Nguồn cung cấp một chiều

TS. Nguyễn Quốc Cường

B.m: Kỹ thuật đo & Tin học công nghiệp

Nội dung
• Giới thiệu
• Ổn áp một chiều tuyến tính
• Ổn áp một chiều switching
• Một số IC ổn áp

Nguồn cung cấp một chiều 2

Nguyễn Quốc Cường
 Tài liệu tham khảo
• “Fundamentals of analog circuits” – Thomas Floyd &
David Buchla, 2nd edition, Prentice Hall, 2006, (chapter
11)

Nguồn cung cấp một chiều 3

Nguyễn Quốc Cường

Giới thiệu
• Nguồn ổn áp một chiều
– Nguồn cung cấp cho các hệ thống điện tử (op-amp,
transistor,…)
– Nguồn chuẩn cung cấp cho các hệ thống cảm biến
– …
• Nguồn ổn áp dc được chia làm 2 kiểu
– Nguồn ổn áp tuyến tính
– Nguồn ổn áp switching

Nguồn cung cấp một chiều 4

Nguyễn Quốc Cường
 Hệ số ổn áp
• Nguồn ổn áp dc
– Đầu vào thường là điện áp dc thay biến đổi nhiều (mạch chỉnh
lưu + lọc)
– Đầu ra là điện áp dc ổn định (ổn áp đối với sự thay đổi của
input và tải)
• Hệ số ổn áp: đặc trưng cho khả năng ổn áp của nguồn
khi nguồn input hoặc tải thay đổi
– Ổn áp đối với input
– Ổn áp đối với tải

Nguồn cung cấp một chiều 5

Nguyễn Quốc Cường

Ổn áp khi đầu vào thay đổi

• Hệ số ổn áp đối với sự thay đổi của input (Line
regulation): đặc trưng cho khả năng ổn áp của nguồn
khi tín hiệu đầu vào thay đổi
• Có hai kiểu định nghĩa

thường được tính là mV/V

thường được tính là %/mV

hoặc %/V

Nguồn cung cấp một chiều 6

Nguyễn Quốc Cường
 Ổn áp khi tải thay đổi (1)
• Hệ số ổn áp đối với sự thay đổi của tải (Load
regulation): đặc trưng cho khả năng ổn áp của nguồn
khi có sự thay đổi của tải
• Có nhiều cách biểu diễn khác nhau của load regulation
trong các datasheet
– Thông qua định nghĩa

đơn vị tính là %

VNL : điện áp output khi dòng tải là minimum (no load)

VFL : điện áp output khi dòng tải là maximum (full load)
Lý tưởng load regulation = 0%

Nguồn cung cấp một chiều 7

Nguyễn Quốc Cường

Ổn áp khi tải thay đổi (2)

– Thông qua điện trở ra của nạch ROUT

VNL : điện áp ouptut khi không tải

VTH: điện áp tương đương trong biến đổi Thevenin
ROUT: điện trở ra của mạch

Nguồn cung cấp một chiều 8

Nguyễn Quốc Cường
 Ổn áp khi tải thay đổi (3)
– Trong một số datasheet có thể đưa ra hệ số %/mA
– Ví dụ 0.01%/mA được hiểu là khi tải thay đổi (tăng hoặc giảm)
1mA thì điện áp thay đổi 0.01%

Nguồn cung cấp một chiều 9

Nguyễn Quốc Cường

Ví dụ 1
• Nguồn ổn áp dc có:
– Điện áp khi không tải (IL = 0) = 12.1V
– Điện áp khi đầy tải (IL = 200mA) = 12V
• Tính hệ số Load regulation
• Tính điện trở ra của mạch khi không tải

• Đáp án: 0.083% (hoặc 0.0042%/mA), 0.5 Ohm

Nguồn cung cấp một chiều 10

Nguyễn Quốc Cường
 Ổn áp tuyến tính
• Ổn áp tuyến tính kiểu nối tiếp
• Ổn áp tuyến tính kiểu song song

Nguồn cung cấp một chiều 11

Nguyễn Quốc Cường

Ổn áp tuyến tính kiểu nối tiếp

phần tử điều khiển mắc “series” với tải

Series voltage fegulator

Nguồn cung cấp một chiều 12
Nguyễn Quốc Cường
 Điện áp chuẩn
• Khả năng ổn áp của output phụ thuộc rất nhiều vào
phần tử tạo điện áp chuẩn
• Các phần tử điện áp chuẩn cần đảm bảo
– Ít phụ thuộc vào nhiệt độ
– Thay đổi ít khi linh kiện bị già hóa
• Một số phần tử ổn áp
– Diode zener (vài Volt, chất lượng thấp)
– Điện áp cao IC ổn áp (LM339 ổn áp 10V)

Nguồn cung cấp một chiều 13

Nguyễn Quốc Cường

Hoạt động của ổn áp nối tiếp

Nguồn cung cấp một chiều 14

Nguyễn Quốc Cường
 Hoạt động của ổn áp nối tiếp
khi VIN hoặc RL giảm
VOUT tăng lại

VE tăng

tăng
VOUT giảm
(VRE–Vsample )
tăng

Vsample giảm

Nguồn cung cấp một chiều 15

Nguyễn Quốc Cường

Hoạt động của ổn áp nối tiếp

khi VIN hoặc RL tăng
VOUT giảm lại

VE giảm

giảm
VOUT tăng
(VRE–Vsample )
giảm

Vsample tăng

Nguồn cung cấp một chiều 16

Nguyễn Quốc Cường
 Ví dụ 2
• Tính điện áp VB của Q1

Đáp án: 10.9V

Nguồn cung cấp một chiều 17
Nguyễn Quốc Cường

Bảo vệ quá tải

VBE của Q2 không
“vượt” quá 0.7V

Nguồn cung cấp một chiều 18

Nguyễn Quốc Cường
 Mạch ổn áp tuyến tính song song
phần tử điều khiển mắc
“shunt” với tải

shunt voltage regulator

Nguồn cung cấp một chiều 19

Nguyễn Quốc Cường

Hoạt động cuả ổn áp kiểu song song (1)

Nguồn cung cấp một chiều 20

Nguyễn Quốc Cường
 … khi VIN hoặc RL giảm

(Vsample-VREF)
giảm

Nguồn cung cấp một chiều 21

Nguyễn Quốc Cường

… khi VIN hoặc RL tăng

(Vsample-VREF)
tăng

Nguồn cung cấp một chiều 22

Nguyễn Quốc Cường
 Hoạt động cuả ổn áp kiểu song song (2)
• Nếu VOUT và IL không đổi, khi VIN thay đổi, dòng IS thay
đổi

• Nếu VIN và VOUT không đổi, khi IL thay đổi, dòng IS thay
đổi

Nguồn cung cấp một chiều 23

Nguyễn Quốc Cường

• Hiệu suất của ổn áp kiểu song song kém hớn kiểu nối
tiếp do luôn cần duy trì dòng IS “đủ lớn” để có thể bù
lại sự thay đổi của VI và IL. Tuy nhiên dòng ngắn mạch
(khi VOUT = 0)thì luôn được đảm bảo bằng

Nguồn cung cấp một chiều 24

Nguyễn Quốc Cường
 Ví dụ 3
• Tính công suất tiêu tốn lớn nhất trên R1

Đáp án: PR1 = max khi VOUT = 0 (ngắn mạch)
PR1max = 7.1W
Nguồn cung cấp một chiều 25
Nguyễn Quốc Cường

Nguồn ổn áp switching
• Nguồn ổn áp tuyến tính (kiểu shunt hay series) có hiệu
suất thấp do “control element” là các transistor luôn
phải làm việc trong chế độ tích cực
công suất tổn
hao lớn khi dòng ra tải lớn
• Nguồn ổn áp “switching” các phần tử điều khiển làm
việc ở chế độ on/off do đó công suất tổn hao thấp

cho dong tải lớn và hiệu suất cao hơn mạch tuyến tính
• Có ba kiểu cơ bản
– step-down
– step-up
– voltage-inverter

Nguồn cung cấp một chiều 26

Nguyễn Quốc Cường
 Ổn áp kiểu step-down
• Điện áp output luôn nhỏ hơn điện áp input
lọc điện áp
on/off

Nguồn cung cấp một chiều 27

Nguyễn Quốc Cường

Hoạt động của mạch ổn áp kiểu step-down

Sự phụ thuộc của VOUT vào ton và toff

Nguồn cung cấp một chiều 28

Nguyễn Quốc Cường
… khi VOUT có xu hướng giảm

Nguồn cung cấp một chiều 29

Nguyễn Quốc Cường

…khi VOUT có xu hướng tăng

Nguồn cung cấp một chiều 30

Nguyễn Quốc Cường
 Ổn áp kiểu step-up
• Điện áp output luôn lớn hơn điện áp input

Nguồn cung cấp một chiều 31

Nguyễn Quốc Cường

… khi Q1 on

D1 off

L tích năng
lượng

Nguồn cung cấp một chiều 32

Nguyễn Quốc Cường
 … khi Q1 off

L giải
phóng
năng
lượng

Nguồn cung cấp một chiều 33

Nguyễn Quốc Cường

Volatge-inverter
• Điện áp output ngược dấu với điện áp input

Nguồn cung cấp một chiều 34

Nguyễn Quốc Cường
 … khi Q1 on
D1 off

Nguồn cung cấp một chiều 35

Nguyễn Quốc Cường

… khi Q1 off

VL đảo dấu tụ C nạp điện áp âm

D1 on

Nguồn cung cấp một chiều 36

Nguyễn Quốc Cường
 Một số IC ổn áp
• Ổn áp tuyến tính
– 78xx, 79xx
– LM317, LM337
• Ổn áp switching
– 78S40

Nguồn cung cấp một chiều 37

Nguyễn Quốc Cường

IC ổn áp 78xx

Nguồn cung cấp một chiều 38

Nguyễn Quốc Cường
Nguồn cung cấp một chiều 39
Nguyễn Quốc Cường

IC 79xx

Nguồn cung cấp một chiều 40

Nguyễn Quốc Cường
 Nguồn cung cấp một chiều 41
Nguyễn Quốc Cường

LM317
• IC ổn áp dương, có thể điều chỉnh được điện áp output

Nguồn cung cấp một chiều 42

Nguyễn Quốc Cường
 LM 317 (2)

nhỏ, cỡ 50µA

Nguồn cung cấp một chiều 43

Nguyễn Quốc Cường

LM337
• IC ổn áp âm, có thể điều chỉnh được điện áp output

Nguồn cung cấp một chiều 44

Nguyễn Quốc Cường
 78S40
• Là IC đa năng có thể thực hiện step-up, step-down hay
voltage-inverter tùy thuộc vào việc mắc các linh kiện
phụ bên ngoài

Nguồn cung cấp một chiều 45

Nguyễn Quốc Cường

control element

Nguồn cung cấp một chiều 46

Nguyễn Quốc Cường
78S40: ổn áp step-doWn

Nguồn cung cấp một chiều 47

Nguyễn Quốc Cường

78S40: ổn áp step -up

Nguồn cung cấp một chiều 48

Nguyễn Quốc Cường