THANH NIN

VOI
QUC VA N
(|n tbco ban cua NXB Tbot Jat - Ha N6t 1046
THANH N|EN VO | QUO C VN 5
6 TOAN TP X!N I!
SINH VIN VI QUC VA N
Thua cac ban.
Chua khI nao foI noI fruoc dong nguoI. In nay noI
voI cac ban, do Ia In fhu nhf cua foI. ToI khong muon
mang caI ve d fhanh ra khoI haI cua mof nha dIn
fhuyf. y chI Ia mof cuoc fro chuyn, no co ve mof cu
chuyn fm fnh. Tm fnh voI quoc van, fm fnh cua
chung fa doI voI quoc van.
SInh vIn voI quoc van! SInh vIn VIf Nam voI quoc
van VIf Nam! If bao nhIu dIu cac ban co fh fu
fnh k I voI caI hon cua nuoc fa dong frong quoc ngu!
Chung fa fm su voI fIng noI cua me VIf Nam, chung
fa nghe ro frong Iong fa IoI noI cua me VIf Nam. Vy
foI chac cac ban cung cam fhong voI foI frong caI noI
nIm daf dao khI nghI dn Me.
I
In nay cf fIng, foI dam frach cac ban phn nhIu,
frong bao nhIu nam dI hoc, cac ban da khong duoc dam
fham my voI fIng cua fa. ToI xIn nhac IaI dy caI fnh
frang cua hoc sInh VIf Nam doI voI quoc van muoI nam
v fruoc. ToI con nho caI fhoI 1930 dn 1934, fhoI foI hoc
THANH N|EN VO | QUO C VN 7
ban fhanh chung. Phn nhIu cac ban foI du Iam Io, va
hu nhu khong bIf dn quoc van. Cac ban dn fruong
ma hoc, fh fruong day caI g cac ban hoc caI y, fruong
chuyn caI g, cac ban chuyn caI y. Vy nn, caI fnh
cua cac ban doI voI quoc van cung khInh hay frong fuy
fheo caI dIm fhI hach duoc nhn if hay nhn In nhIu.
Cac ban cua foI, fhoI y, du vIf fhu cho mon cbcr
jrcrc ca; ho coI buc fhu nhu mof baI fp d anh ho chm
phap van cho. Co caI g nhu Ia khInh khInh doI voI quoc
ngu. Vy nn co bon gIo cung IIf vao mof hang, bon gIo
nguoI fa cho Ia d ngoI nhon nho. Cac ban co nho khong7
o Ia gIo fp vIf, gIo fp ve, gIo hoc chu Tau, va, cuoI
cung, Ia gIo hoc fIng VIf. Nhung ong gIao day fIng
Nam cung b cac ban nhon nhu ong gIao day chu Tau.
Ong gIao gIang van, cac ban nghe bang Io faI chnh
mang. Ia v frong khI y, nhIu ban dem ra Iam finh,
Iam vf Iy hoc hay ho a ho c, cho Io I chu f fh gIo . Hay hon
nua, cac ban voI Iam cho xong baI Iun phap van sap
phaI dem nop! Co g du! Cac ban cho rang fIng Nam
Ia mof fIng fhuong qua; no khong co caI ve h frong, caI
ve dI hoc cua nhung fIng khac. Cac ban co bIf hoc
fro VIf Nam fhuong Iam Iun quoc ngu nhu fh nao
khong7 ToI con nho cac ban foI, nu phaI Iam mof baI
Iun quoc van, fh ho gIo ngay quyn vo ra, ho chep du
baI, vIf mof chu aI Iam; roI fh, khong nhap, khong
ngm nghI, cac ban foI vIf mof mach, cho dn khI hf
chuyn noI, fh cac ban foI cho mof du chm hf.
CaI fhu fIng nom na mach que y, vn fhuong noI
voI dua o, voI phu xe, voI nguoI nha, fh nay Iam Iun,
cac ban foI cung cu vIc fhao fhao vIf ra, cn g nhap,
cn g sua chua! RoI fh dn gIo chm baI. NguoI Iam da
8 TOAN TP X!N I!
khInh xuf, fh nguoI chm cung chang cho Ia h frong
g hon. Ong gIao goI anh nh hay anh a dung dy doc
baI Iun; ong chI nghe bang Io faI; roI fh cho dIm. Nao
du, hoI cac ban! Ia caI ve h frong, caI ve nghIn cuu,
caI ve cham chuf, khI Iam mof baI Iun phaI cn nhac
chu a , chu Jc; chu par; chu pour, chu qut!
Nhung nguoI hoc fro cang nhf Iop bao nhIu, fh khI
gIa ng Hoa TIn hay Truy n KI u, ho ca ng ngo nga c b y
nhIu. Ho nhu anh Man Iac vao rung rm. Mof cu KIu
nhu cu: Cua nay b t Juoc bu kb6ng chang han, nghIa
Ia: cua nay bong nhIn vo co ma baf duoc, fh ho gIang
rang: cua nay cua nguoI fa ma baf duoc, fh co bu hay
Ia kb6ng! Va caI cu Phan Trn:
an tb6ng pbacb su6t cang /ung,
Ca kbc / ng kc, cbtm rung ngbc ktnb.
ma chu dan fhong ho khong ngn ngaI, caf nghIa rang:
dan fhong Ia nhung cy fhong moc frn nuI, gom IaI
fhanh mof dan, nhu dan chIm chang han!
Khong bIf by gIo cac hoc fro gIoI fIng VIf Nam co
duoc quy frong hay khong7 Chu fhuo foI dI hoc, nhung
nguoI ra ve cham quoc ngu, fh chung ban du cho Ia 6ng
J6, hay nba nbo, voI ff ca caI nghIa ch mIf cua nhung
chu y. Con nguoI nao Iam fho VIf Nam fh oI fhoI! Ho
cho Ia fhI sI, Ia bo f, nghIa Ia cung dong mof fn doc
nhaI voI caI xe mof banh cho df, voI caI xe b6 ct, caI xe
broucttc.
y do, phac so qua caI fnh frang fruoc kIa o frong
cac nha fruong. Tnh frang y by gIo co Ie da kha hon,
THANH N|EN VO | QUO C VN 9
nhung chac du su hung ho IaI chang vn con mof phn
Ion7... Co Ie cac ban foI cho quoc ngu Ia mof fhu chu
hoang. Ma chu hoang fhf ma! Nao co aI baf phaI hoc;
no cung nhu co hoang moc bua baI ngoaI dong, nao co aI
cham chuf frong nom. No Ia fhu cy khong co fraI, hay
Ia co fraI ma fraI y khong nuoI cac ban foI duoc, nn
fhf chang cn phaI vun frong.
'
' '
Nay nhung hoc fro da fhanh nhung sInh vIn. Cac
ban sInh vIn cua foI! Cac ban cung han fhy fruoc foI
rang: sInh vIn voI quoc van co nhIu bon phn. Cac ban
han cung nho fruoc foI, caI fruyn rf hay cua AIphonse
audef fa caI bu6t boc cu6t cung |Ia dernIere cIasse). Va
AIphonse audef kf Iun: Mof dn foc nao ma con gIu
duoc fIng cua dn foc y, fh dn foc y cung nhu gIu
ca I cha kho a d fu gIaI fhoaf cho mnh. TIng quoc ngu
Ia caI cha kho a mo cua cho caI fh gIoI cua IInh hon,
cho caI fh gIoI song con, xIn anh em dung co danh roI
mf cha khoa!
SInh vIn VIf Nam fa fhf mang khong bIf bao
nhIu Ia bon phn, khong bIf bao nhIu Ia no phaI fra,
bao nhIu Ia vIc phaI Iam. Vy fh sInh vIn chIa vIc
ra ma Iam. Ma frong nhung vIc h frong, ff phaI co
caI vIc ra suc v quoc van. SInh vIn Ia nhung hoc sInh
bc nhf, nhung fhanh nIn may nhf, hoc cao nhf.
Nu sInh vIn, bn caI hoc nha fruong khong nghI dn
caI hoc quoc ngu, fh chang Ie nhung nguoI nhIf fm voI
quoc ngu du Ia nhung nguoI khac hay sao7
10 TOAN TP X!N I!
Cac ban duoc fhong fhaI hon ca frong fhanh nIn,
hp fhu van mInh hon ca nhung nguoI khac khong may
man; caI fhanh nIn fri fhuc y ma khong Iam vIc cho
quoc ngu, fh ff Ia bo cong vIc cho nhung nguoI kem
hoc hon mnh.
Iu fhu nhf Ia frong Iong sInh vIn nao cung phaI
co mof Iong yu fhuong quoc van; hoc fro VIf Nam ma
khong yu van VIf Nam, fh sao cho duoc!
an foI Ia mof nguoI co haI me. NguoI me Ion, vo ca
cua fhy anh, doI voI anh co bIf bao Ia oaI quyn.
Nhung nguoI me nho, Ia me sInh ra anh, fuy cam phn
fIu IInh, ma Iong anh hang khoc fhm voI me. Anh co
fh xu phu fheo me Ion d duoc fIn cua, cua nha, duoc
an sang mac dep; nhung rIng Iong anh vn co mof phn
fhIng IIng nhf, u ym nhf, danh cho me de cua
anh. CaI phn y, Iam khI anh phaI che du dI, khong
dam cho me Ion anh frong fhy; nhung cang che du IaI
cang fham fhIf, cang Ip vuI IaI cang nong hoI, cang
chaf deo IaI cang no Ioc, dm choI.
Van quoc ngu Ia mof fhu van boang, nn anh em moI
cang phaI vun xoI. PhaI cham nom cho no, keo no heo
haf rung fan. Anh em dI choI, anh em dI hoc, anh em
khong nghe fIng quoc ngu no ku goI anh em hay sao7
Anh em khong nghe fIng me goI hay sao7 Anh em no
nao ma hung ho cho duoc!
II
Vy fh, frong phn fhu haI cua cu chuyn, foI xIn
noI nhung cong vIc, ma fuy faI nang, fuy khuynh
huong, anh em sInh vIn phaI Iam.
THANH N|EN VO | QUO C VN 11
Nuoc fa fhIu van dch. Th mof so sInh vIn, Iuc hoc
baI frong Iop hoc, da co khIu v mon fIng ngoaI quoc,
nhung sInh vIn y cham hoc fhm, ngoaI fIng Phap da
danh, con fIng Anh, fIng uc, fIng Nga, fIng cac
nuoc. anh em sau nay se dch nhung van hay cac
nuoc, dch fhang fu nguyn van sang fIng me de, ma
khoI dI qua caI cu fIng Phap. Ia v hIn gIo, nguoI VIf
fa dang chu chung mof caI fhen van hoc. Cac nuoc nguoI
fa du dch van ra mof In, chu chang aI dch van ra dn
haI In ca. Nu dch Ia phan, ma phan dn haI In fh
con g! Hoa chang chI co chung fa moI chu nhaI IaI mof
In fhu haI, mof ang van ma nguoI fa da nhaI IaI mof
In fhu nhf.
Ta fuong fuong, nu cu cu fha nhu vy fh mof
nguoI Cao Mn bIf fIng VIf, fhy mof ban dch Anna
KarenIne da dch fu fIng Phap sang, ben dem dch ra
fIng Mn cho fIn vIc. RoI mof nguoI Iao bIf fIng
Mn se dem dch ra fIng Iao. RoI nhung nguoI o frn
rung xu Iao IaI dch fIng Iao ra fIng ho. CuoI cung,
ban Anna KarenIne se fhanh ra ban Werfher!
Theo y foI, nu chung fa muon dch van ma IaI qua
dn haI In, fh fha chung fa nhn han caI mon an
phuong xa y vy. KhI ma nguoI VIf da co mof fruong
aI hoc, fh nguoI VIf sao IaI chu dI vay haI In nhu
fh. Nhung con ong dI huf nh phuong ngoaI v cho
nguoI VIf, chang phaI da co san o do sao7 a ro rang o
do sao7 o Ia nhung sInh vIn VIf Nam! SInh vIn
khong fh fu choI duoc caI phn su y. Va chong chy
fh chung fa cung co duoc nhung ang van dch ra fu
nguon.
12 TOAN TP X!N I!
Vy anh em fa phaI Iam sao d co fh fu hao rang:
nguoI VIf Nam cung co mof ban dch Iausf, hay mof
ban dch HamIef, mof ban dch Anna KarenIne chang
han, ma saf nguyn van va fhoaf nghIa hay Ia hay hon
nhung ban dch cua Phap, cua spagne, hay cua nuoc
Nhf, nuoc Tau.
Mof so sInh vIn khac se khao cuu nhung fInh fuy
cua van co fa, duoc chuf nh nao Ia huf ra chuf y, d
gop ff ca caI dac sac cua Nguyn u, Nguyn Cong
Tru, cua Th Im, Xun Huong, hay cua Pham ThaI,
Nguyn Van Thanh.v.v..., gop nhung caI fInh hoa y ma
Iam nn mof phn cua ca IInh hon quoc gIa dn foc. CaI
gIa faI van hoc cua cha ong fa d IaI, hIn nay fa chua
khaI fhac g ca. Tm ra mof if faI IIu, chua han Ia khaI
fhac ra du; ff phaI ruf frong nhung ang van xua caI
mf nhuy fInh fhn cua chung. Ta cu xem nguoI u ho
hoc cac fac gIa cua ho ky Iuong dn chung nao! Anh em
se nhn caI fInh fhn co phuong phap cua ho ma xem
IaI nhung van xua, chang a dua, chang Iap IaI nhung
dIu fhIn ha vn noI maI. Ma fraI IaI, Iy con maf
khong fhanh kIn cua mof fhanh nIn moI, d kham pha
ra nhung chu bao ma chua aI bIf nhn. O bn Tau gn
dy, ong Ho Thch do bac sI o nuoc ngoaI, ma v nha,
bac sI dem phm bnh fro IaI nhung ang van xua, va bac
sI da fhy fhu dao hon nhung nguoI fu fruoc dn noI
nhu bac sI da phun mof caI IInh hon moI, cho nhung ang
van co sInh ra mof In fhu haI.
Vi du, noI dn Truyn KIu cua fa, fu fruoc dn nay,
dong mo mIng Ia nguoI fa hua nhau bao rang: Truyn
THANH N|EN VO | QUO C VN 13
KIu Ia caI fm su dI fhn cua Nguyn u; Nguyn u
Iam fac phm y Ia d ngu caI canh mnh, foI cu nha I,
ma v voI nha Nguyn. Thua anh em hIu nhu vy fh
cung bang chang hIu g!
Theo y foI, chu fruong nhu fh fh fhf Ia fre con,
fhf Ia chang hIu g v su sang fao ngh fhuf ca. ToI
fhIf fuong Nguyn u fruoc khI Ia mof ong quan fh Ia
mof con nguoI caI da. Nguyn u vIf ra Truyn KIu Ia
v fhich vIf, cn vIf; Ia v fung ngam bong frang, Ia v
da nghe gIo fhoI, Ia v co caI hay, caI dep o frong Iong
no reo raf, no doI boc Io ra ngoaI. Mof bc fhIn faI nhu
Nguyn u ha IaI chang bIf rang nhung su doI frIu
cung chI Ia nhung vIc vaf, khong dang phaI Iam ca ba
nghn haI fram nam muoI bon cu fho d fho fhan. CaI
kIp nguoI o frong fac gIa Nguyn u con h frong nhIu
hon nua.
y do, vi du mof dIu nong noI, chf hep cua caI
ngh Iun fhong fhuong. Anh em phaI Ia nhung nguoI
fhy nhung cho can hep cua nhung fhu ngh Iun,
nghIn cuu y.
NgoaI haI bon phn: phIn dch va nghIn cuu, anh em
con co mof bon phn foI cao, Ia sang fac. a danh rang:
muon sang fao, muon vIf ra nhung van phm, fh phaI co
khIu rIng, co faI froI cho san. Nhung nu fa cu cham
chu, cu Iuyn fp, fh fu nhIn caI mm faI cung phaI Io
ra. Con nhu khong d y gang cong fruoc, ma fu cho rang
mnh khong co khIu, Ia mof su voI fIn fheo so mnh. ToI
chac chan rang: nu bao nhIu hoc fro fhoI nay du hoc
quoc ngu maI fu Iuc In muoI dn haI muoI fuoI, fh caI so
14 TOAN TP X!N I!
nha van VIf Nam se nhIu In gp mof fram In. Va so
nha van da nhIu fhm, fh ff co nhIu may man hon d
co nhung nha van sIu vIf. Truong van frn buf se dong
duc fp np, ru nhau dI nhu mof bon nguoI fm df moI,
chu khong Io fho Ie fe nhu caI canh cho chIu hIn nay.
H cu hoc maI fh caI khIu frong nguoI moI duoc kich
fhich, duoc noI dy. Ma nu cu Iam Io fh du co faI san, caI
faI cung chf dI, uong phi ma fhoI.
Va ff ca cac anh em, nguoI co khIu d phIn dch,
nghIn cuu, hay sang fac, cung nhu nhung nguoI khong
co khIu g rIng bIf, ff ca du co mof vIc Iam chung,
Ia ung ho cho van VIf Nam. Tf ca phaI fo rang anh
em xem do Ia mof chuyn nha, chu chang phaI Ia mof
chuyn ngoaI quoc, ff ca phaI fo rang vuI, rang fhich
caI fruong van VIf Nam. ung co caI fhaI do hung ho,
khong xem, khong doc. Trong fhm fm cua chung fa
dy, chung fa co fh khong gIf mnh nghIm fhy noI
ho hung cua chung fa hay khong7 Nhung fac phm cua
van chuong VIf Nam ma khong doI dn fruong aI hoc
hay sao7 ToI fuong fuong o nuoc nguoI, mof fac phm
xuf hIn ra ma hay, fh cac sInh vIn nuoc ho phaI hoa
fay mua chn, Iun Iun, ban ban, Iam nhu o frong froI
df moI sInh ra mof cua Ia. Ho khong bao gIo chu fheo
sau du Iun, va fnh nguyn dI fruoc phong frao. ToI
fuong fuong o bn Phap nhung nguoI fre fuoI khI ho dI
ung ho cho ban kch HernanI, ung ho ky cho ban kch y
fhang frn, phn dong chac han Ia nhung sInh vIn,
nhung fhanh nIn hoc hoI hoa. SInh vIn ho o moI noI,
THANH N|EN VO | QUO C VN 15
o frong cuoc dn du fu fuong hay huong ung van hoc.
Con nhu o nuoc fa by gIo, fhang hoac co nhung fac
phm hay bang quoc van xuf hIn, fh chua chac anh
em da bIf dn, d dn noI fhanh ra nhung ke o ngoaI
phong frao. Cuoc cach mnh fhI ca cua fa gay go frong
muoI nam froI nay, Ia cong frnh cua aI aI. n khI
fhang frn, cung chang phaI sInh vIn ca khuc khaI
hoan. Ma con g khuyn khich cac van gIa VIf Nam
bang cach yu mn, co vo cua anh em sInh vIn!
Iam sao cho caI Iu daI van hoc VIf Nam co xy In,
fh anh em cung Ia nhung ke da gop phn. Chu mof
ngay kIa Iu daI y co rang ro, chang Ie anh em fuong
rang no fu frn froI roI xuong hay sao7 Anh em se gIn
mnh bI f bao, n u frong khI nguo I fa Io khun ga ch, va c
cy, ma anh em cung chang co Iy mof fIng ho khoan,
goI Ia gop cu fhuc gIuc.
CaI cong vIc d nhf va cung co hIu qua, Ia gop
fIng reo ho do, cac ban a. Reo ho Iam sao cho xung dang
Ia fIng reo ho cua sInh vIn, ph bnh Iam sao cho caI
du Iun cua sInh vIn Ia caI du Iun dung nhf, va Iam
fh nao cho aI ny cung fhInh cu, e so caI fhanh ngh
chac chan cua sInh vIn!
III
Phn fhu ba cua cu chuyn nay, foI se xIn phac hoa
vaI nguyn fac. y gIo anh em da dong Iong Iam vIc
cho quoc van ca roI, fh fa fheo nhung y dnh nao, nhung
khuynh huong nao kha dI co IoI nhf cho quoc van7
16 TOAN TP X!N I!
Song, fuc Ia chon Iua. Khong fh dI nuoc doI duoc,
nhf Ia khI van hoc VIf Nam con u frI. Vy rf so saI,
foI xIn frnh ra dy goI Ia sau nguyn fac. Nhung
nguyn fac y co fh ban caI rf daI dong; chung no
khong phaI Ia fuyf doI; co fh nguoI fa bf dong y, co
fh nguoI fa cho Ia chf hep. Nhung foI qua quyf rang:
do Ia nhung nguyn fac cuu cho quoc van.
Sau nguyn fac y fam k sau nay:
Mof Ia phan nhung ff xu frong fInh fhn A ong.
HaI Ia phan nhung ff xu cua rIng nguoI VIf Nam.
a Ia chuong su fhf.
on Ia chuong su Ianh manh.
Nam Ia chuong su sang sua.
Sau Ia chuong sang fac.
tcu tbu nbt: nhu ng f f x u frong fInh fh n A ong
fa Ia nhung g7
Thua cac ban, ff du so Ia ff IuoI, ff Iam bIng.
IuoI suy nghI, fhich nhan nha, fhich ngoI khong. CaI
quan nIm cua Iao Tu, Trang Tu, nao Ia fhanh fnh, nao
Ia vo vI, fhf Ia hop voI suc mau chay cua nguoI ong
A. Nu mau chung fa chay manh fh ff chung fa phaI
xung xang Iam caI nay caI no, chu vo vI fh chu sao noI.
Vy fh frong van hoc VIf Nam, fhoI fa dung dung caI
khu khi haf co du nua; dung cho cuoc song Ia hu vo
nua, dung hoc Iam Trang Tu fhIu co nghIp, dung
khuc Co on ca go haf choI nua; ma phaI fh nay: cuc
cung, fn fuy.
Tf fhu haI Ia ff mof fc dn gIoI. NgoI ma fhanh
fnh vo vI, fh d hIu vu fru Iam. Ta cho vu fru Ia fh
THANH N|EN VO | QUO C VN 17
nao fh vu fru se fh y cho chI. Nhung su fhf Ia fa
phaI dI nghIn cuu, fm foI moI hIu vu fru duoc, chu
khong fh ngoI ma phong daI. Vy fh Iam vIc g, cung
phaI cham cham, nom nop, coI Ia phaI fn cung quan
saf moI duoc.
Mof ff nua Ia nao huyn hoac, nao chuong fhn
quyn. Cn dy, frong fho van co caI mof noI chuyn
IIu fraI. Co nhung fhI sI nhf dnh Iy ho Iy Iam vo; va
nu buong cu o Tung IInh ra fh ho khong bIf noI g.
CaI fInh fhn huyn hoac cua A ong da Io ra frong su
fheo hua y. No con chuong fhn, chuong fhanh, nn no
ba ra nhung gIc mo fIn, nn nhIu nha van phi fh
gIo fa cung dIn o frn froI. ThIn duong chI o frn fraI
df nay fhoI; bIf sua doI su vf, fh su vf hoa ra fhIn
duong, chu ha ff phaI xem chuyn quy, phaI yu nhung
ma fInh, hay phaI mo nhung nang fIn nu.
Con nhung ff xu rIng cua nguoI VIf fa Ia ff g7
Thua cac ban, chI cn k ra dy mof caI ff daI bIu.
CaI ff fo Ion nhf, ro rf nhf, co haI nhf, Ia caI fInh
fhn ma foI goI Ia: fInh fhn voI nan. PhaI, nhung con voI
fo Ion Iam, co du chn du voI, nhung no o frong bang nan,
o ngoaI bang gIy. Trong kInh f, nhung caI ImprImerIe
hay ouIangerIe unIverseIIe chang han, Ia nhung caI nha
co dam muoI fho Iam; nhung daI fhuong cuc Ia nhung
hIu ban mof if khan quang, bif ff; fh frong van chuong,
co nhIn nhung quyn Chu Manh TrInh hay Nguyn TraI
chang han Ia nhung su boI phf qua Ioa, nao du faI IIu
g, nao noI ra duoc caI g moI Ia. My nam nay, cac ban
chac cung da b caI ma khao cuu no danh Iua; mua quyn
sach v, duoc caI ba Ia co y nghIa!
18 TOAN TP X!N I!
Mof ban dch Iy Tao ma dem dIu So Tu dch qua
Ioa ra Iuc baf hay song fhf Iuc baf: voI nan. Mof fp
sach noI nham dong daI ma goI Ia fIu fhuyf; mof cuon
haf am Ngh TInh ma chI gop nhung baI haf dam vaI
huyn NghI Xun, Can Ioc faI Ha TInh, chu chang fhy
fInh Ngh An o du: du Ia voI nan ca... VoI nan d Iua
doc gIa, voI nan d Iam fIn; k Iam sao xIf voI nan...
TraI voI fInh fhn gIa doI, Iua Ioc, muon d an kIa,
fa phaI co fInh fhn Iam fhf. Khao cuu Ia khao cuu
fhf; van sI Ia co faI fhf; xuf ban Ia xuf ban fhf
nhung sach hay dang voI dong fIn.
VIf mof quyn sach ff Ia no phaI kha gIay, so frang
cho kha dI Iam mof quyn. Chu nhung fac phm bon
nam muoI frang gIy, fh fhf Ia fro dua. NguoI VIf fa
co mof cho kem Ia su ngan hoI. Sach cua fa phn nhIu
ngan hoI ca. Tru nhung fruyn fruong fhIn haI ba
nghn cu fho nhu Hoa fIn, Truyn KIu, nhung fac
phm khac fo rang caI sInh Iuc cua fac gIa if oI, ngheo
nan. Trong van hoc Tau, mof bo Hong Iu mong chang
han, gom co my muoI quyn, fa muon dch ky frong vaI
nam hoa moI xong. Con frong van hoc Phap, nhung fac
phm Ion Iao khong cn phaI k. n nhu frn fruong
van fh gIoI hIn gIo, mof quyn fIu fhuyf hay cung fu
nam fram frang gIy fro In. Nhung fac phm maI sau
cua van hoc fa cung phaI co Iuong moI duoc, d fo rang
caI nang Iuc sang fao cua fa cung doI dao, chay ao af
frong bay fam fram frang sach.
anh rang, IoI fuc co noI: Van hay chang Iun vIf
daI. Nhung van da hay ma IaI nhIu, fh caI hay no fram
hnh nghn ve. No nhu ca mof buoI som maI gom fram
hoa, nghn Ia, mof van con chIm, chu khong phaI chI Ia
THANH N|EN VO | QUO C VN 19
vaI gIof suong hoa. CaI hay co kem fheo caI nhIu fh moI
fhf Ia baf chuoc faI cua fao hoa. Tao ho a ba y ra na o
song, nao nuI, nao song, nao my, nao muon IoaI, chu co
phaI Ieo feo if oI nhu frong nhung baI fho uong du!
Ma frong su da I hoI y, fa v n cu khong c u fha . Van
fh cham soc fung cu; fho fh saf hach fung chu. Sao
cho frong mof baI van, baI fho du co caI finh cach hoan
fhanh. MoI chu, moI cu, du nhu nhung fn Iinh o frong
mof dao qun; chu nao, cu nao dung o cho nao, Ia no
co caI Iy do, caI phn su cua no o cho y.
Nhung nguyn fac pha hoaI da phac so qua. CIo dn
nhung nguyn fac kIn fhIf. Nguyn fac cof yu Ia
cbu6ng su tbt. Co nhung IInh hon fhf |des mes uraIes)
va co nhung IInh hon gIa |des mes fausses). Nhung IInh
hon fhf fh an noI fu nhIn, fhanh fhf voI mnh, fhanh
fhf voI nguoI khac; vIf van ra khong khI nao dong fuong.
Con nhung IInh hon gIa Ia nhung IInh hon fhich dang
dIu, fhich kIu cach, Iuc nao cung mo nhung caI khung
dnh san, va gang Iam fheo nhu caI khung y. Nhung IInh
hon gIa se n frong chu nghIa ngh fhuf d an huf cho
fhoa fhich, roI ba daf ra fhuyf nay, fhuyf no. Nhung chI
co mof caI fhuyf quan h nhf: Ia phaI co faI!
Chuong su fhf fa se khong so su fhf. Su fhf co
xu xa, fa cung nhn; co nhn ky fh moI sua doI duoc.
Nu fa fron caI su fhf fh caI su fhf no cung cu duoI
fheo fa; cung nhu oIIeau noI: nu anh duoI caI fu nhIn,
caI fu nhIn se cu song soc chay fro IaI.
VIf van fhf, Ia fa khong qun nhung dIu kIn xa
hoI, nhung su cn fhIf cua muon nguoI chung quanh fa.
20 TOAN TP X!N I!
Ta khong noI nhung chuyn o frn mu suong, ma fa o
gIua caI doI, nhn nhung fIng doI cua doI va cung fung
ra cho doI nhung fIng cua fa, baf doI phaI doI. Van
fhf, Ia caI van xy dap, boI bo cho su song, cho doI
nguoI. Tf ca caI g cua nhn IoaI ma IaI khong v nhn
sInh7. on phn nha van Ia dua fay dy cho caI banh
xe doI chu khong fh fach rIng ra o n. Nu o n, fh
vIf van roI cung nn dof chay ra fro buI chu con In ra
Iam g! Iam sao cho cuoc doI hay fhm In, phaI fhm
In, dep fhm In, Ia vIf van fhf. Con nhu caI van
chuong fruyn ky quaI dan vn fhong dung o A ong fa,
fh phaI cho no hf fhoI!
Nguyn fac xy dung fhu haI Ia cbu6ng su /anb manb
chuong suc khoe. Trong van hoc fa gn dy, moI nhp
cang duoc caI quan nIm ngh sI. Quan nIm khoc haI
y fu phn cuoI fh ky muoI chin bn Phap fruyn IaI. No
cu Iam, chu co moI me g; ma chung fa, sap o nua fh ky
fhu haI cua fh ky haI muoI; chung fa IaI khang khang
vof Iy mof phn duoI7 Nhung do d cua quan nIm ngh
sI ha IaI khong nho rang fu Iuc quan nIm y phaf sInh
dn nay, nhn IoaI da fraI qua haI frn chIn franh, frn
1914 - 1918 va frn 1939 hIn nay. Nhung caI phan fIn
bo con phaI sup do voI haI frn chIn franh, nua Ia quan
nI m ngh sI.
Quan nIm y ngay xua cung co, co fu ba bon nghn
nam kIa. Nhung nguoI Tau va nguoI VIf goI no bang
mof caI fn phong nha hon: TAI T!. CaI fn da phong
nha hon, ma caI y nIm cung phong nha hon fhf. TaI
fu Ia nguoI co faI. Co faI va co fnh. Co fnh va co y; co
THANH N|EN VO | QUO C VN 21
bIf caI hay, caI dep o doI. on van sI fhI gIa Ia faI fu
ma mac khach fao nhn cung Ia faI fu. TaI fu mIng
gm Iong chu. TaI fu bIf:
Cam trot Jt c6 cung - M6t mnb tu6n gtot /c.
Nhung gIo xa fhoI dn, chung fa da bo caI quan nIm
faI fu ma fhay caI quan nIm ngh sI vao. Ngh sI Ia ke
dI fm caI fhu o doI, fm ma huong cung fn caI doI.
Huong caI song xong, ho huong qua ca caI chf. Huong
bang su van caI suc khoe cho fhanh ra su bnh hoan.
Huong bang cach Iam cho khac doI. TaI fu khac doI o
cho doI froc ma mnh fhanh. Ngh sI khac doI o cho doI
khoe ma mnh om. TaI fu cho doI Ia m, ma co Ie mnh
co mof phn gIac ngo. Ngh sI cho doI Ia fhuong nn
mnh phaI dIn. TaI fu fh cm, ky, fhI, hoa. Ngh sI
fh ruou va fhuoc phIn. TaI fu fh yu gIaI nhn. Con
ngh sI fh ff Ia phaI yu nhung gaI dI.
ToI fu hoI: su huf fhuoc phIn, nguoI fhuong con cho
Ia chang dep, nn cung huf frong mof goc phong rIng.
Ma co sao bon van sI, dang Ie, phaI frong sach, cao dao
hon nguoI fhuong, IaI Ioa Io mang no ra, dem no vao
nam frong van chuong cho moI nguoI xem7 Con co caI
fhoI nao fro fren cho bang fhoI nay nua khong7 NguoI fa
cho caI xu Ia caI fuyf dep, dam hunh hoang fu dac
v caI doc fu cua mnh. uong nhu caI ac y cua ho Ia
mnh da fruy Iac roI, fh vung foe caI fruy Iac y d
nguoI khac mac phaI, cho co ban voI ho. Cho dn noI mof
bon fhIu nIn moI xanh maI foc, v xem guong ho, ma
phaI mac caI ba phu dung. Ho ca fung rang:
Kbot buycn /cn! Kbot buycn /cn!...
22 TOAN TP X!N I!
Thua cac ban, do Ia khoI nu com cua dn Iang
bep.
|1)
.
Ho noI rang:
Nbo quc su tr ng m6t Jcm nay!
Qu dy Ia caI qu nu cua ho, cua mof bon nguoI
chan chuong khong con qu huong nao d phung fho nua
ca, cho nn phaI Iy fhuoc phIn Iam qu huong.
VIf van Ia mof su Iam vIc. Muon Iam vIc fh phaI
co fInh fhn khoe manh, phaI ghef su bnh hoan, phaI
ghef caI xu xa cua fruy Iac. Hoac gIa co doI bc fhIn
faI ho co ff, fh do cung chI Ia nhung dIu dang fIc;
nhung dIu ma xa hoI Iam ngo dI cho, chu co phaI nhung
dIu d Iam guong du. Co nhung nguoI hoc fhuoc Iong
cu phuong ngon: Co faI fh co ff. Th Ia ho co ff
fruoc, ff ruou che, fhuoc phIn, co du. Con nhu caI faI,
fh no chay fron o du mf.
Hay Ia ho bao: huf fhuoc phIn d fm hung7 Vy fh
caI van fho ho Iam ra do Ia van fho cua fhuoc phIn Iam
chu ho co Iam ra du. Con nguoI manh fh uong nuoc Ia
cung cu Iam fho hay duoc nhu fhuong. VoI fnh fh van
hoc VIf Nam by gIo, da nhn frach nhIm Iam van sI,
fhI sI, fh dang Ie chI an com hm, uong nuoc voI ma Iam
vIc cho van chuong moI phaI, dang Ie phaI song kIng
khem nhu mof nguoI fu, d Iam vIc cho duoc Iu bn
moI phaI. Chu IaI m an m huf ma fron vao caI quan
nIm ngh sI hay sao7
THANH N|EN VO | QUO C VN 23
|1) O dy, fa c gIa xIn d nhu ng fnh rIng Ia I mo f bn, khong fh y
nguo I vI f, ma chI fh y fho da vI f.
Nguyn fac fhu ba, fa se cbu6ng sang sua. Co nhI u
nguoI fhy bn Phap co phong frao vIf van foI fam, bi
hIm, fh cho Ia fn ky Iam. No moI fhf, nhung Ia moI
cho nuoc Phap, mof nuoc da fhua caI fInh fhn qua phn
fach, da chan caI fInh fhn qua ro rf. Chu dem caI
phong frao fuong frung y sang A ong fa, fh chI Ia
Iam nang fhm caI bnh mo ho, caI bnh mo mf, caI
bnh fhIu sang sua cua fa. A ong da fhy cy IIu Ia
nguoI dan ba, cy fruc Ia nguoI qun fu, con chIm se Ia
ke fIu nhn, fh fhf Ia fuong frung qua Iam roI, chang
cn phaI huyn bi fhm nua. KhI foI doI, fh noI: foI
muon an. Ia ruyere bao: Anh muon noI rang fuyf
xuong u7 Th hay noI: fuyf xuong; chu aI IaI dI du
may du maf frong mof fruong van, fruong fho kin mif
Ia nghIa Iam sao7 Maf cua Ty ThI khong cn phaI che,
hay chI che fhoang qua mof buc manh, goI Ia fhm ve
mong fho, chu con maf ma phaI du kin nhu bung, fh
hoa chang Ia maf cua Chung Vo Im. CaI dep, khong
so anh sang. CaI hay fhang hoac cung co mu mo. Nhung
bi hIm co phaI du Ia mof dnh Iuf7
VoI IaI frao Iuu fh gIoI hIn nay Ia frao Iuu van hoc
bnh dn. Ma caI bnh dn VIf Nam IaI Ia caI bnh dn
kem coI hon ca. Ta phaI vIf van sang sua d cho ho d
hIu. Van cua fa phaI nhu fm Iong haI ha cua fao vf,
dep fh cung phoI ra do cho aI ny du duoc huong, chu
fao vf co Iam hang rao, co xy fhanh cm du. ToI nghI
nhu frIf Iy sIu Iy Ia nhung chuyn khuc mac, kho
khan, ma ergson con vIf ra duoc nhung cu sang sua,
d IInh hoI duoc; huong chI caI van fho fhong fhuong, ma
24 TOAN TP X!N I!
dI Iam cho foI fam hay sao7 O doI, co caI kho hIu fhf.
Nhung kho hIu Ia v no cao sIu hay khuc chIf, fri fa
chua nghI dn kp. Chu con caI kho hIu vo cua nhung
nguoI co y fao ra mof fhu fIng Iong d noI rIng voI
nhau, fh fa mac ho, khong cn hIu Iam g. NoI ma
chang muon cho nguoI fa nghe, fh cu noI rIng o frong
phong, chu sao IaI con In ra fhanh sach d ban7
IaI mof khuynh huong fhu fu, Ia cbu6ng sang tao.
a danh rang phIn dch. Nhung dch, moI Ia nhp
cang. Nhp cang roI con phaI san xuf nua chu. Van fa
kem coI fh co ma vIf ra nhung van hay, van dep cho
bang nguoI.
a danh rang khao cuu, nhung khao cuu chI moI Ia
quay v qua khu. Con hIn faI fh fa phaI vIf van d
xy dung cho fuong IaI. Cn dy co caI phong frao khao
cuu. Nhung nhIu nguoI v fh ma nhu khInh su san
xuf ra van phm. ToI xIn hoI: Nu by gIo chung fa
khong vIf van, fh sau nay con chau fa Iy g ma khao
cuu7 VIc chinh vn Ia vIc san xuf, chu co phaI Ia vIc
vao frong vIn bao fang du!
Sau nguyn fac da k frn chang phaI Ia fuyf doI.
Nhung hIn fhoI nha quoc van con ngheo, fh con caI Ia
chung fa phaI fun fheo mof ky Iuf. RoI fh quoc van
gIu du roI, fh Iuc y nguoI nao co caI fhuyf g Ia Ia
hay hay d pho fruong, su y Ia mof dIu vuI cho van
THANH N|EN VO | QUO C VN 25
hoc... Iuc y, hoac co aI vIf van bi hIm cung khong
sao, aI co chuyn noI chuyn ma quI cung chang h g,
aI co vIf IuoI fh da co rf nhIu nguoI khac sIng nang
vIf gIum cho ho. Chu by gIo nha ngheo, com fhIu, fh
dIu cof Iuy hon hf Ia phaI fm ra nhung mon an chac
fhf, fm bo Ianh manh d Iof Iong.
'
' '
Cu chuyn dn dy, foI xIn fom faf IaI cung anh em
bang mof fnh canh. Nay mof dua be VIf Nam Iof Iong
ra doI. TIng me no ru bao boc Iy no, mon fron vuof ve.
n dn dua be nghe Iof faI, roI ngay ngay duoc am
bong frong nhung cu ru Nam VIf. Tm IInh no fu
nhIn nhun fhm fIng me de; nghe IoI ru, no hf khoc,
no mIm cuoI. No nam frong noI, ma cung Ia nam frong
Iong me, ma cung Ia nam frong fIng nuoc nha:
Nm trong ttcng not ycu tbuong,
Nm trong ttcng Vtct, cn cuong m6t Jot.
8o stnb /ong mc Jua n6t,
H6n tbtcng Jt nuoc cung ng6t bcn con...
|1)
My cu fho y cua mof fhI sI ban foI, fhf da fa caI
canh yu fhuong chang nhung cua Iong me ma con cua
Iong df nuoc. Hon fhIng df nuoc cung ngoI bn con...
ua fre Ion In, an noI bang fIng cua me. TIng cua
me da nhu fhanh mau huyf chay frong co fh no, nuoI
Iy fInh fhn no. Nhung no bong dn fuoI muoI sau. Iuc
y co fh nguoI con fraI chuyn v fnh aI, ma fInh fhn
nguoI fhIu nIn cung doI hoI, sao suc muon noI nIm.
26 TOAN TP X!N I!
|1) Tho cu a Huy C n.
TInh fhn doI nhung do an fm bo cho. NguoI fhIu nIn
khao khaf duoc bIf, duoc hIu; nhung noI yu fhuong
mo uoc, nhung con Iy fuong dn frong fri, nhung caI say
dam cung nhu nhung noI Io Iuong; bao nhIu fInh fhn
va fnh cam, ho du cn co aI noI ra fruoc cho, d gIup
ho boc Io caI ban nga cua ho. NguoI fhIu nIn y dI fm.
Ho fm frong quoc van. Nhung ho fm khong fhy, hay
fhy rf if oI. Co nhIn Ia nguoI fhIu nIn y phaI fm
o frong nhung van hoc fIn fIn cua nuoc ngoaI. Th Ia,
o gIaI doan y, fIng VIf Nam bong dung nhu mof nguoI
me khong du sua d ma nuoI con. Thf Ia don dau, fhf
Ia fuI ho cho Iong me!
NguoI nguoI chung fa, aI ny cung du Io Iam ra fIn
ra bac d d cua cho con; an fm nhn daf cung vuI Iong,
d co fh sau nay chIa cho con mof if ruong nuong hay
vaI caI nha gach. Nhung chung fa khong bIf rang nguoI
fhIu nIn dn fuoI no nang ban nga, ho cn sach vo, cn
Iy fuong, cn van hoc hon Ia cn ruong vuon. Chung fa
Iam gIu d cua cho con, ma khong aI Io Iam vIc fu
fuong, vIc van hoc d sau nay d IaI cho chung caI gIa
san fInh fhn, fh cho chung fa vn cu con doI!
Vy fh chung fa co fhy bon phn cua mnh khong7
on phn y Ia: phaI hoc quoc ngu, d ma vIf quoc ngu,
phaI Iam ra sach hay bang quoc ngu, d cho cac em cua
fa Ion In, chung no duoc huong cy nha Ia vuon.
cho con cha u chu ng fa kho I pha I c n mo f nguo I - vu fInh
fhn nua.
Huong chI, co phaI aI ny du duoc hoc fIng cac nuoc
ngoaI du. Hang frIu dn fa, du frong vaI fram nam
nua, cung chI bIf co caI g Ia nom na, Ia quoc ngu. Ma
THANH N|EN VO | QUO C VN 27
cung chI co quoc ngu moI nuoI duoc fm fhn fa mof
cach fhm fhia dn frong fung gIof mau, frong moI f
bao cua fa.
Chung fa phaI Iam sao cho em uf chung fa, con chau
chung fa, dong bao fhIu hoc cua chung fa, khI mo mof
fp van hop fuyn cua fa, cung nhu khI fa mo mof fp
van fuyn cua cac nuoc fIn fIn, se duoc fhy mof su
song daf dao nghn van frang. Cho ff ca nhung nguoI y
cung fhy fa ra frong fp van fuyn fIng VIf caI canh
nguoI dI cay hay nguoI dof cuI, caI canh con ga con vf o
frong sn, caI fm Iy con cho con meo o frong nha; fhy
noI fuc foI cua mof con chon b mac by, nghe bnh mInh
gn dn, qua quyf nhe rang can duf han caI chn b
rang cua chup Iy, roI chI con ba chn, no khp khnh
chay nhanh dI fm rung rm, d cuu Iy, cuu d caI fu do.
aI khaI dn nhung IoaI vf ma nguoI fa con fa su
song fInh vI dn nhu fh, huong chI o con nguoI, ho fa
ra dam fham, su sac bIf bao nhIu. Th ma by gIo
fa khong vIf van VIf Nam, fh bao gIo con chau fa moI
duoc mof fp van fuyn hay ma hoc7 Chung no ma
khong co van VIf Nam nuoI nng, fh cung nhu chung
fa hIn nay, chung no se dI fhf fhu Iang fhang, so
soang d fm ra mof IInh hon. Ta se fhy con chau fa raI
rac frn cac con duong, xIn xo o van hoc ngoaI nhung
fhuc cn fhIf.
Ma da goI Ia dI xIn, hay dI vay, fh sao cho dy du,
cho fhm fhia fn cung duoc. Vuon xa co dep bao nhIu,
ma vao do fa cung co mof cam gIac Iac vuon. CaI cam
gIac xem nho y, mof ban fn hoc co fa ra frong mof baI
fho. y Ia baI IAC V!ON:
28 TOAN TP X!N I!
Tu tbuo nbo tbco Jot Au boc,
Vuon pbuong xa Ja nboc c6ng tm.
Buoc cao. boa, gto, /a, cbtm,
Cung cut, cung Jcp, cm Jcm, Ju Juong.
8ao ta cn m6t tbuong bat nbo
Trong canb nguot ruc ro btct bao:
Tm b6n nb6 rc, /ao Jao,
Tro co ta Jung, ngbcn ngao /ong quc.
ang bng kbung, c cbc, mct mot,
B6ng tbtct tba ttcng got trong kb6ng.
- Vc Jy con! Gto /anb /ung!
8uong cbtcu xu6ng nng, mc mong, con cc!
Gtt mnb tbot, gtc mc cua ttnb,
Nbn cbung quanb cuon canb buy boang,
Quyct /ong ta Jut to cuong,
c tbco ttcng got mc Juong Jot cbo.
Nay tro /at cuon tbo Jt nuoc,
Gtua mu6n boa, su6t nuoc trao tu6n,
8ay sua b6n t m nguycn ngu6n,
Mang cc J6t cbut buong cuon trot xa...
|1)
'
' '
Kf fhuc cu chuyn hom nay, foI xIn noI gang vaI
cu nua, va nhac IaI rang: Cong vIc phIn dch, nghIn
cuu, hay sang fac, co Ie anh em cho dn Iuc do fof nghIp
ra fruong aI hoc, anh em moI co fh danh chuf fh gIo
ra ma Iam Iung. Nhung cung khong phaI doI vaI ba hay
nam sau nam nua ma anh em moI Iam vIc duoc cho
quoc van. Anh em co fh Iam ngay chIu nay hay sang
THANH N|EN VO | QUO C VN 29
|1) Tho cu a Xun VI f.
maI duoc. Anh em do ngay sach quoc van ra ma doc.
Sach hay, anh em doc, sach do, anh em cung cu doc. Anh
em dung ngaI rang quoc van fa ngheo nan, kem coI,
khong du mon an cho anh em. Khong du, anh em cung
cu xem, roI fh khen Iao hay chI frich, hay ch nhao cung
duoc; nhung mIn sao anh em dung hung ho. Anh em
Iam caI bon phn ung ho, bon phn d nhf cua anh em.
Con nha chung fa ngheo, chung fa cho ngaI.
Nha ngheo ma anh em fa bIf chu fhuong chu kho,
bIf co gang, bIf hy sInh, fh chang my choc ma caI
nha van hoc VIf Nam, fu vach df maI franh, se ho a
nn Iu daI cung dIn.
Thua anh em, van hoc VIf Nam dang mong moI o
moI nguoI chung fa!
4.2.1046
(not o truong at boc
bon m6 t tba ng truo c nga y 0-8
30 TOAN TP X!N I!
HANG BIA VA N MI U
O ka, ban o Ha NoI ma khong bIf frong Van MIu
co haI hang bIa, khac fn cac v khoa gIap ngay fruoc7
HaI hang bIa y Iam bang da fhf cung; moI fm bIa
dung frn mof con rua bang da fhf bn. y gIo fa hIu
nghIa con rua Ia su dI chm, su IuoI bIng, su ngu don
nua kIa. Nhung - oI fang fhuong! - fhuo fruoc nguoI fa
cho con rua Ia bIu hIu su song Iu daI dac. Nhung fm
bIa danh du kIa chang phaI d bn vung doI doI Ia g;
nguoI fa da dung chung In frn mu rua, ngu y rang cac
nhn vf fn khac vao bIa se duoc Iuu danh fhIn co;
noI nhu by gIo fa noI, se bf fu, se song Iu nhu rua.
Nhung nef khac su, co bam vao da, do Ia phuong
danh qui finh cua chu v ThaI hoc sInh, cua nhung bc
do daf rf cao, van faI rf gIoI, ve vang cho nuoc nha
fhuo xua. Th ma ban khong bIf dn7 HaI hang bIa, cn
doI nhu caI mu canh chuon, ngay fhang nhu caI hof,
chung chac nhu chIc hIa, frnh frong nhu ong quan, va
vung vang nhu da, dung In do cof cho hu fh ghI nho,
fh ma ban khong nho, khong ghI7 NguoI o Ha NoI ma
ho hung nhu vy, huong chI ke o fn chof Ca Mau, fhoI
aI con bIf ong ThaI hoc sInh Ia caI quaI g! HoI oI ru,
THANH N|EN VO | QUO C VN 31
hoI oI co, cac nguoI da Iam muc ca fn dep cua bao nhIu
quan nghe doI xua!
'
' '
Mof chIu kIa, foI da nhn baI hoc cua haI hang bIa
Van MIu. ToI xIn k IaI baI hoc y cung moI nguoI.
ThaI hoc sInh nghIa Ia g7 NghIa Ia nhung cu hoc
sInh gIoI gIang, o frn ca cac hoc sInh khac, nhung
nguoI hoc fro fof vy. NghIa Ia fhuo Han hoc, cac hoc
sInh y kheo fhuoc Iong, kheo an cap sach, kheo nu
nuong nhung mon van sach, kInh nghIa, nu gIa uong;
gIa Tong cung nhu nguoI fa nu gIa cy, va gIon In cho
cac quan fruong fhuong fhuc. Cac ThaI hoc sInh y da
Iam vIc rf huu cong cho fhn mnh ho, boI caI Ie hIu
nghIm nhf Ia ho da Iam vIc khong cong cho fIng
nuoc Tau.
ThoI y cung nhu by gIo, - va co Ie by gIo IaI con
hon fhoI y - ho rang hIu caI fInh fhn su xa cua
nhung fIng cbt, b6, gta, Ja, nhu by gIo fa rang fhu
caI fhun fuy cua nhung fIng a, Jc: khong fhem hoc y,
ho chI cn hoc chu, co khac g chung fa! Cung nhu chung
fa, nguoI xua da chap du no vao duoI kIa, ruf o sach
nay my cu, gIf o quyn nay mof doan, nhaf cua cu
y mof khuc, an may ong no vaI gIong, roI vnh vao
ngm nga nhung ang van fuyf fac, no Ia caI mon ao va
cu a du a an xIn!
Nao co ra g bac Nguyn u, nu bf hanh Nguyn
u khong do daf! Thn dong Ia cu be nao nho sach Tau
gIoI hon may fhu fhanh doI nay: va nguoI nao vIf van
32 TOAN TP X!N I!
Tau ma gIong hf nguoI Tau, Ia fhIn faI do! - Cung nhu
by gIo.
Cha ong fa xua IaI kho dn noI fuong bac gIa Ia bac
fhf, fuong con vef cung Ia nguoI. Co nhm fh, moI
dung noI haI hang bIa Van MIu, nu danh nhung nguoI
gIoI chu Han, nhu vInh hanh Ion cho non song, ky nIm
nhung nhn faI, no chI Ia nhung no I! Chac nhung
nguoI co fn noI haI hang ban danh du do, xua kIa da
chac mm nam duoc hu fh frong fay, va gf gu Iam
fhm nhung sach vo bang chu Tau, d sau nay cho con
chau VIf Nam hoc - Cung nhu by gIo...
'
' '
HaI hang bIa Van MIu! ToI fu hoI sao chung fa mu,
khong fhy caI guong hIn hIn cua Ich su; sao chung
fa khong nghe ff ca mIa maI cua caI ma chung fa goI
Ia danh du. ToI buon cuoI frong fhy su ngy ngo cua
doI fruoc, fuong rang du ong nghe Ia co daI cong voI
van hoc, voI fo quoc, voI xy daI ky nIm. CaI dung y my
mIu xua, nay da hong bef. NguoI VIf Nam doI nay da
bo xo caI cong danh Tau doI fruoc; va caI cong danh
Ty doI nay, nguoI VIf Nam doI sau se d vao goc nao7
Chac se co mof Van MIu fhu haI, haI hang bIa da khac
ghI fn nhung ong nghe, ong fhac va ru fha ho bam, co
fha ho che...
(Jng Ngay nay nm 108S
THANH N|EN VO | QUO C VN 33
TUY LY VNG - THI S TAU
Vn nbu 8tcu, Quat, c6 Ttcn Han
Tbt Jao Tung, Tuy, tbt Tbtnb uong.
NguoI fa nhac dn haI cu fho nay da bao nhIu In,
mof cach ha h Iam. So dI nguoI fa co fh ha h duoc,
Ia v nguoI fa khong chu nghI mof chuf nao, cung nhu
nguoI fa noI dn haI hang bIa Van MIu ma khong fhy
do Ia haI hang bIa mIa maI.
Trong nhung fp van su hay frn cac bao chuong,
nguoI fa vn fhuong noI dn ong Hoang Tuy Iy. ao
rang do Ia mof ong hoang, fh foI khong caI duoc; bao
rang do Ia mof bc duc hanh dang khen, foI cung xIn
vng. Nhung noI dn van nghIp cua Tuy Iy vuong, fh
hay cho phep foI do du.
Tuy Iy vuong, nha fhI hao Iam mf ca fhoI Thnh
uong7 Co Ie, co Ie Iam. Nhung duong nhu fhoI Thnh
uong o bn Tau fh phaI. Vy fh ong Tuy Iy vuong y
co can h g dn foI, nguoI VIf Nam7 VoI foI, voI van
hoc VIf Nam, Tuy Iy vuong chI Ia fhI sI cu khoaI ma
fhoI! ChI Ia mof bac fho fho faI cung be nhu caI cu khoaI,
khong hon, khong ke m. NghIa Ia nguo I fa co fh vu f dI
34 TOAN TP X!N I!
nhu vuf mof caI cu khoaI, chang fhIf fhoI g cho van
chuong VIf Nam.
'
' '
Thuc fh u, Tuy Iy vuong Ia mof bc fhI hao7 XIn
nguoI fa dung nhac dIu y maI ma foI fhm fIc. Nu
qua fhuc uc Ong Ia mof fhI faI IoI Iac, fh uc Ong da
ganh vang do xuong song Ngo. Sao ong khong fhuong
dn con chau Ia chung foI by gIo, no Iong dem faI hoa
cua mnh phung su van chuong ngoaI quoc7
Ong gIoI gIang dn fh, ong gIu co dn fh, ma ong
danh fm vuf caI faI cua ong vao frong nhung baI fho
chu Han, nhung baI fho ma nguoI VIf - va ca nguoI Tau
nua - chang bIf dung d Iam g.
Nu ong Iam fho VIf Nam, fhoI chung foI by gIo da
co mof Tuy Iy vuong, da duoc ngm ngoI nhung IoI fho
fao nha, da duoc fhuong fhuc mof caI van faI. Nu ong bo
caI hoc muon cua ong dI, cham chu dn caI hoc fhuc Ia
fIng VIf Nam ma ong noI voI con, voI vo, voI ca vua Tu
uc nua, fh by gIo chung foI da khoI n hn. Nu ong
dung ch fIng cua me ong, fh van chuong VIf Nam co
fh hay hon van chuong Tau, v frong fho VIf Nam, Iam
bang fIng VIf Nam, caI fhI fu IaI doI dao fao nha hon
fho Thnh uong nhIu Iam. Nu... nu... nu quaI g
nua! Tuy Iy vuong ngaI da frof Iam fho Tau mf roI!
'
' '
THANH N|EN VO | QUO C VN 35
y gIo nhung IoI chu ngoc cua Tuy Iy vuong xp
xo vao cho nao7 Sang bn Tau, chung fa se fm fhy
nhung baI fho fhf Thnh uong cua Tuy Iy vuong
chang7 Hay Ia fho cua ngaI chI d cho mof no an, va ca
dn con chau ngaI, e cung cha hIu ngaI dnh noI g
frong caI fho chu Han do. Cong frnh cua ngaI da Ia cong
coc, ngaI da phi fhoI gIo bop du nan fran d sInh ra
nhung baI fho gIa, fIu bn nuoc Nam chang duoc, ma
dem sang nuoc Tau, nguoI Tau cung coc cn. OI! Chung
fa da mf Tuy Iy vuong! Tuy Iy vuong Ia mof dua con
hoang vo fhua nhn. Tho cua ngaI khong goc r, caI fhI
faI cua ngaI, nu fhuc Iong Iy, fh cung Iong Iy frong
hu vo. Nuoc VIf Nam da bao fhu nhung ke khInh fIng
VIf Nam. Va du cho aI co dao Ich su In d vIf ky su,
hay con sof mof ong do nao nhac fho fuy Iuy, fh nguoI
VIf Nam cung chang du fri nho d nho mof fhI sI Tau
ma chinh nguoI Tau cung chang fhem nhn.
AI muon cac ong ang uc SIu, Cao a Quaf, Tung
ThIn vuong, Tuy Iy vuong Iam mf nha TIn Tn va
doI Thnh uong7
Cac ong Iam mf nuoc Tau du chang fhy, chI fhy
cac ong Iam mf fIng VIf Nam. Cac ong co vang ma
chang fo cho caI nha quoc ngu don so, IaI dem dng cong
cho mof cung dIn da qua gIu, qua sang Ia fIng nuoc
Tau. Sao chung fa khong bIf hoc fIng ngoaI quoc v
fIng VIf Nam7 uoc fh fh du dn noI van chuong
VIf Nam con if oI, ngheo nan nhu fh nay. Chung fa da
gIu khong bIf bao nhIu Ia bc ky faI va bao nhIu ong
frang nguyn xua da duoc ghI fn vao van hoc su.
Trong doI baI van fho chu nom, fhn SIu, fhanh
Quaf da fo cho fa fhy nhung dac dIm rf hay. Nu ca
36 TOAN TP X!N I!
fac phm cua haI nguoI du vIf bang fIng VIf Nam
ca! Nu haI nha vuong kIa, haI nha fhI ba kIa cung du
chu nom na mach que! Nu vua Tu uc cung hIu caI
quan h cua fIng nuoc nha!
'
' '
OI! Co Ie chung fa du Ia nguoI mf goc ca. My
nghn nam, chung fa da fuong chu Tau Ia fIng cua fa,
va by gIo, chung fa cung dang fuong nhung dIu fuong
fu nhu fh. ThoI, haI cu ngu fhI kIa, d Iam g nua7
PhaI fhay dI nhu sau nay, hoa chang moI dung:
Vn nbu 8tcu, Quat, c6 Nam Vtct!
Tbt Jao Tung, Tuy, tbt Vtct Nam!
Van ma cu vIf chu Han, fho ma cu Iam chu Tau nhu
kIu SIu, Quaf, Tung, Tuy, fh chI fo mf fIng VIf
Nam ma fhoI! Va, fhua cac bc ky faI Iam van, Iam fho
fy, fu nay dn gIo foI chua noI mf Iong cac ngaI, nhung
chac cac ngaI cung kha fhong mInh d hIu rang so dI
foI caI kch IIf v Tuy Iy vuong, Ia co d cho cac ngaI
fu ngam cac ngaI mof chuf.
(Jng Nga y nay nm 108S
THANH N|EN VO | QUO C VN 37
CAI HOC QUN QUANH
Cn dy, nhn caI phong frao quay v voI von cu cua
cha ong, nhIu ban fn hoc gIn mnh khong bIf caI chu
IafInh cua A ong, quay v hoc chu Han. Nhung o dy,
frong su hoc IaI chu Han, nguoI VIf chung fa IaI cung
khong bIf hoc.
Trong bao Iu, chung fa qua hung ho voI chu Han,
fhu chu ma fIn nhn chung fa dung da my nghn nam.
Nay bIf mnh so suf, chung fa hoc d bu vao. Chua caI
khuyf dIm cua fa, fhf Ia cn fhIf. Nhung co phaI
fhuc rang nhu fh Ia fa da fInh ngo chua7 Hay chI fhay
vao caI Im nay bang mof caI Im khac7
Chung fa hoc chu Han d ma fIp xuc, gIao cam voI
fIn nhn. To fIn chung fa frof da hIu Im qua Iu,
nn da Io dung caI chu nuoc Tau Iam chu quoc gIa. Nay
chung fa khong fh nao duoc, muon khong Ia Iung han
voI fo fIn, danh phaI IaI hoc caI chu cua nuoc Tau. Su
y cung Ia bf dac dI. CIa su cong frnh dung chu nom
cua Ho Quy Iy, cua Nguyn Hu du fhanh ca, gIa su
fu fhuo vua Ngo Ip nuoc, chung fa da dung ngay caI
fIng cua dn den..., fh by gIo nhung dn chung fa,
hay hon nua, nhung bo cu me dI, muon hIu doI Trn,
38 TOAN TP X!N I!
doI Iy, cung chI co vIc fp fanh, co gang, Iuyn fri
fhong mInh, chu chang cn hoc nhung chu cbt, chu b6.
Chung fa nay muon hIu fo fIn, IaI buoc phaI hoc
nhung chu cbt, chu b6 y. Th fa cu hoc! Hoc Ia Ie co
nhIn. Nhung chung fa fro IaI hoc chu Han nhu fh nao7
Nhu fh nay dy!
'
' '
Iuc fruoc nhung hoc sInh vIf fhu cho mon cher
frere hay mon cher amI, fham hoI chuyn fro khong
phaI bang caI chu quoc ngu. y gIo nhung nguoI du
fhanh chung hay fu faI vIf fhu v cho fhn phu, roI
fIp fheo bang mof frang chu Tau! ToI khong noI ngoa,
v co nhung cu gIa khoe voI foI rang nguoI con fhu ky
cua cac cu do nay vIf fhu v fham nha foan bang chu
Han! TroI df! Chu caI chu quoc ngu no bIn dI du roI7
Ma bct cbu nay tb Jcn cbu kbac, nguot ta cbt cbuc kboc
mnb gtot cbu nuoc ngoat, ngbia /a mnb gtot:
Chua xong! Mof nha fhI sI moI, fu hoc Iy ma gIoI
chu Han, day Han fu o mof fruong fu no. Su y chI dang
khen. Nhung mof nguoI ban fn hoc cua nha fho, nhn
nha fho cuoI vo, ben co caI cu chI dac bIf mn yu, fhn
mf, Ia vIf mung fhI sI mof baI fho chu Han, fam cu
nam vn, gIua co haI cu doI nhu haI cap bo mang chung
mof caI ach! Co g du! ChI v nguoI fn hoc y vua hoc
duoc caI chu cua nuoc Tau!
'
' '
THANH N|EN VO | QUO C VN 39
Thf bIf nhung cu chuyn kIa, fuc ma co fh chay
nuoc maf! Vua moI hoc chu Phap xong, fu cho mnh Ia
gIac ngo, IaI hoc ngay chu Han, d roI vIf fhu cho bo
bang chu chIc, va mung dam cuoI ban bang fho Tau!
Iuc nao fh caI chu quoc ngu cua fa cung b nhang
qun. Trong oc nhung con mof chu y, chac chua khI
nao ho nghI rang co caI fIng VIf. Tha cac cu do, da frof
Iun mnh frong caI van fu muon, fh cac cu chm Iuon
frong y; chu bon fhanh nIn chung fa, ma vua ruf du
ra khoI ho no fh IaI dm ngay vao caI ho kIa...
Chung fa by gIo hoc chu Han fh phaI hoc fh nao
kIa; hoc sao cho bo ich v duong hoc vn, hoc d xem bIa,
xem su, xem sach vo cua cha ong. hIu caI phn Han
fu frong van nuoc VIf. fhu ro phong fuc cua nguoI
mnh. bIf qua khu ma Io IIu cho fuong IaI. Hoc
bang mof y chi moI, mof y fuong moI, Ia phung su cho
fIng nuoc fa. Hoc nhu vy, fh fa co fh hoc fIng ra Jc
hay fI ng ba na, cung vn cu bo ich. Chu mang caI
nhIm vu fhanh nIn, o gIua mof nuoc khaI ho a co nua
chung, ma IaI quay v hoc Iam fhy do hay sao7
Hoc chu Han nhu fh, fh fha dof dI cho xong! Nhung
nguoI mof chu, cho ho dof fIng ngoaI quoc, ho con duoc
bIf dung caI chu VIf. Ho chI co vIc danh vn ra ma vIf
nhung cu nom na gIan d, d cho me ho hIu duoc fhu
cua con voI, chu chang danh rIng cho ong cha. cho
nguoI vo cung hIu duoc baI fho, chu chang danh rIng
cho nguoI chong. ca dy fo frong nha cung hIu duoc
nhung IoI vang ngoc cua ho voI chu! Nhung con mof chu
y, by gIo ma con Iam fho uong Iuf bang chu Han, fh
con doI g ma chang Iam van sach, kInh nghIa dI7
40 TOAN TP X!N I!
OI! CaI kIm fh no con chI huong nam, chu ho fh Ia
nhung caI chong chong. Quay roI IaI quay, quay gIo nay
roI quay gIo no, caI hoc cu qun quanh.
'
' '
Nay nhn caI phong frao phuc co, co nhung frang
fhanh nIn fhong mInh, fun fu, ca nhung nha fho goI
Ia moI nua, chI fh bang van Tong voI fho uong. Nhu
fh goI Ia mua co dIn! Ho gf gu danh co, va doc baI
Tuong TIn Tuu: Hu... hu... Qun bf kIn hoang ha chI
fhuy fhIn.... Ho ngm fho chIc va rung duI. Nhu fh
Ia ho fro v voI caI fInh fuy cua fIn nhn. CaI hoc moI
fa chua IInh hoI duoc bao nhIu, fa chua fao ra duoc may
moc g, ma dung mof caI, chung fa da fro v voI froI bn
Phong KIu hay fhu song Xich ich. Phong KIu hay
Xich ich dI nua, fh chung no cung chang phaI Ia
Hoanh Son hay Nh Ha! MoI fro IaI hoc chu Han duoc
vaI nam, ma fa chuI ngay vao caI vong no I cu.
Tf ca cac ong gIao o mof fruong kIa fheo mof v khoa
gIap no d hoc kInh dch. Hoc ma khao cuu cho bIf fh
cung duoc dI. Nhung khong! Hoc d boI bang co fhI va
mu rua! Co fhI Ia co g fa chang co bIf! Th fa cu vo
mof nam dua hay mof bo fam ma goI Ia co fhI cung
duoc!
CaI mau phuc co, caI mau n co cua chung fa, chung
fa vn chua fhaI duoc. Chung nao fro IaI duoc fhoI fhnh
fr cua vua NghIu, vua Thun fh moI cam Iong! OI! Co
caI xua hay cua ke sI, va caI xua do cua ong do. an
THANH N|EN VO | QUO C VN 41
fhanh nIn dI hoc caI xua do. Cho nn cac cu do gan dac
y Iam, fhy bon fhanh nIn IaI fro IaI quy phuc mnh.
Cac cu IaI dac fhoI fro IaI, co fh cac cu moI gIay cho
nguoI fa boI co fhI!
'
' '
Con noI g phuong dIn quan nIm, fu fuong! Nuoc fa
chua fIn, dang Ie coI guong cac nuoc da fheo fn hoc ma
fIn Iuon cho nham duong, d franh su baI vong. CaI nay
fa chua Iam duoc vIc g, ma caI quan nIm hu vo cua
Iao Trang da fro IaI frong du oc fa, frong van chuong
moI cua fa, nhu no da dy ry frong nhung baI haf co
du cua cac cu. Th ra caI chu nhan, nghIa Ia caI chu
nhac, no o fn frong fuy cua fa. Th ra caI IoI nham maf
mac chuyn doI cua Iy ach von an su frong mau cua
fa roI! oI by gIo ma chung fa IaI haf khuc Co on cua
Trang Tu! of! of hf! p! p ca! Hay nghu ngao
frong caI fhu hI dI! Thf Ia caI khu khi hao cua bon
anh hung rom. PhaI chI co duoc caI can dam cuong bao
cua Neron, dof ca mof fhanh pho fh cung Ia fn ky.
PhaI chI dem han ngon Iua nu com ma dof caI nha cua
ho o, fh cung cho bo caI khu khi. Nhung khong, caI maI
nha ho chang chay mof mIng franh nao ca. Ho dof dy
Ia dof caI doc fu o frn ngon den du Iac do fhoI!
!ong ruou roI, ho nguyn say cho dn vo vI. Vo vI!
a khong fhem Iam fh cung dung co fhem an. CaI nay
da fhem an ngon, IaI con fhem ca fhuoc phIn. Sao
chung fa, nguoI VIf Nam, IaI Iy caI von van chuong
42 TOAN TP X!N I!
cua nguoI Tau Iam caI von cua mnh7 Thy nguoI fa
gIau, |ma ho cung chI gIau do co!) mnh vIn fnh ho
hang fu xua ma xIn cong fy voI, d duoc k vao hang
fIn fo, nhung cu Iao Tu, cu To ong Pha, cu o Tung
IInh! Ma chinh danh fhu pham IaI Ia ban fn hoc!
Qun quanh, quanh qun, caI hoc Iun qun cu Ioanh
quanh! Tro xuong goc d nhn IaI nhung caI r cua mnh,
cung Ia dIu fof. Nhung quay du IaI, fm cach can caI
duoI cua mnh, fh chI dI vong fron.
Manh fnh vIf dn cuoI baI, vn con caI con muon
khoc!
1044
THANH N|EN VO | QUO C VN 43
CNG DANH VI S NGHIP
Nuoc VIf Nam fa Iun baI v cong danh. NguoI VIf
Nam hang nghn nam cho dn nay, hIu Im haI chu
cong danh. ang Iuc cac ban fhIu nIn nhIu nguoI co
y ngong ngong cho cho dI hoc fro IaI, dang Iuc sap mo
mof ky nguyn moI cho nuoc fa va cho nn gIao duc Nam
VIf, foI fuong khong g cn fhIf bang ban ro cung cac
ban dI hoc, v caI cong danh.
Chung fa fhuong nhac nhung frang su ve vang,
nhung chIn cong oanh IIf, fh chung fa mof maf khac,
cung phaI bIf xef v du ma nuoc fa yu duoI; cung phaI
fhy caI dI fruyn nghn co no hay con de nang frn fri
nao cua fa. So dI Iuc nguoI Phap sang ma nuoc fa khong
fh doI du, foI fhIf fuong cung v hang nghn nam roI,
hoc fro VIf Nam dI hoc, chI nghI dn duong cong danh
ma khong nghI dn caI su nghIp.
'
' '
CaI cuoc chay dua franh cuop chuc v, no rao rIf
frong ca 80 nam do ho cua Phap, cuoc chay dua y cung
44 TOAN TP X!N I!
dong mof gIong voI su fhI cu nghn nam cua nuoc fa xua.
CaI mm Iun baI no np san o frong su hoc Im duong
roI, cho nn nuoc fa moI phaI yu hen nhu vy.
Cung voI nuoc Tau, nuoc VIf fa xua chuyn chu v
hoc khoa cu. Khoa cu Ia caI khuon san cua nha cm
quyn d nan ep nhn faI. NguoI nao muon xuf du Io
dIn, muon ra ung dung voI doI, du phaI dI fhI fruoc da.
Co do fh moI ra Iam quan; va phaI Iam quan da fh
muon fhI fho faI nang g moI hong fhI fho duoc. Nhung
khon mof noI, khoa cu Ia caI hoc chf hep, caI hoc bop
chef nguoI fa frong khuon kho mof cu van, frong sao
hu cua vaI y fuong chinh fhuc duoc nha cm quyn cong
nhn; caI khoa cu y no nghIm nghIf qua, nn nhn
faI nao dI qua cung phaI chaf bof, deo bof, gof cho nhan,
sua cho cn, dn noI ra xong caI khuon, fh nhn faI da
chf roI, chI con IaI mof ong cong, ong nghe vo v.
CaI khuon cua frIu vua fhong fr da daf san nhu
fh, duoI fh co mof baI kInh nghIa, frn fh co mof baI
phu hay mof baI fho; ma frong nhung fhu y fh phaI
noI dI dI IaI IaI co my y frong Khong gIao. Th vn chua
hf. Chf an da chang co g fm bo, ma cach nu cung
han ch mf roI. Nu fh phaI nu gIa uong, gIa Tong!
n cho cu y fh phaI co chu ho, chu hI, fhInh fhoang
IaI ngung IaI d noI my cu chIu I fan duong.
CaI hoc khoa cu no gIf nhn faI nhu vy; no Iam cho
hoc fro mf ban nga Ia fh; no duoI su sang fao, su phaf
mInh.
y fh ma no da Ia caI cong danh dy! Ta co fh noI
frang ra rang no fhf ngn ngo, va khong fhong mInh
mof chuf nao ca. Ma v sao cac cu nho, cac fhy do VIf
THANH N|EN VO | QUO C VN 45
Nam fruoc IaI cu dI fheo7 Thua cac ban, v caI cong
danh! V nha nuoc chuong nhu fh, v xa hoI fheo nhu
fh, cho nn hoc fro dI hoc cu fh ma Iam; caI hoc ngu
daI ma cung cu vuI Iong fheo, mIn sao cho do caI bang,
d duoc Iong my co ym fham gIaI dao, rang den nhung
nhuc.
Cac ban cho cuoI cu nho voI! Trong xua IaI ngm
dn mnh! Chung fa nay Iam g dy, nu khong phaI Ia
co sao do duoc cu nhn, bac sI d duoc Iong nhung co fn
fhoI!
'
' '
OI! Cong danh! Iop hoc fro chu Han da nhm v caI
cong danh; nuoc VIf Nam fa xua da mf v caI cong
danh Tau. Iop hoc fro chu Ty IaI nhm v caI cong
danh; nuoc VIf Nam fa nay da Iun baI v caI cong danh
Phap. Vy fa phaI vach maf caI cong danh ra cho ro, d
aI ny nhn no cho ky ma dung nhm nua, dung fuong
no Ia danh du nua, Ia muc dich cua su song nua. Ta hay
boc caI Iof gm cua no, hay fuoc hf caI hao quang gIa
cua no, hay Iof caI Iop ma vang, ruf caI m day IIng
xuong song, va chI vao no ma noI rang: Hot c6ng Janb!
May cbt /a su ktcm gao!
Thua cac ban! Cao fh fa co fh nao ma khong kIm7
Co fhuc moI vuc duoc dao; bao gIo ma IaI chang phaI
nghI dn gao7 Chung fa kIm gao Ia Ie fhuong. Nhung
chung fa phaI co fri rong raI va sang suof. Rong raI d
bIf rang caI cong danh kIm gao khong danh chIm ca
46 TOAN TP X!N I!
fri nao fa: sang suof d fhy rang caI cong danh kIm
gao no o vao bc duoI cung cua fhang gIa fr.
Cuoc doI so dI chay duoc Ia nho o caI cong danh kIm
gao. Nhung nu chI co caI cong danh kIm gao ma fhoI,
fh cuoc doI chI chay vong fron. Cuoc doI con phaI fIn
In, su song con phaI dI xa hon nua, fh ky haI muoI mof
cn phaI hoan hao hon fh ky haI muoI; nn caI cong
danh kIm gao fa phaI IIf vao hang bef cua suc hoaf
dong cua fa, ma phaI nghI dn su sang fao mof caI g,
Iam mof caI g, d IaI mof fhanh fich kha quan g co fh
dy cho banh xe fIn hoa; nghIa Ia fa phaI nghI dn S!
NCHIP vy.
'
' '
Anh em chung fa Iuc nho dI hoc, da b cha chu chung
fa Iua; cha chu chung fa khI buoc dI hoc da b caI nhm
fich fru IaI cua Iop ong chung fa Iua. Iuc baf du dI hoc,
xa hoI khong gIang cho fa fh nao Ia c6ng Janb, fh nao
Ia su ngbtcp; aI ny cung chI Io kIm gao, da kIm gao IaI
kIm ca o fo, nha Iu; ca moI nguoI Ion du bn dI fm
vang, nn chang aI ngm nghI su xa ma gIay cho chung
fa. Chang aI bao bn faI fa rang: Con dI hoc dy, Ia co haI
phn hoc. Mof phn rf d, rf xoang, nhung cn phaI co,
Ia con dI hoc d Ip fhn, d sau nay d kIm mIng an.
Nhung con cung ngay dm nho dn phn fhu haI, kho
khan hon, nhung foI cn, Ia con dI hoc d mong co mof su
nghIp. Trong khI doc nhung sach hay, nhn nhung cong
vIc Iam cua nguoI dI fruoc, con phaI dao frong fri oc con,
THANH N|EN VO | QUO C VN 47
frong fm hon con, xem fhu co g huong ung hay khong;
xem fhu frong ban nga con co caI mm sang fao g no doI
no hay khong; con phaI co fm caI mm y ma nuoI no, d
doI con khong phaI Ia doI cua mof con so, d su song, d
cuoc doI con dI xa hon hIn nay.
Chung fa ngay haI buoI cap sach dn fruong, mon ca
dung qun, rach ca ong fay ao, fhI hf bang no dn bang
kIa; d roI dI qua caI cua khaI hoan, Iam fhanh ong bac
sI; ong ky su, ong duoc su, quan frI huyn... Nhung
chung fa co fhanh ong ky su, hay ong bac sI, fh cung
dn vo con chung fa huong Ia cung. CaI cua khaI hoan
kIa, fhua cac ban, aI dung cho fa qua7 Co phaI xa hoI
du! V fa chua fhm su fIn bo g cho xa hoI; fa co sang
fao, co kham pha ra caI g du, foan Ia nguoI khac kham
pha ra cho fa hoc fheo ca, fh cn g nhn IoaI phaI Iam
cho fa mof caI cua kf hoa7 CaI cua freo hoa va co gIy
y, chinh Ia nhung ba co, ba d freo In cho fa do fhoI.
a co goI chau fham, ba d noI: y ong ky su nha foI
dy, ba fhim chao: fhua chau bac sI, ba mo khoe:
chau huyn foI vua dI nhm chuc v. Va frong khI y,
cac co fn fhoI xun xoe khoe ao dep, cac ba co con gaI
roI rif ca In. Cha me chung fa hI ha nhu sInh ra duoc
nhung fhIn faI; ong ba chung fa co song fhm dam fuoI
d duoc sac phong.
Tf ca nhung caI y, cong fhm mof Iop nha gach,
hay mof chIc xe nha, Iam nn caI cong danh dy. Thy
do xua hu baI v caI cong danh y, hoc sInh nay mon moI
ca faI nang v caI cong danh y. RoI nuoc fa nua fh ky
nay mo cua don chao van mInh moI, ma chua co aI ghI
fn vao khoa hoc, chang co aI kham pha ra mof con vI
48 TOAN TP X!N I!
frung, dn fa vn kho, nuoc fa vn ngheo, mof phn
cung v bon chung fa dI hoc, chI nghI dn caI cong danh!
'
' '
Vy fh fhua cac ban: Chung fa hay nghI vua du v
caI cong danh y ma fhoI, caI fhu cong danh nuoI da day
va daf vo con dI choI pho. Chung fa dI hoc, phaI nghI
dn su nghIp, d doI fa co y nghIa, d nuoc VIf Nam
cung co fh gop cho nhn IoaI mof if nha fhong fhaI, d
nguoI VIf Nam fa chang phaI chI Ia mof bon nguoI ngoI
maf d an caI baf vang ma nhung fhIn faI cac nuoc Iam
ra.
Muon fh fa phaI Ip chi ngay fu Iuc nho. Iuc moI baf
du bIf khon, fa cho so g ma chang Iam nhung
ongkysof, fa Ip chi dy vao caI banh xe fIn hoa sau nay.
Co nhung cu hoc fro khI xua chep dan vao phia
frong nap hom haI cu fho cua Nguyn Cong Tru. MoI
khI mo hom, cu hoc fro IaI doc fhy:
a mang ttcng o trong trot Jt,
Pbat co Janb g cot nut s6ng!
Cac em uf chung fa, Iuc moI Ion In, cung du phaI
co caI fhaI do nghIm frang, frnh frong nhu vy. O fuoI
muoI Iam muoI sau, dung nn co caI nao fhy su g cung
Ia khoI haI. Iuc baf du mo mang fri fu, foI g fa
khong daf caI chi cua fa cho cao7 Ta cu daf cho sIu vIf,
sau nay du co phaI ha bof xuong cung khong h g. ChI
co dang cuoI, dang khInh Ia nhung bon khI dI hoc chu a ,
chu Jc... da co fm Iam mof caI gIa mac ao. ChI co dang
THANH N|EN VO | QUO C VN 49
sI va Ia caI hang cha me dem Iam fruy Iac caI fuoI muoI
sau muoI bay cua dua con mnh, frong khI fri khon no
dang nhu maf froI bnh mInh. Hang cha me y Iuon Iuon
nhac cho con nho dn noI gao, fro cho con fhy caI guong
ong phan, ong fham. Thf Ia hang cha me dem ban con
vao chon Iu xanh, Iu xanh no I!
Ip chi fu Iuc dI hoc, fa se co gan mo nhung anh
hung hIp sI, fa khong ngn ngaI ma xIn ngon Iua sang
fao dof chay doI fa nhu mof que cuI; chang co su nghIp
nao fo Ion qua doI voI su bao dan ngy fho cua fa.
RoI khI Ion In, fa se fhy rang Ip chi nhu vy
chang co g Ia vo Iy ca. V fa da bIf co haI fhu su
nghIp: co caI su nghIp choI Ioa cua nhung bc anh
hung hay nhung daI fhIn faI; IaI co caI su nghIp khIm
nhuong cua ff ca nhung nguoI muon ganh vac. VaI
mang fraI df mong pho chua, gIap gof song froI kho
vach my... Nu caI faI cua fa nho, do khong phaI IoI
faI fa! Ta da co gan om Iua su nghIp vao du!
Thf ra, aI cung co fh co mof caI su nghIp ca. NghI
ra mof caI dInh cung Ia mof su nghIp; pha ra mof fhu
fhuoc cung Ia mof su nghIp. Su nghIp Ia ff ca nhung
ca I g vun dap fhm cho su so ng: su nghI p Ia I y ca I
von cu cua nhn IoaI ma Iam cho sInh soI ny no mof
chuf g. CaI y su nghIp Ia caI y faI boI, caI y sang fao.
Con nhu nguoI dI fruoc day cho fa hoc duoc ngn nao,
fa chI hoc dung dn ngn y, roI cu fh ma kIm an, do
Ia fa Iam cong danh! Iam cong danh fh du anh co fhuc
khuya dy som dn ho Iao, caI sIng hoc cua anh chI Ia
mof su nhac IuoI vo cung fn. Iam cong danh fh cuoc
song cua nhn IoaI se muon hnh mof caI ao: caI bon Iam
50 TOAN TP X!N I!
cong danh du co beo cho my cung chI Ia mof bon ca ho,
chua h bIf su sang fao khong ngung cua bIn ca!
ChI co su nghIp moI duoc bn Iu. n Iu chang
phaI o su Iuu danh: bn Iu Ia o noI fhanh fich. CaI cong
frang cua nhung bc gy dung su nghIp con o maI frong
su song cua mof dn foc; hay hon nua, cua ca IoaI nguoI.
Nhung hang bIa o ngay Van MIu ma nguoI Ha NoI aI
chang muon xem, chI v nhung ong nghe co do ong nghe
fh cung chang phaI da Iam nn su nghIp. Chung fa nay
kinh yu Nguyn Cong Tru, khong phaI Ia v Nguyn
Cong Tru do cu nhn, ma chI v !y VIn fuong cong Ia
mof v doanh dIn su daI faI; chung fa nho dn Nguyn
u khong phaI v mof manh bang, ma chI v do Ia fac
gIa fhIn van chuong fuyf buf. Con nhu I IoI fh do
bang g7 fh nao co cong danh chI du7 Th ma doI doI
fa nho cong duc ThaI fo nha I da hoI sInh cho dn foc;
Nguyn Hu vn fu xung Ia mof nguoI khong dI hoc, ma
nay aI chang nho on.
My nam v fruoc, foI vn fu hoI: fa da co mof Van
MIu Tau, sao fa chua co mof Van MIu Ty7 Van MIu
y chua aI Ip ra, ma dung mof caI, caI cong danh Ty
da b pha san. Cac ban ngm chuyn y cung fhy rang:
cong danh Ia caI phu vn frn doI. Cong danh Tau hay
Ty, hay g g dI nua, cung chI nhu mof dam my qua;
fa cho xoay fheo Iam Iam g, chI fo Iam no I va Iam mf
nuoc. Hay nu fa muon co cong danh fhf, fh if nhf fa
cung phaI fao nn caI cong danh ta, caI cong danh Nam
VIf, voI nhung bang cp VIf Nam; nhu fh fh gIo co
xoay chIu nao dI nua, fa cung cu Ia fa.
THANH N|EN VO | QUO C VN 51
'
' '
o, caI y nghIa cua su nghIp Ia nhu vy. Ia o su fao
fac, du nho, du fo. Su nghIp co fhanh cong Ia mof dIu
foI hn hanh; nhung su nghIp du khong fhanh dI nua,
fh caI y muon Iam cho su fIn bo, fu no cung da dep
Iam roI.
Tuoc bo hf ca nhung y nIm v su fhanh cong, con
nguoI co Ip chi bao gIo if nhf cung da gy dung duoc
mof su nghIp gn guI, fhIf fhuc, Ia caI su nghIp Iam
nguoI. PhaI, Iam mof con nguoI chinh dinh, doI froI dap
df o doI, bIf caI chn gIa fr no o noI su song cao dep,
bIf ff ca cuoc doI Ia mof su dI In, bIf IIm sI, bIf
nhon fom su khom Iung cuI du, bIf so dn rung mnh
caI gong fInh fhn, caI cum no I. KIm gao fh cu kIm
gao; co an moI song; nhung khong Ian hup frong caI cong
danh. Song ma khong Iam bn fhIu su song, cung da Ia
mof su nghIp dep Iam roI!
Ma faI sao chung fa IaI khong hy vong7 Mof frIu hoc
fro frong mof nuoc, aI cung Ip chi ca, fh frong muoI
nam, IaI chang sInh ra duoc mof fram anh faI IoI Iac hay
sao7 Anh faI IoI Iac chang phaI Ia mof ong bac sI kham
bnh Iy fIn du; anh faI Ia mof nguoI gIua caI nguy co
qun nguon, da vIf nn mof bo VIf su: anh faI Ia mof
nguoI du fIn Iam ra mof bo fu dIn quoc ngu: anh faI
Ia nhung ke co Iam sao cho khoa hoc, frIf hoc co fh
khao cuu bang fIng VIf Nam...
Chung fa hay co cong, va co cong! Th nao fa cung
se co mof if su nghIp. Ma cung co mof fhu su nghIp
52 TOAN TP X!N I!
nay nua, Ia su nghIp can dam cua nhung chIn sI; ho
dem mau cua ho, dem caI doI ho vuf vao d Ip caI ho
bf cong. Cho fuong rang mof su song vuf vao caI ho bf
cong ma mf dI. Khong, no Ian xuong duoI, Iam can bof
caI ho; va cho nhung su song khac vuf vao, maI maI vuf
vao, fh caI ho cung phaI Ip can. Su nghIp Ia fh do;
nhung frang anh kIf da chu fu chu foI, cac ban fuong
ho vuf doI cua ho vo bo hay sao7 Su nghIp cua ho Ia
dy: nu dn VIf Nam fa con chua b bon ap ch xu nhu
dn Man dn Muong, dn VIf Nam fa chang b IIf vao
dn moI, Ia nho co ho. NoI ra fh nhu Ia khoI haI, nhung
nu bon fhuc dn con chu d cho nguoI VIf Nam mof
if quyn han, nu nhung ong ky su, bac sI nguoI VIf
cuoI fhang con IInh mof mon fIn phong duoc vi da, do
Ia nho nhung anh kIf chu chf, d cho nhung phn fu
khac huong doI. Nhung anh kIf y fo rang dn VIf
Nam Ia dn bIf chf, cho nn Ia dn dang song!
'
' '
Ap dung nhung y fuong frn dy v cong danh va su
nghIp, fhanh nIn fri fhuc fa hIn nay phaI fh nao7
Nuoc fa dn mof neo quanh cua Ich su; nu khong
dI sang duoc nga duong moI, nu phaI fhuf IaI duong
xua, fh chung fa hoc ma Iam g nua! Hoc hanh! Hoc chI
d ma banb. ThoI nay, bon em uf chung fa co fh cu hoc
fIp fheo, nhung chung fa phaI hanh chu khong duoc
hoc. Me chf, fh co be muoI fuoI cung phaI fhanh nguoI
ch ca, cha mf roI, fh dua con nif In chin cung phaI
THANH N|EN VO | QUO C VN 53
fhanh ong chu gIa dnh. Huong chI nhung anh em frn
fuoI haI muoI, fa con nghI chuyn hoc nof duoc sao7
Nuoc VIf Nam sap fhay hnh Iof vo, bon chung fa hoc
Ia hoc caI g moI duoc chu7 Hoc Ia cong vIc fhoI fhuong,
hanh Ia cong vIc fhoI bIn.
Nu fruong aI hoc mo cua ra, fhoI fh anh em aI ny
IaI Io cong danh; Io hoc nof caI phn bang con fhIu, keo
co v hon fh vn cho; Io fof nghIp cho khoI uong fIn
muoI nam cha me guI; Io co manh bang cho yn chuyn.
Truong mo cua, fh anh em aI Io IoI ny, nghI chuyn
nha, chuyn vo, roI fh vIc Ion chang aI con fhem nhn.
Anh em oI! Song chf Ia o Iuc nay, vuf ngay caI cong
danh dI, nghI dn caI su nghIp. Anh em oI! ThoI by gIo
Ia fhoI nem buf. y gIo ma noI hoc v khoa hoc Ia noI
doI: chung fa chI Iy co d fron franh bon phn.
Tu ry v sau, muon kIp hoc fro se maI maI coI re
caI ba cong danh.
(Nga y 20-8-1046
54 TOAN TP X!N I!