Phc hi chc nng da vo cng ng

Ti liu s 18

phc hi chc nng sau bng

Ban bin son b ti liu Phc hi chc nng da vo cng ng

(Theo quyt nh s 1149/Q BYT ngy 01 thng 4 nm 2008)

Trng ban
TS. Nguyn Th Xuyn Th trng B Y t

Ph trng ban
PGS.TS Trn Trng Hi TS. Trn Qy Tng V trng V hp tc Quc t, B Y t Ph cc trng Cc Qun l khm cha bnh, B Y t

Cc y vin
PGS.TS. Cao Minh Chu TS. Trn Vn Chng TS. Phm Th Nhuyn BSCK. II Trn Quc Khnh PGS.TS V Th Bch Hnh TS. Trn Th Thu H TS. Nguyn Th Minh Thu ThS. Nguyn Quc Thi ThS. Phm Dng ThS. Trn Ngc Ngh Ch nhim B mn PHCN Trng i hc Y H Ni Gim c Trung tm PHCN, Bnh vin Bch Mai Ch nhim B mn PHCN Trng i hc k thut Y t Hi Dng Trng khoa Vt l tr liu - PHCN, Bnh vin Trung ng Hu Ph ch nhim B mn PHCN Trng i hc Y H Ni Ph trng khoa Vt l tr liu - PHCN Bnh vin Nhi Trung ng Ph ch nhim B mn PHCN Trng i hc Y t cng cng Hiu trng Trng Trung hc Y t tnh Bn Tre iu phi vin chng trnh U ban Y t H Lan - Vit Nam Chuyn vin Cc Qun l khm, cha bnh - B Y t

ThS. Nguyn Th Thanh Bnh Trng khoa Vt l tr liu - PHCN, Bnh vin C Nng

Vi s tham gia ca chuyn gia quc t v phc hi chc nng da vo cng ng

TS. Maya Thomas ThS. Anneke Maarse Chuyn gia t vn v PHCNDVC C vn chng trnh U ban Y t H Lan - Vit Nam

LI GII THIU
Phc hi chc nng da vo cng ng (PHCNDVC) c trin khai Vit Nam t nm 1987. B Y t rt quan tm ch o v hng dn thc hin cng tc PHCNDVC cc a phng. c s phi hp ca B Lao ng, Thng binh & X hi, B Gio dc & o to v cc B, Ngnh lin quan khc, cng nh s ch o, u t ca chnh quyn cc cp, s gip c hiu ca cc t chc quc t, cng tc PHCNDVC nc ta trong thi gian qua ginh c mt s kt qu bc u rt ng khch l. Nhiu cp lnh o B, Ngnh, a phng thy r tm quan trng ca PHCNDVC i vi vic tr gip ngi khuyt tt nhm gim t l tn tt, gip h ti ha nhp cng ng, nng cao cht lng cuc sng. V t chc, n nay hnh thnh mng li cc bnh vin iu dng PHCN, cc trung tm PHCN, cc khoa Vt l tr liu PHCN vi nhiu thy thuc c o to chuyn khoa su v PHCN, tham gia trin khai thc hin k thut PHCN cc a phng. Nhm y mnh chng trnh PHCNDVC Vit Nam, yu cu v ti liu hng dn PHCNDVC s dng trong ton quc l rt cp thit v hu ch. Vi s gip k thut ca chuyn gia ca T chc Y t th gii (WHO), s ti tr, chia s kinh nghim c hiu qu ca y ban Y t H Lan Vit Nam (MCNV), t nm 2006, B Y t bt u tin hnh t chc bin son b ti liu s dng thng nht trong chng trnh PHCNDVC trn ton quc. Sau nhiu ln Hi tho, xin kin ng gp ca cc chuyn gia Y hc trong nc v nc ngoi, n nay, B ti liu v PHCNDVC hon thnh v c B Y t ph duyt. B ti liu ny bao gm:
n

Ti liu Hng dn qun l v thc hin PHCNDVC dnh cho cn b qun l v lp k hoch hot ng PHCNVC. Ti liu o to nhn lc PHCNDVC dnh cho cc tp hun vin v PHCNDVC. Ti liu Hng dn cn b PHCN cng ng v Cng tc vin v PHCNDVC. Ti liu Hng dn ngi khuyt tt v gia nh v PHCNDVC. 20 cun ti liu hng dn thc hnh v PHCN theo cc dng tt thng gp.

n n n

Ni dung ca b ti liu c xy dng da trn nhng ti liu sn c v phc hi chc nng v PHNCDVC ca WHO v c iu chnh cho ph hp vi thc t ti Vit Nam.

Phc hi chc nng sau bng 3

Cun Phc hi chc nng sau bng ny l mt trong 20 cun hng dn thc hnh v phc hi chc nng cc dng tt thng gp ni trn. i tng s dng ca ti liu ny l cn b PHCN cng ng, cng tc vin PHCNDVC, gia nh ngi khuyt tt. Ni dung cun sch bao gm nhng kin thc c bn nht v khi nim, triu chng, cch pht hin v cc bin php PHCN cho ngi c bin chng sau bng . Ngoi ra, ti liu cng cung cp mt s thng tin c bn v nhng ni c th cung cp dch v cn thit m ngi khuyt tt v gia nh c th tham kho. Ti liu hng dn ny c son tho cng phu ca mt nhm cc tc gi l chuyn gia PHCN v PHCNDVC ca B Y t, cc bnh vin trc thuc trung ng, cc trng i hc Y v Y t cng cng, trong PGS.TS Cao Minh Chu l tc gi chnh bin tp ni dung. Trong qu trnh son tho b ti liu, Cc qun l khm cha bnh nhn c s h tr v k thut v ti chnh ca U ban Y t H Lan Vit Nam (MCNV), trong khun kh chng trnh hp tc vi B Y t v tng cng nng lc PHCNDVC giai on 2004-2007. Mt ln na, chng ti trn trng cm n s gip qu bu ny ca MCNV. Ban bin son trn trng cm n nhng gp rt gi tr ca cc chuyn gia PHCN trong nc v cc chuyn gia nc ngoi v ni dung, hnh thc cun ti liu. Trong ln u tin xut bn, mc d nhm bin son ht sc c gng nhng chc chn vn cn nhiu thiu st. Mong bn c gi nhng nhn xt, phn hi cho chng ti v b ti liu ny, ln ti bn sau, ti liu c hon chnh hn. Mi thng tin xin gi v: Cc Qun l khm cha bnh, B Y t, 138A Ging V, Ba nh, H Ni. Trn trng cm n. TM. BAN BIN SON TRNG BAN TS. Nguyn Th Xuyn Th trng B Y t

4 Phc hi chc nng da vo cng ng / Ti liu s 18

phc hi chc nng sau bng

1.

gii thiu Bng l g

Bng l tn thng da v t chc di da do nhit , ho cht v cc tc nhn vt l khc.

T l bng
Vit Nam cha c thng k chnh xc nhng t l rt cao do bng thng gp trong i sng hng ngy ca nhn dn.

Cc vn thng xy ra m ngi b bng phi i mt

au: da l ni cha nhiu thn kinh cm gic nn khi da b tn thng th rt au. Ngi b bng cn c gim au bng nhiu bin php. Nhim trng: khi mi b vt bng v khun, sau trong qu trnh s cu, vn chuyn lm cho vt bng b nhim khun. Do vy cn phng nhim trng khi s cu v vn chuyn. Chong (sc): nu bng nng, bng su th d b t vong ngay trong 48 gi u do huyt tng thot ra ngoi mch mu mang theo cht in gii, protein dn n vng bng b sng n v gy sc. Cc vn v da: bng lu lnh lm cho da b nhim trng. Nhim trng ko di c th bin thnh ung th, so dnh, so xu, co rm da. Bin dng khp, hn ch vn ng: so bng lm co rt cc khp dn n bin dng khp v hn ch vn ng. Cc ri lon tm l do so xu, c bit cc vng da h, vng thm m nh mt, c, ngc...

2.
n n n n

nguyn nhn gy bng v phng nga

Do sc nng t: nc si, hi nc.. Do sc nng kh: la xng, du ho, bom chy, nh chy... Do ho cht: acid, kim, vi. Do in git.
Phc hi chc nng sau bng 5

2.1. Nguyn nhn

n n

Do lnh. cc nc tin tin cn do bc x nguyn t. Vit Nam hin nay cha c nguyn nhn ny nhng nguyn nhn do vt n vn cn xy ra. Tuyn truyn gio dc ti cng ng phng nga cc tai nn trong sinh hot, c thc bo v an ton trnh cc nguy c nh nc si, hi nng, ho cht, an ton s dng in...

2.2. Phng nga

3.

pht hin bng v cc mc

Ngi b bng nu khi c phi qua nhiu giai on, mi giai on c nhiu triu chng bnh l ni bt:

3.1. Pht hin bng

Giai on sc: ngi bnh c th b t vong trong vng 48 gi u do chong (sc). Ti vng bng, huyt tng thot ra ngoi mch mu mang theo nc, cht in gii v protein dn n vng bng b sng ph n. Trong h tun hon gim s lng dch. Cc triu chng bao gm: Ngi v m hi, chn tay lnh, kht nc, vt v, hong s. Mch nhanh, nh, huyt p gim. Giai on nhim c: giai on ny bt u t ngy th 3 tr i, biu hin: tiu t hoc khng i tiu, st cao 39 - 40, nn i, tiu chy. Giai on nhim khun: do s cu khng m bo v trng hoc do qu trnh vn chuyn lm nhim trng. Ngi b bng st cao, vng da bng c m, mi hi, thm ch hoi t. Giai on suy nhc: do mt nhiu nc, cc cht in gii, mt m, mt Vitamin nn c th ngi bnh b suy kit, mt mi, khng n uc. Phn chia theo su: 3 (theo Boyer).

3.2. Cc mc bng
n

Bng 1: khng c tn thng gii phu, ch bng sng , au rt. Nhng vt sng s mt hn khng li vt tch. Bng 2: lp biu b b tn thng, trn da c nhng nt phng nc to hay nh, lp t bo da vn cn nguyn vn. Cc vt phng nc s v ra sau .

6 Phc hi chc nng da vo cng ng / Ti liu s 18

Bng 3: tn thng lp su, khi lnh so s dm d. Din tch bng l quan trng. Bng cng rng th t l t vong cng cao. Bng trn 15% ngi ln, bng 8% tr em coi nh l nghim trng.

4.
n

can thip phc hi chc nng

X tr u tin khi b bng Nhanh chng loi b nguyn nhn bng hoc trnh xa vng ang chy hoc ho cht. Ci o qun nu l bng do ho cht. Ch ngi gip cn thn khng b dnh ho cht. Ra vt bng bng nc lnh. Sau h khng p bt c vt g ln vt bng. a ngi b bng i khm bc s hoc n bnh vin ngay. a ngi bng n c s y t gn nht Nu nh n trm y t. Nu nng n bnh vin gn nht. Rt nng n bnh vin chuyn khoa, c khoa bng hoc khoa ngoi. iu tr trong bnh vin, chm sc iu dng Chng sc: truyn dch, truyn mu. Chng tng m huyt: ung hoc truyn Natribicarbonat. Chng au bng cc thuc gim au. Chng nhim khun: khng sinh, chng un vn. Cc thuc tr tim, thuc b. Ch n lng nhng ngy u sau n bnh thng. iu tr vt bng: ra sch vt bng, thay hng ngy, phun khng sinh, Panthenol... Nu c hoi t ct lc loi b t chc hoi t. Nu c ghp da: chm sc sau ghp da cn thn mnh ghp da sng v khng b nhim trng.

4.1. Can thip y hc, phc hi chc nng

Vt l tr liu Mc ch: ngn nga bin chng h hp, co rt khp cc hot ng phc hi chc nng gip gia tng tun hon v phc hi cc chc nng sinh hot hng ngy.
Phc hi chc nng sau bng 7

 Phng php: 1) Vi ngi bng 1, 2 trn din tch khng rng ln, bin php phc hi chc nng ch yu l tp vn ng ch ng duy tr lc c v tm vn ng khp vng b bng. 2) Vi ngi bng nng, tnh trng ton thn km phi nm ging, trong vng 48 gi u cn t t th ng, th su v ho c hiu qu, nu c nhiu m di phi v rung lng ngc nhng trnh vng b bng. 3) Sau 48 gi khuyn khch ngi bnh ngi dy ngy 3 ln tp th v ho, vn ng ch ng, nh nhng, chun b tp i. 4) Nu ngi bnh c iu tr theo phng php bng kn, dng nc m lm bong cc m cht, lm mm da. 5) Khi vt bng lnh hon ton, trnh so xu, so dnh cn kt hp vn ng vi siu m, ph so dnh. 6) Vt l tr liu sau ghp da: sau ghp da ming da ghp sng v dnh vi m ht. Mun vy phi bt ng 5 - 7 ngy i vi vng khng chu trng lc, 10 - 15 ngy i vi vng chu trng lc hoc vng khp.
n

Trong thi gian bt ng, tp gng c vng bt ng, tp ch ng nhng phn cn li. Sau thi gian bt ng cho ngi bnh vn ng tch cc sm. Hot ng tr liu: cc bi tp lin quan n hot ng chc nng, tp kho lo bn tay. Phc hi cc chc nng sinh hot hng ngy: ngi b bng cn luyn tp phc hi cc chc nng sinh hot nh n ung, tm ra, v sinh c nhn v cc hot ng khc trong gia nh. Nhng chc nng ny rt cn thit cho cuc sng. Phu thut: khi khp b hn ch vn ng do so bng, phu thut chnh hnh c th cn thit. Thng thng, ngi ta ly da t phn khc ca c th ni vo phn da thiu khp b bng. Mt s ca bng nng lm hng cc ngn tay. Phu thut ngn ci, chuyn ngn tay c th mang li chc nng cho bn tay. Np chnh hnh: phng co rt bin dng cn phi s dng cc khp t th tt. phng cc bin dng th pht bng cch t t th ngi bnh ng, tu theo v tr t:

8 Phc hi chc nng da vo cng ng / Ti liu s 18

1) c: cn gi c t th dui qu bng cch k gi di vai trnh bin dng gp c.

2) ct sng: ngn nga bin dng cong vo ct sng cho ngi bnh bng mt bn lng hay mt bn ngc, phng bin dng g lng cho ngi bnh nu b bng ngc hoc bng, phng n lng cho ngi bnh b bng vng tht lng. 3) Nch: nu c ng dang vai gii hn, phi vai dang 90 trong t th nm bng cch dng mng nng hoc treo tay.

4) Nu b bng khp khuu v khp gi: dui hon ton trnh (phng nga) hnh thnh so co rt trong t th gp. 5) B vng khp hng: ngn nga bin dng gp - p bng cch duy tr t th dui thng v dang 60. 6) C chn v bn chn: vung gc 90. 7) C tay, bn tay: k cao bn tay gim ph n, cc ngn tay t th dui ti a. 8) B bng ngc lm gim kh nng gin n v nh hng n h hp, nn ngi bnh tp th su, duy tr vai t th dng. 9) B mt: cho ngi bnh thng xuyn tp c mt.
Phc hi chc nng sau bng 9

Thuc iu tr bng: Khi mi b bng s dng cc thuc chng sc, chng au, chng nhim khun, chng tng m huyt. Sau ny cn 1 s thuc dng keo xt hoc m khng sinh. Cch s cu ban u, t t th ng, chuyn ngi bnh i n c s y t ni gn nht nh phn trn, T vn tm l trong mt s trng hp b nh hng tm l (do so bng) sau khi iu tr Cch phng nga bng l quan trng. Khng tr chi gn bp la, ni c bp la phi c ngi ln canh chng. Khng tr chi gn cc vt d chy, gn bp ga, gn ni thc n nng...

4.2. T vn cho gia nh

n

4.3. Gio dc ngi bnh v gia nh

4.4. Ho nhp x hi
Ngi b bng sau iu tr phc hi chc nng c th tr li vi cng vic c ca mnh.

4.5. Gio dc
Tr em cn phi tip tc n trng sau khi bng iu tr v phc hi chc nng.

4.6. Hng nghip

n n

C th tr li ngh c. C th hc ngh mi.

10 Phc hi chc nng da vo cng ng / Ti liu s 18

5.

cc cu hi m gia nh thng hi Lm th no iu tr so bng?

Nu so bng din tch nh, phng, khng nh hng n cc chc nng hot ng hng ngy th ch i khm nh k c t vn. Nu so xu nh hng n chc nng, c th khm chuyn khoa phu thut thm m hoc chnh hnh cn nhc phu thut. Mt ngi c c a so li th iu tr rt kh, phi kt hp gia phu thut, thuc ho cht v vt l tr liu. Nn a ngi n khm cc tuyn cao hn c t vn.

Nhng vng b bng khng thot m hi c th gii quyt nh th no?

y l vn kh cn n chuyn khoa tuyn cao hn c t vn. M hi thng thot ra cc l chn lng, nu da b bng s lp ht cc l chn lng v vy cn theo di, chm sc sch s vng nu c hin tng bt thng, gi i khm chuyn khoa da liu, chuyn khoa bng.

Phc hi chc nng sau bng 11

Ti liu tham kho

n n n

Gio trnh Vt l tr liu Phc hi chc nng, NXB Y hc, 2000. Bch khoa th bnh hc. NXB Y hc, 2003. Ma. Lucia Mirasol Magallona, 2005, Manual for CBR workers and Caregivers, C&E Publishing Inc.

Danh mc b ti liu Phc hi chc nng da vo cng ng

Hng dn qun l v thc hin phc hi chc nng da vo cng ng o to nhn lc phc hi chc nng da vo cng ng Hng dn cn b PHCNC v cng tc vin v Phc hi chc nng da vo cng ng Hng dn ngi khuyt tt v gia nh v Phc hi chc nng da vo cng ng Phc hi chc nng sau tai bin mch mu no Phc hi chc nng tn thng tu sng Chm sc mm ct Phc hi chc nng trong bnh vim khp dng thp Phng nga thng tt th pht Dng c phc hi chc nng t lm ti cng ng Phc hi chc nng tr trt khp hng bm sinh Phc hi chc nng cho tr cong vo ct sng Phc hi chc nng bn chn khoo bm sinh Phc hi chc nng cho tr bi no Phc hi chc nng kh khn v nhn Phc hi chc nng ni ngng, ni lp v tht ngn Phc hi chc nng tr gim thnh lc (khim thnh) Phc hi chc nng tr chm pht trin tr tu Phc hi chc nng tr t k Phc hi chc nng ngi c bnh tm thn ng kinh tr em Phc hi chc nng sau bng Phc hi chc nng bnh phi mn tnh Th thao, vn ho v gii tr cho ngi khuyt tt

20 Ti liu k thut v PHCN cho tuyn cng ng s dng, bao gm: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20.

Sn phm chng trnh hp tc Tng cng nng lc Phc hi chc nng da vo cng ng gia B Y t Vit Nam v U ban Y t H Lan Vit Nam

SCH KHNG BN