Giao Trinh Quan Tri Hoc Dai Cuong

Chng 1: Tng quan v qun tr
CHNG 1 TNG QUAN V QUN TR HC

Hon thnh chng ny ngi hc c th: 1. Hiu c khi nim qun tr v s cn thit ca qun tr trong cc t chc. 2. Nm bt c bn chc nng c bn ca qun tr. 3. M t cc vai tr ca nh qun tr. 4. Xc nh c cc cp qun tr trong mt t chc v nhim v ch yu ca mi cp qun tr. 5. Hiu c ti sao phi hc qun tr v hc nh th no tr thnh nh qun tr gii.
I. Qun Tr v T Chc
1.1. nh ngha qun tr
Thut ng qun tr c gii thch bng nhiu cch khc nhau v c th ni l cha c mt nh ngha no c tt c mi ngi chp nhn hon ton. Mary Parker Follett cho rng qun tr l ngh thut t c mc ch thng qua ngi khc. nh ngha ny ni ln rng nhng nh qun tr t c cc mc tiu ca t chc bng cch sp xp, giao vic cho nhng ngi khc thc hin ch khng phi hon thnh cng vic bng chnh mnh. Koontz v ODonnell nh ngha: C l khng c lnh vc hot ng no ca con ngi quan trng hn l cng vic qun l, bi v mi nh qun tr mi cp v trong mi c s u c mt nhim v c bn l thit k v duy tr mt mi trng m trong cc c nhn lm vic vi nhau trong cc nhm c th hon thnh cc nhim v v cc mc tiu nh. Mt nh ngha gii thch tng i r nt v qun tr c James Stoner v Stephen Robbins trnh by nh sau: Qun tr l tin trnh hoch nh, t chc, lnh o v kim sot nhng hot ng ca cc thnh vin trong t chc v s dng tt c cc ngun lc khc ca t chc nhm t c mc tiu ra. T tin trnh trong nh ngha ny ni ln rng cc cng vic hoch nh, t chc, lnh o v kim sot phi c thc hin theo mt trnh t nht nh. Khi nim trn cng ch ra rng tt c nhng nh qun tr phi thc hin cc hot ng qun tr nhm t c mc tiu mong i. Nhng hot ng ny hay cn c gi l cc chc nng qun tr bao gm:
1
(1) Hoch nh: Ngha l nh qun tr cn phi xc nh trc nhng mc tiu v quyt nh nhng cch tt nht t c mc tiu; (2) T chc: y l cng vic lin quan n s phn b v sp xp ngun lc con ngi v nhng ngun lc khc ca t chc. Mc hiu qu ca t chc ph thuc vo s phi hp cc ngun lc t c mc tiu; (3) Lnh o: Thut ng ny m t s tc ng ca nh qun tr i vi cc thuc cp cng nh s giao vic cho nhng ngi khc lm. Bng vic thit lp mi trng lm vic tt, nh qun tr c th gip cc thuc cp lm vic hiu qu hn; V (4) Kim sot: Ngha l nh qun tr c gng m bo rng t chc ang i ng mc tiu ra. Nu nhng hot ng trong thc tin ang c s lch lc th nhng nh qun tr s a ra nhng iu chnh cn thit. nh ngha ca Stoner v Robbins cng ch ra rng nh qun tr s dng tt c nhng ngun lc ca t chc bao gm ngun lc ti chnh, vt cht v thng tin cng nh ngun nhn lc t c mc tiu. Trong nhng ngun lc trn, ngun lc con ngi l quan trng nht v cng kh khn nht qun l. Yu t con ngi c th ni l c nh hng quyt nh i vi vic t c mc tiu ca t chc hay khng. Tuy nhin, nhng ngun lc khc cng khng km phn quan trng. V d nh mt nh qun tr mun tng doanh s bn th khng ch cn c chnh sch thc y, khch l thch hp i vi nhn vin bn hng m cn phi tng chi tiu cho cc chng trnh qung co, khuyn mi. Mt nh ngha khc nu ln rng Qun tr l s tc ng c hng ch ca ch th qun tr ln i tng qun tr nhm t c nhng kt qu cao nht vi mc tiu nh trc. Khi nim ny ch ra rng mt h thng qun tr bao gm hai phn h: (1) Ch th qun tr hay phn h qun tr v (2) i tng qun tr hay phn h b qun tr. Gia hai phn h ny bao gi cng c mi lin h vi nhau bng cc dng thng tin (Hnh 1.1).
Ch Th Qun Tr
i Tng Qun Tr
Hnh 1.1. H Thng Qun Tr

2
Thng tin thun hay cn gi l thng tin ch huy l thng tin t ch th qun tr truyn xung i tng qun tr. Thng tin phn hi l thng tin c truyn t i tng qun tr tr ln ch th qun tr. Mt khi ch th qun tr truyn t thng tin i m khng nhn c thng tin ngc th n s mt kh nng qun tr. Nghin cu t thc tin qun tr ch ra rng vic truyn t thng tin trong ni b t chc thng b lch lc hoc mt mt khi thng tin i qua nhiu cp qun tr trung gian hay cn gi l cc b lc thng tin. Kt qu l hiu lc qun tr s km i. kt thc phn gii thiu v khi nim qun tr c l cn thit phi c cu tr li cho mt cu hi thng c nu ra l c s khc bit no gia qun l v qun tr khng (?). Mt s ngi v trong mt s trng hp ny th dng t qun tr v d nh qun tr doanh nghip hay cng ty, ngnh o to qun tr kinh doanh; V nhng ngi khc i vi trng hp khc th s dng t qun l chng hn nh qun l nh nc, qun l cc nghip on. Tuy hai thut ng ny c dng trong nhng hon cnh khc nhau ni ln nhng ni dung khc nhau, nhng v bn cht ca qun tr v qun l l khng c s khc bit. iu ny hon ton tng t trong vic s dng thut ng ting Anh khi ni v qun tr cng c hai t l management v administration.
1.2. T chc
Trong nh ngha v qun tr, J. Stoner v S. Robbins cung cp cho chng ta cu tr li i vi cu hi qun tr ci g (?) v qun tr ai (?). Con ngi v nhng ngun lc khc trong t chc chnh l i tng ca qun tr. Chnh v l do m chng ta cn hiu r rng khi nim v t chc. T chc l s sp xp ngi mt cch c h thng nhm thc hin mt mc ch no . Trng hc, bnh vin, nh th, cc doanh nghip/cng ty, cc c quan nh nc hoc mt i bng ca mt cu lc b... l nhng v d v mt t chc. Vi khi nim c trnh by nh trn, chng ta c th thy c l mt t chc c ba c tnh chung: Mt l, mi mt t chc u c hnh thnh v tn ti v mt mc ch no ; V chnh s khc bit v mc ch ca mi t chc dn n s khc bit gia t chc ny v t chc khc. V d nh trng hc nhm mc ch cung cp kin thc cho ngi hc. Bnh vin nhm mc ch khm cha bnh cho cng ng. Doanh nghip nhm mc ch cung cp sn phm v dch v cho khch hng. Cc c quan hnh chnh nhm cung cp dch v cng cho cng chng. Hai l, mi t chc phi l tp hp gm nhiu thnh vin. Cui cng l tt c cc t chc u c xy dng theo mt trt t nht nh. Cu trc trong mt t chc nh r gii hn hnh vi ca tng thnh vin thng qua nhng lut l c p t, nhng v tr lnh o v quyn hnh nht nh ca nhng ngi ny cng nh xc nh cng vic ca cc thnh vin khc trong t chc. Tm li, mt t chc l mt thc th c mc ch ring bit, c nhiu ngi v c xy dng theo mt cu trc c h thng.
II. S Cn Thit ca Qun Tr

Nhn ngc dng thi gian, chng ta c th thy ngay t xa xa c nhng n lc c t chc di s trng coi ca nhng ngi chu trch nhim hoch nh, t chc iu khin v kim sot chng ta c c nhng cng trnh v i lu li n ngy nay nh Vn L Trng Thnh Trung Quc hoc Kim T Thp Ai Cp... Vn L Trng Thnh, cng trnh c xy dng trc cng nguyn, di hng ngn cy s xuyn qua ng bng v ni i mt Hnh 1.2. Kim T Thp Ai Cp khi b cao 10 mt, b rng 5 mt, cng trnh duy nht trn hnh tinh chng ta c th nhn thy t trn tu v tr bng mt thng. Ta s cm thy cng trnh v i bit chng no, v cng v i hn, nu ta bit rng c hn mt triu ngi lm vic ti y sut hai chc nm tri rng r. Ai s ch cho mi ngi phu lm g. Ai l ngi cung cp sao cho y nguyn liu ti ni xy dng?... Ch c s qun tr mi tr li c nhng cu hi nh vy. l s d kin cng vic phi lm, t chc nhn s, nguyn vt liu lm, iu khin nhng ngi phu v p t s kim tra, kim sot bo m cng vic c thc hin ng nh d nh. Nhng hot ng nh th l nhng hot ng quan trng d rng ngi ta c th gi n bng nhng tn khc. Qun tr cng c vai tr ng k cng vi s bc pht ca cuc cch mng cng nghip (Industrial Revolution), m mn nc Anh vo th k 18, trn qua i Ty Dng, xm nhp Hoa K vo cui cuc ni chin ca nc ny (gia th k 19). Tc ng ca cuc cch mng ny l sc my thay cho sc ngi, sn xut dy chuyn i tr thay v sn xut mt cch manh mn trc , v nht l giao thng lin lc hu hiu gia cc vng sn xut khc nhau gip tng cng kh nng trao i hng ha v phn cng sn xut tm v m. T thp nin 1960 n nay, vai tr qun tr ngy cng c xu hng x hi ha, ch trng n cht lng, khng ch l cht lng sn phm, m l cht lng ca cuc sng mi ngi trong thi i ngy nay. y l giai on qun tr cht lng sinh hot (quality-of-life management), n cp n mi vn nh tin nghi vt cht, an ton sinh hot, pht trin y t gio dc, mi trng, iu phi vic s dng nhn s
4
v.v. m cc nh qun tr kinh doanh ln phi kinh doanh hin nay cn am tng v gp sc thc hin. Nhng kt lun v nguyn nhn dn n s ph sn ca cc doanh nghip c th minh chng cho vai tr c tnh cht quyt nh ca qun tr i vi s tn ti v pht trin ca t chc. Tht vy, khi ni n nguyn nhn s ph sn ca cc doanh nghip th c th c nhiu nguyn nhn, nhng nguyn nhn hng u thng vn l qun tr km hiu qu, hay nh qun tr thiu kh nng. Trong cng hon cnh nh nhau, nhng ngi no bit t chc cc hot ng qun tr tt hn, khoa hc hn, th trin vng t kt qu s chc chn hn. c bit quan trng khng phi ch l vic t kt qu m s cn l vn t tn km th gi, tin bc, nguyn vt liu v nhiu loi ph tn khc hn, hay ni cch khc l c hiu qu hn. Chng ta c th hnh dung c th khi nim hiu qu trong qun tr khi bit rng cc nh qun tr lun phn u t c mc tiu ca mnh vi ngun lc nh nht, hoc hon thnh chng nhiu ti mc c th c vi nhng ngun lc sn c. V sao qun tr l hot ng cn thit i vi mi t chc? Khng phi mi t chc u tin rng h cn n qun tr. Trong thc tin, mt s ngi ch trch nn qun tr hin i v h cho rng ngi ta s lm vic vi nhau tt hn v vi mt s tha mn c nhn nhiu hn, nu khng c nhng nh qun tr. H vin dn ra nhng hot ng theo nhm l tng nh l mt s n lc ng i. Tuy nhin h khng nhn ra l trong hnh thc s ng nht ca tr chi ng i, cc c nhn tham gia tr chi u c nhng mc ch r rng ca nhm cng nh nhng mc ch ring, h c giao ph mt v tr, h chp nhn cc qui tc/lut l ca tr chi v tha nhn mt ngi no khi xng tr chi v tun th cc hng dn ca ngi . iu ny c th ni ln rng qun tr l thit yu trong mi s hp tc c t chc. Tht vy, qun tr l hot ng cn thit phi c thc hin khi con ngi kt hp vi nhau trong cc t chc nhm t c nhng mc tiu chung. Hot ng qun tr l nhng hot ng ch pht sinh khi con ngi kt hp vi nhau thnh tp th, nu mi c nhn t mnh lm vic v sng mt mnh khng lin h vi ai th khng cn n hot ng qun tr. Khng c cc hot ng qun tr, mi ngi trong tp th s khng bit phi lm g, lm lc no, cng vic s din ra mt cch ln xn. Ging nh hai ngi cng iu khin mt khc g, thay v cng bc v mt hng th mi ngi li bc v mt hng khc nhau. Nhng hot ng qun tr s gip cho hai ngi cng khing khc g i v mt hng. Mt hnh nh khc c th gip chng ta khng nh s cn thit ca qun tr qua cu ni ca C. Mc trong b T Bn: Mt ngh s chi n th t iu khin mnh, nhng mt dn nhc th cn phi c ngi ch huy, ngi nhc trng. Qun tr l nhm to lp v duy tr mt mi trng ni b thun li nht, trong cc c nhn lm vic theo nhm c th t c mt hiu sut cao nht nhm hon thnh mc tiu chung ca t chc.
5
Khi con ngi hp tc li vi nhau trong mt tp th cng nhau lm vic, nu bit qun tr th trin vng v kt qu s cao hn, chi ph s t hn. Trong nn kinh t th trng cnh tranh gay gt, phi lun tm cch hn ch chi ph v gia tng hiu nng. Hot ng qun tr l cn thit t c hai mc tiu trn, ch khi no ngi ta quan tm n hiu qu th chng hot ng qun tr mi c quan tm ng mc. Khi nim hiu qu th hin khi chng ta so snh nhng kt qu t c vi nhng chi ph b ra. Hiu qu cao khi kt qu t c nhiu hn so vi chi ph v ngc li, hiu qu thp khi chi ph nhiu hn so vi kt qu t c. Khng bit cch qun tr cng c th t c kt qu cn c nhng c th chi ph qu cao, khng chp nhn c. Trong thc t, hot ng qun tr c hiu qu khi: Gim thiu chi ph u vo m vn gi nguyn sn lng u ra. Hoc gi nguyn cc yu t u vo trong khi sn lng u ra nhiu hn. Hoc va gim c cc chi ph u vo, va tng sn lng u ra. Hiu qu t l thun vi kt qu t c nhng li t l nghch vi chi ph b ra. Cng t tn km cc ngun lc th hiu qu sn xut kinh doanh cng cao. Qun tr l tin trnh lm vic vi con ngi v thng qua con ngi nhm t c mc tiu ca t chc trong mt mi trng lun thay i. Trng tm ca qu trnh ny l s dng c hiu qu ngun lc c gii hn. Hot ng qun tr l cng lm vic vi nhau v mc tiu chung, v cc nh qun tr lm vic trong mt khung cnh b chi phi bi cc yu t bn trong ln bn ngoi ca t chc. Th d, mt ngi qun l cng vic bn hng trong khi ang c gng qun tr cc nhn vin ca mnh vn phi quan tm n cc yu t bn trong nh tnh trng my mc, tnh hnh sn xut, cng vic qung co ca cng ty, cng nh nhng nh hng bn ngoi nh cc iu kin kinh t, th trng, tnh trng k thut, cng ngh c nh hng ti sn phm, nhng iu chnh trong chnh sch cu nh nc, cc mi quan tm v p lc ca x hi.v.v. Tng t, mt ng ch tch cng ty trong khi c gng qun l tt cng ty ca mnh phi tnh n v s nhng nh hng bn trong ln bn ngoi cng ty khi a ra quyt nh hoc nhng hnh ng c th. Mc tiu ca hot ng qun tr c th l cc mc tiu kinh t, gio dc, y t hay x hi, tu thuc vo tp th m trong hot ng qun tr din ra, c th l mt c s sn xut, c s kinh doanh, c quan cng quyn, mt trng hc... V c bn, mc tiu qun tr trong cc c s kinh doanh v phi kinh doanh l ging nhau. Cc cp qun l trong cc c s u c cng mt loi mc tiu nhng mc ch ca h c th khc nhau. Mc ch c th kh xc nh v kh hon thnh hn vi tnh hung ny so vi tnh hung khc, nhng mc tiu qun tr vn nh nhau.
III. Cc Chc Nng Qun Tr

Cc chc nng qun tr ch nhng nhim v ln nht v bao trm nht trong cc hot ng v qun tr. C nhiu tranh lun din ra khi bn v cc chc nng qun tr. Trong thp nin 30, Gulick v Urwich nu ra by chc nng qun tr: Hoch nh; T chc; Nhn s; Ch huy; Phi hp; Kim tra; v Ti chnh. Henri Fayol th xut nm chc nng qun tr: Hoch nh; T chc; Ch huy; Phi hp; v Kim tra. Cuc bn lun v ch c bao nhiu chc nng qun tr gia nhng nh nghin cu qun tr vo cui thp nin 80 M xoay quanh con s bn hay nm chc nng. Trong gio trnh ny, chng ta c th chp nhn l qun tr bao gm 4 chc nng c nu ra trong nh ngha v qun tr ca J. Stoner v S. Robbins nh gii thiu phn trn; vi l do y l nh ngha c nhiu tc gi vit v qun tr ng thun v s dng rng ri khi nim ny trong nhiu sch qun tr.
3.1. Hoch nh
L chc nng u tin trong tin trnh qun tr, bao gm: vic xc nh mc tiu hot ng, xy dng chin lc tng th t mc tiu, v thit lp mt h thng cc k hoch phi hp cc hot ng. Hoch nh lin quan n d bo v tin liu tng lai, nhng mc tiu cn t c v nhng phng thc t c mc tiu . Nu khng lp k hoch thn trng v ng n th d dn n tht bi trong qun tr. C nhiu cng ty khng hot ng c hay ch hot ng vi mt phn cng sut do khng c hoch nh hoc hoch nh km.
3.2. T chc
y l chc nng thit k c cu, t chc cng vic v t chc nhn s cho mt t chc. Cng vic ny bao gm: xc nh nhng vic phi lm, ngi no phi lm, phi hp hot ng ra sao, b phn no c hnh thnh, quan h gia cc b phn c thit lp th no v h thng quyn hnh trong t chc c thit lp ra sao? T chc ng n s to nn mi trng ni b thun li thc y hot ng t mc tiu, t chc km th cng ty s tht bi, d hoch nh tt.
3.3. Lnh o
Mt t chc bao gi cng gm nhiu ngi, mi mt c nhn c c tnh ring, hon cnh ring v v tr khc nhau. Nhim v ca lnh o l phi bit ng c v hnh vi ca nhng ngi di quyn, bit cch ng vin, iu khin, lnh o nhng ngi khc, chn lc nhng phong cch lnh o ph hp vi nhng i tng v hon cnh cng s trng ca ngi lnh o, nhm gii quyt cc xung t gia cc thnh phn, thng c sc ca cc thnh vin trc nhng thay i. Lnh o xut sc c kh nng a cng ty n thnh cng d k hoch v t chc cha tht tt, nhng s chc chn tht bi nu lnh o km.
7
3.4. Kim tra

Sau khi ra nhng mc tiu, xc nh nhng k hoch, vch r vic xp t c cu, tuyn dng, hun luyn v ng vin nhn s, cng vic cn li vn cn c th tht bi nu khng kim tra. Cng tc kim tra bao gm vic xc nh thnh qu, so snh thnh qu thc t vi thnh qu c xc nh v tin hnh cc bin php sa cha nu c sai lch, nhm bo m t chc ang trn ng i ng hng hon thnh mc tiu. Nhng chc nng trn y l ph bin i vi mi nh qun tr, d cho l tng gim c mt cng ty ln, hiu trng mt trng hc, trng phng trong c quan, hay ch l t trng mt t cng nhn trong x nghip. D nhin, ph bin khng c ngha l ng nht. V mi t chc u c nhng c im v mi trng, x hi, ngnh ngh, quy trnh cng ngh ring v.v. nn cc hot ng qun tr cng c nhng hot ng khc nhau. Nhng nhng ci khc nhau ch l khc nhau v mc phc tp, phng php thc hin, ch khng khc nhau v bn cht. S khc bit ny s c ch ra phn sau, khi chng ta xem xt cc cp bc qun tr.
IV. Nh Qun Tr
Nh qun tr, thng qua cc hot ng ca h s nh hng n s thnh cng hay tht bi ca t chc. Nh qun tr lm thay i kt qu ca t chc bng nhng quyt nh m anh ta a ra. i vi hun luyn vin mt i bng th l quyt nh tuyn m nhng ai, nhng cu th no c mt trong i hnh xut pht, nhng ai c ch nh l ph t hun luyn vin, nhng li chi no c hun luyn, s thay i u php cho tng trn u.v.v. Tng t nh vy, cc nh qun tr doanh nghip c th khin mt doanh nghip thnh cng hay tht bi thng qua nhng quyt nh ng sai ca h. Mt cu ni rt ng v vai tr c tnh quyt nh ca nh qun tr i vi thnh bi ca mt t chc l mt nh qun tr gii s bin rm thnh vng v ngc li mt nh qun tr ti s bin vng thnh rm! Mc d nhng kt qu ca t chc chu nh hng rt nhiu vo nhng quyt nh v hnh ng qun tr, nhng chng cn chu nh hng ca nhng yu t ngoi tm kim sot ca s qun l. l nhng yu t p t t pha bn ngoi cng nh bn trong t chc m cc nh qun tr khng th kim sot c. Nh qun tr d gii cch my cng vn c nhng yu t, nhng ng lc khng th tin on chnh xc c nh: chu k kinh t, hot ng ca cc t chc cnh tranh, ngun nhn lc v cc ngun lc bn ngoi khc. Nhng ngi nh hng quyt nh i vi s thnh bi ca cc t chc khng ai khc chnh l nhng nh qun tr nh va c ni n; Nh vy, nhng ai l nh qun tr? Nh qun tr ng nhng vai tr g? V nh qun tr cn c nhng k nng g?
8
4.1. Ai l nh qun tr?

Cc nh qun tr hot ng trong mt t chc. V th, trc khi tm hiu ai l nh qun tr, vai tr v cc k nng ca nh qun tr, chng ta cn hiu cng vic qun tr ca mt t chc. Mi t chc c nhng mc tiu v ni dung cng vic khc nhau nh bn phn trc, nhng nhn chung d l t chc kinh doanh hay phi kinh doanh th cc cng vic qun tr ch yu vn xoay quanh ci trc ra quyt nh trong cc lnh vc hoch nh, t chc, lnh o v kim tra kim sot v mt s hot ng h tr khc na. Cc nh qun tr lm vic trong cc t chc, nhng khng phi ai trong t chc u l nh qun tr. L do tht n gin l v cc cng vic qun tr khng phi l tt c mi cng vic ca mt t chc, m n thng ch l nhng hot ng mang tnh phi hp, nh hng, la chn, quyt nh v kt dnh cc cng vic trong mt t chc li vi nhau t mc tiu chung ca chnh t chc . Cc thnh vin trong mi t chc c th chia lm hai loi: ngi tha hnh v nh qun tr. Ngi tha hnh l nhng ngi trc tip thc hin mt cng tc v khng c trch nhim hoch nh, t chc, lnh o v gim st hot ng ca nhng ngi khc. Tri li, cc nh qun tr c trch nhim ch huy, iu khin, gim st v.v... hot ng ca nhng ngi khc, th d nh mt ngi hu bn, mt cng nhn ng my tin... Nh qun tr, phn bit vi nhng nhn vin khc l nhng ngi chu trch nhim v cng vic ca nhng ngi khc ti mi cp trong bt k loi c s no, v d t trng t sn xut, qun c phn xng hay mt tng gim c... Nh qun tr l nhng ngi lm vic trong t chc, iu khin cng vic ca ngi khc v chu trch nhim trc kt qu hot ng ca h. Nh qun tr l ngi lp k hoch, t chc, lnh o v kim tra con ngi, ti chnh, vt cht v thng tin mt cch c hiu qu t c mc tiu. Hot ng qun tr cng l mt dng hot ng x hi ca con ngi, v chnh v vy n cng cn c chuyn mn ha. Trong mi t chc cc cng vic v qun tr khng ch c tnh chuyn mn ha cao m n cn mang tnh th bc rt r nt. C th chia cc nh qun tr thnh 3 loi: cc nh qun tr cao cp, cc nh qun tr cp gia (cn gi l cp trung gian) v cc nh qun tr cp c s. Di y chng ta s xem xt nhng c trng c bn ca cc nh qun tr ny. Hnh 1.3 ch ra cc cp bc qun tr trong t chc v nhim v ch yu ca tng cp bc. 4.1.1. Qun tr vin cao cp (Top Managers) l cc nh qun tr hot ng cp bc cao nht trong mt t chc. H chu trch nhim v nhng thnh qu cui cng ca t chc. Nhim v ca cc nh qun tr cp cao l a ra cc quyt nh chin lc. T chc thc hin chin lc, duy tr v pht trin t chc. Cc chc danh chnh ca qun tr vin cao cp trong sn xut kinh
9
doanh v d nh l: ch tch hi ng qun tr, ph ch tch, cc y vin hi ng qun tr, cc tng gim c, ph tng gim c, gim c, ph gim c v.v
Qun Tr vin cp cao: Ch tch HQT, Tng gim c, Gim c ... Xy dng chin lc, k hoch hnh ng & pht trin ca t chc Qun tr vin cp trung: Trng phng, Qun c, Ca hng trng ... a ra cc quyt nh chin thut thc hin k hoch v chnh sch ca t chc Qun tr vin cp c s: T trng, Nhm trng, trng ca ... Hng dn, c thc, iu khin cng nhn trong cng vic hng ngy
Hnh 1.3. Cc cp bc qun Tr v Nhim V Ch Yu ca mi Cp Qun Tr
4.1.2. Qun tr vin cp gia hay cp trung gian (Middle Managers) l nh qun tr hot ng di cc qun tr vin lnh o (cao cp) nhng trn cc qun tr vin cp c s. Nhim v ca h l a ra cc quyt nh chin thut, thc hin cc k hoch v chnh sch ca doanh nghip, phi hp cc hot ng, cc cng vic hon thnh mc tiu chung. Cc qun tr vin cp gia thng l cc trng phng ban, cc ph phng, cc chnh ph qun c cc phn xng v.v. 4.1.3. Qun tr vin cp c s (First-line Managers) y l nhng qun tr vin cp bc cui cng trong h thng cp bc ca cc nh qun tr trong cng mt t chc. Nhim v ca h l a ra cc quyt nh tc nghip nhm c thc, hng dn, iu khin cc cng nhn vin trong cc cng vic sn xut kinh doanh c th hng ngy, nhm thc hin mc tiu chung. Cc chc danh thng thng ca h l: c cng, trng ca, t trng sn xut, t trng cc t bn hng v.v.
10
Nh gii thiu v cc chc nng qun tr phn trc, n y chng ta cng cn bn v cc cp bc qun tr lin quan n vic thc thi cc chc nng qun tr. Hon ton r rng l i dn ln cp cao hn trong th bc qun tr ca mt t chc th nhng nh qun tr quan tm nhiu hn n vic hoch nh v gim dn vic hng dn hoc iu khin trc tip. Hnh 1.4 ch ra rng tt c nhng nh qun tr u phi thc hin cc chc nng hoch nh, t chc, lnh o v kim sot. Tuy nhin, s lng thi gian m mi cp bc qun tr khc nhau dnh thc hin cc chc nng ny l khng nh nhau.
15% 24%
18% 33%
28%
36% 51% 36% 13% 22% 14%
10%
Hnh 1.4. T l % thi gian dnh cho tng chc nng qun tr theo cp bc qun tr
4.2. Nh qun tr thc hin nhng vai tr g?

Vo thp nin 1960, Henry Mintzberg nghin cu mt cch cn thn v a ra kt lun rng cc nh qun tr trong mt t chc phi thc hin 10 vai tr khc nhau. Mi vai tr qun tr ny c tc gi sp xp chung vo trong 3 nhm: (1) vai tr quan h vi con ngi, (2) vai tr thng tin, v (3) vai tr quyt nh. Tuy c s phn chia thnh cc nhm vai tr khc nhau nh vy, nhng c mt s lin h rt mt thit gia cc nhm vai tr . V d nh nh qun tr khng th c cc quyt nh ng nu vai tr thng tin khng c thc hin tt. Vai tr quan h vi con ngi Sng v lm vic trong mt t chc mi c nhn thng c cc quan h cht ch v mt thit vi nhau, nhng vi t cch l nh qun tr h thng c nhng vai tr c bn sau: X Vai tr i din: L ngi ng u mt n v, nh qun tr thc hin cc hot ng vi t cch l ngi i din, l biu tng cho tp th, c tnh cht nghi l
11
trong t chc. V d nhng cng vic nh d v pht biu khai trng chi nhnh mi, cho n khch, tham d tic ci ca thuc cp, i tic khch hng ... Y Vai tr lnh o: Phi hp v kim tra cng vic ca nhn vin di quyn. Mt s cng vic nh tuyn dng, o to, hng dn, v khch l nhn vin l mt vi v d v vai tr ny ca nh qun tr. Z Vai tr lin lc: Quan h vi ngi khc trong hay ngoi t chc, nhm gp phn hon thnh cng vic c giao cho n v ca h. V d nh tip xc vi khch hng v nhng nh cung cp. Vai tr thng tin Cc hot ng v qun tr ch thc s c c s khoa hc v c hiu qu khi n c x l, c thc thi trn c s cc thng tin chnh xc, y v kp thi. Thng tin khng ch cn cho cc nh qun tr m chnh bn thn n cng gi nhng vai tr cc k quan trng trong lnh vc ny. Nghin cu v vai tr thng tin ca cc nh qun tr, chng ta thy: [ Vai tr thu thp v tip nhn cc thng tin: Nh qun tr m nhim vai tr thu thp bng cch thng xuyn xem xt, phn tch bi cnh xung quanh t chc nhn ra nhng tin tc, nhng hot ng v nhng s kin c th em li c hi tt hay s e da i vi hot ng ca t chc. Cng vic ny c thc hin qua vic c bo ch, vn bn v qua trao i, tip xc vi mi ngi v.v... \ Vai tr ph bin thng tin: L ngi ph bin thng tin cho mi ngi, mi b phn c lin quan, c th l thuc cp, ngi ng cp hay thng cp. ] Vai tr cung cp thng tin: L ngi c trch nhim v quyn lc thay mt t chc pht ngn nhng tin tc ra bn ngoi vi mc ch gii thch, bo v cc hot ng ca t chc hay tranh th thm s ng h cho t chc. Vai tr quyt nh Nhm vai tr cui cng ca nh qun tr gm 4 vai tr: vai tr doanh nhn, vai tr ngi gii quyt xo trn, vai tr ngi phn phi ti nguyn v vai tr nh thng thuyt. ^ Vai tr doanh nhn: Xut hin khi nh qun tr tm cch ci tin hot ng ca t chc. Vic ny c th c thc hin bng cch p dng mt k thut mi vo mt tnh hung c th, hoc nng cp iu chnh mt k thut ang p dng. _ Vai tr ngi gii quyt xo trn: Nh qun tr l ngi phi kp thi i ph vi nhng bin c bt ng ny sinh lm xo trn hot ng bnh thng ca t chc nh mu thun v quyn li, khch hng thay i... nhm a t chc sm tr li s n nh. ` Vai tr ngi phn phi ti nguyn: Khi ti nguyn khan him m li c nhiu yu cu, nh qun tr phi dng ng ti nguyn, phn phi cc ti nguyn cho
12
cc b phn m bo s hp l v tnh hiu qu cao. Ti nguyn c th l tin bc, thi gian, quyn hnh, trang b, hay con ngi. Thng thng, khi ti nguyn di do, mi nh qun tr u c th thc hin vai tr ny mt cch d dng. Nhng khi ti nguyn khan him, quyt nh ca nh qun tr trong vn ny s kh khn hn, v n c th nh hng ln n kt qu hot ng ca mt n v hay thm ch ca ton th t chc. a Vai tr m phn: Thay mt cho t chc thng thuyt trong qu trnh hot ng, trong cc quan h vi nhng n v khc, vi x hi. Mi vai tr ny lin h mt thit vi nhau v bt c lc no trong hot ng ca mnh, nh qun tr c th phi thc hin nhiu vai tr cng mt lc, song tm quan trng ca cc vai tr thay i tu theo cp bc ca nh qun tr trong t chc. Vi chc nng v vai tr ca mnh, nh qun tr gi phn quan trng trong s thnh cng hay tht bi ca mt t chc. V cng l l do chnh ca nhu cu cp bch phi o to cc nh qun tr, v s nghip pht trin kinh t x hi ca c nc.
4.3. Nh qun tr cn c nhng k nng g?

Theo Robert L. Katz, 3 loi k nng m mi qun tr vin cn phi c gm: X K nng k thut (technical skills) hoc chuyn mn/nghip v: L kh nng cn thit thc hin mt cng vic c th, ni cch khc l trnh chuyn mn nghip v ca nh qun tr. V d vic tho chng trnh in ton, son tho hp ng php l kinh doanh, thit k c kh .v.v... y l k nng rt cn cho qun tr vin cp c s hn l cho cp qun tr vin trung gian hoc cao cp. Y K nng nhn s (human skills): L nhng kin thc lin quan n kh nng cng lm vic, ng vin v iu khin nhn s. K nng nhn s l ti nng c bit ca nh qun tr trong vic quan h vi nhng ngi khc nhm to s thun li v thc y s hon thnh cng vic chung. Mt vi k nng nhn s cn thit cho bt c qun tr vin no l bit cch thng t hu hiu, c thi quan tm tch cc n ngi khc, xy dng khng kh hp tc trong lao ng, bit cch tc ng v hng dn nhn s trong t chc hon thnh cc cng vic. K nng nhn s i vi mi cp qun tr vin u cn thit nh nhau trong bt k t chc no, d l phm vi kinh doanh hoc phi kinh doanh. Z K nng nhn thc hay t duy (conceptual skills): L ci kh hnh thnh v kh nht, nhng n li c vai tr c bit quan trng, nht l i vi cc nh qun tr cao cp. H cn c t duy chin lc tt ra ng ng li chnh sch i ph c hiu qu vi nhng bt trc, e da, km hm s pht trin i vi t chc. Nh qun tr cn phi c phng php tng hp t duy h thng, bit phn tch mi lin h gia cc b phn, cc vn ... Bit cch lm gim nhng s phc tp rc ri xung mt mc c th chp nhn c trong mt t chc.
13
Cc nh qun tr cn c 3 k nng trn nhng tm quan trng ca chng ty thuc vo cc cp qun tr khc nhau trong t chc nh c trnh by trong Hnh 1.5. Hnh 1.5 ni vi chng ta rng nhng cp qun tr cng cao th cng cn nhiu nhng k nng v t duy. Ngc li nhng cp qun tr cng thp, th cng cn nhiu k nng v chuyn mn k thut. K nng v nhn s th u, cp no cng cn v cng u l quan trng. Mc d vy, trn thc t thng i hi c th v mc k nng nhn s c th c s khc nhau ty theo loi cn b qun tr, nhng xt theo quan im ca nhiu nh kinh t th n li ng vai tr quan trng nht, gp phn lm cho cc nh qun tr thc hin thnh cng cc loi k nng khc ca mnh v gp phn vo vic t c thnh cng v mc tiu chung ca c t chc.
Qua n TrVin C p Cao
Qua n TrVin C p Trung
Qua n TrVin C p C S
KyNng TDuy
KyNng Nhn S
KyNng Chuyn Mn
Hnh 1.5. Cc K Nng Qun Tr

Tht vy, khi nhng quyt nh trong kinh doanh ngy cng c tnh qui tc hn v nhy bn vi chnh tr hn, khi cc t chc phi li nhun ngy cng quan tm ti hiu qu hn th cng vic qun tr ngy cng c chuyn mn ho hn. Tuy nhin, ni dung chuyn mn ho khng c ngha l nhng cng vic qun tr hon ton c th thay th cho nhau. Cng ln cp cao th ni dung chuyn mn ho cng c tnh ph cp v cng cp cao th cc nh qun tr phi lm nhng cng vic mang tnh c trng hn ca qun tr v cng t tham gia vo cc vn chuyn mn k thut hng ngy v ngc li.
Kh nng qun tr cng ln dn kin thc chuyn mn ngi qun tr khi tin ln nhng cp bc cao trong t chc. V th, nhng nh qun tr cp cao d dng thuyn chuyn qua cc t chc khc nhau, v cng vic qun tr ca h ging nhau mc d mc tiu ca cc t chc m h hot ng hon ton khc nhau. Tri li, nhng nh qun tr cp thp th gn lin vi nhng chuyn mn nghip v ca mnh v th kh nng thuyn chuyn thp hn. Do vy qun tr l chuyn mn ho nhng ch c cc cp qun tr nht nh th tnh ph cp mi th hin r.
14
V. Qun Tr: Khoa Hc v Ngh Thut

Cch thc qun tr ging nh mi lnh vc khc (y hc, hi ha, k thut ...) u l ngh thut, l b quyt ngh nghip, l qu trnh thc hin cc cng vic trong iu kin ngh thut vi kin thc khoa hc lm c s. Do , khi khoa hc cng tin b, th ngh thut lm vic cng hon thin. Cc thy thuc nu khng c tin b khoa hc th c th cn km hn c nhng ng lang vn. Nhng ngi qun tr ch vi l thuyt sung m khng c ngh thut th ch trng ch vo vn may, hoc l lp li ci h tng lm trc y. Do vy, khoa hc v ngh thut khng loi tr nhau m ph tr cho nhau, n ch l hai mt ca mt vn .
5.1. Qun tr l mt khoa hc

Qun tr l mt hin tng x hi xut hin cng mt lc vi con ngi, n biu hin trong mi quan h gia con ngi vi con ngi. l mi quan h gia ngi ch n v k n l, gia ch v t, ri tin ha dn dn qua nhiu th k vi t nhiu thay i t trong cch x s y lm quyn di cc ch c ti phong kin mang tnh cht c on, gia trng n nhng tng qun tr dn ch mi m nh hin nay. Trn phng din khoa hc v hot ng thc tin khoa hc qun tr thc s pht trin mnh t th k 19 n nay. S pht trin ca khoa hc qun tr hin i xut pht t nhng quan nim c bn ca nn cng nghip. Cc k thut tham vn trong vic qun tr c p dng thnh cng ti mt s cc x nghip cng nghip ti Hoa K v nhiu quc gia khc. Khong nm 1840, con ngi ch c th tr thnh qun tr vin khi ngi l ch s hu mt c s lm n. Dn dn vic s dng nhng qun tr vin khng phi l s hu ch tr nn ph bin. H u l nhng ngi i tin phong trc nhiu th lc v t dnh cho mnh nhng u tin v quyn lc kim sot. Nhng nm 1890 nhiu lin hip x nghip xut hin ko theo nhiu o lut c ban hnh quy nh quyn hn v trch nhim ca nhng lin hip x nghip ny. Rt nhiu lut gia tham gia vo cc a v then cht ca cng tc qun tr vi nhng trch nhim theo lut nh dnh cho gii ny. Vo nm 1910, ti Hoa K hai o lut qui nh hot ng ca cc Trust ra i (Clayton Act nm 1914 v Transportion Act nm 1920) nh hng n chiu hng pht trin ca cc hip hi doanh nghip. ng thi vi s hnh thnh cc tp on ti chnh, nhng ngn hng xut hin vi t cch l nhng gim c hay tng gim c ca nhng doanh nghip ln. Nh vy, qun tr ra i cng vi s xut hin ca s hp tc v phn cng lao ng. l mt yu cu tt yu khch quan. Tuy nhin, khoa hc qun tr hay qun
15
tr hc ch mi xut hin nhng nm gn y v ngi ta coi qun tr hc l mt ngnh khoa hc mi m ca nhn loi. Khc vi cng vic qun tr c th, qun tr hc l khoa hc nghin cu, phn tch v cng vic qun tr trong t chc, tc l tm ra v s dng cc quy lut trong cc hot ng qun tr duy tr v to iu kin thun li cho t chc hot ng c hiu qu. Mt khc, trong qu trnh qun tr, con ngi hot ng trong nhng mi lin h nht nh vi nhau. Nh vy, nghin cu qun tr cng c ngha l nghin cu quan h gia ngi vi ngi trong qu trnh , tm ra tnh quy lut hnh thnh quan h qun tr. Ni cch khc, qun tr hc l khoa hc nghin cu phn tch v cng vic qun tr trong t chc, tng kt ha cc kinh nghim tt thnh nguyn tc v l thuyt c th p dng cho cc tnh hung qun tr tng t. Mc tiu ca qun tr hc l trang b cho chng ta nhng kin thc v k thut cn thit gia tng hiu qu trong cc hot ng tp th, kinh doanh hoc khng kinh doanh. Bc pht trin quan trng ca khoa hc qun tr hin i c cp trong cc tc phm sau: Principles and Methods of Scientific management ca Frederich. W. Taylor, ngi M, c vit vo nm 1911. Tc phm ny c vit vi mc ch tc ng n vic ci cch v hon tt nhim v ca ngi lao ng gia tng nng sut. Industrial and General Administration ca H.Fayol, ngi Php, c vit vo nm 1922. Tc phm ny xc nh nhng nguyn tc c bn ca vic qun tr nh chng ta ang p dng hin nay. Papus on the Spiral of the Scientific method, and its effect upon industrial management ca M.P. Pollet, ngi Anh, c vit vo nhng nm 1924-1934. Tc phm ny xc nh nhng t tng trit hc, nhng quan im k thut qun tr tin b. Dynamic Administration ca Metcalf and Urwiek, ngi M v ngi Anh, c vit vo nm 1945. Tc phm ny tng kt nhng nguyn tc qun tr c pht trin t xa n nm 1945. K t nm 1945, hng trm cun sch ln, nh, sch gio khoa v bi bo c vit, nhiu bi din vn, nhiu bui bo co seminar, nhiu hi ngh v cc lp hc c t chc bn v cc vn qun tr hn tt c nhng g cp ti t trc n nay trong lch s nhn loi. Ngy nay, rt kh cho bt c ai mun c ht tt c nhng g c in n trong lnh vc ny. Nhng tc phm xut sc ny cng vi nhng cng trnh nghin cu ni ting khc t c s l lun cho khoa hc qun tr hin i. Khoa hc qun tr l mt b phn tri thc c tch lu qua nhiu nm, bn thn n l mt khoa hc tng hp tha hng kt qu t cc ngnh khoa hc khc nh ton hc, iu khin hc, kinh t hc... Khoa hc qun tr nhm:
16
Cung cp cho cc nh qun tr mt cch suy ngh c h thng trc cc vn pht sinh, cung cp nhng phng php khoa hc gii quyt cc vn trong thc tin lm vic. Thc t chng minh cc phng php gii quyt khoa hc l nhng kin thc khng th thiu ca cc nh qun tr. Cung cp cho cc nh qun tr cc quan nim v nim nhm phn tch, nh gi v nhn din bn cht cc vn . Cung cp cho cc nh qun tr nhng k thut i ph vi cc vn trong cng vic, hnh thnh cc l thuyt, cc kinh nghim lu truyn v ging dy cho cc th h sau.
5.2. Qun tr l mt ngh thut

Ngi ta thng xem qun tr l mt ngh thut cn ngi qun tr l ngi ngh s ti nng. Qun tr khc vi nhng hot ng sng to khc ch nh ngh s qun tr phi sng to khng ngng trong thc tin sn xut kinh doanh. Mun c ngh thut qun tr iu luyn ngi ta phi rn luyn c k nng bin l lun thnh thc tin. Qun tr khng th hc thuc lng hay p dng theo cng thc. N l mt ngh thut v l mt ngh thut sng to. Nh qun tr gii c th b lm ln nhng h s hc hi c ngay t nhng sai lm ca mnh trau di ngh thut qun tr ca h, linh hot vn dng cc l thuyt qun tr vo trong nhng tnh hung c th. Ngh thut bao gi cng phi da trn mt s hiu bit khoa hc lm nn tng cho n. Khoa hc v ngh thut qun tr khng i lp, loi tr nhau m khng ngng b sung cho nhau. Khoa hc pht trin th ngh thut qun tr cng c ci tin theo. Mt ngi gim c nu khng c trnh hiu bit khoa hc lm nn tng, th khi qun tr t phi da vo may ri, trc gic hay nhng vic lm trong qu kh. Nhng nu c trnh hiu bit th ng ta c iu kin thun li hn nhiu a ra nhng quyt nh qun tr c lun chng khoa hc v c hiu qu cao. Khng nn quan nim ngh thut qun tr nh ngi ta thng hay ngh l kinh nghim cha truyn con ni. Cng khng c ph nhn mt khoa hc qun tr, thi phng mt ngh thut ca qun tr. S l sai lm khi cho rng con ngi lnh o l mt loi ngh s c ti nng bm sinh, khng ai c th hc c cch lnh o. Cng khng ai c th dy c vic nu ngi hc khng c nng khiu. Ngh thut qun tr sinh ra t tri tim v nng lc ca bn thn c nhn. T mi lin h gia khoa hc v ngh thut qun tr, ci g i vi ngi lnh o l quan trng: khoa hc hay ngh thut qun tr? Mun sn xut kinh doanh c hiu qu cao, ngi lnh o phi c kin thc, phi nm vng khoa hc qun tr. Nhng ngh thut qun tr cng khng km phn quan trng v thc tin mun hnh mun v, tnh hung, hon cnh lun lun thay i v khng bao gi lp li. Mt nh qun tr ni ting ni rng: Mt v tng th khng
17
cn bit k thut iu khin tn la nh th no, k thut li my bay ra sao v lm th no xe tng vt qua c chng ngi vt. Nhng lm tng th phi bit khi no th phi dng pho v loi pho c no s mang li hiu qu mong mun. Khi no th dng my bay, khi no cn phi dng xe tng hng nng. S phi hp chng nh th no v c th mang li nhng hiu qu g? Phi lm g c th s dng tt nht cc loi v kh ? Ngi lm tng phi nm chc nhng kin thc cc loi ny v phi lun lun sng to. Trong lnh vc qun tr kinh t cng vy. Chng ta c th hiu nh sau: Khoa hc l s hiu bit kin thc c h thng, cn ngh thut l s tinh lc kin thc. Ngh thut qun tr trc ht l ti ngh ca nh qun tr trong vic gii quyt nhng nhim v ra mt cch kho lo v c hiu qu nht. y mun ni n ti nng ca qun tr gia, nng lc t chc, kinh nghim gip h gii quyt sng to xut sc nhim v c giao. Trn phng din l thuyt cng nh thc t ngi ta nghin cu ngh thut qun tr khng ch t nhng kinh nghim thnh cng m cn c nhng kinh nghim tht bi. Mt qun tr gia ni ting ni: Vic nghin cu nhng tht bi cn quan trng hn l vic nghin cu nhng thnh cng, bi v thnh cng c th s c lp li hay khng lp li, cn tht bi sai lm th nht thit khng c cho lp li.
VI. o To Qun Tr Vin

Phn kt thc chng ny c l l thch hp khi chng ta xem xt ch c th hc c qun tr khng v hc nh th no (?). Vai tr quan trng ca qun tr khng nhng dn n cuc tranh lun qun tr l khoa hc hay ngh thut nh va c cp phn trn m n cn i xa hn vi cu hi qun tr c phi l mt ngh nh nhng ngh nghip khc. Da vo nhng c trng ch yu ca nhng ngh nghip chuyn mn khc, Edgar H. Schein so snh chng vi qun tr v tc gi ny kt lun rng qun tr cng tht s l mt ngh. Ngy nay chng ta c th nhn ra rng nhng nh qun tr ang hot ng mang tnh cch chuyn nghip khng nhng trong cc t chc kinh doanh ln phi kinh doanh. S pht trin nhanh v rng khp cc trng o to qun tr chnh kha cng nh cc chng trnh hun luyn cc k nng qun tr ti cc doanh nghip minh chng cho tnh chuyn nghip ha ca ngh qun tr. iu ny cng chng t l c th hc c qun tr. Tuy vy, v qun tr va l khoa hc v va l ngh thut nn mt s ngi c o to qun tr t c kt qu hc tp cao cha hn tr thnh nhng nh qun tr gii trong thc tin. Kt qu ny dn n s nghi ng v vic c th o to c nhng nh qun tr chuyn nghip hay ni cch khc l khng th hc c qun tr. Nhng nu mt ai vn cha ng tnh vi quan im qun tr l mt ngh nghip v c th hc c hn cng khng th ph nhn l nhng k nng qun tr c th dy c v hc c.
18
Gn nh tt c chng ta ng nhng k nng k thut, nhn s v t duy c Katz m t phn trc l quan trng i vi nh qun tr. Vy lm th no truyn th cc k nng ny cho nhng ngi hc qun tr? Tc gi ny cho rng k nng k thut l d dng nht m ngi hc lnh hi c so vi 2 k nng nhn s v t duy. pht trin k nng nhn s, ngi hc c th nhn c nhng chng trnh o to c xy dng trn nn tng ca khoa hc x hi nh nhn chng hc, x hi hc, v quan trng nht l tm l hc. Kt qu l nhng n lc ca cc trng o to qun tr cng nh cc kha hun luyn k nng qun tr cho cc cng ty c thit k theo chng trnh em li s ci thin ng k v cch thc quan h vi con ngi, ngha l pht trin c k nng nhn s. Cui cng l k nng t duy, n lin quan n tr no v c hnh thnh t rt sm trong cuc i mi ngi do vy nhiu ngi cho rng y l k nng rt kh pht trin. Tuy nhin, Katz tin rng nhng mn hc nh hoch nh chin lc c th gip ci thin k nng nhn thc/t duy ca nh qun tr. Mt kt lun sau cng nhng khng km quan trng l tr thnh nh qun tr gii th khng ch hc t sch v v da vo nng lc c nhn nhng cn phi ch trng nhiu n thc hnh rn luyn v pht trin nhng k nng qun tr. Thc hnh qun tr i vi nhng ngi hc qun tr c th c thc hin ngay trong trng lp thng qua vic phn tch tnh hung qun tr. y l phng php o to c p dng rt ph bin trn th gii ngy nay. Chnh v vy, y cng l l do m trong gio trnh ny ngi vit cung cp nhng tnh hung qun tr cui mi chng. Vic tho lun tnh hung gip cho ngi hc bit nhn din v phn on vn cng nh quyt nh gii quyt vn . Thm vo , vic tranh lun nhm s gip ngi hc pht trin k nng lp lun vn . ng thi qu trnh tho lun tnh hung theo nhm, ngha l lm vic vi ngi khc, mang li c hi cho ngi hc thc hnh v rn luyn k nng nhn s, v d nh bn s bit lm th no gii quyt cc xung t, bt ng gia cc thnh vin trong nhm lm vic.
TM LC
Qun tr hnh thnh khi con ngi tp hp li vi nhau trong mt t chc. Qun tr l mt qu trnh lin tip cc chc nng hoch nh, t chc, lnh o v kim tra nhm t hiu qu cao trong hot ng. Nh qun tr hot ng trong t chc, iu khin cng vic ca ngi khc v chu trch nhim trc kt qu hot ng ca h. Trong mt t chc c th c rt nhiu nh qun tr v thng thng ngi ta chia cc nh qun tr thnh 3 cp: cp cao, cp gia v cp c s tu theo cng vic ca h trong t chc. Nh qun tr phi m nhn 10 vai tr tp hp trong 3 nhm chnh l vai tr quan h vi con ngi, vai tr thng tin v vai tr quyt nh. c th thc hin tt
19
cc vai tr ca mnh, nh qun tr cn phi c cc k nng nh chuyn mn k thut, nhn s, t duy. Nh qun tr lm thay i kt qu ca t chc bng nhng quyt dnh ca h. Hnh ng ca nh qun tr nh hng n t chc nhng cng c nhng yu t nh hng li nm ngoi tm kim sot ca qun tr. V vy, ngi ta cho rng qun tr va l mt khoa hc va l mt ngh thut th hin qua vic vn dng nhng l thuyt, nhng nguyn tc qun tr trong cc tnh hung c th.
CU HI N TP
1. Kt qu v hiu qu khc nhau th no? 2. Qun tr hc l g? N l mt khoa hc hay ngh thut? 3. Vai tr v ngha ca hot ng qun tr l g? 4. Bn hy cho bit cc chc nng qun tr? 5. Th no l mt nh qun tr? 6. Vai tr ca mt nh qun tr l g? 7. Mt nh qun tr cn phi c nhng k nng no? 8. C ngi ni rng Gim c mt nh my c kh phi gii v c kh hn cc k s trong nh my . Bn c ng vi iu ny khng? Gii thch l do. 9. V sao k nng nhn s l cn thit ngang nhau i vi mi cp qun tr? 10. Trn cc bo co tng kt thng c cu Cng ty chng ti nm qua hot ng c kt qu, c th l d phi khc phc nhiu kh khn do iu kin khch quan ln ch quan. Bn cho bit kin ca bn v cch din t ny?
20
TNH HUNG QUN TR

Sn l qun l mi v khu vc ng bng Sng Cu Long ca Cng ty Bnh Minh. Anh va c bt lm tr l gim c ph trch nhm sn phm ca cng ty m chc v ny khng lin quan nhiu n cng vic m anh tng ph trch trc y. Mt thi gian ngn sau khi nhn nhim v mi, ng Minh, ph ch tch cng ty, c triu tp mt cuc hp cc gim c ph trch cc nhm sn phm khc nhau ca ton cng ty v gim c ph trch Marketing nhm hoch nh chin lc Marketing cho cng ty. Gim c Ngc, ngi m Sn l tr l cho ng ta khng th d hp v bn cng tc. ng Hng, gim c ph trch Marketing mi tr l Sn d hp thay cho gim c Ngc nhm gip Sn hiu hn v cng vic chung ca cng ty thun tin cho cng vic mi ca Sn hin nay. V s thnh vin ca cuc hp kh ng, ng Hng ch gii thiu vn tt vi ph ch tch cng ty v Sn. Ph ch tch Minh ch tr cuc hp, v bt u bng cc cu hi ca ng Minh dnh cho cc gim c ph trch cc nhm sn phm. Cc gim c ny u bo co chi tit v c th v tnh hnh kinh doanh nhm sn phm do h ph trch. Bt thnh lnh, ng Minh quay sang pha Sn v yu cu Sn trnh by tnh hnh nhm sn phm m Sn ph trch. Mt s bi ri trn nt mt Sn, v cu tr li ca Sn l anh ta tht s khng nm c vn . Ph ch tch Minh qun Sn ch l tr l mi v Sn n d hp vi t cch l nhn vin mi n lm quen vi cng v mi hn l phi bo co tnh hnh cng vic. Vi c tnh bc trc, nng ny v vn gi phong cch qun l qun i (ng Minh l cu s quan qun i trong thi gian trc y), ng Minh ph phn ngay tr l Sn khi nghe Sn tr li l khng nm c tnh hnh cng vic ca anh bng mt ging gin d: Ny anh bn tr l, anh tht s l mt nhn vin ti, v ti khng chp nhn cch lm vic v trch nhim ca anh. Tnh hung ny a ra cho ng Hng s la chn l nn quyt nh ct li ph ch tch Minh, bnh vc cho tr l Sn, hoc l ch i cuc hp kt thc sau s gii thch ring cho ng Minh r vn . Ngi ngng trc cc cng s v thuc cp l mnh khng gii thiu trc v Sn trong cuc hp, nn ng Hng chn la s im lng. ng Hng ch a mt sang pha Sn v bt gp Sn mt khun mt va mt tinh thn va l s nng gin pha trn xu h. Nhy mt vi Sn, ng Hng hm rng ti hiu l anh hon ton khng c li trong vn ny v mi vic s n. Sau mt gi, ph ch tch Minh kt thc cuc hp vi mt s tht vng v kt lun nh cch ng ta ni l s hoch nh khng thch hp ca phng Marketing ni chung. V ng Minh cng yu cu ng Hng li gp ng y. Mt cu hi trong u ph ch tch Minh l ti sao thuc cp ca ng Hng li khng chun b chu o cho cuc hp (?). Khi ch cn li hai ngi, ng Minh hi ngay ng Hng:
21
Ny anh Hng, ti mun ng ni thng vi ti l ti c qu nng li vi anh tr l tr Sn khng? Nhng anh nn bit l ti cn nhng nhn vin bit lm tt cng vic! C y, ng Hng p, Anh tht s qu nng khi ph phn Sn trong cuc hp. Ti mun s gii thch vi anh l Sn l mt tr l mi, s gin d ca anh i vi Sn l hon ton khng ng. Anh c ngh l ti lm tn thng Sn? Anh c hiu r v Sn khng? ng Minh hi tip. Sau mt lc ngh ngi, ng Hng tr li l tht s ng ta cng khng bit r Sn, nhng ng ngh l ph ch tch Minh xc phm danh d Sn. Kh tht, ti khng th tha th cho chnh ti. Ti khng km ch c ti khi . Ni n , ng Minh gi in cho th k ca ng ta gi Sn n vn phng ca ng y ngay lp tc gp ng. Vi pht sau, Sn n vn phng ng Minh vi tm trng bi ri v lo lng. Khi Sn bc vo, ng Minh ngay lp tc ng dy bc n bn Sn v v vai Sn mt cch thn thin v ni ngay: Nay anh bn tr, ti lm mt iu sai i vi anh bn v ti tht s mun anh tha li cho ti. Ti ph phn anh khng ng. L ra ti cn bit l cng v cng tc m anh ang m nhn l mi i vi anh. Nhng ti khng bit iu ny. Ti mt ln na mun xin li anh bn, anh bn tr ! Mt cht bi ri, Sn p ng rng anh ta khng ngh l ng Minh c li trong trng hp ny. ng Minh tip: Ny anh bn tr, khi lm vic y lu hn na, anh bn s hiu l ti phi a ra cc quyt nh tt cho cng ty. Tt nhin nhng quyt nh ny phi da trn nhng thng tin chnh xc v y . Anh bn l mt trong nhng ngun thng tin ti cn. Tt nhin anh bn phi m bo cht lng cng vic m anh bn ph trch. Do vy anh bn cn phi hiu r v cng vic g m anh bn phi lm v anh bn cn c thi gian lm quen vi cng vic mi. Ti hy vng l sau 3 thng na anh bn c th tr li cho ti nhng cu hi lin quan n nhm sn phm m anh bn ph trch. Ni n y, ng Minh a tay bt ly tay Sn v tip: Ti hon ton tin tng vo anh y anh bn tr ca ti. V ti cm n anh cho ti gp anh ni li xin li v iu ngu xun m ti lm. Cu hi 1. Bn ngh rng s nng gin ca ng Minh nh hng nh th no i vi Sn v n cc thnh vin khc trong cuc hp? 2. Theo bn, ng Minh nn xin li Sn hay khng? V bn ngh rng vic xin li c ngha g i vi Sn?
22
3. ng Minh quan nim v trch nhim ca Sn, vi t cch l mt tr l gim c nhm sn phm nh th no? V ng quan nim nh th no v vai tr lnh o cp cao ca chnh ng ta? 4. Theo bn, t bi hc kinh nghim ny nu bn l ngi ch tr cuc hp bn cn chun b trc nhng g cuc hp t c kt qa tt?
23
Chng 2: LCH S PHT TRIN CC L THUYT QUN TR
CHNG 2 LCH S PHT TRIN CC L THUYT QUN TR
c xong chng ny ngi hc c th: 1. M t cc trng phi ca t tng qun tr v s pht trin ca chng. 2. S ng gp ca nhng t tng qun tr i vi cng vic ca nh qun tr. 3. Phn tch nhng hn ch ca tng trng phi l thuyt qun tr. 4. M t hai cch tip cn hin i trn nn tng tng hp cc trng phi qun tr.
Thc t cho thy rng mt trong nhng cch hc tt nht l nghin ngm cc bi hc ca qu kh, song cng khng t ngi cho rng lch s khng lin quan g n cc vn m cc nh qun tr ang phi i ph ngy nay. Thc ra cc nh qun tr vn dng nhng kinh nghim v l thuyt qun tr hnh thnh trong lch s vo ngh nghip ca mnh. L thuyt qun tr l mt h thng nhng t tng, quan nim: c kt, gii thch v cc hot ng qun tr c thc hnh trong th gii thc ti. L thuyt qun tr cng da vo thc t v c nghin cu c h thng qua cc thi i, nht l t th k 19. Kt qu l chng ta c c mt di sn v qun tr s v phong ph m cc nh qun tr ngy nay ang tha hng. C th ni rng qun tr cng tui vi vn minh nhn loi. Nm ngn nm trc cng nguyn ngi Sumerian (vng Iraq hin nay) hon thin mt h thng phc tp nhng quy trnh thng mi vi h thng cn ong. Ngi Ai Cp thnh lp nh nc 8000 nm trc cng nguyn v nhng kim t thp l du tch v trnh k hoch, t chc v kim sot mt cng trnh phc tp. Ngi Trung Hoa cng c nhng nh ch chnh quyn cht ch, th hin mt trnh t chc cao. Chu u, k thut v phng php qun tr bt u c p dng trong kinh doanh t th k 16, khi hot 24
ng thng mi pht trin mnh. Trc , l thuyt qun tr cha pht trin trong kinh doanh v cng vic sn xut kinh doanh ch gii hn trong phm vi gia nh. n th k 18, cuc cch mng cng nghip chuyn sn xut t phm vi gia nh sang nh my. Quy m v phc tp gia tng, vic nghin cu qun tr bt u tr nn cp bch, song cng ch tp trung vo k thut sn xut hn ni dung ca hot ng qun tr. n th k 19, nhng mi quan tm ca nhng ngi trc tip qun tr cc c s sn xut kinh doanh v ca c nhng nh khoa hc n cc hot ng qun tr mi tht s si ni. Tuy vn tp trung nhiu vo kha cnh k thut ca sn xut nhng ng thi cng c ch n kha cnh lao ng trong qun tr, nh Robert Owen tm cch ci thin iu kin lm vic v iu kin sng ca cng nhn. Xt v phng din qun tr, vic lm ca Owen t nn mng cho cc cng trnh nghin cu qun tr nht l cc nghin cu v mi quan h gia iu kin lao ng vi kt qu ca doanh nghip. T cui th k 19, nhng n lc nghin cu v a ra nhng l thuyt qun tr c tin hnh rng khp. V chnh Frederick W. Taylor u th k 20 vi t tng qun tr khoa hc ca mnh l ngi t nn mng cho qun tr hin i v t n nay cc l thuyt qun tr c pht trin nhanh chng, gp phn tch cc cho s pht trin k diu ca x hi loi ngi trong th k 20.
I. Cc l thuyt c in v qun tr
L thuyt c in v qun tr l thut ng c dng ch nhng quan im v t chc v qun tr c a ra Chu u v Hoa K vo nhng nm cui th k 19, u th k 20.
1.1. L thuyt qun tr khoa hc

C rt nhiu tc gi v dng l thuyt ny, c th k ra mt s tc gi sau y: - Frededric W.Taylor (1856 - 1915): L i biu u t nht ca trng phi ny v c gi l cha ca phng php qun tr khoa hc. Tn gi ca l thuyt ny xut pht t nhan trong tc phm ca Taylor Cc nguyn tc qun tr mt cch khoa hc (Principles of scientific management) xut bn ln u M vo nm 1911. Trong thi gian lm nhim v ca nh qun tr cc x nghip, nht l trong cc x nghip luyn kim, ng tm ra v ch trch mnh lit cc nhc im trong cch qun l c, theo ng cc nhc im chnh l: 25
(1) Thu mn cng nhn trn c s ai n trc mn trc, khng lu n kh nng v ngh nghip ca cng nhn. (2) Cng tc hun luyn nhn vin hu nh khng c h thng t chc hc vic. (3) Cng vic lm theo thi quen, khng c tiu chun v phng php. Cng nhn t mnh nh ot tc lm vic. (4) Hu ht cc cng vic v trch nhim u c giao cho ngi cng nhn. (5) Nh qun tr lm vic bn cnh ngi th, qun mt chc nng chnh l lp k hoch v t chc cng vic. Tnh chuyn nghip ca nh qun tr khng c tha nhn. Sau ng nu ra 4 nguyn tc qun tr khoa hc: 1. Phng php khoa hc cho nhng thnh t c bn trong cng vic ca cng nhn, thay cho phng php c da vo kinh nghim. 2. Xc nh chc nng hoch nh ca nh qun tr, thay v cng nhn t la chn phng php lm vic ring ca h. 3. La chn v hun luyn cng nhn, pht trin tinh thn hp tc ng i, thay v khch l nhng n lc c nhn ring l ca h. 4. Phn chia cng vic gia nh qun tr v cng nhn, mi bn lm tt nht cng vic ca h, ch khng phi ch ln u cng nhn nh trc kia. Cng tc qun tr tng ng l: a) Nghin cu thi gian v cc thao tc hp l nht thc hin cng vic. b) Bng cch m t cng vic (Job description) chn la cng nhn, thit lp h thng tiu chun v h thng hun luyn chnh thc. (c) Tr lng theo nguyn tc khuyn khch theo sn lng, bo m an ton lao ng bng dng c thch hp. d) Thng tin trong cng vic, ch trng lp k hoch v t chc hot ng. - Charles Babbage (1792 - 1871): l mt nh ton hc ngi Anh tm cch tng nng sut lao ng. Cng vi Adam Smith ng ch trng chuyn mn ha lao ng, dng ton hc tnh ton cch s dng nguyn vt liu ti u nht. ng cho rng, cc nh qun tr phi nghin cu thi gian cn thit hon thnh mt cng vic, t n nh tiu chun cng vic, a ra vic thng cho nhng cng nhn vt tiu chun. ng cng l ngi u tin ngh phng php chia li nhun duy tr quan h gia cng nhn v ngi qun l.
Frededric W.Taylor (1856 - 1915
26
- Frank (1886 - 1924) v Lillian Gilbreth (1878 1972): l nhng ngi tin phong trong vic nghin cu thi gian - ng tc v pht trin l thuyt qun tr khc hn Taylor. Hai ng b pht trin mt h thng cc thao tc hon thnh mt cng tc. Hai ng b a ra mt h thng xp loi bao trm cc ng tc nh cch nm vt, cch di chuyn... H thng cc ng tc khoa hc nu ln nhng tng quan gia loi ng tc v tn s vi s mt nhc trong lao ng, xc nh nhng ng tc d tha lm ph phm nng lc, loi b nhng ng tc d tha, ch tm vo nhng ng tc thch hp lm gim mt mi v tng nng sut lao ng. - Henry Gantt (1861 - 1919): ng vn l mt k s chuyn v h thng kim sot trong cc nh my. ng pht trin s Gantt m t dng cng vic cn hon thnh mt nhim v, vch ra nhng giai on ca cng vic theo k hoch, ghi c thi gian hoch nh v thi gian thc s. Ngy nay phng php Gantt l mt cng c quan trng trong qun tr tc nghip. Gantt cng a ra mt h thng ch tiu cng vic v h thng khen thng cho cng nhn v qun tr vin t v vt ch tiu. Tm li, trng phi qun tr khoa hc c nhiu ng gp c gi tr cho s pht trin ca t tng qun tr: - H pht trin k nng qun tr qua phn cng v chuyn mn ha qu trnh lao ng, hnh thnh qui trnh sn xut dy chuyn. - H l nhng ngi u tin nu ln tm quan trng ca vic tuyn chn v hun luyn nhn vin, u tin dng i ng tng nng sut lao ng. - H cng l nhng ngi nhn mnh vic gim gi thnh tng hiu qu, dng nhng phng php c tnh h thng v hp l gii quyt cc vn qun tr. - Cng chnh h coi qun tr nh l mt i tng nghin cu khoa hc. Tuy vy trng phi ny cng c nhng gii hn nht nh: - Ch p dng tt trong trng hp mi trng n nh, kh p dng trong mi trng phc tp nhiu thay i; - Qu cao bn cht kinh t v duy l ca con ngi m nh gi thp nhu cu x hi v t th hin ca con ngi, do vy vn nhn bn t c quan tm; - C p dng nhng nguyn tc qun tr ph qut cho mi hon cnh m khng nhn thy tnh c th ca mi trng, v h cng qu ch tm n vn k thut.
1.2. Trng phi qun tr hnh chnh

Trong khi trng phi qun tr khoa hc ch trng n hp l ha cng vic v nhng nhim v m cc cng nhn phi lm th trng phi qun tr tng qut (hay hnh chnh) li pht trin nhng nguyn tc qun tr chung cho c mt t chc, chnh v th trng phi ny cn c gi l t tng qun tr t chc c in do Henry Fayol Php v Max Weber c nu ln, cng cng thi vi Taylor M. 27
- Max Weber (1864 - 1920): L mt nh x hi hc ngi c, c nhiu ng gp vo l thuyt qun tr thng qua vic pht trin mt t chc quan liu bn giy l phng thc hp l t chc mt cng ty phc tp. Khi nim quan liu bn giy c nh ngha l h thng chc v v nhim v c xc nh r rng, phn cng, phn nhim chnh xc, cc mc tiu phn bit, h thng quyn hnh c tn ti trt t. C s t tng ca Weber l nim thm quyn hp php v hp l, ngy nay thut ng quan liu gi ln hnh nh mt t chc cng nhc, li thi, b chm ngp trong th tc hnh chnh phin h v n hon ton xa l vi t tng ban u ca Weber. Thc cht nhng c tnh v ch ngha quan liu ca Weber l: - Phn cng lao ng vi thm quyn v trch nhim c quy nh r v c hp php ha nh nhim v chnh thc. - Cc chc v c thit lp theo h thng ch huy, mi chc v nm di mt chc v khc cao hn. - Nhn s c tuyn dng v thng cp theo kh nng qua thi c, hun luyn v kinh nghim. - Cc hnh vi hnh chnh v cc quyt nh phi thnh vn bn. - Qun tr phi tch ri s hu. - Cc nh qun tr phi tun th iu l v th tc. Lut l phi cng bng v c p dng thng nht cho mi ngi. - Henry Fayol (1841 - 1925): L mt nh qun tr hnh chnh ngi Php vi tc phm Qun tr cng nghip v qun tr tng qut (Administration industrielle et gnral) (1916). Khc vi Taylor, cho rng nng sut lao ng km l do cng nhn khng bit cch lm vic, v khng c kch thch kinh t y , Fayol ch ra rng nng sut lao ng ca con ngi lm vic chung trong tp th ty thuc vo s sp xp t chc ca nh qun tr. Vic sp xp, t chc c Fayol gi l vic qun tr tng qut v vic ny cng quan trng nh 5 vic khc trong c s sn xut kinh doanh: (1) sn xut, (2) tip th hay Marketing, (3) ti chnh, (4) qun l ti sn v con ngi v (5) k ton - thng k. c th lm tt vic sp xp, t chc x nghip Fayol ngh cc nh qun tr nn theo 14 nguyn tc qun tr: 1. Phi phn cng lao ng. 2. Phi xc nh r mi quan h gia quyn hnh v trch nhim. 3. Phi duy tr k lut trong x nghip. 4. Mi cng nhn ch nhn lnh t mt cp ch huy trc tip duy nht. 5. Cc nh qun tr phi thng nht kin khi ch huy.
28
6. Quyn li chung lun lun phi c t trn quyn li ring. 7. Quyn li kinh t phi tng xng vi cng vic. 8. Quyn quyt nh trong x nghip phi tp trung v mt mi. 9. X nghip phi c t chc theo cp bc t gim c xung n cng nhn. 10. Sinh hot trong x nghip phi c trt t. 11. S i x trong x nghip phi cng bnh. 12. Cng vic ca mi ngi trong x nghip phi n nh. 13. Tn trng sng kin ca mi ngi. 14. X nghip phi xy dng cho c tinh thn tp th. Trng phi hnh chnh ch trng rng, nng sut lao ng s cao trong mt t chc c sp t hp l. N ng gp rt nhiu trong l lun cng nh thc hnh qun tr, nhiu nguyn tc qun tr ca t tng ny vn cn p dng ngy nay. Cc hnh thc t chc, cc nguyn tc t chc, quyn lc v s y quyn... ang ng dng ph bin hin nay chnh l s ng gp quan trng ca trng phi qun tr hnh chnh. Hn ch ca trng phi ny l cc t tng c thit lp trong mt t chc n nh, t thay i, quan im qun tr cng rn, t ch n con ngi v x hi nn d dn ti vic xa ri thc t. Vn quan trng l phi bit cch vn dng cc nguyn tc qun tr cho ph hp vi cc yu cu thc t, ch khng phi l t b cc nguyn tc .
II. L thuyt tm l x hi trong qun tr

L thuyt tm l x hi trong qun tr, cn gi l l thuyt tc phong, l nhng quan im qun tr nhn mnh n vai tr ca yu t tm l, tnh cm, quan h x hi ca con ngi trong cng vic. L thuyt ny cho rng, hiu qu ca qun tr do nng sut lao ng quyt nh, nhng nng sut lao ng khng ch do cc yu t vt cht quyt nh m cn do s tha mn cc nhu cu tm l, x hi ca con ngi. L thuyt ny bt u xut hin M trong thp nin 30, c pht trin mnh bi cc nh tm l hc trong thp nin 60, v hin nay vn cn c nghin cu ti nhiu nc pht trin nhm tm ra nhng hiu bit y v tm l phc tp ca con ngi, mt yu t quan trng qun tr. Trng phi ny c cc tc gi sau: - Robert Owen (1771 - 1858): l k ngh gia ngi Anh, l ngi u tin ni n nhn lc trong t chc. ng ch trch cc nh cng nghip b tin ra pht trin my mc nhng li khng ch n s pht trin nhn vin ca doanh nghip. 29
- Hugo Munsterberg (1863 - 1916): nghin cu tm l ng dng trong mi trng t chc, ng c coi l cha ca ngnh tm l hc cng nghip. Trong tc phm nhan Tm l hc v hiu qu trong cng nghip xut bn nm 1913, ng nhn mnh l phi nghin cu mt cch khoa hc tc phong ca con ngi tm ra nhng mu mc chung v gii thch nhng s khc bit. ng cho rng nng sut lao ng s cao hn nu cng vic giao ph cho h c nghin cu phn tch chu o, v hp vi nhng k nng cng nh tm l ca h. - Mary Parker Follett (1863 - 1933): l nh nghin cu qun tr ngay t nhng nm 20 ch n tm l trong qun tr, b c nhiu ng gp c gi tr v nhm lao ng v quan h x hi trong qun tr. - Abraham Maslow (1908 - 1970): L nh tm l hc xy dng mt l thuyt v nhu cu ca con ngi gm 5 cp bc c xp t thp ln cao theo th t: (1) nhu cu vt cht, (2) nhu cu an ton, (3) nhu cu x hi, (4) nhu cu c tn trng v (5) nhu cu t hon thin. Abraham Maslow (1908 - 1970) - D. Mc. Gregor (1906 - 1964): Mc. Gregor cho rng cc nh qun tr trc y tin hnh cc cch thc qun tr trn nhng gi thuyt sai lm v tc phong v hnh vi ca con ngi. Nhng gi thit cho rng, phn ng mi ngi u khng thch lm vic, thch c ch huy hn l t chu trch nhim, v hu ht mi ngi lm vic v li ch vt cht, v nh vy cc nh qun tr xy dng nhng b my t chc vi quyn hnh tp trung t ra nhiu quy tc th tc, ng thi vi mt h thng kim tra gim st cht ch. Gregor gi nhng gi thit l X, v ngh mt gi thuyt khc m ng gi l Y. Thuyt Y cho rng con ngi s thch th vi cng vic nu c nhng thun li v h c th ng gp nhiu iu hn cho t chc. Mc Gregor cho rng thay v nhn mnh n c ch kim tra th nh qun tr nn quan tm nhiu hn n s phi hp hot ng. - Elton Mayo (1880 - 1949): ng cho rng s tha mn cc nhu cu tm l ca con ngi nh mun c ngi khc quan tm, knh trng, mun c vai tr quan trng trong s nghip chung, mun lm vic trong bu khng kh thn thin gia cc ng s, v.v... c nh hng ln n nng sut v thnh qu lao ng ca con ngi. 30
Quan im c bn ca l thuyt ny cng ging nh quan im ca l thuyt qun tr khoa hc. H cho rng s qun tr hu hiu ty thuc vo nng sut lao ng ca con ngi lm vic trong tp th. Tuy nhin, khc vi kin ca l thuyt qun tr khoa hc, l thuyt tm l x hi cho rng, yu t tinh thn c nh hng mnh i vi nng sut ca lao ng. T nhn thc , cc nh l thuyt tm l qun tr cho rng cc nh qun tr nn thay i quan nim v cng nhn. H khng phi l nhng con ngi th ng, thch c ch huy, thch c giao vic c th. Tri li, h s lm vic tt hn, nng sut cao hn, pht huy sng kin nhiu hn, nu c i x nh nhng con ngi trng thnh, c t ch ng trong cng vic. Ngoi ra, nh qun tr phi ci thin cc mi quan h con ngi trong t chc, t mi quan h gia th trng vi nhn vin, n mi quan h gia cc ng s ngang hng, v con ngi s lm vic tt hn trong mt mi trng quan h thn thin. T tng chnh ca nhm tm l x hi: - Doanh nghip l mt h thng x hi. - Khi ng vin khng ch bng yu t vt cht m cn phi quan tm n nhng nhu cu x hi. - Tp th nh hng trn tc phong c nhn - Lnh o khng ch l quyn hnh do t chc, m cn do cc yu t tm l x hi ca t chc chi phi. Tuy vy n cng cn mt s hn ch: - Qu ch n yu t x hi - Khi nim con ngi x hi ch c th b sung cho khi nim con ngi kinh tch khng th thay th. - L thuyt ny coi con ngi l phn t trong h thng khp kn m khng quan tm n yu t ngoi lai.
III. L thuyt nh lng vqun tr

Th chin II t ra nhiu vn mi cho vic qun tr. Nc Anh thnh lp i nghin cu hnh qun gm cc nh khoa hc tm cch chng li s tn cng ca c. Kt thc th chin II v t thp nin 50, cc k thut nh lng c cc nh cng nghip M quan tm v p dng vo vic nghin cu, to iu kin nng cao tnh chnh xc ca cc quyt nh qun tr. Nhng tc gi tiu biu ca trng phi l thuyt ny c th k n Robert McNamara v Charles Tex Thornton. Kt qu t nhng c gng ny ca h lm ny sinh mt l thuyt na v qun tr ra i. L thuyt qun tr mi ny c gi bng nhiu tn khc nhau: l thuyt h thng, l 31
thuyt nh lng v qun tr, l thuyt khoa hc qun tr. Tt c tn gi ny nhm biu t ngha v l thuyt qun tr mi ny c xy dng trn nhn thc c bn rng: Qun tr l quyt nh v mun vic qun tr c hiu qu, cc quyt nh phi ng n. Do s bng n ca thng tin v cuc cch mng v thng tin, x hi loi ngi c nhng bc chuyn bin mang tnh cch mng mnh m trn tng nc v ton cu v ko theo n l nhng thay i c tnh cch mng trong vic p dng nhng k thut cng ngh cao vo cc qu trnh lao ng. Cng vi nhng tro lu ny, trng phi qun tr nh lng vi c s l l thuyt quyt nh, p dng c hiu qu thng k v s pht trin ca m hnh ton kinh t vi s tr gip ca my tnh in t vo qu trnh ra quyt nh. Quan im c bn ca l thuyt nh lng trong qun tr khc bit rt xa so vi quan im ca hai nhm l thuyt trn. C hai l thuyt c in v tm l x hi u cho rng hiu qu trong qun tr tu thuc vo nng sut ca ngi lao ng, trong khi l thuyt nh lng li cho rng n tu thuc vo s ng n trong cc quyt nh ca nh qun tr. Trng phi ny da trn suy on l tt c cc vn u c th gii quyt c bng cc m hnh ton, v n c cc c tnh sau: 1. Nhn mnh phng php khoa hc trong khi gii quyt cc vn qun tr. 2. p dng phng php tip cn h thng gii quyt cc vn 3. S dng cc m hnh ton hc. 4. nh lng ha cc yu t c lin quan v p dng cc php tnh ton hc v xc sut thng k. 5. Ch cc yu t kinh t - k thut trong qun tr hn l cc yu t tm l x hi. 6. S dng my tnh in t lm cng c. 7. Tm kim cc quyt nh ti u trong h thng khp kn. Cc l thuyt gia c in khi phn tch kho st cc yu t bit lp nhau v ngh rng khi tp hp li nhng phn tch ny, h c th tm thy v hiu c s vt ton cc. Tuy nhin iu ch ng khi khng c hoc c rt t s tng tc gia cc yu t, do c th tch bit chng ra. ng thi nhng mi lin h gia cc yu t c tnh cht tuyn tnh (c th ti to ci ton th bng cch cng cc yu t to thnh). Theo l thuyt nh lng, h thng l phc hp ca cc yu t: To thnh mt tng th. C mi quan h tng tc. Tc ng ln nhau t mc tiu.
32
Doanh nghip l mt h thng m c lin h vi mi trng (khch hng, nh cung cp, i th cnh tranh ...). N c mt mc tiu c th l to ra li nhun. H thng doanh nghip bao gm nhiu phn h c mi quan h tng tc vi nhau nh phn h cng ngh, phn h nhn s, phn h ti chnh, phn h t chc, phn h qun tr, phn h kim tra v.v... i vi doanh nghip, h thng yu t u vo nh vt t, nhn cng v vn. Qu trnh bin i s lm cho nhng yu t u vo tr thnh nhng sn phm hay dch v. S thnh cng ca h thng doanh nghip ph thuc kh nhiu vo mi quan h tc ng qua li vi mi trng. Nhng sn phm/dch v u ra c tiu th v doanh nghip s c c nhng khon thu nhp b p cho nhng chi ph ca cc yu t u vo, nu cn d tha u t cho pht trin v ci thin i sng nhn vin. Nu khng b p chi ph, doanh nghip s gp nhiu kh khn v c th khng tn ti c. Hnh 2.1 di y m t l thuyt trn.
U VO NHN LC NGUYN LIU PHNG TIN TI CHNH THNG TIN
QUN TR & CNG NGH U RA QU TRNH BIN I SN PHM & DCH V LI / L TNG TRNG
THNG TIN PHN HI
Hnh 2.1. Doanh nghip l mt h thng

ng gp ca trng phi nh lng l: - nh lng l s ni di ca trng phi c in (qun tr mt cch khoa hc). - Trng phi nh lng thm nhp hu ht trong mi t chc hin i vi nhng k thut phc tp. Ngy nay khoa hc qun tr, qun tr tc nghip v qun tr h thng thng tin rt quan trng cho cc nh qun tr cc t chc ln v hin i.
33
Cc k thut ca trng phi ny ng gp rt ln trong vic nng cao trnh hoch nh v kim tra hot ng. Hn ch ca trng phi ny l: - Khng ch trng n yu t con ngi trong t chc qun tr. - Cc khi nim v k thut qun tr ca l thuyt ny kh hiu, cn phi c nhng chuyn gia gii, do vic ph bin l thuyt ny cn rt hn ch.
IV. Trng phi tch hp trong qun tr

Trong nhng nm gn y c nhng c gng tng hp cc l thuyt c in, l thuyt hnh vi v l thuyt nh lng, s dng nhng t tng tt nht ca mi trng phi. Nhng t tng ny to thnh trng phi tch hp hay cn gi l trng phi hi nhp.
4.1. Phng php qun tr qu trnh

Thc cht cch tip cn ny c cp t u th k 20 qua t tng ca Henry Fayol, nhng thc s ch pht trin mnh t nm 1960 do cng ca Harold Koontz v cc ng s. T tng ny cho rng qun tr l mt qu trnh lin tc ca cc chc nng qun tr l hoch nh, t chc, nhn s, lnh o v kim tra.
HOCH NH
T CHC
NHN S
LNH O
KIM SOT
Hnh 2.2. Qun tr qu trnh

Cc chc nng ny c gi l nhng chc nng chung ca qun tr. Bt c trong lnh vc no t n gin n phc tp, d trong lnh vc sn xut hay dch v th bn cht ca qun tr l khng thay i, l vic thc hin y cc chc nng qun tr, thc cht da trn nn tng t tng ca Henry Fayol vo nhng nm 1960. T khi c Koontz pht trin th phng php qun tr qu trnh ny tr thnh mt lnh vc c ch nht, v rt nhiu cc nh qun tr t l thuyt n thc hnh u a chung.
4.2. Phng php tnh hung ngu nhin

Cho rng qun tr hu hiu l cn c vo tnh hung c th vn dng phi hp cc l thuyt c t trc. 34
- L thuyt c in v tm l x hi u ch trng nng sut lao ng l cha kha t hiu qu qun tr. - Nhm nh lng, tri li cho rng vic ra quyt nh ng n l cha kha ny. Fiedler l tc gi i din cho phng php tnh hung qun tr, cn gi l phng php theo iu kin ngu nhin, cho rng cn phi kt hp gia cc l thuyt qun tr trn y vi vn dng thc tin c th l cc tnh hung qun tr, cn gi l in cu qun tr (case studies). Qun tr hc nh th cuc i khng th da vo cc nguyn tc n gin. Mt ngi thch xe gn my khng nht thit phi thch xe Honda Dream II. Cc yu t nh tui tc, gii tnh, tnh trng gia nh, mc thu nhp, tm l, v tm quan trng ca tnh nng k thut xe l nhng ngu nhin lm nh hng n s thch. Phng php tnh hung ngu nhin mun kt hp vo thc t bng mt cch hi nhp nhng nguyn tc qun tr vo trong khun kh hon cnh. N c xy dng trn lun nu c X th tt c Y nhng ph thuc vo iu kin Z, nh vy iu kin Z l nhng bin s ngu nhin. Nhng c gng gn y ca phng php tnh hung ngu nhin ny l tm cch cch ly bin s Z, thay bng nhng yu t quyt nh khc ca hon cnh. Phng php tnh hung ngu nhin c cho l hp l theo trc gic, v cc t chc khc bit nhau v kch thc, mc tiu, nhim v, nn kh c th c nhng nguyn l chung p dng mt cch khi qut.
4.3. Trng phi qun tr Nht Bn

- L thuyt Z (William Ouchi): L thuyt Z c mt gio s ngi M gc Nht Bn tn l William Ouchi xy dng trn c s p dng cch qun l ca Nht Bn trong cc cng ty M. L thuyt ra i nm 1978, ch trng n quan h x hi v yu t con ngi trong t chc. L thuyt Z c cc c im sau: cng vic di hn, quyt nh thun hp, trch nhim c nhn, xt thng thng chm, kim sot kn o bng cc bin php cng khai, quan tm n tp th v c gia nh nhn vin... Ngoi ra, k thut qun tr ca Nht Bn cn ch trng ti Kaizen (ci tin) ca Masaaki Imai. Kaizen ch trng n qu trnh ci tin lin tc, tp trung vo 3 yu t nhn s: gii qun l, tp th v c nhn. c im ca Kaizen trong qun l bao hm khi nim sn xut va ng lc (JIT: Just-in-time) v cng ty lun ghi nhn cc kin ng gp ca cng nhn, khuyn khch cng nhn khm ph v bo co mi vn pht sinh trong qu trnh lm vic gii qun l kp thi gii quyt.
35
Tm li: C thuyt Z v Kaizen chnh l cha kha ca s thnh cng v qun l ca Nht Bn ngy nay.
S Pht Trin ca L Thuyt Qun Tr
L Thuyt C in
L Thuyt Tm L X Hi
L Thuyt nh Lng
L Thuyt Hin i
L Thuyt Qun Tr Khoa Hc L Thuyt Qun Tr Hnh Chnh
L Thuyt Qun Tr Qu Trnh L Thuyt Tnh Hung Ngu Nhin L Thuyt Qun Tr Nht Bn
Hnh 2.3. S Pht Trin ca cc L Thuyt Qun Tr
TM LC
Trong sut qu trnh pht trin ca qun tr hc, c nhiu trng phi khc nhau hnh thnh v pht trin trong tng giai on khc nhau. Cc l thuyt qun tr ra i u hng ti vic gii quyt cc vn do thc tin qun tr t ra, l thuyt ra i sau khng ph nh hon ton l thuyt ra i trc m k tha v b sung cho y hn. Trong cc tc gi thuc nhm l thuyt c in, Weber cao cc nguyn tc, chnh sch, tnh hp l ca t chc nhm hng n vic xy dng c cu t chc hp l, hiu qu. Trong khi , Taylor v cc cng s ca ng tp trung s ch vo nng sut v hiu qu ca t chc khi cp n kha cnh hp l trong hnh ng ca con ngi v cho rng mi cng vic u c mt cch thc hp l nht hon thnh chng. Henry Fayol li cao tnh ph bin ca cc chc nng qun tr ch yu v
36
phng php p dng chng trong t chc. ng thi, ng cng cao s phn cng lao ng, thit lp c cu t chc, qui ch hot ng r rng. Trng phi tm l x hi ch trng n vn con ngi trong t chc trn phng din con ngi tm l x hi, cao bn cht tt p ca con ngi v i hi cc nh qun tr phi c chnh sch ng n i vi con ngi. Cc l thuyt h thng, qun tr theo tnh hung ln lt ra i sau th chin th hai, tip cn khoa hc qun tr da trn quan nim t chc l mt thnh t trong tng th x hi v trong t chc c mi lin h hu c gia cc h thng cp di v cp trn ca n. Bi vy, cc nh qun tr phi truyn thng trc tip mi hiu qu. Trng phi qun tr theo tnh hung cao tnh hp l, linh hot trong vic vn dng cc l thuyt qun tr. Cc l thuyt qun tr hin i l s k tha cc t tng qun tr truyn thng nhm p ng nhng thay i nhanh chng ca mi trng kinh doanh v mc cnh tranh ngy cng gay gt trn thng trng. Cc l thuyt qun tr tuy xut hin tun t theo thi gian nhng chng khng thay th nhau m b sung cho nhau. S qun tr c hiu qu ch t c trn c s ca s vn dng sng to cc l thuyt qun tr vo nhng tnh hung c th trong mi t chc.
CU HI N TP
1. Theo bn, l thuyt qun tr khoa hc ng v cha ng nhng im no? 2. Cc l thuyt c in v tm l x hi v qun tr ch trng khc nhau nh th no v cc bin php tng nng sut lao ng? 3. T tng qun tr hin i ch trng nh th no? 4. Bn bit g v l thuyt Z v k thut qun l ca Nht bn? 5. Theo bn, l thuyt nh lng c nhng ng gp g trong qun tr?
37
Chng 3: MI TRNG PHT TRIN
CHNG III MI TRNG QUN TR

Sau khi kt thc chng ny ngi hc c th: 1. Bit c mi trng qun tr v phn bit c mi trng v m v vi m nh hng n t chc. 2. Hiu c nhng yu t mi trng v m v vi m nh hng nh th no n cc t chc. 3. Nm bt c cc gii php qun tr nhm hn ch nhng bt trc ca cc yu t mi trng.
Tt c cc nh qun tr d cho h hot ng trong bt k lnh vc no u phi xt n cc yu t mi trng xung quanh h. Trong khi h c th thay i cht t hoc khng th thay i cc yu t ny, th h khng c s la chn no khc m phi phn ng, thch nghi vi chng. H phi xc nh, c lng v phn ng li i vi cc yu t bn ngoi t chc c th nh hng n s hot ng ca n. c th xem xt yu t mi trng i vi mt doanh nghip, ngi ta phi nm vng thc trng ca mi trng v m t c th ra nhng chin lc kinh doanh thch hp, gip tn dng mt cch hiu qu mi ngun ti nguyn a doanh nghip n nhng thnh cng v li nhun cao nht. Ngoi ra, cng cn quan tm n nhng tc ng ca yu t vi m nhm gp hon thin kh nng thch nghi vi mi trng kinh doanh, gip cc doanh nghip c nhng d kin quan trng: lm c s cho vic thc hin cc chc nng qun tr ca mnh.
I. Khi nim mi trng

1.1. Khi nim
Danh t mi trng (environment) ch cc nh ch hay lc lng bn ngoi nhng li c nh hng n thnh qu hot ng ca mt t chc. Theo quan im vn nng (Omnipotent view - Nh qun tr l tt c) th cc nh qun tr chu trch nhim trc tip v s thnh cng hay tht bi ca t chc. l quan nim Nh qun tr gii c th bin rm thnh vng. Nh qun tr ti th lm ngc li. Trong kinh doanh theo quan im ny cng vy: Nh qun tr chu trch nhim hon ton. Ngc li, theo Robbins v cng l quan im biu tng (Symbolic view - Nh qun tr ch l biu tng) th nh qun tr ch c mt nh hng gii hn n kt qu hot ng ca t chc v c nhiu yu t bn ngoi nh hng n kt qu ca t chc, ca cp qun tr. Robbins a ra hai dn chng sau y: 29
Vo thp nin 1990 Hi ng qun tr ca Cng ty Internationnal Harvester sa thi Tng Gim c l Archie Mc Cardell do cng ty ny thua l hng chc triu la M trong vng mt thng. Nhng theo ng - th nguyn nhn chnh l do nng dn b thit thi v gi nng sn gim khng sc mua my mc nng nghip v xe vn ti hng nng ca cng ty International Harvester sn xut. D nhin l ng Mc Cardell khng to ra tnh hnh kh khn cho nng dn, v vic sa thi ng ta cng khng c th gia tng c nhu cu my mc v xe ti phc v nng nghip c. ng ta c t sai ch v khng ng lc (in the wrong place at the wrong time) v ng ta mt vic ch v l do thi. Cn trng hp ca Cng ty Rolls Royce li khc, cng ty ny lm n pht t vo thp nin 1980 bi v trong thi k ton th gii u thnh vng v khch hng tin tng rng nu bn c, hy chng din i xe Rolls Royce. Loi xe ny lc c mt ng ch, ng lc. Nhng vo u thp nin 1990, s suy thoi ko di, thu xa x gia tng v quan nim x hi thay i khng chp nhn kiu tiu th , tt c nh vo doanh s ca Rolls Royce. Doanh s gim st khng phi do li ca nh qun tr, m l c rt t ngi c kh nng mua c loi xe hi ny. V trong s nhng ngi c kh nng mua, th n khng cn l mt thi thng na. Vy nh qun tr ch l biu tng thi. l quan im ca nhiu hc gi v qun tr ngy nay.
1.2. Phn loi

Ty theo cc gc tip cn khc nhau, ngi ta c th phn mi trng qun tr ra thnh nhiu loi. Mi trng qun tr l s vn ng tng hp, tng tc ln nhau gia cc yu t v lc lng bn ngoi h thng qun tr nhng li c nh hng trc tip, hoc gin tip n hot ng qun tr ca mt t chc. Cc yu t c hnh thnh theo ba nhm di y: Nhm yu t mi trng v m: nhm ny c tc ng trn bnh din rng v lu di. i vi mt doanh nghip. Chng hn, chng tc ng n c ngnh sn xut kinh doanh, v do cng c tc ng n doanh nghip v chin lc qun tr kinh doanh ca doanh nghip. Nhm ny bao gm: - Cc yu t kinh t v m. - Cc yu t x hi. - Cc yu t vn ha. - Cc yu t v nhn khu, dn s. - Cc yu t thuc v h thng chnh tr, v s lnh o v qun l ca Nh nc. - Cc yu t cng ngh v tin b khoa hc k thut. - Cc yu t quc t. - Cc yu t thin nhin. Nhm yu t vi m bn ngoi t chc: Nhm ny tc ng trn bnh din hp v trc tip n hot ng qun tr ca n. i vi mt doanh nghip, chng hn, chng bao gm: - Nhm cnh tranh trc din. - Nhm cc nh cung ng. - Nhm cc khch hng. - Nhm nhng ngi mi gii trung gian - Nhm cc i th tim n. 30
- Nhm cc gii chc a phng v cng chng. Nhm yu t mi trng ni b: l cc yu t mi trng vi m nhng li nm trong t chc, chng c nh hng trc tip, thng xuyn v rt quan trng ti cc hot ng qun tr ca chnh ngay t chc . Cc yu t ny s gip cho mt t chc xc nh r u nhc im ca mnh, a ra cc bin php nhm gim bt nhc im v pht huy u im t c mt cch ti a. Nhm ny bao gm: - Cc yu t thuc v ti chn;. - Cc yu t thuc v nhn s; - Cc yu t thuc v c s vt cht; - Cc yu t thuc v vn ha t chc. Cc nhm ni trn lun tc ng qua li ln nhau, to ra mi trng qun tr ca mt t chc. Qun tr gia phi nhn thc y , chnh xc cc yu t mi trng son tho chin lc v sch lc qun tr cho ng n, gip t chc tn ti v pht trin.
T CHC
Hnh 3.1. Cc yu t mi trng qun tr
II. nh hng ca mi trng i vi t chc

Phn tch nh hng ca mi trng qun tr l mt vn ht sc rng ln v phc tp, y chng ti ch cp v phn tch nh hng ch yu ca mt s yu t n cc hot ng qun tr ca cc t chc, doanh nghip.
2.1. Nhng yu t mi trng v m

2.1.1. Yu t mi trng kinh t v m
Mi trng kinh t v m bao gm cc yu t nm bn ngoi doanh nghip, chng khng ch nh hng v c nh hng trc tip n cc hot ng qun tr ca doanh nghip, m cn nh hng c ti mi trng vi m bn ngoi v mi trng ni b bn trong doanh 31
nghip. Cc yu t ny cng l nhng nguyn nhn chnh to ra c hi cng nh nguy c cho cc hot ng ca n. Nghin cu k lng cc yu t mi trng kinh t v m c vai tr kh quan trng i vi cc hot ng qun tr cu mt doanh nghip. Nhn chung chng bao gm t cc yu t sau: (1) Tng sn phm quc ni (GDP) GDP tc ng n nhu cu ca gia nh, doanh nghip v Nh nc. Mt quc gia c GDP tng ln s ko theo s tng ln v nhu cu, v s lng sn phm hng ha, dch v, tng ln v chng loi, cht lng, th hiu ... dn n tng ln quy m th trng. iu ny n lt n li i hi cc doanh nghip phi p ng trong tng thi k, ngha l n tc ng n tt c cc mt hot ng qun tr nh hoch nh, lnh o, t chc, kim sot v ra cc quyt nh khng ch v chin lc v chnh sch kinh doanh, m c v cc hot ng c th nh cn phi sn xut hng ha, dch v g, cho ai, bao nhiu v vo lc no. nc ta t nm 1990 n nay do s tng ln ca GDP tc ng mnh m n c cu tiu dng v m ra nhiu c hi cho cc nh qun tr. Nhiu doanh nghip thnh cng nh a ra cc hng ha dch v ph hp nhu cu, thm m, th hiu ang gia tng ca ngi tiu dng. Tuy nhin mt s doanh nghip khng nhanh nhy thch ng vi s thay i ny dn ti thua l, ph sn. Nguy c v ri ro cho mt s doanh nghip khng ch bt ngun t s thay i qu nhanh v mnh m m cn c t s khng nng ng v linh hot ca cc nh qun tr trong vic khng bit cch p ng nhu cu tng ln v thay i nhanh chng v cc loi sn phm hng ha dch v trong thi k ny. (2) Yu t lm pht Yu t lm pht tin t cng nh hng rt ln n vic hoch nh chin lc v sch lc kinh doanh. Nu lm pht gia tng s lm tng gi c yu t u vo kt qu dn ti s l tng gi thnh v tng gi bn. Nhng tng gi bn li kh cnh tranh. Mt khc, khi c yu t lm pht tng cao, th thu nhp thc t ca ngi dn li gim ng k v iu ny li dn ti lm gim sc mua v nhu cu thc t ca ngi tiu dng. Ni cch khc khi c yu t lm pht tng cao th thng kh bn c hng ha dn ti thiu ht ti chnh cho sn xut kinh doanh, vic t chc thc hin chin lc kinh doanh kh thc thi c. V vy vic d on chnh xc yu t lm pht l rt quan trng trong iu kin nc ta hin nay. (3) T gi hi oi v li sut cho vay C hai yu t ny cng u c tc ng n gi thnh sn phm - dch v ca doanh nghip. Thng th doanh nghip no cng c mi quan h trn thng trng quc t, nu khng l u t vi nc ngoi th cng phi mua nguyn vt liu, hng ha hoc my mc t nc ngoi. T gi hi oi chim v tr trung tm trong nhng tc ng ln cc hot ng ny v nht l n nh hng trc tip n gi thnh v gi bn sn phm ca doanh nghip. V th, vic d bo t gi hi oi l rt quan trng trong vic hoch nh v t chc thc hin cc hot ng qun tr kinh doanh ni chung v cc chin lc cng sch lc qun tr kinh doanh ni ring. Yu t li sut cho vay ca ngn hng cng c nh hng ng k n cc hot ng qun tr mi doanh nghip. Trn thc t cc doanh nghip thng i vay thm vn ngn hng m rng sn xut hoc s dng trong vic mua bn, do li sut cho vay cao hay thp s nh hng trc tip n cc yu t u vo, u ra mi doanh nghip. iu ny cng c ngha l nh hng ca li sut cho vay n gi thnh, gi bn v tc ng n sc mua thc t v hng ha cng dch v ca doanh nghip, c tc ng rt ln n vic hoch nh v thc thi cc chin lc v chnh sch qun tr kinh doanh. Chnh v vy m khi vch ra mt chin lc qun tr kinh doanh, c bit l chin lc qun tr ti chnh, doanh nghip thng lu n yu t ny. (4) Tin lng v thu nhp 32
Chi ph v tin lng l mt khon chi ph rt ln hu ht mi doanh nghip, n nh hng n chi ph sn xut, chi ph kinh doanh ca cc n v ny. Chi ph tin lng cng cao th gi thnh s cng tng, dn n nhng bt li cho doanh nghip trong vn cnh tranh. Mc lng qu thp li khng khuyn khch ngi lao ng nhit tnh lm vic. Mt chnh sch v tin lng ng n c nh hng rt ln n thi , ng c, tinh thn lm vic ca ngi lao ng. Cc hot ng v qun tr trong mi t chc ch thc s c hiu lc v hiu qu khi quyn li vt cht ca nhng ngi tham gia vo qu trnh ny c bo m. iu ny cng gii thch v sao ng v Nh nc ta rt chm lo gii quyt vn chnh sch lng bng nhm va bo m mc sng s cng bng v m bo khuyn khch cc hot ng sn xut kinh doanh pht trin. So vi mc lng ca ngi lao ng cc nc pht trin th mc lng nc ta v cc nc cha pht trin khc l kh thp. Cc nh u t nc ngoi thng u t cc nc mi pht trin, trong c nc ta, do gi nhn cng cc nc ny r, lm gim chi ph sn xut, dn n gi thnh gim, nng cao kh nng tng li nhun ca h. Cc hot ng v u t n lt n li to ra mt mi trng kinh doanh cng nh qun tr kinh doanh thun li v m ra nhiu c hi cho cc doanh nghip trong v ngoi nc.
2.1.2. Yu t mi trng vn ha - x hi
(a) Dn s sn xut hay kinh doanh, cc nh qun tr cn phi s dng n ngun nhn lc, bn c hng h cn n khch hng. hoch nh chin lc pht trin ca mi cng ty, ngi ta phi xut pht t c hai yu t nh hng ny. Ni mt cch khc, dn s v mc gia tng dn s mi th trng, mi quc gia lun lun l lc lng c nh hng rt ln n tt c mi hot ng v qun tr sn xut v qun tr kinh doanh mi doanh nghip. Thng thng cc nh qun tr phi phn tch c cu dn s trn c s gii tnh, tui tc phn khc v xc nh th trng mc tiu, phi xc nh c nhu cu thc t v sn phm hng ho ca mnh v da vo quyt nh k hoch sn xut v tiu th sn phm ca doanh nghip. S dch chuyn dn s t vng ny sang vng khc; t a phng ny sang a phng khc cng l nhng yu t tc ng n cc hot ng hoch nh v cc chin lc v chnh sch qun l ngun nhn lc, chin lc th trng v cc chin lc sn xut kinh doanh h tr khc trong vng khng gian kinh doanh hin c. Chng hn s di chuyn dn c t nng thn ra thnh th nhanh lm bng n cc nhu cu nh , m rng ng x, cc hng ha tiu dng v.v... Chnh nhng iu ny n lt n li buc cc nh hoch nh chin lc v chnh sch kinh doanh phi c nhng ch trng v chnh sch kinh doanh cho ph hp. (2) Vn ha Vn ha l mt phm tr phc tp vi nhiu nh ngha khc nhau. y, chng ta xem vn ha nh mt hin tng tn ti khch quan trong x hi loi ngi. Mi con ngi, mi nh qun tr, mi t chc u thuc v mt nn vn ha c th. Di nh hng ca mi nn vn ho, nhn cch, o c, nim tin, thi , h thng cc gi tr.v.v. mi ngi c hnh thnh v pht trin. Nh vy vn ha qun tr ni chung v phong cch cng phng php qun tr mi doanh nghip ni ring s b nh hng trc tip bi nhng nn vn ha m nhng nh qun tr ca h thuc v cc nn vn ha . Qua nghin cu, ngi ta cng thy rng, vn ha l mt trong nhng yu t ch yu tc ng, chi phi hnh vi ng x ca ngi tiu dng, chi phi hnh vi mua hng ca khch hng. Thm vo , tnh cm gia nh, s hiu bit x hi, trnh hc vn ... vn l iu xut pht khi mua sm hng ha - dch v, ngha l chi phi vic son tho chin lc v sch lc kinh doanh mi doanh nghip c th.
33
Trong mi nn vn ha li c cc nhnh vn ha.V d trong nn vn ha ca ngi Vit Nam chng ta thy c nhnh vn ha ca ngi dn tc thiu s, nhnh vn ha ca ngi min Nam, nhnh vn ha ca ngi min Trung v nhnh vn ha ca ngi min Bc.v.v. S hin din ca cc nhnh vn ha cng c nhng nh hng kh su sc ti cc hot ng v qun tr trn c ba phng din nh qun tr, i tng qun tr v mi trng qun tr. Th d Vit Nam c 7 vng (nhnh ) vn ha v 25 tiu vng. Mi vng c mt tp qun ring, cm nhn ci p khc nhau, dn n th hiu tiu dng khc nhau. y l mt vn cn lu i vi cc qun tr gia khi tuyn v s dng nhn vin cng nh khi vic hoch nh v thc hin cc chnh sch kinh doanh trong cc vng v tiu vng vn ha . (3) Ngh nghp Chuyn mn ha v hp tc ha lao ng x hi l mt qui lut tt yu trong qu trnh pht trin ca mi nc, mi khu vc v trn ton th gii. ni no nn kinh t x hi pht trin mnh m th trnh chuyn mn ha lao ng v hp tc ha lao ng cng cao v ngc li.iu ny cng c ngha l x hi ngy cng pht trin th tnh chuyn mn ha v a dng ha v ngh nghip ngy cng mnh. Ngh nghip khc nhau s dn n nhng i hi v phng tin v cng c lao ng chuyn bit khc nhau Ngoi ra do ngnh ngh khc nhau m nhng nhu cu tiu dng v n i li vui chi gii tr.v.v. cng khc nhau. p ng cc nhu cu khc nhau v ngh nghip trong x hi, cc nh qun tr mi doanh nghip phi tnh n ton b nhng nh hng ca cc yu t va nu n vic hoch nh v thc hin cc chin lc v sch lc kinh doanh ca mnh. (4) Tm l dn tc Tnh cm qu hng, tnh yu t nc, lng t ho dn tc, ch ngoan cng, tnh hiu hc, lng nhn ngha v tha... lun lun l nhng yu t tinh thn thuc v tm l dn tc. Chng c nh hng rt ln khng ch n cch suy ngh v hnh ng ca mi nh qun tr cng nh ca mi con ngi b qun tr, m n cn c nh hng su sc n phong cch tiu dng, nh hng n s hnh thnh cc khc th trng khc nhau v chnh nhng iu ny buc cc nh qun tr phi cn nhc, tnh ton trong cc quyt nh qun tr kinh doanh ca mnh. Th d nc ta c 54 dn tc, qui m dn s mi dn tc khc nhau, quan im tiu dng ca mi dn tc cng khc nhau v nhu cu tiu dng cng c nhng im khc nhau. Tt c nhng yu t ny i hi cc doanh nghip phi son tho cc chin lc sn xut kinh doanh khc nhau cho ph hp vi tm l, th hiu ca cc dn tc anh em . (5) Phong cch v li sng X hi l bc tranh mun mu do cc c th vi cc phong cch v li sng khc nhau to nn. Du khng c hai ngi cng ging nhau tuyt i v mt phong cch hay li sng, nhng nhn chung, bt c u, bt c thi im no cng tn ti nhng phong cch v li sng tiu biu cho ni hay thi im . Mi phong cch v li sng li c nhng c trng ring ca mnh v cch mi c th suy ngh, hnh ng v th hin ra th gii bn ngoi. Chnh iu ny n lt n li chi phi rt mnh n vic hnh thnh nhng nhu cu v chng loi, cht lng, s lng, hnh dng, mu m... ca hng ha, dch v c trng cho cc phong cch v li sng . Nh vy mun kinh doanh c hiu qu, cc nh qun tr khng th khng iu chnh cc hot ng ca mnh phong cch v li sng ca x hi ng thi v x hi tng lai sp n. Th d phong cch sng ca ph n phng Ty khc ph n Vit Nam dn n s tiu dng hng ha dch v khc nhau v iu ny li buc cc nh qun tr phi hoch nh v thc hin cc chin lc v hng ha v dch v khc nhau cho hai loi i tng . (6) Hn nhn v gia nh 34
Hn nhn v gia nh trong cuc sng ca mi con ngi c mt v tr v vai tr ht sc quan trng. Hn nhn v gia nh l qui lut tt yu v mun thu ca x hi loi ngi. Mi gia nh l mt t bo ca x hi v chnh iu ny ni ln s gn b cht ch gia cc hot ng qun tr v cc nh qun tr vi hn nhn v gia nh ca mnh. Khng th c mt nh qun tr no yn tm lm vic, nu gia nh nh mnh c vn bt n. Khng c ngi nhn vin no ton tm ton lm vic c hiu qu nu cuc sng trong gia nh ca h khng c bo m v.v... Tt c nhng iu ny ni ln rng, hn nhn v gia nh c nh hng trc tip n nng sut, cht lng v hiu qu ca mi ngi, t gim c cho n mt ngi cng nhn lao ng bnh thng trong mi doanh nghip. Hn nhn v gia nh khng ch nh hng trc tip n hot ng ca cc nh qun tr mi doanh nghip m n cng cn c nhng nh hng rt su sc ti vic hnh thnh nhiu loi nhu cu trong x hi nh: nh , ti vi, my git, ging t, bn gh v.v... v cc mt hng khc c lin quan n cc h gia nh. Cc nh qun tr khi vch ra v t chc thc hin cc chin lc v sch lc kinh doanh cng khng c php b qua tc ng ca nhng yu t ny trong cc hot ng ca mnh. Th d t l hn nhn gia tng s c nh hng n nhu cu v nh . Qui m ca cc h gia nh c nh hng n nhu cu v kch c ca cc loi tivi, dung tch ca cc loi t lnh v.v... (7) Tn gio Tn gio ra i t rt sm trong lch s pht trin ca loi ngi. Ngy nay c rt nhiu loi tn gio trn th gii, tuy nhin ch tnh s lng cc tn ca ba loi tn gio ch yu l: o Thin cha, o Pht v o Hi th chng ta thy mt con s rt khng l. Mi tn gio u c nhng quan nim, nim tin v thi ring v cuc sng, v cch c x gia cc tn vi nhau v vi mi ngi. Tn gio c nh hng rt ln ti o c, t cch, vn ha v li sng ca khng ch chnh bn thn ca cc nh qun tr m c ti nhng cn b cng nhn vin di quyn qun l ca h. Cc hot ng lnh o v iu hnh ca cc nh qun tr khng th khng tnh ti nh hng ca yu t tn gio trong nhn thc, ng x, chp hnh v thc thi cc quyt nh ca nhng ngi di quyn. Khng ch c vy chng ta cn thy rng, tm l ca ngi tiu dng cng khng nm ngoi nhng nh hng rt su sc ca tn gio. Ngy rm ngi dn theo o Pht n chay, trnh vic st sinh v mua nhiu loi th cng, ngi dn theo o Hi king n v s dng nhng th hng ha t ln v tht ln, ngi dn theo o Thin cha mua sm rt nhiu loi hng ha t chc ngy l Ging sinh v.v... Tt c nhng iu ny nh hng rt ln n vic hoch nh v thc hin cc ch trng chnh sch kinh doanh ca cc nh qun tr. Nhng ai nhanh nhy, hiu bit su sc v tn gio th u c th tm ra nhng c hi trong cc hot ng qun tr kinh doanh ca mnh.
2.1.3. Cc yu t chnh tr, php lut, lnh o v qun l ca Nh nc

Thp k 80-90 c nhiu s bin ng c v chnh tr ln kinh t trn th gii. Mt qui lut c thy rt r trong thi k ny l: s nh hng ng n v s n nh v chnh tr l nhng iu kin cn thit khch quan pht trin ton b nn kinh t mi nc v mi doanh nghip. Chng ta tng thy cc ch trng ng n ca ng v Nh nc v khon 10, v pht trin kinh t th trng c nh hng XHCN, v pht trin kinh t t bn, t nhn v.v... l nhng n by to cho s pht trin rt mnh m ca cc doanh nghip ngy nay. Ni mt cch khc, cc ch trng chnh sch ca ng v Nh nc trong tng thi k trn cc lnh vc chnh tr, kinh t v x hi c nhng nh hng gin tip hoc trc tip rt ln n ton b tin trnh kinh doanh v qun tr kinh doanh mi doanh nghip. i vi cc hot ng v qun tr kinh doanh cc doanh nghip, Chnh ph ng vai tr kh quan trng: va c th thc y va c th hn ch vic kinh doanh. Chnh ph c th thc y bng cch khuyn khch vic m rng v pht trin hot ng kinh doanh ca doanh 35
nghip thng qua vic tr cp cho cc ngnh cng nghip c la chn, u tin v thu trong nhng hon cnh nht nh, bo v mt vi ngnh kinh doanh thng qua nhng biu thu sut c bit, hay bng cch tr gip vic nghin cu v trin khai. Nh nc cng c th hn ch v iu chnh vic kinh doanh thng qua cc b lut, ngh nh, thng t v cc quyt nh nh b Lut Lao ng, Lut Thng Mi, Lut Doanh Nghip, Lut u t, Lut Thu xut nhp khu, Lut Bo V Mi Trng v.v... Cc chnh sch v lng bng, ti chnh, tin t (chnh sch qun l tin mt, ch thu chi v s dng ngn sch, cn cn thanh ton, ngun cung cp tin, vic kim sot v kh nng tn dng thng qua chnh sch ti chnh) u c nhng nh hng rt ln n cc hot ng v kinh doanh ni chung v qun tr kinh doanh ni ring tt c mi doanh nghip. Trong nhng nh hng t chnh sch ca nh nc, th cc chnh sch v thu c nh hng trc tip nhiu nht n vic cn i thu chi, li l v chnh sch kinh doanh mi doanh nghip. Mi hot ng v qun tr ni chung v qun tr ti chnh ni ring mi doanh nghip u b chi phi khng trc tip th gin tip t cc chnh sch v thu ca nh nc. Th d nh nu cc khon thu v li nhun kinh doanh qu cao, th s khuyn khch i vo kinh doanh hoc tip tc kinh doanh s c xu th gim xung, v nhng nh u t s tm kim ch khc h u t. Nu cc khon thu c nh vo vic bn hng, th gi c s tng ln v dn chng s c xu hng mua t i, iu ny cng c nh hng n hot ng sn xut kinh doanh ca doanh nghip. Nh vy cng vic qun tr kinh doanh cc doanh nghip cn phi chp hnh y cc ch trng chnh sch ca ng v Nh nc v nghim chnh tun th nhng quy nh hin hnh ca php lut l mt i hi mang tnh tt yu khch quan.
2.1.4. Yu t tin b khoa hc - k thut v cng ngh

Kinh doanh l tm cch tha mn nhu cu ca th trng, nhng nhu cu ca th trng li thay i lin tc cho nn cc nh doanh nghip phi thng xuyn p dng tin b khoa hc - k thut v cng ngh mi p ng c tt hn nhu cu ca khch hng. Ngy nay khng c mt doanh nghip sn xut no mun tn ti v pht trin li khng da vo vic p dng nhng thnh tu tin b ca khoa hc - k thut v cng ngh. Khoa hc k thut v cng ngh cng tinh vi th cng cho php cc nh doanh nghip sn xut c nhiu loi hng ha ph hp hn vi nhng nhu cu ca con ngi hin i. Cng ngh thng xuyn bin i, cng ngh tin tin lin tc ra i, chng to ra cc c hi cng nh nguy c rt ln cho cc doanh nghip. Nhn chung nhng tin b ca khoa hc - k thut v cng ngh th hin tp trung nhng phng din sau: - Lng pht minh sng ch v ci tin khoa hc k thut tng ln nhanh chng - Bng n v cuc cch mng v thng tin v truyn thng; - Rt ngn thi gian ng dng ca cc pht minh sng ch; - Xut hin nhiu loi my mc v nguyn liu vt liu mi vi nhng tnh nng v cng dng hon ton cha tng c trc y; - Xut hin nhiu loi my mc v cng ngh mi c nng sut cht lng cng nh tnh nng v cng dng hiu qu hn; - Chu k i mi cng ngh ngy cng ngn hn, tc chuyn giao cng ngh ngy cng nhanh v nnh hn; - Vng i sn phm ca doanh nghip ngy cng ngn hn; - Trnh t ng ha, vi tnh ha, ha hc ha v sinh hc ha trong tt c cc khu sn xut, phn phi lu thng v qun l ngy cng cao hn; - Cc loi hng ha mi thng minh ngy cng xut hin nhiu hn; 36
- Cc phng tin truyn thng v vn ti ngy cng hin i v r tin hn dn ti khng gian sn xut v kinh doanh ngy cng rng ln hn. nh hng ca tin b khoa hc k thut v cng ngh l v cng phong ph v a dng, chng ta c th k ra rt nhiu nh hng ca tin b khoa hc k thut v cng ngh na, nhng iu quan trng cn phi nhn thc c l cc nh qun tr thuc mi t chc ni chung v trong tng doanh nghip ni ring u cn phi tnh ti nh hng ca cc yu t ny trong cc mt hot ng ca mnh. S l mt sai lm ln, nu trong kinh doanh m cc nh qun tr khng hoch nh c mt chin lc ng n v k thut v cng ngh trong tng thi k sn xut ra cc loi sn phm tng ng vi th trng. Thc t ang chng t rng, nh doanh nghip no nm bt nhanh nhy v p dng kp thi nhng thnh tu tin b nh v bo ca khoa hc k thut th ngi s thnh cng.
2.1.5. Yu t thin nhin

Thin nhin l th gii xung quanh cuc sng ca chng ta, l kh hu, thy vn, a hnh, rng ni, sng ngi, h ng thc vt, ti nguyn khong sn thin nhin v.v...Di con mt ca cc nh qun tr l nhng lc lng v cc yu t c s nh hng rt su sc ti cuc sng ca mi con ngi trn tri t ny. Chng hn np sng, sinh hot v nhu cu v hng ha ca ngi dn vng n i chu nhng nh hng su sc t iu kin kh hu lnh gi ca h v n lt mnh cc nh qun tr phi bit nhng c th v nhng th hng ha dnh cho ngi dn x lnh hoch nh chnh sch kinh doanh cho ph hp. nc ta hng nm c t 10 -13 cn bo nhit i trn qua v ai cng bit rng bo, lt thng c nh hng rt ln n cuc sng sinh hot v lm n ca tt c mi ngi. Cha ng ta thng coi l lt l gic thy bi sc tn ph gh gm ca n. Chnh v vy cc nh qun tr khng th khng tnh ti nh hng ca bo, l, lt trong cc hot ng kinh doanh ca mnh. Thin nhin khng phi l lc lng ch gy ra tai ha cho con ngi, thin nhin l ci ni ca cuc sng. i vi nhiu ngnh cng nghip th ti nguyn thin nhin nh cc loi khong sn, nc ngm, lm sn, hi sn v.v... l ngun nguyn liu cn thit cho cng vic sn xut , kinh doanh ca n. Bo v, pht trin v khai thc hp l cc ngun ti nguyn thin nhin ang l mt yu cu cp bch, bc xc tt yu khch quan trong hot ng ca tt c mi nh qun tr. p lc bo v mi trng sch v xanh, phong tro chng lng ph trong vic s dng ti nguyn thin nhin s l nhng yu t cng ngy cng tr nn quan trng v c nh hng ngy cng ln hn n nhng quyt nh ca h thng qun tr trong mi t chc. Tm li: Cc yu t mi trng v m gm nhm cc yu t mi trng kinh t, nhm cc yu t mi trng x hi, nhm cc yu t mi trng chnh ph, yu t cng ngh v yu t t nhin; cc nhm yu t ny c quan h vi nhau gy nh hng mnh m n hot ng sn xut kinh doanh. V vy khi ni n qu trnh qun tr sn xut kinh doanh, qun tr gia phi d bo chnh xc cc yu t mi trng v m, c th ra mt chin lc ph hp gip doanh nghip tn ti v pht trin.
2.2. Nhng yu t mi trng vi m

2.2.1. Cc yu t mi trng vi m bn ngoi t chc (1) i th cnh tranh
Trong nhm i th cnh tranh c th k n ba nhm: (1) i th cnh tranh trc tip, (2) i th cnh tranh tim n, v (3) Sn phm thay th.
F i th cnh tranh trc tip
37
Mi t chc, ngay c cc cng ty c quyn u c rt nhiu i th cnh tranh. Chng hn CocaCola phi cnh tranh vi Pepsi v mt s cng ty nc gii kht khc. Khng mt nh qun tr no c th coi thng mi trng cnh tranh. Khi h b qua s cnh tranh, h phi tr mt gi rt t. S hiu bit v cc i th cnh tranh c mt ngha quan trng i vi cc cng ty. Cc i th cnh tranh vi nhau quyt nh tnh cht v mc tranh ua, hoc th thut ginh li th trong ngnh ph thuc vo i th cnh tranh. Mc cnh tranh ph thuc vo s tng tc gia cc yu t nh s lng doanh nghip tham gia canh tranh, mc tng trng ca ngnh, c cu chi ph c nh v mc a dng ho sn phm. S tn ti ca cc yu t ny c xu hng lm tng nhu cu v hoc nguyn vng ca doanh nghip mun t c v bo v th phn ca mnh, chng lm cho s cnh tranh thm gay gt. Cc doanh nghip cn tha nhn qu trnh cnh tranh khng n nh. Th d, trong cc ngnh sn xut pht trin chn mui thng s cnh tranh mang tnh cht d di khi mc tng trng v li nhun b suy gim (mch tch hp IC, my tnh cm tay...) Ngoi ra cc i th cnh tranh mi v cc gii php cng ngh mi cng thng lm thay i mc v tnh cht cnh tranh. Cc doanh nghip cn phn tch tng i th cnh tranh v mc tiu tng lai, nhn nh ca h i vi bn thn v vi chng ta, chin lc h ang thc hin, tim nng ca h nm v hiu c cc bin php phn ng v hnh ng m h c th c.
F i th cnh tranh tim n

i th mi tham gia kinh doanh trong ngnh c th l yu t lm gim li nhun ca doanh nghip do h a vo khai thc cc nng lc sn xut mi vi mong mun ginh c th phn v cc ngun lc cn thit. Cn lu l vic mua li cc c s khc trong ngnh vi nh xy dng th trng thng l biu hin ca s xut hin i th mi xm nhp. Mc d khng phi bao gi doanh nghip cng gp phi i th cnh tranh tim n, song nguy c i th mi hi nhp vo ngnh va chu nh hng ng thi cng c nh hng n chin lc ca doanh nghip. Bn cnh nhng vn , vic bo v v tr cnh tranh ca doanh nghip bao gm vic duy tr hng ro hp php ngn cn s xm nhp t bn ngoi, nhng hng ro ny l: li th do s sn xut trn qui m ln, a dng ho sn phm, s i hi ca ngun ti chnh ln, chi ph chuyn i mt hng cao, kh nng hn ch trong vic xm nhp cc knh tiu th vng vng v u th v gi thnh m i th cnh tranh khng to ra c (c quyn cng ngh, ngun nguyn liu thun li hn). Mt hng ro khc ngn cn s xm nhp ca cc i th tim n l s chng tr mnh m ca cc doanh nghip ng vng. Hng Xerox v General Electric tng nhn thy rng li th ca sn xut, nghin cu, marketing v dch v trn qui m ln l hng ro ngn cn s xm nhp vo ngnh cng nghip sn xut my tnh c ln. Khng am hiu i th cnh tranh s l mt nguy c thc s cho mi hot ng v qun tr kinh doanh cc t chc. Nghin cu k lng v vch ra cc i sch ph hp lun l mt i hi khch quan cho cc hot ng qun tr mi doanh nghip trc y cng nh hin nay v mi v sau ny.
F Sn phm thay th
Sc p do c sn phm thay th lm hn ch tim nng li nhun ca ngnh do mc gi cao nht b khng ch. Nu khng ch n cc sn phm thay th tim n, doanh nghip c th b tt li vi cc th trng nh b. Phn ln sn phm thay th l kt qu ca s pht trin cng ngh. Mun t c thnh cng, cc doanh nghip cn ch v dnh ngun lc pht trin v vn dng cng ngh mi vo chin lc ca mnh.
(2) Nh cung ng
38
Khi ni n cc nh cung ng, chng ta ngh ngay n cc Cng ty X nghip cung cp vt liu v my mc. i vi Cng ty Walt Disney World Florida, iu ny bao gm cc cng ty bn nc si r c c, my vi tnh, thc phm, hoa v cc vt liu bng giy. Nhng danh t nh cung ng (suppliers) cng ch ngi cung cp ti chnh v lao ng. Cc c ng, ngn hng, cng ty bo him, qu hu bng v cc nh ch tng t c cn n bo m c c ngun cung ng v vn. Cng ty Exxon c quyn khoan m du v c th kim c hng t la M v li nhun, nhng li nhun ny ch l tim nng nu cng ty khng c c vn khoan cc m du ny. Cc cng on, cc hi ngh nghip v th trng lao ng l ngun cung ng lao ng. Cc nh cung ng c u th c th tng thm li nhun bng cch nng gi, gim cht lng hoc gim mc dch v i km. Yu t lm tng th mnh ca cc nh cung ng tng t nh cc yu t lm tng th mnh ca ngi mua sn phm l s ngi cung ng t, khng c mt hng thay th v khng c cc nh cung ng no cho bn cc sn phm c tnh khc bit. Trong nhng giai on nht nh phn ln cc doanh nghip u phi vay vn tm thi t cc t chc ti chnh. Ngun vn ny c th nhn c bng cch vay ngn hn hoc di hn hoc pht hnh c phiu. Khi doanh nghip tin hnh phn tch v cc t chc ti chnh th trc ht cn ch xc nh v th ca mnh so vi cc thnh vin khc trong cng ng. Cn t ra cc cu hi: - C phiu ca doanh nghip c c nh gi ng khng? - Cc ch n tim n c chp nhn danh sch tr n ca doanh nghip khng? - Cc iu kin cho vay hin ti ca ch n c ph hp vi cc mc tiu li nhun ca doanh nghip khng? - Ngi cho vay c th ko di thi hn cho vay khi cn thit khng? Ngun lao ng cng l mt phn chnh yu trong mi trng vi m ca doanh nghip. Kh nng thu ht v gi c cc nhn vin c nng lc l m bo iu kin tin quyt cho s thnh cng ca doanh nghip. Cc yu t cn nh gi l trnh hc vn, trnh chuyn mn ca h, mc hp dn tng i ca doanh nghip vi t cch l ngi s dng lao ng v mc tin cng ph bin. Cc nh qun tr phi tm cch bo m c c cc ngun cung ng nhp lng u n v vi gi thp. Bi cc nhp lng ny tng trng cho cc bt trc - tc l s khng c sn hoc s nh hon ca chng c th lm gim hiu qu ca t chc - qun tr b buc phi c gng ht sc c c ngun cung ng n nh.
(3) Khch hng

L ngi tiu th sn phm v dch v ca doanh nghip, khch hng l mt yu t quyt nh u ra ca sn phm. Khng c khch hng cc doanh nghip s gp kh khn trong tiu th cc sn phm v dch v ca mnh. Nh vy khch hng v nhu cu ca h nhn chung c nhng nh hng ht sc quan trng n cc hot ng v hoch nh chin lc v sch lc kinh doanh ca mi cng ty. Tm hiu k lng v p ng y nhu cu cng s thch th hiu ca khch hng mc tiu sng cn cho mi doanh nghip ni chung v h thng qun tr ca n ni ring. S tn nhim ca khch hng l ti sn c gi tr ln lao ca doanh nghip. S tn nhim t c do bit tho mn cc nhu cu v th hiu ca khch hng so vi cc i th cnh tranh. Mt vn mu cht khc lin quan n khch hng l kh nng tr gi ca h. Ngi mua c u th c th lm cho li nhun ca ngnh hng gim bng cch p gi xung hoc
39
i hi cht lng cao hn v phi cung cp nhiu dch v hn. Ngi mua c th mnh nhiu khi h c cc iu kin sau: - Lng mua chim t l ln trong khi lng hng ho bn ra ca doanh nghip. - Vic chuyn sang mua hng ca ngi khc khng gy nhiu tn km. - Ngi mua a ra tn hiu e do ng tin cy l s hi nhp v pha sau vi cc bn hng cung ng nh cc hng sn xut xe t thng lm. - Sn phm ca ngi bn t nh hng n cht lng sn phm ca ngi mua. Nu s tng tc ca cc iu kin ni trn lm cho doanh nghip khng t c mc tiu ca mnh th doanh nghip phi c thay i v th ca mnh trong vic thng lng gi bng cch thay i mt hoc nhiu iu kin ni trn hoc phi tm khch hng c t u th hn. Cc doanh nghip cng cn lp bng phn loi khch hng hin ti v tng lai. Cc thng tin c c t bng phn loi ny l c s nh hng quan trng cho vic hoch nh chin lc, nht l cc chin lc lin quan trc tip n marketing. Cc yu t chnh cn xem xt l nhng vn a d, tm l khch hng v.v.
(4) Chnh ph
Chnh ph v chnh quyn a phng chc chn c nh hng rt nhiu n cc t chc v n quyt nh nhng iu m t chc c th v khng th thc hin. V d nh vic bo v v tr c quyn ca nhng ngnh then cht, quan trng nh nng lng, thng tin s mang li nhiu li nhun cho cc cng ty trong lnh vc ny.
(5) Cc nhm p lc
Nhng nh qun tr cn nhn ra nhng nhm p lc no ang c cc nh hng i vi t chc ca h. V d cc cng ty thuc l c th b p lc t s vn ng khng ht thuc ti nhiu ni nh cng s, ni cng cng ni chung ca nhm bo v mi trng. Hoc cc cng ty thuc bo v thc vt s gp kh khn bi phong tro 3 tng 3 gim.
2.2.2 Cc yu t mi trng ni b
Nhm ny bao gm cc yu t v iu kin bn trong ca doanh nghip nh: ngun ti chnh, ngun nhn lc h thng c s vt cht v.v... Nhm ny gip doanh nghip xc nh c im mnh, im yu trong cc hot ng v qun tr ca mnh. Cc yu t ni b c nh hng kh quan trng n vic xc nh s mng v mc tiu ca t chc. Vi ngha , nhm ny l nhng tin ch yu cho qu trnh la chn v xc nh mc tiu, nhim v, chin lc kinh doanh ca cc doanh nghip.
III. Cc gii php qun tr bt trc ca yu t mi trng

Khi nhn ra t chc ph thuc vo mt hay nhiu yu t mi trng, th nh qun tr khng th ng i ph m tm chin lc lm gim bt s l thuc . Cc bin php c th c s dng nh sau: (1) Dng m: Nhm gim bt nhng nh hng do mi trng gy ra, nh qun tr c th dng m cho t chc chng vi nhng nh hng mi trng t pha u vo hoc u ra. pha u vo l tn tr vt t trnh nhng bt trc do s bin ng gi c; thc hin bo tr phng nga l thay th nhng chi tit tnh trc hay n k hn bo tr, ging nh ta em xe i kim tra nh k v lm dch v d phng trnh chi tiu khi xe h hng bt ng, hay tuyn v hun luyn nhn vin mi, trnh nhng bin ng v nhu cu nhn vin ca doanh nghip.
40
Cch dng m u ra khng c phong ph nh u vo. Trng hp ng k nht l dng nhng bn kim k. Nu mt t chc c th to ra c nhng sn phm em kim k m khng h hng th cng ty t c hiu sut cao, sn xut hng ho vi tc bt bin d rng c nhng dao ng ca nhu cu. Chng hn nh nh sn xut chi ch phn phi hng cho nhng ca hng bn l vo ma thu bn vo dp trung thu. D nhin, chi c sn xut sut nm, tn kho v phn phi vo ma thu. (2) San bng: Tc l san u nh hng ca mi trng. Th d cc cng ty in thoi c gi cao im t 8 gi sng n 5 gi chiu ca ngy lm vic v gii kinh doanh s dng v cng ty in thoi phi c thit b p ng nhu cu , nhng vo nhng gi khc th thit b li t hoc khng c dng ti. H gii quyt bng cch tnh gi cao nht vo gi cao im v gi r vo nhng gi khc. Cc ca hiu bn qun o, thng c doanh s bn thp nht vo dp ngh h, thc hin bn gim gi vo thi im . (3) Tin on: L kh nng on trc nhng bin chuyn ca mi trng v nhng nh hng ca chng i vi t chc. Tu theo kh nng tin on c nhng dao ng ca mi trng m nh qun tr c th gim bt c nhng bt trc. Th d mt ngi kinh doanh trong lnh vc xy dng nh phi tin on nhng bin i v nhu cu c th c iu chnh k hoch xy dng hu p ng kp thi nhu cu ca khch hng. (4) Cp hn ch: Nhiu khi nh qun tr phi p dng bin php cp hn ch sn phm hay dch v ca t chc, tc l cp pht chng trn mt cn c u tin khi c nhu cu vt qu cung cp. Bnh vin i khi phi cp hn ch ging bnh trong trng hp nguy cp nh thin tai, ng t, l lt.. ging bnh ch dnh cho nhng ca nng nht. Bu in cng dng gii php ny trong nhng dp cao im i vi dch v th tn. Cp hn ch biu th c gng gim thiu s bt trc ca mi trng bng cch kim sot nhng nhu cu qu cao. (5) Hp ng: Nh qun tr c th dng hp ng gim bt bt trc pha u vo cng nh u ra. Chng hn nh k hp ng mua bn vt t v nguyn liu mt cch di hn, th d nh trng hp cng ty hng khng k hp ng vi cc cng ty xng du hoc cc nh ch bin thc phm k hp ng vi nhng nh cung cp ng cc. Nh cc cng ty trn trnh c nhng bt trc do bin ng gi c hoc to ngun tiu th n nh cho cc nh cung ng. (6) Kt np: Thu ht nhng c nhn hay nhng t chc c th l nhng mi e do t mi trng cho t chc ca h. Chng hn c mt doanh nghip b nhng nhm tiu th cng kch, mi mt vi nhn vt tri nht ca nhm vo hi ng qun tr ca h. D nhin, nhng ngi c mi tham d s khng th no cng kch nhng quyt nh m chnh h tham gia lm ra. Nhng nh qun tr cc cng ty c kh khn v ti chnh cng thng mi ngn hng vo trong hi ng qun tr ca h, d tip cn vi th trng tin t. (7) Lin kt: y l trng hp nhng t chc hp li trong mt hnh ng chung. Cch gii quyt ny bao gm nhng chin thut nh tho thun phn chia th trng, nh gi, phn chia lnh th a l, hp nht, hot ng chung v iu khin chung. Nhng tho thun c i c li, khng vit ra, i khi bt hp php v nhng gii quyt nhn nhng c th n nh mi trng bt trc. (8) Qua trung gian: Nh qun tr c th s dng c nhn hay t chc khc gip h hon thnh nhng kt qu thun li. Cch thng dng l vn ng hnh lang tm kim nhng quyt nh thun li cho cng vic ca t chc. (9) Qung co: L phng tin quen thuc nht m cc t chc s dng qun tr mi trng. Nhng nh qun tr to c nhng khc bit gia sn phm hay dch v ca h vi nhng cng ty khc trong thc ca khch hng th c th n nh c th trng ca h v gim thiu bt trc. 41
TM LC
Cc nh qun tr d hot ng trong bt k lnh vc no u phi xt n cc yu t mi trng xung quanh. Trong khi h c th thay i cht t hoc khng th thay i cc yu t ny, th h khng c s la chn no khc m phi phn ng, thch nghi vi chng. H phi xc nh, c lng v phn ng li i vi cc yu t bn ngoi t chc c th nh hng n s hot ng ca n. Mi trng qun tr l s vn ng tng hp, tng tc ln nhau gia cc yu t v lc lng bn ngoi h thng qun tr nhng li c nh hng trc tip, hoc gin tip n hot ng qun tr ca mt t chc.Ty theo cc gc tip cn khc nhau, ngi ta c th phn mi trng qun tr ra thnh nhiu loi: mi trng v m: c tc ng trn bnh din rng v lu di. i vi mt doanh nghip: chng hn, chng tc ng n c ngnh sn xut kinh doanh, v do cng c tc ng n doanh nghip v chin lc qun tr kinh doanh ca doanh nghip; mi trng vi m bn ngoi t chc, tc ng trn bnh din gn gi v trc tip n hot ng ca doanh nghip v mi trng ni b, c nh hng trc tip, thng xuyn v rt quan trng ti cc hot ng qun tr ca chnh ngay t chc . Cc yu t ny s gip cho mt t chc xc nh r u nhc im ca mnh, a ra cc bin php nhm gim bt nhc im v pht huy u im t c mt cch ti a. Cc mi trng ni trn lun tc ng qua li ln nhau, to ra mi trng qun tr ca mt t chc.Tuy nhin, nh qun tr c th lm gim s l thuc ca t chc vo mi trng bng nhng chin lc thch hp. Qun tr gia phi nhn thc y , chnh xc cc yu t mi trng son tho chin lc v sch lc qun tr cho ng n, gip t chc tn ti v pht trin.
CU HI N TP
1. Ti sao mi trng bn ngoi li quan trng i vi mi nh qun l trong vic tin hnh cc hot ng ca h? Mt nh qun l c th trnh c nh hng ca mi trng bn ngoi? 2. Ti sao v bng cch no mi trng kinh t c lin quan vi cc c s kinh doanh v phi kinh doanh? 3. K thut cng ngh c nh hng nh th no ti mt c s ni chung v ti cng vic qun l ni ring? 4. Cc mi trng bn ngoi v mt x hi, chnh tr v php lut c nh hng g ti mt c s? Cc nh qun l lm th no p ng li nhng nh hng ny? 5. Nhng trch nhim x hi chnh ca cc nh qun l kinh doanh l g? Ca cc nh qun l nh nc l g? Nhng trch nhim trn l c nh hay c th thay i?
TNH HUNG QUN TR
42
Sau mt thi gian nm gi v tr gn nh c quyn trn th trng my photocopy, cng ty Xerox thc hin nhiu thay i ln nhm cng c v tr l nh cung cp my photo chnh trn th trng. David T. Kearns, tng gim c iu hnh cng ty nhn mnh n vic ct gim chi ph, ci tin phng thc phc v khch hng, v m bo cht lng 100% trong tin trnh sn xut. Thm vo cng ty cng n lc ng k a ra cc my photo vi tnh nng mnh hn v tung ra cc sn phm mi. Sng lp cng ty Xerox l doanh nhn Joseph C. Wilson. ng m rng cng ty ca ng bng cch mua bng sng ch phng php photo ca Carlson vo nm 1947 v nm gi c quyn. Cng ty tung ra th trng my photocopy u tin nm 1959 v n trc nm 1972 doanh s ca cng ty t c 2,4 t la. Nm 1968 C. Peter Mc.Colough ni nghip Wilson vi chc v tng gim c iu hnh Xerox. i ph vi vic tng trng nhanh ca cng ty, Mc.Colough bt u thit lp mt h thng kim sot v cc qui nh ca cng ty, tng gp i s cp qun tr cng ty. Lc by gi, nhng n lc trn b ch trch l tn km chi ph v a cng ty n ch quan liu tr tr v vic pht trin sn phm th b tr hon qu lu. Tuy vy cng ty vn tip tc pht trin v doanh s ca n vn cn nm trong s nhng cng ty c doanh s cao nht. Di quyn qun tr ca Mc.Colough, cng ty c quyt nh l khng nhp my photocopy tc chm t Fuji-Xerox (chi nhnh ca mt cng ty Nht Bn). Thay vo , Mc.Colough pht trin kiu my tng t nh vy ti M. & nm sau , sau mt s tht bi trong nghin cu pht trin, cui cng Xerox cng phi nhp my t chi nhnh Fuji. Trong lc nhng i th cnh tranh Nht nh Canon c ch ng vng chc trong th trng thu nhp thp. Mc.Colough nhn mnh n pht trin nhng th h my photo c tc va v nhanh, tp trung vo nhng mi e da tim n t IBM v Kodak. Nhng n lc gip cho Xerox gi c th phn gn 40% trong th trng my tc trung bnh v cao. Khi Mc.Colough cng bt u thu tm cc cng ty k thut cao, c bit trong lnh vc cng nghip my tnh in t, nhng hu nh khng t c thnh cng c bit no. Trung tm nghin cu ca cng ty Xerox c mt s ci tin sn phm v pht trin c nhiu k thut cn bn s dng cho sn xut my tnh in t c nhn, tuy nhin Xerox khng u t vn vo nhng cng ngh mi ny. Thay vo , nhng ngi ng u cng ty hnh thnh hai b phi v cuc "chin tranh lnh" n ra gia h. Mt nhm gm nhng nh qun tr cp cao ca Xerox ti Rochester, v phe khc l nhm cc chuyn gia my tnh ti West Coast. Cung cch qun tr ca hai nhm ny rt khc bit, bi v nhm nhng nh qun tr cp cao c cch lm vic hnh chnh - quan liu, mnh lnh v nhm chuyn gia thch "phn quyn qun tr" hn. Theo nhng nh iu hnh tin nhim ca Xerox, s khc bit ny tt dn n "xung t v t lit t chc". Khi Kearns ln v tr ch cht iu hnh cng ty, ng khm ph ra rng cc i th cnh tranh Nht c mc chi ph sn xut ch bng 40 - 50% so vi Xerox v vy h d dng t gi thp di gi Xerox. Hn th na, thu nhp rng ca Xerox gim gn 50% sau khi cng ty b chim mt th phn v do gim gi cnh tranh vi cc i th khc. Kearns khi phc li phong cch qun tr t do hn v phn quyn qun tr nh tng tn ti trc y. Thc thi chng trnh "cht lng l sng cn", bt u t nm 1980 hn 100.000 cng nhn quan tm n cht lng sn phm v hiu phi lun lm tha mn khch hng. S sn phm hng trong tin trnh sn xut ti cc nh my chnh gim xung hn 50%, cht lng sn phm ca Xerox t c gn nh sn phm ca cc i th Nht. S lng nhng nh cung ng cho Xerox gim xung t 5.000 cn li 350 nh cung ng, v bng cch xy dng mi quan h tt vi nhng nh cung ng cn li ny, Xerox gim thiu ng k s hng cht lng km. S cp qun tr ca cng ty t hn, quyn hn c giao nhiu hn cho cp thp hn v cng nhn c tham gia nhiu hn vo tin trnh lm quyt nh quan trng v cc hot ng, cng vic ca cng ty. Vi nhng c gng nng cao cht lng, Xerox nhn c huy chng vng v cht lng sn phm vo nm 1989 v cng 43
ty thc s tr thnh ngi dn u v cht lng. Hn th na th phn ca Xerox v ang tng ln. Cng ty cng quyt nh hng sang lnh vc phi sn xut, m lnh vc ny khng i hi nhiu n lc ca cc chuyn gia sn xut v cc ngun lc c lin quan cng nh t c i th cnh tranh hn. Cng ty cho ra i cng ty dch v ti chnh Xerox. Cng ty dch v ny hot ng thnh cng v n chnh l ngun cung cp vn cho vic nghin cu v pht trin. Nh iu ny, Xerox sn sng i mt vi s cnh tranh khc lit ca cc my photo Nht trn th trng my tc trung bnh v cao. Thm vo n cng mt n Kodak, cng ty mua phn kinh doanh my photo ca IBM v n ang c gng chim gi th phn to ln trn th trng my photo tc cao. Cu hi 1. C nhng nhn t mi trng v m v vi m no nh hng n cng ty Xerox? Hy phn tch nhn t no nh hng thun li v nhn t no l bt li. 2. Xerox a ra bin php g qun tr nhng nh hng do mi trng v m v vi m. 3. So snh v i chiu hai phong cch qun tr ca hai nhm: cc nh qun tr cp cao v cc chuyn gia trong thi Mc. Colough v Kearns.
44
Chng 4: THNG TIN QUN TR
CHNG 4 THNG TIN QUN TR

c xong chng ny ngi hc c th: 1. Hiu c bn cht ca thng tin qun tr. 2. Bit c chc nng ca thng tin qun tr trong mt t chc. 3. Nm bt c cc yu t c bn ca qu trnh thng tin. 4. Hiu c phng php thu thp, x l v ph bin thng tin. 5. Bit cch t chc v qun tr h thng thng tin trong t chc mt cch hiu qu.
qun l mt doanh nghip, cn rt nhiu thng tin: t cc c tnh ca nguyn vt liu dng vo sn xut n nhng tnh cch v kh nng ca nhn vin; t cc t i lao ng cho n cch thc hot ng ca cc t chc nh cng on, thanh nin v li ch ca cc t chc ny; t tnh trng ca cc thit b, tnh hnh cung ng nguyn vt liu n tnh hnh s dng cc ngun vn v lao ng; t cc d on v gi c, sc tiu th sn phm trn th trng n cc d kin, cc k hoch sn xut v tiu th sn phm; t ch trng chnh sch, kinh t ca Nh nc n cc c hi lin doanh, hp tc. Thng tin chnh l nhng hiu bit v t nhin, v con ngi v x hi; v nhng s kin din ra trong khng gian, thi gian; l nhng d on, d kin, k hoch... l nhng g m con ngi cn bit cho hot ng ca mnh. Mi loi thng tin c nhng tnh cht ring. C nhng thng tin ni dung chm thay i theo thi gian (nh xng, thit b, my mc...), c nhng thng tin ni dung thay i hng ngy (lng sn phm sn xut, tiu th...). Trong cc loi thng tin, c nhng thng tin s cp v c nhng thng tin l kt qu ca qu trnh x l (nh cc d bo, cc k hoch). i vi thng tin s cp, nhiu khi nu khng thu thp kp thi th s mt lun. Thng tin l d liu c th nhn thy, hiu c v sp xp li vi nhau thnh nhng kin thc c th. Cng cn phn bit thng tin vi cng ngh thng tin v h thng thng tin. Thng tin l d liu c th nhn thy, hiu c v sp xp li vi nhau thnh nhng kin thc c th. - Cng ngh thng tin (IT) l cch thc thu thp, x l v phn phi thng tin. 45
- Cng ngh l cng c tip dn thng tin gia ni dung thng tin c vi ngi dng thng tin xc nh. - H thng thng tin (IS) l gii php t chc v k thut trong thc tin c thit lp s dng ni dung thng tin m chng ta x l. Thng tin l qu trnh trao i gia ngi gi v ngi nhn. Chng ta thng ngh v thng tin nh qu trnh trao i cc thng ip bng li ni hoc ch vit gia hai ngi. Tuy nhin, hiu thng tin trong t chc khi nim trn cn c m rng. Ch vit v li ni khng ch l nhng knh cho thng tin v b phn pht v nhn khng phi bao gi cng l ngi. Trong nhiu t chc hin i, rt nhiu thng ip c chuyn bng nhng h thng thng tin qun l phc tp ni m d liu c nhp t rt nhiu ngun v c phn tch bng computer, v sau c chuyn cho ngi nhn bng in t.
I. Vai tr v i tng ca thng tin trong qun tr kinh doanh

1.1. Vai tr ca thng tin
Tm quan trng ca thng tin c ch ra bi s lng thi gian m con ngi dnh giao tip ti ni lm vic. Mt nghin cu cho thy rng nhng ngi cng nhn sn xut tham gia giao tip, thng tin trong khong 16 n 46 ln trong mt gi. iu ny ngha l h thng tin vi nhng ngi khc t hai n bn pht, mt ln. Nghin cu ny cn ch ra trch nhim v thng tin ca ngi lnh o v i hi h phi thng tin v nhn thng tin nhiu hn. Nhng ngi lnh o cp thp nht dnh khong 20% n 50% thi gian ca h trong thng tin bng li ni. Nu bao gm c thng tin bng vn bn th s lng thi gian tng ln t 29% n 64%. Mt s nh qun tr cp trung v cp cao dnh khong 89% thi gian ca h thng tin bng li ni, hoc gp g hoc qua in thoi. Nhng nghin cu khc cc nh qun l dnh t nht 70% n 80% thi gian ca h trong thng tin qua li gia cc c nhn, v hu ht cc thng tin ny l bng li ni v tng tc trc din. Thng tin c xem l mu ca t chc; n l mch gn nhng b phn ph thuc ca t chc li vi nhau. T chc l mt h thng n nh ca cc hot ng ni con ngi cng lrn vic vi nhau t ti nhng mc tiu chung thng qua th bc ca cc vai tr v vic phn cng lao ng. Mi hot ng trong lnh vc kinh doanh ni chung v qun tr ni ring u cn c thng tin v theo quan im qun tr hin i thng tin c xem nh l mt ngun lc th t ca mt t chc. Theo ngha thng thng, thng tin c hiu l nhng tin tc c truyn i cho ai . Hin nay c kh nhiu nh ngha khc nhau v thng tin, di y l mt s nh ngha thng gp: - Thng tin l o s gim tnh bt nh khi thc hin mt bin s no . - Thng tin l bt k thng bo no c to thnh bi mt s du hiu nht nh.
46
Nh vy chng ta c th hiu thng tin qun tr l tt c nhng tin tc ny sinh trong qu trnh cng nh trong mi trng qun tr v cn thit cho vic ra quyt nh hoc gii quyt mt vn no trong hot ng qun tr mt t chc no . Cn phi ch cc c im ca thng tin l: - Thng tin l nhng tin tc cho nn n khng th sn xut dng dn c. - Thng tin phi thu thp v x l mi c gi tr. - Thng tin cng cn thit cng qu gi. - Thng tin cng chnh xc, cng y , cng kp thi cng tt. M hnh thng tin n gin trong qun tr thng c thc hin trc tip t nh qun tr n cc i tng qun tr. i vi mt t chc ln th m hnh thng tin trong qun tr s phc tp hn. xy dng m hnh thng tin qun tr trong mi t chc c hiu qu th thng ngi ta c th la chn mt trong nhng kiu m hnh sau: - M hnh thng tin tp trung: trong m hnh ny tt c cc thng tin n v i u c gom v mt u mi l trung tm thng tin. - M hnh thng tin trc tip: trong m hnh t chc ny thng tin gi i v nhn v u c thc hin trc tip gia bn gi v bn nhn. - M hnh thng tin phn tn: l m hnh thng tin c tp trung thu thp v x l theo tng n v thnh vin mt. - M hnh thng tin kt hp: l m hnh kt hp cc kiu t chc thng tin theo ba cch trn. Mi m hnh thng tin u c nhng u v nhc im v iu kin p dng ring ca n. Chnh v vy mi t chc phi la chn m hnh thng tin ph hp v c hiu qu nht cho mnh. Thng tin c mt vai tr ht sc to ln trong qun tr. Nhiu cng trnh nghin cu ch ra rng trong mi t chc mun cc hot ng qun tr c hiu qu th iu khng th thiu c l phi xy dng mt h thng thng tin tt. Hn th na hiu qu kinh doanh ca vic u t vo h thng thng tin thng l rt cao. Chnh v th m ngy nay hu nh mi cng ty, x nghip u khng tic tin ca u t mua sm nhng phng tin k thut in t hin i nht nhm nng cao hiu qu v cht lng h thng thng tin trong qun tr ca mnh. Vai tr ht sc quan trng ca thng tin trong qun tr th hin rt r nhng phng din sau: 1.1.1. Vai tr trong vic ra quyt nh Ra quyt nh l mt cng vic phc tp, kh khn v ht sc quan trng ca cc nh qun tr. ra c mt quyt nh ng n cc nh qun tr cn rt nhiu thng tin. Thng tin y s gip cho cc nh qun tr gii quyt ng n v c hiu qu cc vn sau: - Nhn thc vn cn phi ra quyt nh. - Xc nh c hi, v cc mi him nguy trong kinh doanh. - Xc nh cc c s, tin khoa hc cn thit ra quyt nh. - La chn cc phng n. 47
1.1.2. Vai tr trong hoch nh, t chc, lnh o, iu hnh v kim sot Trong cc lnh vc t chc, hoch nh, lnh o, iu hnh v kim sot, thng tin c vai tr cc k quan trng trn cc phng din sau: - Nhn thc vn ; - Cung cp d liu; - Xy dng cc phng n; - Gii quyt vn ; - Un nn v sa cha cc sai st, lch lc; - Kim sot. 1.1.3. Vai tr trong phn tch, d bo v phng nga ri ro Trong cc hot ng sn xut v kinh doanh mi doanh nghip vic phng nga ri ro c mt tm quan trng c bit. phng nga ri ro c hiu qu th thng tin li c mt ngha ht sc ln lao trong cc lnh vc sau: - Phn tch. - D bo. - Xy dng phng n phng nga ri ro.
1.2. i tng ca thng tin

Mt trong nhng yu cu quan trng ca cng tc thng tin trong qun tr l khng c tha v cng khng c thiu. lm c iu ny th vic cn thit l phi xc nh c i tng ca thng tin l g? Theo nhiu tc gi, i tng ca thng tin l cc i tng tham gia vo qu trnh thu thp, x l v truyn b thng tin. chnh l cc con ngi, s vic, s liu, hin tng, qu trnh, cc quy lut xy ra trong lnh vc kinh doanh v phc v kinh doanh v.v. mi t chc kinh doanh. Xt theo phng din xy dng h thng thng tin th chng ta li thy vic xc nh nhng i tng cn thit c th phi thu thp, x l v ph bin l ht sc quan trng. Vic xc nh nhng i tng c th l ty vo iu kin v hon cnh c th mi t chc . Tuy nhin i vi mt doanh nghip nhng i tng chnh thng l: - i tng thu thp: s liu, t liu xy ra trong qu trnh kinh doanh v trong mi trng kinh doanh. - i tng s dng: cc nh qun tr, khch hng, i th cnh tranh, cc c ng v.v. - i tng nhn tin: cc nh qun tr, cc c quan v b phn tham mu gip vic. - i tng x l v bo qun: cc vn bn, ti liu v.v.
II. Phn loi thng tin trong qun tr kinh doanh

Thng tin v qu trnh thng tin trong cc hot ng qun tr l ht sc phc tp, phong ph v a dng. nghin cu v p dng nhng thnh tu mi nht v cng ngh thng tin, ngi ta thng tin hnh phn loi thng tin. V thc cht phn 48
loi thng tin trong qun tr l mt qu trnh chia thng tin thnh nhng lp, nhng dng ng nht trn mt s kha cnh no phc v cho qu trnh qun tr. Nh phn loi thng tin mt cch khoa hc ngi ta c th d dng tm ra nhng qui lut v phng php thc hin thng tin c hiu qu nht trong vic p ng nhng nhu cu thng tin v qun tr. Thng thng ngi ta phn loi thng tin qun tr theo nhng cch c bn sau: - Phn loi theo ngun gc: Thng tin t ngi ra quyt nh, thng tin t kt qu v.v. - Phn loi theo vt mang: Thng tin bng vn bn, bng m thanh, bng bng, da, tranh nh v.v .. - Phn loi theo tm quan trng: Thng tin rt quan trng, quan trng v khng quan trng. - Phn loi theo phm vi: Thng tin ton din, thng tin tng mt ... - Phn loi theo i tng s dng: Thng tin cho ngi thc hin, thng tin cho ngi ra quyt nh v.v. - Phn loi theo gi tr: Thng tin c gi tr v thng tin khng c gi tr, thng tin c t gi tr. - Phn loi theo tnh thi s: Thng tin mi, thng tin c, v.v. - Phn loi theo k thut thu thp, x l v trnh by: Thng tin thu thp bng k thut in t, thng tin thu thp bng phng vn v.v... - Phn loi theo phng php truyn tin: bng ming, bng sng in t, bng in thoi, bng my tnh, v.v. - Phn loi theo mc bo mt: Thng tin mt, tuyt mt, bnh thng. - Phn loi theo mc x l: Thng tin s cp, thng tin th cp. Trn thc t vic s dng cch phn loi thng tin qun tr no l tu thuc vo tng v vic c th, vo mc ch v kh nng nghin cu cng nhiu yu t ch quan v khch quan mi t chc.
III. Ngun thng tin

Tin tc v thng tin trong qun tr ni chung khng t nhin sinh ra, n pht sinh t nhng ngun gc c th. C rt nhiu ngun sn sinh v cung cp thng tin. Tuy nhin trong thc t, tin tc v thng tin thng c pht sinh tp trung mt s ngun c gi tr. Nghin cu cc ngun cung cp thng tin trong qun tr l mt vic lm ht sc cn thit bo m tnh kinh t v tnh hiu qu ca cng tc thng tin. Kinh nghim ch ra rng, nu c 100 ngun cung cp thng tin th thng ch c khong 20- 30 ngun c gi tr m thi. Nh vy vic nghin cu cc ngun tin s cho php chng ta xc nh ng ngun gc v xut x ca thng tin, m bo thun tin trong khai thc s dng v bo v cc ngun tin trong qun tr Trn phng din l thuyt ngi ta c th phn loi cc ngun thng tin trong qun tr thnh cc loi sau: ngun s cp v ngun th cp; ngun bn trong v ngun bn ngoi, ngun mi v ngun c; ngun quan trng v ngun t quan trng v.v. khai thc v s dng cc ngun tin c hiu qu ngi ta thng tp trung khai thc v 49
s dng nhng ngun tin c sn, kinh t, r tin kt hp b sung, tham kho khai thc nhng ngun khc v tnh thi s, tnh khch quan, tnh ton din, tnh kp thi v.v...
IV. Mc tiu v chc nng ca thng tin

4.1. Mc tiu ca thng tin
Thng tin l mt qu trnh phc v cho mt hoc mt s i tng no v vy n cn c tnh nh hng. Ni dung thng tin ch c th xc nh khi bit r thng tin cho i tng no, thng tin phc v ai, phc v ci g, gii quyt vn no v thc hin ra sao v.v.. ni cch khc mc tiu thng tin l kim ch nam cho cc hot ng v thng tin hay cc hot ng v thng tin ch c hiu qu khi chng ta xc nh r mc tiu ca thng tin l g ? C th thy rng, cc h thng qun tr u l nhng h thng phc tp v a dng, chnh v vy mc tiu ca h thng thng tin trong qun tr cng phc tp a dng v phong ph khng km. Ngi ta c th phn loi mc tiu thng tin thnh nhng loi sau: mc tiu trc mt, mc tiu lu di, mc tiu chin lc, mc tiu chin thut v.v... Xt theo quan im h thng chng ta thy rng ngoi nhng mc tiu chung; trong h thng thng tin v qun tr cn c mt h thng cc mc tiu ring ca tng b phn trong h thng . Chng hn, h thng mc tiu trong cc lnh vc kinh doanh, quyt nh, hoch nh, t chc, iu khin, kim sot, cnh tranh v nhiu lnh vc khc na. Xc nh cho ng mc tiu khng phi l mt vic n gin. Mun xc nh ng n mc tiu ca h thng thng tin trong qun tr ngi ta thng da trn cc c s khoa hc sau: - Mc tiu v chnh sch kinh doanh ca doanh nghip; - Nhu cu v thng tin trong cc hot ng qun tr; - Hon cnh thc t trong v ngoi cng ty; Xt v mt tng th th qui trnh xc nh v thc hin mc tiu thng tin thng c thc hin theo cc bc sau: Bc 1: Pht hin v xc nh vn d Bc 2: Xc nh nhu cu v thng tin Bc 3: Nghin cu kh nng p ng cc nhu cu v thng tin Bc 4: Phc tho s b mc tiu ca thng tin v h thng thng tin trong mt t chc Bc 5: Thm nh v la chn mc tiu. Bc 6: Thc hin v kim sot vic hon thnh mc tiu.
4.2. Chc nng ca thng tin

xy dng mt h thng thng tin c hiu qu trong mi t chc th ngoi vic phi xc nh r mc tiu, chng ta cn phi nhn thc c nhng chc nng c bn m h thng ny cn phi gnh vc. Mt khi nhng chc nng c bn ca thng 50
tin v h thng thng tin c xc nh ng n th n s l nhng cn c khoa hc xc nh nhng nhim v thng tin c th, v nht l nh gi mc hon thnh nhim v ca ton b h thng thng tin. Xt v mt tng th th nhng chc nng ch yu ca h thng thng tin trong qun tr s l: - Thu thp thng tin; - X l thng tin; - Ph bin thng tin; - Phc v thng tin; - Kim sot v nh gi cc hot ng v qun tr; - Lm c s cho vic ra cc quyt nh. Xc nh cho ng nhng chc nng thng tin ca h thng thng tin l mt vic ht sc quan trng. Nhng thc hin cho ng cc chc nng ca n cng khng phi l mt vic d dng. Chnh v vy vic phn tch v nh gi qu trnh thc hin v hon thnh cc chc nng thng tin l mt vic lm ht sc cn thit. lm tt nhng vic ny ngi ta phi c th ha cc chc nng thng tin bng nhng vic lm c th, bng nhng cng vic t chc v thc hin c th ri sau da trn nhng kt qu c th ca nhng cng vic ny chng ta s nh gi c qu trnh thc hin cc chc nng ang mc no. Trong thc t thng c khuynh hng coi nh vic kim sot cc chc nng v thng tin. Theo quan im ca nhiu tc gi th cc nh qun tr phi coi y l mt khu tt yu ca qu trnh thc hin cc chc nng v thng tin v khng nn xem nh chng
V. Ni dung v hnh thc thng tin

5.1 Ni dung thng tin
Ni dung thng tin mt trong nhng khu c bn v quan trng nht ca qu trnh thc hin thng tin trong qun tr. Nhng ni dung thng tin ch yu trong qun tr kinh doanh thng l: * Thng tin u vo: Tnh hnh nguyn vt liu, my mc thit b, th trng, tnh hnh cnh tranh. * Thng tin u ra: Tnh hnh kt qu kinh doanh. * Thng tin phn hi: Thng tin v phn ng ca nhn vin, ngi thc hin, qu trnh thc hin, v phn ng ca i th cnh tranh. * Thng tin v mi trng qun tr: Tnh hnh mi trng kinh doanh (php lut, chnh sch, thi tit, kh hu v.v...). * Thng tin v cc i tng qun tr. Thng tin v nhn s, sn phm, marketing, ti chnh, cht lng v.v... * Thng tin v kt qu qun tr: Thng tin v li nhun, nng sut hiu qu, th phn, cnh tranh v.v ... * Thng tin v hot ng qun tr: Thng tin v qu trnh ra quyt nh, hoch nh, t chc... 51
Ty tng trng hp c th ni dung thng tin c th khc nhau, nhng nhn chung ni dung thng tin trong qun tr thng c xc nh bi mc tiu v nhu cu v thng tin ca nhng ngi mun hay s s dng n. xy ng ni dung thng tin trong qun tr mt cch khoa hc ngi ta cng thng phi tun th nhng yu cu chung sau y: - Ngn gn - Chnh xc - Mch lc - R rng - y - Khch quan Qui trnh xy dng ni dung thng tin trong qun tr thng c thc hin theo nhng bc di y: - Xc nh mc tiu - Xc nh nhng yu cu c bn v ni dung - Chun b t liu - Phc tho s b ni dung - Xem xt nh gi - Sa cha v hon chnh
5.2. Cht lng ca thng tin

Thng tin gi mt vai tr quan trng trong cc hot ng qun tr l iu ai cng bit, nhng lm th no thng tin trong cng tc qun tr c hiu qu li l mt vic khng n gin. Mun thng tin c hiu qu th mt iu chc chn l cht lng ca thng tin v cc hot ng thng tin phi cao. C th khng nh rng, cht lng thng tin c nh hng n mi hot ng ca qu trnh qun tr, n hiu qu kinh doanh, ti s sng cn ca doanh nghip. Vy cht lng thng tin l g? y khng phi l mt cu hi tr li. Theo nhiu tc gi, cht lng thng tin l mc tho mn nhu cu v thng tin ca nhng ngi s dng n. N th hin cc mt sau: mc thi s, mc kp thi, mc chnh xc, mc quan trng v.v... Mun nh gi cht lng ngi ta thng da vo cc tiu chun. Nhng tiu chun nh gi cht lng thng tin trong qun tr l nhanh, chnh xc, kp thi, b mt, y v.v... Cc yu t ch yu nh hng n cht lng thng tin: tin b khoa hc k thut, con ngi, cng ngh, mi trng, phng php t chc v.v... Phng php nng cao cht lng thng tin: u t cng ngh k thut mi, o to v s dng con ngi, t chc h thng khoa hc, c c ch quyn li v trch nhim thch hp v.v...
52
5.3. Hnh thc thng tin

Con ngi gi v nhn thng tin thng qua cc k hiu, tn hiu v nh vy con ngi tip nhn thng tin cng phi thng qua cc hnh thc thng tin c th ca cc k hiu, tn hiu . Kh nng tip nhn thng tin ca ngi trong cc hot ng v qun tr ph thuc rt nhiu vo cc hnh thc thng tin c s dng. Nhng hnh thc thng tin ch yu trong qun tr thng l bng li ni, ch vit, k m hiu, vn bn, in thoi, th tn v.v.. Mun la chn hnh thc thng tin no l c hiu qu ngi ta thng cn c vo hiu qu truyn thng v hiu qu kinh doanh, cn c vo kh nng ca doanh nghip, cn c vo bn cht, u nhc im ca tng hnh thc, cn c vo ni dung v tnh bo mt v.v.. ca cc hnh thc thng tin. Gia ni dung v hnh thc thng tin c nhng mi quan h cht ch, l quan h hai mt ca mt qu trnh, b sung hp tc cng nhau trong qu trnh truyn thng. Hnh thc cn ph hp vi ni dung, hnh thc phi a dng phong ph, sinh ng mi chuyn ti ht ni dung. hon thin cc hnh thc thng tin ngi ta phi cn c vo cc yu t nh hng ch yu n cht lng v s lng phong ph ca cc hnh thc thng tin l: tin b khoa hc k thut, con ngi, mi trng, vn ha, c s vt cht, nhu cu hon thin, mc quan trng v.v... S dng v khai thc cc yu t va nu trong tng t chc qun tr hon thin cc hnh thc thng tin l mt vic lm khng th b qua v khng th xem nh cc t chc ny.
VI. Qu trnh thng tin

H thng thng tin trong qun tr l mt h thng rt phc tp v b chi phi bi nhiu yu t ch quan cng nh khch quan. Nhn thc y cc yu t nh hng n qu trnh thng t l rt cn thit m bo cho cc hot ng thng tin trong qun tr t hiu qu cao nht. Hnh 4.1 di y ch ra qu trnh thng tin trong qun tr. M hnh ny ch ra qu trnh thng t bao gm 7 thnh t: (1) Ngun thng t (ngi gi), (2) Thng ip, (3) M ha, (4) Knh, (5) Ngi nhn, (6) Gii m, v (7) Phn hi. Thm vo ton b qu trnh thng t s b tc ng bi nhiu, nhng nhn t gy tr ngi, lm lch lc cc thng tin v d nh ting n, t ng ti ngha, thit b truyn dn km cht lng...
Phn Hi
Nhiu Ngi Gi Ngh M Ha Truyn t Thng Tin Tip Nhn
Ngi Nhn Gii M Nhn Thc
Hnh 4.1. Qu trnh truyn t thng tin 53
Qu trnh thng t bt u t ngun (ngi gi), ngi c ngh mun truyn t sang ngi nhn. Ngun l ngi khi xng thng ip v c th l mt hoc nhiu ngi cng lm vic vi nhau. Thng ip l nhng tn hiu m ngun truyn cho ngi nhn. N c th bao gm cc biu tng c thit k truyn nhng ngh ca ngi gi. Phn ln cc thng ip cha ng ngn ng ca n di dng li ni hoc ch vit, tuy nhin cng c th c nhng hnh vi phi ngn ng c s dng thng tin v thng ip, v d nh ngn ng c th (nhn mt, mm ci, lc u...). Qu trnh chuyn nhng thng ip d nh thnh nhng biu tng m n c s dng truyn i c gi l qu trnh m ha. Vic m ha c th rt n gin nhng cng c nhiu trng hp vic m ha l rt kh khn, v d nh tm ng t ng gii thch ti sao vic thc hin nhim v ca thuc cp ca bn l khng ph hp. C bn iu kin nh hng n vic m ha l k nng, quan im, kin thc v yu t vn ha x hi. V d nh tc gi mt quyn sch khng th thng t cho sinh vin hiu tt nu k nng vit km. Quan im v yu t vn ha x hi s chi phi hnh vi ca chng ta v t s nh hng n s thng t. V d nh gio vin mong mun sinh vin nm bt c qu nhiu ch , v c th sinh vin khng th theo kp. Cui cng, mi ngi ch c kin thc trong mt phm vi nht nh, v tt nhin chng ta khng th thng t nhng g chng ta khng c hiu bit v n. Knh l phng tin m qua thng ip di chuyn t ngi gi n ngi nhn. N l ng dn thng tin qua thng ip c truyn mt cch vt l. Knh ch yu cho vic thng t gia cc c nhn l giao tip trc tip gia hai ngi. Mt s knh truyn thng i chng bao gm radio, tivi, bo v tp ch, fax, internet... Nhng thng ip c vit ra giy l cch ph bin, nhng nhiu t chc hin nay ang hng n vic s dng rng ri nhng phng tin thng tin hin i nh th in t thng qua h thng internet. Mn hnh my vi tnh c cho l knh ch yu cho nhng thng ip c vit ra. Ngi nhn thng tin s nhn c thng ip t ngi gi v v vy cn phi gii m thng ip. Gii m l qu trnh trong cc biu tng c din dch bi ngi nhn. Vic gii m cng chu nh hng bi nhng iu kin nh qu trnh m ha, ngha l nhng iu kin v k nng, quan im, kin thc v yu t vn ha x hi. Phn hi l thng ip t ngi nhn n ngi gi. Phn hi rt c gi tr nh gi c hiu qu ca qu trnh thng t. Ngi gi c th bit c ngi nhn hiu ng ngh ca mnh khng nh vo phn hi. Trong thc tin qun tr vic thng t l phc tp hn nhng g ta thng ngh v qu trnh ny bao gm nhiu thnh t v khng t tc nhn gy nhiu. Hn na, c th thng tin i t ngi ny sang ngi khc s b b bt i hay c gi l lc. V vy, nh qun tr cn phi chn la phng php thng tin hu hiu thng t.
VII. Phng php thu thp, x l v ph bin thng tin

7.1. Phng php thu thp
Cht lng v hiu qu ca vic thu thp thng tin ph thuc rt ln vo phng php thu thp n, hay trnh t thc hin cc bc trong qu trnh thu thp 54
thng tin. Trn thc t ngi ta thng s dng cc phng php thu thp thng tin sau: - Phng php quan st. - Phng php thc nghim. - Phng php thm d d lun. - Phng php thu thp thng tin ti bn. - Phng php thu thp thng tin ti hin trng. Mc d l c rt nhiu phng php thu thp thng tin nhng khng phi s dng phng php thu thp thng tin no cng c hiu qu. La chn phng php thu thp thng tin cho ph hp vi tng hon cnh qun tr thc t l mt vn khoa hc. Thng thng la chn c cc phng php thu thp thng tin c hiu qu ngi ta thng cn c vo nhng yu cu cn phi t c, mc tiu ca vic thu thp thng tin, ni dung ca nhng thng tin cn thu thp, hon cnh thc tin v kh nng ca doanh nghip cng nhiu yu t khc na. Nhng phng php thu thp thng tin c la chn phi l nhng phng php t tn km, m bo cht lng thu thp thng tin, kp thi v c hiu qu.
7.2. Phng php x l

Thng tin thu thp c tuy l rt qu, nhng khng phi mi vn cn bit hay cn lm sng t u c sn t nhng thng tin thu thp c. Thc t ch ra rng, thng tin thu thp c cn c sng lc x l th lc gi tr ca thng tin s tng ln rt nhiu. Vic thu thp v x l thng tin ngy nay c tr gip bi rt nhiu phng tin hin ai. Tuy nhin p dng nhng phng php khoa hc no x l thng tin cng khng phi l mt vic d dng. Xt theo bn cht th phng php x l l trnh t cc bc tc ng vo thng tin nhm rt ra nhng thng tin mi cn thit cho qu trnh qun tr. Vai tr quan trng ca phng php x l th hin vic nh n m cc nh qun tr hiu su sc v y hn so vi nhng thng tin hin c khi cha x l. Ngy nay ngi ta thng s dng cc phng php x l thng tin sau: phng php th cng, phng php bng my tnh in t, phng php so snh, phng php tng hp, phng php ton xc sut thng k, phng php gim nh v.v.... Mi phng php x l thng tin u c nhng u nhc im ring ca chng. Tuy nhin vic la chn phng php x l thng tin cn tha mn nhng yu cu sau: khoa hc, kinh t, hiu qu, ph hp vi iu kin thc t mi n v .v.v.
7.3. Phng php ph bin thng tin

Cc hot ng qun tr vic thu thp v x l thng tin l rt quan trng, th nhng vic ph bin thng tin cng l mt vic lm quan trng khng km. Nhng ngi tha hnh c nhn c nhng ch th, mnh lnh, cc quyt nh v.v. ca ngi lnh o chnh xc v kp thi hay khng? Nhng nh qun tr c nhn c nhng thng tin cn thit, kp thi v ng n hay khng? Tt c nhng vn ny ph thuc rt nhiu vo cng tc ph bin thng tin trong qun tr. Xt v mt bn cht chng ta thy rng, ph bin thng tin l cch thc m ngi ta a thng tin n tay ngi s dng. Vn quan trng y l phi nghin cu v tm ra c nhng 55
phng php ph bin thng tin sao cho nhng ngi s dng n t c hiu qu cao nht trong cc cng vic ca mnh. Trn thc t ngy nay ngi ta thng s dng cc phng php ph bin thng tin sau: bng cng vn, bng bo co, bng n, bng truyn ming, bng cch thng bo, bng cc cuc hi hp v.v...Vn quan trng y l chn nhng phng php ph bin thng tin no qu trnh ph bin thng tin l nhanh v c hiu qu nht. lm c vic ny ngi ta thng phi nh gi u nhc im ca tng phng php, ri trn c s la chn nhng phng php c nhiu u im v thch hp nht vi n v mnh.
VIII. Hiu qu ca thng tin

Cht lng thng tin l mt ch tiu ht sc quan trng, tuy nhin di gic v qun tr th hiu qu v thng tin li cn quan trng hn nhiu. Xt v bn cht th hiu qu thng tin trong qun tr phn nh mi quan h gia chi ph v thng tin v kt qu m n mang li cho cc hot ng v qun tr. nh gi hiu qu thng tin trong qun tr ngi ta thng s dng cc ch tiu v cc du hiu phn nh ca n. Vic s dng cc ch tiu nh gi hiu qu thng tin trong tng trng hp c th cn ty thuc vo phng php nh gi no m ngi ta s dng. Thng thng ngi ta s dng hai phng php nh gi c bn sau: - nh gi theo kt qu thng mi cui cng. - nh gi theo qu trnh truyn thng. nh gi hiu qu ca thng tin trong qun tr l mt cng vic ht sc quan trng, tuy nhin phn tch cc nguyn nhn to ra hiu qu li l mt cng vic cng c tm quan trng khng km. gip cho vic phn tch nguyn nhn tc ng n hiu qu ngi ta cn xc nh r nhng yu t nh hng n qu trnh thng tin trong qun tr. Nhn chung cc yu t chnh nh hng n hiu qu ca thng tin trong qun tr thng l cc yu t nh hng n cc mt hiu qu nh tnh nhanh chng, kp thi, chnh xc, quan trng, chi ph thp v.v... nng cao hiu qu ca thng tin trong qun tr ngy nay ngi ta thng tp trung thc hin cc bin php nhm: - Hin i ha cng ngh thng tin. - p dng cc thnh tu khoa hc mi. - S dng tt cc trang thit b c s vt cht phc v thng tin. - Nng cao tay ngh, trnh ca cn b cng nhn vin trong lnh vc thng tin; - T chc cc hot ng thng tin mt cch khoa hc v.v...
IX. T chc v qun l h thng thng tin

Lao ng trong x hi hin i mang tnh chuyn mn ha, l mt quy lut tt yu. Chnh v vy vic t chc h thng thng tin trong qun tr cng cn phi tun theo i hi ca qui lut khch quan ny. C nhiu cch t chc h thng thng tin, 56
nhng t chc h thng thng tin trong qun tr mt doanh nghip hay mt n v c th no i hi c mt ngh thut khoa hc v sng to. Nghin cu cch t chc h thng thng tin trong qun tr mt doanh nghip s gip cho vic sp xp cc cng vic v con ngi trong h thng mt cch hp l, gip cho vic thc hin cc hot ng thng tin d dng, nhanh chng v c hiu qu hn. C s khoa hc ca vic t chc h thng thng tin trong qun tr l cc qui lut v t chc ni chung v t chc h thng thng tin ni ring cng hon cnh c th mi n v. Nghin cu v vn dng cc qui lut v tnh cht qui lut trong vic t chc h thng thng tin v truyn thng trong qun tr l mt vic lm ht sc cn thit. Trn thc t ngi ta thng vn dng cc qui lut t chc h thng thng tin trong qun tr bng vic nh ra cc nguyn tc xy dng h thng ny. Nhng nguyn tc ph bin v vic xy dng h thng thng tin trong qun tr l: - Khoa hc, - Hiu qu; - Linh hot - B mt; - Hin i C rt nhiu loi m hnh t chc h thng thng tin qun tr, cc m hnh ph bin thng hay c p dng l: m hnh tp trung, m hnh phn tn; m hnh kt hp, m hnh theo chc nng, m hnh theo nguyn tc th trng.v.v. Cn cn c vo hon cnh thc tin, vo hiu qu ca mi m hnh v vo kh nng ca cc nh doanh nghip ngi ta la chn nhng m hnh t chc h thng thng tin thch hp nht cho n v ca mnh. Cht lng v hiu qu ca thng tin trong qun tr ph thuc rt ln vo cc bin php qun tr v iu hnh h thng thng tin. Vy qun l v iu hnh h thng thng tin l g? Ni mt cch vn tt l qu trnh hoch nh, lnh o, t chc v kim sot hot ng ca h thng thng tin. Nghin cu mt cch khoa hc cch qun l h thng thng tin trong qun tr s gip cho hot ng thng tin c thng sut, chnh xc, y v c hiu qu hn. Nhng ni dung chnh ca cng tc qun l h thng thng tin trong qun tr l qun l ni dung, phng php, hnh thc, cc bc ca qui trnh thng tin v.v... Cc hnh thc qun l thng tin v h thng thng tin trong qun tr v c bn l qun l theo cng vic, qun l theo chc nng, qun l theo thi gian, qun l theo i tng v.v... Nhng phng php ch yu qun l thng tin v h thng thng tin trong qun tr l cc phng php sau: - Hnh chnh; - Kinh t; - X hi; - Phng php t ng ha; 57
- Phng php tp trung; - Phng php phi tp trung; - Phng php gin tip; - Phng php trc tip;
TM LC
Thng tin qun tr l tt c nhng tin tc ny sinh trong qu trnh cng nh trong mi trng qun tr v cn thit cho vic ra quyt nh hoc gii quyt mt vn no trong hot ng qun tr mt t chc no . Mi hot ng trong lnh vc kinh doanh ni chung v qun tr ni ring u cn c thng tin v thng tin c nhiu ngi xem nh l mt ngun lc th t trong qun l. Thng tin gi vai tr quan trong trong vic ra quyt nh, phn tch, d bo, phng nga ri ro v thc hin cc chc nng qun tr. Cn phi ch cc c im ca thng tin l : - Thng tin l nhng tin tc cho nn n khng th sn xut dng dn c. - Thng tin phi thu thp v x l mi c gi tr. - Thng tin cng cn thit cng qu gi. - Thng tin cng chnh xc, cng y , cng kp thi cng tt. M hnh thng tin n gin trong qun tr thng c thc hin trc tip t nh qun tr n cc i tng qun tr. i vi mt t chc ln th m hnh thng tin trong qun tr s phc tp hn. Mt t chc cn phi quan tm ng mc n vic xy dng m hnh thng tin qun tr c hiu qu m bo s thng t trong t chc, gp phn thc hin cc nhim v, mc tiu ca n.
CU HI N TP
1. Qu trnh thng tin gm nhng bc no? Nhng tr ngi v bin php ci thin trong thng tin gm nhng g? 2. Hy lit k cc knh khc nhau truyn t mt thng bo. Tho lun v cc u im v nhc im ca cc knh khc nhau . 3. S thng tin lin lc t trn xung di c nhng loi no? Tho lun v cc loi hay c dng nht m bn bit. 4. Hy nu mt s kh khn trong vic thng tin lin lc ln trn. Bn ngh g khc phc nhng kh khn ? 58
5. Nhng u v nhc im ca cc thng tin vn bn v bng li l g? Bn thch loi no hn? Trong hon cnh no? 6. S qu ti thng tin l g? Bn bao gi gp phi cha? Bn gii quyt n nh th no? 7. Lm sao chng t bn bit lng nghe?
59
Chng 5: QUYT NH QUN TR
CHNG 5 QUYT NH QUN TR

Hc xong chng ny ngi hc c th: 1. Hiu c tin trnh ra quyt nh. 2. Bit c nhng k nng cn c ca nh qun tr trong vic ra quyt nh hiu qu. 3. M t c nhng kiu ra quyt nh. 4. Xc nh c nhng thun li v bt li ca vic ra quyt nh theo nhm. 5. Bit nhng k thut nhm ci tin vic lm quyt nh theo nhm.
Ra quyt nh l nhim v quan trng nht ca nh qun tr. Quyt nh qun tr c th c nh hng n vn rt quan trng ca t chc nh s tn ti v pht trin ca t chc , hoc c th nh hng n vn th yu hn nh mc lng khi im tr cho nhn vin tp s l bao nhiu. Tuy nhin, tt c cc quyt nh u c nh hng, d ln hay nh, n kt qu hot ng ca ca t chc. V s sng cn ca cc t chc, nhng nh qun tr cn phi pht trin c nhng k nng ra quyt nh. C th ni cht lng cc quyt nh qun tr chnh l thc o tnh hiu qu ca nhng nh qun tr i vi t chc. Tht vy, nh Lee Lacocca - gim c hng xe hi Chrysler ni: Nu phi tng hp thnh mt t ni ln phm cht ca mt gim c gii, ti s ni rng l Tnh quyt nh. Bn c th s dng nhng my tnh tuyt vi nht th gii, bn c th thu thp mi s liu v biu , nhng sau cng phi kt hp mi thng tin li vi nhau, vch ra mt thi kha biu chung v hnh ng.
I. Bn cht, vai tr v chc nng ca quyt nh trong qun tr

Trong mi t chc lun lun tn ti nhu cu gii quyt cc vn ny sinh trong qu trnh qun tr. gii quyt cc vn ny ngi ta thng phi xy dng v la chn cc phng n ti u, i hi cc nh qun tr phi cn nhc, la chn v i n quyt nh. 75
1.1. Bn cht
Quyt nh qun tr l hnh vi sng to ca nh qun tr nhm nh ra chng trnh v tnh cht hot ng ca t chc gii quyt mt vn chn mui, trn c s s hiu bit cc quy lut vn ng khch quan ca h thng b qun tr v vic phn tch cc thng tin ca h thng .
1.2. Vai tr
Cc quyt nh qun tr c vai tr rt quan trng v: - Cc quyt nh lun lun l sn phm ch yu v l trung tm ca mi hot ng v qun tr - S thnh cng hay tht bi ca t chc ph thuc rt nhiu vo cc quyt nh ca nh qun tr. - Khng th thay th cc quyt nh qun tr bng tin bc, vn ling, s t iu chnh hoc bt c th t ng ha bng my mc tinh xo no. - Mi quyt nh qun tr l mt khu trong ton b h thng cc quyt nh ca mt t chc c s tng tc ln nhau rt phc tp. Khng thn trng trong vic ra cc quyt nh, thng c th dn ti nhng hu qu khn lng.
1.3. Chc nng ca cc quyt nh

Quyt nh l tri tim ca mi hot ng qun tr n cn phi thc hin c nhng chc nng ch yu sau: - La chn phng n ti u. - nh hng. - Bo m cc yu t thc hin. - Phi hp hnh ng. - Chc nng ng vin, cng bc. - Bo m tnh thng nht trong thc hin. - Bo m tnh hiu qu trong kinh doanh. - Bo m tnh hiu lc. - Bo mt.
II. Mc tiu ca cc quyt nh

Thng thng mc tiu c hiu l ci ch nhm vo hay cn t ti hon thnh nhim v. Nh vy mc tiu ca cc quyt nh l nhng ch cn t c trong cc quyt nh v qun tr. Trong thc t chng ta cng thng gp thut 76
ng mc ch ca cc quyt nh? Vy mc ch l g? Quan h n vi mc tiu ra sao. Ngi ta thng cho rng mc ch l ci ch cui cng cn phi t c trong cc quyt nh qun tr v mc tiu l nhng ci ch c th cn t t c mc ch cui cng. S cn thit khch quan ca mc tiu l ch khng th ra quyt nh qun tr m khng c mc tiu, v mc tiu l mt lnh vc hot ng tt yu, l c s, l im xut pht ca mi hot ng qun tr khc. Mc tiu c vai tr quan trng trong vic ra quyt nh qun tr ch n c tnh nh hng cho cc hot ng, l c s nh gi cc phng n, cc quyt nh, v l cn c ra cc quyt nh qun tr. Xc nh ng n mc tiu trong vic ra quyt nh qun tr l mt yu cu ht sc quan trng, cn phi gii quyt vn xc nh mc tiu nh th no cho khoa hc nht. Di y l nhng c s khoa hc ch yu: - Nhng vn ct li cn gii quyt khi phi ra quyt nh l g? - Hon cnh c th bn trong v bn ngoi ca mi n v trong khi gii quyt cc tnh hung phi ra quyt nh; - Tnh th trc mt cng nh lu di i vi mi t chc khi thc hin cc quyt nh c la chn; - i hi ca vic s dng cc qui lut khch quan trong lnh vc ra quyt nh v thc hin cc quyt nh qun tr. - Kh nng t chc thc hin cc quyt nh ca nhng ngi tha hnh. S tn ti ca cc c s khoa hc l khch quan, tuy nhin vic nhn thc chng cho ng khng phi l chuyn d dng. Do nng cao trnh v cung cp iu kin cng nhng phng tin hin i cho nhng ngi tham gia la chn v quyt nh mc tiu trong vic ra quyt nh l iu ht sc cn thit. xc nh mc tiu ngi ta phi xc nh c nhng yu cu g cn phi c i vi cc mc tiu . Thng thng, cc yu cu c bn i vi cc mc tiu l: - R rng; - Kh thi; - C th kim sot c; - Ph hp vi i hi ca cc qui lut khch quan; - Phi nhm gii quyt nhng vn then cht, quan trng; - Ph hp vi hon cnh cng kh nng mi n v.
77
Cc mc tiu trong vic ra quyt nh c th c phn loi theo lnh vc, theo cp , theo gi tr, theo qui m ca cc quyt nh v.v... H thng mc tiu: Cc mc tiu trong qu trnh hot ng trong mt t chc, mt n v, mt doanh nghip thng an xen v nh hng ln nhau. Kt qu ca mi hot ng qun tr thng cng l nguyn nhn cho cc quyt nh khc v.v... Chnh v vy mc tiu ca mi quyt nh thng l c mt h thng. Xem xt ton din nhng vn c lin quan ra cc mc tiu c tnh h thng khoa hc l mt i hi khch quan i vi cc nh qun tr khi a ra cc quyt nh qun tr. Cc bc xc nh mc tiu trong vic ra quyt nh c m t trong Hnh 5.1 di y.
Nhn Thc Vn
Thu Thp Thng Tin
Xc nh Mc Tiu D Kin
Hnh 5.1. Cc Bc Xc nh Mc Tiu

Xc nh mc tiu trong cc quyt nh l mt cng vic h trng. Thng thng ngi no c quyn ra quyt nh th ngi c quyn xc nh mc tiu cho cc quyt nh. Trong nhng quyt nh quan trng v phc tp, vn xc nh mc tiu l mt vn ln cn c nhiu ngi tham gia hoch nh, thm nh v ph chun. Trong nhng trng hp nh vy cn c phn cng, phn cp khoa hc gii quyt tng cng on trong qu trnh xc nh mc tiu.
III. C s khoa hc ca vic ra quyt nh

Mt trong nhng cng vic quan trng nht ca cc gim c l ra cc quyt nh. Nh ni trn, khng phi ch c cc gim c mi ra cc quyt nh m mi nh qun tr t qun tr cp cao n qun tr vin cp c s u phi ra cc quyt nh. C s khoa hc ca vic ra cc quyt nh cc nh qun tr l g? 78
3.1. Nhu cu
Quyt nh ch thc s cn thit khi cc hot ng v qun tr c nhu cu. Nhu cu ra quyt nh thng l gii quyt mt vn quan trng no . Phi thng xuyn nm vng nhu cu v hiu r cc nhu cu. Khng nm vng nhu cu th ra quyt nh khng ng hoc khng kp thi.
3.2. Hon cnh thc t

nh hng trc tip v gin tip ti vic ra quyt nh, thc hin cc quyt nh, v kt qu ca cc quyt nh ny mang li. Hon cnh bn trong bao gm: con ngi, c s vt cht, t chc, vn ha cng ty ... Hon cnh bn ngoi: t nc, x hi, con ngi, chnh tr, kinh t, php lut, vn ha, i th cnh tranh, tin b khoa hc k thut ...
3.3. Kh nng ca n v
Cc ngun tim nng (con ngi, ti chnh, vn, cng ngh, quan h) v kh nng s dng cc ngun tim nng chnh l kh nng v sc mnh ca vic ra quyt nh mt doanh nghip.
3.4. Mc tiu v chin lc kinh doanh

Trong kinh doanh vic xc nh mc tiu cho tng thi k, bn thn n vn l nhng quyt nh quan trng. Khi mc tiu c quyt nh th n s l c s cho mi quyt nh kinh doanh ni chung v trong lnh vc qun tr ni ring. Chin lc kinh doanh l phng thc c th ha cch thc hin mc tiu kinh doanh, v cng l nhng c s quan trng trong lnh vc ra quyt nh.
3.5. Thi c v ri ro
Cc quyt nh qun tr mun c hiu qu phi cn c vo thi im v thi c trong kinh doanh. Cc tnh hung trong kinh doanh thng l khng chc chn. Mc thnh cng hay tht bi cng nh kh nng ri ro nhiu hay t ph thuc rt nhiu vo ci cch m ngi ta mo him trong kinh doanh. Thng thng u li sut cng nhiu, th ri ro cng cng ln. Vn l cng mt quyt nh nh nhau nhng i vi cng ty ny th gi l mo him v i vi cng ty kia l khng. Bit cch mo him v phng trnh ri ro khoa hc l mt yu cu tt yu khch quan trong vic ra cc quyt nh qun tr.
3.6. Tnh quy lut v ngh thut sng to

Theo cc nh kinh in ca ch ngha Mc th mi quyt nh thng ch ri vo ba kh nng sau: 79
(1) Ph hp vi qui lut vn ng khch quan (2) i ngc li s vn ng ca cc qui lut (3) Khng ph hp cng chng i ngc li s vn ng ca qui lut. Ring trng hp th ba khng sm th mun s vic li din ra nh mt trong hai trng hp u. Hn na chng ta bit rng, i ngc li s vn ng ca cc qui lut khch quan th tht bi l iu chc chn v thnh cng ch n vi cc quyt nh ph hp vi i hi ca cc qui lut khch quan. Nh vy vic nhn thc ng n cc qui lut khch quan v s dng chng khoa hc l c s quyt nh s thnh bi ca vic ra quyt nh. Vic vn dng cc qui lut khng c ngha l khng cn n s sng to ca nhng ngi ra quyt nh. Bn thn cc hot ng trong qu trnh qun tr b s chi phi ca nhiu qui lut. Ngh thut sng to cho php nh qun tr kho lo vn dng s vn ng ca tng qui lut v tng hp chng trong mt th thng nht, c nh hng, c li nht cho cng vic ca mnh, l ti ngh ca tng ngi. Nng lc sng to ph thuc vo s hiu bit. Tuy nhin khng phi ai cng c kh nng sng to nh nhau. C ngi rt gii thc hin, c ngi c c nhn xa trng rng, c ngi nng ng sng to ... Ni mt cch khc, mun c c nhng quyt nh ng n v khoa hc th cc nh qun tr khng nhng cn phi gii v vic nhn thc v s dng cc qui lut khch quan m cn cn phi c ngh thut v sng to trong vic p dng chng vo tng trng hp c th.
IV. Ni dung v hnh thc ca cc quyt nh

4.1. Ni dung ca cc quyt nh
Cc quyt nh rt khc nhau v nhng ni dung c th cn gii quyt. Xt v bn cht, ni dung l ni th hin tp trung ct li cc quyt nh v qun tr. Nh vy bn cht ca ni dung cc quyt nh v c bn cng chnh l bn cht ca cc quyt nh, n th hin ch, gii php, cng c v mc tiu cn t c ca nhng ngi ra quyt nh. Ni dung ca cc quyt nh c th c phn loi theo chc nng (k hoch, lnh o, t chc...); theo lnh vc (sn xut, kinh doanh, th trng...); theo cp (chin lc, tc nghip...); theo kiu ra quyt nh (c nhn, hay tp th...) Ni dung ca cc quyt nh phi th hin c nhng vic cn lm, ai lm, lm nh th no, lm trong bao lu, kt qu g cn t c... Hn th na, ni dung cc quyt nh khng c chng cho, bt nht, phi r rng, kh thi, thc t v hp l. Ni dung ca cc quyt nh chu nh hng ca cc nhm yu t chnh sau: trnh ca ngi ra quyt nh, mi trng ra quyt nh, hon cnh v iu kin ra 80
quyt nh... Thng thng, mi quyt nh c mt ni dung c th, song phi gm nhng yu t c bn sau: - Cn c ra quyt nh. - Quyt nh v vn g, v ai hay v vic g. - Hiu lc ca quyt nh i vi ai, i vi ci g, u v trong khong thi gian no. - Trch nhim, quyn hn, quyn li, khen thng, x pht (nu thy cn thit phi quy nh r).
4.2. Hnh thc ca cc quyt nh

Cng mt ni dung, nhng vic ra cc quyt nh c th di nhiu hnh thc khc nhau: bng ming, bng vn bn, bng thng bo ni b, bng cc quyt nh chnh thc ... Hnh thc l cng c chuyn ti ni dung, v th hnh thc ca cc quyt nh c vai tr rt quan trng trong vic truyn t ni dung t, tinh thn ca mi quyt nh. Hnh thc ra quyt nh bng vn bn s l cn thit khi ni dung ca cc quyt nh l quan trng. Hn th na cng l bng vn bn, nhng quyt nh no c ra cp lnh o cng cao, th hiu lc ca quyt nh cng mnh... * Nhng hnh thc ra quyt nh ch yu: bng ming, bng vn bn, thng bo, ngh quyt, quyt nh chnh thc... * Yu cu: Hnh thc ca cc quyt nh phi n gin d hiu, gy n tng, ph hp vi ni dung, ph hp vi i tng thc hin quyt nh. * La chn hnh thc thch hp: cng mt ni dung ngi ta c th ra quyt nh bng nhiu hnh thc khc nhau, do cn la chn hnh thc ph hp v c hiu qu nht.
V. Tin trnh ra quyt nh

5.1. Nguyn tc ca vic ra cc quyt nh
Nhng nguyn tc chung v qun tr cng l nhng nguyn tc v vic ra quyt nh, tuy nhin trong vic ra quyt nh ngi ta thng c bit ch trng thc hin cc nguyn tc sau: - Quyt on; - Khoa hc; - Khch quan; - Thng nht; 81
- Gn cht quyn li, quyn hn v trch nhim; - To ra s nng ng sng to trong t chc; - Khng chng cho; - Kp thi; - Hiu qu; p dng cc nguyn tc vo tng trng hp ra quyt nh c th i hi cc nh qun tr phi vn dng, phi sng to, khng c cng nhc, phi ph hp vi hon cnh thc t mi n v.
5.2. Mi trng ra quyt nh

Trong iu kin l tng th cc nh qun tr s ra quyt nh khi bit mi thng tin v c ngun lc cn thit gii quyt vn . Tuy nhin trong thc t h lun phi i ph vi nhng ri ro, bt trc t mi trng. Mi trng ra quyt nh l nhng lc lng v yu t bn ngoi h thng ra quyt nh nhng li c nh hng su sc ti vic ra quyt nh. Nhn thc ng n nh hng ca mi trng ci to, thch nghi v to ra nhng iu kin thun li cho vic a ra c nhng quyt nh ng n v khoa hc l mt vic cn quan tm. Cc yu t cu thnh mi trng ra quyt nh: - Mi trng bn ngoi doanh nghip: x hi, kinh t, php lut, t nhin, gia nh ... - Mi trng bn trong doanh nghip: vn ha cng ty, c cu t chc, c s vt cht, quan h ... to ra bu khng kh ra quyt nh c thun li v thoi mi, ngi ta phi bit cch phn tch nh hng ca mi trng ti qu trnh ra quyt nh. Ni dung ca nhng cuc phn tch ny l nhm vo vic phn tch c ch, qui lut nh hng ca tng yu t mi trng n cc mt ca hot ng ra quyt nh. Trn c s nhng phn tch mi trng ra quyt nh ngi ta s tm ra cc gii php thch hp ci to, bin i, thch nghi v tn ti chung vi chng mt cch c li nht.
5.3. Tin trnh v m hnh ra quyt nh

5.3.1. Tin trnh ra quyt nh Stephen P. Robbins v Mary Coulter xut tin trnh ra quyt nh bao gm 8 bc nh c ch ra trong Hnh 5.2. Tin trnh ny bt u bng vic xc nh vn , a ra cc tiu chun ca quyt nh, lng ha cc tiu chun, xy dng cc phng n, nh gi v la chn phng n ti u, t chc thc hin phng n la chn v cui cng l nh gi tnh hiu qu ca quyt nh. 82
Ti cn mt my tnh
Xc nh Vn
Xc nh cc Tiu Chun ca Quyt nh
Gi Dch v Thi gian bo hnh tin cy Mu m tin cy Dch v Thi gian bo hnh Gi Mu m 100 85 70 30 20
Lng Ha cc Tiu Chun
Xy Dng cc Phng n
Acer
IBM
Dell
HP
Toshiba
nh Gi cc Phng n
IBM Acer
La Chn Phng n Ti u
Acer
T Chc Thc Hin Quyt nh
Acer
nh Gi Tnh Hi u Qu ca Quyt nh
Hnh 5.2. Tin Trnh ra Quyt nh
83
X Xc nh vn Trc ht cn phi xc nh c cn phi quyt nh hay khng hay c ngha l c mt vn thc s khng. Vic tm ra vn l mt bc quan trng trong tin trnh ra quyt nh, v khng th sa sai khi khng bit ci sai l g. Xc nh ci sai v m t ci sai chnh l cng vic lin tc tm v x l thng tin, do phi c h thng thu thp thng tin hiu qu. y l bc u tin ca tin trnh ra quyt nh nhng li rt quan trng nh mt nh qun tr ni ting ni: Xc nh ng vn l thnh cng c mt na cng vic. n gin, vi v d c ch ra trong tin trnh ra quyt nh (Hnh 5.2), chng ta thy rng vn m nh qun tr ang i mt l cn c mt my tnh mi tc x l nhanh hn, c th lu gi nhiu hn cc d liu. Tuy nhin, vn trong thc tin qun tr thng khng xut hin r rng, cn phi chn on tm ra nguyn nhn, ging nh trng hp cc bc s phi chn on xc nh bnh chnh xc vy. V d nh vic gim doanh s bn c phi l vn ? Hay n ch l hin tng v nguyn nhn hay vn l do cht lng sn phm km!
Hnh 5.2. Hin Tng & Nguyn Nhn ca Vn Y Xc nh cc tiu chun ca quyt nh Mt khi vn c xc nh hng s n lc ca nh qun tr vo vic gii quyt n, xc nh cc tiu chun ca quyt nh l bc tip theo cn phi lm. Tiu chun ca quyt nh ngha l nhng cn c c xem xt i n s chn la quyt nh. V d nh vic mua my tnh, nhng tiu chun ny bao gm gi c, dch v, thi gian bo hnh, tin cy, mu m. Trong bc ny, vic xc nh khng y nhng tiu chun (c bit nhng tiu chun nh hng nhiu n quyt nh) s c th dn n tnh km hiu qu ca quyt nh. 84
Z Lng ha cc tiu chun Cc tiu chun c lit k bc 2 thng c mc quan trng khc nhau i vi quyt nh, v vy chng ta cn phi o lng mc quan trng ca cc tiu chun ny c th t u tin chnh xc khi chn la quyt nh. Lng ha cc tiu chun nh th no? Mt cch n gin l chng ta s s dng h s 10 cho tiu chun c nh hng quan trng nht n quyt nh v s dng h s thp hn cho nhng tiu chun km quan trng. V d cho h s 5 i vi tiu chun c mc quan trng ch bng ca tiu chun quan trng nht. [ Xy dng cc phng n Bc ny i hi nh qun tr phi a ra c cc phng n m nhng phng n ny c th gii quyt c vn . Mt quyt nh qun tr ch c th c hiu qu cao khi nh qun tr dnh nhiu n lc tm kim nhiu phng n khc nhau. Trong v d v vn mua my tnh, cc phng n c xut, n gin l nhng my tnh khc nhau nh Acer TravelMate 290, IBM ValuePoint P/60D ... \ nh gi cc phng n Nhng phng n c xut bc trn cn c phn tch thn trng. Nhng im mnh v nhng hn ch/im yu ca tng phng n s c nh gi da trn cc tiu chun c xy dng bc 2. Bng 5.1 ch ra vic phn tch cc phng n cc my tnh nhn hiu Acer, IBM, Dell ... Bng 5.1. nh gi cc phng n theo tng tiu chun ca quyt nh Cc tiu chun ca quyt nh tin cy Dch v Thi gian bo hnh Gi Mu m Lng ha cc tiu chun 10 8 7 3 2 ] La chn phng n ti u Bc ny i hi nh qun tr phi thc hin hnh ng c tnh then cht l quyt nh phng n no c chp nhn gia cc gii php c phn tnh, nh gi. Trong v d n gin ca chng ta, phng n tt nht c chp nhn l phng n c tng s im ti a - Chn mua my Acer TravelMate 290 v phng n ny c im cao nht l 272 im. Lu tng im c tnh bng cch ly im ca mi phng n theo tng tiu chun nhn tng ng vi h s lng ha ca tiu chun , v sau cng cc im li (Bng 5.2). Tuy nhin, trong thc tin qun tr, vic 85 Nhn hiu my tnh Acer 9 10 10 7 9 IBM 10 9 8 5 7 Dell 8 8 7 10 8 HP 8 7 8 8 6 Toshiba 9 6 10 6 9
chn la gii php ti u l kh kh khn v khng phi mi phng n u c th nh lng c. Bng 5.2. Tng im ca cc phng n Cc tiu chun ca quyt nh
tin cy Dch v Thi gian bo hnh Gi Mu m Tng im
Nhn hiu my tnh Acer

9 x 10 = 90 10 x 8 = 80 9 x 7 = 63 7 x 3 = 21 9 x 2 = 18 272
IBM
10 x 10 = 100 9 x 8 = 72 8 x 7 = 56 9 x 3 = 27 7 x 2 = 14 269
Dell
8 x 10 = 80 8 x 8 = 64 7 x 7 = 49 10 x 3 = 30 8 x 2 = 16 239
HP
8 x 10 = 80 10 x 8 = 80 8 x 7 = 56 9 x 3 = 27 10 x 2 = 20 263
Toshiba
9 x 10 = 90 6 x 8 = 48 10 x 7 = 70 6 x 3 = 18 9 x 2 = 18 247
^ T chc thc hin quyt nh Mt quyt nh ng c chn la bc trn vn c th khng t c kt qu tt nu vic t chc thc hin quyt nh km. thc hin quyt nh ng cn phi lp k hoch c th trong cn nu r: - Ai thc hin? - Bao gi bt u? Bao gi kt thc? Tin thc hin nh th no? - Thc hin bng phng tin no? _ nh gi tnh hiu qu ca quyt nh Khi nh gi kt qu thc hin quyt nh cn phi cn thn v cc mt nh: - Kt qu thc hin mc tiu ca quyt nh. - Cc sai lch v nguyn nhn ca cc sai lch. - Cc tim nng cha c s dng trong qu trnh thc hin quyt nh. - Cc kinh nghim v bi hc thu c. Tin trnh ra quyt nh cn c xut l mt qui trnh gm 6 bc. Cc bc ny vi 6 ch u mi bc ghp thnh t ting Anh l DECIDE, ngha l Quyt nh. (1) Define the Problem (xc nh vn ); (2) Enumerate the decision factors (Lit k cc yu t nh hng n quyt nh); (3) Collect relevant information (Thu thp thng tin c lin quan); (4) Identify the Solution (Quyt nh gii php: gm 3 bc nh l a ra nhiu phng n khc nhau la chn, so snh/nh gi cc phng n v la chn phng n tt nht); (5) Develop and Implement the solution (T chc thc hin quyt nh); v (6) Evaluate the results (nh gi kt qu thc hin quyt nh). Tin trnh ny c trnh by trong Hnh 5.4 di y. 86
Hnh 5.4. Tin Trnh ra Quyt nh theo M Hnh DECIDE

5.3.2. M hnh ra quyt nh C 5 m hnh ra quyt nh thng c s dng trong cc tnh hung khc nhau nh sau: M HNH M hnh 1 M hnh 2 M hnh 3 NI DUNG Nh qun tr c lp ra quyt nh da trn nhng hiu bit ca mnh, hon ton khng c s tham kho vi cc thuc cp khc Nh qun tr ngh cc thuc cp cung cp cc thng tin, sau c lp a ra gii php cho vn cn quyt nh Nh qun tr trao i vi cc thuc cp c lin quan lng nghe kin v ngh ca h m khng cn tp trung h li. sau nh qun tr ra quyt nh c th b nh hng hoc khng b nh hng bi cc kin trn Cc nh qun tr trao i vi tp th ly kin v ngh chung ca h. Sau nh qun tr s ra quyt nh vi ni dung c th b nh hng hoc khng b nh hng bi kin tp th Nh qun tr trao i kin vi tp th, ly kin v i n mt s nht tr chung. Quyt nh a ra b ph thuc vo kin a s ca tp th
M hnh 4
M hnh 5
5.4. Cc yu t nh hng n qu trnh ra quyt nh

C nhiu yu t c th nh hng n qu trnh ra quyt nh, c th k nh sau:
87
5.4.1. Cc th lc trong t chc Trong mt t chc, s lin kt khng chnh thc ca mt nhm nhm vo cc li ch ring bit no c th l cn tr ln ti qu trnh ra quyt nh. Nh qun tr phi nhn thy nhng cn tr ny c nhng bin php hp l. 5.4.2. Cc nh kin L nhng nim tin khng c phn tch mt cch c thc, cc nh qun tr thng b cc linh cm hay trc gic nh la. Trc gic v kinh nghim rt cn thit cho qun tr nhng cn phi tnh to v thn trng khi s dng chng. 5.4.3. Tnh bo th y l mt vn t nh, cc nh qun tr thng c gng bo v cc quyt nh ca mnh m khng dng cm nhn ra nhng sai lm, khng khng tip tc thc hin mc d nhiu khi c nhng bng chng hin nhin v nhng sai lm mc phi. trnh mc phi tnh bo th, nh qun tr cn phi: - Xem xt thng tin bt li mt cch nghim tc thay v l i hay phn bc chng. - Sn sng dp b cc t i c nhn lm li cc quyt nh nu thy sai lm.
VI. Phng php v ngh thut ra quyt nh

6.1 Phng php ra quyt nh
V mt l thuyt cng nh thc t ngi ta thy rng cht lng, hiu qu v hiu lc ca cc quyt nh ph thuc rt ln vo phng php ra quyt nh. Khng th c mt quyt nh tt nu nh khng s dng cc phng php khoa hc to ra n. Thng thng mi nh qun tr u a thch mt s phng php ra quyt nh no , nhng nhn chung, c hai nhm phng php ra quyt nh ph bin sau: - Phng php c nhn ra quyt nh; - Phng php quyt nh tp th. la chn c nhng phng php ra quyt nh tt nht chng ta c th thc hin theo cc bc trong quy trnh sau: Bc 1: Xc nh yu cu v vic s dng phng php ra quyt nh. Bc 2: Xc nh hon cnh v cc yu t ra quyt nh. Bc 3: Phn tch mt mnh v yu ca tng phng php khi p dng. Bc 4: La chn phng php ra quyt nh hp l. Di y l nhng u nhc im ca quyt nh tp th: 88
U IM 1. C nhiu thng tin v kin thc hn 2. Nhiu ng li tip cn vn 3. Phn tch vn rng 4. Gim bt trc ca cc gii php 5. C nhiu gii php 6. Quyt nh c cht lng hn 7. Quyt nh sng to hn 8. Hiu r vn v gii php hn 9. Gii php c chp nhn rng ri hn 10. Tng cng tnh tho mn ni b 11. Pht huy kh nng ca cp di
NHC IM 1. Tng thi gian v chi ph 2. Thng a n quyt nh dung ho 3. Ti nng chuyn mn t c pht huy 4. C th b khng ch bi c nhn 5. p lc nhm 6.C nhn tham gia hn ch 7. Trch nhim khng cao 8. D dn ti bt ng 9. Nui dng c b phi 10. D b qua cc kin mi nhng thiu s
Nh qun tr cn phi bit khi no nn dng quyt nh tp th. Ni chung, tp th ch pht huy tc dng trong khu mc tiu v gii php, do tp th c nhiu thng tin, nhiu thi v nhiu cch tip cn vn . Cc trng hp c th s dng quyt nh tp th l: - C thi gian s dng phng php ny. - Mi thnh vin tham d c thng tin nh mong mun. - Cc thnh vin cam kt theo ui mc tiu. - Quyt nh khng lp trnh trc v c nhiu bt trc. - Mun hun luyn cp di trong vic ra quyt nh. 6.1.1. K thut tp th danh ngha L mt nhm cc nh qun tr c trch nhim ra quyt nh hp li tm ra gii php trn c s nh gi cc phng n ca mi c nhn. Phng php ny c nhng bc sau : (1) Nhng thnh vin hp li, trc khi tho lun mi ngi t ghi nhng kin ca mnh. (2) Sau mi ngi ln lt trnh by nhng kin ca mnh, v c tip tc nh vy cho ti khi khng cn kin ca ai na, tt c nhng kin u c ghi li y . (3) Tp th tho lun nhng kin cho r rng v nh gi cc kin v nh gi chung.
89
(4) Mi thnh vin cho im nhng kin, quyt nh sau cng l kin c nhiu im nht. 6.1.2. K thut Delphi L k thut c s dng trong cc quyt nh tp th, n khng i hi s hin din ca cc thnh vin v khng bao gi i mt nhau trnh nhng p lc ln nhau. K thut ny gm cc bc sau: (1) Vn t ra, cc thnh vin c yu cu cho cc gii php thng qua vic tr li mt lot cc cu hi c chun b mt cch cn thn. (2) Mi thnh vin hon tt bng tr li cc cu hi mt cch v danh v c lp. (3) Nhng kt qu ca ln tr li th nht c tp hp li v in ra. (4) nh gi v in ra phn pht cho cc thnh vin. (5) Sau khi xem xt li kt qu, nhng thnh vin c yu cu cho cc gii php mi hoc sa cha b sung cc gii php ban u. (6) Lp li bc (4) v (5) cho n khi t c s nht tr theo yu cu.
6.2. Ngh thut ra quyt nh

Ra quyt nh l mt ngh thut v n cha ng v i hi tnh sng to ca nhng nh qun tr rt ln. Ngh thut ra quyt nh ng vai tr rt quan trng trong vic sng to ra cc quyt nh c o, to nn hiu lc v hiu qu ca cc quyt nh. Ngh thut ra quyt nh th hin nhng mt sau: (1) Tnh sng to Cng mt vn cn gii quyt, nhng ngi c ngh thut iu luyn l nhng ngi lun sng to c cc quyt nh gii quyt vn c o cha tng gp, t ng ti hay ht sc n gin m hiu qu li cao... Thng thng cnh tranh v gi, ngi ta hay h gi sn phm ca mnh, nhng ngi sng to c th khng lm nh th m hiu qu li cao hn. tng kh nng sng to cn trnh nhng iu c th lm cn tr kh nng sng to. Nhng ro cn i vi tnh sng to bao gm: * ng c tm mt cu tr li ng: Ty theo tm nhn v s hiu bit c nhn, mi vn c th c nhiu cu tr li ng, nn ng c tm mt cu tr li duy nht ng. * ng c gng tun theo logc: S hp l khng phi lun chim u th, m c th c rt nhiu s tri ngc gia tnh cm ca con ngi v nguyn tc ca t chc.
90
* ng tun theo cc nguyn tc mt cch cng nhc: Nu mun i mi v ci tin th cn bit nghi ng v xem xt nhng gii hn khng r rng i vi t duy. * ng qu l thuc vo hin thc: C nhiu tng khng tng c th tr thnh nhng bn p cho s sng to. * ng c trnh nhng s khng r rng: S sng to c th b cn tr bi sj qu khch quan hay qu c bit ha. * ng qu lo s v c trnh tht bi: S lo s tht bi c th lm t lit quyt tm thc hin nhng tng hay. Lun nh cu: tht bi l m thnh cng. * ng mt kh nng hi tng: Nhiu tr chi khi hi thi th u c th l nhng gi hay cho thc ti. Nhng rt tic c mt s ngi qun i thi th u ca h. * Trnh tnh trng bit lp thi qu: S kt hi cho gia cc lnh vc chuyn mn khc nhau thng rt hu hiu trong vic xc nh vn v tm kim gii php. * ng qu quan trng vn : S hi hc c th lm gim trng thi cng thng v to ra nng lc cho s sng to. Nhng cu hi ng nghch c th c cu tr li sng gi. * ng ngh rng mnh khng bit sng to: Lun nui dng nhng tng tng chng nh tm thng v nh b, n mt lc no chng ta s tr thnh ngi sng to. (2) Tnh cn i Tnh cn i th hin nng lc v quyt tm cn t, cn i ngi ra quyt nh v ngi thc hin quyt nh. (3) Tnh hi ha Th hin s hi ha quyn li v trch nhim, hi ha gia hon cnh v quyt tm, hi ha gia cp trn v cp di ... (4) Tnh hiu qu t c hiu qu cao khng phi l mt vic d dng. Tuy nhin ngh thut ra quyt nh cng cao th cng ng ngha vi kh nng t hiu sut (hay hiu qu) cng cao ca cc quyt nh. Cc yu t nh hng: * Phm cht c nhn: o c, ti nng, c sng to, kinh nghim, quan h... * Mi trng lm vic. * C s vt cht k thut. * Ch i ng. 91
Phng php hon thin * Nng cao trnh nhn thc, kinh nghim v hiu bit ca ngi ra quyt nh. * Hc tp kinh nghim tin tin. * Ci thin mi trng lm vic. * Hon thin h thng i ng.
VII. Phm cht c nhn cn thit cho vic ra quyt nh

Vic ra quyt nh hiu qu cn nhng phm cht c nhn quan trng ca nh qun tr, bao gm: (1) kinh nghim, (2) kh nng xt on, (3) c sng to v (4) kh nng nh lng.
7.1. Kinh nghim

Kinh nghim gi vai tr quan trng trong vic quyt nh. Khi i ph vi mt vn , ngi qun l rt t kho kinh nghim ca mnh mt gii php thnh cng trong qu kh. Trong nhng trng hp i hi nhng quyt nh theo chng trnh, th kinh nghim cng t ra c li th hn. Ngi qun l c kinh nghim chng nhng gii quyt cng vic mt cch d dng, nhanh chng m cn c hiu qu na. i vi nhng trng hp i hi mt s p ng khng theo chng trnh, th kinh nghim c th c li m cng bt li. Bt li chnh l ch nhng bi hc kinh nghim hon ton khng thch hp vi vn mi, n d dn nh qun tr n li mn ca thi qun v tnh bo th. Tuy nhin, kinh nghim c th l mt li th trong vic phn bit nhng vn c cu trc tt v nhng vn c cu trc xu. Kinh nghim lm tng kh nng ca mt ngi qun tr l hp l theo lng tri. Quan nim trng thm nin trong t chc, theo nhng c nhn no phc v lu nht th c lnh mc lng cao nht l da trn gi tr ca kinh nghim. S la chn nhn vin cng thng t nng yu t kinh nghim c nhn. Nhng thnh cng v tht bi qua l cn c cho nhng hnh ng tng lai. Ngi lm vic mi nm phi c kinh nghim hn ngi nm nm, vi iu kin lin tc hc hi trong sut 10 nm v vi iu kin khng phi l hc i hc li mt kinh nghim ti 10 ln.
7.2. Kh nng xt on
Xt on l kh nng nh gi tin tc mt cch khn ngoan. N gm c lng tri, s chn chn, l lun v kinh nghim. Thng thng, s xt on tng ln cng vi tui tc v kinh nghim. Tuy nhin c nhng ngi thu c kinh nghim m kh nng xt on khng c ci thin, do vy khng th nh ng xt on vi kinh nghim c.
92
Ngi c tr xt on tt c th nm nhng tin tc quan trng, nh lng v nh gi chng. Xt on sng sut rt quan trng cho nhng vn c cu trc xu, v ngi lm quyt nh ch c th on c kt qu bng s xt on cc tng tc, p dng nhng trng lng thch hp cho cc tiu chun, hiu r nhng bt trc, v c th n gin ha vn m khng bp mo nhng phn ct yu. Kh nng xt on cn thit trong cc bc ca qu trnh ra quyt nh, n cung cp cho nh qun tr mt ci nhn h thng v bao qut vn .
7.3. c sng to
c sng to l kh nng lin kt hay kt hp nhng tng t c mt kt qu va mi l va hu hiu. Cc nh qun tr dng c sng to ca mnh trong vic xc nh nhng vn , cc gii php v hnh dung nhng kt qu cui cng. Ngi c c sng to c th hiu v nh gi vn mt cch y hn. H cn nhn ra c nhng vn m ngi khc khng thy, pht hin nhng kh nng la chn. Khi i tm nhng kh nng ny, nh qun tr nh vo kinh nghim, kin thc v c sng to ca mnh m pht trin cc kh nng la chn. Chn la mt kh nng r rng th vn rt n gin, nhng trong hu ht cc trng hp, cc vn m nh qun tr gp phi u c cu trc xu nn tnh sng to lun cn thit. Ngay c khi vn c cu trc tt th tnh sng to cng khng tha v n cng lm cho gii php a dng v thch hp hn.
7.4. Kh nng nh lng

y l phm cht cui cng cn thit cho vic quyt nh c hiu qu. Phm cht ny lin quan ti kh nng p dng nhng phng php nh lng nh qui hoch tuyn tnh, l thuyt nhn dng, m hnh thng k.v.v. l nhng k thut gip cho nhng ngi qun l t c nhng quyt nh hiu qu, nh gi nhng kh nng la chn. Tuy nhin, nhng k thut ny ch l cng c ch khng th thay th s xt on c nhn ca nh qun tr c. Ngoi ra, nh qun tr phi thu thp nhiu thng tin, ti mc ti a, trc lc phi i n quyt nh, v quan trng hn l phi c kh nng phn tch nhng thng tin . ng thi h cng phai quan tm ng mc ti trit l kinh doanh v chin lc cng ty v n l nhng t tng, quan im ch o chi phi mi hot ng kinh doanh ca cng ty . Bn cnh , cn c thm mc ch ca cng ty, phng chm thc hin mc ch, hay xc nh b mt, phong cch, vn ha ca cng ty. Chin lc cng ty xc nh nhng phng hng pht trin ch yu ca cng ty trong tng lai nh mc tiu sn phm, th trng vn, o to v s dng ngun nhn lc v.v... Mi quyt nh ca cng ty u mang du n trit l kinh doanh v chin lc. Mt cng ty khng c trit l kinh doanh v chin lc pht trin r rng th s gp kh khn khi phi ra nhng quyt nh . 93
Cui cng, nh qun tr cng cn c phm cht nh kinh doanh, trc tin, l trc gic. y l phm cht rt quan trng gip cho nh qun tr a ra c quyt nh ng n vo thi im hp l nht. Nhiu nh qun tr thng i hi phi c y d kin mi ra quyt nh. Nhng thc t khng phi bao gi cng cho php nh th. Trong mt mi trng kinh doanh cnh tranh bin ng lin tc, nhiu khi mt quyt nh ng n ha ra sai lm nu thc hin hin tr.Th hai l phi quyt on v c bn lnh. Lee Lacocca ni: chnh sch ca ti l lun t ra dn ch trn con ng i n quyt nh. Nhng ri cui cng ti tr nn c ti: c ri, ti lng nghe tt c mi ngi. By gi l iu m chng ta phi lm. Theo Mc Cormack, trc khi i n quyt nh, ng nghin cu v phn tch, cn nhc rt k cng, khi quyt nh ri th ng khng cn n o v bn khon na, ng dc ht kh nng v sc lc ca mnh thc hin quyt nh .
VIII. T chc thc hin v kim sot cc quyt nh

Mt nh kinh t ngi M ni rng: Ngi M suy ngh trong hai gi th ra c mt quyt nh nhng thc hin chng li cn n c nm, trong khi ngi Nht suy ngh c nm mi ra c mt quyt nh, nhng thc hin th ch cn c mt gi. Tt nhin y l mt nhn xt mang tnh hnh tng, nhng c mt thc t l qu trnh thc hin v kim sot cc quyt nh cng quan trng khng km so vi vic a ra c quyt nh ng. Trn thc t mt s doanh nghip v t chc c hin tng quyt nh c ban hnh rt nhiu nhng thc hin li chng c bao nhiu. Nh vy y chng ta cn nghin cu l ti sao v lm cch no thc hin v kim sot thnh cng cc quyt nh. Vic thi hnh cc quyt nh c lin quan cht ch vi vic thc hin cc chc nng qun tr: hoch nh, lnh o, t chc v kim sot. Vai tr ca t chc v kim sot cc quyt nh l bin ca cc quyt nh thnh hin thc, do khi t chc thc hin v kim sot cc quyt nh cn c k hoch, c th, sng to, khoa hc, ph hp vi kh nng, p ng quyn li ca ngi thc hin, thng nht, ng b, kt hp quyn li v trch nhim, khn trng, kin quyt, linh hot, kim sot cht ch, thng pht nghim minh, kt hp gio dc, thuyt phc v cng bc khi cn thit. T chc thc hin quyt nh l mt vn quan trng v l mt qu trnh y nhng kh khn v phc tp, nu quyt nh ra tt nhng thc hin km th kt qu cng khng t. Trong qu trnh t chc thc hin quyt nh, cn lm tt nhng cng vic sau:
8.1. Trin khai quyt nh

Ni dung cc quyt nh phi c trin khai c th, r rng ti cc nhm v c nhn c trch nhim thc hin, bo m rng cc b phn lin quan thu hiu trch 94
nhim v v tr ca mnh, ng thi phi ng thi gian. Cn c kim tra nh gi s am hiu nhim v ca cc b phn, nu c s hiu lm hay cha r nhim v th cn thit phi trin khai li. Ch khi no cc b phn am hiu nhim v ca mnh th h mi c thi ng n trong thc thi quyt nh. Thc t cho thy nhiu quyt nh khng c thc thi c hiu qu ch v nhn vin khng c trin khai nhim v ng mc.
8.2. Bo m cc iu kin vt cht

Trong thc hin quyt nh lun i hi phi c nhng iu kin vt cht trin khai cc gii php chn. Nu cc ngun lc khng hay khng ng thi hn s dn n s nh tr trong hot ng, l nguyn nhn quan trng a n s ph sn cc quyt nh trong thc thi.
8.3. m bo cc thng tin phn hi

Gi vng cc thng tin phn hi gip nh qun tr phi hp c hiu qu v nhp nhng gia cc b phn, nhanh chng gii quyt cc tr ngi v nhn din nhng sai lch sa cha kp thi.
8.4. Tng kt v nh gi kt qu
Nhanh chng nh gi kt qu t vic thc hin quyt nh rt ra cc kinh nghim v cc bi hc, lm cho cc vng quyt nh sau c hiu qu hn v quyt nh lun c tnh k tha, th hin tnh lin tc ca qu trnh qun tr.
TM LC
Ra quyt nh l nhim v quan trng ca nh qun tr, kinh nghim, kh nng xt on, c sng to v kh nng nh lng.l mt qu trnh chn la mt trong nhiu kh nng. Qu trnh ny th hin trong cc cng vic qun tr. Tin trnh ra quyt nh gm c cc bc: (1) Xc nh vn , (2) Lit k cc yu t nh hng n quyt nh, (3) Thu thp v chn lc thng tin (4) Quyt nh gii php, (5) T chc thc hin quyt nh v (6) nh gi kt qa thc hin quyt nh. Trong khi ra quyt nh nh qun tr c th s dng nhiu cng c nh lng vi s tr gip ca my tnh v c th la chn cc hnh thc ra quyt nh khc nhau nh quyt nh c nhn hay quyt nh tp th. Tuy nhin, c mt quyt nh hp l, nh qun tr phi c nhng phm cht nh kinh nghim, kh nng xt on, c sng to v kh nng nh lng.
95
CU HI N TP
1. Hy nhn xt cu: Ra quyt nh l nhim v c bn ca nh qun tr. 2. Tin trnh ra quyt nh gm nhng bc i nh th no? 3. T chc mun ct nhc bn ln mt chc v cao hn nhng phi lm vic mt ni xa, m gia nh bn khng thch. Hy t ra nhng kh nng chn la, km theo xc sut nu c th c, v cho bit quyt nh sau cng ca bn. 4. Mt quyt nh hp logic cn phi p ng nhng yu cu no? Theo bn yu cu no l quan trng nht? 5. Nh qun tr cn c nhng phm cht no c th ra quyt nh hu hiu trong cc hot ng sn xut kinh doanh?
96
Chng 6: HOCH NH
CHNG 6 HOCH NH
Hon thnh chng ny ngi hc c th: 1. Hiu c chc nng hoch nh 2. Gii thch c nhng li ch ca vic hoch nh 3. Phn bit c cc loi hoch nh trong mt t chc 4. M t cc bc trong tin trnh hoch nh chin lc 5. Gii thch c phn tch SWOT 6. Tip cn c cng c ph bin trong hoch nh chin lc: Ma trn pht trin - tham gia th trng (BCG) 7. Bit c phng php qun tr theo mc tiu
I. Khi nim v mc ch ca hoch nh

1.1. Khi nim
Hot ng ca con ngi thc hin mt vic g khc loi vt ch con ngi bit t duy, suy ngh, hnh dung, la chn cch lm trc khi con ngi bt tay vo thc hin. y l cc hot ng c k hoch ca con ngi, hay ni cch khc k hoch ha hay hoch nh l mt vic cn thit v rt c trng trong cc hot ng ca con ngi. Hot ng qun tr l mt trong nhng dng hot ng ca con ngi v chnh v th cng rt cn c k hoch ha. V phng din khoa hc, k hoch c xem l mt chng trnh hnh ng c th, cn hoch nh l qu trnh t chc son tho v thc hin cc k hoch c th c ra. Nh c trnh by chng mt, hoch nh bao gm vic xc nh mc tiu, hnh thnh chin lc tng th nhm t c mc tiu v xy dng cc k hoch hnh ng phi hp cc hot ng trong t chc. Theo Harold Koontz, Cyril Odonnel v Heinz Weihrich th hoch nh l quyt nh trc xem phi lm ci g, lm nh th no, khi no lm v ai lm ci . Nh vy hoch nh chnh l phng 97
Chng 6: HOCH NH
thc x l v gii quyt cc vn c k hoch c th t trc. Tuy nhin khi tnh hung xy ra c th lm o ln c k hoch. Nhng d sao ngi ta ch c th t c mc tiu trong hot ng ca t chc bng vic vch ra v thc hin cc k hoch mang tnh khoa hc v thc t cao ch khng phi nh vo s may ri. Hoch nh c th l chnh thc v khng chnh thc. Cc nh qun tr u tin hnh hoch nh, tuy nhin c th ch l hoch nh khng chnh thc. Trong hoch nh khng chnh thc mi th khng c vit ra, t c hoc khng c s chia s cc mc tiu vi nhng ngi khc trong t chc. Loi hoch nh ny hay c p dng cc doanh nghip nh, , ngi ch doanh nghip thy h mun i ti u v ci g ang i h . Cch hoch nh ny thng chung chung v thiu tnh lin tc. Tt nhin hoch nh khng chnh thc cng c p dng mt s doanh nghip ln v mt s khc cng c nhng k hoch chnh thc rt cng phu. Trong quyn sch ny, thut ng hoch nh c hiu theo tinh thn l loi hoch nh chnh thc. Vi hoch nh chnh thc, cc mc tiu c th ca t chc c xc nh v c vit ra, v mi thnh vin trong t chc u c bit v chia s. Thm vo , nhng nh qun tr cng xy dng nhng chng trnh hnh ng r rng nhm t c mc tiu ca t chc.
1.2. Mc ch ca hoch nh
Ti sao nhng nh qun tr phi hoch nh? Tt c cc nh qun tr u phi lm cng vic hoch nh di hnh thc ny hay hnh thc khc, v nh vo hoch nh m t chc c c nh hng pht trin, thch nghi c vi nhng thay i, bin ng ca mi trng, ti u ha trong vic s dng ngun lc v thit lp c cc tiu chun cho vic kim tra. Bt k mt t chc no trong tng lai cng c s thay i nht nh, v trong trng hp , hoch nh l chic cu ni cn thit gia hin ti v tng lai. N s lm tng kh nng t c cc kt qu mong mun ca t chc. Hoch nh l nn tng ca qu trnh hnh thnh mt chin lc c hiu qu. Hoch nh c th c nh hng nht nh n hiu qu ca c nhn v t chc. Nh hoch nh trc, mt t chc c th nhn ra v tn dng c hi ca mi trng v gip cc nh qun tr ng ph vi s bt nh v thay i ca cc yu t mi trng. T cc s kin trong qu kh v hin ti, hoch nh s suy ra c tng lai. Ngoi ra n cn ra cc nhim v, d on cc bin c v xu hng trong tng lai, thit lp cc mc tiu v la chn cc chin lc theo ui cc mc tiu ny. Hng dn cc nh qun tr cch thc t mc tiu v kt qu mong i cui cng. Mt khc, nh c hoch nh, cc nh qun tr c th bit tp trung ch vo vic thc hin cc mc tiu trng im trong nhng thi im khc nhau.
98
Chng 6: HOCH NH
Nh c hoch nh mt t chc c th pht trin tinh thn lm vic tp th. Khi mi ngi trong tp th cng nhau hnh ng v u bit rng mnh mun t ci g, th kt qu t c s cao hn. Hoch nh gip t chc c th thch nghi c vi s thay i ca mi trng bn ngoi, do c th nh hng c s phn ca n. Cc t chc thnh cng thng c gng kim sot tng lai ca h hn l ch phn ng vi nhng nh hng v bin c bn ngoi khi chng xy ra. Thng thng t chc no khng thch nghi c vi s thay i ca mi trng th s b tan v. Ngy nay, s thch nghi nhanh chng l cn thit hn bao gi ht do nhng thay i trong mi trng kinh doanh th gii ang xy ra nhanh hn. Hoch nh gip cc nh qun tr kim tra tnh hnh thc hin cc mc tiu thun li v d dng.
II. Phn loi hoch nh

Hoch nh thng c phn loi theo nhiu cch khc nhau nh da vo thi gian (hoch nh ngn hn, hoch nh trung hn v hoch nh di hn), cp (hoch nh v m, hoch nh vi m), mc (hoch nh chin lc, hoch nh tc nghip), phm vi (hoch nh ton din, hoch nh tng phn), v lnh vc kinh doanh (dch v, ti chnh, nhn s v.v...). Theo J. Stoner, h thng hoch nh ca mt t chc bao gm hoch nh mc tiu, hoch nh chin lc, hoch nh tc nghip. Cc k hoch tc nghip c phn thnh 2 nhm: (1) k hoch n dng (cho nhng hot ng khng lp li) gm c ngn sch, chng trnh v d n; v (2) k hoch thng xuyn (cho nhng hot ng lp li) bao gm chnh sch, th tc v qui nh. H thng hoch nh theo cch phn loi ca J. Stoner c trnh by trong Hnh 6.1 di y.
99
Chng 6: HOCH NH
Hnh 6.1. H Thng Hoch nh ca T Chc
Harold Koontz v Cyril ODonnell phn chia vic hoch nh ca mt t chc thnh cc ni dung nh c ch ra trong Hnh 6.2.
Nhim V Tng Qut Cc Mc Tiu Cc Chin Lc Cc Chnh Sch Cc Th Tc v Qui Tc Cc Chng Trnh Ngn Qu
Hnh 6.2. Phn Loi Hoch nh

X Nhim v v mc ch 100
Chng 6: HOCH NH
Nhim v hay mc ch gii thch l do m mt t chc tn ti v pht trin. Tt nhin bt k t chc no tn ti cng nhm p ng cho x hi nhu cu no . V d nh nhim v ca doanh nghip l cung cp sn phm hay dch v cho khch hng v nhim v ca trng i hc l ging dy v nghin cu. Y Mc tiu Mc tiu l cc kt qu mong i m mt t chc nhm n trong tng lai. Trong mt t chc h thng mc tiu bao gm mc tiu ca t chc v mc tiu b phn. Cc mc tiu ny cn phi ph hp vi nhau. Z Cc chin lc Chin lc c dng ch ra cc chnh sch v chng trnh hnh ng tng qut v s trin khai cc ngun lc quan trng t c cc mc tiu ton din. [ Cc chnh sch Cc chnh sch l nhng k hoch bao gm cc iu khon v nhng qui nh chung hng dn hoc khai thng nhng suy ngh v hnh ng khi quyt nh. Cc chnh sch m bo cho cc quyt nh ph hp vi mc tiu. V d nh chnh sch ti chnh, chnh sch tuyn dng...
\ Cc th tc Cc th tc l nhng s hng dn v hnh ng phi tun theo thc hin mt cng vic no . Chng ch ra mt cch chi tit cng vic phi lm nh th no. V d nh th tc ng k kinh doanh, th tc xut nhp kho, th tc thanh ton ... ] Cc qui tc Cc qui tc gii thch r hnh ng no c php v khng c php lm. Ni cch khc qui tc l nhng qui nh cn c tun th m khng c s la chn. V d nh khng c ht thuc trong lp hc, phi kim li tin khi nhn ... ^ Cc chng trnh Cc chng trnh l s c th ha cc chnh sch, chin lc, cc nhim v c giao, cc bc phi tin hnh, cc ngun lc cn c s dng ... t c kt qu no . V d nh chng trnh o to, chng trnh qung co sn phm mi. _ Ngn qu Ngn qu l mt bn tng trnh v cc kt qu mong mun c biu th bng cc con s. Ngn qu cn l mt phng tin kim tra.
101
Chng 6: HOCH NH
III. Mc tiu: Nn tng ca hoch nh

3.1. Khi nim v phn loi mc tiu
Mc tiu l kt qu m nhng nh qun tr mun t c trong tng lai cho t chc ca h. Khng c mc tiu hoc mc tiu khng r rng th k hoch s mt phng hng. Cc t chc thng thng khng phi ch hng ti mt mc tiu, m thng l mt h thng cc mc tiu ph thuc v rng buc ln nhau. Mc tiu ca cng tc hoch nh v mc tiu ca cc k hoch l ht sc phong ph, chng c th c phn thnh nhng loi sau: (1) Mc tiu tht v mc tiu tuyn b; (2) Mc tiu ngn hn, trung hn v di hn; v (3) Mc tiu nh tnh v mc tiu nh lng. Mc tiu tht v mc tiu tuyn b: Cc mc tiu tuyn b ty theo i tng ca t chc l ai m nhng mc tiu ny s c din t khc nhau. V d nh mc tiu tuyn b vi c ng, vi khch hng, vi nhng thnh vin trong t chc, hoc vi c cc i th cnh tranh... thng khng ging nhau. Mc tiu tuyn b c th khc vi mc tiu tht nhng chng u cha ng s tht. Nu khng nh vy tt nhin mc tiu kh c th thuyt phc. Mc tiu ngn hn, trung hn v di hn: Mc tiu ngn hn l nhng mc tiu m t chc cn t c trong ngn hn (thi hn di mt nm), mc tiu trung hn i hi thi gian t mt n nm nm, v mc tiu di hn c tnh cht chin lc trong di hn (thi gian di hn nm nm). Mc tiu nh tnh v mc tiu nh lng: Mc tiu nh tnh th khng th o lng c hoc rt kh o lng. Mc tiu nh lng ch ra r rng nhng kt qu c th o lng c. Nhng nh qun tr ngy nay cho rng mc tiu nh tnh vn c th lng ha c, v d nh nh gi mc lm tt n mc no hoc th no l hon thnh nhim v. Trong thc t cc t chc c th thng gp phi vn t c mc tiu ny th li lm hng hay ch t cng lm phng hi n mc tiu khc. V d nh mt s nh qun tr ch ra rng vic nhn mnh cc mc tiu trc mt chng hn nh ginh th phn c th lm gim i s tp trung nhng n lc thc hin mc tiu di hn l li nhun. S mu thun gia cc mc tiu cng c th n t cc nhm c quyn li khc nhau i vi t chc bao gm c ng, cng nhn vin, nh cung ng, ch n ... Nh qun tr cn phi xem xt nhm m bo h thng cc mc tiu phi hi ha nhau.
3.2. Vai tr ca mc tiu

Trong cng tc qun tr, mc tiu c vai tr rt quan trng. Mc tiu c xc nh l nn tng ca hoch nh, nhm xy dng h thng qun tr. Mt khc, khi hng n mc ch di hn c tnh chin lc ca t chc, mc tiu qun tr khng 102
Chng 6: HOCH NH
phi l nhng im mc c nh m l linh hot pht trin vi nhng kt qu mong i ngy cng cao hn trn c s xem xt cc ngun lc hin c hoc s c ca t chc. Vi ngha ny, mc tiu gi vai tr rt quan trng i vi tin trnh qun tr v quyt nh ton b din tin ca tin trnh ny. Ngoi ra, mc tiu qun tr cng ng nhng vai tr quan trng khc nhau ty theo cc kiu qun tr: (1) i vi qun tr theo tnh hung, mc tiu qun tr l cn c nh gi v phn tch tnh hung. N cng l cn c t chc cc qu trnh qun tr c th; (2) i vi qun tr theo chng trnh, mc tiu tng qut c phn chia thnh cc mc tiu ring bit cho tng b phn chc nng thc hin; (3) i vi qun tr theo mc tiu th mc tiu gi vai tr then cht, gn lin v chi phi mi hot ng qun tr. Qun tr theo mc tiu l t tng qun tr hin i v vy ngay sau y s trnh by y hn.
3.3. Qun tr theo mc tiu (Management by objectives MBO)

Thut ng qun tr theo mc tiu c xem nh l cch tip cn i vi cng vic hoch nh xut hin ln u tin vo nm 1954 trong quyn sch Thc Hnh Qun Tr ca Peter Drucker. Sau , nhiu chng trnh tng t nh qun tr theo mc tiu c pht trin vi nhng tn gi khc nhau v d nh Qun tr theo kt qu (Management by results), Qun tr mc tiu (Goals management), Kim sot v hoch nh cng vic (Work planning and review), Mc tiu v kim tra (Goals and controls) v mt s tn gi khc na. Mc d mang nhiu tn gi khc nhau, nhng cc chng trnh ny u c bn cht ging nhau. Vi nhng ng gp ng k cho cng vic qun tr, do vy qun tr theo mc tiu khng ch cc t chc kinh doanh m c cc t chc phi kinh doanh nh gio dc, y t, c quan chnh ph cng s dng phng php qun tr theo mc tiu. Vy qun tr theo mc tiu l g? Qun tr theo mc tiu l phng php qun tr trong nh qun tr v nhng thuc cp cng nhau thit lp mc tiu r rng. Nhng mc tiu ny c cc thnh vin t cam kt thc hin v kim sot. Trong thc tin qun tr ngy nay, qun tr theo mc tiu bao gm bn yu t c bn: (1) S cam kt ca cc qun tr vin cao cp vi h thng MBO; (2) S hp tc ca cc thnh vin trong t chc xy dng mc tiu chung; (3) S t nguyn t gic vi tinh thn t qun ca h thi hnh k hoch chung; v (4) T chc kim sot nh k vic thc hin k hoch. H thng qun tr theo mc tiu s c nhng mt li sau: MBO c th gip cho cng vic hoch nh ca nh qun tr l xc nh mc tiu ca t chc xc ng hn. MBO lm cho mc tiu ca t chc v mc tiu c nhn t c s thng nht.
103
Chng 6: HOCH NH
MBO c th to ra s kch thch tinh thn hng hi v nng cao trch nhim ca cc thnh vin, cc b phn tham gia vic qun tr. Nh vo iu ny, cc thnh vin s hiu r hn mc tiu ca ton t chc. MBO to iu kin cho mi thnh vin trong t chc c c hi pht trin nng lc ca mnh. Mi thnh vin c tham gia thc s vo vic ra mc tiu cho h. H c c hi a ra nhng kin ng gp vo cc chng trnh k hoch. H hiu c quyn hn t do sng to v pht huy tnh nng ng ca h v h c th nhn c s gip tch cc ca cp trn hon thnh mc tiu. MBO gip cho s kim tra t c hiu qu. Tht vy, vic xc nh h thng mc tiu r rng s lm cho cng vic kim tra thun li o lng cc kt qu v iu chnh cc sai lch so vi k hoch m bo t mc tiu. Qu trnh qun tr theo mc tiu 8 bc ca chng trnh qun tr theo mc tiu c ch ra di y. X Thit lp mc tiu chin lc di hn cho ton t chc Y Phn b cc mc tiu ch yu cho cc b phn v phn xng Z Nhng nh qun tr v cng s xc nh cc mc tiu c th cho b phn ca h [ Xc nh nhng mc tiu c th cho tng thnh vin trong b phn \ Xy dng k hoch hnh ng, xc nh cch thc t c mc tiu ] Thc hin k hoch ^ nh gi vic thc hin mc tiu u Tng thng cho vic thc hin t c mc tiu
IV. Hoch nh chin lc

Trc nhng nm 70 ca th k ny iu kin kinh doanh nhiu doanh nghip l tng i n nh, nhng sang thp k 80 iu kin v mi trng kinh doanh tr nn phc tp, kh lng trc. S thng trm ca cc ngnh ngh v mt hng kinh doanh tr nn d di hn. Chnh trong bi cnh vic thnh t ca mi doanh nghip ph thuc rt nhiu vo vic xc nh ng n chin lc chin thut kinh doanh ca mnh. Mt trong nhng cng c quan trng xy dng v thc hin cc chin lc kinh doanh l hoch nh chin lc. Trong xu hng ton cu v quc t ha cc hot ng kinh doanh th cnh tranh ngy cng tr nn gay gt. Chnh yu t quan trng ny cng lm cho cc nh doanh nghip cng cn hoch nh chin lc ginh th ch ng, tn dng mi c hi trong kinh doanh. Cc cng ty thnh t khp mi ni trn th gii ang chng 104
Chng 6: HOCH NH
t rng kinh doanh phi c tm nhn xa trng rng, phi c tnh ton lu di. Con ng n xi th khng gip ch g nhiu, nu khng mun ni l tai hi cho qu trnh lm n bn vng lu di mi cng ty. Khng c g tai hi bng s sai lm v mt ch trng chin lc trong kinh doanh ni chung v hoch nh ni ring c th dn ti thm ha cho mt cng ty du rt hng mnh. Ngc li nu bit xc nh chin lc kinh doanh ng n, hoch nh chin lc tng bc i khn ngoan nhiu cng ty v danh tiu tt lc u, chng my chc tr thnh nhng tp on kinh doanh hng mnh. D nhin vic thnh t mi cng ty cn ph thuc vo nhiu yu t khc nhng vai tr cc k quan trng ca hoch nh chin lc trong qu trnh hnh thnh pht trin mi t chc l iu khng th khng ph nhn c. Hoch nh chin lc l mt loi hoch nh c nhim v vch ra v thc hin cc k hoch hot ng chin lc v qun tr. Hoch nh chin lc gi vai tr ch o v nh hng trong tin trnh hoch nh, l chic cu ni gia tng lai v hin ti, lin kt mi ngun lc thc hin nhiu hot ng ht sc quan trng mi doanh nghip. Hoch nh chin lc nhm mc tiu xy dng l trnh v trin khai t chc thc hin nhng mc tiu, ch trng phng chm chin lc c la chn.
4.1. Chc nng ca hoch nh chin lc

- nh hng chin lc cho hot ng ca t chc - m bo th ch ng chin lc khi tin cng cng nh phng th trong kinh doanh - Huy ng, khai thc v tp trung s dng nhng th mnh chin lc trong t chc - m bo tnh thch nghi chin lc vi mi iu kin v thay i ca th trng ni ring v mi trng ni chung trong tng lai di hn - Phng nga mi ri ro v nguy c nu n c kh nng xut hin v tn dng mi c hi trong tng lai - Xy dng v pht trin th v lc mi ngun ti nguyn trong t chc
4.2. Nhim v ca hoch nh chin lc

- Xy dng cc k hoch di hn, hoc mang tnh quan trng v quyt nh lm nn tng trin khai cc hot ng thng xuyn lu di mt t chc. - Vch k hoch v t chc thc hin cc loi chin lc v sch lc nh chin lc kinh doanh, u t, marketing, nhn s.v.v. . - Phi hp hot ng chin lc gia cc b phn vi nhau.
105
Chng 6: HOCH NH
4.3. Ni dung hoch nh chin lc

Ni dung c th ca hoch nh chin lc ph thuc vo mc tiu v ni dung ca cc quyt nh, cc chin lc v sch lc m t chc phi thc hin. Tuy nhin, ni dung ca hoch nh khng qu tp trung vo vic gii quyt nhng vn nh nht, th yu khng c ngha quyt nh sng cn vi t chc. Ni dung hoch nh chin lc tuy khng cn t mc tuyt i chnh xc, nhng iu quan trng nht l n phi mang tnh logic, tnh khoa hc cao, phi tp trung gii quyt nhng mt xch chin lc ch yu. Ni dung hoch nh chin lc c mt vai tr ht sc to ln i vi thnh bi ca mi t chc, cho nn hn ch n mc ti a nhng lm ln, sai st v ni dung l mt i hi nghim ngt v ht sc khch quan. iu ny khng c ngha l ni dung ca hoch nh chin lc lc no cng phi ng hay chnh xc, m vn l ch ni dung hoch nh chin lc cn phi linh hot, phi c tr liu iu chnh kp thi khi tnh hung chin lc thay i. thch ng vi hon cnh khch quan bn ngoi v bn trong t chc mt cch lu di, i hi ni dung ca hoch nh chin lc phi tht s khoa hc, phi tnh ti tc ng v nh hng ca nhng qui lut khch quan. Hoch nh chin lc thng c thc hin bng nhng hnh thc c bn sau: - K hoch di hn 10 - 15 nm - K hoch thc hin mt chin lc hay sch lc no trong t chc - Cc loi chng trnh hot ng chin lc trong mt doanh nghip Hoch nh chin lc gi mt vai tr cc k quan trng trong cc hot ng lu di v qun tr. Cht lng v hiu qu ca hoch nh chin lc ph thuc rt nhiu vo cch thc t chc thc hin cng vic quan trng ny. Nhng vic ch yu cn phi gii quyt y l cp no phi chu trch nhim v t chc hoch nh. Phn cp t chc hoch nh cc loi hnh chin lc ra sao. Loi hnh hot ng no cn phi hoch nh chin lc. Qu trnh t chc gia cc b phn trong vic t chc hoch nh chin lc no l hp l.v.v. gii quyt nhng vn ny v nguyn tc chng ta cn nghin cu khoa hc v ngh thut t chc trong qun tr, vn dng sng to cho ph hp vi hon cnh thc t ca hoch nh chin lc mi doanh nghip th n mi c hiu qu.
4.4. Tin trnh hoch nh chin lc

Nhm m bo s hp l, cng tc hoch nh cn thc hin theo tin trnh gm 8 bc nh c trnh by trong Hnh 6.3. Bc 1. Nhn thc c c hi 106
Chng 6: HOCH NH
Tm hiu c hi l im bt u thc s ca hoch nh. C hi c th c trong hin ti v tng lai. Khi xem xt chng, i hi phi c cch nhn ton din, chnh xc v th trng cnh tranh, v nhu cu khch hng, v cc im mnh v im yu ca mnh, v v mc ch phi t dc trong tng lai. Vic hoch nh i hi phi thc hin d on v kh nng xut hin c hi. C hi c th ln hoc nh, c th ng gi vi doanh nghip ny m khng ng gi vi doanh nghip kia. Vn quan trng l phi sm d on v pht hin c c hi ln v quan trng vi t chc hay vi doanh nghip mnh. Bc 2. Thit lp cc mc tiu Bc ny i hi phi xc nh c cc mc tiu vi cc kt qu c th cn t c ti tng thi im c th nht nh. T cn xc nh cc cng vic cn lm, khi no s bt u thc hin v kt thc hon thnh, ni no cn phi ch trng u tin. Bc 3. Pht trin cc tin hoch nh l cc d bo, cc gi thit v mi trng, cc chnh sch c bn c th p dng, cc k hoch hin c ca cng ty... iu quan trng i vi nh qun tr l s nh gi chnh xc cc iu kin tin trn v d on c s bin ng v pht trin ca n. Trong thc t, nu ngi lp k hoch cng hiu bit v cc tin v cng nh gi ng n, th vic hoch nh ni chung v hoch nh chin lc ni ring, ca t chc s cng c thc hin v phi hp cht ch hn. nhng ngi lp k hoch hiu v nh gi ng cc iu kin tin ca hoch nh, i hi cc nh qun tr t cp cao nht trong t chc phi c trch nhim gii thch v to iu kin cho nhng ngi di quyn hiu r chng. Vi ngha , vic bn bc k lng trong tp th xy dng v la chn cc tin thch hp l rt cn thit.
107
Chng 6: HOCH NH
1
Nhn Thc C Hi
5
nh Gi cc Phng n
2
Thit Lp Mc Tiu
6
La Chn Phng n Ti u
3
Xc nh cc Tin Hoch nh
7
Hoch nh K Hoch Ph Tr
4
Xy Dng cc Phng n
8
Hoch nh Ngn Qu
Hnh 6.3. Cc Bc trong Tin Trnh Hoch nh Chin Lc

Bc 4. Xc nh cc phng n Bc ny i hi phi nghin cu v xy dng c cc phng n hnh ng khc nhau. Khi cc k hoch cng ln th vic tm kim v xy dng cc phng n k hoch cng phc tp. Bc 5. nh gi v so snh cc phng n Sau khi xy dng c cc phng n thc hin mc tiu khc nhau, cn phi xem xt nhng im mnh (u im) v im yu (nhc im) ca tng phng n trn c s cc tin v mc tiu phi thc hin. 108
Chng 6: HOCH NH
Trong trng hp c mt mc tiu duy nht, v hu ht cc yu t so snh c th lng ha c, th vic nh gi v so snh ca cc phng n s tng i d dng. Nhng trn thc t li thng gp nhng hoch nh c cha nhiu bin ng, nhiu mc tiu v nhiu yu t so snh khng lng ha c. Trong nhng trng hp nh vy vic nh gi v so snh cc phng n thng gp nhiu kh khn. Bc 6. La chn phng n ti u Sau khi so snh cc phng n, ngi ta s chn phng n ti u. i khi, vic phn tch v nh gi cc phng n cho thy rng, c hai hoc nhiu phng n thch hp v nh qun tr c th quyt nh thc hin mt s phng n, ch khng ch ng mt phng n ti u. Trn thc t, chn c phng n ti u ngi ta thng da vo cc phng php c bn nh: (a) Da vo kinh nghim; (b) Phng php thc nghim; (c) Phng php nghin cu v phn tch; v (d) Phng php m hnh ha. Bc 7. Hoch nh k hoch ph tr Trn thc t phn ln cc k hoch chnh u cn cc k hoch ph tr (b sung) m bo k hoch c thc hin tt. Bc 8. Hoch nh ngn qu Sau khi k hoch c xy dng xong, i hi cc mc tiu, cc thng s cn lng ha chng nh: tng hp thu nhp; chi ph; li nhun... Cc ngn qu ny s l cc tiu chun quan trng nh gi hiu qu kinh t v cht lng ca cc k hoch xy dng.
4.5. Cc cng c hoch nh chin lc

4.5.1. Ma trn pht trin - tham gia th trng (BCG) Nhm t vn Boston (Boston Consulting Group), mt cng ty t vn v qun tr pht trin v ph bin mt nghin cu mang tn Ma trn pht trin v tham gia th trng c p dng kh thnh cng trong cng vic hoch nh chin lc i vi cc cng ty ln (Hnh 6.4). Cc cng ty ny c nhiu chi nhnh v c nhng n v kinh doanh chin lc (SBU - Strategic Business Units). l nhng n v kinh doanh c t chc cho mt sn phm hay mt nhm sn phm bn cho cng mt b phn khch hng v chng vi cng mt i th cnh tranh. Cng c ny gip cho nhng ngi qun tr cc SBU c c phng hng trong hoch nh chin lc. Trong ma trn BCG trc tung ch t l tng trng ca th trng i vi ngnh hoc sn phm kinh doanh. Cc SBU no c t l tng trng th trng trn 10% c xem l cao, di 10% l thp. Trc honh ch th phn tng i ca SBU so vi i th cnh tranh mnh nht. cc v tr 0,1X, 1X, 10X th phn ca SBU bng 10%, bng v gp 10 ln i th mnh nht. Cch biu hin th phn tng i nh trn cho 109
Chng 6: HOCH NH
chng ta thy ngay v th ca cc ngnh kinh doanh hoc sn phm kinh doanh (SBU) ca doanh nghip so vi i th mnh nht. Mi SBU c tng trng bng mt vng trn m kch thc ca n th hin tm c hot ng ca mi SBU. V tr ca vng trn ch ra sut tng trng v th trng v phn tham gia th trng ca n. Ma trn pht trin tham gia th trng c chia lm 4 ch nht, mi th hin mt v th khc nhau ca cc SBU. X Du hi (Question Marks) ny ch hot ng kinh doanh ca cng ty trong mt th trng c mc tng trng cao nhng li c phn tham gia th trng thp. Phn ln cc hot ng kinh doanh bt u t Du hi khi cng ty th i vo mt th trng c mc tng trng cao nhng c ngi dn u ri. Hot ng ca cc SBU du hi i hi rt nhiu tin vn v cng ty phi thm vo cc nh my, trang b v nhn s p ng vi s tng trng nhanh ca th trng. Cng ty phi suy ngh n o trong vic liu c nn tip tc tin vo hot ng kinh doanh ny khng?
Cao Cao 20% 10 4 STARS 2 1,5 1
Thp 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1

QUESTION MARKS
14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0%

Thp CASH COWS DOGS
Hnh 6.4. Ma Trn Pht Trin Tham Gia Th Trng
Y Ngi sao (Stars) Nu hot ng Du hi thnh cng, SBU s thnh mt Ngi sao, l ngi dn u trong mt th trng c tng trng cao. Cng ty phi dng mt ngun vn 110
Chng 6: HOCH NH
ng k SBU ny ng vng th trng c mc tng trng cao v chng li s cnh tranh ca cc i th. Cc SBU Ngi sao thng c kh nng sinh li v s tr thnh SBU Con b sinh li trong tng lai. Z Con b sinh li (Cash cows) Khi sut tng trng ca th trng hng nm gim xung di 10% th SBU Ngi sao tr thnh Con b sinh li nu n vn cn c phn tham gia th trng tng i ln. Mt Cash cow sn sinh ra rt nhiu tin ca m khng cn doanh nghip phi cung cp nhiu ngun lc ti chnh cho n v sut tng trng ca th trng gim xung. Trong trng hp cc Cash cow bt u mt dn i phn tham gia th trng tng i ca n, doanh nghip cn phi cung cp tin cho SBU ny duy tr v tr dn u ca n v phn tham gia th trng. Nu khng, cc Cash cow c th tr thnh mt Con Ch (Dog). [ Con ch (Dogs) L cc SBU c phn phn chia th trng yu (thp) trong mt th trng c sut tng trng chm. Ni chung, cc SBU ny sinh ra li nhun rt thp hoc b l khng ln. Doanh nghip cn xem xt vic c nn duy tr nhng n v kinh doanh ny khng. Cc Dogs tiu xi tin nong v sc lc, thi gian qun l n nhiu hn s xng ng ca n. Nhim v tip theo l xc nh mc tiu, chin lc v ngn sch giao ph cho cc SBU. C bn chin lc la chn l: (a) Xy dng (Build): l mc tiu nhm tng phn tham gia th trng cho SBU. N thch hp vi cc SBU Du hi, phn phn chia th trng ca chng phi tng ln nu chng mun tr thnh cc Ngi sao. (b) Duy tr (Hold): l mc tiu nhm gi gn phn tham gia th trng ca cc SBU. Mc tiu ny thch hp cho cc SBU mnh Cash cow nu chng mun tip tc sinh ra tin cho doanh nghip. (c) Gt hi ngay (Harvest): mc tiu ny nhm tng cng lng tin mt ngn hn ca cc SBU bt chp cc hu qu, tc ng lu di. Chin lc ny thch hp vi cc SBU yu Cash cow c tng lai m nht. Mc tiu ny cng c th p dng vi cc SBU Du hi v cc con ch. (d) Loi b (Divest): y l mc tiu nhm bn i hoc thanh l loi b cc hot ng kinh doanh v ngun lc s c s dng tt hn ni khc. N thch hp vi cc SBU con ch hoc du hi ang hot ng nh mt vt cn i vi li ch ca doanh nghip. Theo thi gian, cc SBU thay i v tr ca mnh trong ma trn tng trng v tham gia th trng. Chng bt u Du hi, tr thnh Stars ri Cash cow v cui cng l Dog giai on cui chu k sng ca mnh. Doanh nghip cn phi xem xt 111
Chng 6: HOCH NH
khng ch v tr hin ti ca cc SBU trong ma trn m phi quan st v tr chuyn ng ca n trong mt bc tranh ng. Nu con ng i qua ca SBU khng lm hi lng, th doanh nghip i hi ngi qun l phi tm chin lc mi v mt ng i pht trin kh d lm hi lng cc qun tr vin cp cao ca doanh nghip. Ma trn tng trng v phn chia th trng tr thnh mt mng li hoch nh cho cc nh hoch nh chin lc trong ban lnh o doanh nghip. 4.5.2. Ma trn SWOT Ma trn SWOT l cng c kt hp quan trng c th gip cho cc nh qun tr pht trin 4 loi chin lc: (1) Chin lc im mnh c hi (SO); (2) Chin lc im yu c hi (WO); Chin lc im mnh nguy c (ST); v Chin lc im yu nguy c (WO). Hnh 6.5 ch ra ma trn SWOT v cc kt hp chin lc.
Nhng C Hi 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. ... Nhng im mnh 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. ... Nhng im Yu 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. ... Cc Chin Lc SO 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. ... Cc Chin Lc WO 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. ... 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. ... Cc Chin Lc ST 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. ... Cc Chin Lc WT 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. ... Nhng e Da
Hnh 6.5. Ma Trn SWOT v cc Phi Hp Chin Lc
112
Chng 6: HOCH NH
(1) Chin lc SO L chin lc s dng nhng im mnh bn trong ca doanh nghip tn dng nhng c hi bn ngoi. Tt c cc nh qun tr u mong mun t chc ca h vo v tr m nhng im mnh bn trong c th c s dng li dng nhng xu hng v bin c ca mi trng bn ngoi. Thng thng cc t chc s theo ui cc chin lc WO, ST hay WT c th vo v tr m h c th p dng cc chin lc SO. Khi doanh nghip c nhng im yu ln th n s c gng vt qua, lm cho chng tr thnh nhng im mnh. Khi mt t chc phi i u vi nhng mi e do quan trng th n s tm cch trnh chng c th tp trung vo nhng c hi. (2) Chin lc WO L chin lc nhm ci thin nhng im yu bn trong bng cch tn dng nhng c hi bn ngoi. i khi nhng c hi ln bn ngoi ang tn ti, nhng doanh nghip c nhng im yu bn trong ngn cn n khai thc nhng c hi ny. (3) Chin lc ST L chin lc s dng cc im mnh ca doanh nghip trnh khi hay gim i nh hng ca nhng mi e do bn ngoi. iu ny khng c ngha l mt t chc hng mnh lun lun gp phi nhng mi e do t bn ngoi. (4) Chin lc WT L cc chin lc phng th nhm lm gim i nhng im yu bn trong v trnh khi nhng mi e do t bn ngoi. Mt t chc i u vi v s mi e do bn ngoii v nhng im yu bn trong c th khin cho n lm vo hon cnh khng an ton cht no. Trong thc t, mt t chc nh vy phi u tranh tn ti, lin kt, hn ch chi tiu, tuyn b ph sn hay phi chu v n. Lp mt ma trn SWOT bao gm cc bc sau: 1. Lit k cc im mnh ch yu bn trong t chc 2. Lit k cc im yu bn trong t chc 3. Lit k cc c hi ln bn ngoi t chc 4. Lit k cc e do quan trng bn ngoi t chc 5. Kt hp im mnh bn trong vi c hi bn ngoi v ghi kt qu ca chin lc SO vo thch hp 6. Kt hp im yu bn trong vi c hi bn ngoi v ghi kt qu ca chin lc WO vo thch hp 7. Kt hp im mnh bn trong vi mi e do bn ngoi v ghi kt qu ca chin lc ST vo thch hp
113
Chng 6: HOCH NH
8. Kt hp im yu bn trong vi nguy c bn ngoi v ghi kt qu ca chin lc WT vo thch hp Mc ch kt hp trong 4 bc cui cng l ra cc chin lc kh thi c th chn la ch khng phi la chn hay quyt nh chin lc no l tt nht. Do , khng phi tt c cc chin lc c pht trin trong ma trn SWOT u c la chn thc hin. 4.5.3. Cc chin lc cnh tranh tng loi ca M. Porter Nhiu tng quan trng trong vic hoch nh c th hnh thnh da theo xut ca Michael Porter, gio s ca trng i hc Harvard. Porter ch ra ba chin lc cnh tranh tng loi m nhng nh qun tr c th la chn: (1) Chin lc dn gi, (2) Chin lc khc bit ha, v (3) Chin lc tp trung. S thnh cng ca mt t chc ty thuc vo s la chn chin lc thch hp vi nhng li th cnh tranh ca t chc v trong ngnh. chn la chin lc cnh tranh ng, cc t chc cn thc hin phn tch ngnh theo m hnh 5 p lc cnh tranh nh c ch ra trong Hnh 6.4.
I TH MI TIM N
I TH CNH TRANH TRONG NGNH NH CUNG NG KHCH HNG
T CHC
SN PHM THAY TH
Hnh 6.4. M hnh 5 p lc cnh tranh ca M. Porter
X i th mi tim n Mt t chc cn nh gi nguy c xut hin i th cnh tranh mi bng cch phn tch nhng ro cn gia nhp ngnh. Nhng nhn t nh hiu qu kinh t theo qui m, s trung thnh i vi nhn hiu, v mc vn u t cn thit s ch ra mc kh khn hoc d dng cho mt i th mi gia nhp ngnh. 114
Chng 6: HOCH NH
Y S e da ca sn phm thay th Mc nguy c e da ca sn phm thay th c quyt nh bi cc nhn t nh gi so snh gia sn phm ang xem xt v sn phm thay th, s trung thnh ca ngi mua. Z Kh nng p gi ca ngi mua Nhng nhn t bao gm s lng ngi mua trn th trng, thng tin ngi mua c, v c hay khng sn phm thay th xc nh mc p gi cao hay thp t pha ngi mua. [ Kh nng p gi ca nh cung ng Nhng yu t nh mc tp trung ca nh cung ng v s sn c cc yu t u vo thay th s nh hng n kh nng p gi t pha nh cung ng. \ i th cnh tranh hin ti trong ngnh Mc tng trng ca ngnh, s thay i lng cu v mc khc bit v sn phm l nhng nhn t chi phi n mc cnh tranh mnh hay yu gia cc t chc trong cng ngnh. Da vo vic phn tch p lc cnh tranh ngnh v nhng im mnh, im yu ca t chc, cc nh qun tr s chn la chin lc c li th cnh tranh nht. Chin lc dn gi L chin lc t gi thp hn gi ca cc i th cnh tranh vi sn phm c th c th trng chp nhn. Chin lc khc bit ha L chin lc a ra th trng sn phm c o nht trong ngnh c khch hng nh gi cao v nhiu tiu chun khc nhau ca sn phm v dch v. Chin lc tp trung L chin lc nhm vo mt phn khc th trng hp no da vo li th v chi ph (tp trung theo hng dn gi) hoc s khc bit ha sn phm (tp trung theo hng khc bit ha).
V. Hoch nh tc nghip
Hoch nh tc nghip l nhng hoch nh lin quan n vic trin khai cc chin lc trong nhng tnh hung c th v trong thi gian ngn (thng l hng thng hay hng nm). Ni dung ch yu ca hoch nh tc nghip l nh ra chng trnh hot ng ngn hn, s dng cc ngun lc c phn b hon thnh cc nhim v c ra.
115
Chng 6: HOCH NH
Hoch nh tc nghip c th m t bng qu trnh xc nh cc k hoch cho nhng hot ng khng lp li (chng trnh, d n, ngn sch) v k hoch thng xuyn chnh sch, th tc, qui nh). K hoch n dng Nhm vo nhng hot ng khng c kh nng c lp li trong tng lai hay ni cch khc l n ch s dng mt ln (v d nh m rng mt phn xng ca x nghip). (a) Chng trnh Chng trnh c th c qui m ln nh a chng trnh ngi ln mt trng, chng trnh xo i gim ngho hoc n gin nh chng trnh nng cao trnh ngoi ng ca b phn tip tn ca mt khch sn. Cc bc xy dng v thc hin chng trnh gm: - Xc nh nhng bc chnh cn thit t mc tiu. - Cc b phn hoc thnh vin chu trch nhim cho mi bc. - Th t v thi gian dnh cho mi bc. (b) D n Qui m nh hn v c th l mt b phn ca chng trnh, c gii hn nghim ngt v cc ngun lc s dng v thi gian hon thnh. (c) Ngn sch L mt biu mu v cc ngun ti chnh c phn b cho nhng hot ng nh, trong mt khong thi gian d kin. Ngn sch l thnh t quan trng ca chng trnh v d n l cng c kim sot hiu qu hot ng ca n v. K hoch thng xuyn Hng vo nhng hot ng ca n v c nh gi c kh nng hoc chn chn c lp li tng lai. Vi nhng hot ng ny, nh qun tr khng cn thit phi mt thi gian tm kim mt quyt nh v mt tnh th tng t s xy ra v c mt i sch ph hp gii quyt. (a) Chnh sch L nhng ng li ch o tng qut lm quyt nh. N thit lp nhng gii hn, k c nhng iu c th lm hoc khng th lm ca nhng quyt nh. Mt vi chnh sch c lin quan n nhng vn ht sc quan trng nh chnh sch i ng tr thc, chnh sch khuyn khch u t nc ngoi, chnh sch v an ton v sinh thc phm, dc phm v.v... trong khi mt s chnh sch khc ch lin quan n nhng vn th yu nh y phc ca nhn vin, chnh sch tng lng cho nhn vin c thm bng cp ngoi ng hoc chuyn mn ... 116
Chng 6: HOCH NH
Chnh sch c thit lp chnh thc v cn nhc cn thn bi nhng nh qun tr cp cao v: - H cm nhn c n s ci thin hiu qu hot ng ca n v. - H mun vi gc , n v s mang du n phn nh nhng gi tr c nhn ca h. - H cn xo nhng xung t hay lm sng t nhng iu cn tn ti m h cp di. Chnh sch cng c th coi nh l mc nhin khi mt vi s kin c lp i lp li m nh qun tr cp cao khng ph nhn chng. Chnh sch cng c th tr thnh i sch khi b p lc t bn ngoi. (b) Th tc L nhng hng dn chi tit thc hin chnh sch trong mt hon cnh c th. (c) Qui nh L nhng tuyn b v mt s vic c php hay khng c php lm. K hoch thng xuyn i khi gp kh khn v d mang n sai lm cho nh qun tr, v mt i sch c th khng cn chnh xc na. V th k hoch thng xuyn phi c din gii v s dng ht sc linh hot.
VI. T chc, iu hnh v kim sot trong cng tc hoch nh

Hoch nh l mt dng hot ng rt c trng ca qun tr, v v th n cn c t chc khoa hc th mi thc hin c s mnh ca mnh. T chc cc hot ng hoch nh cn tp trung gii quyt nhng vn c bn sau: T chc gung my hoch nh ra sao? Nhng cp no trong t chc phi thc hin hoch nh v thc hin nhng cng vic g? Cch thc phi hp cc hot ng hoch nh gia cc b phn ra sao? Hoch nh bt u t u? T chc thc hin, iu hnh v kim sot vic thc hin cc k hoch ra nh th no? Nhng ngi lnh o cn lm g hoch nh c hiu qu? Cng nh mi hot ng qun tr khc, d ni dung c hay n u, mc tiu c chnh xc n c no m t chc thc hin km ci l iu khng th chp nhn c nu nh khng mun ni rng vic lp ra cc k hoch khng phi d m vic t chc thc hin thng li k hoch cn kh hn nhiu. C th v t chc hoch nh nh mt hot ng khi ng v lin kt mi hot ng v hoch nh theo mt trnh t logic s vic, logic khng gian khoa hc nhm thc hin c cc mc tiu
117
Chng 6: HOCH NH
ra. Thiu i cc hot ng ny chc chn vic hoch nh s khng khoa hc, chp v, khng h thng v thiu tnh nht qun, mu thun.
6.1. Cc yu t nh hng n cng tc t chc, thc hin v kim sot hoch nh

6.1.1. Yu t con ngi (a) Lnh o Trong cng tc hoch nh vai tr ca ngi lnh o l ht sc quan trng. H c nhng vai tr ch yu sau: - Sng lp - Quyt nh - Ch o v lnh o - T chc - C v - ng vin - Kim sot Nhng yu cu c bn i vi nhng ngi lnh o trong cng tc hoch nh l: - Lm vic c khoa hc, c nguyn tc v c k hoch - Quyt on - Dm chu trch nhim - C kh nng nhn xa trng rng - C nng lc - on kt, ng vin v khi dy c tr tu, nhit tnh, trch nhim ca i ng nhn vin - Bit lng nghe kin ca ngi khc - C bn lnh, kin thc vng vng, chuyn mn v nghip v hoch nh (b) Cn b tham mu Khng c mt nh lnh o no am hiu ht mi vn trong thi i bng n thng tin nh hin nay. Mi quyt nh v hoch nh tht s c c s khoa hc khi n khch quan, ton din. Nh vy c ngha l cng tc hoch nh cng quan trng th vai tr tham mu gip vic ca nhng c nhn v b phn tham mu gip vic cng tr thnh cp thit.
118
Chng 6: HOCH NH
6.1.2. Tin b khoa hc k thut Cch mng khoa hc k thut l mt yu t thc y pht trin x hi rt mnh trong thi i hin nay. Tht him c mt lnh vc no trong x hi loi ngi li khng chu s tc ng ca yu t ny. Trong lnh vc hoch nh cng vy, tin b ca khoa hc k thut c nh hng rt ln n ton b tin trnh t chc hoch nh mi t chc. Vi s tin b vt bc ca in t, tin hc v truyn thng, c th ni khng c lnh vc hoch nh no m khng chu nh hng ca nhng yu t pht trin nh v bo ny. Khng ch c vy tin b khoa hc k thut cn lm thay i tn gc r cc qu trnh t chc v thc hin cng tc hoch nh. Nghin cu v tm ra phng php ng dng khoa hc k thut hon thin cng tc t chc thc hin v kim sot hoch nh l mt trong nhng nhim v quan trng mi t chc trong giai on hin nay. 6.1.3. Yu t c s vt cht Trong cng tc hoch nh, thiu nhng trang thit b v c s vt cht ngi ta khng th t chc, son tho, thc hin v kim sot hoch nh c hiu qu. Mt trong nhng con ng hon thin v nng cao cht lng ca cng tc hoch nh l hon thin c s vt cht - k thut ca n. 6.1.4. Yu t t chc qun l Cht lng v hiu qu ca cng tc hoch nh ph thuc rt nhiu vo trnh t chc v qun l ca chnh cc cng tc v son tho, t chc v thc hin cc k hoch c ra. hon thin nhng cng tc ny, th cn thit l trong mi t chc phi xy dng c cho mnh mt b my t chc hoch nh mnh v mt i ng nhn vin c nng lc, trnh nghip v chuyn mn cn thit. 6.1.5. Yu t mi trng Nu coi hoch nh l mt h thng th nhng yu t nm ngoi h thng ny l cc yu t mi trng (ti chnh, marketing, k ton, nhn s, x hi, vn ha, php lut, thin nhin v.v...) Tuy cc yu t ny khng nm trong h thng hoch nh (theo mt ngha tng i) nhng chng c nhng nh hng su sc ti qu trnh t chc, thc hin v kim sot ca cng tc hoch nh. Chnh v vy cn phi phn tch nhng nh hng ca cc yu t mi trng v ra nhng bin php thch hp ci to v thch nghi vi chng sao cho c hiu qu nht trong cc cng tc v hoch nh.
6.2. M hnh t chc hoch nh

C 5 m hnh t chc hoch nh nh sau: - Khng c t chc chnh thc - B phn hoch nh nm trong mt b phn tc nghip ch yu - B phn hoch nh nm trong cc b phn tc nghip 119
Chng 6: HOCH NH
- B phn hoch nh cp lnh o chung - B phn hoch nh cp lnh o chung v cc b phn tc nghip
6.3. Phn quyn hoch nh

Ngh thut qun tr l ngh thut huy ng ti vt lc hon thnh nhim v, mc tiu, k hoch v.v... c xc nh. Trong cng tc hoch nh cng vy, cn phi huy ng sc mnh ti a ca mi b phn trong t chc cng l iu d hiu. iu ny khng c ngha l mi hot ng qun tr trong lnh vc hoch nh cn phi chia u cho mi ngi hay b phn tham gia. Nh vy phn quyn hoch nh khoa hc l mt i hi tt yu khch quan. Mun lm vic ny chng ta cn xem xt cc cu hi sau: Kin thc v cc cng tc nghip v c nm cc cp cc n v tc nghip khng? Ai c th phn tch v tng hp nhanh chng cc cng tc nghip v? Trong t chc c ai ngoi cc n v tc nghip c th c th gi m nhn thm cc nhim v hoch nh? K hoch c tm quan trng nh th no i vi t chc? S tham gia ngy cng nhiu vo tin trnh hoch nh c nh hng g n s hi lng ca nhn vin? Hot ng ca cc n v tc nghip c khc nhau nhiu khng? Phn quyn cho cp di c huy ng c ti a tnh ch ng sng to ca cp di khng? Tnh c lp tng i ca cc n v trong hoch nh c th ph v tnh thng nht ca hoch nh khng? Tr li cho cc cu hi trn cng l lc chng ta cn cn nhc mt tch cc v mt hn ch ca tng phng n phn quyn. Phng n phn quyn trong hoch nh phi l mt phng n khai thc c ti a nhng mt mnh ca t chc v trnh c nhng hn ch ca n.
TM LC
Hoch nh l qu trnh n nh nhng mc tiu v nh gi cch thc hin tt nht. N ch o, lm gim tc ng ca nhng bin i lm gim lng ph xung mc thp nht, v t nhng mc tiu kim sot c d dng. Ni chung, nhng t chc s dng k hoch thc hin tt hn nhng t chc khng dng.
120
Chng 6: HOCH NH
Hoch nh c phn chia thnh chin lc v chin thut, di hn v ngn hn. S la chn chin lc thch ng tu thuc cp bc ca ngi qun l, giai on i sng ca t chc, bt trc ca mi trng, s lu di ca nhng nhim v tng lai. Mc tiu l nn tng ca hoch nh, l nhng kt qu m nh qun tr mong i trong tng lai. T chc c nhiu mc tiu v n hnh thnh nn mt h thng mc tiu m mt t chc cn hon thnh thc hin s mng ca mnh. Hoch nh chin lc thng theo mt qu trnh gm 8 bc l: nhn thc c hi, thit lp cc mc tiu, xc nh cc tin hoch nh, xy dng cc phng n, nh gi cc phng n, la chn phng n ti u, hoch nh k hoch ph tr v hoch nh ngn qu. Nhng cng c h tr qu trnh hoch nh chin lc ca cng ty thng c s dng l ma trn SWOT, ma trn tng trng v tham gia th trng.
CU HI N TP & THO LUN

1. Hoch nh l g? Tin trnh c bn ca cng tc hoch nh nh th no? 2. ngha ca hoch nh l d tr cc hot ng trong tng lai, song ngi ta li i hi k hoch t ra phi linh ng. C g mu thun? 3. Hy chn mt tnh hung qun tr v lp bng phn tch SWOT. Sau th a ra nhng khuyn co hoc ngh cn thit. 4. Hoch nh chin lc gm nhng bc no?
TNH HUNG QUN TR

Trong lnh vc siu my tnh, mt tn tui ni ting l cng ty Cray Research c sng lp bi Seymour Cray vo nm 1972 nhm sn xut nhng my tnh nhanh nht th gii. Seymour Cray trc kia lm vic cho Sperry-Univac v sau chuyn sang Control Data, nhng ni ny thi im s dng nhng my tnh mnh nht th gii. Sau khi ri Control Data, Cray bt u cng vic kinh doanh ca chnh ng ta v Cray nhn ra rng Control Data b qua c hi thit k nhng my tnh cho ngnh khoa hc. Nm 1976 khi Cray Research sn xut chic my tnh u tin, n th nhanh hn mi ln so vi my tnh mnh nht m Cray thit k cho Control Data. T lc , Cray tip tc sn xut ra cc my tnh nhanh hn nhiu so vi cc my tnh hin c trn th trng v n c gi l siu my tnh.
121
Chng 6: HOCH NH
Khi Cray Research bt u, nh sng lp cng ty c lng rng th trng th gii vi nhu cu 80 - 100 my tnh siu nhanh v sau tng ln nhiu ln. Khong 45% doanh s ca Cray thu c t cc c quan chnh ph M, v mt phn ng k l Cray cung cp cho cc trng i hc c s h tr ca nh nc. By gi cc siu my tnh c s dng nhiu trong cc cng ty vo cc vic phn tch nhng d liu ln a ra cc quyt nh mua bn c phiu; Cho php nhng nh sn xut xe hi nh gi nhng model xe mi hot ng trn ng ra sao m khng cn thit k mu tht rt tn km; v kim tra cc mu my bay trong cc iu kin m phng nh thc t. Ch tch ca Cray, John A. Rollwagen ni rng: th trng pht trin ng nh ta ngh v cng vic kinh doanh rt hp dn v mang li nhiu li nhun. Tht vy, th trng siu my tnh tng trng thu ht nhng i th cnh tranh, h mun vt qua ngi tin phong Cray, v d nh 3 cng ty ln ca Nht l NEC, Hitachi v Fujitsu bc vo lnh vc ny nhng vi k thut i sau Cray khong 2 nm. Mi cng ty Nht chi tiu khong 100 triu la cho vic pht trin to ra nhng siu my tnh th h mi cho thp nin 90. V 3 cng ty ny thu c nhiu li nhun t a dng ha sn phm nn h c th s dng li nhun cho pht trin siu my tnh trong di hn. V pha Cray, cng ty phi s dng li nhun t cng vic kinh doanh my tnh v t vic tr vn ca cc nh u t bm vo hot ng nghin cu & pht trin (R&D) nhiu tn km ca n. Cray u t khong 15% doanh thu ca n cho R&D, mt con s rt cao so vi cc cng ty khc trong ngnh k thut cao. Khong phn na qu dng cho vic pht trin phn mm v y l im mnh ca Cray so vi chnh sch ca cc i th cnh tranh.Ti M, cng ty ETA System, mt chi nhnh ca Control Data cng tr thnh nh sn xut siu my tnh ng gm vo nm 1989, d chm hn mt bc. Hu ht cc nh phn tch trong ngnh my tnh ni rng ETA c nhng my tt nhng khng th cung cp nhiu phn mm nh 500 chng trnh hin c ca Cray. Cng thi gian , Cng ty Supercomputer System ca Eau Clair, Wisconsin c th l i th tim nng ca Cray. Cng ty c thnh lp bi Steve Chen, mt nh thit k my tnh xut sc, ngi tng lm vic cho Cray v ra i vo nm 1987 khi d n ca ng ta b Cray Research hy b. D n nhm pht trin my tnh nhanh hn 100 ln so vi th h my lc by gi. Cc c lng cui cng v d n ch ra thi gian hon thnh ko di hn hai ln so vi thi hn c hoch nh ban u l vo nhng nm u thp nin 90, v v chi ph cng hai ln cao hn s hoch nh l 50 triu. Kt qu l Cray Research ngh l qu ri ro tip tc d n. Cng ty mi ca Chen nhanh chng nhn c ti tr t IBM m trc n nay n ng ngoi lnh vc ny. Nhng sn phm u tin xut hin trn th trng vo u nhng nm 90, sm hn cc c on ca Cray. Nm 1989, i mt vi quyt nh then cht khc v vic ti tr cho d n, Cray thnh lp mt cng ty c lp Cray Computer Corporation, h tr cho vic thit k siu my tnh ng u bi Seymour Cray. Doanh s thp hn mong i v nn kinh t pht trin chm v cc hp ng vi cc c quan chnh ph phi hon li 122
Chng 6: HOCH NH
buc Cray phi chn mt trong hai d n. Mt l my C-90 c pht trin bi Steve Chen trc khi ng ta ri khi Cray Research. My C-90 c mong mun hon thnh vo nhng nm u thp k 90 v tng thch vi loi Y-MP m cng ty bn ra nm 1988. D n khc l ci tin my Cray 3 c pht trin bi nhm lm vic vi Seymour Cray. Cray 3 c k thut hon ton mi, tnh nng l tc x l rt nhanh tuy nhin n khng tng thch vi cc b vi x l hin c s dng. K thut mi ny c th em n li th cnh tranh trong vic to ra nhng th h siu my tnh mi. Tuy nhin nhng nh qun tr cp cao ca Cray Research tin rng Cray 3 khng th vt qua d n C-90 v n kh khn cho cc cng ty s dng my tnh. Nh l mt cng ty c lp, d n Cray 3 c th hp dn c nhng ngun vn khc m khng nh hng xu n sc mnh ti chnh ca chnh Cray Research. Rollwagen cho rng khi thnh lp mt cng ty mi nh vy n th d dng trnh xung t ni b v t b d n C-90. Tuy nhin khi Cray Research thng bo rng Seymour Cray s ri cng ty th gi c phiu gim xung 6 im. Trong quan h quc t th nhng nh thng mi M ch ra rng cc my tnh ca Cray b ngn chn xm nhp sang th trng Nht. S liu thng k ni rng ch 10% ca hn 100 siu my tnh c lp t ti Nht l my tnh ca Cray. Trong lc th trng thu nhp thp ca Cray Research ang b cnh tranh quyt lit bi cc i th hin ti c bit l cng ty Convex Computer. Convex a ra th trng cc siu my tnh mini k thut n gin hn, trong thc hin cc php tnh vi tc khong bng 1/4 tc siu my tnh, v gi bn chng ch bng 1/10 gi my tnh Cray. Cng ty hng khng M gn y cn mt siu my tnh phc v tnh ton lch bay cho cc chuyn bay mua t Convex. Ch tch Hng Hng Khng ni rng Cray th nhanh hn Convex nhng chi ph mua th cao qu. i ph vi s tn cng mnh m ca cc cng ty khc, Cray a ra chin lc tn cng vo th trng thu nhp thp. Rollwagen ni: Chng ta chn th trng thu nhp cao v b qua th trng thu nhp thp; Nhng chng ta cn tn cng vo th trng thu nhp thp ngay by gi v da vo k thut ca chng ta. CU HI 1. S dng phn tch SWOT ch ra tnh hung cnh tranh m Cray Research ang i mt? 2. Chin lc cnh tranh ca Porter no l thch hp nht c p dng bi Cray Research trong tnh hung ny? 3. Nhng s thay i ch yu no v ti nng nhn s ca cng ty Cray Research xy ra? V sao nhng nhn ti ri b cng ty Cray Research? Nhng thay i c th nh hng nh th no i vi li th cnh tranh ca Cray Research?
123
Chng 6: HOCH NH
124
Chng 7: T CHC
CHNG 7 T CHC
Hon thnh chng ny ngi hc c th: 1. nh ngha c cu trc t chc v thit k b my qun tr. 2. Gii thch tm quan trng ca vic xy dng b my qun tr trong mt t chc. 3. Hiu c khi nim v tm kim sot/tm qun tr. 4. Bit c cc cch phn chia b phn trong mt t chc, u v nhc im ca mi cch phn chia ny v phm vi p dng. 5. Hiu c cc kiu c cu qun tr, u v nhc im ca mi kiu c cu qun tr v phm vi p dng. 6. Nm c khi nim tp quyn v phn quyn trong qun tr v hiu s y quyn trong qun tr.
I. Khi nim v mc tiu ca chc nng t chc

1.1. Khi nim
Mt khi mc tiu, cc chin lc v k hoch ca t chc c xc nh, nh qun tr cn phi xy dng mt cu trc t chc hiu qu nhm h tr cho vic t c mc tiu. Chc nng t chc ng v tr th hai trong tin trnh qun tr, nhng n c ngha quyt nh n hiu qu ca t chc. Ni cch khc, t chc l mt trong nhng hot ng quan trng nht ca qun tr. Tht vy, nhiu cng trnh nghin cu khoa hc cho thy 70 - 80% nhng khim khuyt trong vic thc hin cc mc tiu l do yu km ca cng tc t chc. Nhng chc nng t chc c nh ngha nh th no? Trong thc tin c nhiu cch hiu khc nhau v thut ng ny. Theo t in ting Vit ca Vin ngn ng th t chc c cc ngha sau y: Lm cho thnh mt chnh th, c mt cu to, mt cu trc v nhng chc nng nht nh. 123
Chng 7: T CHC
Lm nhng g cn thit tin hnh mt hot ng no nhm c c mt hiu qu ln nht. Lm cng tc t chc cn b. T chc theo t gc Hy Lp Organon ngha l hi ha, t t chc ni ln mt quan im rt tng qut l ci em li bn cht thch nghi vi s sng . Theo Chester I. Barnard th t chc l mt h thng nhng hot ng hay n lc ca hai hay nhiu ngi c kt hp vi nhau mt cch c thc. Theo Harold Koontz, Cyril Odonnell v Heinz Weihrich th cng tc t chc l vic nhm gp cc hot ng cn thit t c cc mc tiu, l vic giao ph mi nhm cho mt ngi qun l vi quyn hn cn thit gim st n, v l vic to iu kin cho s lin kt ngang v dc trong c cu ca doanh nghip. C th dn ra nhiu quan nim ca cc tc gi khc na nhng iu quan trng l vn chng ta cn xem xt bn cht ca chc nng t chc t gc ca khoa hc qun tr. Tng hp t nhng khi nim khc nhau v chc nng t chc, chng ta c th hiu bn cht ca chc nng t chc l thit k mt cu trc t chc hiu qu nhm m bo cho cc hot ng qun tr t c mc tiu ca n. Ni cch khc, chc nng t chc bao gm cc cng vic lin quan n xc nh v phn chia cng vic phi lm, nhng ngi hoc nhm ngi no s lm vic g, ai chu trch nhim v nhng kt qu no, cc cng vic s c phi hp vi nhau nh th no, ai s bo co cho ai v nhng quyt nh c lm ra cp no hay b phn no. Trong chng ny, c th hiu v vn dng vo cng vic qun tr trong thc tin, ni dung chc nng t chc c xem xt bao gm vic phn chia v hnh thnh cc b phn trong t chc, xy dng c cu t chc nhm xc lp cc mi quan h v nhim v, quyn hn v trch nhim gia cc b phn, v nhng c s khoa hc thit k cu trc t chc v d nh vn tm hn qun tr, tp quyn v phn quyn, v y quyn trong qun tr.
1.2. Mc tiu ca cng tc t chc

Mc tiu ca cng tc t chc l g? C th ni mc tiu tng qut nht ca cng tc t chc l thit k c mt cu trc t chc vn hnh mt cch hiu qu nhm t c nhng mc tiu m t chc xc nh. Cu trc t chc ph hp ngha l hnh thnh nn c cu qun tr cho php s phi hp cc hot ng v cc n lc gia cc b phn v cc cp tt nht. Nhng mc tiu c th i vi cng vic t chc m cc t chc thng hay nhm ti l: (1) Xy dng mt b my qun tr gn nh v c hiu lc; (2) Xy dng np vn ha ca t chc lnh mnh; (3) T chc cng vic khoa hc; (4) Pht hin, un nn v iu chnh kp thi mi hot ng yu km trong t chc; (5) Pht huy ht
124
Chng 7: T CHC
sc mnh ca cc ngun ti nguyn vn c; (6) To th v lc cho t chc thch ng vi mi hon cnh thun li cng nh kh khn bn trong v bn ngoi n v. Cng nh mi loi mc tiu qun tr khc, mc tiu ca cng tc t chc phi khoa hc, kh thi, phi ph hp vi hon cnh thc tin. Khc vi yu cu v cc loi mc tiu qun tr khc, yu cu i vi cc mc tiu v t chc l phi tun th nhng qui lut khch quan c th ca cng tc t chc. V d nh qui lut v tm hn qun tr, qui lut v cu trc t chc, qui lut v phn chia quyn hn, b nhim, c, bt, thng chc v.v...
II. Tm hn qun tr
Tm hn qun tr, hay cn gi l tm hn kim sot, l khi nim dng ch s lng nhn vin cp di m mt nh qun tr c th iu khin mt cch tt p nht, ngha l qun tr, giao vic, kim tra hng dn, lnh o nhn vin di quyn mt cch tha ng, c kt qu.
Hnh 7.1. Tm hn qun tr/kim sot

Tm hn qun tr nhn c s quan tm rt ln i vi nhng nh nghin cu qun tr. Mc d khng th a ra con s tm hn qun tr bao nhiu l l tng nht nhng theo kinh nghim qun tr, tm hn qun tr tt nht cho mt nh qun tr trung bnh trong khong 4 - 8 nhn vin thuc cp. Tuy nhin, con s ny c th tng ln n 12 hay 16 trong trng hp nhn vin di quyn ch lm nhng vic n gin, v rt xung cn 2 - 3 ngi khi cng vic m cp di trc tip ca nh qun tr phi thc hin l phc tp. V sao m khi nim tm hn qun tr li quan trng khi thit k cu trc t chc? Cu tr li l tm hn qun tr c lin quan mt thit n s tng nc trung gian v s lng nh qun tr trong mt t chc. Chng hn, theo tc gi Stephen P. Robbins, nu mt doanh nghip c 4.096 nhn vin tha hnh v tm hn qun tr ca ton doanh nghip l 4 th s cp qun tr l 6 v s lng nh qun tr l 1.365 ngi nh c th hin trong Hnh 7.2. Ngc li, vi tm hn qun tr l 8 th s cp qun tr gim xung ch cn 4 cp v s nh qun tr l 585 ngi. Nh vy, vi tm hn 125
Chng 7: T CHC
qun tr rng, t chc s c t tng nc trung gian v tit kim c s qun tr vin (1.365 - 585 = 780 ngi). T v d trn, hn nhin chng ta c th thy c l chi ph tin lng phi tr cho nhng nh qun tr c th tit kim c l rt ng k.
TM KIM SOT = 4 1 2 3 4 5 6 7
TM KIM SOT = 8 1 8 64 512 4096
1 4 16 64 256 1024 4096 S nh qun tr (1-6) 1365
S nh qun tr (1-4) 585
Hnh 7.2. Tm hn qun tr v s cp qun tr
V tm hn qun tr l quan trng i vi cng vic thit k cu trc t chc, chng ta cn bit c nhng u v nhc im ca tm hn qun tr rng v hp nh c tm tt trong Bng 7.1. Thng thng, ngi ta khng thch nhng b my t chc c nhiu tng nc trung gian, v nh vy n s lm chm tr v lch lc s thng t cng nh tin trnh gii quyt cng vic trong x nghip. Ai cng mun b bt cc tng nc trung gian c c nhng b my t chc gn nh. Tuy nhin, nh cp trn, vn cc tng nc trung gian lin quan n tm hn qun tr. Nu tm hn qun tr rng, s c t tng nc; ngc li nu tm hn qun tr hp, s c nhiu tng nc. Do , mun gii quyt vn cc tng nc trung gian trong mt b my t chc, cn phi xc nh tm hn qun tr nn rng hay nn hp. Nhng cn lu rng, s xc nh ny khng th ch quan m chng ta cn phi xem xt n cc yu t nh hng n tm hn qun tr. Nhng nhn t ch yu bao gm: (1) Trnh v nng lc ca nh qun tr; (2) Kh nng v thc ca cp di; (3) Mi quan h gia cc nhn vin vi nhn vin 126
Chng 7: T CHC
cng nh gia cc nhn vin v nh qun tr; (4) Tnh cht phc tp v mc n nh ca cng vic; v (5) K thut thng tin.
127
Chng 7: T CHC
Bng 7.1. u nhc im ca tm hn qun tr hp v rng Tm hn qun tr hp u im Gim st v kim sot cht ch Truyn t thng tin n cc thuc cp nhanh chng Nhc im Tng s cp qun tr Cp trn d can thip su vo cng vic ca cp di Tn km nhiu chi ph qun tr Truyn t thng tin n cp di cng khng nhanh chng Nhc im C nguy c khng kim sot ni Tnh trng qu ti cp trn d dn n quyt nh chm Cn phi c nhng nh qun tr gii Truyn t thng tin n cc thuc cp khng nhanh chng
Tm hn qun tr rng u im Gim s cp qun tr C th tit kim c chi ph qun tr Cp trn buc phi phn chia quyn hn Phi c chnh sch r rng
Tm hn qun tr rng ch thun li khi nh qun tr c y nng lc, khi cp di c trnh lm vic kh, cng nh khi cng vic ca cp di n nh, c k hoch, t thay i; v cp di c ngi qun tr cp trn y quyn hnh ng kh nhiu. Thm vo , k thut thng tin hin i cng gip cho vic m rng tm hn qun tr m nh qun tr vn c th thng t v kim sot hu hiu cc thuc cp. Tri li, nu nng lc ca nh qun tr c hn ch, trnh ca cp di cng khng cao, hoc khi cng vic ca cp di thng xuyn thay i, cng vic khng c k hoch, th tm hn qun tr hp li thch hp hn.
III. Phng php phn chia b phn trong c cu t chc

3.1. Phn chia theo thi gian
Mt trong nhng hnh thc phn chia b phn lu i nht thng c s dng cp thp trong t chc l vic nhm gp cc hot ng theo thi gian (theo ca, theo kp). Hnh chc phn chia ny thng p dng nhng n v phi hot ng lin tc khai thc cng sut my vi hiu qu cao hn.
128
Chng 7: T CHC
3.2. Phn chia theo chc nng

Vic nhm gp cc hot ng cng chuyn mn thnh cc chc nng c s dng kh rng ri trong thc t, v d nh trong mt x nghip c th thnh lp cc b phn m nhim cc chc nng nh k thut, k ton, sn xut, nhn s v kinh doanh (Hnh 7.3). Trong mi b phn , li tip tc phn cng v thnh lp nhng n v nh lo vic nghin cu marketing, tuyn truyn qung co, pht trin sn phm mi, cung ng nguyn vt liu v.v... u nhc im ca cch thc ny c ch ra trong Hnh 7.3.
GIM C
Trng Phng K Thut
Trng Phng K Ton
Trng Phng Sn Xut
Trng Phng Nhn S
Trng Phng Kinh Doanh
u im Bo m s thi hnh cc chc nng ch yu S dng c kin thc chuyn mn Thun tin trong o to D dng trong kim tra
Nhc im Cc n v mi m theo u i chc nng ring c a mnh m qun mc tiu chung ca ton t chc Phc tp khi ph i hp Thiu hiu bit tng hp
Hnh 7.3. Phn Chia B Phn theo Chc nng
129
Chng 7: T CHC
3.3. Phn chia theo lnh th

GIM C KINH DOANH
Qun l Khu vc Min Ty
Qun l Khu vc Min ng
Qun l Khu vc Min Trung
Qun l Khu vc Min Bc
u im Ch n th trng v nhng vn a phng Hiu bit cao v nhu cu khch hng C thng tin trc tip tt hn v i nhng i din ca a phng Cung cp c s o to nhng nh tng qun tr
Nhc im Cn c nhiu ng i c nng lc qun l chung To nn tnh trng trng lp trong t chc
Hnh 7.4. Phn chia theo lnh th/a d
L cch thc c p dng khi x nghip hot ng trn mt a bn kh rng v thng th kinh doanh nhng sn phm ging nhau. Cch thc ny cng c p dng trong vic thnh lp cc b phn hnh chnh s nghip theo lnh th, v d cc Phng Thng nghip Qun, Huyn. Nh qun tr chn cch thc ny khi nhng c im ca a phng l quan trng i vi u vo ca sn xut, hoc i vi s tiu th sn phm. Hnh 7.4 ch ra vic phn chia b phn theo lnh th ca mt cng ty kinh doanh trn lnh th Vit Nam v nhng u nhc im ca cch thc phn chia ny.
3.4. Phn chia theo sn phm

L cch thc t chc trong x nghip sn xut hoc kinh doanh nhiu sn phm, thnh lp nn nhng n v chuyn doanh theo tng loi sn phm. Cch thc ny c p dng khi cc sn phm c qui trnh cng ngh sn xut v chin lc tip th khc nhau. V d, cc cng ty xe hi M thng thnh lp cc nh my theo tng loi xe hi. u im ca cch thc ny l nng cao trnh chuyn mn ha trong sn xut kinh doanh, nhng ng thi cng c nhng nhc im nh cch thc phn chia theo lnh th.
130
Chng 7: T CHC
GIM C
T vn Lut & Thu
T vn Qun Tr
Kim Ton
Hnh 7.5. Phn Chia B Phn theo Sn Phm
3.5. Phn chia theo khch hng

Phn nh s quan tm ca x nghip i vi vic tha mn cc yu cu khc bit nhau ca tng loi khch hng. Hnh 7.6 (trang sau) ch ra s phn chia theo khch hng v nhng u nhc im ca cch thc phn chia ny. Cch thc t chc ny c p dng rng ri trong cc c s kinh doanh, v cng ngy cng c p dng nhiu trong cc c s hnh chnh s nghip.
131
Chng 7: T CHC
GIM C KINH DOANH
Qun L Tn dng nng nghip
Qun L Tn Dng Cng Thng
Qun L Tn Dng C Quan Chnh Ph
u im Hiu r nhu cu khch hng Tc ng tt v tm l i v i khch hng
Nhc im Cn c ng i qun l v chuyn gia tham mu v cc vn ca khch hng Cc nhm khch hng khng phi lun xc nh r rng
Hnh 7.6. Phn Chia B Phn theo Khch Hng

3.6. Phn chia theo quy trnh hay thit b
Cch thc phn chia ny c th c minh ha bng v d x nghip hnh thnh b phn ph trch vic xi m, b phn ph trch sn ph, hoc b phn vi tnh. Tm li, c nhiu cch khc nhau phn chia cc b phn trong mt t chc. Tuy vy, khng c cch phn chia b phn no l tt nht cho mi t chc v cho mi hon cnh. Nh qun tr phi la chn cho ph hp nht vi hon cnh c im tnh hung c th ca t chc mnh.
IV. C cu t chc qun tr

C cu t chc qun tr l tng hp cc b phn khc nhau, c chuyn mn ha v c nhng trch nhim, quyn hn nht nh, c b tr theo nhng cp nhm bo m thc hin cc chc nng qun tr v phc v mc tiu chung xc nh. C cu t chc qun tr cng hon ho cng tc ng mt cch hiu qu n sn xut, kinh doanh, dch v lm gia tng li nhun. Ngc li, nu c cu t chc cng knh, nhiu cp, nhiu khu, thit k cng vic khng tng quan quyn hnh, xp t nhn vin khng ng s tr thnh nhn t km hm sn xut, kinh doanh, dch v v gim li nhun. Ch trng pht trin v hon thin c cu t chc qun tr s bo m cho doanh nghip phn ng nhanh chng trc nhng bin ng trong sn xut kinh doanh, to iu kin nng cao hiu qu s dng cc ngun lc khc nhau trong doanh nghip. Mi hot ng qun tr c nhiu ngi tham gia u cn c s qun l, v qun l phi c t chc. Qu trnh thit k v xy dng t chc t nhng b phn nh hn l mt hnh thc th hin ca qui lut khch quan v chuyn mn ha lao ng 132
Chng 7: T CHC
trong qun tr. Chnh s tn ti ca cc b phn hot ng tng i c lp v lin quan gia chng trong mt t chc to nn c cu ca n. Nh vy c cu t chc b my l tng hp cc b phn (n v v c nhn) khc nhau, c mi lin h v quan h ph thuc ln nhau, c chuyn mn ha v c nhng trch nhim, quyn hn nht nh, c b tr theo nhng cp, nhng khu khc nhau nhm m bo thc hin cc chc nng qun tr v phc v mc ch chung xc nh ca t chc. m bo vic thit k mt c cu t chc qun tr ph hp, chng ta cn phi nm bt c cc nguyn tc t chc, nhng nhn t nh hng n c cu t chc v hiu bit v cc kiu c cu t chc qun tr.
4.1. Nguyn tc xy dng c cu t chc

Trong thc tin khng him khi chng ta bt gp trng hp nhn vin ca mt c quan n mt lc h nhn c hai nhim v khc nhau: mt t ngi th trng trc tip, mt t ngi tr l ca th trng cp trn. Hin nhin chng ta thy ngi nhn vin ny s khng bit nghe ai? Vic khng tun th nguyn tc mi cn b, cng nhn vin trong mt t chc ch chu s lnh o trc tip ca mt th trng dn ti trng hp d khc d ci ny. y xut hin mt vn l trong cng tc t chc chng ta phi tun th nhng nguyn tc no v vic vn dng chng ra sao t hiu qu tt nht. Gii quyt nhng vn va nu c tm quan trng rt ln mi n v. Thit k v hon thin c cu gung my, ban b, cng vic.v.v... l nhng cng vic thng c tm quan trng chin lc. Sai st trong cng tc t chc c nh hng su sc ti tt c cc mt hot ng qun tr khc. Xy dng v tun th mt h thng cc nguyn tc t chc khoa hc s gp phn hn ch nhng sai lm k trn. Mt khc cng tc t chc l nhng hot ng qun tr sng to, n cn c s nht tr ng tnh v ng h ca nhng ngi c lin quan. Mt trong nhng c s khoa hc ca s nht tr l vic tun th nhng i hi khch quan ca cc nguyn tc t chc khoa hc. Tin hnh cc hot ng v t chc khng theo mt nguyn tc no c (v nguyn tc) s dn n s ty tin m hu qu tt nhin khng th ni l tt p c. Tnh tt yu khch quan trong vic xy dng v tun th cc nguyn tc khoa hc v t chc qun tr nm ngay trong tnh qui lut ca chnh nhng nguyn tc c ra. iu ny c ngha l cc nguyn tc t chc khng th c t ra mt cch ty tin. N chnh l hin thn ca cc i hi khch quan v s vn dng sng to ca cc qui lut v t chc qun tr. Nhng nguyn tc t chc chnh thng c s dng trn thc t l: Thng nht ch huy: Mi thnh vin trong t chc ch chu trch nhim bo co cho nh qun tr trc tip ca mnh. Gn vi mc tiu: Bao gi b my ca doanh nghip cng phi ph hp vi mc tiu. Mc tiu l c s xy dng b my t chc ca doanh nghip.
133
Chng 7: T CHC
Cn i: Cn i gia quyn hnh v trch nhim, cn i v cc cng vic gia cc n v vi nhau. S cn i s to s n nh trong doanh nghip v phi c cn i trong m hnh t chc doanh nghip ni chung. Hiu qu: B my t chc phi xy dng trn nguyn tc tit kim chi ph. Linh hot: B my qun tr phi linh hot c th i ph kp thi vi s thay i ca mi trng bn ngoi v nh qun tr cng phi linh hot trong hot ng c nhng quyt nh p ng vi s thay i ca t chc. Ngoi ra, khi xy dng b my t chc, nh qun tr cng cn phi ch n nhng yu cu khc nh ly cht lng lm trng ch khng ly s ng l ch yu, tam quyn phn lp, chuyn mn ha, khoa hc, hp l, ph hp vi hon cnh thc tin, kt hp quyn li, quyn hn v trch nhim, t chc theo cng vic, theo nhim v ch khng theo nhu cu ca mi c nhn, mi con ngi, p ng i hi ca cc qui lut khch quan v t chc nh tm hn qun tr, p dng tin b khoa hc k thut trong qun l, khng chng cho, kt hp nhm chnh thc v nhm phi chnh thc, k tha.
4.2. Cc yu t nh hng n c cu t chc

C 4 yu t quan trng chi phi vic xy dng c cu t chc ca mt x nghip hay c quan m nh qun tr phi quan tm. Hay ni mt cch c th trong tin trnh xy dng c cu t chc ca x nghip hay c quan, nh qun tr phi cn c vo 4 yu t sau y: X Mc tiu v chin lc hot ng ca x nghip C cu t chc ca mt x nghip ty thuc vo chin lc hay nhng nhim v v mc tiu m x nghip phi hon thnh v: (a) Chin lc xc nh cc nhim v ca x nghip v cn c vo cc nhim v m xy dng b my. (b) Chin lc quyt nh loi cng ngh k thut v con ngi ph hp vi vic hon thnh cc nhim v; c cu t chc s phi c thit k theo loi cng ngh c s dng cng nh theo nhng c im ca con ngi trong x nghip . (c) Chin lc xc nh hon cnh mi trng trong x nghip s hot ng v hon cnh mi trng ny s nh hng n vic thit k b my t chc. Y Bi cnh kinh doanh hay bi cnh x hi Hon cnh bn ngoi ca mt cng ty c th l mt trong 3 kiu: n nh, thay i v xo trn. Mt hon cnh n nh l mt hon cnh khng c hay t c nhng thay i t bin, t c sn phm mi, nhu cu th trng t thng trm, lut php lin quan n 134
Chng 7: T CHC
hot ng kinh doanh t thay i, khoa hc k thut mi t xut hin... Tnh hnh kinh t x hi trn ton th gii hin i vi s thay i nhanh chng v khoa hc k thut cho thy hin nay kh c mt hon cnh n nh cho cc cng ty. Tuy nhin khng phi l khng c nhng cng ty, x nghip gi nguyn b my t chc ca h tri qua c trm nm (nh Cng ty E.E. Dickinson) vi sn phm c bit truyn thng ca h. Tri li, mt hon cnh thay i l mt hon cnh trong c s thay i thng xuyn xy ra i vi cc yu t k trn (sn phm, th trng, lut php,.v.v.) Trong hon cnh ny, cc nh qun tr thng phi thay i b my t chc ca h theo cc thay i . Ni chung, l nhng thay i c th d bo trc v khng gy bt ng. Cc vn phng lut s, cc cng ty c vn php lut thng phi lun lun b tr c cu t chc thch nghi vi cc thay i thng xuyn ca php lut l mt v d. Khi cc i th cnh tranh a ra sn phm mi mt cch bt ng, khi lut php bt ng thay i, khi nhng khoa hc k thut mi to ra nhng thay i cch mng trong phng php sn xut, l lc m hon cnh ca x nghip c th c gi l hon cnh xo trn. thch nghi vi cc hon cnh khc nhau , c cu t chc ca cc cng ty s phi thay i ph hp. Burn v Stalker cho thy rng mt b my t chc c tnh cht cng nhc, nhim v c phn chia r rng, quan h quyn hnh cht ch t trn xung di, ph hp vi hon cnh n nh. Tri li, trong mt hon cnh xo trn, mt b my t chc c tnh cht linh hot, con ngi lm vic theo tinh thn hp tc, trao i thoi mi vi tt c mi ngi, khng phn chia r nhim v, cp bc th li ph hp hn. Z Cng ngh sn xut hoc k thut kinh doanh ca x nghip Nhiu cng trnh nghin cu chng minh rng cng ngh sn xut ca x nghip l mt yu t quan trng c nh hng n vic thit k b my t chc. Cng trnh nghin cu ni ting nht xc nh mi quan h gia c cu v cng ngh, l nghin cu ca Joan Woodward ti South Essex trong thp nin 60. Khi thy, cuc nghin cu nhm tm mi quan h gia thnh qu qun tr vi vic ng dng cc nguyn tc t chc (v d, tm hn qun tr). Cc cuc iu tra cho thy khng c mi quan h no gia hai yu t trn, nhng li tm thy mi quan h gia c cu t chc ca x nghip vi cng ngh ng dng. Woodward cho thy rng nhng x nghip c cng ngh sn xut, qui trnh hot ng phc tp thng c c cu t chc nhiu cp bc, vi c im l mc gim st v phi hp cng vic c thc hin vi cng cao. Woodward cng cho thy rng tm hn qun tr thng l hp cc x nghip sn xut th cng, cng nh x nghip c cng ngh tinh vi hin i. Tri li, trong x nghip lm vic theo li dy chuyn, v cng ngh tr thnh n gin, tm 135
Chng 7: T CHC
hn qun tr li kh rng, ngha l mt nh qun tr c th gim st cng vic ca mt s ng cng nhn. Mt c im th ba ca mi quan h gia cng ngh v c cu t chc l khi cng ngh trong x nghip cng tinh vi v hin i, th s lng vin chc th k vn phng li cng tng gii quyt cc cng vic giy t, cc cng vic bo tr v.v... [ Nng lc v trnh ca con ngi trong x nghip Cui cng con ngi trong x nghip cng l mt yu t c nh hng n c cu t chc. Loi c nhn c nh hng trc ht i vi cng tc xy dng b my t chc l nh qun tr cp cao. S thch, thi quen, quan nim ring ca h thng du n trn cch thc t chc ca x nghip m h ph trch. Ngoi cc nh qun tr c cu t chc thng cng phi ph hp vi cc c im v trnh , v tc phong lm vic ca nhn vin trong x nghip. Nh trnh by tm hn qun tr, mt yu t quyt nh b my t chc c nhiu hay t cp bc, hon ton l mt bin s ph thuc vo cc c trng ca con ngi trong mi x nghip.
4.3. Cc kiu c cu t chc qun tr

4.3.1. C cu t chc qun tr trc tuyn C cu ny c xy dng trn nguyn l sau: Mi cp ch c mt th trng cp trn trc tip. Quan h trong c cu t chc ny c thit lp ch yu theo chiu dc. Cng vic qun tr c tin hnh theo tuyn.
GIM C
Qun c Phn xng 1
Qun c Phn xng 2
Qun c Phn xng 3
T tr ng
T tr ng
T tr ng
T tr ng
T tr ng
T tr ng
u im m bo ch mt th trng Ng i tha hnh ch nhn mnh lnh t mt ng i lnh o cp trn trc tip Ch trch nhim r rng
Nhc im Ng i lnh o phi c kin thc ton din Hn ch vic s dng cc chuyn gia c trnh D dn n cch qun l gia trng
Hnh 7.7. S C Cu Qun Tr Trc Tuyn
136
Chng 7: T CHC
S c cu qun tr trc tuyn vi u nhc im ca kiu c cu ny c trnh by trong Hnh 7.7. Vi nhng u nhc im nh c trnh by, c cu ny ch ph hp vi nhng x nghip c qui m nh, sn phm khng phc tp v tnh cht sn xut lin tc. 4.3.2. C cu t chc qun tr theo chc nng C cu ny c thc hin trn nguyn l l: C s tn ti cc n v chc nng. Khng theo tuyn. Cc n v chc nng c quyn ch o cc n v trc tuyn, do mi ngi cp di c th c nhiu cp trn trc tip ca mnh. S c cu qun tr chc nng v u nhc im ca kiu c cu ny c trnh by trong hnh 7.8. Vi nhc im c bn ca kiu c cu ny l vi phm nguyn tc thng nht ch huy, do vy c cu ny ch tn ti trn l thuyt m thi.
GIM C
Qun tr Chc nng A
Qun tr Chc nng B
Qun tr Chc nng C
Qun c Phn xng 1
Qun c Phn xng 2
Qun c Phn xng 3
u im S dng c cc chuyn gia gii trong vic ra cc quyt nh qun tr Khng i h i nh qun tr phi c kin thc ton din D o to v d tm nh qun tr
Nhc im Vi phm nguyn tc thng nht ch huy Ch trch nhim khng r rng S phi hp gia lnh o v cc b phn chc nng kh khn
Hnh 7.8. S C Cu Qun Tr Chc Nng

4.3.3. C cu t chc qun tr trc tuyn - chc nng y l kiu c cu hn hp ca hai loi c cu trc tuyn v chc nng.
137
Chng 7: T CHC
Kiu c cu ny c c im c bn l vn tn ti cc n v chc nng nhng ch n thun v chuyn mn, khng c quyn ch o cc n v trc tuyn. Nhng ngi lnh o trc tuyn chu trch nhim v kt qu hot ng v c ton quyn quyt nh trong n v mnh ph trch. Hinh 7.9 ch ra s c cu qun tr trc tuyn chc nng, u v nhc im ca kiu c cu ny.
GIM C
Qun tr Chc nng A
Qun tr Chc nng B
Qun tr Chc nng C
Qun tr Chc nng D
Qun c Phn xng 1
Qun c Phn xng 2
Qun c Phn xng 3
u im C c u im ca c cu trc tuyn v c cu chc nng To iu kin cho cc gim c tr
Nhc im Nhiu tranh lun vn xy ra, nh qun tr thng xuyn phi gii quyt Hn ch s dng kin thc chuyn mn Vn c xu hng can thip ca cc n v chc nng
Hnh 7.9. S C Cu Qun Tr Trc Tuyn Chc Nng

4.3.4. C cu qun tr ma trn y l m hnh hin nay c nhiu nh qun tr quan tm khi thit k b my qun tr ca t chc. C cu ny c nhiu cch gi khc nhau, nh t chc chia theo ma trn, bn c, tm thi, hay qun tr theo n, sn phm. C cu ma trn cho php cng lc thc hin nhiu d n Sn xut nhiu loi sn phm khc nhau C cu ny ngoi ngi lnh o theo tuyn v theo chc nng cn c s gip ca ngi lnh o theo n Trong c cu ny mi thnh vin ca b phn trc tuyn vi b phn chc nng c gn lin vi vic thc hin mt n trn mt khu vc nht nh
138
Chng 7: T CHC
Sau khi n hon thnh, nhng thnh vin trong n tr v v tr, n v c S c cu qun tr ma trn v u nhc im ca m hnh ny c trnh by trong hnh 7.10.
CH T CH
P. ch tch Marketing
P. ch tch Sn xut
P. ch tch K thut
P. ch tch Cung ng
P. ch tch Nhn s
Qun tr d n A Qun tr d n B Qun tr d n C
u im T chc linh ng t tn km, s dng nhn lc c hiu qu p ng c tnh hnh sn xut kinh doanh nhiu bin ng Hnh thnh v gii th d dng, nhanh chng
Nhc im D xy ra tranh chp nh hng gia ng i lnh o v cc b phn C cu ny i h i nh qun tr phi c nh hng ln Phm vi s dng cn hn ch v m t trnh nht nh
Hnh 7.10. S C Cu Qun Tr Ma Trn
V. Quyn hn v y quyn trong qun tr

5.1. Quyn hn qun tr
L lun cng nh thc tin lun ch ra rng, hiu qu ca qu trnh ra quyt nh v t chc thc hin quyt nh trong qun tr ph thuc rt nhiu vo vic phn quyn, y quyn, cng vic xc nh quyn hn v quyn lc cho mi c nhn, b phn trong mt t chc. Nghin cu cch s dng khoa hc v quyn hn, quyn lc v trch nhim c ngha rt to ln trong vic nng cao hiu qu ca vic t chc v thc hin cc quyt nh trong qun tr. Theo t in ting Vit ca Vin ngn ng th quyn hn c ngha l quyn c xc nh v ni dung, phm vi v mc . Quyn lc c ngha l quyn c nh ot v sc mnh bo m vic thc hin quyn y. 139
Chng 7: T CHC
Chng ta khng th hnh dung ni trong mt t chc nu ai cng c quyn hoc chng c ai c quyn g c. Trong trng hp u tin s dn ti vic v chnh ph, trong trng hp th hai s dn ti s v trch nhim. Nh vy vn l ch cn phi phn nh v xc nh r quyn hn trong t chc qun tr. Nu khng gii quyt tha ng vn ny th hu qu tht kh m lng c. Bn cht ca quyn hn trong cc quyt nh v qun tr l ai c (hay c) quyn g i vi ai, u cng nh vo lc no v n cng c ngha l ai phi phc tng s qun l v iu hnh ca ai. Quyn hn khng phi l th tri cho m n sinh ra t nhu cu v s phn cng ca t chc, phc v t chc v tun th php lut. Quyn hn l cng c ca nh qun tr, mun qun tr phi c quyn. Vn t ra l quyn hn ca nh qun tr xut pht t u, lm sao nh qun tr c quyn hn? V ngun gc ca quyn hn, c nhiu kin khc nhau. C ngi cho rng quyn hn qun tr xut pht t chc v. V d gim c mt x nghip c quyn hn v ngi gi chc gim c. L thuyt ny ng nhng cha , v khng gii thch c hin tng c gim c ra lnh m nhn vin khng thi hnh, tc l nhn vin khng tha nhn quyn hnh ca gim c. V vy, c tc gi cho rng quyn ca gim c xut pht t s chp nhn ca cp di. Chng no cp di chp nhn s ch o ca gim c v lm theo ch o , th gim c cn c quyn. Tri li, nu cp di t chi khng chp nhn ch o ca gim c, khng lm theo ch o ca gim c, th gim c ht quyn. Cch l gii ny th hin c tnh cht song phng v quan h con ngi trong vic s dng quyn hn, nhng khng gii thch c trn vn ngun gc ca quyn hn. C nhiu trng hp, cp di ph nh quyn hn ca cp trn, tc l khng chp nhn, nhng vn phi lm theo ch o ca cp trn do s cng bc, p buc. Chng ta c th chp nhn l thuyt ca nh x hi hc ngi c, Max Weber, cho rng quyn hn ca nh qun tr ch y nu c 3 yu t: s hp php khi m nhn chc v, cp di tha nhn quyn hn l chnh ng v bn thn nh qun tr c kh nng v cc c tnh khin cp di tin tng. Nu khng c 3 yu t trn, quyn hn ca nh qun tr s khng vng mnh, rt kh iu khin cp di. Tuy nhin, trong thc tin hot ng, quyn hn ca nh qun tr b hn ch bi nhiu yu t nh lut php, cc qui nh ca nh nc, o c x hi, iu kin sinh hc ca con ngi... Mt khc, c mi quan h kh cht ch gia cch thc nh qun tr s dng quyn hn i vi nhn vin v tinh thn, thi lm vic ca nhn vin. Nu nh qun tr dng bin php cng bch, e do th nhn vin v s m lm vic nhng thiu nhit tnh. Nu nh qun tr dng bin php mua chuc bng quyn li, nhn vin s c thi tnh ton, cn nhc theo s li hi i vi bn thn. Nu mun 140
Chng 7: T CHC
nhn vin lm vic nhit tnh, quan tm n li ch chung ca doanh nghip, th nh qun tr nn s dng quyn hn mt cch nh nhng, trong tinh thn hp tc v mc tiu chung ca doanh nghip.
5.2. Tp quyn v phn quyn

Mt trong nhng nhn t nh hng n cu trc t chc chnh l mc tp quyn hay mc quyn hn c phn chia, y thc nhiu hay t cho cc cp qun tr thp hn. Phn quyn l xu hng phn tn cc quyn ra quyt nh trong mt c cu t chc. Trong trng hp ngc li, xu hng quyn lc tp trung vo tay nhng nh qun tr cp cao m khng hoc rt t c giao ph cho cp thp hn, chng ta c s tp quyn. Ni r rng hn, mc phn quyn cng ln khi: (1) S lng cc quyt nh c ra cp thp hn ngy cng nhiu. (2) Cc quyt nh c ra cp thp hn ngy cng quan trng. V d nh khon chi tiu c cp thp hn duyt chi cng ln. (3) Cng c nhiu chc nng chu tc ng bi cc quyt nh c ra cp thp hn trong t chc. Th d nh cc cng ty ch cho php cc quyt nh v sn xut ring tng x nghip chi nhnh, s c s phn quyn t hn cc cng ty cho php c thm cc quyt nh v ti chnh v nhn s cc x nghip . (4) Mt nh qun tr cng t phi kim tra mt quyt nh cng vi nhng ngi khc. S phn quyn cng ln khi khng c bt k s kim tra no phi thc hin v cng nh khi phi thng bo v quyt nh vi cp trn sau khi c ban ra v cng nh hn na nu trc khi ra quyt nh cn phi tham kho kin ca cp trn. Mc ch ca vic phn quyn qun tr ch yu l nhm to iu kin cho cc t chc p ng kp thi, nhanh chng v ph hp vi nhng yu cu ca tnh hnh. Nu khng phn quyn, mi vic u phi a cho nh qun tr cp cao nht quyt nh th s chm tr v c th khng p ng ng vi i hi ca thc t. Vic phn quyn rt cn thit khi doanh nghip c nhiu n v ri rc khp ni, mi n v sn xut kinh doanh ring bit theo yu cu ca a bn. Ngoi ra, s phn quyn cng nhm gii phng bt khi lng cng vic cho nh qun tr cp cao, ng thi cng to iu kin o to cc nh qun tr trung cp, chun b thay th cc nh qun tr cp cao khi cn thit. Mc phn quyn nhiu hn hay tp trung quyn lc nhiu hn l mt trong nhng nhn t c bn ca h thng qun tr v n c nh hng n tt c cc chnh sch qun tr. Trong thc tin qun tr, b my qun tr vn hnh mt cch hiu qu mc tp trung hay phn quyn cn c xc nh ng. Theo quan im qun tr c in, cc nhn t nh hng n tp quyn hoc phn quyn c ch ra trong Bng 7.2 di y.
141
Chng 7: T CHC
Bng 7.2. Nhng Nhn T nh Hng n Mc Tp Quyn v Phn Quyn Tp quyn Mi trng n nh Nhng nh qun tr cp thp hn thiu kh nng v kinh nghim ra quyt nh Nhng nh qun tr cp thp hn khng sn lng tham gia lm quyt nh Quyt nh rt quan trng T chc ang i mt vi nguy c khng hong/ph sn Phn Quyn Mi trng phc tp v bin ng Nhng nh qun tr cp thp hn c kh nng v kinh nghim ra quyt nh Nhng nh qun tr cp thp hn mun tham gia lm quyt nh Quyt nh km quan trng Cng ty phn tn rng theo lnh th
5.3. y quyn (y thc cng vic) trong qun tr

5.3.1. Khi nim y quyn (delegation) l giao ph quyn hn v trch nhim cho ngi khc h thay quyn thc hin mt nhim v ring bit. U quyn gip cho ngi qun l: - a ra nhng quyt nh sng sut hn - Tn dng ti a qu thi gian - Qun l c mt nhm c ng thnh vin - Nng cao hiu qu cng vic 5.3.2. Qui trnh y quyn Qui trnh y quyn bao gm nhng bc c bn sau: - Xc nh kt qu mong mun. Vic giao quyn l nhm cho ngi khc c kh nng thc hin c cng vic. Nu vic giao quyn m ngi c giao khng th thc hin c th cng vic y quyn ny l v ngha. Do cn phi y quyn tng xng vi cng vic v to iu kin cho h thc hin cng tc c giao. - Chn ngi v giao nhim v - Giao quyn hn thc hin cc nhim v - Yu cu ngi c y quyn phi chu trch nhim - Gim st v nh gi
142
Chng 7: T CHC
5.2.3. Nguyn tc y quyn vic y quyn tht s c gi tr v mang li hiu qu, khi y quyn cn phi tun theo cc nguyn tc sau: (1) Trong h thng t chc, vic y quyn thng l y quyn cho cp di trc tip, ngha l cp trn y quyn cho cp di trc tip m khng c vt cp (2) S y quyn khng lm mt i hay thu nh trch nhim ca ngi c y quyn (3) Quyn li, ngha v trch nhim ca ngi y quyn v ngi c y quyn phi bo m v gn b vi nhau. Nguyn tc ny i hi phi m bo s tng xng gia ngha v, quyn li v trch nhim (4) Ni dung, ranh gii ca nhim v c y quyn phi xc nh r rng (5) y quyn phi t gic khng p t. (6) Ngi c y quyn phi c y thng tin trc khi bt tay vo vic (7) Lun lun phi c s kim tra trong qu trnh thc hin s y quyn Trong nhiu cng trnh nghin cu v nhng tht bi ca cng tc qun tr hu nh u ch ra nguyn nhn l giao quyn khng ng mc hoc th thin. Ni cch khc, v phng din no , y quyn l ngh thut ca qun tr. y quyn l to c cho cp di c rn luyn trong nhim v mi, l c s la chn, b bt nhng ngi c nng lc vo nhng v tr cn thit trong b my qun tr.
X Chun B y Thc
Quyt nh Cng Vic y Thc La Ch n Ngi y Thc
Y Thc Hin y Thc
Hnh 7.11. Tin Trnh y Thc Cng Vic Hiu Qu
143
Chng 7: T CHC
S y quyn phi c tin hnh mt cch c thc t c hai pha. Do vy nh lnh o phi tin cy vo cp di, sn sng hng dn, chia s v cho php cp di c nhng sai st mc nht nh, ng thi phi c s kim tra n c thng xuyn cp di khi c y quyn phi thy c trch nhim v nhng gii hn trong quyn lc khng tr thnh ngi lm quyn gy thit hi cho t chc.
TM LC
Chc nng ca cng tc t chc l lin kt cc b phn, cc ngun lc trong mt th thng nht thc hin cc chin lc sch lc, cc k hoch ra. Cng tc t chc thng c xem xt trn ba kha cnh: t chc gung my, t chc cng vic v t chc nhn s. Cng nh mi lnh vc qun tr khc cng tc t chc cng thng c hai mt ni dung v hnh thc, v vy, nghin cu v thc hin cng tc t chc khoa hc chng ta khng th b qua hai kha cnh va nu. Tm hn qun tr l s lng nhn vin cp di m mt nh qun tr c th iu khin, gim st trc tip v c hiu qu. Tm hn qun tr hp s lm tng s cp qun tr. Tm hn qun tr rng hay hp ph thuc vo nhng yu t nh: trnh ca nh qun tr, s u quyn, tnh cht cng vic v cng tc k hoch ho ca doanh nghip. Khi nim quyn hn th hin quyn ra quyt nh, ch th, iu khin cp di phi hnh ng theo s ch o ca nh qun tr. Quyn hn ca nh qun tr ch y khi hi 3 yu t: s hp php khi m nhn chc v, cp di tha nhn quyn hn l chnh ng v bn thn nh qun tr c kh nng v cc c tnh khin cp di tin tng. Nu khng c 3 yu t trn, quyn hn ca nh qun tr s khng vng mnh, rt kh iu khin cp di. Ngy nay, cc t chc d kinh doanh hay phi kinh doanh, u nhn mnh n s phn cp, nhng c nhiu yu t cn phi cn nhc trc khi a ra quyt nh c phn cp hay khng. Xt v mc phn cp qun tr, chng ta thy c 2 xu hng: phn quyn v tp quyn. Phn quyn l xu hng phn tn cc quyn ra quyt nh trong mt c cu t chc. Trong trng hp quyn lc khng c giao ph, chng ta c s tp quyn. y quyn (delegation) l giao ph quyn hn v trch nhim cho ngi khc h thay quyn thc hin mt nhim v ring bit. U quyn gip cho ngi qun l a ra nhng quyt nh sng sut hn, tn dng ti a qu thi gian, qun l c mt nhm c ng thnh vin, nng cao hiu qu cng vic. C nhiu kiu c cu t chc qun tr, ph bin nht l: c cu qun tr trc tuyn, c cu qun tr chc nng, c cu qun tr trc tuyn - chc nng, c cu qun 144
Chng 7: T CHC
tr ma trn. Trong vic thc hin cc s thay i v c cu t chc, vn kh khn nht phi gii quyt l s thay i v cch ngh, cch lm ca con ngi. l yu t c bn quyt nh s thnh cng hay tht bi ca vic ci tin c cu t chc qun tr ca doanh nghip.
CU HI N TP & THO LUN

1. Mun b bt cc tng nc trung gian trong b my t chc ca mt cng ty, phi gii quyt nhng vn g? S gii quyt vn phi c cn nhc trn nhng yu t no? 2. U quyn theo quan nim truyn thng v theo quan nim hin i ging nhau v khc nhau nhng im no? 3. So snh nhng c im gia m hnh t chc c in v m hnh t chc linh hot hin i. 4. Bn bit g v c cu t chc? 5. Tin trnh t chc gm nhng bc no? 6. Bn hy trnh by cch phn chia phng ban trong t chc qun tr? 7. Phn chia b phn theo sn phm v theo khch hng ging v khc nhau nh th no?
TNH HUNG QUN TR

Cng ty lng thc thnh cng Sau 20 nm pht trin, t mt c s kinh doanh lng thc nh ban u, n nay cng ty Thnh Cng ang pht trin theo hng a dng ho sn phm. ng Bnh, ch tch cng ty Thnh Cng cm thy qu kh khn qun tr cng ty nu ng l ngi duy nht trong cng ty phi chu trch nhim v li nhun nh hin nay. Trong khi c nhng ph ch tch tho vic ph trch ti chnh, bn hng, qung co, sn xut, mua sm v nghin cu sn phm, ng nhn ra rng ng chng nh ai c trong s h chu trch nhim v li nhun ca cng ty nh ng mong mun. ng cng thng nhn thy rng thm ch kh c th bt h phi chu trch nhim v vic ng gp cho li nhun ca cng ty trong cc lnh vc hot ng khc nhau ca h. Chng hn, v ph ch tch ph trch bn hng phn nn kh chnh ng rng ng ta khng th hon ton chu trch nhim v vic bn hng khi vic qung co khng c hiu qu, hay khi cc sn phm m cc ca hiu phc v khch hng cn c li khng c sn xut cung ng y , hay khi ng ta khng c c nhng sn phm mi m ng mong mun p ng nhu cu cnh tranh. Tng t nh vy, ph ch tch 145
Chng 7: T CHC
ph trch sn xut cng c nhng li bin h nht nh khi ng khng th gim chi ph sn xut hn na v ch cn c th sn xut trong thi gian ngn nn ch c th p ng cc n t hng theo thi hn ngn, hn na s kim tra ti chnh s khng cho php cng ty d tr mt s ln cc nguyn liu v bt k sn phm no. ng Bnh xem xt vic chia nh cng ty ca ng thnh 6 khu vc kinh doanh. Mi khu vc kinh doanh ny s c t di quyn qun l ca mt ph ch tch cng ty v h phi chu trch nhim v li nhun trong phm vi qun l ca h. Nhng ng nhn ra rng s thay i nh vy s khng kh thi v km hiu qu v mt kinh t v nhiu sn phm thuc cc khu vc khc nhau li c sn xut ra t cng phng tin sn xut, s dng nhng nguyn liu nh nhau v mt nhn vin cho hng quan h v mt ca hiu hay siu th c th s tit kim nhiu khi c php gii quyt mt s ln sn phm lin quan ch khng phi ch mt hoc mt vi sn phm. Do ng Bnh i n kt lun rng tt nht l t ra 6 ngi qun l sn phm phi bo co cho mt ngi qun l Marketing sn phm. Mi ngi qun l sn phm u phi chu trch nhim v mt hay mt vi sn phm v phi bao qut mi kha cnh ca tng sn phm t nghin cu sn xut, qung co n bn hng, do h tr thnh ngi phi chu trch nhim v thc hin li nhun ca sn phm. ng Bnh cng nhn ra rng ng khng th giao cho nhng ngi qun l sn phm ny nhng quyn hn trc tuyn i vi cc b phn chc nng trong cng ty (ti chnh, bn hng, marketing, mua sm...) v nh vy mi ph ch tch ph trch chc nng s phi bo co cho 6 ngi ph trch sn phm v cho ch tch. ng rt bn khon v vn ny, nhng ng bit rng mt s cng ty ln thnh cng nht trn th gii s dng h thng ngi qun l sn phm kiu ny. Mt khc, mt trong s nhng ngi bn ca ng khoa qun tr ca mt trng i hc ni vi ng rng tt yu phi t chc li b my qun tr ca cng ty v qui m qu ln khng th duy tr c cu qun tr hin nay c. Tt nhin cn phi thay i theo hng mi ngi mi ngi phi cng tc vi nhau thnh mt tp th thng nht. ng Bnh gii quyt bng cch s dng h thng cc qun tr vin qun tr theo nhm sn phm vi hy vng rng c cu ny s hiu qu hn. Nhng ng cha bit s phi sp xp li nh th no, cc mi quan h trong h thng c ci t ny s ra sao. Cu hi 1. Hy trnh by v phn tch c cu qun tr c ca cng ty c nhng nhc im g. Nguyn nhn ti sao? (Trnh by c cu qun tr bng s ) 2. Gi s bn c mi lm t vn cho cng ty Thnh cng, bn s t chc li b my qun tr cho cng ty theo cch no? Phn tch u nhc im thuyt phc c ng Bnh c cu qun tr m bn xut l hiu qu. (Trnh by bng s c cu qun tr m bn xut) 146
Chng 7: T CHC
147
Chng 8: LNH O
CHNG 8 LNH O
c xong chng ny ngi hc c th: 1. Gii thch c s khc bit gia nh qun tr v ngi lnh o. 2. Tm tt nhng l thuyt gii thch v bn cht con ngi. 3. Hiu c cc l thuyt v ng c thc y v vn dng vo cng vic qun tr con ngi. 4. Phn bit c cc kiu phong cch qun tr. 5. C th hiu v qun tr thay i v xung t trong t chc.
Chc nng lnh o trong qun tr c xc nh nh l mt qu trnh tc ng n con ngi, lm cho h thc s sn sng v nhit tnh phn u hon thnh nhng mc tiu ca t chc. Cc cng vic qun tr s khng hon thnh tt nu cc nh qun tr khng hiu c yu t con ngi trong doanh nghip v khng bit lnh o ng vin, kch thch nhn vin ca h t c mc tiu mong mun. Ngi lnh o gii phi l ngi bit kch thch, ng vin, nm c ngh thut khi dy lng ham mun lm vic, say m vi cng vic.
I. Lnh o v yu t con ngi trong qun tr

1.1. Bn cht ca lnh o trong qun tr
Qun l v lnh o thng c coi l nhng hot ng ging nhau. Ngi lnh o v qun l l ngi ng u mt t chc, c kh nng iu khin mi hot ng ca mt t chc v a c t chc y n s nghip c giao ph. Ngi lnh o v qun l nh h thn kinh trung ng trong mt c th, c nhim v cm nhn c cc phn ng bn ngoi, thy c v ngh ra c nhng gii php ti u iu khin cc b phn khc trong c th, c th tn ti v pht trin.
145
Chng 8: LNH O
Ngi lnh o v qun l phi l ngi c kinh nghim, c ch, c kh nng thc hin, bit hng dn, ng vin v gip ngi khc hon thnh cng vic. Ngi lnh o v qun l khng phi ch c kh nng phn cng cho mt nhm, mt t chc no , m cn cn phi c bn lnh, c hoi bo hon thnh s mng ca mnh, bt chp mi kh khn, gian kh. Quyt nh mt vn l quan trng, nhng cha , vn l quyt nh c c thi hnh hay khng. V th, ngi lnh o v qun l khng nhng iu khin, m cn phi chn la nhng vic g cn thc hin, vic no trc, vic no sau, phi nh hng, bo v, h tr v kim tra nhng vic y. Ngi lnh o v qun l phi bit lm cho ngi khc va tun phc, va mn m mnh. Ngi lnh o v qun l khng nhng phi c kh nng hon thnh mt cng trnh, mt s nghip, m cn cn phi c kh nng giao tip vi cp di ca mnh. Phi bit chinh phc h, yu mn h v c h yu mn. Bn c mun bit ai l ngi lnh o tht s ca mt x nghip khng? Bn hy hi ngi no dm ng ra chu trch nhim khi x nghip ca h gp tht bi. Ngi lnh o phi l ngi ng mi chu so trc mi vn ca t chc. Ngi lnh o v qun l khng nhng th hin s rn ri, ti hng bin, tnh to bo, s kho lo, khng ch tp hp c nhn lc, m cn phi c nhng c tnh ch yu nh bit lm cho mi ng hp tc vi nhau lm vic, bit nhn ra v bit khai thc, s dng kh nng ca h, bit gip h on kt v thc c trch nhim ring ca mnh, cng nhau hon thnh s mng, nhim v chung ca t chc, ca nhm. Ngi ta nhn ra ngi lnh o khng ch qua tc phong im m, khim tn, m cn qua cch ch o cng vic. Trc nhng tr ngi kh khn, ngi lnh o y c dm ngh, dm lm hay khng. Thng thng, trc mt ngi lnh o, cc thuc cp thng hay t ra hng hi, nhit tnh trong cng vic. Ngi lnh o phi c i mt tin tng, su sc. Phi thy c u l ng lc chnh ca hot ng . Do bn cht tch cc, tn ty hay ch l mt hin tng nht thi ly lng cp trn. T ngi lnh o c th nh gi ng thc cht thuc cp ca mnh, ng thi c nhng bin php c th un nn kp thi. Thay v lnh m vi thuc cp, ngi lnh o nn ci m v n cn vi h, lm cho h tun phc mnh mt cch vui v, thoi mi, ch khng g p, min cng. ng xy ra tnh trng "khu phc m tm khng phc. Con ngi l mt bn th x hi, ai cng c quyn t do c nhn, nhng n phi c hng vo mt nn np,
146
Chng 8: LNH O
mt k lut. L ngi thi hnh nn np, k lut y ngi lnh o phi t ra tht xng ng l mt tm gng mi ngi noi theo. Ngi lnh o v qun l l ngi c s y nhim ca tp th, c bn phn phi gii thch, bo v, thc hin cho k c nhng cng vic v li ch ti cao ca c tp th. Ngi ta s nhn ra ngi lnh o v qun l qua nhng biu hin sau: S c mt ca bn l mt ngun ng vin thuc cp ca bn thm hng hi vt qua mi tr ngi trong cng vic. Nu mt lc no bn khng xut hin, nhng c tp th vn tin hnh tt cng vic, khi bn l ngi lnh o v qun l gii ri y. Mt gia nh, mt tp th, mt t chc, mt quc gia m khng c ngi lnh o, qun l th chng khc no nh mt thn th khng c u. Gia nh, tp th, t chc, quc gia y khng th tn ti v pht trin c. Mc d c rt nhiu l thuyt v s bnh ng, nhng rt thiu ngi cn n mt ngi lnh o c nng lc h tin tng v dn dt h vt qua mi chng gai trong cng vic. Khi khng c mt ai am hiu v vic lm v ng vin h, h cm thy bn chn, lo lng. S xut hin ca ngi lnh o trong lc ny rt ph hp vi nhu cu tm l ca h. Ngi lnh o s l ch da, l sc mnh v l ngun an i ca mi ngi. Mt cuc hi ngh gm cc i biu xut sc nht s khng lm c g, thm ch khng chun b c mt ba n tra, nu khng c ngi ch tr cuc hi ngh y. Ngi lnh o ng vai tr rt quan trng v cn thit i vi mt t chc, mt quc gia, nh ci u i vi mt c th. Ci u iu khin v quyt on mi c ch hot ng trong c th. Nu chng may h thn kinh trung ng b suy yu n mc khng cn pht huy tc dng c na, th hi cc b phn cn li ca c th c hot ng v pht trin bnh thng c khng (?). Tng t, tnh trng v t chc s xut hin khi thiu ngi lnh o v qun l. Tnh trng ny s dn n s tan r ca t chc. Ngi lnh o v qun l l biu tng r rt nht ca quyn lc v ca s ng nht. Va iu khin, va phi hp cc cng vic cc quan h ca thuc cp, ngi lnh o v qun l kp thi ngn chn nhng nhm chng i hoc c chia r. Trong mt t chc hay mt n v, ngi lnh o v qun l qu yu km th sau mt thi gian, nhng ch tt p s b phn ha, nhng nng lc c ti luyn s b thui cht. V sau cng l s ng chm, s mu thun xut hin. iu ny dt khot s a t chc hoc n v n ch dit vong.
147
Chng 8: LNH O
tp trung nhn lc mt cch c hiu qu, nht thit phi c mt ngi lnh o lm vic trn nguyn tc ng nht, c kh nng hng dn v khch l cc thuc cp theo ui n cng s mng c giao. Bt k mt t chc no cng c nhng mu thun, bt ng. Nu ai cng hnh ng theo ring, theo s hp hi ca mnh th nhng cuc xung t, s hiu lm v s chnh mng s gy ra mi phin phc, tr ngi, nh hng n s on kt v gim hiu qu cng vic. V vy, mi t chc phi c ngi lnh o v qun l. Nh lnh o l ngi chu trch nhim iu khin mi hot ng ca t chc. Cho d mi c nhn trong t chc c tnh v t, lng lng v s tn tm n u i chng na m thiu s lnh o, qun l iu khin ca ngi ng u th t chc cng b tht bi. hon thnh mt cng trnh, mt s nghip ln, ngi lnh o v qun l phi bit thu ht mi kh nng tim n ca tng c nhn. V khng phi ch ngi lnh o v qun l mi c nhng nh hng, nhng kh nng sng to trong cng vic. i khi nhng sng kin c ch bt ngun t qun chng, t nhng ngi thuc cp. Mt nhm nng lc rt xong, khng c g ng ch c th linh hot v tri hn ngy thng nh s iu khin ca ngi lnh o. Nhm khc vi nng lc xut sc li c th sa st, tan r theo bc hng dn ca ngi lnh o, m chnh thi , cch lm vic ca ng ta lm cho nhng ngi c ch nht cng phi nn lng v mt i tnh tch cc, lng hng hi. C mt vi quan im rt thin cn v vai tr ca ngi lnh o v qun l cho rng: ngi lnh o v qun l chng cn lng nghe mt kin no ca nhng ngi cng tc, ca nhng thuc cp. Ngi lnh o v qun l lun lun l ngi tuyt i v hon ho v mi mt. Cc quan nim ph nhn vai tr ca tp th v nhng ngi quan nim nh vy qun rng: "Tinh thn ng i l yu t rt quan trng, mt ngi lnh o v qun l d c thin ph n u cng khng th am tng ht tt c cc ng ngch ca cng vic. Nu ngi lnh o v qun l bit khai thc nhng ngi cng tc, thuc cp ca mnh, cc nng lc v thin cm ca h th ng ta thnh cng 50% ri y. Lng nhit tnh v khi c ca h s khng ngng pht sinh nhng sng kin qu bu. y khng phi l nhng iu kin tt ngi lnh o v qun l a s nghip ca mnh mau n thnh cng hay sao?. Khng nn cho rng lnh o v qun l l mt cng vic tm thng, ai cng lm c: Ch cn mt gng mt m m kh chu, ra ging k c, thi trch thng l . Mun tr thnh ngi lnh o v qun l gii, cn c lng thng yu i vi nhng ngi cng s v thuc cp ca mnh. Chnh c tnh ny cho php ta thu hiu c nhng tm t nguyn vng v kh nng ca mi ngi. y l mt trong nhng nguyn tc c bn thu ht c nhn tm
148
Chng 8: LNH O
Ngi lnh o v qun l cng cn c thc phng s, phng s ht mnh s nghip m chnh mnh v mi ngi trong t chc ang eo ui. Trong cng vic khng v li, c tinh thn dng cm, c nim phn khi lun lun xut pht t mt nim tin mnh lit vo s nghip c giao.
1.2. Nhng quan im khc nhau v bn cht ca con ngi v mi quan h mt thit ca chng i vi cng tc qun tr
1.2.1. Quan nim v con ngi ca Edgar H. Schein E.H.Schein a ra 4 m hnh quan nim v con ngi. (a) u tin ng a ra m hnh v li ch kinh t v cho rng con ngi trc ht b thc y bi ng c kinh t. V nhng ng c ny b ch o, gim st bi x nghip nn con ngi thc cht l th ng, b s dng, b thc y theo hng x nghip mong mun. (b) M hnh th hai gn lin vi nhng gi thit v mt x hi, n da trn quan im cho rng v c bn con ngi b thc y bi nhng nhu cu x hi. (c) M hnh th ba gn lin vi cc gi thit v t thn vn ng. y, cc ng c c chia thnh 5 nhm trong mt h thng cp bc t nhng nhu cu n gin tn ti cho ti nhng nhu cu cao nht v t thn vn ng vi s tn dng ti a tim nng ca con ngi. Theo quan im ny th con ngi t thc y mnh. H mun c v c th c hon thin. (d) M hnh th t da trn nhng gi thit phc hp, th hin quan im ring ca Schein v con ngi. Nhng gi thit c bn ca ng l, con ngi l mt thc th phc hp v c kh nng thay i, c nhiu ng c khc nhau kt hp thnh mt mu vn ng phc hp. Con ngi cn c kh nng hc hi nhng cch vn ng mi v c kh nng p ng li cc chin lc qun tr khc nhau. 1.2.2. Cc gi thit v bn cht con ngi ca Mc. Gregor Trong khi s dng nhng yu t sn xut c tnh cch khch quan v v tri nh t ai, t bn, nhiu nhn vt qun tr pht huy c kh nng c th c lng chnh xc mi tng quan gia ph tn v sn xut. Nhng yu t con ngi vn l mt n s trong sn xut. Mt trong nhng ngi u tin t cu hi mt cch r rt v bn cht con ngi l Douglas Mc. Gregor. Trong tc phm Human Side of Enterprise ng i ti mc cc oan v a ra hai cp gi thuyt v con ngi m ng coi l ngm cha trong nhng hnh ng ca nhng qun tr vin chuyn quyn v mm do. Loi qun tr vin chuyn quyn hoc loi Thuyt X c coi l nhng ngi s t gi thuyt nh sau v nhng ng lm cng vi mnh. (1) Mt con ngi trung bnh bm sinh khng thch lm vic v s trn trnh lm vic nu c th. 149
Chng 8: LNH O
(2) V bn tnh khng thch lm vic ca con ngi nn mi ngi u phi b p buc iu khin, hng dn v e da bng cc hnh pht buc h phi ht sc c gng t c nhng mc tiu ca t chc. (3) Ngi bnh thng bao gi cng thch b lnh o mun trn trnh trch nhim, c t hoi bo v ch mun an phn l trn ht. Mt trit l nh vy c biu th bng thuyt xc nhn khi nim v bn cht my mc v t chc ca con ngi. Nhng nh qun l ch trng theo Thuyt X u tin rng phi ginh c quyn lc tuyt i i vi nhng cng s ca mnh. i vi h, vic iu khin t bn ngoi thng qua gim st cht ch l thch hp nht i ph vi nhng ngi khng ng tin, v trch nhim v thiu kinh nghim. Ch c tin bc, li nhun v bng e da hnh pht mi thc y c ngi ta lm vic. Do , Thuyt X tn thnh cch tip cn nghim khc v ng h cch qun tr bng lnh o v kim tra. Ngc li, thuyt qun tr vin mm do, hoc Thuyt Y cho rng: (1) Con ngi cng cn v thch lm vic nh ngh ngi v gii tr. S lm vic cng cn c gng v th xc v tinh thn nh l trong khi vui chi hoc ngh ngi. (2) Vic kim tra t bn ngoi hoc e da bng hnh pht khng phi l cch duy nht buc con ngi phi c gng t cc mc tiu ca t chc. Con ngi c th ch ng v t gic trong vic thc hin nhng mc tiu ca t chc m h c giao ph. (3) Cc phn thng lin quan ti nhng kt qu cng vic ca h ng vai tr quan trng trong vic giao ph cho h thc hin mc tiu. (4) Trong nhng iu kin thch hp, ngi bnh thng khng ch hc cch chp nhn trch nhim m cn hc cch nhn trch nhim v mnh. (5) Khng t ngi c kh nng pht huy kh tt tr tng tng, ti nng v sc sng sng to. (6) Trong iu kin cng nghip hin i, ch c mt phn tr thc ca con ngi bnh thng c s dng. Thuyt Y l mt khoa hc qun tr thng qua t gic v t ch. Mc. Gregor ku gi s dng bin php t ch thay cho cch lnh o v iu khin thng qua nguyn tc th bc nh trn. Thng qua s thch ng c la chn i vi bn cht ca con ngi, nh qun tr phi sng to ra nhng iu kin ph hp cho cc thnh vin trong t chc c th t c mc tiu ca chnh mnh mt cch tt nht bng cch c gng ht sc v thnh cng ca x nghip. Mc d, khng th c c quyn t ch hon ton t c cc mc tiu ca t chc cng nh nhu cu c nhn, song ngi ta c th tm cch ginh c quyn t ch mc cao nht. iu ny ph thuc vo c ngi qun tr ln cc nhn vin. Cc mc tiu ca t chc cng c giao ph 150
Chng 8: LNH O
cho cc nhn vin nhiu bao nhiu th tinh thn t gic cng cao by nhiu. iu s dn n quyn t ch cao hn do nh hng t bn ngoi gim i ng k. Nhng vic ca ngi qun tr l giao ph cng vic cho nhng ngi ng tin cy v thc y h lm vic. Theo Mc. Gregor, ch khi quan tm n mt nhn vn ca x nghip th mi c gng mi t c kt qu. Tm hn v kh nng lnh hi gip con ngi to nn mt th gii sng to, t c mt mc tin on, v t c nim tin rng nhng nhu cu v bn tnh ca con ngi c th bin i c v hng dn c ti mc c th gip con ngi tr nn hon thin. Quan im ny v bn cht con ngi khin ta c th i n mt s kt lun c tnh cch cc k quan trng i vi Nhn Vt Qun Tr. (1) C nhn l mi quan tm nht ca con ngi. Con ngi t lo lng cho mnh c trong cuc sng cng nh trong s cht v trong mt x hi phn thnh hin i. Ai mun t c tin b l ngi mun chin thng. (2) C nhn s c gng tha mn nhng nhu cu cn bn ca bn tnh nu ci li ln hn ph tn C nhn nh rng: Con ngi thch lm vic. iu ny rt ng khi con ngi lm vic tha mn nhng nhu cu ca bn cht phc tp ca n. Ngay c khi lm vic v vu n cng c gng: Nhng khi t ti mc tha mn, n khng cn l tr v hng hi n lc v cng mt mc tiu (Koontz v O'Donnell). (3) C nhn c th chu c s lnh o. Con ngi hng ng s lnh o. Ngi ta c th dng nhiu phng php thuyt phc con ngi i theo mt con ng nh, nhng nhng phng php ny phi c la chn, vn dng v sp t trc sao cho hp vi nhu cu c nhn tha mn bn cht ca n. (4) C nhn mun sng v lm vic trong mt khung cnh x hi. iu ny c th ng trong hu ht cc trng hp. Tuy vy vn c mt nhu cu r rt khin cho mt s ngi a sng n dt. Chng hn, mt s nh khoa hc li lc vn lm vic m mn nht khi sng mt mnh. (5) C nhn gp phn to lp nhng c ch phc v nhng nhu cu chung ca tp th. C nhiu nhu cu mt con ngi l loi khng th tha mn c. H ch c th tha mn nu h hp tc lm vic. Nu ci li ln hn ph tn, con ngi d chp nhn hn ch quyn li c nhn. (6) Khng c con ngi trung bnh. 151
Chng 8: LNH O
Ai cng mong mun tin b, mun chng minh kh nng ca mnh trc nhng con ngi khc. Do vy, bn cht ca con ngi l khng my khi bng lng vi hin ti ca mnh. Nhu cu vn ln cao hn na bn nng tuyt i mi con ngi. (7) C nhn n lc cao nht khi c trng dng. "Con ngi nng ny mun em ht kh nng lm vic. N bc mnh khi khng c c hi p dng kin thc v ti nng gnh trch nhim nhm t kt qu. N chn nn khi phi lm vic na vi, lm vic u u theo thi quen. N t m mun bit mc kh nng ti a ca mnh v mun hnh ng mc (Koontz v ODonnell). 1.2.3. Thuyt Z ca Nht bn Nhiu cng ty ca Nht thnh cng trong kinh doanh. H t c nng sut lao ng cao ngi lao ng v s trung thnh cao ca h i vi cng ty. Cc nh qun tr Nht cho rng trong thc t khng c con ngi lao ng no hon ton c bn cht nh thuyt X v thuyt Y nu ln. iu m Mc. Gregor coi l bn cht ch c th l thi lao ng ca con ngi v thi lao ng tu thuc vo thi v cch thc h c i x trong thc t. Qua kinh nghim thnh cng ca cc cng ty Nht Bn, mi ngi lao ng u c th lm vic mt cch hng hi, nhit tnh nu h c tham gia vo cc quyt nh qun tr v c cng ty quan tm n cc nhu cu ca h. chnh l tinh thn ca thuyt Z. T tng then cht ca thuyt Z l dng ngi di hn. Nhn vin c thu nhn lm vic vnh vin trong cng ty, h c quan tm nng cao c trnh chuyn mn nghip v ln i sng vt cht, tinh thn. L thuyt Z hng nhn vin vo cng vic tp th v hp tc. Cc doanh nghip Nht bit kho lo kt hp c hai mt va l mt t chc c nng to ra li nhun, va l mt cng ng sinh sng m bo i sng cho mi cng nhn, to ra nhng c hi ti thiu mi ngi nu tch cc lm vic u c th tin thn v thnh cng. Tm li, con ngi, ngun lc qu nht ca doanh nghip phi c tn trng v i x mt cch xng ng.
II. Cc l thuyt v ng c v ng vin tinh thn lm vic ca nhn vin

Nh qun tr c trch nhim a t chc m h ph trch hon thnh mc tiu ca t chc . H thc hin nhim v thng qua n lc lm vic ca nhn vin m h ph trch. V vy mi nh qun tr u phi bit cch ng vin v lnh o nhn vin. C th ni rng, thnh cng ca nh qun tr ty thuc ch yu vo nng lc lnh
152
Chng 8: LNH O
o nhn vin di quyn h. Mt cch vn tt, nng lc lnh o tc l nng lc ng vin, tc ng, iu khin, v thng t vi nhn vin di quyn. V l lun cng nh v thc t, cc nh qun tr lm vic vi con ngi, v thng qua n lc ca con ngi t mc tiu. y l mt cng vic kh khn v con ngi thng phc tp v khng phi lc no cng ng x mt cch hp l. c bit rt kh hiu mt cch chnh xc ti sao con ngi hng hi lm vic. Chng ta cn nh rng cc l thuyt qun tr u dnh nhiu cng sc gii thch cc ng c bn trong thc y con ngi lm vic, v ty theo s gii thch cc ng c m l thuyt qun tr c nhng kin khc nhau v nhng bin php m nh qun tr nn p dng nhm t c s ng gp ti a ca con ngi vo s nghip chung.
2.1. L thuyt c in
V s ng vin c Taylor v cc tc gi trong trng phi l thuyt qun tr khoa hc nu ln vo u th k ny. Taylor cho rng mt trong nhng cng vic quan trng m cc nh qun tr phi lm l phi bo m cng nhn s thc hin nhng cng vic thng xuyn lp i lp li mt cch nhm chn nhng vi hiu qu cao nht. bo m iu , nh qun tr phi tm ra cch lm tt nht dy cho cng nhn, v dng cc kch thch v kinh t nh tin lng v tin thng ng vin cng nhn lm vic. Quan im ny c xy dng trn nhn thc l bn cht ch yu ca ngi lao ng trong x nghip l li bing, v cc nh qun tr rnh r v cng vic hn cng nhn; ngi lao ng ch c th c ng vin bng cc phn thng kinh t, v bn thn h cng khng c g ng gp cho x nghip ngoi sc lao ng ca h. Thc tin qun tr ti nhiu x nghip cho thy quan im ny khng phi l khng ng, v s kch thch bng tin bc thng cng a li s lm vic tch cc.
2.2. L thuyt tm l x hi hay quan h con ngi

Tuy nhin, quan im c in v s ng vin c chng minh l khng phi lc no cng chnh xc. L thuyt v quan h con ngi cho thy rng nhng quan h x hi trong lc lm vic c tc dng thc y hoc kim hm s hng hi lm vic ca cng nhn. L thuyt ny cng cho thy con ngi cng km s hng hi khi phi thng xuyn thc hin nhng cng vic nhm chn v n iu. T nhn thc , cc nh l thuyt tm l x hi cho rng cc nh qun tr c th ng vin con ngi bng cch tha nhn nhu cu x hi ca h, v to iu kin cho ngi lao ng cm thy hnh din v s hu ch v quan trng ca h trong cng vic chung. Nhng bin php m nh qun tr c th lm ng vin ngi lao ng theo l thuyt tm l x hi l cho ngi lao ng nhiu t do hn lm cc quyt nh lin quan n cng vic c giao, quan tm nhiu hn n cc nhm khng chnh thc trong x nghip, thng tin nhiu hn cho ngi lao ng bit cc k hoch v hot ng ca x nghip. 153
Chng 8: LNH O
2.3. L thuyt hin i v ng c v ng vin

Cng ging nh trng hp ca l thuyt c in, l thuyt tm l x hi trnh by kh chnh xc nhu cu x hi v tm l ca con ngi, trn c s , a ra nhng bin php hu hiu ng vin ngi lao ng. Tuy nhin, s nhn mnh nhu cu tm l x hi v b qun cc nhu cu vt cht cng khng hon ton ng n. c th lnh o v ng vin con ngi, nh qun tr phi hiu bit y cc ng c lm vic ca con ngi, v c nhng bin php ng vin hu hiu. Hin nay, cc l thuyt v ng c v s ng vin sau y thng c cp n: 2.3.1. Thuyt cp bc nhu cu ca Maslow Trong h thng l thuyt v qun tr v ng vin, thuyt cp bc nhu cu ca Abraham Maslow l thuyt c c mt s hiu bit rng ln. Maslow cho rng hnh vi ca con ngi bt ngun t nhu cu v nhng nhu cu ca con ngi c sp xp theo mt th t u tin t thp ti cao. Theo tm quan trng, cp bc nhu cu c sp xp thnh nm bc sau: X Nhng nhu cu c bn hay nhu cu sinh hc: l nhng nhu cu m bo cho con ngi tn ti nh: n, ung, mc, tn ti v pht trin ni ging v cc nhu cu ca c th khc. Y Nhng nhu cu v an ninh v an ton: l cc nhu cu nh n , sinh sng an ton, khng b de a, an ninh, chun mc, lut l... Z Nhng nhu cu x hi hay nhu cu lin kt v chp nhn: l cc nhu cu v tnh yu c chp nhn, bn b, x hi... [ Nhng nhu cu c tn trng: l cc nhu cu v t trng, tn trng ngi khc, c ngi khc tn trng, a v ... \ Nhng nhu cu t th hin hay t thn vn ng: l cc nhu cu nh chn, thin, m, t ch, sng to, hi hc... Maslow chia cc nhu cu thnh hai cp: cp cao v cp thp. Nhu cu cp thp l cc nhu cu sinh hc v nhu cu an ninh/an ton. Nhu cu cp cao bao gm cc nhu cu x hi, tn trng, v t th hin. S khc bit gia hai loi ny l cc nhu cu cp thp c tha mn ch yu t bn ngoi trong khi cc nhu cu cp cao li c tha mn ch yu l t ni ti ca con ngi. Maslow cho rng lm tha mn cc nhu cu cp thp l d lm hn so vi vic lm tha mn nhng nhu cu cp cao v nhu cu cp thp l c gii hn v c th c tha mn t bn ngoi. ng cn cho rng u tin cc nhu cu cp thp nht hot ng, n i hi c tha mn v nh vy n l ng lc thc y con ngi - n l nhn t ng c. Khi cc nhu cu ny c tha mn th n khng cn l yu t ng c na, lc cc nhu cu cp cao hn s xut hin. 154
Chng 8: LNH O
Nhu Cu T Thn Vn ng Cng vic th thch, c hi Lng nhn o, lng trc n, sng to, c o to kin thc, p Nhu Cu Tn Trng
c knh trng, a v, uy tn
Tham gia cc quyt nh quan trng, c bt chc v cao hn
Nhu Cu Lin K t & Chp Nhn Mi quan h thn thin vi ng Giao tip, tnh yu nghip, cp trn, khch hng Nhu Cu An Ninh/An Ton
Sc khe, an ninh
An ton lao ng, bo him tai nn lao ng, phc li x hi
Nhu Cu Sinh Hc
n, u ng, mc,
Tin lng, iu kin ni lm vic
Hnh 8.1. S Phn Cp Nhu Cu ca Maslow

Thuyt cp bc nhu cu ca Maslow c mt n quan trng i vi cc nh qun tr l mun lnh o nhn vin th iu quan trng l bn phi hiu ngi lao ng ca bn ang cp nhu cu no. T s hiu bit cho php bn a ra cc gii php ph hp cho vic tha mn nhu cu ca ngi lao ng ng thi bo m t n cc mc tiu t chc. 2.3.2. Thuyt ca David Mc. Clelland David Mc. Clelland cho rng con ngi c ba nhu cu c bn: nhu cu thnh tu, nhu cu lin minh, v nhu cu quyn lc. (1) Nhu cu thnh tu Ngi c nhu cu thnh tu cao l ngi lun theo ui vic gii quyt cng vic tt hn. H mun vt qua cc kh khn, tr ngi. H mun cm thy rng thnh cng hay tht bi ca h l do kt qu ca nhng hnh ng ca h. iu ny c ngha l h thch cc cng vic mang tnh thch thc. Nhng ngi c nhu cu thnh tu cao c ng vin lm vic tt hn. c tnh chung ca nhng ngi c nhu cu thnh tu cao : - Lng mong mun thc hin cc trch nhim c nhn. - Xu hng t ra cc mc tiu cao cho chnh h. - Nhu cu cao v s phn hi c th, ngay lp tc. - Nhanh chng, sm lm ch cng vic ca h.
155
Chng 8: LNH O
(2) Nhu cu lin minh Cng ging nh nhu cu x hi Maslow, l c chp nhn tnh yu, bn b ... Ngi lao ng c nhu cu ny mnh s lm vic tt nhng loi cng vic to ra s thn thin v cc quan h x hi. (3) Nhu cu quyn lc L nhu cu kim sot v nh hng n ngi khc v mi trng lm vic ca h. Cc nh nghin cu ch ra rng ngi c nhu cu quyn lc mnh v nhu cu thnh tu c xu hng tr thnh cc nh qun tr. Mt s ngi cn cho rng nh qun tr thnh cng l ngi c nhu cu quyn lc mnh nht, k n l nhu cu thnh tu v sau cng l nhu cu cn lin minh. 2.3.3. Thuyt E.R.G Clayton Alderfer gio s i hc Yale tin hnh sp xp li nghin cu ca Maslow v a ra kt lun ca mnh. ng cho rng: hnh ng ca con ngi bt ngun t nhu cu - cng ging nh cc nh nghin cu khc - song ng cho rng con ngi cng mt lc theo ui vic tha mn ba nhu cu c bn: nhu cu tn ti, nhu cu quan h v nhu cu pht trin. (1) Nhu cu tn ti (Existence needs) bao gm nhng i hi vt cht ti cn thit cho s tn ti ca con ngi, nhm nhu cu ny c ni dung ging nh nhu cu sinh l v nhu cu an ton ca Maslow. (2) Nhu cu quan h (Relatedness needs) l nhng i hi v quan h v tng tc qua li gia cc c nhn. Nhu cu quan h bao gm nhu cu x hi v mt phn nhu cu t trng (c tn trng). (3) Nhu cu pht trin (Growth needs) l i hi bn trong mi con ngi cho s pht trin c nhn, n bao gm nhu cu t th hin v mt phn nhu cu t trng (t trng v tn trng ngi khc). iu khc bit thuyt ny l Alderfer cho rng con ngi cng mt lc theo ui vic tha mn tt c cc nhu cu ch khng phi ch mt nhu cu nh quan im Maslow. Hn na, thuyt ny cn cho rng trong khi mt nhu cu no b cn tr v khng c tha mn th con ngi c xu hng dn n lc ca mnh sang tha mn cc nhu cu khc. Tc l nu nhu cu tn ti b cn tr, con ngi s dn n lc ca mnh sang vic theo ui nhu cu quan h v nhu cu pht trin. iu ny gii thch khi cuc sng kh khn con ngi c xu hng gn b vi nhau hn, quan h gia h tt hn v h dn n lc u t cho tng lai nhiu hn. 2.3.4. Thuyt hai nhn t ca Herzberg Herzberg pht trin thuyt ng vin ca ng ta bng cch ngh cc chuyn gia lm vic trong cc x nghip cng nghip lit k cc nhn t lm h tha mn v cc nhn t lm cho h c ng vin cao . ng thi yu cu h lit k 156
Chng 8: LNH O
cc trng hp (nhn t) m h khng c ng vin v bt mn. Pht hin ca Herzberg to ra mt s ngc nhin ln v n lm o ln nhn thc thng thng ca chng ta. Chng ta thng cho rng i ngc vi tha mn l bt mn v ngc li. Tc l ch c hai tnh trng hoc l tha mn hoc l bt mn. Herzberg cho rng c mt s nhn t lin quan ti s tha mn i vi cng tc, cn c gi l cc nhn t ng vin v cc nhn t ny l khc bit vi cc yu t lin quan ti s bt mn cn c gi l cc nhn t duy tr hay lng tnh. i vi cc nhn t ng vin nu gii quyt tt s to ra s tha mn v t s ng vin ngi lao ng lm vic tch cc v chm ch hn. Nhng nu gii quyt khng tt th to ra tnh trng khng tha mn ch cha chc bt mn. Trong khi i vi cc nhn t duy tr, nu gii quyt khng tt s to ra s bt mn, nhng nu gii quyt tt th to ra tnh trng khng bt mn ch cha chc c tnh trng tha mn. V d nh h thng phn phi thu nhp n v bn nu c xy dng khng tt s to cho bn s bt mn, song nu n c xy dng ng th cha chc to ra cho bn s tha mn.
L Thuyt Thang Nhu Cu ca MASLOW NHU CU T THN VN NG Cc yu t ng vin NHU CU V S TN TRNG L Thuyt Hai Yu T ca HERZBERG
Cng vic th thch Thnh tch Trch nhim Trng thnh trong cng vic S tin b a v S cng nhn
NHU CU LIN KT & CHP NHN NHU CU AN NINH/AN TON
Quan h gia cc c nhn Chnh sch & cch qun tr
Cc yu t duy tr
Cc iu kin lm vic An ton ngh nghip
NHU CU SINH HC
Tin lng Cuc s ng ring t
Hnh 8.2. So snh s phn cp nhu cu ca Maslow v thuyt 2 yu t ca Herzberg
nh hng ca cc nhn t c tm lc nh sau: Cc nhn t duy tr Khi ng Khi sai Khng c Bt mn s bt mn Khng Anh hng ng vin tiu cc Cc nhn t ng vin Khi ng Khi sai Tho mn Khng tho mn ng vin c Khng c s tng cng bt mn
157
Chng 8: LNH O
Thuyt hai nhn t ca Herzberg c ngha rt quan trng i vi cc nh qun tr trn cc phng din sau: 1. Nhng nhn t lm tha mn ngi lao ng l khc vi cc nhn t to ra s bt mn. V vy, bn khng th mong i s tha mn ca ngi lao ng bng cch n gin l xa b cc nguyn nhn gy ra s bt mn. 2. Vic ng vin nhn vin i hi phi gii quyt tha ng, ng thi c hai nhm nhn t duy tr v ng vin, khng th ch ch trng mt nhm no c. 2.3.5. Thuyt hy vng ca Vroom Nh tm l hc Victor H. Vroom cho rng con ngi s c thc y trong vic thc hin nhng cng vic t ti mc tiu nu h tin vo gi tr ca mc tiu , v h c th thy c rng nhng cng vic h lm s gip h t c mc tiu. L thuyt ca Vroom khng nh rng ng c thc y con ngi lm vic s c xc nh bi gi tr m h t vo kt qu c gng ca h, c nhn thm bi nim tin m h c. Ni cch khc, Vroom ch ra rng ng c thc y l sn phm ca gi tr mong i m con ngi t vo mc tiu v nhng c hi m h thy s hon thnh c nhng mc tiu . Thuyt ca Vroom c th c pht biu nh sau : ng c thc y = Mc ham m x Nim hy vng Khi mt ngi th vi vic t mc tiu th mc ham m coi nh bng khng (0); v mc ham m s c du m (-) khi con ngi phn i vic t ti mc tiu . Kt qu ca c hai trng hp u khng c ng c thc y. Tng t, mt ngi c th khng c ng c thc y no t ti mc tiu nu hy vng l s khng (0) hoc s m (-). Mt trong nhng nt hp dn ca l thuyt Vroom l n tha nhn tm quan trng ca cc nhu cu v ng c thc y khc nhau ca con ngi v cng hon ton ph hp vi h thng qun tr theo mc tiu (MBO). 2.3.6. M hnh ng c thc y ca Porter v Lawler L.W.Porter v E.F. Lawler i ti mt m hnh ng c thc y hon ho hn m phn ln c xy dng trn l thuyt v nim hy vng (Hnh 8.3). Nh m hnh cho thy, ton b s c gng hay sc mnh ca ng c thc y tu thuc vo gi tr ca phn thng v xc sut hay kh nng nhn c phn thng . Tip , kt qu thc hin nhim v c xc nh bi ng c thc y, kh nng lm vic ca con ngi (kin thc v k nng) v s nhn thc v nhim v cn thit. S thc hin tt nhim v tt yu s dn n phn thng ni ti (tin bc, hin vt) v phn thng bn ngoi (iu kin lm vic, a v). Nhng phn thng ny cng vi phn thng hp l theo nhn thc (ngha l mi c nhn nhn thc v tnh hp l v s cng bng i vi s tng thng) s dn n s tho mn. Nh vy s tho mn l kt qu tng hp ca nhiu phn thng. 158
Chng 8: LNH O
Gi tr cc phn thng Phn thng hp l theo nhn thc Kh nng thc hi n nhi m v
Phn thng ni ti
S tha mn
ng c thc y
Kt qu thc hi n nhi m v
Nhn thc v nhi m v cn thi t
Phn thng bn ngoi
Kh nng c nhn thng
Hnh 8.3. M Hnh ng C Thc y ca Porter v Lawler
M hnh ny l cch miu t thch hp hn v h thng ng c thc y. M hnh cho thy ng c thc y khng phi l vn nhn v qu n gin. 2.3.7. Thuyt v s cng bng Ngi lao ng trong t chc mun c i x mt cch cng bng, h c xu hng so snh nhng ng gp v phn thng ca h vi nhng ngi khc. Khi so snh nh gi c th c ba trng hp xy ra: (1) Nu ngi lao ng cho rng h c i x khng tt, phn thng l khng xng ng vi cng sc h b ra th h s bt mn v t h s lm vic khng ht kh nng v thm ch h s b vic. (2) Nu ngi lao ng tin rng h c i x ng, phn thng v i ng l tng xng vi cng sc ca h b ra th h s duy tr mc nng sut nh c. (3) Nu ngi lao ng nhn thc rng phn thng v i ng l cao hn so vi iu m h mong mun h s lm vic tch cc hn, chm ch hn. Song trong trng hp ny, h c xu hng gim gi tr ca phn thng. Mt iu kh khn l ngi lao ng thng c xu hng nh gi cao cng hin ca mnh v nh gi cao phn thng m ngi khc nhn c. Khi i mt vi s khng cng bng ngi lao ng thng c xu hng chp nhn, chu ng. Song nu h phi i mt vi s khng cng bng lu di th h s bt mn, phn ng li v thm ch h s b vic. Do c im ny nh qun tr phi lun lun quan tm
159
Chng 8: LNH O
ti nhn thc ca ngi lao ng v s cng bng, khng th ngi ch hoc yn tm khi ngi lao ng khng c kin. Cn phi hiu rng s khng c s cng bng tuyt i. Cng bng y khng phi l ngi lao ng nhn c bao nhiu m l cng bng c nhn thc. Thuyt v s cng bng i hi cc nh qun tr phi quan tm ti cc nhn t chi phi n nhn thc ca ngi lao ng v s cng bng v t tc ng to cho ngi lao ng c c mt nhn thc v s cng bng. 2.3.9. Chui mc xch nhu cu mong mun tha mn Chng ta c th xem ng c thc y nh mt phn ng ni tip: bt u vi s cm thy c nhu cu, dn ti nhng mong mun v cc mc tiu cn tm, a ti nhng trng thi cng thng thi thc (tc l dn ti nhng mong mun cn phi c tho mn) v tip dn n hnh ng t c cc mc tiu v cui cng tho mn c nhng iu mong mun. Trong thc t chui mc xch ny phc tp hn nhiu. Nhu cu cn ph thuc vo mi trng hot ng ca con ngi. Mt khc, tuy nhu cu l nguyn nhn ca hnh vi nhng nhu cu cng l kt qu ca hnh vi. S tho mn nhu cu ny c th dn n s ham mun tho mn cc nhu cu khc. Cng cn lu rng, ng c thc y v s tho mn l khc nhau. ng c thc y l xu hng v s c gng tho mn mt mong mun hoc mt mc tiu nht nh. S tho mn l s toi nguyn khi iu mong mi c p ng. Ni cch khc, ng c thc y ng xu th i ti mt kt qu, cn s tho mn l mt kt qu c thc hin.
Nhng Nhu Cu
Hnh thnh nn
Nhng Mong Mun
Nguyn nhn
Trng Thi Cng Thng
Dn n
Nhng Hnh ng
To ra
S Tha Mn
Hnh 8.4. Chui Mc Xch Nhu Cu Mong Mun Tha Mn

Theo quan im qun tr, mt ngi c th c s tho mn cao v cng vic nhng li c mc thp v ng c thc y cng vic hoc ngc li. Nhng ngi c ng c thc y mnh nhng t tho mn v cng vic th h s i kim nhng cng v khc. Cn nhng ngi nhn thc rng chc v ca h l ng gi, nhng h 160
Chng 8: LNH O
c tr lng qu thp so vi mc m h cho l tng xng th h s i tm kim cng vic khc. Trong khi xem xt v ng c thc y, chng ta khng th b qua m hnh ci gy v c c rt. Hnh tng ny c lin quan n vic s dng hnh thc thng v pht nhm thc y hnh vi mong mun. M hnh ny xut pht t mt cu chuyn c tch cho rng cch tt nht lm cho mt con la chuyn ng l t c c rt pha trc n, hoc dng gy nh vo pha sau n. Trong thc t, cc bin php thc y theo kiu c c rt vn c p dng. Thng l dng tin lng hoc tin thng. D cho tin khng phi l lc thc y duy nht, n , ang v s cn l bin php thc y quan trng. Tuy nhin, cng nhiu trng hp, ngi ta vn nhn c c rt nhng li khng quan tm ti vic thc hin nhim v. Chic gy l hnh thc e do: mt vic, mt thu nhp, gim tin lng, ging chc hoc cc hnh pht khc. N cng , ang v s l mt ng lc thc y mnh m.
III. Cc phong cch lnh o

3.1. Cc phong cch lnh o da trn vic s dng quyn lc.
C 3 phong cch lnh o c bn: (a) Phong cch lnh o chuyn quyn Ngi lnh o chuyn quyn l ngi thch ra lnh v ch i s phc tng, l ngi quyt on, t c lng tin vo cp di. H thc y nhn vin ch yu bng e do v trng pht. (b) Phong cch lnh o dn ch Ngi lnh o theo phong cch dn ch thng tham kho kin ca cp di v cc hnh ng v quyt nh c xut v khuyn khch s tham gia ca h. Loi ngi lnh o ny bao gm nhng nh lnh o khng hnh ng nu khng c s ng tnh ca cp di v nhng nh lnh o t quyt nh nhng c tham kho kin ca cp di trc khi hnh ng. Ngi lnh o dn ch lun c lng tin v hy vng vo cp di. (c) Phong cch lnh o t do Ngi lnh o theo phong cch t do rt t s dng quyn lc ca h v dnh cho cp di mc t do cao. H xem vai tr ca h ch l ngi gip cc hot ng ca thuc cp bng cch cung cp thng tin v hnh ng nh mt u mi lin h vi mi trng bn ngoi. Vic s dng phong cch no ph thuc vo nhng iu kin v hon cnh c th. Mt nh qun tr c th rt chuyn quyn trong trng hp khn cp. Ngi 161
Chng 8: LNH O
i trng i cu ho khng th t chc mt cuc hi tho dn ch vi cc i vin bn cch tt nht dp tt mt m chy ang xy ra m phi nhanh chng a ra nhng mnh lnh m ng ta cho l tt nht.
3.2. Cc phong cch lnh o theo cch tip cn ca Likert

Likert nghin cu cc kiu mu v phong cch ca cc nh lnh o v qun tr trong nhiu nm v a ra nhng tng v nhng cch tip cn quan trng i vi vic hiu bit v hnh vi lnh o. ng coi mt nh qun tr c hiu qu l ngi nh hng mnh m vo cp di, da vo s lin lc gi cho tt c cc b phn hot ng nh l mt n v. Tt c thnh vin ca mt nhm, k c ngi qun tr hay lnh o, la chn mt thi h tr, trong h chia x ln nhau cc nhu cu, cc gi tr, cc nguyn vng, cc mc ch v nhng trin vng chung. V n ch trng n cc ng c thc y con ngi, nn Likert coi y l cch tip cn hiu qu nht lnh o mt nhm. Nhm nh hng cho vic nghin cu v lm r cc khi nim ca mnh, Likert gi thit c 4 h thng phong cch qun tr. Phong cch qun tr theo h thng 1 c m t l cch qun tr quyt on p ch. Cc nh qun tr loi ny chuyn quyn cao , c t lng tin vo cp di, thc y ngi ta bng s e do v trng pht vi nhng phn thng him hoi, tin hnh thng tin t trn xung di v gii hn vic ra quyt nh cp cao nht. Phong cch qun tr theo h thng 2 c gi l cch qun tr quyt on nhn t, cc nh qun tr loi ny c lng tin ca cp trn v tin vo cp di, thc y bng khen thng v mt t bng e do v trng pht, cho php c t nhiu thng tin ln trn, tip thu mt s t tng v kin t cp di, cho php phn no s giao quyn ra quyt nh nhng vi kim tra cht ch v mt chnh sch. Phong cch qun tr theo h thng 3 c coi l cch qun tr tham vn, cc nh qun tr ny c s tin tng v hy vng ln nhng khng hon ton vo cp di, thng tm cch s dng cc t tng v kin ca cp di, dng cc phn thng thc y, v t nhiu c s tham gia thc hin lung thng tin c hai chiu ln v xung, hoch nh chnh sch rng ri v cc quyt nh chung cp cao nht vi mt s quyt nh c th cp thp hn, v hnh ng c tham kho kin theo nhng cch khc nhau. Phong cch qun tr theo h thng 4 l cch qun tr c s tham gia nhiu nht trong cc cch qun tr v coi l cch qun tr tham gia theo nhm. Cc nh qun tr theo h thng 4 c lng tin v s hy vng hon ton vo cp di mi vn , lun lun thu nhn cc t tng v kin cp di v s dng n mt cch xy dng, c nhng phn thng v mt kinh t da trn s tham gia theo nhm v s li cun vo cc lnh vc nh thit lp cc mc tiu v nh gi s tin b theo cc mc tiu 162
Chng 8: LNH O
, thc hin nhiu trao i thng tin ln trn v xung di v vi nhng ngi cng cp, khuyn khch vic ra quyt nh trong sut ton b t chc v mt khc hot ng khi coi bn thn h v cp di ca h nh l mt nhm.
R t t R t nhi u
H Thng 1
H Thng 2
H Thng 3
H Thng 4
Quyt on p Ch
Quyt on Nhn T
Tham Vn
Tham Gia theo Nhm
Hnh 8.5. Bn H Thng Phong Cch Qun Tr theo Likert
Likert nhn thy rng cc nh qun tr p dng cch tip cn theo h thng 4 vo cc hot ng ca mnh thu c thnh cng ln nht vi t cch l ngi ch huy. Hn th na ng lu rng cc b phn v cc cng ty c qun l bng cch tip cn theo h thng 4 c kt qu tt nht trong vic t ra cc mc tiu v t c chng v ni chung hiu qu hn. ng cho rng s thnh cng ny ch yu l do phm vi tham gia trong qun l v phm vi m trong cch thc hnh h tr cp di duy tr.
3.3. bn c qun tr
Mt trong nhng cch tip cn c bit n nhiu nht th hin cc phong cch lnh o l bn c qun tr do Robert Blake v Jane Mouton xut vo nm 1954. Da trn nghin cu v tm quan trng ca mi quan tm ca nh qun tr i vi c vn sn xutln con ngi, Blake v Mouton tm ra gii php th hin mi quan tm . bn c qun tr c s dng nh l mt phng tin hun luyn qun l v xc nh nhng cch phi hp khc nhau ca cc phong cch lnh o. bn c c 2 chiu, quan tm ti con ngi v quan tm ti sn xut. Theo cc tc gi, khi nim quan tm ti nhm din t vic cc nh qun tr quan tm nh th no i vi sn xut (cng vic) hay i vi con ngi. S quan tm ti sn xut bao gm cc thi ca nh qun tr i vi nhng vn nh cht lng ca cc quyt nh, cc dch v tham mu, hiu qu cng tc v khi lng sn phm. 163
Chng 8: LNH O
S quan tm ti con ngi bao gm nhng yu t nh mc ca s cam kt c nhn i vi vic t c mc tiu, duy tr lng t trng ca nhn vin, vic giao trch nhim da trn c s s tin cy hn l s phc tng, vic chun b cc iu kin lm vic tt, duy tr s tho mn cc mi quan h gia con ngi.
PHONG CCH 1-9

Thng qua s quan tm su sc n nhu c u con ngi, to ra mt bu khng kh thn i v thun l i trong t chc
9 8 7 6 5 4 3 2 1 PHONG CCH 1-1

Quan tm rt t n con ngi. B mc cng vi c, hot ng nh mt ngi cung c p thng tin t trn xung
PHONG CCH 9-9

Cng vi c c hon thnh do mi cam k t v i s ph thuc ln nhau thng qua nhng rng buc chung v mc tiu t chc vi s tin t ng v tn tr ng nhn vin
PHONG CCH 5-5

Hon thnh nhi m v thch hp thng qua s cn i gia mc cng vi c v mc tha mn v tinh thn
PHONG CCH 9-1

Quan tm n vi c tri n khai cc hot ng c hi u qu. t quan tm n con ng i. Chuyn quy n trong lnh o
Hnh 8.6. Bn C Qun Tr

Blake v Mouton tha nhn bn phong cch cc oan c bn: - Phong cch 1.1: cc nh qun tr quan tm rt t n con ngi v sn xut, v tham gia ti thiu trong cng vic ca h, xt theo mi ngha v mc ch. H b mc cng vic, dm chn ti ch v hnh ng nh nhng ngi bo tin em cc thng tin t cp trn xung cho cp di. - Phong cch 9.9: l nhng ngi th hin trong cc hnh ng ca h s hin dng cao nht c th c cho c con ngi ln sn xut. H l cc nh qun l ng i thc s c kh nng ni kt c cc nhu cu sn xut ca mt c s vi cc nhu cu c nhn. - Phong cch 1.9: cc nh qun l rt t hoc khng quan tm g c n sn xut khuyn khch mt mi trng trong mi ngi u thoi mi, thn i v hnh phc, khng ai quan tm n vic em ht c gng phi hp thc hin cc mc tiu ca c s.
164
Chng 8: LNH O
- Phong cch 9.1: cch nh qun l ch quan tm n vic trin khai mt hot ng c hiu qu, h c t hoc khng quan tm n con ngi v h hon ton chuyn quyn trong phong cch lnh o ca h. Bng cch s dng bn phong cch cc oan , mi k thut, cch tip cn hay phong cch qun l u c th t c vo mt ch no trong bn c. R rng cc nh qun l theo phong cch 5.5 quan tm va phi i vi sn xutv i vi con ngi. H nhn c mt mc tinh thn v sn xut thch hp, nhng khng ni bt. H khng t cc mc tiu qu cao v c thi kh rng lng i vi con ngi. bn c qun tr l gii php hu ch xc nh v phn loi cc phong cch qun tr khc nhau. Nhiu nghin cu khc cho rng phong cch lnh o ca nh qun tr cn cn phi thch ng vi cc tnh hung c th. H coi lnh o bao gm hng lot phong cch t phong cch tp trung cao vo th trng n kiu tp trung cao vo cp di. N thay i theo mc quyn hn m mt nh lnh o trao cho cp di. H cho rng mt phong cch lnh o tt phi ph hp vi cc iu kin tnh hung v cc c nhn.
IV. La chn phng php lnh o v s dng nhn vin thch hp

Trong mt t chc, khi nh qun tr c nng lc cng nh nhng phm cht cn thit nu, nh qun tr nht thit phi hiu c tm l ca nhn vin cng nh nhng nhu cu h i hi t t chc, t nh qun tr. Nh qun tr phi chn nhng cch thc qun tr ph hp, khuyn khch thch hp lm h phn khi, t tng nng sut lm vic. Nu thc hin c iu th nh qun tr thnh cng. S dng nhn vin l mt phm tr phc tp, do vy nh qun tr phi chn nhng phng php lnh o t hiu qu tt nht t nhng c tnh, tnh cch phc tp ca nhng ngi thuc cp. Khi chn mt phng php lnh o, s dng nhn vin thch hp th nh qun tr cn phi quan tm n nhng iu di y: (1) C nhn nhn vin Khng bao gi c hai ngi ging ht nhau v tm l, tnh cch cng nh vc dng. Chnh nhng im khc bit i hi nh qun tr cn c phng php lnh o, ngh thut s dng h khc nhau. (2) Tp th nhn vin
165
Chng 8: LNH O
c tnh chung ca nhng ngi trong mt nhm nh hng n phng php v ngh thut s dng. Nhng ngi trong mt nhm c th khc nhau v quan im sng, v vn ha ca tp th ... chnh s khc nhau m nh qun tr chn phng php lnh o v s dng khc nhau cho ph hp. (3) Tnh hung lnh o v s dng Cuc sng ca tp th v ca tng nhn vin c nhng nim vui, ni bun hay nhng lc lm vic cng thng. V vy m phng thc lnh o v s dng h theo mi tnh hung cng khc nhau. (4) C tnh ca nh qun tr Nh qun tr thuc loi ngi nh th no, ph thuc vo c tnh ca h. C tnh ca nh qun tr l nhng nhn t quyt nh n phng thc lnh o cng nh vic s dng nhn vin, b tr v phn cng h. Mi loi c tnh s c phng thc v ngh thut s dng nhn vin khc nhau. Trn thc t ngi ta c th s dng nhiu phng php lnh o khc nhau. Sau y l nhng phng php lnh o ch yu hay c s dng : - Phng php lnh o bng cng c hnh chnh, mnh lnh - Phng php lnh o bng cng c kinh t - Phng php lnh o bng tm l, gio dc, thuyt phc, ng vin - Phng php lnh o trc tip - Phng php lnh o gin tip - Phng php lnh o bng cch nu gng - Phng php lnh o tp trung - Phng php lnh o c on - Phng php lnh o dn ch - Phng php lnh o t do - Phng php lnh o ly c tr c - Phng php lnh o d ha vi qu - Phng php lnh o theo kiu cy gy v c c rt - Phng php lnh o theo kiu rn e - Phng php lnh o theo kiu th on - Phng php lnh o bng vt cht - Phng php lnh o kt hp
166
Chng 8: LNH O
Mt nh qun tr c th s dng bt k mt hoc mt s trong nhng phng php trn. Nhn chung ngy nay ngi ta thng hay s dng phng php lnh o dn ch, v phng php ny hp lng ngi v v th n d thnh cng hn, mang li kt qu kh quan hn. iu ny khng c ngha l mi nh qun tr u phi lun lun s dng mt phng php ny trong sut qu trnh lnh o ca mnh. Ngh thut lnh o v ngh thut s dng con ngi i hi mt s uyn chuyn nn qun tr cn bit cch s dng cc phng php lnh o mt cch ng lc, ng tnh trng v ng tnh hung. Nhim v ca nh qun tr l s dng linh hot cc phng php cng ngh thut lnh o s dng con ngi mt cch hp l vi nhng iu kin ca cng vic cng nh vic b tr cho ph hp vi chc nng, nng lc v trnh ca h. N s dn dt h n s thnh cng trong cng tc qun tr nhn s trong cng ty. Trong vic s dng v lnh o con ngi mt n v, nh qun tr thng trc tip lm vic vi tng c nhn ring l. V vy cch thc i x vi tng ngi l mt yu t quan trng quyt nh s thnh cng ca nh qun tr. Do nh qun tr khi quyt nh phng php v ngh thut s dng con ngi ca mnh cn nghin cu n nhng yu t sau: (1) Tui tc: nh qun tr thng s dng phng php lnh o t do i vi nhng ngi cao tui v kinh nghim hn h. Ngc li i vi nhng ngi nh tui hn th nh qun tr li s dng phng php c on. (2) Gii tnh: mc d tt c ph n u phn khng s thng tr nhng thng th h s lm vic tt hn di s lnh o c on, c ti, cn phng php dn ch v t do c l thch hp vi nhng bc cha m v anh, ch ca h. (3) Kinh nghim: Nu nhn vin ca bn c nhiu kinh nghim ngh nghip hn th nh qun tr nn s dng phng php dn ch hay t do. Nh qun tr cn bit c tnh ca con ngi hu nh khng c gii hn. Mi c tnh s c cch suy ngh v hnh ng khc nhau do s mun mu mun v ca tr tng tng con ngi. V vy mi c tnh v hnh vi ca h u phi c phng php s dng cho ph hp nh sau: (1) Cn s dng phng php c on, c ti vi nhng loi ngi sau (a) Nhng ngi hay c thi chng i H khng thch quyn lc, ngang tng, hay gy g. Do phng php c ti s c p dng ch ng tnh kh , hng nng lc ca h vo nhng mc tiu mong mun. (b) Nhng ngi khng t ch
167
Chng 8: LNH O
Loi ngi ny lun cm thy thiu ch v ngh lc. V th i vi h cn phi c nhng qui nh cng rn. H thng thy u lo v bt nh nn cn c nh lnh o y uy quyn v giu nng lc t to nim tin cho h. (2) Cn s dng phng php dn ch i vi nhng loi ngi sau (a) Nhng ngi c tinh thn hp tc H sn lng cng tc vi ngi khc khng c ngha l ph nhn ti nng, c tnh ca mnh. Tuy nhin mt nhn vin c c tnh nh th ny s pht huy nng lc cao nht nu c lnh o theo phng php dn ch, v h rt t cn s lnh o. (b) Nhng ngi thch li sng tp th Nhng ngi ny thng thch c lm vic trong tp th, anh em, bn ng nghip. Phng php dn ch l cch tt nht lnh o h. H cn rt t s gim st m vn pht huy c nng lc ti a v h lm vic v mc ch ca tp th l ch yu. H s cm thy thoi mi nu lm vic trong mi trng tp th on kt, gn b v hu ngh. (3) i vi nhng loi ngi sau nn cho h t do hot ng (a) Nhng ngi hay c u c c nhn Nhng ngi ny thng c pht huy nng lc cao nht nu c lnh o bng phng php t do hot ng, min l h nhn thc c cng vic h lm. H thng thch nhng li khen v c mi ngi ch n nng lc ca mnh. (b) Nhng ngi khng thch giao tip vi x hi Phng php ny s to ra bu khng kh thch hp cho h, to iu kin cho h lm vic v pht huy tt nng lc ca h. T nhng kinh nghim thc t cho php ngi ta rt ra nhng nhn xt sau: (1) Trong cc phng php lnh o, s c mt hoc mt s phng php t nhin i vi nh qun tr hn nhng phng php khc. Nhn chung, i vi bn nn p dng phng php ny tt hn nhng phng php cn li. (2) D thch phng php no i na, nh qun tr cng c lc dng mt s phng php khc nhau nhng mc khc nhau. (3) Nu nh qun tr thch mt phng php lnh o no th iu ny nh hng rt ln n s la chn ca nh qun tr. Nu tnh hung thay i, hay c nhng yu t i hi bn s dng phng php thch hp nht, th nh qun tr nn kim tra c tnh ca mnh trc khi s dng nhn vin. Nh qun tr kim tra c tnh ca mnh, xem bn cht ca mnh l c ti, c on, dn ch hay t do.
168
Chng 8: LNH O
Tht kh nhn ra li lm ca mnh v nh gi v mnh mt cch khch quan. y s l mt iu ht sc gay go, nhng nh qun tr cn phi bit mnh l mu nh lnh o no c th s dng c hiu qu nht cc phng php c th s dng. Nu hiu r hn v bn thn v c th nhn li, hiu c nhng kh khn m bn vp phi trong qu kh v t rt ra kinh nghim cho tng lai, th thnh cng s n vi bn. Cn i vi nhm nhn vin nh qun tr c th nh gi mt cch r rng. Nh qun tr phi tr li nhng cu hi quan trng: Nhm nhn vin ca ti lm vic nh th no t n mc tiu? Cu tr li khng c ngn gn chung chung nht nh tt hay khng tt, m phi chi tit, c th nh sau: - Nhm nhn vin ca ti lm vic ht sc mnh, tuy nhin c mt hn ch l tay ngh ca h cn non nt bi thiu kinh nghim v thiu hun luyn. - Nhm nhn vin ca ti dng nh khng quan tm n cng vic. Phi dng quyn lc cng rn th h mi c th lm xong cng vic. Nu nh qun tr thay i ni dung cng nh hnh thc cu hi mt cht th c th t c nhng thng tin cn thit chn phng php lnh o v ngh thut s dng ph hp vi c tnh ca nhm, ca tng thnh vin. Sau y l mt cch t hi: Nhm ca ti cn nhng g gip ti hon thnh cng vic ca nhm, cng nh hon thnh cng tc qun tr ca ti?. tr li, cn ngh n hai iu: a) Cc yu t lin quan n s hiu bit v mc ch ca cng vic v trnh hun luyn. b) Cc phng php lnh o v ngh thut s dng ph hp nht nhm khc phc ti a nhng mt cn yu km, h tr nhng yu t m nhm, con ngi ang cn. Mun s dng thnh cng con ngi v lnh o t chc mt cch c hiu qu, nh qun tr phi nh gi c c tnh ca mnh, c tnh ca nhn vin v t chn phng php lnh o ph hp. Cc yu t c bn trn gip nh qun tr s dng con ngi thnh cng mc tng i cao. Phn cn li thuc v cch c x, cch quan h ca nh qun tr i vi nhn vin, c ngha l vic giao t nhn s phi tt p gia hai bn.
V. Qun tr thay i v xung t

Nhng nh qun tr hu hiu phi bit ch ng bin i, qun tr xung t v gi cho xung t trong gii hn c th chp nhn c. Nhng bin i a n
169
Chng 8: LNH O
xung t v thng gia tng kch ng i vi nhn vin. Hn na, bin i thng l mt cht xc tc ca thay i. Nu khng c thay i th cng vic ca nh qun tr tht d dng: hoch nh xong ri cng vic c din tin ng nh khng c g phi gii quyt na. iu ny ch c th xy ra khi hon cnh khng c bt trc, khng cn ti thch ng, mi s c d on mt cch chc chn, khng c s cnh tranh ca nhng sn phm v dch v mi, nhu cu ca khch hng lun c nh. Nhng nh qun tr phi lm vic trong mt mi trng lun thay i, i hi nhng thch ng ni ti. Nh qun tr phi l tc nhn m nhim vic iu khin tin trnh thay i. Trong thc t tc nhn c th l bt c nh qun tr no, hay mt nhn vin, hoc cng c th l c vn nm trong t chc. Nhng ngi ngoi t chc thng c mt cch nhn khch quan hn, song h li khng nm c lch s, np vn ho, th thc iu hnh v nhn vin. Nhng nh qun tr ca t chc khi lm tc nhn ca bin i c th chn chn hn v cng thn trng hn, v h phi sng vi nhng hu qu ca vic thay i.
5.1. Yu t gy bin ng
5.1.1. Yu t bn ngoi Gm c th trng, lut l Nh nc v nhng thay i kinh t l cc yu t nh hng quan trng n t chc, thng c tc ng thc y s thay i. Nhng iu kin kinh t mi a phng nh gi nhn cng r, gi sinh hot thp..cng l nhn t a n vic thay i a im ca cc c s sn xut chng hn. 5.1.2. Yu t bn trong Nhng yu t bn trong gy bin ng c th xut pht ch yu t nhng vn hnh bn trong t chc, hoc pht trin t nhng tc ng ca nhng thay i bn ngoi. Mt s thay i v chin lc lun ko theo rt nhiu nhng thay i ni b. Nhn lc cng thng l mt yu t gy bin ng. Phn ln ngi ta khng thch bin i nu khng c li cho h, v ngi ta cho rng s bin ng l s khng chc chn, lo lng cho s mt mt ca bn thn, v s tin tng rng thay i khng mang li li ch tt nht cho t chc. Bin i c ngha l thay th ci bit bng ci cha tht hiu thu o, cn c ngha l nghi ng. Ngi ta chng li thay i cn v lo s mt nhng g h ang c nh a v, tin ti, quyn hnh, bn b, tin nghi v.v. Nguyn nhn cui cng l h tin rng s thay i khng ph hp vi mc tiu v quyn li ca t chc.
170
Chng 8: LNH O
5.1.3. Qu trnh thay i Phi hiu r tnh cht phc tp ca qu trnh thay i th mi c th gim bt s chng li bin i. Ch nghin cu s bin i cha m phi thy qu trnh 3 bc l lm tan bng tnh trng n nh c, thay i sang mt tnh trng mi v ng bng tr li tnh trng mi cho n tn ti. V d c mt doanh nghip c ba c s ba ni, quyt nh sp nhp l mt. Quyt nh thay i c ngha l di chuyn 150 nhn vin, b bt mt s chc v v thit lp mt s chc v v thit lp mt cp h ch huy mi. Mt s nhn vin khng th di chuyn c v nhng l do c nhn nh i trng cho con ci, tm bn mi, ngi cng s mi, phn nh li trch nhim.v.v. th ch cn cch xin thi vic. V vy lm gim bt li s khng c, phi c bc lm tan bng bng cch gia tng ng lc tin ti, hn ch ng lc tr hon hay kt hp c hai cch, chng hn nh bng cch dng nhng kch thch nh tng lng, tr chi ph dn nh, cho vay c th chp vi li sut thp, khuyn nh tng ngi. Sau c th p dng bc lm thay i. Di y l 6 chin thut i ph vi s chng i vi thay i. (1) Gio dc v thng tin: cho nhn vin thy v hiu rng s thay i l ng v hp l, bng nhng cuc ni chuyn tay i, vi nhm... Cch ny ch c kt qu nu thnh tht v tin tng trong quan h gia nh qun tr v nhn vin. Ngoi ra cng tnh n thi gian v c gng phi c xem chin thut ny p dng c li khng. (2) Tham d: Ngi no tham d vo mt thay i th kh c th chng i, v vy phi cho nhng ngi chng i tham d quyt nh. Ngoi ra, vic cn lm cho quyt nh c cht lng hn. Nhng cng c th lm cho quyt nh xu i v hao tn th gi nu nh qun tr khng ch ng mc n bc ny. (3) To d dng v h tr: Nu s s hi v lo lng ca nhn vin cao th phi dng cch khuyn nh, hun luyn nhng k nng mi, hay cho ngh php ngn hn c hng lng. (4) Thng lng: Nu nhng ngi chng i ch l s t v v nhng l do c nhn th c th thng lng vi nhng cng vic quan trng hn, c t chc i th chi ph tm ni c nh trong trng hp chuyn a im. (5) Vn ng v li ko: tc l dng nh hng mt cch kn o va ng vin va a nhn vin tham d, khng phi l c mt quyt nh tt hn m c s ng tnh ca h. (6) Cng ch: dng nhng li e do v dng p lc nhng ngi chng i phi chp nhn thay i. Tip theo l bc ng bng tr li trong c s thay th nhng lc lng tm thi bng nhng lc lng c nh. 171
Chng 8: LNH O
5.2. K thut qun tr s thay i

Ba loi i tng cho s thay i l con ngi, cu trc t chc v k thut. Bin i nhn s, tc bin i thi , k nng, nguyn vng ca con ngi, nhn thc v hnh vi. Thay i cu trc bao gm nhng thay i tng quan quyn hnh, c ch phi hp, mc tp trung ho, ti thit k cng vic. Thay i k thut, c th l nhng thay i v cch x l cng vic hoc nhng phng php v thit b s dng.
172
Chng 8: LNH O
5.2.1. Xung t Xung t lin quan ti nhng khc bit khng th dung ho c, dn ti hnh thc no ca s can thip i khng. Xung t bao gm dng nh nh s can thip t nh, gin tip v t ch, n nhng dng bc l nh nh cng, ph hoi v chin tranh. Quan im c in cho rng xung t biu hin mt s lch lc bn trong mt t chc, tri li quan im hnh vi th cho rng xung t l mt hu qu t nhin khng trnh c ca bt c t chc no. Quan im ny cng cho rng xung t l tai hi nn cn phi trnh. Quan im tng tc mi xut hin gn y cho rng mt s xung t l rt cn thit cho mt t chc hay mt n v c th thc thi c hiu qu. Quan im ny phn ra 2 loi xung t c li v c hi cho chc nng (Hnh 8.7).
Mc xung t
Hiu qu hot ng ca t chc
A
Tnh hung Mc xung t Loi xung t Thu c tnh ni b ca t chc Mc hiu qu ca t chc A Thp/ Khng c Bt li cho chc nng
B
B Ti u C li cho chc nng
C
C Cao Bt l i cho chc nng D ph v Hn lon Thiu hp tc Thp
Th C th tn ti Tr tr Tnh t quyt Chm thay i Lun i mi Thiu tng m i Thp Cao
Hnh 8.7. Xung t v Hiu Qu ca T Chc
173
Chng 8: LNH O
Loi th nht ym tr cho vic t c mc tiu trong khi loi th hai li l nhng cn tr. Tuy nhin, lm th no nh qun tr nhn bit xung t no c li v bt li cho chc nng? Trong thc tin qun tr, s khc bit gia 2 loi xung t ny l khng r rng v chnh xc. Cng khng c mc xung t no l c th c chp nhn hon ton hoc khng chp nhn di tt c mi iu kin. Mt loi xung t v mc xung t c th s h tr cho s hng n mc tiu ca mt b phn ny trong t chc th i vi b phn khc hoc cng chnh b phn vo thi im khc s ngn cn vic t c mc tiu. S thch thc i vi nhng nh qun tr nh trnh by trong Hnh 8.7 l h mun to ra mt mi trng trong t chc hoc n v ca h m s xung t mnh nhng khng cho php xung t n cc cc im. iu ny c ngha l khng qu nhiu v cng khng qu t xung t c mong i. 5.2.2. Ngun gc xung t Nhng ngun gc c th gy nn xung t c th k: Khng ho hp v mc tiu: Mt t chc lun lun c s bt ng gia cc nhn vin v cc b phn, nhng khc bit v mc tiu a n nhng xung t gia cc n v. Nhng quan h cu trc: tt c nhng t chc bao gm nhng phn l thuc vo nhau, chnh n l kh nng tim tng ca xung t. Nhng ti nguyn him: cng gy ra nhng xung t khi nhng ti nguyn ny khng c phn phi theo ng yu cu ca cc n v. Nhng sai lch v thng tin: c th l do c d nm c th lc, cng l mt trong nhng ngun gc tim tng ca cc xung t. 5.2.3. Qun tr xung t Ngi qun l thit lp mt mc xung t m h cho l ti u cho hot ng hu hiu ca h ri so snh gia mc thc t v mc mong mun. Nu chng bng nhau, l mc ti u, khng cn n s can thip. Nu thc t ln hn, cn phi cho n gim bt bng cch p dng bin php thch hp x l. Trong trng hp ngc li tm cch kch thch n.
TM LC
Chc nng lnh o c xem nh l mt qu trnh tc ng n con ngi, lm cho h thc s sn sng v nhit tnh phn u hon thnh nhng mc tiu ca doanh nghip. Ngi lnh o gii phi l ngi nm c bn cht ca con ngi, bit kch thch ng vin, bit khi dy ng c thc y hnh ng ca h. C nhng quan im v gi thit khc nhau v bn cht, thi v hnh vi ca con ngi. Edgar H. Schein a ra 4 m hnh khc nhau: li ch kinh t, x hi, t thn 174
Chng 8: LNH O
vn ng v phc hp ; trong khi , Mc Gregor li a ra hai h thng gi thit l thuyt X v thuyt Y. Bn cnh , cc nh qun tr Nht bn nhn thy rng trong thc t khng c con ngi no hon ton c bn cht nh thuyt X hoc thuyt Y, h cp n vn ny bng thuyt Z, m thc t qun l theo tinh thn ca thuyt ny mang n nhng thnh cng to ln cho cc doanh nghip Nht bn. Nhng khng c m hnh n l no c th gii thch mt cch y c tnh phc tp ca bn cht con ngi. Nhu cu l nguyn nhn ca hnh vi, ca ng c thc y nhng nhu cu cng l kt qu ca hnh vi. Cc l thuyt v ng c thc y bao gm l thuyt phn cp nhu cu ca Maslow, l thuyt hai nhn t ca Herzberg, l thuyt hy vng ca Vroom v ng c thc y theo m hnh ca Porter v Lawler gp phn phn tch cc yu t hnh thnh nn ng c thc y ca con ngi trong hnh ng ca h. Lnh o l cha kho thnh cng trong qun tr. Lnh o v ng vin, kch thch c quan h mt thit vi nhau. Bn cnh vic phi hiu r cc l thuyt v ng c thc y, nh qun tr phi chn la cho mnh phong cch lnh o ph hp trong nhng hon cnh c th, vi nhng nhng i tng c th. Cui cng, c th gip cho t chc c th hon thnh cc mc tiu t ra v lun pht trin, nh lnh o cn phi quan tm n cc xung t, gi cho n lun mc c th kim sot c.
CU HI N TP
1. Bn ngh sao khi c ngi cho rng khng th c mt lnh o no tt nht cho mi tnh hung? Theo bn, chn cch thc lnh o thch hp, nh qun tr nn cn c vo nhng yu t no? 2. Phi chng a s cc t chc kinh doanh nc ta p dng kho hng tnh hung ngu nhin trong thc t lnh o doanh nghip khi vn dng bin php tnh th? 3. Tt c cc nh qun tr u c kh nng lnh o, nhng khng phi mi nh lnh o u c kh nng qun tr. Bn c ng vi iu ny khng?
TNH HUNG QUN TR

Hiu trng trng i hc kinh t Z rt quan tm n vic nng cao trnh ca cc ging vin ca trng. Nhng nm qua, nh trng khng ngng m rng s hp tc quc t v nhn c nhng ngun ti tr tng i cao t cc nc nh 175
Chng 8: LNH O
H Lan, B, Nht ... v mt s trng i hc nc ngoi u t cho vic o to ging vin. Nhiu ging vin ca trng c gi i o to cc trng i hc c ting trn th gii. Nhng ging vin ny hon thnh tt vic hc ca h v khng t ngi trong s h nhn c nhng bng cp t thc s n tin s loi u t. Tuy nhin, phn ln s ging vin ny li khng mun v cng tc ti trng. L do gii thch cho vic ri b nh trng l nhng ging vin ny cho rng c hi thng tin v thu nhp trong trng l tng i thp so vi nng lc ca h. ngn chn tnh trng ny, trng yu cu nhng ngi c c i hc phi k bn cam kt phc v cho trng thi gian ti thiu t 5 n 10 nm ty theo bng cp o to (thc s hoc tin s) k t khi hc xong. Nu ngi i hc khng tun th ng hp ng m chuyn i ni khc phi bi thng nhng chi ph trong qu trnh o to m trng cung cp. Th nhng vn khng t ging vin sau khi tt nghip vn tm kim nhng c hi lm vic cc nc m h hc hoc lm vic cho cc cng ty c vn u t nc ngoi. Cu hi nh gi nhng tn tht ca vic chy mu cht xm hin nay ni chung Vit Nam v ca trng i hc Z ni ring. Nu l trng phng nhn s ca trng, anh/ch s xut nhng bin php nh th no gii quyt vn ny? (Vn dng l thuyt thang nhu cu ca Maslow vo vic a ra cc gii php qun tr nhn s).
176
Chng 9: KIM TRA
CHNG 9 KIM TRA

Kt thc chng ny ngi hc c th: 1. nh ngha kim sot 2. M t cc phng php kim sot 3. Hiu c tin trnh kim sot 4. M t c h thng kim sot hiu qu 5. Xc nh nhng vn o c trong kim sot
Kim tra l mt tin trnh o lng kt qu thc hin so snh vi nhng iu c hoch nh, ng thi sa cha nhng sai lm m bo vic t c mc tiu theo nh k hoch hoc cc quyt nh c ra. Khi trin khai mt k hoch, cn phi kim tra d on nhng tin pht hin s chch hng khi k hoch v ra bin php khc phc. Trong nhiu trng hp, kim tra va to iu kin ra mc tiu mi hnh thnh k hoch mi, ci thin c cu t chc nhn s v thay i k thut iu khin. Nhng cng c kim tra trong qun tr l nhng t l, tiu chun, con s thng k v cc s kin c bn khc, c th c biu din bng cc loi hnh th, biu bng nhm lm ni bt nhng d kin m cc nh qun tr quan tm. Nhng bin php kim tra hiu qu phi n gin (cng t u mi kim tra cng tt) cn to s t do v c hi ti a cho ngi di quyn ch ng s dng kinh nghim, kh nng v ti qun tr ca mnh t kt qu cui cng mong mun v nhng cng vic c giao. Kim tra l chc nng ca mi nh qun tr, t nh qun tr cao cp n cc nh qun tr cp c s trong mt n v. Mc d qui m ca i tng kim tra v tm quan trng ca s kim tra thay i ty theo cp bc ca cc nh qun tr, tt c mi nh qun tr u c trch nhim thc hin cc mc tiu ra, do chc nng kim tra l mt chc nng c bn i vi mi cp qun tr.
I. Tin trnh kim tra

1.1. Xy dng cc tiu chun v chn phng php o lng vic thc hin
Tiu chun l nhng ch tiu ca nhim v cn c thc hin. Trong hot ng ca mt t chc, c th c nhiu loi tiu chun. Do tt nht cho vic kim tra, cc tiu chun ra phi hp l v c kh nng thc hin c trn thc t. Xy dng mt h thng tiu chun vt qu kh nng thc hin ri sau phi iu chnh h thp bt cc tiu chun ny l mt iu nn trnh ngay t u. Cc phng php o lng vic thc hin cn phi chnh xc, d l tng i. Mt t chc t t ra mc tiu phi l hng u nhng khng h chn
139
Chng 9: KIM TRA
mt phng php o lng vic thc hin no c, th ch l xy dng tiu chun sung m thi.
1
Xy Dng cc Tiu Chun & La Ch n Phng Php o lng
2
o Lng Kt Qu Thc Hin & i Chiu vi Tiu Chun
3
iu Chnh cc Sai Lch
iu Chnh B c 1
Phn Hi
Hnh 9.1. S Tin Trnh Kim Tra

Nu nh qun tr bit xc nh tiu chun mt cch thch hp, ng thi nm vng k thut nhn nh xem thc s cp di ang lm g, ang ng ch no th s vic nh gi kt qu thc hin cng vic tng i d dng. Tuy nhin trong iu kin hi nhp kinh t th gii, cng vi s pht trin cng ngh khng ngng, s a dng ha cc mu loi sn phm l nhng vn thch thc kim tra.
1.2. o lng vic thc hin

Nu cc tiu chun c vch ra mt cch thch hp v nu c cc phng tin xc nh mt cch chnh xc rng cp di ang lm g, cc nh qun tr c th nh gi thnh qu thc t ca nhng nhn vin di quyn ca h. Tuy nhin, s nh gi khng phi bao gi cng thc hin c. C nhiu hot ng kh c th nu ra cc tiu chun chnh xc, v c nhiu hot ng kh cho s o lng. V d, nu ngi ta c th o lng s sn phm ca mt phn xng sn xut mt cch tng i d dng, th ngc li rt kh kim tra cng vic ca Phng Giao t cng cng trong x nghip. Gp trng hp ny, cc nh qun tr thng dng nhng tiu chun gin tip, v d thi ca bo ch v cng chng i vi x nghip, hay uy tn ca x nghip trong x hi.
1.3. iu chnh cc sai lch

Nu nhng tiu chun t ra phn nh c c cu t chc v hot ng ca doanh nghip th hiu qu cng vic cng c kim nh trn c s nhng tiu chun . Khi khm ph ra s sai lch, ngi qun tr cn phi tp trung phn tch s kin tm nguyn nhn sai lch. Nu bit r nguyn nhn th ng ta khng kh khn g thc hin cc bin php thch hp iu chnh. S khc phc nhng sai lm trong cng vic c th l iu chnh sai lch bng cch t chc li b my trong x nghip, phn cng li cc b phn, o to li nhn vin, tuyn thm lao ng mi, thay i tc phong lnh o ca chnh h, hoc thm ch c th phi iu chnh mc tiu. cc trung tm thng mi, cc siu th, nh hot ng kim tra thng xuyn ngi ta c th bit ngay s tn kho, s lng bn c, doanh s, li nhun, cc sai lch ngay khi chng mi xut hin.
140
Chng 9: KIM TRA
cc x nghip sn xut thng c h thng kim tra hu hiu c th bo co bt k thi im no v mc sn xut t, s gi lao ng c thc hin nh ngi ta bit c k hoch ng hn hay b chm tr trong qu trnh sn xut c nhng iu chnh kp thi, nu cn thit.
II. Cc hnh thc kim tra

Kim tra c vai tr quan trng, bao trm ton b qu trnh qun tr v c tin hnh khi v sau khi thc hin cc cng vic c ln k hoch.
2.1. Kim tra lng trc

Kim tra lng trc l loi kim tra c tin hnh trc khi hot ng thc s. Kim tra lng trc theo tn gi ca n l tin liu cc vn c th pht sinh tm cch ngn nga trc. Chng hn, phng bnh hn cha bnh l mt cch kim tra lng trc. Cc nh qun tr hc hin i rt ch trng n loi hnh kim tra ny. Harold Koontz phn tch rng thi gian tr ni trong qu trnh kim tra qun tr ch ra rng cng vic kim tra cn phi hng v pha tng lai nu nh n cn c hiu qu. Cc nh qun tr cn h thng kim tra lng trc c th nm chc nhng vn ny sinh nu khng tc ng kp thi. Nhiu nh qun tr thng qua nhng d on cn thn v c lp li khi c nhng thng tin mi tin hnh i chiu vi k hoch ng thi thc hin nhng thay i v chng trnh c th d on tt hn. Sau y l mt s cc k thut kim tra hng ti tng lai: D bo mi v kt hp vi k hoch xc tin bn hng (sales promotion) nhm tng cng doanh s k vng ca cng ty i vi mt sn phm hay mt n v kinh doanh chin lc (SBU: Strategic Business Unit) no . Phng php s mng li cn gi l k thut duyt xt v nh gi chng trnh (PERT: Program Evaluation and Review Technique), gip nh qun tr lng trc cc vn pht sinh trong cc lnh vc chi ph hoc phn b thi gian, v c bin php ngn chn ngay t u cc hao ph v ti chnh hoc v thi gian. H thng cc u vo kim tra lng trc v tin mt (v d cho trong hnh 9.2), hoc v mc d tr hng ha. Kim tra lng trc trong k thut cng trnh. Th d kim tra nhit trc khi lung nc chy ra vi. Kim tra lng trc trong cc h thng phn ng ca con ngi.Th d ngi th sn s lun lun ngm on trc ng bay ca ch vt tri iu chnh thi gian gia lc bn v lc vin n trng ch. Hoc mt ngi i xe my, mun gi tc khng i th thng khng i cho ng h bo tc gim mi gia tng tc khi ang ln dc. Thay vo , khi bit rng i dc chnh l mt i lng gy nn s gim tc , ngi li xe iu chnh tc bng cch tng ga tng tc trc khi tc gim xung.
2.2. Kim tra ng thi

Kim tra ng thi l loi kim tra c tin hnh trong khi hot ng ang din ra. Loi hnh kim tra ny cn c nhng danh xng khc: Kim tra t/khng t (Yes/no control). Hnh thc kim tra ng thi thng dng nht l gim st trc tip (direct supervision). Khi mt qun tr vin xem xt trc tip cc hot ng ca thuc vin, th ng ta c th nh gi (hoc thm nh) vic lm ca thuc vin, ng thi iu chnh ngay cc sai st (nu c) ca thuc vin . Nu c tr hon ca din tin hot ng do tc ng iu chnh (corrective action), th mc tr hon hoc chm tr thng chim thi gian t nht.
141
Chng 9: KIM TRA
Cc thit b k thut thng c thit k theo phng thc kim tra ng thi. Th d: Hu ht cc my vi tnh u c th bo cho ta bit ngay khi mt php tnh hay mt thut ton vt ngoi kh nng thc hin hoc cho ta bit nhp liu l sai. My tnh s t chi thc hin lnh ca ta v bo cho ta bit ti sao lnh sai.
Khi Lng Bn
Ch Ph Lao ng Tr c Tip
Chi Ph Bt Buc ca Nh My
Chi Ph Vt Liu
Chi Ph Bn Hng
Chi Ph Qun L
Li Nhun trc Thu
S Gim Gi
Chi ph v v n
Tin Np Thu
Mc Tin Mt c ngy 1/1/2005
Mc vay Ngn Hng Cc Khon cn phi Thanh Ton Cc Khon c Kh Nng Thu H i
Mc Tin Mt mong mun ngy 1/4/2005
Mc D Tr
Lng Mua Giao Nhn
Mc S Dng Vt Liu trong Nh My
Lng Hng vo Nhng Thay i t Sn Phm Sn Phm ca Nh My D Kin
Phn Phi cho Khch Hng
Hnh 9.2. V d v h thng cc u vo kim tra lng trc v tin mt
2.3. Kim tra phn hi

Kim tra phn hi l loi kim tra c thc hin sau khi hot ng xy ra. Hnh 9.3 ch ra vng phn hi kim tra. Nhc im chnh ca loi kim tra ny l tr v thi gian thng kh ln t lc s c tht s xy ra v n lc pht hin sai st hoc sai lch ca kt qu o lng cn c vo tiu chun hay k hoch ra. V d nh kt qu kim ton pht hin vo thng 12 cng ty thua l vo thng 10 do nhng hnh ng sai lm t thng 7 ca cp qun tr cng ty . Tuy nhin, kim tra phn hi c hai u th hn hn kim tra lng trc ln kim tra ng thi.
142
Chng 9: KIM TRA
Th nht, n cung cp cho nh qun tr nhng thng tin cn thit phi lm th no lp k hoch hu hiu trong giai on hoch nh ca qu trnh qun tr. Nu kim tra phn hi ch ra rng khng c nhiu sai lch gia kt qu thc hin v tiu chun (hoc mc tiu) cn t c th iu ny chng t cng tc hoch nh hu hiu. Ngc li, s pht hin c nhiu sai lch s gip nh qun tr rt kinh nghim a ra nhng k hoch mi tt hn.
Xc nh Nhng Sai Lch
So Snh Thc T vi cc Tiu Chun
o Lng Kt Qu Thc T
Kt Qu Thc T
Phn Tch Nguyn Nhn Sai Lch
Chng Trnh Hot ng iu Chnh
Thc Hin iu Chnh
Kt Qu Mong Mun
Hnh 9.3. Vng Phn Hi Kim Tra

Th hai, kim tra phn hi c th gip ci tin ng c thc y nhn vin (employee motivation) lm vic tt hn. N cung cp cho mi ngi trong cng ty nhng thng tin cn thit phi lm th no nng cao cht lng cc hot ng ca mnh trong tng lai.
III. Cc nguyn tc kim tra

Tt c cc nh qun tr u mun c mt c ch kim tra thch hp v hu hiu gip h trong vic duy tr cc hot ng trong t chc din ra theo ng k honh v t c mc tiu ra. V mi t chc u c nhng mc tiu hot ng, nhng cng vic, v nhng con ngi c th ring bit, cho nn cc bin php v cng c kim tra ca mi x nghip u phi c xy dng theo nhng yu cu ring. Gio s Koontz v O'Donnell lit k 7 nguyn tc m cc nh qun tr phi tun theo khi xy dng c ch kim tra. l cc nguyn tc:
3.1. Kim tra phi c thit k cn c trn k hoch hot ng ca t chc v cn c theo cp bc ca i tng c kim tra
C s tin hnh kim tra thng l da vo k hoch. Do vy, n phi c thit k theo k hoch hot ng t chc. Mt khc, kim tra cn cn c thit k cn c theo cp bc ca i tng c kim tra. V d nh cng tc kim tra cc hot ng v ni dung hot ng ca ph gim c ti chnh s khc vi cng tc kim tra thnh qu ca mt ca hng trng. S kim tra hot ng bn hng cng s khc vi s kim tra b phn ti chnh. Mt doanh nghip nh i hi cch thc kim tra khc vi s kim tra cc x nghip ln.
3.2. Cng vic kim tra phi c thit k theo c im c nhn cc nh qun tr
iu ny s gip nh qun tr nm c nhng g ang xy ra, cho nn vic quan trng l nhng thng tin thu thp c trong qu trnh kim tra phi c nh qun tr thng
143
Chng 9: KIM TRA
hiu. Nhng thng tin hay nhng cch din t thng tin kim tra m nh qun tr khng hiu c, th h s khng th s dng, v do s kim tra s khng cn ngha.
3.3. S kim tra phi c thc hin ti nhng im trng yu

Khi xc nh r c mc ch ca s kim tra, chng ta cn phi xc nh nn kim tra u? Trn thc t cc nh qun tr phi la chn v xc nh phm vi cn kim tra. Nu khng xc nh c chnh xc khu vc trng im, nh kim tra trn mt khu vc qu rng, s lm tn km thi gian, lng ph v vt cht vic kim tra khng t c hiu qu cao. Tuy nhin, nu ch n thun da vo nhng ch khc bit th cha . Mt s sai lch so vi tiu chun c ngha tng i nh, v mt s khc c tm quan trng ln hn. Chng hn, nh qun tr cn phi lu tm nu chi ph v lao ng trong doanh nghip tng 5% so vi k hoch nhng s khng ng quan tm lm nu chi ph v tin in thoi tng 20% so vi mc d tr. Hu qu l trong vic kim tra, nh qun tr nn quan tm n nhng yu t c ngha quan trng i vi hot ng ca doanh nghip, v nhng yu t c gi l cc im trng yu trong doanh nghip.
3.4. Kim tra phi khch quan

Qu trnh qun tr d nhin l bao gm nhiu yu t ch quan ca nh qun tr, nhng vic xem xt cc b phn cp di c ang lm tt cng vic hay khng, th khng phi l s phn on ch quan. Nu nh thc hin kim tra vi nhng nh kin c sn s khng cho chng ta c nhng nhn xt v nh gi ng mc v i tng c kim tra, kt qu kim tra s b sai lch v s lm cho t chc gp phi nhng tn tht ln. V vy, kim tra cn phi c thc hin vi thi khch quan trong qu trnh thc hin n. y l mt yu cu rt cn thit m bo kt qu v cc kt lun kim tra c chnh xc.
3.5. H thng kim tra phi ph hp vi bu khng kh ca doanh nghip

cho vic kim tra c hiu qu cao cn xy dng mt qui trnh v cc nguyn tc kim tra ph hp vi nt vn ha ca doanh nghip. Nu doanh nghip phong cch lnh o dn ch, nhn vin c c lp trong cng vic, c pht huy s sng to ca mnh th vic kim tra khng nn thit lp mt cch trc tip v qu cht ch. Ngc li, nu cc nhn vin cp di quen lm vic vi cc nh qun tr c phong cch c on, thng xuyn ch o cht ch, chi tit v nhn vin cp di c tnh li, khng c kh nng linh hot th khng th p dng cch kim tra, trong nhn mnh n s t gic hay t iu chnh ca mi ngi.
3.6. Vic kim tra cn phi tit kim v bo m tnh hiu qu kinh t
Mc d nguyn tc ny l n gin nhng thng kh trong thc hnh. Thng thng cc nh qun tr tn km rt nhiu cho cng tc kim tra, nhng kt qu thu hoch c do vic kim tra li khng tng xng.
3.7. Vic kim tra phi a n hnh ng

Vic kim tra ch c coi l ng n nu nhng sai lch so vi k hoch c tin hnh iu chnh, thng qua vic lm li k hoch, sp xp li t chc; iu ng v o to li nhn vin, hoc thay i phong cch lnh o. Nu tin hnh kim tra, nhn ra ci sai lch m khng thc hin vic iu chnh, th vic kim tra l hon ton v ch.
144
Chng 9: KIM TRA
Kim tra l chc nng qun tr rt quan trng, c lin quan mt thit vi cc chc nng hoch nh, t chc nhn s. V c bn, kim tra l mt h thng phn hi, l bc sau cng ca tin trnh qun tr. Vi quan nim qun tr hc hin i, vai tr ca kim tra bao trm ton b tin trnh ny.
TM LC
Kim tra l mt tin trnh o lng kt qu thc hin so snh vi nhng iu c hoch nh, ng thi sa cha nhng sai lm m bo vic t c mc tiu theo nh k hoch hoc cc quyt nh c ra. Kim tra l chc nng ca mi nh qun tr, t nh qun tr cao cp n cc nh qun tr cp c s trong mt n v. Mc d qui m ca i tng kim tra v tm quan trng ca s kim tra thay i ty theo cp bc ca cc nh qun tr, tt c mi nh qun tr u c trch nhim thc hin cc mc tiu ra, do chc nng kim tra l mt chc nng c bn i vi mi cp qun tr. Tin trnh kim tra gm cc bc l xy dng cc tiu chun v chn phng php o lng vic thc hin, o lng vic thc hin, iu chnh cc sai lnh. Ngi ta phn bit cc loi hnh kim tra gm kim tra lng trc, kim tra ng thi, kim tra phn hi. Vic kim tra phi tun th cc nguyn tc nht nh, Koontz v O'Donnell lit k 7 nguyn tc m cc nh qun tr phi tun theo khi xy dng c ch kim tra. l cc nguyn tc: X Kim tra phi c thit k cn c trn k hoch hot ng ca t chc v cn c theo cp bc ca i tng c kim tra Y Cng vic kim tra phi c thit k theo c im c nhn cc nh qun tr Z S kim tra phi c thc hin ti nhng im trng yu [ Kim tra phi khch quan \ H thng kim tra phi ph hp vi bu khng kh ca doanh nghip ] Vic kim tra cn phi tit kim v bo m tnh hiu qu kinh t ^ Vic kim tra phi a n hnh ng Kim tra l chc nng qun tr rt quan trng, lin quan cht ch n cc chc nng khc, v v c bn, kim tra l mt h thng phn hi, l bc sau cng ca tin trnh qun tr v khng th thiu c i vi nh qun tr gii.
CU HI N TP
1. Tin trnh ca cc bc c bn trong chc nng kim sot hoc kim tra gm nhng g? 2. Hy cho bit nhng lin h gia hai chc nng hoch nh v kim sot trong tin trnh qun tr? 3. Kim sot lng trc l g? 4. Kim sot thnh tch ca ton b t chc qun tr p dng cc phng cch tip cn no?
145
Chng 9: KIM TRA
5. c tnh ca h thng kim sot hu hiu gm nhng g?
146
Ti liu tham kho

Dip, N.T.L.; Qun Tr Hc. Nh xut bn thng k, 2003. Donnelly, J.H.; Gibson, J.L. v Ivancevich, J.M.; Qun Tr Hc Cn Bn. Ngi dch: V Trng Hng. Nh xut bn thng k, 2000. Hi, N.T. v Thng, P.; Qun Tr Hc. Nh xut bn thng k, 1999. Koontz, H.; Odonnell, C. v Weihrich, H.; Nhng Vn Ct Yu ca Qun L. Ngi dch: V Thiu, Nguyn Mnh Qun v Nguyn ng Du. Nh xut bn khoa hc v k thut, 1998. Ph, V.T.; Qun Tr Hc. i hc m bn cng - Thnh ph HCM, 1999. Phc, N.T.; Qun Tr Hc: Nhng Vn C Bn. Nh xut bn thng k, 1995. Robbins, S.P. v Coultar, M.; Management - Ti bn ln th nm. Nh xut bn Prentice Hall International, 1996. Stoner, J.A.F. v Wankel, C.; Management Ti bn ln th ba. Nh xut bn Prentice Hall International, 1987.
185
MC LC
Chng 1. TNG QUAN V QUN TR HC I. Qun Tr v T Chc................................................................................................1 1.1. nh ngha qun tr ...........................................................................................1 1.2. T chc ..............................................................................................................3 II. S Cn Thit ca Qun Tr .....................................................................................4 III. Cc Chc Nng Qun Tr ......................................................................................7 IV. Nh Qun Tr .........................................................................................................8 4.1. Ai l nh qun tr? ............................................................................................9 4.2. Nh qun tr thc hin nhng vai tr g? .......................................................11 4.3. Nh qun tr cn c nhng k nng g? ..........................................................13 V. Qun Tr: Khoa Hc v Ngh Thut.....................................................................15 5.1. Qun tr l mt khoa hc ................................................................................15 5.2. Qun tr l mt ngh thut ..............................................................................17 VI. o To Qun Tr Vin .......................................................................................18 Tm Lc .................................................................................................................19 Cu hi n tp ...........................................................................................................20 Tnh hung qun tr ...................................................................................................21 Chng 2. LCH S PHT TRIN CC L THUYT QUN TR I. Cc l thuyt c in v qun tr ............................................................................25 1.1. L thuyt qun tr khoa hc.............................................................................25 1.2. Trng phi qun tr hnh chnh ...................................................................27 II. L thuyt tm l x hi trong qun tr ..................................................................29 III. L thuyt nh lng v qun tr .........................................................................31 IV. Trng phi tch hp trong qun tr ....................................................................34 4.1. Phng php qun tr qu trnh .....................................................................34 4.2. Phng php tnh hung ngu nhin ..............................................................34 4.3. Trng phi qun tr Nht Bn ......................................................................35 Tm Lc .................................................................................................................36 Cu hi n tp ...........................................................................................................37 Chng 3. MI TRNG QUN TR I. Khi nim mi trng ............................................................................................38 1.1. Khi nim ........................................................................................................38 1.2. Phn loi .........................................................................................................39
II. nh hng ca mi trng i vi t chc..........................................................41 2.1. Nhng yu t mi trng v m ......................................................................41 2.2. Nhng yu t mi trng vi m ......................................................................49 III. Cc gii php qun tr bt trc ca yu t mi trng.........................................53 Tm Lc .................................................................................................................55 Cu hi n tp ...........................................................................................................56 Tnh hung qun tr ...................................................................................................56 Chng 4. THNG TIN QUN TR I. Vai tr v i tng ca thng tin trong qun tr kinh doanh................................60 1.1. Vai tr ca thng tin .......................................................................................60 1.2. i tng ca thng tin ..................................................................................62 II. Phn loi thng tin trong qun tr kinh doanh.......................................................63 III. Ngun thng tin ...................................................................................................64 IV. Mc tiu v chc nng ca thng tin...................................................................64 4.1. Mc tiu ca thng tin ....................................................................................64 4.2. Chc nng ca thng tin .................................................................................65 V. Ni dung v hnh thc thng tin ...........................................................................66 5.1 Ni dung thng tin............................................................................................66 5.2. Cht lng ca thng tin ................................................................................67 5.3. Hnh thc thng tin .........................................................................................67 VI. Qu trnh thng tin...............................................................................................68 VII. Phng php thu thp, x l v ph bin thng tin ...........................................70 7.1. Phng php thu thp .....................................................................................70 7.2. Phng php x l ..........................................................................................70 7.3. Phng php ph bin thng tin .....................................................................71 VIII. Hiu qu ca thng tin ......................................................................................71 IX. T chc v qun l h thng thng tin ................................................................72 Tm Lc .................................................................................................................73 Cu hi n tp ...........................................................................................................74 Chng 5. QUYT NH QUN TR I. Bn cht, vai tr v chc nng ca quyt nh trong qun tr ................................75 1.1. Bn cht ..........................................................................................................75 1.2. Vai tr..............................................................................................................76 1.3. Chc nng ca cc quyt nh ........................................................................76 II. Mc tiu ca cc quyt nh..................................................................................76 III. C s khoa hc ca vic ra quyt nh ................................................................78 3.1. Nhu cu ...........................................................................................................78 ii
3.2. Hon cnh thc t ...........................................................................................79 3.3. Kh nng ca n v .......................................................................................79 3.4. Mc tiu v chin lc kinh doanh .................................................................79 3.5. Thi c v ri ro .............................................................................................79 3.6. Tnh quy lut v ngh thut sng to ..............................................................79 IV. Ni dung v hnh thc ca cc quyt nh ..........................................................80 4.1. Ni dung ca cc quyt nh ...........................................................................80 4.2. Hnh thc ca cc quyt nh..........................................................................81 V. Tin trnh ra quyt nh.........................................................................................81 5.1. Nguyn tc ca vic ra cc quyt nh ...........................................................81 5.2. Mi trng ra quyt nh ................................................................................82 5.3. Tin trnh v m hnh ra quyt nh ................................................................82 5.4. Cc yu t nh hng n qu trnh ra quyt nh ........................................88 VI. Phng php v ngh thut ra quyt nh ..........................................................88 6.1 Phng php ra quyt nh..............................................................................88 6.2. Ngh thut ra quyt nh .................................................................................90 VII. Phm cht c nhn cn thit cho vic ra quyt nh ..........................................92 7.1. Kinh nghim ....................................................................................................92 7.2. Kh nng xt on ..........................................................................................92 7.3. c sng to .....................................................................................................93 7.4. Kh nng nh lng.......................................................................................93 VIII. T chc thc hin v kim sot cc quyt nh................................................94 8.1. Trin khai quyt nh ......................................................................................95 8.2. Bo m cc iu kin vt cht ......................................................................95 8.3. m bo cc thng tin phn hi .....................................................................95 8.4. Tng kt v nh gi kt qu ..........................................................................95 Tm Lc .................................................................................................................95 Cu hi n tp ...........................................................................................................96 Chng 6. HOCH NH I. Khi nim v mc ch ca hoch nh .................................................................97 1.1. Khi nim .......................................................................................................97 1.2. Mc ch ca hoch nh ................................................................................98 II. Phn loi hoch nh .............................................................................................99 III. Mc tiu: Nn tng ca hoch nh ...................................................................101 3.1. Khi nim v phn loi mc tiu ..................................................................101 3.2. Vai tr ca mc tiu ......................................................................................102 3.3. Qun tr theo mc tiu (Management by objectives MBO) .......................102 IV. Hoch nh chin lc.......................................................................................104
iii
4.1. Chc nng ca hoch nh chin lc .........................................................104 4.2. Nhim v ca hoch nh chin lc ............................................................105 4.3. Ni dung hoch nh chin lc ...................................................................105 4.4. Tin trnh hoch nh chin lc ..................................................................106 4.5. Cc cng c hoch nh chin lc ..............................................................108 V. Hoch nh tc nghip ........................................................................................114 VI. T chc, iu hnh v kim sot trong cng tc hoch nh ............................116 6.1. Cc yu t nh hng n cng tc t chc, thc hin v kim sot hoch nh .......................................................................................................................117 6.2. M hnh t chc hoch nh..........................................................................118 6.3. Phn quyn hoch nh .................................................................................119 Tm Lc ...............................................................................................................119 Cu hi n tp .........................................................................................................120 Tnh hung qun tr .................................................................................................120 Chng 7. T CHC I. Khi nim v mc tiu ca chc nng t chc.....................................................123 1.1. Khi nim ......................................................................................................123 1.2. Mc tiu ca cng tc t chc ......................................................................124 II. Tm hn qun tr .................................................................................................125 III. Phng php phn chia b phn trong c cu t chc .....................................127 3.1. Phn chia theo thi gian ...............................................................................127 3.2. Phn chia theo chc nng .............................................................................127 3.3. Phn chia theo lnh th ................................................................................128 3.4. Phn chia theo sn phm .............................................................................129 3.5. Phn chia theo khch hng ...........................................................................129 3.6. Phn chia theo quy trnh hay thit b ............................................................130 IV. C cu t chc qun tr ......................................................................................130 4.1. Nguyn tc xy dng c cu t chc ............................................................131 4.2. Cc yu t nh hng n c cu t chc ....................................................132 4.3. Cc kiu c cu t chc qun tr ..................................................................134 V. Quyn hn v y quyn trong qun tr ................................................................137 5.1. Quyn hn qun tr........................................................................................137 5.2. Tp quyn v phn quyn..............................................................................139 5.3. y quyn trong qun tr ................................................................................140 Tm Lc ...............................................................................................................142 Cu hi n tp .........................................................................................................143 Tnh hung qun tr .................................................................................................143
iv
Chng 8. LNH O I. Lnh o v yu t con ngi trong qun tr .......................................................145 1.1. Bn cht ca lnh o trong qun tr ...........................................................145 1.2. Nhng quan im khc nhau v bn cht ca con ngi v mi quan h mt thit ca chng i vi cng tc qun tr ............................................................149 II. Cc l thuyt v ng c v ng vin tinh thn lm vic ca nhn vin..........152 2.1. L thuyt c in ...........................................................................................153 2.2. L thuyt tm l x hi hay quan h con ngi ............................................153 2.3. L thuyt hin i v ng c v ng vin ..................................................154 III. Cc phong cch lnh o ...................................................................................161 3.1. Cc phong cch lnh o da trn vic s dng quyn lc. ........................161 3.2. Cc phong cch lnh o theo cch tip cn ca Likert ..............................162 3.3. bn c qun tr ..........................................................................................163 IV. La chn phng php lnh o v s dng nhn vin thch hp....................165 V. Qun tr thay i v xung t .............................................................................169 5.1. Yu t gy bin ng .....................................................................................170 5.2. K thut qun tr s thay i ........................................................................171 Tm Lc ...............................................................................................................173 Cu hi n tp .........................................................................................................174 Tnh hung qun tr .................................................................................................174 Chng 9. KIM TRA I. Tin trnh kim tra ................................................................................................176 1.1. Xy dng cc tiu chun v chn phng php o lng vic thc hin ....176 1.2. o lng vic thc hin ................................................................................177 1.3. iu chnh cc sai lch .................................................................................178 II. Cc hnh thc kim tra ........................................................................................178 2.1. Kim tra lng trc ....................................................................................178 2.2. Kim tra ng thi ........................................................................................180 2.3. Kim tra phn hi..........................................................................................180 III. Cc nguyn tc kim tra.....................................................................................181 3.1. Kim tra phi c thit k cn c trn k hoch hot ng ca t chc v cn c theo cp bc ca i tng c kim tra ...............................................181 3.2. Cng vic kim tra phi c thit k theo c im c nhn cc nh qun tr ..............................................................................................................................181 3.3. S kim tra phi c thc hin ti nhng im trng yu..........................182 3.4. Kim tra phi khch quan .............................................................................182 3.5. H thng kim tra phi ph hp vi bu khng kh ca doanh nghip ........182 3.6. Vic kim tra cn phi tit kim v bo m tnh hiu qu kinh t ..............183
3.7. Vic kim tra phi a n hnh ng .........................................................183 Tm Lc ...............................................................................................................183 Cu hi n tp .........................................................................................................184 Ti Liu Tham Kho ................................................................................................185
vi

Giao Trinh Quan Tri Hoc Dai Cuong

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Giao Trinh Quan Tri Hoc Dai Cuong

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Chng 1: Tng quan v qun tr

CHNG 1 TNG QUAN V QUN TR HC

Chng 1: Tng quan v qun tr

Hnh 1.1. H Thng Qun Tr

Chng 1: Tng quan v qun tr

Chng 1: Tng quan v qun tr

II. S Cn Thit ca Qun Tr

Chng 1: Tng quan v qun tr

Chng 1: Tng quan v qun tr

Chng 1: Tng quan v qun tr

III. Cc Chc Nng Qun Tr

Chng 1: Tng quan v qun tr

3.4. Kim tra

Chng 1: Tng quan v qun tr

4.1. Ai l nh qun tr?

Chng 1: Tng quan v qun tr

Hnh 1.3. Cc cp bc qun Tr v Nhim V Ch Yu ca mi Cp Qun Tr

Chng 1: Tng quan v qun tr

36% 51% 36% 13% 22% 14%

4.2. Nh qun tr thc hin nhng vai tr g?

Chng 1: Tng quan v qun tr

Chng 1: Tng quan v qun tr

4.3. Nh qun tr cn c nhng k nng g?

Chng 1: Tng quan v qun tr

Qua n TrVin C p Cao

Qua n TrVin C p Trung

Hnh 1.5. Cc K Nng Qun Tr

Chng 1: Tng quan v qun tr

V. Qun Tr: Khoa Hc v Ngh Thut

5.1. Qun tr l mt khoa hc

Chng 1: Tng quan v qun tr

Chng 1: Tng quan v qun tr

5.2. Qun tr l mt ngh thut

Chng 1: Tng quan v qun tr

VI. o To Qun Tr Vin

Chng 1: Tng quan v qun tr

Chng 1: Tng quan v qun tr

Chng 1: Tng quan v qun tr

TNH HUNG QUN TR

Chng 1: Tng quan v qun tr

Chng 1: Tng quan v qun tr

Chng 2: LCH S PHT TRIN CC L THUYT QUN TR

CHNG 2 LCH S PHT TRIN CC L THUYT QUN TR

Chng 2: LCH S PHT TRIN CC L THUYT QUN TR

1.1. L thuyt qun tr khoa hc

Chng 2: LCH S PHT TRIN CC L THUYT QUN TR

Chng 2: LCH S PHT TRIN CC L THUYT QUN TR

1.2. Trng phi qun tr hnh chnh

Chng 2: LCH S PHT TRIN CC L THUYT QUN TR

Chng 2: LCH S PHT TRIN CC L THUYT QUN TR

II. L thuyt tm l x hi trong qun tr

Chng 2: LCH S PHT TRIN CC L THUYT QUN TR

Chng 2: LCH S PHT TRIN CC L THUYT QUN TR

III. L thuyt nh lng vqun tr

Chng 2: LCH S PHT TRIN CC L THUYT QUN TR

Chng 2: LCH S PHT TRIN CC L THUYT QUN TR

U VO NHN LC NGUYN LIU PHNG TIN TI CHNH THNG TIN

THNG TIN PHN HI

Hnh 2.1. Doanh nghip l mt h thng

Chng 2: LCH S PHT TRIN CC L THUYT QUN TR

IV. Trng phi tch hp trong qun tr

4.1. Phng php qun tr qu trnh

Hnh 2.2. Qun tr qu trnh

4.2. Phng php tnh hung ngu nhin