Phc hi chc nng da vo cng ng

ti liu s 1

Phc hi chc nng sau tai bin mch mu no

Ban bin son b ti liu Phc hi chc nng da vo cng ng

(Theo quyt nh s 1149/Q BYT ngy 01 thng 4 nm 2008)

Trng ban
TS. Nguyn Th Xuyn Th trng B Y t

Ph trng ban
PGS.TS Trn Trng Hi TS. Trn Qy Tng V trng V hp tc Quc t, B Y t Ph cc trng Cc Qun l khm cha bnh, B Y t

Cc y vin
PGS.TS. Cao Minh Chu TS. Trn Vn Chng TS. Phm Th Nhuyn BSCK. II Trn Quc Khnh PGS.TS V Th Bch Hnh TS. Trn Th Thu H TS. Nguyn Th Minh Thu ThS. Nguyn Quc Thi ThS. Phm Dng ThS. Trn Ngc Ngh Ch nhim B mn PHCN Trng i hc Y H Ni Gim c Trung tm PHCN, Bnh vin Bch Mai Ch nhim B mn PHCN Trng i hc k thut Y t Hi Dng Trng khoa Vt l tr liu - PHCN, Bnh vin Trung ng Hu Ph ch nhim B mn PHCN Trng i hc Y H Ni Ph trng khoa Vt l tr liu - PHCN Bnh vin Nhi Trung ng Ph ch nhim B mn PHCN Trng i hc Y t cng cng Hiu trng Trng Trung hc Y t tnh Bn Tre iu phi vin chng trnh U ban Y t H Lan - Vit Nam Chuyn vin Cc Qun l khm, cha bnh - B Y t

ThS. Nguyn Th Thanh Bnh Trng khoa Vt l tr liu - PHCN, Bnh vin C Nng

Vi s tham gia ca chuyn gia quc t v phc hi chc nng da vo cng ng

TS. Maya Thomas ThS. Anneke Maarse Chuyn gia t vn v PHCNDVC C vn chng trnh U ban Y t H Lan - Vit Nam

Mc lc
Phc hi chc nng sau tai bin mch mu no (TBMMN) 1. Biu hin ca tai bin mch mu no 1.1 Di chuyn / c ng 1.2 Co cng / co rt / bin dng 1.3 Giao tip 1.4 Hot ng hng ngy 1.5 Cng vic 1.6 Cuc sng gia nh v x hi 1.7 Tm l 2. Nguyn nhn v phng 3. Pht hin 4. Can thip 4.1 Phc hi chc nng Y hc 4.2 X hi 4.3 Thay i xy dng ti nh/ mi trng xung quanh 4.4 H tr v tm l 4.5 Gio dc bnh nhn v gia nh 5. Cc cu hi thng gp 6. Ni cung cp dch v 5 5 5 6 7 7 7 7 8 8 8 9 9 23 24 25 25 25 26

Phc hi chc nng sau tai bin mch mu no 3

LI GII THIU
Phc hi chc nng da vo cng ng (PHCNDVC) c trin khai Vit Nam t nm 1987. B Y t rt quan tm ch o v hng dn thc hin cng tc PHCNDVC cc a phng. c s phi hp ca B Lao ng, Thng binh & X hi, B Gio dc & o to v cc B, Ngnh lin quan khc, cng nh s ch o, u t ca chnh quyn cc cp, s gip c hiu ca cc t chc quc t, cng tc PHCNDVC nc ta trong thi gian qua ginh c mt s kt qu bc u rt ng khch l. Nhiu cp lnh o B, Ngnh, a phng thy r tm quan trng ca PHCNDVC i vi vic tr gip ngi khuyt tt nhm gim t l tn tt, gip h ti ha nhp cng ng, nng cao cht lng cuc sng. V t chc, n nay hnh thnh mng li cc bnh vin iu dng PHCN, cc trung tm PHCN, cc khoa Vt l tr liu PHCN vi nhiu thy thuc c o to chuyn khoa su v PHCN, tham gia trin khai thc hin k thut PHCN cc a phng. Nhm y mnh chng trnh PHCNDVC Vit Nam, yu cu v ti liu hng dn PHCNDVC s dng trong ton quc l rt cp thit v hu ch. Vi s gip k thut ca chuyn gia ca T chc Y t th gii (WHO), s ti tr, chia s kinh nghim c hiu qu ca y ban Y t H Lan Vit Nam (MCNV), t nm 2006, B Y t bt u tin hnh t chc bin son b ti liu s dng thng nht trong chng trnh PHCNDVC trn ton quc. Sau nhiu ln Hi tho, xin kin ng gp ca cc chuyn gia Y hc trong nc v nc ngoi, n nay, B ti liu v PHCNDVC hon thnh v c B Y t ph duyt. B ti liu ny bao gm:
n

Ti liu Hng dn qun l v thc hin PHCNDVC dnh cho cn b qun l v lp k hoch hot ng PHCNVC. Ti liu o to nhn lc PHCNDVC dnh cho cc tp hun vin v PHCNDVC. Ti liu Hng dn cn b PHCN cng ng v Cng tc vin v PHCNDVC. Ti liu Hng dn ngi khuyt tt v gia nh v PHCNDVC. 20 cun ti liu hng dn thc hnh v PHCN theo cc dng tt thng gp.

n n n

Ni dung ca b ti liu c xy dng da trn nhng ti liu sn c v phc hi chc nng v PHNCDVC ca WHO v c iu chnh cho ph hp vi thc t ti Vit Nam.

Cun Phc hi chc nng sau tai bin mch mu no ny l mt trong 20 cun hng dn thc hnh v phc hi chc nng cc dng tt thng gp ni trn. i tng s dng ca ti liu ny l cn b PHCN cng ng, cng tc vin PHCNDVC, gia nh ngi khuyt tt. Ni dung cun sch bao gm nhng kin thc c bn nht v khi nim, triu chng, cch pht hin v cc bin php PHCN cho ngi b tai bin mch mu no. Ngoi ra, ti liu cng cung cp mt s thng tin c bn v nhng ni c th cung cp dch v cn thit m ngi b tai bin mch mu no v gia nh c th tham kho. Ti liu hng dn ny c son tho cng phu ca mt nhm cc tc gi l chuyn gia PHCN v PHCNDVC ca B Y t, cc bnh vin trc thuc trung ng, cc trng i hc Y v Y t cng cng, trong TS. Trn Vn Chng l tc gi chnh bin tp ni dung. Trong qu trnh son tho b ti liu, Cc qun l khm cha bnh nhn c s h tr v k thut v ti chnh ca U ban Y t H Lan Vit Nam (MCNV), trong khun kh chng trnh hp tc vi B Y t v tng cng nng lc PHCNDVC giai on 2004-2007. Mt ln na, chng ti trn trng cm n s gip qu bu ny ca MCNV. Ban bin son trn trng cm n nhng gp rt gi tr ca cc chuyn gia PHCN trong nc v cc chuyn gia nc ngoi v ni dung, hnh thc cun ti liu. Trong ln u tin xut bn, mc d nhm bin son ht sc c gng nhng chc chn vn cn nhiu thiu st. Mong bn c gi nhng nhn xt, phn hi cho chng ti v b ti liu ny, ln ti bn sau, ti liu c hon chnh hn. Mi thng tin xin gi v: Cc Qun l khm cha bnh, B Y t, 138A Ging V, Ba nh, H Ni. Trn trng cm n.

TM. BAN BIN SON TRNG BAN TS. Nguyn Th Xuyn Th trng B Y t

Phc hi chc nng sau tai bin mch mu no 5

Phc hi chc nng sau tai bin mch mu no (TBMMN)

1. Biu hin ca tai bin mch mu no
Tai bin mch mu no gm nhng biu hin bnh l t ngt, cp tnh c tnh cht khu tr ca h thn kinh trung ng do gim cung cp mu ti no. Chng hn nh: lit na ngi v mt cng bn, t b hay ri lon cm gic na thn, ni kh, hoc nhn kh; c th km theo hn m hoc ri lon tri gic. Bnh thng xy ra t ngt, c hoc khng c du hiu bo trc nh au u, bun nn... Trong vi pht hoc vi gi, ngi bnh c th b lit hon ton na ngi (gm c mt, tay v chn cng bn). Lit na ngi l du hiu thng gp nht; ngoi ra c th gp cc du hiu khc nh ni ngng, t b na ngi, ln ln, i tiu tin khng t ch...

Bnh nhn b lit mt, tay v chn cng bn

Bnh c thng gp khng?

cc nc pht trin, tai bin mch mu no l nguyn nhn gy t vong th 3 sau bnh ung th v tim mch. Hoa k, c 100.000 dn th c 794 ngi b, cn Php, trong 1000 dn c 60 ngi b tai bin mch no. Thng k Vit Nam nm 1994 c 100.000 ngi dn th 115 ngi b. Theo s liu ca Khoa phc hi chc nng, Bnh vin Bch mai (1999), 22,41% bnh nhn iu tr ni tr ti khoa l bnh nhn lit na ngi do tai bin mch mu no.

Nhng kh khn m ngi b TBMMN gp phi v cng l du hiu ca TBMMN bao gm:
Do yu hoc b lit mt bn na ngi, ngi bnh s b kh khn khi ln tr ging; kh thay i t th. K c khi na ngi khng lit hn

1.1 Di chuyn / c ng

6 Phc hi chc nng da vo cng ng / Ti liu s 1

th i li vn gp kh khn do ri lon thng bng hoc mt cm gic na ngi bn lit... Kh ln sang hai bn, nht l ln sang bn lnh. Kh ngi dy v ngi cho vng. Kh ng dy v i li. Ngoi kh khn khi di chuyn, ngi bnh cn kh thc hin cc hot ng trong sinh hot hng ngy do c ng tay v thn mnh kh. Cc hot ng bao gm: n ung, ra mt nh rng, thay qun o, tm git...

1.2 Co cng / co rt / bin dng

n

Co cng: L cc c b cng k c khi ngh ngi, cn tr vn ng bnh thng. Nn bp c thy rn chc hn bnh thng. Bnh nhn b lit na ngi sau mt thi gian vi thng thng b co cng c. Khi c ng chi bn lit thy c ng b cng, b kh nh b cn li. Tt c cc bnh nhn u b co cng theo mt kiu nh nhau nn ngi ta gi y l mu co cng ca ngi lit na ngi. Cc c na ngi bn lit co cng v co ngn hn so vi bn lnh, nn c b ng sang bn lit, thn mnh cng nghing sang bn lit. Tay lit: do b co cng cc c gp, khp v xoay trong; nn khp vai, khp khuu v c tay, bn tay b gp v khp v xoay trong. Hng bn lit khi i b ko cao hn bn lnh. Khp hng, khp gi v c chn b dui nn khi i chn lit c cm gic di hn chn lnh, hng bn lit buc phi nhc cao hn.

Co rt c: Tt c nhng c b co cng mt thi gian di sau d chuyn thnh co rt. C v m mm co ngn li gy hn ch vn ng ca khp, au khi c ng. Cc c gp tay v c dui chn hay b co rt. Cng khp / bin dng khp: C b co cng ri co rt, lm hn ch vn ng ca khp. Tnh trng ny ko di s dn n cng khp. Cc khp b cng u tin l khp vai, khp hng v khp c chn bn lit. Cng cc khp khc xut hin mun hn.
Phc hi chc nng sau tai bin mch mu no 7

 Khp vai v cnh tay b khp cht vo thn mnh, rt au khi c ng ln pha trn u. C chn gp mt lng, khin ngi bnh ng v i nhn gt.

C chn b cng v bin dng i au . . .

1.3 Giao tip

Khong 25-30% ngi b lit na ngi c nguy c b kh khn v giao tip. l ni kh, ni khng r ting hoc tht ngn.
n n n

Hiu li ni km: phi ni i ni li nhiu ln. Din t bng li ni km. c v vit km: ngi b TBMMN t vit my dng hoc c thnh ting mt on kh. (Tham kho thm chng cc kh khn v giao tip) Cc hot ng: n ung, chi u, nh rng, tm git, thay qun o, i v sinh... c th khng t lm mt mnh. Ngi b TBMMN c th cn tr gip bng dng c hoc s gip ca ngi khc.

1.4 Hot ng hng ngy

1.5 Cng vic

Phn ln ngi b tai bin mch mu no u ang tui lao ng hoc mi ngh hu. Sau khi hi phc, cn quan tm ti vic lm to thu nhp ngi bnh c th sng mt cch c lp.

1.6 Cuc sng gia nh v x hi

C 3 ngi b tai bin mch mu no th c 2 ngi l n ng. B bnh, vai tr gnh vc vic gia nh, chm sc con ci b thay i. Trch nhim dn ln vai ngi v. Do vy, vic h tr tm l cho gia nh v cho ngi khuyt tt l cn thit.

8 Phc hi chc nng da vo cng ng / Ti liu s 1

1.7 Tm l
Hu ht nhng ngi sau khi b TBMMN, u tr nn trm cm, lo u v bnh tt, s bnh ti pht. S khc th tr, khng tham gia vo tp luyn; cn nhng ngi khc li li, ch i s chm sc, phc v ca gia nh v ngi thn... Bn thn gia nh h cng lo lng, khng bit phi h tr nh th no. Do vy, nhn vin phc hi chc nng cn chm sc v hng dn gia nh h cng tp luyn, t lm cc hot ng t chm sc; ng vin ngi bnh...

2. Nguyn nhn v phng

TT 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Nguyn nhn/ yu t nguy c Bnh tim Tng huyt p Ht thuc l Nghin ru i tho ng Bo ph Cng thng/ p lc Thuc trnh thai Thi quen n ung phng Pht hin v iu tr bnh tim: hp van hai l, iu tr rung nh, huyt khi... Kim sot huyt p B hoc gim ht B hoc gim lng ru Pht hin sm v iu tr bnh. Theo di cc bin chng ca i tho ng iu chnh ch n cho hp l: gim m, tng tht nc, rau xanh. Khng nhn, n iu . iu chnh cng vic/ ngh ngi hp l T vn ca thy thuc/ thay i thuc Gim mui, tht m v thc n giu cholesterol...

3. Pht hin
n n n n n n n

Du hiu v triu chng

Yu hoc lit na ngi mt bn. Mt hoc ri lon cm gic ca mt bn na ngi. C na ngi co cng hoc mm nho. Ri lon ngn ng do hiu km hoc din t km. Mt cc c ng quen thuc: chi u, mc o... vng v, kh khn. Ri lon v ni: ni ngng, ni lp hoc ni to qu, nhanh qu... Ri lon v nut: nut nghn, ung sc...

Phc hi chc nng sau tai bin mch mu no 9

4. Can thip iu tr ti bnh vin

Trong t iu tr cp cu ca tai bin mch no, ngi bnh cn c nm v theo di ti bnh vin. Du hiu cp cu l hn m i km vi lit na ngi, i tiu tin khng t ch. bnh vin, tnh trng sc kho v tri gic ca ngi bnh c theo di v iu chnh. Cc thuc thng c dng giai on ny l thuc tng cng tun hon no (cerebrolysin, gliatilin, citicholin..), thuc lm thc tnh t bo no (nootropyl, ginko biloba... ) Ngay sau khi xy ra tai bin, ngi bnh cn c chm sc cn thn phng nga lot do p, nhim trng phi hoc nhim trng ng tit niu.

Phu thut
Mt s trng hp cn c iu tr bng phu thut nh: xut huyt no - mng no, mu t ni s... Ch nh phu thut do thy thuc phu thut thn kinh a ra. Can thip phu thut m hp s ly mu t, t cu ni ng mch khi c ng mch b tc hoc kp on mch b v... Nhng phu thut ny c thc hin bnh vin tuyn Trung ng hoc Tnh.

4.1 Phc hi chc nng Y hc

n

Mt s im cn lu :
Cn loi b cc yu t nguy c gy tai bin mch mu no, ngn nga ti pht ca bnh: ht thuc, tng huyt p, thi quen n mn... iu tr cc bnh c th trc tip hoc gin tip gy tai bin mch mu no nh: tng huyt p, i tho ng, tng m mu...

Vic phc hi chc nng cn ton din, sm v tu thuc vo giai on tin trin ca bnh. giai on cp ca bnh, vic chm sc chim v tr quan trng, phc hi chc nng cng ng thi phi tin hnh ngay. Ni dung cc hot ng ny bao gm: gi t th tt v ng trnh cng khp v bin dng khp, tp luyn duy tr v tng cng sc mnh c, gip ngi bnh c lp ti a trong sinh hot hng ngy nh dng c tr gip. V tr t ging bnh trong phng: Ging bnh c k trong phng. Sao cho, pha thn b lit ca ngi bnh c hng ra gia phng. Nh vy, mi tip xc, tc ng ti ngi bnh u n t pha bn lit. iu ny khin h vn ng bn nhiu hn v b qun na thn b lit.

10 Phc hi chc nng da vo cng ng / Ti liu s 1

Khi cho ngi TBMMN tp cc bi tp phc hi chc nng cn ch quan st sc thi ca h. Khi thy ngi bnh tot m hi v t ra mt mi, cng tc vin hoc ngi nh cn cho h ngh ngi ngay.

V tr nm ca ngi TBMMN

Bn lit

t t th ngi TBMMN
Ngi bnh cn c t t th ng gim bt mu co cng, phng bin dng khp. C cc t th t bnh nhn sau:

Nm nga Vai v hng bn lit c k gi mm, khp gi gp nh; c chn c k vung gc vi cng chn trnh bin dng gp bn chn v pha lng bn chn. T th bnh nhn khi nm nga

Nm nghing sang bn lit Vai bn lit gp, cnh tay dui vung gc vi thn, thn mnh na nga, chn lit dui. Tay lnh trn thn hoc gi pha lng. Chn lnh gp hng v gi. T th nm nghing sang bn lit
Phc hi chc nng sau tai bin mch mu no 11

Nm nghing sang bn lnh Vai v cnh tay bn lnh t do. Chn lnh dui. Thn mnh vung gc vi mt ging. Tay lit c gi vung gc vi thn. Chn lit c gi t th gp hng v gi. T th nm nghing sang bn lnh

Cch ln tr ngi b TBMMN

Nn hng dn ngi bnh t ln tr, nu kh khn trong giai on u ngi nh c th h tr ngi bnh ln tr, cch h tr nh sau:

Ln sang bn lit Nng tay v chn lnh ln. a chn v tay lnh v pha bn lit. Xoay thn mnh sang bn lit.

Cch ln sang bn lit

n

Bn lit

Ln sang bn lnh: lm cc ng tc theo trnh t sau y Ci tay lnh vo tay lit. Gip ngi bnh, gp gi v hng bn lit. Dng tay lnh ko tay lit sang pha tay lnh. y hng ngi bnh xoay sang bn lnh. Bn lit

Cch ln sang bn lnh

12 Phc hi chc nng da vo cng ng / Ti liu s 1

Ngi dy t t th nm nga Ngi nh ngi bn cnh ngi bnh. Ngi bnh bm hai tay vo cnh tay ca ngi thn. Mt tay ngi nh qung v vai ngi bnh. ngi bnh ngi dy t t.

Ngi dy t t th nm nghing Cch th nht Ngi bnh nm nghing v pha bn lit, chn trn gp. Ngi nh ngi pha sau ngi bnh. Mt tay vai di, tay kia vai trn ngi bnh. Ngi bnh chng tay kho ngi ln, trong khi ngi nh nng ngi bnh nhn dy.

Cch th hai Ngi bnh nm nghing bn lnh cnh mp ging. Chn lnh lun di gt chn lit a chn lit ra ngoi mp ging. Th c hai chn xung di cnh ging. Chng khuu tay lnh ln mt ging, dui tay lnh y thn mnh ngi ln. Khi ngi nh vai di h tr bnh nhn ngi dy.

Phc hi chc nng sau tai bin mch mu no 13

Tp hot ng, sinh hot hng ngy

Gia nh cn h tr ngi bnh t lm cc hot ng chm sc bn thn nh: n ung, v sinh: chi u, nh rng, ra mt, thay qun o, tm ra, i v sinh... Trong , cn bit cch h tr ngi bnh di chuyn t ging sang xe ln v ngc li.

Thay qun o Ci o (qun) Theo th t ci tay o (ng qun) bn lnh trc, bn lit sau.

Ci mt tay

Ci nt tay kia

Mc qun (o) Lm theo th t ngc li vi khi ci: x ng qun (tay o) bn lit vo trc, ko ln ri x ng qun (tay o) bn lnh vo sau. X chn bn lit trc

X nt chn kia
14 Phc hi chc nng da vo cng ng / Ti liu s 1

 Ci khuy o, buc dy giy, dp

n

Nu ci khuy o kh khn, c th thay cc khuy o bng bng dn, mc gi... Tng t nh vy c th thay giy buc giy, dp bng mc ci hoc bng dn.

Di chuyn t ging sang gh (xe ln) v ngc li ngi b lit ngi mp ging. Xe ln st cnh gh v pha bn lit. Mt ging ch cao bng gh (xe ln). Gip bnh nhn nng mng ln khi mt ging xoay sang pha bn lit ngi xung xe ln hoc gh.

Nng ngi bnh ng dy

Xoay ngi

t xung gh

Cch gip ngi bnh chuyn t ging vo xe ln

n

ng dy Khi mi tp ng dy t t th ngi, ngi bnh thng c xu hng ng ln bng chn lnh, khi y chn lit a ra pha trc. Do vy, cn ch sa sao cho khi ng dy, ngi bnh phi dn trng lng u xung c hai chn. t hai mi chn bng nhau ng dy

Phc hi chc nng sau tai bin mch mu no 15

Ngi bnh cng c th ng dy bng nng. Tuy nhin, trc khi s dng nng, ngi b lit cn tp ng vng trong thanh song song trc.

t hai mi chn bng nhau

ng dy

Nu ngi bnh khng t ng dy mt mnh, ngi nh cn h tr h: Chun b: hai bn tay ngi bnh t ln vai ngi nh. Hai tay ngi nh t ngang tht lng ngi bnh. Hai mi bn chn ngi nh t i din mi bn chn ngi bnh. Hai gi ngi nh t vo hai gi ngi bnh, gi cho chng dui

Yu cu bnh nhn ci ngi v pha trc sau ng ln vi s gip ca ngi nh.

16 Phc hi chc nng da vo cng ng / Ti liu s 1

 Trong ng tc ny ngi bnh phi phi hp cng ngi gip ng ln.

Tp thng bng ng ngi bnh i c h cn ng vng. cho h ng cng nhiu cng tt. Trc tin, cho ngi bnh tp ng trong thanh song song trc. h ng vng hn, nn cho h tp ln lt vi tay sang hai bn, ri ci nht vt di t. Mi bn lm 10 ln. Bng cch hng ngy c th tp ngi bnh ng vng hn.

Phc hi chc nng sau tai bin mch mu no 17

i trong thanh song song Khi ngi bnh ng vng, c th cho h tp i. Lc u nn tp i trong thanh song song. Cch o, cch lm v cch s dng thanh song song tp i c th tham kho thm bi cc dng c phc hi chc nng. C th i theo kiu ba im hoc bn im (tham kho phn cc dng c tr gip di chuyn).

Tp theo tm vn ng khp
phng co cng v bin dng cc khp, ngi bnh cn c ng vin thc hin cc bi tp th ng theo tm vn ng khp (xem thm ti liu Bi tp phc hi chc nng phng nga thng tt th pht). Ngi bnh t lm hoc c ngi nh gip. Bi tp ny nn lm hng ngy. Mi ng tc nn thc hin t 10 - 15 ln.

Cc ng tc ngi bnh t tp
Cc bi t tp ny s gip ngi bnh d dng di chuyn v phng cc di chng cng khp... bao gm cc ng tc sau:

Nng hng ln khi mt ging Ngi bnh nm nga, hai tay t dc thn mnh, hai chn gp, t hai chn st nhau. Nng hng ln khi mt ging, cng cao cng tt, v cng lu cng tt. ngi bnh m1,2,3,4... n 15-20 hy t hng xung ging. Lm li khong 10 ln.

18 Phc hi chc nng da vo cng ng / Ti liu s 1

Tp ci hai tay a ln pha u Tay lnh ci vo cc ngn tay bn lit, a hai tay dui thng v pha u. C gng a khuu tay hai bn ngang tai. Sau , H hai tay v v tr c. Lm li 10 - 15 ln.

Giai on sau, khi ngi TBMMN bt u c ng c tr li, cc c b co cng, vic phc hi chc nng ngoi nhng ni dung thc hin k trn, cn thc hin thm cc bi tp phc hi c.

Tp phc hi cc c bn lit
Ch rng trc khi tp cc bi tp cho ngi bnh cn m bo gii phng h khi tnh trng co cng trc, i vi cc trng hp lit cng v c tng trng lc c. C th p dng cc cch n gin sau c ch trng lc c tay v chn. Kim sot trng lc c tay: ngi bnh ngi, tay b lit dui thng (khuu dui), bn tay v cc ngn tay m xe ra t trn mt ging, chng tay cnh thn mnh. Gi t th 5 10 pht. Kim sot trng lc c chn: ngi bnh t th ngi, gi chn lit vung gc, bn chn lit t st trn nn nh. Bo ngi bnh bt cho chn lnh sang bn chn lit, cng chn bn lnh t u gi chn bn lit xung. Nu ngi bnh khng lm c th ngi gip c th dng tay ca mnh t n gi bn lit ca ngi bnh xung. Gi t th 5-10 pht hoc ti khi chn lit ca ngi bnh khng run, git na th ngng li. na ngi bn lit c th c ng v phc hi tr li, ngi TBMMN cn c gng vn ng cng nhiu cng tt. Vic tp luyn tng sc mnh c bn lit c tin hnh nh tp mnh c trong cc bnh khp. (xem thm ti liu Bi tp phc hi chc nng phng nga thng tt th pht). Nn tp chn ngi bnh c th i li c.

Phc hi chc nng sau tai bin mch mu no 19

Tp gp hng s gip ngi bnh nhc c chn ln i li Ngi TBMMN ngi thng, khp gi vung gc, tay ca cng tc vin t ln gi ngi bnh, chng li c ng rung git chn v nhc gi ln ca ngi bnh.

Tp mnh c dui gi gip ng vng Ngi bnh ngi su vo gh, cng chn dui thng, gi dui. Mt tay ca ngi nh t vo c chn, chng li c ng ca ngi bnh.

Khi bt u i li c, nn tp nhiu hn cc c tay. Bt u bng cch tp c vai, ri khuu tay v bn tay.

Hai tay gi gy ln qu u ri h xung, lm li 20 ln.

20 Phc hi chc nng da vo cng ng / Ti liu s 1

Nu lc u khng lm c t th ngi hoc ng, c th thc hin bi tp ny t th nm nga.

Hai tay cm gy vo gn v ra xa khi ngi, lm 20 ln.

Vn ng phng co rt v bin dng khp

ngn nga v hn ch tnh trng co cng, co rt c bn lit v cng khp vai, khp c chn bn lit cn phi c t t th ng, tp theo tm vn ng v dng np chnh hnh.

t t th ng Nu hu ht thi gian ngi bnh c t ng t th s hn ch rt tt chuyn dnh khp bn lit. Cc t th tt c m t phn trn. Nu ngi bnh c ng thng xuyn v kh gi t th ng, phi dng np chnh hnh c nh t th cc chi.

Dng np chnh hnh duy tr t th ng Np chnh hnh l cc dng c ngn nga hoc nn chnh sai lch t th ca chi th. C loi np nn chnh khp c chn gi l np di gi; np nn chnh khp gi gi l np khp gi... Nguyn tc s dng cc np ny l eo cng nhiu thi gian cng tt, thng l lc khng vn ng, nhng c th eo c lc vn ng nh np di gi. i vi ngi b lit na ngi, cc np chnh hnh hay dng l: Np di gi: phng bn chn thung. Np c tay: gi c tay khi qup v bin dng gp. ai treo cnh tay: vai khi x v bn trt khp.

Phc hi chc nng sau tai bin mch mu no 21

Cc np ny thng c lm t nha, tre, g, vi... c o theo kch thc ca chn tay ngi bnh. C th tham kho phn ch to v s dng cc dng c ny phn cc dng c phc hi chc nng.
n

Tp theo tm vn ng cc khp chi v thn mnh Ngi b lit na ngi giai on sau thng b cng v au khp vai bn lit. Vai bn lit va x xung va khp cht vo thn mnh. C chn bn lit cng b dui cng. ngi bnh nm nga, vai bn lit cnh mp ging. Mt tay ngi tp gi vai ngi bnh. Tay kia cm cng tay ngay trn khuu tay ngi bnh, a ln pha u ngi bnh. a cng cao cng tt, khi no ngi bnh au th dng li. Gi 30 giy ri tr li v tr ban u.

Ko gin c tay bn lit Ngi bnh nm nga, cnh tay gp ln pha vai 900. Mt tay ngi tp dui cho khuu tay ngi bnh thng ra. Tay kia dui c tay ht tm, sau dui cc ngn tay.

22 Phc hi chc nng da vo cng ng / Ti liu s 1

Ko gin c chn: Khi c chn gp qu mc v pha lng bn chn. Ngi bnh nm nga, dui chn. Mt tay ngi tp gi cng chn ngi bnh. Tay kia dng ngn ci v 3 ngn i din gi cht gt chn ngi bnh. bn chn ngi bnh ta vo cng tay mnh, va ko gt chn ngi bnh xung va y mi bn chn h theo hng ngc li. Gi khong 30 giy. Lm li c ng ny 15 ln.

Tp i v di chuyn c lp
ngi bnh c th i li mt cch vng vng, an ton, vic bt u tp i cn tun theo cc giai on: tp ng dy, ng vng v i. Trc khi cho ngi TBMMN tp ng, tp i nu c rung git bn chn th x l bng cch sau: h ngi trn gh, hoc mp ging, gi vung gc, bn chn bn lit t trn nn nh hoc mt phng cng. Cng tc vin hoc ngi nh tr gip dng mt bn tay gi gi ca ngi bnh v n xung, chng li s rung git ca bn chn lit v y gi bn lit ln. Gi nh vy cho ti khi chn bn lit khng cn git na mi bt u cho ngi TBMMN tp ng hoc tp i.

Dng c tp luyn
C th lm mt s dng c tp nh: rng rc, thanh g tp khp vai, t (hoc bao ct) tp mnh c... Tu theo mc ch tp m ngi bnh nn c c chn dng c no.

Phc hi chc nng sau tai bin mch mu no 23

Rng rc tp khp vai Dng li g hoc st lm rng rc, treo ln cnh cy hoc x nh. Hai du dy vt qua rng rc c ni vi hai tay cm. Ngi bnh ngi di rng rc. Hai tay nm vo tay cm, tay kho ko xung tay yu c ko ln cao. Nu tay yu nm khng chc, c th dng khn vi buc vo tay cm.

Hun luyn giao tip

C khong 30% nhng ngi bnh lit na ngi b tht ngn. l ri lon ngn ng do mt kh nng hiu hoc kh nng th hin bng li ni, ch vit. xem cc ri lon ny dng no v mc no v cch thc hun luyn ngi bnh... cn tm hiu v tht ngn. (Xem thm phn gip ngi bnh b tht ngn giao tip).

Rng rc tp khp vai

4.2 X hi
Nhng ngi b tai bin mch no chim t l kh ln trong x hi, do vy h cn c x hi quan tm v h tr. Quan trng nht l to c hi h tip cn dch v cng cng: y t - phc hi chc nng, gio dc, vic lm v cc dch v khc nh th thao, vn ho... Nhng c nhn ny cn c lin kt vi nhau chia x kinh nghim v gip nhau trong qu trnh hi nhp x hi. Hi hoc Cu lc b ngi khuyt tt l mt t chc c vai tr quan trng h tr ngi khuyt tt ho nhp cng ng.

24 Phc hi chc nng da vo cng ng / Ti liu s 1

4.3 Thay i thit k xy dng ti nh/mi trng xung quanh

ngi bnh c th t chm sc bn thn mt cch c lp, cn ch xem c th sa sang li li i, rng ca, chiu cao ca v sinh v bp, ch tm git... Cu thang nn c thay bng li i dc phng cho xe ln...

Ca i cn m rng xe ln qua c d dng, c bit l ca thng phng, ca vo khu v sinh v bp. Li i qua nhng ca ny khng nn c bc xe ln c th qua c. B bp, bn ra mt, ch nu nng, git gi cng cn sa sang li nu ngi bnh s dng xe ln. Chiu cao ch nu nng phi o va tm vi xe ln. Ch ngi tm c th dng mt gh ta, t gn vi nc cho d s dng. Khi tm, ngi khuyt tt c th dng mt que di buc vo ri c k c phn thn th bn lit. Nu trong nh khng c b v sinh c th chuyn b v sinh xm thnh loi bt cho ngi bnh d s dng. Trong trng hp khng c iu kin lp t, c th dng mt gh ta c l gia. Ngi khuyt tt ngi trn gh v t b hoc x cha di gm gh.
Phc hi chc nng sau tai bin mch mu no 25

4.4 H tr v tm l
Ngi bnh sau tai bin thng b ri lon cm xc nh: trm cm, khng ham mun, thiu ng c tp luyn, khng c gng; nhiu ngi t coi mnh lm trung tm s ch v chm sc, mun c phc v v quan tm... Do vy, tu theo tm l ca ngi bnh m gia nh, cng tc vin phc hi chc nng da vo cng ng v nhng ngi xung quanh cn h tr, nng , ng vin h, gip h tham gia tch cc vo vic tp luyn v phc hi chc nng.

4.5 Gio dc bnh nhn v gia nh

Ngi bnh v gia nh cn c hng dn v cc ni dung:
n n n n n

Cch theo di huyt p, v ch n ung. Phng nga v loi b cc yu t nguy c gy tai bin mch mu no. Cch h tr ngi bnh tp luyn. Cch h tr ngi bnh t chm sc bn thn mt cch c lp. Nhng thay i mi trng gia nh ngi bnh c th ti ho nhp cng ng. Xem xt v gii quyt vn vic lm cho ngi bnh tui lao ng.

5. Cc cu hi thng gp Ngi TBMMN c th lm c g?

Giao tip: Vic hi phc kh nng ni, giao tip sau tai bin bt u sau mt vi thng k t lc bt u b bnh v ko di hng nm. Nu c tp luyn ngn ng, kh nng giao tip c kh nng ci thin. Vic lm: Nhng ngi b tai bin mch no tui cn tr vn c kh nng kim vic lm. Vic lm khng nht thit l mt vic chnh thng ti c quan x nghip; m c th t i cng, hp tc x hoc chn nui, trng cy cnh... Do vy vic hc ngh v vay vn l cn thit i vi ngi bnh. Cng tc vin Phc hi chc nng cng ng cn lng gi c kh nng ca ngi bnh gip h nhanh chng tm cng vic ph hp. i li: Thng thng, ngi bnh c th bt u i li c sau khi b tai bin khong 1 thng - 1,5 thng. H i tt, an ton sau khong 2 - 3 thng.

Ngi TBMMN c tr li nh trc kia c khng?

Phn ln ngi bnh c th t chm sc bn thn v tham gia mt phn cc hot ng trong gia nh. Khong 30% bnh nhn c th i lm tr li, vi cng vic c iu chnh ph hp.

26 Phc hi chc nng da vo cng ng / Ti liu s 1

Nhng dng c g h cn v cch s dng dng c?

Np di gi c th c eo gim hin tng bn chn r. giai on sau, khi co cng tng ln, h nn eo np thng xuyn khi i li v ngh ngi trnh bn chn thung. Np c tay cng cn c eo t nhng thng th 2 - 3 sau khi b bnh trnh co qup c tay.

Quan h hn nhn/gia nh ca ngi bnh

Thng thng ngi bnh b tai bin mch mu no l nhng ngi cao tui; nn tnh trng hn nhn ca h kh n nh mc d b bnh. Nh vy, ngi bnh c s tr gip c lc t pha ngi thn trong qu trnh tp luyn v phc hi chc nng.

Nguy c b ti pht?
Tai bin mch no ln th nht l du hiu cnh bo cho nhng t tai bin khc nng hn. Do vy, cn hn ch v kim sot cc yu t nguy c v cc thng tt thc cp.

6. Ni cung cp dch v
n

Trung tm phc hi chc nng: L ni tp luyn, t vn sc kho v theo di, phc hi chc nng cho ngi bnh. Bnh vin: Cc khoa phc hi chc nng ca bnh vin l ni iu tr, phc hi chc nng, t vn cho ngi bnh v gia nh v bnh tt, phng php tp luyn, hng nghip... Trung tm dy ngh: Gip dy ngh v hn ch cc thng tt th cp. Chng trnh phc hi chc nng da vo cng ng: Qun l sc kho, cung cp thng tin lin quan n vic phc hi chc nng, vic lm, cng tc x hi, tip cn... cho ngi bnh. T chc, Hi ngi khuyt tt: Cng chia x kinh nghim, ng vin ln nhau trong tp luyn, trong i sng. H tr ca Chnh ph: Theo php lnh v ngi khuyt tt nm 1998.

n n

Ngi b TBMMN cn c tp luyn phc hi chc nng cng sm cng tt. Vi s kin tr v tp luyn phc hi chc nng, h c th c lp trong cuc sng v ho nhp cng ng.

Phc hi chc nng sau tai bin mch mu no 27

Ti liu tham kho

n n

Gio trnh Vt l tr liu Phc hi chc nng, NXB Y hc, 2000. Ma. Lucia Mirasol Magallona, 2005, Manual for CBR workers and Caregivers, C&E Publishing Inc.

Danh mc b ti liu Phc hi chc nng da vo cng ng

Hng dn qun l v thc hin phc hi chc nng da vo cng ng o to nhn lc phc hi chc nng da vo cng ng Hng dn cn b PHCNC v cng tc vin v Phc hi chc nng da vo cng ng Hng dn ngi khuyt tt v gia nh v Phc hi chc nng da vo cng ng Phc hi chc nng sau tai bin mch mu no Phc hi chc nng tn thng tu sng Chm sc mm ct Phc hi chc nng trong bnh vim khp dng thp Phng nga thng tt th pht Dng c phc hi chc nng t lm ti cng ng Phc hi chc nng tr trt khp hng bm sinh Phc hi chc nng cho tr cong vo ct sng Phc hi chc nng bn chn khoo bm sinh Phc hi chc nng cho tr bi no Phc hi chc nng kh khn v nhn Phc hi chc nng ni ngng, ni lp v tht ngn Phc hi chc nng tr gim thnh lc (khim thnh) Phc hi chc nng tr chm pht trin tr tu Phc hi chc nng tr t k Phc hi chc nng ngi c bnh tm thn ng kinh tr em Phc hi chc nng sau bng Phc hi chc nng bnh phi mn tnh Th thao, vn ho v gii tr cho ngi khuyt tt

20 Ti liu k thut v PHCN cho tuyn cng ng s dng, bao gm: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20.

Sn phm chng trnh hp tc Tng cng nng lc Phc hi chc nng da vo cng ng gia B Y t Vit Nam v U ban Y t H Lan Vit Nam

SCH KHNG BN