PDFaid.

Com
#1 Pdf Solutions

TRNG AI HOC BACH KHOAHN KHOA XY DNG DD&CN B MN KIN TRUC

GIO TRNH

QUY HOCH TH I
30 TIT (Danh cho chuyn nganh Kin truc)

Bin soan: TH.S-KTS. T VN HUNG KTS PHAN HU BACH

Chng 1 nhng khi nim m u 1. Gii thiu v cng tc QHXD th: - QHT con goi la Quy hoach khng gian th la nghin cu co h thng nhng phng phap b tr hp ly cac thanh phn cua th, phu hp vi nhng nhu cu cua con ngi va iu kin t nhin, ng thi ra nhng giai phap ky thut thc hin cac phng phap b tr o. - QHT la mn khoa hoc tng hp lin quan n nhiu nganh ngh, nhiu vn : i sng, vn hoa, xa hi, khkt, ngh thut va cu tao mi trng sng... 2. Muc tiu va nhim vu c ban cua cng tac quy hoach xy dng th : Cng tac quy hoach xy dng th nhm xac nh s phat trin hp ly cua th tng giai oan va vic nh hng phat trin lu dai cho th o v cac mt t chc san xut, t chc i sng, t chc khng gian kin truc, canh quan va mi trng th. 2.1 T chc san xut : Quy hoach th bao am phn b hp ly cac khu vc san xut trong th, trc tin la cac khu vc san xut cng nghip tp trung, cac x nghip cng nghip va va nho, cac c s thu cng nghip va cac loai hnh san xut c trng khac. Quy hoach th cn giai quyt tt cac mi quan h gia hoat ng san xut cua cac khu cng nghip vi bn ngoai va cac hoat ng khac cua cac khu chc nng trong th. o la mi lin h trc tip vi cac khu cua dn c nhm bao am s hoat ng bnh thng va nhu cu

phat trin khng ngng cua cac c s san xut vi vic lam cua ngi dn th.

2.2 T chc i sng : Quy hoach th co nhim vu tao iu kin t chc tt cuc sng va moi hoat ng hang ngay cua ngi dn th, tao c cu hp ly trong vic phn b dn c va s dung t ai th, t chc vic xy dng cac khu , khu trung tm va dch vu cng cng, khu ngh ngi, giai tr, cung nh vic i lai giao tip cua ngi dn th. Ngoai ra no con tao mi trng sng trong sach, an toan, tao iu kin hin ai hoa cuc sng cua ngi dn th, phuc vu con ngi phat trin mt cach toan din. 2.3 T chc khng gian kin truc, canh quan va mi trng th : y la mt nhim vu rt quan trong cua quy hoach nhm cu th hoa cng tac xy dng th, tao cho th mt c trng va hnh thai kin truc ep, hai hoa vi thin nhin, mi trng va canh quan. Quy hoach th cn xac nh c hng b cuc khng gian kin truc, xac nh v tr va hnh khi kin truc cac cng trnh chu ao, xac nh tng cao, mau sc va mt s ch tiu c ban trong quy hoach, nhm cn i vic s dung t ai phu hp vi iu kin t nhin, iu kin a phng, phong tuc tp quan va truyn thng dn tc cua th. Tnh bn vng cua th phai lun c chu y trong vic t chc khng gian kin truc quy hoach th. Vic bao am th phat trin lu dai, khng vi pham n mi trng canh quan, tao iu kin cho mi lin h gia con ngi va thin nhin phai c duy tr va phat trin. 3. Cc nguyn tc & c im c bn trong cng tc QHT

3.1 Cc nguyn tc c bn - Thc hin nhim v chnh tr & ng li xy dng ca ng, Nh nc, chnh ph ra.

- Kt hp cht ch gia QHT & QHNthn,gia cc vng vi nhau - QHT phi da vo thnh tu KHKT, kinh t hin ti & tng lai

- QHT ci to, phc hi, nng cp cc o th c l cng tc quan trng. - QHT tun th ch tiu, nh mc, quy trnh KT ca NNc ban hnh cho tng giai on pht trin. - Khai thc trit cc iu kin t nhien cnh quan.ch bo v MT sng. 3.2 Cc c im c bn: - QHT l cng tc c tnh chnh sch. - QHT l cng tc c tnh tng hp. - QHT mang tnh a phng &k tha ca nhiu yu t - QHT l cng tc c tnh d bo cho s pht trin trong tng lai.

Chng 2 nhng khi nim v th S hnh thnh v pht trin ca im dn c th 1. Khi nim v im dn c th: im dn c th la mt im dn c tp trung phn ln nhng ngi dn phi nng nghip, ho sng va lam vic theo kiu thanh th. Mi nc co mt quy nh ring v im dn c th. Vic xac nh quy m phu thuc vao c im kinh t xa hi cua nc o va t l phn trm dn phi nng nghip cua mt th. nc ta theo Quyt nh s 132/HBT ngay 5 thang 5 nm 1990 cua Hi ng B trng (nay la Chnh phu) quy nh th la cac im dn c co cac yu t c ban sau y : 1. La trung tm tng hp hay trung tm chuyn nganh, co vai tro thuc y s phat trin kinh t xa hi cua mt vung lanh th nht nh.

2. Quy m dn s nho nht la 4000 ngi (vung nui co th thp hn)

3. T l lao ng phi nng nghip 60% trong tng s lao ng, la ni co san xut va dch vu thng mai hang hoa phat trin. 4. Co c s ha tng ky thut va cac cng trnh cng cng phuc vu dn c th 5. mt dn c c xac nh tuy theo tng loai th phu hp vi c im tng vung. Nh vy, th la im dn c tp trung vi mt cao, chu yu la lao ng phi nng nghip, co ha tng c s thch hp, la trung tm chuyn nganh hay tng hp, co vai tro thuc y s phat trin kinh t - xa hi cua ca nc, cua mt min lanh th, cua mt tnh, mt huyn hoc mt vung trong tnh trong huyn. Vic xac nh trung tm tng hp hay chuyn nganh con phai cn c vao v tr cua th o trong mt vung lanh th nht nh. Vung lanh th cua th bao gm ni thanh hay ni th (goi chung la ni th) va ngoai hay ngoai th. Cac n v hanh chnh cua ni th bao gm qun va phng, con cac n v hanh chnh ngoai bao gm huyn va xa. V t l lao ng phi nng nghip im dn c th ch tnh trong pham vi ni th. Lao ng phi nng nghip bao gm lao ng cng nghip va thu cng nghip, lao ng xy dng c ban, lao ng giao thng vn tai, bu in, tn dung ngn hang, lao ng thng nghip va dch vui cng cng, du lch, lao ng trong cac c quan hanh chnh, vn hoa, xa hi, giao duc, y t, nghin cu khoa hoc va nhng lao ng khac ngoai lao ng trc tip v nng nghip. C s ha tng th la yu t phan anh mc phat trin va tin nghi sinh hoat cua ngi dn th theo li sng th. C s ha tng th

gm ha tng ky thut (nh giao thng, in, nc, cng ranh, nng lng thng tin, v sinh mi trng ...) va ha tng xa hi (nh nha tin nghi, cac cng trnh dch vu cng cng vn hoa, xa

hi, giao duc ao tao, nghin cu khoa hoc, cy xanh giai tr ...). C s ha tng th c xac nh da trn ch tiu at c cua tng th mc ti thiu. V du : Mt ng ph (km/km2), ch tiu cp nc (lt/ngi - ngay), ch tiu cp in sinh hoat (Kw/h/ngi), t l tng cao xy dng ... Mt dn c la ch tiu phan anh mc tp trung dn c cua th, no c xac nh trn c s quy m dn s ni th trn din tch t ai ni th (ngi/km 2 hoc ngi/ha). 2. Phn loi th v phn cp QLT: 2.1 Phn loi th: Nhm phuc vu cho cng tac quan ly hanh chnh v th cung nh xac nh c cu va nh hng phat trin th, th c phn chia thanh nhiu loai khac nhau. Thng thng vic phn loai th da theo tnh cht quy m va v tr cua no trong mang li th quc gia. Phn loai th theo tnh cht da vao yu t san xut chnh va nhng hoat ng th mang tnh cht tri v kinh t, c bit la trong san xut cng nghip. Ngoai ra con co cac thanh ph mang tnh cht hanh chnh, thanh ph vn hoa, ngh ngi du lch va cac thanh ph khoa hoc hoc ao tao ... nc ta theo Quyt dnh s 132/HBT ngay 5/5/1990 cua Hi ng B trng v vic phn loai va phn cp quan ly th, th c chia thanh 5 loai : th loai I : La th rt ln, la trung tm kinh t, chnh tr, vn hoa - xa hi, khoa hoc ky thut, du lch dch vu, trung tm san xut cng nghip, u mi

giao thng vn tai, giao dch quc t, co vai tro thuc y s phat trin cua ca nc. Dn s th co trn 1 triu ngi, t l phi nng nghip 90% tng s lao ng cua thanh ph. Mt dn

c bnh qun trn 15000 ngi/km2. Loai th nay co t sut hang hoa cao, c s ha tng ky thut va mang li cng trnh cng cng xy dng ng b. th loai II : La th ln, la trung tm kinh t vn hoa xa hi, san xut cng nghip, du lch, dch vu, giao thng, giao dch quc t, co vai tro thuc y s phat trin cua mt vung lanh th. Dn s co t 35 van n di 1 triu, t l nng nghip 90% trong tng s lao ng, mt dn c bnh qun trn 12000 ngi/km2, san xut hang hoa phat trin, c s ha tng ky thut va mang li cng trnh cng cng c xy dng nhiu mt tin ti ng b. th loai III : La th trung bnh ln, la trung tm chnh tr - kinh t - vn hoa - xa hi, la ni san xut cng nghip, thu cng nghip tp trung, dch vu - du lch, co vai tro thuc y phat trin cua mt tnh hoc tng lnh vc i vi vung lanh th. Dn s co t 10 van n 35 van, t l phi nng nghip 80% trong tng s lao ng, mt trung bnh trn 10.000ngi/km2 (vung nui co th thp hn). C s ha tng ky thut va mang li cng trnh cng cng c xy dng tng mt. th loai IV : La th trung bnh nho, la trung tm tng hp chnh tr, kinh t, vn hoa xa hi hoc trung tm chuyn nganh san xut cng nghip, thu cng nghip, thng nghip, co vai tro thuc y s phat trin cua mt tnh hay mt vung trong tnh.

Dn c co t 3 van n 10 van (vung nui co th thp hn), t l lao ng phi nng nghip 70% trong tng s lao ng. Mt dn c trn 8000 ngi/km2 (vung

nui co th thp hn). Cac th nay a va ang u t xy dng tng phn ha tng ky thut va cac cng trnh cng cng. th loai V : La nhng th nho, la trung tm kinh t - xa hi hoc trung tm chuyn nganh san xut tiu thu cng nghip ... co vai tro thuc y s phat trin cua mt huyn hay mt vung trong huyn. Dn s co t 4000 30000 ngi ( vung nui co th thp hn). T l lao ng phi nng nghip 60% trong tng s lao ng. Mt bnh qun 6000 ngi/km2, ang bt u xy dng mt s cng trnh cng cng va c s ha tng ky thut. Do anh hng cua a gii hanh chnh, cac vung lanh th c quy nh qua nhiu giai oan lch s khac nhau va ang co nhiu bt hp ly. Nhiu th, c bit la cac th loai I va cac th ln co ranh gii ngoai , ngoai th khng ap ng nhu cu cn phat trin cua th hin ai cn c iu chnh. Vic xac nh ranh gii ngoai phai cn c vao c

im hin trang va tng lai phat trin cua tng th theo d kin quy hoach va phai c Nha nc ph chun. Cac th loai V khng co vung ngoai , thng la cac th trn tng ng cp phng xa va chu yu do huyn quan ly. Vic xac nh quy m dn s va t l lao ng phi nng nghip cua th ch tin hanh trong pham vi a gii ni th. Ring min nui, quy m s dn th loai III co th quy nh ti thiu t 8 van ngi, th loai IV t 2 van ngi va th loai III co th quy nh ti thiu t 8 van ngi, cho th loai IV t 2 van ngi va th loai V la 2000 ngi. Mt dn c cac th min nui co th thp hn, tnh cho th

10

loai III la 8000 ngi/km2, loai IV la 6000 ngi/km2 va loai V la 3000 ngi/km2.

11

Tom la, vic xp loai mt th c cn c vao 3 tiu chun c ban la vai tro chc nng, quy m dn s va t l lao ng phi nng nghip cua th o. BANG TOM TT V PHN LOAI TH Loai th th c bit c im Thu hoc th vi chc nng la trung tm KT, CT, VH, XH, KHKTdu lch quc t, co vai tro thuc y s phat trin cua ca nc. Co c s ha tng c xy dng ng b. th ln, vi chc nng la trung Dn s >1,5triu ngi. T l lao ng phi nng nghip > 90% Mt dn c >15000 ngi/km2

th loai I

tm KT, CT, VH, XH, KHKT du lch quc t, co vai tro thuc y s T l lao ng phat trin cua mt vung lanh th phi nng nghip lin tnh hoc cua ca nc. 85% Co c s ha tng nhiu mt ng b hoan chnh th loai II th ln, vi chc nng la trung >25 van ngi tm KT, CT, VH, XH, KHKT, co vai tro T l lao ng thuc y phat trin cua mt lanh phi th lin tnh hoc mt s lnh vc nng i vi ca nc. nghip C s ha tng nhiu mt tng b va hoan chnh. i th ng trung bnh, vi chc nng 80%

> 50 van ngi

Trn 12000 ngi/km2

Trn 10000 ngi/km2 (vung nui co th thp hn)

th loai III

8000 >10 van ngi Trn la trung tm KT, CT, VH, XH, KHKT, T l lao ng ngi/km2 co vai tro thuc y phat trin cua phi mt tnh hay mt s lnh vc i nng nghip vi vung lin tnh. C s ha tng c xy dng tng mt ng b va hoan chnh. 75%

12

 th loai IV

th trung bnh, vi chc nng la >5 van ngi trung tm KT, CT, VH, XH, KHKT, co T l lao ng vai tro thuc y phat trin cua mt phi nng tnh hay mt nghip

Trn 6000 ngi/km2

13

vung trong tnh. C s ha tng c xy dng tng mt ng b va hoan chnh. th loai IV

70%

th trung bnh, vi chc nng la >5 van ngi trung tm KT, CT, VH, XH, KHKT, co T l lao ng vai tro thuc y phat trin cua mt phi nng tnh hay mt vung trong tnh. nghip C s ha tng c xy dng tng mt ng b va hoan chnh. 70%

Trn 6000 ngi/km2

th loai V

th nho, vi chc nng la trung >5 van ngi tm KT, CT, VH, XH, KHKT, co vai tro T l lao ng thuc y phat trin cua mt phi nng huyn hoc cum xa nghip C s ha tng a hoc ang c xy dng nhng cha ng b va hoan chnh. 65%

Trn 2000 ngi/km2

1.2 Phn cp quan ly th : Vic phn loai th trc tin la phuc vu cho cng tac phn cp th, v mt quan ly hanh chnh Nha nc c cu th hoa nh sau : - Thanh ph trc thuc Trung ng tng ng vi cp huyn a s thuc th loai III va loai IV, mt s t co th thuc loai V va do tionh quan ly. - Cac th trn tng ng cp xa thuc th loai V chu yu do huyn quan ly. Do tnh hnh phat trin khng ng u gia ca th trong toan quc va trong tng vung, cho nn v tr vai tro va tnh cht th i vi tng vung lanh th cung khac nhau. Trong nhiu trng hp c bit mt s

14

 th c phn cp quan ly cao

15

hn hoc thp hn mt bc so vi quy nh trn. V du co th loai IV nhng vn la thanh ph tnh l va co th loai V nhng vn la th xa do tnh quan ly. Mt iu cn lu ly trong phn loai va phn cp quan ly th nc ta la tn goi cua th. phn bit loai va cp quan ly cung nh quy m va v tr cua tng th ta dung 3 t quen thuc thanh ph , th xa va Th trn. Nhng nm gn y co xut hin thm t Th t c hiu la trung tm cua cac n v cp xa hoc lin xa. Th t cha phai la im dn c th, nhng tai y lai tp trung nhiu loai cng trnh phuc vu cng cng v kinh t vn hoa xa hi mang tnh th phuc vu cho ngi dn nng thn. No la b mt chnh cua lang xa, la im dn c co mau sc ca th ln nng thn nhng tnh cht nng thn vn la chnh. y co ca nhng day nha tp trung cua nhng ngi lao ng phi nng nghip, ban nng nghip va ca nng nghip nng thn. y la mt hnh thc th hoa tai ch rt thch hp vi Vit Nam, no se la nn tang cua cac im dn c th tng lai theo hng th hoa nng thn. 2. S lc qu trnh hnh thnh v pht trin th trn th gii 2.1.Ngun gc v s hnh thnh ca o th S xut hin ca v th l kt qu ca qu trnh pht trin sn xut. Khi con ngi cn sng nh vo t nhin, sn bt hi lm th cha c lng mc hay th m ch c hnh thc t c. Khi con ngi bit trng trt, chn nui v mt s b phn dn c tch ra sn xut nh c, l c s cho nng thn ra i. Khi sn xut pht trin, ngh th cng ra i, cn phi trao i hng ho, dn c tp trung thnh cc phng hi. th u tin xut hin khi x hi ha giai cp.

16

Lc u ch l ni giao lu hng ho v sn xut tp trung. Sau ny giai cp thng tr thng chn ni ny lm im ng chnh quyn. Nhng ni ng chnh quyn thng phi c bo v bng h thng thnh quch. V th c 2 yu t: Th (Ch, ph, phng...) v (Thnh quch) thng i i vi nhau gi l th

17

2.2 Lc khao v s phat trin cua cac th trn Th gii : 2.2.1. Thi ky c ai : Bao gm thi tin s c tnh t 30.000 nm n 1000 nm trc Cng nguyn (trc CN) va giai oan c a phat trin c tnh n nm 500 sau Cng nguyn. Thi ky c ai phat trin manh co th tnh t 9000 nm trc Cng nguyn. Quan im v xy dng th thi ky nay va mt s nhn vt ni ting co tnh cht quyt nh i vi s phat trin th xut hin vung Lng Ha (Ai Cp), vung Tiu A, Trung A, n va Trung Quc. Nhiu hnh thc va quan nim xy dng th a hnh thanh. - Quan im v nh c : Ngi c xa a co quan im xy dng cac im dn c tp trung co quy m khng ln lm thng mi im dn c la mt b lac. Cac im dn c c xy dng doc ven sng, ngun nc c coi la yu t c ban cua s tn tai. + V kinh t : Cac c s san xut nng nghip va thng mai c coi la ng lc chnh cua s phat trin. + V xa hi : Nn tang cua dn tc va tn giao c ly lam tn ch cho cac hoat ng trung tm v chnh tr. + V an ninh quc phong : Ngi c xa lun coi trong, ho xy dng cac im dn c tp trung nhng ni d dang quan sat ke ch tn cng. - Cu truc th : a. th c Ai Cp : Nhng th c ai ra i rt sm, vao khoang 3000 nm trc cng nguyn.

18

Nhng thanh ph Ai cp c ai u tp trung doc theo b sng Nin, iu o noi ln tm quan trong nht nh cua nn nng nghip.

19

Theo chc nng s dung, thanh ph Ai cp c ai c chia lam 4 loai: - Thanh ph thu - Thanh ph n ai - Thanh ph thng mai - Thanh ph mang y ngha chin lc. Kim t thap la in hnh cho mt t tng v uy quyn cua Nha nc va vua chua. Cac Pharaon la nhng ngi ch ao chnh trong vic xy dng kim t thap. Pharaon I, II, III la nhng ngi co cng ln trong vic tao nn qun th Kim t thap Ai Cp. Kim t thap hnh thanh trn c s thin vn hoc, khoang cach va v tr xy dng cung nh t l cua qun th u da trn s phn b cua h thng sao trn tri (k th bc cua cac vua quan va v con ho). Kim t thap xy dng trn sa mac gn sng Nin t 5000 nm trc. y la mt qun th kin truc c xy dng theo quy hoach lu i nht ma con tn tai n ngay nay. Kim t thap Cheops, Chephren va Mykevios la ba cng trnh ln nht. th c ai Ai Cp ha lu sng Nin thng la hnh ch nht, xy dng vao khoang 3500 nm trc CN. Thanh ph Kahan la mt v du : thanh ph co mt xy dng cao, c cu thanh ph phn ro khu chu n va n l. Khu cho ngui giau la nha co vn vi din tch mi l 600m2. Nha cho ngi ngheo la nhng khu thp tng, c bit co h thng ti nc cho cy, cac ng ph a c trng cy, cy xanh c coi la mt yu t quan trong trong cu truc th. Mt c im cn lu y trong cu truc th c Ai Cp la s chu anh hng v mt tn giao. Thanh ph c quy hoach theo dang a tm va th thn mt tri. Cuc sng th

20

gn lin vi thn linh chu yu la thn mt tri v vy ma cung phai co phn thng vi mt tri. b) HiLap c ai :

21

Xa hi c Hi Lap cao tnh dn chu, quan tm n vic giao duc con ngi va mi trng sng th. Thanh ph ban c cua Hyppodamus (khoang 500 nm trc CN tai Miletes) la im c trng cua quy hoach Hi Lap c ai. B cuc mt bng cua thanh ph c chia thanh cac ph theo h thng ng c vi hai hng chnh Nam Bc va ng Ty; khoang cach gia cac ng noi chung khoang t 30 n 50m. Thanh ph Mile cua Hypodamus co kch thc cac l ph la 47,2m x 25,4m. Tuyn ng chnh ng Ty rng 7,5m i qua trung tm co th i xe, con tuyn Bc Nam rng t 3-4 m co dc ln nn chu yu danh cho i b. Cac thanh ph u co cac trung tm va quang trng chnh, c goi la Acropolis va Agora. Acropolis la khu vc trung tm cua thanh ph, ni tp trung cac n th mang tnh tm linh va nha cua cac quan toa cao cp. Agora la mt quang trng trung tm, ni tp trung cac sinh hoat v thng mai va hanh chnh cua thanh ph. Sut trong my th ky trc CN th c Hi Lap a phat trin manh do c im chnh tr c Hi Lap co nhiu tin b, lut l nghim ngt. c) La Ma c ai : Quy hoach va kin truc La Ma c ai a tip thu c nhng thanh tu cua nn vn hoa trc o cung nh b anh hng su sc cua nn vn minh Hi Lap. Thanh ph c La Ma phan anh tnh cht xa hi cua ch cng hoa quc La Ma. Trong thanh ph co rt nhiu quang trng va nhom quang trng cung vi h thng cac cng trnh cng cng ln nh nha hat, u trng, nha tm, mu dch, ch, cung in, nha th, miu t va cac ai ky nim. Ni dung va b cuc nhom quang trng c La Ma rt phc tap, co trang tr kin truc lng ly, cng phu, phan anh s sinh hoat

22

giau co va y thc thm my cao cua giai cp thng tr.

23

c im truyn thng cua cac th c La Ma la tnh cht phong thu. Mt bng thanh ph co dang nh cac trai lnh : Hnh vung, co tng luy bao v, co 4 cong bng thanh ph co dang nh cac trai lnh : Hnh vung, co tng luy bao v, co 4 cng chnh va ni vi cac cng chnh la cac truc ng chnh Nam Bc (Cardo) va ng Ty (Decumanius). Trung tm thanh ph t tai im giao nhau gia hai truc ng. Thanh ph phat trin thm cac khu vc dn c pha ngoai theo cac ng nhp thanh. Li b cuc thanh ph nay chu anh hng nhiu cua cach b cuc thanh ph c Hi Lap. Timgat la mt v du. d) Nn vn minh Lng Ha (Mezopotama) co t 4300 nm trc CN : Babylon la thanh ph ln nht luc by gi nm trn b sng Euphrat. Do vua Netmucazera II xy dng vao khoang 602-562 trc CN. Thanh ph c bao boc bi h thng knh ao thng vi sng Euphrat va tip n la h thng thanh cao co nhiu lp gach. Trung tm thanh ph la cung in va nha th (Ziggurat) xy theo kiu kim t thap dt cp cao n 90m. Bn canh thanh ph la vn treo Babylon ni ting, mt trong bay ky quan cua th gii c ai. Mc du khng co bt c bng chng khoa hoc cu th nao v s tn tai, vn treo Babylon mang theo rt nhiu truyn thuyt, th ca va nhng li ca ngi nh la mt thin ung gia sa mac. Mt trong nhng nha th La Ma a m ta lai vn treo Babylon nh mt h thng sn dt cp vi b tng day 7,6m trong cha t u ch cho ca cac cy ln. Vn treo nm sat b sng, co bn tau, bn phun nc va h thng nc ti cy.

24

e. Cac vung khac :

25

 Trung Quc vao th ky th 3 trc CN. Mencius a xut h thng quy hoach s dung t theo b cuc 9 vung. Mi co mt chc nng ring, mi canh dai khoang 1000 bc. Cach b tr theo kiu phn l nay cung c ng dung cho Bc Kinh v sau. Bc Kinh hnh thanh t 2.400 nm trc CN va tr thanh thu Trung Quc nm 878 sau CN. n cung co nhng thanh ph c hnh thanh t 3000 nm trc CN. Thanh ph cung c xy dng theo kiu phn l. Nhiu ni khac trn th gii cac im dn c th cung co xut hin nhng n oi chung cac th nay khng lai nhng tnh cht in hnh. 2.2.2 th thi trung ai : Noi chung cac th cua thi ky trung ai phat trin chm, b cuc thanh ph ln xn, phat trin t phat, thiu quy hoach va mi trng th khng hp ly. th thi trung ai xut hin chu yu vao u cng nguyn thuc ch phong kin. Mu thun gia giai cp thng tr va nhn dn a dn n nhiu cuc khi ngha. Ch chim hu n l dn dn i vao con ng tan ra, xa hi phong kin bt u c hnh thanh, da chu yu vao nn kinh t tiu nng nng thn. Do s tan ra cua nn kinh t chim hu n l, dn c a ri khoi cac th v nng thn san xut, thanh ph trong giai oan vai trm nm cui cung cua quc La Ma a mt ht quyn lc thng tr nng thn. Xa hi phong kin trong giai oan u mang tnh cht t cung t cp da trn nn san xut nng nghip. Chin tranh lin min, xa hi khng n nh a km ham s phat trin cua th.

26

Quy m cua thanh ph thi o nho, khng vt qua 5 n 10.000 ngi.

27

Mai n th ky XII thu cng nghip xut hin manh a kch thch s phat trin cac th. Vic trao i hang hoa va giao lu ng thuy gia cac vung a xut hin nhiu th cang va cac th nm trn u mi giao thng. Cac thanh ph nay thng c xy dng nhng v tr tng i co li th v vn bao v. Cac cng trnh nha th va cac dinh th cua vua chua a tr thanh nhng cng trnh trong tm trong b cuc cua th. Nn vn hoa Phuc hng th k th XV, XVI gn lin vi s chuyn tip xa hi t phong kin sang t ban, quy hoach th thi ky nay a phan anh nhng nhu cu cua xa hi mi va a phat trin manh Chu u. Y bn canh cac an cai tao, m rng thanh ph thi Phuc hng, cac xu hng nghin cu, cac ly thuyt mi v quy hoach a c xut hin. Nc Phap la mt trong nhng trung tm vn hoa quan trong cua thi ky phuc hng Chu u. Hang loat nhng ai l, quang trng Thng Li, quang trng Hoa Hp. mt s nc khac, vic xy dng thanh ph Ptecbua Nga, thanh ph London Anh hay Roma Y ... m u cho mt giai oan mi trong lch s phat trin th. Chu A, xa hi phong kin tp trung keo dai rt lu va a c thng nht t sau i Tn. Trung Quc thanh ph la ch cua cac vua chua phong kin, la trung tm chnh tr vn hoa cua giai cp thng tr, co quy m tng i ln, thng c xy dng theo kiu thanh, quach.

Thanh ch b phn trung tm xy dng kin c bao quanh cung in cua vua va quy tc. Quach la tng thanh bao v bao quanh pha ngoai khu vc dn c. Trng An thi Ty han la thanh ph trung tm thng mai chnh tr ln nht Trung Quc, quy m thanh ph ln hn 4 ln so vi thanh ph La Ma

28

 Chu u ng thi, co b cuc quy hoach tp trung, biu hin ro t tng phong kin, cao giai cp thng tr. Cung thanh va vn cm

chim phn chu yu

29

cua thanh ph, nha cua vua quan va cac quy tc chim hai khu pha ng Hoang thanh con bn ngoai pha Nam la khu cua nhn dn . 2.2.3 th thi cn ai : Mai n gia th ky th XVIII cuc cach mang cng nghip ra i a thuc y san xut phat trin, cac x nghip cng nghip phat trin manh, nhiu nganh cng nghip ln ra i a thu hut nhiu nhn lc vao san xut. Cac khu nha moc ln nhanh chong bn canh cac khu vc san xut. cac nc cng nghip phat trin nh Anh, Phap, c, My dn s th tng ln rt nhanh. T nhng nm u cua th ky XIX, dn s th Anh chim ti 32%. Nm 1921 dn s th Anh a xp x 80%. My, dn s th nm 1801 la 4% va cho n nm 1921 con s nay a trn 51%. T L DN S TH MT S NC
Tn nc 1081 Anh Phap c My 32% 20,5% 4% 1851 50,1% 25,5% 12,5% Nm 1881 67,9% 34,8% 41,4% 28,6% 1901 78,0% 40,1% 54,3% 46% 1921 79,3% 46,7% 62,4% 51,4%

S hnh thanh va phat trin thanh ph trong thi ky nay chu anh hng cua nhng mu thun san xut va quan h san xut. Tnh t phat cua nn kinh t th trng trong s phn b sc san xut dn ti s phat trin va phn b thanh ph khng ng u, v du : min ng Bc nc My, khu cng nghip Philadenfia va Chicag, ch chim 14% din tch ca nc nhng gia tr san phm lam ra chim ti 75% tng thu nhp quc dn. Cac thanh ph ln co s dn tp trung cao a xut hin nh New York : 5 triu ngi (1920). London gn 5 triu ngi, Berlin trn 4 triu ngi.

30

DN S CAC TH LN

31

(n v : Ngan ngi)
Tn Thanh ph London Paris Berlin NewYork 1800 865 545 172 79 1850 2363 1053 419 696 Nm 1900 4536 2714 1889 3437 1920 4483 2806 4024 5620

Cac vn mu thun va bt hp ly trong t chc khng gian th a nay sinh rt nhiu do s phat trin at cua cac th trong thi ky nay. Vn nha khng c giai quyt mt cach y u, c bit la cac khu nha danh cho ngi lao ng thng thiu t chc, chp va, hnh thc ngheo nan, iu kin sng khng y u, thiu v sinh; cac khu nhiu ni b khung hoang nghim trong. Cac khu cng trnh cng nghip xy dng t phat, khng theo quy hoach lai chim nhng khu t tt trong thanh ph, nhiu cng trnh xy dng sat b sng, thm ch ngay sat khu trung tm lam cho mi trng sng th b anh hng nghim trong. Vic u c t ai a lam cho gia t xy dng thanh ph tng vot, mt xy dng cao va cac cng trnh kin truc a phat trin theo chiu cao. Nhiu thanh ph thm ch khng co khu t trng trng cy xanh. Do s khung hoang v xy dng va s mt cn i trong thanh ph cac nc t ban phat trin t na th ky th XIX, ngi ta a tin hanh hang loat cng cuc cai tao cac th, c bit la Phap va Nga (Paris va Petescbua). Vi cac ly do trn, t cui th ky XIX n u th ky XX, hang loat t tng mi va quan im a xut hin, m u cho s phat trin cua nganh quy hoach th hin ai. 2.3 Khai quat qua trnh phat trin th Vit Nam :

32

2.3.1 Tnh hnh phat trin cac im dn c th n th ky th XVIII:

33

Du vt th u tin nc ta la thanh C Loa hay con c goi la Loa thanh cua An Dng Vng ta ngan sng Hng. Loa thanh la th u tin c xy dng vao nm 25 trc CN, la trung tm chnh tr cua nc u Lac. Chiu dai cua ba tng thanh chnh dai trn 16km co hao su bao boc ni lin vi sng Hng a lam tng kha nng phong thu cua Thanh. Ngoai cac cung in cua vua va cac trai lnh, trong thanh con co nha cua dn thng. y la im dn c tp trung ng nht luc by gi, dn s c tnh ti hang ngan ngi. Trong thi ky Bc thuc, mt s thanh th khac nhau mang tnh cht qun s va thng mai nh thanh Lung Lu, thanh Long Bin, T Ph, Bach Trng.. cung c hnh thanh. Mt trong nhng th ln nht thi Bc thuc n th ky XIX la thanh Tng Bnh (Ha Ni ngay nay). S chep rng nm 865 tng Cao in (Trung Quc) a m rng thanh chng qun khi ngha. Thanh dai 1982,5 trng (7930m), cao 2,5 trng (10m), trn tng thanh co 55 im canh. Mt vai oan thanh con sot lai cho n ngay nay. Nm 1010 sau khi n nh tnh hnh chnh tr trong nc, Ly Thai T a quyt nh di v trung tm ai La (trong thanh Tng Bnh cu) va i tn la Thng Long. y cung la cai mc khai sinh cho thanh ph Ha Ni ngay nay. T o Thng Long phat trin manh v tt ca cac mt kinh t, xa hi, vn hoa va a tr thanh mt th co mt v tr quan trong nht trong ca nc. Thng Long co h thng thanh dai 25 km bao boc xung quanh khu vc cung nh va cac im dn c, la nhng du hiu u tin cua th hoa c ao. Ngoai ra, nhiu cng trnh c xy dng trong thanh nh cac n chua,

34

miu mao. y la thi ky thnh vng nht cua nn phong kin Vit Nam, rt nhiu n chua, bao thap c xy dng vao thi ky nay nh : 950 ngi chua c xy dng vao nm 1031 di s

35

ai tho cua nha vua. Chua Din Hu (chua Mt Ct) xy vao nm 1049 Chua Din Hu anh du mt bc phat trin cao v ngh thut kin truc luc by gi va cho n ngay nay no vn la mt biu tng trong trai tim Ha Ni. Nm 1954 trc khi rut chay thc dn Phap a t mn pha huy. Ngay sau o vao nm 1955 chua a c xy dng lai. Mt iu ang chu y trong quy hoach phat trin th luc by gi la vic xy dng khu Vn Miu nm 1070, c goi la Quc T Giam vao nm 1076. La khu ai hoc u tin Vit Nam, y thc s la ch chon nhn tai cua t nc, hang nm co hang ngan ngi n xin hoc va d thi. Trn 82 bia Tin s bang a ghi lai cac danh nhn, cac nha bac hoc a chng to s quan tm c bit cua Nha nc luc by gi v mt vn hoa giao duc va a lam cho Vit Nam mt thi rang r. Di thi phong kin, nc ta nhiu loai th khac cung a hnh thanh. o la ni ong chnh cua vua chua phong kin nh thanh Hoa L (kinh cua nha inh), thanh Ty (kinh cua nha H), thanh Phu

Xun (kinh cua nha Nguyn), la nhng trung tm chnh tr quan trong. Thanh Ty (thanh nha H) c xy dng rt kin c, pha ngoai c ghep a trn mt khu t bng phng Thanh Hoa co hnh vung, mi canh dai 500m. Cng thanh la ba vom ghep a rt ep co ky thut cao rt cng phu. Co nhng phin a dai ti 7 met, cao 1,5 met, nng ti 15 tn cng ra vao. Sau chin thng qun Minh, L Li xy dng lai t nc. th Vit Nam di thi by gi a phat trin rt manh, c bit Thng Long la ni ong cua triu L va t o (1430) Thng Long co tn la ng Kinh. Thng Long c tu sa t cung in, n ai n Hoang thanh va La thanh.

36

Din tch Hoang thanh rng hn nhiu so vi thi Ly - Trn. Theo ban cua Hng c ve nm 1470, a gii cua Hoang

37

thanh gm Hoang thanh i Ly - Trn cng vi phn m rng pha ng ra ti tn b sng Hng. chnh gia Hoang thanh la in Knh Thin: ni vua hi hop vi cac ai thn, bn phai la in Ch Thiu, bn trai la in Ch Knh, pha sau la in Van Tho, pha trc la in Th Triu ni cac quan vao chu vua, t o nhn ra pha ngoai la ca oan Mn. Cung in cua Hoang Thai T hng ng goi la ng cung, pha trc ng cung la Thai miu thanh b cuc theo h truc vung, ly in Knh Thin lam chun. Cac cng trnh chnh c t theo hng Bc - Nam, cac cung in c xy dng rt ep. Pha Nam Hoang thanh la khu vc quan lai gn ca ai Hng, L Thanh Tng a cho xy dng vin ai Lu cho cac quan ngh luc vao chu, xy nh Quang Vn la ni yt thi cac phap lnh cua triu nh. Nhiu n chua c xy dng thi o con lu n ngay nay nh n Ngoc Sn, n Ba Kiu, chua Trn Quc, chua Kim Lin, Vn Miu c xy dng lai va m rng thanh khu ai hoc ln nht thi phong kin. Ngoai Hoang thanh, ph phng c phat trin, hoat ng thng mai ngay cang manh me, cac ca hiu bun cua ngi Ha Lan, Anh moc doc theo sng. Vao th ky XVII, khu dn c a co nha hai tng, nhiu nha lam thm gac lng phong lut li. Nh ngi phng Ty a nhn xet : Thng Long vao th ky XVII la th ln Chu A. y co nhiu phng chuyn san xut cac mt hang thu cng, co nhng phng ni ting nh ngh lam giy phng Yn Thai, ngh dt vai Thuy Chng, nhum iu t lua Hang ao ... dn s trong thanh ngay cang ng. Thng Long luc by gi thc s khng con gi mai kinh thanh

38

kiu phong kin ma a tr thanh mt trung tm vn hoa, san xut va thng mai phat trin

39

thanh mt th ln. th khngcon phat trin bo hep trong khu vc Hoang Thanh ma a m rng manh ra pha ngoai, chim nhng khu t rng ln, khai thac canh quan cua h Hoan Kim. n nm 1728 Trnh Giang a cho cung c xy dng cac cung in ngm pha Nam cua H, khu vc nay tr thanh mt trung tm quan trong cua thanh. 2.3.2 th thi nha Nguyn : T u th ky XVIII n gia th ky XIX, khi cac nc chu u a co nn kinh t ln manh, vn minh th Vit Nam vn la nc nng nghip lac hu. Nhng iu lut phong kin ngt ngheo a km ham s phat trin cua t nc, k ca trong lnh vc kin truc, quy hoach va xy dng. Dn s th luc by gi ch chim khoang 1% dn s ca nc. u th ky XIX mt im dn c ln cua Vit Nam la Ha Tin a bt u phat trin manh nh s di dn vao min Bc, Trung Quc, Campuchia va Thai Lan. V sau, do chin tranh ho a bo chay v tp trung tai khu vc ch Ln va mt im dn c th ng uc mi a c hnh thanh, cung vi thanh Gia nh tao nn mt khu vc sm ut t nn mong cho s phat trin thanh ph Sai Gon sau nay. Nm 1865 Sai Gon a tr thanh mt im th ln cua min Nam Vit Nam. Nguyn Anh a chon Hu lam Thu sau khi gianh c chnh quyn. Thanh ph Hu bt u c xy dng vao nm 1830 khu vc Chanh Dinh. Quy hoach thanh Hu a da trn nguyn tc thit k cua thanh ph kin truc s Vaubae do Nha truyn ao Phap Adevan ch huy. Thanh Hu co hnh vung c cai bin m rng cac tram canh, mi canh dai 2235 m. V mun gi c nguyn tc i xng nn ngi ta khng li dung c ht iu kin t nhin n Mang Ca. Thanh Hu nm trn b sng Hng, thanh cao 6m, day 20m,

40

xung quanh co hao bao boc su ti 4m, co ni hao rng ti 60m.

41

Trong thanh, cac cung in cua nha vua c b tr theo h i xng. Xung quanh Cm thanh la cung thanh, la ni xy dng cac cung in, ni lam vic cua cac quan lai phong kin, phn sau cua thanh so vi b sng Hng la khu . Trong thanh khng co nha cao tng va kiu kin truc s, xy dng theo kiu truyn thng, nha bng g. Di thi nha Nguyn co quy nh rt cht che v xy dng : nha dn khng c ging va cao hn nha cua vua quan phong kin. H thng ng sa c ban c xy dng theo h hnh hoc c, trn truc chnh co ct c cao ba tng va cng chnh cua thanh vi kin truc rt phong phu. Tng th quy hoach kin truc c Hu c b tr da trn thuyt phong thuy kha mu mc. Kinh thanh c ly lam chu th trong b cuc toan th, hnh vung cua kinh thanh tng trng cho t vi ba lp thanh (Kinh thanh, Hoang thanh va T Cm thanh). Hoang thanh con goi la ai ni co T Cm thanh va hang nm cng trnh kin truc ln nho, b cuc theo truc hng tm la in Thai Hoa nhn thng ra nui Ng Bnh va n Nam Giao, trc mt la quang trng. n Nam Giao la khu vc du ngoan cua vua c t bn kia b sng Hng, pha Nam cua kinh thanh (tnh t ca chnh cua Thanh). n co hnh tron tng trng cho mt tri. bn kia sng Hng, i din vi kinh thanh Hu la khu pho Ty. Doc b sng Hng co cac dai cy xanh. Di thi nha Nguyn, cac th khac cung a bt u phat trin. Nguyn Anh a cho xy dng lai thanh Ha Ni va khu vc Quc T Giam cung c chnh quyn phng Bc. Hang loat cac tnh thanh c xy dng khp ni trn toan quc t nn mong cho h thng quan ly hanh chnh cua triu nh. Hang loat thanh quach c xy dng cac tnh ly

42

thi o cung la im xut phat u tin cua h thng th Vit Nam. th thi nay chu yu ch phat trin h thng hanh chnh, quyn lc

43

quc gia phong kin vi thanh quach bao quanh co tac dung bao v. Mt s t ni thanh xy bng gach kin c con lai hu ht cac ni khac thanh c p bng t nn t tn tai cho n ngay nay. Trong thanh cac cng trnh nha , ni lam vic cua quan lai va cac trai lnh c xy dng. Pha ngoai thanh la cac khu dn c va ph phng bun ban cua dn thng. Vi hnh thc o th a th hin ro s cach bit gia chnh quyn va dn trong cu truc th. Cac dang thanh quach thi ky o co th phn bit nh sau : - Loai hnh vung : V c ban loai nay gi uc c im truyn thng thanh cua A ng nh kiu thanh nha H. S bin dang cua no c th hin qua vic b sung thm cac tram gac trn tng oan thanh hay cng thanh nh thanh Hu, thanh Gia nh ... - Loai hnh vung vi cac cung m rng gia cac canh thanh kt hp vi cng thanh nh thanh Sn Ty, Cao Bng - Loai hnh vung c tht lai gia cac canh tao nn cac goc nhon goc thanh va mt s bin dang nho gia cac canh. Loai nay vn gi c hnh anh cua hnh vung ban u va c trau chut theo mt ngh thut ring cho phong phu (thanh Bc Giang, Phu Yn, Bnh nh, Quang Ngai ...). - Loai hnh a giac 5, 6 canh hoc hn na, loai nay hoan toan xa la vi cac loai thanh cua phng ng, y chnh la loai thanh c xy dng rp khun y cua cac loai thanh ph ly tng thi Phuc hng Chu u. Thi Phap thuc, ngoai cac khu vc thanh quach, cac khu dn c bt

25

u phat trin, ph sa xut hin. Nhiu th a tr thanh nhng trung tm thng mai ln va dn dn ln at ca khu vc thanh quach, thm ch co ni a mt hn ranh gii. Di s thng tr cua thc dn Phap vi chnh sach khai thac cac ngun tai nguyn thuc a

26

a xut hin mt loat cac th mi mang tnh cht khai thac, thng mai, cng nghip, ngh ngi giai tr. V du nh : Hon Gai, Cm Pha, Lao Cai (thanh ph khai thac); Hai Phong, a Nng, Sai Gon, Nam nh, Vinh (thanh ph cng nghip thng mai); a Lat, Sapa, Tam ao (thanh ph ngh ngi giai tr). Trong thi ky nay yu t cng nghip va nht la yu t thng mai a co tac ng thuc y manh me s phat trin cua cac th trong toan quc. 3. th ho & qu trnh pht trin th ha trn th gii: 3.1 S pht trin ca KHKT & th: 3.1.1 Khai nim th hoa : th hoa la qua trnh tp trung dn s vao cac th, la s hnh thanh nhanh chong cac im dn c th, trn c s phat trin san xut va i sng. Khai nim v th hoa rt a dang, bi v th hoa cha ng nhiu hin tng va biu hin khac nhau trong qua trnh phat trin. Cac nha khoa hoc xem xet va quan sat hin tng th hoa t nhiu goc khac nhau. Qua trnh th hoa la qua trnh cng nghip hoa t nc. V vy cung co ngi cho rng th hoa la ngi ban ng hanh cua cng nhip hoa. Qua trnh th hoa cung la qua trnh bin i su sc v c cu san xut, c cu ngh nghip, c cu t chc sinh hoat xa hi, c cu t chc khng gian kin truc xy dng t dang nng thn sang thanh th. Mc th hoa c tnh bng t l phn trm s dn th so vi tng dn s toan quc hay vung. T l dn s th c coi nh thc o v th hoa so sanh mc th hoa gia cac nc vi nhau hoc

26

cac vung khac nhau trong mt nc. Tuy nhin, t l phn trm dn s th khng phan anh u mc th hoa cua cac nc. Qua trnh th hoa cung la mt qua trnh phat trin v kinh t, xa hi,

27

vn hoa va khng gian kin truc. No gn lin vi tin b cua khoa hoc ky thut va s phat trin cua cac nganh ngh mi. Qua trnh th hoa co th c chia thanh 3 thi ky : - Thi ky tin cng nghip (trc th ky XVIII) : th hoa phat trin mang c trng cua nn vn minh nng nghip. Cac th phn tan, quy mn nho phat trin theo dang tp trung, c cu n gian. Tnh cht th luc by gi chu yu la hanh chnh, thng nghip, tiu thu cng nghip. - Thi ky cng nghip : (n na th ky XX) Cac th phat trin manh, song song vi qua trnh cng nghip hoa. Cuc sng cach mang cng nghip a lam cho nn vn minh th phat trin nhanh chong, s tp trung san xut va dn c a tao nn nhng th ln va cc ln. C cu th phc tap hn, c bit la cac thanh ph mang nhiu chc nng khac nhau (na sau th ky XX) nh thu , thanh ph cang. c trng cua thi ky nay la s phat trin thiu kim soat cua cac thanh ph. - Thi ky hu cng nghip : S phat trin cua cng ngh tin hoc a lam thay i c cu san xut va phng thc sinh hoat cac th. Khng gian th co c cu t chc phc tap, quy m ln. H thng t chc dn c th phat trin theo kiu cum, chum va chui. 3.2 H qu ca th ho: 3.2.1 Hin tng bng n dn s th: c trng cua th gii t hn mt th ky nay la hin tng gia tng

28

dn s mt cach nhanh chong, ni bt la hin tng tp trung dn c vao th. Hin tng nay con c goi la hin tng bung n dn s.

29

Nm 1800, ch co 1,7% dn s th gii sng trong cac th ln. Nm 1900 co 5,6%. Con s nay la 16,9% nm 1950 va 23,5% nm 1970. n nm 2000, 51% dn s th gii c d oan la sng trong cac th .

S PHAT TRIN CUA DN S TH TH GII T 1800 N 2000

Nm Dn s th gii Dn s th th gii Tng s Trong cac (triu th ln ngi) (triu ngi) 29,3 15,6 80,8 224,4 706,4 984,4 1399,4 1780,4 3350 20,9 90,8 406,0 602,0 863,9 T l dn s th th gii (%) Noi chung th ln

1800 1985 1900 1950 1960 1970 1980 2000

906 1171 1608 2400 2995 3628 3848 6500

3,2 6,9 14,0 29,4 32,9 38,6 46,2 51,0

1,7 2,4 5,6 16,9 20,1 23,5

(Ngun : A. Gvimm, thng k cua LHQ nm 1977) Dn s cua cac th va cc ln co tc tng trng nhanh nht, c bit la cac nc ang phat trin. Nm 1800 cha co th ln ti 1.000.000 dn, nm 1900 co 15 thvva nm 1976 a co ti 178 th. Nm 1980 trn th gii co khoang 20 th co 5 triu dn tr ln. n nm 2000 con s nay co th ln ti 79. Theo bao cao cua ngn hang Th gii (nm 1991) : Chu A : 39 Chu My : 21 Chu u : 9

30

Chu Phi : 8

31

Chu Uc : 2 chu A, cac th nay c phn b nh sau : + Trung Quc : 12 + Th Nh Ky : 2 + Han Quc : 2 + Vit Nam : 1 + Philipin : 1 + n : 8 + Nht Ban : 2 + Pakixtan : 2 + Bngladet : 1 + Mianma : 1 + Indnxia : 3 + I Rc : 1 + Thai Lan : 1 + Hng Kng : 1 + Iran : 1

Hin nay dn s th th gii khng ngng gia tng va co nhng c im sau y : - Dn s th cac nc ang phat trin se vt dn s th cac nc phat trin. Nm 1970 dn s th cac nc phat trin ln hn dn s th cac nc ang phat trin 30 triu ngi; ch 5 nm sau dn s th cac nc ang phat trin a vt dn s th cac nc phat trin 50 triu ngi, nm 1985 con s nay la 300 triu; d tnh n nm 2000 se gp 3 ln va vao nm 2025 se gp 4 ln so vi nm 1985 - Dn s cac thanh ph cc ln se tip tuc gia tng, t l dn s th cac thanh ph cc ln cua cac nc ang phat trin se cao hn cac nc phat trin. D tnh n nm 2000 se co 5 siu th thanh ph co s dn trn 15 triu ngi, trong o co 4 thanh ph cac nc ang phat trin. Chu My : Mxico City (Mexico) Sao Paolo (Brazin) : 26,3 triu : 24 triu

Chu A : Tokyo/Ykonama (Nht Ban) : 17,1

32

triu Calcutta (n ) : 16,6 triu

33

Gual Bombay (n ) : 16 triu Cui th ky nay, t l gia tng dn s th c d kin la at cao nht (2,5%), sang u th ky 21 se giam dn xung di 2%. Nu tnh ring cac nc ang phat trin th t l tng dn s th la 3,5%, ngha la c sau 20 nm tng dn s th tng gp i, trong o Chu Phi co t l tng cao nht 5%/nm ( ng Phi la 6,5%). Nguyn nhn chu yu cua s gia tng dn s th cac nc ang phat trin la tc gia tng dn s t nhin cao. T l gia tng dn s th cac nc ang phat trin cha phan anh ung tc cng nghip hoa nh trng hp cac nc phat trin Chu u. cac nc phat trin s nhp c t nng thn vao khng ang k; s gia tng dn s th chu yu la tng t nhin va nhp c quc t. Mt trong nhng nguyn nhn c ban dn n s tng nhanh dn s th cac nc ang phat trin la s chnh lch v mc sng gia th va nng thn.

3.2.2 Cac hnh thc th ho: a. th hoa tng cng: Xay ra cac nc phat trin, th hoa chnh la qua trnh cng nghip hoa t nc, ngay cang nng cao iu kin sng va lam vic, tao ra cac tin cho s phat trin kinh t xa hi, xoa bo dn nhng mu thun, s khac bit c ban gia th va nng thn. b. th hoa gia tao: Xay ra cac nc ang phat trin, th hoa c trng la s bung n v dn s va s phat trin yu kem cua nganh cng nghip. Mu thun

34

gia th va nng thn tr nn su sc do s phat trin mt cn i cua cac im dn c, c bit la s phat

35

trin c quyn cua cac th cc ln, tao nn nhng hin tng c cc trong phat trin th. 3.3 L thuyt 3 thnh phn kinh t ca Fourastier Lao ng khu vc I (Sector I) : Thanh phn lao ng san xut nng lm ng nghip. Thanh phn lao ng nay chim t l cao thi ky tin cng nghip va giam dn cac giai oan sau : Chim t l thp trong ba thanh phn giai oan sau : chim t l thp nht trong ba thanh phn giai oan hu cng nghip. Lao ng khu vc II (Sector II) : Bao gm lc lng lao ng san xut cng nghip. Thanh phn lao ng nay phat trin rt nhanh giai oan cng nghip hoa, chim t l cao nht trong giai oan hu cng nghip va sau o giam dn do s thay th trong lao ng cng nghip bng t ng hoa. Lao ng khu vc III (Sector III) : Bao gm cac thanh phn lao ng khoa hoc va dch vu. Theo Fouratier thanh phn nay t ch chim t l thp nht trong thi ky tin cng nghip a tng dn va cui cung chim t l cao nht trong giai oan vn minh khoa hoc ky thut (Hu cng nghip). Ly thuyt 3 thanh phn lao ng kinh t cua Fourastier co mt y ngha rt ln trong qua trnh th hoa. Mun bit trnh phat trin cua lc lng san xut cua mt quc gia ta ch cn xem t l lao ng gia ba khu vc o. Ly thuyt nay cung phu hp vi ba thi ky cua qua trnh th hoa hu het cac nc trn th gii.

36

chng 3

37

mt s l lun v thit th trn th gii & vit nam 1. trn th gii: 1.1 Ly lun v thanh ph khng tng : 1.1.1 Robert Owen 1771 -1858 : M hnh th khng tng cua Robert Owen trn c s t chc xa hi thanh cac tp oan nho (khoang 1.200 ngi) mang tnh cht c lp cao. Con ngi sng trong cac tp oan xa hi cua Robert Owen la con ngi bit lao ng toan din : chn tay va tr oc, lao ng trn ng rung va trong nha may, con lai hoat ng i sng, sinh hoat vn hoa giao duc ... u c t chc tp th Robert Owen d kin xy dng th thanh cac im dn c nho. Mi im c b cuc theo hnh vung cha khoang 1.200 ngi. Nha kiu tp th c xy dng kn bn canh, pha trong b tr cac cng trnh phuc vu cng cng nh nha tre, trng hoc, bnh vin, hi trng, nha n, th vin, phong hoa nhac, sn chi th thao ..., bn ngoai c bao boc bi khoang 1000-1500 acres(1) t cng nghip. N goai khu vc canh tac cung c b tr cac nha may, cac xng thu cng. Thanh ph cua Robert Owen mang tnh cht thn xa, moi ngo khng nhng ch tham gia san xut trong cac nha may, chnh tr phuc vu, ma con lun phin lao ng trn ng rung. Rebert Owen a th nghim ly lun cua mnh trong thc t, nm 1825 Robert Owen a mua 30.000 acres bang Indian (My) xy dng o thanh ph in hnh Newharmony nhng sau ba nm y d o khng thanh cng. 1.1.2 Francois Fourier 1772-1837 : Ly lun xy dng th cua Fourier da trn c s chu ngha xa hi

38

khng tng - t chc cac im dn c mi theo kiu lang xom cng xa co kha nng t cung, t cp va t chc cuc sng xa hi, tp th. Theo quan im cua Fourier, cac

39

im dn c mi nay se thay th cho cac thanh ph, cac im dn c thn xom quen thuc. Mi mt n v th cua Fourier co s dn khoang 1.600 ngi trong o nha c t chc theo kiu tp th va co y u cac cng trnh phuc vu cng cng. Nha va cng trnh phuc vu cng cng c t chc theo dang cng trnh lin hp, ni vi nhau bng h thng nha cu kn co si m co th s dung thun li trong moi iu kin thi tit. Bn ngoai thanh ph cua Fourier la t i canh tac nng nghip va khu vc nha khoang 2000 ha (bnh qun 1,25 ha/ngi) san xut va xy dng cac bit th cho nhng ngi mun sng c lp. T tng cua Owen la Fourier a c k tuc trong cac ly lun quy hoach sau nay c bit la ly lun v quy hoach n v trong m hnh t chc xa hi th mi. 1.1.3 William Morris 1834 - 1896 : William Morris la kin truc s, nha ngh s va cung la nha hoat ng xa hi cua nc Anh. ng a tip thu y kin cua Robert Owen va Fourier, c ng t tng xoa bo s cach bit gia th va nng thn. Quan im xy dng th cua William Morris la xy dng phn tan trn toan b t nc cac im dn c nho. ng xac minh cho phng an cua mnh rng in la ngun ng lc c ban cho moi hoat ng, se i n tt ca cac im dn c trong toan quc va n tn moi nha, cho nn o se la ch va cung la ni lam vic cua moi ngi. William Morris la mt trong nhng ngi phan i manh me s phat trin xy dng thanh ph ln, cao mi quan h gia con ngi va thin nhin va a nhn thy vai tro quan trong cua vic phat trin cac thanh ph nho.

33

1.2 Ly lun thanh ph - vn va thanh ph v tinh cua Ebenezer Howard 1850 - 1928 :

34

Ly lun thanh ph - vn va thanh ph v tinh cua Ebenezer Howard - Kin truc s ngi Anh la mt cng hin ln cho ly lun quy hoach th hin ai. Ebenezer Howard a ph phan nhng hin tng xa hi, vn hoa, kinh t cua cac thanh ph cng nghip nc Anh va a rut ra kt lun rng : Nguyn nhn c ban cua cac hin tng xu la do s tp trung dn c qua cao vao cac th. T tng cua cac hin tng xu la do t tp trung dn c qua cao vao cac th. T tng cua Robert Owen trc o vi cac c im dn c mang tnh cht th nng thn c lp, t cung, t cp, mt hnh thc cng xa kt hp gia th va nng thn. Thanh ph vn cua Ebenezer Howard c xng nm 1896. Y t tng cua thanh ph vn va thanh ph v tinh c Ebenezer

Howard trnh bay trong hai tac phm Ngay mai - con ng hoa bnh ti cai cach xa hi va thanh ph vn tng lai. Trong o cp ti hng giai quyt v khng gian cua thanh ph. Cu th la : - Phn b lai dn c th thanh tng n v thanh ph v tinh tp hp xung quanh thanh ph trung tm, quy m t ai khoang 400 ha vi nha gia nh thp tng co vn. - Thanh ph c bao quanh bi cac khu cy xanh va t ai san xut nng nghip. - Cac n v thanh ph lin h vi nhau bng cac tuyn ng st chay nhanh va cac tuyn t khac. - Cac thit b va c s phuc vu bao am yu cu cua toan dn, tao iu kin cho cuc sng vn hoa, xa hi thanh ph phat trin.

34

- t ai xy dng thuc quyn s hu chung, tao iu kin thun li cho vic phat trin xy dng toan th cac im dn c.

35

Nm 1940, theo Ebenezer Howard, R. Unwin va Parker tai khoan xy dng thanh ph vn u tin cach London 55km. Nm 1920 Louis de

Soissons thit k xy dng thanh ph vn th hai cach London 25 km . Ly lun thanh ph vn va thanh ph v tinh cua Ebenezer Howard a co anh hng ln trn th gii, t nn tang phat trin cho ly lun quy hoach th hin ai. 1.3 Ly lun thanh ph chui, di, ng v cac xu th phat trin cua no : 1.3.1 Aturo Sosia Y Mata 1844 - 1920 : Tac gia u tin v ly lun quy hoach xy dng thanh ph theo h thng chui la Aturo Soria Y Mata, ngi Ty Ban Nha. Theo Soria Y Mata thanh ph phat trin doc theo cac truc giao thng chnh vi chiu dai khng han ch, con chiu rng cua day cng trnh xy dng doc hai bn ng khoang vai trm met. Truc giao thng gia rng khoang 40m c trang b bng cac phng tin giao thng c gii : co th la ng st, tau in, t cung vi h thng ky thut th khac. Nha c t chc theo kiu gia nh thp tng co vn ring, quan im nay phu hp vi quan im cua nhiu nha ly lun th luc by gi cach giai quyt nh vy nhm muc tiu at c cuc sng th gn gui vi thin nhin, khai thac c nhng u im cua hnh thc thn xom, ng thi lai gn lin vi iu kin ky thut hin ai trong san xut va sinh hoat th. Sau 10 nm cng b ly thuyt quy hoach thanh ph chui, nm 1891 Soria Y Mata bt u thc hin y xy dng thanh ph chui cua mnh doc theo tuyn ng st cua thu Madird. Thanh ph chui u tinco tn goi la Ciudad Lineal. Do gp nhiu kho khn v kinh ph xy

36

dng nn n nm 1894 mi xy dng c 1 oan dai 5200m trong tng chiu dai d kin la 48km bao quanh thanh ph Madrid.

37

Mc du phng an cua Soria Y Mata khng c thc hin hoan chnh, nhng ve mt ly lun cung nh thc tin xy dng th, Soria Y Mata a co mt s ong gop to ln. Y t tng quy hoach th theo h thng chui trn th gii ngay cang c phat trin va cung c vi nhiu hnh thc xy dng phong phu co nhiu dang t chc khng gian quy hoach khac nhau. 1.3.2 H thng chui cng trnh lin tuc : Quan im ch ao y la xy dng thanh ph theo nhng h thng cng trnh lin tuc keo dai. Moi hoat ng sinh hoat n, , i lai va lam vic u t chc trong cung mt cng trnh. V du u tin v loai thanh ph nay la phng an thit k cua Edowga Sambole (My) nm 1910 c goi la thanh ph - ng. y la mt cng trnh keo dai, cao ba tng. Tng hm t chc ng xe la, ng i b tng trn cung co mai che, tng gia la nha , co xen ke cac cng trnh phuc vu cng cng. Hai mi nm sau, nm 1930 Le Corbusier a ap dung y quy hoach chui cng trnh lin tuc trong quy hoach m rng thanh ph Angi (thu Angiri). o la mt cng ty cao 10 tng, co ng giao thng trn mai c t chc keo dai nh mt bc tng thanh doc theo b bien a Trung Hai. Le Corbusier con xut cac phng an xy dng thanh ph theo kiu chui cng trnh lin tuc cho mt s thanh ph b bin Nam My nh : Montevideo, Sao Paulo va Rio De Janciro. 1.3.3 H thng chui cng trnh lin tuc nhiu nhanh : H thng chui cng trnh lin tuc nhiu nhanh la s tip tuc cua quan im xy dng th theo h thng chui cng trnh lin tuc mc

38

 cao hn trong o vn t chc ng ph i b tach khoi ng giao thng c gii c coi trong. Quan im o ln u tin uc trnh bay trong phng an quy hoach cai tao khu ph

39

London 1952 cua Alice va Piter Smithson, a c cng b nm 1953 tai ai hi kin truc s Quc t (CIAM). Cac tac gia a nu ln hnh thc t chc ng ph mi goi la Con ng ni b mi b tr ngay trong cac cng trnh nha c xy dng thanh nhng chui lin tuc co nhiu nhanh . Cac cng trnh cng cng t chc gn u mi giao thng c gii, c ni vi nha bng ng ph i b, tao thanh mt tng th thng nht, co li b cuc khng gian phong phu. Trong thc t, phng an cua anh em Smithson khng c thc hin, nhng a co mt ong gop mi i vi phat trin ly lun quy hoach xy dng th hin ai, c bit la vn t chc khng gian quy hoach da trn c s cua h thng i b trong khu . Tip theo phng an cua Smithson la phng an quy hoach khu

ph mi 100.000 ngi Le Mireil nm 1961 do mt nhom kin truc s gm Candilis, Josic va Woods thit k. Phng an nay c giai nht trong cuc thi quy hoach va c chon xy dng. Gia tr ni bt cua phng an ch giai quyt vn t chc khng gian quy hoach phong phu vi nhiu hnh khi kin truc khac nhau, gn lin cng trnh vi cy xanh va thin nhin mt cach thch ang, mc du mc xy dng tp trung rt cao. 1.3.4 H thng thanh ph dai : H thng thanh ph dai la s phat trin tip tuc cua h thng thanh ph chui mc cao hn phu hp vi tnh cht hin ai cua cac thanh ph san xut cng nghip va s phat trin nhanh chong cua qua trnh th hoa trong na u th ky XX. H thng thanh ph dai la h thng trong o cac cng trnh c t

37

chc thanh dai chc nng khac nhau song song theo truc giao thng chnh, c trang b y u

38

cac cng trnh ky thut th. Chiu rng cua dai cng trnh c khng ch, con chiu dai phat trin tuy theo yu cu cua thanh ph. Y xy dng thanh ph theo h dai c Gnzales Del Castil trnh bay ln u tin nm 1991 B. H thng dai a tr thanh m hnh th hoa cua B vao nhng nm hai mi. Sau o h thng dai a c Hinber Seimner va Newtra nghin cu ap dung cho nhiu thanh ph khac. Lin X cu, t nm 1929 - 1930 a xut hin nhiu phng an quy hoach xy dng theo h thng dai, in hnh nht la phng an quy hoach xy dng thanh ph Stalingrat, nay la Vongagrat cua N.A. Milutin t c s nn mong cho m hnh quy hoach theo h thng dai. Milutin quy hoach thanh ph theo tng dai chc nng doc theo sng Vnga dai 70km vi chiu rng cua dai khng qua 5km. Milutin a vn dung thanh cng ly lun thanh ph dai vao iu kin thc t, c bit li dung iu kin t nhin thun li t chc c cu quy hoach hp ly v cac mt t chc san xut va i sng. Nhng nm gn y phng an quy hoach th va quy hoach cua nhiu nc c nghin cu theo hng phat trin cua h thng quy hoach dai. Trong phng an quy hoach khng gian toan quc cua Ba Lan, ngoi ta xac nh hng phat trin tng lai cua th theo h thng dai va cum, da trn cac th hin co va doc cac truc giao thng chnh trong toan quc . Quy hoach th theo h thng chui va dai co nhiu u im cn ban nhng cung co nhiu han ch cn chu y. Vic keo dai thanh ph la mt tr ngao ln trong cng tac thi cng, xy dng, quan ly. Trong thc t phat trin, h thng quy hoach chui va dai thng khng c y ban

38

u v khng ch chiu rng do s phat trin mt cach t nhin v b day cua h thng. Chui Ciudad Lineal cua Soria Y

39

Mata thit k va xy dng nm 1891 la mt v du in hnh. Qua trnh phat trin thanh ph Madirid a lam mt tnh c ao ban u cua no va hin nay ch con mt vt dai hin trn ban thanh ph. 1.3.5 Ly lun thanh ph cng nghip : Cuc cach mang cng nghip a thuc y nhanh chong s s hnh thanh nhiu th cng nghip Anh va Phap. C cu th cu khng con phu hp vi yu cu mi, oi hoi phai co mt c cun khac phu hp vi tnh cht san xut cua thanh ph. Nm 19+01 Tony Garnie a xut phng an mi v quy hoach thanh ph cng nghip. Ln u tin c cu t chc mt thanh ph cng nghip c xut hin, trong o cac khu nha , khu cng nghip, khu vc giai tr, giao thng vn tai va cac h thng cy xanh c b tr hp ly, ro rang. Quy m thanh ph c xac nh khoang 35.000 - 40.000 ngi. Tony Gacnie a xut mt s khai nim cu th v vn t chc va phn loaio giao thng; t chc khu theo cac l ph phu hp vi iu kin kh hu va t nhin. Cach t vn va giai quyt vn thanh ph cng nghip sau nay va la mot trong nhng ly lun c s cua quy hoach th hin ai. Quan im quy hoach cua Tony Garnie a c ng dung trong qua trnh cai tao thanh ph Lion Phap9s (1904 - 1917) . Trc o vao nm 1879 Pullman a thit k thanh ph cng nghip nhng phng an n gian, ch t chc cac cum x nghip va khu nha cng nhn bn canh ma khng co nhng xut ang k (hnh 34). Quy hoach thanh ph cng nghip cung a c Le Corbusier m hnh hoa trn c s ly lun quy hoach thanh ph chui va dai vao nm 1942 .

40

1.4 Le Corbusier vi ly lun quy hoach th hin ai.

41

Tn thc cua ng la Charles Edonard Jeanneret (1887-1965), ng la nha kin truc s toan din, nha ly lun kin truc va quy hoach chc nng, Le Corbusier xac nh Nha la cai may , ng coi iu kin , lao ng, ngh ngi va i lai bng t va i b cua con ngi la chc nng c ban cua thanh ph. ng la mt trong nhng ngi a thao ra cng c Athene . + Phng an thit k m rng thanh ph Angi theo h thng dai cng trnh lintuc nm 1930. o la cng trnh cao 10 tng keo dai nh mt bc tng thanh doc b bin a Trung Hai. + Phng an cai tao Angi c Le Corbusier nghin cu hin thc hn vao nhng nm 1941 - 1944 va c goi la thanh ph cng nghip, rt ging vi thanh ph dai cua Milutin cp nm 1930 cho thanh ph Volgagrat. + Nm 1943 Le Corbusier a cp n dai thanh ph trn toan toan chu u. Cite lineaire industrielle. Trong ly thuyt 3 qun c nhnchung Lecorbusier co le chu anh hng cua thuyt 3 thanh phn lao ng c th hin trong cu truc khng gian. Lch s kin truc va quy hoach hin ai th gii lun gn bo tn tui nha kin truc s ngi Phap Le Corbusier. ng co nhiu ong gop va xut manh dan v phng din ly thuyt cung nh thc tin trong quy hoach va kin truc. Trong cac phng an cua Le Corbusier ni bt quan im sang tac cng trnh quy m ln co tnh tp th cao. V ni dung s dung cng trnh cung nh v tng th quy hoach thanh ph co s phi hp cht che, v du :phng an cai tao mt phn trung tm thanh ph Paris

42

3 triu dn c goi la phng an quy hoach VOISIN nm 1925 (hnh 37). Trong phng an nay Le Corbusier b tr cac cng trnh cao 66 tng tp hp thanh cum trung tm nm trong dai cy xanh ln, xung quanh khu vc nha nhiu tng la

43

khu vc nha t tng hn (8 tng) c t chc theo hnh thc chui khng lin tuc vi mt 300 ngi/ha. Mc du y khng c thc hin, Le Corbusier cung a cung cp cho ly lun quy hoach th th gii mt tm nhn mi, c bit la trong quy hoach xy dng cac thanh ph ln.

Chng 4 l lun pht trin th theo n v & quy hoch chi tit n v 1. Mt s l lun c bn:

Khi noi n h thng phat trin thanh ph theo n v th chung ta phai hiu c tnh cht quy m cua tng loai n v. n v phat trin cua thanh ph co th la mt n v c cu chc nng hay mt t bao trong quy hoach cua thanh ph. No cung co th la mt n v hoan chnh hay mt n v th. Cac nha ly lun th nghin cu cac n v trong th thng cn c trn mt n v xa hi tng i hoan chnh nghin cu h thng phat trin cho thanh ph. Mt s cac nha ly lun khac xy dng n v trn c s phn b chc nng phuc vu hay san xut th. Gn y nhiu nha quy hoach co xu hng i tm cac n v th trong h thng phat trin dn c cua th hay mt chum th, hay con goi la n v th trong th, trong h thng mang li dn c hay trong quy hoach vung. Nguyn tc c ban cua ly lun phat trin thanh ph theo n v la nghin cu xy dng cac n v ti u va trn c s o cac n v se c nhn ln dn tuy theo quy m va s phat trin tng lai cua thanh ph. 1.1 n v lang ging cua Clarence Perry :

44

Quan nim t chc khu thanh ph theo cac n v c cp ti trong cuc thi thit k quy hoach Chicago nm 1916 va a c Clarence Perry (ngi My) phat trin hoan chnh hn nm 1923. Theo Peryy, n v lang ging co quy m u ln co th t o mt trng hoc ph thng c s co quy m khoang 1.000 n 1.200 hoc sinh vi ban knh phuc vu khng qua 1/4 dm Anh (400m). Trng hoc la mt thanh phn quan trong cua vic giao duc cng cng n v lang ging, bi v no la yu cu ph cp nht i vi moi gia nh trong th. Khng mt gia nh nao lai khng mun cho con mnh n tui i hoc c n trng va cung chng ai lo lng hn nhng ngi me, ngi cha khi ni lam vic i vi nhng a con mnh nha nu khng uc bao am chu ao n trng hoc. Khng nhng ho ch ngh n a con n trng hoc ma thio, ma con phai ngh n ca li i cua no t nha ti trng va t trng v nha co c an toan khng ? Cai suy ngh tng tm thng o, nhng lai rt h trong i vi cac nha th, cn thit phai lam va tm cach giai quyt th nao cho ngi dn th an tm vi cuc sng va lao ng hang ngay. Trn c s o Perry a ngh xy dng th thanh cac n v c coi la n v lang ging. Perry quan nim thanh ph la tp hp cua nhiu n v nho va la n v lang ging c chon n v c s. Mi mt n v la mt cng ng dn c nho phu hp vi iu kin va quan h xa hi, c trang b y u cac iu kin phuc vu cho nhu cu cuc sng cua ngi dn th. Quy m dn s cua n v xac nh da vao quy hoach cua trng hoc ph thng cp c s, co quy m 1000 hoc sinh tng ng vi 5000-6000 dn. ng giao thng c gii khng c t

45

chc i xuyn qua n v bao am iu kin ngh ngi, giai tr va tre em i lai an toan. 1/10 din tch n v c danh trng cy xanh .

46

Quan nim xy dng thanh ph theo n v cua C.Perry c ph bin rng rai va ng dung nhiu nc trn th gii. Thanh ph Harlow Anh do kin truc s F. Gibberd thit k va xy dng nm 1944 theo quan im t chc thanh cac n v tiu khu nha . Harlow la thanh ph 80.000 dn, cach London 37km c t chc thanh 4 n v khu nha , mi khu nha co t 2-4 tiu khu nha co s dn t 4000 - 7000 c trang b mt trng hoc ph thng va cac ca hang phuc vu nhu cu hang ngay cua ngi dn. Trng hoc c b tr trong cac khu cy xanh cung vi cac sn bai tp th duc do tnh cht t hu cua chu ngha t ban, nhiu y thit k khng thc hin hoan hao . 1.2. Cac xu hng phat trin th theo h thng quy hoach n v th cua E. Gloeden

Xu hng phat trin quy hoach thanh ph theo cac n v co chc nng khac nhau a c Gloeden cp n nm 1923. S thc ma noi, cac n v cua thanh ph trc y xy dng theo kiu phn chia ra cac l t. No khng hnh thanh ro la n v nhng trong c cu khng gian y cung la mt n v v t ai, mc du chc nng cua no khng c xac nh ro rt. n v cua E.Gloeden c hnh thanh nh mt n v co quy m khoang 800.000 dn phat trin theo hng tm. Trung tm cua n v nm trn u mi giao thng chnh theo h tam giac. S cu tao cua h thng nay tng i t do. Cac n v tp hp vi nhau co th theo dang tuyn - chui, cung co th theo dang i vng. Mi n v c phat trin theo mt chc nng phuc vu ring. Nhn qua v s 47

ta thy cung co nhng net logic cua no trong c cu

48

chc nng, nhng vi quy m 100.000 dn mt n v va c th hin trong chi tit mt s b phn th co ve khng hin thc trong quan h gia cac n v cung nh gia cac n v vi cac b phn khac, nht la san xut cng nghip vi giao thng ng st. Trong thc t c cu quy hoach thanh ph vn cua E.Howard cung theo hnh thc t chc cac n v (xem hnh 24) nhng cac n v cua Howard nho hn va hin thc hn. 1.3 Y nim v thanh ph phat trin theo n v hnh hoc : Cac thanh ph cua h thng giao th;ng. Ta co th h thng hoa theo cac dang sau y : + Dang ban c : Dang nay chu yu da theo h thng mang lui ng ban c cach nhau 800-1200m hnh thanh cac l t. Trong mi l t la mt n v bao gm nhiu tiu khu hp lai co trung tm phuc vu va vn cy xanh ring. Chandigarh cua n do Le Corbusier thit k la thanh ph theo n v ban c, mi l t la mt khu nha , co trung tm phuc vu bn trong. + Dang phat trin n v trn c s h thng giao thng hnh hoc luc lng : Dang nay phat trin theo 2 hnh thc khac nhau : Hnh thc th 1 : Mi u mi giao thng la mt trung tm phuc vu cua mt n v phat trin theo mt chc nng. 49

Hnh thc th 2 : Cac n v b tr doc theo cac truc giao thng, trung tm phuc vu thng mai, b tr doc ng giao thng, trung tm giao duc va t

50

chc ngh ngi bn trong theo tng n v co vn cy xanh. in hnh cua loai nay la cac phng an cua W. Crerry va Zielinshe (Ba Lan). + Dang phat trin theo h thng tam giac va tam giac luc lng xen ke : Dang nay cung co 2 hng ro rt : Kiu tp trung hng tm va phat trin theo tuyn doc theo cac ng ni b bn trong. H thng nay co u im la cac n v th co quy m khng ln, khoang 2 van dn, phat trin xen ke gia vung th va nng thn. Tuy theo iu kin cu th cua a ban co th phat trin theo hng tm hoc theo h thng chui. Mi n v la mt tng th va san xut. H thng giao thng tam giac i ngoai va giao thng nhanh i ni ni lin cac n v vi nhau trong mt cum th theo quan im th bn vng. Trong qua trinh phat trin th, xu hng thanh ph tnh a chuyn sang xu hng ng va na tnh na ng trn c s xy dng cac n v va n v th. Vic xac nh hng phat trin thanh ph ng trn c s cua s phat trin cac n v ang la xu th uc nhiu ngi quan tm.
2.

Quy hoch chi tit n v :

2.1 Khi nim chung v n v & khu trong th: - n v l mt im dn c trong th: im dn c th la mt im dn c tp trung phn ln nhng ngi dn phi nng 51

nghip, ho sng va lam vic theo kiu thanh th. - n v c cc iu kin thch nghi vi mt khng gian v thi gian

52

- n v c cc iu kin thch nghi vi cht lng sng - t c mc tiu ti thiu khi xc nh cc tiu ch - n v th hp l m bo s n nh v tnh cht ton vn tng i tng cu trc th hng ti s pht trin bn vng. 2.2 Cc l lun khc nhau v t chc n v 2.2.1n v lang ging trong cu truc khu dn dung Theo quan im mi la n v nho nht tng ng vi mt t chc dn ph hinnay th Vit Nam. n v lang ging khng co gii han cua mt l ph hay mt ngo ph xac nh n v lang ging, noi mt cach nm na la quan h hang xom. n v lang ging nay khng ging vi n v lang ging cua Perry trc y va cung khng ging vi n v tiu khu nha hay nhom nha . t ai cua n v lang ging chu yu la t xy dng nha cac loai. y chu yu la khng gian ca th va mt s khng gian xa hi nho nht trn ng ph hoc l ph, trong o co th t chc nha tre kiu tp th hoc gia nh, cac quy dch vu nho, kit.. vn cy, sn chi nho... Qui m cua n v lang ging co khoang t 3 n 4 ha c gii han bi cac ng ni b trong khu , khoang cach gia cac ng khoang cach t 150 n 200 m 2.2.2n v lang ging trong n v c s phng n v phng co th chia ra lam nhiu n v nha nho hn, co qui m khng ln lm, khoang t 300- 400 h gia nh cac loai 53

triien din tch khoang 4 - 5 ha .Qui m nay tng ng vi mt nhom nha trc y, c coi la mt n v giao tip xa hi, ni ma moi ngi co th quen bit nhau,

54

cung chung mi quan tm hang ngay trong sinh hoat n , trong moi giao tip, c bit la i vi ngi gia va tre em. Trong quan ly th, n v lang ging co th la n v t dn ph, ng ph hoc lin t. Vic phn l n v c s thanh cac n v lang ging y la mt thc t khach quan. Vn t chc khng gin cung nh c cu quy hoach cac khu th theo cac n v se tuy thuc vao m hnh quy hoach tng th cua n v o quyt nh. Co th theo h ban c, h tam giac, luc lng hoc h t th. 2.2.3S khac nhau gia n v c s - phng vi tiu khu nha La quan im t chc xy dng nhng n v xa hi co s gn bo chc che cua nhiu n v lang ging vi tp th xa hi va quan ly hanh chnh th. Mi n v c s co th la mt n v hanh chnh cp phng hoc co th vai Ban Kim soat n v la mt phng. n v phng c gii han bi h thng ng ph ni b cua khu vi khoang cach t 400 n 500 m, mi phng co din tch t ai khoang t 16 n 25 ha hoc co s x dch mt t tuy theo a hnh cu th. Tom lai, Phng la mt n v xa hi th, va la mt n v c s trong quy hoach xy dng khu dn dung thanh ph, ng thi cung la n v quan ly hanh chnh c s cua th. No phu hp vi h thng quan ly hanh chnh, hin nay th Vit Nam (thanh 55

ph qun, phng, xa)

56

Trong c cu quy hoach xy dng khu dn dung, cac tiu khu trc y da vao cu truc cua h thng phuc vu kiu tng bc bao cp thng theo ba cp : T T 1 2 Nhom nha Tiu khu nha KHu nha n v TT phuc vu Cp I Cp II Ban knh Cng trnh phuc vu hat nhn 200m 500m Nha tre, ca hnag n ung... Trng hoc PTCS, ca hang Cp III 1000m Trngbach hoc PTTH, hoa BTVH,

ch han quan ly Vit Nam hin nay th qua kh lai gii hanh chnh cua cac phng khng hp l, chng cheo khng trung vi s phn chia cac l t quy hoach va quan ly xy dng th . Ngay nay theo co ch mi, cac cng trnh dch vu phat trin dn dung dang phong phu cu truc n v khng th da vao h

thng phuc vu cng cng trc y, ma nn da vao t chc xa hi ni ,tp quan va truyn thng dn tc cung nh quan ly xa hi, co c nhng giai phap tt. - n v phng la n v c s trong c cu quy hoach khu dn dung, xut phat t vn t chc xa hi mi, y vai tro ca

nhn, vai tro tp th va gia inh c phat huy mt cach toan din. Moi giao tip xa hi la giao tip cua mt cng ng dn c hin ai va phat trin. Mi quan h giao tip xa hi va gia nh la c s 57

chnh t chc quy hoach xy dng n v phu hp vi tnh cht, qui m v tr va gii han khu t c phep xy dng.

58

Xa hi va gia nh la nn tang cua cu truc khng gian n v c s, la hat nhn cua s hnh thanh va phat trin cac n v. y chnh la nhng yu t co tnh cht quyt nh cho s bn vng cua mi trng sng th, yu t tp th va ca th. Gia nh va ngi nha hay cn h gia nh la hat nhn cua xa hi. Gia nh nao cung u mong mun cho mnh co ni tt nht. Cai tt nht o cung khng co gii han cu th cho tng gia nh cho tng thanh phn ngi . V vy tp th xa hi se cng cu iu phi va cn bng cai nhu cu tt nht va cai nhu cu ti thiu cho mi ngi trong cac giai oan lc s phat trin xa hi va th. n v phng da trn yu t xa hi ly mi quan h hu c gia gia nh va xa hi trong khu phn tch la mt quan im xa hi mang tnh bn vng i vi c cu quy hoach xy dng khu . Trong n v khng gian c xac nh ro va c coi nh khng gian ca th cua moi gia nh hoc tp th, cng ng. Khng gian xa hi la nhng ni cng cng c xac nh ro trong quy hoach b cuc khng gian la noi giao tip cua ngi trong cac sinh hoat xa hi, co th ly cu lac b bn canh tru s, UBND phng va trng hoc ph thng lam hat nhn cho moi sinh hoat. y co vn cy xanh, sn tp TDTT va cac tro vui chi giai tr cua thanh thiu nin va ngi gia. Bn canh cac dch vu vn hoa xa hi, cac dch vu kinh t va sinh hoat c t chc theo 59

dang ch va cac dch vu cua t nhn trong cac l ph. 2.3 C s khoa hc ca s hnh thnh cu trc n v , khu trong

th

60

-Vai tr cng ng trong th -Nguyn vng ca cng ng -Cng ng v cc hot ng v u t xy dng v qun l quy hoch cc n v -Cu trc ca th -on v phi a dng trong cc khu th mi 2.4 Thnh phn t ai xy dng trong n v Da vao chc nng s dung, t dn dung c phn thanh 4

loai co ban: t , t xy dng cng trnh cng cng, t cy xanh th thao th duc t ng va quang trng. Cac thanh phn t ai co t l tng quan vi nhau th iu kin t nhin chi phi va ch tiu la chon

CH TIU CN BNG T AI KHU DN DUNG TT Thanh phn t Ch tiu din tch bnh qun m /ngi 1 2 3 t thanh ph t cng trnh cng cng t cy xanh va TTTD 30-40 10-15 8-12
2

T l din tch % 40-50 15-20 10-15 61

t ng va quang trng

10-15

15-20

62

2.5. Mt s ch tiu c ban trong thit k quy hoach xy dng n v c s - phng Khi thit k quy hoach xy dng n v cn phai da vao mt s ch tiu c ban v quy hoach bao gm : - Mt din tch san nha cua n v (mt Brutto) la din tch san nha tnh bng m2 bnh qun trn 1 ha t cua n v ng vi mt tiu chun din tch nha 12m2/ ngi. n v tnh m2/ha Mt - Ln nht - Nho nht - Ln nht - Nho nht 1 2500 3300 1 5400 6800 2 3200 4800 2 5700 7000 3 4600 5700 3 6000 7300 Tng cao 4 4800 6000 4 6200 7600

5 5000 6300 5 6400 7800

6 5200 6600 6 6600 8000

(*) Ch tiu thit k da vao tiu chun hin hanh cua nganh v thit k xy dng quy hoach th 20 TCN 82-81 - Mt din tch san nha va din tch t ap dung xy dng cac loai nha co vn ring ng vi tiu chun 15m2/ngi. n v tnh m2/ha Loai nha n v lang ging n v c s - Phng Mt m2/ngi Mt m 2/ m2/ha m2/ha ngi 63

* nha 1 tng + 150m2 t cho h 3 5 ngi + 200m2 t cho h 6 - 8 ngi * Nha 2 tng + 120m2 t cho h 3 5 ngi + 150m2 t cho h 6 - 8 ngi - Khoang cach gia cac nha va gia nha vi cng trnh cng cng theo yu cu thng thoang chiu sang, phong hoaa, cn lu y n phn ngh thut b cuc kin truc cng trnh b tr cho hp l. V phong hoa khoang cach gia cac cng trnh phu thuc vao bc chu la cng trnh. Bang 14 Bc chula cua I va II Khoang cach gia cac cng trnh Bc chu la cua cac cng trnh III IV 4300 6000 35 25 3000 3800 50 40 3300 4300 45 35 2500 3000 60 50

V 10 10 15 15 dng

cng I va II 6 8 10 trnh III 8 8 10 IV 10 10 12 V 10 10 15 - Mt din tch san nha trung bnh n v khi xy nha co tng cao khac nhau tnh theo cng thc :

64

100
MTB = X 1 X 2 X 3 ....

M1

M2

M3

Xi Mi

MTB : mt din tch san nha trung bnh cua n v X1, X2, X3, Xi : t l phn trm cua nha theo tng nha M1, M2, M3, Mi : mt din tch san nha cua n v tng ng vi tng nha V du : T l % nha theo tng + 20% + 30% + 50% MTB - 1tng 3tng 5tng

100 2 = 100 0,008 0,009 0,01= 3703 m / ha (Ti thiu 20 3200 50 2500 30 5000

2.6. C cu quy hoach n v : t trong n v thng thng c phn thanh 4 loai chnh : - t - t xy dng cac cng trnh cng cng - t cy xanh va TDTT - t ng Cac loai t trn co chc nng khac nhau nhng gn bo cht che vi nhau. Vic phn b hp l v tr tng quan cua no trong khu co y ngha rt quan trong. 65

Trong 4 loai t trn t chim v tr ln nht va c phn ra tng nhom nha , goi la n v lang ging. Cac nhom nha thng c b tr tp trung xung quanh khu vc trung tm cng cng cua n v . Ranh gii gia cac nhom nha co th la ng i hoc dai cy xanh. Nhom nha hay n v lang ging co qui m t 400-1000 dn nu la xy dng nha 1 - 2 tng va t 1500 - 2500 dn, nu co tng cao t 3 - 5 tng tr ln. Mi nhom nha co trung tm phuc vu cng cng ly nha tre la chnh, co ban knh phuc vu t 100 n 200m t xy dng cac cng trnh cng cng cua n v phng co th phn thanh 2 loai chnh bao gm : khu vc phuc vu thng nghip va khu vc phuc vu giao duc, vn hoa va xa hi . H thng cng trnh phuc vu gm cac cng trnh xy dng trung tm n v va trom cac nhom nha. Ban knh phuc vu cua cac cng trnh t 250- 400m (ca bit co th ln ti 500m) V tr khi thng nghip nn b tr gn v pha ng i lam chnh con khi giao duc, vn hoa, xa hi nn b tr trung tm xung quanh khu vc cy xanh bn trong, co th b tr kt hp tng 1 cac nha gia nh . t cy xanh va khu vc th thao th duc c goi la vn trong khu b tr tp trung vao mt khu vc gn trng hoc, nha tre, cu lac b tin cho vic t chc vui chi giai tr va ngh ngi. Cng trnh trung tm la sn tp . 66

H thng ng sa trong n v la si dy lin lac bn trong gn bo vi h thng giao thng bn ngoai thanh ph, am bao phuc vu tt cho vic c im lai nhanh chong an toan va thun tin. C cu quy hoach khu cn phn bit ro gia li o bn trong vi h thng ng i t t ngoai vao. Hai h thng nay khng nn giao ct nhau ma nn dang song song hoc cai rng lc am bao an toan ilai, trc tin la cho tre em n trng hoc. ng i t am bao phuc vu n tt ca cac cng trnh xy dng, nht la n cng trnh phuc vu cng cng, n cac ch cha rac va ga ra.

2.6.1. B tr nha trong n v Nha la b phn chu yu trong t chc khng gian khu . Nha phn ln c xy dng theo cac thit k mu phu hp vi nhim vu thit k, iu kin t nhin va iu kin kinh t-ky thut. Cn chu y phn loai cac kiu nha la loai nha t nhn theo cac thit k n le va cac day nha chung c, tng l t co b cuc hp l, khng ch cac chiu cao, khi tch, mau sc va ch gii xy dng cac cng trnh trong tng l t. Nha co th phn thanh mt s loai sau y : - a. Loai nha t tng : La loai co t 1 n 2 tng xy dng kha ph bin nhiu ni c bit la trong cac th nho.

67

Nha t tng bao gm loai co vn ring va loai khng co vn ring. Noi chung nha gia nh t tng th nn co vn du ch la mt manh t nho, phai kim tra k khi thit k va cho phep xy dng. Nha t tng c b tr theo nhiu hnh thc bao gm c lp, nha ghep i, nha ghep theo tng day hoc theo tng cum. b. Nha nhiu tng nhiu cn h : La loai nha chung c c dung rng rai trong quy hoach cac khu nha . Loai nah nay c thit k theo nhiu kiu khac nhau. * Nha gia nh theo kiu n nguyn : La loai ph bin nht, cac n nguyn c thit k chung mt cu thang cho nhiu cn h. Tuy theo iu kin tng ni ta co th ghep cac n nguyn vi nhau thanh cac day nha khac nhau. Cac n nguyn c thit k theo day hanh lang gia hoc hanh lang bn cho cac h hoc khng co hanh lang chung ma trc tip n cac cn h t chiu ngh cua cu thang. *. Nha kiu thap : La loai nha theo hnh thc n nguyn c lp, thng cao trn 5 tng, co s dung thang may. Giao thng ni b chu yu theo chiu ng cng trnh. Loai nha nay c s dung trong b cuc khng gian khu tao cac im nhn va tm nhn. * Nha theo kiu khach san : La loai nha tp th danh cho can b sng c thn hoc dung lam k tuc xa cho sinh vin sng ni tru. Loai nay thng la kiu hanh lang bn hoc hanh lang gia, khu 68

v sinh, bung tm, bp tp trung hoc theo tng cp phong .

69

* Nha lin hp : La loai nha thit k cho mt s lng ngi ln va co b tr khu vc cng cng trong nha. Mi mt cng trnh co th cha hang nghn ngi tng ng vi mt nhom nha hoc ln hn. Trong quy hoach cac khu nha ngoai vic chon loai nha cho thch hp vi ngi trong ban thn ngi nha, vic b tr sp xp cac cng trnh o trn khu t xy dng co y ngha c bit quan trong. B tr nha hp l tc la giai quyt tt mi quan h gia cac cng trnh vi moi iu kin t nhin, iu kin ky thut, ngh thut kin truc va t chc cuc sng trong mi trng . Vic lp ghep cac n nguyn va xy dng cac nha phai chu y c bit n iu kin a hnh, khng t cng trnh ct ngang nhiu ng ng mc hoc thng goc vi ng ng mc V mt kh hu cn chu y nhiu n anh hng cua nng va gio, chu y tao iu kin thng thoang t nhin tt nht. Cac cng trnh nn t theo hng Nam va ng Nam, co th hi chch Ty Nam trong mt s trng hp. Khng nn t nha theo hng ng Ty va Ty Nam. Trng hp bt buc th phai chon cng trnh co mt bng nha thng thoang va bin phap chng nng tt. Khoang cach gia cac nha tuy theo b cuc cng trnh, nhng phai am bao c yu cu v sinh, yu cu v thi cng, yu cu chng n, chng chay. Thng thng khoang cach gia cac nha ly t 1,5 - 2 ln chiu cao cng trnh. 70

B tr nha co nhiu vn kho khn phc tap v hu ht cac cng trnh y co th a c in hnh hoa. Ngi thit k phai ht sc kheo leo co nhng giap phap tt trong cach chon loc cac mu in hnh va lp ghep cac n

71

nguyn nha cung nh b cuc hp khi cac cng trnh vi nhau. Thng thng khi sp xp cac cng trnh nha ta t chc theo tng nhom nha trn tng l t a xac nh. Trong nhom nha o co nhiu th loai cng trnh khac nhau cn tm cach b cuc sao cho mi nhom nha co c mt khng gian thch hp ca bn trong ln bn ngoai hai hoa trong ni b n v va vi cac n v khac ln cn. Ngh thut b cuc khng gian kin truc trong quy hoach khu nha rt phong phu va co nhiu hnh thc khac nhau : * B cuc song song : la hnh thc ph bin phu hp vi a hnh va kh hu, song d n iu. Cn tao nn nhng khng gian khac nhau bng cach rut ngn chiu dai cua mt s cng trnh hoc sp xp so le nhau co thm nhng khng gian va nhng im nhn phong phu. *Hnh thc b cuc cum : La tao nn nhng khng gian nho, cac cng trnh nhiu tng hoc t tng co xu hng tp trung xung quanh mt yu t khng gian nao o ( co th la nhanh ng cut vi ch quay xe hoc mt cng trnh kin truc nho nao khac) * H thng theo mang hay tham : o la nhng t hp cng trnh kin truc chu yu la t tng c sp xp theo din thng, tao nn nhng mang ln cng trnh trong nh nhng tm tham. * H thng b cuc theo dai hay chui : La hnh thc b tr cng trnh k tip nhau theo chiu dai doc theo mt truc giao thng hay sn i. Trong cac khu nha thng da vao h thng ng xe c 72

gii hoc i b b cuc. Noi

73

chung trong cac khu nha ngi ta thng s dung tnh linh hoat hn hp nhiu kiu b cuc khac nhau co nhng khng gian sinh ng thch hp. Vi nhiu i tng khng nn ch dung mt vai loai nah in hnh, kin truc n iu nh mt s khu nha ta a xy dng. 2.6.2. B tr cng trnh dch vu trong n v Cac cng trnh dch vu cng cng b tr trong n v khng nht thit phai theo mt m hnh ng nht nh trc y trong quy hoach xy dng tiu khu nha . Cu truc mang li dch vu cng cng la m hnh c ban ap dung theo quy hoach tiu khu nha . Cu truc giao tip xa hi, linh hoat sang tao ng xla m hnh t chc quy hoach cac n v mi. Cung v vy quan im xy dng cac cng trnh dch vu trong n v u phai hng vao muc tiu bao am mi quan h xa hi lanh manh thun li va phat trin. Cac h thng phuc vu o phai linh hoat va co kha nng bin i theo nhu cu va s phat trin xa hi hin ai. Cng trnh dch vu cng cng trong khu bao gm cac cng trnh phuc vu cac nhu cu thit yu hang ngay cua ngi v cac lnh vc : - Nui dng, chm soc quan l va giao duc tre em - Cung cp cac nhu yu phm thng thng hang ngay - n ung, giai khat va lng thc thc phm 74

- Sa cha dung gia nh, dch vu va v sinh thm m, dch vu ky thut dn gian - Y t, bao v sc kheo, bao him xa hi

75

- Vn hoa, vui chi giai tr cho tre em, ngi gia.. TDTT - Thng tin lin lac, thng tin i lai - Quan ly xa hi, quan ly th - Ch Vi mt s lng loai cng trnh dch vu rt dn dung dang cho mt qui m khng ln lm cua cac n v th th rt kho khn co th xac nh va phn b mt cach cu th v tr cho tng cng trnh. Hnh thc hp khi tt ca cac dch vu cng cng gn ging nhau va mt cng trnh hay mt cua hang la thch hp song vn cha hp l lm v ban knh phuc vu thng xa, ma ngi lai thch gn bn canh hoc tai ch. Tuy vy y vn la mt loai hnh cn c nguyn cu va phat huy. No thng la nhng cng trnh co ong gop tch cc cho b cuc khng gian kin truc trong khu th. Trong c ch th trng co nhiu h thng phuc vu nho cua t nhn ngay tai ni a lam thay i phng thc phuc vu cng cng trong khu theo kiu tp trung trc y. Cac ca hang t nhn va tp th cac day nha tng mt canh cac ng ph co th b tr cac cng trnh phuc vu va kinh doanh cac loai cho ngi . Hnh thc nay rt ph bin trong cac khu Vit Nam hin nay vi vic kt hp gia va san xut kinh doanh co tac dung rt tt vi ngi . Cn lu y rng trong cac n v khng phai cng trnh phuc vu nao cung co t nhn hoa hoc cng trnh nao cung co th kt hp vi cng 76

trnh nha . V vy phai phn loai theo chc nng va tnh cht dch vu b tr.

77

Cng trnh nha tre va trng hoc, nn b tr khu t ring bit gn khu cy xanh trong n v . Ring ch gi tre co th phat trin h thng gi tre gia nh co qui m nho t 5 n 10 tre em di 36 thang. Cng trnh dch vu xa hi, vn hoa nh cu lac b, y t bao him xa hi cung nh quan ly xa hi co th tp trung vao mt khu vc, o co ca dch vu giai khat, n ung, ni giao tip xa hi cua ngi trong cac n v lang ging va n v c s. Ch la mt loai hnh dch vu kinh t rt ph bin th Vit Nam, lu nay chung ta ch b tr ch nhng khu vc trung tm qun hay khu nha thanh ph theo dang "SUPER MARKET" - siu th kiu dan tc nh ch hang Da, Ch Hm, ch Nga t Vong, ch ng Xun Ha Ni hay cac ch ln khac chung cho toan thanh ph ma th cung gp nh ch St (Hai Phong), ch Ln, ch Bn Thanh thanh ph H Ch Minh, ch Cn a Nng. Trong thc t ch a moc ln khp ni theo kiu ch ng cai. Ch hop ca ngay va theo tng thi im trn cac ng ph, quang trng hoc cac khu t trng trong cac n v . chm dt tnh trang hop ch ba bai trong cac khu , mi n v c s cn phai co mt ch nho th phng quan ly bn canh cac day kinh doanh khach doc ng ph ni b. Ch nn b tr gn cac li vao chnh cua n v . Khng b tr ch ngay sat doc cac ng ph chnh cua th la anh hng n giao thng va m quan thanh ph. Cac cng trnh khc phuc giao thng nh ga-ra, sn bai xe, ch 78

cha rac, sn phi cac at cng knh cac khu chung c.. u la nhng yu t rt

79

quan trong ma ngi thit k phai lun lun suy ngh b tr hp l kt hp vi vic quy hoach t chc giao thng trong n v . 2.6.3. B tr cy xanh va sn bai trong n v Khu vc cy xanh trong n v ngoai tac dung cai tao v kh hu con la ni vui chi giai tr, ni giao tip hang ngay cua moi ngi c bit cho tre em va ngi gia. Vn n v thng c b tr bn trong va ni lin vi cac khoang t trng trong cac nhom nha, cac cum nha cua n v lang ging thanh mt h thng cho toan n v . Vn nay hoan toan phu thuc vao cach b tr sp xp quy hoach xy dng cac cng trnh nha trong tng n v lang ging (nhom nha ) c bit la cac nhom nha chung c cao tng. a. S lin kt gia vn n v va nhom nha b. S kheo leo trong b cuc co th tao nn nhng vn trong nhom nha hay n v lang ging. Trong vn cua n v thng c b tr mt sn tp bong a cho tre em va cac sn bong chuyn bong r... Ch tiu t cy xanh va TDTT trong n v la 2,5 - 3 m2/ngi. 2.6.4 B tr ng trong quy hoach n v : Giao thng trong n v thng c phn thanh hai loai chnh, o la ng t va ng i b. Nguyn tc c ban cua vic b tr ng trong cac n v la phai thun li trong s dung ca hai 80

loai ng thi khng chng

81

cheo ln nhau. ng t phai am bao i n tn tng cng trnh c xy dng trong n v . Co nhiu hnh thc b tr ng trong n v : - H thng thong long : ng t i vong su vao trong n v va t ng vong o co cac nhanh ng cut vao cac cum nha va cac nhom nha. -H thng ng vong chay xung quanh n v lang ging - H thng cai rng lc xen ke nhau gia ng t va i b ng t trong cac n v cn i n tn cac cng trnh t nht la u hi nha. Trong trng hp khng th b tr ch xe con trong cac nha th phai b tr cac nha xe cui cac oan ng ben canh li quay xe cui ng trong n v .

Chng 5 Cc giai on v t l thit k quy hoch xy dng

1.Cc giai on lp n QHT 1.1.S quy hoch vng : 1.1.1c ch & ni dung nghin cu: Xac lp phn b cac lc lng san xut, h thng dn c th va nng thn trn pham vi khng gian lanh th cua mt min, mt tnh hay mot vung cua th ln.

82

Ndung:

- anh gia tng hp thc trang va cac ngun lc phat trin cua
vung.

83

- D bao cac kha nng tng trng v cac mt kinh t, dn s, t

ai, nhu cu xa hi ... hnh thanh cac phng an cn i kha nng va nhu cu.

- Xy dng muc tiu quan im phat trin vung. - nh hng t chc khng gian nhm phn nh cac vung chc nng,
c s ha tng va cac bin phap bao v mi trng.

- Chon cac khu vc va i tng u tin phat trin. - Kin ngh c ch va cac chnh sach quan ly phat trin vung
1.1.2Nguyn tc c bn: -m bo yu cu tit kim LXH ti a -m bo yu cu phn b SX ng u trong c nc(phn cng lao th) ng lnh . -Quy hoch tng th(v m) v Phn tch (vi m). 1.1.3Phn loi theo chc nng: - Quy hoach vung cng nghip - Quy hoach vung nng nghip - Quy hoach vung cng- nng nghip - Quy hoach vung nng- cng nghip - Quy hoach vung du lch - ngh ngi - Quy hoach vung phn b dn c th va nng thn - Quy hoach vung ngoai thanh cac thanh ph ln. 1.1.4c cp Quy hach pht trin khng gian: - Quy hoach ton quc gia

84

- Qu y ho a ch mi n

85

- Quy hoach khng gian tng vng QH mt - Quy hoach im dn c. 1.1.5M hnh c cu nh hng pht trin vng: -M hnh tuyn im. -M hnh tng bc. -M hnh chui. -M hnh vng th ho. 1.2 Quy hoch chung th: Quy hoach chung xy dng th xac nh phng hng cai tao, xy dng phat trin th v t chc khng gian va c cu s dung t th, v c s ha tng va mi quan h hu c v cac mt bn trong va bn ngoai th nhm tao lp mi trng va khung canh sng thch hp cung vi cac loai hoat ng phat trin kinh t, vn hoa, xa hi khac. an quy hoach chung xy dng th c lpo cho mt th ring bit hoc mt h thng th lva im dn c thng xuyn co quan h cht che vi nhau v lanh th, kinh t, xa hi, dch vu va cac mt khac. an quy hoach chung c nghin cu theo tng giai oan 15 20 nm cho dai han va 5 10 nm cho ngn han. Nhim vu chu yu cua an quy hoach chung xy dng th la : - anh gia tng hp iu kin t nhin va hin trang cua th, xac nh th manh va ng lc chnh phat trin th. - Xac nh tnh cht quy m, c s kinh t - ky thut va cac ch tiu quy hoach xy dng va phat trin th. - nh hng phat trin khng gian kin truc, mi trng va c s ha

86

tng th.

87

- Quy hoach xy dng t u 5 10 nm va hnh thanh cac c s lp cac an quy hoach chi tit va d an u t xy dng. - Xac lp cac cn c phap ly quan ly xy dng th. 1.3 Quy hoch chi tit: 1.3.1.Mc ch: Quy hoach chi tit cu th hoa y cua quy hoach chung xy dng th. an qu hoach chi tit phn chia va quy nh cu th ch s dung t ai cho tng chc nng cng cng hoc ring le, xac nh ch gii xy dng, phn ro chc nng cu th va t trong xy dng cho tng loai t theo mt c cu thng nht. Ngoai ra, no con nghin cu b tr cac hang muc cng trnh xy dng trong tng l t nhm nu ro y v b cuc khng gian kin truc quy hoach. 1.3.2 Ni dung: - Cu th hoa va lam cac y va nhng qui nh cua quy hoach chung - anh gia thc trang xy dng, kha nng s dung va phat trin quy t hin co. - Tp hp va cn i cac yu cu xy dng. - Nghin cu xut nh hng kin truc va bao v canh quan mi trng th. - Quy hoach mt bng s dung t ai, phn chia cac l t cho tng i tng s dung va lp ch gii xy dng, xac nh tng cao khi tch va ty trong xy dng cac loai cng trnh. - Nghin cu xut cac giai phap cai tao xy dng h thng

88

cng trnh ha tng ky trhut.

89

- Soan thao quy ch quan ly xy dng. - an quy hoach chi tit xy dng thng c nghin cu t l 1/2000; 1/1000 va 1/500 tuy theo quy m va mc yu cu cua nhim vu t ra. 1.3.3 Cc thit k QHCT chnh: -TK QHCT khu -TK QHCT khu trung tm th -TK QHCT cy xanh, cnh vin vn hoa: 1.4 Thit k xy dng: 1.4.1.Mc ch: -C th ho & d kin XD mt hoc mt nhm cng trnh c QHCTit xc nh nhm phc v trc tip cho yu cu thit k tng cng trnh. -Chu s ch o & nguyn tc ca n QHCT nhm xc lp phng n XD cng trnh, lp bn v thi cng. 1.4.2.Ni dung: -Gii quyt vn KTKThut & Kin trc cng trnh. -Cng cc chuyn gia thuc cc lnh vc chuyn ngnh tham gia. 1.5 Thnh Phn h s lp n QHXD: Thanh phn h s chu yu cua s quy hoach xy dng vung gm: - S v tr va cac quan h lin vung (t l la chon theo quy m cua vung nghin cu co tac ng trc tip anh hng n vung quy hoach). - Ban hin trang va anh gia tng hp t ai. - S nh hng phat trin vung ( t chc khng gian, bao v mi

90

trng, c s ha tng ) - S quy hoach xy dng t u. (T chc khng gian, bao v mi trng, c s ha tng co kem theo danh muc cac d an u t sp xp theo th t u tin)

91

- S minh hoa quy hoach xy dng cac khu vc u tin u t ( theo t l thch hp). - Thuyt minh tom tt va tng hp, t trnh va phuc luc. - D thao vn ban quan l xay dng theo s quy hoach xy dng vung. H s quy hoach xy dng vung sau khi c cp co thm quyn ph duyt phai c gi n cac B, Nganh va cac tnh hoc thanh ph trc thuc trung ng co lin quan thc hin. S quy hoach xy dng vung c lp trn cac ban a hnh co t l c quy nh i vi vung co quy m n 30.000 km2 th ap dung ban co t l 1/25.000 1/100.000, i vi vung co quy m ln hn 30.000km2 th ap dung ban co t l 1/100.000 1/300.000. Thanh phn h s chu yu cua cac d an quy hoach chung xy dng th gm: - S lin h vung ( t l A) - Ban hin trang va anh gia tng hp t xy dng (t l B) - S nh hng phat trin khng gian (t l B) - S nh hng phat trin h thng ha tng k thut (t l B) - Ban quy hoach s dung t ai 5- 10 nm (t l C) - Ban quy hoach xy dng h thng ha tng k thut va v sinh mi trng (t l C). - S tng hp cac ng dy, ng ng k thut (t l C) - H s cac mt ct va ch gii ng o cac ng ph chnh - T trnh, thuyt minh tom tt. - Thuyt minh tng hp

92

- D thao " iu l quan l xy dng th theo quy hoach"

93

D an quy hoach chung xy dng th c lp trn ban a hnh co t l c quy nh nh sau: Bang 30 K.H.t l A Ni dung S lin h vung hoc s QHXD nh hng phat vung trin dai xy Quy hoach han dng Loai th theo Q 132/HBT I, II III IV, V 1/25.000 - 1/300.000

1/10.0001/25.000 1/10.0001/5.000

1/10.000

1/5.000

1/5.000

1/2.000

t u Thanh phn h s chu yu cua cac d an quy hoach chi tit gm: - S v tr va gii han khu t ( trch lp t ban quy hoach s dung t ai cua an quy hoach chung xy dng th hoach an quy hoach chi tit s dung t ai nu la an quy hoach chia l). - Ban anh gia hin trang va quy t xy dng. - Ban hin trang h thng ha tng k thut. - S c cu quy hoach ( ti thiu phai xut 2 phng an so sanh, la chon) - Ban quy hoach s dung t ai hoc ban quy hoach chia l (i vi an quy hoach chia l) - S t chc khng gian quy hoach - kin truc va canh quan (mt bng va cac mt ng trin khai). - Ban quy hoach h thng ha tng k thut ( co kem theo cac ban ve thit k chi tit).

94

- Ban tng hp ng dy va ng ng k thut. - H s ch gii ng o va ch gii xy dng. - T trnh, thuyt minh tom tt va tng hp, phu luc va cac vn ban thoa thun cua cac c quan thm nh hoc xet duyt an. - D thao iu l quan l xy dng. Cac d an quy hoach chi tit bao gm: quy hoach chi tit s dung t ai, c lp hai mc i vi khu t co din tch trn 200 ha ap dung ban t l 1/200.000 1/5000, nhm cu th hoa va lam chnh xac quy nh cua an quy hoach chung xy dng th v quan l s dung t; vic cai tao va xy dng cac cng trnh ha tng k thut, nh hng v kin truc va bao v canh quan thin nhin cho mi khu t co quy m 4 n 20 ha, i vi khu t t 20 n 200 ha ap dung ban 1/1000, 1/2000, nhm cu th hoa va lam chnh xac quy nh cua an quy hoach chung va an quy hoach chi tit s dung t co lin quan, ng thid xac nh ro muc tiu, ch quan l s dung t, cac yu cu v b cuc quy hoach kin truc va cac c s ha tng, cac ch tiu kinh t - k thut, v sinh mi trng....cho tng khu t danh xy dng cac cum cng trnh hoc cng trnh. Quy hoach chia l c lp cho khu t co din tch di 20 ha trn ban a chnh va ban a hnh co t l 1/200 - 1/500 nhm quy nh ch quan l va s dung t ai va cac yu cu cai tao hoc xy dng cac cng trnh tai tng l t.

Tai

liu

tham

95

khao: - Quy hoach va Xy dng th- GS TS Nguyn Th Ba-NXB Xy Dng

96

Chc cc bn thnh cng!

97