81CuhivpntrlimnhcNhngnguynlcbncaChnghaMcLnin

MC LC 35 cu hi-tr li phn Trit hc 26 cu hi-tr li phn Kinh t chnh tr 20 cu hi-tr li phn Ch ngha x hi khoa hc Hc tp ch ngha Mc-Lnin l hc tp ci tinh thn x tr mi vi c () l h c t p nh ng chn l ph bin ca ch ngha Mc-Lnin p dng mt cch sng to vo hon cnh th c t n c ta H Ch Minh: Ton tp, 1996, t.9, tr.292 35 CU HI-TR LI PHN TRIT HC Cu hi 1. Ch ngha Mc-Lnin v ba b phn l lun cu thnh c a n? p. Cu tr li c hai ln 1) Ch ngha Mc-Lnin la) h thng quan im v hc thuyt khoa h c, g m tri t h c, kinh t chnh tr v ch ngha x hi khoa hc ca C.Mc v Ph.ngghen, V.I. Lnin b o v, v n d ng v pht tri n; b) c hnh thnh trn c s k tha v pht trin bin ch ng nh ng gi tr l ch s t t ng nhn lo i gii thch, nhn thc thc tin thi i; c) l th gii quan duy v t bi n ch ng v ph ng php lu n bin chng duy vt ca nhn thc khoa hc v thc tin cch mng; d) l khoa h c v s nghi p t gii phng giai cp v sn, gii phng nhn dn lao ng v gi i phng con ng i, v nh ng quy lu t chung nht ca cch mng x hi ch ngha, xy dng ch ngha x h i v ch ngha c ng s n; ) l h t tng khoa hc ca giai cp cng nhn v nhn dn lao ng. 2) Ba b phn l lun c bn cu thnh ch ngha Mc-Lnin. Ch ngha Mc-Lnin bao g m h th ng tri thc phong ph bao qut nhiu lnh vc, vi nh ng gi tr l ch s , th i i v khoa h c to l n; nh ng trit hc, kinh t chnh tr hc v ch ngha x hi khoa hc l nhng b ph n l lu n quan tr ng nh t. a) Trit hc Mc-Lnin l h thng tri thc chung nht v th gi i, v v tr, vai tr c a con ng i trong th gii y. b) Kinh t chnh tr Mc-Lnin l h thng tri thc v nhng quy lu t chi ph i qu trnh s n xu t v trao i t liu sinh hot vt cht trong i sng x hi m trng tm ca n l nh ng quy lu t kinh t c a qu trnh vn ng, pht trin, dit vong tt yu ca hnh thi kinh t -x h i t b n ch ngha cng nh s ra i tt yu ca hnh thi kinh t-x hi cng sn ch ngha. c) Ch ngha x hi khoa hc l h thng tri thc chung nht v cch mng x h i ch ngha v qu trnh hnh thnh, pht trin ca hnh thi kinh t-x h i c ng sn ch ngha; v s m nh l ch s c a giai cp cng nhn trong s nghip xy dng hnh thi kinh t -x h i . [hide]Cu hi 2. S khc nhau tng i v s thng nht gia ba b phn cu thnh c a ch ngha Mc-Lnin? p.Cu tr li c hai ln 1) S khc nhau tng i gia trit hc, kinh t chnh tr v ch ngha x h i khoa h c v i t cch l ba b phn l lun cu thnh ch ngha Mc-Lnin th hi n ch ch ngha x h i khoa h c khng

nghin cu nhng quy lut x hi tc ng trong t t c ho c trong nhi u hnh thi kinh t -x h i nh ch ngha duy vt lch s, m ch nghin cu cc quy lut c th c a s hnh thnh, pht tri n c a hnh thi kinh t-x hi cng sn ch ngha. Ch ngha x h i khoa h c cng khng nghin c u cc quan h kinh t nh kinh t chnh tr, m ch nghin cu cc quan h chnh tr -x h i c a ch ngha x hi v ch ngha cng sn. 2) S thng nht tng i gia trit hc, kinh t chnh tr v ch ngha x h i khoa h c v i t cch l ba b phn l lun cu thnh ch ngha Mc-Lnin th hi n quan ni m duy v t v l ch s m t tng chnh ca n l do s pht trin khch quan c a l c l ng s n xut nn t m t hnh thi kinh t x hi ny ny sinh ra mt hnh thi kinh t-x hi khc tin b hn v chnh quan ni m nh th thay th s ln xn, ty tin trong cc quan nim v x hi trong cc h c thuy t tri t h c tr c ; th hi n vic C. Mc v Ph.ngghen vn dng th gii quan duy vt bi n ch ng v php bi n ch ng duy v t vo vic nghin cu kinh t, t sng to ra hc thuyt gi tr thng d nh n th c chnh xc s xut hin, pht trin v dit vong tt yu ca ch ngha t b n. n l t mnh, h c thuy t gi tr th ng d cng vi quan nim duy vt v lch s a s pht trin ca ch ngha x h i t khng t ng n khoa hc. Cu hi 3. Nhng iu kin, tin ca s ra i ch ngha Mc? p. Cu tr li c ba ln 1) iu kin kinh t-x hi a) Vo cui th k XVIII n gia th k XIX, cuc cch mng cng nghi p xu t hi n v lan r ng ra cc nc ty u tin tin khng nhng lm cho phng thc sn xut t bn ch ngha tr thnh h th ng kinh t thng tr, tnh hn hn ca ch t bn so vi ch phong ki n th hi n r nt, m cn lm thay i su sc cc din x hi m trc ht l s hnh thnh v pht tri n c a giai c p v s n. b) ng thi vi s pht trin , mu thun vn c, ni ti n m trong ph ng th c s n xu t t b n ch ngha ngy cng th hin su sc v gay gt hn. Mu thu n gi a v s n v i t s n, v n mang tnh i khng, biu hin thnh u tranh giai cp. Giai c p t s n khng cn ng vai tr l giai c p cch mng trong x hi. c) n nhng nm 40 ca th k XIX, giai cp v sn xut hi n v i t cch l m t l c l ng chnh tr-x hi c lp v thc c nhng li ch c bn ca mnh tin hnh u tranh t gic chng giai cp t sn. 2) Tin l lun a)C.Mc v Ph.ngghen k tha trit hc c in c, c bi t l php bi n ch ng duy tm v t tng duy vt v nhng vn c bn ca trit hc xy dng nn php bi n ch ng duy v t v m rng nhn thc sang c x hi loi ngi, lm cho ch ngha duy vt tr nn hon b v tri t . b) Kinh t chnh tr hc Anh m c bit l l lun v kinh t hng ha; h c thuy t gi tr th ng d l c s ca h thng kinh t t bn ch ngha. cn l vic tha nhn cc quy lu t khch quan c a i sng kinh t x hi, t quy lut gi tr lm c s cho ton b h th ng kinh t v r ng, do ch ngha t bn l vnh cu. c) Ch ngha x hi khng tng Php vi nhng d on thin ti m tr c h t l l ch s loi ng i l mt qu trnh tin ha khng ngng, ch sau tin b hn ch tr c; rng s xu t hi n cc giai cp i khng trong x hi l kt qu ca s chim ot; ng th i ph phn ch ngha t b n l con ngi b bc lt v la bp, chnh ph khng quan tm t i dn ngho. Kh ng nh x h i x h i ch ngha l x hi cng nghip m trong , cng nng nghi p u c khuy n khch, a s ng i lao ng c bo m nhng iu kin vt cht cho cuc sng v.v l c s ch ngha Mc pht tri n thnh l lun ci to x hi. 3) Tin khoa hc t nhin. Trong nhng thp k u th k XIX, khoa h c t nhin pht tri n m nh

vi nhiu pht minh quan trng, cung cp c s tri thc khoa h c t duy bi n ch ng tr thnh khoa hc. a) nh lut bo ton v chuyn ho nng lng dn n kt lun tri t h c l s pht tri n c a v t cht l mt qu trnh v tn ca s chuyn ho nhng hnh th c v n ng c a chng. b) Thuyt t bo xc nh s thng nht v mt ngun gc v hnh th c gi a ng vt v th c v t; gi i thch qu trnh pht trin ca chng; t c s cho s pht tri n c a ton b n n sinh h c; bc b quan nim siu hnh v ngun gc v hnh thc gia thc vt vi ng vt. c) Thuyt tin ho khc phc c quan im cho rng gi a th c vt v ng v t khng c s lin h; l bt bin; do Thng to ra v em li cho sinh hc c s khoa h c, xc nh tnh bi n d v di truyn gia cc loi. Ch ngha Mc ra i l mt tt yu lch s. S ra i ca n khng nhng do nhu c u nhu c u khch quan ca thc tin x hi lc by gi, do s k tha nhng thnh tu trong l lu n v c ki m ch ng bng cc thnh tu ca khoa hc, m cn do bn thn s pht tri n c a l ch s t o ra nh ng ti n khch quan cho s ra i ca n. Bi vy, ch ngha Mc cung c p cho loi ng i v nh t l cho giai cp cng nhn, nhng cng c nhn thc v i v ng Cng sn Vit Nam kin nh ch ngha Mc-Lnin, t tng H Ch Minh l nn tng t t ng, kim ch nam cho hnh ng c a ng. Cu hi 4. Ti sao chng ta gi ch ngha Mc l ch ngha Mc-Lnin? p. Sau khi C.Mc v Ph.ngghen qua i, V.I.Lnin l ng i b o v , b sung, pht tri n v v n d ng sng to ch ngha Mc. Ch ngha Lnin hnh thnh v pht trin trong cu c u tranh ch ng ch ngha duy tm, xt li v gio iu; l s tip tc v l giai o n m i trong l ch s ch ngha Mc gi i quyt nhng vn cch mng v sn trong giai on ch ngha qu c v b c u xy d ng ch ngha x hi. 1) Nhu cu bo v v pht trin ch ngha Mc. a) Nhng nm cui th k XIX, u th k XX, ch ngha t bn bc sang giai o n ch ngha quc. Bn cht bc lt v thng tr ca ch ngha t bn ngy cng tinh vi, tn b o h n; mu thu n c th vn c ca ch ngha t bn ngy cng bc l su sc m i n hnh l mu thu n gi a giai c p t sn v giai cp v sn. b) Nhng nm cui th k XIX, bc sang th k XX, c nhng pht minh v t l mang tnh v ch th i i, lm o ln cn bn quan nim ngn i v vt cht. y l c h i ch ngha duy tm t n cng ch ngha Mc; mt s nh khoa hc t nhin ri vo tnh trng kh ng ho ng v th gi i quan, gy nh hng trc tip n nhn thc v hnh ng ca phong tro cch mng. c) Ch ngha Mc c truyn b vo nc Nga; nhng nhng tro l u nh ch ngha kinh nghi m ph phn, ch ngha thc dng, ch ngha xt li v.v nhn danh i m i ch ngha Mc xuyn tc v ph nhn ch ngha . Trong bi cnh nh vy, nhu cu khch quan v vic khi qut nh ng thnh t u khoa h c t nhin rt ra nhng kt lun v th gii quan v phng php lun tri t h c cho cc khoa h c chuyn ngnh; u tranh chng li nhng tro lu t tng phn ng v pht trin ch ngha Mc c th c ti n nc Nga t ra. Hot ng l lun ca V.I.Lnin nhm p ng nhu c u l ch s . 2) Qu trnh V.I.Lnin bo v v pht trin ch ngha Mc c chia thnh ba th i k, t ng ng v i ba nhu cu khch quan ca thc tin nc Nga. a) Trong thi k 1893-1907, V.I.Lnin tp trung ph phn tnh duy tm c a phi dn ty v nh ng v n lch s-x hi v ch ra rng, qua vic xa nha ranh gi i gi a php bi n ch ng duy v t v i php bin chng duy tm ca Hghen, phi dn ty xuyn t c ch ngha Mc. V.I.Lnin cng pht tri n quan im ca ch ngha Mc v cc hnh thc u tranh giai cp c a giai c p v s n tr c khi ginh c chnh quyn; trong cc vn v u tranh kinh t , chnh tr , t t ng c c p r nt; ng

cng pht trin ch ngha Mc v nhng vn nh phng php cch m ng; nhn t ch quan v yu t khch quan; vai tr ca qun chng nhn dn; c a cc ng chnh tr trong giai o n qu c ch ngha. b) Trong thi k 1907-1917, V.I.Lnin vit tc phm Ch ngha duy v t v ch ngha kinh nghi m ph phn (1909)- tc phm khi qut t gc trit hc nhng thnh tu m i nh t c a khoa h c t nhin bo v v tip tc pht trin ch ngha Mc; ph phn trit hc duy tm ch quan ang ch ng l i ch ngha duy vt ni chung v ch ngha duy vt bi n ch ng ni ring. Trong tc ph m, v n c b n ca trit hc v phm tr vt cht c ngha h t tng v phng php lun h t s c to l n. B o v v pht trin ch ngha Mc v nhn thc, V.I.Lnin cng ch ra s th ng nh t bn trong, khng tch r i ca ch ngha duy vt bin chng vi ch ngha duy vt lch s; s th ng nh t c a nh ng lu n gi i duy vt v t nhin, v x hi, v con ngi v t duy ca n. Trong tc phm Bt k tri t h c (1914-1916), V.I.Lnin tip tc khai thc ht nhn hp l ca trit h c Hghen lm phong ph thm php bi n chng duy vt, c bit l l lun v s thng nht gia cc mt i l p. Nm 1917, V.I.Lnin vi t tc phm Nh nc v cch mng bn v vn nh nc chuyn chnh v s n, b o l c cch m ng v vai tr ca ng cng nhn v con ng xy dng ch ngha x h i; a ra t t ng v nh n c Xvit, coi l hnh thc ca chuyn chnh v sn; v ch ra nh ng nhi m v chnh tr v kinh t m nh nc phi thc hin v ch ra nhng ngun gc vt cht ca ch ngha x h i c t o ra do s pht trin ca ch ngha t bn. c) Thi k 1917-1924. Thng li ca cch mng x hi ch ngha Thng M i (Nga) nm 1917 m ra thi i qu t ch ngha t bn ln ch ngha x hi. S kin ny lm n y sinh nh ng nhu c u m i v l lun m sinh thi C.Mc v Ph.ngghen cha th hin; V.I.Lnin ti p t c t ng k t th c ti n p ng nhu cu bng cc tc phm m cc ni dung chnh c a chng cho r ng vi c th c hi n ki m tra, kim sot ton dn; t chc thi ua x hi ch ngha l nh ng i u ki n c n thi t chuy n sang xy dng "ch ngha x hi k hoch". V.I.Lnin cng ch ra rng, nguyn t c t p trung dn ch l c s ca cng cuc xy dng kinh t; xy dng nh nc x hi ch ngha. ng nh n m nh tnh lu di ca thi k qu , khng trnh khi phi i qua nhng n c thang trn con ng i ln ch ngha x hi. V.I.Lnin khng nh vai tr kinh t hng ha trong i u ki n nn sn xu t hng ho nh ang chim u th trong cng cuc xy dng ch ngha x hi. Nhn thy s quan liu b t u xu t hi n trong nh nc cng nng non tr, ng ngh nh ng ng i c ng s n c n th ng xuyn ch ng ba k th chnh l s kiu ngo, t hc v tham nhng. V.I.Lnin cng ch n vi c ch ng ch ngha gio iu khi vn dng ch ngha Mc nu khng mun lc hu so vi cu c sng. Di sn kinh in ca V.I.Lnin tr thnh c s cho vic nghin c u nh ng v n l lu n v th c ti n ca cc ng cng sn. Thin ti v l lun v thc tin ca V.I. Lnin trong vi c k th a, b o v v pht trin sng to ch ngha Mc c nhng ngi cng sn nh gi cao. H t tn cho ch ngha ca mnh l ch ngha Mc-Lnin. Cu hi 5. Ch ngha Mc-Lnin vi phong tro cch mng th gii? p. Ch ngha Mc-Lnin c nhng nh to ln ln thc ti n phong tro cng nhn v nhn dn lao ng th gii. Cch mng thng 3 nm 1871 Php c coi l s ki m nghi m th c t u tin i vi ch ngha Mc-Lnin; nh nc kiu mi- nh nc chuyn chnh v s n u tin trong l ch s nhn loi (Cng x Pari) c thnh lp, l kinh nghi m th c ti n u tin c rt ra t l lu n cch mng. Thng 8 nm 1903, ng Bnsvch Nga c thnh lp theo t t ng c a ch ngha Mc; l ng ca giai cp v sn lnh o cuc cch mng 1905 Nga. Ch sau 14 nm (nm 1917), ng lm nn Cch mng X hi ch ngha Thng Mi (Nga) v i, m ra k nguyn pht tri n m i cho nhn loi; chng minh tnh hin thc ca ch ngha Mc-Lnin trong l ch s . Nm 1919, Qu c t C ng sn c thnh lp; nm 1922, Lin bang Cng ha X h i ch ngha Xvi t (g i t t l Linx) ra i,

nh du s lin minh giai cp v sn ca 12 quc gia v nm 1940, Linx g m 15 n c h p thnh. Vi sc mnh ca lin minh giai cp v sn , trong chi n tranh th gi i th II, Linx khng nhng bo v c mnh, m cn gii phng cc nc ng u ra kh i s xm l c c a phtxt c. H thng x hi ch ngha c thit lp gm Anbani, BaLan, Bungari, CuBa, C ng ha dn ch c, Hung gari, Nam T, Linx, Rumani, Tip Khc, Cng ha dn ch nhn dn Tri u tin, Trung Qu c, Vit Nam. S kin ny lm cho ch ngha t bn khng cn l h th ng chnh tr x h i duy nh t m nhn loi hng ti; vai tr nh hng xy dng x hi mi ca ch ngha Mc-Lnin c v phong tro cng nhn, phong tro u tranh gii phng dn t c v ha bnh, dn t c, dn ch v ti n b x h i. Do nhiu nguyn nhn khch quan v ch quan, thng 12 nm 1991, ch ngha x h i hi n th c Linx v ng u sp ; nhiu ng Cng sn ty u t b m c tiu ch ngha; th t b i c a ki u nh nc phc li cc nc t bn i hi nhng ngi cng sn khng ch c lp tr ng v ng vng, kin nh, m cn phi ht sc tnh to, b sung, pht tri n ch ngha Mc-Lnin m t cch khoa h c. Thi i ngy nay l thi i ca nhng bin ng su sc. Qu trnh t o ra nh ng ti n cho ch ngha x hi ang din ra trong x hi t bn pht tri n l m t xu h ng khch quan. Th i i ngy nay cho thy vai tr ht sc to ln ca l lun, ca khoa h c trong s pht tri n c a x h i. Nh ng i u tt yu i hi ch ngha Mc-Lnin phi c b sung, pht tri n v c nh ng khi qut m i. Ch c nh vy, ch ngha Mc-Lnin mi gi c vai tr th gii quan, ph ng php lu n trong quan h v i khoa hc c th v trong s nh hng pht trin ca x hi loi ng i. C.Mc, Ph.ngghen v V.I.Lnin khng li cho nh ng ng i c ng s n ni chung, nh ng ng i c ng sn Vit Nam ni ring nhng ch dn c th v con ng qu ln ch ngha x h i m i n c. Cc quc gia, dn tc khc nhau c nhng con ng i khc nhau ln ch ngha x h i, b i l m i quc gia, dn tc u c nhng c th ring v iu kin kinh t , chnh tr , x h i, l ch s , vn ho ring v con ng ring i hi phi p dng nh ng nguyn t c c a ch ngha c ng s n sao cho nhng nguyn tc y c ci bin ng n trong nhng vn chi tit, c lm cho ph h p, cho thch hp vi c im dn tc v c im nh nc-dn tc. Trn c s kin tr ch ngha McLnin, t tng H Ch Minh; xut pht t nhng bi hc ci t o v xy dng ch ngha x h i t th c trng kinh t-x hi t nc, ng ta ra ng li a t nc ta t ng b c qu ln ch ngha x hi. Thc tin ca qu trnh i mi ang t ra hng lot vn m i m v ph c t p v kinh t , chnh tr, vn ho; nhng vn khng th gii quyt ch b ng l lu n, nh ng ch c ch n khng th gii quyt c nu khng c t duy l lun Mc-Lnin. Cu hi 6. Mc ch v yu cu ca vic hc tp, nghin cu mn hc Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc-Lnin? p. Hc tp, nghin cu mn hc Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc-Lnin c n ph i theo phng php gn nhng quan im c bn ca ch ngha Mc-Lnin v i th c ti n t n c v th i i; Hc tp, nghin cu mn hc Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc-Lnin cn ph i hi u ng tinh thn, thc cht ca n; trnh bnh kinh vin, gio i u trong h c t p, nghin c u v v n d ng cc nguyn l trong thc tin; Hc tp, nghin cu mn hc mi nguyn l c bn ca ch ngha Mc-Lnin trong m i quan h v i cc nguyn l khc; mi b phn l lun cu thnh ny phi g n kt v i cc b ph n l lu n c u thnh cn li thy s thng nht ca cc b phn trong ch ngha Mc-Lnin; ng th i cng nn nh n thc cc nguyn l trong tin trnh pht tri n c a l ch s t t ng nhn lo i. Cu hi 7. Vn c bn ca trit hc? p. Cu tr li gm ba ln

1) Khi nim vn c bn ca trit hc. Khi im l lun ca bt k hc thuyt tri t h c no u l vn v mi quan h gia t duy vi tn ti; gia ci tinh thn v i ci v t ch t; gi a ci ch quan v i ci khch quan. Vn c bn ca trit hc c c im a) l vn rng nht, chung nht ng vai tr n n t ng, nh hng gii quyt nhng vn khc. b) Nu khng gi i quy t c v n ny th khng c c s gii quyt cc vn khc, t chung hn ca trit h c. c) Gii quy t v n ny nh th no th hin th gii quan ca cc nh trit hc v th gii quan l c s t o ra ph ng h ng nghin c u v gii quyt nhng vn cn li ca trit hc. 2) nh ngha. Theo Ph.ngghen, Vn c bn ln ca m i tri t h c, c bi t l c a tri t h c hi n i, l vn quan h gia t duy v tn ti. 3) Hai ni dung (hai mt) vn c bn ca trit hc. a) Mt th nht(mt bn th lun) vn c bn ca trit hc gii quyt mi quan h gi a thc v i vt cht. Ci g sinh ra v quy nh ci g- th gi i vt cht sinh ra v quy nh th gi i tinh th n; ho c ngc li, th gii tinh thn sinh ra v quy nh th gii vt ch t- l mt th nh t v n c b n c a trit hc. Gii quyt mt th nht vn c bn ca trit hc nh th no l c s duy nht phn chia cc nh trit hc v cc hc thuyt ca h thnh hai trng phi i lp nhau l ch ngha duy v t v ch ngha duy tm trit hc; phn chia cc nh trit h c v cc h c thuy t c a h thnh tri t h c nh t nguyn (cn gi l nht nguyn lun) v trit hc nh nguyn (cn g i l nh nguyn lu n). b) Mt th hai (mt nhn thc lun) vn c bn ca trit hc gii quyt mi quan h gi a khch th vi ch th nhn thc, tc tr li cu hi liu con ngi c kh nng nhn thc c th gi i (hin th c khch quan) hay khng? Gii quyt mt th hai vn c bn ca tri t h c nh th no l c s phn chia cc nh trit hc v cc hc thuyt ca h thnh phi kh tri (c th bit v th gi i), b t kh tri (khng th bit v th gii) v hoi nghi lun (hoi nghi b n ch t nh n th c c a con ng i v th gi i). Cu hi 8. Bn cht, ni dung ca ch ngha duy vt bin chng? p. Cu tr li gm ba ln 1) Ch ngha duy vt bin chng l c s l lun ca th gi i quan khoa h c; l khoa h c v nh ng quy lut chung nht ca s vn ng v pht trin trong t nhin, x h i v t duy. Tri t h c Mc-Lnin l trit hc duy vt, bi trit hc coi thc l tnh cht ca dng vt cht c t ch c cao l b no ngi v nhim v ca b no ngi l phn nh gii t nhin. S ph n nh c tnh bi n ch ng, b i nh n m con ngi nhn thc c mi quan h qua li chung nh t gi a cc s v t, hi n t ng c a th gii vt cht; ng thi nhn thc c rng, s vn ng v pht tri n c a th gi i l k t qu c a cc mu thun ang tn ti bn trong th gii ang vn ng . 2) Ch ngha duy vt bin chng l hnh thc cao nht trong cc hnh th c c a ch ngha duy v t. B n cht ca n th hin a) Gii quyt duy vt bin chng vn c bn ca trit h c. b) S th ng nh t gia ch ngha duy vt vi php bin chng to nn ch ngha duy v t bi n ch ng v ch ngha duy vt bin chng khng ch l phng php gii thch, nhn th c th gi i, m cn l ph ng php c i t o th gii ca giai cp cng nhn trong qu trnh ci t o v xy d ng x h i. c) Quan ni m duy v t v l ch s l cuc cch mng trong hc thuyt v x hi. d) S thng nht gi a tnh khoa h c v i tnh cch mng; l lun vi thc tin to nn tnh sng to ca trit hc Mc. 3) Ni dung ca ch ngha duy vt bin chng gm nhiu b phn, nh ng c bn nh t l b n th lu n duy vt bin chng; nhn thc lun bin chng duy vt v duy vt bin chng v x h i. V i b n ch t v ni dung nh vy, ch ngha duy vt bin chng c chc nng th gi i quan duy v t bi n ch ng v chc nng phng php lun bin chng duy vt, to c s cho s nh h ng trong ho t ng nh n thc v hot ng thc tin.

Cu hi 9. Khi lc v vai tr (chc nng) th gii quan v phng php lu n c a ch ngha duy vt bin chng? p.Ch ngha duy vt bin chng c nhiu chc nng, nhng c bn nh t l ch c nng th gi i quan duy vt bin chng v chc nng phng php lun bin chng duy vt c a nh n th c khoa h c v thc tin cch mng. 1) Th gii quan l h thng nhng nguyn tc, quan i m, ni m tin v th gi i; v b n thn con ng i, v cuc sng v v tr ca con ngi trong th gii y. Vai tr c bn c a th gi i quan l s nh hng hot ng v quan h gia c nhn, giai cp, t p on ng i, c a x h i ni chung i v i hi n thc. H thng cc quan nim trit hc, kinh t v chnh tr-x hi l c s khoa h c c a th gi i quan duy vt bin chng v th gii quan duy vt bin chng trc ht th hi n cch gi i quy t v n c b n ca trit hc; theo vt cht c trc v quy nh thc (duy vt), nh ng th c t n t i c l p t ng i v tc ng tr li vt cht (bin chng). Trong lnh vc kinh t, th gi i quan duy v t bi n ch ng th hin ch lc lng sn xut (ci th nht) quy nh quan h sn xut (ci th hai), c s h tng (ci th nht) quy nh kin trc thng tng (ci th hai); nh ng ci th hai lun t n t i c l p tng i v tc ng tr li ci th nht. Trong lnh vc x h i, t n t i x h i (ci th nh t) quy nh thc x hi (ci th hai); nhng thc x hi tn ti c lp tng i v tc ng tr c ti p hay gin tip tr li tn ti x hi. 2) Phng php lun l h thng nhng quan im, nhng nguyn t c xu t pht ch o ch th trong vic xc nh phng php cng nh trong vic xc nh phm vi, kh nng p d ng chng m t cch hp l, c hiu qu ti a. Phng php lun l l lun v phng php, l khoa h c v ph ng php. Nhim v ca phng php lun l gii quyt nhng vn nh ph ng php l g? B n ch t, n i dung, hnh thc ca phng php ra sao? Phn loi ph ng php c n d a vo nh ng tiu ch g? Vai tr ca phng php trong hot ng nhn thc v hot ng th c tin? v.v. Chc nng phng php lun bin chng duy vt th hin h th ng cc nguyn t c, ph ng php t chc v xy dng hot ng l lun v hot ng thc tin, ng thi cng chnh l h c thuy t v h thng v l phng php lun chung nht ca cc khoa h c chuyn ngnh. Ph ng php lu n bi n chng duy vt l s thng nht bin chng gia cc phng php lu n b mn, ph ng php lu n chung c c th ho trong cc lnh vc ca hot ng nh n th c v ho t ng th c ti n. V i t cch l h thng tri thc chung nht v th gii v v vai tr, v tr c a con ng i trong th gi i cng vi vic nghin cu nhng quy lut chung nht ca t nhin, x h i v t duy, ch ngha duy v t bi n chng thc hin chc nng phng php lun chung nht. Mi lu n i m c a ch ngha duy v t bi n chng ng thi l mt nguyn tc trong vic xc nh, l lun v ph ng php. Nh ng ch c nng trn to ra kh nng ci to th gii ca ch ngha duy vt bin ch ng, tr thnh cng c h u hi u trong hot ng chinh phc t nhin v s nghip gii phng con ng i. Th gii quan duy vt bin chng v phng php lun bi n ch ng duy v t tri t h c l c s l lu n nn tng ca ch ngha Mc-Lnin. Nm vng chng chng nh ng l iu ki n tin quy t nghin cu ton b h thng l lun ch ngha Mc-Lnin, m cn l c s v n d ng sng t o v pht tri n chng vo hot ng nhn thc; gii thch, nhn thc v gii quyt nh ng v n c p bch c a th c tin t nc v thi i t ra. Cu hi 10. nh ngha, ni dung v ngha nh ngha vt cht c a V.I. Lnin? p.Cu tr li gm bn ln 1) Cc quan nim v vt cht ca cc nh duy vt trc Mc hoc ng nht vt cht v i cc d ng v t cht c th (trit hc duy vt c i); hoc ng nht vt cht vi cc dng vt cht c th v tnh ch t ca chng (trit hc duy vt th k XVII-XVIII).

2) Cc pht minh ca ca vt l hc cui th k XIX, u th k XX bc b quan ni m ng nh t vt cht vi cc dng c th ca vt cht hoc vi thuc tnh ca vt cht ca cc nh tri t h c duy vt c i v cn i. Tia X- l sng in t c bc sng rt ngn; sau khi b c x ra h t Anpha, nguyn t Urani chuyn thnh nguyn t khc; i n t l m t trong nh ng thnh ph n t o nn nguyn t; khi lng ca cc in t tng ln khi vn tc ca in t tng. T gc tri t h c, ch ngha duy tm gii thch sai lch cc pht minh trn; thm ch cc nh khoa h c cho r ng v t ch t ( c h ng nht vi nguyn t v khi lng) tiu tan mt do vy ch ngha duy vt mt c s t n t i. iu ny i hi khc phc cuc khng hong phng php lun ca vt l; to cho pht tri n ti p theo ca nhn thc duy vt bin chng v vt cht, v nhng tnh cht c b n c a n. 3) nh ngha vt cht ca V.I.Lnin Vt cht l mt ph m tr tri t h c dng ch th c t i khch quan c em li cho con ngi trong cm gic, c cm gic ca chng ta chp l i, ch p l i, ph n nh v tn ti khng l thuc vo cm gic. Nhng ni dung c bn ca nh ngha vt cht ca V.I.Lnin a) Vt cht l g? +) Vt cht l phm tr trit hc nn va c tnh tr u t ng v a c tnh c th . *) Tnh tru tng ca vt cht dng ch c tnh chung, bn cht nht ca v t ch t- l c tnh t n t i khch quan, c lp vi thc con ngi v y cng l tiu ch duy nht phn bi t ci g l v t ch t v ci g khng phi l vt cht. *) Tnh c th ca vt cht th hi n ch ch c th nh n bi t c vt cht bng cc gic quan ca con ngi; ch c th nhn thc c vt ch t thng qua vi c nghin cu cc s vt, hin tng vt cht c th. +) Vt cht l thc ti khch quan c c tnh c b n l t n ti khng ph thuc vo cc gic quan ca con ngi. +) Vt cht c tnh khch th - con ng i c th nhn bit c vt cht bng cc gic quan. b) thc l g? thc l s chp li, chp li, phn nh li th c t i khch quan b ng cc gic quan. Nh , con ngi trc tip hoc gin tip nhn thc c thc ti khch quan. Ch c nh ng s vt, hin tng ca thc ti khch quan cha c con ngi nhn bit bit ch khng th khng bi t. c) Ni dung th ba c suy ra t hai ni dung trn xc nh m i quan h bi n ch ng gi a th c t i khch quan (vt cht) vi cm gic ( thc). Vt cht (ci th nht) l ci c tr c, t n t i c l p, khng ph thuc vo thc v quy nh thc. thc (ci th hai) l ci c sau v t ch t, ph thu c vo vt cht v nh vy, vt cht l ni dung, l ngun gc khch quan c a th c, l nguyn nhn lm cho thc pht sinh. Tuy nhin, thc tn ti c lp t ng i so vi vt cht v c tc ng, th m ch chuyn thnh sc mnh vt cht khi n thm nhp vo qu n chng v c qu n chng v n d ng. 4) ngha th gii quan v phng php lun ca nh ngha i v i ho t ng nh n th c v th c ti n. a) nh ngha a li th gii quan duy vt bin chng v vn c b n c a tri t h c. V m t th nh t vn c bn ca trit hc, nh ngha khng nh vt cht c trc, th c c sau; vt cht l ngu n gc khch quan ca cm gic, ca thc (khc phc quan im v vt cht ca ch ngha duy vt c v cn i v vt cht). V mt th hai vn c bn ca trit hc, nh ngha kh ng nh th c con ngi c kh nng nhn thc c th gii vt cht (chng li thuyt khng th bi t v hoi nghi lu n). Th gii quan duy vt bin chng xc nh c vt cht trong lnh v c x h i; l t n t i x h i quy nh thc x hi, kinh t quy nh chnh tr v.v v to c s l lun cho cc nh khoa h c t nhin, c bit l cc nh vt l vng tm nghin cu th gii vt cht. b) nh ngha a li phng php lun bin chng duy vtca m i quan h bi n ch ng gi a v t ch t vi thc. Theo , vt cht c trc thc, l ngun gc v quy nh thc nn trong m i ho t ng cn xut pht t hin thc khch quan, tn trng cc quy lut v n c c a s vt, hi n t ng; ng th i cn thy c tnh nng ng, tch cc ca thc pht huy tnh nng ng ch quan nh ng trnh ch quan duy ch m biu hin l tuyt i ho vai tr, tc d ng c a th c, cho r ng con ng i c th lm c tt c m khng cn n s tc ng ca cc quy lut khch quan, cc i u ki n v t ch t

cn thit. Cu hi 11. Phng thc, hnh thc tn ti ca vt cht? p. Cu tr li gm hai ln 1) Vn ng l phng thctn ti ca vt cht. Ch ngha duy vt bin ch ng cho rng, a) V n ng, hiu theo ngha chung nht,- tc c hiu nh l phng thc t n ti ca vt cht, l m t thu c tnh c hu ca vt cht,- th bao gm tt c mi s thay i v mi qu trnh di n ra trong v tr , k t s thay i v tr n gin cho n t duy. b) Cc hnh thc (dng) vn ng c bn ca vt cht. C nm dng vn ng c b n c a vt ch t; l vn ng c hc- s di chuyn v tr ca cc vt th trong khng gian; v n ng vt l- s v n ng ca cc phn t, cc ht c bn, vn ng in t, cc qu trnh nhit, i n v.v; v n ng ho h c- s vn ng ca cc nguyn t, cc qu trnh ho h p v phn gi i cc ch t; v n ng sinh v t- s trao i cht gia c th sng v mi trng; vn ng x hi- s thay th nhau gi a cc hnh thi kinh t x hi. c) Nm dng vn ng ny quan h cht ch vi nhau. Mt hnh th c v n ng no c th c hi n l do c s tc ng qua li vi nhiu hnh th c vn ng khc. M t hnh th c v n ng ny lun c kh nng chuyn ho thnh hnh thc vn ng khc, nh ng khng th quy hnh th c v n ng ny thnh hnh thc vn ng khc. Mi mt s vt, hin tng c th gn li n v i nhi u hnh th c v n ng nhng bao gi cng c c trng bng mt hnh thc vn ng c b n. d) Vn ng v ng im. Th gii vt cht bao gi cng trong qu trnh v n ng khng ng ng, trong s vn ng khng ngng c hin tng ng im tng i. Nn hi u hi n t ng ng im ch x y ra i vi mt hnh thc vn ng no ca vt cht trong mt lc no v trong m t quan h nh t nh no , cn xt n cng, vt cht lun lun vn ng. Nu v n ng l s t n t i trong s bi n i ca cc s vt, hin tng, th ng im tng i l s n nh, l s b o ton qu ng tnh c a cc s vt, hin tng. Nh vy, ng im l tng i; tm thi v l trng thi c bi t c a vt ch t ang vn ng khng ngng. 2) Khng gian v thi gian l hnh thc t n t i ca vt ch t. M i s vt, hi n t ng t n t i khch quan u c v tr, hnh thc kt cu, di ngn, cao thp ca n- t t c cc thu c tnh g i l khng gian v khng gian biu hin s cng tn ti v cch bit gi a cc s vt, hi n t ng v i nhau, bi u hi n qung tnh, trt t phn b ca chng. Mi s vt, hin tng t n ti trong tr ng thi khng ng ng bi n i, nhanh, chm, k tip nhau v chuyn ho l n nhau- t t c nh ng thu c tnh g i l th i gian v thi gian l hnh thc tn ti ca vt cht th hin lu ca s bin i; trnh t xu t hi n v m t i ca cc s vt, cc trng thi khc nhau trong th gii vt ch t; th i gian cn c tr ng cho trnh t din bin ca cc qu trnh vt cht, tnh tch bi t gi a cc giai o n khc nhau c a qu trnh . Tuy u l hnh thc tn ti ca vt cht, nhng khng gian v th i gian c s khc nhau. S khc nhau nm ch, khng gian c ba chiu rng, cao v di; cn th i gian ch c m t chi u tri t qu kh t i tng lai. Cu hi 12. Tnh thng nht vt cht ca th gii? p. Vn tnh thng nht ca th gii lun gn lin vi cch gi i quy t vn c b n c a tri t h c. Ch ngha duy vt bin chng khng nh bn cht ca th gi i l vt cht; cc s vt, hi n t ng thng nht vi nhau tnh vt cht. Ch ngha duy vt bin ch ng khng nh b n ch t c a th gi i l vt cht; cc s vt, hin tng thng nht vi nhau tnh vt cht. iu ny c th hi n 1) Mi s vt, hin tng ca th gii u c tnh vt cht l t n ti khch quan, c l p v i th c c a con ngi. 2) Mi s vt, hin tng trong th gii u l nhng dng c th ca v t ch t; chng u mang c

tnh chung ca vt cht (tn ti vnh vin, ngha l khng bao gi tr v s 0, khng m t i); u c sinh ra t vt cht ( thc chng hn). 3) Th gii vt cht tn ti vnh vin v v tn. Trong th gii khng c g khc ngoi v t ch t ang vn ng, bin i v chuyn ho theo nhng quy lut khch quan chung c a mnh. 4) Tnh thng nht vt cht ca th gii th hin s t n ti ca th gi i thng qua gi i v c , gi i h u c trong bc tranh tng th v th gii duy nht; gia chng c s lin h tc ng qua l i, chuy n ho ln nhau, vn ng v pht trin. Cc qu trnh cho php th y y s th ng nh t v t ch t c a th gii trong cc hnh thc v giai on pht trin, t ht c bn n phn t , t phn t n cc c th sng, t cc c th sng n con ngi v x hi loi ng i. Quan im v bn cht vt cht v tnh thng nht vt cht ca th gii ca ch ngha duy v t bi n chng khng ch nh hng trong vic gii thch v tnh phong ph, a d ng c a th gi i, m cn nh hng nhn thc v tnh phong ph, a dng y trong qu trnh hot ng c i t o t nhin h p quy lut. Cu hi 13. Ngun gc ca thc? p. Cu tr li c hai ln 1) Ngun gc t nhin ca thc (no ngi + s phn nh) a) No ngi l sn phm qu trnh tin ho lu di c a th gi i vt ch t, t v c t i h u c , ch t sng (thc vt v ng vt) ri n con ngi- sinh vt-x hi. L t ch c vt cht c c u trc tinh vi; ch khong 370g nhng c ti 14-15 t t bo thn kinh lin h v i nhau v v i cc gic quan t o ra m i lin h thu, nhn a dng no ngi iu khin hot ng ca c th i v i th gi i bn ngoi. Hot ng thc ca con ngi din ra trn c s hot ng ca thn kinh no b ; b no cng hon thin hot ng thn kinh cng hiu qu, thc ca con ngi cng phong ph v su s c. i u ny l gii ti sao qu trnh tin ha ca loi ngi cng l qu trnh pht tri n nng l c c a nh n th c, c a t duy v ti sao i sng tinh thn ca con ngi b ri lon khi no b t n th ng. b) S phn nh ca vt cht l mt trong nhng ngun g c t nhin c a th c. M i hnh th c v t ch t u c thuc tnh phn nh v phn nh pht trin t hnh th c thp ln hnh th c cao- ty thu c vo kt cu ca t chc vt cht. Phn nh l s ti to li nhng c im, tnh cht ca dng vt cht ny (d i d ng thay i) trong mt dng vt cht khc. Qu trnh phn nh bao hm qu trnh thng tin, ci c ph n nh (tc ng) l nhng s vt, hin tng c th ca vt cht, cn ci phn nh (nh n tc ng) l ci ch a ng thng tin v nhng s vt, hin tng . Cc hnh th c phn nh. +) Ph n nh c a gi i v c (gm phn nh vt l v phn nh ho hc) l nhng phn nh th ng, khng nh h ng v khng la chn. +) Phn nh ca thc vt l tnh kch thch +) Phn nh c a ng v t c nh h ng, l a chn nh m ng vt thch nghi vi mi trng sng. Trong phn nh c a ng v t c ph n x khng iu kin (bn nng); phn x c iu kin (tc ng thng xuyn) ng v t c th n kinh trung ng to nn tm l. Hnh thc phn nh cao nht (ph n nh nng ng, sng t o) l th c c a con ngi, c trng cho mt dng vt cht c t chc cao l no ng i. Tm li, s pht tri n c a cc hnh thc phn nh gn lin vi cc trnh t chc vt cht khc nhau v th c n y sinh t cc hnh thc phn nh . Quan im trn ca trit hc ca ch ngha Mc-Lnin v thc chng li quan i m c a ch ngha duy tm tch ri thc khi hot ng ca no ngi, th n b ho th c; ng th i ch ng l i quan im ca ch ngha duy vt tm thng cho rng no tit ra th c t ng t nh gan ti t ra m t. 2) Ngun gc x hi ca thc (lao ng + ngn ng) a) Lao ng l hot ng c mc ch, c tnh lch s-x hi ca con ng i nh m t o ra c a c i t n ti v pht trin; ng thi lao ng cng to ra i sng tinh th n v h n th n a, lao ng gip con

ngi hon thin chnh mnh. S hon thin ca i tay, vi c bi t ch t o cng c lao ng lm cho thc khng ngng pht trin, to c s cho con ngi nhn thc nhng tnh cht m i c a gi i t nhin; dn n nng lc t duy tru tng, kh nng phn on, suy lun d n c hnh thnh v pht tri n. b) Trong qu trnh lao ng con ngi lin kt vi nhau, t o thnh cc m i quan h x h i t t y u v cc mi quan h ca cc thnh vin ca x hi khng ng ng c c ng c v pht tri n d n n nhu cu cn thit phi trao i vi nhau iu g y nn ngn ng xu t hi n. Ngn ng ra i tr thnh ci v vt cht ca thc, thnh phng tin th hin th c. Nh ngn ng , con ng i khi qut ho, tru tng ho nhng kinh nghim truyn li cho nhau. Ngn ng l s n ph m c a lao ng, n lt n, ngn ng li thc y lao ng pht trin. Nh vy, b no ngi cng vi th gii vt cht tc ng ln b no l ngu n g c t nhin c a thc v vi quan im nh vy v thc, ch ngha duy vt bi n ch ng ch ng li quan i m c a ch ngha duy tm tch ri thc ra khi hot ng ca b no, thn b ho th c; ng th i ch ng l i quan im ca ch ngha duy vt tm thng cho rng no tit ra thc t ng t nh gan ti t ra m t. Cu hi 14. Bn cht ca thc? p. Bn cht ca thc th hin qua bn im im xut pht hiu bn cht ca thc l s tha nhn thc l s phn nh, l hnh nh tinh thn v s vt, hin tng khch quan. thc thuc phm vi ch quan, khng c tnh v t ch t, m ch l hnh nh phi cm tnh ca cc s vt, hin tng cm tnh c phn nh. B n ch t c a th c th hin s phn nh nng ng, sng to th gii khch quan vo b no ng i; l hnh nh ch quan v th gii khch quan. 1) thc l hnh nh ch quan v th gii khch quan b i hnh nh y tuy b th gi i khch quan quy nh c v ni dung ln hnh thc th hin; nhng th gii y khng cn y nguyn nh n v n c, m b ci ch quan ca con ngi ci bin thng qua tm t, tnh cm, nguy n v ng, nhu c u v.v. thc chng qua ch l vt cht c em chuyn vo trong u c con ng i v c ci bi n i trong . C th ni, thc phn nh hin thc, cn ngn ng th di n t hi n th c v ni ln t tng. Cc t tng c tn hiu ho trong mt dng c th ca v t ch t- l ngn ng - ci m con ngi c th cm gic c. Khng c ngn ng th thc khng th hnh thnh v t n t i c. 2) thc l s phn nh nng ng, sng to, th hin ch, th c phn nh th gi i c ch n l c- ty thuc vo mc ch ca ch th nhn thc. S phn nh nhm nm bt bn cht, quy lu t v n ng v pht trin ca s vt, hin tng; kh nng vt trc (d bo) ca th c t o nn s l ng trc nhng tnh hung s gy tc ng tt, xu ln kt qu ca hot ng m con ng i ang h ng ti. C c d bo , con ngi iu chnh chng trnh ca mnh sao cho ph h p v i d ki n xu hng pht trin ca s vt, hin tng; xy dng cc m hnh l t ng, ra ph ng php th c hi n ph hp nhm t kt qu ti u. Nh vy, thc khng ch phn nh th gi i khch quan, m cn t o ra th gii khch quan. 3) thc l mt hin tng x hi v mang bn cht x hi. S ra i v t n t i c a th c g n li n v i hot ng thc tin; chu s chi phi khng ch ca cc quy lut sinh h c, m ch yu cn c a cc quy lut x hi; do nhu cu giao tip x hi v cc iu kin sinh ho t hi n th c c a x h i quy nh. V i tnh nng ng, thc sng to li hin thc theo nhu cu c a b n thn v th c ti n x h i. cc thi i khc nhau, thm ch cng mt thi i, s phn nh ( th c) v cng m t s v t, hi n t ng c s khc nhau- theo cc iu kin vt cht v tinh th n m ch th nh n th c ph thu c. 4) C th ni qu trnh thc gm cc giai on. a) Trao i thng tin hai chiu gia ch th vi khch th phn nh; nh h ng v ch n l c cc thng tin cn thit. b) M hnh ho i tng trong t duy dng hnh nh tinh th n, t c l sng t o l i khch th ph n

nh theo cch m ho s vt, hin tng vt cht thnh t ng tinh th n phi v t ch t. c) Chuyn m hnh t t duy ra hin thc, tc l qu trnh hi n th c ho t t ng, thng qua ho t ng thc tin bin cc tng tinh thn phi vt cht trong t duy thnh cc s v t, hi n t ng v t ch t ngoi hin thc. Trong giai on ny, con ngi la ch n ph ng php, cng c tc ng vo hi n thc khch quan nhm thc hin mc ch ca mnh. Cu hi 15. ngha phng php lun ca mi quan h gia vt cht v i thc? p. Cu tr li gm ba ln 1) Vai tr quy nh ca vt cht i vi thc a) Vt cht l ci th nht, thc l ci th hai, ngha l vt ch t l ci c tr c, th c l ci c sau; Vt cht quy nh thc c v ni dung phn nh ln hnh thc bi u hi n. i u ny th hi n +) v t cht sinh ra thc ( thc l sn phm ca no ngi; thc c thu c tnh ph n nh c a v t ch t) +) vt cht quyt nh ni dung ca thc ( thc l s phn nh th gi i v t ch t; n i dung c a th c (k c tnh cm, ch v.v) u xut pht t vt cht; s sng to ca thc i h i nh ng ti n vt cht v tun theo cc quy lut ca vt cht). b) Tn ti x hi (mt hnh thc vt cht c bit trong lnh v c x h i) quy nh th c x h i (m t hnh thc thc c bit trong lnh vc x hi). c) thc l s phn nh th gii vt cht vo no ngi trong d ng hnh nh ch quan v th gi i khch quan; hnh thc biu hin ca thc l ngn ng (mt dng c th c a v t ch t). 2) Vai tr tc ng ngc tr li ca thc i vi vt cht a) S tc ng ca thc i vi vt cht c th theo hng tch cc (khai thc, pht huy, thc y c sc mnh vt cht tim tng hoc nhng bin i ca iu kin, hon c nh vt cht theo h ng c li cho con ngi) th hin qua vic thc ch o con ngi trong ho t ng th c ti n. S ch o xut hin ngay t lc con ngi xc nh i tng, mc tiu, ph ng hng v ph ng php th c hin nhng mc tiu ra. Trong giai on ny, thc trang b cho con ng i nh ng thng tin c n thi t v i tng, v cc quy lut khch quan v hng dn con ngi phn tch, la ch n nh ng kh nng vn dng nhng nhng quy lut trong hnh ng. Nh vy, th c hng dn ho t ng c a con ngi v thng qua cc hot ng m tc ng gin tip ln th c t i khch quan. b) S tc ng ngc li ca thc i vi vt cht c th theo hng tiu c c, tr c h t do s ph n nh khng y v th gii dn n nhng sai lm, duy ch th hi n qua vi c th c c th km hm sc mnh ci to hin thc thc khch quan ca con ngi, nht l trong lnh v c x h i (lm suy gim, hao tn sc mnh vt cht tim tng, km hm qu trnh pht tri n kinh t -x h i, gy nh h ng xu n i sng ca con ngi). c) Nhng yu t nh hng n s tc ng ca thc i vi vt cht +) Nu tnh khoa h c c a thc cng cao th tnh tch c ca thc cng ln. Trc ht l th c phi phn nh ng hi n th c khch quan; ngha l con ngi mun pht huy sc mnh c a mnh trong c i t o th gi i th ph i tn trng cc quy lut khch quan, phi nhn thc ng, nm vng, v n d ng ng v hnh ng ph h p vi cc quy lut khch quan. +) S tc ng ca thc i vi vt cht cn ph thu c vo m c ch s dng thc ca con ngi. Nh vy, bn thn thc khng trc tip thay i c hin thc m phi thng qua ho t ng c a con ngi. Sc mnh ca thc ty thuc vo mc thm nhp vo qu n chng, vo cc i u ki n vt cht, vo hon cnh khch quan m trong th c c th c hi n. Mu n bi n i v c i t o th gii khch quan, thc phi c con ngi thc hin trong th c ti n v ch c nh v y, th c m i tr thnh lc lng vt cht. 3) ngha phng php lun ca mi quan h gia vt ch t v i th c. Nguyn t c khch quan trong hot ng nhn thc v hot ng thc tin. Nguyn tc khch quan yu cu

a) Mc tiu, phng thc hot ng ca con ngi u phi xut pht t nh ng i u ki n, hon c nh thc t, c bit l ca iu kin vt cht, kinh t; tun theo, xut pht, tn tr ng cc quy lu t khch quan (vn c) ca s vt, hin tng; cn tm nguyn nhn c a cc s vt, hi n t ng trong nh ng iu kin vt cht khch quan ca chng; mun ci to s vt, hi n tng phi xu t pht t b n thn s vt, hin tng c ci to. Chng t tng ch quan duy ch, nn nng, thiu kin nh nm bi u hin ca n l tuyt i ho vai tr, tc dng ca nhn t con ng i; cho r ng con ng i c th lm c tt c nhng g mun m khng cn ch trng n s tc ng ca cc quy lut khch quan, c a cc iu kin vt cht cn thit. b) Pht huy tnh nng ng, sng to ca thc l nhn mnh tnh c l p t ng i, tnh tch c c v tnh nng ng ca thc i vi vt cht bng cch tng c ng rn luy n, b i d ng t t ng, ch phn u, vn ln, tu dng o c v.v nhm xy dng i sng tinh thn lnh mnh. Ch ng thi th ng, trng ch, li vo hon cnh khch quan v nh vy l h th p vai tr tnh nng ng ch quan ca con ngi trong hot ng thc tin d ri vo ch ngha duy vt siu hnh, ch ngha duy vt tm thng; tuyt i ha vt cht; coi thng t tng, tri thc ri vo th c d ng hng th v.v. Cu hi 16. Ti sao ni siu hnh v bin chng l hai mt i l p c a phng php t duy? p. Cu tr li gm hai ln 1) Thut ng Siu hnh c gc t ting Hy Lp metaphysica, v i ngha l nh ng g sau v t l h c. Vo th k XVI-XVII, phng php siu hnh gi vai tr quan tr ng trong vi c tch lu tri th c, em l i cho con ngi nhiu tri thc mi, nht l v ton hc v c hc; nhng ch t khi Bc n (1561-1626) v v sau l Lcc (1632-1704) chuyn phng php nhn thc siu hnh t khoa h c t nhin sang tri t hc, th siu hnh tr thnh phng php ch yu ca nhn th c. n th k XVIII, ph ng php siu hnh khng c kh nng khi qut s vn ng, pht tri n c a th gi i vo nh ng quy lu t chung nh t; khng to kh nng nhn thc th gii trong chnh th thng nht nn b ph ng php bi n ch ng duy tm trit hc c in c ph nh. Hghen (1770-1831) l nh tri t h c ph phn php siu hnh k ch lit nht thi by gi v l ngi u tin khi qut h thng quy lu t c a php bi n ch ng duy tm, em n i lp vi php siu hnh. Trong trit hc ca ch ngha duy vt bin chng, siu hnh c hiu theo ngha l ph ng php xem xt s tn ti ca s vt, hin tng v s phn nh chng vo t duy con ng i trong tr ng thi bi t lp, nm ngoi mi lin h vi cc s vt, hin tng khc v khng bin i. c th c a siu hnh l tnh mt chiu, tuyt i ho mt ny hay mt kia; ph nhn cc khu trung gian, chuy n ho; do kt qu nghin cu ch i ti kt lun hoc l ..., hoc l ..., phi n din; coi th gi i th ng nh t l b c tranh khng vn ng, pht trin. Cc nh siu hnh ch d a vo nh ng ph n tuy t i khng th dung ho khng nh c l c, khng l khng; hoc t n t i ho c khng t n t i; s v t, hi n t ng khng th va l chnh n li va l ci khc n; ci kh ng nh v ci ph nh tuy t i bi tr l n nhau. 2) Thut ng Bin chngc gc t ting Hy Lp dialektica (vi ngha l ngh thut m tho i, tranh lun). Theo ngha ny, bin chng l ngh thut tranh lu n nh m tm ra chn l b ng cch pht hi n cc mu thun trong lp lun ca i phng v ngh thu t b o v nh ng l p lu n c a mnh. n Hghen, thut ng bin chng c pht trin kh ton din v khi qut c m t s ph m tr, quy lut c bn; nhng chng cha phi l nhng quy lut chung nht v t nhin, x h i v t duy, m mi ch l mt s quy lut ring trong lnh vc tinh thn. C.Mc, Ph.ngghen v V.I.Lnin k th a, pht trin trn tinh thn ph phn v sng t o nh ng gi tr trong l ch s t t ng bi n ch ng nhn lo i lm cho php bin chng tr thnh php bin chng duy vt; thnh khoa h c nghin c u nh ng quy lut chung nht v mi lin h v s vn ng, pht trin ca cc s v t, hi n t ng trong c ba lnh vc t nhin, x hi v t duy.

Phng php bin chng duy vt mm do, linh hot; tha nhn trong nh ng tr ng h p c n thi t, bn cnh ci hoc l ... hoc l..., cn c c ci va l ... va l.... Do vy, l ph ng php khoa h c, va khc phc c nhng hn ch ca php bin chng c i, y li phng php siu hnh v a ci to php bin chng duy tm tr thnh phng php lu n chung nht c a nh n th c v th c tin. Cu hi 17. Khi lc v php bin chng duy vt? p. Cu tr li gm ba ln Trong lch s pht trin ca trit hc t thi c i n nay, vn t n t i c a cc s vt, hi n t ng lun c quan tm v cn lm sng t. Cc s vt, hin tng xung quanh ta v ngay c b n thn chng ta tn ti trong mi lin h qua li, quy nh, chuyn ho l n nhau hay t n t i tch r i, bi t l p nhau? Cc s vt, hin tng lun vn ng, pht tri n hay t n t i trong tr ng thi ng im, khng v n ng? C nhiu quan im khc nhau v vn ny, nhng suy n cng u quy v hai quan i m chnh i lp nhau l siu hnh v bin chng. 1) nh ngha. Theo Ph.ngghen, Php bin ch ng l khoa h c v s lin h ph bi n, (...) l mn khoa hc v nhng quy lut ph bin ca s vn ng v s pht tri n c a t nhin, c a x h i loi ngi v ca t duy. Theo V.I.Lnin, Php bin chng, tc l h c thuy t v s pht tri n, d i hnh thc hon b nht, su sc nht v khng phin din, hc thuyt v tnh t ng i c a nh n th c c a con ngi phn nh vt cht lun lun pht trin khng ng ng. H Ch Minh nh gi Ch ngha Mc c u im l phng php lm vic bin chng. C th hiu php bi n ch ng duy vt l khoa h c v mi lin h ph bin; v nhng quy lut chung nht ca s vn ng, pht tri n c a t nhin, x h i v t duy. 2) Ni dung ca php bin chng duy vt ht sc phong ph, ph h p v i i t ng nghin c u l s vn ng, pht trin ca cc s vt, hin tng trong c ba lnh v c t nhin, x h i, t duy v t trong nhng lnh vc y rt ra c nhng quy lut ca mnh. Ni dung c a php bi n ch ng duy v t g m hai nguyn l, su cp phm tr v ba quy lut c b n. S phn bi t gi a cc nguyn l v i cc c p phm tr, quy lut c bn ca php bin chng duy vt cng lm r ngha c th c a chng. Hai nguyn l khi qut tnh bin chng chung nht ca th gi i; cc cp ph m tr ph n nh s tc ng bin chng gia cc mt ca s vt, hin tng, chng l nhng mi lin h c tnh quy lu t trong t ng cp; cn cc quy lut l l lun nghin cu cc mi lin h v khuynh h ng pht tri n trong th gi i s vt, hin tng ch ra ngun gc, cch thc, xu hng ca s vn ng, pht tri n. i u ny ni ln nhng kha cnh phong ph ca s vn ng v pht trin c a s v t, hi n t ng. 3) Php bin chng c vai tr phng php v ph ng php lu n i v i ho t ng nh n th c khoa hc v thc tin cch mng ca con ngi. Cu hi 18. Nguyn l v mi lin h ph bin ca php bin chng duy v t? ngha ph ng php lun c rt ra t ni dung nguyn l ny? p. Cu tr li gm ba ln 1) Khi nim. Trong php bin chng duy vt, mi lin h ph bi n dng khi qut s quy nh, tc ng qua li, chuyn ho ln nhau gia cc s vt, hin t ng hay gi a cc m t c a m t s v t, hi n tng trong th gii. C s l lun ca mi lin h ph bin l tnh th ng nh t vt ch t c a th gi i; theo cc s vt, hin tng d c a dng, khc nhau n th no i chng n a, th chng cng ch l nhng dng c th khc nhau ca mt th gii vt cht duy nh t. 2) Tnh cht ca cc mi lin h ph bin a) Tnh khch quan. Php bin chng duy vt khng nh tnh khch quan c a cc m i lin h , tc ng ca bn thn th gii vt cht. C mi lin h, tc ng gi a cc s vt, hi n t ng v t ch t v i

nhau. C mi lin h gia s vt, hin tng v ci tinh th n. C ci lin h gi a nh ng hi n t ng tinh thn vi nhau, nh mi lin h v tc ng gia cc hnh thc c a qu trnh nh n th c. Cc m i lin h, tc ng , suy cho n cng, u l s phn nh mi lin h v s quy nh l n nhau gi a cc s vt, hin tng ca th gii khch quan. b) Tnh ph bin. Mi lin h qua li, quy nh, chuyn ho ln nhau v tch bi t nhau khng nh ng din ra mi s vt, hin tng trong t nhin, trong x h i, trong t duy, m cn di n ra i v i cc mt, cc yu t, cc qu trnh ca mi s vt, hin tng. c) Tnh a dng, phong ph. C nhiu mi lin h. C m i lin h v m t khng gian v cng c m i lin h v mt thi gian gia cc s vt, hin tng. C mi lin h chung tc ng ln ton b hay trong nhng lnh vc rng ln ca th gii. C mi lin h ring ch tc ng trong t ng lnh v c, t ng s vt v hin tng c th. C mi lin h trc tip gia nhiu s vt, hin t ng, nh ng cng c nhng mi lin h gin tip. C mi lin h tt nhin, cng c m i lin h ng u nhin. C m i lin h bn cht cng c mi lin h ch ng vai tr ph thuc (khng bn cht). C m i lin h ch yu v c mi lin h th yu v.v chng gi nhng vai tr khc nhau quy nh s v n ng, pht tri n c a s v t, hin tng. Do vy, nguyn l v mi lin h ph bin khi qut c ton c nh th gi i trong nh ng mi lin h chng cht gia cc s vt, hin tng ca n. Tnh v hn c a th gi i khch quan; tnh c hn ca s vt, hin tng trong th gii ch c th gi i thch c trong m i lin h ph bi n, c quy nh bng nhiu mi lin h c hnh thc, vai tr khc nhau. 3) ngha phng php lun ca nguyn l v mi lin h ph bin. T nguyn l v m i lin h ph bin ca php bin chng duy vt, rt ra nguyn tc ton din trong hot ng nhn thc v hot ng thc tin. Nguyn tc ny yu cu xem xt s vt, hin t ng a) trong ch nh th th ng nh t c a t t c cc mt, cc b phn, cc yu t, cc thuc tnh cng cc mi lin h ca chng. b) trong m i lin h gia s vt, hin tng ny vi s vt, hin tng khc v vi mi tr ng xung quanh, k c cc m t ca cc mi lin h trung gian, gin tip. c) trong khng gian, th i gian nh t nh, ngha l ph i nghin cu qu trnh vn ng ca s vt, hin tng trong qu kh , hi n t i v phn on c t ng lai c a n. d) Nguyn tc ton din i lp vi quan im phin din ch th y mt ny m khng th y cc m t khc; hoc ch n nhiu mt nhng li xem xt trn lan, dn u, khng thy c m t b n ch t ca s vt, hin tng ri vo thut ngu bin v ch ngha chit trung. Cu hi 19. Nguyn l v s pht trin ca php bin chng duy vt? p. Cu tr li gm ba ln 1) Trong php bin chng duy vt, pht trin l qu trnh v n ng i ln t th p n cao, t km hon thin n hon thin hn. Qu trnh va din ra dn d n, v a nh y v t lm cho s v t, hi n t ng c mt i, s vt, hin tng mi v cht ra i. Ngun gc ca s pht tri n n m nh ng mu thu n bn trong ca s vt, hin tng. 2) Tnh cht ca s pht trin. a) Tnh khch quan. Ngu n g c v ng l c c a s pht tri n n m trong chnh bn thn s vt, hin tng. b) Tnh ph bin. S pht tri n din ra trong c t nhin, x h i v t duy. c) Tnh k tha. S vt, hin tng mi ra i t s ph nh c tnh k th a. S vt, hi n tng mi ra i t s vt, hin tng c, v vy trong s vt, hin t ng mi cn gi l i, c ch n l c v ci to nhng mt cn thch hp ca s vt, hin tng c, chuyn sang s vt, hi n t ng m i, g t b nhng mt tiu li thi, lc hu ca s vt, hin t ng c cn tr s pht tri n. d) Tnh a d ng, phong ph. Tuy s pht trin din ra trong mi lnh v c t nhin, x h i v t duy, nh ng m i s v t, hin tng li c qu trnh pht trin khng ging nhau. Tnh a d ng v phong ph c a s pht tri n cn ph thuc vo khng gian v thi gian, vo cc yu t , i u ki n tc ng ln s pht tri n . 3) ngha phng php lun ca nguyn l v s pht tri n. T nguyn l v s pht tri n c a php bin chng duy vt, rt ra nguyn tc pht trin trong hot ng nh n th c v ho t ng th c ti n.

Nguyn tc ny gip chng ta nhn thc c rng, mun nm c b n ch t c a s v t, hi n t ng, nm c khuynh hng pht trin ca chng th phi xt s vt trong s pht tri n, trong s t v n ng, trong s bin i ca n. Nguyn tc pht trin yu cu a) t s vt, hin tng trong s vn ng, pht hi n c cc xu hng bin i, pht trin ca n khng ch nhn thc s vt, hi n t ng tr ng thi hi n t i, m cn d bo c khuynh hng pht trin. Cn ch ra ngun gc ca s pht tri n l mu thu n, cn ng lc ca s pht trin l u tranh gii quyt mu thu n gi a cc mt i l p trong s v t, hi n tng . b) Nhn thc s pht trin l qu trnh tri qua nhi u giai on, t th p n cao, t n gi n n ph c tp, t km hon thin n hon thin hn. Mi giai on pht tri n c nh ng c i m, tnh ch t, hnh thc khc nhau nn cn tm ra nhng hnh thc, ph ng php tc ng ph h p ho c, thc y, hoc km hm s pht trin . c) Trong hot ng nhn thc v hot ng thc tin phi nhy cm, sm pht hi n v ng h ci m i hp quy lut, to iu kin cho ci mi pht trin; phi chng li quan i m b o th , tr tr , nh ki n v.v bi nhiu khi ci mi tht bi tm thi, to nn con ng pht tri n quanh co, ph c t p. Trong qu trnh thay th ci c bng ci mi phi bit k tha nhng yu t tch c c t c t ci c v pht trin sng to chng trong iu kin mi. Cu hi 20. Cp phm tr ci ring, ci chung ca php bin chng duy v t? p.Cu tr li gm ba ln l nh ngha cc phm tr; nu m i quan h bi n ch ng gi a cc ph m tr v ngha phng php lun c rt ra t mi quan h . 1) nh ngha. Ci ring (ci c th) l phm tr trit hc dng ch mt s vt, mt hin tng nht nh. Ci n nht l phm tr trit hc dng ch nhng mt, nhng c i m ch v n c m t s vt, hin tng no m khng lp li s vt, hin tng khc. Ci chung (ci ph bin) l phm tr trit hc dng ch nhng mt, nhng thuc tnh khng nhng c m t s v t, m t hi n t ng, m t qu trnh nht nh m chng cn c lp li trong nhi u s v t, nhi u hi n t ng khc n a. 2, 3) V ci ring gn b cht ch vi ci chung, tn t i trong m i lin h v i ci chung cho nn gi i quyt mt cch c hiu qu cc vn ring th khng th lng trnh vi c gi i quy t nh ng v n chung, ngha l phi gii quyt nhng vn l lun lin quan n vn ring trnh sa vo tnh trng m mm, tu tin, kinh nghim ch ngha. V ci chung ch tn ti trong ci ring, thng qua ci ring th hi n mnh nn ch c th tm ci chung trong ci ring, trong cc s vt, hi n tng, qu trnh ring l , c th ch khng ph i tm trong mun ch quan ca con ngi. V ci chung tn ti trong ci ring nh mt b phn ca ci ring, b ph n ny tc ng qua l i v i nhng mt cn li ca ci ring, tc l vi nhng mt khng gia nhp vo ci chung, nn b t c ci chung no cng tn ti trong ci ring di dng b ci bi n. V ci chung l ci su sc, ci bn cht chi phi mi ci ring, nn ph i bi t pht hi n ra ci chung, vn dng ci chung to ra ci ring. T iu ny rt ra kt lun l b t k m t ci chung no khi c p dng vo tng trng hp ring cng cn c c bi t ho. Trong vi c v n d ng cc nguyn l c a ch ngha Mc-Lnin vo hot ng nhn thc v hot ng thc ti n, n u khng ch n s c bi t m p dng nguyn xi ci chung, tuyt i ho ci chung th s r i vo b nh t khuynh, gio i u. Ngc li, nu b qun, xem thng ci chung, ch tuyt i ho ci ring, ci n nh t th s r i vo bnh hu khuynh, tu tin, kinh nghim ch ngha. V trong nhng iu kin nht nh, ci n nht c th chuyn ho thnh ci chung v ng c l i ci chung c th chuyn ho thnh ci n nht cho nn trong hot ng l lu n v ho t ng th c ti n, nu ci n nht l ci c li th to iu kin thun li n chuy n ho thnh ci chung v ng c l i,

nu ci chung khng cn l ci ph hp th tc ng ci chung chuy n ho thnh ci ring. Cu hi 21. Cp phm tr ni dung-hnh thc ca php bin chng duy v t? p.Cu tr li gm ba ln 1) nh ngha.Ni dung l tng hp tt c nhng mt, nhng yu t to nn s vt, hin tng. Hnh thc l phng thc tn ti v pht trin ca s vt, hin tng, l h th ng cc m i lin h t ng i bn vng gia cc yu t ca s vt, hin tng v khng ch l ci bi u hi n bn ngoi m cn l ci biu hin cu trc bn trong ca s vt, hin tng. 2,3) V ni dung v hnh thc lun gn b cht ch vi nhau nn trong ho t ng nh n th c v ho t ng thc tin cn chng li c hai khuynh hng hoc tuyt i ho ni dung m coi nh hnh th c, hoc tuyt i ho hnh thc m coi nh ni dung. V mt ni dung c th c nhiu hnh thc th hin v ng c l i, nn c n ph i s d ng m i lo i hnh thc c th c, mi cng nh c, k c vic phi ci bin nhng hnh th c v n c, ly ci ny b sung, thay th cho ci kia lm cho bt k hnh thc no cng tr thnh cng c ph c v cho n i dung mi. V.I.Lnin kch lit ph phn thi ch tha nh n nh ng hnh th c c, b o th , tr tr ch mu n lm theo ci c, ng thi ng cng ph phn thi ph nh n vai tr c a hnh th c c trong hon c nh mi, ch quan, nng vi, thay i hnh thc c mt cch tu ti n, khng cn c . V ni dung quy nh hnh thc nn phi cn c vo n i dung. Nu mu n bi n i s v t, hi n t ng th trc ht phi tc ng, lm thay i ni dung ca chng. ng th i, v hnh th c c tc ng ng c l i ln ni dung, thc y hoc km hm ni dung pht trin nn cn lun theo di k p th i can thi p vo tin trnh bin i ca hnh thc y nhanh hoc km hm s pht tri n c a n i dung. Cu hi 22. Cp phm tr tt nhin-ngu nhin ca php bin chng duy v t? p. Cu tr li gm ba ln 1) nh ngha.Tt nhin do mi lin h bn cht, do nhng nguyn nhn c bn bn trong c a s v t, hin tng quy nh v trong nhng iu kin nht nh phi xy ra ng nh th ch khng th khc. Ngu nhin l ci do mi lin h khng bn cht, do nhng nguyn nhn, hon c nh bn ngoi quy nh, c th xut hin, c th khng xut hin, c th xut hi n th ny hoc c th xu t hi n th khc. 2,3) V tt nhin, trong nhng iu kin nht nh, dt khot phi x y ra nh th nn trong ho t ng thc tin cn phi da vo tt nhin ch khng da vo ngu nhin. Nh ng v t t nhin bao gi cng vch ng i cho mnh thng qua v s ngu nhin nn chng ta ch c th nh n th c, ch ra c t t nhin bng cch nghin cu nhng ngu nhin m t t nhin ph i i qua. Ng u nhin tuy khng chi ph i s pht trin ca s vt, hin tng nhng c nh hng n nh p pht tri n, th m ch i khi ng u nhin c th lm cho tin trnh pht trin ca s vt, hi n t ng t ng t bi n i, do v y, khng nn b qua ngu nhin m lun c nhng phng n d phng tr ng h p cc s c ng u nhin xu t hi n bt ng. V ranh gii gia tt nhin v ngu nhin ch l t ng i, c ci n i ny, m t ny, m i lin h ny l tt nhin nhng ni kia, mt kia, mi lin h kia l i l ngu nhin v ng c l i, do v y c n l u n c im trnh s nhn nhn cng nhc khi xem xt s vt, hin tng. Khi nghin cu cc cp phm tr cn lin h chng v i nhau v v i cc quy lu t c b n c a php bi n chng duy vt, bi th gii m un hnh, mun v, cho nn, d quan trng n my, ch ring cc c p ph m tr ho c cc quy lu t c bn s khng phn nh c cc mi lin h bn cht ca th gii mt cch y . Cu 23. Ti sao ni quy lut thng nht v u tranh gia cc mt i lp nu ngun gc, ng

lc vn ng, pht trin ca s vt, hin tng? p. Cu tr li c ba ln 1) V tr, vai tr ca quy lut trong php bin chng duy vt. L m t trong ba quy lu t c b n c a php bin chng duy vt, quy lut thng nht v u tranh gia cc mt i l p (quy lut mu thu n) ch ra ngun gc, ng lc bn trong ca s vn ng, pht trin. Nm v ng c n i dung c a quy lu t ny to c s cho vic nhn thc cc phm tr v quy lut khc ca php bin ch ng duy v t; ng th i gip hnh thnh phng php t duy khoa h c, bi t khm ph b n ch t c a s v t, hi n t ng v gi i quyt mu thun ny sinh. 2) Ni dung quy lut. a) Cc khi nim ca quy lut. Mt i lp dng ch nhng mt, nhng yu t, nhng thuc tnh khc nhau c khuynh hng bin i tri ngc nhau cng t n t i khch quan trong cc s v t, hi n tng ca t nhin, x hi v t duy. S tc ng ln nhau gi a cc m t i l p t o nn mu thun bin chng v mu thun bin chng quy nh s bin i ca cc mt i l p ni ring v c a s v t, hin tng ni chung. Thng nht gia cc mt i lp l s khng tch ri nhau, cng t n t i ng thi v mt i lp ny phi ly mt i lp kia lm c s cho s tn ti ca mnh. S th ng nh t gi a cc mt i lp cn gi l sng nht gia chng do trong cc mt i lp cn t n t i nhng y u t ging nhau. Do s ng nht gia cc mt i lp, nn trong nhi u tr ng h p, khi mu thu n xu t hin v hot ng, trong nhng iu kin no , t o s chuy n ho l n nhau gi a cc m t i l p. ng nht khng tch ri vi s khc nhau, vi s i lp, b i m i s v t v a l b n thn n, v a l mt ci khc vi chnh bn thn n; trong ng nht bao hm s khc nhau, i l p. Cc m t i l p lun tc ng qua li vi nhau theo xu hng bi tr , ph nh l n nhau; ng i ta g i l u tranh gia cc mt i lp v s u tranh khng tch ri vi s khc nhau, th ng nh t, ng nh t gi a chng trong mt mu thun. b) Vai tr ca mu thun bin chng i vi s vn ng v pht tri n. Theo Ph. ngghen, nguyn nhn chnh v cng l nguyn nhn cui cng to nn ngu n g c c a s vn ng, pht tri n c a m i s vt, hin tng l s tc ng ln nhau gia chng v gi a cc mt i l p trong chng. C hai lo i tc ng ln nhau dn n vn ng. l s tc ng ln nhau gi a cc s vt, hi n t ng v s tc ng ln nhau gia cc mt i lp trong mt s vt, hi n t ng. C hai loi tc ng ny t o nn s vn ng; nhng ch loi tc ng th hai- loi tc ng ln nhau gi a cc mt i lp do mu thu n gia chng to nn mi lm cho s vt, hin tng pht tri n. c) Mt s loi mu thun. +) Cn c vo quan h gia cc mt i lp i vi m t s vt, hi n t ng, ngi ta phn mu thun thnh mu thun bn trong- l s tc ng qua l i gi a cc m t, cc khuynh hng i lp, l mu thun nm ngay trong bn thn s vt, hin t ng, ng vai tr quy t nh tr c tip i vi qu trnh vn ng v pht trin ca s vt, hi n t ng. Mu thu n bn ngoi l mu thu n din ra trong mi lin h gia cc s vt, hin tng khc nhau c nh h ng n s t n t i v pht trin ca s vt, hin tng, nhng phi thng qua mu thun bn trong m i pht huy tc d ng. +) Cn c vo s tn ti v pht trin ca ton b s vt, hi n tng, ng i ta phn mu thu n thnh mu thun c bn- l mu thun quy nh bn cht ca s vt, hi n tng, quy nh s pht tri n c a s vt, hin tng trong tt c cc giai on, t lc hnh thnh cho n lc k t thc v mu thu n ny tn ti trong sut qu trnh tn ti ca s vt, hin tng. Mu thun khng c b n ch l mu thu n c trng cho mt phng din no ca s vt, hin tng, ch u s chi ph i c a mu thu n c b n; l mu thun ch quy nh s vn ng, pht trin ca mt ho c vi mt no c a s v t, hi n t ng. +) Cn c vo vai tr ca mu thun i vi s tn t i v pht tri n c a s vt, hi n t ng trong m t giai on nht nh,ngi ta phn mu thun thnh mu thu n ch y u- l mu thu n n i ln hng u mt giai on pht trin nht nh ca s vt, hin t ng; c tc dng quy nh nh ng mu thu n khc trong cng mt giai on ca qu trnh pht tri n c a s v t, hi n t ng. Gi i quy t mu thu n

ch yu s to iu kin gii quyt nhng mu thun khc cng giai on. S pht tri n, chuy n ho ca s vt, hin tng sang hnh thc khc ph thu c vo vi c gi i quy t mu thu n ch y u. Mu thun th yu l nhng mu thun khng ng vai tr quy t nh trong s v n ng, pht tri n c a s vt, hin tng. Tuy vy, ranh gii gia mu thun ch yu, th yu ch l t ng i, tu theo t ng hon cnh c th; c nhng mu thun trong iu kin ny l ch y u, song trong i u ki n khc l i l th yu v ngc li. +) Cn c vo tnh cht ca cc li ch c bnl i lp nhau c a cc giai c p, m t giai o n nh t nh, ngi ta phn mu thun x hi thnh mu thu n i khng- l mu thu n gi a nh ng giai c p, nhng tp on ngi, gia nhng xu hng x hi c li ch c b n i lp nhau v khng th i u ho c. l mu thun gia cc giai cp bc lt v b bc l t; gi a giai c p th ng tr v giai c p b tr. Mu thun khng i khng l mu thun gi a nh ng khuynh h ng, nh ng giai c p, nh ng t p on ngi, nhng xu hng x hi c li ch c bn khng i l p nhau. Cc mu thu n l c c b , tm thi. c) Kt lun. Ni dung quy lutni ln rng, mu thun gi a cc m t i l p trong s v t, hi n t ng l nguyn nhn; gii quyt mu thun l ng l c ca s v n ng, pht tri n; s v n ng, pht tri n ca cc s vt, hin tng l t thn. Qu trnh t khc nhau, th ng nh t qua mu thu n n u tranh gia cc mt i lp m kt qu l mu thun gia chng c gii quyt; xut hin s th ng nh t m i cng vi s hnh thnh mu thun mi trong mt s vt, hi n t ng dng th ng nh t th ng tr i qua ba giai on chnh, mi giai on c nhng c im ring ca mnh. +) Giai oan mt (giai on khc nhau)- khi s vt, hin t ng m i xu t hi n, mu thu n th ng c biu hin s khc nhaugia cc mt i lp. +) Giai on hai (giai on t khc nhau chuyn thnh mu thu n)- trong qu trnh v n ng, pht tri n ca cc mt c khuynh hng pht trin tri ngc nhau v bi tr , ph nh l n nhau giai o n m t; s khc nhau chuyn thnh mu thun. +) Giai on ba (giai on gii quyt mu thun)- khi hai m t i lp xung t gay g t v i nhau, n u c iu kin th hai mt s hoc chuyn ho ln nhau; hoc trit tiu nhau; ho c c hai m t u b trit tiu; s vt, hin tng chuyn sang cht mi. Mu thun c gii quy t v i k t qu l hai m t i lp c b ph hu, s thng nht gia hai mt mi c hnh thnh cng v i s hnh thnh c a mu thun mi. Mu thun ny li c gii quyt lm cho s vt, hi n t ng m i lun xu t hi n thay th s vt, hin tng c. S u tranh gia hai mt i lp lm cho s vt, hi n t ng khng t n t i vnh vin trong mt cht. l quan h gia mu thun bin ch ng v i s v n ng, pht tri n c a s v t, hin tng, trong mu thun gia cc mt i lp l ngu n g c, u tranh gi a cc m t i l p l ng lc bn trong ca s vn ng v pht tri n. +) S thng nht gia cc mt i lp c tnh tm thi, tng i, l c i u ki n, thong qua, ngha l s thng nht tn ti trong trng thi ng yn t ng i ca s vt, hin t ng. +) S u tranh gia cc mt i lp c tnh tuyt i, ngha l s u tranh ph v s n nh tng i ca s vt, hin tng dn n s chuyn ho v cht ca chng. Tnh tuy t i c a s u tranh gn lin vi s t thn vn ng, pht trin din ra khng ng ng c a cc s v t, hi n t ng trong th gii vt cht. Suy ra, s vn ng, pht trin l tuyt i. 3) T ni dung quy lut mu thun ca php bin chng duy v t, rt ra m t s nguyn t c ph ng php lun trong hot ng nhn thc v hot ng thc tin. a) Quy lut thng nht v u tranh gia cc mt i lp gip chng ta nh n th c ng b n ch t c a s vt v tm ra phng hng, gii php ng cho hot ng th c ti n b ng con ng i su nghin cu, pht hin ra mu thun ca s vt, hin tng. Mu n pht hi n ra mu thu n c n ph i tm ra th thng nht ca nhng mt, nhng khuynh hng tri ng c nhau, t c l tm ra nh ng m t i l p v nhng mi lin h, tc ng qua li ln nhau gia cc mt i lp trong s v t, hi n t ng.

b) Quy lut mu tbun gip khi phn tch mu thun ph i xem xt qu trnh pht sinh, pht tri n c a tng mu thun, xem xt vai tr, v tr v mi quan h l n nhau c a cc m t mu thu n; ph i xem xt qu trnh pht sinh, pht trin v v tr ca tng m t i lp, m i quan h tc ng qua l i, i u ki n chuyn ho ln nhau gia chng. Ch c nh th mi hiu ng s v t, hi u ng xu h ng v n ng gii quyt mu thun. c) Quy lut mu thun gip nhn thc c rng, thc y s vt, hi n tng pht tri n ph i tm cch gii quyt mu thun, khng c iu ho mu thun. M i mu thu n ch c gi i quy t khi c iu kin chn mui; khng nng vi hay bo th, tr tr khi gi i quy t mu thu n. Cu hi 24. Ti sao ni quy lut t nhng thay i v lng dn n nhng thay i v cht v ngc li nu cch thc, tnh cht pht trin ca s vt, hi n tng? p.Cu tr li c ba ln 1) V tr, vai tr ca quy lut trong php bin chng duy vt. L m t trong ba quy lu t c b n c a php bin chng duy vt. Quy lut v s chuyn ho t nhng bin i v lng dn n nh ng bin i v cht v ngc li (quy lut lng i-cht i) ch ra cch thc chung nh t c a s pht tri n, khi cho rng s thay i v cht ch xy ra khi s vt, hin tng tch lu c nh ng thay i v l ng t n gii hn- n . Quy lut lng i-cht i cng ch ra tnh cht ca s pht tri n, khi cho rng s thay i v cht ca s vt, hin tng va din ra t t, va c b c nh y v t lm cho s vt, hin tng c th va c nhng bc tin tun t, va c th c nh ng b c tin v t bc. 2) Ni dung quy lut. a) Cc khi nim ca quy lut. Cht l tn gi tt ca cht lng dng ch tnh quy nh khch quan vn c ca s vt, hin tng; l s thng nht hu c ca cc thu c tnh, nh ng y u t c u thnh s vt, hin tng lm cho chng l chng m khng ph i l ci khc (th hi n s v t, hi n t ng l g v phn bit n vi s vt, hin tng khc). Cht c c im c bn +) biu hin tnh n nh tng i ca s vt, hin tng, ngha l khi s vt, hin t ng ny ch a chuy n ho thnh s v t, hi n tng khc th cht ca n cha thay i. Mi s vt, hin t ng u c qu trnh t n t i v pht tri n qua nhiu giai on. Trong mi giai on, s vt, hi n tng li c ch t ring giai o n . Nh v y, +) mi s vt, hin tng khng phi ch c mt cht m c nhiu ch t. Lng dng ch tnh quy nh vn c ca s vt, hin t ng v mt quy m, trnh pht tri n, cc yu t biu hin s lng cc thuc tnh, tng s cc b phn, i lng, trnh quy m v nhp iu vn ng v pht trin ca s vt, hin t ng. Lng ca s vt, hi n t ng cn c bi u hin ra kch thc di hay ngn, quy m to hay nh, t ng s t hay nhi u, trnh cao hay th p, t c vn ng nhanh hay chm, mu sc m hay nht v.v. Lng c c im c bn +) tnh khch quan v n l mt dng ca vt cht, chim mt v tr nht nh trong khng gian v t n t i trong m t thi gian nht nh. +) C nhiu loi lng khc nhau trong cc s vt, hi n t ng; c l ng l y u t quy nh bn trong, c lng ch th hin nhng yu t bn ngoi c a s v t, hi n t ng; s v t, hi n tng cng phc tp th lng ca chng cng phc tp theo. +) Trong t nhin v x h i, c l ng c th o, m c; nhng trong x hi v t duy li c nhng l ng kh o l ng b ng nh ng s li u c th m ch c th nhn bit c bng t duy tru tng. S phn bit gi a cht v l ng ch c ngha tng i. Tu theo tng mi quan h m xc nh u l l ng v u l ch t. C ci l l ng trong mi quan h ny, li c th l cht trong mi quan h khc. b) Mi quan h bin chng gia cht vi lng. Mi s vt, hin t ng l +) m t th th ng nh t gi a hai mt cht v lng. Hai mt ny tc ng bin chng ln nhau theo c ch khi s v t, hi n t ng ang tn ti, cht v lng thng nht vi nhau mt nht nh. +) cng trong ph m vi ch t v lng tc ng ln nhau lm cho s vt, hin tng d n bi n i b t u t s thay i v lng. Qu trnh thay i ca lng din ra theo xu h ng ho c tng ho c gi m nh ng khng l p t c

dn n s thay i v cht ca s vt, hin tng. Ch khi lng thay i n gi i hn nht nh (n ) mi dn n s thay i v cht. Nh vy, s thay i v lng to iu kin cho ch t i v k t qu ca s thay i l s vt, hin tng c mt i; s vt, hin t ng m i ra i. c) Khi nim , im nt, bc nhy. dng ch mi lin h thng nht v quy nh ln nhau gia cht vi lng; l gii hn tn ti ca s vt, hin tng m trong , s thay i v l ng ch a dn n s thay i v cht; s vt, hin tng vn cn l n, ch a chuy n ho thnh s v t, hi n tng khc. im gii hn m ti s thay i v lng t ti ch ph v c, lm cho cht c a s vt, hin tng thay i, chuyn thnh cht mi- thi im, m ti b t u xy ra b c nh yc gi l im nt. c gii hn bi hai im nt v s thay i v lng t t i im nt s dn n s ra i ca cht mi. S thng nht gia lng mi vi cht mi to ra m i v i m nt mi. Bc nhydng ch giai on chuyn ho c bn v cht ca s vt, hi n tng do nh ng thay i v lng trc gy ra; l bc ngot c bn trong s bin i v lng. B c nh y k t thc mt giai on bin i v lng; l s gin on trong qu trnh vn ng lin t c c a s v t, hi n tng. Trong s vt, hin tng mi, lng li bin i, n im nt mi, li xy ra b c nh y m i. C nh th, s vn ng ca s vt, hin tng din ra, lc th bin i tun t v l ng, lc th nh y vt v cht, to ra mt ng nt v tn, lm cho s vt mi ra i thay th s v t c. Quy lu t l ng i-cht i khng ch ni ln mt chiu l lng i dn n cht i m cn c chi u ng c l i, ngha l khi cht mi ra i, n li to ra mt lng mi ph h p v i n c s th ng nh t m i gia cht vi lng. Mt s hnh thc ca bc nhy. Vic tha nhn c bc nhy hay khng cng l c s phn bi t quan im bin chng v quan im siu hnh. +) Cn c vo quy m v nhp ca bc nhy, ngi ta chia thnh b c nh y ton b l nh ng bc nhy lm cho tt c cc mt, cc b phn, cc yu t ca s vt, hin t ng thay i. B c nhy cc b l loi bc nhy ch lm thay i mt s mt, mt s yu t, mt s b phn ca s vt, hi n tng . S phn bit bc nhy ton b hay cc b ch c ngha tng i, iu ng ch l d bc nhy l ton b hay cc b th chng cng u l kt qu ca qu trnh thay i v l ng. +) Cn c vo thi gian ca s thay i v cht v da trn c ch c a s thay i , ng i ta chia bc nhy thnh bc nhy t bin khi cht ca s vt, hin tng bin i mau chng t t c m i b phn c bn ca n. Bc nhy dn dn l qu trnh thay i v cht din ra b ng con ng tch lu dn nhng yu t ca cht mi v loi b dn cc yu t ca cht c, lm cho s vt, hi n t ng bin i chm. d) Kt lun. Ni dung quy lut ch ra rng quan h lng-ch t l quan h bi n ch ng; th hi n +) nhng thay i v lng chuyn thnh nhng thay i v cht v ng c l i; cht l mt t ng i n nh, lng l mt d bin i hn. +) lng bin i, mu thun vi cht c, ph v ch t c, ch t m i hnh thnh vi lng mi; lng mi li tip tc bin i, n mt m c no l i ph v ch t c ang km hm n. +) qu trnh tc ng qua li l n nhau gi a l ng v ch t t o nn con ng v n ng lin tc, t s bin i dn dn v lng tin ti nhy vt v cht; r i li bin i d n d n v lng chun b cho bc nhy tip theo ca cht, c th lm cho s vt, hi n tng khng ng ng vn ng, bin i v pht trin. 3) T ni dung quy lut lng i-cht i ca php bin chng duy vt, rt ra mt s nguyn tc phng php lun trong hot ng nhn thc v hot ng thc tin. a) Quy lut lng i-ch t i gip nhn thc c rng, s vn ng v pht trin ca s vt, hin tng bao gi cng di n ra b ng cch tch lu dn v lng n mt gii hn nht nh s thc hin b c nhy chuy n ho v ch t. Do , trong hot ng nhn thc v hot ng thc tin, phi bi t t ng b c tch lu v l ng lm bin i v cht. b) Quy lut lng i-cht i gip c rng, mc d cng mang tnh khch quan, nh ng quy lu t x

hi li din ra thng qua cc hot ng c thc ca con ng i; do khi tch lu y v l ng phi quyt tm tin hnh bc nhy, kp thi chuyn nhng thay i v l ng thnh nh ng thay i v cht; chuyn nhng thay i mang tnh tin ho sang thay i mang tnh cch m ng. Ch c nh v y mi khc phc c t tng bo th, tr tr, hu khuynh thng biu hin ch coi s pht tri n ch l thay i n thun v lng. c) Quy lut lng i-cht i gip nhn thc c rng, s thay i v cht cn ph thu c vo phng thc lin kt gia cc yu t to thnh s vt, hi n tng. Do , trong ho t ng c a mnh, phi bit tc ng vo phng thc lin kt gia cc yu t to thnh s v t trn c s hi u r b n cht, quy lut cc yu t to thnh s vt . Cu hi 25. Ti sao ni quy lut ph nh ca ph nh nu khuynh hng v kt qu pht tri n ca s vt, hin tng? p. Cu tr li c ba ln 1) V tr, vai tr ca quy lut trong php bin chng duy vt. L m t trong ba quy lu t c b n c a php bin chng duy vt, quy lut ph nh ca ph nh (quy lut ph nh) ch ra xu h ng, hnh th c v kt qu ca s pht trin ca s vt, hin tng thng qua s th ng nh t gi a tnh thay i v i tnh k tha trong s pht trin. S vt, hin tng mi ra i t s vt, hi n t ng c v pht tri n theo ng xoy c t thp n cao, t n gin n phc tp, t km hon thi n n hon thi n h n; trong s xut hin ca ci mi c lp li tng i mt s c tnh ca ci c v k t qu l trong ci mi tn ti mt s c tnh ca ci c c ci to cho ph hp. 2) Ni dung ca quy lut a) Cc khi nim ca quy lut Ph nh bin chng l s thay th hnh thc tn ti ny bng hnh thc tn ti khc ca mt s vt, hin tng no trong qu trnh hnh thnh, t n t i, pht tri n v di t vong c a n. Ni cch khc, ph nh bin chng l tin , iu kin cho s pht trin; cho s vt, hi n t ng m i ra i thay th s vt, hin tng c v l yu t lin h gia s vt, hin t ng c v i s v t, hi n t ng m i; l qu trnh t ph nh, t pht trin ca s vt, hin tng; l mt xch trong s i xch d n t i s ra i c a s vt, hin tng mi, tin b hn so vi s vt, hin tng c. Ph nh bi n ch ng c +) Tnh khch quan. S vt, hin tng t ph nh mnh do cc mu thu n bn trong chng gy ra. +) Tnh k th a. S vt, hin tng mi ra i t s vt, hin tng c nn k tha bin chng l duy tr nh ng y u t tch cc ca s vt, hin tng b ph nh di dng lc b, nh ng yu t tch c c c a s v t, hi n tng b ph nh c ci to, bin i ph hp vi s vt, hin t ng mi. Gi tr c a s k th a bin chng c quy nh bi vai tr ca nhng yu t tch cc (ph hp) c k tha. Vi c gi l i nhng yu t tch cc ca s vt, hin tng b ph nh l to ra ti n cho s xut hi n s vt, hi n tng mi. ng xoy c. V cn nhng ni dung mang tnh k tha nn s pht tri n c a s v t, hi n t ng khng th pht trin theo ng thng m din ra theo ng xoy c. ng xoy c l hnh th c din t r nht cc c trng ca qu trnh pht trin bin ch ng l tnh k th a, tnh l p l i, nh ng khng quay li v tnh tin ln ca s pht trin. S pht tri n d ng nh l p l i, nh ng trn c s m i cao hn l c im quan trng nht ca quy lut ph nh c a ph nh. M i vng m i c a ng xoy c th hin trnh cao hn ca s pht trin v s ni tip nhau c a cc vng c a ng xoy c th hin tnh v tn ca s pht trin t thp n cao. b) Ni dung ca quy lut +)Quy lut ph nh ca ph nh th hin s pht trin ca s vt l do mu thu n bn trong c a s vt, hin tng quy nh. Mi ln ph nh l kt qu ca s u tranh v chuy n ho gi a nh ng m t i lp trong mt s vt, hin tng. Ph nh ln th nht lm cho s v t, hi n t ng c chuy n thnh

s vt, hin tng i lp vi n. Ph nh ln th hai dn n s ra i c a s v t, hi n t ng m i mang nhiu ni dung tch cc ca s vt, hin tng b ph nh, nh ng cng mang nhi u n i dung i lp vi s vt, hin tng . Kt qu l, v hnh thc, s vt, hi n tng m i (ra i do k t qu c a s ph nh ln th hai) s li tr thnh s vt, hin tng xut pht (ch a b ph nh l n no); nh ng v ni dung, khng phi tr li s vt, hin tng xut pht nguyn nh c, m ch l d ng nh l p l i s vt, hin tng c nhng trn c s cao hn. +) Ph nh bin chng ch l mt giai on trong qu trnh pht tri n b i ch thng qua ph nh c a ph nh mi dn n s ra i ca s vt, hin tng mi, v nh vy, ph nh c a ph nh m i hon thnh c mt chu k pht trin, ng thi li l i m xut pht c a chu k pht tri n ti p theo. +) S lng cc ln ph nh trong mt chu k tu theo tnh ch t c a qu trnh pht tri n c th ; nh ng t nht cng phi qua hai ln mi dn n s ra i ca s vt, hi n t ng m i, m i hon thnh c mt chu k pht trin. Sau mt s ln ph nh, s vt, hin tng pht tri n theo ng xoy c. Th c cht ca s pht trin l s bin i, m giai on sau cn bo t n nh ng g tch c c c t o ra giai on trc. l ni dung c bn ca ph nh bin ch ng. V i c i m nh vy, ph nh bin chng khng ch l yu t khc phc s vt, hin tng c, m cn gn s vt, hin tng c v i s vt, hin tng mi; s vt, hin tng khng nh vi s vt, hin t ng ph nh. V vy, ph nh bin chng l vng khu tt yu ca s lin h v s pht tri n. +) Kt lun. *) Quy lut ph nh ca ph nh khi qut tnh cht ti n ln c a s pht tri n. Ph nh bin chng l s thng nht ca yu t b loi b vi yu t c k tha v pht tri n. M i l n ph nh bin chng c thc hin xong s mang li nhng yu t tch cc mi. Do vy, s pht tri n thng qua nhng ln ph nh bin chng s to ra xu h ng pht tri n khng ng ng c a s v t, hi n tng. *) Quy lut ph nh ca ph nh ni ln mi lin h , s k th a gi a s v t, hi n t ng b ph nh vi s vt, hin tng ph nh; do s k tha , ph nh bi n ch ng khng ph nh s ch tr n, loi b tt c cc yu t ca s vt, hin tng c, m l iu ki n cho s pht tri n, duy tr v gn gi , lp li mt s yu t tch cc ca s vt, hin tng mi sau khi c chn l c, c i t o cho ph h p v do vy, s pht trin ca cc s vt, hin tng c tnh tin ln theo ng xoy c. 3) T ni dung quy lut ph nh ca ph nh ca php bi n ch ng duy vt, rt ra m t s nguyn t c phng php lun trong hot ng nhn thc v hot ng thc ti n. a) Nm c khuynh hng tin ln ca s vn ng ca cc s vt, hin tng; s th ng nh t gi a cc tnh cht tin b v k tha ca s pht trin. Sau khi tr i qua cc m t xch c a s chuy n ho, chng ta c th xc nh c kt qu cui cng ca s pht tri n. b) Quy lut ph nh ca ph nh gip nhn thc ng n v xu hng c a s pht tri n l qu trnh pht trin ca s vt, hin tng khng din ra mt cch th ng t p, ng c l i, qu trnh di n ra quanh co, phc tp. c) Quy lut ph nh ca ph nh gip nhn thc y hn v ci mi. Ci mi l ci ra i ph h p vi quy lut pht trin ca s vt, hin tng; n lun biu hi n l giai o n cao v ch t trong s pht trin. Trong gii t nhin, s xut hin ci mi di n ra m t cch t pht; nh ng trong lnh v c x h i, ci mi xut hin gn lin vi s nhn thc v hot ng c thc ca con ng i. Tuy ci m i chi n thng ci c, nhng trong mt thi gian no , ci c cn m nh h n ci m i; v v y, quan i m chung l ng h ci mi, to iu kin cho ci mi pht trin hp quy lu t, bi t k th a c ch n l c nh ng y u t tch cc v hp l ca ci c lm cho n ph hp vi xu th vn ng v pht tri n c a ci m i. Cu hi 26. Thc tin v vai tr ca thc tin i vi nhn thc? p. Cu tr li c ba ln Trit hc ca ch ngha Mc-Lnin cho rng con ngi t lm ra mnh v l ch s c a mnh b ng ho t

ng thc tin (thc tin). l cch hiu v vai tr ca thc ti n v i t cch l i m xu t pht c a quan nim duy vt v lch s v cng l im xut pht ca l lu n nh n th c duy v t bi n ch ng. 1) Thc tin l g. a) nh ngha. Thc tin l ton b nhng hot ng vt cht c mc ch, mang tnh l ch s -x h i c a con ngi nhm ci bin t nhin v x hi. Thc ti n l hot ng khi con ng i s d ng cng c tc ng vo i tng vt cht lm cho i tng thay i theo m c ch c a mnh. L ho t ng c trng ca bn cht con ngi, thc tin khng ngng pht tri n b i cc th h c a loi ng i qua cc qu trnh lch s. b) Cc hnh thc ca thc tin. Thc tin bao gm nhng hnh th c hot ng khc nhau c a x h i nh a) Hot ng sn xut vt cht l hnh thc c bn, quan trng nh t ca th c tin; l c s vt cht cho cc loi hot ng khc ca con ngi; l hot ng a con ng i t tr ng thi th v t ln trng thi con ngi; l hot ng m bo cho s tn ti v pht tri n c a con ng i ni ring v x hi loi ngi ni chung. b) Hot ng ci to x hi l ho t ng nh m ci t o hi n th c x h i, c i bin nhng quan h x hi nn hot ng ci to x h i c tc d ng tr c ti p i v i s pht tri n x hi. c) Thc nghim l hnh thc c bit ca thc tin. Thc nghim bao gm thc nghi m sn xu t, thc nghim khoa hc v thc nghim x hi v.v c tin hnh trong iu ki n nhn t o nh m rt ngn thi gian ca cc qu trnh bin i da trn c s nh n thc th gi i, ch ng minh tnh chn thc ca nhn thc. d) Cc hot ng thc tin khng c bn nh gio d c, php lut, o c v.v c m rng v c vai tr ngy cng tng i vi s pht tri n c a x h i. c) Vai tr ca thc tin i vi nhn thc +) Thc tin l c s ca nhn thc. Thng qua hot ng thc tin, con ng i nh n bi t c c u trc; tnh cht v cc mi quan h gia cc i tng hnh thnh tri th c v i t ng. Ho t ng thc tin b sung v iu chnh nhng tri thc c khi qut. Thc ti n ra nhu c u, nhi m v , cch thc v khuynh hng vn ng v pht trin ca nhn th c. Chnh nhu cu gi i thch, nh n th c v ci to th gii buc con ngi tc ng trc tip vo i tng b ng ho t ng th c ti n c a mnh. Chnh s tc ng lm cho cc i tng bc l nhng thu c tnh, nh ng m i lin h v cc quan h khc nhau gia chng em li cho con ngi nh ng tri thc, gip cho con ng i nh n th c c cc quy lut vn ng v pht trin ca th gii. Trn c s hnh thnh cc l thuy t khoa h c. +) Thc tin l mc ch ca nhn thc. Nhn thc khng ch tho mn nhu c u hi u bit m cn p ng nhu cu nng cao nng lc hot ng a li hiu qu cao h n, p ng nhu c u ngy cng tng ca con ngi. Thc tin lun vn ng, pht trin nh , th c tin thc y nh n th c v n ng, pht trin theo. Thc tin t ra nhng vn m l lu n cn gi i quy t. +) Thc tin l ng lc thc y qu trnh vn ng, pht tri n ca nhn th c. Hot ng th c ti n gp phn hon thin cc gic quan, to ra kh nng ph n nh nh y bn, chnh xc, nhanh h n; t o ra cc cng c, phng tin tng nng lc phn nh ca con ng i i v i t nhin. Nh ng tri th c c p dng vo thc tin em li ng lc kch thch qu trnh nhn th c tip theo. +) Thc tin l tiu chun kim tra chn l. Trong thc ti n con ng i ch ng minh chn l. M i s bi n i ca nhn thng xuyn chu s kim nghim trc tip ca thc tin. Th c tin c vai tr l tiu chun, thc o gi tr ca nhng tri thc t c, ng thi thc tin b sung, i u ch nh, s a cha, pht trin v hon thin nhn thc Nh vy, thc tin va l yu t ng vai tr quy nh i vi s hnh thnh v pht tri n c a nh n thc, m cn l ni nhn thc phi lun hng ti th nghim tnh ng n c a mnh. V th , th c tin l c s, ng lc, mc ch ca nhn thc, va l tiu chun ki m tra nh n th c. 3) Vai tr ca thc tin i vi nhn thc i hi chng ta phi lun qun tri t quan i m th c ti n. Quan im ny yu cu a) vic nhn thc phi xut pht t thc tin, d a trn c s th c ti n, coi trng cng tc tng kt thc tin. b) vic nghin cu l lun phi lin h v i th c ti n; n u xa r i th c

tin s dn n bnh ch quan, duy ch, gio iu, my mc, quan liu; ng c l i, n u tuy t i ho vai tr ca thc tin s ri vo ch ngha thc dng, kinh nghim ch ngha. Cu hi 27. Con ng bin chng ca nhn thc chn l? p. Cu tr li c ba ln 1) Quan im ca V.I.Lninv con ng bin chng ca nhn thc chn l.T tr c quan sinh ng n t duy tru tng, t t duy tru tng n thc tin, l con ng bi n ch ng c a s nh n thc chn l, nhn thc hin thc khch quan. Nh vy, nhn thc l s phn nh th gi i c th c hin trn c s thc tin v con ng bin chng ca nhn thc gm hai giai on k ti p, b sung cho nhau. 2)Cc giai on ca qu trnh nhn thc a) Nhn thc cm tnh (trc quan sinh ng) l nhng tri thc do cc gic quan mang l i. Nt c tr ng c bn giai on ny l nhn thc c thc hin trong mi lin h trc ti p v i th c ti n thng qua cc nc thang cm gic, tri gic, biu tng. Nhng thnh phn ca nhn thc cm tnh +) Cm gic l tri thc c sinh ra do s tc ng trc tip ca s vt, hi n t ng ln cc gic quan ca con ngi. Cm gic phn nh tng mt, tng kha cnh, tng thu c tnh ring l c a s v t, hi n tng. Ngun gc v ni dung ca cm gic l th gii khch quan, cn bn ch t c a c m gic l hnh nh ch quan v th gii . +) Tri gic l s tng hp (s phi hp, b sung ln nhau) ca nhi u cm gic ring bi t vo m t m i lin h thng nht to nn mt hnh nh tng i hon ch nh v s vt, hi n t ng. +) Biu tng c hnh thnh nh s phi hp hot ng, b sung ln nhau c a cc gic quan v c s tham gia ca cc yu t phn tch, tru tng v kh nng ghi nh n thng tin c a no ng i. y l nc thang cao v phc tp nht ca giai on nhn thc cm tnh; l hnh nh c m tnh t ng i hon chnh v s vt, hin tng c lu li trong no ng i v do tc ng no c ti hi n l i khi s vt, hin tng khng cn nm trong tm cm tnh. Trong bi u t ng c nh ng ph n nh gin tip v s vt, hin tng v vi biu tng, con ngi c th hnh dung c s khc nhau v mu thun nhng cha nm c s chuyn ho t s vt, hi n t ng ny sang s vt, hi n t ng khc. Kt qu ca nhn thc giai on trc quan sinh ng l khng nh ng ch l nh n th c b ngoi v s vt, hin tng, m c cht. Tuy vy, giai on trc quan sinh ng ch a a l i nh n th c hon chnh, khi qut v s vt, hin tng; cc nc thang khc nhau c a giai o n ny trong qu trnh nhn thc mi ch l tin cho nhn thc v bn cht s vt, hin tng. b) Nhn thc l tnh (t duy tru tng) bt ngun t trc quan sinh ng v t nh ng l lu n truy n l i. Nhn thc l tnh phn nh su sc, chnh xc v y hn v khch th nh n th c. Nhng thnh phn ca nhn thc l tnh +) Khi nim l hnh thc c bn ca t duy tru tng. Khi ni m va c tnh khch quan, v a c tnh ch quan khi phn nh c mt tp hp nhng thuc tnh c b n c tnh b n ch t v chung nh t c a s vt, hin tng nh s tng hp, khi qut bin chng nhng thng tin thu nh n c v s v t, hin tng thng qua hot ng thc tin v hot ng nhn thc. Cc thng tin, ti li u cng nhi u, cng a dng th cc khi nim cng ngy mt nhiu v gi a chng c cc m i lin h qua l i v i nhau trong s vn ng, pht trin khng ngng dn n s hnh thnh nh ng khi ni m m i, ph n nh su sc hn v bn cht ca s vt, hin tng. +) Phn on l hnh thc t duy lin kt cc khi nim li v i nhau kh ng nh ho c ph nh m t c im, mt thuc tnh no ca s vt, hin tng; l hnh thc ph n nh m i lin h gi a cc s

vt, hin tng ca th gii khch quan vo thc ca con ng i t o nn vai tr c a phn on l hnh thc biu hin v din t cc quy lut khch quan. C ba lo i phn on c b n l phn on n nht; phn on c th v phn on ph bin, trong phn on ph bi n l hnh th c di n t tng i y cc quy lut. +) Suy lun (suy l) l hnh thc ca t duy lin kt cc phn on li v i nhau rt ra tri th c m i theo phng php phn on cui cng c suy ra t nh ng phn on tin (suy lu n l qu trnh i t nhng phn on tin n mt phn on mi). Suy lun c vai tr quan tr ng trong t duy tr u tng, bi n th hin qu trnh vn ng ca t duy i t ci bi t n nh n th c gin ti p ci ch a bit. C th ni rng, a s cc ngnh khoa hc c xy dng trn h th ng suy lu n v nh , con ngi ngy cng nhn thc su sc hn, y hn hin thc khch quan. Tu thu c vo tnh ch t ca mi lin h gia cc phn on tin vi phn on kt lu n m suy lu n c th l suy lu n quy np hoc suy lun din dch. Trong cc suy lun quy np, t duy vn ng t ci n nh t n ci chung, ci ph bin; trong cc suy lun din dch t duy i t ci chung n ci t chung h n v n ci n nht. Cng nh khi nim v phn on, cc loi suy lun u bi n i, c lin h qua l i v i nhau theo tin trnh pht trin ca nhn thc. Kt qu ca nhn thc trong giai on t duy tru tng l nh ph ng php tr u t ng v khi qut ho cc thng tin, ti liu do trc quan sinh ng v t duy tr u t ng cc th h tr c l i, t duy tru tng phn nh hin thc su sc hn; phn nh c nhng thu c tnh v m i quan h b n ch t mang tnh quy lut ca s vt, hin tng. S phn chia qu trnh nhn thc nh trn ch l s tru t ng qu trnh v n ng c a nh n th c; cn trn thc t, nhn thc cm tnh, nhn thc l tnh v cc nc thang ca chng lun an xen nhau v thc tin l c s ca ton b qu trnh nhn thc . 3) Mi quan h bin chng gia hai giai on nhn thc a) Trc quan sinh ng v t duy tru tng l hai giai o n c a m t qu trnh nh n th c. Tuy c nhng s khc bit v mc phn nh hin thc khch quan, nh ng gi a hai qu trnh c s lin h, tc ng qua li. Trn thc t, nhn thc l tnh khng th th c hi n nu thi u ti li u do nh n th c cm tnh mang li. Nhn thc cm tnh l c s t t yu ca t duy tr u t ng v ng c l i, nh n th c l tnh s lm cho nhn thc cm tnh su sc v chnh xc h n. b) Mi kt qu ca nhn thc, mi nc thang m con ngi t c trong nhn th c th gi i khch quan u l kt qu ca c trc quan sinh ng v t duy tr u t ng c th c hi n trn c s th c tin, do thc tin quy nh. Trong , trc quan sinh ng l i m kh i u, t duy tr u t ng t ng h p nhng tri thc ca trc quan sinh ng thnh cc kt qu ca nh n thc v th c ti n l n i ki m nghim tnh chn thc ca cc kt qu ca nhn thc . chnh l con ng bi n ch ng c a nh n thc. c) Mi giai on nhn thc c nhng nt c trng ring. Nhn th c giai o n cm tnh g n li n v i thc tin, gn lin vi s tc ng trc tip ca khch th nhn th c ln cc gic quan c a ch th nhn thc. Nhn thc giai on l tnh thot khi s tc ng trc tip ca khch th nh n th c c th bao qut s vt, hin tng. Tuy vy, nhn thc giai o n ny nh t thi t ph i c th c tin kim nghim, chng minh nhm trnh nguy c tr thnh o t ng, vi n vng, khng th c t . l thc cht ca mnh t t duy tru tng n thc tin. d) Mi chu trnh nhn thc u phi i t thc tin n trc quan sinh ng r i n t duy tr u t ng ri n thc tin. Trong , thc tin gi vai tr l im bt u v khu k t thc c a chu trnh . Nhng s kt thc chu trnh nhn thc ny li l s khi u ca chu trnh nh n th c m i m c cao hn, rng hn chu trnh c v c th vn ng mi lm cho nhn thc c a con ng i ngy cng su hn, nm c bn cht v quy lut ca th gii khch quan, phc v cho hot ng bi n i th gi i. e) Trn con ng nhn thc , c mi ln mu thun trong nh n th c c gii quy t th l i xu t

hin mu thun mi. Mi ln gii quyt mu thun ca nhn th c l m t ln nh n th c c nng ln trnh mi, chnh xc hn. Qu trnh gii quyt mu thun c a nhn th c cng l qu trnh lo i b dn nhng nhn thc sai lm phm phi. Kt qu ca qu trnh l hnh nh ch quan c t o ra ngy cng c tnh bn cht, c ni dung khch quan h n v c th h n. Trong qu trnh khng ngng ny sinh, vn ng v gii quyt cc mu thun ca nh n th c t o ra cc khi ni m, ph m tr, quy lut nhm phn nh ng bn cht ca th gii vt cht ang vn ng, chuy n ho v pht trin khng ngng. Cu hi 28. Tn ti x hi, thc x hi v mi quan h bin chng gia chng? p. Cu tr li gm ba ln 1) Tn ti x hil khi nim dng ch sinh hot vt cht v nhng i u ki n sinh ho t v t ch t c a x hi, l nhng mi quan h vt cht-x hi gia con ngi vi t nhin v gi a con ng i v i nhau; trong , quan h gia con ngi vi t nhin v quan h vt ch t, kinh t gi a con ng i v i nhau l hai quan h c bn. Nhng mi quan h ny xut hin trong qu trnh hnh thnh x h i loi ng i v tn ti khng ph thuc vo thc x hi. Tn ti x hi gm cc thnh phn chnh nh phng thc sn xut vt cht; i u kin t nhin-mi trng a l; dn s v mt dn s v.v, trong ph ng th c sn xut v t ch t l thnh ph n c bn nht. Cc quan h vt cht khc gia gia nh, giai cp, dn t c v.v cng c vai tr nh t nh i vi tn ti x hi. 2) thc x hi l mt tinh thn ca i sng x hi, bao g m tnh c m, t p qun, truy n th ng, quan im, t tng, l lun v.v ny sinh t tn ti x hi v phn nh tn ti x hi trong nh ng giai o n pht trin khc nhau. Ni cch khc, thc x hi l nh ng quan h tinh th n gi a con ng i v i nhau, l mt tinh thn trong qu trnh lch s. thc x hi c cu trc bn trong xc nh, bao g m nh ng mc khc nhau ( thc x hi thng thng v thc l lun (khoa h c); tm l x h i v h t tng) v cc hnh thi ca thc x hi ( thc chnh tr , php lu t, o c, tn gio, ngh thu t, tri t hc, khoa hc v.v). Kt cu ca thc x hi gm a) Tm l x hi bao gm ton b tnh cm, c mun, thi quen, t p qun v.v ca con ngi, ca mt b phn x hi hoc ca ton x h i c hnh thnh d i nh hng trc tip cuc sng hng ngy v phn nh i sng . Qu trnh ph n nh ny th ng mang tnh t pht, ch ghi li nhng biu hin b mt bn ngoi c a x h i. b) H t t ng x h i (h t tng) l trnh cao ca thc x hi c hnh thnh khi con ng i c c nh n th c su s c hn cc iu kin sinh hot vt cht ca mnh; l nhn thc l lun v t n t i x h i, l h th ng nh ng quan im, t tng (chnh tr, trit hc, o c, ngh thut, tn gio v.v) k t qu s khi qut ho nhng kinh nghim x hi. C hai loi h t tng l +) H t t ng khoa h c- phn nh chnh xc, khch quan tn ti x hi +) H t tng khng khoa h c- ph n nh sai l m, h o ho c xuyn t c t n ti x hi. 3) Mi quan h bin chng gia tn ti x hi vi thc x hi a) Tn ti x hi quy nh thc x hi. +) Tn ti x hi l ci th nht, th c x h i l ci th hai. Tn ti x hi quy nh ni dung, bn cht, xu hng vn ng c a thc x h i; th c x h i ph n nh ci lgc khch quan ca tn ti x hi. +) Tn t i x hi thay i l i u ki n quy t nh th c x hi thay i. Mi khi tn ti x hi, c bit l phng thc sn xut bi n i th nh ng t t ng v l lun x hi cng dn bin i theo. +) Tn ti x hi quy nh th c x h i khng gi n n, tr c ti p m thng thng qua cc khu trung gian. Khng phi b t k t t ng, quan ni m, l lu n, hnh thi thc x hi no cng phn nh r rng v trc tip nhng quan h kinh t c a th i i, m ch khi xt cho n cng mi thy r nhng mi quan h kinh t c phn nh, bng cch ny hay cch khc, trong cc t tng y. Nh vy, s phn nh tn ti x hi ca thc x h i ph i c xem xt m t

cch bin chng. b) Tnh c lp tng i v s tc ng ngc tr li ca thc x h i. Tnh c l p t ng i c a thc x hi th hin +) thc x hi thng lc hu so vi tn ti x hi do khng phn nh k p nhng thay i ca tn ti x hi do sc ca thi quen, truy n th ng, t p qun v tnh b o th c a mt s hnh thi thc x hi v.v tip tc tn ti sau khi nhng i u ki n l ch s sinh ra chng m t i t lu; do li ch nn khng chu thay i. +) th c x h i c th v t tr c t n t i x h i. Do tnh nng ng ca thc, trong nhng iu kin nht nh, t tng, c bi t l nh ng t t ng khoa h c tin tin c th vt trc s pht trin ca tn ti x hi; d bo c quy lu t v c tc d ng t ch c, hng hot ng thc tin ca con ngi vo mc ch nht nh. +) th c x h i c tnh k th a. Quan im, l lun ca mi thi i c to ra trn c s k tha nhng thnh t u l lu n c a cc thi i trc. K tha c tnh tt yu khch quan; c tnh ch n l c v sng t o; k th a theo quan im li ch; theo truyn thng v i mi. Lch s pht tri n c a cc t t ng cho th y nh ng giai on hng thnh v suy tn ca t tng nhiu khi khng ph h p hon ton v i nh ng giai o n h ng thnh v suy tn ca nn kinh t. d) S tc ng qua li gia cc hnh thi thc x hi cng gy nh h ng t i t n t i x h i. Thng thng, trong mi thi i, tu theo nhng hon cnh l ch s c th, c nh ng hnh thi th c x h i no ni ln hng u tc ng v chi phi cc hnh thi th c x h i khc. i u ny ni ln r ng, cc hnh thi thc x hi khng ch chu s tc ng quyt nh c a t n t i x h i, m cn ch u s tc ng ln nhau. Mi lin h v tc ng ln nhau gi a cc hnh thi th c x h i lm cho m i hnh thi thc x hi c nhng tnh cht v nhng mt khng th gii thch tr c ti p c b ng cc quan h vt cht. d) S tc ng ngc tr li ca thc x hi ln tn ti x h i l bi u hi n quan tr ng ca tnh c lp tng i ca thc x hi i vi tn ti x hi. l s tc ng nhi u chi u v i cc phng thc phc tp. S tc ng ny th hin mc ph hp gia t tng vi hi n th c; s xm nhp ca thc x hi vo qun chng c chiu su, chiu rng v ph thu c vo kh nng hi n thc ho thc x hi ca giai cp v ng phi. Nh vy, thc x hi, vi tnh cch l th th ng nht c lp, tch cc tc ng ngc tr li ln tn ti x hi ni ring v ln i s ng x h i ni chung. Cu 29. Sn xut vt cht v vai tr ca n i vi s tn ti, pht tri n c a x h i? p. Cu tr li gm ba ln 1) Sn xut vt cht l hot ng khi con ngi s dng cng c lao ng tc ng (tr c ti p hay gin tip) vo i tng lao ng nhm ci bin cc dng vt cht ca t nhin, t o ra c a c i c n thi t m cc dng vt cht trong t nhin khng c tho mn nhu cu t n t i v pht tri n. S n xu t v t ch t c tnh khch quan, tnh x hi, tnh lch s v tnh sng t o. B t k m t qu trnh s n xu t no cng c to nn t ba yu t c bn l sc lao ng ca ngi lao ng, t liu lao ng v i t ng lao ng. 2) Phng thc sn xut biu th cch thc con ngi thc hin qu trnh sn xut vt cht nh ng giai on lch s nht nh ca x hi loi ngi; cch thc m con ng i tin hnh s n xu t l s thng nht gia lc lng sn xut mt trnh nht nh v quan h s n xut t ng ng. M i phng thc sn xut u c yu t k thut v kinh t ca mnh; trong yu t k thut l thu t ng dng ch qu trnh sn xut c tin hnh bng cch thc k thut, cng ngh no tc ng bin i cc i tng ca qu trnh ; cn yu t kinh t ca ph ng th c s n xu t l thu t ng dng ch qu trnh sn xut c tin hnh vi nhng cch thc t chc kinh t no. Hai yu t trn c a phng thc sn xut vn ng theo hng tch bit v ph thu c l n nhau t o ra vai tr c a ph ng thc sn xut l quy nh tnh cht, kt cu, s vn ng v pht trin ca x h i. 3) Vai tr ca sn xut vt cht i vi s tn ti v pht tri n c a x h i

Sn xut vt cht lun gi vai tr quy nh s t n ti, pht tri n c a con ng i v x h i loi ng i; l hot ng nn tng lm pht sinh, pht trin nhng mi quan h x h i; l c s c a s hnh thnh, bin i v pht trin ca x hi loi ngi a) Mi thnh vin trong x hi u tiu dng (n, u ng, , mc v.v). Nh ng th c s n trong t nhin khng th tho mn mi nhu cu ca con ngi, nn n phi s n xu t ra c a c i v t ch t. S n xu t v t cht l yu cu khch quan c bn; l mt hnh ng l ch s m hi n nay cng nh hng ngn nm trc y con ngi vn phi tin hnh. Cng vi vic ci bi n gi i t nhin, con ng i cng c i bi n chnh bn thn mnh v ci bin c cc mi quan h gia con ng i v i nhau v chnh vi c c i bi n lm cho vic chinh phc gii t nhin t hiu qu cao hn. b) X hi loi ngi tn ti v pht trin c trc ht l nh sn xut vt cht. L ch s x h i loi ngi, do vy v trc ht l lch s pht trin ca sn xut vt ch t. c) Sn xut vt cht l c s hnh thnh nn cc mi quan hxhi khc. X h i loi ng i l m t t chc vt cht v gia cc yu t cu thnh n cng c nhng kiu quan h nh t nh. Cc quan h x hi v nh nc, chnh tr, php quyn, o c, ngh thut, khoa h c v.v (ci th hai) u c hnh thnh v pht trin trn c s sn xut vt cht (ci th nht) nht nh. Trong qu trnh , con ng i ng thi cng sn xut ra v ti sn xut ra nhng quan h x h i c a mnh. d) Sn xut vt cht l c s ca s tin b x hi.Sn xut vt cht khng ng ng c cc th h ngi pht trin t thp n cao. Mi khi phng thc sn xut thay i, quan h gi a ng i v i ng i trong sn xut cng thay i; v do vy, mi mt ca i sng x h i u c s thay i theo s ti n b ca phng thc sn xut. Cu 30. Phn tch ni dung quy lut quan h sn xut ph hp vi trnh pht tri n c a l c lng sn xut? p. Cu tr li gm ba ln 1) S lin h, tc ng ln nhau gia quan h sn xut (ci th hai) v i trnh pht tri n c a l c lng sn xut (ci th nht) to nn quy lut v s ph hp gia quan h sn xut v i trnh pht trin ca lc lng sn xut. Pht hin ra quy lut ny, ch ngha duy vt l ch s kh ng nh trong x hi cn i khng giai cp, mu thun gia quan h sn xut vi trnh pht tri n c a l c l ng s n xut th hin l mu thun gia cc giai cp v ch bng u tranh giai c p m nh cao l cch m ng x hi th mu thun mi c gii quyt. Quy lut v s ph hp gia quan h sn xu t v i trnh pht trin ca lc lng sn xut l quy lut c bn th hin s vn ng n i t i c a ph ng th c sn xut v tnh tt yu ca s thay th phng thc sn xut ny bng ph ng th c s n xu t khc; dn n hnh thi kinh t-x hi ny c thay th bng hnh thi kinh t -x h i khc cao h n, ti n b hn; ngha l x hi loi ngi pht trin t thp n cao l m t qu trnh l ch s -t nhin. 2) Khi nim lc lng sn xut, quan h sn xut. a) Lc lng sn xu tl n n t ng v t ch t-k thu t ca hnh thi kinh t-x hi; l mi quan h gi a con ng i v i gi i t nhin trong qu trnh s n xu t v t cht, th hin nng lc thc t chinh phc gii t nhin bng sc mnh c a con ng i trong qu trnh . S pht trin ca lc lng sn xut quy nh s hnh thnh, t n t i v chuy n ho gi a cc hnh thi kinh t-x hi, t hnh thi thp, t tin b ln hnh thi cao, ti n b h n. Cc yu t ca lc lng sn xut +) T liu sn xut, gm cng c lao ng, i t ng lao ng v phng tin lao ng; trong , *) cng c lao ng (l nh ng vt th hay ph c h p v t th n i con ngi vi i tng lao ng; truyn tc ng t con ngi n i tng lao ng), l s c m nh c a tri thc c vt th ho, c tc dng "ni di bn tay" v nhn s c m nh tr tu c a con ng i. C.Mc coi cng c lao ng l b phn quan trng, ng nht trong quan h gi a con ng i v i t nhin. Trong mi thi i, vic ch to ra, ci tin v hon thin cng c lao ng gy ra nh ng bi n i su sc trong t liu sn xut. T liu sn xut c m rng th i tng lao ng cng c a

dng ho; xut hin ngnh ngh mi dn n s phn cng lao ng ngy cng cao. Trnh pht trin ca cng c lao ng l thc o trnh chinh phc t nhin c a con ng i, s pht tri n c a sn xut; l tiu chun phn bit s khc nhau gia cc nc thang kinh t c a x h i loi ng i. *) i tng lao ng l b phn ca gii t nhin c a vo sn xut, ch u s tc ng c a con ngi. Nhng sn phm c sn nh t ai, sng ngi, bin, khong sn, lm sn, hi s n v.v v b ng lao ng sng to ca mnh, con ngi cn to ra nhng i t ng lao ng m i; nh ng s n ph m khng c sn trong t nhin nh si tng hp, ho ch t, h p kim, cc nguyn, nhin, v t li u v cy con mi v.v. *) Phng tin lao ng gm ng x, cu cng, kho tng, b n bi, ph ng ti n v n chuyn v thng tin lin lc v.v +) Ngi lao ng l nhng ngi c th lc, k nng, kinh nghi m lao ng v bi t s d ng t li u sn xut to ra ca ci vt cht. Ngi lao ng khng ch pht trin v th l c, m cn pht tri n c v tr lc, nhy bn v tnh sng to trong lao ng. Tr tu cao, trnh chuyn mn gi i, o c ngh nghip trong sng l nhng yu t quan trng c a ng i lao ng. Lao ng ngy cng c tr tu v l lao ng tr tu. o c ngh nghip l tnh cht quan tr ng c a ng i lao ng, l n n t ng nh hng gi tr trong tng hnh ng c th ca ng i lao ng i v i mnh v x h i; l m t trong nhng yu t thc y s pht trin ca sn xut ni ring, x h i ni chung. Nh ng tnh ch t trn c a ngi lao ng c c, mt mt nh nng khiu, mt khc do chnh sch o t o, b i d ng v nh hng ngh nghip. +) Khoa hc c coi l mt trong nhng yu t thnh phn c a lc l ng s n xu t. Hi n nay, khi nim khoa hc cn c m rng sang lnh vc cng ngh. Khoa h c-cng ngh ang tr thnh "l c lng sn xut trc tip", tr thnh "lc lng sn xut c lp" l c i m th i i c a sn xu t v t cht hin nay. Trnh pht trin ca lc lng snxut c o bng trnh ca cng c lao ng; trnh t chc v phn cng lao ng x hi; trnh ng dng cc thnh t u khoa h c vo s n xu t; kinh nghim, k nng lao ng th hin qua kh nng chinh ph c t nhin c a con ng i. b) Quan h sn xut th hin mi quan h gia ngi vi ngi trong qu trnh s n xu t (s n xu t v ti sn xut x hi); l quan h c bn, quy nh mi quan h x h i khc; ph h p v i trnh pht trin ca lc lng sn xut, to thnh c s h tng ca x hi v l tiu chu n khch quan phn bit ch x hi. Trong quy lut ny, quan h sn xut mang tnh th hai, do l c l ng s n xu t quy nh. Cc yu t ca quan h sn xut. +) Quan h s hu i vi t liu sn xut- l quan h s h u gi a nhng nhm ngi; quy nh a v ca tng nhm ng i trong sn xu t x h i. a v l i quy nh cch thc t chc, phn cng v qun l sn xut; quy nh phng th c phn ph i s n ph m lao ng cho cc nhm ngi theo a v ca h i vi sn xut x h i v cu i cng, a v c a m i nhm ngi to c s nhm ngi ny chim ot sc lao ng ca nhm ng i khc. Nh v y, quan h s hu i vi t liu sn xut gi vai tr l quan h xut pht, c bn, quy nh cc quan h khc. Trong lch s loi ngi t nguyn thy n nay c hai hnh th c s h u t li u s n xu t c b n l s hu t nhn v s hu x hi. Trong , c ba hnh th c s h u t li u s n xu t t nhn c b n, tng ng vi ba hnh thc ngi bc lt ngi l s hu chim h u n l , phong ki n, t b n v hai hnh thc c bn s hu t liu sn xut x hi l s hu nguyn thu (b t c, b l c) v s h u c ng sn. +) Quan h trong t chc, qun l v phn cng lao ng c kh nng quy nh quy m, t c , hi u qu v xu hng ca sn xut vt cht c th. Quan h trong t chc, qun l v phn cng lao ng lun c xu hng thch ng vi kiu quan h s hu thng tr ca m i nn s n xut vt ch t c th . Do vy, vic s dng quan h ny, hoc to iu kin hoc lm bin dng quan h s h u t li u s n xut, nh hng trc tip n s pht trin kinh t-x hi. Mi hnh th c quan h sn xu t c m t ki u

t chc, qun l sn xut v phn cng lao ng ring. Quan h s hu t li u s n xu t quy nh ki u t chc, phn cng v qun l lao ng. +) Quan h trong phn phi sn phm lao ng l khu cu i cng c a qu trnh s n xu t v t ch t. Tnh cht v hnh thc phn phi, mc thu nhp ca cc giai cp v ca cc t ng l p x h i u ph thuc vo quan h s hu t liu sn xut v quan h t chc, qun l v phn cng lao ng. M c d b ph thuc nhng do c kh nng kch thch trc tip n li ch ca ng i lao ng, nn quan h trong phn phi sn phm lao ng l cht xc tc ca sn xu t v t ch t. Quan h ny c th thc y tc v nhp iu ca sn xut vt cht, lm ton b i sng kinh t x h i nng ng, ho c km hm sn xut vt cht, km hm s pht trin ca x hi. Trong qu trnh sn xut vt cht, ba thnh phn c b n trn y c a quan h s n xu t c quan h hu c vi nhau to nn s n nh tng i so vi s vn ng th ng xuyn c a l c l ng s n xut. Mi yu t ca quan h sn xut c vai tr v ngha tc ng ln sn xu t x h i khc nhau; trong quan h s hu t liu sn xut ng vai tr quy nh i v i hai quan h cn l i v quan h trong t chc, qun l v phn cng lao ng v quan h trong phn ph i s n ph m lao ng c th gp phn cng c, pht trin quan h sn xut v cng c th lm bi n d ng quan h s h u t li u . 3) Mi quan h bin chng gia lc lng sn xut vi quan h sn xut . Nh trn phn tch, trong qu trnh sn xut, con ngi ng thi chu s quy nh c a hai m i quan h l quan h v i t nhin v quan h gia ngi vi ngi. Hai mi quan h ny tc ng qua l i l n nhau t o nn quy lu t c bn ca s vn ng, pht trin ca x hi. Quy lut v s ph h p gi a quan h s n xu t v i trnh pht trin ca lc lng sn xut ch r s ph thuc ca quan h sn xut vo trnh pht tri n c a lc lng sn xut v quan h sn xut tc ng ngc tr li lc lng sn xut. a) Lc lng sn xut quy nh quan h sn xut. Lc lng sn xut l yu t ng v cch mng, l ni dung vt cht; quan h sn xut l yu t tng i n nh, l hnh th c kinh t c a ph ng th c sn xut. Ni dung (lc lng sn xut) l ci quy nh, thay i tr c; hnh th c (quan h s n xu t) ph thuc vo ni dung, thay i sau. b) Quan h sn xut tn ti c lp tng i v tc ng tr li lc lng sn xu t th hi n quan h sn xut ph thuc vo thc trng pht trin thc t ca lc lng sn xut trong m i giai o n l ch s nht nh, nhng lun c tc ng tr li lc lng sn xut theo hng tch c c (ph h p) v h ng tiu cc (khng ph hp). Khi ph hp vi s pht tri n c a l c l ng sn xu t, quan h s n xu t s to a bn, m ng v tr thnh ng lc c bn thc y v khi khng ph h p, quan h s n xu t s tr thnh xing xch tri buc, km hm s pht trin lc lng sn xut. Quan h sn xu t t n t i c lp tng i v tc ng tr li lc lng sn xut cn th hin quan h sn xut quy nh m c ch sn xut; tc ng ln thi ngi lao ng; ln t ch c, phn cng lao ng x h i; ln khuynh hng pht trin v ng dng khoa hc v cng ngh t hnh thnh h th ng y u t ho c thc y, hoc km hm s pht trin ca lc lng sn xut. Thc tin cho thy, lc lng sn xut ch c th pht trin khi c quan h sn xut hp l, ng b vi n. c) Mi quan h gia quan h sn xut vi trnh pht trin c a lc l ng sn xu t bao hm s chuyn ha thnh cc mt i lp v pht sinh mu thun. Khi ph ng th c sn xu t m i ra i, quan h sn xut pht trin kp v thc y s pht trin ca l c l ng sn xut th c g i l s ph h p gia quan h sn xut vi trnh pht trin ca lc lng sn xu t. S ph h p th hi n ch , c ba yu t ca quan h sn xut to a bn y cho l c l ng sn xu t pht tri n; ngha l quan h sn xut to iu kin s dng v kt hp ti u ngi lao ng vi t li u s n xu t, nh l c lng sn xut c c s pht trin ht kh nng ca mnh. Nhng trong qu trnh lao ng, con ngi lun tm cch ci ti n, hon thi n v ch t o ra nh ng cng c lao ng mi, chi ph m nng sut, hiu qu lao ng cao h n. Cng v i i u , kinh nghi m

sn xut, thi quen lao ng, tri thc khoa hc cng tin b h n v pht tri n h n. Trong qu trnh ny, quan h sn xut thng pht trin chm hn nn s ph h p gi a quan h s n xu t v i trnh pht trin ca lc lng sn xutkhng phi l vnh vin m khi t i giai o n, n i l c l ng s n xu t pht trin ln trnh mi, th tnh trng ph hp trn s b ph v ; xu t hi n mu thu n gi a quan h s n xut vi trnh pht trin ca lc lng sn xut. Mu thu n trn t n t i n m t lc no th quan h sn xut s "tr thnh xing xch ca lc lng sn xut", nu ko s pht tri n c a l c l ng s n xut, ngi ta gi l s khng ph hp (hay mu thun) gi a quan h sn xu t v i trnh pht tri n ca lc lng sn xut. Nguyn nhn ca ph hp hay khng ph h p gi a quan h s n xu t v i trnh pht trin ca lc lng sn xut l do tnh nng ng c a l c l ng s n xu t mu thu n v i tnh n nh tng i ca quan h sn xut. Ph hp, khng ph hp c tnh bin chng, ngha l trong s ph h p c nh ng bi u hi n khng ph hp v trong khng ph hp cha ng nh ng i u kin, y u t chuy n thnh ph h p. T i mt giai on pht trin no ca chng, lc lng sn xut mu thun v i quan h s n xu t hi n c (...) trong t trc n nay lc lng sn xut vn pht trin. T ch l hnh th c pht tri n c a l c lng sn xut, quan h y tr thnh nhng xing xch ca lc lng sn xu t. Khi b t u th i i mt cuc cch mng. Cch mng x hi, do vy c mc ch c bn l gii quyt mu thu n gi a quan h sn xut vi trnh pht trin ca lc lng sn xut bng cch xo b quan h s n xu t c v thay vo mt quan h sn xut mi, ph hp vi trnh pht tri n m i c a l c l ng s n xu t; m ng cho lc lng sn xut pht trin tip theo. C nh th , s pht tri n bi n ch ng c a phng thc sn xut tun theo chui xch ph hp, khng ph h p. Vi c xo b quan h s n xu t c, thay th bng quan h sn xut mi ng ngha vi s xo b ph ng th c sn xu t c, t o i u ki n cho s ra i ca phng thc sn xut mi cao hn, tin b hn. S tc ng tr li ca quan h sn xut i vi lc lng sn xut thng qua cc quy lu t kinh t x hi, c bit l cc quy lut kinh t c bn. Cu hi 31. Phn tch ni dung mi quan h bin chng gia c s h tng v i ki n trc thng tng? p. Cu tr li gm ba ln 1) V tr, vai tr ca quy lut trong hc thuyt hnh thi kinh t -x h i. M i x h i c th u c m t ki u quan h vt cht, kinh t nht nh v ph hp vi n l m t ki u quan h t t ng, tinh th n (quan h v chnh tr, php lut, o c, ngh thut, khoa hc v.v). Nhng quan h t t ng, tinh th n ny c th hin qua nhng t chc x hi tng ng (nh nc, ng phi chnh tr , to n, gio h i v cc t chc chnh tr-x hi, t chc ngh nghip v.v). Mi lin h, tc ng ln nhau gi a quan h v t cht, kinh t (ci th nht) vi quan h t tng, tinh thn (ci th hai) trong x h i c ch ngha duy vt bin chng phn nh trong quy lut v mi quan h bin chng gi a c s h t ng v i ki n trc thng tng. 2) Khi nim c s h tng, kin trc thng tng. a) C s h tng(h tng cc mi quan h vt cht, kinh t) l khi nim dng ch ton b nh ng quan h sn xut to nn c cu kinh t ca mt x hi nht nh. Cc yu t ca c s h tng. Cc yu t c bn ca mt c s h tng c th gm +) Quan h s n xut ca phng thc sn xut trc . +) Quan h sn xut ca phng thc sn xut ang t n t i ch o. +) Quan h sn xut ca phng thc sn xut tng lai. +) Nhng ki u quan h kinh t khc. Trong mt c s h tng c nhiu thnh phn kinh t , nhi u ki u quan h s n xu t th quan h sn xut ang thng tr trong x hi gi vai tr ch o, chi ph i cc ki u quan h s n xu t khc v cc thnh phn kinh t bi n quy nh tnh cht ca c s h t ng. S i khng giai c p v tnh ch t ca s i khng bt ngun t c s h tng. Cc yu t ca c s h t ng- h thng cc quan h

sn xut ca mt phng thc sn xut nht nh- mt mt, trong quan h i v i l c l ng sn xu t, gi vai tr l hnh thc kinh t cho s duy tr, pht huy v pht tri n l c l ng s n xu t ang t n t i; m t khc- trong quan h i vi cc quan h chnh tr-x h i, gi vai tr l c s hnh thnh k t c u kinh t c s cho s thit lp kin trc thng tng ca x hi. b) Kin trc thng tng (thng tng cc mi quan h t tng, chnh tr) l +) ton b nh ng quan im x hi (chnh tr, php lut, trit hc, o c, tn gio, ngh thut, khoa h c v.v) v i +) nh ng thit ch tng ng (nh nc, ng phi, gio hi, cc on th x h i v.v) v +) nh ng m i quan h ni ti gia cc yu t ca kin trc thng tng. Ton b nhng quan h s n xu t h p thnh c cu kinh t ca x hi, tc l ci c s hin thc trn dng ln m t ki n trc th ng t ng php l, chnh tr v nhng hnh thi thc x hi nht nh tng ng vi c s h t ng hi n th c . Cc yu t c bn ca mt kin trc thng tng gm +) nhng quan i m x h i v thi t ch t ng ng ca giai cp ang thng tr. +) tn d nhng quan im x h i c a x h i tr c. +) quan i m v t chc x hi ca cc giai cp mi ra i. 4) quan im v t chc x hi ca cc tng l p trung gian. Trong , nhng quan im x hi v thit ch tng ng ca giai cp ang th ng tr quy nh tnh ch t kin trc thng tng. B phn c quyn lc mnh nht ca kin trc thng t ng trong x h i c giai cp l nh nc; cng c vt cht c th ca giai cp th ng tr v m t kinh t , chnh tr v php lu t. Nh c nh nc m t tng ca giai cp thng tr mi c truyn b v th ng tr c i s ng x hi. Giai cp no thng tr v mt kinh t v nm chnh quy n nh nc th h t t ng v cc th ch giai cp cng gi a v thng tr trong x hi. 3) Quan h bin chng gia c s h tng vi kin trc thng tng a) C s h tng quy nh kin trc thng tng. +) Tnh cht ca ki n trc th ng t ng do tnh ch t ca c s h tng quy nh. Trong cc quan h x hi, quan h vt cht, kinh t (ci th nh t) quy nh quan h tinh thn, t tng (ci th hai). Mu thun trong i s ng v t ch t, kinh t , xt cho n cng, quy nh mu thun trong i sng tinh thn, t t ng. +) Nh ng bi n i trong c s h t ng s d n n nhng bin i trong kin trc thng tng. S pht trin ca lc lng sn xu t lm bi n i quan h sn xut, ko theo s bin i ca c s h tng v thng qua s bi n i ny, lm bi n i ki n trc thng tng. Trong quan im chnh tr, php lu t v.v thay i tr c; tn gio, ngh thu t v.v bin i sau, thm ch chng cn c k tha trong kin trc thng tng m i. S bi n i di n ra trong tng hnh thi kinh t-x hi c th cng nh trong qu trnh chuy n ho t hnh thi kinh t -x hi ny sang hnh thi kinh t-x hi khc, c ngha l m i hnh thi kinh t -x h i u c ki n trc thng tng v c s h tng ca ring mnh (l tnh lch s-c th c a c s h t ng v ki n trc thng tng). +) S ph thuc ca kin trc thng tng vo c s h tng phong ph v ph c t p. Bn trong kin trc thng tng cng c nhng mi lin h tc ng l n nhau, i khi d n n nh ng bin i trong kin trc thng tng m khng do c s h tng gy nn. Nh ng suy cho n cng, m i s bin i ca kin trc thng tng u c c s t nhng s bin i trong c s h t ng. b) Kin trc thng tng tc ng tr li c s h tng. Trong i sng x h i, cc y u t c a ki n trc thng tng u tc ng, bng nhiu hnh thc khc nhau, theo nh ng c ch khc nhau, m c ny hay mc kia, vai tr ny hoc vai tr khc i vi c s h t ng. +) Trong m i ki n trc th ng tng cn k tha mt s yu t ca kin trc thng tng trc. Cc y u t chnh tr , php lu t tc ng trc tip, cn trit hc, o c, tn gio, ngh thut, khoa h c v.v tc ng gin ti p i v i c s h tng, b cc yu t chnh tr, php lut chi phi. +) Trong x h i c giai c p, nh n c l y u t vt cht c tc ng mnh nht i vi c s h tng. Nh nc kim sot x h i v s d ng b o l c, bao gm nhng yu t vt cht nh cnh st, to n, nh t tng cng s c mnh kinh t c a giai cp thng tr. S tc ng tch cc ca kin trc thng t ng i vi c s h tng c th hin chc nng x hi ca kin trc thng tng l bo v, duy tr, cng c v pht tri n c s h t ng sinh

ra n; u tranh xo b c s h tng v kin trc thng t ng c. Trong , nh n c, d a trn h t tng, kim sot x hi v s dng bo lc, bao gm nhng yu t vt ch t nh qun i, c nh st, to n, nh t, tng cng sc mnh kinh t ca giai cp th ng tr . Tc dng nhng tc ng ca kin trc thng tng ln c s h tng s l tch c c khi tc ng cng chiu vi s vn ng ca cc quy lut kinh t khch quan, n u tri l i, th s gy tr ng i cho s pht trin sn xut, cn ng pht trin ca x hi. Ki n trc th ng t ng c tc ng m nh, nh ng khng thay th c yu t vt cht, kinh t; nu kin trc thng tng km hm s pht tri n c a kinh t-x hi th sm hay mun, bng cch ny cch khc, kin trc thng t ng s c thay th b ng kin trc thng tng mi, thc y kinh t-x hi tip tc pht trin. Cu hi 32. Hnh thi kinh t -x hi? p. Cu tr li gm ba ln 1) Khi nim hnh thi kinh t-x hi. Hnh thi kinh t -x h i l ph m tr c a ch ngha duy v t bi n chng v x hi dng ch x hi tng giai on l ch s nh t nh, v i m t ki u quan h s n xu t c trng cho x hi , ph hp vi mt trnh nht nh c a l c l ng s n xu t v v i m t ki n trc thng tng tng ng c xy dng trn nhng quan h sn xut y. 2) Cu trc ca hnh thi kinh t-x hi l h thng hon ch nh, ph c t p, trong lnh v c kinh t g m cc mt c bn l lc lng sn xut, quan h sn xut, kin trc thng tng; ngoi ra, hnh thi kinh t-x hi cn bao gm cc lnh vc chnh tr, lnh vc t tng v lnh v c x h i. M i lnh v c c a hnh thi kinh t-x hi va tn ti c lp vi nhau, va tc ng qua l i, th ng nh t v i nhau; chng g n b vi quan h sn xut v cng bin i vi s bin i ca quan h sn xu t. 3) Qu trnh lch s-t nhin ca s pht trin cc hnh thi kinh t -x h i. Cc m t c a hnh thi kinh t-x hi tc ng qua li vi nhau to nn cc quy lut vn ng, pht tri n khch quan c a x h i. Chnh s tc ng ca cc quy lut khch quan m s pht tri n c a cc hnh thi kinh t -x h i l mt qu trnh lch s-t nhin. Lch s x hi do con ngi lm ra; con ng i t o ra cc quan h x h i ca mnh v l x hi. Nhng s vn ng ca x h i li tun theo quy lu t khch quan, khng ph thuc vo mun ca con ngi m ngun gc su xa ca s thay th nhau gi a cc hnh thi kinh t x hi nm s pht trin ca lc lng sn xut, gy nn s thay i ca quan h sn xu t. n l t mnh, s thay i ca quan h sn xut (vi t cch l c s h tng) s lm cho ki n trc th ng t ng thay i v do vy, hnh thi kinh t-x hi ny c thay th bng hnh thi kinh t -x h i khc cao hn, tin b hn. S thay th nhau nh vy gia cc hnh thi kinh t-x h i l con ng pht tri n chung ca nhn loi. Tuy nhin, con ng pht trin ca mi dn tc cn b chi ph i b i cc y u t khc nh i u ki n t nhin, truyn thng vn ho, chnh tr, quc t c th v.v khng gi ng nhau t o nn s a d ng trong s pht trin chung ca nhn loi. C nhng dn t c tu n t tri qua, c nh ng dn t c b qua m t hay vi hnh thi kinh t-x hi no . S bin i ca hnh thi kinh t -x h i khng ch u s tc ng ca con ngi m tun theo cc quy lut x hi khch quan trn; suy ra s bi n i ny l qu trnh l ch s-t nhin theo con ng tun t hoc b qua mt hay vi hnh thi kinh t -x h i no . Cu hi 33. Giai cp v u tranh giai cp? p. Cu tr li gm ba ln 1) Giai cp l mt phm tr kinh t-x hi c tnh lch s; lun bi n i cng v i s bi n i c a l ch s . Hc thuyt v giai cp v u tranh giai cp ca ch ngha Mc-Lnin l cng c l lu n tm hi u bn cht x hi c giai cp v xy dng x hi khng c giai cp. N i dung l lu n v giai c p v u tranh giai cp do C.Mc a ra vo nm 1852, theo a) S t n t i c a cc giai c p ch g n li n v i nhng giai on pht trin nht nh ca sn xut. b) u tranh giai c p t t y u s d n n chuyn

chnh v sn. c) Bn thn nn chuyn chnh ny ch l b c qu ti n t i th tiu t t c m i giai c p v tin ti x hi khng c giai cp. Nh vy, cc giai cp ch tn ti trong nh ng giai o n nh t nh ca lch s, trong mi phng thc sn xut c th. 2) nh ngha giai cp."Ngi ta gi l giai cp nh ng tp on ng i to l n g m nh ng ng i khc nhau v a v ca h trong mt h thng sn xut x hi nht nh trong l ch s , khc nhau v quan h ca h (thng th nhng quan h ny c php lut quy nh v th a nh n) i v i t li u s n xut, v vai tr ca h trong t chc lao ng x hi v nh vy l khc nhau v cch th c h ng th v v phn ca ci x hi t hay nhiu m h c hng. Giai cp l nh ng t p on ng i m t p on ny c th chim ot lao ng ca tp on khc do ch cc t p on c a v khc nhau trong mt ch kinh t-x hi nht nh". Nh vy, s khc nhau v a v trong ch kinh t -x h i gia cc tp on ngi dn n vic tp on ny dng a v c a mnh chi m o t s c lao ng ca tp on khc to nn bn cht nhng xung t giai cp trong x h i c i khng giai c p. Ngoi giai cp, trong x hi cn c tng lp, ng cp. T ng l p bnh dn trong x h i n l ; t ng l p tiu t sn trong x hi t bn; tng lp tr thc lun c vai tr quan tr ng v kinh t -x h i, chnh tr vn ho trong tt c cc x hi trong lch s. ng cp c phn chia t giai c p, khc nhau v a v thc t trong x hi v a v php l trong nh nc. Nhng s phn chia t ng l p, ng c p khng th hin c bn cht ca nhng tp on ngi trong x hi. 3) Vai tr ca u tranh giai cp i vi s vn ng, pht tri n c a x h i c i khng giai c p. Ch ngha duy vt lch s khng nh u tranh giai cp l quy lu t v n ng c a x h i c i khng giai cp. l cuc u tranh gia ngi b p bc chng li k p bc; ngi b bc l t ch ng l i k bc lt m nh cao l cch mng x hi. a) nh ngha u tranh giai cp.u tranh giai cp l u tranh c a m t b ph n nhn dn ny ch ng li b phn khc, cuc u tranh ca qun chng b tc ht quyn, b p b c v lao ng ch ng l i bn c c quyn, c li v bn n bm, cuc u tranh ca nhng ngi cng nhn lm thu hay nhng ngi v sn chng nhng ngi hu sn hay giai cp t sn. Nh vy, th c ch t u tranh giai cp l cuc u tranh gia cc giai cp c l i ch c b n i l p nhau (l i ch c b n l nh ng gi tr vt cht v tinh thn tho mn nhu cu nht nh ca mt giai cp). Do s i l p v l i ch mang tnh i khng nn u tranh giai cp l t t yu b) Cc hnh thc u tranh giai cp l u tranh kinh t; u tranh t t ng v u tranh chnh tr . Mun gii phng v kinh t, phi u tranh t tng v tin ln u tranh chnh tr ginh chnh quyn. Bt c cuc u tranh giai cp no cng l mt cu c u tranh chnh tr . Trong cu c u tranh giai cp, mi giai cp u mun tp hp quanh mnh nhng giai c p khc, ph h p v l i ch c b n, lu di hoc c th l nhng li ch khng c bn v t m thi. l lin minh giai c p trong u tranh giai cp v lin minh giai cp l mt yu t t t yu trong u tranh giai c p. c) Vai tr ng lc thc y s pht trin x hi c i khng giai c p c a u tranh giai c p. Chng ta thy rng, khi s pht trin ca lc lng sn xut tin t i mc m quan h sn xu t tr thnh v t cn ca s pht trin th xy ra mu thun gia chng v i nhau. Trong x h i c i khng giai c p, do li ch giai cp, giai cp thng tr bng mi cch bo v, duy tr quan h s n xu t ang mang l i li ch cho mnh, nn giai cp dng mi bin php, trong c bi n php s d ng b my nh n c trn p nhng giai cp mi i din cho lc lng sn xut tin tin h n. Xy d ng quan h s n xut mi, m ng cho lc lng sn xut tip tc pht trin, l gi i quy t mu thu n trn; xc l p phng thc sn xut mi, thc y x hi pht trin l mc ch ca u tranh giai cp. Mu n thi t lp quan h sn xut mi, ph hp vi trnh pht trin ca lc lng sn xut th ph i thng qua u tranh giai cp. Cuc u tranh y s dn n cch mng x hi xo b giai c p i di n cho quanh sn xut ang thng tr. Vai tr ca u tranh giai c p i v i s v n ng v pht tri n c a x hi do tnh cht, trnh pht trin ca u tranh giai c p quy nh. C cu c cch m ng x h i ch thay

th hnh thc p bc, bc lt, cai tr; c cuc cch mng gii phng giai cp b bc l t, cai tr khi ng thi gii phng c giai cp bc lt, cai tr, do gii phng ton x h i kh i bc l t, cai tr . C th ni, cc cuc u tranh giai cp trong x hi c i khng giai c p u xu t pht t l i ch kinh t, nhm gii quyt vn kinh t v t vn ny gii quyt nhng vn khc thc y x h i pht trin. Bi vy, u tranh giai cp l phng php c b n, l u tu c a l ch s , l n b y thay i hnh thi kinh t-x hi, l ng lc thc y s pht tri n cc m t khc nhau c a i s ng x hi. Cu hi 34. Cch mng x hi? p. Cu tr li gm bn ln 1) Cch mng x hi l khi nim dng ch s bi n i c tnh b c ngo t v cn b n v ch t trong mi lnh vc ca i sng x hi; l bc nhy trong s pht tri n c a x h i. K t qu c a cch m ng x hi l s thay th mt hnh thi kinh t-x hi ny bng m t hnh thi kinh t -x h i khc cao h n, tin b hn. Cch mng x hi c nguyn nhn t s pht trin khch quan c a l c l ng s n xu t, con ngi tt yu phi xo b quan h sn xut c tr thnh xi ng xch c a l c l ng s n xu t v thay th bng mt kiu quan h sn xut mi, ph hp vi trnh pht tri n c a l c l ng s n xu t thay i v m ng cho lc lng sn xut pht trin. Vi c xo b quan h sn xu t c, thay th bng quan h sn xut mi ng ngha vi s dit vong ca phng th c s n xu t c, l i th i v s ra i ca phng thc sn xut mi, ph hp vi lc lng sn xu t m i. Ph ng th c s n xu t mi ra i ko theo s thay i ca cc yu t ca kin trc thng t ng, trong c nh n c. B i vy, cch mng x hi l bc pht trin nhy vt cn bn khng nh ng ch c a ph ng th c s n xu t m cn ca ton b cc lnh vc trong i sng x hi. 2) Hnh thc v phng php cch mng.Cch mng din ra di nhi u hnh th c khc nhau nh u tranh giai cp dn ti thay i ch chnh tr; ni chin cch mng; cch mng dn t c dn ch nhn dn v.v. Cch mng c nhiu phng php, nhng bo lc cch mng (b o lc chnh tr , b o l c v trang) vn l phng php cch mng ph bin v t t yu c a cch mng x h i. Trong khi kh ng nh bo lc cch mng, l lun mcxt khng ph nhn kh nng a cch m ng x h i ti n ln b ng phng php ho bnh; k c vic s dng con ng ngh tr ng; song th ng l i c a n ch c m bo khi c sc mnh ca phong tro qun chng. Xu th t i u chuy n sang i tho i khng bc b quan im mcxt v bo lc. Xu th c to ra bi chnh s l n mnh c a cc phong tro v ho bnh; bi tng quan gia lc lng cch mng v phn cch m ng thay i. 3) Vai tr ca cch mng x hi i vi s vn ng, pht tri n ca x h i c i khng giai c p. Ch c cch mng x hi mi thay th c quan h sn xut li thi b ng quan h s n xu t ti n b h n thc y lc lng sn xut pht trin v do vy thay th hnh thi kinh t -x h i c b ng hnh thi kinh t-x hi mi, cao hn, tin b hn. Trong cch mng x hi, nng l c sng t o c a qu n chng nhn dn c pht huy cao , tr thnh u tu ca lch s. Tnh cht c a m t cu c cch m ng x h i c xc nh bi nhim v gii quyt mu thun kinh t v mu thun x h i t ng ng; n quy nh lc lng v ng lc ca cuc cch mng . Lc lng ca cch mng x hi l giai c p v nh ng giai cp, cc tng lp nhn dn c li ch gn b vi cu c cch m ng x h i ; l nh ng i u ki n l ch s c th m trong cch mng x hi n ra. Lc lng lnh o cch m ng x h i thu c v giai c p ng v tr trung tm ca thi i, i biu cho phng thc sn xut m i. ng l c c a cch m ng x hi l giai cp c li ch c bn gn lin vi mc tiu c a cu c cch mng x h i. 4) Cc cuc cch mng x hi trong lch s x hi loi ngi. Lch s nhn loi tr i qua b n cu c cch mng x hi a nhn loi tri qua nm phng th c sn xu t n i ti p nhau, t nguyn thu ln chim hu n l, t n l ln phong kin, t phong kin ln t sn v t t s n ln ch ngha x h igiai on u ca hnh thi kinh t cng sn ch ngha. Cch mng c a giai c p v s n l m t ki u

cch mng x hi mi v cht. Nu nh tt c cc cuc cch mng x hi trc ch l s thay th cc hnh thc khc nhau ca ch chim hu t nhn, thay th cc hnh th c khc nhau c a ch ngi bc lt ngi, th cch mng x hi ca giai cp v sn c m c tiu l xy d ng m t x h i m i khng c ngi bc lt ngi, khng giai cp. Cu hi 35. Vn con ngi trong ch ngha Mc-Lnin? p. Cu tr li gm hai ln 1) Trong ch ngha Mc-Lnin, con ng*i lun l n i dung c b n. Tm b n ch t con ng i gi i phng con ngi khi x hi t bn c vi nhng giai cp v nh ng s i khng giai c p c a n; xy dng mt lin hp, trong , s pht trin t do c a m i ng i l i u ki n pht tri n t do c a t t c mi ngi l mc ch cui cng ca ch ngha Mc-Lnin v con ng i. 2) Bn cht con ngi a) Con ngi l thc th thng nht gia mt sinh vt v i m t x h i. +) L s n phm ca qu trnh pht trin lu di ca gii t nhin; con ng i c nhu c u t nhin nn ph i tun theo s chi phi ca cc quy lut t nhin. L mt thc th t nhin-sinh v t, con ng i cng t n t i v i nhng bn nng v nhu cu t nhin nh n, ung, sinh con v.v v ch u s chi ph i c a quy lu t t nhin nh quy lut sinh hc (trao i cht, di truyn, bi n d , thch nghi mi tr ng s ng v.v). +) Ci khc bit gia con ngi vi con vt l bn nng ca con ng i c th c; quy lu t tm l, th c ca con ngi c hnh thnh t nn tng sinh hc nh tnh cm, kht v ng, ni m tin, ch v.v gip con ngi khai thc, ci to t nhin v sng to thm nh ng g m t nhin khng c tho mn nhu cu sinh tn v pht trin ca mnh. Bn nng ca con vt l b n nng sinh t n thu n tu, cu c s ng ca n hon ton ph thuc vo t nhin. yu t t nhin-sinh vt con ng i l ti n , l i u ki n cn thit cho s hnh thnh v hot ng ca con ng i. Yu t t n t i vnh vi n b i n l ci sinh vt, ci vt cht sinh l ca con ngi. X hi cng vn minh, con ng i cng pht tri n th b n nng ng vt ca n cng thu hp li, nhng ch cho nhng hnh vi t gic. Con ng i l m t th c th x hi hot ng c thc v sng to. L sn phm ca qu trnh x h i ha; c nhu c u x h i nn ph i tun theo cc chun mc x hi; con ngi c bn tnh x h i. B n ch t x h i c a con ng i c th hin trong cc hot ng x hi m trc ht l trong sn xut vt cht duy tr i s ng c a mnh. Lao ng l hnh vi lch s u tin, l hot ng bn cht ca con ng i m nh con ng i tch ra khi ng vt. Con ngi ch tn ti vi t cch l con ngi trong quan h v i con ng i, v i th gi i xung quanh. H thng cc quan h x hi ca con ngi c hnh thnh trong qu trnh ho t ng thc tin v tham gia vo i sng x hi v n lt mnh, chng quy nh i s ng x h i, quy nh bn cht x hi ca con ngi. Nh vy, quan h x hi l yu t cu thnh, l c tr ng b n ch t c a con ngi. Bn cht x hi c xy dng t c s thc th t nhin-sinh v t c a con ng i. b) Trong tnh hin thc ca n, bn cht con ngi l t ng ho nh ng quan h x h i. V b n ch t, con ngi khc vi con vt c ba mt, trong quan h gi a con ng i v i gi i t nhin, quan h gi a con ngi vi x hi v quan h gia con ngi vi chnh bn thn mnh. Trong quan h gi a con ng i vi x hi l quan h bn cht nht. Khng c con ngi tru t ng sng ngoi i u ki n, hon c nh lch s x hi, m ngc li trong iu kin, hon cnh v b ng hot ng thc ti n c a mnh, con ngi to ra nhng gi tr vt cht v tinh thn t n ti v pht tri n v th l c, tr l c v ch trong cc mi quan h x hi trn v cc quan h khc nh giai cp, dn t c, th i i, chnh tr , kinh t , c nhn, gia nh, x hi v.v, con ngi mi th hin bn cht ca mnh. Nhn m nh mt x h i l coi b n ch t x hi ca con ngi l yu t c bn nht phn bit con ng i v i ng v t v cng kh c ph c thiu st ca cc nh trit hc khng thy c bn cht x hi ca con ng i. H n n a, b n ch t trn mang tnh ph bin nhng khng phi l ci duy nht; do v y, cng ph i th y ci ring bi t, phong ph v a dng ca mi c nhn v phong cch, nhu cu, l i ch v.v trong c ng ng x h i. c) Con ngi va l ch th va l sn phm ca lch s.Con ngi tc ng, c i bi n t nhin b ng hot ng thc tin ca mnh, thc y s vn ng v pht tri n c a x h i. Lao ng v a l i u

kin cho s tn ti, pht trin ca con ngi, va l phng th c lm bin i i s ng x h i. Khng c con ngi th cng khng tn ti cc quy lut x hi, khng c s t n t i c a ton b l ch s x h i. Bn cht con ngi lun vn ng, thay i cng vi s thay i c a i u ki n l ch s ; b n ch t l h thng m, tng ng vi iu kin tn ti ca con ngi. Con ngi to ra hon cnh n m c no th hon cnh cng to ra con ngi n mc y. Mi s vn ng v pht tri n c a l ch s quy nh s bin i bn cht con ngi. 25 CU HI-TR LI PHN KINH T CHNH TR Cu hi 1. Phn tch iu kin ra i, c trng v u th ca sn xut hng ho? p. Cu tr li gm ba ln 1) iu kin ra i ca sn xut hng ho. Sn xut hng ho ra i, t n t i v pht tri n d a vo hai iu kin a) Phn cng lao ng x hi l s phn chia lao ng x h i thnh c c ngnh, ngh kh c nhau c a nn sn xut x hi. Ko theo s phn cng lao ng x hi l s chuyn mn ho s n xu t; m i ngi sn xut ch to ra mt vi loi sn phm nht nh, nhng nhu cu ca cu c s ng i h i ph i c nhiu loi sn phm khc nhau, do h cn n sn phm ca nhau, bu c phi trao i v i nhau tho mn nhu cu ca mi ngi. Phn cng lao ng x h i l c s v ti n c a s n xu t hng ho. Phn cng lao ng x hi cng pht trin, th sn xu t v trao i hng ho cng m r ng v a dng hn. b) Ch t hu v t liu sn xut hay tnh cht t nhn ca qu tr nh lao ng. Ch t h u t o nn s c lp v kinh t gia nhng ngi sn xut, chia ct h thnh t ng n v ring l , trong qu trnh sn xut nhng ngi sn xut c quyn quyt nh v vi c sn xut loi hng ho no, s lng bao nhiu, bng cch no v trao i vi ai. Nh vy, ch t h u lm cho nh ng ng i s n xut hng ho c lp vi nhau, nhng phn cng lao ng l i lm cho h ph thu c vo nhau t o thnh mu thun. Mun gii quyt mu thun ny phi thng qua trao i, mua-bn s n ph m c a nhau. Trn y l hai iu kin cn v ca sn xut hng ho. Thiu m t trong hai i u ki n y th s n phm lao ng khng mang hnh thi hng ho. 2) c trng ca sn xut hng ho a) Sn xut hng ho l sn xut trao i, mua-bn. Trong l ch s loi ng i t n t i hai ki u t ch c kinh t khc nhau l sn xut t cung, t cp v sn xut hng ho. S n xut t cung, t c p l ki u t chc kinh t trong sn phm c sn xut ra nhm p ng nhu cu tiu dng c a chnh b n thn ngi sn xut; nh sn xut ca ngi nng dn trong thi k cng x nguy n thu , s n xu t c a nhng nng dn gia di ch phong kin v.v. Ngc li, sn xut hng ho l ki u t ch c kinh t , trong sn phm c sn xut ra bn, tc p ng nhu cu tiu dng c a ng i khc, thng qua vic trao i, mua-bn. b) Lao ng ca ngi sn xut hng ho va mang tnh t nhn, v a mang tnh x h i. Mang t nh cht x hi v sn phm lm ra cho x hi, p ng nhu cu ca ng i khc trong x h i; mang tnh t nhn, v vic sn xut ci g, nh th no l cng vic ring, mang tnh c lp c a m i ng i. Tnh cht t nhn c th ph hp hoc khng ph hp vi tnh cht x h i. chnh l mu thu n c b n ca sn xut hng ho. Mu thun gia lao ng t nhn v lao ng x h i l c s , m m m ng c a khng hong trong nn kinh t hng ho. 3) u th ca sn xut hng ho.Sn xut hng ho c nh ng u th so v i s n xu t t cung, t c p a) Sn xut hng ho khai thc c nhng li th v t nhi n, x h i, k thu t c a t ng ng i, t ng c s sn xut cng nh tng vng, tng a phng. ng thi, s pht tri n c a s n xu t hng ho li c tc ng tr li, thc y s pht trin ca phn cng lao ng x h i, lm cho chuy n m n ho

lao ng ngy cng tng, mi lin h gia cc ngnh, cc vng ngy cng m r ng, su s c. T , n ph v tnh t cp, t tc, bo th, lc hu ca mi ngnh, mi a ph ng lm cho nng su t lao ng x hi tng ln, nhu cu ca x hi c p ng y hn. Khi sn xut v trao i hng ho m rng gia cc quc gia, th n cn khai thc c li th gi a cc qu c gia v i nhau. b) Trong sn xut hng ho, quy m sn xut khng cn b gi i hn b i nhu cu v ngu n l c mang tnh hn hp ca mi c nhn, gia nh, mi c s, mi a ph ng, m c m r ng trn c s nhu cu v ngun lc ca x hi. iu li to iu kin thun li cho vic ng dng nh ng thnh t u khoa hc, cng ngh, thc y sn xut pht trin c)Trong sn xut hng ho, s tc ng ca quy lut vn c ca sn xut v trao i hng ho nh quy lut gi tr, cung-cu, cnh tranh v.v buc ngi sn xut hng ho ph i lun nng ng, nh y bn, bit tnh ton, ci tin k thut, hp l ho sn xut, nng cao nng su t, ch t l ng v hi u qu kinh t; ci thin hnh thc v chng loi hng, gim chi ph sn xut, p ng ngy cng cao nhu c u, th hiu ca ngi tiu dng. d) Trong sn xut hng ho, s pht trin ca sn xu t, m r ng v giao l u kinh t gi a cc c nhn, gia cc vng, gia cc nc v.v khng ch lm cho i sng vt cht, m c i s ng vn ho, tinh thn cng c nng cao, phong ph, a dng h n. Cu hi 2. Phn tch hng ho v hai thuc tnh ca hng ho . ngha th c ti n c a v n ny i vi Vit Nam hin nay? p. Cu tr li gm ba ln 1) Phn tch hng ho. Hng ho l sn phm ca lao ng, c th tho mn nhu c u no c a con ngi thng qua trao i, mua-bn. Khi ni m trn cho ta th y a) Hng ho ph i l s n ph m c a lao ng, cn nhng sn phm khng do lao ng to ra, d rt cn thi t cho con ng i u khng ph i l hng ho. b) Sn phm ca lao ng nht thit phi qua trao i mua bn. c) Hng ho ph i c tnh hu dng, c con ngi dng. 2) Phn tch hai thuc tnh ca hng ho. Hng ho c hai thu c tnh l gi tr s d ng v gi tr . a) Gi tr s dng ca hng ho do cng dng v thuc tnh t nhin c a n quy nh. Cng d ng nhm tho mn mt nhu cu no ca con ngi, c th l nhu c u cho tiu dng c nhn; cng c th l nhu cu cho tiu dng sn xut. Bt c hng ho no cng c m t ho c m t s cng d ng nh t nh v chnh cng dng lm cho hng ha c gi tr s d ng; gi tr s d ng c a hng ha c pht hin dn trong qu trnh pht trin ca khoa hc, k thu t v l c l ng s n xut (ngy x a than ch c dng nu, si m; khi ni spde ra i, than c dng lm ch t t; v sau n cn c dng lm nguyn liu cho cng nghi p ho cht v.v). Gi tr s d ng ni y v i t cch l thuc tnh ca hng ho, khng phi l gi tr s dng cho bn thn ng i s n xu t hng ho, m l gi tr s dng cho ngi khc, cho x hi thng qua trao i, mua-bn. Trong n n kinh t hng ho, gi tr s dng l vt mang gi tr trao i. Trong bt k mt x hi no, c a c i vt ch t c a x h i u l mt lng nht nh nhng gi tr s dng. X hi cng tin b th s l ng gi tr s d ng cng nhiu, chng loi gi tr s dng cng phong ph, cht l ng gi tr s d ng ngy cng cao. b) Gi tr ca hng ho. Mun hiu c gi tr ca hng ho ph i bt u nghin c u gi tr trao i. Gi tr trao i l quan h t l v lng m gi tr s dng ny trao i v i gi tr s d ng khc. V d , 1m vi c gi tr trao i bng 10 kg thc. Vi v thc l hai hng ho c gi tr s d ng khc nhau v cht, nhng chng c th trao i vi nhau theo t l no l do gi a chng c m t c s chung l c vi v thc u l sn phm ca lao ng, u c lao ng kt tinh trong . Nh c c s chung m cc hng ho c th trao i c vi nhau. V vy, khi ng i ta trao i hng ho cho nhau v thc cht l trao i lao ng ca mnh n du trong nhng hng ho y. Do vy c th ni, lao ng hao ph sn xut ra hng ho l c s chung cho vic trao i v n t o thnh gi tr c a hng ho.

Nh vy, gi tr ca hng ho l lao ng x h i c a ng i sn xu t ra hng ho k t tinh trong hng ho. Cn gi tr trao i m chng ta cp trn, chng qua ch l h nh th c bi u hi n ra b n ngoi ca gi tr, gi tr l ni dung, l c s ca gi tr trao i. ng th i, gi tr bi u hi n m i quan h gi a nhng ngi sn xut hng ho. Cng chnh v vy, gi tr l ph m tr ch t n t i trong kinh t hng ho. 3) ngha thc tin i vi nc ta hin nay a) y mnh phan cng lao ng pht trin kinh t hng ho, p ng nhu c u a d ng v phong ph ca x hi. b) Phi coi trng c hai thuc tnh ca hng ho khng ng ng c i ti n m u m, nng cao cht lng, h gi thnh. Cu hi 3. Phn tch tnh hai mt ca lao ng sn xut hng ho v ngha c a pht hi n ny i vi vic xy dng l lun gi tr lao ng? p. Cu tr li gm hai ln 1) Lao ng sn xuthng ho c hai thuc tnh v lao ng c hai m t l lao ng c th v lao ng tru tng. a) Lao ng c th l lao ng c ch di mt hnh thc c th ca nh ng ngh nghi p chuy n m n nht nh. Mi mt lao ng c th c mc ch, phng php, cng c lao ng, i t ng lao ng v kt qu lao ng ring. Chnh nhng ci ring phn bi t cc lo i lao ng c th khc nhau. Chng hn, lao ng ca ngi th may v lao ng ca ng i th m c l hai lo i lao ng c th khc nhau. Lao ng ca ngi th may c mc ch l lm ra qu n o ch khng ph i l bn gh ; cn phng php l may ch khng phi l bo, ca; c cng c lao ng l kim, ch , my may ch khng phi l ci ca, ci bo v.v; cn lao ng ca ngi th may th t o ra qun o m c, lao ng c a ngi th mc th to ra gh ngi v.v. iu c ngha l lao ng c th t o ra gi tr s d ng ca hng ho. Trong x hi c nhiu loi hng ho vi nhng gi tr s d ng kh c nhau l do c nhi u lo i lao ng c th khc nhau. Cc lao ng c th hp thnh h thng phn cng lao ng x h i. N u phn cng lao ng x hi cng pht trin th cng c nhiu gi tr s d ng kh c nhau p ng nhu c u x hi. Lao ng c th l iu kin khng th thiu trong bt k hnh th i kinh t -x h i no. Nh ng h nh thc ca lao ng c th ph thuc vo s pht trin ca k thut, ca lc lng sn xu t v phn cng lao ng x hi. Lao ng c th khc nhau lm cho cc hng ho c s khc nhau v gi tr s dng. Nhng gia cc hng ho c im chung gi ng nhau l gi tr c a chng u do lao ng tr u tng to nn, nh chng trao i c vi nhau. b) Lao ng tru tng l lao ng ca ngi sn xut hng ho g t b h nh th c bi u hi n c th ca n quy v cc chung ng nht, l s tiu ph s c lao ng, tiu hao s c c b p, th n kinh ca con ngi. Nu lao ng c th to ra gi tr s dng th lao ng tru tng t o ra gi tr hng ho. C th ni, gi tr ca hng ha l lao ng tru t ng ca ng i sn xu t hng ho k t tinh trong hng ho. cng chnh l mt cht ca gi tr hng ho. 2) ngha ca vic pht hin i vi l lun gi tr. Pht hin ra tnh hai m t c a lao ng s n xu t hng ho to nn s thnh cng trong vic xy dng l lun gi tr . a) Xc nh c cht ca gi tr l do lao ng tru tng k t tinh, bi u hi n quan h x h i v l m t phm tr lch s. b) Xc nh c lng ca gi tr l lng lao ng trung b nh hay th i gian lao ng x h i c n thi t. c) Xc nh c hnh thi biu hin ca gi tr pht trin t thp ti cao, t h nh th i gi n n n hnh thi m rng, hnh thi chung v cui cng l hnh th i tin.

d) Xc nh c quy lut gi tr- quy lut c bn ca sn xut hng ho. Quy lu t ny i h i ng i sn xut v trao i hng ho phi m bo thi gian lao ng x h i cn thi t. Cu hi 4. Phn tch mi quan h gia hai thuc tnh ca hng ho vi tnh hai mt c a lao ng sn xut hng ho? p. Cu tr li gm hai ln 1) Hng ho c hai thuc tnh l gi tr v gi tr s d ng v lao ng c a ng i s n xu t hng ho c tnh hai mt l lao ng c th v lao ng tru t ng. Hai m t c a lao ng s n xu t hng ho l lao ng c th v lao ng tru tng, phn nh tnh t nhn v tnh x h i c a lao ng s n xu t hng ho. 2) Mi quan h gia hai thuc tnh ca hng ha vi tnh hai m t c a lao ng s n xu t hng ha ? XXXX Cu hi 5. Phn tch lng gi tr ca hng ho v cc yu t nh hng n lng gi tr ca hng ho? p. Cu tr li gm hai ln 1) Lng gi tr ca hng ho. Gi tr ca hng ho l do lao ng x h i, lao ng tr u t ng c a ngi sn xut hng ho kt tinh trong hng ho. Lng gi tr ca hng ho c o bng lng lao ng tiu hao sn xu t ra hng ho . Trn thc t c nhiu ngi cng sn xut mt loi hng ho, nhng iu ki n sn xu t, tr nh tay ngh , nng sut lao ng khc nhau, do thi gian lao ng sn xu t ra hng ho khng gi ng nhau, t c hao ph lao ng c bit khc nhau. V vy, lng gi tr hng ho khng ph i tnh b ng th i gian lao ng c bit, m tnh bng thi gian lao ng x hi cn thi t. Thi gian lao ng x hi cn thit l thi gian lao ng c n sn xu t ra m t hng ho no trong nhng iu kin sn xut bnh thng ca x hi vi trnh trang thi t b trung b nh, v i tr nh thnh tho trung bnh v cng lao ng trung b nh trong x h i . a) Tr nh thnh th o trung bnh tc trnh ngh, trnh k thut, mc kho lo ca i a s ng i cng sn xu t m t hng no . b) Cng lao ng trung bnh l cng lao ng trung b nh trong x h i, s c lao ng phi c tiu ph vi mc cng thng trung bnh, thng th ng. c) i u ki n b nh th ng c a x hi tc l mun ni dng cng c sn xut loi g l ph bin, cht l ng nguyn li u ch t o sn phm mc trung bnh. Cng cn ch rng, trnh thnh tho trung bnh, c ng trung b nh, i u ki n b nh th ng c a x hi i vi mi nc, mi ngnh l khc nhau v thay i theo s pht tri n c a l c l ng s n xu t. Thng thng, thi gian lao ng x hi cn thit g n st v i th i gian lao ng c bi t (m c hao ph lao ng c bit) ca ngi sn xut hng ho no cung cp i b phn hng ho trn th tr ng. Thi gian lao ng x hi cn thit l mt i lng khng c nh, do l ng gi tr hng ho cng khng c nh. Khi thi gian lao ng x hi cn thit thay i th l ng gi tr c a hng ho cng thay i. Nh vy ch c lng lao ng x hi cn thit, hay thi gian lao ng x h i c n thit sn xu t ra hng ho, mi l ci quy nh i lng gi tr ca hng ho y. 2) Cc yu t nh hng n lng gi tr ca hng ho Do thi gian lao ng x hi cn thit lun thay i, nn l ng gi tr c a hng ho cng l m t i lng khng c nh. S thay i ny tu thuc vo nng sut lao ng v m c ph c t p hay n gin ca lao ng a) Nng sut lao ng l sc sn xut ca lao ng c o bng l ng s n ph m s n xu t ra trong mt n v thi gian hoc lng thi gian lao ng hao ph sn xu t ra m t n v s n ph m. Nng

sut lao ng tng ln c ngha l cng trong th i gian lao ng, nh ng kh i l ng hng ho s n xu t ra tng ln lm cho thi gian lao ng cn thit sn xu t ra m t n v hng ho gi m xu ng. Do , khi nng sut lao ng tng ln th gi tr ca hng ho t l ngh ch v i nng su t lao ng. Nng sut lao ng li ph thuc vo nhiu yu t nh trnh kho lo (s thnh th o) trung b nh ca ngi cng nhn; mc pht trin ca khoa hc, cng ngh v m c ng d ng nh ng thnh tu vo sn xut; trnh t chc qun l, quy m v hiu xut ca t li u sn xut v cc i u kin t nhin. Mun tng nng sut lao ng phi hon thin cc y u t trn. b) Tng nng sut lao ng v tng cng lao ng c tc ng khc nhau i v i l ng gi tr hng ho. Cng lao ng l mc khn trng, nng nhc ca lao ng trong cng m t th i gian lao ng nht nh v c o bng s tiu hao nng lc ca lao ng trn m t n v th i gian v th ng c tnh bng s calo hao ph trong mt thi gian nht nh. Cng lao ng tng ln t c l m c hao ph c bp, thn kinh trn mt n v thi gian tng ln, m c kh n tr ng, n ng nh c hay cng thng ca lao ng tng ln. Nu cng lao ng tng ln th s l ng (ho c kh i l ng) hng ho sn xut ra tng ln v sc hao ph lao ng cng tng ln t ng ng cn l ng gi tr c a m t n v hng ho vn khng i. Tng cng lao ng thc cht cng nh ko di th i gian lao ng. Tng nng sut lao ng v tng cng lao ng gi ng nhau ch chng u d n n l ng s n phm sn xut ra trong mt n v thi gian tng ln. Nh ng chng cng khc nhau ch tng nng sut lao ng lm cho lng sn phm (hng ho) sn xut ra trong m t n v th i gian tng ln, nhng lm cho lng gi tr ca mt n v hng ho gim xu ng. H n n a, tng nng su t lao ng c th ph thuc nhiu vo my mc, k thut, do n gn nh mt y u t c s c sn xu t v h n; cn tng cng lao ng tuy c lm cho lng sn phm sn xu t ra tng ln, nh ng khng lm thay i gi tr ca mt n v hng ho. Hn na, tng cng lao ng ph thu c vo th ch t v tinh thn ca ngi lao ng, do n l yu t ca sc sn xu t c gi i h n. Chnh v v y, tng nng sut lao ng c ngha tch cc hn i vi s pht tri n kinh t . b) Tnh cht ca lao ng. Lao ng gin n v lao ng ph c t p Lao ng gin n l lao ng m mt ngi lao ng bnh th ng khng c n ph i qua o t o cng c th thc hin c. Lao ng phc tp l lao ng i hi phi c o t o, hun luy n m i c th tin hnh c. Trong cng mt thi gian, lao ng phc tp to ra nhi u gi tr h n lao ng gi n n. Tuy nhin tin hnh trao i hng ho, mi lao ng ph c t p u c quy thnh lao ng gi n n trung b nh trn c s lao ng phc tp bng bi s ca lao ng gin n. Cu hi 6. Phn tch ngun gc v bn cht ca tin? p. Cu tr li gm hai ln 1) Ngun gc ca tin. Tin l kt qu qu trnh pht trin lu di c a sn xu t v trao i hng ho ca cc hnh thi gi tr hng ho. Cc hnh thi gi tr hng ho a) Hnh thi gin n hay ngu nhin ca gi tr l h nh th i ph i thai c a gi tr , n xu t hi n trong giai on u ca trao i hng ho, trao i mang tnh ch t ng u nhin, tr c ti p i v t ny l y v t khc. V d, 1m vi i ly 10 kg thc. y, gi tr ca vi c bi u hi n thc. Cn thc l c i c dng lm phng tin biu hin gi tr ca vi. Vi thu c tnh t nhin c a m nh, thc tr thnh hin thn gi tr ca vi. S d vy v bn thn thc cng c gi tr . Hng ho (v i) m gi tr c a n c biu hin mt hng ho khc (thc) th g i l h nh th i gi tr t ng i. Cn hng ho (thc) m gi tr s dng ca n biu hin gi tr ca hng ho kh c (vi) g i l h nh th i v t ngang gi. Hnh thi vt ngang gi c ba c im +) gi tr s d ng c a n tr thnh h nh th c bi u hi n gi tr . +) lao ng c th tr thnh hnh thc biu hin lao ng tr u t ng. +) lao ng t nhn tr thnh

hnh thc biu hin lao ng x hi. Hnh thi gi tr tng i v h nh th i v t ngang gi l hai m t lin quan vi nhau, khng th tch ri nhau, ng thi, l hai c c i l p c a m t ph ng tr nh gi tr . Trong hnh thi gi tr gin n hay ngu nhin th t l trao i ch a th c nh. b) Hnh thi gi tr y hay m rng. Khi lc lng sn xut pht tri n h n, chn nui tch kh i trng trt, trao i tr nn thng xuyn hn, mt hng ho ny c th quan h v i nhi u hng ho khc. Tng ng vi giai on ny l hnh thi y hay m rng. V d, 1m v i = 10 kg thc, ho c = 2 con g, hoc = 0,1 ch vng. y l s m rng hnh thi gi tr gi n n hay ng u nhin. v d trn, gi tr ca 1m vi c biu hin 10 kg thc hoc 2 con g ho c 0,1 ch vng. Nh v y, h nh thi vt ngang gi c m rng ra nhiu hng ho khc nhau. Tuy nhin, v n l trao i tr c ti p, t l trao i cha c nh. c) Hnh thi chung ca gi tr. Vi s pht trin cao hn na ca l c l ng s n xut v phn cng lao ng x hi, hng ho c trao i thng xuyn, a dng v nhi u h n. Nhu c u trao i tr nn phc tp hn, ngi c vi mun i thc, nhng ngi c thc li khng cn v i m l i c n th khc. V th, vic trao i trc tip khng cn thch hp m ngi ta phi i ng vng, ang hng ho c a mnh i ly th hng ho c nhiu ngi a chung, ri em i l y th hng ho m nh c n. Khi vt trung gian trong trao i c c nh li th hng ho c nhi u ng i a chu ng, th h nh thi chung ca gi tr xut hin. V d, 10 kg thc hoc 2 con g hoc 0,1 ch vng = 1 mt vi. y, t t c cc hng ho u bi u hin gi tr ca mnh cng mt th hng ho ng vai tr l vt ngang gi chung. Tuy nhi n, v t ngang gi chung cha n nh mi th hng ho no; trong cc a ph ng khc nhau th hng ho dng lm vt ngang gi chung cng khc nhau. d) Hnh thi tin. Khi lc lng sn xut v phn cng lao ng x h i ph t tri n h n n a, s n xu t hng ho v th trng ngy cng m rng, th t nh trng c nhi u v t ngang gi chung lm cho trao i gia cc a phng vp phi kh khn, xut hin i h i kh ch quan phi h nh thnh v t ngang gi chung thng nht. Khi vt ngang gi chung c c nh li m t vt c tn v ph bi n th xu t hin hnh thi tin t ca gi tr. V d, 10 kg thc; 1mt vi, 2 con g = 0,1 gr vng (v t ngang gi chung, c nh); trong trng hp ny, vng tr thnh ti n t. Lc u c nhiu kim loi ng vai tr tin, nhng v sau c c nh l i cc kim lo i qu nh vng, bc v cui cng l vng. Vng ng vai tr tin l do nh ng u i m c a n nh thu n nh t v ch t, d chia nh, khng h hng, vi mt lng v th tch nh nhng ch a ng c l ng gi tr l n. Tin xut hin l kt qu pht trin lu di ca sn xu t v trao i hng ho, khi ti n ra i th hng ho c phn thnh hai cc; mt bn l cc hng ho thng th ng; m t bn l hng ho (vng) ng vai tr tin. n y gi tr cc hng ho c mt ph ng ti n bi u hi n th ng nh t. T l trao i c c nh li. 2) Bn cht ca tin. Tin l mt hng ho c bit c tch ra t hng ho lm v t ngang gi chung cho tt c cc hng ha em trao i; n th hin lao ng x h i v bi u hi n quan h gi a nh ng ngi sn xut hng ho. Cu hi 7. Phn tch cc chc nng ca tin? p. Thng th tin c nm chc nng 1) Thc o gi tr. Tin dng biu hin v o lng gi tr c a cc hng ho. Mu n o l ng gi tr ca cc hng ho, bn thn tin phi c gi tr. V vy, tin lm ch c nng th c o gi tr th ng l tin vng. o lng gi tr hng ho khng nh t thit ph i l ti n m t m ch c n so snh t ng tng vi lng vng no . S d c th lm c nh vy, v gia gi tr c a vng v gi tr c a hng ho trong thc t c mt t l nht nh. C s ca t l l th i gian lao ng x h i c n

thit hao ph sn xut ra hng ho. Gi tr hng ho c biu hi n b ng ti n g i l gi c hng ho . Do , gi c l hnh thc biu hin bng tin ca gi tr hng ho . Gi c hng ho do cc yu t sau y quyt nh +) Gi tr hng ho; +) nh h ng c a quan h cung-c u hng ho; +) C nh tranh; +) Gi tr ca tin. lm chc nng thc o gi tr th bn thn tin cng phi c o l ng; xu t hi n n v o lng tin t. n v l mt trng lng nht nh ca kim lo i dng lm ti n t . m i n c, n v tin ny c tn gi khc nhau; n v tin v cc ph n chia nh c a n l tiu chu n gi c . Tc d ng ca tin khi dng lm tiu chun gi c khng ging vi tc d ng c a n khi dng lm th c o gi tr . L thc o gi tr, tin o lng gi tr ca cc hng ho khc; khi l tiu chu n gi c , ti n o l ng bn thn kim loi dng lm tin. Gi tr ca hng ho tin thay i theo s thay i c a s l ng lao ng cn thit sn xut ra hng ho . Gi tr hng ho ti n (vng) thay i khng nh h ng g n chc nng tiu chun gi c ca n, d gi tr ca vng c thay i nh th no. 2) Phng tin lu thng. Vi chc nng ny, tin lm m i gi i trong qu tr nh trao i hng ho. lm chc nng lu thng hng ho phi dng ti n mt. Trao i hng ho l y ti n lm mi gi i g i l lu thng hng ho. Cng thc lu thng hng ho l H-T-H; ti n lm mi gi i trong trao i hng ho lm cho hnh vi bn v mua c th tch ri nhau c v th i gian v khng gian. S khng nh t tr gi a mua v bn cha ng mm mng ca khng hong kinh t . Trong lu thng, lc u tin xut hin di hnh thc vng thoi, b c n n. D n d n n c thay th bng tin c. Tin c dn b hao mn v mt mt phn gi tr ca n nh ng vn c x h i ch p nhn nh tin c gi tr. Nh vy, gi tr thc ca tin tch ri gi tr danh ngha ca n. S d c t nh tr ng ny l v ti n lm phng tin lu thng ch ng vai tr chc lt. Ngi ta i hng l y ti n r i l i dng n mua hng m mnh cn. Lm phng tin lu thng, tin khng nh t thi t ph i c gi tr . L i d ng t nh h nh , khi c tin nh nc tm cch gim bt kim loi ca n v tin t lm gi tr th c c a ti n c ngy cng thp so vi gi tr danh ngha ca n. Th c tin d n n s ra i c a ti n gi y m c d tin giy khng c gi tr m ch l du hiu ca gi tr v c cng nh n trong ph m vi qu c gia. 3) Phng tin ct tr. Lm phng tin ct tr, t c l tin c rt kh i l u thng i vo c t tr . S d tin lm c chc nng ny l v tin l i biu cho ca ci x h i d i h nh th i gi tr , n n c t tr tin l mt hnh thc ct tr ca ci. lm chc nng phng tin ct tr , ti n ph i c gi tr , t c l tin vng. Chc nng ct tr lm cho tin trong l u thng thch ng t pht v i nhu c u ti n c n thi t cho lu thng. Nu sn xut tng, lng hng ho nhi u th ti n ct tr c a vo l u thng. Ngc li, nu sn xut gim, lng hng ho t th mt phn tin vng rt kh i l u thng i vo c t tr. 4) Phng tin thanh ton. Khi lm phng tin thanh ton, ti n c dng tr n , n p thu , tr ti n mua chu hng v.v. Khi sn xut v trao i hng ho pht tri n n tr nh no t t y u n y sinh vic mua bn chu. Trong hnh thc giao dch ny trc tin tin lm ch c nng th c o gi tr nh gi c hng ho. Nhng v l mua bn chu nn n k hn ti n m i c a vo l u thng lm phng tin thanh ton. S pht trin ca quan h mua bn ch u ny m t m t t o kh nng tr n bng cch thanh ton khu tr ln nhau khng dng ti n mt. M t khc, trong vi c mua bn ch u ng i mua tr thnh con n, ngi bn tr thnh ch n. Khi h th ng ch n v con n pht tri n r ng ri, n k thanh ton, nu mt khu no khng thanh ton c s gy kh khn cho cc khu khc, ph v h thng, kh nng khng hong kinh t tng ln. Trong qu tr nh th c hi n ch c nng ph ng tin thanh ton, ngy cng xut hin nhiu hn cc hnh th c thanh to n m i kh ng c n ti n m t nh k s, sc, chuyn khon, th in t v.v. 5) Tin th gii. Khi trao i hng ho vt khi bin gi i qu c gia th ti n lm ch c nng ti n th gi i. Tin th gii cng thc hin cc chc nng thc o gi tr, phng tin l u thng, ph ng ti n thanh

ton. Trong giai on u s hnh thnh quan h kinh t qu c t , ti n ng vai tr l ti n th gi i ph i l tin tht (vng, bc). Sau ny, song song vi ch thanh ton b ng ti n th t, ti n gi y c b o lnh bng vng, gi l tin giy bn v cng c dng lm ph ng tin thanh ton qu c t . D n d n do s pht trin ca quan h kinh t-chnh tr th gii, ch tin giy b n v vng b xo b nn m t s ng tin quc gia mnh c cng nhn l phng tin thanh ton, trao i qu c t , m c d ph m vi v mc thng dng c khc nhau. Nn kinh t ca mt nc cng pht tri n, c bi t trong quan h kinh t i ngoi, th kh nng chuyn i ca ng tin quc gia cng cao. Nh ng ng ti n c s dng lm phng tin thanh ton quc t phm vi v m c thng d ng nh t nh g i l nhng ng tin c kh nng chuyn i. Vic chuyn i tin ca nc ny ra ti n c a n c khc c tin hnh theo t gi hi oi. l gi tr ng tin c a n c ny c tnh b ng ng ti n c a nc khc. Tm li. Nm chc nng ca tin trong nn kinh t hng ho quan h mt thi t v i nhau. S pht tri n cc chc nng ca tin phn nh s pht trin ca sn xu t v l u thng hng ho. Cu hi 8. Phn tch ni dung v tc dng ca quy lut gi tr. ngha c a v n ny i v i nc ta hin nay? p. Cu tr li gm hai ln 1) Phn tch ni dung v tc dng ca quy lut gi tr a) Ni dung ca quy lut gi tr. Quy lut gi tr l quy lu t kinh t c b n c a s n xu t hng ho; quy nh vic sn xut v trao i hng ho phi cn c vo hao ph lao ng x h i c n thi t. Trong sn xut, tc ng ca quy lut gi tr buc ngi sn xut phi lm sao cho m c hao ph lao ng c bit ca mnh ph hp vi mc hao ph lao ng x hi cn thi t c th t n t i; cn trong trao i, hay lu thng, phi thc hin theo nguyn t c ngang gi- t c l gi c ph i b ng gi tr . Quy lut gi tr buc nhng ngi sn xut v trao i hng ho ph i tun theo m nh l nh c a gi c th trng. Thng qua s vn ng ca gi c th trng s thy c s hot ng c a quy lu t gi tr . Gi c th trng ln xung t pht xoay quanh gi tr hng ho v bi u hi n s tc ng c a quy lu t gi tr trong iu kin sn xut v trao i hng ho. b) Tc dng ca quy lut gi tr. Trong sn xut hng ho, quy lu t gi tr c ba tc ng. +) iu tit sn xut v lu thng hng ho. *) iu tit s n xu t t c l i u ho, phn b cc y u t sn xut gia cc ngnh, cc lnh vc ca nn kinh t . Tc d ng ny c a quy lu t gi tr thng qua s bin ng ca gi c hng ho trn th trng di s tc ng c a quy lut cung c u. N u ngnh no khi cung nh hn cu, gi c hng ho s ln cao h n gi tr , hng ho bn ch y, li cao, th ngi sn xut s x vo ngnh y. Do , t liu sn xut v sc lao ng c chuy n d ch vo ngnh y tng ln. Ngc li, khi cung ngnh vt qu cu, gi c hng ho gi m xu ng, hng ho bn khng chy v c th l vn. Tnh hnh y buc ngi sn xut phi thu hp quy m s n xut li hoc chuyn sang u t vo ngnh c gi c hng ho cao. *) i u ti t l u thng c a quy lu t gi tr cng thng qua gi c th trng. S bin ng ca gi c th tr ng cng c tc d ng thu ht lung hng t ni gi c thp n ni gi c cao, do lm cho hng ho gi a cc vng c s cn bng nht nh. Nh vy, s bin ng ca gi c th trng khng nh ng ch r s bi n ng v kinh t, m cn c tc ng iu tit nn kinh t hng ho. +) Kch thch ci tin k thut, hp l ho sn xut nhm tng nng su t lao ng. Cc hng ho c sn xut ra trong nhng iu kin khc nhau, do c m c hao ph lao ng c bi t khc nhau, nh ng trn th trng th cc hng ho u phi c trao i theo mc hao ph lao ng x h i c n thi t. Vy ngi sn xut hng ho no c mc hao ph lao ng thp h n m c hao ph lao ng x h i c n thit, s thu c nhiu li v cng thp hn cng li. i u kch thch nh ng ng i s n xu t hng ho ci tin k thut, hp l ho sn xut, ci tin t chc qun l, th c hin tit ki m v.v nh m tng

nng sut lao ng, h chi ph sn xut. S cnh tranh quyt lit cng lm cho cc qu trnh ny din ra mnh m h n. N u ng i s n xu t no cng lm nh vy th cui cng s dn n ton b nng sut lao ng x h i kh ng ng ng tng ln, chi ph sn xut x hi khng ngng gim xung. +) Thc hin s la chn t nhin v phn ho ngi lao ng thnh k giu ng i ngho. Nh ng ngi sn xut hng ho no c mc hao ph lao ng c bi t thp h n m c hao ph lao ng x h i cn thit, khi bn hng ho theo mc hao ph lao ng x h i cn thi t (theo gi tr ) s thu c nhi u li, giu ln, c th mua sm thm t liu sn xut, m rng sn xut kinh doanh, th m ch thu lao ng v tr thnh ng ch. Ngc li, nhng ngi sn xut hng ho no c m c hao ph lao ng c bit ln hn mc hao ph lao ng x hi cn thit, khi bn hng ho s r i vo t nh tr ng thua l , ngho i, thm ch c th ph sn, tr thnh lao ng lm thu v y cng l m t trong nh ng nguyn nhn lm xut hin quan h sn xut t bn ch ngha, c s ra i ca ch ngha t bn. Nh vy, quy lut gi tr va c tc ng tch cc, va c tc ng tiu c c. Do , ng th i v i vi c thc y sn xut hng ho pht trin, nh nc cn c nh ng bi n php pht huy tch c c, h n ch mt tiu cc ca n, c bit trong iu kin pht tri n n n kinh t hng ho nhi u thnh ph n theo nh hng x hi ch ngha nc ta hin nay. 2) ngha thc tin a) Cn nhn thc s tn ti khch quan v phm vi hot ng rng ln, lu di c a quy lu t gi tr trong nn kinh t hng ho nhiu thnh phn nc ta hin nay. b) Cn vn dng tt c ch th trng c s qun l ca nh n c pht huy vai tr t ch c c c a c ch th trng v hn ch mt tiu cc ca n thc y sn xut pht trin, m b o s cng b ng x hi. Cu hi 9. Phn tch s chuyn ho ca tin t thnh t bn. Theo anh (ch) i u ki n g quy t nh tin t bin thnh t bn. V sao? p. Cu tr li gm hai ln 1) Phn tch s chuyn ho ca tin t thnh t bn. S chuyn ho ti n t thnh t b n c th hi n trong cng thc chung ca t bn v mu thun ca cng th c chung c a t b n. Ta c T-H-T (cng thc chung ca t bn) v H-T-H (cng thc lu thng hng ho gi n n). a) Hai cng thc trn +) Ging nhau ch u dc to nn bi hai y u t hng v ti n; u ch a ng hai hnh vi i lp nhau l mua v bn; u bi u hi n quan h kinh t gi a ng i mua v ng i bn. +) Khc nhau ch lu thng hng ho gin n bt u b ng hnh vi bn (H-T) v k t thc b ng hnh vi mua (T-H); im xut pht v kt thc u l hng ho, ti n ch ng vai tr trung gian, m c ch cui cng ca qu trnh ny l gi tr s dng. Ngc li, lu thng t b n bt u b ng hnh vi mua (T-H) v kt thc bng hnh vi bn (H-T); i m xut pht v kt thc u l ti n, hng ho ch ng vai tr trung gian, mc ch cui cng ca l u thng t b n l gi tr , v l gi tr l n h n. Trong cng thc T-H-T, th T= T+[IMG]file:///C:/Users/PHAMQU %7E1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image003.jpg[/IMG]T; [IMG]file:///C:/Users/PHAMQU %7E1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image002.gif[/IMG]T l s ti n tr i h n, c g i l gi tr thng d v k hiu l m. S tin ng ra ban u vi mc ch thu c gi tr th ng d tr thnh t bn. Do , tin ch bin thnh t bn khi c dng mang li gi tr th ng d . Cng th c T-H-T, vi T = T+m c coi l cng thc chung ca t bn. Mi t bn u vn ng theo quy lu t ny v i mc ch cui cng l em li gi tr thng d. Nh vy, t bn l tin t l n ln hay gi tr sinh ra gi tr thng d. b) Mu thun ca cng thc chung t bn. L lun gi tr kh ng nh, gi tr hng ho l lao ng x h i kt tinh trong hng ho, ngha l n ch c to ra trong s n xu t. Nh ng nh n vo c ng th c T-H-T

ta cm gic gi tr thng d c to ra trong lu thng; vy, c phi l u thng t o ra gi tr th ng d ? +) Trong trng hp trao i ngang gi, ch c s thay i h nh thi c a gi tr , t ti n thnh hng v t hng thnh tin, tng gi tr trong tay mi ngi tham gia trao i tr c sau v n khng thay i. Tuy nhin, v mt gi tr s dng, th c hai bn trao i u c l i. +) Trong tr ng h p trao i khng ngang gi (hng ho c th bn cao hn hoc thp h n gi tr ), trong n n kinh t hng ho, m i ng i sn xut u va l ngi bn, va l ngi mua. Ci li m h thu c khi bn s b cho ci thi t khi mua v ngc li. Cho d c ngi chuyn mua r, bn t th t ng gi tr ton x h i cng kh ng h tng ln, bi v s gi tr m ngi ny thu c chng qua cng ch l s n ch n s gi tr c a ng i khc m thi. Nh vy, lu thng v bn thn tin t trong lu thng khng t o ra gi tr m i (gi tr th ng d ). N u ngi c tin khng tip xc g vi lu thng, tc ng ngoi l u thng, th cng kh ng th lm cho s tin ca mnh ln ln c. Nh vy, mu thun ca cng thc chung ca t bn (T-H-T) biu hi n ch , gi tr th ng d v a khng c to ra trong lu thng va c to ra trong lu thng v gi i quy t mu thu n ny ph i tm trn th trng mt hng ha c kh nng to ra gi tr mi ln hn gi tr b n thn n; C.Mc tm ra v gi l hng ho sc lao ng. 2) iu kin g quyt nh tin bin thnh t bn. Ti sao? Nghin cu cng thc chung ca t bn T-H-T cng chnh l nghin c u nh ng i u ki n chuy n ho tin t thnh t bn; m thc cht l s chuyn ho quan h sn xut gi a nh ng ng i s n xu t hng ho n gin thnh quan h sn xut t bn ch ngha. V khi h i hai i u ki n ti n bi n thnh t bn l c mt lp ngi c t do v thn th nhng li khng c t li u s n xu t, v v y mun sng h phi em bn sc lao ng ca mnh v mt s t ng i t p trung c s ti n lp x nghip, mua sc lao ng tin hnh sn xu t nhm bc l t lao ng lm thu. Cu hi 10. Phn tch hng ho sc lao ng v ngha c a l lu n ny i v i l lu n gi tr thng d? p. Cu tr li gm hai 1) Phn tch hng ho sc lao ng Sc lao ng l ton b nhng nng lc (th lc v tr lc) t n t i trong m t con ng i v c ng i s dng vo sn xut. N l yu t c bn ca mi qu trnh sn xut v ch tr thnh hng ho khi c hai iu kin +) ngi lao ng c t do v thn th, c quy n s h u s c lao ng c a m nh v ch bn sc lao ng y trong mt thi gian nht nh +) ngi lao ng khng c t li u s n xu t cn thit ng ra t chc sn xut, nn mun sng ch cn cch bn sc lao ng cho ng i khc s dng. Khi tr thnh hng ho, sc lao ng cng c hai thu c tnh nh cc hng ho khc nh ng c c i m ring +) Gi tr ca hng ho sc lao ng cng do s l ng lao ng x h i c n thi t s n xu t v ti sn xut ra n quyt nh. Gi tr sc lao ng c quy v gi tr c a ton b cc t li u sinh ho t cn thit sn xut v ti sn xut sc lao ng, duy tr i sng ca cng nhn lm thu v gia nh h. Gi tr hng ho sc lao ng khc vi hng ho thng th ng ch n bao hm c y u t tinh thn v yu t lch s, ph thuc vo hon cnh lch s ca t ng n c, t ng th i k , ph thu c vo trnh vn minh t c, vo iu kin lch s hnh thnh giai cp c ng nhn v c i u kin a l, kh hu. +) Gi tr s dng ca hng ho sc lao ng th hi n qu tr nh ti u d ng (s dng) sc lao ng, tc l qu trnh lao ng sn xu t ra m t hng ho, m t d ch v no . Trong qu trnh lao ng, sc lao ng to ra mt lng gi tr m i l n h n gi tr c a b n thn n; phn gi tr di ra so vi gi tr sc lao ng l gi tr thng d. chnh l c i m ring c c a gi tr s dng ca hng ho sc lao ng.

Hng ho sc lao ng l iu kin chuyn ho tin thnh t b n. Tuy nhin n khng ph i l ci quy t nh c hay khng c bc lt, vic quyt nh cn ch gi tr th ng d c phn ph i nh th no. 2) ngha ca l lun hng ho sc lao ng i vi l lun gi tr th ng d . a) Vch ra ngun gc ca gi tr thng d, l lao ng khng cng c a ng i c ng nhn lm thu to ra trong qu trnh sn xut v b nh t bn chim ot b) Ch r bn cht c bn nht ca x hi t bn l s bc l t c a t b n i v i lao ng lm thu c) Ch ra cc hnh thc biu hin ca gi tr thng d nh li nhun, li nhun b nh qun, l i t c, a t v.v d) Ch ra c ngun gc, bn cht ca tch ly t bn v.v; v nh vy, l lun hng ho sc lao ng ch ra qu trnh pht sinh, pht trin v dit vong ca ch ngha t bn. Cu hi 11. Phn tch qu trinh sn xut gi tr thng d v nhn xt qu tr nh sn xu t ? 1) Phn tch qu trnh sn xut gi tr thng d. Qu trnh sn xut t bn ch ngha l s th ng nh t gia qu trnh sn xut ra gi tr s dng, gi tr v gi tr th ng d . Qu trnh sn xut ny c hai c im l cng nhn lm vi c di s ki m sot c a nh t b n; ton b sn phm lm ra thuc v nh t bn. Nghin cu qu trnh sn xut trong x nghip t bn ch ngha, ta c n gi nh ba v n l nh t bn mua t liu sn xut v sc lao ng ng gi tr; khu hao my mc v t t ng tiu chu n k thut v nng sut lao ng mt trnh nht nh V d gi nh. sn xut si, mt nh t bn chi ph cho cc yu t sn xu t nh mua 10kg bng ht 20USD; mua sc lao ng mt ngy (8 gi) l 5 USD; hao mn m y mc chuy n 10kg bng thnh si l 5 USD. Gi nh trong 4 gi u ca ngy lao ng, bng lao ng c th c a m nh, ng i cng nhn v n hnh my mc chuyn c 10kg bng thnh si c gi tr l 20 USD, b ng lao ng tr u t ng c a mnh, ngi cng nhn to ra c mt lng gi tr mi l 5 USD, kh u hao my mc l 5 USD. Nh vt gi tr ca si l 30 USD Nu qu trnh lao ng dng li y th nh t bn khng c l i g v ng i cng nhn khng b bc lt. Theo gi nh trn, ngy lao ng l 8 gi nn ng i cng nhn ti p t c lm vi c 4 gi n a. Trong 4 gi ny, nh t bn ch cn u t thm 10 kg bng h t 20USD v hao mn m y mc 5 USD chuyn 10kg bng na thnh si. Qu trnh lao ng tip t c din ra v kt thc qu tr nh ny, ngi cng nhn li to ra c s sn phm s c gi tr l 30 USD na. Nh vy, trong 8 gi lao ng, ngi cng nhn to ra lng sn phm s i c gi tr b ng gi tr c a bng 20kg thnh si l 40 USD + gi tr hai ln khu hao my mc l 10 USD + gi tr m i do s c lao ng ca cng nhn to ra trong ngy l 10 USD. T ng c ng l 60 USD; Trong khi nh t bn ch u t 20kg bng c gi tr 40 USD + hao mn m y mc hai l n 10 USD + mua sc lao ng 5 USD. Tng cng l 55 USD; So vi s t bn ng trc (55 USD), sn phm si thu c c gi tr l n h n l 5 USD (60USD 55USD). 5 USD ny l gi tr thng d m nh t bn thu c. Vy, gi tr thng d l phn gi tr di ra ngoi gi tr hng ho s c lao ng do ng i cng nhn lm thu to ra v b nh t bn chim ot, khng tr tin. 2) Mt s nhn xt qu trnh sn xut gi tr thng d a) Phn tch gi tr sn phm c sn xut ra (20kg si), chng ta th y c 2 ph n: gi tr nh ng t li u sn xut nh lao ng c th ca cng nhn m c bo ton v di chuy n vo s n ph m m i g i l gi tr c (trong v d l 50 USD). Gi tr do lao ng tr u t ng c a cng nhn t o ra trong qu tr nh sn xut gi l gi tr mi (trong v d l 10 USD). Phn gi tr m i ny l n h n gi tr s c lao ng, n

bng gi tr sc lao ng cng vi gi tr thng d. b) Ngy lao ng ca cng nhn bao gi cng chia thnh hai ph n l th i gian lao ng c n thi t v thi gian lao ng thng d c) Sau khi nghin cu qu trnh sn xut gi tr thng d , chng ta thy mu thu n c a cng th c chung ca t bn c gii quyt. Cu hi 12. C s v ngha ca vic phn chia t bn thnh t bn bt bin v t b n kh bin? p. Cu tr li c hai ln T bn l gi tr mang li gi tr thng d bng cch bc l t lao ng lm thu. N u hi u theo ngha ny th t bn l mt phm tr lch s biu hin quan h sn xu t gi a giai c p t b n v giai c p cng nhn lm thu. 1) C s ca vic phn chia t bn thnh bt bin v kh bin. tin hnh sn xut, nh t bn ng tin ra mua t liu s n xut v s c lao ng, ngha l t o ra cc yu t ca qu trnh sn xut. Cc yu t ny c vai tr kh c nhau trong vi c t o ra gi tr th ng d. a) T bn bt bin l b phn t bn tn ti di hnh thc t liu sn xut (nh xng, my mc, thit b, nguyn liu, nhin liu, vt liu v.v) m gi tr ca n c lao ng c th c a ng i cng nhn chuyn nguyn vn vo sn phm mi, tc l gi tr khng thay i v l ng trong qu tr nh s n xut gi l t bn bt bin (c). b) T bn kh bin l b phn t bn tn ti di hnh thc sc lao ng trong qu tr nh sn xu t c s thay i v lng. S tng ln v lng do gi tr s d ng c a hng ho s c lao ng c tnh cht c bit khi c tiu dng th n to ra mt lng gi tr mi l n h n gi tr c a b n thn n, k hiu l (v). 2) ngha ca vic phn chia t bn thnh t bn bt bi n v t bn kh bi n. Vic phn chia t bn thnh t bn bt bin v t bn kh bin l cng lao v i c a C.Mc. S phn chia ny vch r ngun gc thc s ca gi tr thng d l do t bn kh bi n t o ra, cn t b n b t bin tuy khng phi l ngun gc ca gi tr thng d nhng l i u ki n c n thi t khng th thi u. Nh vy, C.Mc ch ra vai tr khc nhau ca cc b phn t bn trong qu tr nh h nh thnh gi tr nh s phn chia ny. Cu hi 13. Phn tch hai phng php sn xut gi tr thng d trong ch ngha t b n. ngha l lun v thc tin ca vic nghin cu vn ny? p. Cu tr li c hai ln 1) Hai phng php sn xut gi tr thng d Di ch t bn ch ngha, ngy lao ng l thi gian cng nhn lm vic g m hai ph n l th i gian lao ng cn thit v thi gian lao ng thng d x nghip c a nh t b n. a) Phng php th nht. Gi tr thng d tuyt i l gi tr th ng d thu c do ko di th i gian lao ng vt qu thi gian lao ng tt yu, trong khi nng sut lao ng, gi tr s c lao ng v th i gian lao ng tt yu khng thay i. Phng php ny c p d ng ch y u giai on u c a ch ngha t bn khi cng c lao ng th cng thng tr, nng sut lao ng cn th p. b) Phng php th hai. Gi tr thng d tng i l gi tr th ng d thu c do rt ng n th i gian lao ng tt yu bng cch nng cao nng sut lao ng trong ngnh s n su t ra t li u sinh ho t h thp gi tr sc lao ng nh tng thi gian lao ng thng d ln ngay trong i u ki n di ngy lao ng, cng lao ng vn nh c. c) Gi tr thng d siu ngch l phn gi tr thng d thu c do p d ng cng ngh m i s m h n

cc x nghip khc lm cho gi tr c bit ca hng ho thp h n gi tr thi tr ng c a n. Trong t ng x nghip, gi tr thng d siu ngch l mt hin t ng tm th i, nh ng trong ph m vi x h i th n l i thng xuyn tn ti. Gi r thng d siu ngch l ng lc mnh nht thc y cc nh t b n i mi cng ngh tng nng sut lao ng c bit, nh bi cc i th c a m nh trong c nh tranh. C.Mc gi gi tr thng d siu ngch l hnh thc bin tng ca gi tr th ng d t ng i. 2) ngha ca vic nghin cu vn ny Nu gt b mc ch v tnh cht t bn ch ngha th cc phng php sn xut gi tr thng d , nht l phng php sn xut gi tr thng d tng i v gi tr th ng d siu ng ch c tc d ng mnh m, kch thch cc c nhn v tp th ngi lao ng ra s c c i ti n k thu t, ci ti n qu n l sn xut, tng nng sut lao ng, lc lng sn xut pht trin nhanh. Cu hi 14. So snh gi tr thng d vi li nhun, t sut gi tr thng d vi t sut li nhun? p. Cu tr li gm hai ln 1) So snh gi tr thng d (m) vi li nhun (p) Li nhun l gi tr thng d khi c quan nim l con ca ton b t bn ng tr c, l k t qu hot ng ca ton b t bn u t vo sn xut kinh doanh. Cng th c tnh l i nhu n l p = W k Li nhun l hnh thc bin tng ca gi tr thng d, n phn nh sai l ch bn cht bc l t c a ch ngha t bn. Ci khc nhau gia m v p ch, khi ni m l hm so s nh n v i v, cn khi ni p l i hm so snh vi (c + v); p v m thng khng ch bng nhau, m p c th b ng, c th cao h n ho c thp hn m, ph thuc vo gi c bn hng ho do quan h cung c u quy nh. Nh ng xt trn ph m vi ton x hi, tng s li nhun lun ngang bng t ng s gi tr th ng d 2) So snh t sut gi tr thng d vi t sut li nhun a) T sut gi tr thng d v t sut li nhun T sut gi tr thng d (m) l t l phn trm gia s lng gi tr thng d (m) v i t b n kh bi n (v). Cng thc tnh t sut gi tr thng d lm= [IMG]file:///C:/Users/PHAMQU %7E1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image005.gif[/IMG] T sut li nhun (p) l t l phn trm gia gi tr thng d v ton b t bn ng tr c. Cng th c tnh t sut li nhun l p = [IMG]file:///C:/Users/PHAMQU %7E1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image007.gif[/IMG] b) So snh. V lng, t sut li nhun lun nh hn t sut gi tr thng d (p < m). V ch t, t su t gi tr thng d phn nh trnh bc lt ca nh t bn i vi lao ng lm thu. Cn t su t l i nhun ch ni ln mc doanh li ca vic u t t bn. T sut li nhun ch cho cc nh u t t bn thy u t vo u th c li hn. Do , t sut li nhun l m c tiu cnh tranh v l ng l c thc y s hot ng ca cc nh t bn. Cu hi 15. Phn tch thc cht v ng c tch lu t bn? Mi quan h v s khc nhau gi a tch t v tp trung t bn? Vai tr ca tp trung t bn trong s pht trin c a ch ngha t bn? p. Cu tr li gm ba ln 1) Thc cht v ng c ca tch lu t bn. Mun ti sn xut m rng, nh t bn khng s d ng h t gi tr thng d cho tiu dng c nhn, m dng mt phn gi tr th ng d lm t b n ph thm. Th c cht ca tch lu t bn l bin mt phn gi tr thng d thnh t bn ph thm; ng c c a tch lu t bn l nhm thng trong cnh tranh v thu c nhiu gi tr thng d . [IMG]file:///C:/Users/PHAMQU%7E1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image008.gif[/IMG] Tiu dng c nhn 500

V d, mt nh t bn c quy m t bn ban u l 6000 USD, v i m = 100% s th c hi n tch lu v i quy m [IMG]file:///C:/Users/PHAMQU %7E1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image010.gif[/IMG] Nm th nht 4000c + 1000v + 1000m [IMG]file:///C:/Users/PHAMQU%7E1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image011.gif[/IMG] Tch lu 500 Tch lu 500

[IMG]file:///C:/Users/PHAMQU%7E1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image012.gif[/IMG]

2) Mi quan h v s khc nhau gia tch t v tp trung t bn Tch t t bn l s tng thm quy m t bn c bit bng cch t bn ho m t ph n gi tr th ng d . N l kt qu trc tip ca tch lu t bn. Tp trung t bn l s hp nht mt s t bn nh thnh mt t bn c bi t l n h n. T p trung t b n thng din ra bng 2 phng php l t nguyn hay c ng b c Tch t v tp trung t bn ging nhau ch chng u lm tng quy m t b n c bi t; khc nhau ch tch t t bn lm tng thm quy m t bn x hi, phn nh mi quan h tr c ti p gi a giai c p cng nhn v giai cp t sn. Tp trung t bn ch phn ph i v t ch c li t bn x h i, n ph n nh quan h trc tip gia cc nh t bn. Tch t v tp trung t bn c mi quan h vi nhau v tc ng thc y nhau. N u g t b tnh t b n ch ngha th tch t v tp trung t bn l hnh thc tch t v tp trung sn xu t, gp ph n lm tng thu nhp quc dn v s dng hp l, c hiu qu cc ngun vn x hi, y nhanh qu tr nh x h i ho sn xut. 3) Vai tr ca tp trung t bn trong s pht trin ca ch ngha t b n Tp trung t bn c ngha hon thnh nhng cng tr nh to l n trong m t th i gian ng n v t o i u kin ng dng cc thnh tu khoa hc k thut vo sn xut v i sng lm cho ch ngha t b n pht trin nhanh. Cu hi 16. Phn tch nhng nhn t nh hng n quy m tch lu t bn? ngha c a vi c nghin cu vn ny? p. Cu tr li gm hai ln 1) Nhng nhn t nh hng n quy m tch lu t bn Vi khi lng gi tr thng d nht nh th quy m tch lu t bn ph thuc vo t l phn chia gi a tch lu v tiu dng. Nu t l gia tch lu v tiu dng c xc nh, th quy m t ch lu t bn ph thu c vo kh i lng gi tr thng d. C bn y t nh hng n khi lng gi tr thng d l trnh bc l t gi tr thng d (m); nng sut lao ng; chnh lch gia t bn s dng v t b n tiu dng v i l ng

t bn ng trc. 2) ngha ca vic nghin cu vn ny a) Tch lu va l iu kin va l quy lut ca ti sn xut m rng. Mu n m r ng quy m s n xu t phi khng ngng tng nng sut lao ng, tng sn phm thng d , trn c s m tng quy m sn xut. b) Phi khai thc nhng nhn t lm tng quy m tch lu . c) Gi i quy t t t m i quan h gi a tch lu v tiu dng va m rng sn xut, va m bo n nh i s ng x h i. d) Ph i ti n hnh c tch t v tp trung lm cho quy m c tng x nghi p cng nh c a ton x h i u tng. Cu hi 17. Trnh by khi nim chi ph sn xut t bn ch ngha, l i nhu n v t su t l i nhun. S xut hin cc khi nim trn che y bn cht v ngu n g c c a chng nh th no? p. Cu tr li gm hai 1) Khi nim chi ph sn xut t bn ch ngha, li nhun v t su t l i nhun a) Chi ph sn xut t bn ch ngha. Nu gi gi tr hng ho l W th W = c + v + m. l nh ng chi ph lao ng thc t ca x hi sn xut hng ho. Nhng i vi nh t b n, h ch c n chi ph mt lng t bn mua t liu sn xut (c) v mua sc lao ng (v) g i l chi ph s n xu t t b n ch ngha, k hiu l k, (k = c+d). T cng thc ny suy ra chi ph sn xu t t b n ch ngha l ph n gi tr b li gi ca nhng t liu sn xut v gi sc lao ng ti u d ng s n xu t ra hng ho cho nh t bn; khi , cng thc W = c + v + m s chuyn ho thnh W = k + m. b) Li nhun. Do c s chnh lch gia gi tr hng ho v chi ph sn xu t t b n ch ngha nn sau khi bn hng theo ng gi tr, nh t bn khng ch b li s ti n ng ra, m cn thu l i c mt s tin li ngang bng m. S tin ny l li nhu n (k hiu l p); khi , cng th c W = k + m s chuyn thnh W = k + p. T cng thc ny suy ra li nhu n l h nh th c bi n t ng c a gi tr th ng d, n phn snh sai bn cht bc lt ca ch ngha t bn. Ci khc nhau gi a m v p l ch , khi ni m l hm so snh n vi v, cn khi ni p li hm so s nh v i (c + v); p v m th ng khng b ng nhau; p c th cao hn hoc thp hn m, tu thuc v gi c bn hng ho do quan h cung-c u quy nh. Nhng xt trn phm vi ton x hi, tng s li nhun lu n ngang b ng t ng s gi tr th ng d . c) T sut li nhun. Khi gi tr thng d chuyn thnh l i nhu n th t su t gi tr th ng d chuy n ho thnh t sut li nhun. l t l phn trm gia t ng s gi tr thng d v ton b t b n ng trc; c k hiu l p. Khi , p = [IMG]file:///C:/Users/PHAMQU %7E1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image014.gif[/IMG] T sut li nhun khc vi t sut gi tr thng d bi khi xt v l ng, t sut l i nhun lun nh h n t sut gi tr thng d; cn khi xt v cht, t sut gi tr thng d ph n nh tr nh bc l t c a nh t bn i vi lao ng lm thu. Cn t sut li nhun ch ni ln mc doanh l i c a vi c u t t bn. T sut li nhun ch cho cc nh u t t bn thy u t vo u th s thu c l i nhun ln hn (ngnh no c p ln hn). Do , t sut li nhun l m c tiu c nh tranh v l ng l c thc y s hot ng ca cc nh t bn. 2) S xut hin cc khi nim trn che y bn cht v ngu n g c gi tr th ng d a) S hnh thnh chi ph sn xut t bn ch ngha ( c+ v) xo nha s kh c nhau gi a c v v, i u ny lm cho ngi ta khng nhn thy c m sinh ra t v m lm t ng c cng t o ra m. b) Do k ca t bn ch ngha lun nh hn chi ph sn xut thc t , nn nh t b n ch c n bn hng ho ln hn k t bn ch ngha v nh hn gi tr ca n l c p. i v i nh t b n, h cho r ng p l do vic mua bn, lu thng to ra, do ti kinh doanh c a nh t b n m c. i u ny c th hi n ch, nu nh t bn bn hng ho vi Gi c = gi tr p=m; Gi c > gi tr p=m; Gi c < gi tr p=m; nhng xt trong ton x hi th tng gi c = t ng gi tr, nn t ng p= t ng m. Ch nh s th ng nht v lng gia m v p nn cng che du thc ch t bc l t c a nh t b n.

Cu hi 18. Phn tch s hnh thnh t sut li nhu n bnh qun v gi c s n xu t? ngha l lun v thc tin ca vic nghin cu vn ny? p. Cu tr li gm ba ln 1) S hnh thnh t sut li nhun bnh qun. Trong n n sn xut t b n ch ngha c hai h nh th c cnh tranh ch yu l cnh tranh trong ni b ngnh v c nh tranh gi a c c ngnh. a) Cnh tranh trong ni b ngnh l cnh tranh gi a cc x nghi p trong cng m t ngnh, s n xu t cng mt loi hng ho, nhm thu c li nhun siu ngch. Hnh th c cnh tranh ny c th c hi n thng qua cc bin php ci tin k thut, hp l ho sn xu t, nng cao ch t l ng hng ho , c i ti n mu m v.v lm cho gi tr c bit ca hng ho do x nghi p s n xut ra th p h n gi tr x h i thu c li nhun siu ngch. Kt qu cnh tranh trong ni b ngnh d n n h nh thnh gi tr x h i ca hng ho. b) Cnh tranh gia cc ngnh l cnh tranh gi a cc x nghi p t b n, kinh doanh trong cc ngnh s n xut khc nhau nhm mc ch tm ni u t c li hn. Trong x hi c nhi u ngnh s n xu t khc nhau vi cc iu kin sn xut khc nhau, do l i nhu n thu c v t su t l i nhu n khc nhau, m mc ch ca cc nh t bn l li nhun cao nn h phi chn ngnh no c t su t l i nhu n cao nht u t. V d, trong sn xut t bn ch ngha c ba nh t bn u c 100 t b n u t vo ba ngnh s n xut khc nhau. Ngnh A c P=20%, ngnh B c P= 30%, ngnh C c P=10%. M t s nh t b n ngnh C s chuyn sang kinh doanh ngnh B lm cho cung hng ho ny tng ln d n t i P d n d n gim xung t 30% 20%, ngnh C do gim v sn xut nn cng t i lm cho P t 10% d n d n ln n 20%. Kt qu l hnh thnh t sut li nhun bnh qun. T phn tch trn cho thy, li nhun bnh qun l l i nhu n bng nhau c a t b n b ng nhau vo cc ngnh sn xut khc nhau. N l li nhun m cc nh u t thu c cn c vo t ng t b n u t , nhn vi t sut li nhun bnh qun, khng k cu thnh h u c c a n nh th no. 2) S hnh thnh gi c sn xut. Trong sn xut t bn ch ngha, khi l i nhun (p) chuyn ho thnh li nhun bnh qun ([IMG]file:///C:/Users/PHAMQU %7E1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image016.gif[/IMG]) th gi tr hng ho chuy n thnh gi c sn xut. Gi tr hng ho G = c + v + m chuyn thnh gi c s n xu t (k + [IMG]file:///C:/Users/PHAMQU%7E1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image016.gif[/IMG]), t c gi c sn xut bng chi ph sn xut t bn ch ngha cng vi l i nhu n b nh qun. Gi tr l c s ca gi c sn xut, gi c sn xut l phm tr kinh t t ng ng v i ph m tr gi c. Gi c sn xut l c s ca gi c trn th trng, gi c sn xut i u ti t gi c th tr ng, gi c th trng xoay xung quanh gi c sn xut. Khi gi tr hng ho chuyn thnh gi c sn xut th quy lu t gi tr c h nh th c bi u hi n l gi c sn xut; quy lut gi tr thng d c hnh thc biu hin l quy lu t l i nhun b nh qun. 3) ngha l lun v thc tin ca vic nghin cu vn ny a) Li nhun bnh qun, mt mt phn nh quan h cnh tranh gi a cc nh t b n trong vi c ginh git li nhun vi nhau, mt khc vch r vic giai cp t sn bc l t giai cp cng nhn. Mu n ginh thng li, giai cp cng nhn phi on kt l i, u tranh v i t cch l m t giai c p, k t h p u tranh kinh t vi u tranh chnh tr chng giai cp t sn. b) Nghin cu vn ny c ngha quan trng l nh n c cn c chnh sch, lu t php khuy n khch cnh tranh lnh mnh c tc dng ci tin k thut, qun l s n xu t, nng cao nng su t lao ng, gim chi ph sn xut. Cu hi 19. Phn tch nhng ni dung c bn v s hnh thnh cng ty c phn v th tr ng

chng khon? ngha thc tin ca vic nghin cu vn ny nc ta hin nay? p. Cu tr li gm ba ln 1) Cng ty c phn l loi cng ty ln m vn ca n h nh thnh t vi c li n k t nhi u t b n c bi t v cc ngun tit kim c nhn thng qua vic pht hnh c phi u. C phiu l loi chng khon c gi, bo m cho ngi s hu n c quyn nh n m t ph n thu nhp ca cng ty di hnh thc li tc c phiu (hay c tc). Li tc c phiu khng c nh m ph thuc vo kt qu hot ng ca cng ty. V nguyn tc, cng ty c phn khng hon v n cho ch c phiu; c phiu b mt gi tr khi cng ty b ph sn. C phiu c nhi u lo i l c phi u th ng, c phiu u i, c phiu ghi danh v c phiu v danh. C phiu c mua bn trn th trng theo gi c gi l th gi c phi u. Th gi ny lun bi n ng, mt phn do s bin ng ca t sut li tc ngn hng, m t phn v nh ng nh gi v t nh h nh hot ng ca cng ty c phn, v li tc c phiu d on s thu c. Ngi mua c phiu gi l c ng. V mt t chc v qun l, i hi c ng l c quan t i cao b u ra hi ng qun tr v quyt nh phng hng kinh doanh cng nh ng v n quan tr ng khc trong hot ng ca cng ty. Phiu biu quyt trong i hi c ng c quy nh theo s l ng c phi u, bi vy nhng nh t bn nm c s c phiu khng ch c kh nng thao tng ho t ng c a cng ty. Ngoi c phiu, khi cn vn cho hot ng kinh doanh, cng ty c ph n cn ph t hnh tr i phi u. Khc vi c phiu, tri phiu cho ngi s hu n c quyn c nhn mt khon li t c c nh v c hon tr vn sau thi hn ghi trn tri phiu. Ng i mua tri phi u khng c tham gia i h i c ng. 2) Th trng chng khon. Chng khon l cc loi giy t c gi tr nh c phi u, tri phi u, cng tri, k phiu, tn phiu, vn t cm c, cc loi chng ch qu u t v.v. Th trng ch ng khon l lo i th trng mua bn cc loi chng khon. Th trng chng khon rt nhy cm vi cc bin ng kinh t, ch nh tr , x h i, qun s v.v, l phong v biu ca nn kinh t. Gi chng khon tng bi u hi n n n kinh t pht tri n; ng c l i, bi u hin nn kinh t ang sa st, khng hong. 3) ngha a) Cng ty c phn v th trng chng khon c vai tr rt quan tr ng i v i n n kinh t hng ho. N khng phi l sn phm ring ca ch ngha t bn b) i vi Vit Nam, vic nghin cu vn ny s dng chng mt cch hiu qu v ph h p l cn thit. N c tc dng l n by mnh tp trung cc ngu n vn ch a s d ng n m ri rc trong nhn dn, tp th v cc khu vc khc. N to iu ki n th c hi n quy n t ch kinh doanh, cho php kt hp cc loi li ch kinh t; l hnh thc x hi ho sn xut, kt h p ch cng h u v i cc h nh thc s hu khc, l c s l lun tin hnh c phn ho mt b phn doanh nghi p nh n c. Cu hi 20. Phn tch bn cht ca a t t bn ch ngha v cc hnh thc a t? ngha thc tin ca vic nghin cu vn ny? p. Cu tr li gm ba ln 1) Phn tch bn cht ca a t t bn ch ngha. Nh t bn kinh doanh nng nghi p ph i thu ru ng t ca a ch v thu cng nhn tin hnh sn xut. Do nh t b n ph i trch m t ph n gi tr thng d do cng nhn to ra tr cho a ch di hnh thc a t. Nh vy, a t t b n ch ngha l mt b phn li nhun siu ngch ngoi li nhun bnh qun c a t b n u t trong nng nghip do cng nhn nng nghip to ra m nh t bn kinh doanh nng nghi p ph i n p cho a ch vi t cch l k s hu rung t. 2) Cc hnh thc a t t bn ch ngha

a) a t chnh lch l phn li nhun siu ngch ngoi l i nhun b nh qun thu c trn ru ng t c iu kin sn xut thun li hn. N l s chnh lch gi a gi c s n xut chung c quy t nh bi iu kin sn xut trn rung t xu nht v gi c sn xut c bit trn ru ng t t t v trung bnh (k hiu Rcl). a t chnh lch c hai loi l a t chnh lch I v a t chnh l ch II. a t chnh l ch I l lo i a t thu c trn nhng rung t c iu kin t nhin thu n l i. Ch ng hn, c mu m t nhin thun li (trung bnh v tt) v c v tr gn ni tiu th hay gn ng giao thng. a t chnh l ch II l loi a t thu c nh thm canh nng sut, l kt qu ca t b n u t thm trn cng n v din tch. b) a t tuyt i l loi a t m cc nh t bn kinh doanh nng nghi p tuy t i ph i n p cho a ch, d t tt hay xu, gn hay xa.a t tuyt i l s li nhu n siu ngch di ra ngoi l i nhun bnh qun, hnh thnh nn bi chnh lch gia gi tr n ng s n v i gi c s n xu t chung c a nng phm. V d, C hai t bn nng nghip v cng nghip u l 100, c u t o h u c trong nng nghi p l 3/2, cu to hu c trong cng nghip l 4/1. Gi s m=100%, th gi tr sn ph m v gi tr thng d s n xut ra trong tng lnh vc s l, trong cng nghi p 80c + 20v + 20m = 120; trong nng nghi p 60c + 40v + 40m = 140. Gi tr thng d di ra trong nng nghip so v i trong cng nghi p l 20. S ch nh lch ny khng b bnh qun ho m chuyn ho thnh a t tuy t i. C s ca a t tuyt i l do cu to hu c ca t bn trong nng nghi p th p h n trong cng nghip. Cn nguyn nhn tn ti ca a t tuy t i l ch c quy n s h u ru ng t ngn nng nghip tham gia cnh tranh gia cc ngnh h nh thnh l i nhu n b nh qun. c) a t c quyn l hnh thc c bit ca a t t bn ch ngha; n c th t n t i trong nng nghip, cng nghip khai thc v cc khu t trong thnh th . Trong nng nghip, a t c quyn c cc khu t c tnh ch t c bi t, cho php tr ng cc lo i cy c sn hay sn xut cc sn phm c bit. Trong cng nghip khai thc, a t c quy n c khai thc kim loi, khong cht qu him, hoc nhng khong sn c nhu cu v t xa kh nng khai thc chng. Trong thnh th, a t c quyn c cc khu t c v tr thu n l i cho php xy d ng cc trung tm cng nghip, thng mi, dch v, nh cho thu c kh nng thu l i nhu n cao. Ngun gc ca a t c quyn cng l li nhun siu ngch do gi c c quy n c a s n ph m thu c trn t ai y, m nh t bn phi np cho a ch. 3) ngha. L lun a t ca C.Mc khng ch nu ra quan h s n xut t bn ch ngha trong nng nghip, m cn l c s l lun nh nc xy dng cc chnh sch thu i v i nng nghi p v cc ngnh khc c lin quan n t ai, vic s dng t ai c hiu qu hn. Cu hi 21. Phn tch s hnh thnh a t chnh lch? Phn bit a t chnh l ch I v a t chnh lch II? ngha ca vic nghin cu a t chng lch II? p. Cu tr li gm ba ln 1) Phn tch s hnh thnh a t chnh lch. a t chnh lch l a t siu ng ch thu c trn rung t c iu kin sn xut thun li hn ( mu m, v tr a l v.v) Li nhun siu ngch trong cng nghip v trong nng nghi p gi ng nhau ch chng u l s chnh lch gi c c bit ca x nghip c iu kin sn xut thun l i v gi c x h i; chng khc nhau ch, trong cng nghip ch c x nghip c iu kin sn xu t thu n l i nh t (k thu t cao nh t ch ng hn) thu c v gi c x hi hng cng nghip c quy nh x nghip c k thu t trung b nh cn trong nng nghip kinh doanh trn rung t tt v trung b nh cng thu c l i nhu n siu ng ch v gi c x hi hng nng nghip c quy nh rung xu nht. Li nhun siu ng ch trong cng

nghip khng n nh, li nhun siu ngch trong nng nghi p n nh h n. 2) Phn bit a t chnh lch I v a t chnh l ch II. a t chnh l ch I l a t g n li n v i ru ng t trung bnh v tt do t nhin tt. a t chnh l ch II l a t g n li n v i u t thm canh (bin rung t xu thnh rung t tt v.v) 3) ngha ca vic nghin cu a t chnh lch II. Nghin c u a t chnh l ch II l c s l lu n nh nc ban hnh chnh sch khng thu thu vo a t chnh l ch II nhm khuy n khch nng dn u t thm canh. Cu hi 22. Phn tch nguyn nhn ra i v bn cht c a ch ngha t b n c quy n nh nc? p. Cu tr li gm hai ln 1) Nguyn nhn hnh thnh ch ngha t bn c quyn. Ch ngha t bn c quy n xut hi n vo cui th k XIX u th k XX do nhng nguyn nhn ch yu a) S pht trin ca lc lng sn xut di tc ng ca tin b khoa h c k thut y nhanh qu trnh tch t v tp trung sn xut, hnh thnh cc x nghip c quy m l n. b) Vo ba thp k cui ca th k XIX, nhng ng dng thnh t u khoa h c k thu t m i xu t hi n nh l luyn kim mi Betsme, Mctanh, Tmt v.v t o ra sn lng l n gang thp v i ch t l ng cao. Pht hin ra ho cht mi nh axit sunphuaric, thuc nhu m v.v; my mc m i ra i, ng c iezen, my pht in, my tin v.v; pht trin nhng phng ti n vn t i m i nh xe h i, tu thu , xe i n, my bay v.v v c bit l ng st. Nhng ng dng khoa hc k thut ny, m t m t lm xut hi n nhng ngnh sn xut mi i hi x nghip phi c quy m l n; mt khc, dn n tng nng su t lao ng, tng kh nng tch lu t bn, thc y pht trin sn xu t l n. c) Trong iu kin pht trin ca khoa hc k thut nh vy, s tc ng ca cc quy lut kinh t c a ch ngha t bn nh quy lut gi tr thng d, quy lut tch lu v.v ngy cng mnh m , lm bi n i c cu kinh t ca x hi t bn theo hng tp trung sn xu t quy m l n. d) Cnh tranh khc lit buc cc nh t bn phi tch cc ci tin k thut, tng quy m tch lu thng th trong cnh tranh. ng thi, Cuc khng hong kinh t nm 1873 trong th gi i t b n v cnh tranh gay gt lm cho cc nh t bn va v nh b ph sn, cn c c nh t b n l n pht ti, lm giu vi s t bn tp trung v quy m x nghip ngy cng l n. ) S pht trin ca h thng tn dng t bn ch ngha tr thnh n b y m nh m thc y t p trung sn xut, nht l vic hnh thnh cc cng ty c phn, to tin cho s ra i c a cc t ch c c quyn. 2) Bn cht ca ch ngha t bn c quyn Ch ngha t bn cnh tranh t do pht trin n nht nh th xut hin c c t ch c c quy n. Lc u t bn c quyn ch c trong mt s ngnh, mt s lnh v c c a n n kinh t v s c m nh kinh t ca cc t chc c quyn cng cha tht ln. Sau ny, sc mnh ca cc t ch c c quy n c nhn ln nhanh chng v tng bc chim a v chi ph i trong ton b n n kinh t . Ch ngha t bn bc sang giai on pht trin mi- Ch ngha t bn c quyn xut hin. Xt v bn cht, ch ngha t bn c quyn l nc thang pht tri n mi c a ch ngha t b n. Ch ngha t bn c quyn l ch ngha t bn trong hu h t cc ngnh, cc lnh v c c a n n kinh t tn ti cc t chc t bn c quyn v chng chi phi s pht trin ca ton b n n kinh t . Nu trong thi k ch ngha t bn cnh tranh t do, s phn ho gi a cc nh t b n ch a th c s su sc nn quy lut thng tr ca thi k ny l quy lut li nhun b nh qun, cn trong ch ngha t bn c quyn, quy lut thng tr l quy lut li nhun c quyn. S ra i c a ch ngha t b n c quyn vn khng lm thay i c bn cht ca ch ngha t bn. Bn thn quy lu t l i nhu n c quyn cng ch l mt hnh thi bin tng ca quy lut gi tr thng d.

Cu hi 23. Ti sao ni ch ngha t bn trong giai o n c quy n l ch ngha t b n c a t bn ti chnh? p. Cng vi qu trnh tch t v tp trung sn xut, trong cng nghip cng di n ra qu tr nh t ch t, tp trung t bn trong ngn hng, dn n hnh thnh c c t ch c c quy n trong ngn hng. Cng ging nh trong cng nghip, quy lut tch t , tp trung t b n trong ngn hng xu t hi n do trong qu trnh cnh tranh, cc ngn hng va v nh b thn tnh, d n n h nh thnh nh ng ngn hng ln. Khi sn xut trong cng nghip tch t mc cao, th cc ngn hng nh kh ng ti m l c phc v vic kinh doanh ca cc x nghip cng nghip ln. Cc t ch c c quy n ny t m n cc ngn hng ln, thch hp vi cc iu kin ti chnh v tn d ng c a m nh h n. Khi , cc ngn hng nh phi t sp nhp vo cc ngn hng ln hn, hoc phi chm dt s t n ti c a m nh tr c quy lut cnh tranh khc lit. Qu trnh ny thc y cc t chc c quyn ngn hng ra i. S xut hin, pht trin ca cc c quyn ngn hng lm thay i quan h gi a t b n ngn hng v t bn cng nghip. Ngn hng bt u c vai tr mi, t ch ch l ng i trung gian trong vi c thanh ton v tn dng, nay nm c hu ht t bn tin t ca x h i n n c quy n l c kh ng ch m i hot ng ca nn kinh t. Da trn a v ngi cho vay, c quy n ngn hng c i di n c a m nh vo cc c quan qun l ca c quyn cng nghip theo d i vi c s d ng ti n vay, ho c tr c ti p u t vo cng nghip. Trc s khng ch v chi phi ngy cng xi t cht ca ngn hng, m t qu trnh xm nhp tng ng tr li ca cc c quyn cng nghi p vo ngn hng cng di n ra. Cc t chc c quyn cng nghip cng tham gia vo cng vic ca ngn hng b ng cch mua c ph n c a ngn hng ln chi phi hot ng ca ngn hng, hoc l p ngn hng ri ng ph c v cho m nh. Qu trnh c quyn ho trong cng nghip v trong ngn hng xo n xut v thc y l n nhau lm ny sinh mt th t bn mi, gi l t bn ti chnh. T bn ti chnh l s thm nh p v dung h p vo nhau gia t bn c quyn ngn hng v t b n c quy n cng nghi p. S pht trin ca t bn ti chnh dn n s hnh thnh mt nhm nh c quy n chi ph i ton b i sng kinh t v chnh tr ca ton x hi t bn- gi l u s ti chnh. u s ti chnh thi t l p s thng tr ca mnh thng qua ch tham d m thc cht l mt nh ti chnh l n, ho c m t t p on ti chnh nh c s c phiu khng ch nm c mt cng ty ln nht vi t cch l cng ty g c (hay cng ty m); cng ty ny li mua c c phiu kh ng ch , th ng tr c cng ty khc, g i l cng ty con; n lt n cng ty con li chi phi cc cng ty chu cng b ng cch nh th . Nh c ch tham d v phng php t chc tp on theo kiu mc xch nh v y, bng m t l ng t b n u t nh, cc nh t bn c quyn ti chnh c th khng ch v iu ti t c m t l ng t bn l n gp nhiu ln. Ngoi ch tham d, u s ti chnh cn s dng nh ng th o n nh l p cng ty mi, pht hnh tri khon, kinh doanh cng tri, u c ch ng khon s giao d ch, u c ru ng t v.v thu c li nhun c quyn cao. Thng tr v kinh t l c s u s ti chnh thng tr v chnh tr v cc mt khc. V m t chnh tr bn u s ti chnh chi phi mi hot ng ca cc c quan nh n c, bi n nh n c t s n thnh cng c phc v li ch cho chng. S thng tr ca bn ti phit lm ny sinh ch ngha ph t x t, ch ngha qun phit v nhiu th ch ngha phn ng khc. Cu hi 24. Th hin s hot ng ca quy lut gi tr v quy lut gi tr thng d trong giai on c quyn ch ngha t bn? p. Cu tr li gm hai ln Cc t chc c quyn hnh thnh do chnh s vn ng ni t i ca ch ngha t b n. c quyn l biu hin mi, mang nhng quan h mi nhng khng vt ra ngoi cc quy lu t c a ch ngha t b n, m ch l s tip tc m rng, pht trin nhng xu th su nht ca ch ngha t bn v c a n n s n

xut hng ho ni chung, lm cho cc quy lut kinh t c a n n sn xu t hng ho v c a ch ngha t bn c nhng biu hin mi. 1) S hot ng ca quy lut gi tr. Do chim c v tr c quyn nn cc t ch c c quy n p t gi c c quyn; gi c c quyn thp khi mua, cao khi bn. Tuy nhin, i u khng c ngha l trong giai on quc ch ngha quy lut gi tr khng cn hot ng. V thc ch t, gi c c quy n vn khng thot ly v khng ph nh c s ca n l gi tr . Cc t ch c c quy n thi hnh chnh sch gi c c quyn chng qua l nhm chim ot mt phn gi tr v gi tr th ng d c a nh ng ngi khc. Nu xem xt trong ton b h thng kinh t t bn th t ng s gi c v n b ng t ng s gi tr. Nh vy, nu nh trong giai on ch ngha t bn t do cnh tranh, quy lu t gi tr bi u hi n thnh quy lut gi c sn xut, th trong giai on quc ch ngha quy lut gi tr bi u hi n thnh quy lu t gi c c quyn. 2) S hot ng ca quy lut gi tr thng d. Trong giai o n ch ngha t b n t do c nh tranh, quy lut gi tr thng d biu hin thnh quy lut t sut li nhun b nh qun. B c sang giai o n ch ngha quc, cc t chc c quyn thao tng nn kinh t bng gi c c quy n v thu c l i nhun c quyn cao. Do , quy lut li nhun c quyn cao ch l h nh th c bi u hi n c a quy lu t gi tr thng d trong giai on quc ch ngha. Ngun gc ca li nhun c quy n cao l lao ng khng cng ca cng nhn cc x nghip c quyn; m t phn lao ng khng cng c a cng nhn cc x nghip khng c quyn; mt phn gi tr th ng d c a cc nh t b n v a v nh b mt i do thua thit trong cnh tranh; lao ng th ng d v i khi c m t ph n lao ng t t y u c a nhng ngi sn xut nh, nhn dn lao ng cc nc t bn v cc n c thu c a, ph thu c. Nh vy, s biu hin ca quy lut gi tr thng d trong giai on qu c ch ngha thnh quy lu t l i nhun c quyn cao ch l s phn nh quan h thng tr v bc l t t bn c quy n trong t t c c c ngnh kinh t ca x hi t bn v trn ton th gii.

Cu hi 25. Phn tch nguyn nhn ra i v bn cht c a ch ngha t b n c quy n nh nc? Nhng biu hin ch yu ca n? p. Cu tr li gm ba ln 1) Nguyn nhn ra i ca ch ngha t bn c quyn nh n c. u th k XX, V.I.Lnin ch r , ch ngha t bn c quyn chuyn thnh ch ngha t bn c quy n nh n c l khuynh h ng t t y u. Nhng ch n nhng nm 50 ca th ky XX, ch ngha t bn c quyn nh n c m i tr thnh m t thc t r rng v l mt c trng c bn ca ch ngha t bn hin i. Ch ngha t bn c quyn nh nc ra i do nhng nguyn nhn ch y u sau a) Tch t v tp trung t bn cng ln th tch t v tp trung sn xu t cng cao, do ra nh ng c cu kinh t ln i hi s iu tit x hi i vi sn xut v phn ph i; ln k ho ch ho t p trung t mt trung tm. Ni cch khc, s pht trin hn na c a tr nh x h i ho l c l ng s n xu t dn n yu cu khch quan l nh nc phi i biu cho ton b x h i qu n l n n s n xu t. L c lng sn xut x hi ngy cng cao cng mu thun gay g t vi h nh th c chi m h u t nhn t b n ch ngha, do tt yu i hi mt hnh thc mi ca quan h sn xut l c l ng sn xu t c th tip tc pht trin trong iu kin cn s thng tr ca ch ngha t b n. H nh th c m i l ch ngha t bn c quyn nh nc. b) S pht trin ca phn cng lao ng x h i lm xu t hi n m t s ngnh m cc t ch c c quy n t bn t nhn khng th hoc khng mun kinh doanh v u t ln, thu h i v n ch m v t l i nhu n, nht l cc ngnh thuc kt cu h tng nh nng lng, giao thng v n t i, gio d c, nghin c u khoa

hc c bn v.v. Nh nc t sn m nhim kinh doanh cc ngnh , t o i u ki n cho cc t ch c c quyn t nhn kinh doanh cc ngnh khc c l i h n. c) S thng tr ca c quyn lm su sc thm s i khng gi a giai cp t s n v i giai c p v sn v nhn dn lao ng. Nh nc phi c nhng chnh sch xoa d u nh ng mu thu n nh tr cp tht nghip, iu tit thu nhp quc dn, pht tri n phc l i x h i v.v. d) Cng vi xu hng quc t ho i sng kinh t, s bnh tr ng c a cc lin minh c quy n qu c t vp phi nhng hng ro quc gia dn tc v xung t l i ch v i cc i th trn th tr ng th gi i. Tnh hnh i hi phi c s iu tit cc quan h chnh tr v kinh t qu c t , trong khng th thiu vai tr ca nh nc ) Vic thi hnh ch ngha thc dn mi, cuc u tranh vi ch ngha x h i hi n th c v tc ng c a cuc cch mng khoa hc v cng ngh hin i cng i hi s can thip tr c ti p c a nh n c vo i sng kinh t. 2) Bn cht ca ch ngha t bn c quyn nh nc Ch ngha t bn c quyn nh nc l s kt hp sc mnh ca cc t chc c quyn t nhn v i sc mnh ca nh nc t sn thnh mt c ch thng nht nhm lm giu cho cc t ch c c quyn v gip quan h sn xut t bn ch ngha thch ng v i s pht tri n nhanh chng c a l c lng sn xut do cuc cch mng khoa hc-cng ngh to ra. Ch ngha t bn c quyn nh nc l nc thang pht trin mi ca ch ngha t b n c quy n. N l s thng nht ca ba qu trnh gn b cht ch vi nhau l tng s c m nh c a cc t ch c c quyn; tng vai tr can thip ca nh nc vo kinh t ; k t h p s c m nh c a c quy n t nhn v i sc mnh ca nh nc trong mt c ch thng nht v b my nh n c ph thu c vo cc t ch c c quyn. V.I.Lnin ch ra rng, Bn u s ti chnh dng mt mng l i dy c nh ng quan h l thu c bao trm ht thy cc thit k kinh t v chnh tr ... l bi u hi n r rt nht c a s c quy n y. Trong c cu ca ch ngha t bn c quyn nh nc, nh nc tr thnh m t t b n kh ng l cng l ch s hu nhng x nghip, cng tin hnh kinh doanh, bc l t lao ng lm thu nh m t nh t bn thng thng. im khc bit l ch, ngoi chc nng mt nh t b n thng th ng, nh nc cn c chc nng chnh tr v cc cng c trn p x hi nh qun i, cnh st, nh t v.v Ph. ngghen cng cho rng nh nc vn l nh n c c a cc nh t b n, l nh t b n t p th l tng v nh nc y cng chuyn nhiu lc lng sn xu t thnh ti s n c a n bao nhiu th n l i cng bin thnh nh t bn tp th thc s by nhiu. Nh vy, ch ngha t bn c quyn nh nc l mt kiu quan h kinh t , ch nh tr , x h i ch khng phi l mt chnh sch trong giai on c quyn ca ch ngha t bn. B t c nh n c no cng c vai tr kinh t nht nh i vi x hi m n th ng tr , song m i ch x h i, vai tr kinh t ca nh nc c s bin i thch hp i vi x hi . Cc nh n c tr c ch ngha t b n ch y u can thip bng bo lc v theo li cng bc siu kinh t . Trong giai on ch ngha t b n t do c nh tranh, nh nc t sn trn, ngoi qu trnh kinh t , vai tr c a nh n c ch d ng l i vi c i u tit bng thu v php lut. Ngy nay vai tr ca nh n c t sn c s bi n i, khng ch can thip vo nn sn xut x hi bng thu, lut php m cn c vai tr t ch c v qu n l c c x nghi p thuc khu vc kinh t nh nc, iu tit bng cc bin php n by kinh t vo t t c c c khu c a qu trnh ti sn xut l sn xut, phn phi, lu thng, tiu dng. Ch ngha t b n c quy n nh nc l hnh thc vn ng mi ca quan h sn xut t bn ch ngha nh m duy tr s t n t i c a ch ngha t bn, lm cho ch ngha t bn thch nghi vi i u ki n l ch s m i. 3) Nhng biu hin ca ch ngha t bn c quyn nh n c l s k t h p v con ng i gi a cc t chc c quyn v b my nh nc; s hnh thnh v pht trin ca s hu nh n c. S hu nh nc hnh thnh di nhng hnh thc sau +) Xy d ng doanh nghi p nh n c b ng

vn ca ngn sch. +) Quc hu ho cc x nghip t nhn b ng cch mua l i. +) Nh n c mua c phiu ca cc doanh nghip t nhn. +) M rng doanh nghip nh n c b ng v n tch lu c a cc doanh nghip t nhn. +) S can thip ca nh n c vo cc qu tr nh kinh t . Cu hi 26. Phn tch vai tr v gii hn ca ch ngha t bn? p. Cu tr li gm hai ln 1) Vai tr ca ch ngha t bn. Ch ngha t bn pht trin qua hai giai o n l ch ngha t b n t do cnh tranh v ch ngha t bn c quyn m nc thang tt cng c a n l ch ngha t b n c quyn nh nc. Trong sut qu trnh pht trin, ch ngha t bn cng c nh ng m t tch c c i v i pht trin sn xut. l a) Chuyn nn sn xut nh thnh nn sn xut ln hin i. S ra i c a ch ngha t b n gi i phng loi ngi khi nn kinh t t nhin, t tc, t cp; chuy n sang pht tri n kinh t hng ho t bn ch ngha, chuyn sn xut nh thnh sn xut ln hin i. D i tc ng c a quy lu t gi tr thng d v cc quy lut kinh t ca sn xut hng ho, ch ngha t b n lm tng nng su t lao ng, ti ra khi lng ca ci khng l hn nhiu x hi trc cng li b) Pht trin lc lng sn xut. Qu trnh pht trin ca ch ngha t b n lm cho l c l ng s n xu t pht trin mnh m vi trnh k thut v cng ngh ngy cng cao; t k thu t th cng ln ln k thut c kh, sang t ng ho, tin hc ho v cng ngh hi n i. Cng v i s pht tri n c a k thu t v cng ngh l qu trnh gii phng sc lao ng, nng cao hi u qu khm ph v chinh ph c thin nhin ca con ngi. c) Thc hin x hi ho sn xut. Ch ngha t bn thc y nn sn xut hng ho pht tri n mnh v t ti mc in hnh nht trong lch s, cng vi n l qu tr nh x h i ho s n xu t c v chiu rng v chiu su. l s pht trin ca phn cng lao ng x h i, s n xu t t p trung v i quy m hp l, chuyn mn ho sn xut v hp tc lao ng su sc, mi lin h kinh t gi a cc n v , cc ngnh, cc lnh vc ngy cng cht ch v.v lm cho cc qu trnh s n xut phn t n c lin k t vi nhau v ph thuc ln nhau thnh mt h thng, thnh m t qu tr nh s n xu t x h i. Tuy nhin, nhng thnh tu ch ngha t bn t c trong s vn ng y mu thu n. i u th hin hai xu hng tri ngc nhau l xu th pht trin nhanh v xu th tr tr c a n n kinh t t b n ch ngha. V.I.Lnin nhn xt, s pht trin nhanh chng v s tr tr th i n t l hai xu th c ng song song t n t i trong nn kinh t ca ch ngha quc. chnh l mt bi u hi n quan tr ng thu c b n ch t c a ch ngha t bn c quyn. Ngy nay, bn cht ny biu hin rt ni bt. Xu th pht trin nhanh ca nn kinh t biu hin ch, sau chi n tranh th gi i th II, c bi t l vo nhng nm 50, 60 th k XX, trong nn kinh t t bn ch ngha th gi i xu t hi n th i k tng trng vi tc cao him thy. Trong thi gian t 1948-1970, M, Anh, Php, CHLB c, Italia, Canaa, Nht bn v.v t sut tng trng bnh qun trong t ng gi tr thu nhp qu c dn t 5,1%. ng thi, vic nng cao hiu qu lao ng sn xut cng rt r rt. Xu th tr tr (hay km hm) ca nn kinh t m VI.Lnin ch ra, c nguyn nhn c b n l do s thng tr ca c quyn. c quyn to ra nhng yu t ngn cn s tin b k thu t v pht tri n s n xut nh quy nh gi c c quyn, hn ch sn lng v mua pht minh k thut. Ngy nay, c c y u t gy tr tr vn cn v tip tc tc ng. S tn ti song song ca hai xu th trn trong ch ngha t b n m t mt ni ln r ng ch ngha t b n vn cn sc sng, quan h sn xut t bn ch ngha cn c th t iu chnh v trong gi i h n nh t nh cn c th thch ng vi nhu cu pht trin ca l c l ng s n xu t v thc y x h i t b n ch ngha; ng thi ch ngha t bn cng ang vp phi nhng gi i h n nht nh, mu thu n c b n ca ch ngha t bn vn cha gii quyt c.

2) Gii hn lch s ca ch ngha t bn Gii hn lch s ca ch ngha t bn bt ngun t mu thun c bn ca ch ngha t b n; l mu thun gia tnh cht v trnh x hi ho cao ca lc lng sn xu t v i ch s h u t nhn t bn ch ngha v t liu sn xut. Mc d ch ngha t bn c iu chnh nh t nh trong quan h s hu, qun l v phn phi nhng khng th khc phc c mu thu n ny. Mu thun c bn ni trn biu hin thnh nhng mu thu n c th sau y +) Mu thun gia t bn v lao ng th hin s phn ha giu-ngh o v t nh tr ng b t c ng trong x hi tng. S bn cng ho tuyt i ln tng i ca giai cp cng nhn vn ang t n t i. Tuy i b phn tng lp tr thc v lao ng c k nng c ci thin mc sng v gia nh p vo t ng l p trung lu, nhng vn khng xo c s phn ho giu-ngho su sc. Thu nh p c a 358 ng i giu nh t th gii ln hn thu nhp hng nm ca hn 45% dn s th gi i. T nh tr ng c ng nhn, ng i lao ng tht nghip ngy cng tng. Trong x hi t bn, s b t b nh ng v cc t n n x h i v n t n ti ph bin, s suy i v x hi, vn ho v o c ngy cng trm trng. +) Mu thun gia cc nc chm pht trin, b l thuc vi cc nc quc tr thnh mu thu n gia cc nc v tng lp thng lu giu c phng Bc vi cc nc v t ng l n ngho kh phng Nam. +) Mu thun gia cc nc t bn ch ngha vi nhau, ch yu l gi a ba trung tm kinh t , chnh tr hng u ca th gii t bn, gia cc tp on t bn xuyn qu c gia. Mu thu n ny c ph n d u i trong thi k cn tn ti s i u gia hai h thng th gii t bn ch ngha v x h i ch ngha, nay c chiu hng phc tp sau khi chin tranh lnh kt thc. M t m t, s pht tri n c a xu th ton cu ho v ca cch mng khoa hc v cng ngh khin cc n c phi lin k t v i nhau. M t khc, do tc ng ca quy lut pht trin khng u v l i ch c c b c a giai c p th ng tr m i n c, cc nc tr thnh i th cnh tranh vi nhau, tranh ginh quy n l c v ph m vi nh h ng trn th gii, nht l gia ba trung tm M, Nht Bn v Ty u. Bi u hi n c a m u thu n gi a cc n c y trc ht l cuc chin tranh thng mi, chin tranh v u t k thut, ti chnh cng nh s c nh tranh gia TNCs di nhiu hnh thc. +) Mu thun gia ch ngha t bn vi ch ngha x hi l mu thun xuyn su t th i k qu t ch ngha t bn ln ch ngha x hi trn phm vi ton th gi i. Ch x h i ch ngha Li nx v ng u sp khin ch ngha x hi tm thi lm vo thoi tro, nh ng b n cht th i i khng h thay i. Loi ngi vn trong giai on qu t ch ngha t bn ln ch ngha x h i m u bng Cch mng Thng Mi Nga v i. Tuy hnh thc biu hin c khc trc, nh ng u tranh gi a ch ngha x hi v ch ngha t bn vn l cuc u tranh quyt li t trn ph m vi ton th gi i. Ch ngha t bn ngy nay- vi nhng thnh tu ca n, l s chun b nh ng i u ki n, ti n cho s ra i ca ch ngha x hi trn phm vi ton th gii. Nhng bc chuyn t ch ngha t b n ln ch ngha x hi vn phi thng qua cuc cch mng x h i v cu c cch mng ny di n ra b ng phng php ho bnh hay bo lc, iu hon ton tu thu c vo nh ng i u ki n l ch s -c th ca tng nc v bi cnh quc t chung trong tng thi im, vo s la ch n c a cc l c l ng cch mng. 20 CU HI-TR LI PHN CH NGHA X HI KHOA HC Cu hi 1. Khi nim giai cp cng nhn? p. Cu tr li gm hai 1) Cc nh sng lp ch ngha x hi khoa hc dng nhi u thu t ng khc nhau ch giai c p c l i ch i lp trc tip vi giai cp t sn trong x hi t bn ch ngha- l giai cp cng nhn, giai c p v sn, giai cp nhng ngi lao ng lm thu v.v. Giai cp ny l sn ph m c a n n i cng nghi p t bn ch ngha v cho d tn gi c khc nhau, nhng c hai tiu ch c b n xc nh giai c p

cng nhn, phn bit n vi cc lc lng x h i khc a) V phng thc sn xut, giai cp cng nhn l nhng ngi lao ng tr c tip hay gin ti p v n hnh cng c sn xut c tnh cht cng nghip, ngy cng hi n i v x h i ho cao. y cng l tiu ch c bn phn bit ngi cng nhn hin i vi ng i th th cng th i trung c hay ng i th trong cng trng th cng. b) V v tr ca giai cp cng nhn trong quan h sn xut t b n ch ngha, giai c p cng nhn l nhng ngi khng c t liu sn xut, phi bn sc lao ng cho nh t b n v b nh t b n bc l t gi tr thng d. Chnh thuc tnh ny bin giai cp cng nhn tr thnh giai c p i khng v i giai cp t sn v da vo y m C.Mc v Ph.nghen cn g i giai cp cng nhn l giai c p v s n trong x hi t bn. Cng cn lu rng, giai cp cng nhn l giai cp ra i v pht tri n g n v i s ra i v pht tri n ca nn i cng nghip, nn khi tm hiu giai cp cng nhn cng c n th y r ng y l m t khi ni m m. S bin i ca giai cp cng nhn din ra thng xuyn, lin t c, c v s l ng, ch t l ng, c bit bin i v c cu. Cng nhn hin nay khng ch bao g m nh ng ng i i lm thu ( cc n c t bn ch ngha), m mt b phn khng nh tr thnh ngi lm ch , n m quy n lnh o x h i ( cc nc x hi ch ngha); h khng ch bao gm nhng ngi lao ng chn tay m cn bao g m c nhng ngi lao ng sn xut vi trnh tr tu cao; h khng ch g m nh ng ng i lao ng cng nghip trc tip to ra cc gi tr vt cht cho x hi m cn bao g m nh ng ng i lao ng trong nhng ngnh dch v hot ng theo li cng nghi p. Cu hi 2. Ni dung v iu kin khch quan quy nh s mnh lch s c a giai c p cng nhn? p. Cu tr li gm hai ln S mnh lch s ca mt giai cp l nhng nhim v lch s giao ph cho m t giai c p (do a v kinh t-x hi khch quan ca giai cp quy nh) n thc hi n b c chuy n cch m ng t hnh thi kinh t-x hi ang tn ti sang hnh thi kinh t-x h i cao h n, ti n b h n. 1) S mnh lch s ca giai cp cng nhn xut hin khi ph ng thc sn xu t t b n ch ngha khng khc phc c nhng mu thun c bn vn c ca n. Giai cp cng nhn c s m nh l ch s xo b phng thc sn xut t bn ch ngha, xo b ch ngi bc lt ngi, gii phng giai c p cng nhn, nhn dn lao ng v ton nhn lo i kh i m i s p b c, bc l t, ngho nn, l c h u, xy dng x hi cng sn ch ngha cao hn, tin b hn. V thc cht, ni dung s mnh lch s ca giai cp cng nhn, d i s lnh o c a ng C ng s n, l tin hnh cch mng x hi ch ngha, th hin qua hai giai o n l l t s th ng tr c a giai c p t sn, ginh chnh quyn v tay giai cp cng nhn v s dng chnh quy n c i t o x h i c v xy dng x hi x hi ch ngha v cng sn ch ngha. S mnh l ch s c a giai c p cng nhn Vi t Nam l tin hnh cuc cch mng dn tc dn ch nhn dn, thi t l p chnh quy n c a nhn dn tin hnh ci to x hi c, xy dng x hi x hi ch ngha Vi t Nam. 2) iu kin khch quan quy nh s mnh lch s ca giai c p cng nhn a) Xut pht t a v kinh t-x hi +) giai cp cng nhn l b phn quan trng nht, cch mng nht c a l c l ng s n xu t t b n ch ngha; i din cho lc lng sn xut hin i, c trnh x h i ho cao; tiu bi u cho xu h ng pht trin ca x hi loi ngi; l nhn t quyt nh ph v quan h s n xut chi m hu t nhn t b n ch ngha, xy dng phng thc sn xut mi tin b hn phng thc sn xut t bn ch ngha. +) trong x hi t bn ch ngha, giai cp cng nhn khng c, ho c c b n l khng c t li u s n xut; h bn sc lao ng cho giai cp t sn v b giai cp t sn bc l t gi tr th ng d ; h b l thuc hon ton trong qu trnh phn ph i cc k t qu lao ng c a chnh h . V s s ng cn c a

mnh, giai cp cng nhn khng th khng ng ln u tranh l t s th ng tr c a giai c p t s n gii phng mnh ng thi gii phng ton x hi. +) giai cp cng nhn i din cho phng thc sn xut da trn ch s hu x h i khng c bc lt, nn li ch c bn ca giai cp cng nhn ph h p v i l i ch c b n c a nh ng ng i lao ng. Do , h c kh nng tp hp, lnh o nhng ngi lao ng b p bc lm cch m ng xo b ch ngi bc lt ngi; xy dng x hi x hi ch ngha v cng s n ch ngha- n i khng cn p b c, bc lt. b) Xut pht t c im chnh tr-x hi ca giai cp cng nhn. +) giai cp cng nhn l giai cp tin tin nht; l giai c p i bi u cho l c l ng s n xu t tin ti n ngy cng hin i v mang tnh x hi ha cao. ng thi cu c u tranh ch ng p b c, bc l t ti luy n v cung cp cho giai cp cng nhn nhng tri thc x h i-chnh tr c n thi t cho m t giai c p tin ti n. +) giai cp cng nhn l giai cp c tinh thn cch mng tri t , th hi n m c tiu cch m ng c a mnh l xa b tn gc ch ngi bc lt ngi, xo b hon ton ch t h u, gi i phng mnh v gii phng ton nhn loi khi mi ch p bc, bc lt. Giai cp cng nhn hon ton c th th c hin c mc tiu v n c nn tng l lun tin tin l ch ngha Mc-Lnin. +) giai cp cng nhn l giai cp c thc t chc k lut cao; thc c hnh thnh do lao ng trong nn cng nghip hin i, vi iu kin sn xut tp trung, s phn cng lao ng t m nn bu c cng nhn phi c tc phong cng nghip v t tc phong cng ngh p y m th c t ch c k lu t c hnh thnh. Mt khc, do giai cp cng nhn th ng xuyn ph i ng u v i b my n p khng l v nhiu th on thm c ca giai cp t sn, do vy, u tranh ch ng li b my y, giai cp cng nhn phi on kt, t chc cht ch v c thc t ch c k lut cao. d) giai c p cng nhn l giai cp c bn cht quc t. Do giai cp cng nhn t t c cc n c t b n ch ngha u c a v kinh t-x hi ging nhau, v vy, h c mc tiu u tranh chung. Mt khc, ch ngha t b n cng l mt lc lng quc t nn mun ginh c thng li, giai cp cng nhn ph i on k t qu c t. Cu hi 3. Quy lut hnh thnh, pht trin ca ng Cng sn v vai tr c a n trong qu trnh thc hin s mnh lch s ca giai cp cng nhn? p. Cu tr li gm hai ln 1) Quy lut hnh thnh, pht trin ng Cng sn. ng Cng s n l i tin phong, l t ch c chnh tr cao nht ca giai cp cng nhn. ng Cng sn bao g m nh ng ng i tin ti n nh t c a giai c p cng nhn v nhn dn lao ng; u tranh tri t v trung thnh v l i ch c a giai c p cng nhn, nhn dn lao ng v ca c dn tc. ng ly ch ngha Mc-Lnin lm n n t ng t t ng v kim ch nam cho hnh ng. a) ng Cng sn ra i l sn phm ca s kt hp ch ngha Mc v i phong tro cng nhn. +) c p bc giai cp th c u tranh giai cp. Ngay t khi m i ra i giai c p cng nhn ti n hnh nhng cuc u tranh chng p bc, bc lt ca giai cp t sn. Nh ng cu c u tranh ban u di n ra l t v mang tnh t pht v mc ch kinh t , do thiu m t l lu n cch m ng v m t t ch c tin phong lnh o nn u tht bi. Chnh s pht tri n ca phong tro cng nhn t ra i h i ph i c l lun tin tin dn ng t chc, gio dc, gic ng giai cp cng nhn v s m nh l ch s c a mnh, vch cho giai cp cng nhn ng li v ph ng php cch m ng khoa h c. Ch ngha Mc ra i p ng c i hi ca phong tro cng nhn. +) Ch ngha Mc ra i nhanh chng thm nhp vo phong tro cng nhn, tr thnh h t t ng, v kh l lun ca giai cp cng nhn. Mt khc, thng qua phong tro cng nhn ch ngha Mc c kim nghim, b sung, pht trin v ngy cng hon thi n. c) khi ch ngha Mc ra i ch c m t b phn u t nht ca giai cp cng nhn tip thu c n. B ph n ny tch c c truy n b ch ngha

Mc vo phong tro cng nhn, gio dc, gic ng v t ch c cng nhn u tranh, ng C ng s n ra i t qu trnh hot ng c th y. b) ng Cng sn l sn phm ca s kt hp ch ngha Mc-Lnin v i phong tro cng nhn; nh ng trong mi nc, s kt hp y l sn phm ca lch s, c thc hin bng nhng con ng c bit, tu theo iu kin c th. nhiu nc thuc a, na thuc a, ng Cng sn ra i l sn phm ca s kt hp ch ngha Mc vi phong tro cng nhn v phong tro yu n c. 2) Vai tr ca ng Cng sn trong qu trnh th c hin s m nh l ch s c a giai c p cng nhn. a) ng Cng sn l nhn t bo m cho giai cp cng nhn hon thnh th ng l i s m nh l ch s ca mnh. b) ng Cng sn l lnh t chnh tr ca giai cp cng nhn v nhn dn lao ng. Nh c l lu n tin phong ca ch ngha Mc-Lnin, ng vn dng vo i u kin c th ra ng l i chi n lc, sch lc, mt cng lnh cch mng ng n cho c qu trnh cch m ng cng nh cho t ng giai on cch mng. c) ng Cng sn i biu trung thnh cho li ch ca giai c p cng nhn, nhn dn lao ng v c a c dn tc, v vy, di s lnh o ca ng Cng sn, giai cp cng nhn m i t p trung c s c mnh trong nc v quc t trong cuc u tranh thc hin s mnh l ch s. d) ng Cng sn l b tham mu chin u ca giai cp cng nhn. y l n i t ch c, li cu n, gio dc, ng vin giai cp cng nhn v cc tng lp nhn dn lao ng th c hi n c ng lnh cch m ng ra. Nh vy, ch c di s lnh o ca ng Cng sn, giai cp cng nhn v nhn dn lao ng m i c c s thng nht v t tng, t chc v hnh ng; mi chuyn t u tranh t pht sang u tranh t gic, m bo cho cch mng x hi ch ngha thng l i. Cu hi 4. Cch mng x hi ch ngha v nguyn nhn c a n? p. Cu tr li gm hai 1) Cch mng x hi ch nghal cuc cch mng nhm thay th ch t bn ch ngha b ng ch x hi ch ngha; trong cuc cch mng , giai cp cng nhn l ng i lnh o v cng v i qu n chng nhn dn lao ng khc xy dng mt x hi cng bng, dn ch , vn minh. a) Theo ngha hp, cch mng x hi ch ngha l cuc cch mng chnh tr , k t thc b ng vi c giai cp cng nhn v nhn dn lao ng ginh c chnh quyn, thi t l p c nh n c c a giai c p cng nhn v nhn dn lao ng. b) Theo ngha rng, cch mng x hi ch ngha gm hai giai on; giai o n giai c p cng nhn ginh chnh quyn, t chc thnh giai cp thng tr v giai on giai c p cng nhn s d ng chnh quy n c a mnh ci to x hi c, xy dng x hi mi trn tt c cc lnh vc ca i s ng x h i. 2) Nguyn nhn ca cch mng x hi ch ngha Cng nh mi cuc cch mng din ra trong lch s, cch mng x hi ch ngha l k t qu t t y u ca vic gii quyt mu thun i khng trong lng ch ngha t b n: a) Di ch ngha t bn, s pht trin mnh m ca khoa h c k thut, l c l ng s n xut t t i trnh x hi ho ngy cng cao lm cho quan h sn xut d a trn ch chi m h u t nhn v t liu sn xut tr nn lc hu, li thi, km hm s pht trin ca lc lng sn xu t. i u ny t ra i hi phi tin hnh mt cuc cch mng x hi xo b quan h sn xu t l i th i, thay th b ng quan h sn xut mi, m ng cho lc lng sn xut pht trin. b) Mu thun gia lc lng sn xut v quan h sn xut trong x h i t b n ch ngha c bi u hin v mt x hi l mu thun gia giai cp cng nhn v giai c p t s n. Mu thu n ny cng pht trin ngy cng gay gt v l mu thun i khng khng th iu ho, n ch c th c gi i quy t bng mt cuc cch mng x hi cch mng x hi ch ngha.

c) Tuy nhin, nhng mu thun t n khng dn n cch mng m cch m ng x h i ch ngha mun n ra giai cp cng nhn cn phi nhn thc c s mnh l ch s c a mnh, bi t n m b t tnh th, thi c cch mng t chc tin hnh cch mng. Cch mng x h i ch ngha khng di n ra t pht, m l kt qu ca qu trnh u tranh t gic, lu di, gian kh c a giai c p cng nhn v nhn dn lao ng chng li s thng tr ca giai cp t sn, di s lnh o c a ng c ng s n. Cu hi 5. Ni dung ca cuc cch mng x hi ch ngha? p. Cu tr li gm ba ln Cch mng x hi ch ngha l cuc cch mng ton di n, su s c v tri t trn t t c cc lnh v c ca i sng x hi 1) Ni dung chnh tr ca cch mng x hi ch ngha l nhm a giai c p cng nhn v nhn dn lao ng t a v n l, b p bc, bc lt ln a v lm ch x hi. Mu n vy: a) Giai cp cng nhn di s lnh o ca ng Cng sn ti n hnh cu c cch m ng l t s th ng tr ca giai cp bc lt, ginh chnh quyn, thit lp nh nc c a giai c p cng nhn v nhn dn lao ng. b) Nng cao trnh dn tr, to iu kin nhn dn lao ng tham gia vo vi c qu n l nh n c, qun l x hi. c) Tng bc xy dng v hon thin nn dn ch x hi ch ngha. 2) Ni dung kinh t ca cch mng x hi ch ngha. Cch m ng x h i ch ngha v th c ch t c tnh kinh t. Ginh chnh quyn v tay giai cp cng nhn v nhn dn lao ng m i ch l b c u. Nhi m v trng tm c ngha quyt nh cho s thng li ca cch m ng x h i ch ngha l pht tri n kinh t. a) Trc ht, lm thay i v tr, vai tr ca ngi lao ng i v i t li u s n xu t b ng cch xo b ch chim hu t nhn v t liu sn xut, thit lp ch cng hu v t li u sn xu t ch y u. b) Pht trin lc lng sn xut, nng cao nng sut lao ng, c i thi n i s ng nhn dn, khuy n khch kh nng sng to ca ngi lao ng. c) Thc hin nguyn tc phn phi theo lao ng, m bo cng b ng x h i theo tiu ch nng su t lao ng, hiu qu lao ng l thc o nh gi s ng gp c a m i ng i cho x h i. 3) Ni dung vn ho-t tng ca cch mng x hi ch ngha l nh m xy d ng n n vn ho m i, h t tng mi v con ngi mi x hi ch ngha a) Gio dc, truyn b h t tng ca giai cp cng nhn trong cc t ng l p nhn dn, i v i ton x hi, tng bc xy dng th gii quan v nhn sinh quan mi cho ng i lao ng. b) Xy dng nn vn ha mi trn c s k tha mt cch c chn l c v nng cao cc gi tr vn ho truyn thng ca dn tc, tip thu cc gi tr vn ho tin ti n c a th i i, gi i phng ng i lao ng v mt tinh thn. c) Xy dng con ngi mi x hi ch ngha giu lng yu n c, c b n lnh chnh tr , nhn vn, nhn o, c hiu bit, c kh nng gii quyt mt cch ng n mi quan h c nhn, gia nh v x h i. Nh vy, cch mng x hi ch ngha din ra ton din trn tt c cc lnh v c c a i s ng x h i. Cc ni dung ca cch mng c quan h gn kt vi nhau, tc ng qua l i l n nhau, t o ti n cho nhau, thc y nhau cng pht trin. Cu hi 6. Tnh tt yu v c s khch quan ca lin minh gia giai c p cng nhn v i giai c p nng dn? p. Cu tr li gm hai ln 1) Tnh tt yu ca lin minh cng nng Qua thc tin cch mng chu u, c bit cch mng Php, C.Mc rt ra k t lu n, cu c u tranh

ginh chnh quyn ca giai cp cng nhn s khng ginh c th ng l i n u n khng c s ng h ca giai cp nng dn. Cng x Pari (1871) l cu c cch m ng v sn, thi t l p nn nh n c chuyn chnh v sn u tin, nhng nh nc ch t n ti trong 72 ngy. Khi phn tch nguyn nhn tht bi ca cng x, C. Mc v Ph.ngghen ch r, do giai c p cng nhn khng lin minh c v i giai cp nng dn nn khng to ra c c s chnh tr-x h i rng l n v v ng ch c b o v chnh quyn ca giai cp cng nhn. V.I.Lnin lm r h n ngha chi n l c c a v n khi cho r ng, nhn t cho s thng li khng ch ch giai cp cng nhn c t ch c v chi m a s trong dn c , m cn ch giai cp cng nhn c c s ng h ca nng dn hay khng. ng c bi t nh n m nh tnh tt yu ca lin minh cng nng trong giai o n ci t o v xy d ng ch ngha x h i. Nh vy, xy dng khi lin minh cng nng l tt yu trong qu trnh cch m ng x h i ch ngha, c trong giai on ginh, gi v s dng chnh quyn xy dng x h i m i x h i ch ngha. 2) C s khch quan ca lin minh cng nng a) Lin minh cng nng l nhu cu ni t i ca cch mng x h i ch ngha, t o nn ng l c cch mng, m bo vai tr lnh o ca giai cp cng nhn, l i u ki n quy t nh th ng l i trong cu c u tranh ginh chnh quyn v cng cuc ci t o v xy d ng x h i m i; b) Lin minh cng nng xut pht t mi lin h t nhin g n b v s th ng nh t l i ch c b n c a giai cp cng nhn v giai cp nng dn. C hai giai c p u l nh ng ng i lao ng b p b c v v y c cng mc tiu, nguyn vng mun gii phng khi p bc, bc l t, b t c ng; c) Lin minh cng nng l do s gn b thng nh t gi a s n xut cng nghi p v i s n xu t nng nghip- hai ngnh sn xut chnh trong x h i. N u khng c s lin minh ch t ch gi a cng nhn v nng dn th hai ngnh kinh t ny khng th pht trin c. Cu hi 7. Ni dung v nguyn tc c bn ca lin minh gia giai cp cng nhn v i giai c p nng dn? p. Cu tr li gm hai ln 1) Ni dung ca lin minh gia giai cp cng nhn v i giai c p nng dn: a) Ni dung chnh tr ca lin minh: +) Trong giai on u tranh ginh chnh quyn, lin minh cng nng nh m l t chnh quy n c a giai cp thng tr c, ginh ly chnh quyn v tay giai cp cng nhn v nhn dn lao ng. +) Trong giai on xy dng ch ngha x hi, lin minh cng nng l c s chnh tr -x h i v ng ch c ca chnh quyn nh nc, gi vng vai tr lnh o ca ng Cng s n, pht huy quy n lm ch c a nhn dn, bo v nhng thnh qu ca cch mng, bo v ch x h i ch ngha. +) thc hin lin minh chnh tr cn xy dng v tng bc hon thi n nn dn ch x h i ch ngha. b) Ni dung kinh t ca lin minh l ni dung c bn nht, quy t nh nh t, l c s cho lin minh trn cc lnh vc khc +) Lin minh cng nng trn lnh vc kinh t l kt h p v gi i quy t ng n nhu c u, l i ch kinh t ca hai giai cp v li ch ca x hi. +) Lin minh kinh t th hin thng qua s hp tc, trao i v mt kinh t gi a kinh t cng nghi p v kinh t nng nghip; qua vai tr ca nh nc vi h thng chnh sch i v i nng nghi p, cng nghip, i vi cng nhn, nng dn. +) Thng qua lin minh cng nng v mt kinh t t ng b c a nng dn i theo con ng x h i ch ngha bng cch a h vo con ng hp tc x vi nh ng b c i ph h p. c) Ni dung vn ho-x hi ca lin minh +) Lin minh cng nng nhm xy dng mt nn vn ha tin ti n, m b n s c dn t c trn l p trng ca ch ngha Mc-Lnin, t tng H Ch Minh, p ng nhu c u tinh th n ngy cng cao c a

cng nng. +) Lin minh cng nng cn nhm xo b bt cng, bt bnh ng x h i, xy d ng cc chu n m c x hi trn lp trng ca giai cp cng nhn, t o mi trng thun l i cho cng, nng v cc t ng l p nhn dn lao ng hot ng t hiu qu cao. 2) Nhng nguyn tc c bn ca lin minh cng nng +) m bo vai tr lnh o ca giai cp cng nhn trong kh i lin minh. y l v n c tnh nguyn tc c th tng bc thc hin mc tiu, li ch ca lin minh trn l p tr ng c a giai c p cng nhn. +) m bo nguyn tc t nguyn khi lin minh bn vng, lu di. +) Kt hp v gii quyt ng n li ch ca c hai giai cp, v xt cho cng quan h gi a cng nhn v nng dn l quan h gia hai ch th li ch, m trong h th ng l i ch kinh t l c s quy t nh nht v nhy cm nht. H lin kt vi nhau trc ht l nhm tho mn cc nhu c u kinh t , m u c u s sng, thot khi ngho nn. Cu hi 8. Cc giai on pht trin ca hnh thi kinh t-x hi c ng s n ch ngha? p. Cu tr li gm hai ln 1) Quan im ca C.Mc v Ph.ngghen. Hnh thi kinh t-x h i c ng s n ch ngha ra i sau th ng li ca cch mng x hi ch ngha, tri qua hai giai on c bn pht tri n t th p n cao +) Giai on thp ca x hi cng sn l giai on mi c thot thai, l t lng t ch ngha t b n, cn mang du vt ca x hi t bn. y l thi k qu v chnh tr , l th i k ci bi n cch m ng ton din trn tt c cc lnh vc ca i sng x hi. Trong giai on ny, ch kinh t v s pht trin vn ha mi t ti gii hn m bo cho x hi thc hin nguyn t c phn ph i lm theo nng lc, hng theo lao ng. +) Giai on cao ca x hi cng sn l giai on ch ngha cng sn c xy d ng hon ton. giai on ny con ngi khng cn l thuc phin din v c ng nh c vo phn cng lao ng x h i; lao ng trong giai on ny khng ch l phng tin ki m s ng m n tr thnh nhu c u c a con ngi. Trnh pht trin ca x hi cho php thc hin nguyn t c phn ph i theo nhu c u. 2) Quan im ca V.I.Lnin. V.I.Lnin pht tri n v c th ho quan i m phn k hnh thi kinh t x hi cng sn ch ngha ca C.Mc v Ph.ngghen. ng g i giai on th p l x h i x h i ch ngha (hay ch ngha x hi), giai on cao l x hi cng sn ch ngha (hay ch ngha c ng s n). c bit, ng pht trin l lun v thi k qu lu di t ch ngha t bn ln ch ngha x h i. Theo , hnh thi kinh t-x hi cng sn chia lm ba giai o n c b n +) Nhng cn au ko di (thi k qu ln ch ngha x h i). V.I.Lnin m t m t th a nh n quan im ca C.Mc v Ph.ngghen v thi k qu theo ngha rng- t x h i t b n ch ngha ln x hi cng sn- qu trc tip t nhng nc t bn ch ngha pht trin cao ln x h i c ng s n. M t khc t thc tin lch s, V.I.Lnin cn ni n hnh th c qu c bi t, gin ti p c a cc n c t b n pht trin mc trung bnh v qu b qua giai on pht tri n t b n ch ngha c a nhi u n c v n l nc nng nghip lc hu, cc nc tin t bn ln ch ngha x h i (qu c bi t c a c bi t); +) X hi x hi ch ngha- giai on u ca hnh thi kinh t -x h i c ng s n; + X hi cng sn ch ngha- giai on cao ca hnh thi kinh t -x hi c ng s n. Cu hi 9. Tnh tt yu, c im v thc cht ca thi k qu ln ch ngha x hi? p. Cu tr li gm ba ln 1) Tnh tt yu ca thi k qu ln ch ngha x hi: a) Ch ngha x hi v ch ngha t bn l hai ch x hi khc nhau v bn cht. Ch ngha t b n c xy dng trn c s ch t hu t bn ch ngha v t liu sn xut, y l c s ca ch

p bc, bc lt, bt cng. Ch ngha x hi c xy dng trn c s ch cng h u v t li u s n xut ch yu, to ra c s vt cht cho vic xo b ch ngi bc lt ngi, xy dng x h i cng bng, bnh ng. Mun c mt x hi nh vy cn phi c mt th i gian nht nh. b) Ch ngha x hi c c s vt cht k thut l nn sn xut cng nghi p hin i. V i nh ng n c qua ch t bn ch ngha, s pht trin ca ch ngha t b n t o ra c s vt ch t k thu t nht nh cho ch ngha x hi nhng mun c s y phc v cho ch ngha x h i cn c th i gian t chc, sp xp li. Vi nhng nc b qua ch t bn ch ngha, tin thng ln ch ngha x h i cng cn c mt thi gian lu di thc hin nhim v tin hnh cng nghi p ho x h i ch ngha. c) Cc quan h x hi ch ngha cng khng t ny sinh trong lng ch ngha t b n, chng l k t qu ca qu trnh xy dng v ci to x hi ch ngha. V vy, cng c n c th i gian xy d ng v pht trin nhng quan h . d) Xy dng ch ngha x hi l cng vic mi m, kh khn v ph c tp, phi c n c th i gian giai cp cng nhn tng bc lm quen vi nhng cng vi c . 2) c im ni bt ca thi k qu ln ch ngha x h i l th i k m trong cn t n t i an xen gia nhng yu t ca x hi mi vi nhng tn d ca x hi c. Chng u tranh v i nhau trn t t c cc lnh vc ca i sng x hi. a) Trn lnh vc kinh t, tt yu tn ti nn kinh t nhiu thnh ph n vn ng theo nh h ng x h i ch ngha; b) Trn lnh vc chnh tr, tng ng vi nn kinh t nhi u thnh ph n l m t c c u x h i-giai c p a dng, phc tp. Cc giai cp, tng lp ny va hp tc, va u tranh v i nhau; c) Trn lnh vc x hi cn c s khc bit kh c bn gia thnh th v nng thn, gi a ng b ng v min ni, gia lao ng tr c v lao ng chn tay; d) Trn lnh vc vn ho-t tng, bn cnh nn vn ha m i, h t t ng m i, cn t n t i nh ng tn d ca nn vn ha c lc hu, thm ch phn ng. 3) Thc cht ca thi k qu ln ch ngha x hi l thi k u tranh gi a giai cp cng nhn lin minh vi cc tng lp lao ng khc ginh c chnh quy n nh n c ang th c hi n nhi m v a t nc ln ch ngha x hi, vi mt bn l cc giai cp bc l t b nh , nh ng ch a b tiu dit hon ton. Cuc u tranh giai cp di n ra trong i u ki n m i, v i nh ng hnh th c v n i dung mi. Cu hi 10. c trng, chc nng, nhim v ca Nh nc x hi ch ngha? p. Cu tr li gm ba ln Nh nc x hi ch ngha l t chc m thng qua , ng Cng sn th c hi n vai tr lnh o c a mnh i vi x hi; l t chc chnh tr thuc kin trc thng t ng c xy d ng ln t c s v t cht, kinh t x hi ch ngha; l nh nc kiu mi thay th nh nc t sn; l hnh th c chuyn chnh v sn trong thi k qu ln ch ngha x h i. 1) c trng ca nh nc x hi ch ngha. Theo quan i m ca ch ngha Mc-Lnin, b t k nh nc no cng c cc c trng c bn l qun l dn c trn mt vng lnh th nh t nh; c h thng cc c quan quyn lc chuyn nghip mang tnh cng ch i v i m i thnh vin trong x h i; c h thng thu nui b my nh nc. Tuy nhin, do bn cht ca Nh n c x h i ch ngha va mang bn cht ca giai cp cng nhn, va c tnh nhn dn r ng ri v tnh dn t c su s c, nn Nh nc x hi ch ngha cn c nhng c trng ring ca n a) Nh nc x hi ch ngha khng phi l cng c n p m t giai cp no , m l cng c th c hin li ch cho nhng ngi lao ng; nhng vai tr lnh o c a giai cp cng nhn thng qua chnh ng ca n i vi nh nc vn c duy tr. b) Nh nc x hi ch ngha c c trng v nguyn tc khc hn vi Nh n c t sn. Cng l cng

c ca chuyn chnh giai cp, nhng v li ch ca nhng ng i lao ng, t c tuy t i a s nhn dn; v chuyn chnh, trn p i vi thiu s nhng k bc lt, i ng c li v i l i ch c a giai c p cng nhn v nhn dn lao ng. c) Trong khi nhn mnh s cn thit ca bo lc trn p, cc nh kinh in c a ch ngha Mc-Lnin vn coi mt t chc xy dng l c trng c bn ca Nh nc x hi ch ngha. d) Nh nc x hi ch ngha nm trong nn dn ch x hi ch ngha; l ph ng th c th hi n v thc hin dn ch. Theo V.I.Lnin, con ng vn ng v pht tri n c a n l ngy cng hon thi n cc hnh thc i din nhn dn, m rng dn ch, nhm li cun ngy cng ng o nhn dn tham gia qun l nh nc, qun l x hi. ) Nh nc x hi ch ngha l mt kiu nh nc c bit, nh n c khng cn nguyn ngha, nh nc "na nh nc. Sau khi c s kinh t-x hi cho s tn ti ca nh n c mt i, th nh n c cng khng cn, nh nc t tiu vong. y cng l c tr ng n i b t c a Nh n c x h i ch ngha. 2) Chc nng, nhim v ca nh nc x hi ch ngha a) Chc nng t chc, xy dng c C.Mc, Ph.ngghen v V.I.Lnin coi l c tnh sng t o c a Nh nc x hi ch ngha nhm ci bin trt t ch ngha t bn v hnh thnh tr t t ch ngha x h i v y l chc nng cn bn nht trong hai chc nng ca Nh n c x h i ch ngha. b) Chc nng trn p nhm chng li s phn khng ca k th giai cp ang ch ng ph cng cu c t chc, xy dng x hi mi ca giai cp cng nhn v nhn dn lao ng. Nh nc x hi ch ngha c nhng nhim v chnh l qun l t nc trn tt c cc lnh v c. V.I.Lnin c bit ch n nhim v qun l, m c bn nht l qun l kinh t , coi l v kh duy nht giai cp v sn c th chin thng giai cp t sn. Cu hi 11. Tnh tt yu ca vic xy dng Nh nc x hi ch ngha? p. Cu tr li gm hai Tng kt kinh nghim lch s ca cc cuc cch mng x hi, ch ngha Mc- Lnin ch r v n nh nc l vn c bn ca mi cuc cch mng x hi. Nh nc x hi ch ngha cng l v n c bn ca cch mng x hi ch ngha, l mt trong nhng thi t ch quan tr ng b c nh t c a qu trnh thc hin s mnh lch s ca giai cp cng nhn. 1) Tnh tt yu ca nh nc x hi ch ngha cn bt ngun t m i quan h bi n ch ng gi a th i k qu t ch ngha t bn ln ch ngha x hi v chuyn chnh v sn (t c nh n c x h i ch ngha). Bn cht ca thi k qu y l qu v chnh tr, v vy, chuyn chnh v sn l b n ch t ca thi k qu . Do , thi k qu tt yu nh th no th chuyn chnh v s n t t y u nh th . 2) Tnh tt yu phi c Nh nc x hi ch ngha cn c lun gii b ng thc ti n c a th i k qu ln ch ngha x hi. a) Trong thi k ny, cc giai cp bc lt tuy b xa b v ph ng di n chnh tr , nh ng ch a b xo b hon ton v mt giai cp. Chng vn cn c nh ng m m u ho t ng ch ng s nghi p xy d ng ch ngha x hi. iu ny i hi giai cp cng nhn v nhn dn lao ng c n ph i n m v ng cng c chuyn chnh l Nh nc x hi ch ngha trn p mi s ph n khng c a cc th l c i ng c li li ch ca giai cp cng nhn v nhn dn lao ng. b) Trong thi k qu cng cn cc giai cp, t ng l p trung gian khc. Do a v kinh t -x h i c a mnh, cc giai cp, tng lp ny khng th t mnh i ln ch ngha x h i. Nh n c x h i ch ngha ng vai tr l thit ch cn thit m bo s lnh o ca giai cp cng nhn i v i ton x h i, m bo cho lc lng x hi to ln ny thnh lc lng c t chc. c) m rng dn ch, chng li mi hnh vi ngc li nhng chun mc dn ch , vi phm nh ng gi tr dn ch ca nhn dn, cng i hi phi c mt thit ch nh n c ph h p.

Cu hi 12. Dn ch l g? Nhng c trng c bn ca nn dn ch x hi ch ngha? p. Cu tr li gm hai ln 1) Dn ch l g? a) Dn ch l sn phm tin ha ca lch s x hi loi ngi; l nhu c u khch quan c a con ng i. Vi t cch l quyn lc ca nhn dn, dn ch l s phn nh nh ng gi tr nhn vn; l k t qu c a cuc u tranh lu di ca nhn dn lao ng chng l i p b c, bt cng v bc l t. b) Dn ch vi t cch l mt phm tr chnh tr, gn vi mt ki u nh n c v m t giai c p c m quy n th s khng c dn ch phi giai cp, dn ch chung chung. Tri l i, m i ch dn ch g n v i nh nc u mang bn cht giai cp thng tr x hi. c) Dn ch cn l sn phm ca qu trnh vn ln ca con ng i trong qu trnh lm ch t nhin, x hi v bn thn. Dn ch phn nh trng thi, mc gii phng con ng i trong ti n trnh pht tri n ca x hi, th hin thc cht mi quan h gia ngi vi ngi c duy tr theo quan ni m v nguyn tc bnh ng. Xt gc ny, dn ch phn nh nh ng gi tr nhn vn, nhn o trong qu trnh gii phng con ngi v tin b x hi. 2) c trng ca dn ch x hi ch ngha a) Vi t cch l mt ch c sng to bi qun chng nhn dn lao ng d i s lnh o c a ng Cng sn, dn ch x hi ch ngha m bo mi quyn lc thuc v giai c p cng nhn v nhn dn lao ng. V vy, dn ch x hi ch ngha va mang bn cht giai c p cng nhn, v a c tnh nhn dn rng ri v tnh dn tc su sc. b) Nn dn ch x hi ch ngha c c s kinh t l ch cng hu v nh ng t li u s n xu t ch yu ca ton x hi. y l c trng kinh t ca nn dn ch x h i ch ngha. c tr ng ny c hnh thnh v bc l ngy cng y cng vi qu trnh hnh thnh v hon thi n n n kinh t x h i ch ngha. c) Trn c s s kt hp hi ho li ch c nhn, li ch tp th v l i ch c a ton x h i (do nh n c ca giai cp cng nhn i din), nn dn ch x hi ch ngha c s c ng vin, thu ht m i ti m nng sng to, tnh tch cc x hi ca nhn dn trong s nghi p xy d ng x h i m i d) Dn ch x hi ch ngha l nn dn ch rng ri nht trong l ch s nh ng v n l n n dn ch mang tnh giai cp ca giai cp cng nhn- dn ch i i v i k c ng, k lu t, v i trch nhi m c a cng dn trc php lut. Cu hi 13. Tnh tt yu ca vic xy dng nn dn ch x hi ch ngha? p. Cu tr li gm nm 1) Theo cc nh kinh in ca ch ngha Mc-Lnin, mc tiu v ng l c c a qu trnh pht tri n x hi, ca qu trnh xy dng ch ngha x hi l dn ch . 2) Vic xy dng nn dn ch x hi ch ngha nhm m rng dn ch, t o iu ki n lin t c pht trin nhn cch, pht trin thc x hi, nng cao tnh tch c c chnh tr -x h i c a qu n chng, lm bc l v huy ng cc nng lc t chc, tr tu ca nhn dn. 3) Xy dng nn dn ch x hi ch ngha l quy lut ca s hnh thnh v t hon thi n c a h th ng chnh tr x hi ch ngha. 4) Xy dng nn dn ch x hi ch ngha l qu trnh tt yu di n ra nh m xy d ng, pht tri n, hon thin dn ch, p ng nhu cu ca nhn dn. Tr c ht n tr thnh i u ki n, ti n th c hi n quyn lc, quyn lm ch ca nhn dn, l iu kin cn thit v t t y u m i cng dn c s ng trong bu khng kh thc s dn ch. 5) Xy dng nn dn ch x hi ch ngha cng chnh l qu trnh v n ng v th c hnh dn ch , bin dn ch t kh nng thnh hin thc trong mi lnh vc c a i s ng x h i, l qu trnh a cc

gi tr, chun mc, nguyn tc ca dn ch vo thc tin xy d ng cu c sng m i, ch ng cc bi u hi n ca dn ch cc oan, v chnh ph, ngn nga mi hnh vi coi th ng k c ng, php lu t. Cu hi 14. Nhng c trng ca nn vn ho x hi ch ngha? p. Cu tr li gm ba 1) Ch ngha Mc-Lnin vi t cch l h t tng ca giai cp cng nhn, l n n t ng t t ng v gi vai tr ch o quyt nh phng hng pht trin ni dung ca n n vn ho x h i ch ngha. Vai tr ch o ca ch ngha Mc-Lnin i vi nn vn ho x hi ch ngha l iu ki n quy t nh a nhn dn lao ng thc s tr thnh ch th t gic v h ng th vn ho c a x h i m i. c tr ng ny phn nh bn cht giai cp cng nhn v tnh ng c a n n vn ho x h i ch ngha. 2) Nn vn ho x hi ch ngha c tnh nhn dn r ng ri v tnh dn t c su s c. Trong ti n trnh cch mng x hi ch ngha, hot ng sng to v hng th vn ho khng cn l c quy n, c li ca thiu s giai cp bc lt. Cng cuc ci bin cch m ng ton di n trn t t c cc lnh v c kinh t, chnh tr, vn ho, x hi tng bc to ra tin vt cht v tinh thn ng o nhn dn tham gia xy dng nn vn ho mi v hng th nhng gi tr ca n n vn ho . 3) Nn vn ho x hi ch ngha t di s lnh o ca giai c p cng nhn thng qua t ch c ng Cng sn v qun l ca Nh nc x hi ch ngha. y l vn c tnh nguyn t c, l nhn t quyt nh trc tin i vi vic xy dng nn vn ho x hi ch ngha. N n vn ho x h i ch ngha khng hnh thnh v pht trin mt cch t pht, tri l i, n ph i c hnh thnh v xy d ng mt cch t gic, c s qun l ca Nh nc v s lnh o ca ng Cng s n. M i s coi nh hoc ph nhn vai tr lnh o ca ng Cng sn v vai tr qu n l c a Nh n c i v i i s ng tinh thn ca x hi, i vi nn vn ho x hi ch ngha s dn n lm mt ph ng h ng chnh tr ca nn vn ho- nn tng tinh thn ca x hi. Cu hi 15. Trnh by tnh tt yu v nhng ni dung c bn trong xy d ng nn vn ha x h i ch ngha? p. Cu tr li gm hai ln 1) Tnh tt yu ca vic xy dng nn vn ho x hi ch ngha a) Xut pht t tnh trit , ton din ca cch mng x h i ch ngha i h i ph i thay i ph ng thc sn xut tinh thn, lm cho phng thc sn xut tinh thn ph h p v i ph ng th c s n xu t m i ca x hi x hi ch ngha. b) Xy dng nn vn ho x hi ch ngha l t t yu trong qu trnh c i t o tm l, th c v i s ng tinh thn ca ch c li nhm gii phng nhn dn lao ng thot kh i nh h ng t t ng, thc ca x hi c lc hu. Mt khc, xy dng nn vn ho x h i ch ngha cn l m t yu c u c n thit trong vic a qun chng nhn dn thc s tr thnh ch th sn xut v tiu dng, sng t o v hng th vn ho tinh thn. c) Xy dng nn vn ho x hi ch ngha l tt yu trong qu trnh nng cao trnh vn ho cho qun chng nhn dn lao ng, khc phc tnh trng thiu h t vn ha. y l i u ki n c n thi t ng o nhn dn lao ng chin thng ngho nn, l c hu, nng cao trnh v nhu c u vn ho ca qun chng. d) Xy dng nn vn ho x hi ch ngha l t t yu xut pht t yu cu khch quan: vn ho v a l mc tiu, va l ng lc ca qu trnh xy dng ch ngha x h i. 2) Nhng ni dung c bn ca nn vn ho x hi ch ngha a) Nng cao trnh dn tr, hnh thnh i ng tr th c c a x h i m i. y l i u ki n khng th thiu xy dng nn dn ch x hi ch ngha, qun chng c nh n th c ng v tham gia tr c tip vo qun l nh nc.

b) Xy dng con ngi mi pht trin ton din. Con ng i l s n ph m c a l ch s nh ng ng th i con ngi cng chnh l ch th qu trnh pht trin ca l ch s . V v y, vi c o t o con ng i m i v i t cch l ch th sng to c thc ca x hi ch ngha v cng sn ch ngha, l m t yu c u t t yu. c) Xy dng li sng mi x hi ch ngha. Li sng mi x hi ch ngha c xy d ng, hnh thnh trn nhng iu kin c bn ca n, l: ch cng hu v t liu sn xut, trong s h u ton dn gi vai tr ch o; nguyn tc phn phi theo lao ng; quy n l c nh n c thu c v nhn dn; ch ngha Mc-Lnin gi vai tr ch o trong i sng tinh th n c a x h i v.v d) Xy dng gia nh vn ha x hi ch ngha. Gia nh vn ho x h i ch ngha c t ng b c xy dng cng vi tin trnh pht trin ca cuc cch mng x h i ch ngha. Xu t pht t m i quan h bin chng gia gia nh v x hi (gia nh c xem l t bo c a x h i), c th ni, th c ch t c a vic xy dng gia nh vn ho l nhm gp phn xy d ng nn vn ho x h i ch ngha. Cu hi 16. Dn tc l g? Ni dung Cng lnh dn tc ca ch ngha Mc-Lnin? p. Cu tr li gm hai ln 1) Dn tc l g? Dn tc l mt khi nim a ngha, a cp , c xc nh tu t ng tnh hu ng c th. Hin nay c th hiu khi nim dn tc theo hai ngha, dn t c l dn t c-qu c gia v i t cch l mt cng ng chnh tr-x hi rng ln v dn t c c hiu l cng ng dn t c-t c ng i. a) Dn tc-quc gia l mt cng ng ngi n nh, hnh thnh trong l ch s , c chung m t ngn ng , mt lnh th, cng chung mt vn mnh lch s, c nhng l i ch chung (v kinh t , chnh tr ), c chung nn vn ho (th hin trong phong tc tp qun, tn ng ng, tm l, l i s ng v.v) b) Dn tc-tc ngi l mt cng ng ngi n nh hoc tng i n nh, c chung m t ngn ng , mt nn vn ho, c thc t gic tc ngi. Vi ba tiu ch ny t o ra s n nh trong m i dn t c trong qu trnh pht trin. R rng l c nhng khi c s thay i v lnh th hay thay i v ph ng thc sinh hot kinh t, cng ng dn tc vn tn ti trn thc t . 2) Ni dung Cng lnh dn tc ca ch ngha Mc-Lnin C s xy dng Cng lnh l nhng t tng ca C.Mc v Ph.ngghen v v n dn t c; l s t ng kt kinh nghim u tranh ca phong tro cch mng th gi i v cch mng Nga; phn tch su s c hai xu hng khch quan ca phong tro dn t c. Ni dung Cng lnh g m a) Cc dn tc hon ton bnh ng c ngha l cc dn t c l n hay nh (k c b t c v ch ng t c) khng phn bit trnh pht trin cao hay thp, u c ngha v v quy n l i ngang nhau trong cc sinh hot kinh t, chnh tr, vn ho-x hi; khng m t dn t c no c gi c quy n c l i v c quyn i p bc bc lt dn tc khc, th hin trong lut php m i n c v lut php qu c t . V.I.Lnin trin khai ni dung bnh ng hai cp l bnh ng gi a cc qu c gia dn t c v bnh ng gia cc dn tc-tc ngi trong mt quc gia a dn t c. +) Trong mt quc gia c nhiu dn tc, quyn bnh ng gi a cc dn t c ph i c php lu t b o v v c th hin trong mi lnh vc ca i sng x hi, trong vi c phn u khc ph c s chnh lch v trnh pht trin kinh t, vn ho do lch s li c ngha c b n; +) Trn phm vi gia cc quc gia dn tc, u tranh cho s bnh ng gi a cc dn t c trong giai o n hin nay gn lin vi cuc u tranh chng ch ngha phn bi t ch ng tc, ch ngha dn t c l n, ch ngha dn tc hp hi; gn lin vi cuc u tranh xy dng trt t kinh t th gi i m i; ch ng s p bc bc lt ca cc nc t bn pht trin i vi cc nc chm pht tri n v kinh t . Thc hin quyn bnh ng gia cc dn tc l c s thc hin quy n dn t c t quy t v xy d ng mi quan h hu ngh gia cc dn tc. b) Cc dn tc c quyn t quyt trn tt c cc lnh vc ca i sng x h i, nh ng th c ch t l t quyt v chnh tr. Quyn dn tc t quyt l quyn lm ch ca mi dn t c i v i vn mnh c a dn

tc mnh, quyn t la chn ch chnh tr-x hi v con ng pht tri n c a dn t c mnh. Quy n t quyt bao gm quyn t do c lp v chnh tr tch ra thnh m t qu c gia dn t c c l p v l i ch ca cc dn tc v cng bao gm quyn t nguyn lin hip v i cc dn t c khc trn c s bnh ng. V.I.Lnin khng nh mt trong nhng nguyn t c ca vn dn t c t quy t l ph i c quan i m lch s-c th khi nghin cu v gii quyt vn dn tc. Khi xem xt, gi i quy t v n dn t c t quyt ca dn tc cn ng trn lp trng ca giai cp cng nhn. Ch ng h s phn l p mang l i li ch cho giai cp cng nhn, nhn dn lao ng v c a dn t c, ng h cu c u tranh gi i phng trong phm vi y. Kin quyt u tranh chng li mi m mu, th o n c a cc th l c qu c v phn ng li dng chiu bi dn tc t quyt can thip su vo cng vi c n i b c a cc n c. c) Lin hip cng nhn tt c cc dn tc phn nh b n ch t qu c t c a phong tro cng nhn, ph n nh s thng nht gia s nghip gii phng dn t c v gi i phng giai c p. N m b o cho phong tro dn tc c sc mnh ginh thng li. Lin hip cng nhn tt c cc dn tc quy nh mc tiu hng ti, quy nh ng l i, ph ng php xem xt, cch gii quyt quyn dn tc t quyt, quyn bnh ng dn t c. ng th i n l y u t s c mnh m bo cho giai cp cng nhn v cc dn t c chin th ng k th c a mnh. on k t, lin hi p cng nhn cc dn tc l c s vng chc on kt, t p hp cc tng l p nhn dn lao ng r ng ri thuc cc dn tc trong cuc u tranh chng ch ngha qu c, v c l p dn t c v ti n b x hi. Cu hi 17. Phn tch bn cht, ngun gc ca tn gio? p. Cu tr li gm hai ln 1) Phn tch bn cht ca tn gio. Trong tc ph m Ch ng uyrinh, Ph.ngghen lm r b n ch t ca tn gio trn c s xem tn gio l mt trong nh ng hnh thi th c x h i, ng vi t, t t c m i tn gio chng qua ch l s phn nh h o- vo trong u c c a con ng i- c a nh ng l c l ng bn ngoi chi phi cuc sng hng ngy ca h; ch l s ph n nh trong nh ng l c l ng tr n th mang hnh thc nhng lc lng siu trn th. a) Tn gio l sn phm ca con ngi, gn vi nhng iu ki n l ch s t nhin v l ch s x h i xc nh. Xt v mt bn cht, tn gio l mt hin tng x hi tiu c c. Tuy nhin, tn gio cng ch a ng mt s gi tr vn ho ph hp vi o c, o l ca x h i. Ch ngha Mc-Lnin v nh ng ngi cng sn, ch x hi ch ngha lun tn trng quyn t do tn ng ng v khng tn ng ng ca nhn dn. b) Tn gio c to thnh bi ba y t c bn l thc tn gio (g m tm l tn gio v h t t ng tn gio), h thng nghi l tn gio (trong hot ng th cng l yu t c b n), t ch c tn gio (thng c h thng t trung ng n c s). V vy, tn gio l m t l c l ng x h i tr n th , c tc ng khng nh n i sng x hi. 2) Ngun gc ca tn gio: a) Ngun gc kinh t-x hi. Trong x hi cng sn nguyn thu, tn gio ra i do trnh l c l ng sn xut thp, km lm cho con ngi khng nm c thc ti n nh ng l c l ng t nhin, m c m thy yu ui v bt lc trc t nhin rng ln v b n, v th, h gn cho t nhin nh ng s c mnh, quyn lc to ln, thn thnh ha nhng sc mnh . l hnh th c t n t i u tin c a tn gio. Khi x hi xut hin nhng giai cp i khng, bn cnh c m gic y u u i tr c s c m nh t pht ca t nhin, con ngi li cm thy bt lc trc nhng sc mnh t pht ca x h i ho c c a m t th lc no ca x hi. Khng gii thch c ngun gc ca s phn ho giai c p v p b c bc lt, ca nhng ngu nhin, may ri, con ngi li hng ni m tin vo th gi i bn kia d i hnh th c cc tn gio.

b) Ngun gc nhn thc. nhng giai on lch s nht nh, nhn thc ca con ng i v t nhin, x hi v bn thn mnh l c gii hn. Lun c khong cch gi a ci bi t v ci ch a bi t; b i v y, tr c mt con ngi, th gii va lun l ci hiu c, va lun l ci b n. Do khng gi i thch c ci b n y nn con ngi d xuyn tc n, iu g khoa hc cha gii thch c, i u d b tn gio thay th. S xut hin v tn ti ca tn gio cn gn lin vi c i m nh n thc c a con ng i. Con ng i ngy cng nhn thc y hn, su sc hn th gii khch quan, khi qut ho thnh cc khi ni m, phm tr, quy lut. Nhng cng khi qut ho, tru tng ha n m c h o th s v t, hi n t ng c con ngi nhn thc cng c kh nng xa ri hin thc v d ph n nh sai l c hi n th c. c) Ngun gc tm l l nh hng ca yu t tm l n s ra i ca tn gio. c bi t l nh ng tr ng thi tm l tiu cc. Trong cuc sng, nhng trng thi tm l mang tnh tiu c c nh s b t h nh, au kh , n i kinh hong, s hi v.v d dn con ngi n vi tn gio mong c s an i, che ch , gip lm gi m n i kh au ca con ngi trong cuc sng hin thc. Khng ch vy, nhng trng thi tm l tch cc nh s hn hoan, vui s ng, mn nguy n v.v i khi cng c th l mt nguyn nhn dn con ngi n vi tn gio. Ngoi ra, cc y u t nh thi quen, truyn thng, phong tc, tp qun cng l nhng nguyn nhn tm l d n n s hnh thnh, duy tr v pht trin nim tin tn gio. Cu hi 18. Nguyn nhn tn ti ca tn gio trong ch ngha x hi? Nhng nguyn t c c b n ca ch ngha Mc-Lnin trong vic gii quyt vn tn gio? p. Cu tr li gm hai ln 1) Nguyn nhn tn ti ca tn gio trong ch ngha x h i a) Nguyn nhn nhn thc. Trong qu trnh xy d ng ch ngha x h i nhi u hi n t ng t nhin, x hi v ca con ngi m khoa hc cha th l gii c. Do trc nhng sc mnh t pht c a gi i t nhin v x hi m con ngi vn cha th nhn thc v ch ng c khi n m t b ph n nhn dn i tm s an i, che ch v l gii t sc mnh ca ng siu nhin. b) Nguyn nhn kinh t. Trong qu trnh xy dng ch ngha x h i, v i s t n t i c a n n kinh t nhi u thnh phn vi nhng li ch khc nhau ca cc giai cp, t ng l p x h i, v i nh ng s b t bnh ng nht nh v kinh t, chnh tr, vn ho, x hi mang n cho con ng i nh ng y u t ng u nhin, may ri, lm cho con ngi d tr nn th ng vi t t ng nh cy, cu mong vo nh ng l c l ng siu nhin. c) Nguyn nhn tm l. Tn gio l mt trong nh ng hnh thi th c x h i b o th nh t, in su vo i sng tinh thn, nh hng kh su m n np ngh, l i s ng c a m t b ph n nhn dn qua nhiu th h. V vy, d c th c nhng bin i ln lao v kinh t, chnh tr, x h i th tn gio cng khng thay i ngay theo tin ca nhng bin i kinh t -x h i m n phn nh. d) Nguyn nhn chnh tr-x hi. Tn gio c nhng i m cn ph h p v i ch ngha x h i, v i ng li, chnh sch ca Nh nc x hi ch ngha. Gi tr o c, vn ho c a tn gio p ng c nhu cu ca mt b phn nhn dn. Chnh v vy, trong mt ch ng m c nh t nh, tn gio v n c s c thu ht mnh m i vi mt b phn qun chng. ) Nguyn nhn vn ho. Trong thc t, sinh hot tn gio p ng c ph n no nhu c u vn ho tinh thn ca cng ng x hi v trong mt mc nht nh, c ngha gio d c th c c ng ng, phong cch, li sng ca c nhn trong cng ng. V vy, sinh ho t tn gio li cu n m t b ph n nhn dn xut pht t nhu cu vn ho tinh th n, tnh cm c a h . T nhng nguyn nhn trn dn n s t n ti ca tn gio trong qu trnh xy d ng ch ngha x hi. Song cng cn nhn thc c rng tn gio cng c nh ng bi n i cng v i s bi n i c a

nhng iu kin kinh t-x hi ca qu trnh ci to v xy dng x h i m i. 2) Cc nguyn tc c bn ca ch ngha Mc-Lnin trong vi c gii quyt v n tn gio a) Khc phc dn nh hng tiu cc ca tn gio trong i sng x h i g n li n v i cng cu c c i t o x hi c v xy dng x hi mi. b) Tn trng, m bo quyn t do tn ngng v khng tn ng ng c a cng dn. M i cng dn theo tn gio hoc khng theo tn gio u bnh ng tr c php lu t, u c ngha v v quy n l i nh nhau. c) Thc hin on kt gia nhng ngi theo vi nhng ng i khng theo m t tn gio no, on k t cc tn gio hp php, chn chnh, on kt ton dn t c xy d ng v b o v T qu c. Nghim c m mi hnh vi chia r v l do tn ngng, tn gio. d) Cn phn bit r hai mt chnh tr v t tng trong vi c gii quy t v n tn gio.y l vi c c n thit, bi bn thn tn gio no cng gm hai mt ny v phn bi t trnh hai khuynh h ng h u khuynh hoc t khuynh trong gii quyt vn tn gio. ) Phi c quan im lch s-c th khi gii quyt vn tn gio. nh ng th i k l ch s khc nhau, vai tr, tc ng ca tng tn gio i vi i sng x h i khng gi ng nhau. V v y, c n c quan i m lch s c th khi xem xt, nh gi v ng x i vi nhng vn c lin quan n tn gio. Cu hi 19. S ra i h thng x hi ch ngha v nhng thnh tu c a n? p. Cu tr li gm hai ln 1) S ra i v pht trin ca h thng x hi ch ngha a) Trong chin tranh th gii th II, ng Cng sn nhi u n c chu u v chu lnh o qu n chng nhn dn phi hp vi Hng qun Linx thnh m t tr n ch ng phtxt. ng C ng s n nhi u nc ng ln lnh o qun chng nhn dn v trang ginh chnh quy n thnh l p nh n c dn ch nhn dn. b) Trong thi gian 5 nm (t nm 1944 n nm 1949) chu u v chu c 13 n c do ng Cng sn lnh o bng ba phng thc ginh c chnh quy n v sau i ln ch ngha x h i. +) Phng thc ch yu da vo lc lng v trang ca nhn dn n c mnh, xy d ng cc cn c a cch mng, khi thi c n lnh o nhn dn ng ln ginh chnh quy n nh C ng ho nhn dn lin bang Nam T (1944), nc Vit Nam Dn ch cng ho (1945), Cng ho nhn dn Anbani (1946) v Cng ho nhn dn Trung Hoa (1949). +) Phng thc ch yu da vo Hng qun Linx gii phng ng th i ph i h p v trang c a nhn dn nc mnh nh Cng ho nhn dn BaLan (1945), Bungari (1946), Rummani (1948), Hunggari v Tip Khc (1946) nhng sau phi u tranh trong n i b chnh ph tr c xu t cc ph n t t s n, tr thnh nc cng ho dn ch nhn dn do ng Cng s n lnh o (Hunggari 1947; Ti p Kh c 1948) v Cng ho dn ch nhn dn Triu Tin (1948). +) Phng thc hon ton do Hng qun Linx gi i phng v Linx gip ln con ng ch ngha x hi nh Cng ho dn ch c (10/1949). Vy l sau chin tranh th gii th II, ch ngha x hi t m t n c m r ng ra 13 n c chu u v chu ; vi thng li ca cch mng dn ch Cu Ba nm 1959, n c c ng ho Cu Ba chuy n sang ch ngha x hi. Nh vy ch ngha x hi khng ch chu u, chu m cn m r ng n chu M Latinh. Ch ngha x hi tr thnh h thng t n t i song song v i h th ng t b n ch ngha. 2) Nhng thnh tu ca ch ngha x hi hin thc Tri qua hn 74 nm tn ti v pht trin, ch ngha x hi hi n th c Linx v ng u em l i nhng thnh tu to ln a) V chnh tr.Thng li ca Cch mng Thng Mi Nga nm 1917 v cc cu c cch m ng x h i ch ngha cc nc t sau chin tranh th gii th II lm thay i cn b n trong qu trnh pht

trin ca th gii, m ra mt thi i mi- thi i qu t ch ngha t b n ln ch ngha x h i. b) Vkinht. T nhng im xut pht ph bin l nn kinh t nng nghip l c hu, trnh pht tri n thp, ch sau 20 nm Linx v cc nc x hi ch ngha ng u tr thnh nh ng n c cng nghip ho, c tc pht trin cao. S ln mnh v kinh t t o i u ki n pht tri n cng nghi p quc phng, m bo cho Linx c iu kin bo v vng chc T qu c x h i ch ngha v gp phn quyt nh vo vic chin thng ch ngha pht xt trong chin tranh th gi i th hai. c) V vn ho-x hi. Xo b c giai cp bc lt, khc phc c nhng bt cng x h i, gi i phng hng trm triu ngi ra khi tnh cnh n l, ph thuc. Gii quyt cn b n n n th t nghi p v m ch, tht hc. Chm sc y t v bo him, tr cp x hi c thc hin. Pht tri n mnh m gio d c ph cp v nng cao trnh hc vn cho nhn dn. t nhi u thnh t u v v n t i nh cao trong khoa hc, vn hc, ngh thut. Vi sc mnh tng hp ca mnh, h thng x hi ch ngha c nh h ng to l n n i s ng chnh tr th gii. Ch ngha x hi tr thnh ch da ca phong tro gi i phng dn t c, phong tro bo v ho bnh th gii. Cng chnh s ln mnh ca ch ngha x h i, s pht tri n c a phong tro gii phng dn tc v cuc u tranh ca giai cp cng nhn v nhn dn lao ng nh ng th p nin 50, 60 v 70 ca th k XX buc cc nc t bn ch ngha mun t n ti phi c nh ng iu ch nh nht nh. Cu hi 20. Nguyn nhn dn n khng hong v sp ca m hnh ch ngha x h i Xvit? p. Cu tr li gm hai 1) Nguyn nhn su xa l nhng sai lm thuc v m hnh pht tri n c a ch ngha x h i Xvi t. N u nh m hnh t chc x hi da trn k hoch ho tp trung pht huy c s c m nh cho cu c chin tranh i quc v i th trong iu kin ho bnh, xy dng ch ngha x h i, m hnh ny t ra khng ph hp. C ch k hoch ho tp trung lm mt i tnh ch ng sng t o c a ng i lao ng, chm tr trong vic tip thu nhng thnh tu ca cuc cch mng khoa h c, cng ngh . Trong nh ng iu kin lch s mi, m hnh ch ngha x hi Xvit t ra khng cn ph h p, l nguyn nhn su xa lm cho x hi ch ngha lm vo khng hong dn ti sp Linx v ng u. 2) Nguyn nhn ch yu v trc tip dn n s sp Chung quy li, vn ny sinh t ni b ng cm quyn v sai l m, s phn b i c a nh ng ng i lnh o cao nht. Trong ci t, ng Cng sn Linx mc sai l m nghim tr ng v ng l i chnh tr, t tng v t chc. a) ng khng coi trng kt hp ch ngha Mc-Lnin vi thc ti n nc mnh v c i m th i i; khng coi trng vic k tha, b sung v pht trin l lun mcxt. Hoc gio i u, d p khun my mc, khng cn c vo tnh hnh mi pht trin sng t o. nh gi khng cng b ng v i l ch s , t ch ph phn sai lm ca c nhn i n ph nhn ton b lch s ca ng v Nh nc, ph nh ch x hi ch ngha, ph nh ch ngha Mc-Lnin cui cng i theo con ng ch ngha dn ch x hi. b) Ch tp trung trong ng b ph hoi, khng nhng lm cho ng m t kh nng c a b ch huy chin u m ngay mu thun trong ng cng khng gii quy t n i. Tnh quan liu, gio i u b o th rt nng n b phn lnh o cp cao ca ng v Nh nc tc ng to l n n i s ng x h i. S phn lit ng Cng sn thnh cc phe nhm chnh tr khc nhau, nhi u t ch c, ng phi chnh tr ra i u tranh ginh quyn lc chnh tr. Khuynh hng dn t c ly khai n y sinh, nh ng cu c xung t m mu xy ra to mi trng cho cc lc lng phn ng tri dy, x h i m t ph ng h ng, gy thm ho cho nhn dn. c) Lc lng phn bi trong nc tm ch da t cc chnh ph t sn bn ngoi, cc th l c ch ng

ch ngha x hi cng xem y l c hi tt thc hin di n bi n ho bnh. Chng ra s c c v li ko nhng phn t c hi, phn bi gi a v cao cc c quan ng, Nh n c a t n c theo xu hng t bn. Khi b phn lnh o ti cao lin k t v i l c l ng qu c bn ngoi th ch ngha x hi theo m hnh Xvit d dng sp . Tuy nhin, s sp ca ch ngha x hi khng th l t t y u v th c t nh ng n c x h i ch ngha khc qua ci cch i mi a t nc t ng b c thot kh i kh khn, kh ng ho ng nh Trung Quc, Vit Nam, Cu Ba. Vn l ch ci cch, ci t. i mi nh th no, cn ph i gi v ng nguyn tc no m thi. TI LIU THAM KHO 1. Nhng Nguyn l c bn ca ch ngha Mc-Lnin. Nxb. Chnh tr qu c gia, H N i, 2009; 2. B Gio dc v o to: Chng trnh mn hc Nhng nguyn l c b n c a ch ngha Mc-Lnin, ban hnh theo Quyt nh s 52/2008/Q-BGDT ngy 18/9/ 2008 c a B tr ng B Gio d c v o to; 3.B Gio dc v o to: D tho 5 Gio trnh Nhng nguyn l c b n c a ch ngha Mc-Lnin, thng 9/2008 (Ti liu Tp hun thng 10 nm 2008); 4. B Gio dc v o to: Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc-Lnin (Ti li u ph c v d y v hc Chng trnh cc mn L lun chnh tr trong cc trng i h c, cao ng). Nxb. i h c Kinh t quc dn, H Ni, 2008; 5. Hi ng Trung ng ch o bin son Gio trnh qu c gia cc b mn khoa h c Mc-Lnin, t tng H Ch Minh: Gio trnh Trit hc Mc-Lnin. Nxb. Chnh tr qu c gia, H N i, 1999; 6. Hi ng Trung ng ch o bin son Gio trnh qu c gia cc b mn khoa h c Mc-Lnin, t tng H Ch Minh: Gio trnh Kinh t chnh tr Mc-Lnin. Nxb. Chnh tr qu c gia, H N i; 7. Hi ng Trung ng ch o bin son Gio trnh qu c gia cc b mn khoa h c Mc-Lnin, t tng H Ch Minh: Gio trnh Ch ngha x hi khoa h c. Nxb. Chnh tr qu c gia, H N i; 8. H Ch Minh: Ton tp. Nxb. Chnh tr quc gia, H N i, 2002. Tr n b 12 t p; 9. C.Mc v Ph.ngghen: Ton tp. Nxb. Chnh tr qu c gia, H N i, 2004. Tr n b 50 t p; 10. V.I.Lnin: Ton tp. Nxb. Chnh tr quc gia, H N i, 2005. Tr n b 55 t p; 11. Cc nghin cu v bi ging ca cc ng nghi p. [/hide]
thayinidungbi:phamquangtung1977,10092009lc12:51.