Kha hc LTH mn Vt l Thy ngVit Hng Bi ging Sng c hc

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 1 -








1. Khi nim v c im
a) Khi nim
Sng m l s lan truyn cc dao ng m trong cc mi trng rn, lng, kh.
b) c im
Tai con ngi ch c th cm nhn c (nghe c) cc m c tn s t 16 Hz n 20000 Hz.
Cc sng m c tn s nh hn 16 Hz c gi l h m.
Cc sng m c tn s ln hn 20000 Hz c gi l siu m.
m truyn c trong cc mi trng rn, lng, kh, hu nh khng truyn c qua cc cht xp, bng, len
nhng cht gi l cht cch m.
Tc truyn m gim trong cc mi trng theo th t : rn, lng, kh. Tc truyn m ph thuc vo tnh cht
mi trng, nhit ca mi trng v khi lng ring ca mi trng. Khi nhit tng th tc truyn m cng
tng.
2. Cc c trng sinh l ca m
m c 3 c trng sinh l l cao, to v m sc. Cc c trng ca m ni chung ph thuc vo cm th m ca
tai con ngi
a) cao
c trng cho tnh trm hay bng ca m, ph thuc vo tn s m.
m c tn s ln gi l m bng v m c tn s nh gi l m trm.
b) to
L i lng c trng cho tnh to hay nh ca m, ph thuc vo tn s m v mc cng m.
Cng m: L nng lng m sng m truyn trong mt n v thi gian qua mt n v din tch t vung gc
vi phng truyn m.
Cng thc tnh
P
I
S
= , trong P l cng sut ca ngun m, S l din tch min truyn m.
Khi m truyn trong khng gian th
2
2
P
S 4R I .
4R
= =
Cng m ti hai im A, B c cho bi
2 A
2
A
A B
B A
B
2
B
P
I
4R
I R
P I R
I
4R

| |

=
|
\
=

n v : P (W), S (m
2
), I (W/m
2
).
Mc cng m: L i lng c thit lp so snh to ca mt m vi to ca m chun v c cho bi
cng thc:
o
I
L lg , (B)
I
=
trong , I l cng m ti im cn tnh, I
o
l cng m chun (m ng vi tn s f = 1000 Hz) c gi tr l
I
o
= 10
12
W/m
2

Trong thc t th ngi ta thng s dng n v nh hn Ben tnh mc cng m, l dexiBen (dB)
o
I
1B 10dB L 10lg
I
= =
Ch : Ti hai im A, B c mc cng m ln lt l L
A
, L
B
th ta c
2
10lg 10lg 10lg 10lg 20lg
| | | |
= = = =
| |
\ \
A B A B B
A B
o o B A A
I I I R R
L L
I I I R R

CC BI TON V SNG M
(TI LIU BI GING)
Gio vin: NG VIT HNG
Kha hc LTH mn Vt l Thy ngVit Hng Bi ging Sng c hc

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit Tng i t vn: 1900 58-58-12
- Trang | 2 -


c) m sc
L i lng c trng cho sc thi ring ca m, gip ta c th phn bit c hai m c cng cao.
m sc ph thuc vo dng th dao ng ca m (hay tn s v bin m)
3. Nhc m v tp m
Nhc m l nhng m c tn s xc nh v th dao ng l ng cong hnh sin
Tp m l nhng m c tn s khng xc nh v th dao ng l nhng ng cong phc tp.
4. Ha m
Mt m khi pht ra c tng hp t mt m c bn v cc m khc gi l ha m
m c bn c tn s f
1
cn cc ha m c tn s bng bi s tng ng vi m c bn.
Ha m bc hai c tn s f
2
= 2f
1

Ha m bc ba c tn s f
3
= 3f
1

Ha m bc n c tn s f
n
= n.f
1

Cc ha m lp thnh mt cp s cng vi cng sai d = f
1

5. Ngng nghe, ngng au, min nghe c
Ngng nghe : l gi tr nh nht ca mc cng m m tai con ngi c th nghe c
Ngng au : l gi tr ln nht ca mc cng m m tai con ngi c th chu ng c
Min nghe c : l gi tr ca mc cng m trong khong gia ngng nghe v ngng au.
Ch : Khi cng m ln ti 10 W/m
2
ng vi mc cng m 130 dB th sng m vi mi tn s gy cho tai ta
cm gic nhc nhi. Ngng au ng vi mc cng m l 130 dB v hu nh khng ph thuc vo tn s. T
ta c ngng nghe ca tai ngi t 0 dB n 130 dB.
6. Cc v d in hnh
V d 1: Hai ha m lin tip do mt dy n pht ra c tn s hn km nhau 56 Hz, ha m th ba v ha m
th nm c tn s bng bao nhiu?
Hng dn gii:
Hai ha m lin tip hn km nhau 56 Hz nn ta c ( )
n n 1 1 1 1
f f 56 nf n 1 f 56 f 56 Hz.

= = =
T ta c tn s ca ha m th ba v th nm l
3 1
5 1
f 3f 162 Hz
f 5f 280 Hz
= =

= =

V d 2: Mt nhc c pht ra m c bn c tn s f
1
= 420 Hz. Mt ngi ch nghe c m cao nht c tn s
l 18000 Hz, tm tn s ln nht m nhc c ny c th pht ra ngi nghe c.
Hng dn gii:
Gi f
n
l m m ngi nghe c, ta c f
n
= nf
1
= 420n.
Theo bi f
n
< 18000 420n < 18000 n < 42,8, (1)
T gi tr ln nht ca m m ngi nghe c ng vi gi tr nguyn ln nht tha mn (1) l n = 42.
Vy tn s m ln nht m ngi nghe c l 420.42 = 17640 Hz.
V d 3: Hai m c mc cng m chnh lch nhau 20 dB. T s ca cng m ca chng l bao nhiu?
Hng dn gii:
p dng cng thc tnh mc cng m ta c
2 2 1 2 1 2 2
2 1
o o o o 1 1
I I I I I I
L L 20(dB) 10lg 10lg 20 10 lg lg 20 lg 2 10 100.
I I I I I I
| |
= = = = = =
|
\

Vy t s cng m ca hai m l 100 ln.
V d 4: Mc cng m ti mt im cch mt ngun pht m 1 m c gi tr l 50 dB. Mt ngi xut pht
t ngun m, i ra xa ngun m thm 100 m th khng cn nghe c m do ngun pht ra. Ly cng
m chun l I
o
= 10
12
W/m
2
, sng m pht ra l sng cu th ngng nghe ca tai ngi ny l bao nhiu?
Hng dn gii:
Kha hc LTH mn Vt l Thy ngVit Hng Bi ging Sng c hc

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit Tng i t vn: 1900 58-58-12
- Trang | 3 -


Cng m c tnh bi
P
I
S
= , do m pht ra dng sng cu nn
2
2
P
S 4R I .
4R
= =
Do
2 1 2
1 4 4 2 1
2 1 2
1 2
2 2
2
P
I
4R
I R 1
10 I 10 I
P I R 100
I
4R

| |

= = = =
|
\
=

Mc cng m gy ra ti im cch ngun m 100 m l
4
4 4 2 1 1 1
2 1
o o o o
I 10 I I I
L 10log 10log 10log 10 . 10 log10 log 40 L 10 dB.
I I I I

| | | | | |
= = = = + = + =
| | |
\ \ \

Ti im ny, ngi bt u khng nghe c m, vy ngng nghe ca tai ngi ny l 10 dB.
V d 5: Mt ngi ng cch ngun m mt khong d th cng m l I. Khi ngi tin ra xa ngun m
mt on 40 m th cng m gim ch cn
1
I
9
. Tnh khong cch d.
Hng dn gii:
Ta c
1 2 2 2
1
1
2
2 2 2
1
P P
I I
4R 4d
I d 40 d 40
9 3 d 20 m.
P P 1 I d d
I I
4R 4(d 40) 9

= = =

+ + | |
= = = =

|
\

= = =

Vy khong cch t ngi n ngun m l 20 m.
V d 6: ( thi TSH 2010)
Ba im O, A, B cng nm trn mt na ng thng xut pht t O. Ti O t mt ngun im pht sng m
ng hng trong khng gian, mi trng khng hp th m. Mc cng m ti A l 60 dB, ti B l 20 dB.
Mc cng m ti trung im M ca on AB l
A. 40 dB B. 34 dB C. 26 dB D. 17 dB
Hng dn gii:
T
2
P
I
4R
= ta c
2 A 2
A
A B
B A
B 2
B
P
I
4R
I R
P I R
I
4R

| |

=
|
\
=

Mt khc,
A
2 A
o
A B
A B
B B A
B
o
I
L 10 lg
I
I R
L L 10 lg 10 lg
I I R
L 10 lg
I

| |

= =
|
\
=

2
B B
B A
A A
R R
40 10lg 100 R 100R
R R
| |
= = =
|
\

Ta li c
B A A B
M A A A A
R R R R AB
R R AM R R 50, 5R
2 2 2
+
= + = + = + = =
T
2
2 2 A M
A M M
M A
I R
L L 10 lg 10lg 10lg50, 5 L 60 10lg50, 5 26dB.
I R
| |
= = = =
|
\

Vy chn p n C.
V d 7:
1) Mc cng ca mt m l L = 30 dB. Hy tnh cng ca m ny theo n v W/m
2
, bit cng
m chun l I
o
= 10
12
W/m
2
.
2) Cng m tng 100 ln th mc cng m tng bao nhiu dB ?
3) to ca m c n v o l phn, c nh ngha nh sau: Hai m lng hn km nhau 1 phn I
2
I
1
= 1
Kha hc LTH mn Vt l Thy ngVit Hng Bi ging Sng c hc

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit Tng i t vn: 1900 58-58-12
- Trang | 4 -


phn, tng ng vi =
2
1
I
10lg 1
I
. Ngoi ng ph m c to 70 phn, trong phng m ny ch cn c
to 40 phn. Tnh t s cc cng m hai ni .
Hng dn gii:
1) Mc cng m tnh theo n v dB l:
3 3 9 2
o
o o
I I
L 10lg 30 10 I 10 I 10 W/m .
I I

= = = = =
2) Mc cng m tnh theo n v (dB) l:
o
I
L(dB) 10lg
I
=
Khi cng tng 100 ln tc l bng I = 100I th
o o o
100I I I
L (dB) 10lg 10 lg100 lg 20 10lg
I I I
| |
= = + = +
|
\
.
Vy mc cng m tng thm 20 dB.
3) Hai m lng hn km nhau 1 phn, tc I
2
I
1
= 1 phn tng ng vi
2
1
I
10lg 1
I
= .
Hai m hn km nhau 30 phn tng ng vi
2 2
1 1
I I
10lg 30 1000
I I
= = .
V d 8: Ti mt im A nm cch xa ngun m O (coi nh ngun im) mt khong OA = 1 m, mc cng
m l L
A
= 90 dB. Cho bit ngng nghe ca m chun I
o
= 10
12
W/m
2
.
1) Tnh cng I
A
ca m ti A.
2) Tnh cng v mc cng ca m ti B nm trn ng OA cch O mt khong 10 m. Coi mi
trng l hon ton khng hp th m.
3) Gi s ngun m v mi trng u ng hng. Tnh cng sut pht m ca ngun O.
Hng dn gii:
1) Mc cng m ti A tnh theo n v dB l
9 9 3 2 A A
A A o
o o
I I
L 10lg 90 10 I 10 I 10 W/m .
I I

= = = = =
2) T cng thc tnh cng m ta c
2 2 A 2
A 3 5 2 B A A
B A
A B B
B 2
B
P
I
4R
I R R 1
I I 10 . 10 W/m
P I R R 100
I
4R

| | | |

= = = =
| |
\ \
=

T , mc cng ca m ti B l
5
B
B
12
o
I 10
L 10lg 10lg 70 dB.
I 10

= = =
3) T cng thc
2 3 2 3
A A A 2
A
P
I P I .4R 10 .4.1 12, 6.10 W.
4R

= = = =
Vy cng sut ca ngun m ti O l P = 12,6.10
3
(W).

V d 9: Mc cng m ti im A trc mt ci loa mt khong OA = 1 m l 70 dB.
1) Hy tnh mc cng m do loa pht ra ti im B nm cch OB = 5 m trc loa. Cc sng m do loa
pht ra l sng cu.
2) Mt ngi ng trc loa 100 m th khng nghe c m do loa pht ra na. Hy xc nh ngng nghe
ca tai ngi (theo n v W/m
2
). Cho bit cng chun ca m l I
o
= 10
12
W/m
2
. B qua s hp th
m ca khng kh v s phn x m.
Hng dn gii:
1) Ta c:
7 7 5 2 A A
A A o
o o
I I
L 10lg 70 10 I 10 I 10 W/m .
I I

= = = = =
Mt khc,
2 2 A 2
A 5 7 2 B A A
B A 2
A B B
B 2
B
P
I
4 R
I R R 1
I I 10 . 4.10 W/m
P I R R 5
I
4 R

| | | |

= = = =
| |
\ \
=

Kha hc LTH mn Vt l Thy ngVit Hng Bi ging Sng c hc

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit Tng i t vn: 1900 58-58-12
- Trang | 5 -


T , mc cng ca m ti B l
7
5 B
B
12
o
I 4.10
L 10lg 10lg 10lg4 10lg10 56 dB.
I 10

= = = +
2) Gi C l im cch ngun m 100 m, tc l R
C
= OC = 100 m.
Ta c
2 2
A 2
A 5 9 2 C A A
C A 2
A C C
C 2
C
P
I
4R
I R R 1
I I 10 . 10 W/m
P I R R 100
I
4R

| | | |

= = = =
| |
\ \
=

V ti C khng cn nghe c m na nn cng m ti C chnh l ngng nghe.
Vy ngng nghe ca ngi l I
min
= 10
9
W/m
2
.

Gio vin : ng Vit Hng
Ngun : Hocmai.vn