Professional Documents
Culture Documents
CHNG 2
CC MCH TO DAO NG
Chng ny nhm trnh by cc vn v to dao ng, iu kin v c im mch to dao ng, n nh bin v tn s dao ng, phng php tnh ton cc mch dao ng 3 im in cm, 3 im in dung, mch clapp, mch dao ng ghp bin p, mch dao ng thch anh, mch dao ng RC...
y ta xt to dao ng hnh Sine (iu ho) v y l dng dao ng c bn. Cc mch dao ng hnh Sine thng c dng trong cc h thng thng tin, trong cc my o, my kim tra, trong cc thit b y t ... Cc phn t tch cc dng to dao ng nh n in t, transistor lng cc, FET, KTT, hoc nh diode tunel, diode gunn. - n dng khi cn cng sut ra ln, tn s t thp n rt cao. - KTT khi tn s yu cu thp v trung bnh. - Transistor khi tn s yu cu cao. Tham s c bn ca mch dao ng - Tn s dao ng. - Bin in p ra. - n nh tn s dao ng (nm trong khong 10- 2 10- 6) - Cng sut ra. - Hiu sut ca mch. Nguyn tc c bn to mch iu ha - To dao ng bng hi tip dng. - To dao ng bng phng php tng hp mch. Chng ny kho st mch dao ng theo nguyn tc mch dao ng bng hi tip dng.
23
a a
XV Xr
_ K (A) _
Kht(B)
Xr
(A): Khi khuch i c h s khuch i : K = K.ej k (B): Khi hi tip c h s truyn t : K ht = Kht.ej ht Xr = K ht . Xr M Xr = K . Xv Xr = K . K ht.Xv
Mch ch dao ng khi Xv = Xr, ngha l lc ta c th ni im a v a v tn hiu ly ra t mch hi tip c a tr li u vo (Mch in khng c tn hiu vo m c tn hiu ra). Vy iu kin mch dao ng l : Xr = Xv K . K ht = 1 Hay l : Trong : K : module h s khuch i Kht : module h s hi tip k : gc pha ca b khuch i ht : gc pha ca mch hi tip K Kht . ej (k + ht) = 1 (*)
(1) K.K ht = 1 T (*) = k + ht = 2n ( 2) Vi n = 0, 1, 2, ... : tng dch pha ca b khuh i v ca mch hi tip, biu th s dch pha gia Xr v Xv. Biu thc (1) : iu kin cn bng bin , cho bit mch ch c th dao ng khi h s khuch i ca b khuch i b c tn hao do mch hi tip gy ra.
24
Biu thc (2) : iu kin cn bng pha cho thy dao ng ch c th pht sinh khi tn hiu hi tip v ng pha vi tn hiu vo.
2.2.2. c im ca mch dao ng
1. Mch dao ng cng l mt mch khuch i, nhng l mch khuch i t iu khin bng hi tip dng t u ra v u vo. Nng lng t dao ng ly t ngun cung cp mt chiu. 2. Mch phi tha mn iu kin cn bng bin v pha. 3. Mch phi cha t nht mt phn t tch cc lm nhim v bin i nng lng mt chiu thnh xoay chiu. 4. Mch phi cha mt phn t phi tuyn hay mt khu iu chnh m bo cho bin dao ng khng i trng thi xc lp.
Khi mi ng mch, nu iu kin cn bng pha c tha mn ti mt tn s no , ng thi KKht > 1 th mch pht sinh dao ng tn s . Ta ni mch trng thi qu . trng thi xc lp bin dao ng khng i ng vi K.Kht = 1. m bo bin trng thi xc lp, c th thc hin cc bin php sau y : - Hn ch bin in p ra bng cch chn tr s in p ngun cung cp mt chiu thch hp. - Dch chuyn im lm vic trn c tuyn phi tuyn ca phn t tch cc nh thay i in p phn cc t ln cc iu khin ca phn t khuch i. - Dng mch hi tip phi tuyn hoc dng phn t hiu chnh. V d in tr nhit, in tr thng ca diode. Ty thuc vo mch in c th c th p dng mt trong cc bin php trn.
2.3.2. n nh tn s dao ng
Vn n nh tn s dao ng lin quan cht ch n iu kin cn bng pha. Khi dch pha gia in p hi tip a v v in p ban u thay i s dn n thay i ca tn s dao ng. iu kin cn bng pha : = K + ht = 2n Cho n = 0 K + ht = 0 K, ht : ph thuc vo tham s m, n ca cc phn t ca mch khuch i v mch hi tip v ph thuc .
25
K (m, ) + ht (n, ) = 0 (**) Vi phn ton phn v bin i (**) ta nhn c biu thc :
K dm + K dn + K d + ht d = 0 m
Suy ra:
ht K dm + dn m n d = ht K +
(3)
T biu thc (3) ta suy ra cc bin php nng cao n nh tn s : 1. Thc hin cc bin php nhm gim s thay i tham s ca mch hi tip (dn) v mch khuch i (dm). - Dng ngun n p. - Dng cc phn t c h s nhit nh. - Gim nh hng ca ti n mch dao ng bng cch mc thm tng m u ra ca tng dao ng. - Dng cc linh kin c sai s nh. - Dng cc phn t n nh nhit. 2. Dng cc bin php nhm gim tc thay i gc pha theo tham s ca mch, K ht v bng cch chn mch dao ng thch hp. ngha l gim
m m
3. Thc hin cc bin php lm tng tc thay i gc pha theo tn s, tc l bng K ht , xung quanh tn s dao ng bng cch s dng cc phn t c phm cht cao, v d thch anh.
Z3
+ _
I
Z2
Z1
26
iu kin dao ng :
x1 + x2 + x3 = 0 x1, x2 cng du x1, x3 khc du |x3| > |x2|
* Nu z1, z2 : L z3 : C Ta c mch dao ng ba im in cm (Hartley) Thng thng dng ba mch in ng ba im in dung v s n nh tt hn nhng ba im in cm d thc hin. * Mch bin th :
L C L2 L1 C3 C2 C1
27
C nhiu phng php, nhng y ta xt phng php thng dng nht, l tnh ton mch dao ng theo phng php b khuch i c hi tip. Xem iu kin pha bo m (do kt cu mch m nhim). Ta ch cn cn c vo mch in c th xc nh h s khuch i K v h s hi tip Kht. Sau da vo iu kin cn bng bin K.Kht = 1 suy ra cc thng s cn thit ca mch, v d : Tnh iu kin t dao ng ca mch ba im in dung s dng BJT
Lc
Vcc
C
R1
Ct
C1
EI
R2
Vtd
Re
C2 Ce
B
Hnh 2.7. S mch dao ng ba im in dung dng Transitor
RE, CE : thnh phn n nh nhit R1, R2 : phn cc LC : cun cn cao tn gim nh hng tn s dao ng v ngun Ct : t lin lc cao tn (thot cao tn)
+ Bc 1 : Tnh h s khuch i K :
K = - S.Zc = h21e Zc h11e
S : h dn BJT
Zc : tr khng gia Colect v t : n l mt phn tr khng ca khung cng hng. Zc = p2Rtd // Zvpa Zvpa : tr khng vo phn nh sang nhnh Colect-emit.
Nu R1 // R2 >> h11e ta c :
28 Zvpa =
Z v h11e = 2 n2 n
L : in cm ca khung cng hng C : in dung ca khung cng hng r : in tr tn hao ca khung cng hng p : h s ghp ca Transistor vi khung cng hng
p= & V I CE = : & jC1 Vtd I I = C1C 2 jC1 j C1 + C 2 j C1C 2 C1 + C 2 I
ZC =
ZC =
K =
K =
+ Bc 2 : Xc nh h s hi tip :
K ht = & V C I I BE = : = 1 = n & jC 2 jC1 C2 VCE
29
(1 + n )2 + n 2
Du = ng vi trng hp dao ng xc lp. Du < ng vi trng hp qu lc ng mch. + Bc 5 : Xc nh h s hi tip cn thit mch t dao ng c. Thng n << 1 nn biu thc trn c th vit :
n2 Rtd h 2n 21e Rtd + 1 0 h11e 2h11e
h 21e h n + 11e 0 2 R td
(*)
n2 2
(*) 0 khi n2 n n1 Lc mch c dao ng hnh sine ( trng thi xc lp) ti n1 hoc n2 V
h h h Rtd >> 21e 11e 21e Rtd 2 2
2 2
n <<1
30
n nh bin trong cc mch dao ng LC, thng dng phng php di chuyn im lm vic ca phn t tch cc. in tr RE trong mch in tnh ton trn lm nhim v .(Nu khng mc t CE//RE) Khi mi ng mch, nh c phn p R1, R2 nn tip gip BE ca Transistor c nh thin v lm vic vi gc ct = 180o tng ng vi ch dao ng mm. H dn S ca Transistor ti im lm vic ban u kh ln, do KKht > 1 v mch vo ch qu . Bin dao ng tng dn lm cho h p trn RE (trng hp khng c t mc song song) tng dn, ng thi in p hi tip c cc tnh m tr v cc B ca BJT tng dn n phn cc BE gim, mch chuyn sang ch C ng vi gc ct < 90o. Tng ng vi ch dao ng cng. ng thi h dn trung bnh gim lm cho h s khuch i K = h21 gim v tch KKht tin ti bng 1 ch xc lp. h11
Trong mch ta dng hi tip m trn RE chuyn dch lm vic t khu vc c h dn ln sang khu vc c h dn b.
IC
im lm vic tnh
VBE
X1 = XCE = L1>o, X2 =
Tha mn iu kin cn bng v pha iu kin cn bng bin : (tnh cho mch hnh 2.11)
31
Vcc R3 R1 C2 L1 R2 C1
E
Re Ce
E
L2
Vt
B
Hnh 2.11. S mch to dao ng Hartley mc E chung H s khuch i:
K = SZ c = h21e h e ( p 2 Rtd // 11 )] h11e n2
Thng thng: k = 0,5 0,9 bng sng di v sng trung Khi L1 v L2 ghp lng, ghp trn tng li ring: M=0 Lc :
n= K ht = VBE VEB IjL2 L2 = = = VCE VCE IjL1 L1
32
n 2 2n h21e h11e + 0 Rtd 2
1 2 L C = 1 2 ( L1 + L2 )C
Tn s dao ng : f dd = f CHR =
Nu ghp cht : L = L1 + L2 + 2M
Vr
C
C1 L1
E
Re C2 R2 R1 L2
Vt
B
Vcc
Cb
C
C
C M *
L
B
R2
E
Re Ce
Vht = VBE
E
Vcc
Hnh 2.9. S mch to dao ng ghp bin p mc E chung Tng t nh mch dao ng 3 im in cm h s phn nh c tnh theo biu thc:
33
n = - &BE = = M<0 jLI L VCE Vi M l h cm gia 2 cun dy s cp v th cp. Ngha l hai cun dy s cp v th cp phi c cc tnh ngc nhau in p hi tip v ng pha vi in p vo. iu kin bin :
K.Kht = 1; K = - SZC ; Kht = - n = Zvpa =
h11e n2 M L
& V
jMI
Trong :
Nu tn hiu ra t mch dao ng a vo mch khuch i m trc khi ly ra ti th Zt>>Zvpa, v Zt>> p2.Rtd . Do c th b qua Zt. Lc :
Z c = p 2 Rtd // h11e n2
S=
h21e h11e
Lp tch : K.Kht 1
h21e h11e
p=
thay vo ta c :
n 2 2n h21e h11e + 0 Rtd 2
Gii ra ta c kt qu :
n1,2 h h h = 21e 21e 11e 2 Rtd 2
2
34
Tn s dao ng ca mch :
f = 1 2 LC
to dao ng c tn s cao, dng s baz chung v in p vo v ra cng pha nn iu kin cn bng pha tha mn khi M > 0 (2 cun dy qun cng cc tnh) iu kin bin cng ging s emit chung nu thay h21e, h11e bi h21b v h11b.
n = &EB = = ; IjL L VCB
p= VCB =1 Vtd
& V
IjM
0<n<1
M * * L C Zt
R2
R1
Ce
Re Vcc
E
Re
Ce
35
y l bin dng ca mch ba im in dung. Nhnh in cm cn c thay bi mt mch cng hng gm L, C ni tip m tr s ca chng c chn sao cho mch c tr khng tng ng vi mt in cm ti f = fd, ngha l dd L > 1
dd C
K ht =
VBE = n VCE
p=
Trong :
Ngha l khung cng hng ghp rt lng vi BJT nhm gim nh hng ca cc in dung phn b ca phn t tch cc (BJT) (in dung ra, in dung vo) n tn s dao ng ca mch. Tn s dao ng ca mch :
f dd = f ch = 1 2 LC td 1 2 LC
V vy C1, C2 v cc in dung vo ra ca transistor hu nh khng tham gia quyt nh tn s dao ng ca mch . Do s Clapp cho php to dao ng c tn s n nh hn cc loi s ba im khc. Theo iu kin cn bng bin ta xc nh c phng trnh:
h21e ). h11e C 2 Rtd C1
2
( n).(
Suy ra:
n 2 Rtd nh21e Rtd + h11e ( C1 2 ) 0 C
36
n2 2 T tnh c :
n1, 2
Tinh th thch anh (quartz crystal) l loai trong m trong thin nhin c cu to su mt v hai thp hai u (hnh 2.14) c nhiu nc ta. Thch anh chnh l dioxid silicium SiO2 cng cht lm lp cch in transitor MOSFET. tinh th thch anh c cc trc mang tn Z, X, Y. Trc Z xuyn qua hai nh thp, trc X qua hai cch i v thng gc vi trc Z (c 3 trc X), trc Y thng gc vi hai mt i (c 3 trc Y). Tinh th thch anh dng trong mch dao ng l mt lt mng c ct ra t tinh th. Ty theo mt ct thng gc vi trc no m lt thch anh c dc tnh khc nhau. Thng trc ct l AT (thng gc vi trc Y, song song vi trc X v to vi trc Z mt gc 35o15). Lt thch anh c din tch mt khong mt n vi cm2 c mi mng n vi mm sao cho hai mt tht phng v tht song song. Hai mt ny c m kim loi (vng hay bc) v hn vi hai in cc lm chn ra. K n lp thch anh c bc trong mt lp bt cch in v c ng trong hp thit kn c hai chn l ra, bn trong c th c ht ht khng kh.
Z
(trc quang)
in cc (chn ra)
Y
(trc c)
bc
X
(trc in)
thch anh
Hnh 2.14. Tinh th, cu to v hnh dng linh kin thch anh c tnh ca tinh th thch anh l hiu ng p in (piezoelectric) theo khi ta p hai mt ca lt thch anh th mt hiu in th xut hin gia hai mt, cn khi ta ko dn hai mt th hiu in th c chiu ngc li. Ngc li, di tc dung ca hiu th xoay chiu lt thch anh s rung tn s khng i v nh vy to tn hiu xoay chiu tn s khng i. Tn s dao ng ca thch anh tu thuc vo kch thc ca n (c bit l chiu dy) v mt ct. Tn s dao ng thay i theo thi gian v nhit mi trng nhng ni chung rt n nh. nh hng quan trng nht ln thch anh l nhit . Khi nhit
37
thay i, kch thc ca lt thch anh thay i dn n tn s dao ng thay i theo, nhng d sao cng tram ngn ln n nh hn cc mch khng dng thch anh. Do trong nhng ng dung cn n nh tn s rt cao ngi ta phi n nh nhit thch anh. Cc ng h ch gi (eo tay, treo tng) u dng dao ng thch anh.
2.5.4.1. Tnh cht v mch tng ng ca thch anh
A
A
Lq Cp Cq rq
Lq, Cq, rq : ph thuc kch thc khi thch anh v cch ct khi thch anh. Cq: in dung to bi 2 m ghp vi u ra.
B
B
Hnh 2.15. K hiu v mch tng ng ca thch anh + Thch anh c cu to t SiO2, c s dng khi yu cu mch dao ng c tn s n nh cao v h s phm cht Q ca n rt ln. + Thch anh c tnh cht p in : in trng - sinh dao ng c hc v dao ng c hc - sinh ra in tch. Do c thdng thch anh nh mt khung cng hng. B qua rq (rq = 0) th tr khng tng ng ca thch anh c xc nh :
jLq + 1 . 1 j C q j C p 2 LqCq 1 Zq = X q = = j 1 1 (C p + Cq 2 Lq .C p .Cq ) jLq + + j C q j C p
(*)
Gi fd l tn s dao ng ca 1 mch T (*) thch anh c 2 tn s cng hng: Tn s cng hng ni tip fq ng vi Zq = 0
fq = 1 2 Lq .C q
38
Trong :
C td =
CqC p Cq + C p
Cq ni tip Cp
Ni tip fp fq
Song song
Cc thng s c trng ca T.A: fq : 1KHz 100MHz. Cc thch anh c tn s thp hn t c sn xut, v loi ny kch thc ln hn v t tin. Thc t, ngi ta thng sn xut thch anh c tn s fq : 50KHz 1MHz v chn c mt ct c tnh n nh nht cho thch anh.
Lq
rq =0 Rtd =
Lq C q rq
rt ln
Q = Rtd
Cq Lq
Cq rq
= 10 4 10 5 rt ln
n nh tn s :
f 10 6 10 10 f0
thay i tn s cng hng ca thch anh trong mt phm vi hp, ngi ta mc ni tip thch anh vi mt t bin i Cs nh hnh v. q
CS
Hnh 2.17
39
f q/ f q Cq f 1 Cq = = 1+ 1 = fq fq C p + Cs 2 Cq + Cs
2.5.4.2. Mch in b to dao ng dng thch anh vi tn s cng hng song song
Vcc Rc Rb1
C1 Rb2 Re Ce C2
q CS
Hnh 2.18. Mch b dao ng dng thch anh vi tn s cng hng song song Nhnh thch anh mc ni tip vi t Cs tng ng vi 1 in cm mch c th dao ng di dng 3 im in dung. Lc phi chn thch anh sao cho:
fq< fdd < fp
1
dd c s
< dd Ltd
Cs
q q
C1 L3 C2
R2 Ce Re
R1 C3 Vcc R1
Re R2
Vcc
Hnh 2.19. Mch dao ng dng thch anh vi tn s cng hng ni tip, ghp bin p, EC
Hnh 2.20. Mch d.ng thch anh vi tn s cng hng ni tip, ba im in dung, BC
40
C1
T1
T2 Ck Lk
R1
R2
Re
Rc
R3
R4
Re Vcc
Hnh 2.21. Mch b dao ng dng thch anh vi tn s cng hng ni tip hi tip qua hai tng khuch i Trong 3 s trn, thch anh c mc hi tip v ng vai tr nh 1 phn t ghp c tnh chn lc i vi tn s. Khi fd ~ fq (ni tip) th tr khng Xq = 0 - h p trn thch anh nh lm in p hi tip v tng ln v mch to ra dao ng vi tn s fdd = fq
2.5.5. Mch in cc b to dao ng RC c im chung ca cc b to dao ng RC:
1. Thng dng phm vi tn s thp thay cho cc b LC v kch thc ca b to dao ng LC tn s thp qu ln. 2. Khng c cun cm, do c th ch to n di dng vi mch v i
1 trong b dao ng RC d dng thay i fdd vi b dao ng LC C
4. Yu cu b dao ng RC lm vic ch A gim mo 5. V khu hi tip (gm cc phn t R,C) ph thuc tn s, nn mch s to c dao ng ti tn s m iu kin pha c tha mn
B dao ng RC dng mch di pha trong mch hi tip:
R1 C V1 I1 C C R2 Vr R I2 R I3 R V2
41
H phng trnh :
1 & I 1 RI 2 = V1 j C + R 1 RI 1 + I 2 RI 3 = 0 j C + 2 R 1 RI 2 + I 3 = 0 j C + 2 R & RI 3 = V 2
H s truyn t ca mch :
& 5 1 6 & = V1 = 1 K + j 2 3 & RC V2 ( RC ) ( RC )
* Phn o = 0 = Thay =
1 6.RC
1 6.RC
K = 1 K=
R1 = 29 R1 = 29 R2 R2
R C V1
1
2 1
C R
V2
V1
R
C/2
R
2R
V2
Hnh 2.23. Mch b dao ng dng mch lc T v T kp trong hi tip Vi mch lc T, vit phng trnh dng in cho nt 1 v 2, t xc nh c h s truyn t:
42
a 2 1 + j 2a K ht = = 2 V v a 1 + j 3a
Vr
trong a =
1 RC
K ht =
(a 2 1) 2 + 4a 2 (a 2 1) 2 + 9a 2 a(1 a 2 ) (a 2 1) 2 + 6a 2
ht = arctg
ht = 0 khi a = 1 tc dd =
1 RC 2 3
Thay a = 1 vo kht ta tm c :
K ht = K htmun =
Vi mch lc T kp:
K ht = V2 a2 1 = 2 V1 (a 1) + j 4a a2 1 (a 2 1) 2 + 16a 2 4a 4a = arctg 2 a 1 1 a2
v i
a=
1 RC
ht = arctg
Khi a = 1 dd =
1 v ht = RC 2
V Kht = Khtmun = 0 Mch to dao ng vng KTT c mch T trong mch ni tip:
Vr R C R C R1
R2
Hnh 2.24. Mch b dao ng dng KTT c mch lc T trong mch hi tip
43
V Ko ca KTT rt ln =>
K ht( + ) = K ht ( ) v
K ht( + ) =
R2 2 = R2 = 2 R1 R1 + R2 3