You are on page 1of 112

P

u
b
l
i
c

D
i
s
c
l
o
s
u
r
e

A
u
t
h
o
r
i
z
e
d
P
u
b
l
i
c

D
i
s
c
l
o
s
u
r
e

A
u
t
h
o
r
i
z
e
d
P
u
b
l
i
c

D
i
s
c
l
o
s
u
r
e

A
u
t
h
o
r
i
z
e
d
P
u
b
l
i
c

D
i
s
c
l
o
s
u
r
e

A
u
t
h
o
r
i
z
e
d
65501
Tu vIaI IaI
A0B: hgan hang Fhat trien Chau A
AusA0: CJ quan hat trien 0uoc te uc
C0B: Ban Fhat trien Cong dong
0hS: Khao sat Suc khoe va hhan khau hoc
0F0: Bo Fhat trien quoc te cua Anh
0hS: Bieu tra Y te va nhan khau
BTLB: Bieu tra lao dong
EL: Luat 0oanh nghie
F0: Bau tu truc tie tu nuJc ngoai
FSw: 0ai mai dam
00F: Tong san ham quoc noi
0E0: vu Binh dang giJi
0hF: Tong san ham quoc gia
0S0: Tong cuc Thong ke
BBS: 0iam sat hanh vi ket hJ vJi cac
chi so sinh hoc
0u: hguJi tiem chich ma tuy
F0S: vien hghien cuu 0ia dinh va 0iJi
hBs: Kinh te ho gia dinh hi chinh thuc
L0: To chuc Lao dong quoc te
0M: To chuc 0i dan quoc te
LFS: Khao sat luc luJng lao dong
L0E: Luat Binh dang giJi
LTC: 0iay chung nhan quyen su dung dat
MoLSA: Bo Lao dong, ThuJng binh va Xa hoi
MF: Bo Ke hoach va Bau tu
M00: Muc tieu thien nien ky
MSM: ham co quan he dong tinh
h00: To chuc hi chinh hu
hS0E: Chien luJc quoc gia ve Binh dang giJi
SAvY: Bieu tra ve thanh nien va vi thanh nien
viet ham
SE0F: Ke hoach hat trien kinh texa hoi
SME: 0oanh nghie vua va nho
S0CBs: hgan hang ThuJng mai nha nuJc
SRB: Ty le giJi tinh khi sinh
ST0: Benh lay lan qua duJng tinh duc
uhA0S: ChuJng trinh cua Lien hie quoc ve
hv/A0S
uh0F: ChuJng trinh Fhat trien Lien hie quoc
uhESCAF: uy ban Xa hoi va Kinh te khu vuc
Chau A va Thai Binh 0uJng cua Lien hie quoc
uhESC0: To chuc van hoa, Khoa hoc va 0iao duc
Lien hie quoc
uhFFA: 0uy dan so Lien hie quoc
uh00C: CJ quan Fhong chong Ma tuy va Toi
ham cua Lien hie quoc
uh women: To chuc Fhu nu Lien hie quoc
v0R: Bao cao Fhat trien viet ham
v0A: Banh gia giJi tai viet ham
KSMSh0B: Bieu tra muc song ho gia dinh viet
ham
vwu: hoi Lien hie Fhu nu viet ham
wB: hgan hang The giJi
wh0: To chuc Y te the giJi
wT0: To chuc ThuJng mai The giJi
hkh hkh ThE I0I l BAhh 0A 00 TA vET hAM Z
LoI ram on
Banh gia 0iJi tai viet ham la san ham cuoi cung cua mot loat hoat dong hJ tac vJi mot so doi tac
hat trien nham han tich cac van de giJi, tao cJ sJ de doi thoai chinh sach vJi Chinh hu.
Chung toi xin dac biet cam Jn cac thanh vien trong nhom Boi tac hanh dong ve 0iJi, hhom Bieu
hoi ChuJng trinh 0iJi cua Lien hie quoc, va cac thanh vien trong chinh hu, cac to chuc nghien
cuu, to chuc xa hoi dan su va cac doi tac hat trien da tham gia cac hoi thao duJc to chuc cho
cac ben lien quan nham lay y kien, de xuat va tim kiem nguon tu lieu. Chung toi dac biet cam Jn
to chuc Fhu nu Lien hie quoc da dang cai to chuc hoi thao chinh sach, va la mot doi tac tich cuc
dong go vao qua trinh thiet ke va xay dung bao cao, cung nhu to chuc AusA0 da giu tai trJ cho
cac hoi thao cong bo bao cao.
Fhan chinh cua bao cao do haila Kabeer soan thao, mot han dua tren mot nghien cuu han tich
mJi do hgan hang The giJi to chuc, va duJc thuc hien bJi Yana Rogers, hidhiya Menon, va 0aelle
Fierre. 0F0 dong vai tro quan trong trong viec bo tri tien si Kabeer tham gia vao nghien cuu.
hhom can bo nghien cuu hgan hang The giJi nhan duJc su ho trJ va co van cua 0iam doc 0uoc
gia hhT0 tai viet ham, ba victoria Kwakwa. TruJng nhom nghien cuu la 0aniel Mont. hgoai ra,
nghien cuu con nhan cac thong tin, danh gia va y kien tu van khac tu Reena Badianii, hina Bhatt,
Jerey Lecksell, Andrew Mason, 0eeak Mishra, vikram hehru, hguyen van Trang, va Fham Thi
Mong hoa tu hgan hang The giJi; Su/ette Mitchell, ha 0uynh Anh, Tran Thi van Anh, vu hgoc
Binh, va Stehanie 0Keee tu uh women; Fham hgoc Tien, hguyen The ha va Bao Cong hai tu Bo
LB,TB&Xh; Aya Matsuura va Khamsavath Chanthavysouk tu uhFFA; ngrid Fit/0erald va Eammon
Murhy tu uh; vladonka Andreeva va Chris Fontaine tu uhA0S; Than Thi Thien huJng tu 0F0, va
Mags 0aynor tu rish Aid. hguyen Thi FhuJng Loan da dong go su ho trJ quy bau trong to chuc
hau can va xay dung bao cao.
8 BAhh 0A 00 TA vET hAM l hkh hkh ThE I0I
Mur Iur
hnh 7
8ang 7
hop 8
Tom IaI Iong quan 9
6h00h 1
T0h 0kh Vk Fh00h Th06 khh Ik I0I TkI VIET hkM 16
1.1 Chuyen doi kinh te xa hoi tai viet ham: tong quan 1G
1.2 Tien bo ve Binh dang 0iJi 18
1.8 Muc tieu va huJng ha 2O
1.4 Boi canh thay doi 22
1.5 Cau truc bao cao 28
6h00h Z
I0I, hhE0 Vk kh 8Ihh. TIEh 80, k0 h006 Vk k0 6kh Z4
2.1 Ty le thu nha J muc ngheo dang giam dan nhung khong dong deu giua cac nhom 25
2.2 0uyen su dung dat da duJc cai thien nhung khoang cach giJi van ton tai 27
2.8 hhung nguJi co giay chung nhan quyen su dung dat de vay von
va tie can vJi cac cJ hoi dau tu hJn 28
2.4 Khoang cach giJi ve giao duc khong con nhung van con nhieu thach thuc 2O
2.5 Ket qua ve y te duJc cai thien 82
2.G Tie can dich vu cham soc y te 82
2.7 Ket qua y te: Ty le tu vong tre sJ sinh va ty le giJi tinh khi sinh tang cao 88
2.8 Tu vong me 85
hkh hkh ThE I0I l BAhh 0A 00 TA vET hAM 4
2.O Benh tat do lay nhiem hv va A0S la mot van de ngay cang nghiem trong 8G
2.1O Bao luc tren cJ sJ giJi van la van de noi com. 4O
2.11 van de suc khoe cua nam giJi: thuoc la va ruJu 48
2.12 0iJi va tuoi: Fhu nu co tuoi goa chong chiem ti le cao trong so nguJi ngheo 44
6h00h 8
Vkh E I0I Vk VIE6 LkM. Th0kT hhE0, 0h 0F Vk0 Tkh T00h 46
8.1 0iJi thieu 4G
8.2 Theo doi cac tac dong ve giJi cua cuoc khung hoang doi vJi cac thi truJng lao dong 47
8.2.1 Ty le tham gia thi truJng lao dong tang nhung lai tang ty le that nghie
va thieu viec lam 47
8.2.2 hu giJi ra khoi khu vuc nong nghie cham hJn nam giJi 48
8.2.8 Tang ty le viec lam de bi ton thuJng, chat luJng viec lam giam sut 4O
8.2.4 Muc do giam khoang cach thu lao theo giJi dang chung lai 58
8.2.5 Tie tuc mat can doi trong han bo cong viec khong duJc tra luJng xet theo giJi 57
8.8 Thach thuc cua thanh han kinh te khong chinh thuc trong qua trinh
chuyen doi sang vi the thu nha trung binh 58
8.8.1 Lao dong duJc tra cong trai tu khu vuc hi chinh thuc den chinh thuc 5O
8.8.2 Lao dong lam cong trong linh vuc dinh huJng xuat khau:
anh huJng bJi bien dong cua nen kinh te toan cau 5O
8.8.8 hhung nguJi duJc tra cong tha: doi ngheo va thieu viec lam G2
8.8.4 Tu doanh: chinh thuc va hi chinh thuc G5
8.8.5 Fhu nu thua thiet trong khu vuc hi chinh thuc GG
8.8.G Binh dang giJi cao hJn trong doanh nghie thuoc khu vuc chinh thuc GO
8.8.7 Trai nghiem cua cac nhom de bi ton thuJng 71
8.8.8 Lao dong nha cu 71
6 BAhh 0A 00 TA vET hAM l hkh hkh ThE I0I
8.8.O Cac nhom de bi ton thuJng: dan toc thieu so 77
8.8.1O Cac nhom de bi ton thuJng: nong dan bi anh huJng bJi su bien doi khi hau 7O
6h00h 4
I0I Vk ThkM Ik h0kT 0h 6hhh T[ 8Z
4.1 0iJi thieu 82
4.2 vai tro cua hu nu trong Bang Cong san 82
4.8 Cac yeu to can trJ su tham gia 85
4.8.1 0anh nang khong cong bang cua cong viec khong duJc tra luJng 85
4.8.2 hhung gia tri va thai do kim ham hu nu 8G
4.8.8 Tuoi ve huu khac nhau 88
4.4 ChuJng trinh 0uoc gia ve Binh dang giJi tai viet ham OO
4.4.1 uy ban quoc gia vi su tien bo cua hu nu/ Ban vi su tien bo
cua hu nu J cac bo nganh O1
4.4.2 hoi Lien hie hu nu viet ham O1
4.4.8 Cac to chuc hi chinh hu O2
4.5 Thuc day su tham gia cua hu nu vao dan chu J ca cJ sJ O8
4.G vai tro cua hoi hu nu va xa hoi dan su O5
6h00h 6
kET L0kh Vk kh0YEh hh[ 97
5.1 Ket luan O7
5.2 hgheo doi va an sinh theo giJi 1OO
5.8 0iJi, viec lam va Sinh ke 1O2
5.4 0iJi va Tham gia hoat dong chinh tri 1O8
TA LEu ThAM KhA0 1O5
hkh hkh ThE I0I l BAhh 0A 00 TA vET hAM 6
hnh
hinh 1.1 Ty le tu vong tre duJi 5 tuoi theo quoc gia 18
hinh 1.2 Ty le tham gia luc luJng lao dong cua hu nu, theo quoc qia 1O
hinh 2.1 Ty le theo hoc trung hoc cJ sJ tai viet ham, theo giJi tinh va nhom dan toc 8O
hinh 2.2 Ty le tu vong me tai viet ham (so nguJi me tu vong tren 1OO.OOO ca sinh song) 8G
hinh 2.8 Fhan bo cac truJng hJ nhiem hv duJc bao cao theo 0iJi va theo ham,
giai doan 1OO8 2OOO 87
hinh 8.1 Chi so 0uncan ve Fhan biet nganh nghe, viet ham 4O
hinh 8.2 Ti le viec lam J Fhu nu 51
hinh 8.8 Ti le viec lam duJc tra luJng J hu nu 52
hinh 8.4 Cac Xu huJng viec lam viet ham nam 2O1O 54
hinh 8.5 Chi so 0uncan ve Fhan biet hghe nghie, viet ham 55
hinh 4.1 So sanh ti le dai dien cua hu nu trong bo may chinh tri J ca dia huJng
tinh den thang 1O/2O1O OG
8ang
Bang 1.1 Bang xe hang cac chi so quoc te ve giJi cua viet ham va cac quoc gia
Bong A khac nam 2OO8 2O
Bang 2.1 Xu huJng thay doi ty le thu nha ngheo tu 1OO8 den 2OO8 theo khu vuc,
giJi va nhom dan toc 25
Bang 2.2 Fhan bo luc luJng lao dong theo trinh do chuyen mon ky thuat va giJi (%) 82
Bang 8.1 viec lam trong khu vuc hi chinh thuc 5O
Bang 8.2 Thu lao theo giJ theo tinh trang lao dong (2OOO) 58
Bang 8.8 Khoang cach giJi trong linh luc nghe nghie (2OO7 va 2OOO) 57
Bang 8.4 Ti trong giJi trong viec lam theo nganh G1
7 BAhh 0A 00 TA vET hAM l hkh hkh ThE I0I
Bang 8.5 Tien luJng trong 12 thang tinh den thang 4/2OOO (vh0) G4
Bang 8.G Bac diem cua 0oanh nghie ho 0ia dinh Fhi nong nghie do
ham giJi va hu giJi dieu hanh. G8
Bang 4.1 Ti le uy vien nu trong Ban cha hanh Trung uJng Bang 88
Bang 4.2 Ty le dai bieu nu trong 0uoc hoi trong cac nhiem ky 2OO2 2OO7,
2OO7 2O11 and 2O112O1G. 88
Bang 4.8 Ti le dai bieu nu trong hoi dong hhan dan cac ca tinh, huyen va xa
cac nhiem ky 1OOO 2OO4, 2OO4 2O11 va 2O112O1G. 84
Bang 4.4 Ti le nu lam Chu tich va ho chu tich hoi dong hhan dan cac ca tinh,
huyen va xa cac nhiem ky 1OOO 2OO4, 2OO4 2O11 84
Bang 4.5 Ti le nu lam chu tich va ho chu tich uy ban hhan dan cac ca tinh,
huyen va xa cac nhiem ky 1OOO 2OO4 va 2OO4 2O11 84
hop
ho 1: Tai lieu giao duc 8O
ho 2: Bi hoc tuoi nao mJi la hu hJ? 8O
hkh hkh ThE I0I l BAhh 0A 00 TA vET hAM 8
Tom IaI Iong quan
Trong vong mot han tu the ky qua viet ham da trai qua mot qua trinh chuyen doi kinh te xa hoi
ngoan muc, hat trien tu mot trong nhung nuJc ngheo nhat the giJi trJ thanh mot nuJc co thu nha
trung binh. hgay nay, viet ham dang tie tuc hat trien nhanh chong, ngay cang hoi nha sau rong
vao nen kinh te toan cau va dang trai qua nhung thay doi quan trong ve ha luat va cJ cau.
VIaI ham da ro buor rhuyan bIan Io Ion va bnh dang gIoI, nhung van ron Ion IaI nhung rhanh
Iarh quan Irong va gIoI. ve huJng dien tich cuc, viet ham da dat duJc nhung tien bo dang ke
trong viec giai quyet cac van de bat binh dang giJi trong giao duc, lao dong va y te. Chenh lech thu
nha xet theo giJi tinh J viet ham tha hJn nhieu nuJc Bong A khac. Thuc te, xet theo nhieu thuJc
do, thu nha cua hu nu da tang len dang ke. Tuy nhien, khi tim hieu cac du lieu mot cach ky luJng
hJn, chung toi thay rang van con ton tai nhieu thach thuc.
V du nhu su rhanh Iarh gIoI Irong Inh Irang nghao Ia nho, nhung phu nu Ion IuoI dar bIaI
Ia IaI rar vung nong Ihon IaI rhIam da so Irong so nguoI nghao. Chenh lech ve giJi trong dien
ngheo doi cung duJc du kien la se J muc tha, vi ti le ngheo duJc xac dinh tren cJ sJ ho gia dinh
(ti le ho ngheo). vi vay, bat ky chenh lech nao ve giJi trong tinh trang ngheo cung thuJng di kem
vJi chenh lech cJ cau ho gia dinh, va thuc chat, su chenh lech giJi trong doi tuJng thuoc dien ngheo
chu yeu lien quan den nhung hu nu goa chong, nhung nguJi nay ngheo hJn va so luJng cung dong
hJn nguJi goa vJ. Bieu nay the hien su chenh lech cJ ban giua nam giJi va nu giJi, chinh la quyen
doi vJi tai san. vi du, mac du Luat Bat dai nam 2OO8 da khJi dau mot no luc thanh cong trong viec
dua ten nguJi hu nu vao giay chung nhan quyen su dung dat, song cho den nam 2OO8 da so giay
chung nhan quyen su dung dat van chua co ten cua nguJi hu nu. va mac du hu nu co the di vay
von tin dung, nhung de vay duJc cac khoan tien lJn thuJng hai co tai san the cha. hhin chung,
dac diem dan toc thuJng anh huJng nhieu hJn den ngheo doi, so vJi dac diem giJi.
Fhu nu da daI nhIau Ihanh qua Irong gIao dur nhung van Iarh bIaI ro o moI so Inh vur. Khoang
cach ve giJi tai ca giao duc tieu hoc da duJc xoa bo va nu giJi da bat ki va tham chi con vuJt qua
nam giJi trong viec dat duJc van bang dai hoc/cao dang. Khoang cach duy nhat ve giJi trong giao
duc hien van ton tai la J mot so nhom dan toc thieu so. Tuy nhien, van con su han biet lJn giua
nam giJi va hu nu ve cac nganh hoc, va dieu nay lien he chat che vJi su han biet dang ke ve
nghe nghie va nganh nghe lam viec. Mot van de khac la tai lieu giao duc van theo nhung khuon
mau a dat ve giJi tinh.
6ar rh so sur khoa rua phu nu da duor raI IhIan dang ka, nhung nhung van da va hIV va
kI8 va bao Iur Iran ro so gIoI van o mur rao. Ty le tu vong tre sJ sinh va tre duJi nam tuoi da
giam mot cach dang ke, va ty le tu vong cua san hu cung giam dang ke, tu 288 xuong con 85 ca
tu vong tren 1OO.OOO ca sinh de thanh cong tu nam 1OOO den nam 2OO4. Sau do, tien bo nay lai di
9 BAhh 0A 00 TA vET hAM l hkh hkh ThE I0I
cham lai, va dat con so GO vao nam 2OOO. Tu nam 2OOG, ti le tie can dich vu y te cua hu nu tie
tuc tha hJn, trong do ty le nu co bao hiem y te cung tha hJn. Ty le nguJi nhiem hv trong nhom
tuoi tu 15 den 4O J muc cao la O,48%, nhung dieu quan trong can chu y la gan ba han tu cac ca
nhiem hv/A0S la nam giJi. Bieu nay, it nhat mot han, la do thay doi cac quan niem chuan muc
ve nam tinh va viec nJi long cac han che ve hanh vi tinh duc truJc do. Fhu nu tai viet ham tie tuc
la nan nhan cua nan bao luc tren cJ sJ giJi. Ty le hu nu da tung chiu bao luc than the do chong
minh gay ra trong nam 2O1O la 81,5%, va thuc te la tha hJn ty le trung binh tai cac quoc gia khac
su dung cung mot bien ha thong ke. Tuy nhien, ty le ve bao luc tinh than thi cao hJn nhieu muc
trung binh do la hJn mot nua nguJi vJ da hai chiu bao luc tinh than tai mot thJi diem nao do trong
cuoc hon nhan cua ho. Tinh trang bao luc nay co the dan tJi thuJng tich va co the dan tJi cac van
de ve hanh vi cua tre. Rat tiec la van de nay van thuJng bi che khuat, va cung rat dang tiec la ngay
cang co nhieu bang chung cho thay bao luc tinh than co moi lien he tJi viec lay nhiem hv.
MoI van da Ion do Ia vIar Iy Ia rhanh Iarh gIoI Inh khI sInh da Iang Iu 106 ba IraI so voI 100
ba gaI Irong nam 1999 (xap x mur ran bang sInh hor) Ian dan 111 ba IraI Iran 100 ba gaI Irong
nam Z006. Ty le chenh lech giJi tinh khi sinh cao nhat trong nhom co thu nha cao hJn, nhung
nguJi co the tie can cac bien ha sieu am va ha thai de lua chon giJi tinh. vi du nhu, ty le giJi
tinh khi sinh tinh trong nhom co thu nha cao nhat la 188,1. vJi ty le giJi tinh khi sinh nhu hien
nay, uhFFA du doan la den nam 2O85 se du thua 1O% nam giJi. Bieu nay ro rang co lien he vJi
van hoa thich co con trai.
6hanh Iarh gIoI va Iy Ia Iham gIa Iur Iuong Iao dong va Ihu nhap da duor raI IhIan dang ka,
nhung van Ion IaI nhung khar bIaI gIoI va dIau nay ro Iha gay ruI ro rho phu nu. Thu lao cua hu
nu hien bang khoang 75% thu lao cua nam giJi theo so lieu Bieu tra Lao dong ham 2OOO (BTLB),
khong tinh den chenh lech ve hoc van hoac kinh nghiem lam viec. Tuy nhien, van con nhung khac
biet cho thay hu nu de bi ton thuJng hJn so vJi nam giJi. Fhan bo viec lam trong cac nganh theo
giJi tinh la mot chi bao chung ve kha nang cua nam giJi va hu nu trong viec nam bat cac cJ hoi
hat sinh trong nen kinh te noi chung, va so lieu tu KSMSh00 2OO8 cho thay rang nganh nong
nghie dang su dung G4% hu nu trong luc luJng lao dong J cac khu vuc nong thon, trong khi chi
chiem 58% lao dong nam giJi. 24% cong nhan la nam giJi tai cac khu vuc nong thon lam viec trong
linh vuc cong nghie, so vJi nu giJi la 14%. 0 thanh thi cung co cac hinh thuc han biet ve giJi
tuJng tu nhu vay.
Fhu nu Ihuong Iam rar rong vIar da b} Ion Ihuong hon, v du nhu nhung rong vIar Iu do va rar
rong vIar gIa dnh khong duor Ira Iuong, haI IoaI rong vIar duor xam Ia khong phaI vIar Iam
Iu Ia. Tu nam 2OO7 den 2OOO, cac cong viec noi trJ khong duJc tra luJng van J muc 11,7% doi vJi
nam giJi nhung tang tu 18,O% len den 22,2% doi vJi hu nu. Theo uJc luJng tai BTLB, GO% hu
nu lam cac cong viec de bi ton thuJng trong nam 2OOO so vJi con so 54,4% doi vJi nam giJi (L0
2O1O). hJn nua, so lieu tu BTLB 2OOO cung neu rang 8G,2% nam giJi va 42,O% nu giJi duJc coi la
lao dong gian dJn. va cac so lieu cung cho thay rang co su gia tang trong han biet nghe nghie
tu nam 2OOG.
hkh hkh ThE I0I l BAhh 0A 00 TA vET hAM 10
8u Ion IaI pho bIan va daI dang rua IoaI hnh Iao dong khong rhnh Ihur Ia moI Ihu Iharh doI
voI VIaI ham Irong vIar rung ro v} Iha Ihu nhap Irung bnh rua mnh. Lao dong khong chinh thuc
chiem khoang 17% lao dong trong cac doanh nghie nuJc ngoai, 58% cac doanh nghie trong nuJc
va 48% trong cac doanh nghie ho gia dinh. Lao dong khong chinh thuc co nhung dong go rat
rieng vao su hat trien kinh te trong tuJng lai tai viet ham va can co nhieu loai hinh ho trJ chinh
sach rieng biet. van de giJi ro rang la mot yeu to rat quan trong trong ket qua thi truJng lao dong
trong tinh hinh khung hoang kinh te toan cau nhu hien nay, va co le se anh huJng den viec cac
nhom nguJi lao dong khac nhau se xoay sJ the nao trong qua trinh chuyen doi sang vi the nuJc co
thu nha trung binh.
vi du, lao dong la hu nu trong cac nha may xuat khau tham dung lao dong thuJng co muc thu nha
tha hJn lao dong trong khu vuc chinh thuc vi cac nha may do duJc xay dung tren cJ sJ lao dong
re tien va thay doi thuJng xuyen. Cac nu cong nhan trong linh vuc xuat khau de bi anh huJng truJc
cac bien dong cua thi truJng toan cau vi cac bien dong nay co anh huJng truc tie tJi luc luJng lao
dong nay va con vi luc luJng lao dong nay duJc thue muJn tren cJ sJ khong chinh thuc.
Thu Iao Ihap va rar dIau kIan Iao dong IoI Ia Ia Inh Irang pho bIan Irong rar doanh nghIap ho
gIa dnh nho va rar Iao dong pho Ihong. hhung nguJi hai chiu bat lJi nhieu nhat la lao dong nu
di cu, goa hu, hu nu cao tuoi, dong bao dan toc thieu so va hu nu khuyet tat. Rat nhieu nguJi hu
nu trong so nay khong co dat hoac da bi mat dat cho cac khu cong nghie va qua trinh do thi hoa.
Bay la nhung nguJi hu nu it co kha nang tie can duJc cac cJ hoi duJc tao ra trong qua trinh hoi
nha vao nen kinh te toan cau cua viet ham. Rat nhieu nguJi khong the tie nhan duJc lJi ich cua
cac chuJng trinh dao tao hay chuJng trinh tao viec lam danh cho nguJi ngheo.
Cac doanh nghie ho gia dinh hi chinh thuc hoat dong trong cac dieu kien khong on dinh, it khi
co hJ dong bang van ban va rat it cJ hoi tie can cac dich vu cong. Khong hoi nha vJi nen kinh
te chinh thuc, thi truJng cua cac doanh nghie ho gia dinh nay chu yeu la trong khu vuc hi chinh
thuc, va chu yeu la canh tranh vJi nhau. Cac dieu kien tai cac doanh nghie chinh thuc tot hJn, va
hien nay cu trong ba doanh nghie nhu vay thi co mot doanh nghie do hu nu sJ huu, so vJi ti le
doanh nghie do hu nu sJ huu nhung nam 1OOO la 2O%.
MoI van da nua rhua Ihay doI Ia vIar phan bo rong vIar khong duor Ira Iuong gIua nam va
nu. 0u lieu tu KSMSh00 2OO8 cho thay tinh trang nam giJi it tham gia vao cong viec gia dinh hJn
nhieu so vJi hu nu van tie tuc duy tri. Bay cung la mot rao can ngan khong cho hu nu tham gia
nhieu hJn vao thi truJng lao dong.
VIar Iham gIa vao Inh vur rhnh Ir} Ia moI phuong dIan quan Irong khar ro su phan bIaI gIoI.
Mac du ty le dai dien cua nu giJi trong 0uoc hoi la kha cao so vJi chuan khu vuc va co mot uy vien
nu trong Bo Chinh tri, nhung co nhung dau hieu cho thay hu nu khong co tieng noi ngang bang
trong cac dien dan xa hoi. Tren thuc te, co mot so dau hieu cho thay ti le hu nu tham gia vao mot
so linh vuc da hJi sut giam, vi du nhu ti le nu tham gia 0uoc hoi giam tu 27,8% trong nhiem ky
2OO22OO7 xuong con 24,4% trong 0uoc hoi nhiem ky 2O112O1G.
11 BAhh 0A 00 TA vET hAM l hkh hkh ThE I0I
VIaI ham da ban hanh moI so IuaI va rhnh sarh quan Irong IIan quan dan bnh dang gIoI nhung
vIar Ihur hIan rar IuaI va rhnh sarh nay rhua daI yau rau, do con thieu su hieu biet ve ha
luat, thieu kha nang thuc hien, su tham gia han che cua hu nu tren cac dien dan ra quyet dinh cua
hha nuJc va trong linh vuc chinh tri noi chung. Bieu nay da duJc Chinh hu viet ham cong nhan
trong Chien luJc 0uoc gia ve Binh dang giJi. Chinh hu va trung uJng Bang da dat muc tieu cu the
ve su tham gia cua hu nu vao doi ngu lanh dao va quan ly.
Mar du vay, phu nu van ron gap nhIau Iro ngaI Irong doI song xa hoI, bao gom ca ganh nang
khong cong bang cua cac cong viec khong duJc tra thu lao da han che su tham gia cua hu nu tai
nJi lam viec va trong xa hoi. Mot trJ ngai lJn thu hai la thai do ma ho ga hai trong dJi song cong
dong. Khong chi nhieu nam giJi co thai do han doi khi hu nu nam giu cac vi tri lanh dao, ma ngay
ca nu giJi cung co thai do nay. Mot nghien cuu cua hoi Lien hie Fhu nu viet ham cho thay rang
mot luJng lJn so nguJi duJc dieu tra deu chon nam giJi vao cac vi tri cao nhat.
hgoai ra con co cac rao can khac doi vJi viec lanh dao cua hu nu, vi du nhu cam ket chinh sach
binh dang giJi chi duJc the hien tren lJi noi nhung khong duJc thuc hien bang cac bien ha cu
the, chinh sach ve chi tieu lanh dao nu cua Chinh hu thuc hien khong triet de, thieu su giam sat
va danh gia. hgoai ra, quy dinh ve tuoi nghi huu la mot vi du ve su han biet doi xu ro ret, khi quy
dinh tuoi nghi huu cua nu giJi la 55 trong khi nam giJi la GO. Bieu nay khong nhung buoc hu nu
hai cha dut su nghie sJm hJn nam giJi, ma con co cac tac dong day chuyen den cac huJng
dien khac cua nghe nghie cua ho, vi du nhu lieu ho co duJc chon de duJc dao tao nang cao J giai
doan muon hJn trong su nghie cua ho hay khong.
kha nang Iham gIa vao rar qua Irnh ra quyaI d}nh rua nu gIoI khong rh gIoI han Irong Inh
vur rhnh Ir} rhnh Ihong va rhnh sarh. hghi dinh ve 0an chu CJ sJ (hghi dinh 7O) do 0uoc hoi
thong qua vao nam 2OO7 nham muc dich tao ra mot khuon kho chinh sach de khuyen khich su tham
gia mot cach dan chu J ca dia huJng, cho he dan biet, dan ban, dan lam, dan kiem tra trong
qua trinh hat trien kinh te xa hoi. Chinh sach con nhan manh den viec han ca ra quyet dinh ve
cac chuJng trinh va du an hat trien cho ca quan/huyen va ca xa nham bao dam su hu hJ giua
nhu cau va thiet ke. Thuc te, viec dua hu nu tham gia va cac du an va chuJng trinh hat trien da
va dang la mot huJng thuc duJc su dung rong rai de tang cuJng su tham gia cua ho vao cuoc song
cong dong. Tuy nhien, giam sat ngheo doi co su tham gia cua nguJi dan da chi ra rang rat nhieu
rao can ma hu nu hai doi mat J cac cJ quan ca cao hJn trong nha nuJc cung hien dien J ca
cJ sJ. hghien cuu chi ra rang hoi Fhu nu nhin chung la to chuc doan the nang dong nhat trong cac
chuJng trinh hat trien lien quan den cac van de gia dinh va kinh te, mac du nang luc cua to chuc
nay J moi dia huJng cung rat khac nhau.
hkh hkh ThE I0I l BAhh 0A 00 TA vET hAM 1Z
khuyan ngh}
Bao cao nay dua ra mot loat khuyen nghi nham giu viet ham tie tuc huJng tJi binh dang giJi. Cac
khuyen nghi ta trung vao cac linh vuc co tinh chat xuyen suot, cung nhu nham vao cac linh vuc
duJc nhan manh trong bao cao. Bao cao nay cung dua ra cac khuyen nghi giu thuc hien cac chien
luJc quoc gia nham giai quyet cac van de con ton tai.
Ban du thao truJc cua Bao cao nay co mot danh sach khuyen nghi dai, song mot cuoc hoi thao tham
van da duJc to chuc tai ha hoi vao thang 8/2O11 nham lua chon mot so van de uu tien co tinh chat
xuyen suot, va mot so uu tien tuJng ung vJi cac chuJng chinh cua Bao cao. Cac dai bieu tham gia hoi
thao duJc yeu cau doc bao cao va sau do cung thao luan de dua ra cac khuyen nghi co uu tien cao
nhat, co y nghia thuc tien, va co the lam cJ sJ cho quan he doi tac giua cac ben lien quan.
0ac ||uyci i|i mai ti| xuyci suct.
khuyan ngh} 1.1. Tang ruong Ihur hIan LuaI 8nh dang IoI va 6hIan Iuor uor gIa va 8nh
dang IoI.
Co the thuc hien khuyen nghi nay bang cach nang cao nhan thuc ve giJi va nang luc cua cac bo
nganh lien quan, va bang cach tang cuJng cac he thong theo doi, danh gia va nang cao trach nhiem
giai trinh.
khuyan ngh} 1.Z. Tang ruong su Iham gIa rua nam gIoI khI gIaI quyaI rar van da va gIoI.
hien nay da co su cong nhan rong rai rang nam giJi dong mot vai tro quan trong trong viec thuc
day binh dang giJi. hhieu rao can doi vJi binh dang giJi bat nguon tu cac quan niem ve chuan muc
xa hoi va thai do doi vJi giJi, vi du nhu thai do doi vJi hu nu lam lanh dao va trach nhiem ganh
vac viec nha. hgoai ra, doi khi trong mot so van de lien quan den suc khoe, nam giJi cung co nguy
cJ co ket qua tieu cuc cao hJn.
khuyan ngh} 1.8. Tang ruong ra so Iuong Ian rhaI Iuong nghIan ruu du IIau phur vu rho rong
Iar Ihao doI va phan Irh rar van da gIoI.
Mac du linh vuc chinh sach da chu y nhieu hJn den cac van de giJi, song so lieu ve cac van de
giJi chinh yeu van con chua bat ki. hgoai ra, can co nghien cuu ve van hoa va chuan muc xa hoi,
de xem nhung yeu to nay tac dong the nao den cac quyet dinh trong gia dinh va trong cong viec.
||cc Jci va Ai sii| t|cc ici
khuyan ngh} Z.1. 8ua IaI rhuong Irnh gIao dur, IaI IIau, sarh gIao khoa da Ihur day bnh dang
gIoI.
Can tie tuc co no luc chuyen doi noi dung tai lieu giao duc va sach giao khoa de ha vJ nhung dinh
18 BAhh 0A 00 TA vET hAM l hkh hkh ThE I0I
kien ve giJi, khuyen khich tre em gai tham gia hoc ta cac linh vuc khac nhau, de ca den cac khia
canh ve tinh duc va dac trung ve giJi dang go han gay ra bao luc tren cJ sJ giJi, cac hinh thuc
vi ham nhan quyen cua hu nu, ha thai lua chon giJi tinh.
khuyan ngh} Z.Z. Thur day su dap ung Ioan dIan, da nganh da gIaI quyaI van da bao Iur Iran
ro so gIoI.
Can no luc nhieu hJn nua de dam bao thuc hien duJc Luat Fhong chong bao luc gia dinh. 0iai quyet
tinh trang bao luc gia dinh can hai co mot cach tie can da nganh trong mot chuJng trinh hoi
hJ tren quy mo toan quoc. Cac hanh dong bao gom: da ung toan dien cua nganh y te; tang cuJng
nang luc cho cJ quan cong an va bo may tu ha de thuc hien cac chinh sach va ha luat ve bao
luc tren cJ sJ giJi, tang cuJng su cam ket chinh tri va hanh dong, thuc day hong ngua ngay tu dau.
Sici, vicc |am va sii| kc
khuyan ngh} 8.1. Tang ruong hoaI dong dao Iao va rar ro rha khuyan khrh phu nu Iham gIa
vao nhIau nganh ngha khar nhau.
Can no luc hJn trong dao tao huJng nghie de nang cao nang suat cho ca nam giJi va hu nu truJc
nhung nhu cau dang thay doi cua thi truJng lao dong. Can co cac bien ha chu dong de khuyen
khich hu nu tham gia vao nhieu nganh nghe, linh vuc hJn nua. hJ tac nha nuJc tu nhan trong
hoat dong dao tao cho nam nu thanh nien, ket noi cac cJ sJ dao tao vJi cac doi tac la doanh nghie
tu nhan da chung minh duJc thanh cong J cac nuJc khac trong viec dua nu thanh nien vao thi truJng
lao dong.
khuyan ngh} 8.Z. IaI quyaI van da ganh nang rong vIar gap doI doI voI phu nu Ihong qua raI
IhIan ro so ha Iang va ho Iro rhnh sarh.
Ben canh cac chinh sach nghi cham con (cho ca nguJi bo) va cham soc tre em, can dau tu vao cJ
sJ ha tang va cac dich vu giu lam nhe bJt ganh nang viec gia dinh va cham soc con cai cua hu
nu. Bau tu vao ha tang nhu nuJc sach, ve sinh va dien, va cung ca cac dich vu cJ ban nhu dich vu
y te va giao duc co the lam giam dang ke nhu cau thJi gian cua hu nu. hhung khoan dau tu nay
dac biet la cac dich vu cham soc tre de tie can va chi hi hJ ly khong nhung se mJ rong kha
nang tham gia vao thi truJng lao dong cua hu nu ma con giu ho tham gia nhieu hJn vao dJi song
cong cong J cong dong minh noi chung.
Sici va T|am ia |cat Jci c|i| tri
khuyan ngh} 4.1. uy d}nh IuoI ngh huu baI buor rho nam gIoI va nu gIoI nhu nhau.
Fhai ve huu J tuoi 55 la mot rao can dang ke cho viec tang ti le nu lam lanh dao J cac vi tri cua
Chinh hu, vi no buoc hu nu hai rJi khoi luc luJng lao dong va dong thJi lam giam bJt cJ hoi dao
tao doi vJi ho, vi tinh den viec ho se ve huu sJm.
hkh hkh ThE I0I l BAhh 0A 00 TA vET hAM 14
khuyan ngh} 4.Z. Xay dung nang Iur da phu nu duor Irao quyan va Iham gIa vao doI song xa hoI
Co the thuc hien viec nay thong qua nhieu cJ che khac nhau, nhu tang cuJng cac hoat dong dao tao
va hat trien cho hu nu trong Chinh hu. Thong qua chuJng trinh giao duc nhay cam hJn ve giJi.
hgoai ra, mot trong nhung cach thuc hieu qua nhat de trao quyen cho hu nu kiem soat cuoc song
cua minh nhieu hJn, dong vai tro lJn hJn trong viec kien tao xa hoi ma ho dang song chinh la xay
dung nang luc ta the cho hu nu.
16 BAhh 0A 00 TA vET hAM l hkh hkh ThE I0I
6h00h 1
T0h 0kh Vk Fh00h Th06 khh Ik I0I TkI VIET hkM
1.1 6huyan doI kInh Ia xa hoI IaI VIaI ham. Iong quan
viet ham da trai qua mot qua trinh chuyen doi kinh te xa hoi to lJn tu khi bat dau chuyen doi tu nen
kinh te ke hoach hoa sang nen kinh te thi truJng tu cuoi nhung nam 1O8O. BJi song nguJi dan da
doi khac, va khong chi vi thu nha cua ho tang len va ty le nguJi ngheo giam di. ho co xu huJng
song tai thanh ho nhieu hJn, co nhieu lua chon cong viec hJn dac biet la ngoai linh vuc nong
nghie co kha nang di chuyen nhieu hJn va giao tie vJi nguJi khac ca trong va ngoai nuJc. Bung
la van con nhieu thach thuc lJn doi vJi qua trinh hat trien va nhieu bo han dan cu dang trai qua
nhung thay doi nay J muc do cao hJn rat nhieu nhom khac, nhung su nang dong cua nen kinh te
va xa hoi viet ham la khong the choi cai.
viet ham da dat duJc ty le tang truJng kinh te dang ghi nhan: 00F binh quan dau nguJi da tang tu
duJi 2OO uS0 vao nam 1O8O len den hJn 1OOO uS0 vao nam 2OOO, vuJt qua muc 00F binh quan
dau nguJi 1OOO uS0 cua nuJc co thu nha trung binh vao nam 2OO8. Ty le tang truJng binh quan
dat 7,5% mot nam trong giai doan nam tu 2OOO den 2OO7, mot muc tang truJng an tuJng xet theo
ca tieu chuan khu vuc va the giJi. hen kinh te da trai qua qua trinh dich chuyen cJ cau manh me,
tu mot nuJc chu yeu dua vao nong nghie thanh mot nuJc dua vao cong nghie va dich vu. Ty le
nong nghie dong go vao 00F giam tu 28,8% nam 2OOO xuong con 17,7% nam 2OO8. Thu nha
tu xuat khau tang trung binh 18% mot nam trong giai doan tu nam 1OO1 den 2OOO.
Bong thJi, viet ham cung dang trai qua qua trinh chuyen doi xa hoi. Ty le biet chu tang va he thong
thong tin duJc cai thien, bao gom dien thoai di dong va internet, cung vJi he thong giao thong hat
trien nhanh chong, da cho he viec trao doi y tuJng dien ra nhanh hJn. Ty le hoc dai hoc va muc
do di dan ra thanh thi ngay cang tang da co nhung anh huJng dang ke den thanh nien dac biet
la nu thanh nien ve cuoc song va dia vi cua ho trong xa hoi (Belanger va Barbieri, 2OOO). Su mJ
cua nay da tao ra nhieu cJ hoi nhung dong thJi cung gay ra nhieu bat on cho dJi song cua nhung
nguJi dang giu bien doi trat tu xa hoi (Xenos, et. al 2OOO).
viet ham ngay cang trJ nen gan bo chat che hJn vJi cong dong quoc te. viec gia nha wT0 nam
2OO7 da giu viet ham hoi nha sau rong hJn vao nen kinh te toan cau, mJ ra cac cJ hoi mJi. Tuy
nhien, dieu nay cung co nghia la viet ham se bi tac dong nhieu hJn bJi nhung bien dong tren thi
truJng toan cau. 0ia thuc ham cung vJi gia xang dau deu tang nam 2OO7, tie theo do la khung
hoang tai chinh toan cau, da tao ra nhung cu soc cho nen kinh te toan the giJi va viet ham khong
tranh khoi viec bi anh huJng. Ty le tang truJng cua viet ham da bi cham lai va giam xuong con
G,2% vao nam 2OO8 va 5,8% nam 2OOO. Khu vuc san xuat, dong luc tang truJng chinh trong giai
hkh hkh ThE I0I l BAhh 0A 00 TA vET hAM 16
doan 1OO72OO7 bi anh huJng tram trong nhat, vJi muc tang truJng chi dat 2,8% nam 2OOO so vJi
muc 18,4% nam 2OOG. Ty le tang truJng trong linh vuc nong nghie cung giam dang ke, va muc
tha nhat trong tha ky la vao nam 2OOO (1,O%). Ty le tang truJng trong linh vuc dich vu tang tu
khoang 2,8% nam 1OOO den 8,O% nam 2OO7 nhung cung giam vao nam 2OO8 va 2OOO. Tuy nhien,
so vJi hau het cac nen kinh te khac, viet ham da the hien kha nang huc hoi tuJng doi tot. Ty le
tang truJng trong nam 2O1O giam xuong con 5,8% nhung ty le tang truJng cho nam 2O11 uJc tinh
se dat G,8%. va mac du mot so chi so kinh te vi mo van con gay nhieu quan ngai, nhung su nang
dong cua nen kinh te van hien hien ro rang.
Mac du viet ham dat toc do tang truJng nhanh chong tu nhung nam 1OOO song muc chenh lech
thu nha chi gia tang mot cach khiem ton, dac biet khi so sanh vJi cac quoc gia khac trong khu vuc
(uhESCAF). he so 0ini cua viet ham chi tang tu O,88 nam 1OO8 len O,87 vao nam 2OO8 (Bao cao
M00, 2O1O), mac du van co nhieu ban khoan ve su chinh xac cua he so 0ini trong viec han anh
duJc khoang cach thu nha dang gian rong giua nhom ngu han vi cao nhat va tha nhat J viet
ham. Mot thong ke cua Bo Kh&BT cho thay chenh lech thu nha dang gia tang (2OOG: tr. 42) bao
cao rang ty le chenh lech thu nha giua nguJi ngheo va nguJi giau da gan nhu tang ga doi tu muc
4,48 lan trong nam 1OO8 den 8,14 lan nam 2OO2. v0R 2OO8 cung dua ra cac bang chung khong
chinh thuc ve muc do gia tang tai san nhanh chong cua nhung nguJi J nhom giau nhat.
Mot van de it bi ban cai hJn la viet ham da thuc hien rat tot viec giam ngheo va hat trien con
nguJi. viet ham da dat duJc, hoac dang tren da dat duJc, hau het cac muc tieu hat trien thien nien
ky (M00). Ty le ho ngheo J viet ham giam tu 87,4% nam 1OO8 xuong con 14% nam 2OO8, mot
trong nhung muc giam ngheo nhanh nhat trong khu vuc chau A (L0/BLBTBXh 2O1O). Ty le ho doi
giam tu 24,O nam 1OO8 xuong con 7% nam 2OO8 (M00 2O1O). viet ham dat ho ca giao duc tieu
hoc nam 2OOO va dang trong qua trinh ho ca giao duc trung hoc cJ sJ. viet ham da giam ty le
tre ty vong duJi nam tuoi tu 58% trong nam 1OOO xuong con 24% trong nam 2O1O trong khi ty le tu
vong tre sJ sinh giam tu 44,4% xuong con 1G% trong giai doan nay. Tren thuc te, so vJi cac nuJc
khac thi ti le tu vong tre em J viet ham J muc tha (hinh 1.1).
17 BAhh 0A 00 TA vET hAM l hkh hkh ThE I0I
hnh 1.1 Ty Ia Iu vong Ira duoI 6 IuoI Ihao quor gIa

|uci. Tc c|uc tc T|c ici
Tac dong cua thay doi xa hoi van chua duJc nghien cuu mot cach sau sac, va kho do dem hJn.
hhung khi bJt ngheo, nguJi dan co kha nang tot hJn trong viec ra quyet dinh trong cong viec va gia
dinh. Mot nghien cuu dinh tinh da chi ra rang nguJi tre tuoi cam thay tu do hJn trong viec ra quyet
dinh, va nhieu hu nu tre ngay cang co tieng noi hJn trong gia dinh, dieu nay se lam thay doi cac
dong luc lua chon cong viec/cuoc song, go han xay dung xa hoi (Belanger and Fendakis 2OOO).
1.Z TIan bo va 8nh dang IoI
viet ham da dat ket qua tuJng doi tot ve binh dang giJi. Theo bao cao Banh gia ve 0iJi tai viet ham
(v0A) 2OOG, xet tren mot so chi so binh dang giJi quan trong, viet ham dat muc cao hJn so vJi cac
quoc gia khac trong khu vuc. viet ham da co nhung tien bo dang ke trong viec giai quyet bat binh
dang giJi trong giao duc va y te va da giam dang ke ty le tu vong cua san hu. hhu duJc the hien
tai hinh 1.1, viet ham cung da dat duJc tien bo vuJt bac trong viec giam ty le tu vong tre em, ngay
ca khi so sanh trong mot khu vuc da va dang tien bo rat nhieu. viec mJ rong cac cJ hoi kinh te
mang lai lJi ich cho ca nam giJi va nu giJi. Ty le tham gia vao luc luJng lao dong cua nu giJi thuoc
vao hang cao nhat trong khu vuc (hinh 1.2), va khoang cach thu nha theo giJi tai viet ham tha
hJn nhieu quoc gia Bong A khac.
ham hu ham hu ham hu ham hu ham hu
Trung 0uoc Lao Fhiliin Bong Timor viet ham
hkh hkh ThE I0I l BAhh 0A 00 TA vET hAM 18
hnh 1.Z Ty Ia Iham gIa Iur Iuong Iao dong rua phu nu, Ihao quor gIa


|uci. 0|| sc F|at trici T|c ici, 5c |icu ici, |ai |ai T|c ici
vJi muc dich so sanh doi chuan, chuJng nay so sanh cac chi so ve giJi vJi cac nuJc khac trong khu
vuc hoac cac nuJc co muc hat trien kinh te tuJng tu, va ta trung chu y tJi nhung bien ha can
thie tren cJ sJ giJi dang quan tam tai cac quoc gia nay ma viet ham co the tham khao hoc hoi.
hhin chung, theo chi so mat can bang giJi tinh do uh0F dua ra, viet ham da tang tu nhom xe
hang trung binh tha den nhom hang trung binh cao vao nam 2OO8 (xem Bang 1.1). ThuJc do nay
dua vao mot so chi so ve ty le tu vong va suc khoe ba me, kha nang sinh san cua thanh thieu nien,
ti le nu trong 0uoc hoi, hoc van va muc do tham gia vao luc luJng lao dong. Cac thu tu xe hang
dai dien cho cJ hoi cua nu giJi.
Mot chi so khac, chi so khoang cach giJi cua 0ien dan kinh te The giJi, danh gia quoc gia dua tren
mot loat cac chi so khac, nhung co lien quan. vi du, ngoai con so ve muc do tham gia trong luc
luJng lao dong, chi so nay cung bao gom ca muc do khac biet ve luJng va ty le lao dong ky nang
cao la hu nu. ve giao duc, chi so nay bao gom ty le biet chu, con trong linh vuc y te thi ta trung
vao ty le giJi tinh khi sinh va tuoi tho. Su trao quyen cho nu giJi khong chi the hien bang ty le nu tai
0uoc hoi ma con the hien qua ty le cac bo truJng la hu nu va hu nu la nguJi dung dau quoc gia.
Camuchia
ndonesia
Solomon
vanuatu
Trung 0uoc
han 0uoc
Thai Lan
viet ham
Fiji
Lao
Tonga
19 BAhh 0A 00 TA vET hAM l hkh hkh ThE I0I
Mac du a dung cung mot cach tie can song cac chi so nay co the dan den cac muc xe hang
rat khac nhau (vi du hhat Ban dung thu 12 theo thuJc do thu nhat va dung thu O4 theo thuJc do thu
hai) nhung ca hai chi so viet ham deu dung J muc trung binh, vJi Chi so bat binh dang giJi cao
hJn mot chut (xem Bang 1.1)
8ang 1.1 8ang xap hang rar rh so quor Ia va gIoI rua VIaI ham va rar quor gIa
ong k khar nam Z008
Chi so Chi so Chi so
bat binh dang giJi khoang cach giJi quyen nang giJi
(1GO nuJc) (184 nuJc) ( 155 nuJc)
vET hAM 58 72 52
Camuchia O5 O7 88
Trung 0uoc 88 G1 57
ndonesia 1OO 87 Khong co
hhat Ban 12 O4 54
Malaysia 5O O8 G5
Mong Co 57 27 77
Fhiliin 78 O 45
Singaore 1O 5G 1G
Thai Lan GO 57 78
ThuJc do 0uyen nang giJi, cung do uh0F dua ra, ta trung vao muc do tham gia vao chinh tri va
kinh te va ra quyet dinh, va quyen han doi vJi cac nguon luc kinh te. Thu tu xe hang cua viet ham
cung tuJng tu nhu hai chi so kia.
1.8 Mur IIau va phuong phap
Bao cao danh gia giJi tai viet ham 2OOG da ghi nhan cac bang chung ve su tien bo nhieu mat ve
binh dang giJi, dac biet la ty le biet chu cua nguJi lJn, ty le den truJng va ti le dai bieu nu trong
quoc hoi. Tuy nhien, bao cao nay cung chi ra nhung mat it tien bo hoac khong he duJc cai thien, do
la cJ cau han biet giJi rat cao doi vJi cac cJ hoi kinh te. Ti le nu giJi lam cong an luJng it hJn nam
giJi va thu nha it hJn neu co viec lam. Mot so bang chung cung cho thay muc do bao luc tren cJ
sJ giJi con J muc cao va hu nu van it duJc tham gia vao cac qua trinh ra quyet dinh chinh tri. Bao
cao nay cung chi ra mot so van de mJi dang noi len nhu tinh hinh lay lan hvA0S va ty le chenh
lech giJi tinh khi sinh dang gia tang.
hkh hkh ThE I0I l BAhh 0A 00 TA vET hAM Z0
Tu khi cong bo v0A 2OOG, Chinh hu viet ham da tien hanh mot so hanh dong de day nhanh tien
trinh binh dang giJi.
Luat Binh dang giJi (Luat BB0) nam 2OOG bao dam quyen cong bang cua nu giJi va keu goi
cac bo nganh hai co chien luJc ve giJi. vu Binh dang 0iJi cua Bo Lao dong ThuJng binh va
Xa hoi da duJc thanh la de ho trJ thuc hien Luat BB0.
Luat Fhong chong Bao luc 0ia dinh da duJc ban hanh nam 2OO7, di cung vJi viec ban hanh
Luat nay la mot chien dich nang cao nhan thuc cong dong chu yeu nham vao nam giJi de
giam bao luc tren cJ sJ giJi.
Chien luJc quoc gia ve Binh dang giJi duJc thong qua vao nam 2O11.
Tuy nhien, viec thuc hien cac luat va chinh sach nay con rat cham. hhu da neu ro trong Chien luJc
0uoc gia ve Binh dang giJi, Cac chinh sach va luat ve binh dang giJi van chua duJc thuc hien mot
cach nghiem tuc (Fhan 1, Muc 1b.). vu Binh dang giJi cho rang dieu nay mot han la do tinh
trang thieu nang luc J cac bo nganh.
Cac nha tai trJ va Chinh hu viet ham da hJ tac de xay dung ChuJng trinh Chung ve Binh dang
giJi tai viet ham, do Chinh hu viet ham va 12 cJ quan cua Lien hJ quoc dong thuc hien. Cung
vJi Chinh hu viet ham, ChuJng trinh da hoi hJ ho trJ thuc hien Luat BB0 va Luat Fhong, Chong
Bao luc 0ia dinh.
Bay duJc xem la thJi diem thich hJ de tien hanh mot cuoc danh gia ve giJi khac va xay dung mot
cJ sJ han tich de la chien luJc ve giJi ca nhat ta trung vao cac uu tien ma chinh hu da neu.
0ua trinh danh gia ve giJi tai viet ham do hgan hang The giJi chu tri va hoi hJ vJi cac doi tac
hat trien khac. Mot loat cac cuoc tham van vJi Chinh hu viet ham va cac ben lien quan khac da
duJc thuc hien nham lam ro cac chu de se duJc de ca trong Banh gia giJi tai viet ham. Cac hoat
dong nay bao gom cac cuoc ho vJi vu Binh dang giJi cua Bo Lao dong, ThuJng binh va Xa hoi, va
hoi thao vJi cac ben lien quan trong do co ChuJng trinh Chung ve Binh dang giJi va mot dai dien
tu ban soan thao Chien luJc quoc gia ve Binh dang giJi, de thao luan ve viec soan thao du thao
ChuJng trinh hanh dong quoc gia ve giJi do hgan hang The giJi thuc hien. Cac chu de chinh duJc
xac dinh la viec lam, sinh ke, bao luc giJi, quyen lanh dao cua nu giJi va ty le giJi tinh khi sinh
tang cao. 0uyet dinh dua ra la ta trung vao cac chu de tao viec lam va sinh ke, trong do nghien
cuu dinh luJng ban dau da ta trung han tich KSMSh0B 2OO8, va BTLB 2OO7 va 2OOO, ben canh
cac nguon so lieu khac.
Muc tieu chung cua v0A nam 2O11 la cung ca cJ sJ xac dinh cac linh vuc uu tien lien quan den
van de giJi cho hgan hang The giJi, cac doi tac hat trien, Chinh hu va xa hoi dan su, va mJ rong
sang cac chu de ve cJ hoi cong bang va tac dong tu nhung thay doi xa hoi duJc neu trong C0A
2OOG nhung su dung nhieu nguon du lieu mJi. Theo ket qua tham van y kien, viet ham tie tuc co
Z1 BAhh 0A 00 TA vET hAM l hkh hkh ThE I0I
nhung tien bo dang ke ve binh dang giJi tren mot so linh vuc nhung dong thJi cung ga nhieu rao
can, kho khan va thu thach trong nhung linh vuc khac. Mot so van de la nhung van de dai dang da
duJc dua ra trong bao cao truJc day, vi du nhu bao luc giJi, va ty le nu giJi dai dien trong bo may
chinh tri con tha. Cac van de khac la van de mJi hoac da va dang ngay cang trJ nen quan trong
trong giai doan nay, vi du nhu ty le giJi tinh khi sinh ngay cang tang.
1.4 8oI ranh Ihay doI
Su thay doi cac quy dinh ha luat, hat trien cong nghie va hoi nha toan cau tiem an nhung anh
huJng den giJi, nhu duJc giai thich duJi day, la vi cJ cau va ban chat cac cong viec cua nu giJi co
the khac biet vJi nam giJi. Bieu nay khong chi anh huJng den cac tac dong ve giJi do nhung thay
doi trong thi truJng lao dong ma con anh huJng den ham vi bao hu cua chinh sach bao trJ xa hoi
gan vJi viec lam J khu vuc chinh thuc.
Ke tu khi thuc hien C0A lan truJc vao nam 2OOG, da co mot so thay doi dien ra, gay ra nhung thach
thuc mJi va duJc de ca trong cac cuoc thao luan chinh sach tai viet ham. viec gia nha wT0 da
mJ ra nhung cJ hoi mJi nhung dong thJi cung dem lai nhung thach thuc mJi trong nen kinh te toan
cau. Mot chu de dac biet hu hJ vJi moi quan tam cua bao cao nay la keu goi su chu y den cac
quy dinh ha ly dieu chinh cac chuan muc lao dong tai cac nuJc thanh vien cua wT0. Cuoc khung
hoang kinh te toan cau la mot lJi canh tinh ve mat trai cua su hoi nha sau hJn cua viet ham vao
nen kinh te toan cau. Bau tu truc tie nuJc ngoai tang manh ngay sau khi viet ham gia nha wT0,
song lai giam vao nam 2OOO do khung hoang kinh te toan cau. hhu chung toi da neu, ty le tang
truJng chung va ty le tang truJng xuat khau cung giam xuong la hau qua cua khung hoang. Cung vJi
cac nuJc khac trong khu vuc, viet ham da dua ra goi kich thich kinh te nham doi ho vJi tinh hinh
khung hoang, bao gom ho trJ lai suat cho cac khoan vay ngan han de giu doanh nghie tie can
duJc vJi nguon tin dung, thuc hien dau tu cong vao cJ sJ ha tang va dich vu xa hoi, tam thJi giam
thue cho cac cong ty va ca nhan va goi ho trJ an sinh xa hoi nham giu cac ho gia dinh ngheo,
trong do co chinh sach bao hiem that nghie cho nguJi lao dong co hJ dong it nhat mot nam tai
cac cong ty nuJc ngoai, cJ quan Chinh hu hoac doanh nghie tu nhan trong nuJc.
Bien ha an sinh xa hoi gan lien vJi qua trinh cai to va hat trien mot he thong bao trJ xa hoi
quoc gia da duJc trien khai truJc khi khung hoang. Cac he thong bao hiem xa hoi bat buoc cho nguJi
benh, nguJi gia, nguJi khuyet tat, tai nan lao dong va tu vong da duJc dua ra a dung cho nguJi lao
dong trong ca khu vuc nha nuJc va tu nhan. hgoai ra con co che do bao hiem xa hoi tu nguyen cho
nhung lao dong tu doanh, nong dan, hoc sinh va cong nhan lam viec theo hJ dong ngan han hoac
khong co hJ dong. Con co chinh sach trJ ca xa hoi dua tren thu nha danh cho cac nhom de bi
ton thuJng bao gom trJ ca tien mat, tie can dich vu cham soc y te va cac dich vu cJ ban khac.
Tuy nhien, muc do bao trJ xa hoi tai viet ham van con tha so vJi tieu chuan cua Chau A.
Mot thach thuc khac cua viet ham trong qua trinh chuyen doi thanh nuJc co muc thu nha trung
binh nam 2OO8 la trien vong cua van de thuJng duJc goi la bay thu nha trung binh. Bao cao Banh
hkh hkh ThE I0I l BAhh 0A 00 TA vET hAM ZZ
gia chung ve quoc gia da neu ra van de nay doi vJi viet ham, trong do chi ra rang qua trinh chuyen
doi cua viet ham len muc nuJc co thu nha trung binh chu yeu la nhJ su hat trien manh me cua
khu vuc xuat khau. Tuy nhien, kha nang ha dan dau tu truc tie nuJc ngoai va nhung lJi the so sanh
de hat trien xuat khau la nhJ co mot luc luJng lao dong nong thon doi dao va re, cha nhan lam
viec on dinh lau dai vJi muc tien cong thuc te tha. hJn nua, chinh thanh cong cua chien luJc xuat
khau dua tren tien luJng re lai lam anh huJng den kha nang tie tuc chien luJc nay: tang truJng
nhanh chong dan den thu nha ho gia dinh tang len, tang muc do khan hiem lao dong J muc thu
nha hien tai, dan den viec thieu lao dong va tao ra a luc hai tang muc luJng hien tai. Chi co the
tie tuc tang truJng neu chuyen doi sang cac hoat dong gia tri co gia tang cao hJn: thay vi chuyen
lao dong tu cho khong lam gi hoac di lay cui sang may quan ao, nen kinh te hai chuyen doi tu viec
may quan ao sang san xuat do dien tu (tr. G8). Bieu nay co nghia la canh tranh vJi nuJc khac tai
nhung nac thang cao cua chuoi gia tri va trong nhung nganh ma lao dong re khong con la mot lJi
the lJn nua. Cac hoat dong gia tri gia tang cao hJn can cJ cau ha tang tot hJn, he thong luat ha,
quy dinh hat trien hJn, a dung cac cong nghe mJi va, han nhien la mot trong nhung thach thuc
hat trien lJn nhat va ca bach nhat do chinh la hat trien mot luc luJng lao dong co tay nghe va
nang suat lao dong cao hJn.
1.6 6au Irur bao rao
Bao cao duJc to chuc thanh nam chuJng. ChuJng nay trinh bay ve cJ sJ la bao cao va qua trinh
la bao cao. Ba chuJng tie theo se lan luJt de ca den nhung van de chinh, chu yeu ta trung vao
giJi song cung de ca den khia canh dan toc va cac hinh thuc bat binh dang xa hoi khac khi thay
hu hJ. ChuJng 2 han tich tinh hinh va xu huJng binh dang giJi lien quan den cac huJng dien
ngheo khac nhau, mot so huJng dien nay da duJc neu trong cac muc tieu hat trien thien nien ky
(M00). ChuJng 8 di sau vao han tich giJi xet ve sinh ke va viec lam, co tinh den kha nang anh
huJng cua cuoc khung hoang hien tai cung nhu cac thach thuc cua qua trinh chuyen doi thanh nuJc
co thu nha trung binh. ChuJng 4 de ca den van de ty le tham gia cua nu giJi vao cac vi tri lanh
dao va trong xa hoi noi chung. ChuJng cuoi cung se tong hJ cac hat hien chinh cua bao cao va
dua ra thu tu uu tien nhung khuyen nghi then chot nhat.
Z8 BAhh 0A 00 TA vET hAM l hkh hkh ThE I0I
6h00h Z
I0I, hhE0 Vk kh 8Ihh. TIEh 80, k0 h006 Vk k0 6kh
Tinh chat mau thuan trong nhung ket qua binh dang giJi J viet ham bieu lo mot xa hoi co su dan
xen giua nhung ta quan lau dJi va nhung xu huJng hien dai. Mot mat, viet ham da co nhung thanh
tuu ve binh dang giJi tot hJn so vJi cac nuJc khac co muc hat trien kinh te tuJng tu hoac tham chi
cao hJn minh. Chinh hu viet ham da di xa hJn cac quoc gia khac trong viec thuc hien cac thay
doi ha luat va chuJng trinh xa hoi nhanh chong de the che hoa van de binh dang giJi. Mat khac,
khong nhung J viet ham van con ton tai nhung hinh thuc bat binh dang giJi truJc day nhu muc do
bao luc tren cJ sJ giJi cao, ma con xuat hien cac hinh thuc bat binh dang giJi mJi, nhu ty le giJi
tinh khi sinh tang cao, dau hieu cho thay tinh trang lua chon giJi tinh ha bo cac bao thai nu.
Mot so nghien cuu co xu huJng xem nguyen nhan cac chenh lech ve giJi han lJn la do anh huJng
cua cac gia tri nho giao den van hoa viet ham. vi vay, ty le giJi tinh khi sinh tang cao nhu hien
nay chu yeu duJc giai thich bang cach quy cho dac diem gia truJng va tinh chat hu he trong quan
he ve giJi va quan he gia dinh tai viet ham, do la mot dac diem ma viet ham giong vJi cac nuJc
Bong A khac, ma theo bao cao la co ty le giJi tinh khi sinh cao bat thuJng (Belanger et al, 2OO8).
Tuy nhien, cac tac gia khac da chi rang van hoa viet ham co su binh dang hJn nhieu, hu nu tham
gia nhieu vao nen kinh te, trach nhiem cua hu nu trong viec quan ly ngan sach gia dinh cung cao
va khong co han biet giJi dang ke trong cac chi so ve y te va dinh duJng cJ ban.
Co le se chinh xac hJn khi mo ta viet ham vua co cJ cau gia dinh theo che do gia truJng dien hinh
tai Bong A vua co quan he ve giJi quan binh hJn von ho bien J cac nuJc Bong ham A, nJi khong
thay co hien tuJng chenh lech giJi tinh khi sinh (hirschman va Minh, 2OO2). Mot diem chung ro
rang cua viet ham vJi cac nuJc Bong A la he thong tin nguJng nho giao va van hoa trong nam,
khong chi danh gia cao gia tri con trai trong su dong go vao kinh te va hung duJng bo me luc
tuoi gia, ma con la bieu tuJng ve duy tri noi giong. Trong vai tha ky gan day chinh hu xa hoi chu
nghia J viet ham da va dang hat trien mot hanh lang ha ly va chinh sach cong bang, nhung
nhung quan diem nho giao ve giJi bao gom nhung giai thich ve ban chat cua nu giJi van chua bien
mat khoi cac cuoc thao luan chinh thuc (Schuler et al 2OOG). 0ua trinh chuyen doi len nen kinh te thi
truJng va hoi nha ngay cang tang vao nen kinh te toan cau da mang lai nhung thay doi khac trong
quan he ve giJi, ca tren huJng dien muc do tham gia cua nu giJi vao cac cong viec duJc tra luJng
va luat ha thuc day binh dang giJi, lan nhung hinh thuc han biet doi xu mJi lien quan den giJi.
ChuJng nay de ca den viec theo doi qua trinh tien bo va su dao nguJc ve tinh hinh binh dang giJi
lien quan den nhieu khia canh ve an sinh va nang luc con nguJi. Muc thu nha ro rang la mot nhan
to quyet dinh quan trong tren huJng dien nay nhung su bat binh dang giJi khong chi dJn thuan
la van de ngheo doi. ho the hien cac quan diem va thai do han biet doi xu J moi tang lJ mac
hkh hkh ThE I0I l BAhh 0A 00 TA vET hAM Z4
du muc do the hien co the khac nhau theo tung tang lJ cung nhu theo nhom dan toc va dia diem.
hhung bieu hien khac nhau nay co the duJc han anh ro hJn thong qua cach tie can da chieu ve
ngheo va an sinh, vi du nhung binh dien da duJc the hien trong cac M00, dac biet khi giai thich
rong nhung muc tieu nay trong boi canh cua viet ham.
Z.1 Ty Ia Ihu nhap o mur nghao dang gIam dan nhung khong dong dau gIua rar
nhom
hhu da neu tai chuJng truJc, ty le nguJi ngheo tai viet ham dang giam xuong: 58% nguJi dan song
duJi muc ngheo nam 1OO8 so vJi muc 14,5% nam 2OO8 (Bao cao M00 2O11). Ty le ngheo cung
cuc, do luJng bang muc do thieu luJng thuc, hien tai la 7%, gan nhu bang muc nam 2OOG. Ty le
ngheo da giam tren toan quoc, tai cac vung nong thon cung nhu vung thanh thi, giua cac nhom dan
toc va cac vung khac nhau.
Tuy nhien, nhu the hien tai Bang 2.1, toc do giam ngheo khong dong deu. Thuc chat, xet tren huJng
dien bat binh dang tren toan quoc, cho du la ve thu nha, muc ngheo, ty le biet chu, hoac bat ky
thuJc do xa hoi nao khac, su cach biet ve nhom dan toc luon lJn hJn nhieu cach biet ve giJi. vi du,
vao nam 2OO8 ty le ngheo cua dan toc Kinh/hoa la O,O% so vJi muc 5O,8% cua cac dan toc thieu
so, nhom nguJi chiem khoang 15% dan so. Con so nay so vJi muc ngheo nam 2OO2 tuJng ung
la 28,1% va GO,8%. Ty le ngheo tai cac khu vuc nong thon van con cao (18,7%) so vJi thanh thi
(8,8%). Ty le nay tai cac khu vuc khac nhau cung khac nhau: vung Tay Bac co ty le ngheo cao ga
khoang ba lan ty le ngheo trung binh toan quoc trong khi vung Bong bang Song hong, Bong ham
va Bong bang Song Cuu Long la nhung khu vuc tru hu nhat.
8ang Z.1 Xu huong Ihay doI Iy Ia Ihu nhap nghao Iu 1998 dan Z008 Ihao khu vur,
gIoI va nhom dan Ior
BJn vi tinh: %
Ca nuJc 1OO8 1OO8 2OO2 2OO4 2OOG 2OO8
Bo thi hong thon:
Khu vuc do thi 25.1 O.2 G.G 8.G 8.O 8.8
Khu vuc nong thon GG.4 45.5 85.G 25.O 2O.4 18.7
hhom dan toc
hguJi Kinh 58.O 81.1 28.1 18.5 1O.8 8.O
Cac dan toc khac 8G.4 75.2 GO.8 GO.7 52.8 5O.8
Chu sJ huu ho gia dinh theo giJi
ham GO.8 8O.O 81.1 21.2 17.2 15.5
hu 47.O 28.2 1O.O 18.2 11.8 1O.8
Z6 BAhh 0A 00 TA vET hAM l hkh hkh ThE I0I
Theo khu vuc dia ly
Bong bang song hong G2.7 2O.8 22.4 12.1 8.8 8.1
Bong ham 81.G G2.O 88.4 2O.4 25.O 24.8
Tay ham 81.O 78.4 G8.O 58.G 4O.O 45.7
0uyen hai mien Trung hia Bac 74.5 48.1 48.O 81.O 2O.1 22.G
0uyen hai mien Trung hia ham 47.2 84.5 25.2 1O.O 12.G 18.7
Khu vuc cao nguyen mien Trung 7O.O 52.4 51.8 88.1 28.G 24.1
Bong Bac 87.O 12.2 1O.G 5.4 5.8 8.5
Bong bang Song Cuu Long 47.1 8G.O 28.4 1O.5 1O.8 12.8
(|uci. Tci cuc t|ci kc LTM5|SL 1193, 1998, ?00?, ?006 va ?008)
Tat nhien, ti le ngheo do luJng J ca ho gia dinh khong chi ra viec han bo nguon luc trong gia
dinh, co nghia la nam giJi va nu giJi duJc huJng lJi nhu the nao tu cac nguon luc ma gia dinh co
the su dung. vi du, J han sau chung toi se ban luan, hu nu duJng nhu it co su kiem soat hJn doi
vJi tai san. Mat khac, khong co su khac biet dang ke J cac chi so khac nhu suc khoe hoac dau tu
vao viec hoc hanh cua con cai.
Mot van de khac la su khac biet giua do luJng doi ngheo dua tren tieu dung, so vJi mot chi so da
chieu (Alkire, 2O1O, Ravallion 2O11). Bao cao nay chon huJng ha trinh bay doi ngheo theo tieu
dung, song sau do cung de ca den cac chi so xa hoi khac nhu y te, giao duc, bao luc gia dinh,
nhung yeu to anh huJng den chat luJng cuoc song.
Ti le ngheo luJng thuc trong so cac ho dan toc thieu so la gan 8O%, ga muJi lan ty le ngheo luJng
thuc cua nhom dan toc da so. Tuy nhien, cac nhom dan toc thieu so tai viet ham cung khong ngheo
dong deu. hhom dan toc MuJng va Thai co muc song tuJng tu nhu muc song cua nguJi Kinh. hhung
nhom khac nhu hmong va Khmer tie tuc co muc ngheo cao hJn.
Ban than yeu to giJi khong lien he chat che vJi ty le ho ngheo tai viet ham, tuy nhien do ty le
ngheo duJc do J muc ho gia dinh, nen moi chenh lech ve giJi khi xet ve muc ngheo chac han se
gan vJi cac cJ cau ho gia dinh khac nhau. Mac du cac con so uJc tinh tren toan quoc chi ra rang
hu nu trong cac ho ngheo thuJng nhieu hJn nam giJi (Rodgers and Menon 2O1O), song cac ho gia
dinh co hu nu lam chu ho, da va dang tie tuc bJt ngheo hJn cac ho gia dinh co chu ho la nam
giJi: 1O,8% so vJi 15,5%, theo KSMSh0B (2OO8). Tren thuc te, 18,4% so ho gia dinh ma chu ho
la nam giJi nam trong nhom ngu han vi ngheo nhat ve chi tieu, trong khi con so do doi vJi so ho
ma nu giJi la chu ho chi co 18,2%.
Tuy nhien, su giao cat ve giJi vJi mot so dac diem ca nhan va dac diem nhom thuc su co moi lien
he vJi ty le ngheo. vi du nhu viec han tach chu ho theo tinh trang hon nhan trong dieu tra cua
hkh hkh ThE I0I l BAhh 0A 00 TA vET hAM Z6
BTMSh0B da cho thay rang 15,5% trong so 1O8 ho gia dinh do nam giJi goa vJ lam chu ho nam
trong ngu han vi ngheo nhat (trong tong so GO8O so ho do nam giJi lam chu ho) so vJi ty le 17,8%
trong tong so 1O78 ho gia dinh do hu nu goa chong lam chu ho (trong tong so 225O ho gia dinh
do hu nu lam chu ho). hoi cach khac, khong nhung so ho dung dau la hu nu goa chong nhieu
hJn, ma ty le ho co hu nu goa chong lam chu ho nam trong dien ngheo cung cao hJn mot chut.
Ket hJ van de giJi vJi tuoi tac cung anh huJng den su han bo ty le ngheo xet theo thu nha tai
viet ham. Tre em va nguJi gia thuJng song tai nhung ho gia dinh ngheo hJn so vJi nhung nguJi
lJn trong do tuoi lao dong. Bieu nay lien quan ro ret vJi ty le hu thuoc. Bay cung la nhom the hien
su bat lJi lJn cua nu giJi xet ve huJng dien ngheo. van de nhom dan toc cung co lien he vJi van
de giJi, trong do khoang cach ve giJi trong nhom cac dan toc thieu so lJn hJn. Co mot nghich ly
la khoang cach ngheo xet theo giJi lJn nhat la giua nhung nhom dan toc thieu so Khmer/Cham co
dieu kien kinh te kha hJn, tai khang dinh luan diem la mac du bat binh dang giJi co moi lien he vJi
ty le ngheo, song moi quan he nay co the rat huc ta va duJc the hien J nhieu muc do khac nhau
trong cac nen van hoa va hoan canh khac nhau.
Z.Z uyan su dung daI da duor raI IhIan nhung khoang rarh gIoI van Ion IaI
Bat van la mot trong nhung tai san gia tri nhat cua nguJi dan viet ham (Ravallion and van de walle
2OO8). Theo mot cuoc khao sat cua hgan hang The giJi, khong nguJi nao duJc hong van sJ huu
tai san nao co gia tri tuJng duJng hoac lJn hJn dat.
Bat chi duJc ca cho cac ca nhan sau thJi ky xoa bo hJ tac xa gan lien vJi qua trinh Boi MJi. Luat
Bat dai nam 1OO8 bat dau cho he chuyen nhuJng quyen su dung dat dai han, truJc day thuoc
quyen quan ly cua cac hJ tac xa, cho cac ho gia dinh, chuyen doi dat thanh mot tai san gan nhu
ca nhan co the sinh lJi. Tuy nhien, chi co khoang 1O12% giay chung nhan quyen su dung dat
duJc ca cho hu nu trong vong muJi nam dau tien sau cai cach vi chi co cho trong de dien ten
mot nguJi vao giay chung nhan va thuJng thi giay chung nhan duJc ca cho chu ho, va nguJi nay
thuJng la nam giJi.
hhung he han ve cac hau qua lien quan den giJi da dan tJi viec doi mJi trong Luat Bat dai 2OO8
trong do cho he ghi ten ca vJ va chong trong giay chung nhan quyen su dung dat. Bo Tai nguyen
va Moi truJng da ban hanh huJng dan trong do chi ro rang hai thay the cac giay chung nhan quyen
su dung dat duJc ca truJc nam 2OO4 bang giay chung nhan mJi ghi ro ten cua ca vJ va chong.
Ket qua la, da co su gia tang tu tu so luJng cac giay chung nhan quyen su dung dat do hu nu dung
ten va dong sJ huu doi vJi dat nong nghie va dat tho cu J tat ca cac vung va cac loai ho gia dinh
tu nam 2OO4. So vJi nam 2OO4, ty le giay chung nhan quyen su dung dat chi dung ten nam giJi da
giam tu GG han tram xuong con G2 han tram, trong do ty le giay Ch0S0B do hu nu dung ten
da tang nhe tu 1O% len 2O% va hu nu dong sJ huu tang tu 15% len 18%.
Z7 BAhh 0A 00 TA vET hAM l hkh hkh ThE I0I
hhin chung, theo KSMSh0B 2OO8, khoang mot han tu hu nu trong do tuoi tu 8145 song trong
ho gia dinh co giay chung nhan quyen su dung dat co ten trong giay. Boi vJi hu nu tu 4G den GO
va tren GO tuoi, ty le nay vao khoang 8O%. Mac du khong co su chenh lech nong thon/thanh thi doi
vJi hu nu tre tuoi, song nhung hu nu thanh thi lJn tuoi co lJi the hJn. 41% hu nu thanh thi trong
do tuoi tu 4G den GO duJc neu ten trong giay chung nhan quyen su dung dat so 8G% nhung nguJi
hu nu trong do tuoi tuJng tu tai nong thon. Boi vJi nhung nguJi tren GO tuoi, muc do chenh lech
cao hJn: 4O% so vJi 88%. Tuy nhien can chu y mot dieu la so ho gia dinh tai khu vuc thanh thi co
giay chung nhan quyen su dung dat it hJn rat nhieu: 18% so vJi 7G%.
Ty le nguJi nam quyen su dung dat la hu nu trong khu vuc do thi giam tu nam 2OO4, trong khi do
ty le dong sJ huu tang tai cac khu vuc nong thon va giu muc tuJng doi on dinh tai cac khu vuc thanh
thi. Fhan tach theo nhom dan toc cho thay ty le quyen su dung dat do hu nu dung ten va dong sJ
huu tang nhe trong nhom nguJi Kinh/hoa nhung ty le dong sJ huu da tang dang ke, tu 12% len den
1O% nam 2OO8. hien nay do viec dong sJ huu cho he nguJi vJ va nguJi chong co quyen ngang
bang doi vJi dat, su tien bo nay da xay ra J ca nhung nhom bat lJi nhat (Rodgers va Menon 2O1O).
Z.8 hhung nguoI ro gIay rhung nhan quyan su dung daI da vay von va IIap ran
voI rar ro hoI dau Iu hon
Co giay chung nhan quyen su dung dat co tac dong lJn den viec tie can nguon von vay. viec tie
can cac to chuc tin dung da duJc da dang hoa dang ke tai viet ham va hien nay da co cac loai hinh
tin dung cho nhung ho co thu nha cao va ho co thu nha tha. Trong khi nguJi ngheo va dan toc
thieu so co the tie can nguon von vay ho trJ tu hgan hang Chinh sach xa hoi vJi su bao lanh ta
the cua cac to chuc doan the, vi du nhu hoi hu nu, hoi hong dan va Boan Thanh nien, nhung doi
tuJng khac tie can nguon von vay tu cac ngan hang thuJng mai, hgan hang hong nghie va Fhat
trien hong thon, hgan hang Cong thuJng Tai san lien quan den dat la nhung tai san co gia tri nhat
cua hau het nhung nhom nguJi nay va cac ngan hang thuJng yeu cau the cha giay chung nhan
quyen su dung dat lam tai san bao dam.
hghien cuu truJc do cua hgan hang The giJi chi ra rang cac quy trinh vay von su dung giay chung
nhan quyen su dung dat vJi ten vJ va chong can it thJi gian hJn so vJi thu tuc chi co ten cua nguJi
chu ho. hghien cuu cung cho thay ca vJ va chong deu co quyen giao dich vJi ngan hang va moi
nguJi deu co quyen vay tien tu ngan hang khi khong co giay uy quyen cua nguJi con lai. Trong truJng
hJ giay chung nhan quyen su dung dat chi co ten mot nguJi, se can hai co giay uy quyen cua
nguJi kia. 0iay chung nhan quyen su dung dat co ten ca hai nhJ vay da mJ rong duJng tie can
ngan hang cho nhung hu nu khong hai la chu ho.
viec sJ huu quyen su dung dat cho he tie can cac cJ hoi dau tu mJi. Thuc chat, ca nam giJi va
nu giJi trong nghien cuu do deu dong y rang co quyen sJ huu dat da tang hoat dong kinh doanh
cua hu nu. Co khoang 42% nguJi tham gia cuoc khao sat cua hgan hang The giJi da su dung giay
chung nhan quyen su dung dat cho muc dich dau tu thong qua viec vay von, mua co han, cho thue
hkh hkh ThE I0I l BAhh 0A 00 TA vET hAM Z8
dat hoac go von kinh doanh. Khoang 5G% nguJi tham gia khao sat da su dung giay chung nhan
quyen su dung dat de dau tu vao kinh doanh hi nong nghie, ca thu cong va kinh doanh, trong khi
khoang 82% den 85% dung tien dau tu vao nong nghie va cac linh vuc khac. Fhu nu co xu huJng
dau tu vao tieu thu cong nghie va kinh doanh hJn la nam giJi (G4% so vJi 51%) trong khi nam giJi
co xu huJng dau tu nhieu vao nong nghie (81% so vJi G1%).
Z.4 khoang rarh gIoI va gIao dur khong ron nhung van ron nhIau Iharh Ihur
Tam quan trong cua giao duc da duJc lien tuc nhan manh trong cac chuJng trinh quoc gia va
tuyen bo ve chinh sach va viet ham da dat duJc nhung thanh tuu dang ke tren huJng dien nay.
KSMSh0B 2OO8 the hien muc do gia tang lien tuc ve trinh do hoc van trong nhom thanh nien ca
nam va nu (1821 tuoi), dieu nay cung da duJc ghi nhan trong cac khao sat nam 2OO4 va 2OOG. Fhu
nu da bat ki va tham chi vuJt qua nam giJi xet tren huJng dien dat duJc bang cao dang va dai
hoc. hhung tre den truJng thuJng co xu huJng theo hoc den khi hoan tat bac giao duc trung hoc cJ
sJ. Ket qua la, trong so tre hien dang trong do tuoi den truJng, viet ham da xoa bo tham chi dao
nguJc khoang cach ve giJi J bac tieu hoc, trung hoc va dai hoc.
Tuy nhien, van con nhieu dieu can hai quan tam. hhung van de nay lien quan den nhung chenh
lech giJi xet ve tuoi, nhom dan toc va dia ban cung nhu noi dung giao duc. Xet ve dia ly, khu vuc
Tay Bac, nJi co muc ngheo cao nhat, cung la khu vuc duy nhat ghi nhan su bat binh dang giJi dang
ke trong giao duc. Trong so nhung nguJi tuoi tu 1517, chi co 58% thieu nu duJc theo hoc trong khi
con so nay J thanh nien la G8%, la lai xu huJng thiet thoi ve giJi da duJc de ca trong KSMSh0B
2OO4 va 2OOG. Xet ve nhom dan toc, nhom dan toc Khmer/Cham va cac dan toc it nguJi mien nui
hia Bac deu cho thay nu giJi ga bat lJi hJn nam giJi xet ve ti le di hoc (xem hinh 2.1). Bay la mot
su thay doi khi xem xet nhom dan toc Khmer/Cham, co the do ty le lam cong an luJng cao hJn J
nhom nay nam 2OO8. Trong so nhung tre em hmong thuoc do tuoi mau giao, be gai thuJng it duJc
den truJng hJn be trai (72% so vJi 81%). Boi vJi dan toc thieu so hRoi, khoang cach giJi la 25
diem han tram. Khoang cach giJi cung the hien trong ty le bo hoc cua cac nhom dan toc thieu so,
vi du nhu duJi 1/5 so nam sinh nguJi hRoi bo hoc, trong khi ty le bo hoc cua nu sinh nguJi hRoi
la tren 4O% (Chi 2OOO).
Cac chenh lech ve giJi duJc minh chung khi xem xet viec hoc them, mot hoat dong ma cac bac
hu huynh tin rang se cai thien diem so cho con minh va hien da trJ thanh mot hoat dong giao
duc chinh, dac biet la doi vJi cac hoc sinh trung hoc ho thong. Trong so ba tren bon nhom dan
toc thieu so duJc nghien cuu, ro rang co nhieu hoc sinh nam duJc tham gia cac lJ hoc them hJn,
nhung lJ nay duJc thuc hien ngoai giJ hoc thong thuJng de nang cao cJ hoi duJc hoc trung hoc co
chat luJng cao hJn va tham gia vao giao duc sau trung hoc.
Z9 BAhh 0A 00 TA vET hAM l hkh hkh ThE I0I
hnh Z.1 Ty Ia Ihao hor Irung hor ro so IaI VIaI ham, Ihao gIo I Inh va nho m dan Ior


|uci. Licu tra muc sci |c ia Ji| ?008
Co nhieu ban khoan ve noi dung lien quan den giJi cua chuJng trinh hoc va ham vi ma chuJng trinh
hoc trang bi cho thanh thieu nien kha nang nam bat cac cJ hoi mJi va khat khao dat duJc cac thanh
qua ngoai nhung gi bay lau da duJc dinh san cho tung giJi (xem ho 1). Tam quan trong cua viec
hoc gi J truJng co anh huJng den viec sau nay cac nam sinh va nu sinh se trJ thanh nguJi the nao
duJc the hien bang so lieu tu SAvY 2, trong do chi ra rang GG% nguJi tham gia khao sat la hu nu
da den truJng so vJi 57% nguJi tham gia hong van la nam giJi da duJc giao duc ve suc khoe sinh
san va hv/A0S J lJ hoc chinh khoa hoac lJ hoc them, va thu hai la nhung gi ho da hoc ve cac
van de nay tai truJng duJng nhu gan lien vJi kien thuc hien tai cua ho ve cac van de do.
Hop 1: Tai lieu giao duc
F|ai tc| cua L|50U vc sac| iac k|ca c|c t|ay i|icu rac cai vc ici, Jucc t|c |ici vua
rc rai, vua ai iau trci cac p|ai ici Jui |ai c|u, cac p|ai mii| |ca va cac |cat Jci
|cc tap cua sac| iac k|ca cap 1 |ici Jai Jucc su Jui tai Vict |am |ci cai| vicc t|uc
|ici tct tuyci truyci vc |i| Jai ici. |au |ct cac rac cai Jucc xac Jii| cc t|c xcp vac
|cai Jii| kici rap k|uci, va cac truci |cp vc su k|ci i|ai t|ay |cac mat cai |ai ici.
V Ju, cci trai Jucc t|c |ici trci sac| iac k|ca tcai, Jac |ict |a trci cac |i| mii| |ca,
i|u |a i|ui iuci k|cc mai|, iam ti|, |a |ai| Jac, cc t|c su Jui cac cci i|c |ici
Jai, cc t|c |am vicc iai, t|c| t|u t|ac| va cac mci t|c t|ac Jci k|ai, trci k|i cci ai
Kinh/hoa
Ba so
Tay
0an toc thieu
so khu vuc
Mien Trung
hmong/0ao Khmer
Ba so
ham hu
hkh hkh ThE I0I l BAhh 0A 00 TA vET hAM 80
Jucc t|c |ici trci cac |i| ai| ca |at, i|ay mua, ap iay, cc t|c su Jui cac t|ict |i ia
Ji| va |am vicc i|a. Trci sac| iac k|ca tu |cp 1 Jci |cp 5, iam ici va cac |c trai t|uci
|a i|ui iuci |ui/iuci cai Jam, k|cc mai|/cc t|c |am i|ui cci vicc p|uc tap va
cac cci vicc Jci |ci suc k|cc, |icu |ict/t|ci mii|, sai tac i|ic| icm, i|ui iuci
|ai| Jac trci k|i |c ai/p|u iu t|uci Jucc t|c |ici |a i|ui iuci ycu Juci, Jc t|uci
va Jai ycu, Jai c|am scc c|c ai Jc (v Ju i|u iac vici, y ta), sac| sc va iai iap, ycu
Juci/Ja cam. ||ui su t|ici vi |am trai Jicm cui cc mat trci sac| iac k|ca, i|ia
|a mac Ju ici Jui sac| iac k|ca cc vc |i| Jai ici, sci vai cci i|ui Jii| kici tii|
vi ticp tuc tci tai mac Ju Ja cc sua Jci, c||i| |y qua i|icu |ai sci k|a |i| t|uc, ici
cai. Lci t|ci, cui cc mct sc v Ju vc vicc t|uc tici tct t|c |ici trci sac| iac k|ca i|u
vicc ca iam va iu cui |am vicc vci i|au, c|ia sc i|icm vu mct cac| cci |ai, cui i|u
mct sc ti| |uci vc cci vicc va cucc sci trci Jc |c trai va |c ai Jcu Jucc tii tuci
iai i|au trci vicc Jat Jucc t|ai| tc| va p|at |uy |ct ticm iai cua mi|.
Cac han biet ve giJi van con dai dang trong cac nganh hoc. 0 ca giao duc dai hoc va cao dang,
nam giJi thuJng chon cac chuyen nganh nhu ky thuat, san xuat, xay dung, va dich vu trong khi nu
giJi thuJng chon cac nganh khoa hoc xa hoi, nhan van va nghe thuat. 2O% nam giJi so vJi 11% nu
giJi theo hoc cao dang va dai hoc chuyen nganh ky thuat, san xuat va xay dung trong khi co 41% nu
giJi so vJi 2G% nam giJi theo hoc chuyen nganh khoa hoc xa hoi, kinh doanh va luat. 0u lieu nam
2OOG the hien con so nam giJi theo hoc chuyen nganh ky thuat con cao hJn. Ty le tuJng doi ngang
bang chi xuat hien trong cac chuJng trinh dai cuJng va nganh y. hJn nua, mac du ca giao duc dai
hoc cao dang da dat duJc can bang giJi, song chi co 8O,5 han tram bang thac sy va 17,1 han
tram bang tien si duJc trao cho hu nu vao nam 2OO7 (BLBTBXh 2O1O).
Cuoi cung, bat lJi ve giao duc cua nhung nguJi trong do tuoi lao dong da dan tJi nhung bat can doi
ve cJ cau cong viec. Theo L0 (2O1O), nam 2OO7 co 2,7% luc luJng lao dong la nam giJi va 4,5%
luc luJng lao dong la nu giJi khong biet chu. Khoang cach trong dao tao chuyen mon ky thuat con
lJn hJn. Trong khi cac muc tong the tang deu tu nam 2OOG den 2OO7, van co 7O,O% luc luJng lao
dong nu khong duJc dao tao ky thuat vao nam 2OO7 so vJi nam giJi la GO%. Cac khoang cach ve
giJi nay trong giao duc cJ ban va viec thieu trinh do ky thuat va khong duJc dao tao nghe dong
nghia vJi viec lao dong nu ga bat lJi lJn so vJi lao dong nam trong thi truJng lao dong hien nay.
81 BAhh 0A 00 TA vET hAM l hkh hkh ThE I0I
8ang Z.Z Fhan bo Iur Iuong Iao dong Ihao Irnh do rhuyan mon ky IhuaI va gIo I (%)
Khong co
trinh do ky
thuat
Cong nhan
ky thuat
khong co
chung chi
Chung
chi nghe
ngan han
Chung chi
nghe dai
han
Trung hoc
chuyen
nghie
Cao dang/
Bai hoc
2OOG
ham G8,G 2O,4 2,7 8,O 4,8 G,O
hu 78,G 18,8 1,G O,8 4,8 5,5
2OO7
ham 5O,O 21,5 8,5 8,2 5,4 G,5
hu 7O,O 14,O 1,7 1,O 5,2 G,8
Trc| tu ILU (?010) 8ai A1.?
Z.6 kaI qua va y Ia duor raI IhIan
viet ham da va dang thuc hien rat tot tren linh vuc y te, bao gom nhung thanh tuu dang ke trong hai
M00 kho dat nhat, do la ty le tu vong tre sJ sinh va ba me. Bao cao M00 cho rang ket qua nay la
nhJ su hat trien manh me cua toan bo he thong y te tu trung uJng den tung dia huJng, tung lang
xom, bao gom ca cac khoan dau tu ngay cang tang ve cJ sJ y te, nang cao chat luJng cJ sJ y te,
trang thiet bi cung nhu tang cuJng dao tao nhan vien. Chinh hu da dua ra chuJng trinh bao hiem
y te vao nam 1OO2, bon nam sau khi a dung che do thu hi nguJi su dung theo chuJng trinh Boi
mJi, bao gom chinh sach bao hiem bat buoc cho cong nhan trong khu vuc chinh thuc va bao hiem
tu nguyen cho han dan so con lai. ChuJng trinh nhan duJc nguon dong luc mJi ke tu nam 2OO4
nhJ co no luc tu hia Chinh hu nham tang ham vi va muc do cho ca hai che do bao hiem. Bieu
quan trong la, chinh hu da lua chon truc tie tai trJ cho viec tham gia vao chuJng trinh cua bo han
dan so ngay cang tang len. Fham vi bao hiem y te da mJ rong tu khoang 25% dan so nam 2OO4
len den 4O% dan so nam 2OOG. Cac tien bo nay cung da co tac dung tich cuc doi vJi viec tie can
dich vu cham soc y te va cac ket qua ve y te.
Z.6 TIap ran d}rh vu rham so r y Ia
Xet muc do cung ca dich vu cham soc y te, du lieu tu KSMSh0B 2OO8 cho thay hau het nhung
nguJi khai bao bi benh deu co kha nang den mot trung tam y te hoac ga mot nhan vien cham soc
y te, dieu nay the hien viec cung ca dich vu cham soc y te da da ung duJc nhu cau cua nguJi dan.
Tuy nhien, so nguJi tie can cac dich vu cham soc y te nay da giam ro ret tu nam 2OOG. Trong so
nhung nguJi thong bao bi benh, han tram nam giJi va nu giJi den cac cJ sJ y te giam tu 77% va
78% xuong con G1% va G5%.
hkh hkh ThE I0I l BAhh 0A 00 TA vET hAM 8Z
Fhu nu J tat ca cac do tuoi thuJng den cac cJ sJ y te nhieu hJn nam giJi, tru truJng hJ doi vJi nu
thanh nien va hu nu co tuoi J khu vuc nong thon. Bao cao cho nam 2OO4 va 2OOG cung cho thay
tinh hinh tuJng tu (hguyen, 2O1O). Bieu nay co the lien quan den khac biet ve giJi xet theo nhu cau
cham soc y te. hhin chung, hu nu co ty le su dung dich vu y te cao hJn trong do tuoi mang thai,
nhung doi vJi nam giJi khi con rat tre va khi gia thuJng su dung dich vu y te nhieu hJn. Khi nam
giJi su dung dich vu, ho thuJng den de chua benh; trong khi hu nu thuJng den de hong benh
(Rodgers va Menon, 2O1O)
Khoang 58% hu nu co bao hiem y te, so vJi nam giJi la G2%, the hien su bat lJi cua nu giJi, tuJng
tu nhu tinh hinh da ghi nhan trong nam 2OO4 va 2OOG (hguyen 2O1O). Bao hiem y te thuJng duJc
xem la mot nhan to quan trong de xac dinh muc do nguJi dan tim den dich vu cham soc y te. Ty le
tie can dich vu y te cao nhat la doi vJi nhung nguJi co bao hiem y te theo dien thu huJng chinh sach
hoac nhung nguJi mua bao hiem y te tu nguyen. hhung nguJi duJc bao hiem theo cac hinh thuc bao
hiem nay thuJng cao tuoi hJn so vJi nhung nguJi co cac loai bao hiem y te khac (Lee 2OO8). Ty le
su dung dich vu y te tha nhat thuoc ve nhung nguJi khong co bao hiem y te va nhung nguJi co bao
hiem y te sinh vien, dac biet la tai khu vuc thanh thi. Ty le hu nu su dung cac dich vu y te cao hJn
trong hau het cac loai bao hiem y te tai ca khu vuc thanh thi va nong thon (tuJng tu nhu trong 2OOG
KSMSh0B), va nhieu nhat la nhung nguJi tru tai vung nong thon co bao hiem y te hi nha nuJc.
Mot diem khac can luu y do la da co nhieu no luc nghiem tuc trong viec mJ rong bao hiem y te den
cac dan toc it nguJi trong nhung nam qua. Ty le co bao hiem y te va the kham chua benh mien
hi tang tu 55% trong nam 2OO4 len 78% trong nam 2OOG. Con so tuJng tu doi vJi nhom dan toc
da so la 85% va 4O%. hgoai ra, nhu trong han sau cua bao cao se de ca, lao dong nha cu hai
doi mat vJi nhieu thach thuc trong viec tie can dich vu y te va cac dich vu xa hoi khac do khong
co ho khau thuJng tru.
Z.7 kaI qua y Ia. Ty Ia Iu vong Ira so sInh va Iy Ia gIo I Inh khI sInh Iang rao
Theo Bao cao Chau A Thai Binh 0uJng ve M00, viet ham duJc mo ta la cau chuyen thanh cong
nhat trong khu vuc trong linh vuc giam ty le tu vong tre em. Trong giai doan tu 1OOO den 2OOO, ty
le tu vong tre sJ sinh da giam tu 44,4 tren 1OOO xuong con 1G. Bieu nay giu giam ty le tu vong
tre duJi nam tuoi tu 58,O tren 1OOO nam 1OOO xuong con 24,4 nam 2OOO (Bao cao M00). viet ham
dang tren duJng dat duJc muc tieu M00 4, do la giam 2/8 ty le tu vong tre duJi nam tuoi trong giai
doan tu nam 1OOO den 2O15.
hJn nua, viet ham duJng nhu da dat duJc muc tieu nay theo cach thuc van bao dam binh dang giJi.
hhu duJc the hien trong bieu do duJi day, vJi lJi the sinh hoc cua be gai co ti le song sot cao hJn be
trai trong nhung nhung nam thang dau dJi, su chenh lech ve giJi tai viet ham xet theo ty le tu vong
tre duJi nam tuoi nghieng ve xu huJng can bang hJn trong thang tieu chuan Chau A Thai Binh 0uJng
trai nguJc vJi bao cao bat lJi cho nu giJi cua Trung 0uoc va mot so nuJc ham A khac. Thuc te, co
rat it bang chung ve su han biet doi xu giJi tinh chong lai nu giJi trong cac nghien cuu ve y te va
88 BAhh 0A 00 TA vET hAM l hkh hkh ThE I0I
dinh duJng gan day. Bieu tra hhan khau hoc va Suc khoe (0hS) 2OO2 da nhan thay mot so chenh
lech ve giJi khong nghiem trong ve tu vong tre duJi nam tuoi trong khi cuoc khao sat nam 2OOG
dua tren mot loat cac tieu chi da cho thay khong co su khac biet ve ty le tu vong cua be gai so vJi
be trai cung nhu khong co su chenh lech ve ty le suy dinh duJng hoac tiem hong (uhFFA, 2O1O).
vJi nhung bang chung nhu vay, viec gia tang ty le giJi tinh khi sinh do ha thai lua chon giJi tinh
thai nhi de bao dam sinh duJc con trai, la mot xu huJng mJi gay lo ngai. Mac du nhung han tich
dinh luJng tu dau nhung nam 1OOO nhan thay co tam ly trong nam trong cac hanh vi sinh san duJc
quan sat, nhung tam ly nay co the duJc thoa man khi chi can co it nhat mot con trai chu khong
nhat thiet hai co nhieu con trai nhu J mot so nuJc ham A (haughton va haughton, 1OO5). Thuc
chat, haughton va haughton lai thay bang chung ve su suy yeu cua tam ly trong nam trong so nhung
nguJi duJc quan sat.
Bieu nay da dao nguJc theo bao cao cua Belanger et al (2OO8) su dung cac du lieu dieu tra dan so
nam 1OOO va vLSS 1OO8. Tu do, mot cuoc dieu tra do Tong cuc Thong ke thuc hien nam 2OO7 rieng
ve van de nay da giu lam ro buc tranh hJn nhieu. Khao sat da thu tha du lieu tren 1,1 trieu ca
sinh de, chiem khoang 7G% tong ca sinh de trong nam 2OOG. Fhan tich du lieu cho thay ty so giJi
tinh khi sinh bat dau tang tu 1OG tre sJ sinh nam tren 1OO tre sJ sinh nu trong nam 1OOO vJi ty le
tang 1% moi nam va cham muc 111 tre sJ sinh nam nam 2OOG (uhFFA). Ty so giJi tinh khi sinh
tang cao nay khong han chung minh rang muc do thich co con trai tang len, ma la the hien cua
nhu cau co it con, trong dieu kien xa hoi co van hoa trong nam, va dong thJi san hu co cJ hoi tie
can vJi ky thuat sieu am va co the xac dinh giJi tinh thai nhi khi chua sinh ra. Chinh sach chi nen
co hai con cua chinh hu da duJc thuc hien lau dai da gay ra a luc giam bJt so con. Fha thai, von
luon duJc thuc hien rong rai tai viet ham, hien dang duJc dung nhu la mot cJ sJ de lua chon giJi
tinh thai nhi cua cac bac cha me de bao dam ho co it nhat mot con trai.
||ici cuu ai Jay tai |ci t|i| cc ty sc ici ti| k|i sii| tai cac c|c t|ay ap |uc mai|
mc cua vicc p|ai cc t i|at mct cci trai. 0ci trai rat quai trci Jci vci |c mc v cci trai
sc ticp ici Jci ici va tci tuci ia Ji|, t|uc |ici t|c cui tc tici, va c|am scc c|a mc
k|i vc ia. Mci iuci cui trci cci trai |ci cci ai v cc cci trai sc |am tai Jia vi cua
iuci p|u iu trci ia Ji| va k|ai Jii| uy ti cua iuci iam ici trci cci Jci, trci
Jc cc ca |ai |ii| Jai ci cua iuci Jc. 0ac cap vc c|ci k|ci cc cci trai t|uci c|iu
i|icu ap |uc trci ia Ji| i|a c|ci. ||ui ap |uc vc mat Jac Juc Jc Jac |ict mai| mc
tai mici 8ac va trci i|ui ia Ji| iau cc. Lc cc Jucc mct ia Ji| i|u |c mci muci,
rat i|icu cap vc c|ci Ja su Jui |ici p|ap sicu am Jc p|at |ici ici ti| t|ai i|i va t|uc
|ici p|a t|ai Jc |cai |c t|ai i|i iu ma |c k|ci mci muci (L||FA ?010).
Cac nghien cuu da co gang thiet la cac chi so cJ ban gan vJi ty so giJi tinh khi sinh cao. 0uilmoto
et al (2OOO) cho thay ty so giJi tinh tha hJn trong so bo han dan so khong kha gia: nhung nguJi
it duJc giao duc (di hoc it hJn 5 nam), nhung nguJi lam viec tai nha, nhung nguJi khong duJc tie
can vJi cham soc tien san hoac cham soc y te khi sinh va thuJng sinh con tai nha. hguJc lai, nhung
hkh hkh ThE I0I l BAhh 0A 00 TA vET hAM 84
hu nu tre duJc giao duc tot hJn, nhung nguJi di kham tien san nhieu hJn bon lan, co su dung bien
ha tranh thai, biet truJc giJi tinh thai nhi va lam viec cho Chinh hu hoac cong ty nuJc ngoai theo
bao cao co ty le 11O den 114 be trai tren moi 1OO be gai duJc sinh ra. (Biem cuoi cung nay la su
the hien cu the cua a luc gan vJi chinh sach moi gia dinh chi co hai con cua Chinh hu).
Moi quan he vJi thu nha cung duJc minh chung ro hJn bang nhung bang chung neu trong bao cao
cua uhFFA (2O1O). Bao cao nay chi ra rang trong nhom nhung nguJi giau nhat nhung nguJi co
nhieu cJ hoi tie can vJi ky thuat sieu am co ty le giJi tinh khi sinh la 11O,O doi vJi lan sinh thu
nhat va 188,1 cho cac lan sinh tie theo, the hien rang cac ca vJ chong co so lan sinh cao hJn
dac biet khi ho no luc co duJc mot dua con trai. hguJi thuoc nhom thu nha tha nhat co ty so giJi
tinh khi sinh la 1O5,4 va 1O4,8, rat gan vJi ty le can bang sinh hoc la khoang 1O5.
Cuoi cung, bao cao nay cung chung minh rang ty so giJi tinh khi sinh cao thay doi theo tung khu vuc,
trong do ti so giJi tinh khi sinh cao ta trung tai cac tinh hat trien hJn thuoc Bong bang Song hong
va khu vuc xung quanh thanh ho ho Chi Minh. Cung co mot so nJi co ty so giJi tinh khi sinh cao
bao gom ca cac tinh kem hat trien hJn tai mien Tay Bac nJi co muc sinh de cao va co luc luJng dan
so dang ke thuoc dan toc thieu so, nhung nguJi nay khong hai la nhung nguJi chiu anh huJng cua
quan diem trong nam cua nho giao. Bieu nay cho thay viec mat can bang ty so giJi tinh khi sinh co
the lan rong trong tuJng lai gan den cac tinh ma hien nay van chua bi anh huJng bJi hanh vi nay.
vJi da tang ty le giJi tinh khi sinh nhu hien tai, uhFFA du kien la se co khoang 1O% nam giJi bi thua
vao nam 2O85 va keo theo la mot loat cac anh huJng bat lJi, bao gom ca kha nang mot so nam giJi
khong ket hon, tang a luc cho hu nu hai ket hon, tang nhu cau ve mai dam va su hat trien cua
he thong buon nguJi. hhu chung toi luu y trong chuJng tie theo, nan buon nguJi J viet ham dang
gia tang, mot han la do su thieu hut nu giJi trong cac thi truJng hon nhan cua cac nuJc lang gieng.
Z.8 Tu vong ma
viet ham cung dat duJc nhieu tien bo xet ve huJng dien ty le tu vong me. Ty le tu vong me giam
tu 288 tren 1OO.OOO ca sinh song nam 1OOO xuong con GO trong nam 2OOO. Bieu nay duJng nhu the
hien su tien bo trong cac dich vu suc khoe sinh san. Ty le hu nu co thai duJc kham thai nhieu hJn
8 lan da dat 8G% trong nam 2OO8, ty le hu nu co thai duJc tiem hong uon van dat O5% va ty le
nguJi su dung bien ha tranh thai dat 8O%. Ty le tuJng ung la 85%, O8% va 77% cho nam 2OO5.
Tuy nhien, muc do giam ty le tu vong me da chung lai trong giai doan 2OOG 2OOO, co the la do
hau qua cua tinh trang suy thoai. Bieu nay cho thay Chinh hu can hai co no luc mJi. hJn nua, ket
qua van con rat khac nhau tuy thuoc vao nhom dan toc va dia diem. Bao cao M00 luu y cac khoang
cach tuJng doi lJn giua cac khu vuc thanh thi va nong thon: 7O (ca tu vci trci 100.000 ca sii|
sci) va 145 theo KSMSh0B 2OO8. Mac du chenh lech ve nhom dan toc/khu vuc ve ty le tu vong
me khong duJc neu trong bao cao M00, song cac chenh lech ve nhom dan toc/khu vuc trong muc
do tie can cac dich vu y te lien quan lai kha ro rang:
86 BAhh 0A 00 TA vET hAM l hkh hkh ThE I0I
8G% hu nu co thai duJc kham thai it nhat ba lan tren toan quoc, nhung con so nay J cac
tinh khu vuc Tay Bac va Tay nguyen chi dat duJi 7O%.
O5% ca sinh de co su trJ giu cua nhan vien y te duJc dao tao J ca do quoc gia, trong khi
con so nay J khu vuc Tay Bac chi dat 7O%.
O5% hu nu co thai tren toan quoc duJc tiem hong uon van, nhung con so nay tai khu vuc
Tay Bac chi dat 8O%.
hhin chung, ket qua tai cac khu vuc heo lanh va vung dan toc thieu so tuJng doi tot so vJi cac nhom
dan tuJng tu J cac quoc gia khac. hhung nhung cach biet nay the hien rang cac thach thuc ve y te
ma viet ham hien dang ga hai han bo mot cach khong can doi tai cac cong dong nay.
hnh Z.Z Ty Ia Iu vong ma IaI VIaI ham (so nguoI ma Iu vong Iran 100.000 ra sInh
song)
|uci. 8ac cac MLS ?011
Z.9 8anh IaI do Iay nhIam hIV va kI8 Ia moI van da ngay rang nghIam Irong
Cac benh lien quan den hv la nhung nguyen nhan chu yeu gay ra chet tre tai viet ham. Ke tu truJng
hJ nhiem hv dau tien duJc hat hien nam 1OOO (Mchally, 2OO2, tr.1), hv da lan rong ra G8 tinh
thanh. vao cuoi nam 2OOO, viet ham co 1GO.O1O ca nhiem hv va 44.O5O nguJi chet vi cac benh
lien quan den A0S. ham 2OOO, co 15.718 ca nhiem mJi hv va 2.O1O nguJi chet do A0S. Ty le
hien nhiem hv hien tai uJc tinh la O,28% J tat ca cac do tuoi vao nam 2O1O (Bao cao M00), nhung
ty le nhiem hv trong do tuoi tu 15 4O la O,48% (Bao cao uh0ASS 2O1O). Fham vi bao hu cua
hkh hkh ThE I0I l BAhh 0A 00 TA vET hAM 86
chuJng trinh dieu tri bang thuoc ARv da tang dan tu 8O% nam 2OO7 den 58,7% nam 2OOO, nhung
nhu da neu trong bao cao M00, viec giam so nguJi chet vi nhiem hv trong hai nam qua khong the
coi la mot chi so the hien viec giam ty le nhiem hv mot cach ben vung.
Lay nhiem hv chu yeu la J nam giJi (78,2% nam 2OOO) nhung so luJng nu giJi bi nhiem hv cung
tang len nhanh chong den gan 1OO.OOO truJng hJ nam 2OO5 (hien et al. 2OO4). hinh 2.8 the hien
su tang nhe cua ty le han tram hu nu nhiem hv trong tong so nguJi nhiem virut nay. Trong khi
mot so hu nu bi nhiem hv do tiem chich ma tuy va qua nguJi khac do hanh nghe mai dam, ngay
cang nhieu hu nu nhiem hv bi lay benh do quan he tinh duc vJi ban trai hoac chong minh, nhung
nguJi da bi nhiem hv do chinh hanh vi nguy cJ cao cua ho. viec lay nhiem hv qua moi quan he
than tinh la mot nhan to chinh dan tJi viec giam ty le lay nhiem cua nam giJi so vJi nu giJi trong
so nguJi bi nhiem hv xuong con 2,5:1 den nam 2O12 (Bao cao M00). Bao cao M00 cung nhan
manh xu huJng dang lo ngai ve so luJng nguJi nhiem hv thong qua tinh duc khong an toan ngay
cang tang, tu 12% nam 2OO4 len 2O% nam 2OOO. hanh vi nay bao gom ca tinh duc khac giJi lan
tinh duc dong giJi nam (MSM).
hnh Z.8 Fhan bo ra r Iruong hop nhIam hIV duor ba o ra o Ihao Io I va Ihao ham,
gIaI doan 1998Z009
|uci. 8ac cac ti| |i| |ci| Jic| |IV/AIL5 quy 4, ?009. 8c tc, ?010.
hanh vi tinh duc dong giJi bi ky thi rat cao J viet ham nen it co thong tin hJn ve nhom doi tuJng
nay cung nhu ti le nhiem hv cua ho. Bieu tra BBS 2OOG tren doi tuJng MSM tai ha hoi va thanh
ho ho Chi Minh cho biet ti le hien nhiem J hai thanh ho tuJng ung la 5% va O%. Ti le nay da
tang len 1G,7% nam 2OOO. Khao sat 2OOG hat hien thay OO% MSM co hv duJng tinh khong biet
minh bi nhiem, chi co 1G% da di xet nghiem hv tu nguyen trong nam truJc, chi co 2O% J ha hoi
va 87% J thanh ho ho Chi Minh cho biet co thuJng xuyen su dung bao cao su vJi ban tinh khong
thuoc dien mua dam trong thang truJc mac du so lieu 2OOO cho thay ti le nay kha cao: GG,5%.
Khoang 4O% MSM co quan he tinh duc vJi ban tinh nu trong vong 12 thang truJc, va mot han ba
1OO%
8O%
GO%
4O%
2O%
O%
O8 O4 O5 OG O7 O8 OO OO O1 O2 O8 O4 O5 OG O7 O8 OO
87 BAhh 0A 00 TA vET hAM l hkh hkh ThE I0I
so nguJi duJc khao sat noi rang ho co xu huJng tinh duc di tinh chu khong hai la gay. (Bao cao
uh0ASS 2O1O)
Ban tinh cua nhung nguJi tiem chich ma tuy (0us) co nguy cJ lay nhiem hv cao hJn. Xet ve khia
canh tich cuc, khoang 87%O8% nguJi tiem chich ma tuy J 0uang hinh cho biet ho su dung kim
tiem sach lan cuoi cung tiem chich. 0 SJn La va vinh Long, ti le nay tuJng ung la 74,5% va 87%.
Tuy nhien, theo so lieu BBS 2OOO, ti le su dung bao cao su trong so nhung nguJi tiem chich tha
hJn nhieu, trung binh khoang 52%. Mac du vay, khac biet giua cac tinh kha lJn, tu 2G% den O4%
(Bao cao uh0ASS 2O1O).
Mac du cac benh do lay nhiem hv va A0S ro rang khong hai chi rieng viet ham co, cung nhu
khong hai cua rieng nhom rui ro cao va con duJng lay lan di kem vJi nhom nay, song co nhung
y kien cho rang toc do lay lan hv/A0S tu nhung nam dau 1OOO co moi lien he vJi mot so bien
doi xa hoi di kem vJi chuJng trinh Boi MJi (huy et al.,2OO8; wegelinSchuringa va 0iang, 2O1O).
hhung nhan to nay bao gom viec chuyen doi tu hinh thuc hJ tac xa sang hinh thuc san xuat ho
gia dinh, bai bo cac hinh thuc trJ ca huc lJi, dong cua cac nha may quoc doanh va chuyen huJng
sang doanh nghie tu nhan, khuyen khich dau tu nuJc ngoai truc tie, tim kiem thi truJng xuat khau.
hhung thay doi nay di doi vJi toc do tang truJng kinh te cao cua viet ham va tang muc thu nha
kha dung, kem theo do la nhung bat binh dang ve kinh te xa hoi va thuJng mai hoa nhieu khia canh
dJi song hang ngay. hhung rao can dai dang doi vJi su tham gia cua nu giJi vao thi truJng lao dong
ket hJ vJi viec khong tao ra du cong an viec lam de da ung muc do gia tang cua luc luJng lao
dong co nghia la nhieu hu nu da rJi bo ruong dong de tim kiem cong viec va ket thuc bang viec
hanh nghe mai dam. Bieu nay da dan tJi viec so nguJi hanh nghe mai dam tang manh, mac du
mai dam la mot hoat dong bat hJ ha tai viet ham va duJc chinh thuc coi la mot te nan xa hoi
theo quy dinh cua Luat hong chong mai dam (Fhinney, 2OOG; Anh et al, 2OO7; Lay nhiem hv tai
viet ham, 2O1O).
Bieu tra quoc gia ve thanh nien va vi thanh nien viet ham gan day nhat (SAvY 2OO8OO) nhan
manh cac thay doi nhanh chong ve thai do va hanh dong cua giJi tre tai viet ham. So vJi the he
bo me cua ho, giJi tre ngay nay nang dong hJn nhieu. Rat nhieu nguJi di den cac nJi khac de hoc
ta hoac lam viec trong thJi gian dai he thong ket noi dien tu hien dai cho he giJi tre tie can
vJi mot the giJi y tuJng va hinh anh mJi, bao gom ca cac hinh anh va thong tin ve tinh duc, va ly
tuJng hoa ve rat nhieu loai hanh vi nguy cJ cao dac biet la lien quan den den viec lam dung thuoc
va hanh vi tinh duc (tr. 18).
hhung chuan muc thay doi xung quanh van de nam tinh va ban linh dan ong, viec nJi long nhung
han che truJc day ve hanh vi tinh duc, viec bien tinh duc thanh hang hoa, viec mJ rong ban dang
tinh duc du con han che nhung ngay cang tang la mot han cua nhung thay doi van hoa di kem vJi
viec mJ cua nen kinh te va su tu do ngay cang cao trong dJi song con nguJi. vi du, so sanh SAvY
2OO8 va 2OO8 cho thay su gia tang ty le ca nam va nu thanh nien co nhan thuc rang su dung bao
hkh hkh ThE I0I l BAhh 0A 00 TA vET hAM 88
cao su giu tranh thai, hong ngua benh lay nhiem qua duJng tinh duc (ST0) va hv/A0S; va so
nguJi cho rang mot nguJi nam giJi hay hu nu mang theo bao cao su la dieu khong binh thuJng da
giam xuong. Mot khia canh thay doi van hoa khac la su gia tang so luJng nam giJi mua dam cung
nhu co quan he tinh duc vJi nam giJi (Fhinney, 2OOG).
TuJng tu nhu doi vJi cac nuJc khac, benh dich hv keo theo nhung benh dich khac, va moi loai benh
khac do lai co su hat trien rieng. Con duJng lay nhiem hv thay doi theo do tuoi, theo giJi, nhom
nghe va dia diem. Ty le hien nhiem hv trong nhom tuoi 154O la la O,44% trong nam 2O1O va du
kien tang len O,47% vao nam 2O12. Thuc te, nhom nguJi tu 2O den 8O tuoi chiem tJi 8O% tong so
ca nhiem hv da ghi nhan. Ty le nay cung ta trung nhieu vao cac nhom nguy cJ cao, bao gom
nhung nguJi tiem chich ma tuy, nguJi hanh nghe mai dam, va nam giJi quan he tinh duc vJi nam
giJi. vi du, ty le lay nhiem trong so nhung nguJi hanh nghe mai dam da tang tu O,G% nam 1OO4
den G,G% nam 2OO2 (Anh et al, 2OO7). Fhu nu chiem da so trong nhom nguJi hanh nghe mai dam
va nam giJi chiem da so trong hai nhom con lai.
Mot nhom khac duJc xe vao nhom nguy cJ cao la nhung lao dong nha cu la nam giJi, ca trong
nuJc va quoc te. Bi xa nha mot thJi gian dai, rat nhieu nguJi da sa vao tinh duc khong an toan vJi
nhieu hJn mot nguJi va tiem chich ma tuy. Mot khao sat tien hanh doi vJi 2.5OO cong nhan di cu
tai viet ham cho thay GO% trong so nguJi duJc dieu tra da co gia dinh, va vi the ho da dat vJ minh
vao rui ro khi ban than ho co cac hanh vi nguy cJ. Tai hai Fhong, 2O% so nguJi duJc hoi cho biet
da co it nhat mot lan mua dam trong thJi gian 12 thang gan nhat. Tai Can ThJ, ty le nay la 7%.
hau het nghien cuu ve lay nhiem hv va cac chuJng trinh hong chong hv chu yeu ta trung vao
mot so nhom nguJi da duJc xac dinh ro rang la co hanh vi nguy cJ nhung lai co xu huJng bo qua
hau qua hanh vi cua nhom nay doi vJi ban tinh than mat cua ho. vi vay, cac nghien cuu ve nhung
nguJi nam giJi mua dam thuJng ta trung vao hanh vi tinh duc cua ho vJi tu cach nhu mot khach
hang nhung khong nghien cuu ve hanh vi tinh duc vJi vJ ho (uhA0S/uhw0MEh, 2O1O). Mot nghien
cuu (nam 2OO2) tai ha hoi cho thay mot han ba nam giJi do tuoi tu 1855 co quan he tinh duc vJi
nguJi hanh nghe mai dam it nhat mot lan trong dJi, 45% da co quan he vJi nguJi hanh nghe mai
dam it nhat nam lan nhung chi co 8G% noi rang ho luon su dung bao cao su. Mot nghien cuu khac
cho thay rang 8O% hoac it hJn nguJi hanh nghe mai dam tai hau het cac tinh luon su dung bao cao
su vJi nhung doi tac thuJng xuyen cua minh.
Anh et al (2O1O) cho thay rang ca nam giJi va nu giJi deu khong danh gia dung muc hoac coi nhe
nguy cJ cua hu nu ve kha nang lay nhiem hv tu ban tinh cua ho, chu yeu la vi thieu hieu biet ve
con duJng va cach thuc lay nhiem. vi vay, ngoai viec ta trung vao nhom nguy cJ cao, van de lay
nhiem hv qua ban tinh than thiet cung can duJc nghien cuu.
Cac bien ha can thie y te va can thie hanh vi nham ngan chan su lay lan hv/A0S da duJc
biet den mot cach tuJng doi rong rai. Kho khan chinh cua viet ham la van de thai do, thanh kien
va nhan thuc ve nhung yeu to khac nhau co the tao ra su khac biet. hhom nguJi co hanh vi nguy cJ
89 BAhh 0A 00 TA vET hAM l hkh hkh ThE I0I
cao thuJng khong dung bao cao su mot cach thuJng xuyen hoac khong lam xet nghiem hv thuJng
xuyen do thieu hieu biet hoac do bi han biet doi xu. hJn nua, giam giu bat buoc doi vJi nguJi hanh
nghe mai dam va nguJi tiem chich ma tuy lam cho viec tie can dich vu dieu tri hv cang them
kho khan. Su bat binh dang ve quyen cung van ton tai khien hu nu, du la quan he tinh duc co tinh
chat mai dam hay tinh duc trong hon nhan, cung kho yeu cau ban tinh su dung bao cao su, tham
chi ngay ca khi ho biet ve cac nguy cJ lay nhiem. vi du, khi xem xet cac bao cao la tren cJ sJ 187
cuoc goi den duJng day nong ve chong bao luc gia dinh cho thay rang hJn mot nua hu nu biet
chong ho co quan he tinh duc ngoai hon nhan, nhung cam thay neu yeu cau chong su dung bao cao
su se dan den gia tang bao luc.
Co nhung chuan muc van hoa ve giJi tinh va tinh duc lam gia tang su ky thi va han biet doi xu doi
vJi nhung nguJi co nguy cJ cao trong cong dong, va dieu nay khien ho kho co the co duJc thong tin
hoac dich vu hong tranh hoac cham soc va dieu tri khi ho biet rang minh da nhiem hv; va cung
lam cho ho kho thu nhan dieu nay vJi ban tinh cua minh. Cung theo cac chuan muc gan vJi giJi nay
thi hu nu luon hai tha thu va cha nhan toi loi cua chong minh trong khi nguJi chong neu biet vJ
minh nhiem hv thi hai tu bo vJ.
va cuoi cung, co mot thuat ngu dung trong nghien cuu cua huy et al. la nghich ly the che, nham
mo ta cac chinh sach doi vJi cac doi tuJng co nguy cJ cao nhat. hhung nguJi tiem chich ma tuy va
nguJi hanh nghe mai dam duJc coi la te nan xa hoi va nhung no luc duJc thuc hien de dua ra cac
quy dinh trung hat doi vJi cac loai hanh vi nay nhieu hJn nhieu so vJi no luc cung ca dich vu du
hong va dieu tri can thiet de kiem soat nan dich hv/A0S. Cac dieu kien trong cac trung tam cai
nghien ma tuy va nha tu danh cho nhung nguJi hanh nghe mai dam va nguJi nghien ma tuy thuJng
lam tang muc do de bi ton thuJng cua ho, bao gom lay nhiem hv (uh 00C/uhA0S, 2OO8). hhu
Anh et al da chi ro, muc do tai ham cua nhung nguJi hanh nghe mai dam rat cao: thieu su ho trJ
cua cong dong khi ho rJi cac trung tam nay co nghia la khoang 8O% trong so ho se ket thuc bang
viec tie tuc bi bat quay trJ lai cac trung tam do.
Z.10 8ao Iur Iran ro so gIoI van Ia van da noI rom.
Bao luc tren cJ sJ giJi duJc dua ra thanh mot van de de thao luan trong v0A gan nhat va v0A hien
tai. Bay cung duJc xem la mot van de trong bao cao M00 cua viet ham. Cho den nay, cac thong
tin ve bao luc gia dinh van con rat han che, chi co mot so nghien cuu dinh luJng tren quy mo nho
va nghien cuu dinh tinh nhung cung du de chi ra rang van de nay co ton tai. Mot so cac cuoc khao
sat tam quoc gia cung da dua ra cau hoi ve bao luc gia dinh. hghien cuu 0uoc gia ve 0ia dinh duJc
tien hanh nam 2OOG cho thay rang 21% ca vJ chong da trai qua it nhat mot loai hinh bao luc gia
dinh trong vong 12 thang truJc do (bao gom bao luc qua lJi noi, tinh than, tinh duc va than the).
Bieu tra da chi so theo cum (MCS) cua viet ham 2OOG cho thay G4% hu nu tuoi tu 154O cha
nhan bi chong doi xu tho bao nhu mot dieu binh thuJng. Mot khao sat tai tam tinh va thanh ho do
uy ban cac van de xa hoi cua 0uoc hoi viet ham cho thay 8O nu giJi duJc hoi bi e quan he tinh
duc khong mong muon vJi chong minh (hguyen et al. 2OO8).
hkh hkh ThE I0I l BAhh 0A 00 TA vET hAM 40
Mot nghien cuu quoc gia ve van de bao luc gia dinh da duJc TCTK tien hanh vao nam 2O1O va giu
cung ca mot buc tranh day du hJn ve van de nay. Ty le ganh chiu bao luc than the trong cuoc dJi
cua hu nu do ban trai hoac chong minh gay nen la 81,5%, J khu vuc nong thon cao hJn thanh
thi va vung Bong ham bo cao hJn vung 0uyen hai Bac va ham Trung bo. Ty le bao luc hien hanh
(trong khoang thJi gian 12 thang gan day) trong nhom nguJi tre tuoi cao hJn, va giam dan theo do
tuoi. Tinh trang bao luc nay cung xay ra nhieu hJn vJi hu nu it hoac khong duJc di hoc. Bao hanh
trong thJi gian mang thai J nhom nguJi nay cung cao hJn. Bao luc tinh duc trong cuoc dJi nguJi hu
nu chiem ty le it hJn (1O%) nhung khong giam cho den tam tuoi 5O. Ket hJ hai loai hinh bao luc
nhu neu tren thi ty le vao khoang 84,4%, cho thay co su trung la 2 loai hinh bao luc do J tren mot
doi tuJng. Lam dung tinh than cao hJn hai ty le truJc rat nhieu, tong cong vao khoang 58,G%. Chi
co 2,8% hu nu gay bao luc than the doi vJi doi tac cua minh trong khi 87% nhung nguJi bi xam
ham than the ma khong han khang. Khoang 1O% hu nu duJc hong van noi ho da chiu bao luc
than the do mot nguJi khac khong hai la ban trai hay chong cua ho gay ra, chu yeu la cac thanh
vien nam khac trong gia dinh. 8% hu nu noi ho bi nguJi la lam dung tinh duc truJc tuoi 15. Bieu
dac biet la, so vJi cac nuJc khac su dung cung mot huJng ha khao sat, viet ham co ty le bao
luc than the tha hJn muc trung binh nhung bao luc tinh than lai cao hJn.
Khao sat cung thu tha cac thong tin ve quan diem chung ve nguyen nhan bao luc. Theo nhung thong
tin thu tha duJc thi quan diem va tu tuJng van hoa da dung tung, tham chi khuyen khich bao luc
doi vJi hu nu. Co mot tu tuJng chung ho bien do la nam giJi va nu giJi co su the hien tuc gian
khac nhau, rang nam giJi thay kho kiem soat duJc su tuc gian vi ban chat sinh hoc cua ho va rang
ban chat cua hu nu la nhan nhin.
Trong cac cuoc hong van dinh tinh, nhung hu nu da tung hai chiu tinh trang bao luc cho biet ho
thuJng giu kin moi chuyen, tham chi khong ke cho ca nhung nguJi than thiet trong gia dinh. Khi ho
bao cao su viec len cong an hoac cJ quan co tham quyen khac, to cao cua ho thuJng bi bo qua va ho
duJc tra lJi rang day la chuyen gia dinh. Thong thuJng ho thay minh co trach nhiem doi vJi nhung
gi xay ra, vi hu nu thuJng cam thay ho co vai tro tao ra mot gia dinh tot.
Anh huJng cua tinh trang bao luc la rat lJn. ho co the dan tJi thuJng tich (doi vJi 2G% so nguJi bi
lam dung ve than the hoac tinh duc) va cac nan nhan thuJng rJi vao tinh trang suc khoe kem hoac
suy su tam ly. Tren 8O% trong so ho da tung nao hut thai, so vJi khoang tren 2O% nguJi khong
hai chiu bao luc. va kha nang bi say thai cua ho cung cao hJn khoang ba lan. Fhu nu hai chiu
bao luc thuJng ga hai nhung van de kho khan trong hoat dong hang ngay, tri nhJ kem, va di lai
kho khan. hhung hu nu nhu vay co ty le con cai co van de ve hanh vi (27%) nhieu hJn nhung hu
nu khac (1G%). Trong nhieu truJng hJ, con cai cua ho cung hai ganh chiu tinh trang bao luc. Mot
hau qua nghiem trong khac cua tinh trang bao luc gia dinh la su chuyen giao giua cac the he. hhung
nguJi hu nu da tung ganh chiu tinh trang bao luc co kha nang co me cung bi danh da cao ga hai
lan, va co kha nang co nguJi yeu/chong cung tung chiu bao hanh khi con nho hoac anh ta co nguJi
me cung tung chiu bao hanh cao ga ba lan.
41 BAhh 0A 00 TA vET hAM l hkh hkh ThE I0I
Cuoi cung, mot so nghien cuu gan day da tim hieu moi lien he giua tinh trang bao luc giJi, tinh duc
khong an toan va lay nhiem hv (uh 2O1O). hghien cuu nay cho biet tinh trang bao luc tinh duc doi
vJi hu nu, bao gom ca trong hon nhan, da khien nguJi hu nu co nguy cJ bi lay nhiem hv cao hJn
neu nhu nguJi gay ra tinh trang bao luc do bi nhiem hv, khong chi vi tinh duc bat buoc thuJng la
loai hinh tinh duc khong an toan ma con vi tinh duc bao hanh co the gay ra cac vet tray xuJc lam
de bi lay nhiem hv hJn. hJn nua, viec lam dung than the va tinh than, hoac noi sJ hai bi lam dung
nhu vay, lam giam kha nang cua hu nu trong viec thuJng luJng ve tinh duc an toan vJi doi tac cua
minh. Co it nghien cuu ve moi lien he nay tai viet ham nhung nhung bang chung duJc neu J day
cho thay can hai xem xet su viec nay mot cach nghiem tuc.
hghien cuu nay cho biet G8% hu nu bi bao hanh than the hoac tinh duc biet ve Luat hong chong
bao luc gia dinh. Cac cuoc hong van chi tiet da cho thay rat nhieu hu nu thay ha luat rat huu
ich vi no giu hu nu tu tin hJn trong viec bao ve ban than va bao cao su viec bi bao hanh. Mot so
thay rang luat nay da gui tJi mot thong die cho nam giJi ve hanh dong cua ho. Tuy nhien, rat it
nguJi duJc hong van, ca ban than nguJi hu nu, ben cung ca dich vu y te va lanh dao ca xa,
biet quy dinh chi tiet cua luat. Bieu nay giai thich vi sao cac truJng hJ bao hanh khong duJc doi
ho mot cach hieu qua.
Cac cuoc hong van vJi cac chuyen gia y te cho thay ban than cac chuyen gia y te do cung thieu
thong tin ve viec muc do cua van de bao luc giua cac ban tinh than mat trong khu vuc cua ho (Krant/
et al. 2OO5). 0 ca xa va doi khi ca thon co cac nhom hoa giai, vJi thanh han la nhung ca nhan
co uy tin chiu trach nhiem lam trung gian hoa giai, nhung khong ro muc do thanh cong cua nhung
nhom nay den dau. Thanh vien cua nhung nhom hoa giai do khong can hai hoc qua bat ky khoa
dao tao nao, va viec hien nay cac chuyen gia y te khong biet gi hoac mien cuJng can thie khong
hai la dieu ngac nhien. Cac dich vu tu van can duJc tang cuJng va cac chuJng trinh dao tao can
duJc to chuc cho cac nhan vien cham soc y te, hoi vien hoi hu nu dia huJng va cac nhom hoa
giai. hganh y te can chu tri hoi hJ hoat dong nay.
Mot con duJng de giam bao luc gia dinh dang de nghien cuu do la tang cuJng quyen su dung dat
cua hu nu. 0uyen sJ huu cua hu nu doi vJi dat va/hoac nha duJc nhan thay la di doi vJi viec giam
tinh trang bao luc gia dinh trong nhieu boi canh. Moi quan he nay van chua duJc nghien cuu tai viet
ham nhung co nhung bang chung cho thay viec co duJc quyen su dung dat da giu nang cao quyen
thuJng luJng cua hu nu trong gia dinh cung nhu la cho dua cho ho trong truJng hJ hat sinh tranh
cha. Theo khao sat cua hgan hang The giJi da trich dan J tren, khoang 85% nam giJi va nu giJi
dong y rang viec dong sJ huu doi vJi giay chung nhan quyen su dung dat da cung co dia vi cua nguJi
hu nu trong gia dinh va cong dong. hguJc lai, quyen dong sJ huu cung giu ngan chan hanh vi doc
doan cua nguJi chong. Mac du giay chung nhan quyen su dung dat co ten mot nguJi khong co nghia
la khong the coi dat la tai san chung, giay chung nhan quyen su dung dat dong sJ huu cho he
co su bao dam chac chan hJn nhieu trong truJng hJ xay ra xung dot. 0u lieu cung the hien muc
hkh hkh ThE I0I l BAhh 0A 00 TA vET hAM 4Z
do dong quyet dinh cao hJn trong cac ho gia dinh co giay chung nhan quyen su dung dat dong sJ
huu so vJi nhung ho chi co giay chung nhan quyen su dung dat dJn sJ huu (88% so vJi muc G4%).
Co mot diem nua can hai luu y, tuy nhien van chua duJc nghien cuu ky, do la bao luc giJi doi vJi
nhung nguJi co quan he dong tinh nam hoac nu. Mot nghien cuu dinh tinh mJi day cho biet bao luc
dang nay co the co tac dong huy hoai rat lJn, dan den hau qua la nan nhan bo hoc hoac tham chi tu
tu. va mac du bao luc dang nay thuJng dien ra trong gia dinh, nhung cung co the dien ra J nhung
nJi cong cong nhu truJng hoc hoac don cong an (Anh, et al. 2O11).
Z.11 Van da sur khoa rua nam gIoI. Ihuor Ia va ruou
Tren the giJi, nam giJi thuJng chiu nhieu van de ve suc khoe lien quan den nhung hanh vi rui ro, va
J viet ham cung vay, dac biet la lien quan den viec su dung thuoc la va ruJu. Theo Khao sat hanh
vi hut thuoc la tren nguJi truJng thanh toan cau 2O1O (wh0), 47,4% nam giJi tren 15 tuoi co hut
thuoc, trong khi con so do doi vJi nu giJi la 1,4%.
Cach biet lJn ve ty le hut thuoc xet theo giJi khong hai la dieu bat thuJng tai cac nuJc Bong A va
khu vuc Thai Binh 0uJng. vi du, du lieu cua Trung 0uoc nam 2OOG cho thay 5O,5% nam giJi hut thuoc
so vJi con so nu giJi la 8,7%. Khoang cach tuJng tu cung ton tai trong ca khu vuc: ndonesia (G1,7%
so vJi 5,2%), Lao (G4% so vJi 15,8%), han 0uoc (58,8% so vJi 5,7%) va Tonga (G2,8 so vJi 15%).
hanh vi nay khien nam giJi ga rat nhieu rui ro ve suc khoe, tinh tren toan cau, wh0 uJc tinh
khoang mot nua so nguJi hut thuoc se chet vi nhung nguyen nhan lien quan den thuoc la. Khoang
cach giJi tuJng tu cung ton tai lien quan den viec su dung ruJu, co khoang 5,7% nam giJi viet ham
bi xem la nghien ruJu nang trong khi nu giJi chi la O,G% (wh0).
hhung hanh vi nay bi anh huJng bJi cac quan niem xa hoi noi chung, niem tin mang tinh dac thu
van hoa ve suc khoe, va moi truJng xung quanh. Boi vJi dan ong, hut thuoc va uong ruJu duJc xem
la nhung hanh dong the hien nam tinh, va cac nghien cuu cho thay nam giJi thuJng thay a luc lJn
khi hai doi mat vJi quan diem xa hoi la dan ong hai manh me va cung ran. Bieu nguJc lai cung
dung vJi nu giJi. Mot nghien cuu gan day tai viet ham cho thay ly do cJ ban khien hu nu khong
hut thuoc la vi ho tin rang hu nu khong nen hut thuoc. Tren ba han tu hu nu tre viet ham tai
thanh thi cho biet ty le nu giJi hut thuoc tha la do chuan muc xa hoi ve giJi (tuc la xa hoi kho cha
nhan nhung hu nu hut thuoc). Chi 2O% noi rang ty le hu nu hut thuoc tha la vi quan ngai den
van de suc khoe (htt://www.who.int/gender/documents/0ender_Tobacco_2.d)
hgoai ra, so nam song dieu chinh theo benh tat (0ALY) bi mat di do thuJng tich J nam giJi viet ham
cao ga 2,5 lan so vJi nu giJi (hhung, et al. 2OO8), mot han la do vai tro giJi khac nhau, song cung
vi mot nguyen nhan nua la muc do co hanh vi nguy cJ cua nam giJi cao hJn, vi du nhu khi lai xe.
48 BAhh 0A 00 TA vET hAM l hkh hkh ThE I0I
Z.1Z IoI va IuoI. Fhu nu ro IuoI goa rhong rhIam I Ia rao Irong so nguoI nghao
Cuoi cung, co bang chung noi len cho thay yeu to giJi la mot khia canh hu hJ de de ca den van
de nguJi cao tuoi. CJ cau dan so cua viet ham dang cho thay cac thay doi cJ cau dan so hien tai
ma viet ham dang trai qua. Trong khi J do tuoi tre nam nhieu hJn nu, thi J do tuoi gia, nu giJi nhieu
hJn nam giJi. Su giao thoa giua do tuoi va giJi duJng nhu co moi lien he ngay cang chat che hJn vJi
tinh trang ngheo. hien tai, chi khoang 2G% nguJi gia nhan duJc chinh sach ho trJ cua Chinh hu va
co luJng huu. Tuy nhien, ti le nay doi vJi cac cu ong la 88% trong khi doi vJi cac cu ba chi co 1O%.
Khi tien hanh khao sat muc ngheo cua nhung nguJi cao tuoi, khac biet ve giJi khong cao lam khi
cac bien ve tinh trang hon nhan va cach to chuc cuoc song duJc kiem soat (Friedman et al, 2OO8).
hguon thu nha chu yeu cua hau het nguJi cao tuoi con cai gui tien cho bo me it co khac biet ve
giJi, mac du doi khi co nhung khac biet co tinh he thong ve xu huJng song chung giua cac the he
va cach thuc chuyen tien. van de thuJng ga hJn la quyen kiem soat doi vJi tai san, vi hu nu lJn
tuoi thuJng it duJc ghi ten trong giay chung nhan quyen su dung dat.
Mot dieu quan trong can luu y la viec khong dua van de anh huJng ve giJi trong cac nghien cuu ve
hu nu co tuoi la ket qua cua viec kiem soat cac bien hon nhan va tuoi tac. hhung hu nu cao tuoi
thuJng co muc song tha nhat trong the he cua ho. hhung khi hu nu song J muc tha, nguyen
nhan chu yeu la vi ho thuJng cao tuoi hJn so vJi muc trung binh, va thuJng song mot minh va/hoac
da mat het cua cai bao gom ca viec luJng huu cua nguJi chong se khong con khi nguJi chong do
mat di. Tuy nhien, dieu nay co the giam nhe han nao vi thuc te nhung nguJi gia neo dJn thuJng
co con chau cham soc.
hhieu hu nu song mot minh hJn la nam giJi G7% ho gia dinh doc than la hu nu va dieu nay
duJng nhu tang len theo tuoi tac, dac biet la sau tuoi G5 (Khao sat nha J 2OOO). Rat nhieu hu nu
la goa hu, va nhu da neu, nhung ho gia dinh co chu ho la nhung goa hu thuJng nam trong nhom
ngheo nhat.
Tinh huong nay khong chi xay ra J rieng viet ham ma xay ra tai nhieu quoc gia trong khu vuc, nJi
nhung nguJi hu nu cao tuoi J khu vuc nong thon thuJng la nhung nguJi ngheo nhat so vJi the he
cua ho (Long va Fau 2OO8, Khan 2OO1) trong dieu kien ho da nhieu tuoi, va thuJng song dJn than
va/hoac het tai san. vi du J Camuchia, ty le hu nu goa chong cao ga doi ty le dan ong goa vJ
(Knodel va Zimmer 2OOO). Tai ndonesia, chenh lech cung rat lJn. 58% hu nu cao tuoi goa chong
so vJi chi co 12% nam giJi cao tuoi goa vJ (Kreager va SchroderButterull, 2OOO)
hgoai ra, du lieu 2OOO cung the hien rang mac du so luJng nguJi tan tat J viet ham tang len theo
do tuoi cho ca nam giJi va nu giJi (tuJng tu nhu nhung nuJc khac, wh0 va hgan hang The giJi
2O11), ty le hu nu trong nhom nguJi tan tat tren GO tuoi la cao hJn nam giJi. hhung rao can doi
vJi nguJi gia trong viec tham gia vao cac hoat dong xa hoi anh huJng truc tie den chat luJng cuoc
song cua ho, dong thJi a dat them chi hi cho gia dinh ho (Braithwaite va Mont 2OOO). Thuc te,
hkh hkh ThE I0I l BAhh 0A 00 TA vET hAM 44
tai viet ham mot nghien cuu da chi ra rang viec co mot thanh vien khuyet tat trong gia dinh lam
chi hi sinh hoat tang them 11%. Bieu chinh nay se khien ty le ho ngheo co thanh vien khuyet tat
tang len dang ke. va day la mot van de ma hu nu thuJng ga hai hJn, do ty le nguJi khuyet tat
tai viet ham la 8,5% doi vJi nu giJi va G,G% doi vJi nam giJi, va chenh lech nay co the duJc giai
thich bang tuoi tho (Mont va Cuong 2O11).
van de ve quyen su dung dat cung co nhung tac dong quan trong ve giJi. Boi vJi nhieu hu nu, ten
cua ho co trong giay chung nhan quyen su dung dat la mot nhan to bao toan cho tuoi gia cua ho
hoac lam nguon sinh ke cho con cai, nhung nguJi cham nuoi ho hoac lam tai san cho thue de kiem
thu nha. vi vay, mac du nhung hu nu nay duJc con chau cham soc van khong cam thay minh la
mot ganh nang cho con cai. hhu da neu J tren, duJi mot han hai so hu nu cao tuoi song trong
cac ho gia dinh co giay chung nhan quyen su dung dat co ten tren giay do.
46 BAhh 0A 00 TA vET hAM l hkh hkh ThE I0I
6h00h 8
Vkh E I0I Vk VIE6 LkM. Th0kT hhE0, 0h 0F Vk0 Tkh T00h
8.1 IoI IhIau
|ii| i|icm qucc tc c|c t|ay vicc ticp cai vci vicc |am ci Jii| va mai |ai t|u i|ap |a
mct va cc |c |a mci |ici |c c|i| iua tai truci kii| tc va iam i|cc. V vay, tac ra t|cm
i|icu cc |ci vicc |am tct |ci Jucc cci |a Jac |ict quai trci Jci vci vicc tac ra cci Juci
t|cat i|cc va iam |ct muc Jc Jc tci t|uci (T|cc 8ac cac Lai| ia c|ui Uucc ia)
heu muon cung co vi tri la nuJc co thu nha trung binh trong nhung nam tJi, viet ham se can hai
duy tri duJc thanh tich giam ngheo va tang truJng kinh te ben vung. hhu da chi ra trong han dau
cua ban Banh gia Chung 0uoc gia, cong an viec lam tao nen moi lien ket quan trong giua cac no luc
nay. Mac du ty le sinh tho cua ca nuJc giam da dan tJi ty le hu thuoc giam: tu 7O vao nam 2OOO
xuong 54 vao nam 2OO8, dan so van tie tuc tang truJng khoang 1,8% mot nam. hhu vay trung
binh moi nam tu 2OOO den 2OO7 co them 1,OG trieu nguJi duJc bo sung vao luc luJng lao dong, dua
tong so lao dong ca nuJc len 4G,7 trieu nguJi (Bo LBTB&Xh/L0 2OO7).
hen kinh te hai tao ra viec lam cho tat ca nhung nguJi nay de duy tri ty le co viec lam hien tai,
nhung ty le ma muc do tang truJng 00F tao ra viec lam tai viet ham do co gian cua viec lam
theo tong 00F chi la O,28 trong giai doan 2OO4 va 2OO8. Bieu nay co nghia la cu tang 1% 00F se
khien viec lam tang len O,28% (L0/BLBTBXh 2O1O). Trong khi con so nay la O,58% tai Singaore
va Fhiliines la tu O,82% den O,47% tai Camuchia, Lao, ndonesia va Malaysia. heu khong co
chien luJc tang truJng huJng vao tao them cong an viec lam, vJi su ho trJ cua cac hinh thuc dau tu
va hat trien nguon nhan luc hu hJ, viec mJ rong luc luJng lao dong nhu vay co the se dan den
viec tang ty le that nghie va thieu viec lam.
Tao du cong an viec lam khong hai la thach thuc duy nhat. hhu BLBTBXh da chi ra (2O11), viet
ham danh uu tien cao cho viec hat trien thi truJng lao dong cong bang va hoi nha nhu la yeu to
quan trong cua chien luJc hat trien kinh te xa hoi 1O nam (2O112O2O). hhu da nhan manh trong
han dau cua chuJng nay, tao ra them nhieu cJ hoi viec lam tot hJn duJc coi la dac biet quan trong
doi vJi viec tao ra con duJng thoat ngheo va giam muc do de bi ton thuJng.
hhu hau het cac quoc gia co thu nha tha va nhieu quoc gia co thu nha trung binh, thach thuc
chinh doi vJi viec cai thien chat luJng viec lam J viet ham nam J viec giai quyet muc do viec lam
hi chinh thuc trong nen kinh te. Mac du so lieu ve khu vuc nay cho den gan day van mang tinh
cha va va khong dang tin cay, nhung ro rang viec lam khong chinh thuc chiem ty le lJn trong tong
so viec lam. Mot buc tranh ro rang hJn da hinh thanh sau nhung no luc gan day cua TCTK nham
thiet ke lai BTLB de giu cho viec danh gia khu vuc viec lam hi chinh thuc. BTLB han chia nen
hkh hkh ThE I0I l BAhh 0A 00 TA vET hAM 46
kinh te ra lam 8 khu vuc: chinh thuc, hi chinh thuc va khu vuc nong nghie. Khu vuc chinh thuc
chu yeu bao gom viec lam trong khoi nha nuJc cung vJi cong viec J cac doanh nghie tu nhan lJn
co von dau tu trong nuJc va nuJc ngoai, chiem khoang 18% tong viec lam. Khu vuc kinh te hi
chinh thuc bao gom tat ca cac doanh nghie khong co tinh chat ha nhan, tao ra it nhat mot so
hang hoa va dich vu de ban hoac trao doi, khong co dang ky va tham gia vao cac hoat dong hi
nong nghie (Cling et al. 2O1O: . G). Mat khac, viec lam hi chinh thuc duJc dinh nghia la toan
bo viec lam khong co bao hiem xa hoi, bao gom hau het nhung nguJi lao dong trong cac khu vuc
nong nghie va hi chinh thuc, va bao gom ca nhung nguJi lao dong trong cac doanh nghie chinh
thuc nhung co quan he lao dong hi chinh thuc. vi vay, viec lam hi chinh thuc co J trong ca 8 khu
vuc nay cua nen kinh te. Theo so lieu uJc tinh hien tai, viec lam khong chinh thuc chiem tren 7O%
tong so viec lam va vi vay hai duJc xem la dong luc chinh chua duJc cong nhan cua nen kinh te.
hhu chung toi da chi ra trong ChuJng 1, giai doan ke tu khi thuc hien v0A lan truJc la mot trong
nhung giai doan co thay doi lJn ve kinh te vi mo, bao gom viec gia nha wT0, mot thJi ky gia ca
hang hoa gia tang, khung hoang kinh te toan cau cung nhu su dich chuyen sang nuJc co thu nha
trung binh. Muc do tham gia cao vao luc luJng lao dong cua nam giJi va nu giJi J viet ham dong
nghia vJi viec ca hai nhom nay da truc tie bi anh huJng bJi tac dong cua cac thay doi nay doi vJi
cac cJ hoi thi truJng lao dong, nhung khong nhat thiet J muc do nhu nhau. Trong chuJng nay, chung
toi dua tren cac so lieu quoc gia de theo doi cac xu huJng chung ve kinh nghiem thi truJng lao dong
cua nam giJi va nu giJi ke tu lan thuc hien v0A truJc day. Sau do, chung toi xem xet cac vi du ve
cac nhom nguJi lao dong cu the trong ca linh vuc lao dong chinh thuc va khong chinh thuc, ma kinh
nghiem cua ho trong nhung nam gan day rat hu hJ de xay dung cac chinh sach trong tuJng lai
ve tang truJng kinh te va giam ngheo.
8.Z Thao doI rar Iar dong va gIoI rua ruor khung hoang doI voI rar Ih} Iruong
Iao dong
3.?.1 Ty |c t|am ia t|i truci |ac Jci tai i|ui |ai tai ty |c t|at i|icp va t|icu vicc |am
Theo cac cuoc Bieu tra Luc luJng Lao dong, ty le tham gia vao luc luJng lao dong da giam deu trong
giai doan 1OO7 2OO7. Bieu nay han anh thuc te la cac nhom nguJi co tuoi dJi tre hJn co thJi gian
di hoc lau hJn va nhom nguJi co tuoi dJi cao hJn rJi luc luJng lao dong sJm hJn. Xu huJng nay da bi
ha vJ trong gia doan 2OO7 va 2OOO vJi bang chung la ty le tham gia vao luc luJng lao dong tang:
tu 78,4% len 81% doi vJi nam giJi va tu 7O,5% len 72,8% doi vJi nu giJi (L0, 2O1O; Fierre, 2O11).
Muc tang cao nhat thuoc cac nhom tuoi co ty le giam nhieu nhat trong ky truJc. Muc tang cao thuoc
ve nhom nguJi do tuoi 15 1O, va ty le nu giJi trong nhom tuoi nay tham gia vao thi truJng lao
dong tang tu 8G,4% len 48,G% so vJi muc tang cua nam giJi la 88,1% len 48,8%. hhom tuoi tren
5O cung tang nhung J muc tuJng doi tha tu 55,G% len 58,O% (Fierre, 2O11).
47 BAhh 0A 00 TA vET hAM l hkh hkh ThE I0I
0i nhien la khong hai tat ca nhung nguJi tham gia luc luJng lao dong deu tim duJc viec lam hay
J muc do ma ho mong muon, va hai han biet giua nguJi co viec lam, khong co viec lam va thieu
viec lam trong luc luJng lao dong. hhin chung, khung hoang kinh te da khien nhom nguJi tre tuoi
va nguJi gia quay trJ lai luc luJng lao dong. Mac du ti le tham gia thi truJng lao dong hu nu tang
cao hJn nam giJi, hien tuJng nay cung di doi vJi viec tang ty le nguJi khong co viec lam va thieu
viec lam. Ty le that nghie tang trong thJi gian tu nam 2OO7 den 2OOO tu 1,O% len 2,5% doi vJi
nam giJi va tu 2,O% len 2,7% doi vJi nu giJi (L0 2O1O). hgoai ra ti le thieu viec lam cung tang
1

tu 4.8% len G.8%. Khoang 25% cong nhan lam tren mot cong viec trong nam 2OOO, so vJi con so
17,G% trong nam 2OO7.
3.?.? |u ici ra k|ci k|u vuc ici i|icp c|am |ci iam ici
Khung hoang kinh te khong lam dao nguJc xu huJng dich chuyen lao dong ra khoi khu vuc nong
nghie cung nhu cung khong lam thay doi ban chat han biet giJi trong su dich chuyen nay. Fhu nu
ra khoi khu vuc nong nghie cham hJn nam giJi: ty le nam giJi lam viec trong khu vuc nong nghie
giam tu 47,2% nam 2OO7 xuong con 45,2% nam 2OOO trong khi ty le nu giJi giam tu 51,5% xuong
con 5O%. Bieu nay dan tJi viec tang ty le lao dong trong khu vuc cong nghie cua nam giJi tu 24,5%
len 2G,4% va con so nay doi vJi nu giJi la 1G,1% den 17,O%. Ty le nam giJi lam viec trong khu vuc
dich vu van khong thay doi (28,2%) nhung tang nhe tu 82,4% len 88,1% doi vJi nu giJi. hhu vay,
ty le lao dong nam giJi trong khu vuc nong nghie van cao va ty le nay doi vJi nu giJi con cao hJn.
uJc tinh chi so 0uncan, mot thuJc do thuJng duJc dung de do luJng muc do han biet viec lam,
cho thay hau nhu khong co thay doi trong muc do ta trung viec lam theo khu vuc xet ve giJi trong
giai doan tu 2OOG den 2OO8 (Rodgers and Menon, 2O1O). Chi so 0uncan chi ra ty le han tram cua
tat ca cac lao dong nu hai chuyen doi cong viec de can bang muc han bo viec lam giua nam
giJi va nu giJi. Theo so lieu duJi day, ty le nay da gan nhu khong thay doi va duy tri J muc tren 7O
doi vJi khu vuc thanh thi va tang nhe tu 4O,O% den 51,7% tai cac khu vuc nong thon. Cac uJc tinh
nay cung cho thay khoang 7O% hu nu se hai chuyen viec lam tu khu vuc nay sang khu vuc khac
de can bang muc han bo viec lam vJi nam giJi tai cac khu vuc thanh thi trong khi tai cac khu vuc
nong thon, khoang mot nua so nu giJi se hai thuc hien chuyen doi. Muc do han biet giJi tai cac
khu vuc nong thon tha hJn the hien muc do ta trung cao hJn cua ca nam giJi va nu giJi vao khu
vuc nong nghie.
1
Ti le han tram so nguJi co viec lam nhung lam viec duJi 85 giJ mot tuan va san sang lam viec nhieu giJ hJn.
hkh hkh ThE I0I l BAhh 0A 00 TA vET hAM 48
hnh 8.1 6h so unran va Fhan bIaI nganh ngha, VIaI ham
Boc tach chi tiet hJn tinh hinh tham gia lao dong cho thay su han biet ve giJi theo cac tieu nganh
ngoai nong nghie. Tai cac vung nong thon, nam giJi thuJng lam viec trong linh vuc van chuyen
va truyen thong va han bo tuJng doi dong deu trong linh vuc ban le, van tai va truyen thong, kinh
doanh va dich vu tai chinh trong khi nu giJi chu yeu ta trung trong linh vuc san xuat (det/may, go/
giay va thuc ham/nuJc giai khat), ban le/ban si va giao duc/dich vu van hoa. Tai cac vung do thi,
nam giJi ta trung trong linh vuc van tai va vien thong, kinh doanh va dich vu tai chinh, giao duc,
dich vu y te va van hoa. hu giJi thuJng co xu huJng lam cac cong viec buon ban, chu yeu la ban le,
khach san/nha hang, giao duc, y te va dich vu van hoa, kinh doanh va dich vu tai chinh.
3.?.3 Tai ty |c vicc |am Jc |i tci t|uci, c|at |uci vicc |am iam sut
Mac du xu huJng chat luJng viec lam trong giai doan dang xem xet duJng nhu co su ha tron, buc
tranh toan canh van la su suy giam chat luJng viec lam, va nu giJi ganh chiu nhieu hJn nam giJi.
Mot so thuJc do chat luJng khac nhau da duJc su dung. Mot thuJc do lien quan den tinh chat chinh
thuc cua viec lam. ThuJc do thu hai ta trung vao tinh trang viec lam, han biet giua viec lam duJc
tra cong/luJng, lao dong tu doanh va cong viec gia dinh khong duJc tra cong. Cong viec tu doanh co
the duJc chia nho thanh tu lam chu va viec lam tu do
2
. Cong viec tu do va cong viec gia dinh khong
duJc tra luJng duJc L0 coi la cong viec de bi ton thuJng. Mac du mot so hinh thuc viec lam duJc
tra cong, dac biet la viec lam cong nhat, cung duJc xe vao nhom nay, song day la mot nhom co
thanh han huc ta hJn nhieu. hguJc lai, co the danh gia mot cach khai quat rang hau het cac loai
hinh cong viec tu do va cac cong viec gia dinh khong duJc tra luJng duJc danh gia la nang suat lao
dong tha va thu nha tha, doi vJi hu nu lam cac cong viec noi trJ thuJng it co quyen kiem soat
doi vJi thu nha. Cac thuJc do chat luJng khac lien quan den thu nha tu viec lam va muc do dam
bao viec lam, ky nang va tinh trang cong viec.
2
Xa vien hJ tac xa san xuat cung duJc tinh vao dien nay, nhung chi chiem mot ti le rat nho J viet ham.
Bo thi Bo thi hong thon hong thon
49 BAhh 0A 00 TA vET hAM l hkh hkh ThE I0I
8ang 8.1 VIar Iam Irong khu vur phI rhnh Ihur
2OO7 2OOO
Tat ca ham hu Tat ca ham hu
viec lam trong nong nghie 5O,1 47,O 52,4 47,G 45,4 5O,O
viec lam trong khu vuc hi chinh thuc 27,7 28,2 27,1 24,4 25,1 28,7
viec lam trong khu vuc chinh thuc 22,2 28,O 2O,5 27,O 2O,5 2G,8
(|uci.Ficrrc. ?011).
0u lieu quoc gia cho thay ty trong viec lam chinh thuc tang doi vJi ca nam giJi va nu giJi trong giai
doan 2OO7 va 2OOO (Fierre, Bang O). Bieu nay chu yeu la do ty trong viec lam trong nong nghie
tie tuc sut giam. Tuy nhien, cac chi so khac cho thay rang viec giam mot hinh thuc viec lam de bi
ton thuJng doi vJi hu nu, cong viec tu do, da duJc bu tru bang su gia tang cua mot loai hinh cong
viec tham chi con de bi ton thuJng hJn, cong viec gia dinh khong duJc tra luJng
8
. Theo uJc tinh cua
LFS, GO% hu nu co viec lam de bi ton thuJng trong nam 2OOO so vJi nam giJi la 54,4% (L0 2O1O).
Theo hinh 8.2 va 8.8, co the co nhung dich chuyen quan trong giua cac loai hinh viec lam, va mot so
xu huJng dich chuyen nay co tinh chat vung mien. vi du, ti le viec lam cua hu nu J mien Bac cao
hJn (hinh 8.2) ca truJc va sau cuoc khung hoang kinh te. hhung tac dong doi vJi viec lam duJc tra
cong J mien Bac lai ro ret hJn. Fhu nu J mien Bac van lam viec nhieu hJn sau cuoc khung hoang
kinh te, nhung lai giam sut trong viec lam co tra cong. Trong khi do hu nu J mien ham J chung
muc nao do lai tang ti le viec lam co luJng.
8
hguyen et al (2O1O) cho rang su chuyen doi giua viec lam tu do va cong viec gia dinh khong duJc tra luJng co the la
do nham lan trong qua trinh xac dinh hu nu vao hai nhom viec lam tuJng doi giong nhau nay..
hkh hkh ThE I0I l BAhh 0A 00 TA vET hAM 60
hnh 8.Z T Ia vIar Iam o Fhu nu
viet ham
TY LE vEC LAM CuA Fhu hu Tu 1855 Tu0, ThE0 vuh0 hAM 2OO8 vA 2O1O
Thanh ho thuoc tinh
Thu do
Ranh giJi tinh
Ranh giJi quoc gia
TY LE % Fhu hu
LA0 B0h0 hAM 2OO8
TY LE % Fhu hu
LA0 B0h0 hAM 2O1O
8
Thh
61 BAhh 0A 00 TA vET hAM l hkh hkh ThE I0I
hnh 8.8 T Ia vIar Iam duor Ira Iuong o phu nu
viet ham
TY LE vEC LAM Bu0C TRA Lu0h0 0 Fhu hu Tu 1855 Tu0, ThE0 vuh0 hAM 2OO8 vA 2O1O
Thanh ho thuoc tinh
Thu do
Ranh giJi tinh
Ranh giJi quoc gia
Thh
8
TY LE % Fhu hu Bu0C
TRA Lu0h0 hAM 2OO8
TY LE % Fhu hu Bu0C
TRA Lu0h0 hAM 2O1O
hkh hkh ThE I0I l BAhh 0A 00 TA vET hAM 6Z
Xem xet ky hJn cac so lieu chung ta se thay rang cac cong viec tu doanh tie tuc chiem han lJn
nhat trong luc luJng lao dong doi vJi ca nam giJi va nu giJi nhung da giam trong giai doan tu 2OO7
den 2OOO tu muc 52,2% xuong con 4O% doi vJi nam giJi va tu GO,O% xuong con 5O,2% doi vJi nu
giJi. Boi vJi nu giJi, dieu nay di kem vJi su suy giam ty le cong viec tu do tu 58% xuong 4G,O% va
tang cong viec duJc tra cong/luJng tu 25% len 27,5% va co su gia tang dang ke cac cong viec gia
dinh khong duJc tra luJng tu 18,O% len 22,2%. Mat khac, J nam giJi, viec suy giam ty le lao dong
tu doanh nhin chung di kem vJi su gia tang nhe ve ty le lam chu (tu 8,8% len G,8%), giam ty le
cong viec tu do tu 48,1% xuong 42,G% va tang ty le lao dong duJc tra luJng tu 85,8% len 88,O%.
8ang 8.Z Thu Iao Ihao gIo Ihao Inh Irang Iao dong (Z009)
Trung binh Lech chuan Trung vi Tan suat
Lam chu 22,2 57,G 18,O 227817G
Lao dong tu do O,1 85,8 G,1 2115G5G5
Lao dong duJc tra thu lao 11,2 1O,1 8,8 15O5GO25
Xa vien hJ tac xa G,7 4,8 G,O 51772,2
Thanh han khac 5,O 7,7 5,2 85OGO,1
Tong 1O,7 8O,4 7,4 8O4744O7
|uci. (LTLL, ?009)
Mac du lao dong lam cong an luJng co muc thu nha theo giJ cao hJn cac lao dong tu doanh, nhung
su dich chuyen lao dong vao khu vuc lam cong an luJng di kem vJi muc do an toan suy giam cua
khu vuc lam cong an luJng nay. 0u lieu tu bao cao LFS cho thay su suy giam hJ dong dai han va
tang ty le hJ dong xac dinh thJi han va hJ dong mieng (L0 2O1O, hinh 5). Tinh hinh hu nu lam
cac cong viec lam cong an luJng thuJng kha hJn so vJi nam giJi, khoang 1/8 nu lam cong an luJng
duJc ky hJ dong dai han trong khi con so nay doi vJi nam giJi la 1/4. hgoai ra, co khoang 1O%
hu nu va 12% nam giJi dang lam viec ma khong co bat ky loai hinh hJ dong hay thoa thuan nao
trong nam 2OOO nhung con so nay da giam nhe tu thJi diem nam 2OO7.
68 BAhh 0A 00 TA vET hAM l hkh hkh ThE I0I
L
o
a
i

h
J


d
o
n
g
Khac
Khong co hJ dong
Thoa thuan mieng
hJ dong lao dong
co thJi han
(8 nam hoac it hJn)
hJ dong lao dong dai han
hnh 8.4 6ar Xu huong vIar Iam VIaI ham nam Z010
|uci. ||ac sat |uc |uci |ac Jci ?007 va ?009 cua Tci cuc T|ci kc, su ti| tcai
cua tac ia Jua trci mau Jc |uci Ja Jucc Jicu c||i| cua iam ?007
S|i c|u. 0ac sc cc t|c k|ci c|i| xac Jc |am trci
Ty le lao dong nu giJi co ky nang chi bang mot nua so lao dong nam co ky nang va su chenh lech
da tang nhe trong giai doan tu 2OO2 den 2OOG (Rodgers and Menon). Khi xem xet tinh trang cong
viec, nam giJi nam giu han lJn cac vi tri quan tri va quan ly tai ca khu vuc nong thon va thanh thi.
hhu thao luan duJi day, day la cac cong viec duJc tra luJng cao hJn va thuJng chiu trach nhiem lanh
dao. Chi so 0uncan ve han bo nghe nghie theo giJi trong khoang thJi gian tu 2OOG den 2OO8 cho
thay muc do han biet co tang J muc tuJng doi nho tai khu vuc thanh thi (tu 41,8 den 42,1), va lJn
hJn tai khu vuc nong thon (tu 24,O den 27,8). Boi vJi su han bo viec lam theo giJi giua cac khu
vuc, muc do han biet nganh nghe theo giJi tha tai cac khu vuc nong thon the hien do ta trung
cao cua ca nam giJi va nu giJi trong cac viec lam trong nganh nong nghie cua kinh te nong thon.
Chi so 0uncan ve nghe nghie nho hJn cac chi so han bo theo linh vuc, cho thay nu giJi ta trung
J muc do cao theo linh vuc hJn la theo nghe nghie.
hkh hkh ThE I0I l BAhh 0A 00 TA vET hAM 64
hnh 8.6 6h so unran va Fhan bIaI hgha nghIap, VIaI ham
|uci. FcJcrs va Mcici, ?010
Tuy nhien, truJc khi ket thuc han nay, dieu quan trong can luu y la viec han biet nghe nghie va
su khac biet giJi trong cac linh vuc hoc ta khong hai la van de cua rieng viet ham. Tren thuc
te, day la bieu hien cua mot xu huJng chung trong khu vuc. hhu giai thich trong han viet ve khu
vuc Bong A va Thai Binh 0uJng trong Bao cao Fhat trien The giJi ve chu de 0iJi sa duJc an hanh,
tren the giJi, nam giJi va nu giJi duJc han chia theo cac nganh nghe, linh vuc hoc ta va quan he
hJ dong. Trong khu vuc, nu giJi xuat hien nhieu trong cac cong viec gia dinh khong duJc tra luJng
va trong khu vuc khong chinh thuc va co the bat ga trong nhieu linh vuc nganh nghe (Bao cao ve
0iJi Theo 0uoc 0ia cua hgan hang The giJi, cac nuJc khac nhau; uhESCAF 2OO8).
3.?.4 Muc Jc iam k|cai cac| t|u |ac t|cc ici Jai c|ui |ai
Khoang cach giJi ve tien luJng nhin chung da giam tu nam 1OOO va ngay nay dang J muc G5% so
vJi nam 1OO2O8 (Liu, 2OO4). Theo du lieu Khao sat luc luJng lao dong, trung binh nu giJi duJc tra
luJng bang khoang 75% so vJi luJng cua nam giJi nam 2OOO. Tuy nhien, xu huJng giam nay da
chung lai trong giai doan tu 2OOG den 2OO8 (Fierre, 2O11, Bang 24), hai nam cuoi cung co du lieu
nay. hguyen nhan dan den su chung lai nay chua duJc lam ro nhung no the hien them mot khia
canh thua thiet cua hu nu so vJi nam giJi trong thJi ky khung hoang.
Khao sat luc luJng lao dong chi ra rang, khoang cach giJi ve tien luJng thay doi dang ke theo nghe
nghie (xem duJi day). Khoang cach ve luJng thang nho hJn khi xet cac nghe nghie bac cao thuc
te nu giJi kiem duJc nhieu thu nha hJn nam giJi trong mot so linh vuc ky nang cao nhung nhung
Bo thi hong thon hong thon Bo thi
66 BAhh 0A 00 TA vET hAM l hkh hkh ThE I0I
nguJi lam nghe do nhin chung chiem mot han rat nho trong toan bo luc luJng lao dong. Khoang
cach nay lJn hJn nhieu trong nhung nghe kem ky nang nJi ta trung han lJn luc luJng lao dong:
8O% lao dong khong co ky nang nam 2OO7 giam xuong con 75% nam 2OOO. So lieu KSMSh0B
2OO8 cho thay tinh hinh tuJng tu. Thu lao theo giJ trung binh cao nhat trong khu vuc nha nuJc, tie
do la lao dong trong cac lien doanh vJi nuJc ngoai va doanh nghie quoc doanh. Thu lao theo giJ
tha nhat trong khoi doanh nghie tu nhan. hhu co the du doan, tien luJng theo giJ cao nhat trong
nghe nghie quan tri, quan ly va chuyen mon co ky nang cao va tha nhat doi vJi lao dong khong
co ky nang. Ty le thu lao cua nu so vJi nam trong cac cong viec quan tri, quan ly, chuyen mon va
dich vu cao hJn. Tuy nhien, ty le tien luJng cua nu so vJi nam J cong viec gian dJn co ky nang lai
tha hJn, so vJi lao dong khong co ky nang.
Co rat nhieu yeu to gay ra chenh lech ve giJi trong thu nha. Thu nhat la hoc van. Khong nhung tien
luJng thuc te tang len theo muc do hoc van doi vJi ca nam giJi va nu giJi, dac biet la doi vJi nhung
nguJi da hoan thanh bac trung hoc, ma con giu nang ty le thu nha giua nu giJi va nam giJi len
cao hJn muc trung binh, J ca nong thon va thanh thi. 0 mot thai cuc khac, nu giJi chi hoc het ca
mot hoac khong di hoc nhan muc thu lao tha nhat.
Cac chenh lech ve thu nha hang thang cung the hien su chenh lech ve thJi gian danh cho cac
cong viec duJc tra luJng. van de nay chi duJc the hien mot han qua du lieu BTLB, trong do chi ra
rang chenh lech ve giJi trong thu nha hang thang co moi lien he long leo vJi khoang cach giJi ve
giJ lam viec trong tuan. hhung nghe nghie doi hoi ky nang cao ma hu nu danh nhieu thJi gian
hJn nam giJi thuJng la nhung nghe ma nu co thu nha cao hJn nam (xem Bang 8.8 trong Fierre,
2O11). Tuy nhien, trong cac nghe khac, dac biet la cac nganh chiem ti le lJn trong lao dong nu, su
chenh lech thJi gian rat it nhung lai co chenh lech lJn ve thu nha theo giJi. Ro rang, chenh lech
ve giJ lam viec trong tuan khong du de giai thich cho su chenh lech ve thu nha theo giJi. Mot anh
huJng cua khung hoang duJng nhu da lam giam ty le giJ lam viec cua nu giJi so vJi nam giJi: theo
du lieu BTLB 2OO7 va 2OOO, Fierre chi ra rang ty le giJ lam viec trong tuan cua nu giJi so vJi nam
giJi giam nhe tu O5,8% xuong O4,8%. Ty le nay trong nhom lao dong khong co ky nang giam tu
OG,7% xuong O8,8%.
hkh hkh ThE I0I l BAhh 0A 00 TA vET hAM 66
8ang 8.8 khoang rarh gIoI Irong Inh Iur ngha nghIap (Z007 va Z009)
hghe nghie Khoang cach giJi Khoang cach giJi
ve giJ lam trong tuan ve thu nha trong thang
2OO7 2OOO 2OO7 2OOO
Lanh dao trong moi linh vuc 1O1,O OG,O 12O,G 84,8
Chuyen gia cao ca OG,7 OG,8 88,7 82,G
Chuyen gia trung ca O8,8 OG,G O4,4 O4,2
Can bo/nhan vien 1O2,4 1O8,4 1O8,8 11G,1
Lao dong co ky nang trong dich vu
ca nhan, bao dam an ninh va ban hang O8,5 O8,1 77,G 72,5
Lao dong co ky nang trong nong nghie
lam nghie va ngu nghie OO,O OO,2 G7,7 G4,7
Lao dong co ky nang trong tieu thu
cong nghie va cac lao dong chan tay OO,5 O2,5 GO,4 GO,4
co ky nang khac
Lao dong la ra va van hanh may moc 1O2,7 1O1,7 G5,8 G5,O
Lao dong khong co ky nang OG,7 O8,8 8O,O 75,2
Tong so O5,8 O4,8 78,7 75,1
|uci. (LTLL, ?007 va ?009)
Luu y. Ty |c sc ic |am vicc cua iu ici sc vci sc ic |am vicc cua iam ici, ty |c t|u |ac cua iu
ici |ai t|ai sc vci ty |c t|u |ac cua iam ici.
3.?.5 Ticp tuc mat cai Jci trci p|ai |c cci vicc k|ci Jucc tra |uci xct t|cc ici
Mac du co su dich chuyen va dao nguJc ve han bo giJi xet theo muc do tham gia luc luJng lao dong,
nghe nghie, ky nang va thu nha, su bat binh dang trong han bo cong viec khong duJc tra luJng
xet theo giJi van khong he thay doi. 0u lieu tu KSMSh0B 2OO8 cho thay nam giJi lam viec trung
binh 88 tuan mot nam trong khi nu giJi lam viec 87 tuan. Tuy nhien, 44% nam giJi khong tham gia
vao cac cong viec nha trong khi con so nay doi vJi hu nu chi la 21%. Ty le nay co thay doi chut
it so vJi BTMSh0B 2OO4 va 2OOG va ty le tai cac vung nong thon va thanh thi tuJng duJng nhau.
67 BAhh 0A 00 TA vET hAM l hkh hkh ThE I0I
Trong so nhung nguJi co tham gia lam cong viec gia dinh, nam giJi thuJng lam trung binh 1,5 tieng
mot ngay trong khi nu giJi lam 2,2 giJ.
Su chenh lech giJi ve muc do tham gia viec nha bat dau tu rat sJm. Trong khi 85% be trai trong do
tuoi tu G den 1O khong he lam cong viec nha, so vJi ty le cua be gai la 8O%, su chenh lech ngay
cang tang (58% so vJi 41%) trong do tuoi 11 14. Binh nghia cong viec nha cua cuoc khao sat
khong bao gom viec trong tre, mot cong viec chu yeu do nu giJi dam nhan va vi the cac thuJc do
ghi nhan tren day co han chua han anh het thuc te. Ty le nam giJi trong moi do tuoi khong tham
gia cong viec gia dinh van J muc cao, va neu co tham gia thi cung chi mot vai giJ cho thay su ton
tai keo dai cua chuan muc xa hoi coi nhung cong viec gia dinh khong duJc tra luJng la cong viec
cua nu giJi va han che kha nang cua nu giJi trong viec tham gia vao dJi song xa hoi.
v0A 2OOG ghi nhan rang thai do va hanh vi truyen thong coi hu nu la nhung nguJi co bon han
cham soc nguJi khac trong xa hoi viet ham. Chinh hu ghi nhan vai tro cua hu nu tai gia dinh
thong qua cac giai thuJng va chung chi, nhung khong ghi nhan hay khuyen khich su tham gia cua
nam giJi. Theo Bo luat Lao dong 2OO2 va cac van ban lien quan, nghi cham soc tre sJ sinh hoac
nghi cham con om chi a dung doi vJi nguJi me. hoi mot cach khac, chinh hha nuJc cung chua co
nhieu bien ha de giam nhe ganh nang ma ta quan xa hoi truyen thong da a dat cho hu nu.
8.8 Tharh Ihur rua Ihanh phan kInh Ia phI rhnh Ihur Irong qua Irnh rhuyan doI
sang v} Iha Ihu nhap Irung bnh
Fhan truJc da cho thay tam quan trong cua giJi trong viec cJ cau ket qua thi truJng lao dong trong
giai doan bat on kinh te vi mo cua viet ham. Theo noi dung han truJc, hu nu co xu huJng trJ lai
thi truJng lao dong nhieu hJn nam giJi khi xay ra khung hoang kinh te nhung nu giJi lai co ty le that
nghie cao hJn nam giJi, va thuJng hai tim nhung viec lam de bi ton thuJng va qua trinh thu he
khoang cach thu nha theo giJi da xay ra tu nhung nam 1OOO da bi chung lai. van de giJi, cung vJi
cac van de khac nhu giao duc, dan toc va tai san, deu co y nghia quyet dinh cac nhom nguJi lao
dong khac nhau se sinh song nhu the nao tren con duJng chuyen doi len muc thu nha trung binh.
hhu chung toi da luu y J han dau cua chuJng nay, viec tao cong an viec lam on dinh va mang lai
lJi ich la can thiet neu muon cho tang truJng kinh te mang lai tac dong giam ngheo. Muc do va su
ton tai dai dang cua loai hinh lao dong khong chinh thuc chinh la mot trong nhung thach thuc ma
viet ham ga hai neu viet ham muon cung co vi tri nuJc co thu nha trung binh. Y nghia hat trien
cua nen kinh te hi chinh thuc la viec dong go rat it vao doanh thu thue cua dat nuJc, nam ngoai
tam vJi cua cac quy dinh ve ha ly va he thong bao hiem xa hoi, co dac trung la nang suat tha
va dieu kien lam viec khong tot (Rand and Tom, 2O1O). hguJc lai, viec chinh thuc hoa cac doanh
nghie nho va vua chiem mot han lJn trong khu vuc khong chinh thuc khong nhung giu cai thien
viec tie can vJi nguon tin dung va cai thien nang suat cho cac doanh nghie nay ma con bao dam
viec lam cho luc luJng lao dong lam cong an luJng. vi vay, tinh chat khong chinh thuc khong chi
co anh huJng ve so luJng viec lam trong nen kinh te noi chung ma con co tac dong den chat luJng
lao dong trong toan bo nen kinh te.
hkh hkh ThE I0I l BAhh 0A 00 TA vET hAM 68
Theo bao cao tai chuJng nay, lao dong khong chinh thuc tie tuc chiem han lJn lao dong tai viet
ham mac du da co su giam xuong chut it trong nhung nam gan day. 0iong nhu hau het cac nuJc co
thu nha tha va nhieu nuJc co thu nha trung binh, bo han lao dong nay khong the duJc coi la bo
han hu cua toan bo nen kinh te ma can duJc coi la bo han chinh nhung cho den nay van chua
duJc ghi nhan tren giay tJ. Cac nghien cuu da nhan manh thanh han da dang cua bo han nay va
do do cac nhom lao dong khong chinh thuc khac nhau co muc dong go rat khac nhau vao su hat
trien cua viet ham trong tuJng lai va can co nhieu chinh sach ho trJ khac nhau. Trong han cuoi cua
chuJng nay, chung toi thao luan cac vi du ve cac nhom lao dong nam va nu khac nhau nham tim
hieu nhung ham y chinh sach doi vJi cac nhom doi tuJng nay. Cac nhom nay bao gom cong nhan
trong linh vuc xuat khau, lao dong tra cong tha, doanh nghie chinh thuc va khong chinh thuc, lao
dong di cu, cac nhom dan toc thieu so va mot thach thuc mJi hat sinh la lao dong bi anh huJng
bJi bien doi khi hau.
3.3.1 Lac Jci Jucc tra cci trai tu k|u vuc p|i c|i| t|uc Jci c|i| t|uc
Lao dong duJc tra cong chiem mot han nho trong so cac lao dong hi chinh thuc: chiem 7% luc
luJng lao dong va 24% luc luJng lao dong trong khu vuc hi chinh thuc. Tuy nhien, quy mo cua nhom
lao dong lam cong trong nen kinh te tang len do co mot so luJng lJn nguJi lao dong khong co hJ
dong chinh thuc va bao hiem xa hoi lam viec cho cac doanh nghie chinh thuc. Lao dong khong
chinh thuc chiem khoang 17% lao dong trong cac doanh nghie nuJc ngoai, 58% trong cac doanh
nghie trong nuJc va 48% trong cac doanh nghie ho gia dinh chinh thuc.
vi vay, nhung lao dong duJc tra cong co the nam trong suot mot dai tu chinh thuc (nhan vien ky
hJ dong dai han duJc huJng day du cac lJi ich va huc lJi va bao hiem xa hoi) den ban chinh thuc
(khong co hJ dong bang van ban, duJc huJng mot han lJi ich) den hi chinh thuc (lao dong tam
thJi)
4
. Chung toi ta trung vao hai nhom lao dong lam cong an luJng, hai nhom nay se minh hoa
cho thay dac diem giJi dat lao dong nu vao vi tri nao trong moi tuJng quan vJi luc luJng thi truJng
lao dong trong nuJc va toan cau, va thach thuc trong no luc cai thien vi tri cua ho tren thi truJng
lao dong.
3.3.? Lac Jci |am cci trci |ii| vuc Jii| |uci xuat k|au. ai| |uci |ci |ici Jci cua ici
kii| tc tcai cau
Lao dong trong linh vuc dinh huJng xuat khau da co nhung dong go truc tie vao 0hF do viet ham
dang ngay cang hoi nha vao nen kinh te toan cau. Tang truJng kinh te chu yeu nhJ vao san xuat
4
Mot nghien cuu truJc day cua Kabeer va van Anh cho thay chi co 77% lao dong nu trong cac doanh nghie gia cong
may mac cua tu nhan co hJ dong bang van ban, so vJi OO% lao dong trong cac doanh nghie det may cua nha nuJc, va
nhung nguJi co hJ dong lao dong thi dieu khoan hJ dong cung bat lJi hJn so vJi cac dong nghie trong doanh nghie
nha nuJc.
69 BAhh 0A 00 TA vET hAM l hkh hkh ThE I0I
xuat khau, mot nganh co nhieu nhan cong lao dong la nu. hinh thuc lao dong nay da mJ rong hJn
nua cung vJi viec viet ham gia nha wT0. Theo mot nghien cuu gan day cua uhFEM, viec mJ ra
cac khu cong nghie va nha may tren dat truJc day la dat nong nghie da lam cho nhieu lao dong
nong nghie rJi bo ruong dong, nhung cung tao ra cac hinh thuc viec lam mJi trong nganh san xuat.
Trong nganh nong nghie, da co su dich chuyen J mot so tinh tu viec san xuat lua va chan nuoi
nho le sang trong cay an qua trai mua, trong hoa va chan nuoi vJi quy mo lJn. huoi trong thuy san
cung co su tang truJng.
hghien cuu cho thay hu nu, nhat la hu nu tre tuoi va lao dong di cu, co nhieu cJ hoi mJi trong
cac nha may san xuat xuat khau va cac khu cong nghie va cac nha may che bien thuy hai san va
thuc ham. Fhu nu co do tuoi cao hJn lam cac cong viec co tinh chat ho trJ nhu ve sinh nha xuJng
va nau an trong cac nha may hoac kinh doanh, dich vu quy mo nho, ban an sang cho cong nhan,
mJ tiem an, may do, cho thue nha v.v. ham giJi chu yeu kiem tien tu cac cong viec mJi trong nong
nghie, nhat la trong nganh nuoi trong thuy san.
Cac nghien cuu ve cac nha may xuat khau va khu cong nghie cho thay cac lao dong nu J cac nha
may su dung nhieu lao dong co xu huJng co cuoc song kho khan hJn cac lao dong khac trong khu
vuc chinh thuc do ho duJc coi la luc luJng lao dong re va linh hoat va duJc thue tren cJ sJ nhung
dieu khoan lao dong bat lJi (hguanbanchong, 2O1O). ho hai lam viec nhieu giJ hJn, cac dieu kien ve
y te va an toan co xu huJng kem hJn cac doanh nghie trong khu vuc chinh thuc khac, nhieu nguJi
khong co bao hiem xa hoi va nhieu nguJi duJc tuyen dung that thuJng theo mua vu (uhFEM). Mac
du cac nha may tao ra cJ hoi viec lam cho hu nu it duJc hoc hanh, song lai khong tao ra cac cJ hoi
nang cao ky nang va dao tao ky thuat de giu cho hu nu len cao hJn trong nac thang nghe nghie.
Fhan tich KSMSh0B nam 2OO8 cho thay tien luJng cua hu nu so vJi nam giJi trong nganh san
xuat tha hJn nhieu muc chung trong khu vuc cong nghie la OO: J cac khu vuc do thi, luJng cua
nu giJi bang 58% luJng cua nam giJi: Cac ket qua nghien cuu nay cho thay, nhat la J cac khu vuc
do thi, chu su dung lao dong trong khu vuc san xuat vat kiet dong luJng cua nu giJi so vJi nam giJi
nham duy tri lJi the canh tranh cua ho tren thi truJng toan cau (Rodgers and Menon, 2O11). Bieu
nay duJc chung minh bang vi du ve 88 nen kinh te dang hat trien va trong giai doan chuyen doi
trong nam 2OO8, viet ham co chi hi nhan cong tha thu tu tu duJi len, bang O,88 uS0 mot giJ,
va chi co 8 quoc gia la Bangladesh, Camuchia va Fakistan co chi hi nhan cong tha hJn trong
nganh may mac.
Cuoc khung hoang toan cau gan day da tac dong den cac bo han lao dong nay manh hJn cac bo
han khac vi ho tham gia nhieu hJn vao luc luJng san xuat tren thi truJng toan cau. Cac nghien cuu
cua Bo LBTB&Xh cho thay tac dong tieu cuc truc tie dac biet la tac dong len cac doanh nghie
co von dau tu nuJc ngoai, cac doanh nghie tu nhan va cac doanh nghie huJng vao xuat khau J
cac nganh nhu det may, da giay, xay dung va van tai (L0, 2O1Ob: tr. 82). Lao dong nu J mot so
nganh chiu rui ro cao nhat. Theo so lieu thong ke nam 2OO4, ty le lao dong nu so vJi lao dong nam
trong nganh may mac la 2,85; 2,8O trong nganh dien tu; 1,8O trong nganh da giay. Fhu nu chiem
hkh hkh ThE I0I l BAhh 0A 00 TA vET hAM 60
so dong so vJi nam giJi trong nganh du lich (2,OO) (hguanbanchong, 2O1O). Tuy nhien, nam giJi lai
dong hJn nu giJi trong nganh xay dung va cong nghie o to.
Cac so lieu uJc tinh cho thay G7.OOO lao dong mat viec lam trong nam 2OO8, trong do 2G% la nu.
1O7.OOO nguJi mat viec lam trong nua dau nam 2OOO, trong do 81% la nu giJi. Lao dong nu trong
nganh san xuat xuat khau bi anh huJng nang ne bJi cuoc khung hoang. Cac doanh nghie det may
bi suy giam dJn dat hang tu nam 2OO8. Cac doanh nghie khac chiu dJn gia tha hJn. Bieu nay
dan den viec sa thai hang nghin lao dong va cang lam gia tang kho khan doi vJi nhung nguJi tim
viec lam. Bang chung tu cac thanh ho lJn cho thay hau het cac cong ty co von dau tu nuJc ngoai,
nhat la cac cong ty su dung nhieu lao dong da bi anh huJng nang ne. viec suy giam dJn hang da
khien cho nhieu doanh nghie hai tim cach cat giam chi hi. Cac lao dong mJi tuyen dung la cac
doi tuJng de bi mat viec lam nhat vi cac doanh nghie chi can dJn thuan cong bo quyet dinh khong
gia han hJ dong ngan han hien tai hoac hJ dong thu viec. Mot so lao dong cho biet ke tu cuoi
nam 2OO8 cac doanh nghie chi ky hJ dong ngan han. 0 cac thanh ho lJn hJn, duJng nhu co xu
huJng la cac doanh nghie tim kiem lao dong co ky nang cao hJn de thay the cac lao dong co ky
nang tha vi nhung cong viec do lao dong ky nang tha hay lam co the thue ngoai, J cac dJn vi
san xuat nho hJn vJi muc luJng tha hJn.
8ang 8.4 T Irong gIoI Irong vIar Iam Ihao nganh
Mot so nganh chiu rui ro viet ham (vLSS 2OO4)
Ti le han tram so nguJi co Ti le hu/ham
viec lam han theo giJi
ham hu
0et may O,28 O,8O 2,85
Bien tu, vien thong O,14 O,15 1,O7
San ham da giay O,55 1,OO 1,8O
0u lich (khach san, nha hang) 1,GO 5,O8 2,OO
0 to (nha may la ra, linh kien hu tung) 1,8G O,2O O,22
Xay dung O,87 O,O4 O,1O
|uci. FcJcrs va Mcici ?010
Mac du nu giJi chiem ty le nho hJn nam giJi trong so cac lao dong bi cat giam, so lieu quoc gia cho
thay nhung lao dong dang lam viec hai chiu su xuong ca cua dieu kien lam viec. Mot so doanh
nghie co the duy tri luc luJng lao dong on dinh bang viec su dung lao dong luan hien, cat giam
61 BAhh 0A 00 TA vET hAM l hkh hkh ThE I0I
giJ lam, ca ki va tang so ngay nghi he. Cac doanh nghie khac su dung cac bien ha khac gay
tranh cai hJn la giu nguJi lao dong nhung khong dam bao du giJ lam viec, khong tra tien he hoac
chi tra mot han he, bat buoc nghi khong luJng de gay a luc buoc cong nhan nghi viec va nhu
vay co the tranh duJc viec chi tra trJ ca thoi viec.
Lao dong nu trong khu vuc san xuat xuat khau de bi ton thuJng hJn truJc bien dong cua thi truJng
toan cau vi ho tham gia truc tie vao thi truJng nay va vi ho duJc tuyen dung khong chinh thuc. ho
cung la doi tuJng de bi ton thuJng hJn khi viet ham trJ thanh nuJc co thu nha trung binh. Theo
Bao cao Banh gia Chung cua 0uoc gia, neu viet ham muon cung co vi tri la nuJc co thu nha trung
binh, viet ham se hai dich chuyen tu con duJng tang truJng kinh te tha dua vao lao dong khong
co ky nang va duJc tra luJng tha ma viet ham da va dang theo duoi cho tJi nay len con duJng cao
hJn dua vao luc luJng lao dong co tay nghe va duJc tuyen dung chinh thuc.
Bong thJi, lao dong nu cung duJc huJng lJi nhieu tu cac cJ hoi mJi trong cac nganh xuat khau, ke
ca khi cong viec khong co chat luJng cao va khong tao ra ky nang giu lao dong dich chuyen giua
cac nganh mot cach de dang. 0o vay, mac du cong nhan nhung han che cua chien luJc xuat khau
vJi chi hi nhan cong tha, Kabeer et al (2OO5) the hien moi lo ngai ve tuJng lai: 0uy tri muc tang
truJng ben vung sau nay se ngay cang hu thuoc vao viec nang cao ky nang va cong nghe va dich
chuyen sang cac san ham va cong doan san xuat tao ra gia tri gia tang cao hJn. Tuy nhien, bang
chung tu khu vuc Bong A va mot so vung cua Chau My Latinh cho thay viec chuyen sang cac nganh
doi hoi nhieu ky nang va von thuJng lien quan den viec loai bo lao dong nu trong luc luJng lao dong
khi lao dong nam thay the lao dong nu co ky nang tha (tr. 11)
5
.
3.3.3 ||ui iuci Jucc tra cci t|ap. Jci i|cc va t|icu vicc |am
Mac du quoc te da rat quan tam den tien cong va cac dieu kien lam viec J cac doanh nghie huJng
vao xuat khau trong nuJc va nuJc ngoai, tren thuc te, luJng tha va dieu kien lam viec kem van con
nhieu trong cac doanh nghie ho gia dinh khong chinh thuc va doi vJi nhung lao dong thJi vu J cac
khu vuc do thi va nong thon (Mekong Economics, 2OO4). Mot cach de nhan dien nhung lao dong
ga nhieu bat lJi nhat la ta trung vao nhung nguJi co thu nha tu cong viec chinh cua minh tha
hJn chuan ngheo thu nha binh quan dau nguJi
G
. (Fierre, 2O11).
5
Bieu nay co le da bat dau xay ra. Fhan lJn cac doanh nghie F0 ta trung vao san xuat cho xuat khau va vien thong
cho den thJi diem nam 2OOG nhung da dan chuyen sang linh vuc bat dong san va khach san. Bieu nay cho thay thay
doi trong cau truc giJi cua nhu cau lao dong trong cac linh vuc nang dong cua nen kinh te thuJng tao cJ hoi cho lao dong
nam nhieu hJn vJi su thiet thoi rJi vao lao dong nu. Theo McArty et al (2OOO), nu giJi ta trung nhieu trong linh vuc san
xuat xuat khau, ho co vai tro quan trong trong linh vuc khach san con nam giJi trong linh vuc xay dung. Trong tat ca cac
linh vuc, ty le nu giJi khong co ky nang luon cao hJn nam giJi.
G
Con so nay la 2OO.OOO vh0 doi vJi khu vuc nong thon va 87O.vh0 doi vJi khu vuc thanh thi trong nam 2OO8.
hkh hkh ThE I0I l BAhh 0A 00 TA vET hAM 6Z
hhung lao dong nay thuJng co xu huJng song trong cac ho gia dinh duJi muc ngheo nhieu hJn so
vJi cac lao dong duJc tra cong khac: khoang 24% so vJi muc 7,5% nam 2OO8. ho chu yeu lam viec
trong linh vuc nong nghie: 22% lao dong duJc tra cong trong nong nghie la thuoc dien nay, so
vJi ty le cua cac khu vuc khac la tu 57%. ho cung thuJng nam trong so 1O 12% lao dong lam
cong khong co hJ dong: theo mot nghien cuu cua uhFEM, cac nhom ngheo nhat nam trong nhom
nguJi dang hoat dong trong nen kinh te J cac khu vuc nong thon la nhung nguJi lam cong an luJng,
tuy nhien, nhung cong viec nay chi mang tinh thJi vu, khong chac chan va co thu nha rat tha (tr.
8G). van de chinh cua ho la thieu viec lam thuJng xuyen. hau het ho deu hai lam nhieu hJn mot
cong viec.
Ty le cac lao dong nay tang 5,2% trong nam 2OOG len G,4% trong nam 2OO8 doi vJi lao dong nam
va 8,5% tu 11,8% doi vJi lao dong nu cho thay mot khia canh khac ve anh huJng theo giJi cua
khung hoang kinh te. hghien cua cua uhFEM da chi ra mot so dac tinh cua lao dong nu thuJng
nam trong nhom nay: hu nu it hoc khong duJc di hoc va co it ky nang, hu nu di cu, hu nu lJn
tuoi va hu nu khuyet tat hoac benh tat trong thJi gian dai. Rat nhieu nguJi trong so nhung hu nu
nay khong co dat hoac da mat dat cho cac khu cong nghie va do thi hoa. viec thieu von va kinh
nghiem kinh doanh giai thich tai sao ho thuJng la nhung lao dong lam cong. ho it duJc tie can
nhung cJ hoi duJc tao ra trong qua trinh hoi nha kinh te cua viet ham. Rat nhieu nguJi khong the
tie can duJc cac chuJng trinh dao tao nghe hay chuJng trinh tao viec lam danh cho nguJi ngheo.
Mac du nhung nguJi lam cong thu nha tha khong bi anh huJng truc tie bJi khung hoang tai
chinh toan cau giong nhu doi vJi cac lao dong thuoc linh vuc xuat khau, ho van hai ganh chiu cac
hau qua cua cuoc khung hoang do. Bieu nay duJc chung minh trong mot nghien cuu ve lao dong lam
cong nhat trong nam chJ lao dong tai ha hoi. Fhu nu chiem khoang 8O 4O% tong so lao dong.
ho hau het la nam va nu giJi da co tuoi tu cac khu vuc nong thon lan can khong co dat dai, chua
the tim duJc viec lam J que va khong du trinh do lam viec trong cac khu cong nghie. ho den cac
khu do thi tim kiem viec lam va da lam mot thJi gian ngan mac du mot so thanh nien chi coi day
la huJng tien kiem du tien de theo hoc nghe hoac de di nJi xa hJn tim kiem cong viec on dinh
hJn. Trong khi nam giJi co xu huJng lam viec trong nganh xay dung, nu giJi lai chu yeu duJc thue
lam cac cong viec ve sinh va giu viec nha (FhuJng, nd). Theo Bang 8.5 duJi day, hau het trong so
ho co muc thu nha tha hJn chuan ngheo thu nha binh quan dau nguJi.
Mac du J rat xa vJi thi truJng the giJi, nhung nguJi nay cung bi anh huJng bJi viec suy giam kinh
te. viec lam trong nam 2OO8 giam sut, mot han vi gia ca nguyen vat lieu gia tang, chi hi sinh
hoat gia tang va giam muc tieu dung. Bong thJi, so luJng lao dong tu do tim viec lam lai tang len:
cac nguyen nhan bao gom mat thu nha tu nong nghie do gia ca hang hoa khong on dinh va lu lut
nghiem trong; mat dat cho cac khu cong nghie va cac trung tam giai tri; nguJi ngheo trJ ve danh
bat ca; va hu nu chuyen tu mua ban he lieu sang lam cong an luJng de kiem tien mat.
Cong nhan xay dung, chu yeu la nam giJi la nhung nguJi bi anh huJng nang ne nhat bJi cuoc khung
hoang. Theo Bieu tra RA lan 1 nam 2OOO, thu nha thuan cua ho giam so vJi nam truJc, chu yeu do
68 BAhh 0A 00 TA vET hAM l hkh hkh ThE I0I
giam ngay lam viec binh quan tren mot thang. hhung nguJi da lam viec 2O ngay mot thang trong
nam 2OO7 nay chi lam 1O ngay mot thang vao cuoi nam 2OO8. Canh tranh de tim cong viec it hJn
co nghia la co them nhieu nam giJi san sang cha nhan cong viec nha trong khi nhung nguJi khac
cha nhan nhung cong viec nang nhoc hJn.
8ang 8.6 TIan Iuong Irong 1Z Ihang Inh dan Ihang 4lZ009 (Vh)
Thang 2/2OO8 Thang 1/2OOO Thang 2/2OOO
Xay dung: vh0/ngay
ThJ ne 8O.OOO1OO.OOO 1OO.OOO12O.OOO Chua co so lieu
Fhu ne 5O.OOOGO.OOO G5.OOO85.OOO Chua co so lieu
Bao dat 4O.OOO5O.OOO/m8 GO.OOO7O.OOO/m8 Chua co so lieu
Boc xe vat lieu
bang tay/khuan vac 8O.OOO/tan 85.OOO/ngay t viec
van tai 1OO.OOO/ngay 15O.OOO/ngay t viec
Tici cci i|u trci k|ci p|ai |ict |ac Jci iam iu
hhung lao dong duJc tra cong tha chu yeu la lao dong thuoc khu vuc kinh te khong chinh thuc,
nhung nguJi it hoac khong duJc tie can cac lJi ich an sinh xa hoi chinh thuc. ho song dua vao
khoan tien ma ho kiem duJc hang ngay va hau nhu hai hu thuoc vao gia dinh va cong dong de
co the vuJt qua thJi ky kho khan. Trong mot giai doan ma tinh hinh chung deu kho khan nhu cuoc
khung hoang kinh te vua qua, cac he thong gia dinh va cong dong nay cung hai chiu suc e lJn.
hhung lao dong nay chinh la nhung nguJi can cac hinh thuc bao trJ xa hoi nhat de co the cung co
he thong khong chinh thuc cua ho. hau het ho khong duJc huJng che do bao hiem that nghie do
hha nuJc dua ra sau khi co khung hoang kinh te vi bao hiem that nghie chu yeu chi de danh cho
lao dong co it nhat mot nam hJ dong vJi cong ty (McCarthy et al 2OOO). Mot so ho co the da co
duJc nhung lJi ich tu goi dau tu vao linh vuc cong nham kich thich nen kinh te nhung chu yeu chi
ta trung vao linh vuc xay dung, va hau het lao dong trong linh vuc nay deu la nam giJi. Cac linh vuc
ma nu giJi lam cong an luJng it duJc ho trJ hJn. hhung lao dong nay co the duJc huJng lJi tu cac
ChuJng trinh Muc tieu 0uoc gia 0iam hgheo. Tuy nhien, cac bien ha do cho du co tinh bao quat
den dau cung se khong giu ho thoat ngheo. Trong dai han, viec giam ngheo mot cach ben vung
can muc do tang truJng kinh te ta trung vao lao dong trong do tao ra mot thi truJng manh me vJi
nhieu cJ hoi cho tat ca cac nhom nguJi lao dong.
hkh hkh ThE I0I l BAhh 0A 00 TA vET hAM 64
3.3.4 Tu Jcai|. c|i| t|uc va p|i c|i| t|uc
hhu chung ta da thay, lao dong tu doanh chiem khoang mot nua so nguJi lao dong tai viet ham.
Rat nhieu nguJi hoat dong trong cac doanh nghie nho va vua, trong khu vuc hi chinh thuc (Cling
et al, nd). Mac du nam giJi van chiem da so trong nhom tu doanh, song hu nu quan ly khoang
8O% cua con so tren 8 trieu doanh nghie ho gia dinh va 24% tren 118.852 doanh nghie khong
co ha nhan (theo so lieu nam 2OO5). welter et al cho rang doanh nghie do hu nu sJ huu co y
nghia dac biet J cac nuJc chuyen doi va dang hat trien vi ho co xu huJng tuyen dung lao dong nu
thuJng xuyen hJn va giu giam su han biet ve giJi tren thi truJng lao dong va co the giu giam
bJt nan buon nguJi nhJ vao viec mJ rong cJ hoi lam kinh te cho hu nu.
Cung vJi nong dan, nguJi lao dong trong khu vuc hi chinh thuc thuJng co trinh do hoc van tha
hJn so vJi nguJi lao dong trong khu vuc chinh thuc, va muc luJng binh quan cua ho (1,1 trieu dong
mot thang) cung tha hJn tat ca cac khu vuc khac, ngoai tru nong nghie. Tuy nhien, cac doanh
nghie khong chinh thuc cung rat da dang vJi nhieu nguJi co thu nha tha va mot so it cac doanh
nghie thanh cong. vi du, thu nha binh quan trong cac doanh nghie hi chinh thuc tai ha hoi la
2.8G5.OOO dong mot thang trong khi do muc trung binh chi la 1.5OO.OOO. Tai T ho Chi Minh, con so
nay la 2.15G.OOO va 1.871.OOO. Bieu nay cho thay J ca hai thanh ho, thu nha cao hJn cua mot so
doanh nghie lam tang muc thu nha binh quan cao hJn dang ke so vJi cac muc trung binh (Cling
et al, nd). Trong so nhung lao dong tu doanh, Khao sat luc luJng lao dong 2OOO da chi ra rang, lao
dong tu do co thu nha O,1 nghin dong mot giJ, muc thu nha tha nhat trong nhom viec duJc tra
cong, trong khi lao dong tu lam chu co thu nha 22,2 nghin dong mot giJ.
Cac no luc nham han anh tinh da dang cua khu vuc kinh te hi chinh thuc co xu huJng han biet
giua cac doanh nghie chi co nhu cau ton tai va cac doanh nghie huJng vao lJi nhuan va tich tu
von. vi du, theo Cling et al, co khoang 8O% cac doanh nghie ho gia dinh trong khu vuc kinh te
hi chinh thuc tai ha hoi va ho Chi Minh thuoc vao nhom 1 trong khi do cac doanh nghie con lai
duJc chia thanh cac doanh nghie nang dong (51%) va chuyen nghie (1O%). Rand va Torm chi
ra rang viec duJc dang ky chinh thuc lam tang lJi nhuan cua doanh nghie, mac du hai ton chi
hi dang ky mot lan va dong thue thuJng xuyen. Cac yeu to khac lam tang lJi nhuan gom quy mo
cong ty, quyen sJ huu tai san vung chac, tie can cJ sJ ha tang tot va cJ sJ san xuat chuyen dung.
Tan suat kiem tra lam giam lJi nhuan cho thay kiem tra lam cho doanh nghie ton kem hJn. Bang
ky cung dan den viec tang dau tu va tie can tin dung nhung lai co it tac dong den mang luJi kinh
doanh hoac quy mo cJ sJ khach hang. Cuoi cung, tac dong cua viec dang ky J cac khu vuc do thi
cao hJn so vJi nong thon.
Bieu nay cho thay can cu vung chac de khuyen khich cac doanh nghie dang ky. hgoai ra, con co
them luan chung ve giJi cho ket luan nay. Cac nghien cuu hien nay chi ra rang hu nu lam viec trong
cac doanh nghie hi chinh thuc thiet thoi hJn so vJi nam giJi, tai do duJng nhu ho hai lam viec
de ton tai; tuy nhien J cac doanh nghie chinh thuc ho khong thua kem gi tham chi con kha hJn
nam giJi, J khu vuc doanh nghie nay ca lao dong nu va nam deu huJng den lJi nhuan va tich tu.
66 BAhh 0A 00 TA vET hAM l hkh hkh ThE I0I
3.3.5 F|u iu t|ua t|ict trci k|u vuc p|i c|i| t|uc
Mac du hu nu dieu hanh nhieu doanh nghie ho gia dinh hi nong nghie, nhung doanh nghie
nay thuJng kem hat trien. Cac doanh nghie nay thuJng khong co giay he, it thue lao dong va
khong co cJ sJ on dinh. So lieu tu BTMSh0B (2OO8), dua tren mau gom 2.5GO doanh nghie nhu
vay, cho thay chi co 12% doanh nghie cua nu giJi J cac khu vuc do thi co lao dong lam cong an
luJng so vJi 25% cua nam giJi. TuJng ung vJi khu vuc nong thon la 4% va 15%. Ca hai loai hinh
doanh nghie nay co the hoat dong tu nha nhung trong so con lai thi hu nu thuJng hoat dong J
chJ hJn trong khi nam giJi thuJng hoat dong J cac cua hieu/cJ sJ co dinh J cac khu vuc do thi va
J cac cJ sJ khong co dinh J khu vuc nong thon. Cuoi cung, cac doanh nghie do nam giJi quan ly
cho thay doanh thu hang thang cao hJn so vJi nu giJi: 14.728 vh0 so vJi G.O28 vh0 J cac khu vuc
do thi va 8.722 vh0 so vJi 2.G72 vh0 J khu vuc nong thon.
Mot diem quan trong can luu y la thu nha binh quan tha hJn nhieu thu nha trung binh doi vJi ca
nam va nu giJi. Bieu nay khang dinh lai mot y da neu luc truJc la rat it doanh nghie ho gia dinh
mang lai nguon thu nha lJn, ma hau het cac doanh nghie co dong thu nha khiem ton.
Fhan tich cu the hJn ve cac doanh nghie ho gia dinh (0hh0B) hi chinh thuc tai ha hoi va hCM
do Cling et al thuc hien su dung so lieu LFS nam 2OOO. Cac doanh nghie nay co dieu kien khong
on dinh, kem nang dong va han tan, giJ lam viec keo dai, co it hJ dong bang van ban va lao
dong it duJc tie can dich vu cong. 0uy mo trung binh cua cac doanh nghie ho gia dinh hi chinh
thuc la 1,5 lao dong, bao gom ca chu sJ huu. 0uy mo trung binh cua cac doanh nghie ho gia dinh
chinh thuc la 2,8 tai ha hoi va 2,G tai ho Chi Minh. Trinh do hoc van tha hJn muc trung binh tai
viet ham. ham giJi co thu nha cao hJn nu giJi gan 5O% trong cac doanh nghie ho gia dinh, mac
du khong co khac biet lJn ve giJ lam viec, trinh do hoc van, tham nien. Bieu thu vi la nguJi nha
cu chi chiem G% lao dong tai ha hoi va 17% tai ho Chi Minh.
Mot diem quan trong nhan ra tu nghien cuu nay la doanh nghie ho gia dinh hi chinh thuc khong
hoi nha vao nen kinh te chinh thuc: viec mua ban vJi cac doanh nghie chinh thuc khong dang ke.
Thi truJng chinh cua cac doanh nghie nay la nam trong khu vuc hi chinh thuc va su canh tranh
chinh la canh tranh giua ho vJi nhau. Tuy nhien, dieu nay co the han anh thuc te la cac lang nghe
hoi nha sau hJn vao nen kinh te chinh thuc, nhat la khu vuc gan ha hoi, khong nam trong mau
khao sat.
0oanh nghie ho gia dinh chinh thuc thuJng lJn hJn xet ve gia tri gia tang tao ra hang thang so vJi
0hh0B hi chinh thuc va nang suat lao dong cung cao hJn. Thieu cJ sJ kinh doanh la mot trJ ngai
chinh ngan can viec mJ rong cac doanh nghie nay. Khoang 5O% doanh nghie lam viec tai nha
va 4O% khong co cJ sJ. von cua cac doanh nghie nay chu yeu la tu dat dai va nha xuJng cung
vJi thiet bi. Fhan lJn thiet bi duJc mua da qua su dung va rat cu. Rat it doanh nghie dau tu nhieu
hJn luc bat dau, va rat it doanh nghie xin ca tin dung mac du khong ro dieu nay la do lua chon
cua ho hay han anh cac kho khan ve viec tie can tin dung. Rat it doanh nghie tie can duJc vJi
hkh hkh ThE I0I l BAhh 0A 00 TA vET hAM 66
ngan hang trong khi cac loai hinh tai chinh quy mo nho danh cho cac doanh nghie ho gia dinh lai
rat hiem tai viet ham.
Tham nhung khong hai la van de lJn doi vJi 0hh0B hi chinh thuc. van de chinh cua cac doanh
nghie nay vJi cac cJ quan cong quyen lien quan den viec tuan thu cac quy dinh cua nha nuJc va
dia diem kinh doanh. Bang chu y la cac 0hh0B chinh thuc thuJng co xu huJng khieu nai hoac yeu
cau ho trJ nhieu hJn so vJi cac 0hh0B hi chinh thuc. Cuoi cung, 0hh0B hi chinh thuc kem lac
quan hJn ve trien vong cua ho so vJi cac 0hh0B chinh thuc. Bieu nay rat dung doi vJi nhung nguJi
lam viec cho cac doanh nghie ho gia dinh vi ho khong the tim duJc viec lam J nJi khac.
Cac du bao trung han cho thay lao dong trong khu vuc hi chinh thuc khong the giam trong nhung
nam tJi. Mac du cuoc khung hoang duJng nhu da lam tang viec lam trong khu vuc kinh te chinh
thuc nhung muc tang truJng do tha hJn ky vong. So giJ lam viec giam tu 48.O xuong 42,8 giJ mot
tuan trong khi viec lam ban thJi gian lai tang tu 18 len 25%. Tuy nhien cuoc khao sat luc luJng lao
dong nam 2OOO duJc thuc hien khi nen kinh te da bat dau huc hoi do vay co the khong han anh
het duJc muc do anh huJng.
67 BAhh 0A 00 TA vET hAM l hkh hkh ThE I0I
8ang 8.6 ar dIam rua oanh nghIap ho Ia dnh phI nong nghIap do ham gIoI
va hu gIoI dIau hanh.
So luJng ho kinh doanh Khu vuc thanh thi Khu vuc nong thon
ham giJ i hu giJ i Tong cong ham giJ i hu giJ i Tong cong
dieu hanh dieu hanh dieu hanh dieu hanh
572 8G1 1488 111G 1458 25GO
% co giay dang
ky kinh doanh 4O.O 82.8 8G.1 22.G 18.8 2O.5
So luJ ng lao dong (%)
Chi co 1 54.8 G8.O G8.O 57.O 74.O G7.5
28 84.1 25.O 28.7 88.O 28.1 27.8
45 5.4 8.1 4.O 4.8 1.4 2.7
G1O 8.8 1.7 2.8 2.7 O.4 1.4
118G 2.O 1.8 2.O 1.2 O.2 O.7
Trung binh so luJ ng lao dong 2.4 1.7 2.O 1.O 1.4 1.G
% tra luJng 25.8 12.O 17.4 15.O 8.O 8.8
hJi dien ra cac hoat dong
kinh doanh
hha 51.O 51.7 51.4 58.2 57.7 57.O
Khu cong nghie/
Trung tam thuJng ma i O.7 O.5 O.G O.8 O.8 O.8
ChJ 8.G 28.2 17.8 G.O 24.O 1G.G
Cua hang/hJi co dinh 22.8 1G.O 18.5 18.G 8.G 1O.8
Bia diem khong co dinh 17.5 8.7 12.2 21.1 O.4 14.5
Trung binh so tha ng hoa t dong 11.2 11.4 11.8 O.7 1O.1 O.O
hguon thu hang tha ng
(hghin dong)
Trung binh 14,728 G,O28 1O,O88 8,722 2,G27 5,8O1
Biem giua 8,OO4 2,415 8,OOO 2,24O 1,8OG 1,G25
hkh hkh ThE I0I l BAhh 0A 00 TA vET hAM 68
3.3.6 8i| Jai ici cac |ci trci Jcai| i|icp t|ucc k|u vuc c|i| t|uc
Mot buc tranh rat khac duJc tao ra tu han tich chi tiet ve cac doanh nghie vua va nho thuoc khu
vuc chinh thuc dua vao so lieu cua 5 cuoc khao sat ve cac doanh nghie vua va nho thuc hien trong
giai doan 1OO7 2OOO (Bjerge and Rand, 2O11). Cac cuoc khao sat nay tien hanh doi vJi tat ca cac
loai hinh doanh nghie hi nha nuJc co giay he, bao gom cac doanh nghie ho gia dinh, doanh
nghie tu nhan, hJ tac xa va cong ty trach nhiem huu han. Cac doanh nghie ho gia dinh chiem
ty le it trong cac cuoc khao sat nay: 72% so vJi OO% theo ghi nhan cua 0S0 (2OO4).
Cac cuoc khao sat ve cac doanh nghie vua va nho cho thay so luJng doanh nghie do hu nu sJ
huu/quan ly da tang trong thJi gian khao sat, 1/8 doanh nghie trong nam 2OOO la do hu nu sJ huu
so vJi 2O% trong nhung nam 1OOO. Rat co the la viec mJ rong cac doanh nghie do nu giJi sJ huu
han anh viec ban hanh Luat 0oanh nghie nam 2OOO da dJn gian hoa dang ke cac thu tuc dang
ky kinh doanh. TruJc khi co Luat doanh nghie, cac doanh nghie tu nhan chi duJc he hoat dong
neu ho vuJt qua duJc hang loat cac buJc he duyet va kiem soat cua chinh hu. Luat 0oanh nghie
da dJn gian hoa thu tuc de cac doanh nghie mJi co the dang ky binh quan trong 7 ngay, so vJi
truJc day la OO ngay. hhJ do so luJng doanh nghie dang ky mJi tang ga doi len 14.OOO va tang
len 21.OOO vao nam 2OO1. CJ cau giJi trong viec mJ rong nay cho thay hu nu da duJc huJng lJi
nhieu hJn tu viec dJn gian hoa quy trinh dang ky.
hghien cuu cho thay da so cac doanh nghie hi chinh thuc la doanh nghie ho gia dinh trong do
hu nu chiem da so. Tuy nhien, mo hinh han tich kinh te luJng su dung so lieu sau nam 2OO2 cho
thay trong so cac doanh nghie duJc ca he, doanh nhan nam thuJng dieu hanh cac doanh nghie
ho gia dinh trong khi nu giJi dieu hanh cong ty trach nhiem huu han.
Co rat nhieu cach biet giJi khac, mac du hien nay cac cach biet do da va dang duJc loai bo. Trong
khu vuc san xuat hu nu ta trung vao cac nganh thuc ham/do uong va may mac trong khi nam
giJi ta trung vao san xuat noi that, gia cong the va san ham go. Fhu nu co xu huJng sJ huu
nhieu tai san hJn nam giJi, nam giJi co ty le tai san tai chinh lJn hJn va hu nu nam giu ty le tai
san vat chat nhieu hJn. ham giJi dau tu nhieu hJn tu cac khoan thu nha giu lai trong khi ca nam
va nu giJi su dung cac khoan vay ngan hang nhu nhau. Bau tu von tu thu nha giu lai da giam co
the nhJ dong tin dung tang sau khi gia nha wT0 va mot han do viec trJ ca lai suat tin dung cho
doanh nghie vua va nho nhJ vao goi kich thich hau khung hoang.
0oanh nghie do nam quan ly cho thay kha nang doi mJi cao hJn nhung ty le su dung von J doanh
nghie nu cao hJn. Chi co O% doanh nghie tham gia vao xuat khau tuc 4% doanh nghie trong
mau khao sat, vJi khac biet giJi khong dang ke. 0o do xuat khau chu yeu la do cac doanh nghie
lJn. Cac cong ty do nam sJ huu it co lJi nhuan thuan cao va it co muc tang truJng ngan han cao, it
tuyen dung nhan cong va co ti trong tien cong cao hJn, mac du tong chi hi tien luJng J cac doanh
nghie do nu giJi sJ huu cao hJn.
69 BAhh 0A 00 TA vET hAM l hkh hkh ThE I0I
Cac uJc tinh theo mo hinh kinh te luJng ve kha nang ton tai va tang truJng cua doanh nghie cho
thay quy mo va kha nang doi mJi rat quan trong de doanh nghie ton tai, trong khi van de giJi khong
co tac dong dang ke doi vJi su ton tai hoac tang truJng ngan han cua doanh nghie. Bieu nay cung
co them ket luat cua hanset et al, nguJi khong tim thay bang chung ve han biet giJi giua nam va
nu giJi trong khu vuc doanh nghie cua viet ham va chi co su khac biet nho ve giJi so vJi cac quoc
gia khac (world Bank, 2OOG). Cac chu doanh nghie co trinh do hoc van cao hJn co kha nang ton
tai tha hJn, trong khi cac doanh nghie duJc thanh la hJ le va doanh nghie ho gia dinh lai co
kha nang ton tai cao hJn.
Tuy nhien, co cac khac biet quan trong trong cac doanh nghie lien quan den van de ve giJi. vi
du, cac doanh nghie cua nu giJi co the co thu nha thuan cao hJn cac doanh nghie cua nam giJi
cao hJn khoang 8,O%, vJi cac bien quy mo doanh nghie, so nam hoat dong, tong tai san, trinh
do hoc van cua chu sJ huu, kha nang doi mJi va trinh do cong nghe duJc kiem soat (Bjerge and
Rand, 2O11).
Cac doanh nghie cua nam giJi co ty le tien luJng cao hJn, du it (2%) song co y nghia thong ke,
han anh quan he ti le thuan vJi so luJng nhan vien va so cong nhan tam thJi cao hJn. hoi tom lai,
lao dong trong cac doanh nghie cua nam giJi co muc thu nha tren tong gia tri gia tang cao hJn.
Ty le chi hi luJng J cac doanh nghie cua nu giJi tha hJn, chu yeu do ho tuyen dung lao dong nu,
la nhung nguJi co xu huJng duJc tra luJng tha hJn.
Cac doanh nghie su dung cJ sJ lam nJi J co lJi nhuan thuan tha hJn, cho thay cac doanh nghie
ho gia dinh tao ra lJi nhuan it hJn. Cac doanh nghie cua nu giJi co the tie can tin dung thong
qua cac hgan hang Chinh sach Xa hoi va dung nha lam tai san bao dam trong khi nam giJi lai tim
kiem tu tin dung chinh thuc tu cac ngan hang thuJng mai quoc doanh va co xu huJng su dung dat
de the cha, co the do ho thuJng la nguJi co ten, nam giu giay chung nhan quyen su dung dat. Chu
doanh nghie la nu lam viec nhieu giJ hJn trong mot ngay trong khi nam giJi lam viec nhieu ngay
hJn trong mot tuan, lam cho tong so giJ lam viec trong tuan hau nhu khong khac nhau, tuy nhien,
cac con so uJc tinh nay ve giJ lam viec khong bao gom so giJ danh vao cac cong viec gia dinh
khong duJc tra cong.
Mot loat cac hat hien quan trong tu cuoc khao sat nay lien quan den cac yeu to co lien quan den
viec dang ky doanh nghie ho gia dinh. Bo la kha nang dang ky tang len cung vJi gia tri gia tang
hang nam do cac dJn vi doanh nghie tao ra, va tang len cung vJi quy mo doanh nghie nhung lai
giam theo so luJng lao dong, co the han anh no truc tranh cac chi hi an sinh xa hoi. Cac doanh
nghie co cJ sJ chuyen nghie co the dang ky de hJn so vJi cac doanh nghie khong co cJ sJ co
dinh. Cac doanh nghie hoat dong tai nha nam giua 2 thai cuc.
Lien quan den cac dac diem ca nhan, cac chu doanh nghie co trinh do hoc van cang cao thi cang
co xu huJng dang ky, tuJng tu nam giJi co xu huJng dang ky nhieu hJn nu giJi, nguJi khong nha
cu (dan goc) nhieu hJn so vJi nguJi nha cu. Cac doanh nghie duJc thanh la de duy tri su doc la
hkh hkh ThE I0I l BAhh 0A 00 TA vET hAM 70
hJn hoac theo cac truyen thong gia dinh se co the dang ky nhieu hJn cac doanh nghie duJc thanh
la nhu la mot lua chon mac dinh hoac nhu la mot hoat dong bo sung. Trong so cac ly do dua ra bJi
cac chu sJ huu doanh nghie khi dang ky, viec tie can thi truJng, kha nang hat trien quan he vJi
cac cong ty lJn va kha nang xay dung hinh anh tot hJn duJng nhu rat quan trong. Mot so cac chu
sJ huu cung cho rang neu ho da dang ky se it bi anh huJng bJi tham nhung hJn, mac du tren thuc
te, cac doanh nghie co dang ky duJng nhu ga hai nhieu tham nhung hJn.
3.3.7 Trai i|icm cua cac i|cm Jc |i tci t|uci
Ben canh cac cach biet giJi trong anh huJng den kha nang tie nhan cac lJi the cua qua trinh toan
cau hoa, van de giJi con ket hJ vJi cac cJ cau khac trong nen kinh te va tao ra cac hinh thuc de bi
ton thuJng cu the, mot so da co tu lau, mot so vua mJi hat sinh. Chung toi se ta trung thao luan
dac diem de bi ton thuJng gan lien vJi tinh trang nha cu, nhom dan toc va bien doi khi hau de
minh hoa dieu nay. Cac lao dong nay tham gia thi truJng lao dong tai cac diem khac nhau, va hoat
dong trong nhieu linh vuc va nghe nghie khac nhau, vi the van de cua ho cung tuJng doi da dang.
Tung nhom cho thay cac thach thuc ve chinh sach can hai vuJt qua neu viet ham muon cung co
vi tri nuJc co thu nha trung binh cua minh.
3.3.8 Lac Jci i|ap cu
Chinh sach cua chinh hu tai viet ham khuyen khich manh me viec xuat khau lao dong viet ham
nhung tie tuc thuc hien viec kiem soat doi vJi viec dich chuyen lao dong trong nuJc, mac du ca
hai hinh thuc di cu co nhung dong go lJn vao hat trien kinh te va giam ngheo. Bao cao Banh gia
Chung cua 0uoc gia chi ra rang: Tien gui ve la cac khoan dong go truc tie co y nghia doi vJi
viec giam ngheo J cac khu vuc nong thon. 0ia tri tien gui ve tu di cu trong nuJc va quoc te trong
nam 2OO7 uJc dat 5,5
7
, trong do mot han la tien gui tu di cu trong nuJc tang
8
. 87% ho gia dinh
viet ham uJc tinh se nhan duJc mot loai tien
O
nao do, cho thay su tac dong lJn cua viec di cu doi
vJi ngheo doi.
Thong thuJng cac khoan tien gui se giu han hoi lai mot han thu nha tu nuJc ngoai hoac J cac
khu cong nghie va khu do thi cho nguJi ngheo hJn, thuJng la khu vuc nong thon va nhJ do giam
duJc su hat trien khong deu giua cac vung. Tuy nhien, J viet ham, kieu hoi quoc te tren thuc te co
xu huJng khong danh cho cac ho gia dinh ngheo hJn, mot han bJi vi han lJn dan so dinh cu lau
dai J nuJc ngoai di cu tu vung kem ngheo hJn (CuJng va Mont 2O1O).
7
Ty uS0 ChuJng trinh Fhat trien Lien hJ 0uoc 2OOO
8
Ty le di cu ra nuJc ngoai giam tu 71,7% nam 1OO2/1OO8 xuong con 57,8% in 1OO7/1OO8; ty le chuyen tien trong noi
tinh tang tu 18,O% len 25,8% va giua cac tinh tang tu O,4% den 17% trong cung thJi ky. (Fau and Long, 0iJi va 0ong
chuyen tien tai viet ham trong thJi ky chuyen doi kinh te, Asia Faciic Journal thang 8 nam 2OO8)
O
vhLSS 2OO4
71 BAhh 0A 00 TA vET hAM l hkh hkh ThE I0I
hgoai ra, theo hoang (2OOO) va Bang (2OO8), viec di cu tao ra cJ hoi viec lam cho lao dong nu va
giu da dang hoa lao dong tu nganh nong nghie. vi vay, di cu la mot huJng thuc quan trong qua
do viet ham co the duy tri da tang truJng cua minh, nhung thao luan sau day se cho thay tiem nang
hat trien day du se duJc thua nhan mot cach hieu qua hJn neu cac rao can va van de doi vJi nguJi
di cu trong nuJc va quoc te duJc giai quyet.
Di c trong nc
Lao dong di cu trong nuJc nhu la mot chien luJc kiem song co the de duJc cac gia dinh ngheo hJn
su dung hJn la lao dong di cu quoc te vi huJng thuc nay ga hai it han che ve ha ly, hanh chinh
va van hoa va it chi hi ban dau hJn di cu quoc te. 0i cu lao dong hoat dong thong qua cac mang luJi
hi chinh thuc, vJi mot so it khong co dai ly tuyen mo tham gia. viec nay linh hoat hJn di cu quoc te
vi khoang cach ngan hJn va it ton kem hJn, cho he tien gui ve nha de dang hJn. Bieu dang luu y
la trong cac cuoc khao sat truJc day
1O
da so nguJi di cu cho biet co su cai thien ve dieu kien song
cua ho nhJ vao viec di cu. Tuy nhien, ngay ca viec di cu trong nuJc cung khong hai la mot huJng
an lua chon cho nguJi ngheo nhat vi de di cu duJc van can hai co nguon luc tai chinh va xa hoi
11
.
hhung nguJi di cu trong nuJc gan lien vJi he thong dang ky ho gia dinh. vJi ten goi la che do ho
khau, he thong nay nham kiem soat viec di cu trong nuJc cua nguJi viet ham thong qua dien dang
ky ho khau.
Lici |T1 |a Jici |c k|au t|uci tru va c|c p|cp iuci cc |c k|au t|uci tru c ici t|ci
Jucc quyci su Jui Jat ici i|icp va Jat c, iuci t|ai| p|c quyci su Jui i|a cua va
vuci tucc. |T? |a i|ui iuci |am vicc trci t|i| ma |c cc |c k|au t|uci tru i|ui c
|uyci k|ac. |T3 |a i|ui iuci Jai ky |c k|au c mct t|i| i|ui Jucc quyci t|uci tru
c mct t|i| k|ac. |T4 |a sii| vici va |ac Jci t|cc mua vu tam tru c mct t|i| k|ci p|ai
|a t|i| ma |c Ja Jai ky |c k|au. |cai ra, cc i|icu iuci Ji cu k|ci Jai ky, i|ui
iuci cc Jai ky c mct ici i|ui |ai truci tru |cac tam tru c mct quai/ |uyci |cac t|i|
k|ac ma k|ci cc iay p|cp c|i| t|uc. ||ui iuci sci c mct ici k|ci p|ai |a Jia c||
t|uci tru trci 30 iay p|ai xii cap sc |T4. Licu iay Jci |ci p|ai cc iay p|cp cua c|i|
quyci Jia p|uci c ici |c cu tru c|i| t|uc, cai cu vac |ai c|ui vc vicc |am |cac Jai
ky t|cc |cc tai ici Jci. V t|c, cc i|icu iuci Ji cu k|ci cc |T4.
1O
Tham khao, vi du, 0S0 & uhFFA (2OOG)
11
Trinh 0uy Luan, vu Manh Loi, hguyen Thanh Liem, Mary Mc0onnell, 0i cu cua giJi tre viet ham: Xu huJng va van
de trong Banh gia 0uy ve Fhat trien Kinh te Xa hoi viet ham so 55, 2OO8 ; nghien cuu cua uhCEF ve Anh huJng cua
lao dong di cu doi vJi gia dinh J lai que nha, se hat hanh; ActionAid viet ham and 0xam, 0uan ly Ty le hgheo Thanh
thi J viet ham, 2OOO
hkh hkh ThE I0I l BAhh 0A 00 TA vET hAM 7Z
Cac yeu cau ve ho khau da duJc nJi long han nao. ham 2OO5, dieu kien de ca so dang ky ho
khau da duJc nJi long de cho he chuyen tu KT4 sang thuJng tru de dang hJn, trong khi Luat Cu
tru nam 2OO7 quy dinh moi cong dan co quyen quyet dinh nJ cu tru va loai bo dieu kien ve viec
lam nhu la mot dieu kien dang ky ho khau. Tuy the, nhung nguJi dang ky ca KT8 va KT4 chiem
dai da so dan J cac thanh ho lJn cung vJi nhung nguJi nha cu khong co dang ky van tie tuc doi
mat vJi kho khan. Luat Cu tru van con hien ha (uh 2OOO) va khong duJc thuc hien mot cach dong
deu. Chang han, nhung nguJi J nha thue hai xin y kien cua chu ho de dang ky vao so ho khau neu
khong thi ho khong co du tieu chuan dang ky. 0o viec su dung cac dich vu xa hoi va cac thu tuc
hanh chinh khac van gan lien vJi dien ho khau, nhung nguJi nha cu khong co dang ky cu tru ga
hai bat lJi lJn J nJi ho den.
Ket qua khao sat ve di cu nam 2OO4 duJc neu trong v0A 2OOG. Cac ket qua chinh la viec gia tang
nu giJi trong dong nguJi di cu, tam quan trong cua cac ly do kinh te thuc day viec di cu va viec cai
thien thu nha nhJ vao viec di cu. hu thanh nien co xu huJng di cu tu khu vuc nong thon len thanh
thi de lam viec trong khu vuc san xuat hoac giu viec nha trong khu vuc kinh te hi chinh thuc. ham
giJi thuJng di cu trong cac khu vuc nong thon duJi hinh thuc lao dong nong nghie mua vu hoac lao
dong trong cac trang trai cong nghie; hoac den cac thanh ho de lam cong nhan xay dung hoac
trong cac nha may. Lao dong nu di cu co xu huJng lam viec cho cac cong ty nuJc ngoai J khu cong
nghie mien Bong ham dong hJn la nam giJi. 0 khu vuc Tay nguyen nJi cac gia dinh di cu, da so
nam va nu giJi lam viec cho cac cong ty nho hoac tu doanh.
Theo hghien cuu ve hgheo do thi (0S0 2OOO) tinh trang di cu kha ho bien. Tren 17% nguJi song
J ha hoi va thanh ho ho Chi Minh la dan nha cu. ho thuJng J do tuoi tre hJn so vJi nguJi dan
goc J day, trinh do hoc van tha hJn, it duJc dao tao hJn, nhung tat nhien ti le tham gia vao luc
luJng lao dong lai cao hJn (85% so vJi 5O% dan cu goc). Boi tuJng nay cung thuJng la nu nhieu hJn.
LFS nam 2OOO uJc tinh ca nuJc co khoang G,G trieu nguJi di cu trong nuJc, khong bao gom nhung
nguJi di cu ngan han va da trJ ve (Fierre, 2O11). Trong tat ca cac nhom di cu thi so luJng nu nhieu
hJn nam giJi: trong ham vi quan/huyen, giua cac huyen va giua cac tinh. hhung nguJi di cu tre
hoa theo thJi gian, nu giJi thuJng tre hJn nam giJi ke tu nam 1O8O. ham 2OOO, nguJi di cu chu yeu
ta trung J nhom tuoi 2O2O. hguJi di cu la nu chiem ty le cao trong dong nguJi di cu vJi khoang
cach ngan tu huyen nay sang huyen khac, trong khi nam giJi lai chiem ty le cao trong dong nguJi
di cu lien tinh. hau het nhung nguJi di cu lam cong viec co trinh do tha khi ho mJi den, va sau do
nang cao len cong viec co trinh do cao hJn, tuy thuoc vao trinh do cua ho
12
. viec lam dau tien sau
khi chuyen den nJi mJi thuJng la trong cac doanh nghie nho hoac tu doanh. Khoang mot han tu
so nguJi di cu la nu giJi lam viec cho doanh nghie nuJc ngoai sau khi di cu, dieu do cho thay tam
quan trong cua khu vuc nay trong viec thu hut nhung nu lao dong di cu tu cac khu vuc nong thon.
hoi chung, nu giJi chiem da so trong dong nguJi di cu den cac khu do thi va khu cong nghie.
12
uhFFA, 0i cu trong nuJc tai viet ham: Tinh hinh hien nay, 2OO7
78 BAhh 0A 00 TA vET hAM l hkh hkh ThE I0I
Mot nghien cuu cua 0M cho thay G1% nu giJi la tu doanh so vJi 88% nam giJi, 25% nam giJi va
15% nu giJi lam cong an luJng trong cac doanh nghie ho gia dinh trong khi do 82% nam giJi va
8% nu giJi lam viec cho cac nha may hoac khu cong nghie. 14% nguJi di cu, chu yeu la nu giJi,
co cong viec van hong. hhieu nguJi trong so ho duJc huJng lJi tu viec thay doi chinh sach dang
ky ho khau gan day, Luat Cu tru cho he nhieu cong dan co ho khau KT8 duJc dang ky ho khau
thuJng tru. Fhu nu lam viec nhieu hJn: nhieu hu nu tu doanh hJn nam giJi, do tinh linh hoat ve giJ
lam viec. Tuy nhien, G5% nu giJi lam viec tren 8 giJ mot ngay so vJi dan ong la 52%.
Mac du so giJ lam viec va ngay lam viec rat giong nhau giua nam va nu giJi, nguJi di cu la nu giJi
co thu nha khoang 22 trieu dong mot nam (1.128 uS0), trong khi do nguJi di cu la nam co thu
nha 82 trieu vh0 (1.G44uS0) mot nam. Cac chenh lech nay van khong doi ngay ca khi da xem
xet cac yeu to nhu tuoi tac, trinh do hoc van va nghe nghie. Lao dong nu di cu thuJng nam trong
nhom co thu nha tha nhat J cac khu vuc do thi. Tuy nhien, thu nha cua ca nam giJi va nu giJi
di cu van cao hJn muc thu nha binh quan quoc gia la 1.O82 uS0, dieu nay ly giai vi sao viec di cu
lao dong van la lua chon sinh ke quan trong cho cac gia dinh J nong thon.
Lao dong di cu trong nuJc lam nhieu cong viec lam cong an luJng va tu doanh khac nhau, tuy nhien
nhung nguJi di cu khong duJc ghi nhan va nhung nguJi co KT4 co xu huJng chiem ty le cao hJn
trong nhom nguJi ngheo hJn va co viec lam that thuJng hJn trong nhom lao dong hi chinh thuc.
Chac chan la nhung nguJi di cu chiem ty le cao trong chJ lao dong tu do tai ha hoi, theo nghien cuu
de ca J han dau cua bao cao nay. ho thuJng khong canh tranh ve cac cong viec nay vJi nhung
nguJi thuJng tru ma canh tranh truc tie vJi nhau. ho khong lien ket chat che vJi cac he thong trJ
giu chinh thuc va ga kho khan trong viec tie can cac to chuc doan the
18

va cac mang luJi xa hoi
khac. ThuJng thi thJi gian lam viec nhieu khong cho he ho tham gia vao cac hoat dong xa hoi va
hieu biet cua ho ve to chuc cong doan thuJng han che
14
. hgoai ra, su ky thi cua xa hoi gan lien vJi
nguJi lao dong nha cu va ho thuJng bi nguJi dan goc nghi ngJ va kho chiu. ho bi ky thi, bi coi la
goc re cua cai goi la te nan xa hoi lam anh huJng den xa hoi nhu toi ham, cJ bac va mai dam.
Bieu nay lai cang lam cho ho bi day ra ngoai le xa hoi va bi xa hoi han biet, dieu nay von da hinh
thanh do cac cJ che dang ky ho khau chinh thuc va cJ che tie can dich vu xa hoi, va cang lam
tang nguy cJ bao luc va lam dung.
Su han biet xa hoi dan den su han biet ve cho J, trong do nguJi di cu hai song J cac khu vuc
dieu kien nha J toi tan, thieu nuJc sach va ve sinh kem. Fhu nu hai song J nha thue nhieu hJn
18
waibel Michael, 0i cu vao TF ho Chi Minh tang trong thJi ky Boi MJi 2OO7, 0ang hguyen Anh 0i cu trong nuJc, CJ
hoi va Thach thuc trong thJi ky doi mJi va hat trien tai viet ham, 2OO5
14
ActionAid viet ham and 0xam, 0uan ly Ty le hgheo Thanh thi J viet ham, 2OOO.
hkh hkh ThE I0I l BAhh 0A 00 TA vET hAM 74
nam giJi (8O% so vJi 58%) va coi nJi J cua ho la nguon hat sinh cac van de
15
. ham giJi co the
song cung vJi ho hang hoac ban be. Ba han nha thue la nha tro duJc xay dung tam bJ va J cac
khu vuc khong co cJ sJ ha tang, thieu dien va khong co he thong nuJc thai, khong co hoac co he
thong giao thong cong cong kem hat trien
1G
. Fhu nu cho biet ho hai song J cac khu vuc bat tien,
chung cho an J vJi 8O nguJi va chung nha tam. Fhu nu cung ga hai van de trom ca, moi truJng
khong an toan (hguyen et al. 2OOO). ho ga rui ro ve quay roi tinh duc tai nJi lam viec va tren duJng
den nJi lam viec;
0uong et al nhan thay hu nu cho biet ho bi lua J nJi lam viec va bi uc hie theo cach ma nam
giJi khong ga hai. hhieu hu nu di lam gai mai dam vi ho khong the kiem duJc cong viec khac J
thanh ho, hoac vi ho bi buoc hai quan he tinh duc de doi lay su giu dJ.
Mac du nhung nguJi di cu cho biet co su cai thien ve suc khoe do co su cai thien ve thu nha, nhung
nguJi di cu tam thJi song trong dieu kien khong tot khong co bao hiem xa hoi nhan thay rat kho
co the tie can cac chuJng trinh y te chinh thuc. 0o de bi lam dung va bao luc tinh duc nen nu lao
dong nha cu nguy cJ lay nhiem cac benh lay truyen qua duJng tinh duc va hv/A0S, cung nhu cac
cac roi loai tram cam sau chan thuJng lien quan den lam dung tinh duc
17
. Ty le nao ha thai rat cao
J cac khu cong nghie, va ta trung J cong nhan
18
.
Bong thJi, nghien cuu ve nhung dong go kinh te cua nhung nguJi di cu cho thay vai tro quan trong
cua ho doi vJi cac ho gia dinh. Khoang 1 nua trong so nam va nu giJi duJc hong van trong nghien
cuu cua 0M duJc coi la nguJi tru cot trong gia dinh. hghien cuu cung khang dinh cac nghien cuu
truJc day: nu giJi thuJng gui tien ve gia dinh thuJng xuyen hJn nam giJi mac du nam giJi chuyen
vJi so tien nhieu hJn. hu giJi cung chiu nhieu a luc hJn trong viec gui tien thuJng xuyen ve gia
dinh hJn nam giJi: 44% so vJi 82%. 5G% hu nu co y dinh gui toan bo so tien ho danh dum duJc
so vJi 42% nam giJi.
hghien cuu cung chi ra cac kho khan ma nguJi di cu ga hai trong viec quan ly thu nha va tien
gui ve nha cua ho. Khoang 75% de tien theo nguJi mac du hau het ho deu cho do la khong an toan.
Cac ngan hang va buu dien coi la an toan nhat nhung chi co 2O% chon hinh thuc nay. Trang va Lan
(2OO7) luu y rang nhung nguJi di cu trong nuJc van su dung cac dich vu chuyen tien tu nhan mac
du la khong an toan. Tuy nhien, ca nam va nu giJi di cu co xu huJng tu mang tien ve nha mac du
viec lam nay duJc coi la kem an toan sJn so vJi viec gui tien thong qua cac kenh chinh thuc nhu
chuyen tien qua ngan hang hoac dich vu buu dien.
15
Le Bach va Khuat Thu., Chuyen doi Thi truJng, 0i dan va Bao ho Xa hoi, vien nghien cuu Fhat trien Xa hoi 2OO8; 1O7
1G
waibel Michael, 0i cu vao TF ho Chi Minh tang trong thJi ky Boi MJi 2OO7.
17
uy ban cac van de Xa hoi, 0uoc hoi, 2OO2 trich trong 0ang hguyen Anh 0i cu trong nuJc, CJ hoi va Thach thuc trong
thJi ky doi mJi va hat trien tai viet ham, 2OO5.
18
Thi and Kim 2OO8, trich trong 0ang hguyen Anh 0i cu trong nuJc, CJ hoi va Thach thuc trong thJi ky doi mJi va hat
trien tai viet ham, 2OO5
76 BAhh 0A 00 TA vET hAM l hkh hkh ThE I0I
Cac chinh sach de giai quyet mot so van de ma nguJi di cu trong nuJc, ca nam giJi va nu giJi, dang
ga hai la thuc hien dong bo Luat Cu tru, tach tinh trang dang ky ho khau vJi viec su dung cac
dich vu cJ ban, dac biet chu trong den cac ho can ngheo, cJ sJ ha tang va dich vu va hat trien
cac hinh thuc chuyen tien de tie can va dang tin cay.
Di c ra nc ngoai
hhu da chi ra J han truJc, chinh hu viet ham co chinh sach khuyen khich lao dong xuat khau.
Xuat khau lao dong duJc coi la mot cJ che quan trong de tao ngoai te, va tang ky nang cung nhu
dJi song cho nguJi lao dong. 0o vay, viet ham da a dung chinh sach thuc day xuat khau lao dong
trong chien luJc hat trien quoc gia, vua thuc day di cu ra nuJc ngoai vua bao ve nguJi lao dong di
cu. Tren thuc te, mot han trong chinh sach xoa doi giam ngheo cua viet ham la trJ ca cho xuat
khau lao dong rat nhieu J G2 huyen ngheo nhat ca nuJc (Le and Mont 2O1O).
Mac du da co lan song di cu sang cac nuJc thuoc khoi Bong Au, song cho den tan thJi ky sau Boi
MJi viec xuat khau lao dong mJi co y nghia lJn hJn nhu la mot han cua cac chinh sach chinh thuc
nham giai quyet viec khong co/thieu viec lam va tang dong go lao dong vao tang truJng 0hF va
nguon ngoai te. So vJi cac nuJc xuat khau lao dong khac trong khu vuc, so luJng lao dong xuat khau
co hJ dong lao dong J viet ham van tha: vi du nam 2OO5, Fhiliines da xuat khau gan mot trieu
cong nhan, ndonesia xuat khau 4OO,OOO, Bangladesh va Sri Lanka xuat khau khoang 2OO,OOO trong
khi viet ham xuat khau 7O8O,OOO. ham 2OO8, khong den 1OO,OOO nguJi lao dong ra nuJc ngoai
lam viec, va trong 8 thang dau nam 2OOO chi co 45,OOO. Khoang 8O% nguJi di cu trong giai doan
2OO82OOO la nu giJi (Belanger et al. 2O1O). Trong nghien cuu ve 1.2G5 nguJi di cu, Belanger et al
(2O1O). nhan thay hau het nhung nguJi nay trong nhom tuoi 2O va 8O, ty le di sang Bai Loan (G1%)
va hhat Ban (42%) la cao nhat, trong khi do nam giJi lai chiem ty le cao hJn trong dong nguJi lao
dong di sang Malaysia (G5%) va han 0uoc (OO%). Lao dong di cu la nu giJi lam viec cho cac nha
may va cong viec nha trong khi nguJi di cu la nam giJi lai lam viec cho nha may, nong nghie, thuy
san va xay dung.
Mac du hau het nguJi di lao dong xuat khau cho biet tinh hinh kinh te cua ho co su cai thien nhJ di
xuat khau lao dong, Belanger et al (2O1O) cho biet mot so nguJi noi rang tinh hinh cua ho hau nhu
khong cai thien va tham chi con xau them. hhung ket qua khac nhau nay han anh nhung su khac
biet ve chi hi de di xuat khau lao dong, dieu kien lam viec cua nhung nguJi XKLB, bao gom tien
luJng, suc khoe, su an toan va muc do ho bi lua gat. ham giJi lam viec trong nghe thuy san va nong
nghie cho biet dieu kien lam viec xau nhat va muc do bo viec cao nhat cung nhu ty le bo ve viet
ham cao nhat. Fhu nu hai bo ra chi hi truJc khi di tha hJn, chuyen tien ve nha nhieu hJn va trJ
ve nha co nhieu tien hJn. ho it bo cuoc hJn va it lam viec bat hJ ha hJn. 0an ba han tu ho gia
dinh nhan kieu hoi thong qua chuyen khoan qua ngan hang, la con duJng an toan nhat trong khi do
nhung nguJi khac lai chuyen qua cac kenh hi chinh thuc.
hkh hkh ThE I0I l BAhh 0A 00 TA vET hAM 76
Ben canh nhung van de ma nhung nguJi di lao dong xuat khau ga hai J cac nuJc den lam viec
la cac van de lien quan den qui trinh tuyen dung. viec nguJi lao dong thieu thong tin dong nghia
vJi viec cac ca nhan lam dai ly hoac moi giJi xuat khau lao dong co the kiem tien bang cac cach
thuc gian lan (Le and Mont 2O11). hgoai ra, nhieu ca nhan hoat dong trai he khuyen khich dong
nguJi lao dong ra khoi dat nuJc ma khong duJc ghi nhan tren giay tJ. Khong ai biet duJc bao nhieu
trong so nay bi lua ban vi khong de dang han biet giua di cu tu nguyen va di cu e buoc. Co nhieu
quan ngai ve viec di cu cua cac co dau tu viet ham co kha nang dan den viec boc lot va lam dung
tinh duc, va co the cau thanh toi buon ban nguJi. hon nhan sa dat do moi giJi thay mat cho nam
giJi tu Singaore, Bai Loan, Trung 0uoc va han 0uoc. hhieu nguJi su dung manh khoe lua gat. Cac
mang luJi buon nguJi J trong nuJc mang hu nu va cac co gai tre tu cac vung nong thon va vung
sau, vung xa den cac khu vuc cong nghie, thanh thi de cho di an xin hoac lam gai mai dam. Theo
uJc tinh, co khoang 2OO,OOO gai mai dam J viet ham vao nam 2OO8, 18% trong so ho co tuoi dJi
duJi 18. Tre em bi mua ban, thuJng la bang hinh thuc lua gat chu yeu la tu cac gia dinh dong con,
bo me khong duJc hoc cao, co thu nha binh quan dau nguJi bang tu mot nua muc thu nha binh
quan quoc gia J hia Bac den duJi mot han ba muc thu nha binh quan J hia ham. Cung theo uJc
tinh, co khoang 2O8O,OOO hu nu va tre em gai viet ham dang lam nghe mai dam J Camuchia.
Chinh hu da tim cach quan ly dong nguJi di cu, bao gom ha luat nam 2OOG quy dinh ro cac
nghia vu cua cac cJ quan tuyen dung va bo tri lao dong, thong qua luat chong buon ban nguJi vao
nam 2OO5. van de thuc hien cac sac luat nay van con la mot moi quan ngai. viet ham van chua ky
Cong uJc vien nam 1OOO ve Bao ve 0uyen cua hguJi di cu va cac thanh vien trong gia dinh, dieu
nay de gay an tuJng la viet ham la mot nuJc thanh vien thu dong trong van de di cu, khong muon
gay nguy hiem cho cac thi truJng da co quan he tot de xuat khau nguon lao dong du thua cua minh
(Anh . 15). Mac du qua trinh he chuan cong uJc nay can hai co thJi gian va doi hoi hai sua doi
cac sac luat hien hanh, song he chuan cong uJc co mot lJi the la tao ra cJ sJ de giai quyet cac vi
ham ve quyen cua nguJi lao dong J nuJc ngoai.
Trong tuJng lai, chinh hu co the se tim cach nang cao cac ky nang cho nguJi lao dong di cu nham
han ung vJi cac han khuc thi truJng mJi noi ha dan trong khu vuc va de canh tranh vJi lao dong
nha cu tu cac nuJc khac. Bieu nay doi hoi hai co su quan tam hJn nua doi vJi viec dao tao va chat
luJng dao tao thong qua cac chinh sach hu hJ vJi huJng ha tie can rong hJn nham nang cao
chat luJng cua luc luJng lao dong.
3.3.9 0ac i|cm Jc |i tci t|uci. Jai tcc t|icu sc
ChuJng truJc noi nhieu den nhung hinh thuc ma nguJi dan toc thieu so, dac biet la hu nu dan toc
thieu so khong duJc chia se nhung lJi ich cua qua trinh giam ngheo va cai thien su hat trien con
nguJi J cung muc do nhu nguJi dan thuoc nhom da so nguJi Kinh. Cac nhom dan toc thieu so cung
ga hai cac han che lJn hJn so vJi dan toc da so trong cac lua chon sinh ke (world Bank, 2OOO).
Cac nhom dan toc thieu so song J cac vung sau, vung xa va dia ban kho khan nhieu hJn so vJi nguJi
Kinh thuJng it khi di den thi tran nJi ho J, chua noi den viec ra thi xa hay cac vung mien khac hay
77 BAhh 0A 00 TA vET hAM l hkh hkh ThE I0I
ra thanh ho. ho it khi tan dung duJc cac chinh sach xuat khau lao dong mJi cua chinh hu de di
xuat khau lao dong do ga kho khan ve ngon ngu va cac rao can khac. Thuc trang nay co the da
cai thien doi chut nhJ chinh sach trJ ca xuat khau lao dong gan day trong khuon kho ChuJng trinh
danh cho G2 huyen ngheo nhat nuJc (Le and Mont, 2O11). Theo so lieu cua KSMSh0B, cac khu vuc
co dan toc thieu so co ty le nhan tien gui ve tha nhat, ti le tien gui trong tong thu nha tha nhat
va co quy mo kieu hoi nho nhat.
Bong bao dan toc thieu so thuJng it tham gia vao nhom lao dong duJc tra cong nhat, nhung moi
tuJng quan giua van de dan toc va lao dong cong nhat doi vJi nu giJi yeu hJn doi vJi nam giJi. Bieu
nay chu yeu la vi nam giJi thuoc nhom nguJi Kinh/hoa co nhieu nguJi lam cong an luJng hJn so vJi
viec tu doanh trong nong nghie, nhung nu giJi thuoc dan toc da so cung nhu thieu so co xu huJng
tu doanh nhieu hJn trong cac hoat dong nong nghie. Tuy nhien, tat ca cac nhom dan toc thieu so
deu co ty le tu doanh nong nghie cao hJn so vJi lam cong an luJng, trong do cac nhom dan toc
thieu so co ty le doi ngheo cao hJn (cac nhom dan toc J Mien nui hia Bac va mien Trung) cung
cho thay ty le lam cong an luJng tha nhat. hu giJi bat lJi hJn khi tie can viec lam cong an luJng
trong tat ca cac nhom dan toc. hhu vay, ca nam giJi va nu giJi thuoc cac nhom dan toc thieu so
hau het deu ta trung vao hinh thuc lao dong tu doanh hi chinh thuc trong linh vuc nong nghie.
Fhu nu thuoc cac nhom dan toc thieu so co xu huJng ga bat lJi hJn so vJi nu giJi J cac dan toc
da so tren nhieu khia canh khac. ho it tham gia vao cac hoat dong ngoai chJ hJn so vJi hu nu
nguJi Kinh va it tie can vJi cac nguon luc san xuat va dich vu khuyen nong hJn. Bang chung cho
thay ho it duJc hoi Fhu nu trJ giu hJn, do do, ho it duJc tie can tin dung va cac hinh thuc ho trJ
khac cua hoi.
0u lich da duJc chinh hu viet nam thuc day tich cuc thong qua dau tu vao cac hoat dong van hoa dia
huJng co the tao ra su ha dan, co y nghia dac biet J cac khu vuc co dan toc thieu so nJi ma hoat
dong du lich mang lai su nang dong hJn cho nen kinh te dia huJng. Mot nghien cuu cua uhESC0
ve cac cong dong nguJi hmong, 0ao va 0ay J huyen Sa Fa da neu ro cac tac dong len cac cong
dong khac nhau. Mot nhan to do la dia ly: cac cong dong J xa cac tu diem du lich thuJng thiet thoi
hJn, hoac mot so thon ban duJc chinh quyen lua chon de tien hanh cac hoat dong xuc tien dac biet
lam cac diem den van hoa ha dan.
hgoai ra, su tham gia cua cac cong dong vao cac hoat dong chinh lien quan den du lich cung khong
giong nhau. Fhu nu hmong Trang va 0ao co the dieu chinh cac ky nang det vai von co cua ho de
hu hJ hJn vJi thi truJng, trong khi hu nu 0iay chi co the san xuat cac ban thanh ham hoac ban
cac san ham lam san tu nha may. Tuy nhien, cung vJi nguJi Kinh, nguJi 0iay co lJi the hJn xet ve
von tai chinh va cac quan he xa hoi de thu lJi tu cac dich vu du lich lien quan. hghien cuu cho thay
cau lac bo san xuat vai do h00 tai trJ ho trJ dao tao cac thanh vien nhu the nao trong ve mau va
thiet ke mJi dua vao truyen thong det vai cua ho, qua do ho van tie tuc su dung vao cac hoat dong
thuJng mai doc la sau khi rJi cau lac bo. Mac du du lich thu hut nhieu hu nu hJn vao cac hoat
dong lien quan den thi truJng, song chu yeu van chi la viec thuJng mai hoa cac hoat dong lien quan
hkh hkh ThE I0I l BAhh 0A 00 TA vET hAM 78
den vai tro truyen thong cua ho trong gia dinh. Tuy nhien, mac du co khoi luJng cong viec lJn hJn,
nghien cuu chi ra bang chung ve su doc la ve kinh te mJi trong so hu nu thuoc dan toc thieu so.
Cac du an cJ sJ ha tang lJn mJ ra cac cJ hoi viec lam J cac khu vuc co dan toc thieu so sinh song.
Cac du an nay duJc la ra khong chi nham dat duJc muc tieu chinh la cai thien su ket noi vJi khu
vuc khac cua nen kinh te ma con nham tao ra cac cJ hoi viec lam cho nhung nguJi truJc day thuJng
it duJc tham gia. 0u an 0iao thong hong thon 8 cua hhT0 la mot vi du. 0u an nay uu tien duy tu
duJng nong thon va quan ly cJ sJ ha tang J dia huJng thay vi xay dung duJng quoc lo mJi. hghien
cuu cho thay cac van de anh huJng den viec dat muc tieu nay tram trong nhat J cac vung nui va
se tao ra ganh nang tai chinh doi vJi cong dong dia huJng, nhieu vung nam trong dien ngheo nhat
J viet ham.
0iai ha nam J viec tuyen lao dong nu tu cac xa doc theo cac tuyen duJng nong thon quan tam
den cong viec nay. Sang kien duJc dua ra thu nghiem J 4 xa J Lao Cai nham huy dong su ho trJ
de duy tu duJng nong thon trong cac vung dan toc va cai thien dJi song cua nguJi dan dia huJng
thong qua viec tao viec lam trai thJi vu cho hu nu dan toc trong khu vuc, dong thJi giam chi hi
duy tu va sua chua ki thJi. hoi Fhu nu Tinh hoat dong vJi tu cach la dJn vi thuc hien. Fhu nu duJc
dao tao ve ky thuat va quy trinh thi cong, tong cong 1.588 duJc tuyen dung lam cong nhan duy tu
duJng. Khoang 1O8O hu nu chiu trach nhiem bao duJng cac doan tuyen dai 12 km trong 8 thang
vJi muc luJng 1OO,OOO vh/nguJi/ngay. Boi vJi nhieu hu nu, day la cJ hoi viec lam dau tien trong
dJi ho. 0o cau ve viec lam vuJt qua cung, cac ban chi dao do chinh hu nu la ra lan luJt danh cJ
hoi cho tat ca cac hu nu trong cac xa duJc lua chon theo kieu luan hien. ChuJng trinh hien dang
duJc mJ rong.
Xet tren huJng dien hat trien, mot dieu ro rang la cung vJi no luc tren dien rong de bao dam viec
dua cac nhom dan toc thieu so theo ki qua trinh hat trien cua viet ham, can co nhieu no luc hJn
nua de giai quyet cac van de bat binh dang giJi trong cac nhom nay, van de nay thuJng tram trong
hJn so vJi tinh trang bat binh dang giJi trong nhom dan toc da so. hhung no luc do khong chi dung
lai J cac chinh sach kinh te dJn thuan de giai quyet viec thieu ky nang va thieu tu tin cua nhieu hu
nu dan toc thieu so van de nay se tie tuc duJc thao luan tai chuJng tie theo.
3.3.10 0ac i|cm Jc |i tci t|uci. ici Jai |i ai| |uci |ci su |ici Jci k| |au
Chung ta co the coi bien doi khi hau la mot trong nhung thach thuc mJi hat sinh ma hien nay viet
ham dang hai doi mat va van de nay duJng nhu ngay cang trJ nen quan trong hJn. viet ham nam
trong cac quoc gia bi anh huJng nang ne nhat bJi anh huJng bat lJi cua viec bien doi khi hau, dac
biet la J cac khu vuc ven bien tha. hang nam co khoang 1 trieu nguJi viet ham bi anh huJng bJi
thien tai, ke ca lu J khu vuc Bong Bang Song Cuu Long. han han nghiem trong da anh huJng den
khu vuc mien trung, BBSCL va cac khu vuc mien nui. hien van co rat it nghien cuu ve cach thuc doi
ho vJi bien doi khi hau cua nam giJi va nu giJi, nhung mot so diem trong cac cong bo gan day
thi rat dang quan tam.
79 BAhh 0A 00 TA vET hAM l hkh hkh ThE I0I
Tinh chat de bi ton thuJng doi vJi bien doi khi hau khong chi the hien J muc do bi anh huJng, ma
chu yeu la do tinh chat nhay cam va kha nang thich ung. Theo mot nghien cuu cua Lh0 va 0xam
nam 2OOO, nu giJi va cac ho gia dinh co nu giJi la chu ho hu thuoc nhieu vao nguon tai nguyen
thien nhien bJi vi hu nu duJc xem la co vai tro truyen thong trong viec bao dam su sinh ton cua gia
dinh, so vJi nam giJi va cac ho gia dinh co nam giJi la chu ho va thuJng sinh song tai cac khu vuc
nong thon. Xet ve kha nang thich nghi, nam giJi thuJng nang dong hJn nu giJi tai cac cong dong
nong thon nay, co nhieu cJ hoi de co duJc cac cong viec ngoai dong ruong va co the co kha nang
di lam thue theo mua vu J cac vung thanh thi. ham giJi co nhieu cJ hoi tie can va co quyen kiem
soat doi vJi cac nguon sinh ke khac hJn do tinh hinh bat binh dang giJi van con ho bien.
Rat nhieu nguJi di cu tam thJi de doi ho vJi a luc bat thuJng ve khi hau do thay doi khi hau va
tinh trang nay se con gia tang. Lao dong di cu, chu yeu la ngan han nhieu hJn J cac khu vuc dua
vao he sinh thai nhJ vao mua hJn la cac khu vuc co he sinh thai trong lua nuJc nhJ vao thuy lJi,
do nang suat lua tha va thieu cac nguon thu nha thay the. Moi truJng xuong ca cung la mot yeu
to hinh thanh xu huJng di cu J BBSCL. vao mua lu nguJi dan di cu theo mua vao thanh thi de tim
kiem viec lam. Mot cJ che doi ho cuc doan la buon ban nguJi sang cac khu vuc lan can. Mac du
di cu lam giam kha nang bi ton thuJng, song no lai lam tang a luc cong viec doi vJi nhung nguJi
hu nu hai tu minh xoay sJ.
Mac du thien tai la nhung anh huJng ro ret nhat cua su bien doi khi hau, song nhung tac dong cua
su bien doi khi hau dan dan boc lo vi du nhu han han lien tuc tai nhieu vung dang la nhung nguy
cJ nghiem trong doi vJi nguJi dan nong thon tai viet ham. Mot xu huJng dang ngay cang ro ret
la van de nu giJi hoa nong nghie, nghia la hu nu ngay cang dam nhan nhieu cong viec von van
duJc coi la cua nam giJi (vi du nhu hun thuoc sau, cay bua) va hai chuan bi doi ho va khac huc
thien tai trong thJi gian cac thanh vien nam trong gia dinh di cu hoac di tim cac cong viec ngoai
dong ruong trong vung. hu giJi trong cac ho gia dinh co hu nu lam chu ho co the co cac ky nang
mJi khi vai tro giJi co su xao tron, tuy nhien ro rang viec di cu da dat ganh nang len nhung nguJi
J lai, nhung nguJi van hai hoan tat khoi luJng cong viec nong nghie tuJng tu, trong khi khong co
du lao dong va cac ky nang kem theo.
Bien doi khi hau da co nhung anh huJng nghiem trong doi vJi nen nong nghie vJi nhung thien tai
cuc doan, va suc e ve khi hau, du it hJn, nhung la di la lai vi vay vai tro san xuat cua hu nu
va su dong go vao gia dinh bi anh huJng. heu kha nang cua nguJi hu nu trong viec bao dam su
sinh ton cua gia dinh suy yeu thi vi tri cua ho trong gia dinh cung suy yeu theo. Tai Avao, nam giJi
va nu giJi thuJng cung nhau khai hoa dat de sau do hu nu trong trot, vi du nhu nam dot nuJng, nu
giJi don de nhung thu con lai va thu luJm cui. ham giJi ngay cang tham gia nhieu hJn vao viec
tao ra thu nha ngoai trong trot/chan nuoi va cung hai luJm lam san. heu ho khong con cay ruong
nua, hu nu co the nhJ su giu dJ cua ho hang la nam giJi hoac hai tu xoay sJ mot minh, de co
the hoan thanh trach nhiem truyen thong cua minh la duy tri su sinh ton.
hkh hkh ThE I0I l BAhh 0A 00 TA vET hAM 80
Bien doi khi hau con gay ra cac anh huJng giJi xet tren goc do tai san tai chinh va von kinh te. Mua
mang that bat anh huJng den thu nha ho gia dinh va ca nam giJi va nu giJi deu hai lam viec
nhieu hJn vi ho hai di tim cac cong viec duJc tra luJng de trang trai cho cuoc song. Tinh trang mua
bao bat thuJng dong nghia vJi viec nguJi dan buoc hai gieo trong lai, khien ho hai lam nhieu viec
hJn, dac biet la nu giJi. vJi tinh trang nu giJi hoa nong nghie ngay cang tang do di cu lao dong
mua vu (chu yeu nam giJi) gia tang, ro rang hu nu se la nhung nguJi bi anh huJng nhieu nhat bJi
cac tac dong dan dan cua bien doi khi hau doi vJi nong nghie, cung nhu cac tac dong cua hien
tuJng thJi tiet cuc doan. hghien cuu ve linh vuc nay cho thay hu nu thuJng buoc hai trong lai lua
va cac loai cay bo trJ khac de bo sung cho mua mang da mat. Anh huJng co tinh cau truc cua cac
suc e ve khi hau nay doi vJi quan he giJi can duJc nghien cuu nhieu hJn: vi du nhu: kha nang bao
dam an ninh luJng thuc trong gia dinh cua nu giJi bi anh huJng nhu the nao va dieu do anh huJng
gi den vi tri cua ho trong gia dinh?
viec di cu tam thJi va lao dong hi nong nghie J dia huJng nhu la chien luJc de doi ho vJi tinh
trang gia tang thien tai co lien quan den khi hau ngay cang tang len, va trong nhieu truJng hJ, su
di cu hay tim viec ngoai dong ruong nay chu yeu la cua cac thanh vien nam trong gia dinh trong
khi nu thanh nien co the di cu den mot so vung nhat dinh de lam trong nhung nganh nhu may mac.
Kinh nghiem quoc te cho thay su di cu co cac anh huJng xa hoi ve giJi len ca nguJi dan J lai que
nha va nhung nguJi di cu. Tac dong nay co the la tich cuc khi hu nu co the thach thuc cac vai tro
truyen thong va nang cao vi the cua ho trong cong dong, nhung thuJng la tieu cuc khi khoi luJng
cong viec cua hu nu tang len va kha nang tie can cac tai san de tao ke sinh nhai van con han
che. Cac thanh vien nam trong gia dinh thuJng xuyen di xa khi xay ra thien tai va hu nu buoc hai
thuc hien hau het cac hoat dong quan ly rui ro thien tai.
81 BAhh 0A 00 TA vET hAM l hkh hkh ThE I0I
6h00h 4
I0I Vk ThkM Ik h0kT 0h 6hhh T[
4.1 IoI IhIau
hhu chung toi da viet trong ChuJng 1, viet ham da thong qua mot so bo luat va chinh sach quan
trong lien quan den muc tieu binh dang giJi nhung viec thuc hien cac luat nay van con nhieu bat
ca. van de mot han la do thieu kien thuc thuc tien ve cac luat nay, nhat la J cac ca thuc hien
va mot han la do tinh trang thieu nang luc cua nhung nguJi chiu trach nhiem thuc hien. Mot van
de rong hJn la co it su xuat hien cua hu nu trong cac dien dan ra quyet dinh cua hha nuJc va
trong hoat dong chinh tri noi chung, va khong huy dong duJc su ho trJ can thiet de thuc hien hieu
qua. Binh dang hJn ve giJi trong linh vuc chinh tri va ra quyet dinh cong vua the hien muc do tien
bo cua hu nu trong xa hoi so vJi nam giJi dong thJi la mot trong nhung cach hieu qua nhat nham
dam bao su tien bo lien tuc.
Bieu nay da duJc Chinh hu cong nhan. Chien luJc 0uoc gia va Ke hoach hanh dong vi su tien bo
cua hu nu va M00 viet ham da dat ra cac muc tieu cu the ve su tham gia cua hu nu trong viec
lanh dao va quan ly. Luat Binh dang 0iJi nam 2OOG quy dinh cac bien ha cu the nham thuc day
binh dang giJi trong hoat dong chinh tri (Bieu 11). Rat nhieu muc tieu cu the ve giJi da duJc dua vao
chinh sach cua Trung uJng Bang: hu nu lam lanh dao trong cac ca uy dang den nam 2O2O dat
tu 25% trJ len; ti le nu dai bieu trong 0uoc hoi va hoi dong nhan dan cac ca dat tu 85 den 4O%.
Cac cJ quan Chinh hu hai duy tri duJc toi thieu 8O% so nguJi lanh dao la nu giJi. v0A nam 2OOG
chi ra rang tien bo ve binh dang giJi trong viec ra quyet dinh va hoat dong chinh tri van chua an
tuJng nhu da tung dat duJc J mot so linh vuc khac. ChuJng nay se trJ lai van de nay. ChuJng nay
neu ro nhung ket qua ma nu giJi dat duJc trong chinh sach va ra quyet dinh chinh tri, va xac dinh
mot so rao can ngan trJ su tien bo.
4.Z VaI Iro rua phu nu Irong ang 6ong san
Bang Cong san la chinh dang duy nhat J viet ham. Cac vi tri lanh dao trong Chinh hu va cac cJ
quan dan cu hau het la dang vien. 0o vay, vi tri cua hu nu trong dang co y nghia quan trong doi
vJi ket qua cua ho tren vi tri lanh dao noi chung (vASS, 2OOO). Fhu nu chiem 25% tong so dang
vien vao nam 2OO7, tang tu 21% nam 2OOG. Tuy nhien, chi co mot nu uy vien trong Bo chinh tri
khoa 11 cua dang (2O112O15), hai nu uy vien trong Ban bi thu gom 1O thanh vien va 14 nu uy vien
trong so 175 uy vien trung uJng Bang.
hkh hkh ThE I0I l BAhh 0A 00 TA vET hAM 8Z
8ang 4.1 T Ia uy vIan nu Irong 8an rhap hanh Trung uong ang
8an 6hap hanh Z001 Z006 Z006 Z010 Z011 Z016
Ca trung uJng 8,G 8,18
Ca tinh 11,82 11,75
Ca huyen 12,8O 14,7O 15,O1
Ca xa 11,88 15,O8 18,O1
|uci. |ci F|u iu Vict |am, ?011
Bao cao nam 2O1O ve su tham gia cua hu nu vao hoat dong chinh tri J 21 quoc gia J khu vuc Chau
A Thai Binh 0uJng luu y rang viet ham la mot trong 7 quoc gia duy nhat co ty le tham chinh cua
hu nu J ca quoc gia tren 2O%. Tuy nhien, ty le dai bieu nu trong 0uoc hoi da giam tu 27,8% khoa
2OO22OO7 xuong con 25,8% trong khoa 2OO72O11. Ty le hu nu nam giu cac chuc vu bo truJng va
tuJng duJng bo truJng cung giam trong giai doan nay tu 12 xuong con 4,5%. Chi co 8 hu nu trong
so 84 bo truJng nhiem ky Chinh hu 2OO22OO7 va 2 tren 22 trong nhiem ky hien nay.
ham giJi chiem dai da so trong cac cJ quan thuoc 0uoc hoi nhu cac uy ban luat, uy ban tu ha,
kinh te, doi ngoai va tai chinh (tu 85 den O2%). Chi cac uy ban mem mai hJn nhu van hoa, giao
duc, thanh thieu nien, cac van de xa hoi va khoa hoc va cong nghe, moi truJng mJi co ty le nu cao
hJn: tu 28 den 87%. Chi co mot nu chu nhiem uy ban Cac van de xa hoi, mot nu ho chu tich hoi
dong 0an toc va 2 nu ho chu nhiem cua O uy ban khac cua 0uoc hoi. Ti le nu trong hoi dong 0an
toc la cao nhat, 2O tren tong so 4O thanh vien.
8ang 4.Z Ty Ia daI bIau nu Irong uor hoI Irong rar nhIam ky Z00Z Z007, Z007
Z011 and Z011Z016.
6hur vu Z00Z Z007 Z007 Z011 Z011 Z016
Bai bieu quoc hoi 27,8O 25,7G 24,4
uy vien ThuJng vu 0uoc hoi 22,2O 15,7G 28,58
Chu nhiem uy ban 25,OO 22,22 11,11
|uci. Vai p|ci Uucc |ci ?011
88 BAhh 0A 00 TA vET hAM l hkh hkh ThE I0I
8ang 4.8 T Ia daI bIau nu Irong hoI dong hhan dan rar rap Inh, huyan va xa
rar nhIam ky 1999 Z004, Z004 Z011 va Z011Z016.
1994 Z004 Z004 Z011 Z011 Z016
hBh0 Tinh 22,88 28,8O 25,7O
hBh0 huyen 2O,12 22,O4 24,G2
hBh0 Xa 1G,1O 1O,58 27,71
|uci. Vai p|ci Uucc |ci ?011
8ang 4.4 T Ia nu Iam 6hu I}rh va pho rhu I}rh hoI dong hhan dan rar rap Inh,
huyan va xa rar nhIam ky 1999 Z004, Z004 Z011
6hur vu hh Tnh hh huyan hh Xa
1OOO2OO4 2OO42O11 1OOO2OO4 2OO42O11 1OOO2OO4 2OO42O11
Chu tich 1,G4 1,5G 5,4G 8,O2 8,4G 4,OO
Fho Chu tich 8,1O 28,18 11,42 2O,2G 5,GO 1O,G1
|uci. |ci F|u iu Vict |am, ?011
8ang 4.6 T Ia nu Iam rhu I}rh va pho rhu I}rh 0y ban hhan dan rar rap Inh,
huyan va xa rar nhIam ky 1999 Z004 va Z004 Z011
6hur vu 08h Tnh 08h huyan 08h Xa
1OOO2OO4 2OO42O11 1OOO2OO4 2OO42O11 1OOO2OO4 2OO42O11
Chu tich 1,G4 8,12 5,27 8,O2 8,74 8,42
Fho chu tich 12,O5 1G,O8 11,42 14,48 8,48 8,84
|uci. 8c |ci vu, ?011
Trong giai doan nay, cac cJ quan dan cu ca tha hJn co xu huJng tich cuc hJn. Ty le tham gia cua
hu nu da tang dan: tu 21,1% len 28,O% J hBh0 ca tinh thanh ho, 21 len 28% J hoi dong nhan
dan ca huyen; va 1G,5% len 1O,5% J hoi dong nhan dan ca xa. Tuy nhien, ty le hu nu nam giu
cac vi tri lanh dao J ca tha hJn van tha. Su tien bo kha vung chac, nhung con cham. hJn nua,
trinh do hoc van cua hu nu thuJng cao hJn cac lanh dao dang la nam giJi J ca xa, dieu nay cho
thay hu nu can trinh do hoc van cao hJn de co duJc su ung ho cua cac dang vien J cJ sJ.
hkh hkh ThE I0I l BAhh 0A 00 TA vET hAM 84
hghien cuu cua vASS ket luan rang chi co mot so it lanh dao nu trong cac nganh cho den nay..
Ty le lanh dao nu tha hJn nhieu so vJi ti le lao dong nu trong tong luc luJng lao dong cua moi khu
vuc.Khong co bang chung thuyet huc ve tien bo theo thJi gian ve vi tri lanh dao cua nu giJi tr.
22. Mot nghien cuu cua vien nghien cuu 0ia dinh va 0iJi (2OOO) nhan manh tam quan trong cua
viec xay dung vai tro lanh dao cua nu giJi tu duJi len, va ngay tu thJi diem tuyen dung:
Vc iuyci tac, vicc tac ra iuci |uc cci iuci p|ai |at iuci tu cap cc sc va |at Jau tu
vicc ticp i|ai i|ai vici mci. F|at trici i|ai |uc mct cac| |icu qua Jucc mc ta t|cc |i|
kim tu t|ap. V Ju, c cap t|i|, Jc cc 15 |ai| Jac |a p|u iu, t| c cap sc, Jia p|uci Jc
p|ai cc cc tu ?0-?5 truci cac p|ci |ai |a iu, ?0-40 cci c|uc iu va 50 i|ai vici
mci tuyci Jui |a iu. |cu mct Jia p|uci iac Jc c|| cc 15 cci c|uc iu va Ju Jii| cc
15 iu ici vac cac vi tr |ai| Jac, t| Jia p|uci Jc k|ci t|c Jat Jucc muc ticu (|am
ici, |ai| Jac mct cap uy Lai).
4.8 6ar yau Io ran Iro su Iham gIa
Fhu nu hai doi mat vJi nhieu trJ ngai trong dJi song chinh tri ma nam giJi khong hai doi mat. Mot
so trJ ngai nay da duJc de ca trong v0A truJc va do tinh chat the che hoa cua su bat binh dang
ve giJi van tie tuc ton tai. Fhan tich dinh tinh mJi cua vien 0ia dinh va 0iJi (F0S) thuc hien vao
nam 2OOO da cu the hoa mot so han tich truJc day cung nhu dua ra nhung han tich mJi. Chung
toi chu yeu dua vao bao cao nay trong han tich duJi day.
4.3.1 Sai| iai k|ci cci |ai cua cci vicc k|ci Jucc tra |uci
Mot trong nhung van de an sau nhat la su han chia lao dong khong cong bang trong gia dinh. hhu
da neu trong ChuJng 8, mac du nam giJi va nu giJi co so giJ lam viec duJc tra luJng tuJng tu nhau,
song nu giJi hai lam viec khong duJc tra luJng nhieu hJn. Cac cong viec gia dinh khong duJc tra
luJng nay thuJng bi coi duJng nhien la viec cua hu nu, khong nhung lam giam kha nang lua chon
cua nu giJi tren thi truJng lao dong ma con la mot rao can lJn ngan khong cho hu nu tham gia vao
dJi song cong cong. Fhu nu muon tham gia vao hoat dong chinh tri hoac dJi song cong cong hai
tim cach can doi cac trach nhiem gia dinh vJi cac nghia vu chuyen mon va chinh tri. Theo nhan xet
cua mot lanh dao nu trong mot cJ quan tinh uy, hu nu thuJng nghi rang lanh dao la cai gi do xa
vJi, hai lua chon giua co hay khongvi khong ai dam chac lieu hu nu co duJc dua vao quy hoach
hat trien hay khong. heu |khong may manj nguJi nay khong duJc vao danh sach va trJ ve nha
thi gia dinh se bi tan vJ, khi do se chang con gi nua. ham giJi khong cam thay bi nhut chi trong
qua trinh theo duoi cac vi tri lanh dao vi ho khong hai doi mat vJi xung dot tuJng tu giua gia dinh
va su nghie.
vi vay muc do theo duoi cac vi tri lanh dao cua nguJi hu nu se hu thuoc rat nhieu vao viec co mot
gia dinh ung ho hay khong. Thai do cua nguJi chong co the tao ra su khac biet lJn doi vJi su thanh
cong trong dJi song chinh tri cua nguJi hu nu. hguJi ta quan tam nhieu den the dien. Theo ket
86 BAhh 0A 00 TA vET hAM l hkh hkh ThE I0I
qua hong van cac quan chuc, nam giJi dac biet khong hai long neu vJ cua ho co chuc vu cao hJn
ho hoac lam tot hJn ho theo bat ky cach nao. hhung thai do nhu vay chinh la luc ham doi vJi nang
luc cua hu nu hoac tham chi mong muon tien bo trong nghe nghie. Trai lai, hu nu co chong va
mang luJi gia dinh ung ho co dieu kien tot hJn nhieu de co the tan dung duJc cac cJ hoi thang tien.
0|ci tci rat c|ia sc vci tci, ia Ji| cui ui |c va iup Jc Jc c|c tci cc Jucc t|ai|
cci i|u |ici iay. Tci cc ? cci trai va |c mc, |c |ai iup tci rat i|icu. ||i tci Ji cci
tac, cc tci Jci i|a iup Jc. ||ci p|ai iuci p|u iu iac cui cc Jucc Jicu kici t|uai |ci
i|u tci. Tat ca i|ui iuci |c |ai t|ai t|c| cua tci Jcu ui |c. |am 199?, tci Ji iucc
icai |cc mct iam, |c iup tci c|am scc cci tci. Lci k|i tci p|ai Ji cci tac Jci ? |cac
3 t|ai, 8c tci Jci va iup cci tci |cc tcai (iu t|u truci).
||i p|u iu c cac vi tr cac, |c cai cc i|icu t|ci iai |ci c|c cci vicc va Jc Jc |c Jai|
t t|ci iai |ci c|c ia Ji|. |cu ia Ji| |c t|ci cam t| tct, i|ui icu |c k|ci t|ci
cam t| Jc sc |a mct ap |uc Jci vci p|u iu. T|ai Jc cua iuci c|ci |a rat quai trci. F|u
iu p|ai Jc i|i c|ci t|ci cam va iup Jc. |uci c|ci sc iup t|uyct p|uc cac t|ai|
vici k|ac trci ia Ji|. |cu iuci c|ci t|ci cam , p|u iu sc cc t|c p|at trici su i-
|icp. |cu iuci c|ci |ac t|u, t| ia Ji| sc cc iuy cc tai vc (|am, |ai| Jac F|ci
T|uci mai va 0ci i|icp).
4.3.? ||ui ia tri va t|ai Jc km |am p|u iu
Mot trJ ngai thu hai lien quan den cac gia tri va thai do ma hu nu ga hai trong dJi song chinh
tri tu nhung nguJi co vi tri cao, tu nhung nguJi lam viec cung vJi ho va tu cong chung noi chung
cung nhu nhung gia tri va thai do cua chinh ho. Rat nhieu nguJi nam giJi co thai do han doi viec
hu nu nam vi tri lanh dao (vo Thi Mai, 2OO8). Bieu nay mot han la do the dien va mot han do
niem tin cho rang duJng nhien rang nam giJi co to chat tot hJn de lam lanh dao. Cong chuc nam
bay to su thieu tin tuJng vao kha nang lanh dao cua hu nu nhieu hJn cong chuc nu ga ba lan.
0ac |ai| Jac t|uci ici |a k|ci cc su |at |i| Jai i|ui trci suy i|i va |ai| Jci
cua |c t| k|ac. (Lai| Jac iu, |ci F|u iu t|ai| p|c).
8i| Jai ici k|ci tci tai trci y i|i cua cac cai |c cap cac va t|am c| |a ca i|ai
vici cap t|ap |a iam ici. Lai ci vai |ac t|u va ia truci. |am ici c|ua |ac ic Jai|
ia cac Jci tac iu Jc i|ui tu tuci p|ci kici va trci iam k|ii| iu (Lai| Jac iam,
F|ci T|uci mai va 0ci i|icp).
||ai vici iu sc cc Jicu kici t|uai |ci |ci Jc p|at trici icu cc iuci |ai| Jac cc tu tuci
cci mc i|ui |c sc k|ci |ac ic Jucc t|ai c|uc icu iuci |ai| Jac cc Jii| kici va i|ai
t|uc vc ici kcm. (Lai| Jac iam, 8c 0ci T|uci)
hkh hkh ThE I0I l BAhh 0A 00 TA vET hAM 86
Thai do cua nhung nguJi nam giu vi tri cao co the tao ra su khac biet lJn khi giai quyet cac dinh kien
nay, du ho la lanh dao cac to chuc, ca uy dang hay can bo quan ly. Thai do do cung se quyet dinh
tinh hieu qua cua viec thuc hien cac cam ket chinh sach doi vJi van de binh dang giJi. Tren thuc te,
nghien cuu cho thay cac lanh dao thuJng ngan can su tien bo cua hu nu theo cac cach khac nhau.
Co mot van de la dinh kien va khuon mau khi danh gia hieu qua lam viec cua nhan vien nam va nu.
Mot dieu thuJng thay la nhung dinh kien giJi nay tao nen cJ sJ de danh gia nhan vien thay vi cac
tieu chi khach quan ve chuyen mon. hhan vien nu bi danh gia khat khe hJn nam giJi.
F|u iu |ay |i sci, trc ici trc qua, ia ici ia qua, xau ici xau qua, sua scai qua ici Jcp
qua. (Lai| Jac iu, t|ai| uy).
Lci vci cui mct |ai| Jci, iuci ta Jua ra Jai| ia k|cai Jui |ci Jci vci iam ici
trci k|i Jc |ai |a k|ac |ci Jci vci iu ici. (|u, |ai| Jac 5c).
Cac rao can khac tren con duJng hat trien cua hu nu len cac vi tri lanh dao bao gom viec noi
suong ve cac cam ket chinh sach binh dang giJi nhung khong the che hoa thanh cac bien ha
cu the de thuc day binh dang giJi, chinh sach cua Chinh hu ve chi tieu lanh dao nu chi duJc thuc
hien mot cach chieu le va thieu giam sat va danh gia thuJng xuyen nen khong hat hien duJc tiem
nang lanh dao cua hu nu. hhieu nguJi duJc hong van trong nghien cuu cua F0S nhan manh viec
thieu cac chinh sach chu dong ve hia cac can bo cao ca chinh la trJ ngai chinh doi vJi su tien
bo cua hu nu.
0ai cc mct |c tri|. |cu |c k|ci cc Jci iu Jci Jac cac cai |c iu Jc |ua c|ci va xay
Jui iai |uc, |am sac |c cc t|c Jat Jucc cac c|| ticu vc cai |c |ai| Jac iu Jat ycu cau
c cc quai. (|u, |ai| Jac sc)
Vicc iam sat |i |c qua. |c c|| |c t|ucc vac cac |ac cac. 0ac cai |c i|ai su cai p|ai
|ai i|c va ap c i|ai vici t|uci xuyci |ci Jc p|at |ici ra cac tai iai, i|u t|c t|
]ty |c] mci tai Jucc. Vicc Jai| ia cai cai cu vac cac |cat Jci t|uc tc cua i|ai vici.
(|u, |ai| Jac |ci Jci i|ai Jai t|ai| p|c).
Mct sc |ai| Jac suy i|i rat Jci iai. |c c|| i|i |a Ja cc |uat vc |i| Jai ici va k|ci
cai cc |uci Jai t|uc |ici |ay ic |uc ca). (|u, |ai| Jac |ci Jci i|ai Jai t|ai| p|c).
||ci cc Ju cac |ici p|ap mai ti| t|uc tici. F|u iu p|ai Jucc Jac tac tct trucc k|i trc
t|ai| |ai| Jac. |c p|ai Jucc tac cc |ci t|c |ici iai |uc F|ai trac quyci c|c |c, Jai Jai
mci Jua |ci cuci vi |ai| Jac. (|am, |ai| Jac F|ci t|uci mai va 0ci i|icp Vict |am).
Tuy nhien, van de ve quan diem va thai do khong nam J rieng nam giJi. hhieu hu nu cung giu
dinh kien giJi. Mot nghien cuu cua hoi Lh Fhu nu viet ham cho thay rat nhieu nguJi tra lJi cho biet
se chon nam giJi vao vi tri cao nhat va lanh dao chuyen mon va hu nu vao vi tri ho chiu trach
nhiem ve cac cong viec hanh chinh (hoi Lien hie Fhu nu viet nam 2OO8). Mot nghien cuu khac
87 BAhh 0A 00 TA vET hAM l hkh hkh ThE I0I
cho biet cac lanh dao nu thuJng bi gan nhung dac diem nhu co tinh huc tung, cam tinh, tan tuy va
kiem che, nhung tinh cach duJc coi la khong hu hJ de lam lanh dao (hguyen Thi Thu ha 2OO8).
Cac quan diem nhu vay da co anh huJng xau den su san sang cua hu nu trong viec bao ton su
nghie cua minh. hhung nguJi han dau bi coi la nhung nguJi tham vong, ham quyen luc thay vi
hu nu co nghi luc va quyet doan.
Cac chuan muc va gia tri nay co the can trJ hu nu theo duoi cac vi tri lanh dao. Boi vJi hu nu
thuoc dan toc it nguJi va tu cac tinh J vung sau, vung xa, co the co them nhung trJ ngai khac lien
quan den thai do va thoi quen trong cac cong dong cua ho. Mot nam lanh dao cua doan dai bieu
quoc hoi tinh cho hay hhat la hu nu dan toc thieu so hiem khi tham gia vao cac hoat dong mang
tinh su nghie. Fhu nu Khmer J mien ham hau het la lam cong viec nha va cham lo cac cong viec
dong ang .
4.3.3 Tuci vc |uu k|ac i|au
Mct iu cai |c sc c|ia sc. |am ici va iu ici cui Ji |am vac cui t|ci Jicm. |c cc t|ci
iai |cc tap va |am vicc i|u i|au i|ui iam ici |ai vc |uu muci |ci p|u iu 5 iam. F|u
iu mat 5 iam |am vicc, tuci ui vci mct i|icm ky Jc t|am ia vac vi tr |ai| Jac. V vay,
p|u iu k|ci c|| cai| trai| vci iam ici vc iai |uc ma cci p|ai truci t|ai| vuct trucc
iam ici 5 iam. Fc rai |a p|u iu |i mat cc |ci.
Mat khac, quy dinh ve tuoi ve huu la mot vi du ve han biet ve giJi vi dieu nay ro rang la tao ra su
khac nhau ve tuoi ve huu giua nam va nu. Yeu cau hu nu ve huu J tuoi 55 trong khi nam giJi ve huu
J tuoi GO khong chi cham dut su nghie cua hu nu J tuoi sJm hJn ma con anh huJng den cac khia
canh khac trong su nghie cua ho. Bac biet no lien quan den viec hu nu la gia dinh sJm hJn so
vJi nam giJi va trach nhiem lJn hJn doi vJi gia dinh va cham soc con cai. Bieu nay khong chi rut
ngan thJi gian hu nu hai tich luy kinh nghie va trinh do can thiet de tien len cac vi tri cao hJn
ma con rut ngan ca giai doan ma trong do hu nu hai mot luc quan tam den nhieu nhu cau khac
nhau cung canh tranh ve thJi gian.
Cac tac dong cua dieu nay doi vJi cac cJ hoi hat trien nguon nhan luc cua hu nu duJc mo ta chi
tiet duJi day, ngoai ra con co nhung ham y khac. Fhu nu se luon luon J vi the bat lJi so vJi nam
giJi khi cac ung cu vien trong cung giai doan su nghie duJc xem xet sa xe vao cac vi tri lanh
dao: Fhu nu con 5 nam truJc khi ve huu se luon luon tre hJn va it kinh nghiem hJn nam giJi J moc
tuJng tu. ham giJi co thJi gian lam viec dai hJn de hat trien nang luc ban than va J cac giai doan
ve sau cua su nghie, co it doi thu canh tranh la nu giJi. Su han biet ve giJi trong quy dinh ve tuoi
ve huu lai tang len, trong nhieu truJng hJ do lien quan den cac quy dinh khac. Fhu nu khong duJc
khen thuJng trong thJi gian nghi sinh cang lam rut ngan them thJi gian ho hai co duJc su ghi nhan
can thiet de bat ki vJi khung tuoi duJc bo nhiem. hgoai ra, Bang con co quy che theo do nhung
nguJi lan dau tien tham gia ca uy hai J do tuoi cho he nguJi do nam giu vi tri do trong it nhat
2 nhiem ky lien tie. Bieu nay da loai tru mot ty le hu nu cao hJn nhieu so vJi nam giJi trong viec
han dau vao ca uy vi hu nu hai tre hJn nam giJi it nhat 5 nam thi mJi du dieu kien.
hkh hkh ThE I0I l BAhh 0A 00 TA vET hAM 88
Can hai cong nhan rang khong hai hu nu nao cung muon nang cao do tuoi nghi huu cho nu. Cong
nhan nu va hu nu lam cac cong viec nang nhoc ve the chat muon nghi huu sJm hJn, do vay mot
huJng an chinh sach duJc dua ra la de cho hu nu duJc lua chon ve huu khi den 55 tuoi, nhung tuoi
ve huu bat buoc la GO giong nhu nam giJi. FhuJng an nay, mac du lam giam nhe van de noi den
J tren, nhung van tao nen tinh trang bat binh dang giua nam va nu, va khong hu hJ vJi khuyen
nghi cua cong uJc CE0Aw ve dieu kien nghi huu binh dang.
C hoi phat trien nguon nhan lc khong ong eu
Cac nghien cuu cho thay hu nu it co the tham gia vao cac hoat dong duJc coi la quan trong doi vJi
trien vong thang tien sau nay cua ho. Chang han nhu viec luan chuyen cong tac duJc coi la can thiet
de co kinh nghiem thuc te. Ty le luan chuyen can bo nu J ca tinh va ca trung uJng lan luJt la O,8
va O,O lan trong nam nam. Ty le luan chuyen can bo nam la 1,8 va 1,2 lan. Fhu nu cung it tham gia
cac khoa boi duJng va dao tao hJn so vJi nam giJi. Chang han, hu nu chi chiem 1O2O % tong so
nguJi tham du cac khoa hoc ve ly luan chinh tri va quan ly J ca trung uJng (hoi LhFhvh 2OOO).
Chi co 8O% can bo nu da tung tham du 12 khoa dao tao so vJi 42,8 % nam giJi. Chi co 2,O% can
bo nu da tung tham du 8 khoa dao tao so vJi 8,7% nam giJi. 58,G% can bo nu chua tung tham du
cac khoa ta huan so vJi 4O% can bo nam (hoc vien hanh chinh 0uoc gia, AusA0, tr. 25, 2O).
Co rat nhieu ly do vi sao hu nu lai mat cJ hoi hat trien kha nang chuyen mon thong qua cac khoa
dao tao ngan han (tom tat trong ho 2). hhung khac biet giJi ve do tuoi ve huu anh huJng rat nhieu
den ket qua nay. vi thJi gian cong tac cua hu nu ngan hJn, viec dau tu boi duJng cho can bo nam
thuJng duJc coi la su dung nguon nhan luc hieu qua hJn hJn so vJi boi duJng can bo nu. Con co
cac quy dinh cu the cung co cho xu huJng nay. Chang han, co cac quy dinh theo do nam giJi khong
duJc qua 4O va nu giJi khong duJc qua 85 tuoi thi mJi du dieu kien tham gia cac khoa boi duJng
ve chinh tri hoac quan ly, hoac di hoc J nuJc ngoai. Sau do lai co cac quy dinh trung la ve giJi ro
rang song lai co tac dong rat khac nhau den nam va nu giJi. Chang han, mac du hu nu co thJi gian
cong tac ngan hJn nam giJi, ca nam va nu giJi deu chi co du dieu kien duJc cu di hoc cac khoa boi
duJng va ta huan sau 85 nam lam viec.
Hop 2: i hoc tuoi nao mi la phu hp?
|am ici i|| |uu c tuci 60 va xay Jui ia Ji| c tuci 35. F|u iu t|uci xay Jui
ia Ji| c tuci ?0. Tai ici cci tac, cc quy Jii| rai i|ai vici cc Ju Jicu kici Jucc cu Ji
|cc sau 3-5 iam |am vicc, i|u vay |a qua muci Jci vci p|u iu. T|ci iai |cc tap cai p|ai
|cai tat trucc k|i xay Jui ia Ji| va sii| cci. F|u iu cc ia Ji| cc t|c t|cc Juci ticp
vicc |cc tap i|ui |c t|uci vuci |ai vicc c|am scc cci cai. Tci i|ai t|ay p|u iu Jcu
p|ai iai rai k|i Ja cc ia Ji| t| rat k|c Ji |cc |ci v cucc sci vat va. |c Jcu ici rai
sc Ji |cc sau ?-3 iam iua k|i cci cai Ja |ci, i|ui Jci k|i Jc |c |ai |ai c|am scc vicc
|cc tap cua cci cai. Tci i|i |ua c|ci tct i|at |a ici Ji |cc trucc k|i |ap ia Ji|. Mct sc
p|u iu Ju Jii| Ji |cc sau k|i |ap ia Ji| i|ui Jicu iay cci tuy t|ucc vac Jicu kici ia
89 BAhh 0A 00 TA vET hAM l hkh hkh ThE I0I
Ji| |c. |cu ca |ai vc c|ci Jcu Ji |cc, cci cai cua |c sc k|ci cc ai c|am scc. Mct sc
iuci cc |c mc iup Jc. |cu ia Ji| iac k|a |ci, t| ca vc va c|ci Jcu cc t|c Ji |cc.
|cu ca |ai vc c|ci |a cci c|uc i|a iucc va ia Ji| |c |ai k|ci c t|ai| p|c t| |c rat
k|c Ji |cc ticp. Luci cua cai |c i|a iucc k|ci Ju Jc iuci cci trci k|i vicc |cc |ai|
rat tci kcm. Trci xa |ci, iuci ta c|c rai p|u iu cc cci vicc ci Jii| k|ci cai p|ai
|cc ticp Jc vay p|u iu k|ci Jucc k|c| |c p|at trici. |cai ra, cci tuy t|ucc vac iuci
c|ci. |cu iuci c|ci t|uc su quai tam va k|ci cc Jii| kici t| iuci vc sc cc cc |ci
|cc tap. |cu k|ci, p|u iu k|ci t|c |cc ticp. |cu cc ai t|uyct p|uc, cc k|i cci Jai
Jci |ac |uc. (|u ?6 tuci, p|c p|ci, 5c |ci vu t|ai| p|c)
Trc| tu I|S5 iam ?009
4.4 6huong Irnh uor gIa va 8nh dang gIoI IaI VIaI ham
viet ham co mot bo may rong rai de thuc day binh bang giJi, day co the coi la mot cJ sJ vung chac
de trien khai chinh sach, mac du nhu da de ca J tren, viec thuc hien chinh sach nay cham hJn
so vJi ke hoach. Tuy nhien, cam ket cua Chinh hu doi vJi van de binh dang giJi rat ro rang trong
cac chinh sach cua minh va J ca do to chuc va cJ cau. viet ham da ky ket cac cong uJc ve quyen
con nguJi nham dam bao su binh dang giua nam giJi va hu nu (nhu Cong uJc ve Xoa bo moi hinh
thuc Fhan biet Boi xu vJi Fhu nu (CE0Aw), Cong uJc 0uoc te ve 0uyen cua Tre em, Cong uJc 0uoc
te ve cac 0uyen Kinh te, Xa hoi va van hoa Cong uJc 0uoc te ve 0uyen 0an su va Chinh tri, cac
cong uJc L0 ve binh dang tien luJng va khong han biet doi xu (trong viec lam va nghe nghie).
Cau truc cJ ban cua bo may quoc gia ve binh dang giJi va trao quyen cho hu nu J viet ham lien
quan den rat nhieu cac cJ quan va doan the nhu vu Binh dang giJi (vBB0) thuoc Bo Lao dong,
ThuJng binh va Xa hoi; Ban vi su tien bo cua Fhu nu (BvSTBCFh) dat J tat ca cac bo nganh; vu 0ia
dinh thuoc Bo van hoa, The thao va 0u lich va hoi Lien hie Fhu nu viet ham.
Thang 11/2OOG, 0uoc hoi cua viet ham da he chuan Luat Binh dang giJi, thanh la vu Binh dang
giJi thuoc Bo LBTB&Xh vao nam 2OO8 de dieu hoi viec thuc thi Luat nay. vu nay cung co trach
nhiem trien khai Chien luJc 0uoc gia ve Binh dang giJi giai doan 2O112O2O duJc he chuan vao
thang 7/2O11 va mot chuJng trinh quoc gia ve binh dang giJi giai doan 2O112O2O cung da duJc xay
dung. vBB0 cung hoi hJ vJi vu Fha che cua Bo LBTB&Xh trong viec bao cao va theo doi thuc
hien cac y kien ket luan cua CE0Aw.
ham 2OO7 0uoc hoi cua viet ham da he chuan Luat Fhong chong Bao luc 0ia dinh, trong do CJ
quan 0uan ly hha nuJc hu trach thuc thi Luat nay la Bo van hoa, The thao va 0u lich. CJ quan
nay cung chu tri viec hoi hJ mot chuJng trinh hanh dong quoc gia ve hong chong bao luc gia
dinh tai viet ham giai doan 2OO82O15, va hien nay dang xay dung chuJng trinh hanh dong quoc
gia den nam 2O2O.
hkh hkh ThE I0I l BAhh 0A 00 TA vET hAM 90
hgoai hai luat nay va chien luJc quoc gia neu tren, Bo Chinh tri cung da ban hanh hghi quyet 11
ngay 27 thang 4 nam 2OO7 ve cong tac hu nu trong thJi ky cong nghie hoa va hien dai hoa dat
nuJc. hghi quyet 57 da ban hanh mot ChuJng trinh hanh dong cua Chinh hu ve viec trien khai
nghi quyet nay cho giai doan den nam 2O2O. Cung vJi cac quy dinh ha luat va chien luJc quoc
gia, hghi quyet nay da duJc trien khai thuc hien J cac bo nganh cung nhu cJ quan hoi Lien hie
Fhu nu viet ham.
4.4.1 Ly |ai qucc ia v su tici |c cua p|u iu/8ai v su tici |c cua p|u iu c cac |c iai|
uy ban 0uoc gia vi su tien bo cua Fhu nu (uB00), vJi ban thu ky duJc dat tai vu BB0 cua Bo
LBTB&Xh, la mot cJ quan lien nganh co nhiem vu tham muu cho Thu tuJng Chinh hu ve binh dang
giJi va trao quyen cho hu nu. Thang O/2OO8, Bo truJng Bo Lao dong ThuJng binh va Xa hoi duJc
bo nhiem la Chu tich cua uB00 cung vJi hai ho chu tich la Chu tich hoi Lien hie Fhu nu viet ham
va Thu truJng Bo LBTB&Xh.
Moi bo va tinh thanh cua viet ham cung co mot Ban vi su tien bo cua Fhu nu (CFAw). Cac ban nay
co nhiem vu hat trien cac Ke hoach hanh dong cua Bo va cua Tinh (KhhB) duJi su giam sat cua
uB00. hien nay, co bon bo da co Ke hoach hanh dong ve Binh dang giJi cho giai doan 2O112O15
gom co Bo Lao dong thuJng binh va xa hoi, Bo van hoa, The thao va 0u lich, Bo 0iao duc va Bao
tao va Bo Y te.
4.4.? |ci Lici |icp F|u iu Vict |am
hoi Lien hie Fhu nu viet ham (hLhFhvh) duJc thanh la ngay 2O thang 1O nam 1O8O. hoi co
nhiem vu tham van cho Bang va Chinh hu ve cac van de vi su tien bo cua hu nu. Tren 5O% hu
nu cua viet ham la hoi vien cua hLhFhvh, hien nay so hoi vien la tren 14 trieu nguJi. Cac hoi vien
nay sinh hoat tai 1O.472 chi hoi hu nu dia huJng thuoc cac xa, huJng, thi tran tren kha ca nuJc,
vJi G42 hoi LhFh ca huyen va G8 hoi LhFh J ca tinh. Cac muc tieu chu chot cua hLhFhvh trong
giai doan 2OO72O12 la: nang cao nang luc, boi duJng kien thuc va cai thien dJi song vat chat va
tinh than cua hu nu; trau doi nguJi hu nu viet ham yeu nuJc, co tri thuc, suc khoe, ky nang, nang
dong, sang tao, co van hoa va nhan hau; xay dung va hat trien to chuc hoi LhFhvh vung chac,
co the dong mot vai tro quan trong trong viec thuc day hu nu va bao ve cac quyen va lJi ich hJ
ha cua hu nu
1O
.
1O
website: www.hoilhn.org.vn, 25/7/11
91 BAhh 0A 00 TA vET hAM l hkh hkh ThE I0I
4.4.3 0ac Tc c|uc F|i c|i| p|u
Trong thJi gian qua, cac to chuc va cJ quan hi chinh hu trong nuJc da hinh thanh cac mang luJi
doi tac ve binh dang giJi. hien nay co ba mang luJi ve binh dang giJi nhu vay hoat dong tai viet
ham. Mang luJi thu nhat duJc thanh la nam 2OO5 duJc goi la Mang 0iJi va Fhat trien Cong dong
(0EhC0MhET). 0EhC0MhET la mot mang luJi tinh nguyen cua cac to chuc hi chinh hu, cac nha
nghien cuu, quan ly va hoat dong dang lam viec trong linh vuc binh dang giJi. ho la nhung nguJi
go han vao viec hinh thanh va trien khai cac quy dinh ha luat va chinh sach ve giJi
2O
. ham
2OO7, Mang luJi Fhong Chong Bao luc 0ia dinh tai viet ham (00vFnet) da duJc thanh la nham
tang cuJng tinh hieu qua va viec trien khai cua cac cJ quan co tham quyen doi vJi cac chinh sach
lien quan den van de bao luc gia dinh va nham tao ra mot dinh huJng nhan thuc va quan diem xa
hoi tich cuc ve van de bao luc gia dinh
21
. 0an day nhat, Mang luJi Trao quyen cho Fhu nu (hEw)
duJc thanh la vao nam 2OOO. hEw la mot mang luJi gom cac to chuc va ca nhan tinh nguyen tham
gia vao cac hoat dong hat trien nham trao quyen cho hu nu va ngan chan bao luc tren cJ sJ giJi
va trien khai viec binh dang giJi tai viet ham. hEw co tren 5O thanh vien vJi cac dai dien J ca ba
mien Bac, Trung, ham
22
. Tat ca ba mang luJi nay tham gia cac hoat dong nghien cuu, dao tao va
tu van xay dung chinh sach. hgoai ba mang luJi nay, con co cac ca nhan va to chuc hoat dong doc
la ve cac van de giJi.
Mot hhom cac hha Tai trJ ve 0iJi duJc thanh la tai viet ham nam 1OOO vJi muc tieu day manh
viec binh dang giJi tai viet ham. ham 2OO2, cac thanh vien da tien hanh xem xet, danh gia muc
dich va tu cach hoi vien cua hhom va hhom da duJc mJ rong them cho cac chuyen gia ve giJi lam
viec tai cac to chuc chinh hu, cac nha tai trJ, cac cJ quan cua Lh0 va cac to chuc khac hoat dong
ve binh dang giJi. hhom duJc doi ten thanh Boi tac hanh dong 0iJi (0AF). Bieu khoan tham chieu
cua hhom quy dinh muc dich cua hhom la nham tang cuJng quan he doi tac va su hoi hJ ve
binh dang giJi va su tien bo cua hu nu trong va ngoai chinh hu...0AF se ho trJ tang cuJng cac
cuoc doi thoai giua Chinh hu vJi cac nha tai trJ, cac To chuc Fhi Chinh hu va cac hie hoi thong
qua hhom Bieu hoi (C0), Tai trJ Tin dung 0iam ngheo (FRSC) va cac cJ quan lien quan khac, de
go y trao doi vJi cJ quan ban hanh chinh sach ca cao. 0AF do hCFAw chu tri va gom cac dai
dien cua cac Bo nganh, cac nha tai trJ, cac vien nghien cuu va cac to chuc trong nuJc va quoc te
hoat dong vi su tien bo cua hu nu trong do co cac dai dien cua 0EhC0MhET, hEw va 00vFnet.
2O
website: www.gencomnet.org, 25/7/11.
21
TJ giJi thieu 00vFnet 0ac Uuy Jii| Trici k|ai. Mai |uci F|ci 0|ci 8ac |uc Sia Ji|, thang 5/2O11.
22
website: www.new.org.vn, 25/7/11
hkh hkh ThE I0I l BAhh 0A 00 TA vET hAM 9Z
4.6 Thur day su Iham gIa rua phu nu vao dan rhu o rap ro so
Kha nang hu nu tham gia vao cac qua trinh ra quyet dinh khong chi dung lai J linh vuc chinh sach
va hoat dong chinh tri thong thuJng. hghi dinh ve dan chu J ca cJ sJ (hghi dinh 7O) co muc tieu
dua ra mot khuon kho thuc day su tham gia dan chu J ca dia huJng de giu cho dan biet, dan
ban, dan lam va dan kiem tra qua trinh hat trien kinh te xa hoi. Chinh sach con nhan manh den
viec han ca ra quyet dinh ve cac chuJng trinh va du an hat trien cho ca quan/huyen va ca xa
nham bao dam su hu hJ giua nhu cau va thiet ke. Thuc te, viec dua hu nu tham gia va cac du an
va chuJng trinh hat trien da va dang la mot huJng thuc duJc su dung rong rai de tang cuJng su
tham gia cua ho vao cuoc song cong dong. Khong co nhieu thong tin ve muc do tham gia cua hu nu
vao cac cong viec cua cong dong nhung nhung gi dang dien ra cho thay toc do cai thien rat cham.
Bao cao Theo doi doi ngheo co su tham gia cua cong cong cua 0xam va ActionAid trong giai doan
2OO8OO chi ra rang nhieu rao can ma hu nu trong cac cJ quan nha nuJc J ca cao hJn ga hai
cao cung la lai doi vJi nhung hu nu dam nhan cac chuc vu lanh dao J ca xa: hhung can trJ nhu
trinh do hoc van tha, cong viec gia dinh va dinh kien cua cong dong coi hu nu la cham cha hJn
va kem nang luc hJn nam giJi la nhung ly do chinh khien cho it hu nu nam giu cac vi tri trong xa
so vJi nam giJi, ngoai cac vi tri J hoi hu nu (tr. 75).
Bao cao cho biet hoi Fhu nu thuJng nang dong nhat trong cac to chuc doan the trong viec to chuc
cac cuoc ho dinh ky cho cac hoi vien hoac to chuc cac hoat dong xung quanh cac chuJng trinh
hat trien khac nhau ve cac van de gia dinh va kinh te. hoi cung dong vai tro quan trong trong viec
ho bien thong tin ve luat ha, giao duc tre em, moi truJng va ke hoach hoa gia dinh cung nhu ta
huan ve cac van de ve binh dang giJi.
0 mot so vung dan toc thieu so, hoi Fhu nu da hinh thanh cac quy hoi cho cac hoi vien. Tuy nhien,
viec huy dong hu nu dan toc thieu so tham gia vao to chuc cua cong dong ga hai trJ ngai tu
trinh do hoc van han che cua cac can bo dia huJng, tinh chat tinh nguyen cua cong viec va do
hu nu ban ron vJi viec gia dinh. Rat it hu nu dan toc thieu so tham du cac cuoc ho ngay ca khi
cac cuoc ho nay duJc to chuc vao buoi toi. 0 nhung nJi khac, ty le hu nu tham du cac cuoc ho
xa cao hJn khong co nghia la muc do tham gia tuJng duJng nhau: nhieu nguJi tham du vi chong ho
khong tham gia.
Tuy nhien, ro rang la nang luc cua hoi Fhu nu J ca dia huJng co su khac nhau dang ke. So
luJng cuoc ho do hoi to chuc khac nhau giua cac thon ban. Cac cuoc ho thuJng xuyen va
duJc to chuc tot co the mang lai lJi ich dang ke cho hu nu, nhat la hu nu dan toc thieu so,
nhung nguJi co it cJ hoi ga gJ nhau de trao doi thong tin va kinh nghiem. Bao cao luu y rang
mac du thong tin ve luat Binh dang giJi va luat Fhong chong bao luc gia dinh da duJc can bo
hoi hu nu va cac truJng thon/ban ho bien nhung hu nu thon ban noi rang ho khong biet gi
ve luat nay hoac chi biet la co luat. hoi vien hu nu J thon ban van chua biet ve cac luat nay.
98 BAhh 0A 00 TA vET hAM l hkh hkh ThE I0I
Thuc day su tham gia cua hu nu J ca cJ sJ thong qua nhieu hoat dong hat trien duJng nhu la mot
cach lam trien vong nham xay dung nang luc cho hu nu tham gia ra quyet dinh. Bieu nay duJc cung
co bang cac cuoc hong van nhom ta trung do Jones va van Anh thuc hien cho thay hu nu, tham
chi con ro hJn ca nam giJi, cho rang viec tang cuJng su tham gia cua ho vao dJi song cong dong
la mot thanh qua quan trong co duJc nhJ ChuJng trinh Muc tieu 0uoc gia ve Xoa doi 0iam ngheo.
Fhu nu tham gia cac cuoc ho cong dong va cua hoi hu nu thuJng xuyen hJn truJc day: viec tang
cuJng hoat dong kinh te va tham gia vao cac hoi tin dung, luan hien dam nhan cac vi tri lanh dao
da thuc day su tu tin truJc cong chung cua ho, va theo lJi mot ho chu tich hoi Lien hie Fhu nu,
da khien cho hu nu co duJc vi tri trong chinh quyen dia huJng J ca xa va trong hoi Fhu nu. Tuy
nhien, nhu da neu, co khi hu nu chi di ho thay cho chong, ngoai ra, nhieu hu nu cung cho biet
ho thuJng do du khi bay to quan diem vi sJ noi sai.
0u an 0iam ngheo Mien nui hia Bac thu 2 chu yeu nham vao cac nhom dong bao dan toc thieu so
dua ra nhung han tich sau ve cac rao can cu the ma hu nu trong nhung nhom nay ga hai. 0u
an cho thay co su tham gia khac nhau. Fhu nu J vung tha thuoc cac nhom dan toc Tay, MuJng va
Thai duJng nhu tich cuc hJn trong cac cuoc ho thon ban hJn hu nu dan toc hmong, Lao va 0ao.
Mac du dieu nay mot han han anh mot thuc te la dan ong J day di lam xa nha, song mot han
cung the hien tinh nhiet tinh hoc hoi cac ky nang mJi cua ho. Tuy nhien, ho van to ra thieu tu tin
khi bay to quan diem truJc dam dong, nhat la khi to chuc cac cuoc ho bang tieng Kinh va khi cac
lanh dao xa khong cung dan toc vJi ho.
Bao cao cho thay viec tham gia vao giai doan dau cua du an da the hien su han biet ve giJi ro rang.
Fhu nu tham gia chu yeu vao cac cuoc ho duJc to chuc bJi hoi hu nu hoac lien quan den van de
dan so va ke hoach hoa gia dinh trong khi nam giJi tham gia vao nhieu van de hJn, bao gom luat
ha, an ninh, va khuyen nong/khuyen lam. ham giJi la chu ho va J mot so xa vung nui, tham gia
vao cac cuoc ho thay mat cho hu nu, khien cho hu nu khong co cJ hoi bay to quan diem truJc
dam dong. Fhu nu thuJng tham du khi cac thanh vien trong gia dinh la nam giJi vang mat hoac
khong the tham du. viec cach ly xa hoi doi vJi nhung hu nu nay lam cho ho bi thieu cac kenh
thong tin va lam cho ho cang thieu tu tin. Bao cao cung chi ra rang thJi gian lam viec keo dai, chu
yeu la viec lam khong tra luJng cua hu nu J cac xa vung sau, vung xa va trinh do hoc van tha
cung la cac rao can.
Bao cao du an cho thay con co cac dinh kien sai lech ve cac nhom dan toc va ve hu nu cua chinh
can bo du an, can bo chinh quyen dia huJng cung nhu cac can bo hoi hu nu. Bao cao cung chi ra
rang con co su mac cam va thieu tu tin cua hu nu dan toc thieu so: hhieu hu nu thieu tu tin va
khong the vuJt qua duJc tinh trang nay, ho rat xau ho. Khi noi vJi nhau ho khong xau ho nhung khi
ga lanh dao xa hoac truJng ban ho rat xau ho va sJ hat bieu (mot can bo hoi hu nu cho biet).
Mot hu nu Thai noi Toi khong sJ gi ca nhung khong the bieu dat duJc y cua toi (tr. 42).
hkh hkh ThE I0I l BAhh 0A 00 TA vET hAM 94
4.6 VaI Iro rua hoI phu nu va xa hoI dan su
viet ham khac vJi nhieu quoc gia khac trong khu vuc ve mang luJi cac to chuc doan the do nha nuJc
tai trJ de dai dien cho cac nhom lJi ich khac nhau trong dan chung, bao gom thanh nien, cong nhan,
nong dan va hu nu. hoi LhFhvh co mot mang luJi rong lJn cac hoi vien tu trung uJng den ca
cJ sJ, tinh den thang G nam 2OO7 la khoang 18,G trieu nguJi. hoi LhFhvh co cac hoi J tat ca cac
tinh thanh, quan, huyen va ca xa cua viet ham. hoi Fhu nu thuc hien nhieu chuJng trinh khac nhau
nham ho trJ su tien bo cua hu nu, bao gom thuc day y te, cac hoat dong van hoa, giao duc va cac
chuJng trinh hat trien, bao gom tin dung vi mo, dao tao va tie can cong nghe trong cac linh vuc
sinh ke khac nhau. Fhu nu can trJ thanh thanh vien cua hoi LhFhvh de nhan duJc ho trJ nhu vay
va co su quan tam dac biet den nhung nguJi co dieu kien kinh te bat lJi nhat.
hhu vay, hoi LhFhvh dai dien luc luc luJng huy dong hieu qua nham thuc day cac muc tieu ve binh
dang giJi J ca trung uJng va cJ sJ. Tuy nhien, nang luc thuc hien cua hoi van chua tuJng xung vJi
con so hoi vien. Mot van de nam J muc do ma hoi tim cach tai tao lai cac gia tri truyen thong cua
Bao khong va ky vong ve cac vai tro ve giJi. Mot van de nua la moi lien he chat che vJi cac quan
diem chinh thong cua nha nuJc. Theo quan sat cua Schuler et al, cac ky vong nay va thai do ma ho
thuc day trong cac thanh vien hoi the hien mot so mau thuan chua duJc giai quyet trong viec xay
dung van hoa hu nu cua xa hoi viet ham duJng dai, trong do cac moi quan tam ve binh dang giJi
va han ca giJi co quan he hu thuoc lan nhau (trang 8O1).
van de thu ba cua hoi hu nu la quy mo va su hien dien cua hoi khien cho cho mot hinh thuc khac
cua su hat trien cua cac to chuc xa hoi dan su trong viec thuc day binh dang giJi kho co the dat
nhieu thanh tuu. hghien cuu cua uhESC0 ve tac dong cua du lich den quan he giJi J cac dan toc
thieu so neu trong ChuJng 8 chi ra rang cac cJ hoi kinh te va viec mJ cua cho nhung vung sau vung
xa cho den nay da co tac dong tich cuc lJn den dJi song cua nhieu hu nu thuoc cac dan toc nay
nhung nhung thay doi nay khong the chuyen thanh su tham gia manh me hJn vao cac hoat dong
chinh tri. Bao cao cho rang dieu nay mot han la vi hoi hu nu khong thuc day duJc su thay doi:
heu hoi va cac dai dien cua hoi van tie tuc tan thanh quan diem dan toc da so lien quan den van
de giJi cua dan toc thieu so, va neu khong co cac kenh khac cho hu nu de ho tang cuJng tham gia
vao cac van de cua thon ban, thi viec trao quyen ca nhan cho hu nu hmong, 0ao va 0iay kho ma
co the chuyen thanh viec trao quyen ve chinh tri va xa hoi (trang 4G).
hhu chung toi da neu ra J han truJc, trinh do nang luc khac nhau cua cac can bo hoi, nhat la J
cac khu vuc co dan toc thieu so la mot yeu to nua gay trJ ngai cho tinh hieu qua cua hoi. Mot trong
nhung muc tieu cua du an Mien nui hia bac 2 la tang cuJng su tham gia cua hu nu va hoi hu nu
dia huJng vao qua trinh hat trien. 0u an tim cach tang cuJng dai dien cua hu nu trong qua trinh
ra quyet dinh J ca xa thong qua yeu cau bao dam co it nhat mot hu nu duJc lua chon de dai dien
cho mot ban trong Ban Fhat trien Xa, chu tich hoi hu nu xa se lam ho chu tich Ban Fhat trien Xa
va cac hoi Fhu nu tham gia tich cuc vao viec ho trJ chon doi tuJng va thiet ke cac chien luJc an
sinh xa hoi cua dia huJng.
96 BAhh 0A 00 TA vET hAM l hkh hkh ThE I0I
hnh 4.1 8o sanh I Ia daI dIan rua phu nu Irong bo may rhnh Ir} o rap d}a phuong
Inh dan Ihang 10lZ010
An Bo
Fakistan
Aghnistan
hiu 0i Lan
uc
Bang La Bet
Mong Co
viet ham
Trung 0uoc
han 0uoc
ndonesia
Camuchia
Bao Cooc
hhat ban
Thai Lan
Tuvalu
Bao Solomon
Yanuatu
Srilanka
Kiribati
Fhiliin
Tong so Bai bieu hu
ca duJi quoc gia (%)
Bai bieu hu ca quoc
gia (%)
hkh hkh ThE I0I l BAhh 0A 00 TA vET hAM 96
6h00h 6
kET L0kh Vk kh0YEh hh[
6.1 kaI Iuan
hhin chung, da co nhung tien bo dang ke trong viec thu he khoang cach ve giJi J viet ham, so
vJi cac nuJc lang gieng, viet ham dang thuc hien kha tot. Rat nhieu thanh cong da duJc ghi nhan.
Tang truJng kinh te di doi vJi ti le ho ngheo giam manh, tinh trang ngheo thu nha khong co nhung
khia canh han biet ve giJi ro rang. Ti le nu hoc sinh ngang bang vJi nam hoc sinh, va tren thuc
te ti le nu vao dai hoc con cao hJn nam. Ty le tu vong J ba me va tre em cai thien dang ke, viec
cung ca dich vu y te da bat ki vJi nhu cau cua nguJi dan. hgay ca J vung sau vung xa nJi cac
ket qua ve y te tha hJn tuJng doi, thi van rat tot so vJi cac khu vuc tuJng tu J cac nuJc khac trong
khu vuc Chau A. viec lam cua hu nu dang tang len va ty le hu nu co ten trong giay chung nhan
quyen su dung dat da duJc cai thien, tuy con cham. Ti le nu trong 0uoc hoi cao so vJi chuan khu
vuc, mac du gan day da hJi giam nhe.
Tuy nhien, van con nhieu thach thuc lJn, va viec giai quyet cac thach thuc nay co the se huc ta
va kho khan hJn cac thach thuc truJc do. viec giai quyet cac van de lien quan den ti le chenh lech
giJi tinh khi sinh cao, tinh trang bao luc tren cJ sJ giJi con ho bien va thJi gian ma hu nu gianh
cho nhung cong viec nha khong duJc tra luJng mat can doi xuat hat tu cac chuan muc xa hoi va
hong tuc ta quan khong de dang dung luat ha de thay doi, mac du luat ha la rat quan trong.
Fhu nu van chiem ty le qua tha trong cac vi tri lanh dao J tat ca cac ca.
Xet ve cac thach thuc doi vJi nen kinh te, bao cao nay da chi ra tinh trang han khuc dai dang tren
thi truJng lao dong lien quan den giJi. Fhu nu di chuyen ra khoi nganh nong nghie cham hJn do
vay luc luJng lao dong nong nghie dang ngay cang co nhieu nu. Trong cong nghie va dich vu, ho
co xu huJng ta trung vao mot so nganh nghe nhat dinh. va trong tat ca cac khu vuc, ho chiem ty
le cao hJn trong khu vuc hi chinh thuc cua thi truJng lao dong, nhat la lao dong tu do, cac cong
viec gia dinh khong duJc tra cong cung nhu cac loai hinh lao dong thJi vu that thuJng. vi vay ho
kiem duJc it thu nha hJn, it duJc ha luat ve lao dong bao ve va it duJc tie can truc tie vJi he
thong an sinh xa hoi chinh thuc. Cac chenh lech ve tien cong quan sat duJc giua nam va nu giJi J
viet ham duJng nhu khong xuat hat tu cac khac biet ve kha nang thien hu, ma la khac biet ve
lJi nhuan thu duJc tu kha nang thien hu nay. Bieu nay thuJng duJc coi la bang chung cua su han
biet. Fhu nu cung bi anh huJng nang ne hJn bJi cuoc khung hoang kinh te toan cau gan day, hai
dich chuyen sang cac cong viec de bi ton thuJng hJn vJi ty le cao hJn nam giJi va khoang cach ve
tien cong lien quan den giJi von dang duJc thu he nay da dung lai.
97 BAhh 0A 00 TA vET hAM l hkh hkh ThE I0I
hen kinh te cua viet ham dang thay doi nhanh chong, dang dich chuyen tu thu nha tha sang thu
nha trung binh. Bong thJi, nen kinh te viet nam ngay cang hoi nha sau hJn vao nen kinh te toan
cau va lien he mat thiet hJn vJi cac cu soc tich cuc hay tieu cuc ma no tao ra. Khi hu nu dung
ngoai nen kinh te chinh thuc, hoac co it lua chon cong viec hJn, hu nu it co kha nang huJng lJi tu
cac thay doi nay, va nen kinh te cung it duJc huJng lJi tu nang suat lao dong cua ho.
hien nay J viet ham da co mot khung ha ly du manh ho trJ van de binh dang giJi. viet ham da
thong qua mot so cong uJc quoc te quan trong lien quan den viec thuc day binh dang giJi nhu Tuyen
bo Toan cau ve hhan quyen, Cong uJc ve xoa bo moi hinh thuc han biet doi vJi hu nu. hien ha
nam 1OO2 cua viet ham bao dam hu nu co quyen binh dang trong moi linh vuc, bao gom linh vuc
gia dinh, va cam han biet doi vJi hu nu. Sau do da co rat nhieu dao luat, trong do co Luat ve Binh
dang giJi duJc thong qua nam 2OOG va Luat hong chong bao luc gia dinh. van de binh dang giJi
la trung tam trong nhung no luc nham dat duJc cac Muc tieu thien nien ky cua viet ham.
hang loat cac to chuc the che duJc thanh la nhu vu binh dang giJi thuoc Bo LBTB&Xh da duJc
thanh la nham thuc day chuJng trinh ve giJi. ChuJng trinh chung ve Binh dang 0iJi la mot cJ che
quan trong giu dieu hoi hoat dong cua chinh hu va cac nha tai trJ trong linh vuc nay. hgoai ra,
cac uu tien neu trong bao cao nay hu hJ vJi cac de xuat va cJ cau cua Luat BB0. Tuy nhien, nhu
Chinh hu viet ham da chi ra trong Chien luJc 0uoc gia ve BB0, viec thuc hien con cham. van con
thieu mot no luc chat che, duJc tai trJ tot de dat duJc cac muc tieu dang nguJng mo da the hien
truc tie va gian tie trong Ke hoach hat trien kinh te xa hoi, Chien luJc quoc gia ve BB0, va Luat
BB0, dong thJi cung chua co duJc mot ha luat tuJng ung va nang luc trong toan chinh hu de
hieu ro hJn cac van de ve giJi, la va thuc hien chinh sach hu hJ.
Ban du thao truJc cua Bao cao nay co mot danh sach khuyen nghi dai, song mot cuoc hoi thao tham
van da duJc to chuc tai ha hoi vao thang 8/2O11 nham lua chon mot so van de uu tien co tinh chat
xuyen suot, va mot so uu tien tuJng ung vJi cac chuJng chinh cua Bao cao. Cac dai bieu tham gia hoi
thao duJc yeu cau doc bao cao va sau do cung thao luan de dua ra cac khuyen nghi co uu tien cao
nhat, co y nghia thuc tien, va co the lam cJ sJ cho quan he doi tac giua cac ben lien quan. Fhan
con lai cua ChuJng 5 nay se ta trung vao cac khuyen nghi rut ra tu cuoc hoi thao tham van do.
Mac du cac de xuat tu bao cao nay lien quan den mot so linh vuc cu the can hai thuc hien, co mot
so de xuat co tinh chat xuyen suot cac linh vuc nay. Co the xac dinh ba bien ha xuyen suot: thuc
hien cac bien ha cu the nham bao dam viec thuc hien Luat Binh dang 0iJi; quan tam hJn nua
den vai tro cua nam giJi trong viec thuc day binh dang giJi; du lieu tach biet giJi ve mot so van de
quan trong.
hkh hkh ThE I0I l BAhh 0A 00 TA vET hAM 98
khuyan ngh} 1.1. Tang ruong Ihur hIan LuaI 8nh dang IoI va 6hIan Iuor uor gIa va 8nh
dang IoI.
Mot buJc di quan trong trong dinh huJng nay la nang cao nhan thuc ve giJi va nang luc cua cac bo
nganh lien quan. Chinh hu viet ham can thuc hien ta huan ve han tich giJi nhu quy dinh trong
Luat Binh dang giJi (hien van thieu kinh hi thuc hien). Boi khi, khia canh giJi trong mot du an la
khong ro rang. Chi co cach lam cho cac Bo nhay cam vJi cac van de tiem an ve giJi mJi cho he
ho dua van de ve giJi vao trong cong viec du an tot hJn khi thay hu hJ.
Can hai co nhieu nguon luc hJn de co the ta trung vao thuc hien Luat ve Binh dang 0iJi. Chinh
hu can gui di mot tin hieu ro rang rang viec thuc hien Luat BB0 la mot uu tien. Trach nhiem giai
trinh hai duJc tang cuJng. viec nay bao gom hat trien he thong giam sat va danh gia manh me
hJn de theo doi tien do thuc hien va quy trach nhiem cho cac cJ quan khac nhau ve viec khong da
ung cac muc tieu thuc hien. Bao cao 0iam sat va Banh gia can duJc ho bien rong rai nham tang
tinh than trach nhiem.
khuyan ngh} 1.Z. Tang ruong su Iham gIa rua nam gIoI khI gIaI quyaI rar van da va gIoI.
hien nay da co su cong nhan rong rai rang nam giJi dong mot vai tro quan trong trong viec thuc
day binh dang giJi. hhieu rao can doi vJi binh dang giJi bat nguon tu cac quan niem ve chuan muc
xa hoi va thai do doi vJi giJi, vi du nhu thai do doi vJi hu nu lam lanh dao va trach nhiem ganh
vac viec nha. hgoai ra, doi khi trong mot so van de lien quan den suc khoe, nam giJi cung co nguy
cJ co ket qua tieu cuc cao hJn. Mac du cong tac giJi van con kha mJi J viet ham, co nhieu vi du
ve cac bien ha chinh sach va can thie tu cac nJi khac tren the giJi da dua ra nhung bai hoc de
hinh thanh su ung ho cua quoc gia doi vJi thach thuc nay. Tich cuc huy dong su tham gia cua cac
to chuc doan the nhu hoi hong dan, Boan Thanh nien va hoi Fhu nu vao viec nang cao nhan thuc
ve cac van de binh dang giJi noi chung cung nhu cac van de cu the nhu bao luc tren cJ sJ giJi va
hv/A0S, trong do thai do va cu xu cua nam giJi co lien quan truc tie, duJng nhu la bien ha kha
quan de lam duJc dieu nay.
khuyan ngh} 1.8. Tang ruong ra so Iuong Ian rhaI Iuong nghIan ruu du IIau phur vu rho rong
Iar Ihao doI va phan Irh rar van da gIoI.
Mac du linh vuc chinh sach da chu y nhieu hJn den cac van de giJi, song so lieu ve cac van de
giJi chinh yeu van con chua bat ki. viec xay dung he thong Chi so giJi 0uoc gia la mot buJc quan
trong, can duJc ung ho. viec nay khong chi dung lai J han tach so lieu. Mot so du lieu nhu cai
thien he thong dang ky khai sinh rat quan trong de theo doi sat sao ti le giJi tinh khi sinh. hgoai
ra, cac cong cu khao sat hai duJc danh gia de dam bao khong nhung co duJc cac so lieu boc tach
ve giJi theo yeu cau, ma con hai tien hanh tham van vJi cac chuyen gia ve giJi de xac dinh xem
thong tin nao co y nghia quan trong doi vJi cac van de lien quan den giJi khac. heu co cac dau hien
ve su khac biet giJi quan trong thi hai can nhac han tich bo sung.
99 BAhh 0A 00 TA vET hAM l hkh hkh ThE I0I
6an ro Iham Ihong IIn va su anh huong Ian nhau rua van da va gIoI va dan Ior. Mac du co
nhieu su quan tam danh cho cac khu vuc co dong bao dan toc, khoang cach ve giJi trong cac nhom
dong bao thieu so van lJn hJn so vJi trong nhom da so. van can hai co cac chuJng trinh trinh
dien cung vJi cac danh gia tac dong di kem de xac dinh cac chien luJc tot nhat nham giu dJ cho
nhom doi tuJng nay.
hgoai ra, can hai tien hanh nghIan ruu va van hoa va rar rhuan mur xa hoI va anh huJng cua
chung tJi cac quyet dinh trong gia dinh va cong viec. hhung nghien cuu nay con thieu J viet ham.
Be xay dung duJc cac chinh sach tot nhat thuc day cJ hoi binh dang, can hai tim hieu nhieu hJn
ve cac luc luJng xa hoi xay dung nen thi truJng lao dong co mau sac giJi dac biet la nhung yeu
to go han vao quy trinh ra quyet dinh nhu viec lua chon nganh hoc, nghe nghie va viec lam.
6.Z hghao doI va an sInh Ihao gIoI
hhu bao cao da neu ro, da co nhieu tien bo trong viec cai thien tinh trang ngheo cua hu nu, ti le
hoc sinh nu di hoc, va suc khoe hu nu. Tuy nhien, co mot vai linh vuc then chot can co hanh dong
de giai quyet nhung khoang cach con ton tai va nhung thach thuc ma hu nu hai doi mat.
khuyan ngh} Z.1. 8ua IaI rhuong Irnh gIao dur, IaI IIau, sarh gIao khoa da Ihur day bnh dang
gIoI.
Can tie tuc co no luc chuyen doi noi dung tai lieu giao duc va sach giao khoa de ha vJ nhung dinh
kien ve giJi, khuyen khich tre em gai tham gia hoc ta cac linh vuc khac nhau, de ca den cac khia
canh khac nhau ve tinh duc va nhan dien ve giJi go han gay ra bao luc tren cJ sJ giJi, cac hinh
thuc vi ham nhan quyen cua hu nu, ha thai lua chon giJi tinh. hgoai ra, khi thiet ke cac chuJng
trinh nay hai can nhac den nhung khac biet ve van hoa va ngon ngu giua cac nhom dan toc thieu
so khac nhau. 0o viec xay dung chuJng trinh vua duJc bat dau va se hoan tat vao nam 2O15, day
la mot thJi diem cuc ky thich hJ de tu van ve xay dung chuJng trinh cung nhu bo sung tai lieu.
khuyan ngh} Z.Z. Thur day su dap ung Ioan dIan, da nganh doI voI rar van da bao Iur Iran ro
so gIoI.
Can no luc nhieu hJn nua de dam bao thuc hien duJc Luat Fhong chong bao luc gia dinh. 0iai quyet
tinh trang bao luc gia dinh can hai co mot cach tie can da nganh trong mot chuJng trinh hoi hJ
tren quy mo toan quoc. Cac hanh dong bao gom:
ap ung Ioan dIan rua nganh y Ia. Cac cJ sJ dich vu cham soc y te can duJc dao tao cac
ky nang va nang luc can thiet de sang loc xac dinh bao luc tren cJ sJ giJi va cung ca dich
vu. Cac han ung ve bao luc tren cJ sJ giJi can long ghe vao moi khia canh cham soc nhu
dich vu ca cuu, dich vu suc khoe tinh duc va, dich vu suc khoe tam than va cac dich vu lien
quan den hv/A0S. Bieu tri y te hai duJc bo trJ bang dich vu tu van va chuyen tuyen. Cac
hkh hkh ThE I0I l BAhh 0A 00 TA vET hAM 100
quy trinh va thu tuc can dam bao bi mat danh tinh va an toan cho nan nhan cua bao luc. Thu
tha thong tin lien quan den bao luc va he thong bao cao hai duJc long ghe vao he thong
thong tin quan ly y te chung. Cac cJ sJ y te can hai tie can vJi cong dong nham nang cao
hieu biet ve cac dich vu va ho trJ san co.
Tang ruong nang Iur rho ro quan rong an va bo may Iu phap da Ihur hIan rar rhnh sarh
va phap IuaI va bao Iur Iran ro so gIoI. Can bo trJ giu ha ly, cong an va tham han can
duJc trang bi cac ky nang va kien thuc ve cac chinh sach va khung ha ly ve bao luc tren
cJ sJ giJi, ve viec cung ca dich vu nhay cam ve giJi cho cac nan nhan bi bao luc va ve viec
xu ly cac thu ham mot cach hJ ly.
Tang ruong su ram kaI rhnh Ir} va hanh dong. Cac can thie va hoat dong J ca dia
huJng hai tim cach dua lanh dao va chinh quyen dia huJng tham gia va huy dong su ung
ho cua ho. ho co the dong vai tro quan trong trong viec nang cao nhan thuc ve van de bao
luc gia dinh va khung ha ly, thach thuc cac chuan muc xa hoi va dinh kien, ho trJ tu van,
ngan chan bao luc thong qua cac hanh dong can thie va xu ly nhung nguJi vi ham, tuy
nhien, ho can hai tang cuJng tinh nhay cam va duJc cung ca thong tin ve cac chinh sach
va khung ha ly hu hJ.
ay manh vIar ngan ngua ban dau. Can hai loai bo quan diem rang bao luc gia dinh doi
vJi hu nu va ky luat bao luc tre em la chuyen binh thuJng. hgan ngua tu dau bao luc gia dinh
can hai thach thuc quan diem do thong qua cac chuJng trinh nham tang cuJng nhan thuc
cua quan chung va loi keo su tham gia cua cac cong dong. hhan thuc ve ha luat va cac bien
ha la rat can thiet J ca ca quoc gia va ca dia huJng. 0u thao Chien luJc truyen thong
ve gia dinh co trong tam cu the vao viec ngan ngua bao luc gia dinh. hhieu hoat dong truyen
thong thay doi hanh vi ung xu va cac chien dich thuc day binh dang giJi va cham dut bao luc
da duJc de xuJng. Cac to chuc doan the nhu hoi Fhu nu, hoi hong dan va Boan Thanh nien
da bat dau long ghe cac thong die ve binh dang giJi va bao luc tren cJ sJ giJi vao mot so
cau lac bo truyen thong J ca tinh va ca xa. Mot Chien dich Truyen thong chung keo dai 5
nam ve ngan ngua bao luc gia dinh da duJc trien khai vao nam 2OO8 nham nang cao nhan
thuc cua nam giJi viet ham nham thuc day su tham gia tich cuc cua ho vao viec ngan ngua
bao luc gia dinh. Cac no luc nay can duJc tang cuJng, mJ rong va hat trien vi viec nang cao
nhan thuc va thay doi hanh vi doi hoi hai dau tu dai han mJi co ket qua.
Thu huI su Iham gIa rua nam gIoI. ham giJi co the la nhung tac nhan dong dang tao nen
su thay doi va co the giu dJ nhung nguJi khac hieu tac dong cua bao luc doi vJi gia dinh ho
va nhung nguJi than yeu cua ho cung nhu ve cuoc song va an sinh cua ho. Cac chien luJc
truyen thong khuyen khich nam giJi khong bao luc len tieng han doi bao luc va han doi
cha nhan bao luc se giu loai bo y nghi la tat ca dan ong deu dung tung cho bao luc. Cac
no luc ngan ngua bao luc can bao gom truyen thong da huJng tien va cac hoat dong nang
101 BAhh 0A 00 TA vET hAM l hkh hkh ThE I0I
cao nhan thuc cong chung khac nham thach thuc nhung chuan muc von da an sau cua nam
va nu giJi ve viec dung tung bao luc va giam ky thi, tang cuJng thao luan ve anh huJng cua
BL0B doi vJi tre em, gia dinh va xa hoi.
6.8 IoI, VIar Iam va 8Inh ka
hhung van de giJi chinh yeu da neu lien quan den nen kinh te it co quan he hJn vJi van de viec
lam, vi hu nu viet ham co ti le hoat dong kinh te cao so vJi nam giJi, cung nhu so vJi hu nu J cac
nuJc khac trong khu vuc. Thay vao do la nhung khac biet ve giJi trong cJ hoi viec lam va su han
biet giJi van ton tai dai dang tren thi truJng lao dong. Fhu nu thuJng ta trung vao khu vuc kinh te
hi chinh thuc nhieu hJn so vJi nam, lam nhung cong viec mong manh hJn, thu nha it hJn va it
duJc bao ve bJi quy che lao dong cung nhu bao hiem xa hoi hJn. Co hai cach tie can thay the cho
nhau song cung bo sung cho nhau de cai thien chat luJng viec lam: tang cuJng chinh thuc hoa viec
lam va ho trJ cho nhung lao dong trong khu vuc viec lam hi chinh thuc. hhung khuyen nghi trong
chuJng nay nham den ca hai.
khuyan ngh} 8.1. Tang ruong hoaI dong dao Iao va rar ro rha khuyan khrh phu nu Iham gIa
vao nhIau nganh ngha khar nhau.
Khi viet ham chuyen thanh nuJc co thu nha trung binh, hu nu thuJng dac biet bi thiet thoi trong
viec tie can vJi viec lam trong cac nganh cong nghe cao von doi hoi cong nhan co tay nghe, ky
nang va trinh do khoa hoc ky thuat. Cung vJi viec khuyen khich nu vao hoc cac mon hoc nay, can no
luc hJn trong dao tao huJng nghie de nang cao nang suat cho ca nam giJi va hu nu truJc nhung
nhu cau dang thay doi cua thi truJng lao dong. hhung no luc nay se mang lai lJi ich cho ca cac lao
dong trong khu vuc chinh thuc va khong chinh thuc. Kabeer et al. (2OO5) da han tich ve he thong
dao tao huJng nghie co dinh kien giJi rat cao J viet ham va chi ra rang he thong nay da that bai
trong viec chuan bi cho hu nu theo duoi cac cJ hoi viec lam rong hJn tren thi truJng lao dong. hJ
tac nha nuJc tu nhan trong hoat dong dao tao cho nam nu thanh nien, ket noi cac cJ sJ dao tao
vJi cac doi tac la doanh nghie tu nhan da chung minh duJc thanh cong J cac nuJc khac trong viec
dua nu thanh nien vao thi truJng lao dong. Ben canh do, cac cach tie can chu dong nhu trJ ca
hay cac chien dich nang cao nhan thuc co the khuyen khich hu nu theo hoc nhung nganh khong
truyen thong.
khuyan ngh} 8.Z. IaI quyaI van da ganh nang rong vIar gap doI doI voI phu nu Ihong qua raI
IhIan ro so ha Iang va ho Iro rhnh sarh
Mot trong nhung bieu hien dai dang nhat cua bat binh dang giJi la su han cong lao dong khong
can doi giua cong viec duJc tra luJng va khong duJc tra luJng trong gia dinh. Bat ke cong viec cua
minh nhu the nao, hu nu viet ham (cung nhu nhieu nJi khac tren the giJi) chiu trach nhiem ganh
vac viec nha va cham soc gia dinh. Tinh trang ngheo thJi gian nay khong chi cat bJt di cua ho
nhung lua chon tren thi truJng lao dong, ma con cat ngan su tham gia cua ho vao dJi song cong
cong noi chung.
hkh hkh ThE I0I l BAhh 0A 00 TA vET hAM 10Z
Theo bao cao mJi day cua uhRS0, doi ho vJi van de nay co the theo ba cach vJi nhung ham y
khac nhau cho cac nhom doi tuJng nam nu khac nhau. Cac bien ha lien quan den thJi gian tim
cach giam nhe bJt mau thuan giua nhu cau cong viec va gia dinh. hghi con om, danh ca cho nguJi
cha, vua giu giai quyet mau thuan nay vua thay doi chuan muc xa hoi ve trach nhiem cham soc
con cai. Tuy nhien, chu yeu bien ha nay chi hu hJ vJi khu vuc chinh thuc va bo qua han dong
luc luJng lao dong ca nam va nu. hgoai ra, cac bien ha ve thJi gian cung hai duJc tinh toan lai
de tinh den nhu cau cham soc cho nguJi gia nua.
TrJ ca tien mat, bao gom trJ ca cho con nho hoac gia dinh va trJ ca tien mat co dieu kien cang
ngay cang duJc chu y hJn trong linh vuc an sinh xa hoi. Cac bien ha nay duJc coi la thuc day
trinh do hoc van va suc khoe cua tre em. hhung doi vJi nhung hu nu lao dong ngheo thi muc do
trJ ca thuJng khong du de bu da cho nhu cau kiem thu nha thuJng xuyen, va dJn thuan chi lam
cho hu nu co thu hJn vao vai tro cham soc gia dinh cua ho.
hhom bien ha thu ba, do la dau tu vao cJ sJ ha tang va dich vu huc vu de giam nhe khoi luJng
cong viec gia dinh va cham soc cua nguJi hu nu mJi mang lai trien vong sang sua nhat cho han
dong hu nu. Bau tu vao ha tang nhu nuJc sach, ve sinh va dien, va cung ca cac dich vu cJ ban
nhu dich vu y te va giao duc co the lam giam dang ke nhu cau thJi gian cua hu nu cung nhu ganh
nang cong viec gia dinh buon te ma ho hai lam hang ngay
28
. hhung khoan dau tu nay dac biet
la cac dich vu cham soc tre de tie can va chi hi hJ ly khong nhung se mJ rong kha nang
tham gia vao thi truJng lao dong cua hu nu ma con giu ho tham gia nhieu hJn vao dJi song cong
cong J cong dong minh noi chung.
Bao cao C0A cuoi cung keu goi nghien cuu danh gIa gIa Ir} rua rong vIar gIa dnh khong duor Ira
Iuong, vua de han anh duJc chinh xac hJn tai khoan quoc gia vua dua ra mot luan chung kinh te
ve viec giai quyet han khuc nay cua nen kinh te va tim hieu ve tac dong cua hoat dong nay doi vJi
su hat trien nghe nghie cua hu nu. Bay van la nhu cau chua duJc da ung.
6.4 IoI va Tham gIa hoaI dong rhnh Ir}
So vJi cac nuJc lang gieng, viet ham co ti le hu nu tham chinh cao hJn. Tuy nhien, hu nu van
chiem ti le tha, va thuJng khong duJc bau lai trong nhung dJt bau cu gan day. Ti le nu tren cac
cuJng vi lanh dao ngoai chinh hu cung van con tha.
28
Can hai luu y rang viec to chuc cac hien chJ theo mua tiet kiem duJc nhung chang duJng dai ma hu nu hai di
den tan chJ thi tran gan nhat va xay dung he thong ca nuJc tiet kiem cho ho thJi gian ra suoi lay nuJc hang ngay da
duJc ghi nhan trong mot bao cao giam sat ngheo co su tham gia cua 0xam/Action Aid la da go han giam bJt ganh
nang cong viec cua hu nu (2OO8/OO)
108 BAhh 0A 00 TA vET hAM l hkh hkh ThE I0I
khuyan ngh} 4.1. uy d}nh IuoI ngh huu baI buor rho nam gIoI va nu gIoI nhu nhau.
Fhai ve huu J tuoi 55 la mot rao can dang ke cho viec tang ti le nu lam lanh dao J cac vi tri cua
chinh hu, vi no buoc hu nu hai rJi khoi luc luJng lao dong va dong thJi lam giam bJt cJ hoi dao
tao doi vJi ho, vi tinh den viec ho se ve huu sJm. Khuyen nghi cua chung toi, theo tinh than cong
uJc CE0Aw, la quy dinh tuoi ve huu ngang nhau cho hu nu va nam giJi.
khuyan ngh} 4.Z. Xay dung nang Iur da phu nu duor Irao quyan va Iham gIa vao doI song xa hoI
Co the thuc hien viec nay thong qua nhieu cJ che khac nhau, nhu tang cuJng cac hoat dong dao
tao va hat trien cho hu nu trong chinh hu. va thong qua chuJng trinh giao duc nhay cam hJn ve
giJi. hgoai ra, mot trong nhung cach thuc hieu qua nhat de trao quyen cho hu nu kiem soat cuoc
song cua minh nhieu hJn, dong vai tro lJn hJn trong viec kien tao xa hoi ma ho dang song chinh la
xay dung nang luc ta the cho hu nu. Fhan lJn su that bai trong viec cat tieng han doi bao luc va
lam dung trong gia dinh hoac len tieng trong cong dong han anh su thieu tu tin va thieu mang luJi
ho trJ. Thuc day su tham gia cua hu nu trong cac to chuc khac nhau dong mot vai tro quan trong
trong viec ha vJ su co la nay, mang lai cho ho ky nang va su tu tin can thiet de dong vai tro tich
cuc trong dJi song cong dong va trong linh vuc chinh tri. Cac nhom tu quan, tham gia vao cac hoat
dong cua hoi Fhu nu va cac to chuc doan the khac cung nhu cac nhom cong dong chinh thuc va
hi chinh thuc la nhung kha nang de xay dung cac nguon luc cho hu nu. Lam thanh vien cua mot
nhom cung la mot huJng ha quan trong de nang cao nhan thuc cho hu nu ve quyen cua minh.
0iu dJ xay dung nang luc cho nhung nhom nay se giu thuc day quy trinh nay mot cach hieu qua.
hkh hkh ThE I0I l BAhh 0A 00 TA vET hAM 104
TkI LIE0 ThkM khk0
Alkire, S. Bo luJng ngheo doi da chieu, Ta chi Kinh te hoc Cong cong
Ta O5, So 78, T8.2O11
Anh, 0ang hguyen (2OO8) Lac Jci Ji cu tu Vict |am. cac vai Jc c|i| sac| va t|uc tici Bao cao
nghien cuu cua ChuJng trinh Khu vuc chau A cua L0 ve 0uan tri Lao dong 0i cu ho. 4. van hong
L0 Khu vuc Chau A Thai Binh 0uJng
Anh, Fylkesnes, Thang, hien, Long, Kinh, F. Thang, Manh, 0Farrellv, Cac xu huJng nhiem
virus suy giam mien dich J nguJi (hv) va cac hanh vi nguy cJ trong cac nhom dan so va cac dia
huJng khac nhau J viet ham, 8u|| Wcr|J |ca|t| Urai ta.85 no.1, T1. 2OO7
Anh, hoang T., ham, hguyen T. and vinh, hguyen T., (March 2O1O) Lay truyci |IV qua |ai ti| c
Vict |am Ket qua danh gia Chinh sach, hghien cuu, Can thie, Tai lieu truyen thong thay doi hanh
vi va nghien cuu dinh tinh J ha hoi va hai Fhong
Anh, hoang T., 0inh Thi hhung, hguyen Thi Thanh Trung (2O11) Bao luc 0iJi doi vJi nhom ham co
quan he dong tinh tai viet ham Bao cao cua CChF
Belanger, 0., 0uong, Le B., Linh, Tran 0., hong, Khuat, T., van Anh, hguyen T. and hammoud, B.
(nd) Li cu |ac Jci qucc tc tu Vict |am sai cac iucc c|au A. Uua tri|, |ii| i|icm va Tac
Jci. Bao cao nghien cuu do Trung tam hghien cuu Fhat trien 0uoc te, Canada (0RC) tai trJ
Belanger, 0. and Barbieri, M. Thay doi cJ cau ho gia dinh J viet ham hien nay, Ta chi viet ham
hoc, vol. 5, ho. 2, Mua he 2O1O
Belanger, 0., Khuat Thi hai 0anh, Liu Jianye, Le Thanh Thuy and Fham viet Thanh, Ti le giJi tinh
khi sinh J viet ham dang tang len? 0an so, vol. 58, ho. 2 2OO8
Belanger, 0. and K. Fendakis, Fhu nu viet ham trong thJi ky chuyen doi: Cong viec J nha may va
quan he gia dinh, Ta chi Chau A Thai Binh 0uJng, T2.2O1O
Bjerge, B. and Rand, J., ||ac |ict ici trci k|u vuc Jcai| i|icp Vict |am. 8ai c|ui tu ||ac
sat Jcai| i|icp vua va i|c. 2O11
106 BAhh 0A 00 TA vET hAM l hkh hkh ThE I0I
Braithwaite, J., and 0. Mont. Khuyet tat va ngheo doi: Khao sat Banh gia hgheo va ham y cua hgan
hang The giJi. Alter: Ta chi chau Au ve hghien cuu Khuyet tat 8: 21O82, 2OOO
Chi, Truong huyen (2O11) Lu |ic|, ici, Jai tcc va cac t|ac| t|uc Jci vci p|at trici |ci vui c cac
vui mici iui cc i|icu Jai tcc t|icu sc k|ac i|au sii| sci c Vict |am. ||ici cuu vc 5a Fa cua
uhESC0, ha hoi
Cling, JeanFierre, Mireille Ra/aindrakoto & Francois Roubaud 2O1O: |ci kii| tc p|i c|i| t|uc c
Vict |am. ||ici cuu vc Lu ai T|i truci Lac Jci cua L/MULI5A/ILU.
Cling JeanFierre, hguyen Thi Thu huyen, hguyen huu Chi, Fhan Thi hgoc Tram, Ra/aindrakoto
Mireille and Roubaud Francois, Khu vuc Fhi chinh thuc J viet ham: Ta trung nghien cuu ha hoi va
Thanh ho ho Chi Minh, The 0ioi Editions, ha hoi, 2O1O
Cuong, h. v. and Mont, 0., Tac dong Kinh te cua 0i cu doi vJi qua trinh hat trien cua viet ham,
tai lieu nghien cuu, TO.2O1O
0uong, L.B. et al. 0|uyci Jci t|i truci, Ji Jai va |ac trc xa |ci trci t|ci ky qua Jc c Vict |am
(Market transormation, migration and social rotection in a transitioning viet ham). The 0ioi Fublish
ing house, 2OO8
Friedman, Jed, John Knodel, Bui The Cuong, and Truong Si Anh, Cac khia canh giJi trong chinh sach
bao trJ doi vJi nguJi cao tuoi J viet ham, hghien cuu ve nguJi cao tuoi, vol. 25 ho G, T11.2OO8
0uilmoto CZ, hoang X, hgo van T, Tinh trang gia tang ti le giJi tinh khi sinh J viet ham gan day.
FLoS 0hE 4(2): e4G24. doi:1O.1871/journal.one.OOO4G24, 2OOO
haughton, J. and 0. haughton, Son Freerence in vietnam, ||ici cuu vc |c |cac| |ca ia Ji|,
vol. 2G, ho. G, 1OO5
hien, h. T., Long, h. T. & huan, T. 0. 0ich hv/A0S J viet ham: thuc tien va ung ho, tuyci truyci
iac Juc va p|ci iua AIL5. vol. 1G, Sul. A, 2OO4
hirschman, C. and hguyen huu Minh. 2OO2. Truyen thong va Thay doi trong CJ cau 0ia dinh viet
ham J dong bang song hong. Tap c| |ci i|ai va Sia Ji| G4: 1OG81O7O
huy, h.v. and udoy Sankar Saikia, hv/A0S J viet ham: Fhan tich 0iJi, ||ca |cc Xa |ci c|au
A, vol. 4, ho. 1, 2OO8
hkh hkh ThE I0I l BAhh 0A 00 TA vET hAM 106
L0/hoi dong 0oanh nghie nu viet ham (vwEC), (TO. 2OO7), 5u p|at trici cua Jcai| i|icp iu
c Vict |am. an ham cua L0, SBh O78O22O2OG1O5
LLSA/uhFEM/AuSA0 (2OOO) Tac Jci kii| tc xa |ci cua vicc ia i|ap WTU Jci vci p|u iu ici
t|ci. ||ici cuu Jii| ti| c |ai Luci va Lci T|ap, Vict |am
vien hghien cuu 0ia dinh va 0iJi, (ha hoi, T12. 2OOO), 8ac cac p|ai tc| ti| |i| |ai| Jac iu trci
k|u vuc cci cua Vict |am. Trc iai va Siai p|ap. hghien cuu Binh tinh ve Lanh dao hu, no len
E0wF/uh0F
vien hghien cuu Khoa hoc Fhat trien Xa hoi (S0S), (ha hoi, T7.2O1O), 8ac cac vc Lai| ia Sici
Jci vci cci tac Tai cuci |ai |uc cua p|u iu c Lu ai Siam i|cc Mici iui F|a 8ac. hgan
hang The giJi, 0u an 0iam ngheo Mien nui Fhia Bac 2.
Jones, h., and van Anh, T.T. (2O1O) |uy cc, ||cc Jci va ti| Jc tci t|uci |ici quai Jci ici
c Vict |am. ||ici cuu vc 0|uci tri| Muc ticu Uucc ia Siam i|cc Luan Bon: vien Fhat trien
hai ngoai
Kabeer, h., van Anh, T. T., Manh Loi, v., (T12.2OO5), 0|uai |i c|c Tuci |ai. 0|ici |ucc T|uc Jay
8i| Jai Sici trci Tuci |ai c Vict |am, Bao cao Thao luan Chuyen de Lien hie quoc/hgan hang
The giJi, ha hoi
Khan, Mahmood hasan, hgheo doi J hong thon cac quoc gia dang hat trien: Y nghia doi vJi chinh
sach cong, Bao cao cua MF 2OO1
Knodel, John and Zachary Zimmer, 0iJi va An sinh cua nguJi gia J Camuchia, Bao cao hghien
cuu cua Trung tam hghien cuu 0an so OOGG5, T1.2OOO
Krant/, 0., Fhuong, T. v., Larsson, v., Thuan, h. T. B., and Ringsberg, K. C. Bao luc vJi ban tinh:
hinh thuc, hau qua va san sang hanh dong theo nhan thuc cua cac nhan vien y te va lanh dao huyen
va xa J mot huyen nong thon mien bac viet ham,. tc cci cci, 11O(11), 2OO5
Kreager, Fhili and Elisabeth SchroderButterill, Tuoi gia va cac uu tien ve giJi J nong thon ndo
nesia, Bao cao thao luan CRA ho. OOO5, Trung tam nghien cuu nguJi cao tuoi cua Bai hoc South
amton, T12.2OOO
Le, h. h. and Mont, 0. CJ cau Fha ly, The che va 0uan tri cua viet ham doi vJi di cu lao dong
qua bien giJi, tai lieu nghien cuu, T4.2O1O
107 BAhh 0A 00 TA vET hAM l hkh hkh ThE I0I
Long, 0iang Thanh, and Fau, wade 0., Tinh de ton thuJng cua cac ho gia dinh vJi doi ngheo:
Cac yeu to quyet dinh va ham y chinh sach doi vJi viet ham, tai lieu nghien cuu cua v0F, ho. 87,
T5.2OO8
Lee, Sunhwa (2OO8) Tinh hinh hoc ta, viec lam va suc khoe cua hu nu. Bao cao Fhan tich Bieu
tra muc song ho gia dinh viet ham 2OOG cho hgan hang The giJi, viet ham
McCarty, A., Corner, L. and 0uy, K., (hovember 2OOO), ||ui tac Jci k|ac i|au cua Sci |c|
t|c| |ii| tc cua Vict |am Jci vci F|u iu va |am ici). uhFEM va MEK0h0 EC0h0MCS
MEK0h0 EC0h0MCS, (May 2OO4), F|ai tc| ti| |i|. cac vai Jc ici mci ici |ci c Vict |am
trci qua tri| |ci i|ap kii| tc. Bao cao du an vEO1O15 hCFAwuh0FRhE
M0LSA / L0, Xu |uci Vicc |am Vict |am ?009
M0LSA / L0, Xu |uci Vicc |am Vict |am, ?010
M0LSA / L0, Xu |uci Lac Jci va Xa |ci Vict |am ?009/10 L0, ha hoi
Mchally, S. F. (2OO2) |IV trci xa |ci Vict |am |ici Jai. ||a cai| i|ai c|ui |cc trci p|at
trici. Fh0 Thesis, Melbourne, Australia
Minh Thu, Tran h. (2O11) Sici va |icu |ci. 8ai c|ui tu i|ui iuci Ji cu |ac Jci trong nuJc
Bao cao viet cho ChuJng trinh chung ve Binh dang 0iJi cua Lh0Chinh hu viet ham. Tong cuc
Thong ke, ha hoi
Mont, 0aniel and hguyen viet Cuong (2O11), Khuyet tat va hgheo doi J viet ham, Ta chi Kinh te
hgan hang The giJi
hoc vien 0uan ly hanh chinh 0uoc gia, AusA0. 2OO5. hghien cuu ve Tac dong 0iJi doi vJi Su
nghie cua cong chuc J viet ham AusA0.
hguanbanchong, A. vuJt qua khung hoang: tac dong cua khung hoang tai chinh doi vJi hu nu viet
ham, 0xam 0B, 2O1O
hguyen Thu ha 2OO8. Binh kien giJi doi vJi hu nu lam lanh dao va quan ly Tap c| ||ici cuu
ici va Sia Ji|, Ta 18, hO 1.
hkh hkh ThE I0I l BAhh 0A 00 TA vET hAM 108
hguyen 0ang vung, Fer0lo 0stergren and 0unilla Krant/ (2OO8), Bao luc do chong hay ban tinh
doi vJi hu nu J nong thon viet ham cac yeu to xa hoi nhan khau hoc khac nhau di kem vJi
cac hinh thuc bao luc khac nhau: hhu cau hai co huJng dan can thie mJi? 8M0 tc 0ci cci
8:55. 2OO8
hguyen, viet Cuong (2O1O) Binh dang giJi trong giao duc, y te va viec lam: bang chung tu Mimeo
viet ham.(trich trong Rodgers and Menon)
0xam & Actionaid, Siam sat ||cc 0c su t|am ia c 0ci Jci |ci t|ci Vict |am. 8ac cac
Tci |cp Vci ? ?008/9, 2O1O.
Fhinney, harriet, CJm khong the thieu nhung nhieu khi ngan; ban hai thay bang hJ: Boi MJi va
Kinh te Chinh tri ve cac quan he tinh duc ngoai hon nhan cua nam giJi va nguy cJ hv trong quan
he hon nhan J ha hoi, viet ham. Ta chi Y te Cong cong My, vol. O8, no. 4, 2OO8
Fhuong, 0inh Thi Thu (2O1O) Tac Jci xa |ci cua k|ui |cai kii| tc tcai cau Jci i|ui iuci
|ac Jci cci i|at trci cac c|c |ac Jci c |a |ci. 8ac cac Lai| ia ||ai| Bao cao Thao luan
cua 0XFAM. 0XFAM, ha hoi
Fierre, 0. (2O11) |cat Jci cua t|i truci |ac Jci c Vict |am trci t|ci iai ai Jay i|i qua
|ai ki| ici Tai lieu nghien cuu, TG.2O11 hoat dong cua thi truJng lao dong vC0S
Rand, J. and h. Torm, Tac dong cua Chinh thuc hoa: bang chung tu cac 0hvvh viet ham, trinh
bay tai hoi thao Khu vuc Khong chinh thuc va viec lam Khong chinh thuc: Bo luJng thong ke, ham
y kinh te, va Chinh sach Cong, ha hoi, T5.2O1O
Ravallion, M. ve cac chi so ngheo da chieu, Ta chi Bat binh dang Kinh te
Ta O, So 2, 2O11
Ravallion, M. and 0. van de walle, Land in Transition: Cai cach va hgheo doi J nong thon viet ham,
hgan hang The giJi 2OO8
Rodgers, Y. and h. Menon, Khac biet giJi trong tinh trang kinh te xa hoi va suc khoe: Bang chung
tu Bieu tra Muc song ho 0ia dinh viet ham, Tai lieu nghien cuu, T11.2O1O
Schuler, S.R. , Anh, h.T. , ha, v.S. , Minh, T.h. , Mai, B.T.T. , Thien, F.v. (2OOG) Cac yeu to giJi J
viet ham: Ba tieu chi, van hoa, Suc khoe va Tinh duc hoc, Ta 8, So 5, TO.2OOG, tr.8888O4
109 BAhh 0A 00 TA vET hAM l hkh hkh ThE I0I
Thinh, hoang B., (Aril 2OOO), Vicc |am va Jci sci ici t|ci. T|ac| t|uc Jci vci vai trc ici c
ici t|ci Vict |am |ici iay. Con duJng thoat ngheo, Trung tam nghien cuu 0iJi, 0ia dinh va
Moi truJng trong Fhat trien,viet ham.
uhESCAF/A0B/uh0F 2OO7 Muc ticu F|at trici T|ici iici ky. Tici |c c 0|au A T|ai 8i| Luci
?007
uhESCAF, Bangkok
ChuJng trinh Fhat trien Lien hJ quoc, (T12. 2O1O),T| |c Jai Jici cua iu ici trci 0|i| quyci
Jia p|uci c 0|au A T|ai 8i| Luci, 8ac cac ti| |i| ?010. Vuct ra icai k|uci k|c Muc ticu
qucc ia trci Siam sat ti| |i| |LS3 vc Uuyci iai c|i| tri c|c p|u iu. Bao cao tinh hinh
Fhu nu trong chinh quyen dia huJng, SBh: O78O74G8O284O
Lien hJ quoc (2O1O), Lay truyci |IV tu iam sai iu trci cac mci quai |c ti| cam t|ai t|ict c
Vict |am.
uh (2OOO), Tai |icu t|ac |uai c|i| sac| vc Ji cu trci iucc. 0c |ci va t|ac| t|uc Jci vci qua tri|
p|at trici kii| tc xa |ci c Vict |am. Tai lieu thao luan chinh sach ve di cu trong nuJc, tieu nhom
nghien cuu ve 0an so va 0ia dinh, hhom Bieu hoi ChuJng trinh Chinh sach xa hoi.
Lh0, Bao cao Fhat trien Thien nien ky, 2O11
Lh0, Bao cao Fhat trien Thien nien ky, 2O1O
uhESC0/M0ET (2O1O) 0|uci tri| c|ui cua L|U/0|i| p|u Vict |am vc 8i| Jai ici. Lai|
ia va p|ai tc| sac| iac k|ca tcai qucc tu cc Jc ici: uhESC0/Bo 0iao duc va Bao tao, ha hoi
hoi Lien hie Fhu nu viet ham (2OO8). Bao cao ve tinh hinh lanh dao nu va cac bien ha thuc day
binh dang giJi va hat trien lanh dao nu. Chua cong bo.
hgan hang The giJi (2OO8), Aia|ysis cf t|c Impact cf LaiJ Tciurc 0crtificatcs Wit| 8ct| t|c |amcs
cf Wifc aiJ |us|aiJ ii Victiam.
hgan hang The giJi Ethnic minority women articiate in regular maintenance o rural roads htt://
www.worldbank.org/vn vietnam: Third Rural Transort Froject (FO754O7)
hgan hang The giJi, Bao cao Banh gia 0iJi quoc gia cua viet ham, T12.2OOG
hkh hkh ThE I0I l BAhh 0A 00 TA vET hAM 110
hgan hang The giJi (2OO8) F|ai tc| tac Jci cua iay c|ui i|ai quyci su Jui Jat cc ca tci
vc va c|ci c Vict |am.
wegelinSchuringa, M. and 0iang, L.M., (0ec. 2O1O), Bao cao cuoi cung F|ai tc| ici vc ui p|c
|IV qucc ia c Vict |am.
111 BAhh 0A 00 TA vET hAM l hkh hkh ThE I0I

You might also like