BI GING

GII HN CA DY S
Gii thiu v Gii tch v Gii hn i s v Gii tch l hai trong s nhiu chuyn ngnh ca Ton hc. i s th nghin cu n cc php ton hu hn (cc php ton cng tr nhn chia cc con s), cn Gii tch th nghin cu cc php ton lin quan n s v hn, nh m gii quyt c nhiu bi ton ca khoa hc v thc tin, ci m kh gii quyt nu ch dng kin thc i s. Khi nim Gii hn l c s nghin cu cc ni dung khc ca Gii tch m chng ta s hc sau ny nh o hm v Vi tch phn. Nghch l Ze Nng: Asin ui ra. Ze nong l mt nh trit hc ca Hy lp, a ra 1 nghch l v lp lun ni ting c tn trn. Nghch l ny gp phn thc y nhu cu xy dng khi nim gii hn. Asin l mt lc s trong thn thoi hy lp c mnh danh l c i chn chy nhanh nh gi, cn ra th l con vt c xy dng hnh nh chm nh ra. ng ny xy dng bi cnh l Asin ui ra trn mt ng thng. Nu lc xut pht, Asin chp ra 1 khong l a khc 0, th Asin s khng bao gi ui kp c ra. Tht vy, ui kp ra th Asin cn phi i n im xut pht R1 ca ra. Trong khong thi gian th ra chy n im R2. ui tip th Asin phi n c im R2, trong khong thi gian th ra li chy n im R3, c nh th, khi m Asin tng chng l chy n ch Ra va th Ra li chy xa n 1 im khc... v nh th l Asin chng bao gi ui kp ra. iu ny s c hiu r hn sau khi ta hc bi Gii hn. I. Gii hn hu hn ca dy s a. Dy s c gii hn 0 V d m u Cho dy s ( un ) , un ? Khai trin dy s. ? Nhn xt v tr ca un so vi im 0 trn trc s khi n cng ln, khi n tng. ? Khong cch un so vi im 0 c tnh bng cng thc tng qut th no? ? Bt u t s hng no th khong cch nh hn 0,01; nh hn 0,001

( 1) =
n

? Tng qut ln, cho trc mt s dng m nh ty , liu ta c tm c ch s n m k t n dng v cc, khong cch | un | lun nh hn m khng? Nu ta lun lun tm c ch s n ln k t s hng un , mi s hng ca dy tha | un | lun nh hn mt s m ty cho trc th ngi ta ni dy s cho c gii hn 0 khi n dn ti v cc. nh ngha Ta ni dy s ( un ) c gii hn 0 khi n dn ti dng v cc nu un c th nh hn mt s dng b ty , k t mt s hng no tr i. Ta thng ni, un nh ty , nh bao nhiu cng c nu n ln. v hnh nh th khi n tng, cc im un chm quanh im 0. un = 0 , lim un = 0 hay un 0 khi n + . K hiu: nlim + b. Dy s c gii hn hu hn nh ngha Ta ni dy s ( un ) c gii hn a (hay ( un ) dn ti a ) khi n dn ti dng v cc nu
n +

lim ( un a ) = 0 .

un = a , lim un = a K hiu: nlim + hay un a khi n + . c. Mt vi gii hn c bit i. lim 1 1 = 0 , lim k = 0 vi k l s dng; n n

ii. lim q n = 0 vi q < 1 iii. Nu un = c th lim un = lim c = c . Chu y nhc nh hoc sinh: Gii han cua mt day nu co, phai la 1 con s. Khng phai day s nao cung co gii han, vi du day. II. nh l v gii hn hu hn nh l 1

Cho hai dy s ( un ) , ( vn ) . Nu un vn , n v lim vn = 0 th lim un = 0 . V d: Tnh cc gii hn sau: a. lim b. lim c. lim 1 n3 1 n sin n n d. lim e. lim 1 2n 3n

( 4 )

( 1) f. lim

3n + 1

nh l 2 a. Nu lim un = a,lim vn = b th lim un vn = a b , lim un .vn = a.b,lim un a = ( b 0) , vn b

lim Mvn = M .b , M l mt hng s.

b. Nu lim un = a th lim 3 un = 3 a v lim un = a . c. Nu un 0 n v lim un = a th a 0 v lim un = a . V d 2: Tnh cc gii hn sau a. lim 1 + 2n n d. lim e. lim 3n 2 + n 1 + 2n 2 1 + 2n 9n 2 + 3 1 + 16n 9n 3

1 b. lim 3 + n c. lim 3 n2

f. lim

Tng cua cp s nhn lui v han Cho cp s nhn v han ( un ) co cng bi q vi q < 1 (goi la cp s nhn lui v han). Tng cua cp s nhn lui v han, ky hiu la S = u1 + u2 + ... + un + ... c tinh nh sau: S= u1 1 q
n 1

( q < 1) .

1 1 1 Vi du: Tinh tng: S = 1 + ... + + ... 3 9 3 III. Gii han v cc

2 Cho dy s ( un ) , un = n

? Khai trin dy s. ? Nhn xt v tr ca un trn trc s khi n cng ln, khi n tng. ? Bt u t s hng no th ln hn 100, ln hn 1000. Tng qut ln, cho trc mt s dng bt ky, liu un co th ln hn mt s dng bt ky o, k t s hang nao o tr i? Nu ta lun lun tm c ch s n ln k t s hng un , mi s hng ca dy ln hn mt s ty cho trc th ngi ta ni dy s cho c gii hn v cc khi n dn ti v cc. nh ngha Ta ni dy s ( un ) c gii hn dng v cc khi n dn ti dng v cc nu un c th ln hn mt s dng bt ky, k t mt s hng no tr i. un = + , lim un = + hay un + khi n + . K hiu: nlim + Ta ni dy s ( un ) c gii hn m v cc khi n dn ti dng v cc nu
n +

lim ( un ) = +

un = , lim un = hay un khi n + . K hiu: nlim + un = + lim ( un ) = Nhn xet: nlim + 2. Mt vi gii hn c bit lim n k = + vi k l s dng;

lim q n = + vi q > 1 3. Mt vai inh ly lin h gia gii han hu han va gii han v cc a. Nu lim un = a va lim vn = thi lim un = 0. vn un = + . vn

b. Nu lim un = a > 0 va lim vn = 0, vn > 0n thi lim

c. Nu lim un = + va lim vn = a > 0 thi lim un vn = + . Vi du: Tinh cac gii han sau:
3 a. lim ( n + 2n 1)

2n 4 + n + 1 b. lim 5 n4 c. lim n 3 4n + 1 5 + 4n 10 ( n + 2 ) 5n 2 2
4

d. lim

e. lim Nhn xet:

4n 2 4n + 1 n4

ai ni + ai 1ni 1 + ... + a1n + a0 Tinh A = lim . Chia ca tu va mau cho luy thua bac cao nhat b j n j + b j 1n j 1 + ... + b1n + b0 cua n trong gioi han can tinh roi ap dung Nu i = j thi A = ai bj

Nu i > j thi A = Nu i < j thi A = 0 Trong truong hop gap bieu thuc chua can De de tinh toan, ta quy uoc ai ni + ai 1ni 1 + ... + a1n + a0 la bieu thuc bac i

ai ni + ai 1ni 1 + ... + a1n + a0 la bieu thuc bac i/2

3

ai ni + ai 1ni 1 + ... + a1n + a0 la bieu thuc bac i/3

Tom tt kin thc Gii han hu han lim un = 0 nu un c th nh hn mt s dng b ty , k t mt s hng no tr i. lim un = a nu lim ( un a ) = 0 . n + Gii han v han lim un = + nu un c th ln hn mt s dng bt ky, k t mt s hng no tr i.
n +

lim un = khi va chi khi lim ( un ) = + n +

Mt vi gii hn c bit lim 1 1 = 0 , lim k = 0 , lim n k = + vi k l s dng; n n

lim q k = 0 vi q < 1 , lim q k = + vi q > 1 inh ly v gii han hu han 1. Nu lim un = a,lim vn = b th lim un vn = a b , lim un .vn = a.b,lim un a = ( b 0) , vn b

lim Mvn = M .b , M l mt hng s. 2. Cho hai dy s ( un ) , ( vn ) . Nu un vn , n v lim vn = 0 th lim un = 0 .

Mt vai inh ly lin h gia gii han hu han va gii han v cc a. Nu lim un = a va lim vn = thi lim un = 0. vn

b. Nu lim un = a > 0 va lim vn = 0, vn > 0n thi lim

un = + . vn

c. Nu lim un = + va lim vn = a > 0 thi lim un vn = + . d. Tng cua cp s nhn lui v han Cho cp s nhn v han ( un ) co cng bi q vi q < 1 (goi la cp s nhn lui v han). Tng cua cp s nhn lui v han, ky hiu la S = u1 + u2 + ... + un + ... = u1 1 q

( q < 1) .

Dang 1: S dung inh nghia, inh ly chng minh gii han 0. inh ly: Cho hai dy s ( un ) , ( vn ) . Nu un vn , n v lim vn = 0 th lim un = 0 . 1. Chng minh cac day s ( un ) sau co gii han 0 a. b. c.

( un ) : un = ( un ) : un = ( un ) : un = ( un ) : un

n n +1
2

1 1 3n sin n n cos 2n n2 + 1
n

d.

( 1) =

e. f.

( un ) : un = ( un ) : un =

sin ( 2n + 1) 3n n +1 n n 3n

2. Cho day s ( un ) : un = a. Chng minh rng

un+1 2 vi moi n. un 3
n

2 b. Chng minh rng 0 < un vi moi n. 3 c. Chng minh rng day s co gii han 0.