GING DY V NGHIN CU X HI HC QUN L THEO CCH TIP CN MI PGS,TS.

L NGC HNG
Trn th gii, mt s nc pht trin, chuyn ngnh x hi hc qun l thng b ln t bi nhiu chuyn ngnh khc nh x hi hc cng nghip, x hi t chc, x hi hc kinh t, x hi hc lao ng, x hi hc chnh tr... Do , rt kh tm thy thut ng x hi hc qun l trong cc t in x hi hc. Vic x hi hc qun l b lu m cn c mt s l do khc bn ngoi x hi hc. l s kin qun l ch xut hin mt cch chnh thc k t khi xut hin cch mng cng nghip, cch mng khoa hc k thut v ch ngha t bn. Hu ht cc hc thuyt qun l u c pht hin v kim nghim trong lnh vc qun tr kinh doanh v hnh chnh cng, hnh chnh t v trong lnh vc iu khin hc. Cc nghin cu v qun l ch yu tp trung vo lnh vc sn xut kinh doanh, tc l cc qu trnh din ra trong cc t chc doanh nghip. M hnh qun l kiu hin i kiu vn phng, nhim s nh ta thy ngy nay, theo l thuyt ca Weber, xt cho cng xut hin trc ht l khu vc sn xut kinh doanh ri sau mi lan sang lnh vc hnh chnh s v. Tuy nhin, cng vi qu trnh ton cu ho v hi nhp kinh t th gii ang din ra vi nhp ngy cng nhanh v phc tp, mi quan tm ti x hi hc qun l tng ln cc nc cng nghip pht trin v cc nc ang pht trin trong c Vit Nam. i vi mt nn kinh t ang chuyn i trong m hnh v c ch qun l kiu tp trungquan liu-hnh chnh-mnh lnh-bao cp ang b thay th bi m hnh v c ch qun l theo quy lut th trng nh hng x hi ch ngha th yu cu pht trin x hi hc qun l ni ring v khoa hc v lnh o, qun l ang tng ln mnh m. iu ny c ngha l cc l thuyt qun l c trng cho qun l trong lnh vc sn xut kinh doanh trong phm vi t chc doanh nghip s kh c th ph hp cho qun l trong lnh vc ti sn xut x hi trn phm vi ton x hi. Trn thc t, Vit Nam nhu cu thc tin i mi kinh t-x hi ang i hi phi pht trin hng nghin cu khoa hc v qun l x hi v nht l chuyn ngnh x hi hc qun l ch kh c th p dng cc l thuyt qun l kinh t v qun tr kinh doanh v qun l i sng x hi ca cng ng x hi. L do nhn thy r y l cng ng x hi gm cc giai tng x hi vi cc cu trc gia nh, nhm, t chc, thit ch x hi phc tp hn rt nhiu so vi mt nh my, mt tng cng ty hay c mt b ngnh. X hi khng phi l tng s cc c nhn v cng khng phi tng s cc doanh nghip, cng ty v cc t chc cng li vi nhau. iu ny tht l hin nhin, nhng cc mn hc v x hi hc qun l ni ring v cc mn khoa hc v qun l ni chung hin ang c dy hc trong trng i hc Vit Nam c v khng nh khng bit ti v c ging dy cc l thuyt qun l doanh nghip, qun l kinh t cho c nhng sinh vin, hc vin chuyn ngnh qun l x hi. Rt nhiu cu hi ang c thc tin t ra i vi qun l m cc ti liu dy hc v qun l kinh t, qun l hnh chnh nh

TP CH L LUN CHNH TR. 8 - 2008

67

nc cn b ng hoc kh c th gii p c. V d nhng vn v cu trc giai tng x hi, di ng x hi, c ng x hi, phn tng x hi, phn ho v bt bnh ng x hi, dn ch ho v s phn bin x hi. Cc hc thuyt qun l th k XIX v th k XX ch yu gii hn phm vi nghin cu trong khun kh ca t chc kinh t v t chc hnh chnh m t m rng sang cng ng x hi v bi cnh x hi. Cc hc thuyt phn nh nhng bin i x hi do ch ngha t bn to ra, v d s bin i t lao ng nng nghip sang lao ng cng nghip, t t chc kiu gia nh sang t chc kiu nh my, x nghip. V c bn cc hc thuyt qun l trc y ch yu bn v cc qu trnh kinh t-x hi trong phm vi t chc doanh nghip sn xut kinh doanh. Mt s hc thuyt qun l ni n cc qu trnh trong t chc hnh chnh v t chc chnh tr v do vy thng lch sang lnh vc lut hc, chnh tr hc v khoa hc hnh chnh. C th ni, trong hn mt th k qua cc nc cng nghip pht trin, truyn thng pht trin cc hc thuyt qun l theo hng ny cng mnh bao nhiu th xu hng pht trin x hi hc qun l cng yu km by nhiu. Ngy nay loi ngi ang chng kin nhng s bin i x hi to ln v nhanh chng do hng lot cc yu t mi xut hin nh s pht trin ca khoa hccng ngh, tin hc v s bng n thng tin. Mt lot nhng qu trnh x hi ang din ra vi tc v quy m to ln trn phm vi th gii nh : dn ch ho v th trng, s tham gia ca ngi dn v s pht trin x hi dn s, s bin i h cc gi tr vn ho, s ph cp gio dc v hc tp sut i, ton cu ho v hi nhp kinh t th gii v c s khng hong v cc cuc ci cch trong cc lnh vc ca i sng x hi. Tt c nhng

bin i x hi tm v m ny ang buc qun l phi thay i trn cc phng din t ngi lnh o qun l n cc hnh thc t chc trong x hi. Mt s nc trong c Vit Nam ang tri qua thi k qu phc tp vi nhiu bin i x hi rt su sc nh: s i mi kinh t-x hi sang kinh t th trng nh hng x hi ch ngha, qu trnh cng nghip ho v hin i ho, s bin i kp t cu trc x hi n iu, tr tr, khp kn sang cu trc x hi a dng, nng ng v m ca, n iu v t trng thi ngho nn lc hu sang trng thi pht trin hn. Nhng bin i x hi su sc Vit Nam hin nay ang tc ng ti qun l trn tt c cc lnh vc trong ni bt nht l hai lnh vc nghin cu v gio dc-o to v qun l bc i hc. V nghin cu, mt mt cc nh khoa hc tip tc ci m trong vic hc tp v tip thu c ph phn nhng thnh tu mi nht ca hc thuyt qun l phng Ty ni c nn kinh t th trng kiu t bn ch ngha pht trin hng trm nm qua. Trn c s c th cht lc nhng tinh hoa, nhng ht nhn hp l ca khoa hc qun l nc ngoi vo iu kin Vit Nam. V mt ny, cc cng trnh nghin cu hin c c khng t kt qu tch cc th hin cc cun sch v qun l c bin dch t ting nc ngoi sang ting Vit1 v mt s sch gio khoa, gio trnh c bin son nhm gii thiu cc hc thuyt v kinh nghim qun l phng Ty nhm phc v dy hc trng i hc.

Peter F. Drucker. Qun l v Tng lai : nhng nm 1990 v sau . Vin Nghin cu qun l kinh t Trung ng. H Ni. 1997. Farrukh Iqbal v Jong-II You. Dn ch, Kinh t th trng v Pht trin : T gc nhn chu . Ngn hng Th gii. H Ni. 2002. Joshep Stiglitz. Ton cu ho v nhng mt tri. Nxb Tr. H Ni. 2008.

TP CH L LUN CHNH TR. 8 - 2008

68

Mt khc ca nghin cu qun l l tng kt kinh nghim i mi qun l trong thi k cng nghip ho, hin i ho v pht trin kinh t th trng Vit Nam. V mt ny cc nh khoa hc c l mi ch bt u quan tm tm hiu cc bin i x hi pht hin ra nhng c hi v thch i vi i mi qun l. Trn thc t, cch tip cn qun l da vo cng ng v s tham gia ca ngi dn v cc nguyn tc qun l nh cng bng x hi v bnh ng gii c p dng rng ri trong cc chng trnh, d n pht trin kinh t-x hi c ngun ti tr quc t. Gn y mi xut hin nhng ti khoa hc tp trung vo ch mi nh qun l x hi dn s, qun l s pht trin x hi, ch thuyt pht trin gio dc, ch thuyt pht trin x hi. Tuy nhin, trong trng i hc vn cn tnh trng rt khan him cc sch, gio trnh v bi ging v x hi hc qun l theo hng mi nhm p ng nhng yu cu phn tch trn. Mt phng php tip cn ph bin trong ging dy v nghin cu v qun l ni chung v qun l x hi ni ring l cch tip cn hot ng qun l. Theo cch tip cn ny, qun l c phn tch nh l mt qu trnh hot ng trong ch th hot ng tc ng ti i tng nht nh nhm t c mc tiu xc nh. Phng php tip cn hot ng i hi phi xc nh mt lot cc yu t cu thnh gm: ch th, i tng, mc ch, nhu cu v ng c, phng tin v cng c, khch th, iu kinhon cnh. Da vo cch tip cn ny, mt s tc gi gp phi rt nhiu kh khn trong vic xc nh i tng nghin cu ca x hi hc qun l khi cho rng cn phi nghin cu cc quan h

x hi trong mt t chc1. Ngay c i vi ngnh o to l qun l x hi, khng t tc gi rt lng tng khi a ra cc nh ngha v ch th qun l x hi, khch th qun l x hi, phng php qun l x hi. Kh khn ny cng bc l r khi phi xc nh nhng khi nim khc c trng nh i tng ca qun l x hi, mc ch ca qun l x hi, phng tin qun l x hi, cng c qun l x hi v iu kin qun l x hi2. Th d, trong i sng x hi, theo cch tip cn hot ng ny, mt s tc gi nh ngha Qun l l s tc ng lin tc c t chc, c thc hng mc ch ca ch th vo i tng nhm t c hiu qu ti u so vi yu cu t ra3. Cc tip cn hot ng c p dng nh ngha qun l x hi theo ngha hp l s tc ng c thc, c h thng, c t chc c bit n x hi nhm chn chnh v hon thin c cu hot ng x hi ca n trong qu trnh hoch nh v t ti mc ch4. iu ny cho thy s cn thit phi i mi hoc b sung cch tip cn quan h x hi trong qun l cn c xem xt trong mi quan h vi x hi bn ngoi t chc hay cng ty. Vn ch qun l khng n gin l hot ng qun l din ra trong mt c quan, t chc. Qun l lun nm trong mi quan h phc tp vi x hi vi tt c cc s kin x hi v cc chiu cnh phc tp ca n m cch tip cn hot ng kh c th gii p mt cch ph hp v tho ng. C th nu mt vi th d lm sng t iu ny nh sau : Mt cng ty c
1

V Ho Quang. X hi hc qun l. Nxb i hc Quc gia H Ni. 2002. Tr. 118. 2 Nguyn Tun Dng - Minh Hp. T in qun l x hi. Nxb i hc Quc gia H Ni. 2002. 3 V Ho Quang. Sd. Tr. 107. 4 Nguyn Tun Dng - Minh Hp. T in qun l x hi. Nxb i hc Quc gia H Ni. 2002. Tr. 187-188.

TP CH L LUN CHNH TR. 8 - 2008

69

th qun l rt hiu qu hot ng ca cng ty v sn xut ra nhng hng ho em li li nhun v nng cao i sng phc li cho tng cn b, nhn vin ca cng ty. Xem xt t gc hot ng qun l th r rng l cng ty ng c khen thng hoc t l t trch tin li t sn xut kinh doanh t khen thng, nh trng hp Tng cng ty in lc Vit Nam (EVN) nh lm vo cui nm 2008. Nhng khi t s kin ny trong mi quan h vi ton x hi hin nay th khng ch xut t trch thng ca EVN khng c chp nhn m cn c c kin phn bin rng EVN cn phi xem li c nn khen thng khng khi m xy ra tnh trng thiu in v ct in nh hng ti sn xut kinh doanh v sinh hot ca ton x hi. Mt v d khc l Cng ty Vedan c th qun l sn xut kinh doanh rt c hiu qu kinh t nhng li lm nhim mi trng nghim trng v b phn bin gay gt t pha x hi. Hoc mt s quyt nh ca cc ch th qun l mc d c ban hnh theo ng quy trnh hot ng qun l, nhng khi t cc quyt nh qun l trong mi quan h vi qu trnh dn ch ho tc l dn bit, dn bn, dn lm, dn kim tra th tnh hnh khc hn: mt lot quyt nh qun l b tm ngng hoc hu b do b phn bin x hi. iu ny c ngha l cn nghin cu v dy hc v qun l theo cch tip cn quan h x hi, tc l lun xem xt qun l trong mi quan h vi x hi v vi con ngi trong t cch l ch th, khch th tham gia cc quan h phc tp lin quan ti qun l sn xut v ti sn xut x hi. C th khi qut mt s c trng c bn ca cch tip cn c trong x hi hc qun l nh sau: mt l p dng qu nhiu tri thc ca qun l kinh t v qun tr kinh doanh n mc l trng lp ; hai

l hn ch nghin cu qun l trong phm vi t chc m khng m rng sang cng ng x hi; ba l lun coi qun l l mt hot ng qu duy l. Cch tip cn mi i hi phi khc phc nhng nhc im ca cch tip cn c ng thi phi pht trin nhng c trng ca tip cn x hi hc trong qun l. Di y l mt s xut xy dng v pht trin cch tip cn mi trong nghin cu v ging dy x hi h qun l bc i hc. X hi hc l khoa hc nghin cu quy lut v tnh quy lut ca s ny sinh, vn ng v bin i mi quan h gia con ngi v x hi1. Do vy, vi t cch l mt chuyn ngnh, cn xc nh r: x hi hc qun l nghin cu quy lut v tnh quy lut ca s ny sinh, vn ng v bin i mi quan h gia con ngi v qun l v x hi v qun l. nh ngha ny cho thy x hi hc qun l khng tp trung nghin cu qun l bi v l lnh vc ca khoa hc v qun l hay qun l hc, iu khin hc. M x hi hc qun l nghin cu cch thc m con ngi tc ng ti qun l v cch thc m qun l tc ng ti con ngi. ng thi nghin cu s tc ng ca qun l ti x hi v s nh hng ca x hi ti qun l. Hng lot nhng cu hi nghin cu cn nu ln y l: qun l c v tr v vai tr nh th no trong x hi ? Qun l lm bin i x hi th no v x hi lm thay i qun l ra sao? X hi hc qun l theo cch tip cn mi lun xem xt qun l trong mi quan h vi s phn ho x hi v bnh ng x hi, cu trc giai tng x hi, mng li x hi v cc loi vn phi kinh t, c ng x hi v di ng x hi, qu trnh tham gia v dn ch, x hi dn s v s phn bin x hi, nh hng gi
Phm Tt Dong L Ngc Hng (ng ch bin). X hi hc. Nxb i hc Quc gia H Ni. 1997.
1

TP CH L LUN CHNH TR. 8 - 2008

70

tr v s bin i x hi v mt s s kin x hi khc ca con ngi trong x hi hin nay1. Qua kho st s b tnh hnh nghin cu v ging dy, c bit l nghin cu trng hp gio trnh x hi hc qun l v gio trnh qun l x hi c th rt ra mt s nhn xt nh sau : Th nht, lch s pht trin x hi hc trn th gii cha ng y cc c s l lun v phng php lun nghin cu x hi hc v qun l. Trn c s hc tp c tnh ph phn cc t tng x hi hc v qun l ca cc thi i trc, cc quan nim khoa hc x hi hc v qun l c hnh thnh v pht trin ngay t khi b mn x hi hc ra i vo th k XIX v tip tc tin trin cho n ngy nay. Th hai, cng vi x hi hc cc khoa hc x hi v nhn vn khc v qun l cng pht trin mnh m trong hai thin nin k va qua. Do vy, trong h thng cc khoa hc xut hin nhng b mn khoa hc qun l nh iu khin hc, kinh t hc v qun l di hnh thc tp trung nht ca n l qun tr kinh doanh, tm l hc qun l, qun l x hi v c chuyn ngnh x hi hc t chc. Mt h thng cc hc thuyt qun l c hnh thnh, pht trin v c ng dng trong qun l lao ng, qun l cc hnh vi, hot ng v cc qu trnh trong t chc, nht l trong t chc kinh t, t chc hnh chnh, t chc gio dc. Nhng b mn x hi hc qun l vi t cch l mt chuyn ngnh khoa hc c lp c i tng nghin cu, phng php nghin cu v h thng cc khi nim ring vn cha pht trin v nh hnh r nt trong thi gian qua, mc d c mt s cng trnh nghin cu c tn gi l x hi hc qun l.
1

Th ba, s bin i x hi nht l thc tin i mi kinh t-x hi Vit Nam trong thi gian va qua t ra nhiu vn mi i vi lnh o, qun l i hi phi vn dng h thng l lun v phng php lun x hi hc vo tm hiu v gii p. Trong s cc vn cn p dng phng php tip cn x hi hc ni ln vn qun l x hi m cc mn khoa hc qun l chuyn ngnh cha nghin cu y , thm ch cn xem nh. S pht trin kinh t th trng v s nghip cng nghip ho hin i ho t nc va t ra cc yu cu mi va to c hi v iu kin cn thit thc y nghin cu v ging dy x hi hc v lnh o, qun l. Th t. X hi hc qun l c xc nh l mt chuyn ngnh x hi hc c i tng nghin cu l cc quy lut, tnh quy lut ca s hnh thnh, vn ng v bin i mi quan h gia qun l vi con ngi v x hi. T cc ni dung nghin cu c bn ca x hi hc qun l cn c pht hin v gi m nhm p ng nhu cu ging dy v hc tp trong cc trng i hc v nht l h thng Hc vin Chnh tr-Hnh chnh Quc gia H Ch Minh2. i ng cn b lnh o qun l l hc vin ang hc tp trong h thng Hc vin cn c tip cn nhng kin thc v k nng x hi hc qun l c th kp thi nm bt v tm ra cc bin php lnh o, qun l c hiu qu i vi cc hin tng x hi, qu trnh x hi ca qu trnh i mi v pht trin kinh t th trng nh hng x hi ch ngha nc ta. (Xem tip trang 66)

L Ngc Hng. T qun l c nhn n qun l x hi t tm l hc n x hi hc. Tp ch Nghin cu Con ngi. S 27 (6). 2006. Tr. 35-49.

Nguyn nh Tn (Ch bin). Gio trnh x hi hc trong qun l. Nxb Chnh tr quc giao. H Ni. 2000.

TP CH L LUN CHNH TR. 8 - 2008

71

(Tip theo trang 71)1 Th nm. Vic y mnh nghin cu v ging dy mn x hi hc qun l theo hng tip cn mi nh nu s khng thay th cho cc khoa hc khc v lnh o, qun l ang c nghin cu v ging dy bc i hc. M x hi hc qun l theo hng tip cn mi s gp phn b sung kin thc v k nng cn thit m cc mn khoa hc khc v lnh o, qun l kh c th cung cp mt cch h thng v y cho ngi hc. l nhng kin thc v nng lc v qun l xt trong mi quan h vi cc qu trnh x hi, s kin x hi ca i sng con ngi hin nay. iu ny c bit quan trng v cn thit i vi i vi i ng hc vin l nhng cn b lnh o qun l khng b hp hot ng trong phm vi mt t chc, mt c quan m thuc cc lnh vc khc nhau ca i sng x hi ang trn ng cng nghip ho, hin i ho t nc. TI LIU THAM KHO CHNH 1. Peter F. Drucker. Qun l v Tng lai : nhng nm 1990 v sau . Vin Nghin cu qun l kinh t Trung ng. H Ni. 1997. Farrukh Iqbal v Jong-II You. Dn ch, Kinh t th trng v Pht trin: T gc nhn chu . Ngn hng Th gii. H Ni. 2002. Joshep Stiglitz. Ton cu ho v nhng mt tri. Nxb Tr. H Ni. 2008. 2. V Ho Quang. X hi hc qun l. Nxb i hc Quc gia H Ni. 2002. 3. Nguyn Tun Dng - Minh Hp. T in qun l x hi. Nxb i hc Quc gia H Ni. 2002. 4. Phm Tt Dong L Ngc Hng (ng ch bin). X hi hc. Nxb i hc Quc gia H Ni. 1997.
Trong tp ch L lun chnh tr, trang ny l trang 66
1

5. L Ngc Hng. T qun l c nhn n qun l x hi t tm l hc n x hi hc. Tp ch Nghin cu Con ngi. S 27 (6). 2006. Tr. 35-49. 6. Nguyn nh Tn (Ch bin). Gio trnh x hi hc trong qun l. Nxb Chnh tr quc giao. H Ni. 2000

TP CH L LUN CHNH TR. 8 - 2008

72

TP CH L LUN CHNH TR. 8 - 2008

67