B quyt thnh cng

Tc gi : L Qu Trung

1.

Thng hiu Ti sn qu gi nht ca h thng Franchise

Trc khi i n nh ngha v thut ng franchise ch chnh ca quyn sch chng ta khng th khng tm hiu khi nim v thng hiu v s hin hu ca franchise li c t trn nn tng ca thng hiu. Thng hiu khc vi nhn hiu v hu nh bt k sn phm tt xu no cng c th c mt nhn hiu ring, nhng t n trnh c thng hiu th khng nhiu. V d v cc thng hiu ln ca Vit Nam bao gm sa Vinamilk, Vietnam Airlines, bnh Kinh , bt bi Thin Long, giy Vnh Tin, giy Bitis, gch ng Tm, bnh phng tm Sa Giang, dt Thnh Cng, bia Saigon Tc gi Richard Moore c mt nh ngha kh tng hnh v thng hiu trong quyn sch ca ng xut bn nm 2003 ti Vit Nam nh sau: S khc bit gia mt sn phm v mt thng hiu l g? Mt sn phm cng hi ging mt ngi bn m bn mi gp. Cho n gi, hn bn gp hng ngn ngi trong cuc i mnh, v hu ht nhng ngi ny bn ch trao i mt nh mt hay vi cu ni. Nhng i vi mt s ngi, bn thy mnh trao i cu chuyn vi h bi v hnh nh c cm gic ph hp no . t n tm c sn phm th phi c mt quan h nh th. Tuy nhin, t n tm c thng hiu th cn i hi nhiu hn na. Vic ny cng ging nh hiu mt ngi k hn v thy c h thay i ra sao theo thi gian. n mt lc no , bn s ngh n ngi y nh mt ngi bn hay mt ng nghip. Lc , h ginh c cm gic trn trng trong bn. t n tm c thng hiu l to c mi quan h nh vy. Khc vi cc loi s hu hng ha thng thng, thng hiu l mt loi hng ha tr tu, l ti sn qu gi nht ca mt doanh nghip. chnh l l do ti sao ch thng hiu phi nn ngh n chuyn lm th no nh bng thng hiu ca mnh hn; lm th no thng hiu ca mnh ngy cng ln mnh hn v; lm th no em li thm nhiu ngun li kinh t t ti sn tr tu ny. Franchise l mt trong nhng phng thc c th p ng nhng nhu cu va k trn. 1. Franchise l g? T franchise c ngun gc t ting Php l franc c ngha l free (t do). Franchise l mt phng thc nhn rng thng hiu, nhn rng m hnh kinh doanh c xut x t Chu u cch y c trm nm nhng li pht trin mnh nht ti M. Theo nh ngha t t in Anh Vit ca Vin Ngn ng hc th franchise c ngha l nhng quyn kinh doanh hay cho php ai chnh thc c bn hng ha hay dch v ca mt cng ty mt khu vc c th no . Cn theo nh ngha ca t in Webster th franchise l mt c quyn c trao cho mt ngi hay mt nhm ngi phn phi hay bn sn phm ca ch thng hiu. Ni khc hn th franchise l mt phng thc tip th v phn phi mt sn phm hay dch v da trn mi quan h gia hai i tc; mt bn gi l franchisor (bn nhng quyn hay ch thng hiu) v mt bn gi l franchisee (bn c nhng quyn hay mua franchise). Hai bn i tc ny s k mt hp ng, gi l hp ng franchise. Do cng c nh ngha cho rng franchise l mt loi hp ng, tha thun gia hai bn, c th bng vn vit hay vn ni. V d, Hi ng Thng mi Lin bang Hoa K (Federal Trade Commission) nh ngha franchise nh sau: Franchise l mt hp ng hay mt tha thun gia t nht hai ngi, trong : Ngi mua franchise c cp quyn bn hay phn phi sn phm, dch v theo cng mt k hoch hay h thng tip th ca ngi ch thng hiu. Hot ng kinh doanh ca ngi mua franchise phi trit tun theo k hoch hay h thng tip th ny gn lin vi nhn hiu, thng hiu, biu tng, khu hiu, tiu ch, qung co v nhng biu tng thng mi khc ca ch thng hiu. Ngi mua franchise phi tr mt khon ph, trc tip hay gin tip, gi l ph franchise. D c kh nhiu nh ngha khc nhau v thut ng franchise nhng ni chung hnh thc kinh doanh franchise vn thng nm mt trong hai loi in hnh sau y: Nhng quyn phn phi sn phm

(product distribution franchise) hoc nhng quyn s dng cng thc kinh doanh (business format franchise). i vi hnh thc nhng quyn phn phi sn phm, bn mua franchise thng khng nhn c s h tr ng k no t pha ch thng hiu ngoi tr vic c php s dng tn nhn hiu (trade mark), thng hiu (trade name), biu tng (logo), khu hiu (slogan) v phn phi sn phm hay dch v ca bn ch thng hiu trong mt phm vi khu vc v thi gian nht nh. iu ny c ngha l bn mua franchise s qun l iu hnh ca hng nhng quyn ca mnh kh c lp, t b rng buc nhiu bi nhng quy nh t pha ch thng hiu. Bn mua franchise trong trng hp ny thm ch c th ch bin cung cch phc v v kinh doanh theo mnh. Hnh thc nhng quyn ny tng t vi kinh doanh cp php (licensing) m trong ch thng hiu quan tm nhiu n vic phn phi sn phm ca mnh v khng quan tm my n hot ng hng ngy hay tiu chun hnh thc ca ca hng nhng quyn. Do , mi quan h gia ch thng hiu v ngi mua franchise l mi quan h nh cung cp v nh phn phi v ph bin nht ti phng Ty l cc trm xng du, cc i l bn t v cc cng ty sn xut nc gii kht Coca-Cola hay Pepsi. Thng hiu c ph Gloria Jeans ca M i vo th trng c bng con ng nhng quyn phn phi sn phm ny. Doanh nhn Peter Irvine sau khi mua nhng quyn s dng thng hiu c quyn vo nm 1996 quyt nh ci tin v b sung m hnh kinh doanh nguyn thy ca Gloria Jeans l thay v ch thun ty bn c ph bt c cung cp bi ch thng hiu, cc qun c ph mang thng hiu Gloria Jeans ti c li ch trng phc v khch ung c ph ti ch. M hnh ny sau c tip tc nhn rng khp nc c thng qua hnh thc bn franchise v thnh cng n ni cc ca hiu c ph Gloria Jeans ti M cng phi chuyn i m hnh gc ca mnh theo phin bn ca c. i vi hnh thc nhng quyn s dng cng thc kinh doanh m c th gi tt l nhng quyn kinh doanh th hp ng nhng quyn bao gm thm vic chuyn giao k thut kinh doanh v cng thc iu hnh qun l. Cc chun mc ca m hnh kinh doanh phi tuyt i c gi ng. Mi lin h v hp tc gia bn bn v bn mua franchise phi rt cht ch v lin tc, v y cng l hnh thc nhng quyn ph bin v hiu qu nht hin nay. Bn mua franchise thng phi tr mt khon ph cho bn bn franchise, c th l mt khon ph trn gi mt ln, c th l mt khon ph hng thng da trn doanh s, v cng c th tng hp lun c hai khon ph k trn. Tt c cng ty vo uy tn thng hiu, s thng lng v ch trng ca ch thng hiu. V d, nu mun c nhng quyn kinh doanh mt ca hng thc n nhanh McDonalds ni ting th gii ca M vo thi im 2005, bn mua franchise phi tr mt khon ph nhng quyn ban u l 45.000USD v ph franchise hng thng l 1,9% trn doanh s. Quyn sch The Franchise Handbook (tm dch S Tay Franchise) lit k ra hng trm cc cng ty c nhng quyn kinh doanh km chi ph franchise c th v v s cc cng ty c cung cp dch v t vn ny ti M. Nh i vi ngnh kinh doanh nh hng n ung, ph nhng quyn dao ng trung bnh t 15.000-35.000USD. Ti Singapore, mun m mt qun c ph nhng quyn mang hiu c ph Burkes (ch c 3 qun ti Singapore, thnh lp t 1994) bn mua franchise phi tr mt khon ph franchise ban u l 30.000 la Sing tng ng vi hn 18.000USD. Nhiu ti liu ti Vit Nam c dch t franchise l nhng quyn kinh doanh hay nhng quyn thng mi. Tt c u ng nhng vi thc cht phng thc hp tc kinh doanh ny th c l t cp hp l hn t nhng v quyn kinh doanh thng hiu v sn phm hay dch v ch c bn ch thng hiu cho php bn mua nhng quyn s dng trong mt thi gian nht nh m thi (trung bnh t 5-10 nm). Do , cm t cp quyn kinh doanh c v ph hp hn cm t nhng quyn kinh doanh. Tuy nhin, cm t nhng quyn kinh doanh tr nn kh quen thuc nn n s tip tc tm thi c s dng trong quyn sch ny. Tng t nh trong ting Anh, thut ng buy a franchise (mua franchise) tuy rt thng dng nhng cng khng chnh xc v ng ra phi l lease a franchise (thu franchise). Khc bit c bn gia ngi bn v ngi mua franchise 2. Ti sao nn bn franchise? Nhn rng m hnh kinh doanh. C l hu nh doanh nghip no cng mun nhn rng m hnh kinh doanh ca mnh mt khi c chng minh l thnh cng. Kh khn ln nht thng lin quan n ngn sch hay kh nng ti chnh v doanh nghip no d thnh cng n u cng c mt gii hn, c bit l khi doanh nghip mun a thng hiu mnh vn ra khi ranh gii mt thnh ph hay quc gia. Ngoi vn ngn sch, cc yu t khc nh yu t a l, con ngi, kin thc v vn ha a phng cng l

nhng tr ngi khng nh. Phng thc nhng quyn kinh doanh s gip doanh nghip ch thng hiu chia s nhng kh khn nu trn cho bn mua franchise, bn s chu ton b phn u t ca ci vt cht v t qun tr ly ti sn ca mnh. V mt khi m hnh kinh doanh ca doanh nghip c nhn rng nhanh chng th gi tr ca cng ty hay thng hiu cng ln mnh theo. i vi cc doanh nghip Vit Nam ang c tham vng a thng hiu mnh ra th gii nhng cha lc u t trc tip th m hnh nhng quyn c l l ph hp nht do khng phi b vn m li bo h v qung b c thng hiu ca mnh. Tng doanh thu. Ch thng hiu hon ton c th ci thin doanh s ca mnh bng vic nhng quyn s dng thng hiu v cng thc kinh doanh m ngy nay c xem nh l mt th ti sn qu gi nht ca mt doanh nghip. Thng qua hnh thc nhng quyn kinh doanh, ch thng hiu c th nhn cc khon tin sau y t vic bn franchise: - Ph nhng quyn ban u (initial fee/upfront fee): Ph ny ch c tnh mt ln nh i vi trng hp McDonalds l 45.000USD khi c nhng quyn kinh doanh trong nc M. y l khon ph hnh chnh, o to, chuyn giao cng thc kinh doanh cho bn mua franchise. - Ph hng thng (monthly fee): Ph ny l ph m bn mua franchise phi tr cho vic duy tr s dng nhn hiu, thng hiu ca bn bn franchise v nhng dch v h tr mang tnh cht tip din lin tc nh o to hun luyn nhn vin, tip th, qung b, nghin cu, pht trin sn phm mi Ph ny c th l mt khon ph c nh theo tha thun ca hai bn hoc tnh theo phn trm trn doanh s ca bn mua franchise v thng dao ng trung bnh t 3 - 6% ty vo loi sn phm, m hnh v lnh vc kinh doanh. Ti M, ch c khong 8% cc ca hng nhng quyn l khng phi tr ph hng thng ny (cn gi l royalty fee). Ngoi ph hng thng ra, nhiu ch thng hiu cn c th tnh thm mt khon ph qung co (advertising fee) tng ng 1-3% doanh s. - Bn cc nguyn liu c th: Nhiu ch thng hiu yu cu cc i tc mua franchise ca mnh phi mua mt s nguyn liu c th do mnh cung cp, va m bo tnh ng b ca sn phm hay m hnh kinh doanh, va mang li mt ngun li nhun pht trin song song vi tnh hnh kinh doanh ca bn mua franchise. V d nh McDonalds cung cp v bn cho cc ca hng nhng quyn ca mnh mt s nguyn liu quan trng nh khoai ty chin, ph mt, bnh to Tit gim chi ph. Cc doanh nghip c p dng hnh thc nhng quyn u c u th mua hng gi r hn do mua vi s lng ln hn ( phn phi cho cc ca hng nhng quyn trong mt s trng hp). Ngoi ra cc chi ph v tip th, qung co cng c tit gim nh u th c th chia nh ra cho nhiu n v cng mang mt nhn hiu chia s vi nhau thng qua ph ngha v hng thng ca bn mua franchise. Uy tn thng hiu ca doanh nghip thng ln mnh song song vi s lng ca hng m ra, cho d l thuc s hu 100% ca cng ty m hay ca i tc mua franchise. S ln mnh v thng hiu ny c bit gy s ch v quan tm ca cc nh u t v ngn hng l nhng ngi m ch thng hiu sm mun g cng cn c cng tc v h tr. y cng l mt li th ln ca vic bn franchise. 3. Ti sao nn mua franchise? u t an ton v khn ngoan. Theo con s thng k ti M th trung bnh ch c 23% doanh nghip nh kinh doanh c lp c th tn ti sau nm nm kinh doanh, trong khi con s ny i vi cc doanh nghip mua franchise l 92%. Ni khc i, xc sut thnh cng ca cc doanh nghip mua franchise cao hn rt nhiu so vi cc doanh nghip mi bt u th nghim m hnh kinh doanh ln u v nhn hiu th cha ai bit n. Tht vy, thng hiu hay uy tn ca nhn hiu ng mt vai tr v cng quan trng i vi khch hng khi h quyt nh chn mua sn phm no. Nhiu cuc th nghim m chng minh rng ngi tiu dng b nh hng qu nhiu bi thng hiu, thm ch hn c cht lng thc s ca sn phm. Nh cuc th nghim m (sn phm c cho vo bao b khng c nhn) ca hai sn phm nc gii kht ni ting Coke v Pepsi. Kt qu cho thy a s nhng ngi tham gia cuc th nghim khng nh rng h c cho ung Coke trong khi trn thc t l Pepsi hoc ngc li. Tng t i vi cuc th nghim v v ca sn phm b lc c v ngon t tin v loi c v d r tin. Ngi ta b mt b b lc c v d r tin vo h vi thng hiu ni ting, v b lc c v ngon t tin vo h vi thng hiu v danh. Tt c c yu cu ch ra sn phm b lc no l ngon nht. Kt qu cho thy a s nhng ngi tham gia cuc th nghim u cho rng loi b lc r tin nhng ng trong h c thng hiu ni ting l ngon hn. iu ny chng minh sc mnh ca thng hiu trong quyt

nh ca khch hng hay ni cch khc, khi mua franchise ca mt sn phm c thng hiu th kh an tm do s c ngay mt lng khch hng ti thiu t ngay ban u. Theo mt cuc iu tra s b ca trng i hc Kinh t Tp. H Ch Minh th trong s nhng ngi tiu dng ti Tp. H Ch Minh c phng vn, c n 89% cho rng thng hiu l yu t quyt nh khi h la chn mua sm. L do ch yu l h cm thy an tm v ngun gc v cht lng ca sn phm hn. Kt qu ny cng cng c thm tnh xc thc ca cc cuc th nghim ca Coke, Pepsi v sn phm b lc nu trn. Ngoi ra, kt qu ny cng cho thy ngy nay ngi tiu dng khng nhng nc ngoi m ngay c ti Vit Nam cng c nhn thc rt cao v thng hiu. i vi ngnh khch sn trn th gii, mua franchise cn c mt im li c bit l c gia nhp mng li t phng (reservation system). Tht vy, khch hng c th t phng thng qua vn phng t phng trung tm ca tp on ch thng hiu hay ti bt c mt khch sn no c cng thng hiu trong mt h thng franchise. Do , i vi mt khch sn mi toanh th vic mua franchise gia nhp h thng t phng tri di khp th gii l iu qu c li v cn thit. Theo mt cuc nghin cu gn y th s khc bit trung bnh gia mt khch sn c lp v mt khch sn mua franchise l 20%. Ngha l mt khch sn ang kinh doanh c lp vi cng sut chim dng phng l 50% th khi mua franchise t l ny s tng ln thnh 70%. D vay tin ngn hng. Do xc sut thnh cng cao hn, nn cc ngn hng thng tin tng v cho cc doanh nghip mua franchise vay tin. Ni ng ra, hu nh tt c cc doanh nghip kinh doanh nhng quyn ln trn th gii u ch ng m phn, thuyt phc ngn hng ng h cc i tc mua franchise tim nng ca mnh bng cch cho vay vi li sut thp. Ni khc i, ch thng hiu thng ng vai tr cu ni gip ngi mua franchise mn tin ngn hng hoc chnh mnh ng ra cho vay, nhm pht trin v nhn rng m hnh kinh doanh nhanh hn. iu ny cha xy ti Vit Nam do hnh thc kinh doanh nhng quyn cha ph bin v ch trng cho vay i vi doanh nghip nh ca h thng ngn hng ta cn gii hn. Nhng sm mun g th Vit Nam cng i theo xu hng th gii nht l khi gia nhp WTO. c ch thng hiu gip . Ngi mua franchise lc no cng nhn c s gip , h tr t pha ch thng hiu trc v sau khi ca hng nhng quyn khai trng. y l mt li th ln, c bit i vi nhng ngi mi t kinh doanh ln u. Trong thi gian trc khai trng, i tc mua franchise thng c h tr v o to, thit k, chn a im ca hng, ngun hng, tip th, qung co Sau khai trng, h tip tc c h tr nhiu mt, trong ni bt nht l khu tip th, qung co v ti o to.

Li im khi bn franchise: * * * * Nhn rng m hnh kinh doanh Tng doanh thu Tit gim chi ph Tng nhanh uy tn thng hiu Li im khi mua franchise: * u t an ton, c khch hng ngay * D vay tin ngn hng * c ch thng hiu gip

Chng II
Qu trnh pht trin ca m hnh franchise M hnh franchise trn th gii M hnh franchise ti Vit Nam 1. M hnh franchise trn th gii

Cc trm xng du v cc ga-ra bun bn xe hi c nhiu ti liu ghi nhn l mt trong nhng loi hnh kinh doanh u tin c nhn rng thng qua phng thc nhng quyn kinh doanh (ng hn l nhng quyn phn phi sn phm). Tuy nhin, ngay sau Th Chin Th Hai kt thc, phng thc nhn rng m hnh kinh doanh ny mi tht s bng n v tr nn rt ph bin nht l i vi cc mt hng dch v bn l, phn phi, nh hng v khch sn. Vo thi im 1994, 35% ca tng doanh s bn l ti nc M l t cc ca hng nhng quyn. n nm 2000 t l ny tng ln n 40%, to vic lm cho hn 8 triu ngi. V ngy nay, 12 trn 52 tiu bang ca nc M c lut bt buc bt k cng ty no mun tham gia vo th trng chng khon u phi c ng k nhng quyn. l cc bang California, Illinois, Indiana, Maryland, Minnesota, New York, North Dakota, Rhode Island, South Dakota, Virginia, Wisconsin v Washington. iu ny ni ln tnh ph bin v xc sut thnh cng cao ca m hnh kinh doanh franchise em li i vi doanh nghip M ni ring hay c mt nn kinh t ni chung. Tht vy, theo s liu ca Phng Thng mi M th t 1974 n nay trung bnh ch c 5% s doanh nghip hnh thnh theo m hnh nhng quyn kinh doanh ti M l tht bi, trong khi con s ny l 30 - 65% cho cc doanh nghip khng theo m hnh nhng quyn. Cn lu rng mc kh quan ca m hnh kinh doanh franchise ti M cha chc qu tt nh cc s liu thng k nu trn ca Phng Thng mi M, v cha th hin nh ngha nh th no gi l tht bi. Con s 5% doanh nghip mua franchise kinh doanh tht bi th r (ng ca hay l vn) nhng con s 95% cn li cha chc hon ton thnh cng i vi s doanh nghip vn tn ti c nhng kinh doanh khng c li hoc li qu t so vi vn u t b ra. Liu s doanh nghip ny c lit v loi tht bi khi thng k? Theo s liu thng k ca Chu u th nm 1998 ton Chu u c tng cng 3.888 h thng franchise vi 167.432 ca hng nhng quyn. Nhng ca hng ny hng nm ng gp khong 95 t Euro doanh s v to ra hn 1,5 triu vic lm cho ngi dn cc nc Chu u. Ti Nht da vo bo co ca Hip hi Nhng quyn kinh doanh Th gii (World Franchise Council) nm 1998 th cc ca hng franchise ca Nht hng nm lm ra gn 150 t USD vi mc tng trng l 7% mi nm. Ti c, tng s cc ca hng franchise trn ton quc l 54.000, ng gp 12% vo tng sn phm x hi (GDP) v to ra hng trm ngn cng n vic lm cho ngi lao ng. Cn trn bnh din ton th gii, doanh thu t hot ng kinh doanh nhng quyn thi im nm 2000 t 1.000 t USD vi khong 320.000 doanh nghip t 75 ngnh ngh khc nhau. Sau y l mt s thng k cc h thng franchise v s lng ca hng nhng quyn hin hu ti cc nc Chu u tnh ti thi im 1995: Quc gia o B an Mch Php c H Lan Na Uy Ty Ban Nha Thy in Anh S h thng franchise 80 90 42 600 265 318 309 125 117 200 373 S ca hng franchise 2.500 3.200 500 30.000 9.950 16.100 11.005 3.500 14.500 9.000 18.100

Ngun: Lin on franchise Chu u Thy c tm quan trng v xu th ca th gii, chnh ph nhiu nc trong khu vc ng Nam c nhiu chnh sch v chin lc rt c th gip v khuyn khch m hnh nhng quyn kinh doanh pht trin tt nht. V d nh ti Malaysia, chnh ph cho thnh lp hn mt chng trnh quc gia gi l Franchise Development Programme (tm dch l Chng trnh pht trin nhng quyn) t 1992 v chng trnh ny c trin khai v gim st cht ch bi mt ban chuyn trch trc thuc Vn phng Th tng, v sau ny mi chuyn cho B Pht trin Doanh nghip qun l (Ministry of Entrepreneur Development).

y l bc ngot quan trng trong qu trnh pht trin ca lnh vc nhng quyn kinh doanh ni ring hay i vi gii doanh nhn Malaysia ni chung. Chng trnh pht trin nhng quyn quc gia ny nhm vo hai mc tiu ch yu sau y: 1/ Gia tng s lng doanh nghip ti Malaysia, c hai khi bn v mua franchise; 2/ Thc y pht trin nhng sn phm v dch v c th ni a thng qua hnh thc nhng quyn. Ti Thi Lan, B Thng mi va cng b mt chng trnh khuyn khch v qung b kinh doanh nhng quyn i vi cc thng hiu ni a vi mc ch tng cng uy tn sn phm Thi Lan trn thng trng quc t. Cc doanh nghip ch thng hiu c tim nng pht trin bn franchise (hu ht nm trong lnh vc kinh doanh nh hng) c Chnh ph h tr thng qua chng trnh o to trung v ngn hn ch tr bi S Pht trin Doanh nghip. Tng doanh s t c ca cc ca hng franchise ti Thi Lan trong nm 2004 l 25 triu Baht v d tr s tng t nht 10% trong nm 2005. Ti M, m hnh kinh doanh franchise rt c u i do em li li ch cho nn kinh t quc gia. Bng chng l t 1990 lut nhp c ca M c b sung mt iu khon mi c lin quan n franchise, l bt k ngi nc ngoi no mua franchise ti M vi s vn u t t 500.000 n 1.000.000 la M v thu t nht 10 nhn cng a phng s c cp th thc thng tr nhn (green card) ti M. Cc thng hiu franchise ca M c uy tn hng u th gii trong lnh vc khch sn phi k n Holiday Inn, Ramada Inn, Marriott, Sheraton, Hilton, Hyatt, Best Western; trong lnh vc nh hng thc n nhanh th c McDonalds, Burger King, Wendys, KFC Cng nh nhiu nc trn th gii c ch trng pht trin kinh doanh nhng quyn, Chnh ph M ch ng ng ra xc tin v h tr cc doanh nghip ch thng hiu bn franchise ra nc ngoi em ngoi t v cho nn kinh t ni a. Nh gn y Thng v i s qun M ti Vit Nam ng ra t chc, mi gi ngay c cc c nhn, doanh nghip Vit Nam n t nc ca h tham d cuc trin lm thng nin v franchise ca ch thng hiu M c t chc ti Washington DC (International Franchise Expo 2005). Nhng hi ch trin lm quc t ny s gip cc i tc tim nng ti nc ngoi tip cn v tm hiu mua franchise ca cc ch thng hiu M. Theo bo co thng nin ca Hip hi franchise Quc t (International Franchise Association) ti San Diego vo thng 2/2000 ng trn tp ch USA Today th ngnh kinh doanh franchise ph bin nht l ngnh nh hng thc n nhanh (fast food). Do cng khng c g ngc nhin khi ni v franchise ngi ta hay ngh ti cc ca hng thc n nhanh v ly v d in hnh t ngnh ny. Tuy nhin, trn thc t hin nay hu nh ngnh ngh no cng c th nhn rng m hnh qua phng thc bn franchise. Cc gian hng tham gia Hi ch Trin lm Quc t v franchise (International Franchise Expo) t chc ti Washington DC va qua cho thy ngoi ngnh nh hng ra cn rt nhiu ngnh ngh khc. Sau y l danh sch 10 ngnh kinh doanh franchise ph bin nht th gii c xp hng th t bi Hip hi franchise Quc t: - Thc n nhanh - Ca hng bn l - Dch v - Xe hi - Nh hng - Bo tr - Xy dng - Ca hng bn l thc phm - Dch v h tr kinh doanh - Khch sn, lu tr 2. M hnh franchise ti Vit Nam Kt qu thc tin ti nhiu nc trn th gii chng minh franchise v ang ng vai tr quan trng i vi s pht trin ca c mt nn kinh t. i vi Vit Nam, thng qua hnh thc franchise b quyt kinh doanh ca nhng doanh nghip thnh cng s c chuyn giao v nhn rng cho nhiu doanh nghip khc v nh th s hn ch nhiu thit hi, ri ro cho nn kinh t ni chung. C th xem kinh doanh franchise nh mt cng c o to ca x hi, ca nn kinh t i vi lp doanh nhn mi ln u t kinh doanh. Tht vy, thng qua ca hng franchise, doanh nhn mi vo ngh c c hi hc hi kinh nghim iu hnh t mt h thng bi bn v c chng minh thnh cng ca ch thng hiu. Sau khi c trang b kin thc v kinh nghim thc t, ngi mua franchise s t tin hn

nu mun bt u xy dng ring cho mnh mt m hnh kinh doanh mi. X hi v nn kinh t ni chung s gim bt thit hi gy ra bi nhng doanh nghip lm n thua l do thiu kinh nghim. Khi nim v nhng quyn - franchise tuy nhin cn qu mi m i vi gii doanh nghip Vit Nam cng nh nhng nh lm lut. Theo iu tra ca Hi ng Nhng Quyn Kinh doanh Th gii (WFC) vo nm 2004 th hin nay Vit Nam ch c 70 h thng franchising, trong s a s l cc thng hiu nc ngoi nh Dilma, Swatch, Qualitea, Baskin-Robbins, KFC, Jollibee, Lotteria So vi cc nc lng ging trong khu vc nh Thi Lan, Malaysia, Singapore, Indonesia th con s cc h thng nhng quyn ny ti Vit Nam l qu khim tn; tuy nhin, d kin s pht trin vi tc rt nhanh mt khi Vit Nam chnh thc gia nhp WTO, m rng cnh ca th trng dch v cho cc tp on quc t chuyn phn phi, dch v v bn l. V khi chc chn rng Vit Nam s cn mt hnh lang php l r rng v y hn phng thc kinh doanh nhng quyn c th c p dng ph bin hn, theo hng c li cho c nn kinh t. c bit d tho Lut Thng mi do B Thng mi son tho a quy nh v thng hiu hay hot ng nhng quyn kinh doanh vo v ang ly kin rng ri t nhiu gii. Ch ny cng c a chnh thc vo phin hp chuyn trch ca Quc hi ngy 21/2/05 tm ra phng hng xy dng d n Lut Thng mi (sa i). Tuy nhin, theo kin ca Ch nhim y ban Kinh t v Ngn sch ca Quc hi th Lut Thng mi khng nn quy nh v thng hiu trnh chng cho v cng trng khp vi php lut v thng mi ca nhiu nc trn th gii. Vic mua bn thng hiu tc l mua bn uy tn ca mt nhn hiu. V d Cng ty Unilever mua thng hiu P/S vi gi 5 triu USD th thc t hp ng l mua t nhn hiu P/S. Vn mua bn ny s c quy nh chi tit trong d n Lut S hu tr tu ch khng phi Lut Thng mi. Cng theo cc quan chc cao cp ca V Php ch thuc B Thng mi th do m hnh kinh doanh nhng quyn cn qu mi m ti Vit Nam nn vic xy dng mt hnh lang php l tng i hon chnh cng khng phi l chuyn n gin. Trc mt, cc doanh nghip trong v ngoi nc mun k kt hp ng franchise phi ng k vi B Thng mi ni c y nht cc thng tin cp nht v hp ng nhng quyn ti Vit Nam. Quyn c nhng bao gm quyn s dng cc b quyt ngh nghip; t chc bn hng; cung cp dch v; tn thng mi; nhn hiu hng ha; biu tng Thit ngh, cho ra cc iu lut v franchise ph hp vi c im tnh hnh Vit Nam v quc t, m hnh kinh doanh mi m ny cn c ph bin rng ri hn thng qua cc bui hun luyn, kha hc, hi tho, hi ngh... Kin thc v franchise cng nn c chnh thc a vo ni dung chng trnh ging dy v kinh t, qun tr kinh doanh trong cc trng i hc, cao ng, trung hc chuyn nghip... Nh ti c chng hn, t nm 1999 chnh ph nc ny cho ra i chng trnh gio dc chnh quy v franchise, thit k c bit cho cc ch thng hiu, cc nh qun l trung v cao cp, nhn vin lm vic trong cc h thng franchise ca nc c. Chng trnh ny thu ht s tham gia ca hn 20% trn tng s cc h thng franchise ti c. Bng cp chng ch ca cc chng trnh ny c cp bi Trung tm nghin cu v franchise ca i hc New South Wales, mt trong nhng trng i hc ln nht v uy tn nht ca c.

Trch trong quyn Franchise B quyt thnh cng Tc gi: L Qu Trung