TM TT KIN THC NG VN 9

( Ti liu n thi vo lp 10 )

Mc lc

STT 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23

Ni dung Ni dung n tp vn hc Trung i Ngi con gi Nam Xng Chuyn c trong ph cha Trnh Hong L Nht thng ch Truyn Kiu Lc Vn Tin Ni dung n tp th hin i Vit Nam ng ch Bi th v tiu i xe khng knh on thuyn nh c Bp la nh trng Con c Ma xun nho nh Ving lng Bc Sang thu Ni vi con Ni dung n tp truyn hin i Lng Lng l Sa Pa Chic lc ng Nhng ngi sao xa xi Bn qu

Trang

Phn I: Ni dung n tp vn hc trung i Bng h thng cc tc gi, tc phm vn hc trung i hc lp 9

TT 1 Tn on Tn tc gi Ni dung ch yu - Khng nh v p tm hn truyn thng ca ngi ph n Vit Nam. Ngh thut ch yu - Truyn truyn k vit bng ch Hn. - Kt hp nhng yu t hin thc v

trch Chuyn ng- Nguyn D i con gi (TK16) Nam Xng 16 trong 20

truyn truyn k mn lc. Mn ct truyn V chng Trng Chuyn c trong ph cha Trnh Vit khong u i Nguyn (u TK XIX) Hi th 14 ca Hong L nht thng tr Phn nh giai on lch s y bin ng ca XHPKVN cui TK XVIII

Phm nh H (TL 18)

Ng Gia Vn Phi (Ng Th Ch, Ng Th Du TK 18)

Truyn Kiu Nguyn Du u TK XIX. (TK 18-19) Mn ct truyn Kim Vn Kiu ca Trung Quc Ch em Thu Kiu Nguyn Du (TK 18-19)

Cnh ngy xun

Nguyn Du (TK 18-19)

Kiu lu

Nguyn Du

- Nim cm thng s yu t k o, phn bi kch ca h d- hoang ng vi i ch phong kin. cch k chuyn, xy dng nhn vt rt thnh cng. i sng xa hoa v Tu bt ch Hn, ca bn vua cha, ghi chp theo cm quan li phogn kin hng s vic, cu thi vua L, cha chuyn con ngi Trnh suy tn ng thi mt cch c th, chn thc, sinh ng. - Hnh nh anh hng - Tiu thuyt lch dn tc Quang Trung s chng hi vit Nguyn Hu vi chin bng ch Hn. cng thn tc v i - Cch k chuyn i ph qun Thanh nhanh gn, chn ma xun 1789. lc s vic, khc - S thm hi ca ho nhn vt ch qun tng Tn S yu qua hnh Ngh v s phn bi ng v li ni. t ca vua ti L Chiu Thng phn nc hi dn. Cuc i v tnh cch - Gii thiu tc gi, Nguyn Du, vai tr v tc phm. Truyn v tr ca ng trong th Nm, lc bt. lch s vn hc Vit - Tm tt ni dung Nam. ct chuyn, s lc gi tr ni dung v ngh thut (SGK) Trn trng ngi ca v Ngh thut c l p ca ch em Thu c in ly thin Kiu. V p ton nhin lm chun bch ca nhng thiu mc t v p n phong kin. Qua con ngi. Khc ho d cm v kip r nt chn dung ngi ti hoa bc mnh. ch em Thu Kiu. - Th hin cm hng nhn vn vn Nguyn Du Bc tranh thin nhin, T cnh thin nhin l hi ma xun ti bng nhng t p, trong sng. ng, hnh nh giu cht to hnh. Cnh ng c n - Miu t ni tm

Ngng Bch

M Gim Sinh mua Kiu

Lc Vn Tin cu Kiu Nguyt Nga

Lc Vn Tin gp nn

bun ti v tm lng thu chung, hiu tho rt ng thng, ng trn trng ca Thu Kiu Nguyn Du - Bc trn bn cht (TK 18-19) con bun xu xa, tin ca M Gim Sinh. - Hon cnh ng thng ca Thu Kiu trong cn gia bin. - T co x hi phong kin, ch p ln sc ti, nhn phm ca ngi ph n. Nguyn - Vi nt v cuc i, nh Chiu s nghip, vai tr ca (TK19) Nguyn nh Chiu trong lch s vn hc VN. - Tm tt ct chuyn LVT. - Kht vng hnh o gip i sng ca tc gi, khc ho nhng phm cht p ca hai nhn vt : LVT ti ba, dng cm, trng ngha, khinh ti ; KNN hin hu, nt na, n tnh. Nguyn - S i lp gia nh Chiu thin v c, gia (TK 19) nhn cch cao c v nhng toan tnh thp hn. - Thi , tnh cm v lng tin ca tc gi i vi nhn dn lao ng.

(TK 18-19)

nhn vt thnh cng nht. - Bt php t cnh ng tnh tuyt bt. Ngh thut k chuyn kt hp vi miu t ngoi hnh, c ch v ngn ng i thoi khc ho tnh cch nhn vt (M Gim Sinh).

- L truyn th Nm, mt trong nhng tc phm xut sc ca NC c lu truyn rng ri trong nhn dn. - Ngh thut k chuyn, miu t rt gin d, mc mc, giu mu sc Nam B.

- Ngh thut k chuyn kt hp vi t nhn vt qua hnh ng, ngn ng, li th giu cm xc, bnh d, dn d, giu mu sc Nam B.

Chuyn ngi con gi Nam Xng (Trch Truyn k mn lc - Nguyn D) A. Kin thc c bn I. Tc gi: - Nguyn D (cha r nm sinh, nm mt), qu Hi Dng. - Nguyn D sng vo na u th k XVI, l thi k Triu nh nh L bt u khng hong, cc tp on phong kin L, Mc, Trnh tranh ginh quyn lc, gy ra nhng cuc ni chin ko di. - ng hc rng, ti cao nhng ch lm quan mt nm ri co v, sng n dt vng ni Thanh Ho. l cch phn khng ca nhiu tri thc tm huyt ng thi. II. Tc phm: 1. Xut x: Chuyn ngi con gi Nam Xng l truyn th 16 trong s 20 truyn nm trong tc phm ni ting nht ca Nguyn D Truyn k mn lc. Truyn c ngun gc t mt truyn c dn gian trong kho tng c tch Vit Nam V chng Trng. 2. Th loi: Truyn truyn k mn lc (ghi chp tn mn nhng truyn k l vn c lu truyn). Vit bng ch Hn. 3. Ch : Qua cu chuyn v cuc i v ci cht thng tm ca V Nng, Chuyn ngi con gi Nam Xng th hin nim thng cm i vi s phn oan nghit, ng thi ca ngi v p truyn thng ca nhng ph n Vit Nam di ch phong kin. 4. Tm tt: V Th Thit (V Nng) l ngi ph n nhan sc, c hnh. Chng nng l Trng Sinh phi i lnh sau khi ci t lu. Nng nh, mt mnh va nui con nh va chm sc m chng au m ri lm ma chu o khi b mt. Trng Sinh tr v, nghe li con, nghi v tht tit nn nh ui i. V Nng ut c gieo mnh xung sng Hong Giang t vn, c thn Ra Linh Phi v cc tin n cu. Sau Trng Sinh mi bit v b oan. t lu sau, V Nng gp Phan Lang, ngi cng lng cht ui c Linh Phi cu. Khi Lang tr v, V Nng nh gi chic hoa vng nhn chng Trng lp n gii oan cho nng. Trng Sinh nghe theo, V Nng n hin gia dng, ni vng vo b li t t ri bin mt. 5. B cc: 3 on - on 1:... ca mnh: Cuc hn nhn gia Trng Sinh v V Nng, s xa cch v chin tranh v phm hnh ca nng trong thi gian xa cch. - on 2: ... qua ri: Ni oan khut v ci cht bi thm ca V Nng. - on 3: Cn li: Cuc gp g gia V Nng v Phan Lang trong i Linh Phi. V Nng c gii oan. III. Gi tr ni dung ca tc phm: (Gi tr hin thc v gi tr nhn o su sc) 1. Gi tr hin thc: - Chuyn phn nh hin thc x hi phong kin bt cng vi ch nam quyn, ch p s phn ngi ph n (i din l nhn vt Trng Sinh). - Phn nh s phn con ngi ch yu qua s phn ph n: chu nhiu oan khut v b tc. - Phn nh x hi phong kin vi nhng cuc chin tranh phi ngha lm cho cuc sng ca ngi dn cng ri vo b tc.

2. Gi tr nhn o: a. Ca ngi nhng phm cht tt p ca ngi ph n Vit Nam thng qua nhn vt V Nng Tc gi t nhn vt V Nng vo nhng hon cnh khc nhau bc l i sng v tnh cch nhn vt. Ngay t u, nng c gii thiu l tnh thu m, nt na, li thm t dung tt p. Chng Trng cng bi mn ci dung hnh y, nn mi xin vi m trm lng vng ci v. Cnh 1: Trong cuc sng v chng bnh thng, nng lun gi gn khun php nn d chng nng a nghi, i vi v phng nga qu sc nhng gia nh cha tng phi bt ho. Cnh 2: Khi tin chng i, V Nng rt chn ru y, dn d chng nhng li tnh ngha m thm. Nng chng dm mong vinh hin m ch cu cho chng khi v mang theo c hai ch bnh yn, th l ri. V Nng cng thng cm cho nhng ni gian lao, vt v m chng s phi chu ng. V xc ng nht l nhng li tm tnh v ni nh nhung, trng ch khc khoi ca mnh khi xa chng. Nhng li vn tng nhp, tng nhp bin ngu nh nhp p tri tim nng - tri tim ca ngi v tr kht khao yu thng ang thn thc lo u cho chng. Nhng li so thm vo lng ngi, khin ai ai cng xc ng a hai hng l. Cnh 3: Ri n khi xa chng, nng cng chng t v bc l nhiu phm cht ng qu. Trc ht, nng l ngi v ht mc chung thu vi chng. Ni bun nh chng v v, ko di qua nm thng. Mi khi thy bm ln y vn cnh vui ma xun hay my che kn ni cnh bun ma ng, nng li chn ni bun gc b chn tri nh ngi i xa. ng thi, nng l ngi m hin, ht lng nui dy, chm sc, b p cho a con trai nh s thiu vng tnh cha. Bng chng chnh l chic bng phn sau cu chuyn m nng vn bo l cha n. Cui cng, V Nng cn bc l c tnh hiu tho ca ngi con du, tn tnh chm sc m chng gi yu, m au. Nng lo chy cha thuc thang cho m qua khi, thnh tm l bi thn pht, bi yu t tm linh i vi ngi xa l rt quan trng. Nng lc no cng du dng, ly li ngt ngo khn kho, khuyn ln. Li trng tri cui cng ca b m chng nh gi cao cng lao ca V Nng i vi gia nh: Xanh kia quyt chng ph con, cng nh con chng ph m. Thng thng, nht l trong x hi c, mi quan h m chng con du l mi quan h cng thng, phc tp. Nhng trc ngi con du ht mc hin tho nh V Nng th b m Trng Sinh khng th khng yu mn. Khi b mt, V Nng ht li thng xt, phm vic ma chay t l, lo liu nh i vi cha m mnh. C th ni, cuc i V Nng tuy ngn ngi nhng nng lm trn bn phn ca ngi ph n: mt ngi v thu chung, mt ngi m thng con, mt ngi du hiu tho. bt k mt cng v no, nng cng lm rt hon ho. Cnh 4: Khi b chng nghi oan, nng tm mi cch xo b ng vc trong lng Trng Sinh. + li ni u tin, nng ni n thn phn mnh, tnh ngha v chng v khng nh tm lng chung thu trong trng ca mnh. Cu xin chng ng

nghi oan, ngha l nng c gng hn gn, cu vn hnh phc gia nh ang c nguy c tan v. + li ni th hai trong tm trng bt c d, V Nng by t ni tht vng khi khng hiu v sao b i x tn nhn, bt cng, khng c quyn t bo v mnh, thm ch khng c quyn c bo v bi nhng li bin bch, thanh minh ca hng xm lng ging. Ngi ph n ca gia nh mt i hnh phc gia nh, th vui nghi gia nghi tht . Tnh cm n chic thu chung nng dnh cho chng b ph nhn khng thng tic. Gi y bnh ri trm gy, my tnh ma tan, sen r trong ao, liu tn trc gi, khc tuyt bng hoa rng cung, ku xun ci n la n, nc thm bun xa, c ni nh ch chng m ho trc y cng khng cn. Vy th cuc i cn g ngha na i vi ngi v tr khao kht yu thng y? + Chng cn g c, ch c ni tht vng tt cng, au n ch bi cuc hn nhn khng cn cch no hn gn ni, m nng th phi chu oan khut ty tri. B dn n bc ng cng, sau mi c gng khng thnh, V Nng ch cn bit mn dng nc Hong Giang ra ni oan nhc . Nng tm gi chay sch mong dng nc mt lm du i tc gin trong lng, khin nng suy ngh tnh to hn khng hnh ng bng bt. Nhng nng vn khng thay i quyt nh ban u, bi chng cn con ng no khc cho ngi ph n bt hnh ny. Li than ca nng trc tri cao sng thm l li nguyn xin thn sng chng gim cho ni oan khut cng nh c hnh ca nng. Hnh ng trm mnh l hnh ng quyt lit cui cng, cht cha ni tuyt vng ng cay nh ng cng i theo s ch o ca l tr. + c cc tin n cu, nng sng di thu cung v c i x tnh ngha. Nng ht sc cm kch n cu mng ca Linh Phi v cc tin n cung nc. Nhng nng vn khng ngui ni nh cuc sng trn th cuc sng nghit ng y nng n ci cht. V Nng vn l ngi v yu chng, ngi m thng con, vn nng lng nhung nh qu hng, m phn cha m, ng thi vn khao kht c tr li danh d. Bi vy m nng hin v khi Trng Sinh lp n gii oan. Th nhng cm n c ca Linh Phi, th sng cht cng khng b , V Nng khng quay tr v trn gian na. Tm li: V Nng l mt ngi ph n xinh p, nt na, hin thc li m ang, tho vt, th knh m chng rt mc hiu tho, mt d thu chung vi chng, ht lng vun p cho hnh phc gia nh. Nng l ngi ph n hon ho, l tng ca mi gia nh, l khun vng thc ngc ca mi ngi ph n. Ngi nh nng xng ng c hng hnh phc trn vn, vy m li phi cht oan ung, au n. b. V sao V Nng phi cht oan khut? T em cm nhn c iu g v thn phn ngi ph n di ch phong kin? Nhng duyn c khin cho mt ngi ph n c hnh nh V Nng khng th sng m phi cht mt cch oan ung: - Nguyn nhn trc tip: do li ni ngy th ca b n. m m, ngi bun di ngn n khuya, V Nng thng tr bng mnh m bo l cha n . Vy nn n mi ng nhn l cha mnh, khi ngi cha tht ch v th khng chu nhn v cn v tnh a ra nhng thng tin khin m b oan. - Nguyn nhn gin tip:

+ Do ngi chng a nghi, hay ghen. Ngay t u, Trng Sinh c gii thiu l ngi a nghi, i vi v phng nga qu sc , li thm khng c hc. chnh l mm mng ca bi kch sau ny khi c bin c xy ra. Bin c l vic Trng Sinh phi i lnh xa nh, khi v m mt. Mang tm trng bun kh, chng b a con ln ba i thm m m, a tr li quy khc khng chu nhn cha. Li ni ngy th ca a tr lm au lng chng: hay! Th ra ng cng l cha ti ? ng li bit ni, ch khng nh cha ti trc kia, ch nn thin tht Trng Sinh gn hi a b li a thm nhng thng tin gay cn, ng nghi : C mt ngi n ng m no cng n (hnh ng ln lt che mt thin h), m n i cng i, m ng ngi cng ngi (hai ngi rt qun qut nhau), chng bao gi b n c (ngi ny khng mun s c mt ca a b). Nhng li ni tht th ca con lm thi bng ln ngn la ghen tung trong lng Trng Sinh. + Do cch c x h , thi ph phng, th bo ca Trng Sinh. L k khng c hc, li b ghen tung lm cho m mt, Trng Sinh khng bnh tnh, sng sut phn tch nhng iu phi l trong li ni con tr. Con ngi c on y vi vng kt lun, inh ninh l v h. Chng b ngoi tai tt c nhng li bin bch, thanh minh, thm ch l van xin ca v. Khi V Nng hi ai ni th li giu khng k li con. Ngay c nhng li bnh vc ca h hng, lng xm cng khng th ci b oan khut cho V Nng. Trng Sinh b qua tt c nhng c hi cu vn tn thm kch, ch bit la ln cho h gin. Trng Sinh lc y khng cn ngh n tnh ngha v chng, cng chng quan tm n cng lao to ln ca V Nng i vi gia nh, nht l gia nh nh chng. T y c th thy Trng Sinh l con ca ch nam quyn bt cng, thiu lng tin v thiu tnh thng, ngay c vi ngi thn yu nht. + Do cuc hn nhn khng bnh ng , V Nng ch l con nh k kh, cn Trng Sinh l con nh ho ph. Thi tn t, r rng ca Trng Sinh i vi V Nng phn no th hin quyn th ca ngi giu i vi ngi ngho trong mt x hi m ng tin bt u lm en bc thi i. + Do l gio h khc, ph n khng c quyn c ni, khng c quyn c t bo v mnh. Trong l gio y, ch trinh l ch quan trng hng u; ngi ph n khi b mang ting tht tit vi chng th s b c x hi ht hi, ch cn mt con ng cht t gii thot. + Do chin tranh phong kin gy nn cnh sinh ly v cng gp phn dn n cnh t bit. Nu khng c chin tranh, Trng Sinh khng phi i lnh th V Nng khng phi chu ni oan ty tri dn n ci cht thng tm nh vy. Tm li: Bi kch ca V Nng l mt li t co x hi phong kin xem trng quyn uy ca k giu c v ca ng i n ng trong gia nh, ng thi by t nim cm thng ca tc gi i vi s phn oan nghit ca ng i ph n. Ngi ph n c hnh y khng nhng khng c bnh vc, tr che m li cn b i x mt cch bt cng, v l; ch v li ni th ngy ca a tr v v s h , v phu ca anh chng hay ghen tung m n ni phi kt liu cuc i mnh. IV. Gi tr ngh thut: 1. Mt s nt ngh thut c sc ca Chuyn ngi con gi Nam Xng - Xy dng tnh hung truyn c o, c bit l chi tit chic bng. y l s khi qut ho tm lng, s ng nhn v s hiu lm ca tng nhn vt. Hnh

nh ny hon thin thm v p nhn cch ca V Nng, ng thi cng th hin r nt hn s phn bi kch ca V N ng ni ring v ngi ph n Vit Nam ni chung. - Ngh thut dng truyn. Dn dt tnh hung truyn hp l. Chi tit chic bng l u mi cu chuyn li ch xut hin mt ln duy nht cui truyn, to s bt ng, bng hong cho ngi c v tng tnh bi kch cho cu chuyn. - C nhiu s sng to so vi ct truyn c tch V chng Trng bng cch sp xp thm bt chi tit mt cch c o. - Ngh thut xy dng nhn vt : Nhn vt c xy dng qua li ni v hnh ng. Cc li trn thut v i thoi ca nhn vt s dng nhiu hnh nh c l nhng vn khc ho m nt v chn tht ni tm nhn vt. - S dng yu t truyn k (k o) lm ni bt gi tr nhn o ca tc phm . Yu t k o, hoang ng lm cu chuyn va thc va m, va c hu va khng c hu, lm hon chnh v p ca V Nng. - Kt hp cc phng thc biu t: T s + biu cm (tr tnh) lm nn mt ng vn xui t s cn sng mi vi thi gian. 2. ngha ca chi tit k o * Cc chi tit k o trong cu chuyn: - Phan Lang nm mng ri th ra. - Phan Lang gp nn, lc vo ng ra, gp Linh Phi, c cu gip; gp li V Nng, c s gi ca Linh Phi r ng nc a v dng th. - V Nng hin v trong l gii oan trn bn Hong Giang gia lung linh, huyn o ri li bin i mt. * Cch a cc chi tit k o: - Cc yu t ny c a vo xen k vi nhng yu t thc v a danh, v thi im lch s, nhng chi tit thc v trang phc ca cc m nhn, v tnh cnh nh V Nng khng ngi chm sc sau khi nng mt... Cch thc ny lm cho th gii k o lung linh, m h tr nn gn vi cuc i thc, lm tng tin cy, khin ngi c khng cm thy ng ngng. * ngha ca cc chi tit k o: - Cch kt thc ny lm nn c trng ca th loi truyn truyn k. - Lm hon chnh thm nt p vn c ca V N ng: nng tnh, nng ngha, quan tm n chng con, phn m t tin, khao kht c phc hi danh d. - To nn mt kt thc phn no c hu cho cu chuyn. - Th hin v c m, v l cng bng ci i ca nhn dn ta. - Chi tit k o ng thi cng khng lm mt i tnh bi kch ca cu chuyn. V Nng tr v m vn xa cch gia dng bi nng v chng con vn m d ng chia la i ng, hnh phc vnh vin ri xa. Tc gi a ngi c vo gic chim bao ri li ko chng ta sc tnh gic m - gic m v nhng ngi ph n c hnh vn ton. Sng khi gii oan tan i, ch cn mt s thc cay ng: ni oan ca ngi ph n khng mt n trng no gii ni. S n hn mun mng ca ngi chng, n cu siu ca tn gio u khng cu vn c ngi ph n. y l gic m m cng l li cnh tnh ca tc gi. N li d v ngm ngi trong lng ngi c v l bi hc thm tha v gi gn hnh phc gia nh.

-> Yu cu tr li ngn gn, gii thch r yu cu ca bi; cc c s lin kt cht ch; trnh by r rng, mch lc. Truyn c trong ph cha trnh (Trch V Trung Tu Bt) A. Kin thc c bn I. Tc gi: - Tc gi Phm nh H (1768 1839) tn ch l Tng Nin hoc Bnh Trc, hiu ng D Tiu, tc gi l Chiu H, ngi lng an Loan, huyn ng An, tnh Hi Dng (nay l x Nhn Quyn, huyn Bnh Giang, tnh Hi Dng). - ng sng vo thi bui t nc lon lc nn mun n c. n thi Minh Mng nh Nguyn, vua vi ng ra lm quan, ng my ln t chc, ri li b triu ra. - Phm nh H li nhiu cng trnh bin son kho cu c gi tr thuc cc lnh vc: vn hc, trit hc, lch s, a l... tt c u bng ch Hn. II. Tc phm: 1. ngha nhan : V trung tu bt (tu bt vit trong nhng ngy ma) 2. Th loi: Tc phm gm : 88 mu chuyn nh, vit theo th tu bt, hiu theo ngha l ghi chp tu hng, tn mn, khng cn h thng, kt cu g. ng bn v cc th l nghi, phong tc, tp qun... ghi chp nhng vic xy ra trong x hi lc , vit v mt s nhn vt, di tch lch s, kho cu v a d, ch yu l vng Hi Dng qu ng. Tt c nhng ni dung y u c trnh by gin d, sinh ng v rt hp dn. Tc phm chng nhng c gi tr vn chng c sc m cn cung cp nhng ti liu qu v s hc, a l, x hi hc. 3. Hon cnh: Tc phm c vit u i Nguyn (u th k XIX) 4. Khi qut gi tr ni dung v ngh thut ca on trch: * Gi tr ni dung: Chuyn c trong ph cha Trnh phn nh i sng xa hoa ca vua cha v s nhng nhiu ca bn quan li thi L - Trnh. * Gi tr ngh thut : Phm nh H thnh cng th loi tu bt, s ghi chp chn thc, sinh ng, giu cht tr tnh. Cc chi tit miu t chn lc, t gi, giu sc thuyt phc, t cnh p t m nhng li nhum mu sc u m, mang tnh d bo. Ging iu tc gi gn nh khch quan nhng cng kho lo th hin thi ln n bn vua quan qua th php lit k. B. Phn tch vn bn 1. Thi n chi xa x ca cha Trnh v cc quan li hu cn c miu t nh th no? a) Thi n chi xa x, xa hoa ca vua cha v s nhng nhiu ca bn quan li thi L Trnh c Phm nh H miu t rt c th, sinh ng . Cuc sng ca cha l cuc sng giu sang n tt nh. - Cha cho xy nhiu cung in, n i khp mi ni, tho thch chi n uc ngm cnh p, thch bit bao nhiu cho va, v vy vic xy dng nh i c lin min, hao tin, tn ca. - Cha by ra nhiu cuc do chi tn km cc li cung (cung in lu i xa kinh thnh). Nhng cuc do chi ca cha Ty h c miu t t m: Din ra thng xuyn thng ba bn ln, huy ng rt nhiu ngi hu h binh lnh dn hu bn mt h m H Ty th rt rng. Khng ch l do choi n thun, m cn l nghi l tip n tng bng, c o, nhng tr chi l lng (t chc hi ch, cho

10

quan ni thn ci trang thnh n b by bn hng), cha Trn Quc, ni linh thing ca pht gio cng tr thnh ni ho nhc cua rbn nhc cng cung nh. - Dng quyn lc tm v c p ly cc ca qu trong thin h nh trn cm d th, c mc qui thch... (chim qu, th l, cy c th, nhng hn c hnh dng k l, chu hoa, cy cnh) v t im cho ni ca cha. * Tc gi chn mt cnh in hnh ca cuc cp ot y l cnh lnh trng tr mt cy a c th v ph cha (y l mt chi tit tiu biu lm r ch ). Tc gi miu t k lng, cng phu bng nhng t ng sng ng, mt ging vn tht nng n: Cy a to, cnh l rm r, c rc qua sng... nh mt cy c th mc trn u non hc , r n vi trng, phi mt c binh mi khing ni, li c bn ngi i km, u cm gm nh thanh la c thc qun lnh khing i cho u tay. Ngi vit tu bt, danh nho Phm nh H a ra nhng s vic c th, chn thc v khch quan, khng bnh lun m cc hnh nh, chi tit hin ln y n tng. Nhng chi tit k, t chn thc cho thy ph cha l ni by ra nhng tr chi tn km v ht sc l bch. phc v cho s n chi y th tin ca, cng sc, m hi nc mt v thm ch c mng sng ca nhn dn phi hao tn bit bao nhiu m k. b) n tng nht l cnh m ni vn nh cha qua on vn Mi khi m thanh cnh vng, ting chim ku, vn ht ran khp bn b, hoc na m n o nh trn ma sa gi tp, v t tan n, k thc gi bit l triu bt tng. Cnh c miu t l cnh thc nhng m thanh li gi cm gic gh rn tr c mt ci g tan tc, au thng nh khng phi trc cnh p yn tnh, phn thc. triu bt tng tc l im g, im chng lnh. Hnh nh n d t cnh bt thng ca m thanh cnh vng nh bo trc s suy vong tt yu ca mt triu i ch bit chm lo n chuyn n chi hng lc trn m hi, nc mt v c xng mu ca dn lnh. Cm xc ch quan ca tc gi n y mi c b l. 2. S tham lam nhng nhiu ca bn quan li hu cn trong ph cha - Thi cha Trnh Sm, bn quan li hu cn trong ph cha rt c sng i, bi chng c th gip cha c lc trong vic by cc tr n chi, hng lc. Do th, chng cng th nh cha m honh hnh, tc oai, tc qui trong nhn dn. - phc v cho s hng lc y, cha cng nh cc quan tr thnh nhng k cp ngy. Chng ra sc honh hnh trn lt khp ni trong thnh tm vt, cy ci p, con th cp v trang tr cho ph cha lng ly xa hoa : bao nhiu loi trn cm d th, c mc qui thch, chu hoa cy cnh chn dn gian, cha u sc thu ly trong ph, tu ch im xuyt by v ra hnh ni non b, trng nh bn b u non Cha c nhng vt qu y th bao ngi dn b n cp trng trn. Bn quan li thng mn gi b mng, ngoi d dm, d xem nh no c vt qu th bin vo hai ch phng th, em cho ngi n ly phng i. Ri va n cp va la lng, chng cn do giu vt ca phng do ly tin ca dn. Ngi dn va b cp vt qu va b i tin, c khi li cn phi t tay ph hu nhng th mnh chm sc, nui trng trnh khi tai v. Cn bn hon quan i vi cha th c thng, c khen, c thng quan tin chc, bng lc nch y ti, mt cng m li c i ng.

11

- on vn cui l chi tit k rt tht v gia nh ca chnh tc gi: b m ca tc gi phi sai cht i mt cy l v hai cy lu qu, rt p trong vn nh mnh trnh tai v. y khng ch l iu tc gi mt thy tai nghe m cn l iu ng tri qua, nn rt c sc thuyt phc. Cm xc ca tc gi (thi bt bnh, ph phn) cng c gi gm mt cch kn o qua . 3. Theo em th vn tu bt trong bi c g khc vi th truyn m cc em hc tit trc (Chuyn ngi con gi Nam Xng). Ging nhau: u thuc th loi vn xui trung i Khc nhau:
Th loi truyn Th loi tu bt

- Hin thc ca cuc sng c thng qua s phn con ngi c th, cho nn thng c ct truyn v nhn vt. - Ct truyn c trin khai, nhn vt c khc ho nh mt h thng chi tit ngh thut phong ph, a dng bao gm chi tit s kin, xung t, chi tit ni tm, ngoi hnh ca nhn vt, chi tit tnh cch... thm ch c nhng chi tit tng, hoang ng.

- Nhm ghi chp v nhng con ngi, nhng s vic c th, c thc, qua tc gi bc l cm xc, suy ngh, nhn thc, nh gi ca mnh v con ngi v cuc sng. - S ghi chp y l tu theo cm hng ch quan, c th tn mn, khng cn g b theo h thng, kt cu g, nhng vn tun theo mt t tng cm xc ch o (V d: Thi ph phn thi n chi xa x v t nhng nhiu nhn dn dn ca bn vua cha v l quan li hu cn). - Li ghi chp ca ty bt giu cht tr tnh hn cc loi ghi chp khc (nh bt k, k s).

4. Trnh by cm nhn ca em v tnh trng ca t nc ta thi vua L - cha Trnh? - Cnh vt trong ph cha l cnh xa hoa, lng ly, bng by, im xuyt by th. - i km vi cnh xa hoa nh th th cuc sng trong ph cng rt bng by, cha chi cc loi chn cm d th, c mc qui thch, chu hoa cy cnh chn dn gian. ng l c tri Nam sang nht l y (L Hu Trc). Cuc sng y vng gi, thm nghim, y quyn uy nhng k thc gi bit l triu bt thng, bo trc s suy vng sp tt yu ca mt triu i ch bit n chi, khng lo ngh g cho nhn dn. - Con ngi trong ph cha a dng, nhng phn ln l nhng k n chi, hoang dm v , v trch nhim thm ch l v lng tm, khng cn nhn tnh. Chng ch bit n cp ca dn nch cho y ti, tho ci th vui chi n uc hay chi chu hoa cy cnh ca mnh. -> T y c th thy rng thi i phong kin L Trnh l thi i thi nt, mc rung. Vua v quan u ch lo vui chi, lo by tr nhng tr l lng, kch cm v v cng tn km, quan th nnh ht, cp ca dn v dng cho cha ; cha

12

th mi hng th cuc sng xa hoa, ph qu. Cn nhn dn h khng ch chu i chu kh m cn phi chu m c bi b bc lt, b n c p trng trn tin bc v nhng m h yu qu, nng niu. Triu i y sp l mt l t nhin khng th trnh khi.

13

Hong L nht thng CH Ng Gia Vn Phi A. Kin thc c bn I. Tc gi: Ng Gia Vn Phi: mt nhm tc gi dng h Ng Th, lng T Thanh Oai, nay thuc huyn Thanh Oai, tnh H Ty, trong hai tc gi chnh l

14

Ng Th Ch (1753-1788), lm quan thi L Chiu Thng, v Ng Th Du (17721840), lm quan di chiu nh Nguyn. II. Tc phm: 1. Nhan : Hong L nht thng ch vit bng ch Hn ghi chp v s thng nht ca vng triu nh L vo thi im Ty Sn dit Trnh, tr li Bc H cho vua L. N khng ch dng li s thng nht ca vng triu nh L, m cn c vit tip, ti hin mt giai on lch s y bin ng ca x hi phong kin Vit Nam vo 30 nm cui th k XVIII v my nm u th k XIX. Cun tiu thuyt c tt c 17 hi. 2. Th loi: (ch l mt li vn ghi chp s vt, s vic). Cng c th xem Hong L nht thng ch l mt cun tiu thuyt lch s vit theo li chng hi. 3. Hon cnh: hi th 14, vit v s kin Quang Trung i ph qun Thanh. 4. Khi qut ni dung v ngh thut - Ni dung: Vi quan im lch s ng n v nim t ho dn tc, cc tc gi Hong L nht thng ch ti hin chn thc hnh nh ngi anh hng dn tc Nguyn Hu qua chin cng thn tc i ph qun Thanh, s thm hi ca qun tng nh Thanh v s phn bi t ca vua ti L Chiu Thng. - Ngh thut: K chuyn xen k miu t mt cch sinh ng c th, gy c n tng mnh. 5. i v b cc: * i : on trch miu t chin thng ly lng ca vua Quang Trung, s thm bi nhc nh ca qun tng nh Thanh v s phn l vua quan phn nc, hi dn. * B cc: 3 on - on 1: (t u n hm y nhm vo ngy 25 thng chp nm Mu Thn (1788)): c tin bo qun Thanh chim Thng Long, Bc Bnh Vng Nguyn Hu ln ngi hong v thn chinh cm qun dp gic. - on 2: (Vua Quang Trung t mnh c sut i binh... vua Quang Trung tin binh n Thng Long, ri ko vo thnh ): Cuc hnh qun thn tc v chin thng ly lng ca vua Quang Trung. - on 3: (Li ni, Tn S Ngh v vua L... cng ly lm xu h ): S i bi ca qun tng nh Thanh v tnh trng thm bi ca vua ti L Chiu Thng. 6. Tm tt hi 14 Hong L nht thng ch - Trc th mnh ca gic, qun Ty Sn Thng Long, rt qun v Tam ip v cho ngi vo Ph Xun cp bo vi Nguyn Hu. - Nhn c tin ngy 24/11, Nguyn Hu lin t chc li lc lng chia qun lm hai o thu - b. - Ngy 25 thng Chp, lm l ln ngi ly hiu l Quang Trung, trc tip ch o hai o qun tin ra Bc. - Ngy 29 thng Chp, qun Ty Sn ra n Ngh An, Quang Trung cho dng li mt ngy, tuyn thm hn 1 vn tinh binh, m mt cuc duyt binh ln. - Ngy 30, qun ca Quang Trung ra n Tam ip, hi cng S v Ln. Quang Trung khng nh : Chng qu mi ngy c th ui c ngi Thanh. Cng trong ngy 30, gic gi cha yn, binh ao hy cn m ng ngh n k sch xy dng t nc mi nm sau chin tranh. ng cn m tic khao qun, ngm

15

hn mng 7 s c mt thnh Thng Long m tic ln. Ngay m , ngha qun li tip tc ln ng. Khi qun Ty Sn ra n sng Thanh Quyt gp m do thm ca qun Thanh, Quang Trung ra lnh bt ht khng st mt tn. - Rng sng ngy 3 Tt, ngha qun b mt bao vy n H Hi v dng mu qun Thanh u hng ngay, h n d dng. - Rng sng ngy mng 5 Tt, ngha qun tn cng n Ngc Hi. Qun gic chng tr quyt lit, dng ng phun khi la ra nhm lm ta ri lon, nhng gi li i chiu thnh ra chng t hi mnh. Cui cng, qun Thanh phi chu u hng, thi th in chu Sm Nghi ng tht c t t. - Tra mng 5 Tt, Quang Trung dn u on qun thng trn tin vo Thng Long. m tn qun ca gic tm v pha Yn Duyn gp phc binh ca ta, trn theo ng Vnh Kiu li b qun voi i ng dn xung m Mc giy xo, cht hng vn tn. Mt s chy ln cu phao, cu phao t, xc ngi nga cht lm tc c khc sng Nh H. Mng 4 Tt nghe tin qun Ty Sn tn cng, Tn S Ngh v L Chiu Thng vi v b ln bin gii pha bc. Khi gp li nhau, Ngh c v xu h nhng vn huynh hoang. C hai thu nht tn qun, ko v t Bc. B. Phn tch vn bn I. Cm nhn ca em v v p ca hnh tng ngi anh hng o vi Quang Trung qua hi th 14 ca tc phm Hong L nht thng ch ca Ng Gia Vn Phi. Dn chi tit I. M bi : - Hong L nht thng ch l mt cun tiu thuyt lch s bng ch Hn c vit theo th chng hi do nhiu tc gi trong Ng Gia Vn Phi (Ng Th Ch, Ng Th Du...) sng tc. y l mt bc tranh su rng va phn nh c s thi nt, suy tn ca triu nh L Trnh, va phn nh c s pht trin ca phong tro Ty Sn. - Trong hi th 14 ca tc phm, hnh tng ngi anh hng Quang Trung hin ln tht cao p vi kh phch ho hng, tr tu sng sut v ti thao lc hn ngi. II. Thn bi: 1. Trc ht Quang Trung l mt con ngi hnh ng mnh m quyt on: - T u n cui on trch, Nguyn Hu lun lun l con ngi hnh ng mt cch xng xo, nhanh gn c ch ch v rt qu quyt. - Nghe tin gic nh chim n tn Thng Long mt c mt vng t ai rng ln m ng khng h nao nng nh thn chinh cm qun i ngay. - Ri ch trong vng hn mt thng, Nguyn Hu lm c bao nhiu vic ln: t co tri t, ln ngi hong , dc xut i binh ra Bc... 2. l mt con ngi c tr tu sng sut v nhy bn: * Ngay khi my chc vn qun Thanh do Tn S Ngh hng h ko vo nc ta, th gic ang mnh, tnh th khn cp, vn mnh t nc ngn cn treo si tc, Nguyn Hu quyt nh ln ngi hong chnh danh v, ly nin hiu l Quang Trung.

16

Vic ln ngi c tnh k vi mc ch thng nht ni b, hi t anh ti v quan trng hn l yn k phn trc v gi ly lng ngi, c dn ng h. * Sng sut trong vic nhn nh tnh hnh ch v ta: - Qua li d tng s trc lc ln ng Ngh An, Quang Trung ch r t no sao y ngi phng Bc khng phi ni ging nc ta, bng d t khc. ng cn vch r ti c ca chng i vi nhn dn ta: T i nh hn n nay, chng my phen cp bc nc ta, git hi dn ta, v vt ca ci, ngi mnh khng th chu ni, ai cng mun ui chng i. - Quang Trung khch l tng s di quyn bng nhng tm gng chin u dng cm chng gic ngoi xm ginh li c lp ca cha ng ta t ngn xa nh: Trng n Vng, inh Tin Hong, L i Hnh... - Quang Trung d kin c vic L Chiu Thng v nc c th lm cho mt s ngi Ph L thay lng i d vi mnh nn ng c li d vi qun lnh ch tnh, va nghim khc: cc ngi u l nhng ngi c lng tri, hy nn cng ta ng tm hip lc dng ln cng ln. Ch c quen thi c, n hai lng, nu nh vic pht gic ra s b git cht ngay tc khc, khng tha mt ai. * Sng sut trong vic st on b bi: - Trong dp hi qun Tam ip, qua li ni ca Quang Trung vi S v Ln ta thy r: ng rt hiu vic rt qun ca hai v tng gii ny. ng ra th qun thua chm tng nhng khng hiu lng h, sc mnh t khng ch ni i qun hng tng h nh Thanh nn nh phi b thnh Thng Long rt v Tam ip tp hp lc lng. Vy S v Ln khng b trng pht m cn c ngi khen. - i vi Ng Th Nhm, ng nh gi rt cao v s dng nh mt v qun s a mu tc tr vic S v Ln rt chy Quang Trung cng on l do Nhm ch mu, va l bo ton lc lng, va gy cho ch s ch quan. ng tnh n vic dng Nhm l ngi bit dng li kho lo dp vic binh ao. 3. Quang Trung l ngi c tm nhn xa trng rng: - Mi khi binh nh gic, cha ginh c tc t no vy m vua Quang Trung ni chc nh inh ng ct phng lc tin nh c tnh sn. - ang ngi trn lng nga, Quang Trung ni vi Nhm v quyt sch ngoi giao v k hoch 10 ti ta ho bnh. i vi ch, thng th bit l thng vic binh ao khng th dt ngay c v x nhc ca nc ln cn . Nu ch 10 nm na ta c yn n m nui dng lc lng, by gi nc giu qun mnh th ta c s g chng. 4. Quang Trung l v tng c ti thao lc hn ngi: - Cuc hnh qun thn tc do Quang Trung ch huy n nay vn cn lm chng ta kinh ngc. Va hnh qun, va nh gic m vua Quang Trung hoch nh k hoch t 25 thng chp n mng 7 thng ging s vo n tit Thng Long, trong thc t vt mc 2 ngy. - Hnh qun xa, lin tc nh vy nhng i qun vn chnh t cng l do ti t chc ca ngi cm qun. 5. Hnh nh v vua lm lit trong chin trn: - Vua Quang Trung thn chinh cm qun khng phi ch trn danh ngha. ng lm tng ch huy chin dch thc s.

17

- Di s lnh o ti tnh ca v tng ch huy ny, ngha qun Ty Sn nh nhng trn tht p, thng p o k th. - Kh th i qun lm cho k th khip va v hnh nh ngi anh hng cng c khc ho lm lit: trong cnh khi t m tri, cch gang tc khng thy g ni bt hnh nh nh vua ci voi i c thc vi tm o bo mu sm en khi sng. - Hnh nh ngi anh hng c khc ho kh m nt vi tnh cch mnh m, tr tu sng sut, nhy bn, ti dng binh nh thn; l ngi t chc v l linh hn ca chin cng v i. III. Kt bi Vi thc tn trng s thc lch s v thc dn tc, nhng ngi tr thc cc tc gi Ng Gia Vn Phi l nhng cu thn chu n su, ngha nng ca nh L, nhng h khng th b qua s thc l ng vua nh L yu hn cng rn cn g nh v chin cng ly lng ca ngha qun Ty Sn, lm ni bt hnh nh vua Quang Trung - ngi anh hng o vi, nim t ho ln ca c dn tc. Bi th h vit thc v hay n nh vy v ngi anh hng dn tc Nguyn Hu. II. S thm bi ca qun tng nh Thanh v s phn bi t ca vua ti L Chiu Thng phn nc, hi dn c miu t nh th no? Em c nhn xt g v li vn trn thut y? 1. i lp vi hnh nh ngha qun Ty Sn l chn dung ca k th xm lc. - Tn S Ngh kiu cng, t mn, ch quan: + Ko qun vo Thng Long d dng ngy i m ngh nh i trn t bng, cho l v s, khng phng g, ch lng vng bn b sng, ly thanh th sung do dm. + Hn na y cn l mt tn tng bt ti, cm qun m khng bit tnh hnh thc h ra sao. D c vua ti L Chiu Thng bo trc, y vn khng cht phng sut my ngy Tt ch chm ch vo vic yn tic vui mng, khng h lo chi n vic bt chc, cho qun lnh mc sc vui chi. - Khi qun Ty Sn nh n ni, tng th s mt mt, nga khng kp ng yn, ngi khng kp mc gip... chung trc qua cu phao, qun th lc lm trn ai ny u rng ri, s hi , xin ra hng hoc b chy ton lon, giy xo ln nhau m cht, qun s cc doanh nghe thy u hong ht, tan tc b chy, tranh nhau qua cu sang sng, x y nhau ri xung m cht rt nhiu , n ni nc sng Nh H v th m tc nghn khng chy c na. C i binh hng, tng mnh, ch quen diu v dng oai by gi ch cn bit tho chy, mnh ai ny chy, m ngy i gp, khng dm ngh ngi. * Ngh thut: k chuyn, xen k vi nhng chi tit t thc tht c th, chi tit, sng ng vi nhp iu nhanh, dn dp, gp gp gi s hong ht ca k th. Ngi bt miu t khch quan nhng vn hm chng tm trng h h, sung s ng ca ngi vit cng nh ca dn tc trc thng li ca Sn Ty. 2. S phn thm hi ca bn vua ti L Chiu Thng phn nc, hi dn - L Chiu Thng v nhng b ti trung thnh ca ng ta v li ch ring ca dng h m em vn mnh ca c dn tc t vo tay k th xm l c, l tt nhin h phi chu ng ni s nhc ca k i cu cnh, van xin, khng cn u t cch

18

bc qun vng, v kt cc cng phi chu chung s phn bi thm ca k vng quc. - Khi c bin, qun Thanh tan r, L Chiu Thng vi v cng my b ti thn tn a thi hu ra ngoi , chy bn sng bn cht, c p c thuyn dn qua sng , lun my ngy khng n. May gp ngi th ho thng tnh n v cho n v ch ng cho chy trn. ui kp Tn S Ngh, vua ti ch cn bit nhn nhau than th, on gin chy nc mt, v sau khi sang n Trung Quc phi co u, tt tc, n mc ging ngi Mn Thanh v cui cng gi nm xng tn ni t khch qu ngi. Ngh thut: Xen k k vi t sinh ng, c th gy n tng mnh. Ngi bt m cht xt thng ca tc gi b ti trung thnh ca nh L. So snh ngi bt ca tc gi khi miu t hai cuc tho chy (mt ca qun tng nh Thanh v mt ca vua ti L Chiu Thng) c g khc bit? Gii thch v sao c s khc bit ? - Tt c u l t thc, vi nhng chi tit c th, nhng m hng li rt khc nhau: - on vn trn nhp iu nhanh, mnh, hi h nga khng kp ng yn, ngi khng kp mc o gip, tan tc b chy, tranh nhau qua cu sang sng, x y nhau..., ngi bt miu t khch quan nh ng vn hm cha tm trng h h, sung s ng ca ngi thng trn trc s thm bi ca l cp nc. - on vn di, nhp iu c chm hn, tc gi dng li miu t t m nhng git nc mt thng cm ca ngi th ho, nc mt ti h ca vua ti L Chiu Thng, cuc theet i thnh tnh git g, lm cm ca k b ti... m hng c phn ngm ngi, chua xt. L nhng cu thn ca nh L, cc tc gi khng th khng mi lng trc s sp ca mt vng triu m mnh tng phng th, tuy vn hiu l kt cc khng th trnh khi.

Truyn Kiu Nguyn Du A. Kin thc c bn I. Tc gi Nguyn Du - Tc gi Nguyn Du (1765 1820) - Tn ch l T Nh - Hiu l Thanh Hin - Qu lng Tin in huyn Nghi Xun tnh H Tnh

19

- Sng tc nhiu tc phm ch Hn v ch nm. + 3 tp th ch Hn gm 243 bi. + Tc phm ch Nm xut sc nht l on trng tn thanh thng gi l Truyn Kiu. Hy nu nhng nt chnh v thi i, gia nh, cuc i Nguyn Du c nh hng ti vic sng tc Truyn Kiu. a. Thi i: Nguyn Du sinh trng trong mt thi i c nhiu bin ng d di, x hi phong kin Vit Nam khng hong su sc, phong tro nng dn khi ngha n ra lin tc, nh cao l cuc khi ngha Ty Sn Mt phen thay i sn h . Nhng triu i Ty Sn ngn ngi, triu Nguyn ln thay. Nhng thay i kinh thin ng a y tc ng mnh ti nhn thc tnh cm ca Nguyn Du ng hng ngi bt ca mnh vo hin thc , vo Nhng iu trng thy m au n lng. b. Gia nh: Gia nh Nguyn Du l gia nh i qu tc nhiu i lm quan v c truyn thng vn chng. Nhng gia nh ng cng b sa st. Nh th m ci cha nm 9 tui, m ci m nm 12 tui. Hon cnh cng tc ng ln ti cuc i Nguyn Du. c. Cuc i: Nguyn Du c nng khiu vn hc bm sinh, ham hc, c hiu bit su rng v tng tri, c vn sng phong ph vi nhiu nm lu lc, tip xc vi nhiu cnh i, nhiu con ngi s phn khc nhau. ng tng i s sang Trung Quc, qua nhiu vng t Trung Hoa rng ln vi nn vn ho rc r. Tt c nhng iu u c nh hng ti sng tc ca nh th. Nguyn Du l con ngi c tri tim giu lng yu thng. Chnh nh th tng vit trong Truyn Kiu Ch tm kia mi bng ba ch ti . Mng Lin ng Ch Nhn trong li Ta Truyn Kiu cng cao tm lng ca Nguyn Du vi con ngi, vi cuc i: Li vn t ra hnh nh c mu chy u ngn bt, nc mt thm trn t giy khin ai c n cng phi thm tha, ngm ngi, au n n t rut.... Nu khng phi c con mt trng thu c su ci, tm lng ngh sut c nghn i th ti no c ci bt lc y. V s nghip vn hc ca Nguyn Du: - Sng tc nhiu tc phm ch Hn v ch Nm. + 3 tp th ch Hn gm 243 bi. + Tc phm ch Nm c Vn chiu hn, xut sc nht l on trng tn thanh thng gi l Truyn Kiu. II. Tc phm truyn Kiu 1. Ngun gc v s sng to: - Xut x Truyn Kiu : * Vit Truyn Kiu Nguyn Du c da theo ct truyn Kim Vn Kiu truyn ca Thanh Tm Ti Nhn (Trung Quc). * Tuy nhin phn sng to ca Nguyn Du l ht sc ln, mang ngha quyt nh thnh cng ca tc phm:

20

- Ni dung : T cu truyn tnh TQ i Minh bin thnh mt khc ca au lng thng ngi bc mnh (vt xa Thanh Tm Ti Nhn tinh thn nhn o). - Ngh thut: + Th loi: Chuyn th vn xui thnh th lc bt th th lc bt truyn thng ca dn tc gm 3254 cu. + Ngh thut xy dng nhn vt, miu t thin nhin, c bit l bt php t cnh ng tnh. + Ngn ng: Truyn Kiu t ti nh cao ca ngn ng ngh thut. 2. Hon cnh: Sng tc vo th k XIX (1805-1809) 3. Th loi: Truyn Nm: loi truyn th vit bng ch Nm. Truyn c khi c vit bng th th lc bt. C hai loi truyn Nm: truyn nm bnh dn hu ht khng c tn tc gi, c vit trn c s truyn dn gian; truyn Nm bc hc phn nhiu c tn tc gi, c vit trn c s ct truyn c sn ca vn hc Trung Quc hoc do tc gi sng to ra. Truyn Nm pht trin mnh m nht na cui th k XVIII v th k XIX. 4. ngha nhan : Truyn Kiu c 2 tn ch bn v 1 tn ch nm. - Tn ch hn: Kim Vn Kiu truyn ca Thanh Tm Ti Nhn: tn ca 3 nhn vt trong truyn: Kim Trng, Thu Vn, Thu Kiu. on trng tn thanh: ting ku mi v ni au thng t rut: bc l ch tc phm (ting ku cu cho s phn ngi ph n). - Tn ch nm: Truyn Kiu: Tn nhn vt chnh - Thu Kiu (do nhn dn t). 5. Tm tt Truyn Kiu. a. Phn th nht : Gp g v nh c. Vng Thu Kiu l mt thiu n ti sc vn ton, con gi u lng mt gia nh trung lu lng thin, sng trong cnh m m trng r mn che bn cnh cha m v hai em l Thu Vn, Vng Quan. Trong bui du xun nhn tit Thanh minh, Kiu gp chng Kim Trng phong t ti mo tt vi. Gia hai ngi chm n mt mi tnh p. Kim Trng dn n tr cnh nh Thu Kiu. Nhn tr chic thoa ri, Kim Trng gp Kiu by t tm tnh. Hai ngi ch ng, t do nh c vi nhau. b. Phn th hai : Gia bin v lu lc Trong khi Kim Trng v Liu Dng chu tang ch, gia nh Kiu b mc oan. Kiu nh Vn tr ngha cho Kim Trng cn nng th bn mnh chuc cha. Nng b bn bun ngi l M Gim Sinh, T B, S Khanh la gt, y vo lu xanh. Sau , nng c Thc Sinh mt khch lng chi ho phng cu vt khi cuc i k n. Nhng ri nng li b v c ca Thc Sinh l Hon Th ghen tung, y o. Kiu phi trn n nng nh ni ca Pht. S Gic Duyn v tnh gi nng cho Bc B mt k bun ngi nh T B, nn Kiu ln th hai ri vo lu xanh. Ti y, nng gp T Hi, mt anh hng i tri p t. T Hi ly Kiu, gip nng bo n bo on. Do mc la quan tng c trng thn H Tn Hin. T Hi b git. Kiu phi hu n hu ru H Tn Hin ri p g cho vin th quan. au n, ti nhc, nng trm mnh sng Tin ng v c s Gic Duyn cu, ln th hai Kiu nng nh ca Pht.

21

c. Phn th ba: on t: Sau na nm v chu tang ch, Kim Trng tr li tm Kiu. Hay tin gia nh Kiu gp tai bin v nng phi bn mnh chuc cha, chng v cng au n. Tuy kt duyn vi Thu Vn nhng chng vn khng th qun mi tnh u say m. Chng quyt ct cng ln li i tm Kiu. Nh gp c s Gic Duyn m Kim, Kiu tm c nhau, gia nh on t. Chiu theo mi ngi, Thu Kiu ni li duyn c vi Kim Trong nhng c hai cng nguyn c Duyn i la cng l duyn bn by. III. Gi tr tc phm * Gi tr ni dung, ngh thut ca Truyn Kiu : 1. Gi tr ni dung: a. Gi tr hin thc: a1. Truyn Kiu phn nh b mt tn bo ca tng lp thng tr v th lc hc m ch p ln quyn sng ca con ngi. * Bn quan li : - Vin quan x kin v n Vng ng v tin ch khng v l phi. - Quan tng c trng thn H Tn Hin l k bt ti, nham him, b i v trng tro. * Th lc hc m: - M Gim Sinh, T B, S Khanh... l nhng k tng tn lng tm. V tin, chng sn sng ch p ln nhn phm v s phn con ngi lng thin. -> Tc gi ln ting t co b mt xu xa b i ca chng. a2. Truyn Kiu phi by ni kh au ca nhng con ngi b p bc, c bit l ngi ph n. - Vng ng b mc oan, cha con b nh p d man, gia nh tan nt. - m Tin, Thu Kiu l nhng ngi ph n p, ti nng, vy m k th cht tr, ngi th o y, lu lc sut 15 nm. -> Truyn Kiu l ting ku thng ca nhng ngi lng thin b p bc, b o y. b. Gi tr nhn o: - Vit Truyn Kiu, Nguyn Du bc l nim thng cm su sc trc nhng kh au ca con ngi. ng xt thng cho Thu Kiu mt ngi con gi ti sc m lm vo cnh b o y Thanh lu hai lt, thanh y hai ln. - L ting ni ngi ca nhng gi tr, phm cht cao p ca con ngi nh nhan sc, ti hoa, tr dng, lng hiu tho, tri tim nhn hu, v tha... - ng trn trng cao v p, c m v kht khao chn chnh ca con ngi nh v tnh yu, hnh phc, cng l, t do... - ng cn t co cc th lc bo tn ch p ln quyn sng ca nhng con ngi lng thin, khin h kh s, iu ng. -> Phi l ngi giu lng yu thng, bit trn trng v t nim tin vo con ngi Nguyn Du mi sng to nn Truyn Kiu vi gi tr nhn o ln lao nh th. 2. Gi tr ngh thut: Truyn Kiu c coi l nh cao ngh thut ca Nguyn Du. - V ngn ng: l ngn ng vn hc ht sc giu v p, t n nh cao ngn ng ngh thut.

22

- Ting Vit trong Truyn Kiu khng ch c chc nng biu t (phn nh), biu cm (bcl cm xc) m cn c chc nng thm m (v p ca ngn t). - Vi truyn Kiu, ngh thut t s c bc pht trin vt bc. + Ngn ng k chuyn c 3 hnh thc: trc tip (li nhn vt), gin tip (li tc gi), na trc tip (li tc gi mang suy ngh, ging iu nhn vt). Nhn vt trong truyn xut hin vi c con ngi hnh ng v con ngi cm ngh, c biu hin bn ngoi v th gii bn trong su thm. + Thnh cng th loi t s, c nhiu cch tn sng to, pht trin vt bc trong ngn ng th v th th truyn thng. + V ngh thut xy dng nhn vt: Khc ho nhn vt qua phng thc t s, miu t ch bng vi nt chm ph mi nhn vt trong Truyn Kiu hin ln nh mt chn dung sng ng. Cch xy dng nhn vt chnh din th ng c xy dng theo li l tng ho, c miu t bng nhng bin php c l, nhng rt sinh ng. Nhn vt phn din ca Nguyn Du ch yu c khc ho theo li hin thc ho, bng bt php t thc, c th v rt hin thc (miu t qua ngoi hnh, ngn ng, hnh ng... ca nhn vt). - Ngh thut miu t thin nhin a dng, bn cnh bc tranh thin nhin chn thc sinh ng (Cnh ngy xun), c nhng bc tranh t cnh ng tnh c sc (Kiu lu Ngng Bch). B. Mt s ni dung c th I. Ngh thut miu t: 1. Ngh thut miu t: a. Nhn vt chnh din: Cu 1: Chp thuc Ch em Thu Kiu: u lng hai t Nga, ................................. Tng ng ong bm i v mc ai. Cu 2: V tr on trch V tr on trch Ch em Thu Kiu: nm phn m u ca phn th nht: gp g v nh c. Khi gii thiu gia nh Thu Kiu, tc gi tp trung miu t ti sc hai ch em thu vn, Thu Kiu. Cu 3: Kt thc on trch: 4 phn + Bn cu u: gii thiu khi qut hai ch em Thu Kiu. + Bn cu tip: gi t v p Thu Vn. + Mi hai cu cn li: gi t v p thu Kiu. + Bn cu cui: nhn xt chung v cuc sng ca hai ch em. Cu 4: Gi tr ni dung v ngh thut: Gi tr ni dung Ch em Thu Kiu l khc ho r nt chn dung tuyt m ca ch em Thu Kiu, ca ngi v p, ti nng v d cm v kip ngi ti hoa bc mnh ca Thu Kiu l biu hin ca cm hng nhn vn Nguyn Du. Gi tr ngh thut: Thu Kiu, Thu Vn v nhn vt chnh din, thuc kiu nhn vt l tng trong Truyn Kiu. khc ho v p ca nhn vt l tng, Nguyn Du s dng bt php c l - ly v p ca thin nhin lm ni bt v

23

p ca con ngi. Nh vn khng miu t chi tit c th m ch yu l t gi. S dng bin php n by lm ni bt hnh nh Thu Kiu. Cu 5: Gii ngha t ng: - T Nga: ch ngi con gi p. - Mai ct cch: ct cch ca cy mai mnh d, thanh tao. Tuyt tinh thn: tinh thn ca tuyt trng v trong sch. Cu ny ni c hai ch em u duyn dng, thanh cao, trong trng. - Khun trng y n: gng mt y n nh trng trn; nt ngi n nang: ni lng my hi m, ct t i mt p. Cu th nhm gi t v p phc hu ca Thy Vn. Thnh ng Ting Vit c cu mt phng my ngi. - oan trang: nghim trang, ng n (ch ni v ngi ph n)... - Ln thu thu: ln nc ma thu; nt xun sn: nt ni ma xun. C cu th ni mt p, trong sng nh nc ma thu, lng my p thanh thot nh nt ni ma xun. - Nghing nc nghing thnh: ly mt cu ch Hn, c ngha l: ngonh li nhn mt ci th thnh ngi ta b xiu, ngonh li nhn ci na th nc ngi ta b nghing ng. ni sc p tuyt vi ca ngi ph n c th lm cho ngi ta say m n ni mt thnh, mt nc. Cu 6: Nguyn Du miu t con ngi theo li ngh thut mang tnh c l rt quen thuc trong mt kt cu cht ch, vi ngi bt tinh t: a. Bn cu u: gii thiu khi qut v nhn vt. Vi bt php c l, tc gi gi c v thanh cao, duyn dng, trong trng ca ngi thiu n hai ch em Thu Kiu: Mai ct cch, tuyt tinh thn ct cch nh mai, tinh thn nh tuyt. l v p hon ho mang tnh hnh th, tm hn c hai u p mi phn vn mi nhng mi ngi li mang v p ring. b. Bn cu tip theo: miu t v p ca Thu Vn. - Cu th m u va gii thiu Thu Vn va khi qut v p ca nhn vt. Hai ch trang trng gi v cao sang, qu phi. - Vi bt php ngh thut c l, v p ca Vn c so snh vi nhng th cao p nht trn i, trng, hoa, my, tuyt, ngc. Bng th php lit k chn dung Thy Vn c miu t ton vn t khun mt, nt my, ln da, mi tc n n ci, ging ni, phong thi ng x nghim trang, ng n. Mi chi tit c miu t c th hn nh b ng, nh ng, hnh nh so snh n d. - Tc gi v nn bc chn dung Thu Vn bng ngh thut so snh n d v ngn ng th chn lc, chau chut: khun mt y n, phc hu, ti sng nh mt trng; lng my sc nt nh con ngi; ming ci ti thm nh hoa; ging ni trong tro tht ra t hm rng ng ngc; mi tc en ng hn my, ln da trng mn mng hn tuyt (khun trng... mu da). - Chn dung Thu Vn l chn dung mang tnh cch, s phn. Vn p hn nhng g m l nht ca thin nhin nhng to s ho hp m m vi xung quanh: my thua, tuyt nhng. Thu Vn hn c mt tnh cch ung dung, im m, mt cuc i bnh yn khng sng gi. c. 12 cu tip theo: t v p v ti hoa ca Kiu.

24

- Cu th u khi qut c im ca nhn vt: Kiu cng sc so mn m. Nng sc so v tr tu v mn m v tm hn. - Gi t v p ca Kiu tc gi vn dng nhng hnh tng c l: thu thu, xun sn, hoa, liu. c bit khi ho bc chn dung Kiu, tc gi tp trung gi t v p i mt. Hnh nh Ln thu thu, nt xun sn l hnh nh mang tnh c l, ng thi cng l hnh nh n d, gi ln mt i mt p trong sng, long lanh, linh hot nh ln nc ma thu, i lng my thanh t nh nt ma xun. i mt l ca s tm hn, th hin phn tinh anh ca tm hn, tr tu. T Kiu, tc gi khng c th nh khi t Vn m ch c t i mt theo li im nhn - v hn cho nhn vt, gi ln v p chung ca mt trang giai nhn tuyt sc. V p y lm cho hoa ghen, liu hn, nc nghing thnh . Nguyn Du khng miu t trc tip nhn vt m miu t s ghen ght, k hay ngng m, say m trc v p , cho thy y l v p c chiu su, c sc quyn r, cun ht l lng. - V p tim n phm cht bn trong cao qu, ci ti, ci tnh c bit ca Kiu. T Thu Vn ch t nhan sc, cn t Thu Kiu, tc gi t sc mt phn th dnh hai phn t ti. Kiu rt mc thng minh v a ti Thng minh vn sn tnh tri. Ti ca Kiu t n mc l tng theo quan nim thm m phong kin, hi cm, k, thi, ho Pha ngh thi ho mi ca ngm. Tc gi c t ti n l s trng, nng khiu, ngh ring ca nng Cung thng lu bc ng m, Ngh ring n t h cm mt trng. Khng ch vy, nng cn gii sng tc nhc. Cung n Bc mn ca Kiu l ting lng ca mt tri tim a su a cm Khc nh tay la nn chng, Mt thin bc mnh li cng no nhn. T ti, Nguyn Du th hin c c ci tnh ca Kiu. - Chn dung Thu Kiu l bc chn dung mang tnh cch v s phn. V p khi cho to ho phi ghen ght, cc v p khc phi k, ti hoa tr tu thin bm lai bc mi, c ci tm hn a su a cm khin Kiu khng th trnh khi nh mnh nghit ng, s phn o le, gian kh bi Ch ti ch mnh kho l ght nhau. Tri xanh quen thi m hng nh ghen . Cuc i Kiu hn l cuc i hng nhan bc mnh. * C th ni tc gi rt tinh t khi miu t nhn vt Thu Kiu: Tc gi miu t chn dung Thu Vn trc lm ni bt chn dung Thu Kiu, ca ngi c hai nhng m nht khc nhau mi ngi: ch dnh bn cu th t Vn, trong dnh ti 12 cu th t Kiu, Vn ch t nhan sc, Kiu c ti , sc, tnh u c c t. chnh l th php n by. d. 4 cu cui: nhn xt chung v cuc sng hai ch em Thu Kiu. - H sng phong lu, khun php, c hnh, theo ng khun kh ca l gio phong kin. Tuy c hai u n tui bi tc ci trm nhng vn trng r mn che, tng ng ong bm i v mc ai. - Hai cu cui trong sng, m thm nh ch che, bao bc cho hai ch em hai bn hoa vn cn phong nhu trong cnh m m trng r mn che. Tm li, on trch th hin bt php miu t nhn vt c sc ca Nguyn Du khc ho nt ring v nhan sc, ti nng, tnh cch, s phn nhn vt bng bt php ngh thut c in.

25

Cu 7: Trong hai bc chn dung ca Thy Vn v Thy Kiu, em thy bc chn dung no ni bt hn, v sao ? - Nguyn Du s dng bt php c l ca ngi c hai ch em Thy vn, Thy Kiu nhng m nht khc nhau mi ngi, r rng bc chn dung ca Thy Kiu ni bt hn. Chn dung Thu Vn Chn dung Thu Kiu - Dng 4 cu th t Vn. - 12 cu t Kiu - Vi Vn ch t ngoi hnh theo - c t i mt ca Kiu theo li th php lit k. im nhn v - v hn cho nhn vt, - Vi Vn ch t sc. gi nhiu hn t - vi Kiu t c - Miu t chn dung Thu Vn trc sc, ti, tm. lm ni bt chn dung Thu Kiu. Tm li: - c t v p ca Thy Vn, Nguyn Du tp trung miu t cc chi tit trn khun mt nng bng bt php c l v ngh thut lit k -> Thu Vn xinh p, thy m oan trang, phc hu v rt khim nhng. - c t v p ca Thu Kiu, Nguyn Du tp trung lm ni bt v p ca ti v sc. + Tc gi miu t khi qut: Sc so mn m. Mt va hai phi ai i Ti tnh chi lm... + c t v p i mt: va gi v p hnh thc, va gi v p tm hn (hnh nh c l). + Dng in c Nghing nc nghing thnh din t v p hon ho c sc li cun mnh m. + Ti nng: phong ph a dng, u t ti mc l tng. - Ci ti ca Nguyn Du biu hin ch miu t ngoi hnh nhn vt lm hin ln v p tnh cch v tm hn. V ng sau nhng tn hiu ngn ng li l d bo v s phn nhn vt. + Thua, nhng -> Thu Vn c cuc sng m m, sun s. + Hn, ghen -> Thu Kiu b thin nhin k, ganh ght -> s phn long ong, b vi dp. Cu 8: Cm hng nhn o ca tc gi Nguyn Du th hin qua on trch: - Trong truyn Kiu, mt trong nhng biu hin ca cm hng nhn o l vic ca ngi, cao nhng gi tr, phm cht ca con ng i nh nhan sc, ti hoa, nhn phm, kht vng, thc v thn phn, nhn phm c nhn. - Mt trong nhng v d in hnh ca cm hng nhn o y l on trch Ch em Thu Kiu. Nguyn Du s dng nhng hnh nh p nht, nhng ngn t hoa m nht miu t v p con ngi, ph hp vi cm hng ngng m, ngi ca gi tr con ngi. Tc gi cn d cm v kip ngi ti hoa bc mnh ca Kiu. chnh l cm hng nhn vn cao c ca Nguyn Du xut pht t lng ng cm su sc vi mi ngi.

26

Cu 9: So snh on th Ch em Thu Kiu vi trch on trong Kim Vn Kiu truyn ca Thanh Tm Ti Nhn, ta cng thy c s sng to ti tnh ca Nguyn Du. - Nu nh Thanh Tm Ti Nhn k v hai ch em Thu Kiu bng vn xui th Nguyn Du miu t h bng th lc bt. - Thanh Tm Ti Nhn ch yu l k v hai ch em Kiu; cn Nguyn Du th thin v gi t sc p Thu Vn, ti sc Thu Kiu. - Thanh Tm Ti Nhn t Kiu trc, Vn sau: Thu Kiu my nh m di, mt trong m sng, mo nh trng thu, sc ta hoa o. Cn Thy Vn th tinh thn tnh chnh, dung mo oan trang, c mt phong thi ring kh m t . c ln ta cm gic nh tc gi tp trung vo Vn hn, hnh nh ca Vn ni bt hn. Ngay on gii thiu u truyn, hnh nh Kiu cng khng tht s ni bt. Cn Nguyn Du t Vn trc lm nn t m thm v p ca Kiu theo th php ngh thut n by. - Khi miu t, Nguyn Du c bit ch trng n ti nng ca Kiu, qua vic miu t ngoi hnh, ti hoa cn th hin c tm lng, tnh cch v d bo c s phn nhn vt. Thanh Tm Ti Nhn khng lm c iu , bt php c th ho nhn vt ca ng khng r nt bng ca Nguyn Du. Nhng s khc bit ny gii thch v sao cng mt ct chuyn m Kim Vn Kiu truyn ch l cun sch bnh thng, v danh cn Truyn Kiu c coi l mt kit tc, Thanh Tm Ti Nhn ch l tc gi khng c danh ting, t ngi bit n trong khi Nguyn Du l mt tc gi ln, mt i thi ho. b. Nhn vt phn din (M Gim Sinh): Cu 1: Chp thuc on trch M Gim Sinh mua Kiu: Gn min c mt m no, ..................................... Gi lu ng gi vng ngoi bn trm. Cu 2: V tr on trch: on th nm u phn th hai Gia bin v lu lc trong kt cu Truyn Kiu, m u kip on trng ca ngi con gi h Vng. Sau khi gia nh Kiu b tn bn t vu oan, Vng ng v Vng Quan b bt gi, b nh p d man, nh ca b sai nha lc sot, v vt ht ca ci. Thu Kiu quyt nh bn mnh ly tin cu cha v gia nh khi tai ho. on ny ni v vic M Gim Sinh n mua Kiu qua mai mi mch bo. Cu 3: Gi tr ni dung v ngh thut. Gi tr ni dung: on trch M Gim Sinh mua Kiu l mt bc tranh hin thc v x hi ng thi th hin tm lng nhn o ca Nguyn Du trn c hai phng din: va ln n cc th lc xu xa, tn bo va thng cm, xt xa trc sc p, ti nng, nhn phm ca ngi ph n b tr p. Gi tr ngh thut: on trch M Gim Sinh mua Kiu cn cho thy ti nng ngh thut ca Nguyn Du: miu t nhn vt phn din bng ngi bt hin thc, khc ho tnh cch nhn vt qua din mo, c ch (khc vi nhn vt chnh din bng bt php c l l tng ho nhn vt). Cu 4: Gii ngha t: - Vin khch: khch xa n.

27

- M Gim Sinh: Gim Sinh h M. Gim Sinh l tn hc tr Quc T Gim, trng ln kinh thi xa. Gim Sinh cng c khi ch chc gim sinh ngi ta mua ca triu nh. - Nt bun nh cc iu gy nh mai: hai hnh nh so snh dng t ngi con gi p lc bun ru. - p cung cm nguyt: p gy n. - Th bi qut th: th ti lm th ca Kiu khi yu cu nng th trn qut. Cu 5: Bt php hin thc miu t nhn vt phn din M Gim Sinh hon chnh c v din mo v tnh cch: a. V din mo, c ch: - Li ni cc lc, v vn ho. Hi tn rng... - Hi qu rng... cu tr li nht gng khng c ch ng, khng thm tha gi. - Din mo: d ngoi bn mi ci tui Qu nin trc ngoi t tun m ngy y phi ln chc ng - nhng M Gim Sinh vn c t ra tr trung i ci v My ru nhn nhi, o qun bnh bao vi din mo ca mt g trai ru co nhn nhi (t nhn nhi thng c dng cho vt hn l cho ngi), n mc bnh bao, m dng, chi chut thi qu, c th ni l dim da, thnh l bch, gi di, khng c dng ca mt bc qun t. - Cnh thy t nhng x, nhng nho: trc thy sau t lao xao . C l y u cng mt phng bun ngi nn thy t khng phn minh. - Khi vo nh, c ch ca hn tht th l, quen thi th ca khinh ngi: gh trn ngi tt s sng. Gh trn l gh dnh cho bc cao nin, trng bi, M Gim Sinh i hi v l hng con chu m li ngi vo , cn vi c ch rt nhanh v s sng. ngi tt l mt t ng rt tng hnh miu t hnh ng v vn ho y. Chi tit ny t co M Gim Sinh ch thc l mt k v hc. b. V bn cht, M Gim Sinh l in hnh ca bn cht con bun lu manh vi c tnh gi di, bt nhn v v tin. - Gi di t lai lch xut thn m m. M Gim Sinh xut hin trong vai ngi c hc i mua t thip, tn h v qu qun u chng my r rng: M Gim Sinh c th hiu l hc sinh trng Quc T Gim, cng c th l chc gim sinh mua c ca triu nh, khng r hn thuc loi no; qu xa vin khch m li ni cng gn. Nh vy r rng hn hai ln ni di che giu tung tch v d b la gt. n tng mo, tnh danh cng gi di , tui tc nhiu nhng li c t ra t v cho tr, ra v th sinh phong lu, lch s m trc thy sau t lao xao rt lo nho, hp. - Bn cht bt nhn v tin ca M Gim Sinh bc l qua cnh mua bn Thu Kiu. Bt nhn trong hnh ng, thi i x vi Kiu lnh lng, v cm trc ni au, nhan sc, ti hoa ca Kiu hn coi Kiu nh mt mn hng, coi sc, ti ca nng ch nh gi tr ca hng ho - ci c th khin hn kim li. - Sau khi n o cn sc cn ti, p ti n p cung cm nguyt, th ti th th bi qut th, bng lng va , hn mi tu c dt du. Bt nhn trong tm l lnh lng, v cm trc gia cnh ca Kiu v tm l mn nguyn, hm hnh: Tin lng sn vic g chng xong . Li ni lc u nghe c v vn hoa,

28

lch s, bit ngi bit ca: Rng mua ngc n Lam Kiu Sinh nghe xin dy bao nhiu cho tng?, nhng cng ch c c mt cu v s mua bn vn l liu. Vi con bun, tin nong l chuyn sinh t nn n lc ny hn buc phi ni nhiu mc c, dm gi, tm cch mua hng vi gi hi nht: c k bt mt thm hai n gi lu mi ng gi. Cu th gi cnh k mua, ngi bn a y mn hng, ti tin c ci ra, tht vo, nng ln, t xung. Chi tit mc c mt cch ti tin v trng trn va th hin thc cht mn kch l vn danh ch l cnh bun tht bn ngi trng trn, va t co M Gim Sinh ch th l k bun ng i lc li ng gh tm, ci mt n hi v ca hn lc u ri tut t lc no. Nhn vt phn din M Gim Sinh c miu t bng ngn ng trc din, bt php hin thc. Nguyn Du kt hp ngh thut k chuyn vi miu t ngoi hnh, c ch, ngn ng i thoi khc ho tnh cch nhn vt hon ho c v din mo v tnh cch, rt c th sinh ng, mang ngha khi qut v mt hng ng i gi di, v hc, bt nhn trong x hi. Tt c lm ni bt bn cht con bun lc li ca hn. V tin, y sn sng ch p ln nhn phm con ngi lng thin. Cu 6: Hnh nh ng ti nghip ca Thu Kiu. - Ch vi 6 cu th, Nguyn Du miu t c hnh nh xt xa, ti nghip ca Kiu. ang t mt tiu th khu cc, sng yn vui trong cnh m m trng r mn che, li ang say m???????? mt tai ho p xung bt ng, tn khc, nng phi bn mnh cu cha, cu gia nh, b bin thnh mt mn hng cho ngi ta mua bn. - L ngi thng minh, nhy cm, Kiu cm nhn c cnh ng o le ti nhc v ni au n ch ca mnh: Ni mnh thm tc ni nh - Thm hoa mt bc, l hoa my hng. Ni mnh l ni au phi bn thn, phi la b gia nh, phi la b tnh yu vi chng Kim - mi tnh tuyt p ha hn bao hnh phc la i, phi la b tui thanh xun m khng bit s b tung vo cuc i ma gi ra sao. Li cng thm ni nh l ni tc cho cha m, em t b vu oan, nh p khng bit sng cht ra sao, ti sn b cp ph, nh tan ca nt. Cu th khi qut c ni thng tm ca Kiu. Nng au n ti mc mi bc i l chn nh mun khuu xung, my hng nc mt l ch tun ri: thm hoa mt bc, l hoa my hng. Nng thm tha ni nhc, ni thn ca mnh nn ngng hao bng thn trng gng mt dy. Nng thm tha ni nhc, ni thn ca mnh nn ngng hoa bng thn trng gng mt ny. Con ngi cng thc v phm gi bn thn th cng au n, nhc nh khi nhn phm b vi dp, xc phm. Va lo s cho tng lai, Kiu va thy mnh d dng di hnh. Tt c nhng ni au y khin Kiu nh ngi mt hn, tr nn t di, thn th, cm lng sut bui mua bn. - Hnh nh Kiu tht tiu tu, hao gy Nt bun nh cc, iu gy nh mai. Kiu ging nh cnh mai, bng cc b sng gi dp vi, gy yu xc x. ng sau dng v y mt tm trng t ti, au n, khng ni nn li. Cu 7: Tm lng nhn o ca Nguyn Du th hin qua on trch: - Tc gi t thi khinh b, cm phn su sc i vi bn bun ngi; t co thc trng x hi xu xa, ln n th lc ng tin ch p ln nhn phm, ti sc con ngi, lm khuynh o c trt t x hi, lm thoi ho o c con ng i qua cch tc gi miu t nhn vt M Gim Sinh.

29

- Thi y c b l qua cch miu t nhn vt phn din bng ngn ng t thc, cch dng t ng ma mai, chm bim, ln n: b mt my ru nhn nhi cho thy s thiu t nhin, ru co nhn, lng my ta tt rt trai l. Hai ch nhn nhi gi cm gic v mt s tr, phng l, bt cn nhn tnh. o qun bnh bao l o qun trng din cng thiu t nhin. Hai ch bnh bao thng dng khen o qun tr em ch t dng cho ngi ln. S kch ngm cng su cay hn khi mt ngi chc ngoi t tun li ta tt cng phu, c t v cho mnh ra dng tr. Hnh ng gt g tn thng mn hng: Mn nng mt v mt a chng khc g c ch tin lm nhm gt u ca S Khanh sau ny. - Thi ca Nguyn Du t co th lc ng tin ch p ln con ngi th hin qua li nhn xt: Tin lng c, vic g chng xong. Li nhn xt c v khch quan nhng cha ng trong c s chua xt ln cm phn. ng tin bin nhan sc thnh mn hng ti nhc, bin k tng tn lng thm thnh k mn nguyn, t c. Th lc ng tin cng vi th lc lu manh ha vi nhau tn ph gia nh Kiu, tn ph cuc i Kiu. - Nguyn Du cn th hin nim cm thng su sc trc thc trng ti sc con ngi b h thp, b ch p, b bin thnh hng ho ; cm thng vi ni au ca nhng con ngi phi chu bao nhiu nghch cnh trong x hi phong kin bt nhn ngang tri. Tc gi bc l thi y qua ngi bt miu t c l, nh th nh ho thn vo nhn vt ni ln ni au n, ti h ca Kiu. 2. Ngh thut t cnh: a. T cnh thin nhin: Chp thuc Cnh ngy xun: Ngy xun con n a thoi, ..................................... Dp cu nho nh cui ghnh bc ngang. Cu 2: V tr: Cnh ngy xun l on th t cnh ngy ma xun trong tit Thanh minh v cnh du xun ca ch em Kiu, nm sau on t ti sc hai ch em Kiu, trc on Kiu gp nm m m Tin v gp Kim Trng. on trch l bc tranh thin nhin, l hi ma xun ti p, trong sng, no nhit. Cu 3: Kt cu on trch: theo trnh t thi gian ca cuc du xun. + Bn cu u: Khung cnh ngy xun. + Tm cu tip: khung cnh l hi trong tit thanh minh. + Su cu cui: cnh ch em Kiu du xun tr v. Cu 4: Khi qut gi tr ni dung v ngh thut. Gi tr ni dung ca Cnh ngy xun: l bc tranh thin nhin ma xun ti p, trong sng v l hi ma xun tng bng, no nhit. Gi tr ngh thut: s dng nhiu hnh nh t gi, sng to; nhiu t ly miu t cnh vt v cng l tm trng con ngi; bt php miu t giu cht to hnh. Cu 5: Gii ngha t ng: - Thanh minh: tit vo u thng ba, ma xun kh tri mt m, trong tro, ngi ta i to m, tc l i ving v sa sang li phn m ngi thn. - p thanh: dm ln c xanh.

30

- Ti t giai nhn: trai ti, gi sc. - o qun nh nm: ni ngi i li ng c, cht nh nm. Cu 6: Thnh cng trong ngh thut miu t thin nhin: a. Bn cu th u: Tc gi miu t cnh vt vi v p ring ca ma xun. - Hai cu u l hnh nh khi qut v mt ngy xun t i p vi hnh nh cnh n chao ling trn bu tri thanh bnh trn ngp nh xun ti tn trong sng. ng thi, nh th cng ng ngy xun qua nhanh qu nhng con n a thoi, chn mi ngy xun m nay ngoi su mi. - Hai cu th tip theo mi thc l bc tranh tuyt m: C non xanh tn chn tri - Cnh l trng im mt vi bng hoa . y ch l chn dung ca cnh ngy xun, ch gin n c c xanh, hoa trng m cnh, mu, lm hin ln c mt khng gian ma xun khng t. y, Nguyn Du hc tp hai cu th c Trung Quc: Phng tho lin thin bch - L chi s im hoa , nhng khi a vo bi th ca mnh, tc gi rt sng to. Cu th Trung Quc dng hnh nh c thm (phng tho) thin v mi v th Nguyn Du thay bng c xanh thin v mu sc. l mu xanh nht pha vi vng chanh ti tn hp vi mu lam trong sng ca nn tri bui chiu xun lm thnh gam nn cho bc tranh, trn im xuyt nhng m trng hoa l. Bc tranh dung ho nhng sc lnh m bn trong vn ro rc sc sng ti mi ca ma xun. Ch trng o ln trc to bt ng s mi m, tinh khi, thanh khit nh kt tinh nhng tinh hoa ca tri t. Ch im gi bn tay ngi ho s v nn th nn hoa, bn tay to ho t im cho cnh xun ti, lm bc tranh tr nn c hn, sng ng. - Hai cu th t cnh thin nhin ca Nguyn Du qu l tuyt bt! Ngi bt ca Nguyn Du ti hoa, giu cht to hnh ngn ng biu cm, gi t. Tc gi rt thnh cng trong bt php ngh thut kt hp gia t v gi. Qua , ta thy tm hn con ngi ti vui, phn chn qua ci nhn thin nhin trong tro, ti tn, hn nhin, nhy cm tha thit vi v p thin nhin. b. Su cu th cui: gi t khung cnh ch em Thu Kiu du xun tr v. - Cnh vn mang ci thanh, ci du ca ma xun: nng nht, khe nc nh, mt nhp cu bc ngang nhng nhum mu tm trng. - Bng tch dng chnh chch x chiu: T t bng ng v y, dng nc un quanh. Nhng y khng ch l hong hn ca cnh vt m dng nh con ngi cng chm trong mt cm gic bng khung kh t. Cuc du ngon xun cnh tn, l hi tng bng, no nhit chm dt, tm hn con ngi nh cng chuyn iu cng cnh vt, bc chn ngi th thn. Cnh nh nht dn, lng dn, mi chuyn ng u nh nhng, khng gian mang dng dp nh nhoi, b hp, phng pht bun. Tm trng con ngi c ci bng khung xao xuyn v cuc du xun tn, c c linh cm v vic gp g nm m m Tin v chng th sinh Kim Trng phong t ti mo tt vi. - Ngh thut: s dng nhiu t ly nh nao nao, t t, thanh thanh khng ch biu t sc thi cnh vt m cn bc l tm trng con ngi, c bit hai ch nao nao thong gi nn mt nt bun kh hiu. Hai ch th thn c sc gi rt ln, ch em Kiu ra v trong s bn thn, nui tic, lng bun. Dan tay tng l vui nhng thc ra l chia s ci bun khng ni ht. Cm gi bng khung xao xuyn v mt ngy vui xun h m mt v p tm hn thiu n tha thit vi

31

nim vui cuc sng, nhy cm v su lng. Chnh cc t ny nhum mu tm trng ln cnh vt. on th cn hay bi s dng bt php c in: t cnh gn vi t tnh, t cnh ng tnh, tnh v cnh tng hp. Tm li: - on 4 cu u v 6 cu cui bi Cnh ngy xun, Nguyn Du v nn bc tranh thin nhin ma xun tht p. Nh th im vi chi tit, t cnh gi l chnh. - T ng hnh nh giu cht to hnh. - Thin nhin c miu t trong nhng thi gian, thi im khc nhau. Cu 7: Cm nhn v khung cnh l hi trong tit Thanh minh (8 cu gia) - Nguyn Du rt ti tnh khi tch hai t L hi ra lm i gi t hai hot ng din ra cng mt lc: L to m, Hi p thanh. - Khng kh l hi c gi t t mt h thng t ng giu sc thi biu cm: + on th s dng nhiu tnh t (n nc, gn xa, ngn ngang) lm r hn tm trng ngi i hi. + Nhiu danh t ghp (yn anh, ti t, giai nhn, ch em, nga xe, o qun) gi t s ng vui tp np. + V nhiu ng t (sm sa, dp du) gi c s rn rng ca ngy hi. - Thng qua bui du xun ca ch em Thu Kiu, tc gi khc hc hnh nh mt truyn thng vn ho l hi xa x a. Cm t n nc yn anh l mt n d gi ln hnh nh tng on nam thanh, n t n nc i chi xun nh nhng n chim n, chim oanh bay ru rt. Trong l hi ma xun no nhit ni bt nghng nam thanh n t, nhng ti t giai nhn tay trong tay do chi, nim vui l hi nh bao trm c nhn gian. Nhng so snh rt gin d nga xe nh nc, o qun nh nm gi t s ng vui. - L l to m - l thm ving, sa sang, qut tc phn m ngi thn; t vng v, sc tin gi tng nh nhng ngi khut. Hi l p thanh vui chi chn ng qu, p ln nhng thm c xanh, l mt cuc sng hin ti v c th tm n nhng si ta hng ca mai sau. L l hi c v tng nim qu kh theo truyn thng ung nc nh ngun, hi l kht khao v hoi vng nhn v pha trc ca cuc i. L v hi trong tit Thanh minh l mt s giao ho c o. Chng t nh th rt yu qu, trn trng v p v gi tr truyn thng vn ho dn tc. b. T cnh ng tnh: Cu 1: Chp thuc Kiu lu Ngng Bch: Trc lu Ngng Bch kho xun, ...................................... m m ting sng ku quanh gh ngi. Cu 2 : V tr on trch: on trch nm phn th hai Gia bin v lu lc. Sau khi b M Gim Sinh la gt, lm nhc, b T b mng nhic, Kiu nht quyt khng chu tip khch lng chi, khng chu chp nhn cuc sng lu xanh. au n, phn ut, ti nhc nng

32

nh t vn. T b s mt vn bn la li khuyn gii, d d Kiu. M v chm sc thuc thang, ha hn khi nng bnh phc s g nng cho ngi t t. T b a Kiu ra sng ring lu Ng ng Bch, thc cht l giam lng nng thc hin m m u mi tin hn, tn bo hn. Cu 3 : Kt cu on trch : 3 phn + Su cu u : hon cnh c n, ti nghip ca Kiu. + Tm cu tip : ni thng nh Kim Trng v thng nh cha m ca nng. + Tm cu cui : tm trng au bun, u lo ca Kiu th hin qua cch nhn cnh vt. Cu 4 : Khi qut gi tr ni dung v ngh thut ca on trch : Gi tr ni dung Kiu lu Ngng Bch: miu t chn thc cnh ng c n, bun ti ng thng, ni nh ngi thn da dit v tm lng thu chung, hiu tho v tha ca Thu Kiu khi b giam lng lu Ngng Bch. Gi tr ngh thut: ngh thut miu t ni tm c sc, bt php t cnh ng tnh hay nht trong Truyn Kiu. Cu 5 : Gii ngha t ng: - Kho xun: kho kn tui xun, ni cm cung (con gi nh quyn qu ngy xa khng c ra khi phng); y ni vic Kiu b giam lng. - Tm son: tm lng son, ch tm lng thu chung gn b. - Duynh (cng gi l donh): vng (vng) sng hoc vng bin. Cu 6: Hon cnh v tm trng ca Kiu th hin qua 6 cu th u: - Kiu lu Ngng Bch thc cht l b giam lng (kho xun). - Nng tr tri gia mt khng gian mnh mng, hoang vng: bn b bt ngt xa trng. Cnh non xa, trng gn gi hnh nh lu Ngng Bch n c, chi vi gia mnh mng tri nc. T trn lu cao nhn ra ch thy nhng dy ni m xa, nhng cn ct bi bay m mt. Ci lu tr tri y giam mt thn phn tr tri, khng mt bng hnh thn thuc bu bn, khng c bng ngi. Hnh nh non xa trng gn, ct vng, bi hng c th l cnh thc m cng c th l hnh nh mang tnh c l gi s mnh mng, rn ngp ca khng gian, qua din t tm trng c n ca Kiu. - Cm t my sm n khuya gi thi gian tun hon, khp kn. Tt c nh giam hm con ngi, nh khc su thm ni c n khin Kiu cng b bng, chn ngn, bun ti b bng my sm n khuya sm v khuya, ngy v m, Kiu thui thi qu ngi mt thn v dn ti lp lp nhng ni nim chua xt au thng khin tm lng Kiu nh b chia x: Na tnh na cnh nh chia tm lng. V vy, d cnh c p n my, tm trng Kiu cng khng th vui c. Cu 7: Tm trng nh thng Kim Trng v thng nh cha m ca Kiu qua ngn ng c thoi ni tm: * Kiu nh Kim Trng trc nh cha m sau. Theo nhiu nh h nho th nh vy l khng ng vi truyn thng dn tc, nhng tht ra li l rt hp l. Kiu bn mnh cu cha v em l n p c mt phn cng lao cha m, nn nng cn rt khn ngui. * Cng l ni nh nhng cch nh khc nhau vi nhng l do khc nhau nn cch th hin cng khc nhau:

33

+ Nh Kim Trng: Kiu tng nh thy li k nim thing ling m th nguyn , nh c Tng ngi di nguyt chn ng. Ci m y hnh nh mi ngy hm qua. Mt ln khc nng nh v Kim Trng cng l Nh li nguyn c ba sinh. Kiu xt xa hnh dung ngi yu vn cha bit tin nng bn mnh, vn ngy m mn mi ch trng chn Liu Dng xa xi. Nng nh ngi yu vi tm trng au n: Tm son gt ra bao gi cho phai. C l tm son y l tm lng Kiu son st, thu chung, khng ngui nh thng Kim Trng. Cng c th l Kiu ang ti nhc khi tm lng son st b dp vi, hoen , khng bit bao gi mi gt ra cho c. Trong ni nh chng Kim c c ni au n v x tm can. + Nh cha m: nng thy xt khi tng tng, chn qu nh, cha m nng vn ta ca ngng ch tin tc ngi con gi yu. Nng xt thng da dit v day dt khn ngui v khng th qut nng p lnh, phng dng song thn, bn khon khng bit hai em c chm sc cha m chu o hay khng. Nng tng tng ni qu nh tt c i thay, gc t va ngi m, cha m ngy thm gi yu. Cm t cch my nng ma va cho thy s xa cch bao ma ma nng, va gi c s tn ph ca thi gian, ca thin nhin ln con ngi v cnh vt. Ln no nh v cha m, Kiu cng nh n chn ch cao su v lun n hn mnh ph cng sinh thnh, ph cng nui dy ca cha m. * Ni nh thng ca Kiu ni ln nhn cch ng trn trng ca nng. Hon cnh ca nng lc ny tht xt xa, au n. Nhng qun i cnh ng bn thn, nng hng yu thng vo nhng ngi thn yu nht. Tri tim nng tht giu yu thng giu c hi sinh. Nng tht s l mt ngi tnh thu chung, mt ng i con hiu tho, mt ngi c tm lng v tha cao c ng qu. Cu 8: Bt php t cnh ng tnh ca Nguyn Du trong 8 cu cui Kiu lu Ngng Bch: Ngh thut t cnh ng tnh: - on th ny c xem l kiu mu ca li th t cnh ng tnh trong vn chng c in. din t tm trng Kiu Nguyn Du s dng bt php t cnh ng tnh tnh trong cnh y, cnh trong tnh ny khc ho tm trng ca Kiu lc b giam lng lu Ngng Bch. - y l 8 cu th thc cnh m cng l tm cnh. Mi biu hin ca cnh ng thi l mt n d v tm trng ca ng i mi mt cnh li khi gi Kiu nhng ni bun khc nhau, vi nhng l do bun khc nhau trong khi ni bun y p tm trng ri tnh bun li tc ng vo cnh, khin cnh mi lc li bun hn, ni bun mi lc mt gh gm, mnh lit hn. - Cch s dng ngn ng c thoi, ip ng. Bn bc tranh, bn ni bun u c tc gi khc ho qua ip t bun trng ng u mi cu c ngha l bun m trng ra bn pha, trng ngng mt ci g m h s n lm thay i hin ti, nhng trng m v vng. Bun trng c ci thng tht lo u, c ci xa l bt tm nhn, c c d cm hi hng ca ngi con gi ngy th ln u li bc gia cuc i ngang ngc. ip ng bun trng kt hp vi cc hnh nh ng sau din t ni bun vi nhiu sc khc nhau. ip ng li c kt hp vi cc t ly ch yu l nhng t ly tng hnh, dn dp, ch c mt t ly tng thanh cu cui to nn nhp iu, din t ni bun ngy mt tng, dng ln lp lp, ni bun v vng, v tn. ip ng to m hng trm bun, tr thnh ip khc ca on th cng l ip khc ca tm trng.

34

Bun trng ca b chiu hm, Thuyn ai thp thong cnh bum xa xa. Mt cnh bum thp thong ni ca bin l mt hnh nh rt t th hin ni tm nng Kiu. Mt cnh bum nh nhoi, n c gia bin nc mnh mng trong nh sng le li cui cng ca mt tri sp tt; cng nh Kiu trong khng gian vng lng ca hin ti nhn v phng xa vi ni bun nh da dit v gia nh, qu hng. Con thuyn gn nh mt ht, vn cn lnh nh gia dng i, bit bao gi mi c tr v sum hp, on t vi nhng ngi thn yu. Cnh 2: Bun trng ngn nc mi ra, Hoa tri man mc bit l v u? Nhng cnh hoa tn li tri man mc trn ngn nc mi xa khi Kiu cng bun hn bi nng nh nhn thy trong thn phn mnh lnh nh, v nh, ba chm by ni gia sng nc cuc i, khng bit ri s tri dt i u, s b dp vi ra sao. Cnh 3: Bun trng ngn c ru ru, Chn my mt t mt mu xanh xanh. Ni c ru ru, xanh xanh - sc xanh ho a, m mt, nht nho tri di t chn my n mt t, cn u ci xanh tn chn tri nh sc c trong tit Thanh minh khi Kiu cn trong cnh m m. Mu xanh ny gi cho Kiu mt ni chn ngn, v vng v cuc sng c qunh v nhng chui ngy v v, t nht khng bit ko di n bao gi. Cnh 4: Bun trng gi cun mt dunh m m ting sng ku quanh gh ngi. Dng nh ni bun cng lc cng tng, cng dn dp. Mt cn gi cun mt dunh lm cho ting sng bng ni ln m m nh vy quanh gh Kiu ngi. Ci m thanh m m ting sng y chnh l m thanh d di ca cuc i phong ba bo tp , ang p xung i nng v cn tip tc nng ln kip ngi nh b y trong x hi phong kin c h, bt cng. Tt c l t sng ang gm tht, r ro trong lng nng. Lc ny Kiu khng ch bun m cn lo s, kinh hi nh ri dn vo vc thm mt cch bt lc . Ni bun y dng n tt nh, khin Kiu thc s tuyt vng. Thin nhin chn thc, sinh ng nhng cng rt o. l cnh c nhn qua tm trng theo quy lut Cnh no cnh chng eo su Ngi bun cnh c vui u bao gi. - Cnh c miu t t xa n gn, mu sc t nht n m, m thanh t tnh n ng din t ni bun t man mc, mng lung n lo u, kinh s, dn n bo tp ni tm cc im ca cm xc trong lng Kiu. Tt c l hnh nh v s v nh, mong manh, s dt tri b tc, s chao o, nghing d di. Lc ny Kiu tr nn tuyt vng, yu ui nht. Cng v th m nng mc la S Khanh ri dn thn vo cuc i thanh lu hai lt, thanh y hai ln. Tm li: Cnh thin nhin l ci c tc gi bc l cm xc ca mnh. (on trch Kiu lu Ngng Bch - Truyn Kiu).

Cch 1:

35

Truyn lc vn tin Nguyn nh Chiu A. Kin thc c bn: I. Gii thiu tc gi: Nguyn nh Chiu - Nguyn nh Chiu (1822-1888) sinh ti Tn Thi - Gia nh. - C 1 cuc i y bt hnh: m lo, cng danh khng thnh, tnh duyn trc tr, gp bui lon li. - Vn ngng cao u m sng, sng c ch cho n hi th cui cng. - L mt thy gio danh ting vang khp min Lc Tnh. - L mt thy thuc khng tic sc cu nhn th. - L mt nh th li bao trang th bt h: Lc Vn Tin, Chy gic, Vn t ngha s Cn Giuc. - Lun nu cao lng yu nc, tinh thn bt khut chng gic ngoi xm. => Mt nhn cch ln khin k th cng phi knh n.

36

II. Tm hiu v th loi v kt cu on trch 1. Hon cnh sng tc: khong u thp k 50 ca th k 19 (1850) 2. Th loi: Truyn th Nm 2082 cu th lc bt. Mang tnh cht k nhiu hn c, xem nn ch trng n hnh ng ca nhn vt hn l miu t ni tm, tnh cch nhn vt cng c bc l ch yu qua vic lm, li ni, c ch. 3. Kt cu: theo kiu truyn thng ca loi truyn phng ng, ngha l theo tng chng hi, xoay quanh cuc i cc nhn vt chnh. Kiu kt cu c l: Ngi tt thng gp nhiu gian trun, trc tr trn ng i, b k xu hm hi nhng vn c ph tr, cu mang ri cui cng tai qua nn khi, c n tr xng ng. K xu b trng tr. Vi mc ch truyn truyn o c th kiu kt cu va phn nh chn thc cuc i y ry bt cng, va ni ln kht vng ngn i ca nhn dn ta: hin gp lnh, ci thin bao gi cng chin thng ci c, chnh ngha thng gian t. 4. Mc ch: * Truyn c vit ra nhm mc ch trc tip l truyn dy o l lm ngi. * Tc phm p ng nguyn vng ca nhn dn, cho nn ngay t khi mi ra i c nhn dn nam b tip nhn nng nhit, c lu truyn rng ri, c sc sng mnh m, lu bn trong lng dn. 5. Tm tt: SGK/113 6. Gi tr ca tc phm: a. Gi tr ni dung: * Gi tr hin thc: Vch trn ci c, ci xu trong XH. Chi thi gian c, bt cng, chi nhng k tro tr, bi bc, phn phc nh cha con V Cng, chi nhng k bt ngha, bt nhn nh Trnh Hm, Bi Kim, chi bn ngi lm n bt lng chuyn ngh la bp, bp nn nhn dn (bn thy bi, thy php, bn lang bm). * Gi tr nhn o: cao o l lm ngi: - Xem trng tnh ngha gia con ngi vi con ngi trong x hi: tnh cha con, m con, ngha v chng, tnh b bn, tnh yu th ng cu mang nhng ngi gp cn hon nn. - cao tinh thn ngha hip, sn sng cu kh ph nguy. - Th hin kht vng ca nhn dn hng ti l cng bng v nhng iu tt p trong cuc i (kt thc c hu ca truyn; thin thng c, chnh ngha thng gian t). Lc Vn Tin l mt ting chi, mt li ca, mt c m Hoi Thanh. b. Gi tr ngh thut: - Lc Vn Tin l mt truyn th Nm mang tnh cht l mt truyn k dn gian: ch n ct truyn, cn nhn vt ch yu th hin bng hnh ng hn l miu t ni tm. Nhn vt ca Nguyn nh Chiu cn l ho thn cho l t ng hoc thi yu ght ca ng. - Truyn mang mu sc Nam B c v tnh cch con ngi, c v ngn ng a phng. on trch: Lc Vn Tin cu Kiu Nguyt Nga A. Kin thc c bn:

37

1. V tr on trch: on trch nm phn u truyn Lc Vn Tin. Trn ng tr v nh thm cha m trc khi ln kinh thi, gp bn cp ang honh hnh, Lc Vn Tin mt mnh lm gy xng vo nh tan bn cp, cu Kiu Nguyt Nga v c hu Kim Lin. 2. B cc: 2 phn - Phn 1: Lc Vn Tin nh cp. - Phn 2: Lc Vn Tin gp Kiu Nguyt Nga B. Phn tch: 1. Nu cm nhn ca em v nhn vt Lc Vn Tin trong on trch Lc Vn Tin cu Kiu Nguyt Nga. Gi tr li - Hnh nh Lc Vn Tin c khc ho qua m tp truyn Nm truyn thng: Mt chng trai ti gii cu mt c gi thot him ngho, t n ngha n tnh yu. - Lc Vn Tin l mt nhn vt l tng v m c ca Nguyn nh Chiu. y l mt chng trai va ri trng hc bc vo i, lng y hm h mun lp cng danh, mong thi th ti nng cu ngi, gip i. Tnh hung nh cp l th thch u tin, l c hi hnh ng cho chng. - Hnh ng nh cp, trc ht bc l tnh cch anh hng, ti nng v tm lng v ngha ca Lc Vn Tin. V p ca Lc Vn Tin l v p ring ca con ngi dng tng. Thy bn cp hi ngi, k khc c th n trnh, gi mnh, cn Vn Tin coi l tnh hung, c hi u tin hnh ng. Chng ch c mt mnh, trong khi bn cp ng ngi, gm gio y , thanh th ly lng: Ngi u s n, c ti khng ng. Vy m Vn Tin vn can m b cy lm gy xng vo nh cp. Hnh nh ca chng trong trn nh c miu t tht p: t t hu xung, khc no Triu T ph vng ng Dang, c so snh vi hnh mu Triu T Long trong Tam quc. Hnh ng ca Vn Tin chng t ci c ca con ngi v ngha vong thn, ci ti ca bc anh hng v sc mnh bnh vc k yu, chin thng nhiu th lc bo tn. - Thi c x vi Kiu Nguyt Nga sau khi nh cp li bc l t cch con ngi chnh trc, ho hip, khim tn, gin d, trng ngha khinh ti v cng rt t tm nhn hu. Thy hai c gi cn cha ht hi hng, Vn Tin ng lng tm cch an i h: Ta tr dng lu la v n cn hi han, cho thy chng rt ng hong, chng chc. Khi nghe h ni mun c ly t n, Vn Tin gt i ngay, t chi c li mi v thm nh Nguyt Nga cha nng n p: Lm n h d trng ngi tr n. Dng nh vi Vn Tin, lm vic ngha l mt bn phn, mt l t nhin ca mt con ngi chn chnh: Nh cu kin ngha bt vi Lm ngi th y cng phi anh hng. Li Vn Tin chc nch va i chng, ph phn nhng k tm thng, va khng nh vic mnh lm l hin nhin, thuc cn ct, gc r trong l sng ca mnh. Vi nhng nt tnh cch , hnh nh Lc Vn Tin l mt hnh nh p, l hnh nh l tng m Nguyn nh Chiu gi gm nim tin v c vng ca mnh. 2. Nu cm nhn ca em v nhn vt Kiu Nguyt Nga trong on trch Lc Vn Tin cu Kiu Nguyt Nga. Vi t cch l ngi chu n, Kiu Nguyt Nga cng bc l nhiu nt p tm hn:

38

- Mt c gi thu m, nt na, c hc thc, cch xng h khim nhng (qun t tin thip), cch ni nng vn v, mc thc, khun php (lm con u dm ci cha, cht ti yu liu o t...), cch trnh by vn r rng, khc trit va p ng y nhng li thm hi n cn ca Vn Tin, va bc l chn thnh nim cm kch, xc ng ca mnh. - Mt con ngi m thm, n tnh, c x c trc c sau. Vi nng, Vn Tin khng ch cu mng, m cn cu c cuc i trong trng ca nng: Lm nguy chng gp gii nguy Tit trm nm cng b i mt hi . Nng coi l n trng v y ny, bn khon tm cch tr n d bit rng c n p bao nhiu cng cha : Ly chi cho phi tm lng cng ngi. Bi th, cui cng nng t nguyn gn b cuc i vi chng trai ho hip y, dm liu mnh gi trn n tnh thu chung vi chng. 3. Chp chnh xc cu th ni ln quan im v ngi anh hng ca nhn vt Lc Vn Tin cu Kiu Nguyt Nga. Em hiu cu th y nh th no? Gi tr li: Cu th ni r nht quan nim ny ca Nguyn nh Chiu l: Nh cu kin ngi bt vi Lm ngi th y cng phi anh hng - Ni dung cu th: Thy vic ngha m khng lm th khng phi l anh hng. - Qua on trch Lc Vn Tin cu Kiu Nguyt Nga ta nhn thy Vn Tin thy Nguyt Nga b nn khn trng mau l nh tan bn cp. V chng nh chng bng s qu cm gii nguy cho Kiu Nguyt Nga. n khi Nguyt Nga t mun c tr n th chng li khng khi t chi, n mt ci ly ca Nguyt Nga, Vn Tin cng khng nhn. R rng Vn Tin x thn v ngha, khng cht so o tnh ton. T hnh ng ca Vn Tin, ta hiu c quan nim anh hng ca Nguyn nh Chiu: phi c ti tr phi thng thy hon nn th sn sng cu gip v t em li iu tt p cho mi ngi, ngi anh hng phi l ngi hnh ng v ngha, v l phi, v l cng bng. 4. Nhn xt v ngh thut xy dng nhn vt, ngn ng, ging iu on trch: - Xy dng nhn vt theo phng thc 3: qua hnh ng, c ch, li ni, t khc ho ngoi hnh, li cng t i su vo ni tm. Tc gi ch k v nhn vt nhn vt t bc l tnh cch, chim cm tnh ght ni ngi c. - Ngn ng: mc mc, bnh d, gn vi li ni thng th ng v mang mu sc a phng Nam b. N c phn thiu chau chut, uyn chuyn nhng ph hp vi ngn ng ngi k chuyn, rt t nhin, d i vo qun chng. Ngn ng a dng, ph hp vi din bin tnh tit. - Ging iu: thay i linh hot, ph hp vi tnh tit truyn v tnh cch nhn vt, on u tn tng cp kiu cng, hng hch, ging Lc Vn Tin anh thp, cm gin; on sau Lc Vn Tin n cn, Kiu Nguyt Nga mm mng, n tnh. on trch: Lc Vn Tin gp nn A. Kin thc c bn

39

1. V tr on trch: on trch nm phn th hai ca truyn. Vn Tin v Tiu ng ang b v ni t khch qu ngi th gp Trnh Hm i thi tr v. Vn c lng k, ganh ght ti nng ca Lc Vn Tin, Trnh Hm li dng c hi hm hi chng. Hn la tiu ng vo rng tri li ri gi b a Vn Tin xung thuyn, ha s dn v nh. i n m khuya vng v, hn mi thc hin hnh ng ti c ca mnh. 2. Kt cu on trch: 2 phn - 8 cu u: hnh ng ti c ca Trnh Hm. - 32 cu cn li: Vic lm nhn c cng cuc sng trong sch, nhn cch cao c. 3. Ch on trch: s i lp gia ci thin v ci c, gia nhn cch cao c v nhng toan tnh thp hn, ng thi th hin thi qu trng v nim tin ca tc gi i vi nhn dn lao ng. B. Phn tch 1. Phn tch tm a c c ca Trnh Hm qua hnh ng hm hi bn mnh l Lc Vn Tin. * Hon cnh Vn Tin: b v, ti nghip tin ht, mt b m, c ch tiu ng theo hu cng b Trnh Hm bt tri trong rng. - ng c: quyt tm hm hi Lc Vn Tin l v tnh k, ganh ght ti nng, lo cho con ng tin thn ca tng lai mnh. - Hnh ng c c, bt nhn, bt ngha. + c c, bt nhn: v hn ang tm hm hi mt con ngi ti nghip, ang cn hon nn, khng ni nng ta, khng c g chng . + Bt ngha: v Vn Tin vn l bn ca hn, tng tr ru v lm th vi nhau, li c li nh cy. - Hnh ng c toan tnh, c m mu, k hoch sp t kh k lng, cht ch: + Thi gian gy ti c: Gia m khuya. + Khng gian: gia khong tri nc mnh mng. + y Vn Tin xung, n lc bit khng ai c th cu hn mi gi ting ku tri, la li um tm ln ri ly li phui pha k l, ba t, che lp ti c ca mnh. => K ti phm gian ngoan xo quyt phi sch tay, khng my may cn rt lng tm. * Trnh Hm hin ln l mt k c c, bt nhn, bt ngha. Nguyn nh Chiu thnh cng cch sp xp cc tnh tit hp l, din bin hnh ng nhanh gn, li th vn gi c v mc mc, gin d vn c ca tc phm m lt t c tm a c c ca mt k bt ngha, bt nhn. 2. Phn tch hnh nh Ng ng trong on trch Lc Vn Tin gp nn. Gi tr li: a. ng Ng l mt ngi c nhng vic lm nhn c v nhn cch v cng cao p: - Thy ngi b nn, ng Ng nhanh nhn vt ngay ln b, ri: Hi con vy la mt gi ng h bng d, m h mt my

40

-> Hnh ng ht sc gp gp, khn trng, ht mnh v s sng ca nn nhn gi t c mi chn tnh ca gia nh ng Ng i vi ngi b nn. Vic lm ny tht p v cha bit nn nhn l ai, cha r nguyn c th no nhng thy vic l lm, thy ngi l cu n cn chu o. l bn tnh ca con ngi lng thin, nhng ngi lao ng bnh thng. - Sau khi cu sng Vn Tin, bit tnh cnh khn kh ca chng, ng Ng sn lng cu mang chng, d ch l chia s mt cuc sng i ngho hm ht, tng rau, nhng chc chn m m tnh ngi hm mai hm ht vi gi cho vui. Tm lng ca Ng qu l bao dung, nhn i, ho hip. - ng cng khng h tnh ton n ci n cu mng v Vn Tin chng th bo p. Dc lng nhn ngha h ch tr n, Lng lo chng m l ng khng ham mun, c m cht no v tin bc, ca ci, ng ch dc lng nhn ngha l thng ngi, c ht sc mnh cu gip con ngi, lun tm vic ngha, hng v iu thin, tht ho hip, v t. b. Cuc sng p ca ng Ng: - ng Ng sng mt cuc sng v suy ngh, quan nim v cch sng tht l ng thin, tht p . Li ni ca ng Ng v cuc sng ca mnh chnh l nhng ting lng ca Nguyn nh Chiu, nhng kht vng v cuc sng tt p, v mt li sng ng m i vi con ngi. Cm xc ch quan ca nh th l lm cho cuc sng ca ngi dn chi bnh thng trn sng nc c v nh c thi v ho, tr nn th mng hn, nhng ct li vn l trung thc. - on th cui l mt on th hay ca tc phm: t phng khong su xa, li l thanh thot, uyn chuyn, hnh nh th p, gi cm. Mt khong thin nhin cao rng, khong t m ra vi nhng doi, vnh, chch, m, bu tri, t, gi trng... Con ngi ho nhp vo trong ci th gii thin nhin y , khng cht cch bit: hng gi, chi trng, tm ma, chi gi... nim vui sng cng dng nh y p ci ci th ca con ngi y (tc gi dng nhiu t ch trng thi tm hn thanh thn, vui sng y: vui vy, thong th, nghu ngao, vui thm, thung dung, vui say...). C cm gic nh chnh tc gi ang nhp thn vo nhn vt ni ln kht vng v nim tin yu cuc i. - R b mi danh li, tm v vi sng n c ra rut sch trn, nay vo vnh, mai ra khi, ngy hng gi mt, m b bn vi trng thanh. Ng ng chn c mt phong cch sng tht phng khong, t do. Tm lng ng trong sch, gia nh, nh ca, c hnh hi, th xc ln tm hn nh ho nhp vi bin tri, sng nc. Cp t hng gi, chi trng cho ta thy hnh nh mt con ngi ang m mng, ht nh mt thi s vy. M mng nhng khng m h, tu tin, m rt ch ng, ung dung, ng ph vi mi tnh th. Mt mnh thong th lm n Kho qu chi ko, mt qung cu dm - y l mt cuc sng trong sch, ngoi vng danh li trc: mt cuc sng t do, phng khong gia t tri cao rng, ho nhp, bu bn vi thin nhin, thnh thi gia sng nc, gi trng v v th cng y p nim vui. - Cuc sng y tht hnh phc, hon ton xa l vi nhng toan tnh nh nhen, ch k, mu danh, trc li, sn sng ch p ln c o c, nhn ngh... Cuc sng y tht ng knh, ng trng!

41

* on th gi gm kht vng ca Nguyn nh Chiu vo nim tin v ci thin, vo con ngi lao ng bnh thng. ng bc l quan im nhn dn rt tin b. Tng tri cuc i, NC hiu rt r rng ci xu, ci c thng ln khut sau nhng m cao, o di ca bn ngi c a v cao sang (nh thi s ng triu, V Cng, Trnh Hm, Bi Kim...), nhng vn cn nhng ci tt p, ng knh trng, ng khao kht, tn ti bn vng ni nhng con ngi lao ng ngho kh m nhn hu, v tha, trng ngha khinh ti (nhng ng Ng, ng Tiu, ch tiu ng, b lo dt vi trong rng...). Nh th Xun Diu ni ng: Ci u i i vi ngi lao ng, s knh mn h l mt c im trong tm hn Chiu. 3. Quan nim sng ca nhn vt Lc Vn Tin v nhn vt ng Ng trong truyn Lc Vn Tin ca Nguyn nh Chiu c nhng nt ging nhau v nu r l quan nim sng nh th no? Gi tr li: Quan nim sng ca nhn vt Lc Vn Tin v nhn vt ng Ng trong truyn Lc Vn Tin c nhng nt ging nhau. l khng ham mun, c m v tin bc, ca ci, ch dc sc mnh cu gip con ng i, lun tm vic ngha, hng v iu thin mt cch ho hip, v t. Nhng cu th ni r quan nim sng l: Vn Tin nghe ni lin ci Lm n h d trng ngi tr n (Lc Vn Tin cu Kiu Nguyt Nga) Ng rng lng lo chng m Dc lng nhn ngha h ch tr n. (Lc Vn Tin gp nn)

42

Phn II: Th hin i Vit Nam

T T 1

Tc phm ng ch (l mt trong nhng TP tiu biu nht vit v ngi lnh cch mng ca VH thi k KC chng

Tc gi Chnh Hu H Tnh (19262005) Nh th qun i trng thnh t hai cuc KC chng Php v chng M.

Thi Th gian loi 1948 Th (Sau khi t do tc gi cng ng i tham gia chin u trong chin dch

Ni dung

Ngh thut

- Tnh ng ch Chi tit, hnh nh, ca nhng ngi ngn ng, c ng, lnh da trn c giu sc biu cm. s cng chung cnh ng v l tng chin u c th hin tht t nhin, bnh d m su sc trong mi hon cnh, n gp phn quan

43

Php 19461954) 2 Bi th v tiu i xe khng knh (c tng gii nht cuc thi th ca bo Vn ngh nm 1969 v c a vo tp th vng trng qung la). on thuyn nh c In trong tp th Tri mi ngy li sng (1958) Bp la In trong tp Hng cy Bp la (1968), tp th u tay ca Bng Vit v Lu Quang V. Phm Tin Dut Ph Th (19412007) Tr thnh mt trong nhng gng mt tiu biu ca th h cc nh th tr thi chng M cu nc.

Vit Bc Thu ng). 1969 T (thi k do c lit ca cuc chin tranh chng M)

trng to nn sc mnh v v p tinh thn ca nhng ngi lnh cch mng. - Bi th khc ho hnh nh c o: Nhng chic xe khng knh. - Qua khc ho ni bt hnh nh nhng ngi li xe Trng Sn vi t th hin ngang, tinh thn lc quan, dng cm, bt chp kh khn, nguy him v ch chin u gii phng Min Nam.

- Giu cht hin thc sinh ng ca cuc sng chin trng. - Ngn ng, ging iu giu tnh khu ng, mang nt ring, t nhin, kho khon.

Huy Cn H Tnh (1919-2005) L mt trong nhng nh th tiubiu ca nn th hin i Vit Nam. Bng Vit H Ni Sinh nm 1941, thuc th h cc nh th trng thnh trong thi k khng chin chng M.

Khc ht ru nhng

Nguyn Khoa im

1958 Tht Bi th khc ho Trong ngn nhiu hnh nh chuyn trng p trng l, i thc thin th hin s hi t di ho gia thin ngy nhin v con ngi vng m lao ng, bc l Qung nim vui, nim Ninh. t ho ca nh th trc t nc v cuc sng. 1963 Tht Qua hi tng v Khi tc ngn suy ngm ca gi trng ngi chu trang l thin ng thnh, bi sinh vin th gi li hc nhng k nim ngnh y xc ng lut v ngi b v Lin X. tnh b chu, ng thi th hin lng knh yu trn trng v bit n ca ngi chu i vi gia nh, qu hng, t nc. 1971 Tm Tnh yu thng tin con gn vi tnh g ht yu t nc v c

- Sng to hnh nh th bng lin tng, tng tng phong ph, c o. - m hng kho khon, ho hng, lc quan.

- Kt hp gia biu cm vi miu t, t s v bnh lun. - Hnh nh th sng to, giu biu tng; bp la gn lin vi hnh nh ngi b, lm im ta khi gi mi k nim, cm xc v suy ngh v b v tnh b chu.

- Ging iu th thit tha, ngt ngo, tru mn.

44

em b

ru

nh trng c tng gii A ca Hi Nh vn Vit Nam nm 1984.

Nguyn Duy Thanh Ho Sinh nm 1948, gng mt tiu biu trong lp nh th tr thi chng M cu nc.

1978 Ti TP H Ch Minh, 3 nm sau ngy min nam hon ton gii phng, thng nht t nc. 1962

Nm tin g

Con c In trong tp Hoa ngy thng Chim bo bo (1967)

Ma xun nho nh c ph nhc

Ving lng Bc In trong tp Nh my ma xun (1978)

Ch Lan Vin (19201989), l mt trong nhng tn tui hng u ca nn th hin i Vit Nam th k XX. Thanh Hi Hu (19301980), l 1 trong nhng cy bt c cng xy dng nn vn hc Cch mng min Nam t nhng ngy u. Vin Phng Sinh 1928, l mt trong nhng cy bt c mt sm nht

T do

vng ca ngi m dn tc T i trong cuc khng chin chng M cu nc. - Bi th l li nhc nh v nhng nm thng gian lao qua cuc i ngi lnh gn b vi thin nhin, t nc, bnh d, hin hu. - T , gi nhc ngi c thi sng ung nc nh ngun, n ngha thy chung cng qu kh. T hnh tng con c trong nhng li ht ru, ngi ca tnh m v ngha ca li ru i vi cuc i mi con ngi.

- B cc c sc: hai li ru an xen mi kh th to nn mt khc ht ru tr tnh, su lng. - Ging iu tm tnh, t nhin kt hp gia yu t tr tnh v t s. - Hnh nh giu tnh biu cm: trng giu ngha biu tng.

- Vn dng sng to hnh nh v ging iu li ru ca ca dao, c nhng cu th c kt c nhng suy ngh su sc. - Hnh nh con c mang ngha biu tng su sc. Th th nm ch c nhc iu trong sng, tha thit, gn vi dn ca; hnh nh p gin d, nhng so snh, n d sng to.

11/198 0 Bi th c vit khng bao lu trc khi nh th qua i.

Nm tin g

Cm xc trc ma xun ca thin nhin v t nc, th hin c nguyn chn thnh gp ma xun nh ca i mnh vo cuc i chung.

1976 Sau khi cuc khng chin chng M cu

Tm tin g

Lng thnh knh v nim xc ng su sc ca nh th i vi Bc H trong mt ln t min Nam ra ving

Ging iu trang trng v tha thit; nhiu hnh nh n d p v gi cm; ngn ng bnh d, c c.

45

ca lc lng vn ngh gii phng mn Nam thi chng M cu nc.

10

Sang thu Tp th T chin ho n thnh ph, xut bn nm 1991. 11 Ni vi con Trong tp th Vit Nam (19451985)

Hu Thnh Vnh Phc Sinh nm 1942, l Tng th k Hi nh vn VN.

nc thng nht, lng ch tch H Ch Minh va khnh thnh, tc gi ra thm min Bc, vo lng ving Bc H. Sau 1975 Cui nm 1977

lng Bc.

Nm tin g

Bin chuyn ca thin nhin lc giao ma t h sang thu qua s cm nhn tinh t ca nh th.

Hnh nh thin nhin c gi t bng nhiu cm gic tinh nhy, ngn ng chnh xc, gi cm.

Y phng Cao Bng Sinh nm 1948, l nh th dn tc Ty, Ch tch Hi Vn hc Ngh thut Cao Bng.

Sau 1975

T do

Bng li tr chuyn vi con, bi th th hin s gn b, nim t ho v qu hng v o l sng ca dn tc.

Cch ni giu hnh nh, va c th, gi cm, va gi ngha su xa.

46

ng ch Chnh Hu A. Kin thc c bn I. Tc gi: (1926-2007) - Tn tht: Trn nh c. Bt danh : Chnh Hu. - L nh th - chin s trong sut thi gian chng Php M.

47

- Sng tc ch yu tp trung vo hnh nh ngi lnh trong hai cuc khng chin. c bit l tnh cm ng ch, ng i, s gn b ca tin tuyn vi hu phng. - Phong cch th: Bnh d, cm xc dn nn, va thit tha, trm hng li va su lng, hm sc. II. Tc phm: a. Hon cnh sng tc: Bi th sng tc ma xun 1948, thi k u ca cuc khng chin chng thc dn Php. -> Bi th c nh gi l tiu biu ca th ca khng chin giai on 19461954, n lm sang trng mt hn th chin s ca Chnh Hu. b. Ni dung chnh: Bi th ni v tnh ng ch, ng i thm thit, su nng ca nhng ngi lnh cch mng. ng thi cn lm hin ln hnh nh chn thc, gin d m cao p ca anh b i c H thi k u ca cuc khng chin chng Php. Ngh thut: Bi th s dng nhng chi tit, hnh nh, ngn ng gin d, chn thc, c ng v giu sc biu cm. c. Gii ngha t: - ng ch: ngi c cng ch hng, l tng (ng: cng; ch: ch hng). Ngi cng trong mt on th chnh tr hay mt t chc cch mng thng gi nhau l ng ch. T sau Cch mng thng Tm 1945 ng ch thnh t xng h quen thuc trong cc c quan, on th, n v b i. - Tri k: bit mnh (tri: bit, k: mnh), i tri k l i bn thn thit (hiu bn nh hiu chnh mnh). - Sng mui: sng gi ng thnh nhng ht nh trng xo nh mui trn cy c hay mt t. min Bc nc ta v ma ng nhng ngy c sng mui tri rt rt. d. Nhan : (ng l cng; ch l ch hng) ng ch l chung ch hng, chung l tng. Ngi cng trong mt on th chnh tr hay mt t chc cch mng thng gi nhau l ng ch. T sau Cch mng thng Tm 1945 ng ch l cch xng h quen thuc trong cc c quan, on th cch mng, n v b i. V vy, tnh ng ch l bn cht cch mng ca tnh ng i v th hin su sc tnh ng i. e. Mch cm xc v b cc: * Mch cm xc: Bi th theo th t do, 20 dng chia lm 3 on. C bi th tp trung th hin v p v sc mnh ca tnh ng ch, ng i, nhng mi on sc nng ca t tng v cm xc c dn dt dn t vo nhng dng th gy n tng su m (cc dng 7, 17 v 20). Su dng u c th xem l s l gii v c s ca tnh ng ch. Dng 7 c cu trc c bit (ch mt t vi du chm than) nh mt pht hin, mt li khng nh s kt tinh tnh cm gia nhng ngi lnh. Mi dng tip theo, mch cm xc sau khi dn t dng 7 li tip tc khi m trong nhng hnh nh, chi tit biu hin c th, thm tha tnh ng ch v sc mnh ca n.

48

Ba dng th cui c tc gi tch ra thnh mt on kt, ng li v ngn rung vi hnh nh c sc u sng trng treo nh l mt biu tng giu cht th v ngi lnh. * B cc: 3 on + on 1: 7 cu th u: C s hnh thnh tnh ng ch ca nhng ngi lnh. + on 2: 10 cu th tip theo: nhng biu hin ca tnh ng ch v sc mnh ca tnh cm y nhng ngi lnh. + on 3: 3 cu kt: Biu tng p v tnh ng ch. B. Phn tch bi th 1. Trc ht, on u, vi 7 cu t do, di ngn khc nhau, c th xem l s l gii v c s ca tnh ng ch. - M u bng hai cu i nhau rt chnh : Qu hng anh nc mn ng chua Lng ti ngho t cy ln si Hai cu th u tin gii thiu qu hng anh v ti nhng ngi lnh xut thn l nng dn. Nc mt ng chua l vng t ven bin nhim phn kh lm n, t cy ln si l ni i ni, trung du, t b ong ho, kh canh tc. Hai cu ch ni v t ai - mi quan tm hng u ca ngi nng dn, cho thy s tng ng v cnh ng xut thn ngho kh l c s s ng cm giai cp ca nhng ngi lnh cch mng. Anh vi ti i ngi xa l T phng tri chng hn quen nhau - T ti ch 2 ngi, 2 i tng chng th tch ri nhau kt hp vi t xa l lm cho xa l c nhn mnh hn. T phng tri tuy chng quen nhau nhng cng mt nhp p ca tri tim, cng tham gia chin u, gia h ny n mt th tnh cm cao p: Tnh ng ch - tnh cm y khng phi ch l cng cnh ng m cn l s gn kt trn vn c v l tr, ln l tng v mc ch cao c: chin u ginh c lp t do cho t quc. Sng bn sng, u st bn u - Tnh ng ch cn c ny n v tr thnh bn cht trong s chan ho chia s mi gian lao cng nh nim vui, ni bun. l mi tnh tri k ca nhng ng i bn ch ct c biu hin bng hnh nh c th, gin d m ht sc gi cm: m rt chung chn thnh i tri k. Chung chn c ngha l chung ci khc nghit, kh khn ca cuc i ngi lnh, nht l chung hi m vt qua ci lnh, m s gn b l thnh tht vi nhau. Cu th y p k nim v m p tnh ng ch, ng i. - C 7 cu th c duy nht! T chung nhng bao hm nhiu : chung cnh ng, chung giai cp, chung ch hng, chung mt kht vng... - Nhn li c 7 cu th u nhng t ng ni v ngi lnh: u tin l anh v ti trn tng dng th nh mt kiu xng danh khi mi gp g, dng nh vn l hai th gii ring bit. Ri anh vi ti trong cng mt dng, n i ngi nhng l i ngi xa l, v ri bin thnh i tri k - mt tnh bn keo sn, gn b. V

49

cao hn na l ng ch. Nh vy, t ri rc ring l, hai ngi dn nhp thnh chung, thnh mt, kh tch ri. - Hai ting ng ch! kt thc kh th tht c bit, su lng ch vi hai ch ng ch v du chm cm, to mt nt nhn nh mt im ta, im cht, nh n gnh, gnh hai u l nhng cu th s. N vang ln nh mt pht hin, mt li khng nh, mt ting gi trm xc ng t trong tim, lng ng trong lng ngi v 2 ting mi m, thing ling y. Cu th nh mt bn l gn kt hai phn bi th lm ni r mt kt lun: cng hon cnh xut thn, cng l tng th tr thnh ng ch ca nhau. ng thi n cng m ra tip theo: ng ch cn l nhng biu hin c th v cm ng mi cu th sau. -> nh mt nt nhc lm bng sng c bi th, l kt tinh ca 1 tnh cm Cch mng mi m ch c thi i mi. Cu th th 7 l mt cu th c bit. 2. Mi cu th tip theo din t nhng biu hin c th v v p v sc mnh ca tnh ng ch ng i. - ng ch l s cm thng su xa nhng tm t, ni lng thm kn ca nhau: Rung nng anh gi bn thn cy Gian nh khng mc k gi lung lay Ging nc gc a nh ngi ra lnh l tnh tri k, hiu bn nh hiu mnh v cn v mnh l ng i trong cuc, ngi cng cnh ng. Vi ngi nng dn, rung nng, cn nh l c c nghip, l c m ngn i ca h; h lun gn b, gi gn v cht bp cho nhng g mnh c. Vy m h gc li tt c ra i nh gic. Cu th Gian nh khng, mc k gi lung lay ht sc to hnh v biu cm . c c nghip ca mnh hoang trng m ra i bit ngi thn li trng tri nhng cng mc k th qu l s hy sinh ln lao v cng l quyt ra i m khng dng dng v tnh. Cc anh hiu r lng nhau v cn hiu r ni nim ngi thn ca nhau hu phng: Ging nc gc a nh ngi ra lnh, Ging nc, gc a l hnh nh hon d gi v qu h ng, v ngi thn ni hu phng ca ngi lnh. Nh vy, cu th ni qu hng nh ngi lnh m thc cht l ngi lnh nh nh, ni nh hai chiu ngy cng da dit. Vy l ngi lnh chia s vinhau mi tm t, ni nim, chia s c nhng chuyn thm kn, ring t nht. H cng sng vi nhau trong k nim, trong ni nh v vt ln trn ni nh. - Khng ch chia s cng nhau nhng nim vui, ni bun hay cc cu chuyn tm tnh ni qu nh m h cn chia s nhng gian lao thiu thn ca cuc i ngi lnh - st run ngi vng trn t m hi. H nhn thu v thng nhau t nhng chi tit nh ca i sng, cng chu bnh tt v nhng cn st rt rng gh gm m hu nh ngi lnh no cng phi tri qua. H cng thiu, cng rch. y l hon cnh chung ca b i ta trong nhng nm u khng chin chng Php. - Nhng hnh nh th c a ra rt chn thc nhng c ng v gi cm bit bao -> din ta su sc s gn b ng cam cng kh ca cc anh, gip vt qua mi thiu thn gian trun, cc nhc ca i lnh. o anh rch vai Qun ti c vi mnh v Ming ci but gi

50

Chn khng giy Tc gi xy dng nhng cp cu sng i, i ng nhau (trong tng cp cu v tng cu). ng ch l ngi lnh bao gi cng nhn bn, ni v bjan trc khi ni v mnh, ch anh bao gi cng xut hin trc ch ti. Cch ni y phi chng th hin nt p trong tnh cm thng ngi nh th thng thn, trng ngi hn trng mnh. Chnh tnh ng i lm m lng nhng ngi lnh h vn ci trong but gi v vt ln trn but gi. - H qun mnh i ng vin nhau, truyn cho nhau hi m: Thng nhau tay nm ly bn tay. y l mt c ch rt cm ng cha chan tnh cm chn thnh. N khng phi ci bt tay thng thng m l hai bn tay t tm n vi nhau truyn cho nhau hi m vt ln but gi, nhng bn tay nh bit ni. V khng phi s gn b bt cht m l s gn b trong chin u, ng cam cng kh khin tnh ng ch thm su dy i ti chiu cao: cng sng cht cho l tng. Trong sut cuc khng chin trng k y gian lao vt v y, tnh cm ng ch i vo chiu su ca s sng v tm hn ngi chin s tr thnh nhng k nim khng bao gi qun. Cu th khng ch ni ln tnh cm gn b su nng ca nhng ng i lnh m cn th hin sc mnh ca tnh cm y. -> Bi th ng ch khng rc r chin cng m rc r tnh ng i m nng khin h c th sng v lm nn bao chin cng hin hch. 3. Ba cu cui ca bi th l biu tng p nht, giu cht th nht v tnh ng ch, ng i cao p. - Bi th kt thc bng hnh nh rt c sc: m nay rng hoang sng mui ng cnh bn nhau ch gic ti u sng trng treo. ????????? cng vic thc s ca ngi lnh, v tnh ng ch c ti luyn trong th thch gian lao, trong cng vic nh gic thc s l th thch ln nht. Cng chnh ci ni m s sng, ci cht ch k nhau trong tch tc y th tnh ng ch mi thc s thing ling, cao p. Ba cu th cui nh dng ln bc tng i sng sng v tnh ng ch. Trn ci nn hng v v khc nghit ca thin nhin: Trong cnh rng hoang sng mui - rng ma ng Vit Bc sng mui ph y tri, nhng nhng ngi lnh vn ng cnh bn nhau, im lng, phc kch ch gic ti. T ch -> t th ch ng. Hnh nh ca h st cnh bn nhau vng chi lm m i ci gian kh c lit ca cuc chin, to nn t th thnh ng vch st trc qun th. Tnh ng ch khin h vn bnh thn v lng mn bn thm cuc chin u, thy cuc i vn p v th mng ngay gia nguy him, giao lao. - Hai cu th i nhau tht chnh v gi cm gia khung cnh v ton cnh. Khung cnh lnh lo, but gi. Ton cnh v tnh cm m nng ca ngi lnh vi ng i ca anh -> Ca ngi sc mnh ca tnh ng i gip ngi lnh vt ln tt c s khc nghit ca thi tit. Tnh ng i si m lng cc anh gia rng hoang ma ng v sng mui but gi. - Hnh nh u sng trng treo l hnh nh c o, bt ng, l im nhn ca 3 phn, im sng ca ton bi th. Hnh nh th rt thc v cng rt

51

lng mn. Hnh nh ny l c tht trong cnh gic, c nhn ra t nhng m hnh qun, phc kch ch gic. Trong nhng m phc kch gic gia rng khuya, ngi lnh cn c thm mt ngi bn l trng. Trng treo trn nn tri, nhn ln trng nh treo trn u ngn sng. Nhp th y l nhp 2-2 nh gi ln nhp lc ca mt ci g chung ching l lng trong bt ngt ch khng phi l ct cht, va thc va gi ln nhiu lin tng phong ph: sng l hnh nh ca chin tranh khi la, trng l hnh nh ca thin nhin trong mt, ca cuc sng thanh bnh. S ho nhp gia sng v trng va tot ln v p tm hn ngi lnh v tnh ng ch ca h, va ni ln ngha cao c ca cuc chin tranh yu nc: ngi lnh cm sng l bo v cuc sng ho bnh, c lp, t do cho T quc. Sng v trng l gn v xa, l chin s v thi s, l thc ti v m mng. Tt c ho qun, b sung cho nhau trong cuc i ngi lnh cch mng. Cu th nh nhn t ca c bi, va mang tnh hin thc, va mang sc thi lng mn, l mt biu t ng cao p ca tnh ng ch thn thit. - Ch 3 cu -> l bc tranh p v tnh ng ch ng i ca ng i lnh, l biu tng p giu cht th v cuc i ng i chin s, ca tnh ng ch, ng i. 4. nh gi: - Ngn ng th c ng hnh nh chn thc, gi t, c sc khi qut cao nhm din t c th qu trnh pht trin ca 1 tnh cm Cch mng thing ling: Tnh ng ch - mt tnh cm chn thc khng ph trng m li v cng lng mn v thi v. - Ging th su lng, xc ng nh mt li tm tnh, tha thit. - Bi th nh du 1 bc ngot mi cho khuynh hng sng tc ca th ca khng chin. c bit l cch xy dng hnh tng ngi chin s Cch mng, anh b i C H trong thi k u ca cuc khng chin chng thc dn Php. Cu 5: Cm nhn v hnh nh anh b i khng chin chng Php - Bi th ng ch lm hin ln hnh nh anh b i c H bui u khng chin bnh d m cao c. - l nhng ngi lnh xut thn t nng dn: Qu hng anh nc mn ng chua - Lng ti ngho t cy ln si . - H sn sng b li nhng g thn thit qu gi ca cuc sng ni ng qu ra i v ngha ln, nhng vn nng lng gn b vi lng qu thn yu. H khng ch nh qu m cn cm nhn c ni nh nhung ca qu hng: Rung nng anh gi bn thn cy - Gian nh khng, mc k gi lung lay - Ging nc gc a nh ngi ra lnh. - Nhng ngi lnh cch mng tri qua nhng gian lao, thiu thn tt cng, nhng cn st run ngi, trang phc phong phanh gia ma ng gi lnh. H vn ci trong but gi, vn nhn thy ci nn th, lng mn ca thin nhin, rng ni gia cuc chin u gian kh, c lit. Nhng gian lao, thiu thn cng lm sng ln v p ngi lnh, sng ln n ci ca h. - V p nht h l tnh ng ch, ng i su sc, thm thit xut pht t tnh yu nc: Thng nhau tay nm ly bn tay. l ci ngun sc mnh gip

52

h vt ln tt c v chin thng. Kt tinh v p ca ngi lnh v tnh ng ch ca h l bc tranh c sc trong 3 cu cui bi.

* Mt s cu hi xoay quanh bi th:

Cu 1: Vit on vn trnh by cm nhn ca em v on cui bi th ng ch ca Chnh Hu. Bi th kt thc bng hnh nh rt c sc: m nay... trng treo. y l bc tranh p v tnh ng ch, ng i ca ngi lnh, l biu tng p v cuc i ngi chin s. (Tham kho phn 3 ca bi phn tch) Bi th kt thc vi nhng hnh nh tht p, tht c ngha. N l biu tng thing ling ca tnh ng ch cng chung chin ho: m nay rng hoang sng mui ng cnh bn nhau ch gic ti u sng trng treo. - i lp vi hin thc khc nghit ca nhng m di lnh gi ni rng hoang sng mui l nhng ngi lnh ng cnh bn nhau ch gic ti trong ci ni m s sng v ci cht ch trong gang tc. T ch cng ni r ci t th. Ci tinh thn ch ng nh gic ca h. R rng khi nhng ngi lnh ng cnh bn nhau vng chi th ci gian kh, c lit ca cuc chin b m i. Tm vc ca nhng ngi lnh bng tr nn ln lao anh hng. Sc mnh ca tnh ng ch li cng ni bt. - R rng, tnh cm ng ch m p, thing ling mang n cho ngi lnh nt lng mn, cm hng thi s trong hin thc y khc nghit qua hnh nh u sng trng treo. Bn ch u sng trng treo lm nhp th t ngt thay i, dn nn, chc gn, gy s ch cho ngi c. Trong m phc kch gic, ngi chin s bng pht hin mi sng nh treo mt vng trng. T treo to nn mt mi quan h bt ng c o, ni lin mt t vi bu tri, gi nhng lin tng th v va hin thc li va lng mn. + Hin thc v m khuya trng trn vm tri cao s xung thp dn. vo mt v tr v tm nhn no , vng trng nh treo trn u mi sng ca ngi chin s ang phc kch ch gic. + Lng mn v trong hon cnh ht sc gian kh khc lit: m ng gi lnh, rng hoang sng mui, ci cht cn k, tm hn nhy cm ca ngi chin s vn tm thy cht th bay bng trong v p bt ng ca trng. Sng l biu tng ca chin u, trng l biu tng ca ci p, cho nim vui lc quan, cho s bnh yn ca cuc sng. Sng v trng l h v thc, l chin s v thi s, l mt cp ng ch t m v p ca nhng cp ng ch ang ng cnh bn nhau. Chnh tnh ng ch lm cho ngi chin s cm thy cuc i vn p, vn th mng, to cho h sc mnh chin u v chin thng. => Him thy mt hnh tng th no va p va mang y ngha nh u sng trng treo. y l mt sng to y bt ng gp phn nng cao gi tr bi th, to c nhng d vang su lng trong lng ngi c.

53

=> Nh vy tnh ng ch trong bi th l tnh cm su sc chn thnh ca nhng con ngi gn b keo sn trong cuc chin u v i v mt l tng chung. Cu hi tng t : Sa li cu vn sau: Vi hnh nh u sng trng treo din t y sc gi cm mi tnh tnh ng ch keo sn trong bi th ng ch c sng tc nm 1954 sau chin thng Vit Bc. Trin khia on vn c cu ch trn. Cu 2: Phn tch hnh nh ngi lnh trong bi th ng ch - Bi th v tnh ng ch cho ta thy v p bnh d m cao c ca ngi lnh cch mng, c th y l anh b i hi u cuc khng chin chng Php. - Hon cnh xut thn: h l nhng ngi nng dn ngho ra i t hai min t xa nhau: nc mn ng chua, t cy ln si . - H ra i v ngha ln (hai ch mc k ni c ci dt khot, mnh m... mc d vn lun lu luyn vi qu hng ging nc gc a.... - H tri qua nhng gian lao, thiu thn tt cng, nhng cn st rt run ng i, trang phc phong phanh gia ma ng lnh gi => Nhng gian kh cng lm ni bt v p ca anh b i: sng ln n ci ca ngi lnh (ming ci but gi). + p nht h l tnh ng ch ng i su sc, thm thit. + Kt tinh hnh nh ngi lnh v tnh ng ch ca h l bc tranh c sc trong on cui ca bi th. Cu 3: Theo em, v sao tc gi t tn cho bi th v tnh ng i ca nhng ngi lnh l ng ch? l tn mt tnh cm mi, c bit xut hin v ph bin trong nhng nm cch mng v khng chin. l cch xng h ph bin ca nhng ngi lnh, cng nhn, cn b t sau Cch mng. l biu tng ca tnh cm cch mng, ca con ngi cch mng trong thi i mi. Cu 4: Phn tch gi tr ngh thut ca hnh nh hon d mang tnh nhn ho trong cu th: Ging nc gc a nh ngi ra lnh. Cu 5: 1. Gi s em phi lm bi vn phn tch bi th ng ch, em hy xt xem phn thn bi ca bi lm c c trnh by theo dn i cng di y khng? V sao? Nu thy dn cha ng em hy sa li cho hp l. a. Phn tch 7 cu th u. b. Bi th ni ln tnh ng ch gn kt nhng ngi chin s trong mt cuc chin u y gian kh. c. Bi th cn nu ln mt hnh nh rt p vo mt m ch gic gia rng trong m trng lnh. Nhn xt dn : Khng chia theo mt cn c nht nh: mc a chia theo b cc: mc b, c chia theo ni dung. Mc b cha phn tch r v su ngha cao p ca tnh ng ch trong 10 cu th. Mc c lc , mang nng t cnh, cha xoay quanh vn v tnh ng ch. Sa li dn : a. By cu u: s l gii v tnh ng ch. b. Mi cu tip theo: l nhng biu hin c th ca tnh ng ch.

54

c. Ba cu cui cng: biu tng p giu cht th ca tnh ng ch.

Bi th v tiu i xe khng knh Phm Tin Dut A. Kin thc c bn I. Tc gi: - Phm Tin Dut (1941-2007), qu huyn Thanh Ba, tnh Ph Th. - Sau khi tt nghip trng i hc S phm H Ni, nm 1964, Phm Tin Dut gia nhp qun i, hot ng trn tuyn ng Trng Sn v tr thnh mt trong nhng gng mt tiu biu ca th h cc nh th tr thi chng M cu nc. - Th Phm Tin Dut tp trung th hin hnh nh th h tr trong cuc khng chin chng M qua cc hnh tng ngi lnh v c thanh nin xung phong trn tuyn ng Trng Sn. - Th ng c ging iu si ni, tr trung, hn nhin, tinh nghch m su sc. II. Tc phm: 1. Hon cnh sng tc: - Bi th vit nm 1969, thi k cuc khng chin chng M din ra rt c lit trn con ng chin lc Trng Sn. - Bi th c tng gii nht cuc thi th ca bo Vn ngh nm 1969 v c a vo tp th Vng trng qung la ca tc gi. 2. Khi qut gi tr ni dung v ngh thut: * Ni dung: Bi th v tiu i xe khng knh ca Phm Tin Dut khc ho mt hnh nh c o: nhng chic xe khng knh. Qua , tc gi khc ho ni bt hnh nh nhng ngi lnh li xe Trng Sn trong thi chng M, vi t th hin ngang, tinh thn lc quan, dng cm, bt chp kh khn nguy him v ch chin u gii phng min Nam. * Ngh thut: Tc gi a vo bi th cht liu hin thc sinh ng ca cuc sng chin trng, ngn ng v ging iu giu tnh khu ng t nhin, kho khon. B. Phn tch bi th

55

I. Nhng nt c o, khc l ca bi th: 1. Nhan : di, tng nh c ch tha nhng thu ht ngi c ci v l c o ca n. - Lm ni bt hnh nh ton bi: nhng chic xe khng knh. - Hai ch bi th thm vo cho thy r hn cch nhn, cch khai thc hin thc ca tc gi mun ni v cht th ca hin thc khc lit thi chin tranh, cht th ca tui tr hin ngang, dng cm vt ln thiu thn, gian kh him nguy ca thi chin. 2. Hnh nh nhng chic xe khng knh gy s ch khc l c a ra thc n trn tri vn bng bng ra chin trng: a. Xa nay, hnh nh tu xe vo th thng c m l ho, lng mn ho nhng Phm Tin Dut a mt hnh nh thc n trn tri nhng chic xe khng knh. Tc gi gii thch nguyn nhn cng rt thc bng 2 cu th rt gn vi vn xui li c ging thn nhin: Khng c knh khng phi xe khng c knh Bom git, bom rung knh v i ri Cng gy s ch v v khc l ca n. b. Cu th th 2 nhc li hai ln ch bom vi nhng ng t mnh git, rung khin cho knh v i ri cng tng gp bi s d di ca cuc chin u. c. Bom n chin tranh cn lm chng bin dng thm, trn tri hn. Khng c knh, ri xe khng c n, Khng c mui xe, thng xe c xc, d. Hnh nh ny khng him trong chin tranh nhng phi c hn th nhy cm vi nt ngang tng v tinh nghch, thch ci l nh Phm Tin Dut mi nhn ra c v a vo thnh hnh tng th c o ca thi chin tranh chng M. 3. Ging iu v ngn ng: Ging th rt gn vi li ni th ng, c nhng cu nh vn xui tng nh kh chp nhn trong mt bi th Khng c knh khng phi v xe khng c knh Khng c knh, th ci bi, Chung bt a ngha l gia nh y... Nhng y li chnh l nt c o to nn mt ging iu ngang tng, tr trung, si ni, tinh ngch, t nhin, th hin ci hin ngang, bt chp mi kh khn, nguy him ca cc anh lnh li xe Trng Sn. II. Hnh nh ngi lnh li xe - Hnh nh ngi lnh li xe trn tuyn ng Trng Sn trong thi k chin tranh chng M c khc ho m nt trong bi th. Hnh nh ca h c miu t gn lin vi nhng chic xe, ng thi cng ni bt ln trong ton bi. - Hnh nh nhng chic xe khng knh lm ni bt hnh nh nhng chin s li xe Trng Sn. Thiu i nhng phng tin vt cht ti thiu li l hon cnh ngi li xe bc l nhng phm cht cao p , sc mnh tnh th ln lao ca h c bit l lng dng cm, tinh thn bt chp gian kh, kh khn. - ng thi vi hnh nh ca nhng chic xe khng knh c o l hnh tng p ca nhng ngi li xe x dc Trng Sn i cu nc. - H l ch nhn ca nhng chic xe khng knh nn khi miu t v h, nh th khc ho h vi nhng n tng, cm gic c th, sinh ng khi ngi trn nhng chic xe khng knh trong t th nhn tri, nhn t, nhn thng qua khung ca

56

xe khng cn knh chn gi. Ngi li xe nh tip xc trc tip vi th gii bn ngoi: Nhn thy gi vo xoa mt ng Nhn thy con ng chy thng vo tim Thy sao tri v t ngt cnh chim Nh sa nh a vo bung li. - Nhng cu th t thc ti tng chi tit, din t cm gic v tc ca nhng chic xe ang lao nhanh trn ng. Khng c knh chn gi, cc anh i mt vi bao kh khn, nguy him, no gi vo xoa mt ng ri sao trn tri, chim di t, t ngt, bt ng nh sa, nh a ri rng, va p, qung nm... vo bung li, vo mt mi, thn mnh. Nhng hnh nh gi, con ng, sao tri, cnh chim va thc va th, l ci thi v ny sinh trn nhng con ng bom ri n n. Hin thc th khc lit, nhng ngi chin s cm nhn n bng mt tm hn tr trung, lng mn nhy cm vi ci p mt ngh lc, mt bn lnh phi thng. c bit hnh nh Con ng chy thng vo tim l mt khi qut c sc ca con ng tri tim. ng Trng Sn, con ng gii phng min Nam, chnh l con ng ca tri tim. Nhng cu th trn h l din mo tinh thn thm kn ca ngi chin s. - Cm gic, n tng, cng thng, y th thch. Song ngi chin s khng run s hong ht. Tri li h hin ra trong t th ung dung, hin ngang, t tin, t ho: Ung dung bung li ta ngi Nhn tri, nhn t, nhn thng, Kt cu th 6 ch vi nhp 2/2/2 u n, ip t nhn, ch ung dung o ln u lm ni bt t th y. Nhn thng l ci nhn c v trang nghim, bt khut khng thn vi t vi tri, nhn thng vo mi gian kh hy sinh m khng h run s, n trnh. Dng nh pha trc, c khng gian, t tri thu vo tm mt ca h, v ci ch h mun a chic xe ti chnh l ni chin trng khi la. T th ca h mi tht ng hong lm sao. - Cng vi t th ni bt y l tm quan st cao rng vi ip ng nhn biu hin s tp trung cao , mt tinh thn trch nhim nhng ca mt tm hn lng mn, bnh thn, ch ng chim ngng v tn hng tng v p ca thin nhin qua ca knh v. Khng c knh th c bi Bi phun tc trng nh ngi gi Cha cn ra, ph pho chm iu thuc Nhn nhau mt lm ci ha ha. Khng c knh th t o Ma tun ma xi nh ngoi tri Cha cn thay, li trm cy s na Ma ngng, gi la kh mau thi. - Thin nhin cn l s khc lit ca bi, gi, ma nhng vi mt thi ngang tng thch thc, bt chp mi gian kh, kh khn vi tinh thn qu cm, ngi chin s li xe bung nhng ting chc gn Khng c... th nh mt li ni thng, nm na m cng ci bin nhng kh khn thnh iu th v, vi ngha to tn Cha cn... cy s na.

57

Ging nang tng, bt chp th hin r trong cu trc t lp: Khng c knh th... cha cn v trong cc chi tit ph pho chm iu thuc, ci ha ha hay li trm cy s na gia ng Trng Sn y bom n, o dc, gi bi, ma c th gy bao kh khn. Tnh cnh ca cc anh c miu t rt chn thc: ma tun, ma xi nh ngoi tri, nhng ngi chin s bnh thng ho ci khng bnh thng v vt ln cng tt c s c gng, cng tinh thn trch nhim rt cao. H chp nhn gian kh nh mt iu tt yu, kh khn khng my may nh hng n tinh thn ca h. Hnh nh ca h mang mt v p kin cng. - Li th nh nhm, tri chy nh nhng chic xe vun vt bn tri trn ng. C ch nhp nhng, trong sng nh vng ting ht vt cao. b. Tm hn si ni ca tui tr, tnh ng ch, ng i su sc. - Nhng chin s li xe l nhng chng trai tr vui tnh, hm hnh vi nhng hnh nh tinh nghch Cha cn ra, ph pho chm iu thuc Nhn nhau mt lm ci ha ha. l khc nhc vui ca tui 18, i mi gi cm gic nh nhm, thanh thn xua tan nhng kh khn, nguy him. - Hn nhin, tu to nhng cng tht cm ng trong khng kh on kt, trong tnh ng ch, ng i. - S khc lit ca chin tranh to nn nhng tiu i xe khng knh. Con ng gii phng min Nam l con ng i ti chnh ngha, h cng i cng c thm nhiu bn: Gp bn b sut dc ng i ti. H c th bt tay qua ca knh v ri m khng cn m ca xe, thoi mi, t ho v thm tnh ng i. Ch mt ci bt tay cng m lng, ng vin nhau, cm thng vi nhau. Ci bt tay truyn cho nhau c tm hn, tnh cm. Tnh cm y thm thit nh rut tht, nh anh em trong gia nh. Bp Hong Cm ta dng gia tri Chung bt a ngha l gia nh y mt cch nh ngha v gia nh tht l, tht tu hm v tnh cm tht su nng, thing ling gip con ngi xch li gn nhau trong nhng ci chung: chung bt, chung a, nm cm, bp la, chung hon cnh, chung con ng vi v vn thch thc nguy him pha trc. - Khi hnh qun cc anh ng vin, cho hi nhau trong cnh ng c o, nhng sinh hot, ngh ngi tht ngn ngi, ci n, gic ng tht gin d, gian kh nhng tm hn ngi lnh tht vui ti, lc quan, c ci g xao xuyn : Vng mc chng chnh ng xe chy. Chng chnh g th chng chnh nhng ch chin u, kh phch, ngh lc vn vng vng, kin nh, vt ln tt c. Chnh mnh ng i tip cho h sc mnh tm hn h phi phi lc quan. Phi chng chnh tnh cm y nng ln cu ht nng bc chn ngi lnh tip tc vt qua nhng ln bom git bom rung ri li i, li i tri xanh thm. ip ng li i khng nh on xe khng ngng tin ti. Hnh nh tri xanh thm gi ln tm hn chan cha lc quan, y hy vng, yu i ca ngi lnh. c. ch chin u v gii phng min Nam, thng nht t nc. - Bi th khp li bng bn cu th hin ch... T quc. chnh l ng lc mnh m v su xa to nn sc mnh ph thng ca ngi lnh vt ln tt c, bt chp mi nguy nan, mi s hu dit, tn ph. - Kh th cui to nn kt cu i lp, bt ng, su sc, i lp gia 2 phng din vt cht v tinh thn, gia v bn ngoi v bn trong ca chic xe. Tri qua ma

58

bom bo n, nhng chic xe ban u khng c knh, b bom M lm cho bin dng n trn bi: Khng c knh ri xe khng c n Khng c mui xe, thng xe c xc - Vi bin php lit k, ip ng khng c c nhc li 3 ln nhn mnh s thiu thn n trn tri ca nhng chic xe, cn cho ta thy mc c lit ca chin trng. - Nhng iu k l l khng c g c th cn tr c s chuyn ng k diu ca nhng chic xe tr tri y vn bng ra chin trng. Tc gi l gii bt ng v l ch: Ch cn trong xe c mt tri tim . Mi th ca xe c th khng cn nguyn vn, ch cn vn nguyn tri tim ngi lnh - tri tim v min Nam - th xe vn chy, tt c cho tin tuyn. khng ch l s ngoan cng, dng cm vt ln mi gian kh c lit m cn l sc mnh ca tnh yu nc. - Bom n qun th c th lm bin dng ci xe nhng khng bp c tinh thn, ch chin u ca nhng chin s li xe. Xe vn chy khng ch v c ng c my mc m cn c mt ng c tinh thn V min Nam pha trc. - i lp vi tt c nhng ci khng c trn l mt ci c. l tri tim sc mnh ca ngi lnh. Sc mnh con ngi chin thng bom n k th. - Tri tim y thay th cho tt c nhng thiu thn khng knh, khng n, khng mui, hp nht vi ngi chin s li xe thnh mt c th sng khng g tn ph, ngn tr c. Xe chy bng tim, bng xng mu ca ngi chin s, tri tim y to ra nim tin, nim lc quan v sc mnh chin thng. Nhng chic xe cng thm c o v l nhng chic xe tri tim cm li. - Tri tim yu thng, tri tim cam trng ca ngi chin s li xe va l hnh nh hon d, va l hnh nh n d gi ra bit bao ngha: tri tim l hnh nh hi t v p m thing ling: tt c v min Nam thn yu, tri tim cha ng bn lnh hin ngang, lng dng cm tuyt vi. Tri tim mang tinh thn lc quan v mt nim tin mnh lit vo ngy thng nht Bc Nam. Tri tim tr thnh nhn t bi th, c c ton bi, hi t v p ca ng i lnh v li cm xc su lng trong lng ngi c. - Tri tim ngi lnh to sng rc r mi n mun th h mai sau khin ta khng qun mt th h thanh nin thi k chng M oanh lit ca dn tc. III. Thnh cng v ngh thut: Ngn ng v ging iu bi th l mt sng to ngh thut c o ca Phm Tin Dut, gp phn khc ho hnh nh ngi chin s li xe. Ngn ng bi th gin d, ngn ngn cht sng, i sng chin trng, va lm giu thm cht iu th ca va th hin chn thc hnh nh ngi lnh li xe. Li th gn vi li vn xui, li i thoi, li ni thng nhng vn giu cht th. Cht th tot ln t nhng hnh nh c o; t v hin ngang, si ni, tr trung ca ngi lnh, t nhng n tng cm gic c th ca h khi ngi trn nhng chic xe khng knh. Ngn ng gp phn to nn ging iu ngang tng c c cht tinh nghch ph hp vi i tng miu t - nhng chng trai li xe trn nhng chic xe khng knh.

59

Th th kt hp linh hot gia th 7 ch vi th 8 ch, c ch 6 hay 10 ch to cho bi th mt iu th gn vi li ni t nhin, sinh ng, gp phn to nn cht th mi, ging iu mi ca th ca chng M. N bt ngun t sc tr, t tm hn phi phi ca th h chin s Vit Nam m chnh nh th sng, tri nghim. IV. Cm ngh v th h tr thi khng chin chng M qua hnh nh ngi lnh trong bi th. So snh hnh nh ngi lnh bi th ny vi bi ng ch: - Th h tr thi khng chin chng M l th h sng rt p, rt anh hng. H thc su sc v s mnh lch s ca mnh, trong gian kh, hy sinh vn phi phi lc quan. Nh li nh th T Hu, h l th h X dc Trng Sn i cu nc - M lng phi phi dy tng lai hay i chin trng nh try hi ma xun hay Ma bom bo n lng thanh thn. Chnh v vy, mi mi cc th h ngi Vit vn t ho, khm phc v bit n h. - Nhng ngi lnh trong ng ch v Bi th v tiu i xe khng knh cho thy hnh nh ngi lnh trong hai thi k chng Php v chng M c nhng nt chung: lng yu nc, dng cm, sn sng hy sinh v c lp t do ca T quc: thi bt chp mi kh khn, gian kh, him nguy, sng lc quan, c tnh ng ch ng i thm thit. Tuy nhin, mi bi th, hnh nh ngi lnh li c nhng nt ring: - ng ch th hin hnh nh ngi lnh hu ht xut thn t nng dn, t thn phn n l ngho kh m i vo khng chin vi mun vn kh khn, thiu thn. Cch mng chnh l s gii thot cho s phn au kh ti tm ca h. Him c s ung dung t ti nhng li rt on kt gn b yu thng nhau. - Trong Bi th v tiu i xe khng knh, ngi lnh i vo cuc chin u vi thc gic ng v l tng lp t do gn vi ch ngha x hi. H thc su sc v trch nhim ca th h mnh. H sng tr trung, yu i, lc quan, t tin. Hnh nh ca h c th hin trong mt thi im quyt lit v khn trng hn. l mt th h anh hng, hin ngang, mnh m.

Mt s cu hi xoay quanh tc phm.

Cu 1 : Nhan bi th c ngha nh th no ? Tn bi th: t c th, trc tip nh vn xui. Ci c o bc l ngay t nhan bi th, mt ci nhan c v nh di v tha. C l ch cn vit Tiu i xe khng knh. Hai ch bi th ni ln cch khai thc hin thc: khng phi ch vit v nhng chic xe khng knh, ch vit v hin thc khc lit ca chin tranh, m ch yu l khai thc cht th vt ln t hin thc y, cht th ca tui tr Vit Nam vt ln nhng khc nghit ca chin tranh. Cu 2: Nhng hnh nh chic xe khng knh trong bi th c g c o v mi l? Trong bi th ni bt ln mt hnh nh c o: nhng chic xe khng knh vn bng ra chin trng. - Xa nay, nhng hnh nh xe c, tu thuyn nu a vo th th thng c m l ho, lng mn ho i ri v thng mang ngha tng trng hn l t thc (vd:

60

chic xe tam m trong th Pus-kin, con tu trong ting ht con tu ca Ch Lan Vin, on thuyn nh c trong bi th cng tn ca Huy Cn). - bi th ny, hnh nh nhng chic xe khng knh c miu t c th, chi tit rt thc. l hnh nh hon ton c thc trong chin tranh, thc n trn tri c tc gi nm bt a vo th v khai thc c cht th v nhiu ngha. Hn na, vit v nhng ngi li xe th khng g gn h vi hnh nh chic xe, qua xe m lm ni bt hnh nh ngi li xe. Bi vy, c th ni khi tm c hnh nh chic xe khng knh tc gi tm c cu t c sc cho bi th ca mnh to thnh mt hnh tng th c o ca thi chin tranh chng M. Cu 3: Khng c knh ri xe khng c n a. Chp tip cu th trn hon chnh on th gm 4 dng. b. Cho bit, on th va chp trong bi th no? Ca ai? Nu hon cnh sng tc bi th. c. T tri tim trong cu th cui cng ca on va chp c dng vi ngha nh th no? d. Vit mt on vn din dch t 6 n 8 phn tch hnh nh ngi lnh li xe trong on th. Gi : a. Chp tip: Khng c knh ri xe khng c n. Khng c mui xe thng xe c xc Xe vn chy v Min Nam pha trc Ch cn trong xe c mt tri tim. b. c. T Tri tim trong cu th cui cng c th hiu theo ngha chuyn: - Ch ngi lnh li xe. - Ch s nhit tnh cu nc, lng yu nc nng nn, quyt tm gii phng min Nam, thng nht t nc. d. on vn phi m bo cc yu cu v ni dung v hnh thc (tham kho cu 3, 4). - Cuc chin u ngy cng gian kh, c lit (qua hnh nh nhng chic xe ngy cng mo m, bin dng). - Bt chp gian kh, hy sinh, nhng chic xe vn thng ng ra tin tuyn. - Nhng ngi lnh li xe qu cm vng tay li v h c mt tri tim trn y nhit tnh cch mng, tnh yu t quc nng nn, ch quyt tm gii phng min Nam st . Tham kho on vn phn tch. Hai cu cui ca bi th v tiu i xe khng knh khc m hnh nh p ca ngi chin s li xe trn ng Trng Sn. Xe4 vn chy v Min Nam pha trc Ch cn trong xe c mt tri tim Nhng chic xe y b bom n chin tranh ph hu nng n, mt i c nhng h s an ton tng nh khng th ln bnh. Vy m nhng ngi chin s li xe u c chu dng. Nhng chic xe vn ti ca h ch lng thc, thuc men, n dc vn chy trong bom ri n la bi pha trc l min Nam ang vy gi. Cng cuc ginh c lp t do ca na nc vn phi tip tc. Dng hnh nh tng

61

phn i lp, cu th khng ch nu bt c s ngoan cng, dng cm vt ln trn gin kh, c lit m cn nu bt c ch chin u gii phng Min Nam, thng nht t nc. Hn th hnh nh hon d mt tri tim l hnh nh p nht ca bi th ch ngi lnh li xe, ch s nhit tnh cu nc, lng yu nc nng nn, quyt tm gii phng min Nam, thng nht T quc. Hnh nh ny kt hp cng kt cu cu vn ch cn l gii v sc mnh vt kh, khng nh hn tinh thn hin ngang bt khut, s lc quan t tin trong cuc chin ca ngi lnh li xe. Chnh iu to nn cho h sc mnh chin u v chin thng chng ta mi mi yu qu v cm phc. Cu 6: Cm nhn ca em v hnh nh ngi lnh li xe trong bi th Bi th v tiu i xe khng knh ca Phm Tin Dut. Ngi li xe trong bi th l nhng ngi chin s tr trung. Cc anh rt tr trung, hn nhin, tm hn gn gi vi thin nhin. Kh khn gian kh cc anh coi thng: th c bi, th t o. Thi cha cn ra, ph pho chm iu thuc, cha cn thay, li trm cy s na l s thch thc, coi thng kh khn gian kh. Nhng chic xe t trong bom ri, b bom git, bom rung, nhng ngi chin s vn ung dung. Cc anh nhn thng pha trc, vui v bt tay nhau. Xe h hng khng c knh, khng c n, khng c mui xe, thng xe c xc, nhng xe vn chy v Min Nam pha trc. Tt c v tin tuyn, v mt trn, l khu hiu ca h. V nhng chic xe mang y thng tch vn ln bnh ra mt trn. C th ni nhng ngi li xe, ngi lm ch phng tin l yu t quyt nh lm nn thng li trn mt trn vn ti v cuc khng chin chng M cu nc. Cu 7: a. Phn tch gi tr biu cm ca t Chng chnh trong cu th: Vng mc chng chnh ng xe chy. Li i, li i tri xanh thm. b. Ch vi hai cu th trn, Phm Tin Dut cho ta hiu v p ngi li xe Trng Sn thi chng M. Hy vit tip t 7 n 12 cu to on vn din dch hon chnh (trong so c s dng php ni v cu n m rng thnh phn ch ng). Gi : a. - Chng chnh l mt t ly giu gi tr gi t, gi cm. T chng chnh gi t t th khng thng bng, khng chc chn, khng vng ci. Trong hon cnh ra i ca bi th th t chng chnh gi s nguy him. y l mt nt v hin thc m Phm Tin Dut ti hin li cuc i gian kh ca ngi lnh li xe Trng Sn. Trong hon cnh chin u ht sc gian kh, h phi n, phi ng nhng gic ng ngn trn xe hoc trn dc ng i gia ln ma bom ca k th nhm hu dit s sng. - Song t chng chnh cn gi t phong thi hin ngang ca ngi lnh. Bom n ca k th tng nh c th dng sc mnh hu dit s sng con ngi nhng khng! Hnh nh nhng chic vng mc chng chnh trn tuyn ng TS khi la y chng minh iu ngc li: s sng khng ch tn ti m cn tn ti trong mt t th kiu hnh, hin ngang, t th ca ngi chin thng. b. Vit on vn: - Cu th ti hin mt cch tinh t gian kh m nhng ngi lnh li xe Trng Sn phi tri qua. l cuc sng gian kh, phi n, phi ng nhng gic ng

62

ngn ngy trn xe gia nhng ln ma bom ca gic ang ngy m trt xung nhm hu dit s sng. - Chng chnh l mt t ly giu gi tr gi t, gi cm. T chng chnh gi ta t th khng thng bng, khng chc chn, khng vng chi. Song trong hon cnh ca bi th, t chng chnh cn gi t phong thi hin ngang ca ngi lnh nh ngo ngh, thch thc k th. - H lun c t th tin v pha trc. ip t li i ti hin vng bnh xe ln tin ln pha trc, rng hn l on xe vn ti lao nhanh ra mt trn b li ng sau tt c n bom u m n vi bu tri xanh pha trc. - Bu tri xanh l hnh nh trng trng cho ho bnh, cho cuc sng ti p. Vi hnh nh ny, ta thy c nim lc quan, nim tin bt dit ca ngi lnh vo chin thng. Phi chng l sc mnh ln lao on xe ln bnh ti ch?

63

on thuyn nh c Huy Cn A. Kin thc c bn I. Tc gi:

64

- Huy Cn (1919-2005) tn y l C Huy Cn, qu lng n Ph, huyn D Quang (trc y thuc huyn Hng Sn, sau l c Th), tnh H Tnh. - Huy Cn ni ting trong phong tro th mi vi tp th La thing (1940). ng tham gia cch mng t trc nm 1945 v sau cch mng thng Tm tng gi nhiu trng trch trong chnh quyn cch mng, ng thi l mt trong nhng nh th tiu biu ca nn th hin i Vit Nam. - Huy Cn c Nh nc trao tng Gii thng H Ch Minh v vn hc ngh thut (1996). II. Tc phm: 1. Hon cnh sng tc: - Gia nm 1958, Huy Cn c chuyn i thc t di ngy vng m Qung Ninh. T chuyn i thc t ny, hn th Huy Cn mi thc s ny n tr li, di do trong cm hng v thin nhin t nc, v lao ng v nim vui trc cuc sng mi. - Bi on thuyn nh c c sng tc trong thi gian y v in trong tp th Tri mi ngy li sng (1958). 2. Khi qut gi tr ni dung v ngh thut * Ni dung: Bi th khc ho nhiu hnh nh p trng l, th hin s hi ho gia thin nhin v con ngi lao ng, bc l nim vui, nim t ho ca nh th trc t nc v cuc sng. * Ngh thut: - Sng to hnh nh th bng lin tng, tng tng phong ph, c o. - m hng kho khon, ho hng, lc quan. 3. B cc bi th Bi th c b cc theo trnh t thi gian, khng gian chuyn ra khi ca on thuyn, gm 3 phn: - Phn 1 (2kh u): cnh on thuyn ra khi - Phn 2 (5 kh tip theo): cnh on thuyn nh c trn bin. - Phn 3 (kh cui): hnh nh on thuyn nh c tr v. Nu thi gian v khng gian c miu t trong bi th: Bi th to ra mt khung cnh khng gian v thi gian rt ng ch : - Khng gian rng ln bao la vi mt tri, bin, trng, sao, my, gi; - Thi gian l nhp tun hon ca v tr t lc hong hn n bnh minh, cng l thi gian ca mt chuyn ra bin ri tr v ca on thuyn nh c: mt tri xung bin, c tri t vo m, trng ln cao, m th, sao la... ri sao m, mt tri i bin nh ln trong mt ngy mi. im nhp thi gian cho cng vic ca on thuyn nh c l nhp tun hon ca thin nhin v tr. B. Phn tch bi th I. Phn tch c bi th: Yu cu: Tp trung lm ni bt mt s lun im sau: 1) L1: Ngay m u bi th ta nghe thy m hng bi ca lao ng ngn vang, kho khon trong cnh on thuyn ra khi. (kh 1 v 2). - l cnh ra khi trong bui hong hn tht huy hong, trng l, y sc sng: Mt tri xung bin nh hn la Sng ci then, m sp ca

65

- Phn tch im nhn ca th. - Phn tch cm nhn c o ca tc gi v hnh nh mt tri... qua bin php so snh v nhn ho c sc. Huy Cn miu t rt thc s chuyn i thi khc gia ngy v m khin cnh bin vo m tht p, k v, trng l nh thn thoi ng thi gi s gn gi nh ngi nh thn quen, gi s bnh yn i vi ngi dn chi. - mn m m ra khp li khng gian ca mt ngy. Gia lc v tr, t tri nh chuyn sang trng thi ngh ngi th ngc li, con ngi bt u hot ng: on thuyn nh c li ra khi, Cu ht cng bum cng gi khi. + Cu th khin ta hnh dung c c mt on thuyn, ch khng phi l mt con thuyn n c ra khi. T li din t cng vic lao ng thng ngy. + y tc gi t kh th ca on thuyn ra khi qua hnh nh cu ht cng bum cng gi khi. l mt n d hay, bin ci o thnh ci thc -> kh th phi phi, mnh m ca on thuyn v nim vui, sc mnh ngi lao ng trn bin, lm ch cuc i ang chinh phc bin khi. - Phn tch kh th th 2: Ht rng: c bc bin ng lng, C thu bin ng nh on thoi m ngy dt bin mun lung sng n dt li ta, on c i! + Gi s giu c ca bin khi. + Gi s qu gi -> t bc. + Hnh nh so snh p C thu bin ng nh on thoi. + Hnh nh nhn ho tinh t: dt + T ta y t ho, khng cn ci ti c n nh b... -> Cnh ra khi huy hong y kh th ha hn. b. L2: Tip theo nim cm hng say sa, bi ca lao ng vn vang ln kho khon, ngi ca cnh nh c trn bin d i tri trng sao. Tc gi sng to hnh nh p. (kh 3,4,5,6) - Phn tch hai cu th kh 3: Trn mt bin c mt con thuyn lt i trn sng. + Hnh nh ni qu cho thy: con thuyn nh c vn nh b trc bin c bao la gi y qua ci nhn ca nh th tr nn ln lao, k v v ngang tm v tr: Thuyn ta li gi vi bum trng Lt gia my cao vi bin bng, Mt con thuyn c bit c gi l ngi cm li, cn trng l cnh bum -> gi s nhp nhng, ho qun ca on thuyn vi bin tri. + Con thuyn bng bng lt sng ra khi d bng bin. Cng vic nh c c dn an nh mt th trn ho hng -> Gi s kho lo nh ngh s ca ngi dn chi v tm hn phng khong, dng cm chinh phc bin c. => Nh vy, tm vc ca con ngi v on thuyn c nng ln, ho nhp vo kch thc ca thin nhin v tr. Khng cn ci cm gic nh b l loi khi con ngi i din vi tri rng, sng di nh trong th Huy Cn trc cch mng. Hnh nh th tht lng mn, bay bng v con ng i c tm hn cng tht vui v, phi phi .

66

Cng vic lao ng nng nhc ca ngi nh c tr thnh bi ca y nim vui, nhp nhng cng thin nhin. - Phn tch s cm nhn tinh t v v p ca cc loi c qu qua ngh thut nhn ho: rc r, lp lnh nh mt m hi. C nh, c chim cng c , C song lp lnh uc en hng, Ci ui em quy trng vng cho, m th: sao la nc H Long. + Huy Cn ngi ca s giu c ca bin c bng cch lit k tn ca cc loi c khc nhau: C nh, c chim cng c - c song lp lnh uc en hng . Chim, thu, nh, l nhng loi c qu vng bin nc ta, nhng loi c mang li gi tr kinh t ln cho ngnh thu sn Vit Nam. + Bin khng ch giu m cn rt p. Bin p mt cch th mng. Khi mn m bt u bung xung, tri khuya dn, trng bt u ln, chng ta c th hnh dung gia khng gian bao la sng nc, gia nh sng rt du dng, m o, m h ca nh trng trn bin, lc y bin mang mu sc tht nn th. N lp lnh, du dng, thanh thot. V p ho cng vi mu sc ca mun loi c trn bin. Huy Cn s dng mt lot cc tnh t ch mu sc: lp lnh, en hng, vng cho. Tt c to nn mt bc tranh sn mi nn th v y cht lng mn. Nhng con c song ging nh ngn uc en hng ang lao i trong lung nc di nh trng lp lnh qu l hnh nh n d c o. Tuy nhin Ci ui em quy trng vng cho li l hnh nh p nht. nh trng in xung mt nc, nhng con c quy ui nh quy nh trng tan ra vng cho. + m th: sao la nc H Long l hnh nh nhn ho p. m c miu t nh mt sinh vt i dng: n th. Ting th ca bin m chnh l nh sao la sng nc, ho vi ting g thuyn trong nhp iu hi thc ca m tn... Nhng tng tng ca nh th c ct ngha bng bt ng: sao la nc H Long lm nn ting th ca m. y l mt hnh nh o ngc, sng bin u a la nh sao tri ni y nc ch khng phi bng sao la sng n c. y l mt hnh nh l - mt sng tc ngh thut ca nh th Huy Cn khin cho cnh thin nhin sinh ng. Tt c lm nn mt bc tranh ho nhp k diu gia thin nhin v con ng i lao ng. - Phn tch ting ht cng trn mt bin, gi c vo. Ta ht bi ca gi c vo, G thuyn c nhp trng cao. Bin cho ta c nh lng m, Nui ln i ta t bui no. + Ta ht bi ca gi c vo -> Gi s thn thit, gi nim vui, phn chn yu lao ng. + G thuyn c nhp trng cao. -> Gi cm nhn cht th bay bng lng mn, khng phi con ngi g thuyn xua c vo li m l trng cao g. Trong m trng sng, vng trng in xung mt nc, sng x bng trng di nc g vo mn thuyn to nn nhp iu cho bi ca lao ng. C th ni y l hnh nh lng mn y cht th lm p thm cng vic nh c trn bin. Thin nhin cng

67

con ngi ho ng trong lao ng. V nh vy, bc tranh khng ch c mu sc hnh nh m cn c c m thanh rn r. Bin cho ta c nh lng m, Nui ln i ta t bui no. -> Gi s giao ho thn thite, u i ca con ngi vi bin qu hng, bin rt n tnh. - Phn tch bc phc ho kho khon v t th ngi dn chi. Sao m, ko li kp tri sng Ta ko xon tay chm c nng. Vy bc ui vng lo rng ng, Li xp bum ln n nng hng. + Cu th nh to nn hnh nh ngi lao ng trn nn tri ang sng dn, ng hng. + T bc, vng va gi mu sc sng p, va gi s qu gi, giu c ca bin ban tng con ngi cn c, dng cm. + Li xp bum ln n nng hng to mt s nhp nhng gia lao ng ca con ngi vi s vn hnh ca v tr. Con ngi mun chia s nim vui vi nh bnh minh. c. L 3: Nhng c l bi ca lao ng ngn vang ho hng nht, hay nht kh th cui cng: din t cnh on thuyn thng li tr v trong bnh minh rc r, trng l. (Kh cui). - 4 cu cui dng ln quang cnh k v v cuc chy ua ca con ng i (on thuyn) vi mt tri. + Hnh nh cu ht li m u cho kh th: Cu ht cng bum vi gi khi . Nh vy, cu ht theo sut cuc hnh trnh ca ngi dn chi. Cu ht m u lc h bt u ln ng ra khi, v khi tr v li nhng cu ht y. Cu trc lp: nh mt ip khc ngn nga, nhn mnh nim vui lao ng lm giu p qu h ng. C l cu ht lc ra i l cu ht lc quan tin tng khi tr v con thuyn s y p c ti, cn cu ht lc tr v l cu ht vui sng trc thnh qu lao ng sau mt m vt v. + Khng ch c hnh nh cu ht c lp li kh cui, ta cn thy hnh nh mt tri cng xut hin. Nu kh u l mt tri ca hong hn th y l mt tri ca bnh minh. Bnh minh bo hiu mt ngy mi, bo hiu mt s sng sinh si ny n, l s khi u ca nhng nim vui, nim hnh phc m ngi dn chi c c sau mt chuyn hnh trnh rt vt v v cc nhc. + c bit kh th cui c mt hnh nh rt hay, rt honh trng v lng mn: on thuyn chy ua cng mt tri. on thuyn y snh ngang vi hnh nh mt tri. Huy Cn ly mt s vt b nh, bnh d ngm so snh vi hnh nh v i ca thin nhin: Mt tri. Hnh nh nhn ho, ni qu -> sc di do, vn hng say mnh m sau mt m lao ng vt v ca ngi dn chi. Ni nh vy l tc gi lm ni bt t th ca nhng con ngi lao ng, bi ni on thuyn nhng thc cht l ni n ngi dn chi, on thuyn y l mt hon d ch ngi ng dn. H tr v trong mt t th snh ngang vi v tr, thm ch trong cuc chy ua vi thin nhin h chin thng. Chnh nhng con ngi lao ng y chin thng thin nhin v lm ch thin nhin.

68

+ Khi mt tri l rng, mt ngy mi bt u cng l lc on thuyn tr v bn: Mt tri i bin nh mu mi Mt c huy hong mun dm phi . Ta li bt gp mt hnh nh mt tri khc, khng phi ca thin nhin m ca mun ngn mt c lp lnh trong bui bnh minh. th phng pht khng kh thn thoi, anh hng ca, bn anh hng ca lao ng. l nim vui chin thng, nim vui y khi c ma c, nim vinh quang ca ngi lao ng rt bnh d, nh b. N lm ni bt t th lm ch v tr ca nhng con ngi lao ng. - Huy Cn khc ho m nt p kho khon ca ngi dn chi (qua cu ht...) v v p giu c ca bin khi qua kt cu u ui tng ng. II. Bi th c bao nhiu t ht, c bi cng l mt khc ca, y l khc ca g v tc gi lm thay li ai? Em c nhn xt g v m hng, ging iu ca bi th? Cc yu t: th th, vn, nhp gp phn to nn m hng ca bi th nh th no? Bi th on thuyn nh c c m hng va kho khon, si ni, va phi phi, bay bng. m hng y c to thnh bi: - Li th dng dc. - m iu th nh khc ht say m ho hng vi ch ht lp i lp li 4 ln, khin bi th nh mt khc ca khc ca ca tnh yu lao ng. - Th th 7 ch, nhp 4/3 l ch yu nn rt kho khon. - Vn lin xen cch, vn trc xen bng. Vn trc to nn sc mnh, sc di, cn vn bng to nn s vang xa bay bng cho li th. - Hnh nh th lp li theo kt cu u cui tng ng. Cc yu t trn to cho bi th m hng, ging iu y sc sng, th hin nim lc quan, vui ti, phn khi ca ngi dn chi khi lao ng v hn th phi phi, lng yu cuc sng ca tc gi Huy Cn trong nhng nm u xy dng ch ngha x hi.

Gi cch vit mt s on vn
1. Trc ht cnh hong hn trn bin v cnh on thuyn nh c ra khi c din t rt sinh ng 2 kh th u. a. Cnh hong hn trn bin c miu t bng mt hnh tng c o. Mt tri xung bin nh hn la Sng ci then m sp ca. - Vi s lin tng so snh th v, Huy Cn miu t rt thc s chuyn i thi khc gia ngy v m khin cnh bin vo m tht k v, trng l nh thn thoi. V tr nh mt ngi nh ln vi mn m bung xung l tm ca khng l vi nhng ln sng hin ho gi u nhau chy ngang trn bin nh nhng chic then ci ca. Phc ho c mt bc tranh phong cnh k diu nh th hn nh th phi c cp mt thn v tri tim nhy cm. b. Khi thin nhin bc vo trng thi ngh ngi th con ngi bt u lm vic. - Mn m m ra khp li khng gian ca mt ngy. Gia lc v tr, t tri nh chuyn sang trng thi ngh ngi th ngc li, con ngi bt u hot ng on thuyn nh c li ra khi Cu ht cng bun cng gi khi . S i lp ny lm ni bt t th lao ng ca con ngi trc bin c. - Nhp th nhanh mnh nh mt quyt nh dt khot. on ng dn xung y thuyn ra khi v ct cao ting ht khi hnh. T li va biu th s lp li

69

tun t, thng nht, ??? mi ngy ca cng vic lao ng va biu th so snh ngc chiu vi cu trn: t tri vo m ngh ngi m con ngi bt u lao ng, mt cng vic lao ng khng t vt v. - Hnh nh cu ht cng bum - cnh bum cng gi ra khi l n d cho ting ht ca con ngi cso sc mnh lm cng cnh bum. Cu ht l nim vui, nim say sa hng khi ca nhng ngi lao ng lc quan yu ngh, yu bin v say m vi cng vic chinh phc bin khi lm giu cho T quc. 3. V y l hnh nh on thuyn nh c trn ng tr v: Cu ht cng bum vi gi khi on thuyn chy ua cng mt tri Mt tri i bin nh mu mi Mt c huy hong mun dm khi. - on thuyn nh c i vo lc hong hn trong ting ht v tr v vo lc bnh minh cng trong ting ht. Nhng cu th c lp li nh mt ip khc ca mt bi ca lao ng. Nu nh ting ht lc trc th hin nim vui khi lao ng th ting ht sau li th hin s phn khi v kt qu lao ng sau mt m lm vic hng say. H tr v trong t th mi chy ua cng mt tri. T chy ua th hin kh th lao ng mnh m, sc lc vn di do ca ngi lao ng. on thuyn c nhn ho, c mt tri cng tham gia vo cuc chy ua ny v kt qu con ngi chin thng. - Hai cu kt khp li bi th nhng li m ra mt cnh tng tht k v v chi li. Phi ni rng Huy Cn rt tinh t khi miu t s vn hnh ca v tr. Mt tri t t nh ln trn sng nc xanh lam, chiu t nh sng rc r, cnh bin bng sng v cn p hn vi kt qu lao ng. Con thuyn ch v khoang no cng y p c. Mt c phn chiu nh mt tri ging nh mun vn mt tri nh li ti. tht s l mt cnh tng p, huy hong gia bu tri v mt bin, gia thin nhin v thnh qu lao ng. Cu 4: Vit on vn ngn khong 10 cu nu cm ngh ca em v v p ca thin nhin v con ngi trong bi th on thuyn nh c. Gi : Thin nhin vng bin trong bi th c mt v p ring. Bu tri ging nh ngi nh v tr khi m xung cng ci then, sp ca chun b ngh ngi. C trng, c gi, bin lng, nhng by c dt bin nh mun lung sng. Mt tri ln lm cho bin thm mu sc mi. Nhng thuyn y p c ni nhau thnh mun dm khi mt c huy hong. Con ngi lm ch nn vui v ca ht sut t khi ra khi, trong qu trnh bung li v tr v. Con ngi ho hp vi thin nhin. Gi li thuyn, trng nh dt vng trn nhng cnh bum. Ngi nh c th ht bi ca gi c vo... Khng kh lao ng tht kho khon. Tng chm c nng c ko ln trong ting ht ca nhng con ngi chy ua cng mt tri. V p ca thnh qu lao ng cng chnh l v p ca nhng ngi lao ng mi, lm n tp th, lm cho thin nhin, lm cho i mnh. Cu 6: Trong cu th vy bc ui vng lo rng ng, t ng c ngha l g? Hy tm t nht 2 ngha ca t ng v cho v d. Cu th s dng bin php tu t g? Phn tch? Tm hai v d cng s dng bin php tu t m em c hc.

70

Gi : - T ng c ngha l pha ng, bin ng. - Hai ngha khc nhau ca t ng. - L ng t ch trng thi: ng c, nhiu. - L ng t ch trng thi: ng cng. - L t ch phng hng: hng ng, pha ng. VD: ng ng, tng on thuyn nh c ni ui nhau v b. - Cu th s dng bin php tu t n d: ch s lng c thu c nhiu n mc lm y p, trng xo mn thuyn khi nh nng chiu vo thn c - thnh qu lao ng. Cm gic nh sng mt ngy mi t on thuyn c th hin nh sng s bi thu Ma vng. - V d v hai cu th s dng php tu t n d. - VD1: T y trong ti bng nng h Mt tri chn l chi qua tim - VD2: Ngy ngy mt tri i qua trn lng Thy mt mt tri trong lng rt . Cu 7 : Cho cu ch sau on thuyn nh c khng ch l mt bc tranh sn mi lng ly v v p ca thin nhin m cn l mt bi ca ngi v p ca con ngi lao ng. a. ti ca on vn cha cu m on l g ? ti ca on vn trn on vn cha cu m on l g ? b. Hy vit tip t 9 n 15 cu to thnh on vn tng phn hp hon chnh. Trong c s dng php th ng ngha. Gi : a. ti ca on vn cha cu m on l : ca ngi v p ca con ngi lao ng. ti ca on vn trn on vn cha cu m on l : on thuyn nh c l mt bc tranh sn mi lng ly v v p ca thin nhin. b. Vit on : - T th ra i : hon cnh khc nghit >< t th hin ngang : h mang n cho bin khi mt nhp iu mi : tign ht say m lao ng. - T th lao ng trn bin c bao la : lao ng trn bin khng h c n, tm vc ca h snh vai vi t tri, bi thin nhin bu bn, chia s vi h... (phn tch thy c s ho hp gia con ngi v v tr). - To nn khc men say ca ngi con ngi lao ng -> to thnh qu lao ng m h mong mun. - Nh th dng hnh nh rt thc: ta ko xon tay chm c nng -> Thnh qu lao ng: H ra v vi thuyn y p dng nh nh bnh minh thp ln t vy c. H mang bnh minh cho vng bin bao la rng ln. Bi th l mt bn hng ca v ngi lao ng. Cu 8: Hy ch ra v phn tch gi tr ngh thut trong cu th sau: C nh c chim cng c C song lp lnh uc en hng.

71

Hy tm mt v d cng c s dng bin php tu t ngh thut ging nh cu th trn (trong chng trnh hc). Gi : - Hai cu th trn s dng bin php tu t lit k, n d. Hnh nh nhng con c chim, c , c song l n d cho thnh qu lao ng m nhng ngi dn chi c c sau mt ngy lao ng trn bin. Hnh nh lp lnh uc en hng l mt hnh nh p, nhng chic vy c di nh trng nh lp lnh. - Cu th c s dng php lit k : VD : Mt canh, hai canh li ba canh/ Trn trc bn khon gic chng thnh. Bp la Bng Vit A. Kin thc c bn: I. Tc gi: - Bng Vit, tn khai sinh l Nguyn Vit Bng sinh nm 1941, qu huyn Thch Tht, tnh H Ty. - Bng Vit lm th t u nhng nm 60 v thuc th h cc nh th trng thnh trong thi k khng chin chng M. - Hin nay ng l ch tch Hi lin hip Vn hc ngh thut H Ni. II. Tc phm: 1. Hon cnh sng tc: - Bi th c sng tc nm 1963, khi tc gi ang l sinh vin hc ngnh lut nc ngoi. - Bi th c a vo tp Hng cy Bp la (1968), tp th u tay ca Bng Vit v Lu Quang V. 2. Khi qut gi tr ni dung v ngh thut: * Ni dung: qua hi tng v suy ngm ca ngi chu trng thnh, bi th Bp la gi li nhng k nim y xc ng v ngi b v tnh b chu, ng thi th hin lng knh yu trn trng v bit n ca ngi chu i vi b cng l i vi gia nh qu hng t nc. * Ngh thut: bi th kt hp nhun nhuyn gia biu cm vi miu t t s v bnh lun. Thnh cng ca bi th cn s sng to hnh nh bp la gn lin vi hnh nh ngi b, lm im ta khi gi mt k nim, cm xc, suy ngh v b v tnh b chu. 3. Mch cm xc v b cc: * Mch cm xc: Bi th l li tm s ca ngi chu hiu tho phng xa gi v ngi b. Bi th c m ra vi hnh nh bp la, t gi v nhng k nim tui th sng bn b tm nm rng, lm hin ln hnh nh b vi s chm sc, lo toan, vt v v tnh yu thng tru mn dnh cho a chu. T nhng k nim, a chu nay trng thnh suy ngm v thu hiu v cuc i b , v l sng gin d m cao qu ca b. Cui cng, ngi chu mun gi nim mong nh v vi b. Mch cm xc bi th i t hi tng n hin ti, t k nim n suy ngm. * B cc: 4 phn. - Kh u: hnh nh bp la khi ngun cho dng cm xc hi tng v b. - 4 kh tip: nhng k nim u th, hnh nh b v bp la.

72

- Kh 6: nhng suy ngh ca tc gi v b v hnh nh cuc i b. - Kh cui: ni nh ca chu v b v bp la. 4. Gii ngha t: - inh ninh: y c ngha l nhc i nhc li cho ngi khc nm chc, nh chc. - Chin khu: vng cn c ca lc lng cch mng hay lc lng khng chin. B. Phn tch bi th 1. Lp dn phn tch bi th Bp la ca Bng Vit I. M bi: - Gii thiu tc gi: Bng Vit thuc th h nh th trng thnh trong khng chin chng M. Th ng trong tro, mt m, khai thc nhng k nim v m c ca tui tr. - Gii thiu tc phm: Bi th Bp la c sng tc nm 1963 khi tc gi cn l sinh vin ang du hc ti Lin X. - Ch : Bi th gi li nhng k nim v ngi b v tnh b chu su sc, thm tha. II. Thn bi: 1. Nhng k nim tui th v tnh b chu: a. Dng hi tng c bt u t hnh nh thn thng, m p: Bp la. - Bp la chn vn sng sm. Gi t mt hnh nh bp la c tht c cm nhn bng th gic n hin trong sng sm chn vn. - Bp la p iu. Gi bn tay du dng, kin nhn, kho lo v tm lng chi cht ca ngi nhm la. -> ip ng mt bp la + t ly chn vn, p iu gi ln hnh nh sng ng, lung linh ca bp la gn gi, thn thuc trong mi gia nh ngi Vit Nam. - Hnh nh bp la rt t nhin nh thc dng hi tng ca chu v b - ngi nhm la mi sm mai mt hnh nh trong bi th lc no cng chp chn, lay ng Chu thng b bit my nng ma. Trong lng a chu i xa tro dng mt cm xc thng b mnh lit, thng ngi b lng l, m thm trong khung cnh bit my nng ma, ch thng i vi b l 2 thanh bng i lin nhau to ra m vang nh ngn di xao xuyn, nh ni nh tri di ca ngi chu dnh cho b. b. T , bi th gi li nhng k nim tui u th bn ngi b: * Tui th nhiu gian kh, thiu thn, nhc nhn: i mn i mi B i nh xe kh rc nga gy Thnh ng i mn i mi - ci i di lm mi mt, kit sc, con nga gy rc ca hnh nh ngi b nh xe chc cng gy kh... gi ni xt xa m nh v nn i khng khip nm 1945 trc ngy c nc ta vng ln ginh chnh quyn. Qu kh hin v vi hnh nh nhng ngi cht i y trn ng lng. Nh th Bng Vit vi hnh nh ht sc tiu biu gi cho ta thy mt qu kh tang thng y nhng thm cnh ca dn tc gn lin vi s phn nhng ng i dn mt nc trong c c tc gi. c n cu th ny chng ta hon ton khng thy c mt vm tri c tch mu hng vi nhng c m, nhng hnh nh y lng mn bay bng ca mt thi u th. Tt c ch cn li nhng hnh nh th ng tm, khn kh. Ging th tru xung, nao nao lng ngi c. Nhng nm thng y gy mt n t-

73

ng su m lay ng tm hn nh th - n tng v khi bp hun nhm mt ngh li n gi sng mi cn cay. - Tui th y cn c ci gian kh chung ca nhiu gia nh Vit Nam thi k khng chin chng Php: M cng cha cng tc bn khng v... Nm gic t lng chy tn, chy ri Hng xm bn bn tr v lm li. B m i cng tc xa, chu vi b. Tnh cnh hai b chu tht vng v... - Khi nh v k nim, dng hi tng cn gn vi m thanh ca ting chim tu h. m thanh quen thuc ca chn ng qu mi h v c vang vng, cun xoy trong lng ngi con xa x. C 11 cu th m m thanh y vang vng n 5 ln, khi thng tht, khc khoi, c lc li m h vng vng t nhng cnh ng xa Tu h ku trn nhng cnh ng xa, khi th li rn v rt gn gi, tha thit Ting tu h sao m tha thit th. Ri c lc ging gi ku hoi. ip ng v cu hi tu t to nn nhng cung bc khc nhau ca m thanh: Tu h i, chng n cng b - Ku chi hoi trn nhng cnh ng xa . Tt c gi ln khng gian mnh mng, bao la, bun vng n lnh lng. Trong nhng cung bc khc nhau ca m thanh ting chim tu h, tm trng ca ngi chu mi lc mt tr nn da dit, mnh m hn. Bn cnh bp la hng, bn cnh m thanh ca ting chim tu h, hai b chu gn b chia s, cht chiu nhng tnh cm m nng sut 8 nm rng. * Tui th chu lun c sng trong tnh yu thng, m bc, cu mang trn vn ca b: - Bn bp la, B hay k chuyn nhng ngy Hu chuyn i nay, i xa... - Ri Chu cng b, b bo chu nghe. B dy chu lm, b chm chu hc . Cc t ng nh: b bo, b dy, b chm din t mi cch su sc, thm tha tm lng n hu, tnh yu th ng bao la, s chm cht ca b i vi ?????????? 4 ln gi l tnh b chu qun qut, yu thng. B hin ln m p, tn to, chu th ng, chu kh. B lun l ch da vng chc cho chu, thay th v lp y tt c (c kht khao hc hnh v c hnh thnh nhn cch). B l s kt hp cao qu gia tnh cha, ngha m, cng thy. - Hnh nh ngi b cng hin ln r nt, c th vi nhng phm cht cao qu. Trong nhng nm thng chin tranh kh khn v c lit y, c hn ri n gic gi, th nhng b vn bnh tnh, vng lng, inh ninh l ch da tinh thn vng chc cho chu: Vn vng lng b dn chu inh ninh . Vn ch c hai b chu sm hm v b vn vng lng trc mi tai ho, mi th thch khc lit ca chin tranh, lm trn nhim v hu phng ngi i xa cng tc c yn lng. B chin khu, b cn vic b My c vit th ch k ny, k n, C bo nh vn c bnh yn ! Li dn trc tip ca b khi chu vit th cho b khng ch gip ta hnh dung r rng ging ni, ting ni, tnh cm v suy ngh ca b m cn lm sng ln phm cht ca ngi m Vit Nam. y hnh nh bp la n cn, m cng v nhn ni ca b hon ton tng phn vi ngn la th ch i vi s sng : Nm gic t lng chy tn chy ri. Bn cnh ngn la thiu ri s sng ca k th vn cn mt ngn la nhen ln mt s sng khc.

74

=> Nh vy mch cm xc xen k li k, ging iu ngn ng, hnh nh th c lan to dn, r dn ln ging th chuyn t tr tnh sang t s. l ging k th th, tm tnh, rt nh, rt nh. Lm cho dng cm xc min man v li nhng du n su m v ng i b. Li b vng vng bn tai, vn inh ninh trong lng chu. Ngi chu trong bi th tuy phi sng xa cha m, tuy tui th c cc thiu thn nhng em tht hnh phc trong vng tay yu thng ca b. => Tm li, lm nn thnh cng lm nn thnh cng ca on th hi tng v b, qua dng cm xc ca nhn vt tr tnh chnh l s kt hp, an xen nhun nhuyn gia cc yu t biu cm, miu t v t s. y cng l bt php quen thuc ca nh th. Chnh s kt hp nhun nh c o khin hnh nh ca b tht gn gi, nhng mng tui th li hin v sng ng, chn thnh v gin d. Qua , trong dng hi tng v qu kh, ngi chu th hin ni nh thng v hn v bit n b su nng... 2. Nhng suy ngh v cuc i b v hnh nh bp la: a. Suy ngm v cuc i b - T nhng k nim hi tng v tui th v b, ngi chu suy ngh v cuc i b. Hnh nh ca b lun gn vi bp la: Ri sm chiu li bp la b nhen Mt lng b lun sn Mt ngn la cha nim tin dai dng ... Hnh nh bp la c thay th bng hnh nh ngn la c th hn mang ngha n d, tng trng cho nh sng, hi m v s sng. Ci bp la m b nhen sm sm, chiu chiu khng phi ch bng nhin liu ngi ta vn thng dng nhm la m sng bng ln thnh ngn la bt dit, ngn la ca tnh yu thng lun sn trong lng b, ngn la ca nim tin dai dng, ngn la thp sng ln nim tin, ch, hy vng v ngh lc. ip ng mt ngn la nhn mnh tnh yu thng m p b dnh cho chu. Phi chng chnh ngn la lng b nhen ln trong tm hn chu, ch, ngh lc v mt tnh yu cuc sng, mt nim tin ti sng v ngy mai. l biu hin ca sc sng mun i bt dit mang nim yu thng, ch, ngh lc, nim tin ca b truyn cho chu. Khi qut hn, l ch, l ngh lc, l nim tin ca c mt dn tc trong thi k lch s v cng kh khn , nim tin v mt ngy mai ho bnh, mt ngy mai ti sng v mt tng lai tt p hn ang ch pha trc. Hnh nh ca b trong tm hn nh th khng ch l ngi thp la gi la m cn l ngi truyn la. La y l la nim tin, la sc sng truyn n cc th h mai sau. - S tn to v c hy sinh chm lo cho ng i ca b c tc gi th hin trong mt chi tit rt tiu biu: Ln n i b bit my nng ma My chc nm ri, n tn by gi B vn gi thi quen dy sm Nhm bp la p iu nng m Nhm nim yu thng, khoai sn ngt bi Nhm ni xi go mi s chung vui Nhm dy c nhng tm tnh tui nh.

75

+ Cuc i b l mt cuc i y gian trun, vt v, nhiu ln n, tri qua nhiu nng ma tng nh khng bao gi dt. Hnh nh ca b cng l hnh nh ca bao ngi ph n Vit Nam giu c hy sinh d gian trun vt v vn sng ln tnh yu thng. + Trong kh th th su, ip t nhm c nhc i nhc li ti bn ln v mang nhng ngha khc nhau. N c bi p cao dn nhng nt k l v thing ling ca bp la. T nhm u tin : Nhm bp la p iu nng m nhm l ng t th hin mt hnh ng lm cho la bn, chy ln ngn la v mt bp la hon ton c tht c th cm nhn bng mt thng xua tan i ci gi lnh ca ma ng khc nghit nu chn thc n v l mt bp la rt bnh d c mi gian bp ca lng qu Vit Nam. Th nhng t nhm trong nhng cu th sau : Nhm nim yu thng khoai sn ngt bi Nhm ni xi go mi s chung vui Nhm dy c nhng tm tnh tui nh th t nhm li mang ngha n d. C ngha l b nhm ln, khi dy nim yu thng, nhng k c p, c gi tr trong cuc i mi con ng i. B truyn hi m tnh ng i, khi dy trong tm hn chu tnh yu thng rut tht, tnh cm s chia tnh on kt vi hng xm lng ging v rng ra na l tnh yu qu h ng t nc. V cng chnh t hnh nh bp la, b khi dy c nhng k c, k nim tui u th trong chu chu lun nh v n cng c ngha l nh v ci ngun, nh v t n c qu hng, nh v dn tc mnh. V nh vy hnh nh bp la n s gin d mang ngha khi qut tr thnh ngn la trong tri tim mt ngn la n cha nim tin v sc sng ca con ngi. b. Suy ngm v hnh nh bp la : Bp la k l v thing ling: + T nh th c s khi qut hnh nh tt c cc bp la: i k l v thing ling bp la! Cu th cm thn vi cu trc o th hin s ngc nhin, ng ngng nh mt khm ph ra mt iu k diu gia cuc i bnh d. T ngn la ca b, chu nhn ra c mt nim tin dai dng v ngy mai, chu hiu c linh hn ca mt dn tc vt v, gian lao m tnh ngha. 3. Ni nh ca chu v b v bp la - Kh th cui l li t bch ca ngi chu i xa khi trng thnh. Nh th lm ni bt sc mnh ci ngun y. Khong cch v khng gian, thi gian v khi trm tu, la trm nh, nim vui trm ng khng th lm chu lng qun nh sng v hi m t bp la ca b, ca qu hng, khng qun c nhng ln n i b, tm lng m p ca b, nhng tn tu hy sinh v tnh ngha ca b... l o l thu chung cao p ca con ngi Vit Nam c nui dng trong mi tm hn con ngi t thu u th. - Bi th c kt thc bng cu hi tu t: Sm mai ny b nhm bp ln cha?. Cu hi tu t y gi cho ngi c cm nhn nh c mt ni nh khc khoi, thng trc, mt ni nh au u khn ngui, lun nh v b. Nh v b cng chnh l nh v qu hng, nh v ci ngun v chng ta li bt gp tnh cm y i dng tin a b ni m tc gi vit khi b ni qua i, l nhng tnh cm knh trng, bit n, l ni nh th ng da dit ca a chu dnh cho ngi b knh yu ca mnh: i mt cng gi cng thm tha yu thng D da d kh i, tm lng khng hp li Giu kin nhn, b cn hy vng mi Ch mi ngy rn li t li thm.

76

III. Kt bi: - Tc gi rt thnh cng trong vic sng to mt hnh t ng va mang ngha thc, va mang ngha biu tng: Bp la. - Kt hp miu t, biu cm, t s v bnh lun: ging iu v th th tm ch ph hp vi cm xc, hi tng v suy ngm. - Bi th cha ng mt ngha, trit l thm kn : nhng g thn thit ca tui th mi ngi u c sc to sng, nng con ng i sut hnh trnh di rng ca cuc i. Tnh yu thng v lng bit n b chnh l mt biu hin c th ca tnh yu thng, s gn b vi gia nh, qu hng, t nc.

* Mt s cu hi xoay quanh bi th
Cu 1: Hy nu nhn xt v hnh nh tng trng ca hnh tng bp la. Gi : Hnh nh bp la vn l hnh nh tht ca bp la m ngy ngy ngi b nhen la nu cm. Nhng bp la li tr thnh hnh nh tng trng, gi li tt c nhng k nim m p ca hai b chu. La thnh ra ngn la tnh yu, la nim tin, ngn la bt dit ca tnh b chu, tnh qu hng t nc. Bp la m ngi b p iu hay chnh l tnh yu thng m b nng niu dnh tt c cho chu, t vic dy chu lm, chm chu hc, bo chu nghe. Bp la cng l ni b nhm ln tnh cm, kht vng cho ngi chu. Nhm la do so cng va c ngha thc, va c ngha tng trng. Cu 2: Hnh nh bp la gi li nhng k nim no gia b v chu? V sao ngi chu c ngn la trm tu, c la trm nh, c nim vui trm ng m vn khng qun nhc v bp la? Gi : Hnh nh bp la gi li trong lng chu k nim v nm ln bn tui i km, bp khi hun nhm mt. Ri nhng ma vi chn, chim tu h ku, nhng cu chuyn k ca b. Nhng vic b dy bo, b chm chu hc, b lo lng cho mi ngi. Bp la gi li nhng nim vui ca ni xi gp mi, nim yu thng, nhng tm tnh tui th. Bp la tng trng cho tnh cm vng bn ca b chu, tnh qu hng su nng. Chnh v th, khi ngi chu i xa, c nhng nim vui mi, c nhng tnh cm mi, c nhng bn b mi, nhng vn khng th qun bp la, ni sn tnh cm b chu, qu hng. Cu 3: Phn tch gi tr ngh thut ca ip t nhm trong kh th sau: Nhm bp la p iu nng m Nhm nim yu thng khoai sn ngt bi Nhm ni xi gp mi x chung vui Nhm dy c nhng tm tnh cui nh. - ip t nhm c nhc li 4 ln lm to sng hn nt k l v thing ling bp la. Bp la ca tnh b nhm ln trong lng chu bao iu thing ling, k l. T: nhm ng u mi dng th mang nhiu ngha : T bp la ca b nhng g c nhm ln, khi ln ? - Khi dy tnh cm nng m. - Khi dy tnh yu thng, tnh lng ngha xm, qu hng.

77

- Khi dy nhng k nim tui th, b l ci ngun ca nim vui, ca ngt bi nng m, l khi ngun ca nhng tm tnh tui nh. => l bp la ca lng nhn i, chia s nim vui chung.

78

nh trng Nguyn Duy A. Kin thc c bn 1. Tc gi: - Nguyn Duy (1948) qu Thanh Ho. - ng thuc th h nh th qun i trng thnh trc cuc chin chng M cu nc. - Sau chin tranh, Nguyn Duy vn say sa v tip tc con ng th ca mnh. Th ng ngy cng m , n nh mt phong cch, mt ging iu quen thuc m khng nhm chn. - Th Nguyn Duy c giu cht trit l, thin v chiu su ni tm vi nhng trn tr, day dt, suy t. - Cc tc phm chnh: Ct trng (th 1973), nh trng (1978), M v em (th 1987)... - Tc gi c nhn cc gii thng: Gii nht th tun bo Vn ngh (1973); Gii A v th ca hi nh vn Vit Nam (1985). 2. Tc phm: a. Hon cnh sng tc: Bi th ra i nm 1978 ti thnh ph H Ch Minh. (Ba nm sau ngy kt thc chin tranh, gii phng min Nam, thng nht t nc). b. Khi qut ni dung, ngh thut: * Ni dung: - Bi th l li nhc nh v nhng nm thng gian lao qua ca cuc i ngi lnh gn b vi thin nhin, t nc, bnh d, hin hu. - T , gi nhc ngi c thi sng ung nc nh ngun, n ngha thu chung cng qu kh. * Ngh thut: - Ging iu tm tnh, t nhin kt hp gia yu t tr tnh v t s. - Hnh nh giu tnh biu cm: trng giu ngha biu tng. c. Th th - Phng thc biu t: Th th 5 ch - ph hp vi phng thc biu t kt hp hi ho gia biu cm (tr tnh) v t s. d. B cc ca bi th: * Mch vn ng cm xc: Bi th l cu chuyn nh c k theo trnh t thi gian t qu kh n hin ti vi cc mc s kin trong cuc i con ngi. Dng cm xc ca nh th cng c bc l theo mch t s. Theo dng t s y mch cm xc i t qu kh n hin ti v lng kt trong ci git mnh cui bi th. * B cc: Bi th chia lm 3 phn:

79

- 3 kh th u: k c v vng trng trong qu kh ca tc gi v trong hin ti. - Kh 4 tnh hung bt ng khin hi c la v. - 2 kh cui: s hi hn ca tc gi v lng qun vng trng. e. Nhn xt v s kt hp gia yu t t s v yu t tr: - Bi th mang dng dp mt cu chuyn nh, mt li tm tnh k theo trnh t thi gian. Dng cm hng tr tnh ca nh th men theo mch t s . qung thi gian qu kh c mt s bin i, mt s thc ng ch : bt u t hi c v hi nh, hi chin tranh sng gn gi, gn b vi thin nhin, vi vng trng: ng khng bao gi qun ci vng trng tnh ngha . Tip l s i thay ca hon cnh hin ti: T hi v thnh ph, con ngi sng vi nhng tin nghi hin i m qun i vng trng: vng trng i qua ng nh ngi dng qua ng. - Trong dng din bin theo thi gian, s vic bt thng kh th th t: Thnh lnh n in tt chnh l bc ngot tc gi bc l cm xc, th hin ch tc phm. Vng trng trn ngoi kia, trn kia i lp vi phng buyn-inh ti om. Chnh v xut hin t ngt trong bi cnh y, vng trng bt ng m t nhin gi ra bao k nim ngha tnh. B. Phn tch bi th: 1. Cu chuyn v mi quan h gia nh th v vng trng: a. Hai kh th u, tc gi gi li nhng k nim p, tnh cm gn b gia con ngi v vng trng trong qu kh. - Bn cu th gn vi ging k th th, tm tnh hi nh, chin tranh gi li mt qung thi gian di t thi nin thiu n lc tr ng thnh v nht l trong nhng nm thng gian lao thi chin tranh. C mt qung thi gian di c bit bao k nim p vi trng. Kh th m ra mt khong khng gian, thi gian bao la: Hi nh sng vi ng Vi sng ri vi b Hi chin tranh rng Vng trng thnh tri k - Cuc sng vt v gian lao nhng gn gi vi thin nhin: vi ng, vi sng, vi b, rng. - Trong dng hi tng, tc gi khi qut v p ca cuc sng bnh d, v t , hn nhin v khng nh tnh cm gn b bn cht ca con ng i vi vng trng l tri k, tnh ngha. + Trng l ngi ban chia s mi vui bun , trng ng cam cng kh, xoa du nhng au thng, nham nh ca chin tranh bng th nh sng mt du... + Trng l ngi bn ng hnh trn mi b c ng gian lao nn trng hin din nh l hnh nh ca qu kh, l hin thn ca k c chan ho tnh ngha... Trn tri vi thin nhin hn nhin nh cy c ng khng bao gi qun ci vng trng tnh ngha - y vng trng c nhn ho tr thnh ngi bn tri k vi nhn vt tr tnh ca bi th. Vi s gn b tnh ngha y nh th tng tm nim khng

80

bao gi qun. Ging th hi tng u n nhng t ng nh bo hiu trc s xut hin ca nhng bin chuyn trong cu chuyn ca nh th. b. Kh th th ba a ngi c tr v hin ti vi nhng i thay trong mi quan h ca nh th vi vng trng: T hi v thnh ph quen nh in, ca gng vng trng i qua ng nh ngi dng qua ng - Tc gi to ra s i lp v hon cnh sng ca con ng i trong hin i vi qu kh. nh in ca gng l cch ni hon d tng trng cho cuc sng y , tin nghi, khp kn trong nhng cn phng hin i, xa ri thin nhin. Trc y con ngi sng vi sng, ng, b, rng, thin nhin, cn gi y li sng vi nhng tin nghi y : nh in, ca gng, phng puyn-inh. - T nh th din t s i thay trong tnh cm ca con ng i lng qun vng trng tng mt thi l tri k. Ci bc bo v tnh n vi ngi ta t t, kn o, kh nhn ra: Vng trng tri k, tnh ngha tr thnh ngi dng qua ng. Vng trng vn i qua ng nhng con ngi h hng, th , khng cn nhn ra trng tng l ngi tri k, tnh ngha mt thi. Con ngi trong cuc sng y , hnh phc, m m d v tnh hay cng c th l c tnh qun i qu kh gian kh, au thng. Tm l y khng phi l c bit. Th nn ngi ta vn thng nhc nh nhau: ngt nbi nh lc ng cay, khng bao gi quay lng li vi qu kh cao p y tnh ngi. - Cu chuyn tm tnh c k rt gin d, mc mc, ging th th thm nh ang tr chuyn, gii by tm s, li th tr tnh, su lng, qua tc gi th hin nhng cm xc ht sc chn thnh. Nhp th chm, nhng ch u cu th khng vit hoa din t dng suy ngh min man ca nh th. c. Kh th th t l mt tnh hung bt ng xy ra lm chuyn mch cm ngh ca tc gi: - Lng qun v tnh c th l mi mi nu khng c mt bt ng. Hon cnh bi th c y n bc ngot mi khi thnh lnh n in tt - phng buyn-inh ti om. y l mt tnh hung rt quen thuc, rt thc nhng cng tnh hung y to nn bc ngot tc gi bc l cm xc, th hin ch tc phm. Thnh lnh n in tt phng buyn-inh ti om vi bt tung ca s t ngt vng trng trn - Bn cu th vi hai t thnh lnh, t ngt c o trt t, to nn nhp th nhanh, nhn mnh s vic bt thng: n in tt, phng ti om > < Vng trng trn to sng. Tnh hung bt ng to nn s i lp gia nh sng v bng ti. Ni thnh ph hin i vi nh in, ca gng khin ngi ta chng my khi cn v t ch n nh trng, ch n khi tt in th mi li c dp i din vi vng trng trn. V trong khonh khc bt ng t bng ti bc ra nh sng, ngi ta khng khi ng ngng, bng hong khi nhn ra vng trng vn trn nh xa, p , y n, vn nguyn khng my may st m. Vic bt tung ca s ch l mt vic lm theo thi quen. Nhng khi ngi v trng mt nhn mt th

81

tnh xa ngha c dng tro ln trn vn, y - mt s tnh c m nh c sp t. Dng nh vng trng trn vnh vnh vn lun ng bn ca s ch i. Trng xut hin t ngt c sc rung ng mnh m lm thc tnh nhng cm xc v nh thc lng tm con ngi. - y l kh th quan trng trong cu t ton bi. Chnh ci khonh khc bt ng y to nn bc ngot trong mch cm xc ca nh th. - Trng thin nhin khng phi ch khi n tt mi t ngt xut hin. t ngt din t trng thi cm xc thng tht, bt ng ca nh th khi nhn ra trng vn trn, vn to sng, vn ng hnh cng con ngi. 2. Hnh tng vng trng v cm xc, suy ngm ca nh th a. Kh th th nm din t s xc ng mnh lit ca nh th. Nga mt ln nhn mt c ci g rng rng nh l ng v b nh l sng l rng - Nh th lng l i din vi trng trong t th lng im c phn thnh knh : Nga mt ln nhn mt. T mt cui cu th l t nhiu ngha, to nn s a dng ngha ca th. + Nh th i din vi mt trng, ngi bn tri k mnh lng qun, vng trng i din vi con ngi hay ni cch l qu kh i din vi hin ti; thu chung tnh ngha i din vi bc bo, v tnh v lng qun t th v s bi bc ca mnh. + i din vi trng nh th lm thc tnh tnh cm, lng tm con ngi: nh nhn thy c mt trong v t vn lng tm, h thn, n hn v s thay i ca mnh. - Cuc sng i thoi khng li trong khonh khc y lm nh th rng rng xc ng v qu kh vt v gian lao nhng trn ngp nim vui cng vi trng, vi thin nhin by lu tng lng qun bng a v trong ni nh. rng rng nhng mun khc m c nghn ngo... - Cuc sng hin ti nh ngng li con ngi soi vo qu kh, vo mt thi h lng qun - soi vo chnh mnh. C qu kh xa v gn, t nc v qu hng, thin nhin v cuc sng, lao ng v chin u, tp th v c nhn. Trng cn gi ln hnh nh ca hin ti, s giu p, ni gian lao vt v cn phi phn u, nim tin v hy vng, s hng v ca thin nhin v sc mnh ca con ngi trong cuc sng thng qua mt lot cc ip t nh l cng nhp th dn dp, cc hnh nh lit k: nh l ng l b nh l sng l rng. Tt c lm cho ngi c thc s xc ng v ho chung cm xc vi tr tnh ca bi th. b. Kh th cui th hin nhng suy ngm su sc v trit l nhn sinh ca nh th qua hnh tng trng. Trng c trn vnh vnh k chi ngi v tnh nh trng im phng phc cho ta git mnh - Trong cuc gp li khng li ny trng v ngi nh c s i lp. Trng tr thnh biu tng cho s bt bin, vnh hng khng thay i. Trng c trn vnh

82

vnh biu tng cho s trn y, thu chung, trn vn ca thin nhin, qu kh , d cho con ngi i thay v tnh. - nh trng cn c nhn ho im phng phc khng mt li trch c, gi lin tng n ci nhn nghim khc m bao dung, lng ca ngi bn thu chung, tnh ngha, nhc nh nh th v mi chng ta: con ngi c th v tnh qun nhng thin nhin, ngha tnh qu kh th lun trn y, bt dit. - Tnh cm ca trng, tm lng ca trng chnh l tnh cm ca nhng ngi ng ch ng i, ca ng bo, ca nhn dn. S im lng y lm nh th git mnh thc tnh, ci git mnh ca lng tm nh th tht ng trn trng, n th hin s suy ngh, trn tr t u tranh vi chnh mnh sng tt hn. Git mnh khng chm vo lng qun. Git mnh khng nh mt qu kh. Con ngi git mnh trc nh trng lng l l s thc tnh ca nhn cch tr v vi lng tm trong sch, tt p. - Dng th cui dn nn bit bao nim tm s, li sm hi n nn d khng ct ln nhng chnh v th cng tr nn m nh, day dt. - Qua Ngutyn Duy mun gi n mi ngi li nhc nh v l sng, v o l n ngha thu chung. nh trng ca Nguyn Duy gy nhiu xc ng bi cch din t bnh d nh li tm s, li t th, li nhc nh chn thnh. Ging th trm tnh, su lng. T th bt ng mi l. nh trng ca Nguyn Duy gy nhiu xc ng bi cch din t bnh d nh li tm s, li t th, li nhc nh chn thnh. Ging th trm tnh, su lng. T th bt ng mi l. nh trng c ngha su sc, khi qut bi li nhn nh khng ch dnh ring cho nhng ngi lnh chng M m n c ngha vi tt c mi ngi, mi thi trong c chng ta. II. Kt cu v ging iu ca bi th nh trng khng ch thnh cng trit l su xa ca nhn vt tr tnh m cn thnh cng ngh thut kt cu, ging iu: - L s kt hp hi ho, t nhin gia t s v tr tnh. S vic trong t s dn mch cho cm xc tr tnh, lm cho cm xc chn thnh, tha thit. - Th th 5 ch ph hp vi cht t s c th hin bng ging iu tm tnh, thm tha. Cch trnh by cc ch u dng th lm cho cc s vic din ra lin mch v tng cng nh v hnh nh th. - Nhp th khi tri chy, t nhin, nhp nhng theo li k; khi ngn nga thit tha cm xc; lc li trm lng y p suy t. Kt cu, ging iu th lm ni bt ch ca tc phm to nn tnh chn thc, chn thnh sc truyn cm su sc cho tc phm, gy n tng mnh vi ngi c. III. Ch bi th, ch y c lin quan n o l, l sng ca dn tc Vit Nam ta: * Ch : t mt cu chuyn ring, bi th ct ln li t nhc nh thm tha v thi , tnh cm i vi nhng nm thng qu kh gian kh m ngha tnh i vi thin nhin, t nc bnh d.

83

* Gi ln nhng suy ngh v o l, l sng ca ngi Vit Nam ta: bi th nh mt cu chuyn ring nhng c sc khi qut rt ln. N khng ch l cu chuyn ca ring nh th, ring mt ngi m l ca c mt th h tri qua nhng nm di chin tranh gian kh, mt mt, tng sng gia thin nhin, sng gia nhn dn tnh ngha. Gi y sng trong cnh ho bnh vi nhng tin nghi y , hin i, ngi ta c th thay i, nh mt qu kh, nh mt ngha tnh ri mt lc no li phi n hn, n nn. Cu chuyn nhc nh chng ta ng bao gi qun qu kh, ng bao gi tr thnh nhng k v tnh, v ngha, bc bo, v n. nh trng nm trong mch cm xc Ung nc nh ngun gi ln o l sng thu chung tr thnh truyn thng tt p ca dn tc Vit Nam.

* Mt s cu hi xoay quanh bi th
Cu 1: nh trng l mt nhan a ngha. Hy phn tch. - Chng ta tng bit n vng trng nh c hng ca tin thi L Bch, tng rung cm trc v p ca nh trng ngi bn tri m vi ngi t cng sn H Ch Minh (Vng nguyt NKTT). V vi bi th nh trng, Nguyn Duy lm phong ph v giu c thm v p cng nh ngha ca vng trng quen thuc t ngn i. - Trc ht, nh trng ca Nguyn Duy l hnh nh p ca thin nhin vi tt c nhng g l thi v, gn gi, hn nhin, ti mt. nh trng gn vi tui u th ca tc gi (d/c). Vng trng y hn nhin nh cuc sng, nh t tri (d/c). - Nhng nu ch c vy, nh trng ca Nguyn Duy s ln vi v vn nh trng khc trong th ca hin i. Cng ging nh trng ca ngi bn t, vng trng ca Nguyn Duy thnh tri k, ngi bn tnh ngha. nh trng thi chin nh chia s nhng th thch ca chin tranh, nh cng nh th v ng i tri qua nhng k nim ca thi rng. Vng trng tri k, vng trng tnh ngha y: du n ca mt thi gian kh: ng khng bao gi qun. - Nhng nhan nh trng cn thc s su sc, ngha bi vng trng y cn l biu tng cho qu kh ngha tnh - k c gn vi cuc khng chin chng M cu nc cam go m ho hng. - Cuc sng ho bnh nh in ca gng, buyn inh khin cho nh th nhn nh trng nh mt ngi dng qua ng. Con ngi tng mt thi chin u, tng ngang dc trn nhiu chin trng c lc nh lng qun qu kh. Nhng ri thnh lnh n in tt... t ngt vng trng trn. Vng trng y nh thc k c ca tc gi, ca th h tr Vit Nam trong nhng ngy nh M, thng M. - nh trng lng l to sng trong bi th hay lng l nh li nhc nh gin d m su lng, khng c php lng qun qu kh, c nhng th thch, nhng hy sinh, nhng tn tht thi nh M c lit mi c cuc sng ho bnh ngy hm nay. Cu 2: Hnh nh vng trng v cm xc ca nh th Nguyn Duy qua bi th nh Trng. - Hnh nh vng trng trong bi th l mt hnh tng a ngha. + Trc ht, vng trng l mt hnh nh ca thin nhin khong t, hn nhin, ti mt. Trong hai kh th u, vng trng hin ra trong khng gian ca rung

84

ng, sng bin, ni rng. l vng trng ca hi nh sng vi ng v sau ny l hi chin tranh rng. Lc y, con ngi sng gin d, trn tri vi thin nhin hn nhin nh cy c. Vng trng tr thnh ngi bn tri k, thnh vng trng tnh ngha gn b trong sut nhng nm thng t thu u th qu nh, n hi chin tranh sng rng. n khi v thnh ph, sng gia nhng tin nghi hin i quen nh in, ca gng, con ngi bng qun i ci vng trng ng khng bao gi qun kia, bng v tnh vi ci vng trng tnh ngha kia. S v tnh n mc tn nhn: Vng trng i qua ng Nh ngi dng qua ng Ri n mt m no : Thnh lnh n in tt... t ngt vng trng trn. Con ngi quen vi n in nn qun trng. Vng trng vn c nhng nh ngi dng qua ng. Phi n khi n in tt, con ngi mi li nhn thy v nhn ra vng trng. Phi t ngt nh th. Phi bt ng nh th, vng trng mi lm thc dy trong tm tr con ngi bao cm xc. Nga mt ln nhn mt C ci g rng rng Nh l ng l b Nh l sng l rng. Nga mt ln nhn mt, mt ngi v mt trng i din nhau. l khonh khc bt ng gp li c nhn. Khonh khc gp g khin hn ngi rng rng cm xc. Vng trng lm a dy trong tm tr nhng hnh nh ca thin nhin, ca qu hng t nc. + Vng trng trong bi th cn c ngha biu tng: biu tng cho qu kh ngha tnh, biu tng cho v p bnh d v vnh hng ca i sng. Vng trng u ch lm a dy trong tm tr nhng hnh nh ca thin nhin, ca qu hng t nc, m cn nh thc trong tm tr con ngi bao k nim hn nhin ca thi tui nh, bao k nim ngha tnh ca mt thi gian lao chin u. Kh th cui cng l ni tp trung nht ngha biu tng ca hnh nh vng trng: Trng c trn vnh vnh K chi ngi v tnh nh trng im phng phc cho ta git mnh. Mc cho con ngi v tnh, trng c trn vnh vnh. l hnh nh tng trng cho qu kh p , vn nguyn chng th phai m. nh trng im phng phc, php nhn ho khin hnh nh vng trng hin ra nh mt con ngi c th, mt ngi bn, mt nhn chng, rt ngha tnh nhng cng v cng nghim khc ang nhc nh con ngi ng qun i qu kh. nh trng im phng phc nhng lm lm con ngi git mnh nhn ra s v tnh khng nn c, s lng qun ng trch ca mnh. Con ngi c th v tnh, c th lng qun, nhng thin nhin v ngha tnh qu kh th vn nguyn vn, vnh hng. Cu 3: Phn tch 2 kh th cui ca bi th nh trng

85

- Trng v con ngi gp nhau trong mt giy pht tnh c. Con ngi khng cn mun trn chy vng trng, trn chy c bn thn mnh c na. T th nga mt ln nhn mt l t th i mt: mt y chnh l vng trng trn. Con ngi thy mt trng l thy c ngi bn tri k ngy no. Cch vit tht l v su sc dng nhng t khng trc tip din t s xc ng cm ng cht dng tro trong lng anh khi gp li vng trng. - Cm xc rng rng: tm hn ang rung ng, xao xuyn, gi nh gi thng. Nhp th hi h dng tro nh tnh ngi do dt. Nim hnh phc ca nh th nh ang c sng li mt gic chim bao. - S xut hin t ngt ca vng trng lm a dy tm tr nh th bao k nim qu kh tt p khi cuc sng cn qu ngho nn, gian lao. Lc y con ngi vi thin nhin trng l tri k, tnh ngha. Kh th kt li bi th bng hai v i lp m song song: Trng c trn vnh vnh ... cho ta git mnh - y c s i lp gia trn vnh vnh v k v tnh, gia ci im lng ca nh trng vi s git mnh thc tnh ca con ngi. Vng trng c ngha biu tng su sc. Hnh nh vng trng trn vnh vnh, ngoi ngha en l v p t n v mi mi vnh hng ca cuc sng cn c ngha tng trng cho v p ca ngha tnh qu kh, y n, thu chung, nhn hu bao dung ca thin nhin, ca cuc i, con ngi, nhn dn, t nc. - Hnh nh nh trng im phng phc c ngha nghim khc nhc nh nh th v c mi chng ta con ngi c th v tnh, c th lng qun nhng thin nhin, ngha tnh qu kh th lun trn y, bt dit. S khng vui, s trch mc trong lng im ca vng trng l s t vn lng tm dn n ci git mnh cu th cui. Ci git mnh l cm gic v phn x tm l c tht ca mt ngi bit suy ngh, cht nhn ra s v tnh, bc bo, s nng ni trong cch sng ca mnh. Ci git mnh ca s n nn, t trch, t thy phi i thay trong cch sng. Ci git mnh t nhc nh bn thn khng bao gi c lm ngi phn bi qu kh, phn bi thin nhin, sng bi hin ti m coi r thin nhin. Thin nhin tht nghim khc, lnh lng nhng cng tht n tnh, lng bao dung, vng trng v thin nhin l trng tn, bt dit. Th ra nhng bi hc su sc v o l lm ngi u c phi tm trong sch v hay t nhng khi nim tru tng xa xi. nh trng tht s nh mt tm gng soi thy c gng mt thc ca mnh, tm li ci p tinh khi m chng ta tng ng ngon trong qun lng. Cu 4: Hnh nh vng trng trong bi th tng trng cho iu g? ngha khi qut ca bi th nh trng. Gi : a. Hnh nh vng trng trong bi th trc ht l vng trng ca t nhin. Nhng vng trng cn l biu tng ca qu kh y tnh cm, khi con ngi trn tri gia thin nhin, hn nhin, khng so o, tnh ton. Khi , tm hn con ngi rng m, khong t nh sng, nh ng, nh b nh rng. Ton l nhng hnh nh thin nhin rng di, hng v. Nhng khi khng chin thnh cng th con ngi nht mnh vo ca knh, buyn - inh, sng ring cho mnh, cho ci c nhn nh b. Bi th m khng gn gi, khng mn m vi vng trng. Lc ny trng tng trng cho qu kh

86

n tnh, cho nhng tnh cm ln lao mc mc nhng bt t, sng trong mi mi. Con ngi c th qun qu kh, nhng qu kh khng bao gi qun. Trng c trn vnh vnh cng nh qu kh ti p khng bao gi m phai, khng bao gi khuyt thiu. Ch c nhng ai m mi vi ci ring mi c th dng dng. Nhng vng trng y bao dung, khng k chi ngi v tnh. Chnh thi lng im cao thng y cng lm nhng ai sm qun qu kh ngha tnh phi git mnh. b. Bi th nh trng l tm s ca Nguyn Duy, l suy ngm ca nh th trc s i thay ca hon cnh sng, khi m con ngi t chin tranh tr v cuc sng ho bnh. Nhng sng, ng, bin, rng l hnh nh tng trng, nhng cng l hnh nh tht ca nhng ngi khng chin. THnh ph l mi trng mi, l hnh nh tht ca nhng ngi khng chin khng t chn ti (tr cc chin s hot ng b mt). Mi trng mi ???ngh mi, hon cnh mi lm cho con ngi sng cch bit vi thin nhin cng c ngha l xa dn qu kh, lnh nht dn vi qu kh. nh trng cnh bao hin tng suy thoi v tnh cm, s dn n suy thoi li sng, suy thoi o c. N nhc nh con ngi cn thu chung vi qu kh, vi nhng iu tt p ca qu kh, ng (c mi ni c). Cu 5: Phn tch ot cui bi th nh trng Kh th cui cng l ni tp trung nht ngha biu tng ca hnh nh vng trng: Trng c trn vnh vnh K chi ngi v tnh nh trng im phng phc cho ta git mnh - Mc cho con ngi v tnh, trng c trn vnh vnh, l v p t n v mi mi vnh hng. cn l hnh nh tng trmg cho v p v nhng gi tr truyn thng. - nh trng im phng phc => php nhn ho khin hnh nh vng trng hin ra nh mt con ngi c th, mt ngi bn, mt nhn chng, rt ngha tnh nhng cng v cng nghim khc ang nhc nh con ngi. nh trng im phng phc nhng lm lm con ngi git mnh nhn ra s v tnh lng qun qu kh tt p, tc l con ngi ang phn bi li chnh mnh. N cn c nhc nh con ngi nn trn trng, gi gn v p v nhng gi tr truyn thng. Cu 6: Phn tch, so snh hnh nh Trng (vng trng, mnh trng, nh trng...) trong cc bi th ng ch, on thuyn nh c, nh trng. Gi : Trng trong c ba bi th u l hnh nh thin nhin p, trong sng, ngi bn tri k ca con ngi trong cuc sng lao ng v chin u, trong sinh hot hng ngy. - Trng trong ng ch l biu tng ca tnh ng ch, gn b keo sn trong cuc sng chin u gin kh thi k u khng chin chng Php, biu tng ca hin thc v lng mn, tr thnh nhan ca c tp th u sng trng treo. - Trng trong on thuyn nh c l cnh bum chuyn ch v nng bng nim vui ho hng trong lao ng lm ch tp th ca nhng ng dn i nh c m, v nn bc tranh sn mi bin vng bin bc.

87

Ci ui em quy trng vng cho m th sao la nc H Long d. Trng trong nh trng l vng trng trn vnh vnh, im phng phc t ngt a vo phng buyn-inh ti om trong m ho bnh mt in thnh ph H Ch Minh khin nh th git mnh, n hn, day dt v suy ngh v cch sng hin ti ca mnh. nh trng nh ngi bn thn nhc nh, lay tnh lng tm ca tc gi: khng c v n vi qu kh, vi ng i hy sinh vi thin nhin nhn hu v bao dung. Cu 7: Chp thuc lng on kt bi th nh trng ca Nguyn Duy. Hnh nh vng trng trong bi th c ngha g? T em hiu g v ch ca bi th? (vit mt on din dch khong 10-12 cu). Gi : + Vng trng trong bi th l mt hnh nh a ngha. + Vng trng l hnh nh ca thin nhin hn nhin, ti mt, l ngi bn sut thi nh tui, ri thi chin tranh rng. + Vng trng l biu tng cho qu kh ngha tnh, hn th trng cn l v p bnh d, vnh hng ca i sng. - kh th cui cng, trng tng trng cho qu kh vn nguyn chng th phai m, l ngi bn, l nhn chng ngha tnh m nghim khc nhc nh nh th v c mi chng ta. Con ngi c th v tnh, c th lng qun nhng thin nhin, ngha tnh qu kh th lun trn y, bt dit. 5. T , em hiu ch ca bi th l: Bi th l ting lng, l nhng suy ngm thm tha, nhc nh ta v thi , tnh cm i vi nhng nm thng qu kh gian lao, ngha tnh i vi thin nhin, t nc bnh d, hin hu. Bi th c ngha nhc nh, cng c ngi c thi sng ung nc nh ngun, n ngha thu chung cng qu kh. 2. Phn tch tm s su kn ca Nguyn Duy qua bi th nh trng. a. Cm ngh v vng trng qu kh: Trc ht l hnh nh vng trng tnh ngha, hin hu, bnh d gn lin vi k nim mt thi nh th hng gn b. - nh trng gn vi nhng k nim trong sng thi th u ti lng qu. Hi nh sng vi rng Vi sng ri vi bin -> Nhng ng, sng, b gi mt vng khng gian quen thuc ca tui u th, c nhng lc sung sng n h h c chan ho, ngp ln trong ci mt lnh ca qu hng nh dng sa ngt. Trng khi so l tr chi ca tui th cng vi nhng c m trong sng. Con ngi khi sng gin d, thanh cao, chn tht trong s ho hp vi thin nhin trong lnh, trn tri vi thin nhin hn nhin nh cy c. - nh trng gn b vi nhng k nim khng th no qun ca cuc chin tranh c lit ca ngi lnh trong rng su. Hi chin tranh rng Vng trng thnh tri k Trn tri vi thin nhin Hn nhin nh cy c Ng khng bao gi qun

88

Ci vng trng tnh ngha. -> Trng khi l nh trng trong m ti chin tranh, l nim vui bu bn ca ngi lnh trong gian lao ca cuc khng chin vng trng tri k. - Bng ngh thut nhn ho, Nguyn Duy gi v trong lng ngi c c mt k c tui th, mt tnh bn ti p. Nhn vt tr tnh gn b vi trng trong nhng nm di khng chin. Trng vn thu chung, tnh ngha. Du rng cuc sng ni ng b l kh khn nhng bng tnh cm chn thnh mc mc, cao qu, trng n vi con ngi khng mt cht ngn ngi. Trng vi ngi nh hai m mt, u chung thu st son. b. Cm ngha v vng trng hin ti: Sau tui th v chin tranh, ngi lnh t gi ni rng tr v thnh ph ni th hin i. Khi mi chuyn bt u i khc: T hi v thnh ph Quen nh in ca gng Vng trng i qua ng Nh ngi dng qua ng. - Vng trng tri k ngy no nay tr thnh ngi dng, ngi khch qua ng xa l, cn con ngi aua cn son st thu chung? => Mt s thay i ph phng khin ngi ta khng khi nhi au. Tnh cm xa kia nay chia la. + Hnh ng vi bt tung c s v cm gic t ngt nhn ra vng trng trn, cho thy quan h gia ngi v trng khng cn l tri k, tnh ngha nh xa, v con ngi lc ny thy trng nh mt vt chiu sng thay th cho in sng m thi. - V sao li c s xa l, cch bit ny? + S thay i ca hon cnh sng khng gian khc bit, thi gian cch bit, iu kin sng cch bit: T hi v thnh ph, ngi lnh xa bt u quen sng vi nhng tin nghi hin i nh nh in, ca gng. Cuc sng cng nghip ho, hin i ho ca in gng lm t i sc sng ca nh trng trong tm hn con ngi. Anh lnh qun i chnh nh trng ng cam cng kh cng ngi lnh, qun i tnh cm chn thnh, qu kh cao p nhng y tnh ngi. + Cu th dng dng lnh lng nhc nhi, xt xa miu t mt iu g bi bc, nhn tm vn thng xy ra trong cuc sng. C l no s bin i v kinh t, v iu kin sng, tin nghi li ko theo s thay d i lng? (lin h: bi th m ca dao mi ln ting ni: Thuyn v c nh bn chng? . T hu, nhn dn Vit Bc li cng bn khon mt tm trng y khi tin a cn b v xui. Mnh v thnh th xa xi Nh cao cn thy ni i na chng? Ph ng cn nh bn lng Sng m cn nh mnh trng gia rng? => T s xa l gia ngi vi trng y, nh th mun nhc nh: ng nhng gi tr vt cht iu khin chng ta... c. Nim suy t ca tc gi v tm lng ca vng trng Trng v con ngi gp nhau trong mt giy pht tnh c. S i thay ca con ngi khng lm vng trng cau mt. Vng trng xut hin vn mt tnh cm trn y, khng my may st m. Trng trn l mt hnh nh th kh hay, khng

89

ch l nh trng trn m cn l tnh cm bn b trong trng vn trn vn, vn chung thu nh nm xa. T th nga mt ln nhn mt l t th i mt: mt y chnh l vng trng trn. Con ngi thy mt trng l thy c ngi bn tri k ngy no. Cch vit tht l v su sc! - T ci i mt trc din y, nh trng thc dy nhng k nim qu kh tt p, nh thc li tnh cm bn b nm xa, nh thc li nhng g con ngi lng qun. - Cm xc rng rng l biu th ca mt tm hn ang rung ng, xao xuyn, gi nh gi thng khi gp li bn tri k. Ngn ng by gi l nc mt di hng mi. Nhp th hi h dng tro nh tnh ngi do dt. Nim hnh phc ca nh th nh ang c sng li mt gic chim bao. nh trng hin ln ng gi bit bao, cao thng v tha bit chng no: Trng c trn vnh vnh ... cho ta git mnh - y c s i lp gia trn vnh vnh v k v tnh, gia ci im lng ca nh trng vi s git mnh thc tnh ca con ngi. + Trng trn vnh vnh, trng im phng phc khng gin hn trch mc m ch nhn thi, mt ci nhn tht su nh soi tn y tm ngi lnh git mnh ngh v cuc sng ho bnh hm nay. H qun mt i chnh mnh, qun nhng g p , thing ling nht ca qu kh cm m trong mt cuc sng x b, phn hoa m t nhiu s mt i nhng g tt p nht ca chnh mnh. + Trng trn vnh vnh l hin din cho qu kh p khng th phai m. nh trng chnh l ngi bn ngha tnh m nghim khc nhc nh nh th v c mi chng ta : con ngi c th v tnh, c th lng qun nhng thin nhin, ngha tnh qu kh th lun trn y, bt dit. - S khng vui, s trch mc trong lng im ca vng trng l s t vn lng tm dn n ci git mnh cu th cui. Ci git mnh l cm gi v phn x tm l c tht ca mt ngi bit suy ngh, cht nhn ra s v tnh, bc bo, s nng ni trong cch sng ca mnh. Ci git mnh cu s n nn, t trch, t thy phi i thay trong cch sng. Ci git mnh t nhc nh bn thn khng bao gi c lm ngi phn bi qu kh, phn bi thin nhin, sng bi hin ti m coi r thin nhin. Cu th thm nhc nh chnh mnh v cng ng thi nhc nh chng ta, nhng ngi ang sng trong ho bnh, hng nhng tin nghi hin i, ng bao gi qun cng sc u tranh cch mng ca bit bao ngi i trc.

90

Con c
Ch lan vin I. Tc gi: - Ch Lan Vin (1920-1989) tn khai sinh l Phan Ngc Hoan, qu huyn Cam L, tnh Qung Tr, nhng ln ln Bnh nh. - Trc Cch mng thng Tm, 1945, Ch Lan Vin ni ting trong phong tro Th mi vi tp iu tn (1937). Vi hn 50 nm sng tc, c nhiu tm ti nhng tp th gy c ting vang trong cng cha, Ch Lan Vin l mt trong nhng tn tui hng u ca nn th hin i Vit Nam th k XX. - Nm 1996, ng c Nh nc truy tng gii thng H Ch Minh v vn hc ngh thut. II. Tc phm: 1. Hon cnh sng tc: Bi th Con c sng tc nm 1962, in trong tp Hoa ngy thng - Chim bo bo (1967) ca Ch Lan Vin. 2. Khi qut gi tr ni dung v ngh thut: * Gi tr ni dung: Khai thc hnh tng con c trong nhng cu ht ru, bi th Con c ca Ch Lan Vin ngi ca tnh m v ngha ca li ru trong cuc i mi con ngi. * Gi tr ngh thut: Bi th thnh cng trong vic vn dng sng to ca dao, c nhng cu th c kt c nhng suy ngh su xa. 3. Tm hiu mch cm xc tr tnh v b cc ca bi th * Mch cm xc tr tnh: c pht trin theo ngha biu tng ca hnh nh con c, bt u t hnh nh con c trong ca dao theo li ru ca m i vo tim thc tr th, ri n hnh nh con c mang ngha biu tng cho s nng niu chm cht ca m dnh cho con sut cuc i, v cui cng l nhng cm nhn su sc v tnh mu t v ngha li ru qua hnh nh con c. * B cc: 3 phn. Kh I - hnh nh con c qua li ru n vi mi con ngi thu th u, con c l biu tng cho cuc i lam l ca m.

91

Kh II - hnh nh con c i vo tim thc tui th tr nn gn gi v s theo con trong sut chng ng i. Kh III - t hnh nh con c suy ngh v li ru v lng m, con c l biu tng cho tm lng yu con ca m. B. Phn tch bi th 1. ngha biu tng ca hnh tng con c c b sung, bin i nh th no qua cc on th? ngha biu tng ca hnh nh con c: Hnh tng con c bao qut ton b bi th c khai thc t trong ca dao truyn thng v c tc gi pht trin, xy dng thnh ngha biu tng cho tm lng ngi m, v ngha ca li ht ru trong cuc i mi con ngi. a. Hnh nh con c qua nhng li ru ht u n vi tui u th: Kh I l hnh nh ca nhng ngi ph n nng dn vt v, cc nhc nh ng giu c hy sinh ??????????v nhng cu ca dao dng lm li ht ru. Con c bay l bay la Bay t Cng ph bay ra cnh ng Con c bay l bay la Bay t ca ph bay v ng ng... y l nhng cnh c bay l bay la dc theo chiu di ca nhng cnh ng la xanh tt tp, bay v nhng mi nh tranh bnh yn. Hnh nh con c gi cuc sng xa c t lng qu n ph x, thong th, bnh yn, t bin ng. Cuc sng y l qu hng thn yu vi cnh c tri rng. Hnh nh con c l nt rt ring, rt duyn dng, du dng, c trng cho lng qu Vit Nam. Con c y phi chng l hn ca qu hng, m m gi vo gic ng ca a con. - Hnh nh con c trong li ru cu m cn l Con c n m, con c xa t, c gp cnh mm, c s xo mng . l hnh nh cnh c vt v, lam l trong ca dao: Con c m i n m u phi cnh mm ln c xung ao ng i ng vt ti nao Ti c lng no ng hy xo mng Hay Ci c ln li b sng Gnh go nui chng ting khc n non. l cnh c tn to, l hnh nh ca ngi m, ngi ph n nhc nhn, vt v, ln li kim sng nui chng, nui con. y khng cn l con c trng bnh yn v t l m tr thnh biu tng ca nhng ngi nng dn vt v, cc chng , thm ch cn vt v hn khi c gp cnh mm. - Qua nhng li ru ca m, hnh nh con c n vi tm hn tui th u mt cch v t. y chnh l s khi u ca con ng i vo th gii tm hn mi con ngi, ca nhng li ru, li ca dao dn ca, qua so l c iu hn dn tc. tui u th, a tr cha th hiu v cha cn hiu ni dung ngha ca nhng li ru ny Con cha bit con c con vc. Con cha bit nhng cnh mm m h t. Chng ch cn c v v trong m iu ngt ngo, du dng ca li ru n nhn bng trc gic v thc tnh yu v b bn v s che ch ca ngi m: Sa m nhiu con ng chng phn vn.

92

- Nhp 2 v vn ng m ngn vang, xen k nhau trong tng dng th kt hp vi bin php tu t nhn ho v so snh tp nn v p cho cu th, lm cho th thm su sc. on th khp li bng hnh nh thanh bnh ca cuc sng, bng gic ng say nng ca tr th. b. Hnh nh con c i vo trong tm hn tr th cng vi m iu ngt ngo, du dng ca li ru tr nn gn gi v s theo con trong sut chng ng i: - T li ru ca m, con c bc ra lm quen vi a con b bng. Th ri c tr thnh ngi bn thn thit, gn gi. + Khi cn trong ni Con ng yn th c cng ng. Cnh ca c hai a p chung i. + Khi con i hc Mai khn ln con theo c i hc. Cnh trng c bay theo gt i chn. + V khi con trng thnh Cnh c trng li bay hoi khng ngh. Trc hin nh, v trong hi mt cu vn. - Nh vy, con c tr thnh ngi bn ng hnh thn thit hn bt c ngi bn no. Cnh c khng mt mi bay qua mi khng gian v thi gian, lun bn con t trong ni, t mi trng, t hin nh, t cu vn. Cnh c y dng nh tung tay theo tng c m, khao kht ca con. Nh vy, hnh nh con c l biu t ng v lng m, l s du dt, nng du dng, bn b ca m v m mong cho con c tm hn yu qu hng. c. Hnh nh con cn l biu tng cho tm lng yu con ca ngi m, theo con sut cuc i: - T s thu hiu tm lng ngi m, nh th khi qut mt quy lut tnh cm c ngha su sc v bn vng: Con d ln vn l con ca m. i ht i lng m vn theo con. Cu th giu cht tr tu, trit l. Trit l ca tri tim. ip t d, vn khng nh tnh mu t l bn cht, st son. C g cao hn ni, c g su hn bin, v c g bao la bng lng m yu con. - Phn cui bi th tr li vi m hng li ru v c kt hnh tng con c trong nhng li ru y Mt con c thi. Con c m ht. Cng l cuc i. V cnh qua ni. ng vy, ch mt con c trong li ru ca m thi m n cha bao bi hc, bao ngha v cuc i. Bi hc y, ngha y n vi con tht nh nhng su lng, qua m iu thit tha ca nhng li ru. Khng c li ru, cuc i con thit thi, ngho nn bit my. II. Nhn xt v th th, nhp iu, ging iu ca bi th. Cc yu t y c tc dng nh th no trong vic th hin t tng, cm xc ca bi th? Ngh thut ca bi th: - Th th t do nhiu cu mang dng dp ca th th 8 ch nn cm xc c th hin mt cch linh hot. - Cu trc cc on thng bt u bng nhng cu th ngn, nhiu ch c cu trc ging nhau, c ch cu trc lp li hon ton gi m iu ca li ru. - Ging iu suy ngm c c tnh trit l lm cho bi th khng ch cun ng i c vo iu ru m i, m hng nhiu hn vo s suy ngm, pht hin. - Sng to hnh nh thin v ngha biu tng nhng cng rt gn gi, quen thuc m vn c kh nng hm cha ngha mi. Hnh nh con c c pht trin, m rng qua mi kh nhng vn gi c tnh lin kt, thng nht.

93

- Bi th thnh cng trong vic vn dng sng to ca dao, c nhng cu th c kt c nhng suy ngh su xa. III. i chiu hai bi th Khc ht ru nhng em b ln trn lng m ca Nguyn Khoa im v bi th Con c ca Ch Lan Vin, ch ra cch vn dng li ru mi bi th? - Bi Khc ht ru nhng em b ln trn lng m tc gi Nguyn Khoa im va tr chuyn vi em b vi ging iu gn nh li ru, li c nhng li ru trc tip t ngi m. Khc ht ru bi th y biu hin s thng nht gia tnh yu con vi tnh yu cch mng, vi lng yu nc v ch chin u. - Bi th Con c tc gi Ch Lan Vin gi li iu ht ru trong ca dao -> ca ngi tnh m v ngha ca li ru i vi i sng mi con ngi.

* Mt s cu hi xoay quanh bi th.

1. Chp chnh xc on th th 3 ca bi th Con c. Trnh by cm nhn ca em v on th : D gn con...theo con. Gi : - n on 3: nhp th thay i nh dn dp hn ln trong nhng cu th ngn ging nh li dn d ca m, hnh nh con c trong on th nh c nhn mnh ngha biu tng cho tm lng ngi m lc no cng bn con sut cuc i. - Li dn gin d mc mc m hm ngha su xa. Di hnh thc th t do, nh th nh dng ln c mt bu tri yu thng bao la m c im ca n l khng gian v thi gian khng gii hn. Ln rng xung bin hai chiu khng gian gi n tng v nhng kh khn ca cuc i. Khng gian ngh thut y ca bi th cng gp phn biu hin s pht trin ca t th, ca tnh cm v hnh ng ca nhn vt tr tnh. T khng gian c gii hn ngy cng rng dn thm n mt khng gian tm tng va bao la va su thm nh chnh li ru ht ln t tri tim ca m: Con d ln vn l con ca m i ht i lng m vn theo con Tm lng ngi m mun i vn vy, vt ra ngoi mi khong cch khng gian, thi gian. l quy lut bt bin v vnh hng ca mi tm lng ngi m trn i m nh th khi qut, c kt trong cu th m cht suy tng v trit l. S lp li lin tc ca nhng t ng d gn con, d xa con nh ly i ly li cm xc thng yu ang tro dng trong tm hn m. Tnh yu thng ca m lun vn, s, mi bn con cho d con ln ln, i xa, trng thnh trong i, cho d c th mt ngy no m khng cn c mt trn i. Cu 2: Em c bit cu th, vn no ni v m na khng? Hy chp li 2 cu m em thch (ghi r trch u). Con l mm t ti thm i tay m b, m bng Nh con sng ch nng dng ph sa (Ht ru V Qun Phng) Cu 3 : Phn tch hai cu th: Con d ln vn l con ca m i ht i lng m vn theo con.

94

Gi : - Gii thiu bi th, hnh tng con c. - Hai cu th cui on 2 l li ca m ni vi con c con. - Trong suy ngh v quan nim ca ngi m, di ci nhn ca m, con d ln khn, d trng thnh n u, nhiu tui n u, lm g, thnh t n u chng na, con vn l con ca m, con vn rt ng yu, ng thng, vn cn ch che, vn l nim t ho, nim tin v hy vng ca m. - D m c phi xa con, lu, rt lu, thm ch sut i, khng lc no lng m khng bn con. -> T vic hiu bit tm lng ngi m, nh th khi qut mt quy lut tnh cm mang tnh vnh hng: tnh m, tnh mu t bn vng, rng ln, su sc. Qua ngi ca tnh cm v bin, thing ling ca ngi m. Cu 4: c hai cu th sau: C mt mnh c phi kim ly n. Con c m con chi ri li ng. a. Hai cu th trn l li ca ai ni vi ai, nhm mc ch g? (li ca m ni vi con by t tnh thng con) Quan h ngha ch yu trong hai cu th l quan h no? (Quan h i lp) b. ngha no tot ln t hai cu th trn. (Hnh phc ca con khi c m). Cu 5: Hnh nh trong cu th: Con ng yn th c cng ng. Cnh ca cn hai a p chung i p v hay nh th no? => Hnh nh th p, lng mn, bay bng. Li ru ca m a con vo gic ng, trong m con vn thy hnh nh con c. Con c gic m p. Li ru ca m nng tm hn con. Cnh c tr thnh mt hnh nh n d giu ngha.

95

Ma xun nho nh Thanh Hi A. Kin thc c bn I. Tc gi: - Thanh Hi (1930-1980) tn khai sinh l Phm b Ngon, qu huyn Phong in, tnh Tha Thin Hu. - ng hot ng vn ngh t cui nhng nm khng chin chng Php. Trong thi k chng M cu nc, Thanh Hi li qu hng hot ng v l mt trong nhng cy bt c cng xy dng nn vn hc Cch mng min Nam t nhng ngy u. II. Tc phm: 1. Hon cnh sng tc: Bi th c vit vo thng 11/1980, khng bao lu trc khi nh th qua i, th hin nim yu mn cuc sng t n c thit tha v c nguyn ca tc gi. 2. Khi qut gi tr ni dung v ngh thut: - Ni dung: bi th l ting lng tha thit yu mn v gn b vi t nc, vi cuc i, th hin c nguyn chn thnh ca nh th c cng hin cho t nc, gp mt ma xun nho nh ca mnh vo ma xun ln ca dn tc. - Ngh thut: bi th theo th nm ting, c nhc iu trong sng, tha thit, gn gi vi dn ca, nhiu hnh nh p, gin d gi cm, so snh n d v sng to. 3. Mch cm xc v b cc: * Mch cm xc: c khi ngun, ny n t sc sng, v p ca ma xun thin nhin, m rng ra vi ma xun t n c, cch mng. Cm xc lng ng dn vo suy t v c nguyn: nh th mun nhp vo bn ho ca v i ca cuc i bng mt nt trm xao xuyn ca ring mnh, gp vo ma xun chung ln lao mt ma xun nho nh. Bi th khp li vi nhng cm xc thit tha, t ho v qu hng, t nc qua iu dn ca x Hu. * B cc: Gm 4 phn: - Kh 1: Cm xc trc ma xun thin nhin, t tri - Kh 2+3: Cm xc v ma xun ca t nc - Kh 4+5: Suy ngh v c nguyn ca tc gi trc ma xun t nc. - Kh cui: Li ngi ca qu hng, t nc qua iu dn ca x Hu. 4. Tn bi th: - Ma xun nho nh l mt sng tc c o, mt pht hin mi m ca nh th. - Hnh nh Ma xun nho nh l biu tng cho nhng g tinh tu, p nht ca s sng v cuc i mi con ngi. - Th hin quan im v s thng nht gia ci ring vi ci chung, gia c nhn v cng ng. - Th hin nguyn c ca nh th mun lm mt ma xun, ngha l sng p, sng vi tt c sc sng ti tr ca mnh nhng rt khim nhng l mt ma xun nh gp vo ma xun ln ca thin nhin, t nc, ca cuc i chung v kht vng sng chn thnh, cao p ca nh th. cng chnh l ch ca bi th m nh th mun gi gm.

96

B. Phn tch bi th: 1. Cm xc ca nh th trc ma xun ca thin nhin (6 cu u): - Bc tranh ma xun thin nhin trong 6 cu th u c v bng vi nt phc ho nhng rt c sc. - Khng gian cao rng ca bu tri, rng di ca dng sng, mu sc hi ho ca bng hoa tm bic v dng sng xanh - c trng ca x Hu. - Rn r, ti vui vi m thanh ting chim chin chin ht vang tri, ting chim trong anhs ng xun lan to khp bu tri nh ng thnh tng git long lanh ri. - Cm xc ca tc gi trc ma xun t tri th hin qua ci nhn tru mn vi cnh vt, trong nhng li bc l trc tip nh li tr chuyn vi thin nhin i, ht chi... m.... c bit cm xc ca nh th c th hin trong mt ng tc tr tnh n trn trng va tha thit tru mn vi ma xun: a tay hng ly tng git long lanh ca ting chim chin chin. Tng git long lanh ri Ti a tay ti hng. - C th hiu cu th theo nhiu cch khc nhau. Trc ht, git long lanh l nhng git ma ma xun, git sng ma xun, trong sng, ri xung tng nhnh cy, k l nh nhng ht ngc. - y, git long lanh cng c th c hiu theo ngha n dng chuyn i cm gic. Ting chim t ch l m thanh (cm nhn bng thnh gic) chuyn thnh tng git (hnh v khi, cm nhn bng th gic), tng git y li long lanh nh sng v mu sc, c th cm nhn bng xc gic Ti a tay ti hng. D hiu theo cch no th hai cu th vn th hin cm xc say sa, ngy ngt ca tc gi trc cnh t tri x Hu vo xun, th hin mong mun ho vo thin nhin t tri trong tm tng gia ma ng gi lnh khin ta v cng khm phc. II. Cm xc ca nh th trc ma xun ca t nc (10 cu tip) - Hnh nh lc xun theo ngi ra trn theo ngi ra ng lm p th vi cuc sng lao ng v chin u, xy dng v bo v, 2 nhim v khng th tch ri. H em ma xun n mi ni trn t nc. Ma xun ngi cm sng Lc git y quanh lng Ma xun ngi ra ng Lc tri di nng m + Ma xun ngi cm sng. Lc git y trn lng: lin tng n nhng ngi chin s ra trn m trn vai, trn lng h c cnh l ngu trang. Nhng cnh l y mang lc bic, chi non, mang theo ma xun ca thin nhin, cy c. T lc cn lm cho ngi ta lin tng n hnh nh ngi lnh khi ra trn, mang theo sc sng ca c dn tc. Chnh mu xanh sc sng tip cho ngi lnh c thm sc mnh, ch h vn xa ra pha trc tiu dit qun th. + Ma xun ngi ra ng. Lc tri di nng m: ni v nhng ngi lao ng, nhng ngi m mm cho s sng, m nhng ht mm non trn nhng cnh ng qu hng, t lc cho ta ngh ti nhng cnh ng tri di mnh mng vi nhng chi non mi nh ln xanh m t t nhng ht thc ging u ma xun. T lc cn mang sc sng, sc mnh ca con ng i. C th ni, chnh con ngi to nn sc sng ca ma xun thin nhin, t nc.

97

+ Tt c nh hi h. Tt c nh xn xao. Nh th Thanh Hi cm nhn ma xun t nc bng hai t ly gi cm hi h l vi v, khn trng, lin tc khng dng li. Xn xao khin ta ngh ti nhng m thanh lin tip vng v, ho ln vi nhau xao ng. y chnh l tm trng tc gi, l ci no nc trong tm hn. Ting lng ca tc gi nh reo vui no nc trc tinh thn lao ng khn trng ca con ngi. Ma xun t nc c lm nn t ci hi h y. Sc sng ca t nc, ca dn tc, cng c to nn t s hi h, no nc ca ngi cm sng, ngi ra ng. Nh vy, hnh nh ma xun t nc cn m rng dn. u tin, n ch gi gn trn i vai, tm lng ca ngi ra trn, c m rng thnh mt cnh ng bao la. - Nh th tin tng, t ho v tng lai ti sng ca t nc cho d trc mt cn nhiu vt v, kh khn. V t nc c hnh dung bng mt hnh nh so snh tht p mang nhiu ngha : t nc bn nghn nm Vt v v gian lao t nc nh v sao C i ln pha trc. Sao l mt ngun sng lp lnh, l v p vnh hng vt qua mi khng gian v thi gian. Sao cng l hnh nh rng ngi trn l c T quc. Qua , tc gi Thanh Hi bc l nim t ho v mt t n c Vit Nam anh hng v giu p. t nc mi trng tn, vnh cu cng v tr, khng bao gi mt i v khng mt th lc no ngn cn c, nht nh t nc cng s to sng nh nhng v sao trong hnh trnh i n tng lai rc r, i n bn b hnh phc. l ch quyt tm, nim tin st , nim t ho lc quan ca c dn tc. cu th th hai, ph t c kt hp vi ng t i ln th hin quyt tm cao , hin ngang tin ln pha trc, vt qua mi kh khn, cm xc ca nh th l cm xc lc quan, tin tng, ngi ca sc sng ca qu hng t nc, ca dn tc khi ma xun v. III. c nguyn ca nh th (8 cu tip) - Mun lm nhng vic hu ch dng hin cho i by t qua nhng hnh nh t nhin, gin d v p. p v t nhin v giu ngha v nh th ly ci p tinh tu ca thin nhin din t v p ca tm hn: Ta lm con chim ht Ta lm mt nhnh hoa Ta nhp vo ho ca Mt nt trm xao xuyn. - Lm con chim ht gia mun ngn ting chim v t cng hin ting ht vui, lm mt cnh hoa gia vn hoa xun rc r v t cng hin hng sc cho i, lm mt nt trm gia bn ho tu mun iu, lm mt ma xun nho nh gp vo ma xun ln ca t nc, ca cuc i chung. phn u bi th, tc gi phc ho hnh nh ma xun bng cc chi tit bng hoa v ting chim ht. Cu t lp i lp li nh vy to ra s i ng cht ch. Hnh nh chn lc y tr li mang mt ngha mi: nim mong mun c sng c ch, cng hin cho i l mt l t nhin. - ip t ta nh mt li khng nh. N khng ch l li tm nim thit tha, chn thnh ca nh th m n cn cp n mt vn ln l kht vng chung ca nhiu ngi.

98

Mt ma xun nho nh Lng l dng cho i D l tui hai mi D l khi tc bc - c nguyn ho thn so v cng chy bng, nhng c tc gi m thm lng l dng cho i. Nho nh, lng l l cch ni khim tn, chn thnh m gin d, l cch sng cao p. Tc gi mun mi ngi l mt ma xun nh ho vo cuc sng, l c nguyn sng c ch, c cng hin cho i nh T Hu vit trong Mt khc ca xun. Nu l con chim, chic l Th con chim phi ht, chic l phi xanh L no vay m khng c tr Sng l cho, u ch nhn ring mnh - Ma xun nho nh l mt n d y sng to, cng l cch th hin thit tha, cm ng. N khc su tng: Mi cuc i ho ni sng ta (Nguyn Khoa im). khng phi mong mun trong mt lc m l c mt cuc i D l tui hai mi. D l khi tc bc. - ip t D l khin m iu cu th tha thit, su lng, th c nhn mnh lm cho ngi c khng ch xc ng trc mt ging th m p, m cn xc ng trc li tm s thit tha ca mt con ngi tng tri qua 2 cuc khng chin, cng hin trn cuc i v s nghip cho cch mng vn tha thit c sng p, sng c ch vi tt c sc sng ti tr ca mnh cho cuc i chung. - Bi th c vit mt thng trc khi nh th tr v vi ct bi nhng khng gi cht bn khon v bnh tt, nhng suy ngh ring t cho bn thn m ch lng l chy bng mt kht khao c dng hin. IV. Li ngi ca qu hng, t nc qua iu dn ca x Hu (Kh cui) Nh mt nhp ly li ca khc dn ca du dng, m thm tng gi tr biu hin ca cc kh th trn em li thi v Hu tru mn tha thit. Ma xun - ta xin ht Khc Nam ai, Nam bnh Nc non ngn dm mnh Nc non ngn dm tnh Nhp phc tin t Hu. - Bi th khp li trong m iu khc Nam ai, Nam bnh x Hu. on th kt thc nh mt khc ht ca ngi ma xun, li d v su lng. Nh th mun ht ln iu Nam ai, Nam bnh, iu dn ca tha thit x Hu n mng ma xun. Cu ca nghe nh mt li t bit ho vo vnh vin. Nhng y khng phi l li ca bun tha trc nhp phc tin t Hu nghe gin gi, vang xa. - Nc non ngn dm mnh. Nc non ngn dm tnh cn ngn nga mi mi. Phi yu i lm, phi lc quan lm mi c th ht ln trong hon cnh nh th lc (ang m nng v sp qua i). iu lm ta cng yu qu ting ht v tm lng nh th. Nh vy, xuyn sut bi th khng ch l hnh tng ma xun. T ting chim chin chin tng trng cho khc ht ca t tri n lm mt nt nhc trm nhp vo bn ho ca t nc, v n y l khc ht to n tng mt bi ca khng dt. Mt bi ca yu cuc sng. Bi th c nhc s Trn Hon ph nhc thnh bi ht v tr thnh mt khc ca xun quen thuc, xc ng, cn mi vi i.

99

V. Ngh thut c sc: - Th th 5 ch gn vi iu dn ca, m hng trong sng, nh nhng, tha thit, iu th nh iu ca tm hn, cch gieo vn lin to s lin mch ca dng cm xc. - Hnh nh t nhin, gin d, nhng hnh nh giu ngha biu tng, c bit mt s hnh nh cnh hoa, con chim, ma xun c lp i lp li v nng cao, gy n tng m . - Cu t bi th cht ch, ch yu da trn s pht trin ca hnh tng ma xun: t ma xun t tri -> t nc -> con ngi. - Ging iu bi th ph hp vi cm xc ca tc gi: on u vui, say sa vi v p ca ma xun thin nhin, ri phn chn, hi h trc kh th lao ng ca t nc. V cui cng l trm lng, hi trang nghim m thit tha bc bch, tm nim. VI. Trong phn u bi th, tc gi dng i t ti sang phn sau li dng i t ta. Em hiu nh th no v s chuyn i i t nhn xng y ca ch th tr tnh. - Ti v ta u l i t nhn xng ngi th nht. - Gia hai phn ca bi th c s chuyn i i t nhn xng ca ch th tr tnh t ti sang ta. iu ny khng phi hon ton l ngu nhin m c tc gi s dng nh mt dng ngh thut thch hp vi s chuyn bin ca cm xc v t tng trong bi th. Ch ti trong cu ti a tay ti hng kh th u va th hin mt ci ti c th rt ring ca nh th, va th hin c s nng niu, trn trng vi v p v s sng ca ma xun. Nu thay bng ch ta th hon ton khng thch hp vi ni dung cm xc y m ch v ra mt t th c v ph trng. - Cn trong phn sau, khi by t iu tm nim tha thit nh mt kht vng c dng hin gi tr tinh tu ca i mnh cho i chung th i t ta li to c sc thi quan trng, thing ling ca mt li nguyn c. - Hn na, iu tm nguyn y khng ch ca ring nh th, m ca bit bao th h ngi Vit Nam ang sng v cng hin cho s nghip chung, ci ti ca tc gi thay cho nhiu ci ti khc, n nht thit phi ho thn thnh ci ta. Nhng ta m khng h chung chung v hnh, m vn nhn ra c mt ging nh nh, khim nhng, m thm ca ci ti Thanh Hi.

* Mt s cu hi xoay quanh tc phm:

Cu 1 : Chp chnh xc on th th 3 trong bi Ma xun nho nh ca Thanh Hi. a. Gii thch ngha cm t: Ma xun nho nh trong on th. b. Phn tch c nguyn ca nh th c th hin trong on th t: Ta lm con chim ht... d l khi tc bc bng mt on vn. Gi : Ma xun nho nh l sng tc c o trong tng th v ngn ng th ca nh th Thanh hi. y l hnh nh n d ch ma xun ring trong lng nh th trc ma xun ca dn tc. N ho cng vo ma xun ca t nc. T ly nho nh va ch ra ci ma xun ring ca nh th va gi ln ci v xinh xinh, ng yu ca n. Nh th t nguyn lm mt ma xun, ng mun sng p, sng vi tt c sc

100

sng ti tr ca mnh nhng li rt khim nhng, coi y ch l mt ma xun nho nh gp vo ma xun ln ca t nc, ca cuc i chung. b. Phn tch on th: - Cu u tin ca on vn phi nu c chnh ca hai kh th: Nhng suy ngm v tm nim ca mnh trc ma xun ca t nc. - iu tm nim ca nh th: l kht vng c ho nhp vo cuc sng ca t nc, cng hin phn tt p d nh b ca mnh cho cuc i chung, cho t n c. + Hnh nh th t nhin giu sc gi t, dng nhng hnh nh ca thin nhin ni ln c nguyn ca mnh: lm mt ting chim ht trong rn r ting chim ca, mt cnh hoa gp vo vn hoa mun hng sc, mt nt trm m thm, lng l nhp vo khc ca ting ht ca nhn dn... + Nhng hnh nh y c nhc ti kh th u, lp li kh th ny trong ging th nh nh, m i, ngt ngo... mang ngha mi: nim mong mun c sng c ch, cng hin cho i l mt l t nhin. - nh gi: iu tm nim y tht cao p, chn thnh, l s pht trin t nhin trong mch cm xc ca bi th. - ip t ta nh mt li khng nh. V ci ta vn ch ni v mnh bng nh tr thnh ci ta chung ca nhiu ngi, kht vng ca nhiu ngi. - c nguyn c y ln cao thnh mt l sng cao p: Mi ngi nn cng hin cho cuc i chung mt nt ring, ci phn tinh tu nht ca mnh d l nh b, mt cch lng l, khim tn, khng k g n tui tc. + ip ng d l nh mt li t nh vi lng tm -> s kin tr, th thch vi thi gian, tui gi, bnh tt mi l mt ma xun nho nh trong ma xun rng ln ca qu hng, t nc. + Ging th nh nh, chn tnh nhng mang sc khi qut ln. => Ngi c ng cm vi mt tm lng, mt l sng cao p. Cu 2: Trong phn u, tc gi dng i t Ti, sang phn sau, tc gi li dng i t Ta. Em hiu nh th no v s chuyn i i t nhn xng y ca ch th tr tnh? - S chuyn i i t nhn xng khng phi l s ngu nhin v tnh m l dng ngh thut to nn hiu qu su sc. - l s chuyn t ci ti c nhn nh b ho vo ci ta chung ca cng ng, nhn dn, t nc. Trong ci Ta chung vn c ci ti ring, hnh phc l s ho hp v cng hin. Th hin nim t ho, nim vui chung ca dn tc trong thi i mi. - S chuyn i din ra rt t nhin, hp l theo mch cm xc. Gi : Gia hai phn ca bi th c s chuyn i i t nhn xng ca ch th tr tnh t ti sang ta. iu ny hon ton khng phi l ngu nhin m c tc gi s dng nh mt dng ngh thut thch hp vi s chuyn bin ca cm xc v t tng trong bi th. Ch ti trong cu ti a tay ti hng kh th u va biu hin mt ci ti c th rt ring ca nh th, va th hin c s nng niu, trn trng vi v p v s sng ca ma xun. Nu thay bng ch ta th hon ton khng thch hp vi ni dung cm xc y m ch v ra mt t th c v ph tr-

101

ng. Cn trong phn sau, khi by t iu tm nim tha thit nh mt kht vng c dng hin nhng gi tr tinh tu ca i mnh cho cuc i chung th i t Ta li to c sc thi trang trng, thing ling ca mt li c nguyn. Hn na iu tm nguyn y khng ch l ca ring nh th, ci ti ca tc gi ni thay cho nhiu ci ti khc, n nht thit phi ho thn thnh ci ta. Nh ng ta m khng h chung chung v tnh v vn nhn ra c mt ging ring nh nh khim nh ng, m thm ca ci Ti Thanh Hi: mun c lm mt nt trm xao xuyn trong bn ho ca, em ma xun nho nh i mnh dng cho i mt cch lng l ch khng phi ph trng, n o. Cu 3: Trong hai cu th: Tng git long lanh ri. Ti a tay ti hng, c ngi hiu git long lanh l git ma xun, c ngi li cho l git m thanh ting chim cu th trc . Nu cch hiu ca em v phn tch hai cu th ? - Nu hiu l git ma xun cng c ch hp l: nt quen thuc ca khung cnh ma xun v d gi cm xc xn xao trong lng ngi. Nhng c ch cha tht hp l: ma xun thng nh v m... (Ba y ma xun phi phi bay Nguyn Bnh), ch khng th to thnh git. - Cch hiu th hai hp l hn: + Lin mch vi cu th trc. + NT n d chuyn i cm gic: Nh th a tay hng tng git m thanh ting chim (chuyn i cm gic). Ting chim t ch l m thanh, chuyn thnh tng git, tng git y li long lanh nh sng v mu sc, c th cm nhn bng xc gic. -> Din t nim say sa, ngy ngt ca nh th trc v p ca thin nhin, tri t lc vo xun. Hiu t git trong hai cu th trn l git ma (hay git sng) cng c ch hp l. Ma xun cng l mt nt quen thuc ca khung cnh ma xun v d gi cm xc xn xao trong lng ngi. Nguyn Bnh vit Ba y ma xun phi phi bay (Ma xun), v ma xun thng nh v m khng gi lnh nh trong tit ng. Nhng cng c ch cha tht hp l, v ma xun thng l ma bi, ma nh, kh c th to thnh tng git long lanh ri. Cch hiu git l git m thanh ting chim chin chin xut pht t ch cho rng gia cu th ny vi hai dng th trc n l lin mch. Hiu nh vy th cu th, khng dng li t thc m l biu hin mt s chuyn i cm gic: Ting ht lnh lt, vang vng, trong tro ca con chim chin chin c cm nhn nh mt dng m thanh tun chy v trong nh sng ti rng r ca tri xun, git m thanh cng long lanh v nh th nng niu, trn trng a tay n ly tng git. (Tuy nhin cch hiu sau khng quen thuc vi bt php vn bnh d ca th Thanh Hi). Cu 4: Gii ngha t lc trong on th: Ma xun ngi cm sng Lc git y quanh lng Ma xun ngi ra ng Lc tri di nng m - Lc: chi non, l non. Nhng lc cn c ngha l ma xun, l sc sng, l thnh qu hnh phc. Vit on vn phn tch on th trn.

102

T ma xun ca thin nhin t tri, nh th chuyn sang cm nhn v ma xun ca t nc. t nc v con ngi cng mang v p ca sc sng v tn, rn rng bc vo mt ma xun mi. Lc xun theo ngi cm sng, lc xun tri di nng m. Hnh nh ngi cm sng v ngi ra ng biu trng cho hai nhim v chin u v lao ng dng xy t nc. m hng th hi h, khn trng vi nhiu ip t, ip ng ly li u cu. Cu th va l thc, nhiu ngha. Lc l chi non, l non, nhng lc cn c ngha l ma xun, l sc sng, l thnh qu hnh phc. Ngi cm sng git lc ngu trang ra trn nh mang theo sc xun vo trn nh, ngi ra ng nh gieo ma xun trn tng nng m. Nhng con ngi lao ng, chin u y mang c ma xun ra trn a ca mnh gt hi ma xun v cho t nc. Cu 5: Vit on vn quy np t 9 -> 15 cu vi ch : Bi th Ma xun nho nh v nn mt bc tranh thin nhin ti p v trn y sc sng. Gi : - Vit on vn quy np tc l cu ch phi a xung cui on vn (ch c t lin kt: Qu tht, c th ni...). - lm r cu ch trn, cn phn tch kh th u tin ca bi th: Ma xun ca thin nhin, t tri. + Vi nt phc ho ca tc gi v ma xun: dng sng xanh, bng hoa tm bic, ting chim chin chin ht vang tri. + Khng gian cao rng (vi dng sng, vi mt t, bu tri bao la), c sc mu ti thm ca ma xun (sng xanh, hoa tm bic mu tm c trng ca x Hu), c m thanh vang vng, ti vui ca chim chin chin ht vang tri. + Cm xc say sa, ngy ngt ca nh th: c din t chi tit rt to hnh: Tng git long lanh ri. Ti a tay ti hng. Gi : Bc tranh thin nhin m u bng khng gian thng ng, yn , th mng. l khng gian ca mt dng sng xanh. Dng sng y gi nhc n sng Hng th mng ca X Hu v khng gian ca ma xun khng ngng c m rng vi ting ht vang tri ca con chim chin chin. Chin chin vn l loi chim bo tin xun, hnh nh ca n xut hin trong kh th khin ngi c c cm gic khng gian nh c tri y mt sc xun. Thanh Hi la chn mu sc tr trung, ti tn v cng trn sc sng cho bc tranh ma xun ca mnh. l mu xanh ca dng sng ho ln mu xanh ca bu tri. L mt mu tm bic n nao lng ca x Hu. Nhng bc tranh ny khng ch c hnh nh, mu sc m cn c c m thanh. Ch c iu y ting chim ht nh tr nn c th, hu hnh, thnh hnh khi long lanh no nc c th a tay ra m hng, m nng niu. Qu tht, Thanh Hi vi lng yu thin nhin say m th hin mi bc tranh thin nhin ti p, trn y sc sng. Cu 6: Em hiu tn bi th ma xun nho nh gn b nh th no vi quan nim sng ca tc gi? Gi : Tiu bi th gn b cht ch vi quan nim sng ca tc gi. Bi th c tn ma xun nho nh, l ma xun khim tn, nh b, hu hn ca mi con ngi trc ma xun ln lao hng v ca t nc v thin nhin. Tc gi quan nim rng mi con ngi d tr hay gi, sut c cuc i u phi cng hin phn nh b

103

ca mnh cho x hi, m l phn cng hin t nguyn khim nhng. Thanh Hi c ao mnh l mt ma xun nho nh, mt ting chim, mt cnh hoa, mt nt nhc trm xao xuyn nhp vo bn ho ca chung ca dn tc. l thc t nguyn cng hin phn nh b ca mnh cho x hi, cho t nc.

104

Ving lng bc
Vin Phng I. Tc gi : - Vin Phng tn khai sinh l Phan Thanh Vin, sinh nm 1928, qu tnh An Giang. - Trong khng chin chng Php v M, ng hot ng Nam B, l mt trong nhng cy bt c mt sm nht ca lc lng vn ngh gii phng min Nam thi chng M cu nc. II. Tc phm 1. Hon cnh sng tc: Nm 1976, sau khi cuc khng chin chng M kt thc, t nc thng nht, lng ch tch H Ch Minh cng va khnh thnh , tc gi ra thm min Bc, vo lng ving Bc H. Bi th Ving lng Bc c sng tc trong dp , v in trong tp Nh my ma xun (1978). 2. Khi qut gi tr ni dung v ngh thut * Ni dung: Bi th th hin lng thnh knh v nim xc ng su sc ca nh th v mi ngi i vi Bc H khi vo lng ving Bc. * Ngh thut: Bi th c ging iu trang trng v tha thit, nhiu hnh nh n d p v gi cm, ngn ng bnh d m c c.

105

3. Cm hng bao trm v mch vn ng tm trng ca nh th - B cc * Cm hng bao trm: l nim xc ng thing ling thnh knh, lng bit n v t ho pha ln ni xt au khi tc gi t min Nam ra ving lng Bc. Cm hng y chi phi ging iu ca bi th. l ging thnh knh, trang nghim ph hp vi khng kh thing ling lng, ni v lnh t yn ngh. Cng vi ging suy t, trm lng l ni au xt ln nim t ho. * Mch cm xc: i theo trnh t ca mt cuc vo lng ving Bc, t khi ng trc lng n khi bc vo Lng v tr ra v. M u l cm xc v cnh bn ngoi lng, tp trung n tng m nt v hng tre bn lng gi hnh nh qu hng t nc. Tip l cm xc trc hnh nh dng ngi nh bt tn ngy ngy vo lng ving Bc. Xc cm v suy ngm v Bc c gi ln t nhng hnh nh giu ngha biu tng: mt tri, vng trng, tri xanh. Cui cng l nim mong c thit tha khi sp phi tr v qu hng min Nam, mun tm lng mnh vn c mi mi li bn lng Bc. Mch cm xc nh trn tp nn mt b cc kh n gin, t nhin v hp l ca bi th. * B cc: 4 phn - Kh 1: cm xc ca tc gi trc khng gian, cnh vt bn ngoi lng. - Kh 2: Cm xc trc on ngi vo lng ving Bc. - Kh 3: Cm xc khi vo lng, nhn thy di hi Bc. - Kh 4: Nhng tnh cm, cm xc trc lc ra v. B. Phn tch bi th I. Cm nhn v bi th a. M bi: - Ving lng Bc ca Vin Phng l mt trong nhng bi th hay vit v Bc sau ngy Bc H i xa. - Bi th c vit trong khng kh xc ng ca nhn dn ta lc cng trnh lng Bc c hon thnh sau khi min Nam c gii phng, t nc c thng nht, ng bo min Nam c th thc hin mong c c ving lng Bc. - Bi th din t nim knh yu, s xt thng v lng bit n v hn ca nh th i vi lnh t bng mt ngn ng tinh t, giu cm xc su lng. b. Thn bi: 1. Cm xc trc lng Bc: * Tnh cm chn thnh v gin d ca ng bo min Nam mun nhn gi, nh Vin Phng ni h cng bc. - Cu th Con min Nam ra thm long Bc ch gn gn nh mt li thng bo nhng li gi ra tm trng xc ng ca mt ngi t chin trng min Nam sau bao nhiu nm mong mi by gi mi c ra ving Bc. - Cch dng i t xng h con rt gn gi, thn thit, m p tnh thn thng, din t tm trng ca ngi con ra thm cha sau bao nhiu nm mong mi by gi mi c ra ving Bc. - Cch ni gim, ni trnh: t thm thay cho t ving, gim nh ni au thng mt mt - Bc H cn sng mi trong tm tng ca mi ngi. - Hnh nh hng tre va mang tnh cht tng trng, giu ngha lin tng su sc: Hng tre l hnh nh ht sc thn thuc ca lng qu, t nc Vit Nam, thnh mt biu tng ca dn tc. Cy tre mang biu tng ca tm hn thanh cao,

106

sc sng bn b, kin c ng ca dn tc xanh xanh Vit Nam... Bo tp ma sa ng thng hng. - i! l t cm thn, biu th nim xc ng t ho trc hnh nh hng tre. * S tn knh ca tc gi khi ng trc lng ngi: - Kh th th hai c to nn t cp cu vi nhng hnh nh thc v n d sng i l hnh nh thc: mt mt tri thin nhin rc r vnh hng ngy ngy i qua trn lng. Cu di l hnh nh n d hnh nh Bc H. Mu sc rt lm cho cu th c hnh nh p gy n tng su xa hn, ni ln t tng cch mng, lng yu nc nng nn ca Bc. -> Thng qua hnh nh n d trn, tc gi va ni ln s v i ca Bc H (nh mt tri), va th hin c s tn knh ca nhn dn, ca nh th i vi Bc. - Hnh nh dng ngi i trong thng nh l hnh nh thc: ngy ngy dng ngi i trong ni xc ng, bi hi, trong lng tic th ng knh cn, trong lng nng tru ni nh thng. Nhp th chm, ging th trm nh bc chn dng ngi vo lng ving Bc. - Dng ngi vo lng ving Bc kt thnh nhng trng hoa khng ch l hnh nh t thc so snh nhng dng ngi xp thnh hng di vo lng Bc trong nh nhng trng hoa v tn, m cn l mt n d p, sng to ca nh th: cuc i ca h n hoa di nh sng ca Bc. Nhng bng hoa ti thm ang n dng ln Ngi nhng g tt p nht. - Dng by mi chn ma xun : hnh nh hon d mang ngha tng trng: con ngi by mi chn ma xun y sng mt cuc i p nh nhng ma xun v lm ln nhng ma xun cho t nc, cho con ngi. 2. Cm xc trong lng Nim bit n thnh knh chuyn sang nim xc ng nghn ngo khi tc gi nhn thy Bc: Bc nm trong lng gic ng bnh yn Gia mt vng trng sng trong du hin - Bc ng thanh thn gia vng trng sng du hin. - nh sng du nh trong lng gi s lin tng tht l th v: nh trng. - Nhng vn th ca Bc trn y nh trng, trng vi Bc tng vo th Bc trong nh lao, trn chin trn, gi y cng n d gic ng ngn thu cho Ngi. - Vi hnh nh vng trng, nh th cn un to ra mt h thng hnh nh v tr v vi Bc. Hnh nh vng trng du hin li gi cho ta ngh n tm hn cao p, trong sng ca Bc. Ngi c lc nh mt tri m p, c lc du hin nh nh trng rm. cng l s biu hin rc r, v i, cao siu ca con ngi v s nghip ca Bc. - Tm trng xc ng ca nh th c biu hin bng mt hnh nh n d su xa: Vn bit tri xanh l mi mi. Bc ho thn vo thin nhin t tri ca dn tc, sng mi trong s nghip v tm tr ca nhn dn nh bu tri xanh vnh vin trn cao. (T Hu tng vit: Bc sng nh tri t ca ta). - D vn tin nh th nhng khng th khng au xt v s ra i ca Ng i. Ni au xt c nh th biu hin rt c th, trc tip: M sao nghe nhi trong tim! . Ni au qun tht, t ti trong y su tm hn nh hng nghn mi kim m

107

vo tri tim thn thc khi ng trc thi th ca Ngi. l s rung cm chn thnh ca nh th. 3. Cm xc khi ri lng: Kh th th t din t tm trng lu luyn ca nh th mun c mi bn lng Bc. - Cu th Mai v min Nam dng tro nc mt nh mt li gi bit. + Li ni gin d din t tnh cm su lng. + T tro din t cm xc tht mnh lit, luyn tic, bn rn khng mun xa ni Bc ngh. + l tm trng ca mun triu con tim b nh cng chung ni au khng khc g tc gi. c gn bc d ch trong giy pht nhng khng bao gi ta mun xa Bc bi ngi m p qu, rng ln qu. + c nguyn thnh knh ca Vin Phng cng l mong c chung ca nhng ngi hoc cha mt ln no gp Bc. + Mun lm con chim ht -> m thanh ca thin nhin, p , trong lnh. + Mun l o hoa -> to hng thm thanh cao ni Bc yn ngh. + Mun lm cy tr trung hiu gi mi gic ng bnh yn cho Ngoi. - ip t Mun lm biu cm trc tip v gin tip -> tm trng lu luyn, c mun, s t nguyn chn thnh ca tc gi. - Hnh nh cy tre xut hin khp li bi th mt cch kho lo. C. Kt lun: Ving lng Bc l mt bi th p v hnh nh th, hay v cm xc... gy xc ng su xa trong lng ngi c. - Bng cch s dng iu luyn nhng bin php tu t mt cch sng to, tc gi th hin tnh cm ngt ngo, m thm li rt gin d, chn thnh i vi Bc. - Xin nguyn nh Vin Phng, sng mt cuc i p tr thnh nhng bng hoa dng ln Bc. II. Ngh thut ca bi th - Ging th ph hp vi tnh cm, cm xc, ging iu va nghim trang, va su lng, va au xt thit tha, xen ln nim t ho th hin ng tm trng xc ng khi vo lng ving Bc. - Ging iu y tp nn bi nhiu yu t: Th th, nhp th, t ng, hnh nh. + Th th 8 ch, gieo vn linh hot, nhp chm, th hin s nghim trang, thnh knh. + Kh cui nhp nhanh hn nh cc ip ng th hin mong mun thit tha ca nh th. + Hnh nh sng to, va thc, va o, mang ngha n d biu tng. + Bi th giu cht suy tng v cht tr tnh m thm, din t nim xc ng, thnh knh. Cm xc ca bi th c cng hng vi tnh cm thing ling Bc dnh cho nhn dn min Nam v tnh cm ca dn tc i vi Ngi. Nh th ni h nhng tnh cm ca chng ta, ca dn tc gi ti v cha gi knh yu. khng phi l ni au xt mm yu, tri li cho ta thm ngh lc i tip con ng ca Bc. Xin nguyn cng Ngi vn ti mi

108

Vng nh mun ngn di Trng Sn

* Cu hi xoay quanh tc phm:

Cu 1: Cho cu vn sau: Ving lng Bc, ta khng ch thy tnh cm xc ng chn thnh ca tc gi, ca dn tc dnh cho Bc H. ng th ca Vin Phng cn th hin hnh nh p ca Ngi trong lng nhn dn. a. Bin i mt trong hai cu trn thnh cub ng. b. Nu coi nhng cu th trn l phn m on ca mt on vn th phn m on y cho ta bit ti ca on vn ng trc n l g? ti ca on vn sp xy dng l g? c. Vit tip c on vn tng phn hp. Cu 2: M u bi VLB, Vin Phng vit 3 cu u kh 1 v cui bi, nh th by t nguyn c: Mun lm cy tre trung hiu trn ny. Theo em hnh nh no l hnh nh n d. Em cm nhn c t cch hnh nh n d c ngha su xa nh th no v tnh cm thing ling cao p ca nhn dn vi Bc H knh yu. Gi : - Phn tch hnh nh n d: i hng tre xanh xanh Vit Nam. Bo tp ma sa ng thng hng. - Cy tre l biu tng ca dn tc Vit Nam. + Xanh xanh: th hin sc sng do dai, bn b. Cu th th hin hnh nh qu hng, t nc Vit Nam. Hnh nh nhng con ngi quy qun, bo v cho gic ng ca Ngi. - Mun lm cy tre trung hiu chn ny: Hnh nh n d cy tre trung hiu l tnh cm ca Vin Phng cng nh ca nhn dn Min Nam tha thit mun mi bn Ngi. Hnh nh gin d chnh l ni xc ng ca ton th nhn dn min nam trung hiu: trung vi ng, hiu vi dn. va l mt li c nguyn, va l mt li ha thing ling : Dn tc Vit Nam mi mi trung thnh vi con ng cch mng m Bc t ra. Vit on : Hnh nh hng tre bn lng Bc l mt hnh nh rt p v c o. Trc ht hng tre gi nh xm lng thn thuc vi lu tre xanh bao bc mi lng qu Vit Nam. Mt khc, cy tre tng c coi l biu tng ca con ngi Vit Nam vi cc c tnh cn c, nhn nhn, hin ngang, bn b, on kt. Hng tre xanh xanh, mu xanh tng trng cho sc sng ca Vit Nam. Cy tre c nhn ho nh nhng con ngi, nh nhng ngi chin s ng thng hng lm hng ro danh d, va canh gi cho gic ng bnh yn mi mi ca Ngi. Mc cho bo tp, ma sa, cy tre vn ng thng hng. n kh th cui, cy tre tr thnh cy tre trung hiu, th hin tm lng mi mi trung thnh vi s nghip, vi t tng ca Bc. Cu 3 : Tnh cm ca nh th v mi ngi vi Bc th hin nh th no trong bi th? Tnh cm ca tc gi v ca mi ngi th hin rt thnh knh v su sc. Tc gi nh mt ngi con v thm, v ving mt ngi cha gi knh yu. Tc gi chng kin lng ngi ngy tip ngy khng dt, t lng thng nh lnh t bng cch kt

109

thnh hoa dng ln cuc i hot ng, bnh d m v i ca Bc. ng tr c thi hi Bc, l tr nhc rng Bc sng mi, nhng tri tim tc gi vn nhi ln trc s tht: Bc vnh vin i vo ci vnh hng. Bit bao nhiu ngi khng cm c nc mt trong l tang Bc. V c khi v ving sau ny. Vit kh th cui khng c t nhn xng chnh l tc gi va by t tnh cm ca mnh, va ni ln c nguyn ca mi ngi: mun lm o hoa to hng, con chim ht, cy tre trung hiu bn Bc mi mi. Cu 4: Yu t no lm nn thnh cng ca bi th Ving lng Bc? Trc ht bi th thnh cng l do cm xc chn thnh, su sc ca tc gi. Nhng ngi con min Nam khng c mt trong ny Bc mt (1969), mi by nm sau mi c dp ra ving Bc. Nguyn mt iu thi cng lm cho tc gi xc ng mnh m. Khi vo lng ving Bc, li thy lng Bc vi hng tre trong sng bt ngt thn thuc nh mi lng qu Vit Nam. Tnh cm ca nhn dn min Nam i vi Bc, tnh cm ca c nc i vi Bc, Ngi lm cho t nc, cho dn tc v vang. Chnh tnh cm cng vi nhng xc ng ca nh th l yu t cng hng, lm cho nh th thnh cng. Mt khc, nhng hnh nh bnh d giu tnh tng trng, li th gin d, chn thnh lm cho bi th d i vo lng ngi. Cu 5: Vit on vn tng phn hp: Bi th Ving lng Bc l tnh cm chn thnh, xc ng ca Vin Phng, ca nhn dn min Nam i vi Bc H. Gi : - Con - Bc. - Ngy ngy dng ngi i trong thng nh. - Vn bit tri xanh l mi mi... trong tim. - Kh cui. - Nim thng, ni nh vn l tnh cm trong tm trng con ngi, nh ngp trn c khng gian, tru nng tm trng => c cm gic nh dng ngi trong ni thng nh mnh mang. - Ngi i xa 7 nm (bi th sng tc 1976) khong thi gian khng phi l ngn, nhng VP v ton th nhn dn Min Nam vn nghe nhi => qu su m, mnh lit. - ip t, ip ng, cu trc cu (kh 3) em li cho kh th nhc iu thit tha, su lng. - Hnh nh n d: cy tre trung hiu => mong mun thit tha mi bn ng i, mong c lm p cho ngi. Sinh thi Bc tng ni: min Nam trong tri tim ti (th T Hu). - Cy tre mang nt ngha c th hn, khng cn l nhng phm cht p . Phi chng va l c nguyn, va l li ha thing ling m trung thnh vi con ng m Bc soi sng dn dt c dn tc.

110

Sang thu
Hu Thnh I. Tc gi - Hu Thnh tn y l Nguyn Hu Thnh, sinh nm 1942, qu huyn Tam Dng, tnh Vnh Phc.

111

- Nm 1963, Hu Thnh nhp ng, vo binh chng Tng Thit Gip ri tr thnh cn b vn ho tuyn hun trong qun i v bt u sng tc th. - ng tham gia Ban chp hnh Hi nh vn Vit Nam cc kho III, IV, V. T nm 2004, Hu Thnh l Tng th k Hi nh vn Vit Nam. II. Tc phm: 1. Hon cnh sng tc: Gn cui nm 1977, in ln u trn bo Vn ngh. Sau c in nhiu ln trong cc tp th. Trong tp th T chin ho n thnh ph, xut bn nm 1991. 2. Khi qut gi tr ni dung v ngh thut * Ni dung: l s cm nhn tinh t v v p thin nhin ca b c chuyn ma t h sang thu. ng thi ni ln s xc ng ca lng ng i trong khonh khc giao ma. * Ngh thut: l th giu hnh nh, giu sc biu cm, cm xc tinh t, su lng, kt hp tm lng chn thnh ca nh th to nn sc cun ht cho tc phm. 3. Mch cm xc v b cc: * Mch cm xc: Sang thu l 1 bc thng ip lc giao ma. Ma h dn qua, ma thu ti, khonh khc y c din t bng s rung cm tinh t, s tri nghim su sc ca nh th. Mch cm xc xuyn sut vi 2 ni dung ni bt: cm nhn v thin nhin lc sang thu v suy ngm v i ngi khi chm thu. * B cc: 3 phn: - Kh 1: Cm nhn v thin nhin lc giao ma, tn hiu bo thu v. - Kh 2: Quang cnh t tri ng dn sang thu - Kh 3: Nhng bin chuyn m thm ca to vt v suy ngm v i ng i lc chm thu. Gii ngha t: * Chng chnh: c chm li * Dnh dng: chm chp, thong th. B. Phn tch bi th I. Phn tch nhng hnh nh, hin tng th hin s bin i ca t tri lc sang thu (Kh u). - Nh th cht nhn ra tn hiu ca s chuyn ma t ngn gi se (nh, kh v hi lnh) mang theo hng i (i ang vo chn). - Tm trng ng ngng, cm xc bng khung qua cc t bng, hnh nh. II. Phn tch s cm nhn tinh t ca nh th v nhng bin chuyn trong khng gian lc sang thu. Nhng bin chuyn trong khng gian lc sang thu c Hu Thnh cm nhn qua nhiu yu t, bng nhiu gic quan v s rung ng tht tinh t. 1. Cm nhn tn hiu thu v khng gian gn v hp: - Cm nhn v khu gic v xc gic. + Hng i + ci se lnh ca gi -> lan to trong khng gian ni vn thn, ng xm, + Ph -> Hng thm nh snh li, lun vo trong gi. -> Gi hnh dung c th hng i chn + Gi s vn ng nh nhng ca gi a hng. - Cm nhn bng th gic:

112

+ Chng chnh -> Ngh thut nhn ho: sng thu c chm li, qun qut bn ng xm ng lng. - Cm xc: + Bng: Cm gic bt ng. + Hnh nh: Cm gic m h mong manh, cha r rng. -> S giao thoa ca to vt + cm xc ng ngng, xao xuyn ca nh th. 2. Cm nhn chuyn bin ca t tri sang thu trong khng gian di, rng, cao. - S thay i ca to vt: Ngh thut i: Sng chng chnh > < Chim vi v -> vn ng tng phn. + Sng dnh dng - ngh thut nhn ho + t ly gi hnh, t dng sng tri chm -> gi suy ngh trm t. + Chim vi v - Ngh thut nhn ho + t ly gi cm -> hi thu se lnh khin l chim vi v bay v phng nam trnh rt. - Hnh nh m my vt na mnh sang thu - ngh thut nhn ho -> gi hnh dung: + My mng nh di la treo trn bu tri. + Ranh gii na nghing v ma h, na nghing v ma thu. -> Cm xc say sa, tm hn giao cm vi thin nhin. 3. Cm nhn thi tit (to vt) sang thu bng tm tng, suy t. - vn cn, vi du, bt <- t ch mc -> s chuyn bin ca cc hin tng t nhin: h nht dn, thu m nt hn. -> Quan st tinh t, tm hn nhy cm. - Sm bt ng, hng cy ng tui. + T thc: Sang thu, sm tha v nh dn, khng sc lay ng hng cy bao ma thay l. + Ngh thut nhn ho: bt ng + ng tui -> trng thi ca con ngi. + Hnh nh n d : Con ngi tng tri s vng vng hn trc nhng th thch ca cuc i -> t tri sang thu khin lng ngi cng bng khung, cm xc, gi bao suy ngh v i ngi lc sang thu. III. Phn tch hai cu cui - Sm bt ng, hng cy ng tui. + T thc: Sang thu, sm tha v nh dn, khng sc lay ng hng cy bao ma thay l. + Ngh thut nhn ho: bt ng + ng tui -> trng thi ca con ngi + Hnh nh n d: Con ngi tng tri s vng vng hn trc nhng th thch ca cuc i. -> t tri sang thu khin lng ngi cng bng khung, cm xc, gi bao suy ngh v i ngi lc sang thu. Ma thu n khng ch lm cho cnh vt thay i m suy ngh ca con ngi cng thay i. Thi khc giao ma thng em n cho ngi ta nhiu iu mi m, th v. V thp thong trong 2 cu th cui bi th hin suy ngm v i ngi Sm cng bt bt ng. Trn hng cy ng tui . Lng ngi lng lc rt su nhn ra nhng xao ng m h huyn o ca thin nhin v nhng sao ng bng khung su lng ca con ngi. Hai cu th cui c nhiu cch hiu v l gii.

113

Thu sang, bt i nhng ci no ng ca khng gian, thin nhin -> gi ln ci x chiu ca cuc i. C l v vy m bi th c kt thc bng hnh nh hng cy ng tui gi gm nhng ngha su sa. Sm l bin c bt thng ca ngoi cnh, ca cuc i. Hng cy ng tui l hnh nh con ngi tri qua bin c th thch. Khi con ngi tri nghim nhiu s tr nn hiu mnh, hiu ngi, hiu i hn. Con ngi s bnh tnh n nhn mi bin c trong cuc i. Nhng con ngi khng ngm ngi nui tic m ch thy mnh vng vng hn. l nt p, nt l c o trong cch nhn, cch cm, cch ngh v thin nhin, v i ngi trc nhng thng trm bin i. Lng su trong tm hn l s ng cm trc suy ngh su xa ca nh th v v p con ngi. Phi chng ma thu em n mt bi hc cho tc gi vo gi ng truyn li cho chng ta? Trong 1 bi phng vn gn y, Hu Thnh gii thch Sm l nhng kh khn th thch m dn tc Vit Nam tri qua hai cuc chin tranh c lit chng Php v M. Cn hng cy l hnh nh ca t nc, dn tc ta vng vng vt qua th thch. Tri qua bao nhiu th thch, bom n c lit, chng ta khng cn s bt c th lc no, vng vng vt ln phi trc trong cng cuc xy dng t nc.

Dn
A. M bi: - Ma thu qu hng l ti gi cm xc i vi thi nhn song mi ngi cm xc v ma thu theo cm nhn ring ca mnh. Vi nh th Hu Thnh, khonh khc giao ma t h sang thu rung ng hn th thi s v nn mt bc tranh th: Sang thu tht hay. - Bi th c vit theo th th nm ch: nhp nhng, khoan thai, m i, trm lng v thong cht suy t... th hin mt bc tranh thu trong sng, ng yu vng nng thn ng bng Bc B. B. Thn bi Kh 1: Nhng cm nhn ban u ca nh th v cnh sang thu ca t tri. - Bi th m u bng mt pht hin bt ng: + Chp kh 1: - Thin nhin c cm nhn t nhng g v hnh: + Hng i ph trong gi thu se se lnh (se lnh v hi kh), Hng i l ln hng c bit ca ma thu min Bc c cm nhn t mi i chn r. + T ph: ng t c ngha l to vo, trn ln. Ngi ta c th dng cc t: to, bay, lan, tan... thay cho t Ph nhng c by nhiu t u khng c ci ngha t ngt bt ng. T ph cho thy mi hng i m nht, thn nng quyn r, ho vo trong gi heo may ca mnh th lan to khp khng gian to ra mt mi thm ngt mt ca nhng tri i chn vng hng thm nng nn hp dn ca nhng vn cy sum su tri ngt nng thn Vit Nam. + Sng chng chnh: nhng ht sng nh li ti ging mc nh mt ln sng mng nh nhng tri, ang c chm li thong th, nh nhng, chuyn ng chm chm sang thu. Ht sng sm mai cng nh c tm hn, c cm nhn ring cng nh nhng, thong th qua ngng ca ca ma thu. => S gp mt ca ln sng bui sm cng vi hng i lm con ngi git mnh thng tht: Hnh nh thu v.

114

- Cm xc ca nh th: - Kt hp mt lot cc t: bng, ph, hnh nh th hin tm trng ng ngng, cm xc bng khung trc thong i bt cht ca ma thu. Nh th git mnh, hi bi ri, hnh nh cn c cht g cha tht r rng trong cm nhn. V l nhng cm nhn nh nhng, thong qua, hay l v qu t ngt m tc gi cha nhn ra? Tm hn thi s bin chuyn nhp nhng vi pht giao ma ca cnh vt. Tng cnh sang thu ca cnh vt thp thong hn ngi cng chng chnh bn rn lu luyn, bng khung... Kh 2: Hnh nh thin nhin sang thu c nh th pht hin bng nhng hnh nh quen thuc lm nn mt bc tranh ma thu p v trong sng. - Chp kh 2: + Dng sng qu hng tht tha mm mi, hin ho tri mt cch nhn h, thanh thn sau nhng ngy h nc l, gi ln v p m du ca bc tranh thin nhin ma thu. + Nhng cnh chim chiu bt u vi v bay v phng nam trnh rt trong nhng bui hong hn. + i lp vi hnh nh trn, hnh nh m my ma h c nh th cm nhn y th v qua s lin tng c o: vt na mnh sang thu. Gi hnh nh mt ln my mng, nh, ko di ca ma h cn st li nh lu luyn, l v p ca bu tri sang thu. Cm gic giao ma c din t c th v tinh t bng mt hnh nh m my ca ma h cng nh ang bc vo ngng ca ca ma thu vy. Dng nh gia ma h v ma thu c mt ranh gii c th,r hu hnh, hin hin. Lin tng y th v khng ch cm nhn bng th gic m l s cm nhn bng chnh tm hn tinh t, nhy cm, yu thin nhin tha thit ca Hu Thnh. (Lin h trong bi th Chiu sng Thng, ng cng c mt cu th tng t v cch vit: m my trn Vit Yn, R bng v B H). * Cht li 2 kh u: Bng s cm nhn qua nhiu gic quan, s lin tng th v ??????? tm hn nhy cm, tinh t ca tc gi, tt c khng gian cnh vt nh ang chuyn mnh t t im tnh bc sang thu. Ngi c cm nhn c v khng gian v thi gian chuyn ma tht l p, tht l khu gi hn th. 3. Kh 3: Thin nhin sang thu cn c gi ra qua hnh nh c th: nng - ma: Chp kh 3: - Nng - hnh nh c th ca ma h. Nng cui h vn cn nng, cn sng nh ng nht dn, yu dn bi gi se n ch khng chi chang, d di, gay gt. - Ma cng t i. Cn ma ma h thng bt ng cht n ri li cht i. Tc gi dng t vi c gi tr gi t nh s ong m nhng s vt c khi lng c th din t ci s lng v nh - din t ci tha dn, t dn, ht dn nhng cn ma ro o t, bt ng ca ma h. Tt c u chm chm, t t, khng vi v, khng hi h. - Hnh nh: Sm cng bt bt ng. Trn hng cy ng tui. + Trc ht mang ngha t thc: hnh tng sm thng xut hin bt ng i lin vi nhng cn ma ro ch c ma h (sm cui ma, sm cui h cng bt i, t i lc sang thu). Hng cy c th, cnh vt thin nhin vo thu khng cn git mnh, bt ng bi ting sm ma h.

115

+ ngha n d (gi nhiu lin tng, suy ngm ngi c) : Sm: nhng vang ng bt thng ca ngoi cnh, ca cuc i. Hng cy ng tui gi t nhng con ngi tng tri tng vt qua nhng kh khn, nhng thng trm ca cuc i. Qua , con ngi cng tr nn vng vng hn. Thi gian tri nhanh qua ca, cuc i mi con ngi l mt chng nhn nhn ma thu i qua. Bi th tic nui vn mi l cm xc ca con ngi trc thi gian. Tm trng y c nh th gi vo cnh vt, gi vo trng thi ca thin nhin nhm khc ho thi khc m mi vt ang chuyn mnh sang thu. C. Kt lun - Sang thu ca Hu Thnh khng ch mang n cho ngi c nhng cm nhn mi v ma thu qu hng m cn lm su sc hn tnh cm qu hng trong tri tim mi ngi. - Miu t ma thu bng nhng bc chuyn mnh ca vn vt, Hu Thnh gp thm mt cch nhn ring, mt li miu t ring cho ma thu thi ca thm phong ph. Mt s cu hi vit on Cu 1: Bng on vn khong 8 cu, hy phn tch s cm nhn tinh t ca nh th v bin chuyn trong khng gian lc sang thu kh th u. Gi : - Phn tch thy s bin chuyn trong khng gian c nh th cm nhn tinh t qua hng i chn m, nng nn ph vo trong gi se, lan to trong khng gian v qua ln sng mng chng chnh chuyn ng chm chm, nh nhng u ng, ng thn. - Trng thi cm gic v ma thu n ca nh th c din t cc t bng hnh nh m u v kt thc kh th => l s ngc nhin th v nh cn cha tin hn. Cu 2 : Vit on vn ngn nu cm nhn ca em v v p ca hnh nh: m my ma h trong kh th th 2. Gi : - Hnh nh c cm nhn tinh t kt hp vi tr tng tng bay bng ca nh th. - Din t hnh nh m my ma h cn st li trn bu tri thu trong xanh, mng, ko di, nh tri rt hng h nh cn vng vn lu luyn khng n ri xa. Cnh c hn. - l hnh nh gi r cm gic giao ma, h qua m thu cha n hn.

Ni vi con
Y Phng A. Kin thc c bn

116

I. Tc gi: - Y Phng tn khai sinh l Ha Vnh Sc, dn tc Ty, sinh nm 1948, qu huyn Trng Khnh, tnh Cao Bng. - Y Phng nhp ng nm 1968, phc v trong qun i n nm 1981 chuyn v cng tc ti S Vn ho - Thng tin tnh Cao Bng. - T nm 1993, ng l ch tch Hi vn hc ngh thut Cao Bng. Th ng th hin tm hn chn tht, mnh m v trong sng, cch t duy giu hnh nh ca con ngi min ni. II. Tc phm: 1. Hon cnh sng tc: Trong tp Th Vit Nam (1945-1985) 2. Khi qut gi tr ni dung v ngh thut . * Ni dung: Bi th th hin tnh cm gia nh m cng, ca ngi truyn thng cn c, sc sng mnh m ca qu h ng v dn tc mnh. Bi th gip ta hiu thm v sc sng v v p tm hn ca mt dn tc min ni, gi nhc tnh cm gn b vi truyn thng, vi qu hng v ch vn ln trong cuc sng. * Ngh thut: Ging iu tru mn tha thit, th hin qua li tm s ca cha vi con, ca th h i trc vi th h mai sau. Th th t do lm cho cm xc c th, r rng. Nhp iu lc nh nhng bay bng, khi khc chit rnh rt, lc mnh m m vang -> li khuyn ca cha thm su vo con. Ngn ng c th m giu khi qut, bao hm nhiu ngha, hnh nh th c o. 3. Mch cm xc v b cc * Mch cm xc: - Mn li ni vi con, Y Phng gi v ci ngun sinh dng mi con ngi, bc l nim t ho v sc sng bn b ca qu hng mnh. - Bi th i t tnh cm gia nh m m rng ra l tnh cm qu h ng, t nhng k nim gn gi, thit tha m nng ln thnh l sng. Cm xc, ch ca bi th c b l, dn dt mt cch t nhin, c tm khi qut nhng vn thm tha. * B cc: 2 phn: - on 1: (T Chn phi... trn i): ngi cha ni vi con v tnh cm ci ngun. - on 2: (phn cn li): Ngi cha ni v truyn thng qu hng v dn d con trn ng i. 4. Gii ngha t: * Ngi ng mnh: ngi vng mnh, ngi min mnh. y c th hiu c th l nhng ngi cng sng trn mt min t, cng mt qu hng, cng mt dn tc. * L: mt loi dng c dng nh bt c, c an bng nhng nan vt trn. * Ken: lm cho tht kn bng cch m thm vo nhng ch h. Ngi min ni thng dng nhiu tm vn g dng chc st nhau thnh vch nh. Kem y l ng t, c hiu nh an, ci, kt. * Thung (thung lng): di t trng v ko di nm gia hai sn i, ni. B. Phn tch bi th I. Cha ni vi con v ngun sinh dng: 1. Ni v ci ngun sinh dng ca con, iu u tin ngi cha mun ni ti l tnh cm gia nh. Ci ni nui dng con trng thnh.

117

Chn phi bc ti cha Chn tri bc ti m Mt bc chm ting ni Hai bc ti ting ci. + Con ln ln tng ngy trong tnh yu thng, trong s nng n v mong ch ca cha m. + Nhp th 2/3, cu trc i xng, nhiu t c ly li, to ra m iu ti vui, qun qut: chn phi chn tri; mt bc hai bc, ting ni ting ci... cc hnh nh tht c th -> Y Phng to c khng kh gia nh m m, qun qut v hnh phc. Tng bc i, tng ting ni cng ca con u c cha m chm cht v vui mng n nhn. -> l tnh cm rut tht, l cng lao tri biu m con phi khc ct ghi x ng. 2. Ngi cha cn ni cho con bit: Con cn ln ln trong cuc sng lao ng, trong tnh yu thng ca Ngi ng mnh v trong ngha tnh ca qu hng lng xm. * Con ln ln trong cuc sng lao ng ca ngi ng mnh. Cuc sng lao ng cn c v ti vui ca ngi ng mnh c nh th gi ln qua cc hnh nh p: Ngi ng mnh thng lm con i! an l ci nan hoa Vch nh ken cu ht + an l: Dng c nh bt c ca ngi min ni. + Ni: an l ci hoa -> cng vic tp ra v p ca ngi lao ng. Vch nh ken cu ht -> cuc sng ho vi nim vui. + Tc ng t ci, ken -> va din t ng tc c th kho lo trong lao ng, va ni ln cuc sng lao ng gn b, ho qun nim vui. * Con ln ln trong s m bc che ch ca con ngi v rng ni qu hng: Rng cho hoa Con ng cho nhng tm lng Rng ni qu hng tht th mng v ngha tnh. Thin nhin y che ch, nui dng con ngi c v tm hn, li sng. + Rng cho hoa -> Hoa l v p ca thin nhin m rng ban tng -> Rng ni em li nhng v p, nim vui, hnh phc. + Con ng cho nhng tm lng -> cn nhng tm lng l v p ca tnh ngi. -> Ta hiu, ngi cha mun ni cho con bit qu hng mnh l mt vng qu giu truyn thng vn ho m cng tht ngha tnh. * Lin h: Qu hng l nhng g thn thuc gn gi, bnh d nht, cng l ci ngun su xa cho tnh yu T quc... * Ngi cha cn nhc n nhng k nim ngy ci ca mnh vi con mong con lun nh con ln ln trong tnh yu trong sng v hnh phc ca cha m. l im xut pht mi tnh yu thng trong con: Cha m mi nh v ngy ci Ngy u tin p nht trn i

118

-> Ni vi con nhng iu , ngi cha mun dy d con tnh cm ci ngun bng chnh tnh yu v lng t ho v qu hng, v gia nh... II. Cha t ho ni vi con v sc sng bn b, mnh lit, v truyn thng cao p ca qu hng v nim mong c con hy k tc xng ng truyn thng y. 1. Ni v sc sng bn b, mnh lit ca qu hng -> ni v ngi ng mnh. + Ngi ng mnh -> cha m, l ng bo, l nhng ngi cng qu hng. + S lp li nhiu ln cm t ny -> khng nh phm cht ca ngi ng mnh l phm cht ca qu hng bi sc sng ca qu hng do ngi ng mnh to ra -> li ni mc mc, gin d gi bao tnh yu thng, s gn gi... - Phm cht ca ngi ng mnh c hin dn qua li tm tnh ca ngi cha: + l tm lng thu chung vi ni chn rau ct rn. Sng trn khng ch gp ghnh Sng trong thung khng ch thung ngho i + Mt cuc sng trn y nim vui v lng lc quan. Sng nh sng nh sui Ln thc xung ghnh Khng lo cc nhc -> Bng nhng ip t, ip ng, cch so snh c th , kt hp vi kiu cu ngn di khc nhau, li tm tnh ca ngi cha gp phn khng nh ngi min ni tuy cuc sng hm nay cn vt v, kh nhc, ln thc xung ghnh nhng h vn sng mnh m, khong t nh sng nh sui, bn b, gn b v tha thit vi qu hng. -> T ngi cha mong mun con: + C ngha tnh chung thu vi qu hng. + Bit chp nhn v vt qua nhng kh khn, th thch bng ch, ngh lc v nim tin ca mnh. - Ngi ng mnh mc mc, dung d, giu ch v nim tin . H c th Th s da tht nhng khng h nh b v tm hn v ch. H bit lo toan v mong c: Cao o ni bun Xa nui ch ln . H bit t lc, t cng xy dng qu hng, duy tr truyn thng vi nhng tp qun tt p ca ngi ng mnh. Ngi ng mnh c k cao qu hng Cn qu hng th lm phong tc -> Cu th c 2 lp ngha: + Ngha t thc: c k cao -> hnh ng c thc thng thy min ni. Qu hng vn l khi nim tru tng, ch ni chn sinh thnh ca mt ngi no . + Ngha n d: Ni c k cao qu hng -> Mun khi qut v tinh thn t tn, thc bo tn ci ngun. -> Kt thc bi th l li nhn nh, dn d ca ng i cha mong mun con mnh phi t ho v truyn thng tt p ca qu h ng, hy ly nhng tnh cm lm hnh trang vng bc trn ng i. Con i tuy th s da tht

119

Ln ng Khng bao gi nh b c Nghe con. Hnh nh th s da tht lp li hai ln nh mun con khc ct ghi xng. Ngi ng mnh tuy mc mc, chn cht nhng c l sng cao p. Trn ng i con phi sng cao thng, t trng sng ng vi ngi ng mnh. Con khng bao gi nh b c, d con ng pha trc cn y chng gai. Con hy t tin bc i, bi sau lng con c gia nh, qu h ng, bi trong tim con sn n cha nhng phm cht qu bu ca ngi ng mnh. Hai ting nghe con cha ng tm lng yu thng v nim tin su nng cha t ni con. Hai ting y khp li bi th li mt d m nh nhng m m vang xao xuyn. III. Ngh thut c sc - Th th t do, mch cm xc t nhin. Cch ni giu hnh nh va mc mc m vn giu cht th, c th m giu sc khi qut. - Cc bin php tu t so snh, ip ng kt hp vi nhng cu th ngn di khc gp phn khng nh vo vic din t cuc sng, cch suy ngh, cch thc hin tnh cm ca ngi min ni. - Ging iu tha thit, tru mn: lc bay bng, nh nhng, lc khc trit, rnh rt, lc mnh m, sc nhn... to s cng hng ha ho vi nhng cung bc tnh cm khc trong li ngi cha truyn thm sang con. - B cc cht ch, t ng gin d, mc mc nh li ni thng ngy ca ngi min ni. -> Y Phng thu hiu tt c nhng iu nn ng lt t ci hn ct trong bn sc ca ngi dn tc. Cha ni vi con Vng! hay chnh l li trao gi vi th h tip ni?

* Mt s cu hi
Cu 1 : Nh th Y Phng mun ni vi con iu g trong nhng dng th sau: Ngi ng mnh thng lm con i ... khng lo cc nhc Gi : - on th bt u bng cm xc thng lm con i:, l tnh cm yu thng, yu thng mt cch xt xa. - Cao ni bun. Xa nui ch ln. => l mt cch ni va rt c th, va mang sc khi qut. V cuc sng nhc nhn y ni kh au y li khin cho ch ln thm ln, thm mnh lit. - D qu hng vt v, nhc nhn, nhng nhng ngi con ca qu hng khng bao gi quay lng li vi ni mnh tng chn rau, ct rn, cha m tng cy xi vun trng. - Qua nhng hnh nh rt c th: ... l cuc sng bnh d, hn nhin nh con sng, con sui qu mnh, mc mc ca ngi dn min ni, cuc sng vt qua mi th thch, gian lao nhng ni xa xi. Phi chng cn l s cn c, bn ch ca nhng ngi ng minh. - Nhng con ngi sng gin d m mnh m, hn nhin mc mc. Nhng chnh ci hn nhin mc mc y li cha ng sc sng mnh m ca dn tc.

120

- Ni vi con l th th tm tnh ca ngi cha vi con v qu hng, 1 qu hng nhc nhn vt v nui dng ch ln cho nhng a con. Qu hng vi sc sng gin d m mnh lit, hn nhin m mnh m. - Tt c c th hin qua th th t do vi nhng t ng, hnh nh mc mc, c th nhng li c sc khi qut su sc. Cu 2: Vit on vn ngn c dng li dn trc tip nu suy ngh ca em v nhng iu ngi cha ni vi con trong cc cu th sau: Ngi ng minh th s... phong tc. Gi : - Ngi cha ca ngi c tnh cao p ca ngi ng minh bng nhng hnh nh y n tng. + l ngi ng minh th s da tht, nhng con ngi chn cht, kho khon h mc mc m khng nh b v tm hn, ch. H t ch trong cuc sng. + l nhng con ngi t c k cao qu hng, lao ng cn c khng li bc trc kh khn. H gi vng bn sc vn ho ca dn tc. + H yu qu hng, ly qu hng lm ch da tm hn. - Ni vi con v nhng iu , ngi cha mong con bit t ho v truyn thng ca qu hng, t ho v dn tc t tin trong cuc sng. Cu 3: Cm nhn ca em v nhng cu th m u bi th: Ni vi con ca Y Phng. Chn phi bc ti cha... ... ting ci:. Gi : - l hnh nh mt mi m gia nh rt hnh phc. - Ngi con c nui dng, che ch trong vng tay m p ca cha m. - Li th rt c bit: Ni bng hnh nh, cch hnh dung c th din t tru tng ca ngi min ni khin cu th mc mc m gi cm: bc chn chm ti ting ci, ting ni. - Cha ni vi con li u tin nhc nh con v tnh cm gia nh rut tht v cui ngun ca mi ngi.

121

T T 1

Tc phm Lng L TP

Ni dung n tp truyn hin i Th Tc gi Hon cnh Ni dung loi Kim Ln Bc Ninh 1948 Thi k u Truy n Tnh lng yu -

Ngh thut Xy dng hung

qu tnh

122

xut sc (1920-2007) cuc th hin Nh vn am chin thnh ngi nng hiu cuc Php nng dn Bc, cng h/a sng nng

khng chng

ngn

thm

thit truyn

thng nh vi sc. lng yu nc - Miu t tm l v tinh thn Ngn ng khng chin nhn vt c nhn vt sc mang tnh ng Hai khu ng.

thn v ngi

dn thi min mng. 2 Lng l Sa Pa Truyn ngn rt tp Gia trong xanh

i cch thng vit v ti ngi nng dn Nguyn Thnh Long (Qung Nam) L thc 1970 kt t qu i ln chuyn Truy n ngn - Hnh nh - Tnh hung ngi ng thng anh nin tng nh cao. Qua lao hp l. bnh Cch k m chuyn t nhin thanh s, tr tnh vi lm bnh lun. Truyn cht sng tot th t cnh mng mt ln trn trong ni phong , Pa th

hin i (1925-1991) Lo Cai ca t Cy bt vn tc gi xui vit ng truyn ch chuyn ngn v k

tiu biu l kt hp gia t

cng tc kh mnh

xut bn mang v p th mng, nm 1972. trong tro.

thin nhin Sa

khng nh n hnh nh v p ca nhng con ngi con ngi lao ni y. ng ngha vic 3 Chic lc ng Nguyn Quang Sng ((An Giang) 1932 1966 Truy n ngn lng. Tnh v ca thm cha Ngh thut

nhng cng

con cao p xy dng tnh v su lng hung bt ng trong ng ca tranh cnh m t nhin hp o le l. Ngh xy thut dng miu t tm l v tnh cch nhn chin -

Bn

Nguyn

Trong tp

Truy

Qua

vt (b Thu) nhng - Xy dng

123

qu

Minh Chu (1930-1989) (Ngh An)

Bn Qu (1985)

n ngn

cm xc v tnh suy ca

hung

ngm truyn da trn nhn chui nghch l cuc C i

vt Nh vo ca trn ging -

lc cui i nhn vt. nhiu bnh, truyn hnh nh mang thc tnh ngha biu tmi ngi s ng. trn nhng tr p ca sng, 5 Nhng ngi sao xa xi L Minh Khu 1971 Truy n ngn v trng - Nh l nhn gi vt t tng. v bnh cuc ca Truyn nht c to kin trung

d, gn gi

qu hng. Cuc sng, chin thanh xung trn

u trn thut, ngi nin iu mt gi tp

ca ba c gi th

phong thun li tc

im cao miu t th gii tuyn ng ni tm nhn Trng nm tranh Truyn hn sng, th tinh dng cuc chin y Sn vt v to trong nhng im nhn ph chin hp miu t chng cuc lm ng Sn. Xy dng t ng trong nhn vt: ch giu yu thn miu mng, tm l. Ngn cm, ging iu ph sng hp vi ngi k u chuyn. gian sng

M cu nc. chin u Trni bt tm -

kh, hy sinh nhng rt hn

124

nhin,

lc

quan ca h.

125

Lng
Kim Ln A. Kin thc c bn I. Tc gi - Kim Ln tn khai sinh l Nguyn Vn Ti, (1920-2007), qu huyn T Sn, tnh Bc Ninh. - ng l nh vn chuyn vit truyn ngn v c sng tc ng bo trc Cch mng thng Tm 1945. Vn gn b v am hiu su sc cuc sng nng thn. Kim Ln hu nh ch vit v sinh hot lng qu v cnh ng ca ngi nng dn. II. Tc phm 1. Hon cnh ra i tc phm: truyn ngn Lng c vit trong thi k u ca cuc khng chin chng Php v ng ln u trn tp ch Vn ngh nm 1948. 2. Khi qut ni dung v ngh thut * Ni dung chnh: Tnh yu lng qu v lng yu n c, tinh thn khng chin ca ngi nng dn phi di lng i tn c c th hin chn thc, su sc v cm ng nhn vt ng Hai trong truyn Lng. * Ngh thut: Tc gi thnh cng trong vic xy dng tnh hung truyn, trong ngh thut miu t tm l nhn vt. 3. Tm tt Cu chuyn k v ng Hai Thu, ngi lng Ch Du. Khi cuc khng chin chng Php bng n, theo li ku gi ca c H Ch Minh, ton dn tham gia khng chin, k c hnh thc tn c. Do hon cnh neo n, ng Hai cng v con ln tn c Bc Ninh d rt mun li lng chin u. ni tn c, ti no ng cng sang nh bc Th bn cnh khoe v lng mnh rng lng ng c nh ca san st, ng thn ng xm sch s. ng khoe ci phng thng tin, ci chi pht thanh v phong tro khng chin ca lng, khi k v lng ng say m, ho hc l thng. y, ngy no ng cng ra phng thng tin nghe tin tc khng chin, ng vui mng trc nhng chin thng ca qun dn ta. Nhng ri mt hm, qun nc n, ng nghe c cu chuyn ca mt b di xui ln tn c ni rng lng Du ca ng theo gic. ng v cng au kh, xu h, ci gm mt i thng v nh, sut ngy chng dm i u, chng dm ni chuyn vi ai, ch nm np lo m ch nh ui i. Bun kh qu, ng tm s vi a con t cho khuy kho. ng chm c nh v lng xc minh s tht nhng li t mnh phn i v ngh v lng, lng l b khng chin, b c H bi lng ng theo Ty mt ri. Th ri mt hm c ng ch tch di x ln chi ci chnh tin lng ng theo gic. ng lo sung sng ma tay i khoe khp lng rng nh ng b t nhn. Ti hm y, ng li sang nh bc Th k v lng mnh. B. Phn tch tc phm 1. Truyn ngn Lng xy dng c mt tnh hung truyn lm bc l su sc tnh yu lng qu v lng yu nc nhn vt ng Hai. l tnh hung no ? Nhn xt v ngh thut xy dng tnh hung truyn ca tc gi ? - Truyn Lng xy dng c mt tnh hung truyn lm bc l su sc tnh cm yu lng, yu nc ngi nng dn. ng Hai trong truyn l ngi rt yu

126

ci lng ch Du ca mnh, lun hnh din khoe v lng, y th m ng li phi nghe ci tin lng ng theo gic, lp t t ming nhng ngi tn c di xui ln. - Nhn xt: Tnh hung y khin ng au xt, ti h, day dt trong s xung t gia tnh yu lng qu v tnh yu nc, m tnh cm no cng mnh lit, thit tha. t nhn vt vo tnh hung gay gt y, tc gi lm bc l su sc c hai tnh cm ni trn nhn vt v cho thy tnh yu nc, tinh thn khng chin ln rng bao trm ln tnh yu lng, n chi phi v thng nht, mi tnh cm khc trong con ngi Vit Nam thi khng chin. 2. Phn tch din bin tm trng v hnh ng ca nhn vt ng Hai t lc nghe lng mnh theo gic n kt thc truyn. a. Trc khi nghe tin d : ni tn c, tnh yu lng ca ng hai ho nhp vi tnh yu nc. - Xa lng, ni tn c ng nh lng da dit. Ni nh lng khin ng thay tm i tnh: Lc no ng cng thy bc bi, t ci, ci mt lc no cng lm lm, hi mt t l gt, hi mt t l chi. - Khi c ni chuyn v lng, ng vui no nc n l th ng Hai con mt ng sng ht ln, ci mt bin chuyn hot ng. - ng quan tm n tnh hnh chnh tr th gii, n cc tin chin thng ca qun ta. + Tin mt em b trong ban tuyn truyn xung phong bi ra gia h Hon Kim cm quc k trn thp ra. + Mt anh trung i trng sau khi git c 7 tn gic t st bng qu lu n cui cng. + i n du kch Trng Trc gi lm ngi mua hng bt sng c tn quan hai bt ngay gia ch m Rut gan ng lo c ma c ln -> so l nim vui cu mt con ngi bit gn b tnh cm ca mnh vi vn mnh ca ton dn tc, l nim vui mc mc ca mt tm lng yu nc chn thnh. b. Khi nghe tin lng Du theo gic: + Ni bt hnh ln sp xung u ng, ng sng s C ng lo nghn ng li, da mt t rn rn ng lo lng i tng nh n khng th c. Khi trn tnh c phn no, ng cn c cha tin ci tin y. Nhng ri nhng ngi tn c k rnh rt qu, li khng nh h va di y ln, lm ng khng th khng tin. + T lc y, trong tm tr ng Hai ch c ci tin d y xm chim, n thnh mt ni m nh, day dt. Nghe ting chi bn Vit gian, ng ci gm mt xung m i. V n nh, ng nm vt ra ging, ri ti thn khi nhn n con, nc mt ng lo c gin ra. Chng n cng l tr con lng Vit gian y ? Chng n cng b ngi ta r rng, ht hi y ?. + Ni ti h khin ng khng dm l mt ra ngoi. Lc no cng nm n, h thy m ng no t tp nhc n hai t Vit gian, Cam nhng th ng li t nh Thi li chuyn y ri. => Tc gi din t rt c th ni m nh nng n bin thnh s s hi thng xuyn trong ng Hai cng vi ni au xt, ti h ca ng trc ci tin lng mnh theo gic. + Khi nghe tin lng Du theo gic, tnh yu lng qu v tinh thn yu nc ca ng Hai c mt cuc xung t ni tm gay gt. ng Hai dt khot chn la

127

theo cch ca ng: Lng th yu tht nhng lng theo Ty th phi th, tnh yu lng nc rng ln hn bao trm ln tnh cm vi lng qu . Nhng d xc nh nh th, ng Hai vn khng th dt b tnh cm vi lng qu, v th m cng au xt, ti h. + Khi m ch nh bit chuyn, c mun ui kho gia nh ng i, ng ri vo tnh trng tuyt vng, b tc hon ton. i u by gi? Khng ai mun cha chp dn ca ci lng Vit gian. ng thong c ngha Hay l tr v lng. Tuy nhin ng gt b ngh y bi Lng theo Ty, v lng ngha l ri b Khng chin, b c H, l cam chu tr v kip sng n l . Mi mu thun trong ni tm v tnh th ca nhn vt nh thnh s b tc, i hi phi c gii quyt. + au kh, ng khng bit tm s cng ai ngoi a con b bng. Yu lng Du, ng mun khc su vo tri tim b nh ca con tnh cm vi lng, vi khng chin, vi C H, cng chnh l tm lng thu chung trc sau nh mt vi cch mng ca ng. y l mt on vn din t rt cm ng v sinh ng ni lng su xa, bn cht, chn thnh ca ng Hai mt ngi nng dn vi qu hng, t nc, vi cch mng v khng chin. Ngn y tui u m nc mt ng c rng rng khi ngh v lng. Ni au y mi ng trn trng lm sao bi l ni au ca mt con ngi danh d ca Lng nh chnh bn thn mnh. c. Khi tin n c ci chnh: + Thi ca ng thay i hn Ci mt bun thiu mi ngy bng ti vui, rng r hn ln. ng li chy i khoe khp ni Ty n t nh ti ri bc , t nhn! ng ch tch lng ti va mi ln y ci chnh ci tin lng Du chng ti i Vit gian y m. Lo! Lo ht! Ton l sai s mc ch c. d. nh gi ngh thut xy dng nhn vt: + Truyn khc ho thnh cng nhn vt ng Hai, mt ngi nng dn yu lng, yu nc tha thit. + c bit, vic t nhn vt vo tnh hung c th gp phn th hin tnh cch, din bin tm trng nhn vt. + Ngn ng nhn vt lc i thoi, lc c thoi mang m cht nng thn, nhun nhu m c sc, gi cm. -> Chn dung sng ng, p ca ngi nng dn thi k u khng chin. 3. on ng Hai tr chuyn vi a con t (ng lo m thng con t ln lng... cng vi i c i phn) cho em cm nhn iu g v tm lng ca ng Hai vi lng qu, t nc, vi cuc khng chin? Tnh yu lng qu v lng yu nc ng Hai c quan h nh th no? Trong tm trng b dn nn v b tc, ng Hai ch cn bit trt ni lng ca mnh vo nhng li th th tm s vi a con nh cn rt ngy th. ... ng lo m thng con t ln lng, v nh nh vo lng n, kh hi: - Hc kia! Thy hi con nh, con l con ai? - L con thy my li con u. - Th nh con u? - Nh ta lng Ch Du. - Th con c thch v lng ch Du khng ? Thng b np u vo ngc b tr li khe kh:

128

- C. ng lo m kht thng b vo lng, mt lc lu ng li hi: - , thy hi con nh. Th con ng h ai? Thng b d tay ln, mnh bo v rnh rt: - ng h c H Ch Minh mun nm! Nc mt ng lo gin ra, chy rng rng trn hai m. ng ni th th: - ng ri, ng h c H con nh. ... Anh em ng ch c bit cho b con ng. C H trn u trn c xt soi cho b con ng. Ci lng b con ng l nh th y, c bao gi dm n sai. Cht th cht c bao gi dm n sai.... y l mt on vn din t rt cm ng v sinh ng ni lng su sa, bn cht, chn thnh ca ng Hai - mt ngi nng dn - vi qu hng, t nc, vi cch mng v khng chin. Qua nhng li tm s vi a con nh, thc cht l li t nh vi mnh, t gii by ni lng mnh, ta thy r ng Hai: + Tnh yu su nng vi ci lng ch Du (ng mun a con nh, thc cht ghi nh cu Nh ta lng Ch Du). + Tm lng thu chung vi khng chin, vi cch mng m biu t ng l c H (Anh em ng ch c bit cho b con ng. C H trn u trn c xt soi cho b con ng). Tnh cm y l su nng, bn vng v thing ling ( Ci lng b con ng l nh th y, c bao gi dm n sai. Cht th cht c bao gi dm n sai). 4. Nhn xt v ngh thut miu t tm l v ngn ng nhn vt ng Hai ca tc gi? Ngh thut miu t tm l nhn vt: + Tc gi t nhn vt vo tnh hung th thch bn trong bc l chiu su tm trng. + Tc gi miu t rt c th, gi cm cc din bin ni tm qua cc ngh, hnh vi, ngn ng, c bit, din t rt ng v gy n tng mnh m v s m nh, day dt trong tm trng nhn vt. iu chng t Kim Ln am hiu su sc ngi nng dn v th gii tinh thn ca h. - Ngn ng nhn vt: Ngn ng trong truyn rt c sc, c bit l ngn ng nhn vt ng hai. Nhng im ni bt trong ngn ng ca tc phm : + Ngn ng mang m tnh khu ng v li n ting ni ca ngi nng dn. + Li trn thut v li nhn vt c s thng nht v sc thi, ging iu, do truyn c trn thut ch yu im nhn ca nhn vt ng Hai (mc d vn dng cch trn thut ngi th 3). + Ngn ng ca nhn vt ng Hai va c nt chung ca ngi nng dn, li mang m c tnh ca nhn vt nn rt sinh ng. 5. Nu mt s truyn ngn v bi th vit v tnh cm qu hng, t nc ? Hy nu nt ring ca truyn ngn Lng so vi nhng tc phm y. * Truyn ngn - th vit v tnh cm qu hng: - Lng yu nc - E - REN - BUA - Qu hng - Trung Qun - Qu hng - Giang Nam

129

- Qu hng - T Hanh - Lao xao - Duy Khn - Bui hc cui cng - - * Nt ring ca Lng: - Nhng truyn ngn v th trn u vit v lng yu qu hng t nc nhng tnh cm mi n thun l tnh yu, cha mang tnh khi qut, cha c tnh hung r rng bc l tnh yu y. - Cn truyn ngn Lng, tnh yu lng ng Hai tr thnh nim say m, hnh din, thnh thi quen khoe lng ca mnh. - Tnh yu lng qu phi c t trong tnh yu nc, thng nht vi tinh thn khng chin khi t nc ang b xm lc v c dn tc ang tin hnh cuc khng chin. - Lng c tnh hung c xy dng ht sc c sc, bt ng m hp l . Lng l li khng nh giai on tm ng v nhn ng ca nn vn ho mi. Vn ho khng chin chng Php tr thnh mt b phn ca khng chin, tch cc tham gia khng chin, phc v cho khng chin, cho nim tin.

* Mt s cu hi xoay quanh tc phm:

Cu 1 : Nhan ca truyn l Lng sao khng phi l Lng Du chng hn. T nhan ca truyn, em hiu g v ch ca tc phm ? Gi : a. Nhan ca truyn l Lng khng phi l Lng Du v nu l Lng Du th vn m tc gi cp ti ch nm trong phm vi nh hp, c th mt lng. Dng ca tc gi mun ni ti mt vn mang tnh ph bin khp cc lng qu, c trong mi ngi nng dn. Bi th lng l nhan hp l vi dng ca tc gi. Qua ta hiu ch ca truyn: ca ngi tnh yu lng qu tha thit ca nhng ngi nng dn Vit Nam trong khng chin chng Php. Nh vy, nhan lng va ni ln c ci ring l tnh yu lng ca ng Hai, ng thi qua ci ring y, cng ni ln c ci chung: tm lng ca nhng ngi dn qu t Vit. Cu 2: Trong Lng, Kim Ln c k v ng Hai c ma tay ln m khoe nh ng b gic t, t nhn. Chi tit ny dng nh v l. kin ca em nh th no? Ghi li vn tt. Gi : Trong Lng, chi tit k v ng Hai c ma tay ln m khoe nh ng b t nhn... Mi c chi tit ny, ta thy dng nh v l bi ngi nh l c mt ti sn qu ln. Hn th n cn gn vi bao k nim vui bun rt thing ling ca mi con ngi. Mt n ai m khng xt xa au n ? Nhng ng Hai li c c ch Ma tay ln khoe l biu hin ca tm trng sung sng, sung sng n tt . Tm trng ny dng nh c v khng bnh thng? Khng ! t ng Hai trong hon cnh ca Lng, lng Du ang b hai ting vit gian theo ty th ng Hai vui sng sao c v nh b ty t l bng chng hng hn rng lng Du ca ng vn theo khng chin, theo cch mng, l mt lng qu anh hng, ng dy chng thc dn Php. Chc hn mt nh ng Hai cng au lm ch, xt xa lm ch. Nhng d th no th nh cn c th xy dng li c, song danh d ca lng u d ly li? ng qun ??? s mt mt ring t ho sung sng trong v p, sc mnh

130

chung ca lng qu, t nc, th y, nim vui, ni bun ca ng Hai lun gn lin vi vn mnh ca Lng Du. Th mi bit ng Hai yu lng qu tha thit n chng no! Tnh yu lng qu c m rng, ho qun trong tnh yu t quc tht su nng v thing ling. Cu 4: Phn tch on: - Th nh con u? ... - , ng ri, ng h c H con nh: Qua on i thoi ny, tm trng ng Hai c g c bit? iu th hin ni nim su kn ca nhn vt ny nh th no? Gi : - Kh tm v nhm tng lng mnh theo Ty, nc mt gin gia trn m (Tm trng au kh). - Bc l tnh yu lng, yu nc ca ng. Nhng day dt, trn tr trong lng ng, ng nh mun khng nh tnh yu lng ch Du v s trung thnh vi cch mng, vi khng chin. - ng hi con nhng cu tng rt vu v, bi on gin ng mun c nghe v lng ch Du, c thy con tr nhc n ngi lng m mnh yu qu. - V lm tng lng theo gic -> c hai b con ng u tr li khe kh, th th. ng Hai xu h cho lng ng, cho ngi dn qu ng: hai bn m... chng t ng rt kh tm. - Cch th hin tnh yu ca ng Hai rt mc mc v chn thnh. Cu tr li ca a con t: ng h c H Ch Minh mun nm hay chnh l ni lng ca ng: ng chuyn tr vi con hay ang gii by cho vi bt ni kh, s ti h, dn vt ang m nh trong lng ng sut my hn nay. => Nhng dng i thoi ngn gn, gin d, su sc, chn qu th hin c ni lng su kn trong lng ng Hai Thu.

131

132

Lng l sa pa
Nguyn Thnh Long A. Kin thc c bn I. Tc gi: Nguyn Thnh Long (1925-1991) qu huyn Duy Xuyn, tnh Qung Nam, vit vn t thi khng chin chng Php, l cy bt chuyn v truyn ngn v k. II. Tc phm 1. Hon cnh sng tc: Truyn ngn l kt qu chuyn i ln Lo Cai h 1970 ca tc gi. Truyn t tp Gia trong xanh in nm 1972. 2. Khi qut gi tr ni dung, ngh thut: * Ni dung: Truyn ngn Lng l Sa Pa khc ho thnh cng hnh nh nhng ngi lao ng bnh thng, m tiu biu l anh thanh nin lm cng tc kh tng mt mnh trn nh ni cao. Qua truyn khng nh v p ca con ngi lao ng v ngha nhng cng vic thm lng. * Ngh thut: Truyn xy dng c mt tnh hung truyn hp l, cch k truyn t nhin, c s kt hp gia t s, tr tnh vi bnh lun. 3. Tm tt truyn ngn Lng l Sa Pa ca Nguyn Thnh Long Xe ti chn nh Yn Sn, bc li xe dng li, gii thiu vi ng ho s gi v c k s tr mt anh thanh nin lm cng tc kh tng v vt l a cu sng mt mnh trn ni. Trong cuc gp g 30 pht ngn ngi, anh thanh nin k v cng vic ca mnh, cng vic n gin nhng gian kh v c n. Anh bc l nhng suy ngh ng n v cng vic v cuc i. Khi ong ho s nh v anh, anh gii thiu nhng ngi khc m anh cho l ng v hn nh ng k s vn rau, nh nghin cu st. Nhng iu khm ph c anh thanh nin lm cho ngi khch v cng xc ng. Khi h tr v, anh cn tng c gi mt b hoa v tng bc gi mt ln trng n ng. B. Phn tch tc phm 1. Nhn xt v ct truyn v tnh hung c bn ca truyn ngn Lng l Sa Pa. - Mt trong nhng mu cht ca ngh thut xy dng truyn ngn l xy dng tnh hung truyn. - Tnh hung c bn ca truyn ngn Lng l Sa Pa chnh l cuc gp g tnh c ca anh thanh nin lm vic mt mnh trm kh tng vi bc li xe v hai hnh khch trn chuyn xe y - ng ho s v c k s ln thm trong cht lt ni v ni lm vic ca anh thanh nin. - Tnh hung gp g ny l c hi thun tin tc gi khc ho bc chn dung nhn vt chnh mt cch t nhin v tp trung , qua s quan st ca cc nhn vt khc v qua chnh li l, hnh ng ca anh. ng thi, qua bc chn dung (c cuc sng v nhng suy ngh) ca ngi thanh nin, qua s cm nhn ca cc nhn vt khc (ch yu l ng ho s) v anh v nhng ngi nh anh, tc gi lm ni bt c ch ca tc phm: Trong ci lng im ca Sa Pa, di nhng dinh th c k ca Sa Pa, Sa Pa m ch nghe tn, ngi ta ngh n chuyn ngh ngi, c nhng con ngi lm vic v lo ngh nh vy cho t nc.

133

II. Tc phm ny theo li tc gi, l mt bc chn dung. l bc chn dung ca ai, hin ra trong ci nhn v suy ngh ca nhng nhn vt no? - l bc chn dung ca ngi thanh nin lm cng tc kh tng, mt mnh ti trm kh tng trn ni cao, gia ci lng l ca Sa Pa. - Tc gi gi truyn ca mnh l mt bc chn dung v: + Th nht, v tc gi ch cho nhn vt xut hin trong cuc gp g ngn ngi khong 30 pht vi ba nhn vt khc (ng ho s, c k s, bc li xe). Cuc sng tnh cm v suy ngh ca anh ch c th hin qua li k ca bc li xe, qua s quan st ca ng ho s, c k s v qua li bc bch tm s ca chnh anh. Truyn ngn ny c ct truyn ht sc n gin, khng c xung t, cng khng c tht nt hay cao tro nh phn ln cc truyn ngn khc. + Th hai, nhn vt anh thanh nin c ngi ho s gi quan st v mun th hin bng mt bc chn dung. III. Phn tch nhn vt anh thanh nin trong truyn Hy phn tch lm r v p ca con ngi lao ng v ngha cao qu ca nhng cng vic thm lng. Dn chi tit I. M bi : - Trong vn hc Vit Nam c nhng cy bt vn xui ch chuyn v truyn ngn v k Nguyn Thnh Long l mt trong s . ng c khng nh nh mt cy bt truyn ngn v k ng ch trong nhng nm 60-70 vi c gn chc sch in. Lng l Sa Pa l kt qu ca chuyn thm nhp thc t Lo Cai ca tc gi trong ma h nm y. - Trong chuyn ngn Lng l Sa Pa, tc gi Nguyn Thnh Long gi gm ch ca cu chuyn trong ci lng im... t nc. iu y s c thy r qua nhn vt: anh thanh nin; ng... II. Thn bi: - c truyn, ngi c thy v p ca Sa Pa hin ln tht c o, y cht th, nhng truyn cn gii thiu vi chng ta v v p ca con ng i Sa Pa. l nhng con ngi mit mi lm vic, nghin cu khoa hc, trong lng l m rt khn trng v li ch ca t nc, v cuc sng ca con ngi. 1. l anh thanh nin: a. V tr ca nhn vt v cch miu t ca tc gi: - Truyn a ra 4 nhn vt: bc li xe, ng ho s, c k s mi ra trrng v anh thanh nin trm kh tng trn nh Yn Sn cao hai nghn su trm mt. - Anh thanh nin l nhn vt chnh ca truyn, nhn vt ny khng xut hin ngay t u truyn m ch hin ra trong cuc gp g gia cc nhn vt kia vi anh, khi xe ca h dng li ngh. Nhn vt y ch hin ra trong chc lt, cc nhn vt khc kp ghi nhn mt n tng, mt k ho chn dung v anh ri dng nh anh li khut lp trong my m bt ngn v ci lng l mun tha ca ni cao Sa Pa. Nhn vt anh thanh nin hin ra mi ngi cm nhn c rng: Trong ci lng im ca Sa Pa, di nhng dinh th c K ca Sa Pa, Sa Pa m ch nghe tn, ngi ta ngh n chuyn ngh ngi, c nhng con ngi lm vic v lo ngh nh vy cho t nc.

134

- Nhn vt anh thanh nin c hin ra s nhn nhn, suy ngh, nh gi ca cc nhn vt khc: bc li xe, ng ho s, c gi. Qua cch nhn v cm xc ca mi ngi, hnh nh anh thanh nin thm r nt v ng mn hn. b. Nhng nt p ca nhn vt: * Hon cnh sng v lm vic: - Nhn vt chnh trong truyn lm cng tc kh tng kim vt l a cu. Sng mt mnh trn nh ni Yn Sn cao 2600m, quanh nm sut thng gia c cy v my ni Sa Pa. Cng vic ca anh l: o gi, o ma, o nng, tnh my, o chn ng mt t, da vo cng vic bo trc thi tit hng ngy, phc v sn xut, phc v chin u. Cng vic y i hi phi t m, chnh xc v c tinh thn trch nhim cao (na m ng gi p th d ma tuyt, gi lnh th no cng phi tr dy ra ngoi tri lm cng vic quy nh). - Nhng ci gian kh nht l phi vt qua c s c n, vng v, quanh nm sut thng mt mnh trn nh ni cao khng mt bng ngi mt hon cnh tht c bit. * Nhng nt p trong vic lm, cch sng, suy ngh, tnh cm v quan h vi mi ngi. - Vt ln hon cnh sng, nhng vt v ca cng vic, anh c nhng suy ngh rt p: + i vi cng vic, anh yu n ti mc trong khi mi ngi cn i ngi cho cuc sng cao 2600m ca anh th anh li c ao c lm vic cao trn 3000m. V anh cho nh vy mi gi l l tng. + Anh c nhng suy ngh tht ng v su sc v cng vic i vi cuc sng con ngi: khi ta lm vic, ta vi cng vic l mt, sao li gi l mt mnh c v anh hiu rng cng vic ca anh cn gn vi cng vic ca bao anh em ng ch di kia. Cng vic ca chu gian kh tht y ch ct n i, chu bun n cht mt. + Quan nim ca anh v hnh phc tht l n gin nh ng cng tht p. Khi bit mt ln do pht hin kp thi mt m my kh m anh gp phn vo chin thng ca khng qun ta bn ri c my bay M trn cu Hm Rng, anh thy mnh tht hnh phc. + Cuc sng ca anh khng c n bun ti nh ngi khc ngh. Bi anh cn bit to nim vui trong cng vic, l c sch. V sch chnh l ngi bn anh tr chuyn. Nh c sch m anh chng tri c vi s vng lng quanh nm. Nh c sch m anh tip tc hc hnh, m mang kin thc. - T nhng suy ngh p v cng vic, hnh phc v cuc sng, anh cn c nhng hnh ng tht p bit bao: + Mc d ch c mt mnh, khng ngi gim st, anh vt qua nhng gian kh ca hon cnh, lm vic mt cch nghim tc, t gic vi tinh thn trch nhim cao. Na m, ng gi p, d ma tuyt gi lnh th no anh cng tr dy ra ngoi tri lm vic. Ngy no cng vy, anh lm vic mt cch u n, chnh xc 4 ln trong mt ngy vo lc 4 gi, 11 gi, 7 gi ti v 1 gi sng. + Nhng ci gian kh nht l vt qua c s c n, vng v quanh nm sut thng mt mnh trn nh ni cao, khng mt bng ngi. Mi u, anh thm ngi ti mc phi ly cy chn ngang ng t c nghe ting ngi! V sau anh

135

ngh: Nu ch l ni nh phn hoa th th tht xong v anh vt qua sng, lm vic mt mnh vi c cy thin nhin Sa Pa, tr thnh: Con ngi c c nht th gian m bt c ai mt ln gp anh u mang theo n tng p . - Anh cn c mt np sng p : Anh t sp xp cuc sng mt mnh trm mt cch ngn np: c mt vn rau xanh tt, mt n g trng, mt vn hoa rc r. - ngi thanh nin y cn c mt phong cch sng rt p: + l s ci m, chn thnh vi khch, rt qu trong tnh cm ca mi ngi, khao kht c gp g, c tr chuyn. Du phi sng mt mnh nhng anh vn lun quan tm ti ngi khc: anh gi biu gi tam tht cho v bc li xe va b m, tng hoa cho c gi, mi bc li xe v ng ho s ung tr, tng cho ngi i xa mt gi trng g ti. + Anh cn l ngi khim tn, thnh thc cm thy cng vic v nhng ng gp ca mnh ch l nh b. Khi ng ho s mun v chn dung anh, anh nhit tnh gii thiu vi ng nhng ngi khc m anh cho rng ng cm phc hn anh. (ng k s vn rau Sa Pa, anh cn b nghin cu lp bn st). -> Tm li, ch bng mt s chi tit v ch xut hin trong mt khonh khc ca truyn, tc gi phc ho c chn dung nhn vt chnh vi nhng nt p v tinh thn, tnh cm, cch sng v nhng suy ngh v cuc sng, v ngha ca cng vic. 2. Ta cn bt gp t Sa Pa nhng con ngi lm vic m thm, lng l cho t nc qua li k ca anh thanh nin. a. l ng k s vn rau Sa Pa: Ngy ny qua ngy khc ngi trong vn, chm ch rnh xem cch ly mt ong ri t tay th phn cho hng vn cy su ho ht ging lm ra tt hn, ngt hn trc. b. l anh cn b nghin cu st : 11 nm khng mt ngy xa c quan lun trong t th sn sng, sut ngy ch st lp bn tm ra ti nguyn trong lng t. => Nhng con ngi y lm cho anh thanh nin thy cuc i p qu u cn bun t c c nht th gian. => ng nh tc gi vit: Trong ci lng im... cho t nc. 3. Nhn vt anh thanh nin, ng k s vn rau, anh cn b nghin cu st gip ta hiu thm ngha ca nhng cng vic thm lng: - H to thnh ci th gii nhng con ngi nh anh thanh nin trm kh tng, nhng con ngi mit mi lao ng khoa hc lng l m khn tr ng v li ch ca t nc, v cuc sng ca mi ngi. - Cuc sng lao ng gin d nhng cao p lm nn v p ch thc ca mi con ngi, c sc thuyt phc lan to vi nhng ngi xung quanh. III. Kt bi: Qua phn phn tch trn ta thy Lng l Sa Pa ang ngn vang trong lng ta nhng rung ng nh nhng m th v v nhng con ngi m thm lng l nhng tht ng yu. H dt ln bi ca v tnh yu t chc, tnh yu t nc. IV. Phn tch cc nhn vt ph: 1. Nhn vt ng ho s:

136

- Tuy khng dng cch k ngi th nht, nhng hu nh ngi k chuyn nhp vo ci nhn v suy ngh ca nhn vt ng ho s quan st v miu t t cnh thin nhin n nhn vt chnh ca truyn - ngi thanh nin. - ng l 1 ngh s chn chnh, 1 tr thc lch duyt, 1 nhn cch p c i sng ni tm phong ph. - Ngi bt nh l 1 qu tim na ca ng v sut i ng ch i v v, ng khao kht ngh thut, v th m ng thm yu cuc sng v con ngi. Lc no ng cng trn tr phi v c ci g m sut i mnh thch. - Ngi ho s ngay t pht u gp g, bng c s tng tri ngh thut v khao kht tm ci p ca cuc sng nhn ra v p t tm hn anh thanh nin v thc s thy bi ri, xc ng . V ho s bt gp mt iu tht ra ng vn ao c c bit, i, mt nt thi cng khng nh mt tm hn, khi gi mt sng tc. => ng pht hin ra v p mi Sa Pa, p hn c thin nhin Sa Pa, l v p t tm hn con ngi Sa Pa. V ng cm nhn c anh thanh nin chnh l i tng khi ngun cho cm xc. - ng ho s mun ghi li hnh nh anh thanh nin bng nt bt k ho, v ngi con trai y ng yu tht, nhng lm cho ng nhc qu. Vi nhng iu lm cho ngi ta suy ngh v anh. V v nhng iu anh suy ngh.... - T ng, ta thy c mc ch ca ngi lm ngh thut l tm ra ci p tim n trong cuc sng, trong con ngi. ng bc l ci nim say m lao ng, sng to, tng tri, c th cm nhn c i tng ngh thut ca con ngi lao ng ngh thut chn chnh. - Nhng suy ngh ca ng lm ni bt anh thanh nin, t lm cho anh sng r hn, p hn, cha ng chiu su t tng v lm r ch truyn. => Ta cng thm cm phc v knh trng ng. 2. Cc nhn vt khc: * Nhn vt c k s: - Gp phn lm cu chuyn thm hp dn, v lm ni bt tnh cch anh thanh nin. C im 1 nt v nh nhng, duyn dng vo cu chuyn. - C l c k s tr mi ra trng, hng hi xung phong ln Lo Cai cng tc. Bc qua cuc i hc tr cht hp, bc vo cuc sng bt ngt mi tinh, ci g cng lm c ho hc. - C khao kht t rng tri cao, c c th i bt k u, lm bt k vic g. - C m b hoa c tng trong ngc, lng nghe cu chuyn ca anh thanh nin ri trm ngm lng l, c xc ng khi nhn thy trang sch anh thanh nin c trn mt bn. Mi bc vo i, c gp anh thanh nin ta nh 1 tm gng, t soi t hiu mnh, ngh v mi tnh nht nho m c chi b v con ng c ang i ti. - Nghe anh thanh nin c mi bng hong nhn ra con ng i cho mnh, cng vng tin vo nhng g mnh s lm. => Lm bng dy nhng tnh cm ln lao, cao p khi pht hin nh sng p to ra t cuc sng v tm hn con ngi khc.

137

- C bit n anh thanh nin khng ch v b hoa anh tng cho c 1 cch v t, khng v li m cn bi 1 b hoa no khc na, l s ho hng t nhin m anh v tnh tng cho c. - V hn rng c 1 tnh cm lu luyn gia anh thanh nin v c khi h chia tay nhau. => Ci k s p nh nhng bng hoa c ang cm trn tay. * Bc li xe: - Tt bng, vui chuyn nh 1 nhn vt dn chuyn nhng lm ta kh qun. Bc rt vui tnh, ci m, nhit tnh vi khch. - Nhn vt ny dn dt truyn, kch thch s t m cho ng ho s v c k s, s lc v anh thanh nin trc khi 2 ngi gp anh. Dn chng: ... Ti sp gii thiu vi bc 1 ngi c c nht th gian. Th no bc cng thch v hn. => Ta thy hnh nh anh thanh nin r rng, p hn, ch truyn cng c m rng hn, gi nhiu ngha hn. y chnh l th php rt thnh cng trong vic xy dng nhn vt chnh. V. Cc chi tit to nn cht tr tnh ca tc phm v tc dng ca cht t tnh y: Mt trong nhng yu t to nn sc hp dn v gp vo thnh cng ca truyn ngn Lng l Sa Pa l cht tr tnh. - Cht tr tnh tot ln t phong cnh thin nhin p v y th mng ca Sa Pa c miu t qua ci nhn ca ngi ho s gi : Hnh nh thin nhin Sa Pa mang v p th mng, c o, k l. + l ni ni cao, thc trng xo, vi my, nng, s ng u rt l. S bt u ca Sa Pa l nhng rng o ven ng hay nhng n b lang c c eo chung la c trng hu hnh ca cuc sng mun mu, mun v ni y. Hnh nh rng cy u ma bao bc ly nhau Nhng cy thng ch cao qu u, rung tt trong nng, nhng ngn tay bng bc di ci nhn bao che ca nhng cy t kinh thnh thong nh ci u mu hoa c ln trn mu xanh ca rng . Nht l v p ca nng khin cnh sc thm lng ly Nng by gi bt u len ti t chy rng cy; nng m bc c con mo, t chy rng cy hng hc nh mt b uc ln. Nng chiu lm cho b hoa cng thm rc r v lm cho c gi cm thy mnh rc r theo. Ngi ta cm thy nh b cun theo nhp chy ca my hay y xc cm trong s cun ht ca nng. + Ch l nhng nt phc ho nhng cnh thin nhin hin ln p nh nhng bc tranh, p n hai ln ci p t nhin ca n v ci p qua tm hn ngi ngh s ca ho s. + Thin nhin p lm nn tn thm v p con ng i ni y. Nhng nh Yn Sn, Phan-xi-png cao vi vi gi ngh ti nhng con ngi tm cao ca s cng hin v hy sinh. Ci hng hc ca nng, ca gi gi n nhit huyt hng hc chy ca con ngi lao ng ni y. Thin nhin th mng, trong sng nh tm hn nhng con ngi Sa Pa trong sng, mng m. - Nhng cht tr tnh ch yu tot ln t ni dung truyn : t cuc gp g tnh c m li nhiu d v trong lng mi ngi, t nhng nt p gin d rt

138

ng mn ca ngi thanh nin, t nhng cu chuyn anh k v cuc sng ca mnh gia lng l Sa Pa, v t nhng tnh cm, cm xc mi ny n ca ng ho s, c k s i vi anh thanh nin. => C th ni, truyn Lng l Sa Pa c dng dp nh mt bi th, cht th bng bc trong ton truyn, t phong cnh p ht sc th mng ca thin nhin vng ni cao n hnh nh nhng con ngi sng v lm vic trong ci lng l m khng h c c bi s gn b ca h i vi t nc, vi mi ngi. Tc gi to c khng kh tr tnh cho tc phm, nng cao ngha v v p ca nhng s vic, con ngi rt bnh d c miu t trong truyn, nh th m ch ca truyn c r nt v su sc hn.

* Mt s cu hi xoay quanh tc phm:

Cu 1: Tnh hung c bn ca truyn (Lng l Sa Pa) l nh th no ? Vai tr ca tnh hung y i vi vic th hin nhn vt v ch ca truyn. - Tnh hung c bn ca truyn Lng l Sa Pa chnh l cuc gp g ca ngi thanh nin lm vic mt mnh trm kh tng vi bc li xe v hai hnh khch trn chuyn xe y - ng ho s v c k s ln thm trong cht lt ni v lm vic ca anh thanh nin. - Tnh hung gp g ny l c hi thun tin nhn vt chnh c hin ra qua s quan st, suy ngh ca nhng nhn vt khc, c bit l ng ho s gi. Chnh v th nhn vt chnh khng ch hin ra mt cch t nhin m cn c soi chiu, nh gi t ci nhn v cm xc ca nhng nhn vt khc, ri li tc ng n tnh cm v suy ngh ca nhng nhn vt y. Cu 2: Nu cm nhn ca em v nhn vt anh thanh nin trong truyn Lng l Sa Pa. Anh thanh nin l nhn vt chnh ca truyn, d khng xut hin ngay t u truyn m ch hin ra trong cuc gp g chc lt gia cc nhn vt kia vi anh, khi xe ca h dng li ngh nhng d cc nhn vt khc kp ghi nhn mt n tng, mt k ho chn dung v anh ri dng nh anh li khut lp vo trong my m bt ngn v ci lng l mun thu ca ni cao Sa Pa. - H/c sng v lm vic kh c bit: + Mt mnh trn nh ni cao 2600m quanh nm sut thng c n gia c cy v my m lnh lo. Cng vic ca anh l o gi, o ma, o nng, tnh my, o chn ng mt t, da vo vic bo trc thi tit hng ngy, phc v sn xut v chin u. Ngy m 4 ln (1 gi, 4 gi, 11 gi, 19 gi) u n v chnh xc, i hi tinh thn trch nhim cao d ma nng, gi bo, na m tuyt ri u phi i p. + Tuy nhin ci gian kh ca cng vic cha ng s bng ci gian kh ca hon cnh sng, l s c n, vng v, quanh nm sut thng mt mnh trn nh ni cao khng mt bng ngi. C n n mc thm ngi qu phi kim k dng xe qua ng c gp ngi. - Qu thc, iu kin sng v lm vic l mt th thch ln i vi tui tr vn kht khao v hnh ng nhng anh vt qua hon cnh bng nhng suy ngh rt p, gin d m su sc.

139

+ Trc ht l thc v cng vic ca mnh v lng yu ngh, thy c ngha cao qu trong cng vic thm lng ca mnh l c ch cho cuc sng, cho mi ngi. (C th khi y l cuc khng chin chng M). Anh khng t m ci gian kh ca cng vic, nhng anh nhn mnh nim hnh phc khi bit c mnh gp phn pht hin kp thi mt m my kh m nh khng qun ta h c bao nhiu phn lc M trn cu Hm Rng. + Anh c nhng suy ngh v quan nim ng n v cuc sng v cng vic ca con ngi. Cng vic ca anh gn b vi bao ngi, hng ngy anh vn phi 4 ln ni chuyn vi trung tm. Hung chi cn bao ngi lm vic trong hon cnh kh khn, c c hn, chng hn nh anh bn nh Hong Lin Sn cao 3142m mi l cao l tng! Nu khng c cng vic, khng v cng vic th mi l cuc sng c n thc s, bun n cht. C l y l nhng tm s chn thnh m su sc nht ca anh: khi ta lm vic, ta vi cng vic l i, sao gi l mt mnh c? Hung chi vic ca chu gn lin vi cng vic ca bao anh em, ng ch di kia. Cng vic ca chu gian kh th y, ch ct n i, chu bun n cht mt. - Nhng cuc sng ca anh khng h c n v anh cn c nhng ngun vui khc na ngoi cng vic - l nim vui c sch m anh thy nh lc no cng c ngi tr chuyn. (khi bc li xe a gi sch cho anh, anh mng qunh nh bt c vng. + Anh bit t chc, sp xp cuc sng khoa hc, ngn np, ti tn, ch ng: c sch, chm hoa, nui g, t hc... Th gii ring ca anh l cng vic: mt cn nh ba gian, sch s, vi bn gh, s sch, biu , thng k, my b m . Cuc sng ring ca anh thu gn li mt goc tri gian vi chic ging con, mt chic bn hc, mt gi sch. - ngi anh thanh nin y cn c nhiu nt tnh cch v phm cht rt ng mn: + S ci m, chn thnh, rt qu trng tnh cm ca mi ngi, khao kht c gp g v tr chuyn vi mi ngi.. Biu hin: Tinh thn vi bc li xe, thi n cn chu o khi tip i nhng ngi khh xa n thm bt ng: pha nc, hi hoa tng khch - c gi H Ni u tin sau 4 nm lm vic, n thm anh, thnh thc bc l nhng iu m ng l ngi ta ch ngh n cm ng. m tng pht v s ht mt ba mi pht gp g v cng qu bu. Lu luyn vi khch khi chia tay, xc ng n ni phi quay mt i v n vo tay ng ho s gi ci ln trng lm qu, khng dm tin khch ra xe d cha n gi p. - Anh cn l ngi rt khim tn, thnh thc cm thy cng vic v nhng li gii thiu nhit tnh ca bc li xe l cha xng ng, ng gp ca mnh ch l bnh thng nh b, anh vn thua ng b v cha c i b i, trc tip ra chin trng nh gic. Khi ng ho s k ho chn dung, anh t chi, e ngi v nhit tnh gii thiu nhng ngi khc ng v hn anh nhiu (ng k s vn rau Sa Pa, anh cn b nghin cu bn st...). => D anh thanh nin ch xut hin trong khonh khc ca truyn, nhng bng vi chi tit tiu biu, tc gi phc ho c chn dung nhn vt chnh vi nhng

140

nt p v tinh thn, tnh cm, cch sng v nhng suy ngh v cuc sng, v ngha ca cng vic. Cu 3: Nu cm nhn v nhn vt ng ho s trong truyn Lng l Sa Pa. - D khng phi l nhn vt chnh nhng ng ho s c vai tr rt quan trng trong truyn: ngi k chuyn nhp vo ci nhn v nhng ngh ca ng ho s trn thut, quan st v miu t t cnh thin nhin n nhn vt chnh ca truyn. Qua nhn vt ny, tc gi mun gi gm nhng suy ngh v con ngi, v cuc sng, v ngh thut. - ng ho s l ngi ngh s c tm hn nhy cm. Ngay t nhng li gii thiu ca bc li xe v anh thanh nin, ng ho s xc ng mnh khi nhn thy ngi con trai tm vc b nh, nt mt rng r t trn sn ni trc mt chy li ch xe . Sau ng li ngc nhin khi thy anh thanh nin ang hi hoa, cm ng v b cun ht trc s ci m chn thnh ca anh. Ri ng li cm gic mnh bi ri khi nghe anh thanh nin k v cng vic. Bng s tng tri ngh nghip v nim khao kht ca ngi ngh s sng to i tm i tng ca ngh thut, ng bit mnh ang xc ng v bi ri v bt gp mt iu tht ra ng vn ao c c bit, mt nt thi d khng nh mt tm hn, khi gi mt sng tc, mt nt mi d l gi tr mt chuyn i di. Anh thanh nin l mt con ngi nh th v c th l nhn vt tng lai trong mt tc phm ca ng. - Cm hng c khi gi thi thc ngi ho s sng tc. Anh thanh nin mun dnh 20 pht nghe chuyn di xui. ng ho s ha mi ngy na tr li, cn by gi ng mun dnh trn vn 20 pht ngn ngi hiu tht k v ngi thanh nin, v i tng m ng ang nh th hin trong bc tranh ca mnh. ng mun lm mt bc phc ho chn dung v anh thanh nin nhng lm th no cho ngi xem hiu c anh ta, m khng phi hiu nh mtngi sao xa? V lm th no t c chnh tm lng ca nh ho s vo gia bc tranh ? Chao i, bt gp mt con ngi nh anh ta l mt c hi hn hu cho sng tc, nhng hon thnh sng tc cn l mt chng ng di. ng chp nhn nhng th thch ca qu trnh sng tc, bt cm hng ca mnh hin ln trang giy: cng may m bng my nt, ho s ghi xong, ln u gng mt ca ngi thanh nin, ngi con trai y ng yu tht nhng lm cho ng nhc qu. Vi nhng iu lm cho ngi ta suy ngh v anh. V v nhng iu anh suy ngh. Nhng xc cm v suy t ca ng ho s v anh thanh nin v v nhng vn ca ngh thut, ca i sng c gi ln t cu chuyn ca anh thanh nin lm cho chn dung nhn vt chnh thm sng pv to nn chiu su t tng. Cu 4: Nhn vt c gi trong Lng l Sa Pa: y l c gi dm ri H Ni, b li sau lng mi tnh u nht nho ln cng tc min cao Ty Bc. Cuc gp g bt ng vi anh thanh nin, nhng iu anh ni, cu chuyn anh k v nhng ngi khc khin c bng hong, c hiu thm cuc sng mt mnh dng cm tuyt p ca ngi thanh nin, v ci th gii nhng con ngi nh anh m anh k v v con ng c ang i ti? . Nh ci bng hong y, c mi nhn ra mi tnh ca mnh by lu nay nht nho bit bao, cuc sng ca mnh lu nay tm thng bit bao, th gii ca mnh lu nay nh b

141

bit bao! Khonh khc bng hong y chnh l s bng dy ca nhng tnh cm ln lao, cao p khi ngi ta bt gp c nhng nh sng p to ra t cuc sng, t tm hn ngi khc. Cng vi s bng hong y l mt n tng hm n kh t dt ln trong lng c gi. Khng phi ch v b hoa rt to s i theo c trong chuyn i th nht ra i. M v mt b hoa no khc na, b hoa ca nhng ho hc v m mng ngu nhin anh dnh cho thm c. Cuc gp g khi ln trong tm t c gi tr nhng tnh cm v suy ngh mi m, cao p v con ngi, v cuc sng. Qua tm t ca c gi, ta nhn ra v p v sc nh hng ca nhn vt anh thanh nin. Cu 9: Vit mt on vn din dch khong 12 cu: Nhng trang vn ca Nguyn Thnh Long khc ho thin nhin Sa Pa tht rc r, nn th, giu cm xc. (on vn c s dng mt cu thm thn. Gch 1 gch ch r). C mt Sa Pa ca nhng rng o, nhng n b lang c eo chung ang thung thng gm c, khung cnh ch c th thy rng ni. C mt Sa Pa ca nng, nng em li cho Sa Pa mt v p mi: rc r v bt ng. nh nng dng nh sng dn ln trong khung cnh thin nhin. Ci nng chi chang c Nguyn Thnh Long miu t t chy rng cy v ci nng vo cui bui tra li gay gt hn nh nng nh ph khp, m bc c con o . Cnh c quan st t trn cao tr xung. V gc y, thin nhin cng tr nn khong t, hng v hn. Rng cy nh mt b uc khng l, nh nng khin thin nhin Sa Pa lng l, trm mc m y sc sng. Nng bt u len ti t chy rng cy , dc cu vn, ta cm gic nh nng ang di chuyn, ang chy dn trn cc trin ni. C th ni cu vn miu t thin nhin lm thm cht tr tnh cho cu chuyn. Bn cnh Sa Pa ca nng cn c Sa Pa ca my: my cun trn tng cc, ri trn cc vn l t sng.... Dng nh con ngi ang i trong my. My cng hn nhin, tinh nghch chui vo gm xe. V vi th php nhn ho rt th v y, Sa Pa cn hin ln vi hnh nh cy thng v nhng ci cy t kinh - ch b nghch ngm nh ci u mu hoa c ln trn mu xanh ca rng . Cy t kinh nh hi ho, ni bt gia mu xanh ca rng ni. Khung cnh rt nn th v cu vn cng y cht th. Khung cnh mang v p bnh yn, m nh khng h bit n bom n, khi thuc ca chin tranh. Dng nh nhng thay i ca cuc sng khng chm c n ni y. Nhan ca truyn, thin nhin trong truyn cng rt m m, nhng lng l m khng phng lng, bnh yn m rt sng ng.

142

Chic lc ng
Nguyn Quang Sng A. kin thc c bn I. Tc gi: - Nguyn Quang Sng sinh nm 1932, qu huyn Ch Mi, tnh An Giang. - Trong khng chin chng Php, ng tham gia b i, hot ng chin trng Nam B. T sau 1954, tp kt ra min Bc, Nguyn Quang Sng bt u vit vn. Nhng nm chng M ng tr v Nam B tham gia khng chin v tip tc sng tc vn hc. - Tc phm ca Nguyn Quang Sng c nhiu th loi truyn ngn, tiu thuyt, kch bn phim v hu nh ch vit v cuc sng v con ngi Nam B trong 2 cuc khng chin cng nh sau ho bnh. II. Tc phm: 1. Hon cnh sng tc: truyn ngn Chic lc ng c vit nm 1966 khi tc gi hot ng chin trng Nam B v c a vo tp truyn cng tn. 2. Khi qut ni dung v ngh thut : * Ni dung: th hin tnh cha con cm ng v su nng trong hon cnh o le, khc nghit ca chin tranh. * Ngh thut: tnh hung bt ng, t nhin, hp l; thnh cng trong vic miu t tm l v xy dng tnh cch nhn vt, c bit l nhn vt tr em (b Thu). 3. Tm tt truyn: - ng Su xa nh i khng chin. Mi n khi con gi ln tm tui ng mi c dp v thm nh, thm con. B Thu con ng khng nhn ra cha v vt tho trn mt lm ng khng ging vi ngi cha trong bc nh m em bit. Em i x vi ba nh vi ngi xa l. Cho n lc em nhn ra cha, tnh cha con tri dy mnh lit trong em th cng l lc ng Su phi ra i. - khu cn c, ngi cha y dn ht tnh cm yu thng v ni nh mong con vo mt vic lm mt chic lc bng ng voi tng c con gi b bng. Trong mt trn cn, ng hy sinh. Trc lc nhm mt, ng cn kp trao cy lc ng nh ngi bn gi v cho con gi ca mnh. B. Phn tch tc phm 1. Tnh hung truyn : Truyn ngn th hin tnh cha con su sc ca hai cha con ng Su trong hai tnh hung: - Tnh hung th nht: hai cha con gp nhau sau tm nm xa cch, nhng tht tr tru l b Thu khng nhn cha, n lc em nhn ra v biu l tnh cm thm thit th ng Su li phi ra i. y l tnh hung c bn ca truyn. - Tnh hung th hai: khu cn c, ng Su dn tt c tnh yu thng v mong nh a con vo vic lm cy lc ng tng con, nhng ng Su hy sinh khi cha kp trao mn qu y cho con gi. => Nu tnh hung th nht bc l tnh cm mnh lit ca b Thu vi cha th tnh hung th hai li biu l tnh cm su sc ca ngi cha vi a con.

143

II. bi: Cm nhn ca em v tnh cm cha con su nng th hin qua truyn ngn Chic lc ng ca Nguyn Quang Sng. Phn m bi: - Dn dt vn : Hon cnh chin tranh hoc ti v tnh cha con. - Ni dung : Tnh cm cha con gia ng Su v b Thu. 2. Phn thn bi: a. Tnh cm cha con su nng gia ng Su v b Thu: - Ch khng mi l nhng thnh cng ca Nguyn Quang Sng trong on trch ny chnh l cch khai thc v biu hin tnh cha con trong tnh hung tht c l: chin tranh xa cch: + 8 nm tri hai cha con b Thu khng c gp nhau. + Ch nhn ra nhau qua tm hnh. - Tnh cm cha con su nng: khi phn tch ch qua nhng mc s vic. + Lc cn rng: * ng Su nh thng con v cng. * Khao kht c gp con, c sng trong tnh yu ca con. + 3 ngy ngh php nh: * ng khao kht tnh cm ca con bao nhiu -> con b hon ton lnh lng trc mi tnh cm v vp ca cha. * ng cng xch li vn >< n cng li xa. * ng cng chiu thng >< b cng ln trnh. * ng cng mong c nghe ting ba >< n cng c tnh ln trnh. -> Ngn la nng nn ca lng cha c b nhng i x xa lnh, ng ngnh, ca n chi t k c khi n b lm vo th b ni cm si sng sc k c nhng li ging gii ca m, n cng kin quyt khng chu ct ln ci ting m ba n mong i. iu lm ng Su thc s au lng, ng ch bit lc u cam chu bi tnh cm khng d g gng p? Nhng khi hiu ra th li thy rng: chnh thi ng ngnh, ngang bng li l biu hin tuyt vi ca tnh cm ph t. n gin v vt tho di trn m ngi ang xng l ba y li khng ging vi nh ba mnh -> Thc mc thm kn trong lng n. + B Thu c ngoi ging gii: * B Thu v l ra ngi c vt tho chnh l cha em. -> Tnh yu thng ca cha nhn ln gp bi. * N ct ting gi cha ng lc cha n phi ln ng. N chy li m hn cha n. Nhng git nc mt n hn ca n chy m a trn m, trn cm khin ng Su khng nn c xc ng. Nhng git nc mt him hoi ca ng, mt ngi cha, mt ngi lnh ln di trn m ng. + Li nhng ngy ng Su xa con: * ng thng nh con, n hn v mnh nh con. * Tnh yu thng con dn vo vic th hin li ha vi con, lm cho con mt chic lc ng. * T ng i tm ng voi ri t tay ng ngi ca tng ci rng lc, thn trng, kh cng nh mt ngi th bc g lng, t m khc ln mt dng ch: Yu nh tng Thu con ca ba. Thnh thong nhng lc rnh ri, ng ly cy lc ra ngm ngha ri mi ln tc cho thm bng, thm mt...

144

-> Lng yu con bin ngi chin s thnh mt ngh nhn ch sng to ra mt sn phm duy nht trong i. Cho nn cy lc ng kt tinh trong n tnh ph t: mc mc m m thm, su sa, n s m k diu. + Khi b thng nng, bit khng th sng c, ng dn tt c tn lc ca mnh lm mt vic: a tay vo ti mc cy lc a li cho ng Ba nh trao li li trng tri cui cng, tuy khng thnh li nhng ni r rng, thing ling hn c mt li di chc. Bi l u thc, l c nguyn cui cng i vi ngi bn thn. -> Chic lc ng -biu tng cao qu ca tnh cha con gia ng Su v b Thu. 3. V ngh thut: - Ct truyn cht ch, cch la chn tnh hung bt ng m t nhin, hp l. - La chn ngi k, cnh k v ngn ng li thoi cho nhn vt... -> Gp phn khng ch lm cho cu chuyn m bo tnh khch quan, chn thc, tin cy m cn hon ton ch ng iu khin nhp k v dn dt ni dung cu chuyn theo dng cm xc ca mnh. III. Suy ngh ca em v nhn vt ng Su: 1. M bi: - Gii thiu tc gi, tc phm. - Suy ngh ca em v nhn vt ng Su : mt ngi chin s, mt ngi cha nht mc thng yu con. 2. Thn bi : a) Lc cn rng: - ng nh thng con v cng. - Khao kht c gp con, c sng trong tnh yu ca con. b) Khi gp con ( bn xung) - ng khng th ch xung cp bn nhn chn nhy tht ln b, x chic xung tt ra. Ri bc vi vng vi nhng bc di, ku to tn con, va bc, va khom ngi a tay n ch con. - Vt tho di trn m phi anh li ng ln, gin git. Ging ni lp bp, run run: ba y con, ba y con. -> Tm trng xc ng mnh m, sau 7-8 nm xa nh, tnh cm cha con b nn li trong lng, nn ng Su khng ghm ni. - Ngc li, b Thu git mnh, ng ngc, ht hong v vt b chy -> iu hon ton bt ng vi ng Su khin mt ng sm li v hai tay bung xung nh b gy. -> Th hin tm trng au kh tt cng, ng sung sng, no nc, nn nng mun c m con vo lng, nhng a con li xa lnh, hong s khin ngi cha b ht hng, ng au n khng hiu nguyn nhn v sao, ng va tht vng, va bt lc. c) Trong 3 ngy ngh php: - ng chng i u xa, ch tm cch gn gi c nghe mt ting gi ba ca con b. - Mi c gng ca ng t vic gi v khng nghe n vic dn n vo th b (cht nc cm) nhng khng c kt qu. - Trong ba n, do nn nng, bc tc, khng kp suy ngh, ng nh con b -> con b b sang nh ngoi.

145

- Tnh yu thng con ca ng Su khng c b Thu n nhn, p li, n kin quyt khng chu ct ln ci ting m ba n mong mi - iu lm ng Su thc s au lng, ng ch bit lc u cam chu, bi tnh cm khng d g gng p. d) Li nhng ngy ng Su xa con: - ng thng con, n hn v mnh nh con. - ng dn tnh thng yu y vo vic lm cho con mt chic lc ng - li ha vi con trc lc chia tay. + T ng i tm ngn voi ri t tay ng ng ca tng chic rng lc thn trng, kh cng nh l mt ngi th bc. + ng cn g lng t mn khc ln dng ch: Yu nh tng thu con ca ba. -> Chic lc ng g ri c phn no tm trng ca ngi cha, chic lc y l tnh cm, tm lng, l yu thng m ng gi gm thnh thong nhng lc rnh ri ng li ly cy lc ra ngm ngha ri mi ln tc cho thm bng, thm mt. - Trc khi hy sinh, ng Su mc cy lc ra trao vo tay ngi bn chin u. Ch khi nhn c li ha mang v trao tn tay cho chu, ngi cha mi nhm mt c -> C ch y cho ta hiu tnh cha con mnh lit v tha thit ca ng. * V ngh thut (xem li A) IV. Suy ngh ca em v nhn vt b Thu: 1. M bi: T lm (ND: B Thu mt a b bng bnh, o nhng li thng cha ht mc). 2. Thn bi a) L1: B Thu mt b bng bnh, cng u v gan l. - Khi gp ng Su bn xung, nghe ting gi tn mnh, Thu git mnh trn mt nhn. N ng ngc, l lng, mt n bng ti i, ri vt chy v ku tht ln: m, m. - 3 ngy ngh php: + Thu xa lnh ng Su trong lc ng tm cch v v, gn gi. Thu nht quyt khng chu gi ting ba. + m do nh, Thu bc phi gi ng Su v n cm, gi cht nc cm nhng li ni trng. + Bc Ba ni mu nhng Thu vn khng gi. + B dn vo th b, n nhn nh mun khc nhng t ly r cht nc ch khng chu gi ba. + Thu ht tung ci trng c ra mm, cm vng tung to b n, khng khc, chy sang nh b ngoi, c khua cho dy xung ku tht to. -> B Thu tht l bng bnh, cng u v gan l. n bc Ba cng phi ngh con b o tht, cn ng Su th khng nn c: Sao my cng u qu vy?. -> Chnh thi ng ngnh, ngang bng li l biu hin tuyt vi ca tnh cha con. L do n khng nhn ba tht n gin, tr con, bt ng m hp l. b) L2: B Thu Mt c b c tnh yu thng cha tha thit. - Trc lc ng Su ln ng

146

+ Tnh cha con ca ng tr li vo thi khc ngn ngi nht, em li cho ngi c ni xc ng nghn ngo nht. + Trong ci ngy trc khi ng Su ln ng vo chin khu, con b cng ng vi b ngoi. Trong m y, b ging gii cho n nghe, phn tch cho n hiu. Con b bit c rng ng Su chnh l cha mnh. N cng hiu vt so gh s trn mt ng l vt thng ca ng trong chin u. Sau khi hiu c ngun gc lai lch vt so trn mt cha, con b ln ln sut mt m khng ng c. C l n hi hn lm v tng i x khng tt vi ng. Lc ny, khng ch yu cha, n cn rt thng ba na. + Ngi c chng kin mt cuc chia tay cm ng sng hm sau, trc khi cha n ln ng Thu cng c mt trong bui a tin cha nhng li mang tm trng hon ton khc trc: N khng bng bnh hay nhn my cau c na, v mt n sm li bun ru. Khi i din vi ng Su, i mt mnh mng ca con b bng xn xao. Ngi c cm nhn c ng sau i mt mnh mng, xn xao y ang xo ng bit bao tnh cm. + Ting gi ba v o t su thm trong tm hn b bng ca n. S khao kht tnh cha con lu nay b km nn bng bt ln. Bt u l ting tht Ba...a...a ba, ting gi thn thng, ting gi ng Su ch i sut 9 nm rng, cui cng ng cng c nghe. + Th ri n va ku va chy x ti... dang hai tay m cht ly c ba n . N hn khp ngi ng Su, hn c vt so di trn m ng, ci vt so trc kia n gh s v cm thy xu x v cng. n by gi, hiu c v sao cha c vt so, Thu thng cha n lm. Hnh ng ca em nh mun xoa du ni au gy ra cho cha. Sau khi nghe ng Su ni: Ba i ri ba v vi con, b Thu tht ln: Khng!, hai tay m cht ly c cha, 2 chn cu cht ngi nga. Em khc v thng cha, v n hn khng phi vi cha, v khng bit n bao gi mi c gp li cha. Lc ny tt c hnh ng ca Thu u gp gp dn dp, tri hn lc du. + Trong tm hn c b, tnh yu vi cha c s thay i. Ngoi tnh yu cn c tnh thng ri cao hn c l nim t ho v b bn, nim kiu hnh v cng v ngi cha chin s, ngi cha hy sinh tui thanh xun, cng hin c cuc i cho cuc khng chin v i ca dn tc. Gi y ngi cha y li tip tc i theo con ng vinh quang m c dn tc ta ang i. 3. Kt bi: Tc gi qu rt am hiu tm l tr em nn din t sinh ng tnh cm ca b Thu trong cuc chia tay cha con y cm ng. ng cn rt yu thng tr th. V. Nt c sc trong ngh thut k chuyn: 1. Truyn ngn Chic lc ng l biu tng cho c im trn thut truyn ngn ca Nguyn Quang Sng. iu to nn sc hp dn ca cu chuyn l tc gi xy dng c mt tnh hung ht sc cht ch, hp dn xoay quanh nhng tnh hung bt ng nhng t nhin v hp l. Ngh thut k chuyn ca Nguyn Quang Sng thoi mi, t nhin vi ging iu thn mt, dn d. 2. Tc gi la chn nhn vt k chuyn thch hp. ng thi tc gi thnh cng trong ngh thut miu t tm l nhn vt, c bit l tm l ca nhn vt tr em rt tinh t. iu th hin s nhy cm, tm lng yu thng trn trng ca nh vn i vi con ngi v tnh ngi.

147

3. Ngi k: Tc gi k chuyn t nhn vt ti (bc Ba) ngi bn thn chin u ca ng Su, mt ngi chng kin ton b cu chuyn. Vic s dng ngi k ny to c ging iu k chuyn th th tm tnh, gi cm gic chn thc, gn gi vi ngi c. Khi cn c th by t trc tip cm xc, thi i vi s kin v nhn vt. Cu chuyn tr nn ng tin cy. Ngi k hon ton iu khin nhp k.

* Mt s cu hi xoay quanh tc phm.

Cu 1: Sau khi c xong truyn ngn chic lc ng ca Nguyn Quang Sng, em c nhng cm xc v suy ngh g v nhn vt b Thu v tnh cm cha con trong chin tranh ? Gi : a. B Thu l mt a tr hn nhin chn tht trong tnh cm, mnh lit trong tnh yu thng cha (Tuy c phn ng ngnh, bng bnh). - S ng ngnh ca b Thu th hin vic dt khot khng chu nhn ng Su l cha. p li s v vp ca ngi cha, b Thu li t ra ng vc, lng trnh. ng Su cng mun gn con th a con li cng t ra lnh nht, xa cch. + Nghe gi, con b git mnh, trn mt nhn ng ngc l lng... khi ng Su n gp lp i lp li: ba y con! Th n l qu, mt bng ti i, chp chp mt nhn ngi n ng ??? (vn im lng) nh mun hi, ri vt chy v ku tht ln: M! M! + Trong hai ngy m tip theo, mc k nhng li ni, c ch u ym, lm thn, v v tnh cm ca anh Su, b Thu mt thc th , lnh lng n mc bng bnh, ngang ngnh bt cn... ng cng chiu thng, n cng lng ra. ng cng khao kht c nghe ting ba t lng con, n cng c tnh c n. (D/C: lc cm si mt mnh n b, khng th t nhc ni cht nc, n s phi cu cu ngi ln gip , ngi c c ng rng n s phi chu thua, khng th chin tranh lnh c na n buc phi gi ba... Nhng khng. N vn khng chu ct ln ci ting m ba n tng mong mi. N vn hnh ng theo s bng bnh, bt cn t mnh lm ly cng vic nguy him v qu sc. Ngha l n khng chu nhng b...) + Khi b ng Su tc gin nh mt ci th n b v nh b ngoi, khi xung xung cn c khua dy ct xung ku rn rng tht to. - S ng ngnh ca b Thu hon ton khng ng trch m cn c phn ng yu. l phn ng tm l hon ton t nhin ca mt a tr c c tnh mnh m. Trong hon cnh xa cch v trc tr ca chin tranh, n cn qu b nh c th hiu c nhng tnh th khc nghit, o le ca i sng v ngi ln cng khng ai kp chun b cho n n nhn nhng kh nng bt thngm, nn n khng tin ng Su l ba ch v trn mt ng Su c thm vt so, khc vi hnh ba m n c bit. C b khng tin thm ch cn ng vc. C b khng d tin ngi khc c bn ca cha, c m xc nhn l cha nhng khng ai tho g c thc mc thm kn trong lng mnh th c b cha chu thng. Phn ng tm l ca em l hon ton t nhin, n cn chng t em c c tnh mnh m, tnh cm ca em su sc, chn tht, em ch yu ba khi tin chc ng l ba. Chnh ci thi quyt lit ngang ngnh li l biu hin tuyt vi ca tnh cm ngi con dnh cho cha ngi trong tm hnh chp chung vi m em, mt tnh yu chn thc, su sc v mnh lit.

148

- Trong bui sng cui cng, trc gi pht ng Su phi i xa th thi v hnh ng ca b Thu t ngt, thay i hon ton. N dnh cho ba mt tnh cm tht mnh lit. Ni nh mong vi ngi cha xa cch b dn nn by lu, nay bng ra tht mnh m v hi h, cung qut, c xen ln c s hi hn. Gi y ng i cha sp phi i xa, xe m, xa con v tip tc cuc i ngi lnh gian kh. Ln u tin, Thu ct ting gi Ba v ting ku nh ting x, khng cn l ting ku biu l s hi m l ting ni ca tnh yu thng rut tht. Ri n va ku va chy x ti, nhanh nh mt con sc, n chy tht ln v dang hai tay m cht ly c ba n, n hn ln ba n cng khp, hn c vt tho di trn m nh nhn li. Hai tay n sit cht ly c, chc n ngh hai tay khng th gi c ba n, n dang ci hai chn ri cu cht ly ba n, v i vai nh b ca n run run. Th ra trong m b v nh b ngoi, Thu c b gii thch v vt tho lm thay i khun mt ba n. S nghi ng by lu c gii to v Thu ny sinh mt trng thi nh l s n hn, hi tic: nghe b k n nm im, ln ln v thnh thong li th di nh ngi ln. Gi y c mi v l ra ngi cha ca c tht p v tht anh hng. C b khng ch yu cha, thng cha m cn t ho v cha. - Qua biu hin tm l v thi , tnh cm, hnh ng ca b Thu, ta thy l c b c tnh cm tht su sc, mnh m, nhng cng tht dt khot, rch ri. Thu cn c nt c tnh l s cng ci n mc tng nh ng ngnh, nhng Thu vn l mt a tr vi tt c nt hn nhin, ngy th ca con tr. Hnh nh b Thu v tnh yu cha su sc ca Thu gy xc ng mnh trong lng ngi c, li nhng n tng su sc. b. V tnh cm cha con trong chin tranh: - Tnh cm cha con trong chin tranh c nhng xa cch, trc tr nhng rt thing ling v su sc. - Ngi c thc s xc ng v tnh cm ca h nhng khng khi c nhng trn tr suy ngm. Cu 2: Phn tch tnh cm cha con su nng ng Su: ng Su l mt ngi cha hy sinh c cuc i gn gi tnh cha con bt dit. a. Sau tm nm xa nh i khng chin, khi b Thu ln tm tui ng Su mi c dp v php thm nh, gp mt a con gi u lng m ng v cng th ng nh. Khi ct ting gi con cng vi iu b va bc, va khom ngi a tay ch n con, c l ng rt vui v xc ng, hnh phc, tin rng a con s n vi mnh. Nhng b Thu t chi, chy v ku tht ln gi m. ng Su v cng bun b, tht vng, au n. - Trong hai ngy php ngn ngi, ng Su khng i u ch quanh qun nh vi con, chm sc con nhng b Thu khng nhn cha khin ng v cng bun, ... nhng ng sn lng tha th cho con. Tnh yu thng ca ngi cha dnh cho con tr nn bt lc khi ng Su nh con b mt ci vo mng v n ht ming trng c m ng gp ra khi bt cm lm cm vng tung to. - Cho n lc chia tay, ng nhn con tru mn ln bun ru i mt ca ngi cha giu tnh thng yu, lng, c phn tht vng, s con khng n nhn tnh cm ca mnh. Trc c ch ca b Thu, anh Su mt tay m con, mt tay rt khn lau nc mt ri hn ln mi tc con. l git nc mt sung sng, hnh phc ca mt ngi cha cm nhn c tnh rut tht t con mnh.

149

b. Tnh cm ca ng Su vi con c th hin tp trung v su sc phn sau ca truyn, khi ng Su trong rng, ti khu cn c. - Trc ht l ni nh thng xen ln s day dt, n hn m nh ng sut nhiu ngy v ng nh con khi nng gin. ng Su ng l mt ngi cha hin lnh, nhn hu, bit nng niu tnh cm cha con. Ri li dn ca a con: Ba v, ba mua cho con mt cy lc ng nghe ba! thc y ng ngh n vic lm mt chic lc ng dnh cho con. Chng t ng rt chiu con v lun gi li ha vi con. => l biu hin tnh cm trong sng v su nng ca ngi cha. - Kim c khc ng, anh vui sng nh a tr c qu, ri ht tm tr, cng sc vo vic lm cy lc, ca rng, chut bng, khc ch... t m, cn mn, cng phu. Lng yu con bin ngi chin s thnh mt ngh nhn ngh nhn ch sng to mt tc phm duy nht trong cuc i. Cho nn n khng ch l chic lc xinh xn v qu gi m l chic lc kt t tt c tnh ph t mc mc m m thm, su xa, n s m k diu lm sao! Chic lc ng ??? thing ling lm du ni n hn v nh ln nim hy vng khc khoi s c ngy anh Su c gp li con, trao tn tay n mn qu k nim ny. - Nhng tnh cm tht ng thng, anh khng kp ddwa cy lc ng n tn tay cho con, ngi cha y hy sinh trong mt trn cn. Trc khi vnh bit con, ng Su vn nh chic lc, chuyn n cho ngi bn nh mt c ch chuyn giao s sng, mt s u thc, l c nguyn cui cng ca ngi bn thn: c nguyn ca tnh ph t. iu ng nh ng Ba ni: ch c tnh cha con l khng th cht c. l iu trng tri khng li, n r rng v thing ling hn c mt li di chc. => ng Su qu l mt ngi cha chu nhiu thit thi nhng v cng lng v tn tu v tnh yu thng con. Mt ngi cha b Thu st i yu qu v t ho. Nhng ngi sao xa xi L Minh Khu A. Kin thc c bn I. Tc gi: - L Minh Khu, sinh nm 1949, qu Tnh Gia Thanh Ho - L thanh nin xung phong ln ng Trng Sn. - Thuc th h nh vn thi k chng M, bt u vit vn vo u nhng nm 70. * ti: + Trc 75: Vit v cuc sng, chin u ca TNXP, b i trn ng Trng Sn. + Su 75: Vit v nhng chuyn bin i sng XH v con ngi trn tinh thn i mi. - S trng: Vit v truyn ngn vi ngi bt miu t kinh t, c sc (c bit l nhn vt n). - Tc phm chnh: Cao im mu h (1978); on kt (1980); Bi kch nh (1993); Mt mnh qua ng (tp truyn 2006). II. Tc phm 1. Hon cnh sng tc: Truyn Nhng ngi sao xa xi l mt trong nhng tc phm u tay ca nh vn L Minh Khu, vit nm 1971, lc cuc khng chin chng M ca dn tc ang din ra c lit. 2. Khi qut gi tr ni dung v ngh thut:

150

* Ni dung: Truyn Nhng ngi sao xa xi ca L Minh Khu lm ni bt tm hn trong sng, m mng, tinh thn dng cm, cuc sng chin u y gian kh, hy sinh nhng rt hn nhin, lc quan ca nhng c gi thanh nin xung phong trn tuyn ng Trng Sn. chnh l hnh nh p, tiu biu v th h tr Vit Nam trong thi k khng chin chng M. * Ngh thut: Truyn s dng vai k l nhn vt chnh, c cch k chuyn t nhin, ngn ng sinh ng, tr trung v c bit thnh cng v ngh thut miu t tm l nhn vt. 3. Tm tt: - Nhng ngi sao xa xi l cu chuyn k v ba n thanh nin xung phong: Phng nh, Nho, Thao - t trng, lm nhim v trinh st mt ng mt vng trng im trn tuyn ng Trng Sn. Nhim v ca h l quan st ch nm bom, o khi lng t phi san lp do bom ch gy ra, nh du v tr cc qu bom cha n v ph bom. - Cng vic ca h ht sc nguy him. c bit, h phi bnh tnh i mt vi thn cht trong mi ln ph bom - cng vic din ra t ba n nm ln mi ngy. - H trong mt ci hang di chn cao im. Cuc sng ca ba c gi d l khc nghit v nguy him nhng vn c nhng nim vui hn nhin ca tui tr, nhng giy pht thanh thn th mng v c bit h gn b, yu thng nhau trong tnh ng i d mi ngi c tnh. - Phng nh - nhn vt k chuyn v cng l nhn v t chnh l mt c gi giu cm xc, hay m mng, hn nhin v lun nh v nhng k nim vi gia nh v thnh ph ca mnh. Trong mt ln ph bom, Nho b thng, Phng nh v ch Thao ht lng lo lng chm sc. Mt cn ma bt cht n trn im cao khin cc c ht sc vui thch. 5. Ngi k: Truyn k v ngi th nht, ngi k l Phng nh, nhn vt chnh trong tc phm. Tc dng: Thun li trong vic biu hin th gii tm hn cm xc; suy ngh ca nhn vt, ng thi ph hp vi ni dung tc phm tng tnh chn thc cho cu chuyn. B. Phn tch tc phm I. Nhng nt chung v nhng nt ring ca ba c gi thanh nin xung phong: * H u thuc th h nhng c gi TNXP thi k khng chin chng M m tui i cn rt tr, thm nhun l tng nn tm xa gia nh, xa mi trng, tnh nguyn vo ci ni m s mt cn ch din ra trong nhy mt. H lm thnh t trinh st mt ng gm: Phng nh, Nho, ch Thao ngi ln tui hn c v l t trng. 1. Hon cnh sng chin u: - H sng trn mt cao im gia mt vng trng im trn tuyn ng Trng Sn, ni tp trung mt bom n, s nguy him v c lit. - Cng vic c bit nguy him (phi chy trn cao c ban ngy, phi mnh gia vng trng im bn ph ca my bay ch; sau mi trn bom, phi o khi lng t , nh du nhng qu bom cha n, ph bom).

151

-> y l cng vic hng ngy ca 3 c gi mt cng vic v cng mo him, lun cng thng thn kinh, i hi s dng cm bnh tnh... C u nh th ny khng: t bc khi, khng kh bng hong, my bay ang m xa dn. Thn kinh cng nh cho, tim p bt chp c nhp iu, chn chy m vn bit rng khp chung quanh c nhiu qu bom cha n. C th n by gi, c th chc na. Nhng nht nh s n... Ri khi xong vic quay li nhn cnh on ng mt ln na, th pho, chy v hang. 2. Nhng nt chung: Tuy ba c gi mi ngi mt c tnh, hon cnh ring khc nhau nhng h u c phm cht chung ca ngi chin s thanh nin xung phong chin trng. * Phm cht: - C tinh thn trch nhim cao vi nhim v : ( y y bom M, ci cht c th n bt c khi no nhng thng mch giao thng lun thng sut nn cc c lun vn sn sng cho vic ra trn a; C nhng lc h ngh n ci cht khi nguy him k bn, nhng iu y ch thong qua rt m nht nhng ch cho ngh lm th no nhng qu bom kia phi n -> t nhim v ln trn c tnh mng). - Dng cm, gan d: (Sn sng nhn vic ph bom m khng cn s tr gip ca n v, dm i mt vi thn cht m khng h run s). Sau mi t bom nh h li lao ln mt ng lm nhim v. Khng bit bao nhiu ln h b bom vi. Trong 3 ngi th 2 ngi tng b thong l Nho v Phng nh. H ni v ci cht nh nhng. ri sau mi trn bom vt qua ci cht h li ht say sa nhng bi ht ti vui. - H c tnh ng i gn b, thn thit, hiu c tnh tnh, s thch ca nhau, quan tm chm sc nhau rt chu o (Phng nh bn chn, lo lng khi ch Thao v Nho i trinh st bom trn cao im; khi Nho b thng, Phng nh v ch Thao lo lng, bng b chm sc Nho cn thn vi mt nim xt xa nh ch em rut tht. + Tm hn: Cm thy c nh mt cc chin s ang di theo mnh, ti khng s na. Ti s khng i khom khi c th c ng hong m bc ti -> bnh tnh, t tin thc hin tng thao tc ph bom, chy ua vi thi gian vt qua ci cht. Chi tit miu t ny thng nht vi tnh cch ca nhn vt lun mang trong mnh lng kiu hnh ca mt c gi H Ni. + L Minh khu miu t chn tht c th n tng chi tit khi to nn sc gi t trong tng cu, tng ch v cm gic cng thng, sc nhn rn ngi khi k cn ci cht Thnh thong li xng chm vo qu bom. Mt ting ng sc n gai ngi ca vo da tht ti. Ti rng mnh v thy ti sao mnh lm qu chm. Nhanh ln mt t! V qu bom ang nng. Mt du hiu chng lnh . Tip l cm gic cng thng ch i ting n ca qu bom. - S khc lit ca chin tranh ti luyn tm hn vn nhy cm yu ui thnh bn lnh kin cng ca ngi anh hng cch mng. - Qua dng suy t ca Phng nh, ngi c khng ch thy s to sng ca phm cht anh hng m cn hnh dung c th gii ni tm phong ph c. - Phng nh (cng nh Nho v Thao) l hnh nh tiu biu cho th h tr Vit Nam thi chng M cu nc.

152

III. Ngh thut c sc - V phng thc trn thut: + Truyn c k bng ngi th nht, im nhn bn trong t nhn vt Phng nh cng l nhn vt chnh. iu ny to iu kin thun li tc gi tp trung miu t th gii tm hn ca nhn vt hin ln phong ph, m nt. + Ngi k ny cng to ra mt im nhn ph hp miu t hin thc ca cuc chin u mt trng im trn tuyn ng Trng Sn, lm cho cu chuyn chn thc hn. - Ngn ng v ging iu: + Ngn ng trn thut ph hp vi nhn vt k chuyn mt c gi thanh nin xung phong tr trung ngi H Ni to cho tc phm c ging iu v ngn ng t nhin, gn vi khu ng, tr trung v c cht n tnh. + Li k rt linh hot. C khi dng nhng cu vn ngn, cu tnh lc, cu c bit, nhp nhanh to s nhp nhng ph hp vi khng kh cng thng, khn trng ni chin trng. Nhng on hi tng nhp k chm ri, gi nhng k nim ca tui nin thiu hn nhin, v t v khng kh thanh bnh trc chin tranh. - Mt nt c sc ni bt l ngh thut miu t tm l nhn vt rt chn thc, sinh ng li va a dng, tinh t. IV. Qua ba nhn vt trong truyn, em cm nhn nh th no v tui tr Vit Nam trong thi k khng chin chng M? - Cm phc trc lng yu nc, s gan d, dng cm, dm i mt vi kh khn ca h. - Yu mn bi h lc quan, yu i ngay trong hon cnh khi la n bom. - T ho v tui tr Vit Nam trong khng chin chng M. Bit n nhng con ngi em c tui thanh xun v tnh mng ca mnh i ly c lp t do cho T quc. S hy sinh ca h gp phn to ln vo s nghip gii phng dn tc, thng nht t nc. - Lin h vi bn thn, bc l thc k tha v pht huy truyn thng cch mng ca th h i trc.

* Mt s cu hi xoay quanh ni dung bi th

Tm tt ni dung ct truyn v nu ngha ca truyn? a. Tm tt: Ba n thanh nin xung phong lm thnh mt t trinh st mt ng ti mt a im trn tuyn ng Trng Sn. H gm c: hai c gi rt tr l nh v Nho, cn t trng l ch Thao ln tui hn mt cht. Nhim v ca h l quan st ch nm bom, o khi lng t phi san lp do bom ch gy ra, nh du v tr cc tri bom ca n v ph bom. Cng vic ca h ht sc nguy him v lun phi i mt vi thn cht trong mi ln ph bom v phi lm vic gia ban ngy di bom n ca qun th trn mt tuyn ng c lit. Tuy vy, h vn lc quan yu i, vn c nhng nim vui hn nhin ca tui tr, nhng giy pht thanh thn, m mng v c bit h rt gn b, yu thng nhau trong tnh ng i, d mi ngi mt c tnh. Ci hang di chn cao im l ngi nh ca h lu gia bit bao k nim p ca ba c gi m ng trong nhng thng ngy gian kh m anh hng ca cuc khng chin chng M. b. ngha ca truyn

153

- Lm ni bt tm hn trong sng, m mng, tinh thn dng cm, cuc sng chin u v cng gian kh, hy sinh nhng rt hn nhin, lc quan ca nhng c gi thanh nin xung phong trn tuyn ng Trng Sn. chnh l hnh nh p, tiu biu v th h tr Vit Nam trong thi k khng chin chng M. Cu 2: Truyn c trn thut t nhn vt no? Vic chn vai k nh vy c tc dng g trong vic th hin ni dung truyn? - Truyn c trn thut t ngi th nht v nhng ngi k chuyn cng l nhn vt chnh. S la chn ngi k nh vy ph hp vi ni dung tc phm v to thun li tc phm miu t, biu hin th gii tm hn, nhng cm xc v suy ngh ca nhn vt. cho nhn vt l ngi trong cuc k li th cu chuyn s tht hn, c th v sinh ng hn, to cho ngi c cm gic tin vo cu chuyn hn. V y, truyn vit v chin tranh, tt nhin phi c bom n, chin u, hy sinh, nhng trong truyn ny, hin ln kh r l th gii ni tm ca cc c gi thanh nin xung phong vi v p tm hn ca mt th h thi khng chin chng M. cng l do cch la chn v k ca tc gi - nht l vai k y li l mt c gi tr H Ni c c tnh nhiu mng m vi nhng k nim p ca thi thiu n. Cu 3: Tm hiu nhng nt chung v nhng nt ring ca ba nhn vt c gi thanh nin xung phong trong truyn. a. Nt chung: - H u thuc th h nhng c gi thanh nin xung phong thi k khng chin chng M m tui i cn rt tr (nh Phng nh vn l mt c hc sinh thnh ph), c l tng, tm xa gia nh, xa mi trng, t nguyn vo chin trng tham gia mt cch v t, hn nhin. Vic h ly hang lm nh, coi cao im y bom n l chin trng hng ngy i mt vi ci cht trong gang tc ni ln tt c. Nt chung ny khng ch c y m cn c ni n nhiu tc phm khc nh Gi em, c thanh nin xung phong ca Phm Tin Dut, khong tri h hom ca Lm Th M D v truyn ngn Mnh trng cui rng ca Nguyn Minh Chu... To thnh biu tng gng mt p v ng yu cu nhng c gi m ng thi khng chin chng M. - H u c nhng phm cht chung ca nhng chin s thanh nin xung phong chin trng: tinh thn trch nhim cao i vi nhim v, lng dng cm khng s hy sinh, tnh ng i gn b. C lnh l ln ng, bt k trong tnh hung no, nguy him khng t nn d phi i mt vi my bay v bom n qun th, v ln ng l hon thnh nhim v (/c SGK). Khi ng i gp tai nn th khn trng cu cha v tn tnh chm sc (cu chuyn Nho b thng khi ph bom). Cuc sng v chin u chin trng tht gian kh, nguy him v lun cng thng nhng h vn bnh tnh, ch ng, lun lc quan yu i, trong hang vn vang ln ting ht ca ba c gi. - Cng l ba c gi tr vi cuc sng ni tm phong ph ng yu: d cm xc, nhiu m c, hay m mng, d vui, d bun. H thch lm p cho cuc sng ca mnh, ngay c trong hon cnh chin trng c lit, Nho thch thu tha, ch Thao chm chp bi ht, nh thch ngm mnh trong gng, ngi b gi m mng v ht... C ba u cha c ngi yu, u sng hn nhin ti tr (chi tit trn ma bt cht n v nim vui tr trung ca ba c gi khi c thng thc nhng vin nh.

154

b. Nt ring - Nho l mt c gi tr, xinh xn, trng n nh, mt m nh mt que kem trng, c ci c trn v nhng cc o nh nhn rt d thng khin Phng nh mun b n ln tay. Nho li rt hn nhin ci hn nhin tr th: va tm di sui ln, c qun o t, Nho ngi, di n ko; khi b thng nm trong hang vn nhm dy, xo tay xin my vin ma, nhng khi my bay gic n th chin u rt dng cm, hnh ng tht nhanh gn: Nho cun trn ci gi, ct nhanh vo ti , Nho quay lng li chng ti, chp ci m st ln u ... V trong mt ln ph bom, c b sp hm, t ph kn ln ngi. - Phng nh cng tr trung nh Nho l mt c hc sinh thnh ph, nhy cm v hn nhin, thch m mng v hay sng vi nhng k nim ca tui thiu n v t v gia nh v v thnh ph tro ln v xoy mnh nh sng trong tm tr c gi. C th ni y l nhng nt ring ca cc c gi tr H Ni vo chin trng tham gia nh gic, tuy gian kh nhng vn gi c ci phong cch ring ca ngi H Ni, rt tr tnh v ng yu. - Cn Thao, t trng, t nhiu c tng tri hn, m c v d tnh v tng lai c v thit thc hn, nhng cng khng thiu nhng kht khao v rung ng ca tui tr. o lt ca ch ci no cng thu ch mu . Ch li hay ta i lng my ca mnh, ta nh nh ci tm. Nhng trong cng vic, ai cng gm ch v tnh cng quyt, to bo. c bit l s bnh tnh n pht bc: my bay n nhng ch vn mc bnh quy trong ti, thong th nhai. C ai ng con ngi nh th li s mu v vt: thy mu, thy vt l ch nhm mt li, mt ti mt . V khng ai c th qun c ch ht: nhc sai bt, ging th chua, ch khng ht tri chy c bi no. Nhng ch li c ba quyn s dy chp bi ht v ri l ch ngi chp bi ht. => Nhng nt ring lm cho cc nhn vt sng hn v cng ng yu hn. Cu 4: Vit on vn nu cm nhn v nhn vt Phng nh (khong 12 -> 15 cu). Gi : Trin khai cc sau: Phng nh l hnh nh tiu biu ca nhng ngi con gi H Ni vo chin trng nh gic. - C rt tr, c thi hc sinh hn nhin v t bn ngi m trong nhng ngy thanh bnh ca thnh ph. - Ngay gia chin trng c lit, Phng nh vn khng mt i s hn nhin, trong sng: c hin ln rt i thng, rt thc vi nhng nt p tm hn: nhy cm, hay m mng v thch ht (cm xc ca nh trc cn ma ). - L c gi kn o trong tnh cm v t trng v bn thn mnh (hay ngm nhn mnh qua gng, bit mnh p v c cc anh b i nhng khng t ra sn sc, vn v... nt kiu k ca nhng c gi H Thnh). - Tnh cm ng i su sc: yu mn hai c bn cng t, yu mn v cm phc tt c nhng chin s m c gp trn tuyn ng Trng Sn. (chm sc Nho khi Nho b thng...). - Ngi ln nhng phm cht ng qu: c trch nhim vi cng vic, dng cm, bnh tnh, t tin...(th hin tm trng suy ngh ca nhn vt trong mt ln ph

155

bom). Tc gi am hiu v miu t sinh ng nt tm l ca nhng n thanh nin xung phong. => Nhn vt Phng nh li trong lng ngi c ni nim ng cm, yu mn v s knh phc v phm cht tt p ca th h tr Vit Nam trong cuc khng chin chng M. Cu 5: Vit mt on vn quy np (12 cu): Nhng ngi sao xa xi khc ho v p tm hn ca thanh nin H Ni qua hnh nh Phng nh dng cm gan d m cng tht trong tro, mng m. Gi : - on vn giu cht th (tm trng trc trn ma ) => cm xc bng khung xao xuyn, nim vui ni bun cht n, cht i. - Nim tin y c lp lnh mi nh nh sng ca nhng ngi sao xa xi m khng g, khng mt th lc tn bo, khc nghit no c th dp tt c. - Trong cm xc bng khung, xao ng, thong qua ca Phng nh, hnh nh ngi nh, ngi m, nhng g thn thuc gn gi n hnh nh lung linh ca nhng ngi sao m tc gi hn mt ln nhc n, nh sng ca n in ng l thc m nh l o. Tt c hin ln trong nh sng lung linh ca k c mng m, rt thiu n, rt dung d ca ngi H Ni.

156

Bn qu
Nguyn Minh Chu A. Kin thc c bn I. Tc gi: - Nguyn Minh Chu (1930-1989) Qu Ngh An. ng l cy bt xut sc ca vn hc hin i Vit Nam. - Sau 1975 ng c nhiu tm ti, i mi v t tng ngh thut. - ng c tng gii thng H Ch Minh v vn hc ngh thut. II. Tc phm: 1. Hon cnh sng tc: Truyn ngn Bn qu c in trong tp truyn cng tn ca Nguyn Minh Chu xut bn 1985. 2. Khi qut ni dung v ngh thut: * Ni dung: Truyn ngn Bn Qu ca Nguyn Minh Chu cha ng suy ngm, tri nghim su sc ca nh vn v con ngi v cuc i, thc tnh mi

157

ngi s trn trng nhng v p v gi tr bnh d, gn gi ca gia nh, ca qu hng. * Ngh thut: ni bt s miu t tm l tinh t, nhiu hnh nh giu tnh biu tng, cch xy dng tnh hung, trn thut theo dng tm trng ca nhn vt. 3. Tm tt truyn: - Nhn vt chnh ca truyn, anh Nh tng i nhiu ni trn tri t nhng cui i li b ct cht vo ging v mt cn bnh him ngho. Nh khng th t mnh dch chuyn ly mi phn trn chic ging hp k bn ca s. - Cng thi im y, Nh nhn qua ca s pht hin thy v p l lng ca bi bi bn kia sng, ni bn qu quen thuc, ngay pha trc ca s nh anh. V l nm lit ging, nhn c s chm sc, anh mi cm nhn c ht ni vt v, s tn to v c hy sinh ca v. - V trong anh bng bng ln khao kht c t chn ln vng t y, ni gn gi nhng tr nn xa vi vi anh bi anh bit rng cn bnh him ngho s khng bao gi gip anh thc hin c iu y. - Anh sai thng Tun con trai thay anh sang bn kia sng chi loanh quanh mt lc. Chng trai vng li nhng li ham vui nn mun chuyn . V anh chim nghim c mt quy lut, ngha ca cuc i mt cch su sc l con ngi ta trn ng i tht kh trnh c nhng ci vng vo hoc chng chnh... - Phn cui truyn k v vic Nh c sc u mnh, nhoi ngi, gi cnh tay ra ngoi ca s khot khot nh ra hiu khn thit cho mt ngi no . B. Phn tch tc phm I. Tnh hung truyn Cng nh nhiu truyn ngn khc ca Nguyn Minh Chu, truyn Bn qu xy dng trn mt tnh hung nghch l. Nhn vt chnh ca truyn l Nh ri vo mt hon cnh c bit, b lit ton thn, khng th t mnh di chuyn c. C mt i Nh tng i khp mi ni nhng ri cui i anh ch mun nhch ti bn ca s m kh khn nh phi i ht mt vng tri t. Tnh hung tr tru y li dn n mt tnh hung tip theo, cng y nghch l. Khi pht hin thy v p l lng ca bi bi bn kia sng ngay pha trc ca s nh anh th anh cng nhn ra mt cch cay ng l s khng bao gi c th c t chn ln mnh t y, d n rt gn anh. Nh nh cu con trai thc hin gip mnh ci iu kht khao y, nhng ri cu ta li khng sao hiu ni ci kht vng k cc m ln lao ca b. N s vo mt m choi ph c th bn h ph v c th l chuyn ngang duy nht trong ngy. Ci l ca hai b con khng mt cht ng cm th cng l mt iu nghch l vy. Ngay c ng i v mt i tn to, giu tnh yu nhng phi i n lc sp gi bit ci i Nh mi cm nhn thm tha c li cng l nghch l v tr tru... ngha: t nhn vt Nh vo mt chui nhng nghch l nh trn, phi chng tc gi mun lu ngi c mt nhn thc v cuc i : trong cuc i ngi ta tht kh trnh khi nhng iu vng vo, chng chnh, thng hng n nhng iu cao xa m v tnh khng bit n nhng v p gn gi ngay bn cnh mnh. II. Cm xc v suy ngh ca Nh v v p ca thin nhin ni qu.

158

- Gii thiu v hon cnh ca Nh. + Vo bui sng u thu, qua khung ca s Nh nhn ra v p ca bc tranh thin nhin ni qu hng. + Nhng bng hoa bng lng cui ma m sc hn. + Con sng Hng mu nht... + Vm tri thu nh cao xanh hn. + c bit l v p tr ph, trn y sc sng ca bi bi mu vng thau pha ln mu xanh non. - Mi cnh vt thin nhin u mang mt nt p ring rt i quen thuc, bnh d. V p y cn thm m cm xc ca con ngi tng i khp y m tn cui i mi ng ngng nhn ra. - Nh xc ng trc v p bnh d, thn thng ca qu hng, x s. III. Cm xc v suy ngh ca Nh v ngi v - Nhng ngy cui i nm trn ging bnh Nh mi cm nhn c v p ca Lin v anh. - Lin phi chu bao ni vt v, lo toan. Anh xt xa khi ln u tin nhn thy Lin mc tm o v -> V p bnh d, mc mc. - Lin tn to, hy sinh thm lng sut i... thinh. - Cho d tr thnh ngi n b th thnh nhng Lin vn nguyn v p tm hn trong sng Cng nh... nguyn vn. - V cng tn cui i anh mi thm tha tnh cm gia nh bi anh nhn ra gia nh l mi m hnh phc, l ni nng t vng chc. IV. Cm xc v suy ngh v kht vng bnh d cui i. - Khi nhn ra v p ca bi bi bn sng cng l lc Nh bng ln mt nim khao kht chy bng: c t chn ln bi bi . - Kht vng y tht bnh d nhng t trong hon cnh ca Nh lc by gi n li tr thnh v vng. iu th hin s thc tnh, xt xa ca Nh. - T vic nh a con trai khng thnh, cng vi qung i tui tr ca mnh, Nh nghim ra mt quy lut c tnh cht ph bin ca i ngi Con ngi ta... vng vo. - Bi th hnh ng Nh c thu ngi gi tay khot khot nh mun thc tnh mi ngi: hy mau chng dt ra khi nhng ci chng chnh, vng vo trn ng i hng ti nhng gi tr ch thc, bn vng ca cuc sng. -> Nh l kiu nhn vt t tng. Nh vn gi gm vo nhn vt nhng iu quan st, suy ngm, trit l v cuc i con ngi. Qua nhn vt Nh tc gi mun ni vi chng ta : mi ngi hy sm nhn ra v bit trn trng, nng niu nhng v p ca qu hng x s v tnh cm gia nh. Ch c thot ra khi nhng iu chng chnh mi ngi mi c th hng ti nhng v p ch thc ca cuc sng. VI. Ngh thut c sc : - Tnh hung truyn c xy dng trn c s mt chui nghch l. - Xy dng kiu nhn vt t tng: Nhng chim nghim, trit l ca tc gi c chuyn ho vo trong cuc sng ni tm ca nhn vt, vi din bin tm trng di s tc ng ca hon cnh, c miu t tinh t, hp l. - Sng to nhiu hnh nh c ngha biu tng.

159

VII. Truyn ngn Bn qu ca Nguyn Minh Chu gi cho em suy ngh g v con ngi v cuc i. * Gi : Truyn ngn Bn qu ca Nguyn Minh Chu gi cho em suy ngh g v con ngi, v cuc i. - Qua nhng tnh hung y nghch l xy ra i vi nhn vt Nh, ta hiu cuc sng v s phn con ngi c nhng iu ngu nhin vt ra khi nhng d tnh v c mun tnh ton ca con ngi. C nhng iu gin d song khng d nhn ra. - Cuc sng tht p, ci p bnh d gn gi v tnh yu ca con ngi vi qu hng, cuc sng tht bn cht. - T cu chuyn thc tnh ta ng ra vo nhng iu vng vo, chng chnh hng n nhng gi tr ch thc vn gin d, gn gi v bn vng ca cuc sng.

* Mt s cu hi xoay quanh bi th
Cu 1: Nu tnh hung truyn Bn Qu v tc dng ca vic xy dng tnh hung . * Tnh hung: - Cn bnh him ngho khin Nh, ngi i n hu khp mi ni trn th gii - hu nh b lit ton thn khng th t di chuyn c, d ch lo nhch na ngi trn ging bnh. Tt c mi sinh hot ca anh u phi nh vo s gip ca ngi khc m ch yu l ca Lin, v anh. - Tnh hung tr tru y li dn n mt tnh hung tip theo, cng y nghch l. Khi Nh pht hin thy v p l lng ca bi bi bn kia sng ngay pha trc ca s nh anh, nhng anh bit rng s khng bao gi c th c t chn ln mnh t y, d n rt gn anh. Nh nh cu con trai thc hin gip mnh ci iu khao kht y, nhng ri cu ta li sa vo mt m chi c trn h ph v c th l chuyn ngang duy nht trong ngy. * Tc dng: To ra mt chui nhng tnh hung nghch l nh trn, tc gi mun lu ngi c mt nhn thc v cuc i: cuc sng v s phn con ngi cha ng nhng iu bt thng, nhng nghch l, ngu nhin, vt ra ngoi nhng d nh, c mun, c nhng hiu bit v toan tnh ca ngi ta. Bn cnh , tc gi cn mun gi gm mi suy ngm: trong cuc i, ngi ta hng n nhng iu cao xa m v tnh khng bit n nhng v p gn gi ngay bn cnh mnh. Cu 2: Tm tt truyn Bn qu khong 5-6 dng: Bui sng u thu, Nh b bnh nng nm bn ca s Lin - v anh sn sc. Anh ngh sut i mnh lm v kh. Nh nhn qua ca s pht hin thy v p l lng ca bi bi bn kia sng ngay pha trc ca s nh anh v trong anh bng bng ln khao kht c t chn ln vng t y, anh cng bit rng s khng bao gi thc hin c iu y. Anh sai thng Tun (con trai) thay anh sang bn kia sng chi loanh quanh mt lc. Chng trai vng li nhng li ham vui nn mun chuyn . Bn tr hng xm sang gip anh. C gio Khuyn gh vo hi thm. Nh c sc gi tay ra ngoi ca s nh ra hiu khn thit cho mt ngi no .

160

Cu 3: Tm hiu nhng hnh nh, chi tit trong truyn mang tnh biu tng: Trong truyn Bn qu, hu nh mi hnh nh u mang hai lp ngha: ngha thc v ngha biu tng. ngha biu tng c gi ra t hnh nh thc v hai lp ngha ny gn b thng nht vi nhau em n cho truyn ngn ny mt v p ring: va gi cm, sinh ng, va khi qut trit l. - Hnh nh bi bi, bn sng v ton b khung cnh thin nhin c dng ln trong truyn mang ngha biu tng cho v p gn gi, bnh d, thn thuc ca qu hng, x s, ca nhng g thn thng nht m trong mt i ngi thng d dng lng qun bi chnh ci iu vng vo hay chng chnh thng mc phi. - Nhng bng hoa bng lng nht nht khi mi n: m sc hn khi sp ht ma, ri li cng thm mu hn, mt mu tm thm nh bng ti. l ngha biu tng v khng gian v thi gian: ci p gn gi bnh d ri cng tn phai bi thi gian lun thay i vi nhng bc i ca nhp hi h. - Nhng tng t l bn b sng khi con l u ngun dn v, p vo trong gic ng ca Nh bo hiu trc s sng ca nhn vt Nh cng sp li tn. - Chn dung v c ch ca Nh on cui truyn: ch cn i bn tay vi nhng ngn tay ??? cht va run ly by... Cnh tay gy guc a ra ngoi pha ca s khot khot nh ang ht hng, c bm vu hin ti nhgn li v vng bi chnh ci s vng vo v chng chnh ca ngi con. Hnh nh ny mang ngha biu tng su sc. Chn dung ca Nh cui truyn l chn dung ca mt con ngi ang i vo ci cht nhng thc nhn c cuc i v chnh mnh trong mt ni m say y au kh, khin mt mi rng mt cch khc thng. Hnh ng cui cng ca Nh c th hiu l anh ang nn nng thc gic cu con trai hy mau ko l chuyn duy nht trong ngy. Nhng khng dng c th, hnh nh ny cn mang ngha khi qut. Ci cnh tay gi ln khot khot ca con ngi bc ti ngng ca ca ci cht phi chng l c mun cui cng ca Nh gi li cho i: anh mun thc tnh mi ngi hy sng khn trng, c ch, ng sa vo nhng ci vng vo, chng chnh, hy dt ra khi n hng ti nhng gi tr ch thc, vn rt gin d gn gi v bn vng ca gia nh v ca qu hng. Cu 4: Phn tch nim khao kht ca nhn vt Nh trong gi pht cui cng ca cuc i. - Trn ging bnh, qua khung ca s, Nh nhn thy v p ca thin nhin trong mt bui sng u thu vi nhng bng hoa bng lng cui ma tha tht nhng li m sc hn; con sng Hng mu nht, mt sng nh rng thm ra: vm tri nh cao hn; v sau cng l im nhn ca anh dng li ci bi bn kia sng v c mt vng ph sa lu i ca bi bi bn kia sng Hng lc ny ang ph ra trc khung ca gian gc nh Nh mt th mu vng thau xen ln mu xanh non nhng mu sc thn thuc qu nh da tht, nh hi th ca t mu m . Tht k l, ci bi bi vn quen thuc gn gi y bng nh mi m vi anh trong bui sng u thu ny, ng nh ln u tin anh cm nhn c tt c v p v s giu c ca n. Bi y l mt chn tri gn gi m li xa lc v cha h bao gi i n. Cho nn trong ci gi pht cm thy sp t gi ci i, trong anh bng bng dy khao kht mnh lit l c t chn mt ln ln ci bi bi bn kia sng ci bi bi thn quen ca

161

qu hng m sut c cuc i dng nh anh qun n, h hng vi n. Gi y, thy li c v p v s giu c ca n th qu mun v nim kht khao y tuy bng ln mnh m nhng ch l mt nim khao kht v vng, v hn ai ht, anh bit chc mnh s chng bao gi n c . - Sang c b sng bn kia, vi Nh va l c m, va l suy ngm v cuc i. Tnh biu tng t ci bn kia sng m ra hai tng ngha. Trc ht l mt c m: con ngi ta hy i n ci bn kia sng ca cuc i m mnh cha ti. Hnh nh con sng Hng ph sa?????? gii gia ci thc v ci mng m chic cu ni l con qua li mi ngy ch c mt chuyn m thi. Mun n vi ci th gii c m kia ng c do d, vng vo m b l. Th gii c m y chng qua ch l trong tm tng ca con ngi nn c th n s l mt c m tuyt m hoc chng l ci g c th c. Tuy vy n li l ci ch m con ngi ta phi ?????, kim tm, vt qua bao nhiu gian trun, kh i m cha chc n c. Ci vng ?????tm tng y khng phi ai cng hiu c nu cha chn ca s tng tri hoc qu ngy th. Chng hn nh Tun, con trai anh, do khng hiu c ci th gii c m kia ca Nh, vng li b m i nhng khng h bit v sao n phi i, bn kia sng c g l. N sn sng v s vo m ngi chi ph c th bn h l l d nhin. Cn Nh, khi bit thng b i, tm hn anh tro dng bao nhiu no nc. N cng l mt cnh bum va bt gi cng phng ln . Hnh nh a con, hnh nh ca c vng t ci m ci rng vnh v chic s mi mu trng so c chp chn, khi l a con, khi chnh l mnh. Hnh nh tuyt vi, tr trung ny l m c ca anh. - Nim khao kht ni ln nhiu iu c ngha: + S thc tnh v nhng gi tr bn vng, bnh thng m su xa ca cuc sng nhng gi tr thng b ngi ta b qua, lng qun, nht l lc cn tr, khi nhng ham mun xa vi ang li cun con ngi tm n. l s thc tnh ging nh mt nim m say pha ln vi ni n hn au n nhng l mt s thc nhn au n sng ngi ca con ngi (L Vn Tng). Cu 6: Phn tch hnh nh nhn vt Nh on cui truyn. y l hnh nh cui cng ca nhn vt li mt n tng mnh m v su sc trong lng ngi c. Tc gi miu t mt nt chn dung khc thng vi mt c ch cng rt khc thng ca nhn vt. Gi y, trong nhng khonh khc cui cng ca cuc i, Nh mi thm tha. Anh ang c gng bu cht tay vo ca s nh bm cht ly nim hnh phc cui cng. Anh run ln trong ni xc ng, ni m say y au kh. Phi chng lc ny, ranh gii gia s sng v ci cht mng manh nh t giy? Phi chng anh ang cme nhn c s ngn ngi ca i ngi? V th anh ly ht sc u mnh, nh ngi ra ngoi ca s nh c n gn hn vi min t m c. Cnh tay gy guc nh khn thit ra hiu cho con trai thc hin nim mong c cui cng ny ca mnh hay nh mun chm vo, mun vi n min t m c? Cnh tay vy vy cng nh ang vy cho con , tm bit con quen thuc ch nng m c ca Nh, con a Nh sang sng trong tm tng, vi nim m say y au kh vi qu hng, vi cuc sng. Ci vy tay y nh li vnh bit ca anh, vnh bit tt c nhng g l thn thuc, gn gi, nhng nt p vnh hng ca i sng m nhiu khi nhng bn rn lo toan, mc ch ca cuc sng che lp khin cho chng ta khng d nhn ra, khi nhn ra th

162

cng l lc anh phi xa la. cng l li nhc nh y xt xa, day dt ca Nguyn Minh Chu ti tt c chng ta: hy sng c ch, ng sa vo nhng iu vng vo, chng chnh, nhng cm d, day dt ra khi n hng ti nhng gi tr ch thc, vn gin d, gn gi v bn vng ca gia nh v qu hng. Cu 7: Em c suy ngh g v nhng ngi xung quanh Nh. - Nhng ngi xung quanh Nh l nhng ngi rt tt. H c l sng n tnh, quan tm n mi ngowif. Hnh nh c gio Khuyn sng no i qua cng tt vo thm Nh l mt hnh nh n tnh nui dng tm hn. Mt cu hi thm v sc kho, mt li ng vin, an i n cn. Hm nay ng Nh c v kho ra nh? tht cao qu v m p ngha tnh. Cc chu Hu, Hng, Vn. Tam, xinh ti, ngoan ngon, nghe Nh gi chng ru rt chy ln, xm vo, nng nh gip anh x dch ch nm t mp tm nm ra mp tm phn, ly gi t sau lng Nh, lm cho anh nh tr li tot ming ci vi tt c, tn hng s thch th c chm sc v chi vi. Hu gip nhiu nn quen vi vic cho Nh nm xung. c bit l v con Nh. Tun khng hiu mc ch ca chuyn i, nhng vn sn sng nghe li b, dp th c sch li i sang bn kia sng. V Nh th v chng m t mt c thn n tr thnh ngi n b th thnh, vn mc o v, tn to v chu ng, khng ku ca mt li. C g hnh phc hn khi c sng trong tnh yu thng ca gia nh v qu hng nh th? Cu 8: Nhn xt no sau y ng vi cu: m qua lc gn sng, em c nghe thy ting g khng? A. Ch l mt cu hi bnh thng, khng c hm g? B. C hm ni n vic t l ven sng. C. C hm ni n vic t l ven sng, gi s v, mt mt, gi s lin t ng au lng n tnh trng nguy kch ca ngi chng ang m, khin anh lo bun thm. (Cu C ng vi cu ). Cu 9: Gii thch nhan truyn Bn qu. - t tn cho truyn ngn Bn qu, iu y va bnh thng, va c g khc thng. N bnh thng ch Bn qu l ni sinh hot ng vui lng qu nh bn nc, mi nh, cy a, bn qu cn l ni bn u ca con quen thuc, ca nhng con ngi qu hng tng bn ba y , tng tri qua nhiu sng gi ca cuc i nay tr v sng nhng ngy thng cui cng, cm thy c che ch v bnh yn. Bn qu vi h lc ny l ni tr ng m m nht trong cuc i mi con ngi bi con ngi ta ai chng c mt qu hng mt i gn b. Cn khc thng l ch: ci bn qu y, ci bi bi bn kia m nhn vt Nh hng v cha hn l ni chn rau ct rn ca anh? C l l qu hng ca nhng ngi m anh nhn thy: c mt m khch i , qu hng ca nhng ngi i b hay dt xe p, r hn na, trong so y c mt vi tp n b i ch v ang ngi kho chuyn hoc x tc ra bt chy ng kia. Vi nhn vt Nh, y ch l mt min tng nh, mt m c xa xi. Con sang bn kia sng cng l con ch nim ao c gn gi m xa vi ca anh. V con n bn b cng l thc hin nim ao c y. Nhan truyn cho thy cch la chn ti ca tc gi tht dung

163

d nhng mang tnh biu tng su sc. l mt c im ngh thut bao trm ca Bn qu to nn cch hiu a dng v ngha nhiu tng ca thin truyn. 10. Nhn xt ngh thut miu t cnh thin nhin trong truyn Bn qu. - Thin nhin trong truyn ngn Bn qu khng mang v p nh thin nhin trong nhiu thi phm khc m ta c bit. Nu nh trong cc tc phm C T ca Nguyn Tun, Sang thu ca Hu Thnh. on thuyn nh c ca Huy Cn hay Lng l Sa Pa ca Nguyn Thnh Long... cnh thin nhin p rc r, lung linh, huyn o, mng m c cm nhn qua tm hn rung cm ca ngi ngh s th trong truyn ngn Bn qu, thin nhin hin ln dung d hn qua cm nhn ca mt ngi con qu hng. on truyn th hin r ci cm quan hin thc ca ngi vit - mt ci nhn thin nhin, khung cnh rt i, rt gn gi. Trong nhng giy pht cui i, anh nhn ra ngoi ca s, nhn thy nhng thay i rt nh nht nh nhng cnh hoa bng lng dng nh thm mu hn - mt mu tm thm nh bng ti. Nhng tia nng sm ang t t t di chuyn t mt nc ln nhng khong b bi bn kia sng, v c mt vng ph sa lu i ca bi bi bn kia sng Hng lc ny ang ph ra trc khung ca gian gc nh Nh mt th mu vng thau xen ln mu xanh non nhng mu sc thn thuc qu nh da tht, nh hi th ca t mu m. Nhng sc mu thn thuc nh kh tri, hi th, gn gi nh i sng nhng dng nh ln u tin Nh mi nhn ra, mi thm tha ht v p ca n. Phi chng, trong cuc sng bnh d cng c nhng nt p ca n nhiu khi khng d nhn ra. Trong cuhi anh hi v: m qua em c nghe thy ting g khng? ta bt gp nhng m thanh quen thuc m bnh thng Nh cng chng bn tm, nhng gi y vi anh n tht thn thuc v qu gi bit bao ! Hnh nh??? c tr i tr li trn con sng nh ng li trong tm tng ca Nh, anh qu hiu rng mnh ch c th sang b t m c trong tm tng m thi. Cnh bum tng trng cho s ngho i ca qu hng c nhn di con mt y tnh yu v xt xa ca Nh, Mnh v trn cnh bum hay trn tm o ca Lin... l tt c hnh nh qu hng gn gi, yu thng m nng tru nim xt xa, thng cm.

164

S gio dc v o to H Ni
-----------

K thi tuyn sinh vo lp 10 THPT Nm hc 2006 - 2007

--------------------------------

chnh thc

Mn thi : Ng Vn Ngy thi : 16 thng 6 nm 2006 Thi gian lm bi: 120 pht

Phn I (3 im) Trong tc phm Chic lc ng, ghi li cnh chia tay ca cha con ng Su, nh vn Nguyn Quang Sng vit: Nhn cnh y, b con xung quanh c ngi khng cm c nc mt, cn ti bng thy kh th nh c bn tay ai nm ly tri tim ti.
(Sch Ng vn 9, tp mt NXB Gio dc 2005, tr.199)

Cu 1: V sao khi chng kin giy pht ny, b con xung quanh v nhn vt ti li c cm xc nh vy? Cu 2: Ngi k chuyn y l ai? Cch chn vai k y gp phn nh th no to nn s thnh cng ca Chic lc ng? Cu 3: K tn hai tc phm khc vit v ti cuc khng chin chng M cu nc ca dn tc ta m em c hc trong chng trnh Ng vn 9 v ghi r tn tc gi. Phn II (7 im) Bi th Cnh phong lan b ca Ch Lan Vin c cu: Con c song cm uc dn th v... Bi on thuyn nh c ca Huy Cn cng c mt cu th giu hnh nh tng t. Cu 1: Em hy chp chnh xc kh th c cu th so theo sch Ng vn 9 v cho bit hon cnh ra i ca bi th. Cu 2: Con c song v ngn uc v nhng s vt vn khc nhau trong thc t nhng nh th Huy Cn li c mt s lin tng hp l. V sao vy? Cu th ca ng gip ngi c hiu thm nhng g v thin nhin v ti quan st ca nh th? Cu 3: Di y l cu ch cho mt on vn trnh by cm nhn v kh th c chp theo yu cu cu 1:

165

Ch vi bn cu th, Huy Cn cho ta thy mt bc tranh k th v s giu c v p ca bin c qu hng. Em hy vit tip khong 8 n 10 cu hon chnh on vn theo php lp lun im dch, trong c mt cu ghp v mt cu c thnh phn tnh thi.

--------------------Ht---------------------

H tn th sinh............................ Ch k Gim th s 1:
S gio dc v o to H Ni -----------

S bo danh:.................... Ch k Gim th s 2:

K thi tuyn sinh vo lp 10 THPT Nm hc 2006 - 2007 --------------------------------

Hng dn chm mn ng vn
Phn I (3 im) Cu 1 (1 im): Mi ngi xung quanh v nhn vt ti u: - Hiu hon cnh tr tru, o le v s hy sinh m ng Su phi chu 0,5 ng. - Xc ng trc tnh cm su nng, trn vn ca cha con ng Su v 0,5 phn no c s n hn ca b Thu. Cu 2 (1 im) Hc sinh nhn thy: - Ngi k chuyn l ng Ba, ngi bn chin u thn thit ca ng Su. 0,25 - Tc dng ca cch chn vai k: + Lm cu chuyn tr nn khch quan ng tin cy, ngi k c th 0,25 ng cm, chia s vi cc nhn vt. + Ch ng iu chnh nhp k v xen vo nhng suy ngh, bnh 0,25 lun. + Cc chi tit, s vic... khc c bc l, lm truyn thm sc hp dn... 0,25 Cu 3 (1 im) : Hc sinh nu ng tn ca 2 tc phm v 2 tc gi ca 2 tc phm . 1,0 Phn II (7 im) Cu 1 (1,5 im) : Yu cu hc sinh : - Chp chnh xc kh th trong bi on thuyn nh c 1,0 (chp sai hoc thiu 1 cu tr 0,25) - Nu ng hon cnh ra i: nm 1958, trong chuyn i thc t 0,5 Qung Ninh Cu 2 (1,5 im) Hc sinh thy c: - V: trong thc t c song c thn bi nhiu chm, vch mu en 0,5 hng nn di nh trng chng bi li trng nh rc uc.

166

- Hiu thm c: m hi...

+ Thin nhin bin c p huyn o, lung linh nh 0,5

+ Ti quan st tinh t v tr tng tng bay bng... ca 0,5 nh th. Cu 3 (4 im): Yu cu chung: on vn trnh by theo php lp lun din dch, c 4,0 di khong t 8 n 10 cu, lin kt cht ch, l l v dn chng lm r khi qut, khng mc li chnh t, ng php... Biu im: im 4: Hon thnh tt cc yu cu trn. im 3: t phn ln cc yu cu trn (l l, dn chng hoc phn tch cha tht lm sng t khi qut, cn mc mt s t li din t). im 2: Ch nu c khong mt na cc yu cu trn (thiu hn na s khi qut hoc phn tch s si, lan man, ch yu din xui th), b cc cha tht r rng, vn cn mt s li din t. im 1: on vit qu s si, sai lc t nhiu v ni dung, cn nhiu li din t. im 0: B giy trng hoc sai lc hon ton so vi yu cu ca . Lu : - Khng phi l on din dch Tr 1,0 - on vn qu di hoc qu ngn: Tr 0,5 - Khng c cu ghp: Tr 0,5 - Khng c thnh phn tnh thi: Tr 0,25 - Khng chp li cu ch : Tr 0,25 Ghi ch: im ton bi l tng im ca 2 phn, khng l trn s.

167