Professional Documents
Culture Documents
TRNG I HC NNG LM
PGS.TS. TRN NGC NGON
GIO TRNH
CY SN
LI NI U
Qu trnh chuyn dch nn kinh t theo hng sn xut
hng ha to nn s cnh tranh gia cc loi cy trng.
c bit t sau nm 2000, vi nh hng ngnh nng
nghip s c thm mt s nng sn tham gia vo xut khu
(ma ng, vng, sn, mng tre, bt giy, tht ln) tc
ng mnh n chuyn dch c cu kinh t nng nghip
nng thn nhiu vng trong c nc. Sn xut sn ca
nc ta ang ng trc nhng c hi v thch thc mi.
Cy sn hin ang chuyn i nhanh chng t cy lng
thc truyn thng thnh cy cng nghip nh du bc
pht trin mi ca cy trng ny nc ta. Vit Nam
tr thnh nc in hnh ca chu v th gii v vic
tng nhanh nng sut v sn lng sn,ton quc hin c
53 nh my ch bin tinh bt sn vi tng cng sut c
t 2,2 - 3,8 triu tn c ti/ nm to thun li cho sn
xut sn.
Gio trnh Cy sn c bin son nhm p ng nhu
cu cp thit phc v cng tc ging dy v hc tp ca
gio vin v sinh vin ngnh nng hc, ng thi l ti liu
tham kho cho cc cn b nghin cu v khuyn nng.
Khi bin son gio trnh ny, chng ti c gng
tham kho cc t liu v cp nht cc thng tin v thnh
tu nghin cu v pht trin cy sn trn th gii v
nc ta. Song do thi gian v trnh c hn nn chc
chn khng trnh khi nhng thin st. Chng ti rt mong
nhn c cc kin gp ca cc bn ng nghip v
cc c gi
Xin trn trng cm n
Tc gi
Chng 1
LCH S PHT TRIN V TRIN VNG
CA CY SN
1.1. Ngun gc, phn loi
1.1.1 Ngun gc
Lch s tin ho ca cy sn cng nh cc cy c c
khc l rt kh xc nh c chnh xc ngun gc pht
sinh. Bi v nhng di ch kho c cn li i vi cc b phn
ca cy c bt rt him hoi, c bit vng t thp nhit
i. Cc nghin cu t cc ch tc ca Clmbia v
Vnzula a ra bng chng rng ngh trng sn c
cch y t 3000 n 7000 nm (Reichel- Dolmantoff, 1957
v 1965; Rouse v Cruxent, 1963).
n cui th k th 1 8, cc tc gi, c bit l Crantz (
1766) cho l tt c nhng loi ca chi Manihot u c ngun
gc t chu M nhit i. Tuy nhin, nm 1772 Raynal a
ra kin v ngun gc chu Phi, sau Humboldt, Brown,
Moreaudejonnes, Saint-Hilaire v De Candolle khng nh
ngun gc chu M ca cy trng ny. Nm 1886, u tin
De Candolle coi Braxin l trung tm pht sinh ca loi.
Vavilov bnh vc quan im - gi thuyt gc ca ng l
trung tm pht sinh ca mt cy trng l ni loi cy c
s lng cc chng loi phong ph nht. Vng ng Bc
Braxin c s a dng, phong ph v sn trng v nhiu loi
ca chi Manihot. Tuy nhin ngun gc Braxin cng ch da
trn nhng bng chng gin tip v s c mt ca sn vo
nhng thi k khng lu lm: Di vt trn o Mario ca
sng Amazon vo khong nm 110 n 1300 sau cng
nguyn (Rogers,1965), di tch cn li ca cc ci ry bt th
k th 16 v du hiu gp ni hp lu hai con sng
Ore'noque v Rio Ventuari vo nm 450 sau cng nguyn.
Nhng nhn t lch s v kho c hc cho php ngh ti hai
trung tm pht sinh khc (Roger, 1963, 1965). Mt trung
Din tch
(triu ha)
9,14
15,67
16,78
16,43
16,25
16,05
16,56
16,56
16,86
17,17
17,31
17,59
18,51
18,63
Nng sut
(tn/ha)
8,00
9,80
9,80
9,84
9,75
10,06
9,90
10,31
10,70
10,73
10,61
10,79
10,94
10,94
Sn lng
(triu tn)
71,02
153,69
164,59
161,79
158,51
161,60
164,10
170,92
177,89
184,36
183,82
189,99
202,64
203,86
Din tch
(1.000 ha)
18.511
12.252
4.118
1.850
783
660
1.050
640
407
300
150
352
145
300
270
3.515
Nng sut
(tan/ ha)
10,94
8,82
9,27
8,08
12,42
10,43
5,85
8,75
13,51
13,33
17,06
6,21
13,44
5,00
5,00
16,76
Sn lng
(triu tn)
202,64
108,10
38,17
14,95
9,73
6,89
6,15
5,60
5,50
4,00
2,55
2,19
1,95
1,50
1,35
58,92
+ Thi Lan
+ Indonesia
+ n
+ Vit Nam
+ Trung Quc
+ Philippines
1.050
1.267
240
370,5
250
205
19,42
15,19
27,91
14,50
16,79
7,99
20,40
19,26
6,70
5,37
4,20
1,64
Chu M
+ Braxin
+ Paraguay
+ Colombia
2.728
1.773
306
191
12,99
13,55
17,97
11,56
35,44
24,03
5,50
2,21
Ng
Sn
Khoai
lang
Din tch
(1.000 ha)
Nng sut
(tn/ha)
Sn lng
(1.000 tn)
Din tch
(1.000 ha)
Nng sut
(tn/ha)
Sn lng
(1.000 tn)
Din tch
(1.000 ha)
Nng sut
(tn/ha)
Sn lng
(1.000 tn)
Din tch
(1.000 ha)
Nng sut
(tn/ha)
Sn lng
(1.000 tn)
2001
2002
2003
2004
7.492
7.504
7.449
7.400
4,28
4,59
4,63
4,79
32.065
34.443
34.488
35.446
729
776,8
909,8
900,4
2,96
2,78
3,20
3,487
2.158
2160
2.911
3140
292,3
329,9
300,0
370,0
12,00
13,50
15,20
14,49
3.508
4.454
4.560
5.361
244
237
219
220
6,76
7,17
7,24
7,50
1.649
1.699
1.586
1.650
10
Nm
1961*
1965*
Din
tch (ha)
122.000
143.000
Nng
sut
(tn/ha)
8,00
7,00
Sn
lng
(1000
tn)
976
1.001
11
1970*
1975*
1980*
1985*
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
131.000
160.000
439.000
500.000
256.800
273.200
283.800
278.000
279.400
277.400
275.600
238.700
235.500
226.800
234.900
292.300
329.900
300.000
370.000
390.000
7,00
7,00
7,00
6,0
8,86
8,98
9,04
8,81
8,44
8,00
7,50
8,31
7,55
7,96
8,66
12,00
13,50
15,20
14,49
14,60
917
1.120
3.073
3.000
2.275
2.453
2.566
2.449
2.358
2.219
2.067
1.983
1.778
1.805
2.036
3.507
4.454
4.560
5.361
5.694
12
2005)
Din tch nghn ha)
Tnh
H Ty
Yn Bi
Sn La
Thanh
Ha
Qung
Ngi
Gia lai
Ty Ninh
Kin
Giang
2000
3,1
8,6
17,0,
12,1
2001
3,1
8,5
16,2
11,9
2002
2,9
9,6
17,2
13,6
2003
2,7
10,2
17,9
15,2
2004
2,9
11,9
18,1
14,5
2005*
2,7
12,7
17,8
15,0
7,7
11,7
14,0
15,7
16,3
17,1
17,7
0,8
0,7
16,5
25,4
0,4
19,6
31,7
1,2
24,3
35,6
0,7
27,4
38,6
1,8
31,7
43,3
1,5
Tnh
H Ty
Yn Bi
Sn La
Thanh
Ha
Qung
Ngi
Gia lai
Ty Ninh
Kin
Giang
2000
7,74
7,96
7,55
6,48
2005*
12,59
17,90
10,80
8,30
7,88
10,23
11,30
12,77
15,07
15,85
8,87
12,00
7,57
9,88
21,29
9,50
10,18
21,52
12,16
10,70
22,47
13,00
11,42
23,28
4,77
12,10
24,58
5,60
Tnh
H
2000
24,0
2005*
34,0
13
Ty
Yn
Bi
Sn
La
Thanh
Ha
Qung
Ngi
Gia
lai
Ty
Ninh
Kin
Giang
68,5
76,2
118,6
157,9
206,8
227,3
128,3
142,7
159,1
183,0
199,1
192,4
78,4
94,8
111,4
129,5
124,3
124,5
60,7
119,7
158,2
200,5
245,6
271,0
157,0
163,0
199,5
260,0
312,9
383,6
9,6
538,2
682,2
800,0
898,6
1064,3
5,3
3,8
14,6
9,1
8,6
8,4
14
1999
25,00
2000
25,19
2001
25,56
2002
25,92
2003
26,29
2004
27,91
Thi Lan
15,49
16,86
17,96
17,07
17,55
19,42
15,97
16,04
16,20
16,24
16,79
Vit Nam
8,66
12,00
13,50
15,20
14,49
7,96
15
Thnh phn hc hc
(%)
Gluxit
protein lipit
76,2
7,6
1,0
69,4
8,6
4,7
Vitamin (mg%)
353
364
Ca
30,0
30,0
P
104,0
190,0
Fe
1,3
2,3
Caroten
0,4
B1
0,12
0,28
B2
0,04
0,11
PP
1,9
2,0
71,8
28,5
8,5
0,8
3,2
0,2
359
122
34,0
49,4
1,0
0,3
0,05
0,05
0,6
80,0
21,0
75,1
72,9
36,4
2,2
2,0
6,6
1V0
1,1
0,5
Vt
0,3
1,1
0,2
342
94
338
354
156
10,0
37,0
29,0
25,0
50,0
180,0
132,0
30,0
1,2
4,3
2,0
1,2
Vt
-
0,09
0,10
0,18
0,03
0,05
0,13
0,03
0,9
1,0
0,6
80,3
3,0
0,7
348
* Calo/100 gr
Ngun: Cock, 1982
16
Calo*
Bng 1.8: Nng lng cung cp trc tip cho con ngi
vng nhit i
Ngun nng Itfdng
La go
ng
Ng
Sn
Cao lng
K
La m
Khoai ty
Chui
Cc ntfc
nhit di
924*
311
307
172
147
128
<100
54
32
Th gii
2043
926
600
178
208
204
1877
434
44
17
Bng 1.9: C cu dinh dng ca 100 gr cc sn phm lng thc khc nhau. (*)
Ghi ch:
- Sn phm cy c c bc v ; Lng thc c nu chn;
- Cc du chm biu th thiu s liu tin cy
- Ngun: Composition of Food (Washington D.C: US Department of Agricul nhe, 1975).
18
Lng
thc
Thc n Ch bin
Bn
(c ti)
chn nui
Min Bc
19,1
34.9
7,0
39,0
Min ni pha Bc
15,4
39.4
6,5
38,7
ng bng sng
Trung B
Bc
22,0
23,8
3,4
50,8
27,5
28,8
11,2
32,5
Min Nam
6,7
13,7
24,4
55,2
Nam Trung B
10,9
19,4
40,0
29,7
Ty Nguyn
2,1
12,2
32,7
53,0
ng Nam B
5,2
11,8
8,8
74,2
c nc
12,2
22,4
16,8
48,6
19
20
Thnh phn ha
hc (%)
Gluxit Protein lipit
2,8
2,6
2,5
3,2
3,4
5,4
2,1
24,6
15,5
17,6
12,6
27,1
5,3
1,8
1,7
34,0
27,5
20,1
7,0
31,2
18,4
44,5
46,5
0,5
Calo/100gr
22,0
23,0
Mui khong
(mg%)
Ca
P
Fe
48,0
54,0
Vt
100,0 37,0
1,4
36,0
30,0
16,0
411,0
590,0
586,0
80,0
244,0
169,0
48,0
89,0
165,0
68,0
1200
200,0
-
64,5
31,0
13,5
690,0
420,9
367,0
27,0
-
1,9
1,4
11,0
2,2
10,0
1,9
-
Vitamin (mg%)
Caroten
2,9
B1
0,01
B2
0,09
PP
0,7
C
11
23
Vt
0,3
0,06
0,02
0,03
4,0
-
0,06
0,07
0,54
0,44
0,30
0,25
-
0,05
0,10
0,29
0,12
0,15
0,66
-
0,4
0,8
2,3
16,0
4,5
2,4
-
185
30
51
4
295
-
21
1.4.5. S dng l sn
L sn c cha nhiu cht dinh dng c gi tr, kh y
cc axitamin cn thit. Nu so snh thnh phn cc cht
dinh dng c trong l sn vi mt s loi rau v thc phm
nh u, lc vng, chng ta thy l sn ti cao hn mt s
loi rau cao cp nh rau ngt, trong l sn kh hm lng
gluxit v protein tng ng vi u xanh (Bng 1.11).
Song trong l c cha mt lng ng k c t, sau khi
phn gii gii phng ra HCN gy c cho ngi v gia sc
dn n hn ch gi tr s dng ca l sn. L sn ngt l
mt loi rau i vi chu Phi, l sn c b thnh tng b
nh bn ch nh l mt loi rau. Vit nam, nhn dn ta
dng l sn non luc n hoc mui chua.
Gi tr ch yu ca l sn l ngun thc n qu i vi
chn nui gia sc v nui tm. Cc cng trnh nghin cu
gn y v s dng l sn chua cho chn nui ln l hng
i c nhiu trin vng tt ang c nng dn tnh Tha
Thin- Hu v mt s a phng p dng.
1.5. Th trng sn
1.5.1. Th trng sn trn th gii
Tiu th sn trn th gii nm 200312004 (Bng 1.12;
1.13) t 4,6 - 4,9 triu tn sn phm, tng ng 14,015,2 triu tn sn c ti Khi lng xut khu sn "thc. n
gia sc" ca Thi Lan sang cc nc cng ng chu u hin
t khong 1,7 triu tn gim nhiu so vi giai on 19921993 khong 6,5 triu tn. Trong khi nhp khu tinh bt
sn, sn lt, sn vin tng nhanh Trung Quc, i Loan,
Nht Bn, Hn Quc. Nhiu nc chu v chu Phi ngy
cng dng nhiu tinh bt sn. Trung Quc tiu th khong 2
triu tn sn lt + sn thi cho cng nghip ch bin thc
phm, thc n gia sc v lm cn, trong khong 60% sn
lt c nhp t Thi Lan v khong 1 1- 30% sn lt c
nhp t Vit Nam. Trung Quc cng nhp khu 40-50% tinh
bt sn Thi Lan v 20-30% tinh bt sn Vit Nam (IITA,
22
Xut khu
Thi Lan
Indonesia
Trung Quc
+ i Loan
Cc nc
khc
Vit Nam
Nhp khu
EU
Trung Quc
+ i Loan
Nht Bn
Hn Quc
Cc nc
khc
+ Malaysia
+ Indonesia
+ M
Trung
bnh
83-85
7,0
6,4
0,4
0,1
Trung
bnh
92-93
9,8
8,3
1,1
0,3
Trung
bnh
95-96
5,9
4,6
0,6
0,4
199
9
200
0
200
1
2002
7,0
6,4
0,3
-
6,9
6,5
0,2
-
7,4
7,1
0,1
-
5,9
5,7
0,1
-
0,1
0,1
0,3
0,2
0,2
0,1
0,1
6,6
5,5
0,3
9,7
6,5
0,9
(0,1)
5,9
3,5
0,7
(0,2)
7,0
4,3
1,1
(0,2)
6,9
3,7
0,9
(0,2)
7,4
2,7
2,6
(0,3)
5,9
1,5
2,5
0,3
0,2
0,3
0,5
0,7
1,1
0,4
0,3
1,0
0,5
0,1
0,9
0,6
0,1
1,6
0,7
0,2
1,2
0,7
0,1
1,3
0,2
0,5
0,1
0,2
0,2
0,1
0,2
0,l
0,1
23
14.093
11.621
821
325
603
Sn
lt,
sn
thi
3.617
2.904
328
70
229
74
10
14
17
7
3
2
15.290
7.672
0
0
0
0
3.722
1.760
3
0
0
0
1.145
647
0
11
-
1
0
0
40
7
3
1
4.918
2.414
4.424
1.728
17
1.750
622
438
240
221
130
14
157
49
0
115
9
16
43
26
0
0
0
0
0
1
0
7
1
0
130
166
72
44
26
Th trng
Xut khu
Thi Lan
Vit Nam
Indonesia
Cng ng chu
u
Trung Quc
+ i Loan
M
n
Philippines
Nht Bn
Nhp khu
Trung Quc
+ i Loan
Cng ng chu
u
Nht Bn
Hn Quc
M
Philippin
Indonesia
Sn phm sn kh
Tinh
bt
sn
Bt
sn
nghin
Sn
vin
Tng
cng
867
767
?
20
5
87
82
1
55
23
10
0
4.626
3.776
328
100
234
24
25
Vng
Tnh
ng Nam b Ty Ninh
Bnh Phc
S nh
my
14
06
cng sut
Sn lng
ch bin
( 1000 tn
(tn bt/ngy) c/nm)
897
700,2
590
370,6
ng Nai
B Ria- Vng
Tu
An Giang
c Lc
Gia Lai
Kim Tum
05
01
415
175
284,5
121,2
01
02
01
02
60
110
50
150
24,0
36,1
144,0
155,8
Qung Nam
Qung Ngi
Bnh nh
Ph Yn
Ninh Thun
01
01
01
01
01
100
50
60
50
60
108,9
63,9
39,0
33,7
41,5
Bnh Thun
Ninh Bnh
Thanh Ha
Bc Trung B
Ngh An
02
01
02
01
110
60
110
60
96,4
46,9
93,1
63,1
Qung Bnh
Qung Tr
Tha Thin Hu
Min ni pha Bc Bc Kim
Yn Bi
Ph Th
Sn la
01
01
01
02
01
01
03
60
60
100
180
50
60
150
48,2
27,4
28,3
123,3
76,2
92,5
142,8
53
3.707
2.961,5
B sng cu
Ty Nguyn
Nam Trung B
Tng cng
26
24/64
Tinh bt
468
449
499
437
460
427
392
410
Tinh bt la
416
441
457
305
363
349
483
596
1 :(http://www.usitc.gov)
Vin Nghin cu chin lc Lng thc Quc t v
Trung tm Khoai ty Quc t, trn c s tnh ton nhiu
mt, d bo tnh hnh sn xut v tiu th sn ton cu
vi tm nhn n nm 2020 (Bng 1.16).
Theo tnh ton ca cc chuyn gia th n nm 2020
sn lng sn ton cu c t 275,1 triu tn, trong
sn xut sn cc nc ang pht trin l 274,7 triu tn,
cc nc pht trin t khong 0,4 triu tn. Mc tiu
th sn cc nc ang pht trin d bo t 254,6 triu
tn so vi cc nc pht trin l 20,5 triu tn. Khi
lng sn phm sn ton cu s dng lm lng thc, thc
phm nm 2020 d bo t tng ng l 1 76,3 triu tn v
53,3 triu tn. Tc tng hng nm v nhu cu s dng
sn phm sn lm lng thc, thc phm l 1,98% v thc
n gia sc t 0,95%.
27
28
Bng l.16: D bo tnh hnh sn xut v tiu th sn ton cu n nm 2020 v tc tng tiu th
sn phm sn hng nm, giai on 1993-2020
Vng
Ton th gii
Cc nc pht trin
Cc nc ang pht
trin
Chu Phi
Chu M Latinh
Chu
+ ng Nam
+ Trung Quc
+ n
Sn xut
sn
2020
(triu
tn)
275,1
0,4
274,7
Tiu th sn
2020 (triu tn)
Lng
Thc n
thc,
gia sc
Thc
phm
176,3
53,3
0,4
19,4
175,9
33,9
168,6
41,7
130,2
13,9
48,2
6,5
7,0
19,5
2,8
6,9
Tng
cng
275,1
20,5
254,6
1,98
-0,50
1,99
0,95
0,01
1,62
1,74
-0,05
1,93
7,5
21,9
168,1
42,9
2,49
0,70
1,53
1,75
2,44
1,30
0,9
3,0
NA .
24,4
6,4
7,3
0,97
0,17
0,93
0,89
1,61
NA
0,96
0,84
0,93
Hong Kim, Phm Vn Bin, Reinhardt Howeler, Joet J. Wang, Trn Ngc Ngon, Kazuo Kawano v
Ceballos.
29
30
Thi Lan
15,23
1050,0
14,5
Thc n gia
sc XK&N
(55%)> tinh bt
NK&N (45%)
200-300
Indonesia
19,25
1.267,45
15,19
Lng thc
thc phm >
tinh bt
ND&NK >
thc n gia
sc
Tinh bt
bin tnh>
thc n gia
sc> Bt
ngt
100-150
Tim nng
ch bin v
s dng cc
sn phm sn
Tinh bt bin
tnh> thc n
gia sc> Bt
ngt> Lysine
Chi ph SX
(USD/ha)
Gi lao ng
(USD/ngy)
3-4
1-2
n
6,70
240,00
27,91
Lng thc
thc phm >
tinh bt s dng
ni a (N)
Trung Quc
4,20
250,12
16,79
Tinh bt
NB,>thc n
gia sc> nhp
khu v ti xut
khu (XK)
Vit Nam
5,56
383,60
14,5
Thc n gia sc >
Tinh bt XK&N>
Lng thc thc
phm
Tinh bt> Bt
ngot> Tinh bt
bin tnh> Thc
n gia sc
Tinh bt> Bt
ngt> Thc n
gia sc> Tinh bt
160-180
240-300
120-220
2-3
1-2
1-2
31
Ging sn ch
lc v nhng
ging b sung
KU 50 Rayong
72 Rayong 5
Rayong 60
Rayong 90
Rayong 1
Chun b t
trng
K thut trng
phn chung
(tn/ha)
NPK
My cy
My ba
ng
it (2-5)
Trung.bnh
Adira 4
KU50
Malang 1
Malang 2
SM1650-2
SM1812-6
Th cng +
Tru b
ng
t (3-5)
T. bnh
H226 H165
Sree Pralash
Sree Sahya M-4
Th cng + Tru
b
ng
Nhiu (1020)
Kh
*Ssn lng: Triu tn, * Din tch: 1000 ha,* Nng sut: Tn!ha.
Ngun: Reinhardt Howeler,2004
32
SC 124
SC8002
SC8013 SC205
SC201
SM1113-6
SM1600-1
Th cng +
Tru b
Nm
t (3-5)
KM94 KM98-1
KM95-3 SM93726 KM60 KM95-3
Vinh phu
Th cng + Tru
b
Nm
t (0-7)
Nhng tn ti chnh v sn
Tim nng ca cc sn phm
xut v ch bin sn chu ch bin t sn
Thi Lan
Gi bin ng
Thiu cng lao ng
t ngho dinh dng
t b xi mn
Innsia
Quy m canh tc nh
Gi bin ng
t b xi mn
t ngho dinh dng
Tinh bt
Tinh bt bin tnh
Thc n gia sc
Bt; MSG
Tinh bt
Tinh bt bin tnh
Bnh ko
Sang, m si
Vit Nam
Quy m canh tc nh
Thiu vn u t
t ngho dinh dng
t b xi mn
Tinh bt
MSG
Thc n gia sc
Trung Quc
Tinh bt
MSG
Tinh bt bin tnh
Thc n gia sc
33
Chng 2
C IM SINH VT HC
2.1. c im thc vt hc
2.1.1. R sn
Cy sn c th mc t ht v t hom. i vi r sn mc
t ht gm c mt r cc cm thng ng xung t v cc
r ph lc u pht trin theo chiu ngang sau cng pht
trin theo phng thng ng. C hai loi r cc v r ph
u c th pht trin thnh c.
i vi r sn ra t hom, lc u r cng mc ngang sau
cm su xung t. Theo thi gian r c th n su theo
cc tng t m gip cho cy sn c kh nng vt qua kh
d dng nhng ma kh ko di.
R sn c th chia thnh 2 loi: R lm nhim v ng
ha v r lm chc nng d tr. (Bng 2.l).
i vi r lm nhim v ng ha ch yu tp trung
tng t nng (O-30cm). Nhim v chnh ca loi r ny l
ht nc, dinh dng v gi cho cy vng chc.
R c l do r con c tp trung dinh dng m thnh.
Khi cy sn bt u ra r, s lng r con rt nhiu. Khi cy
trng thnh ch mt s r c tch ly y tinh bt mi
tip tc pht trin thnh c thu hoch. C sn ln c dng
hnh tr hoc hnh thoi c kch tht. t 2 n 15 cm. C c
th c hoc khng c cung c. Tit din ngang ca c sn
gm c 4 phn chnh. (Hnh 2.l).
34
% R lm chc nng
ng ha
7 thng
12 thng
98,4
99,8
1,6
0,2
% R lm chc
nng d tr
7 thng
12 thng
67,2
39,4
32,7
43,2
17,4
100,0
100,0
100,0
100,0
35
2.1.2. Thn sn
Cy sn thuc loi thn g. Cy cao trung bnh t 1,0
n 3,tim. Chiu cao cy ph thuc vo ging v iu kin
chiu sng, mc thm canh, mt v thi v trng.
Thn sn c kh nng phn cnh. Mt s ging khng phn
cnh hoc phn cnh 1 - 3 ln, nhng cng c ging phn
cnh lin tip ti 10 ln. S phn cnh c lin quan n kh
nng ra hoa. Thn v cnh gi ha g c mu trng bc,
xm, nu hoc hi vng. S lng thn mc ra trn mt hom
ty thuc vo cch t hom v s lng t trn hom. Hom
t nm ngang c nhiu thn hn c. V mt cu to (mt ct
ngang) thn cng gm c 4 lp (trong cng l li rt xp, t
bo rt to, tip theo l tng g; m mm ca v; tng bn rt
mng). iu cn lu l sn c nhn ging v tnh t cc
36
37
38
2.1.5. Qu v ht
Qu sn thuc loi qu nang m khi chn ng knh
qu 1 - 1,5cm, qu c 3 , mi thng c mt ht. Qu
thng c 6 cnh hnh thnh t nhng cnh ca bu hoa.
Mu sc t lc nht, hi vng n lc hay ta kh m.
Cung qu phnh ln ch tip xc vi qu. Ch phnh c
khi cng c mu sc khc vi mu sc qu. Sau khi chn,
qu t m v ch cn li trc gia ca qu.
Ht sn hnh trng tit din hi ging hnh tam gic. Ht
c vn hoc nhng vt mu nu trn nn mu kem hoc
xm nht.
2.2. Cc giai on sinh trng, pht trin
Mt trong nhng c im ca cy trng ny l qu
trnh sinh trng v pht trin c din ra ng thi, do
vic phn chia cc giai on sinh trng pht trin da vo
quy lut sinh trng thn l v ln ln ca c ch l tng
i.
2.2.1. Giai on mc mm, ra r
Giai on ny bt u t khi trng n sau trng khong
2 thng. c im ch yu ca giai on ny l s chuyn
ha cc cht dinh dng tch ly trong hom hnh thnh
mm v r. V vy giai on ny ph thuc vo 2 yu t khi
hu v cht lng ca hom ging.
Thng thng vo v trng, sau khi t hom t 5-17
ngy sn bt u mc mm. Nu thi v trng khng hp l
(iu kin kh hu khng thun li nh nhit thp, thiu
m), thi gian mc mm ra r b nh hng r rt, t l mc
mm khng m bo, cht lng mm km. Nghin cu
nh hng ca yu t kh hu, thi tit n t l mc mm
ca 2 ging sn trng ph bin min Bc cho thy (Bng
2.2).
Mc mm ca sn rt nhy cm vi nhit . Khi nhit
tng t 17,9 c ln 21,80c t l mc mm tng ng k
39
ma
gian
l
sut
gian mc sut
trng (c) (%) (mui) mc mc (tn/ha) mc (%) (tn/ha)
(Ngy) (%)
(Ngy)
18/2 17,9 85
18,5
30
63
29,4
30
60
29,0
08/3
21,8
87
61,4
20
76
21,3
20
64
23,5
28/3
21,8
87
61,4
15
80
16,8
16
64
12,2
18/4
25,6
87
277,1
15
84
6,2
15
95
5,3
Hom gc
36,5
Hom gia
44,4
Hom ngn
19,7
40
< 2 cm
100%
2,1 - 4,0
147
>4 cm
150
819
0,99
0 55
0,36
0,03
Tc ra l (l/ngy)
0 29 0 84 0 92
0169
0 47
0,25
0103
Tui th l (Ngy)
76,3
80,9
1,79
1,30
0,95
0,68
41
2. Ging KM94
Tc tng trng
(cm/ngy)
1,26
0,72
0,33
0,02
Tc ra l (l/ngy)
0124 0 89 0,98
0 69
0152
0,29
0,04
Tui th l (Ngy)
77,3
87,9
0 15 0,72 1,40
2,00
1,75
1,20
0,69
Ch s din tch l (m
l/ m2 t)
42
S
c/c
y
6.65
8.00
8.35
Xanh Vnh Ph
chiu ng
Khi
di
knh
lng
c
c
c
(cm)
(cm)
(kg/cy
)
18,1
1,36
0,19
8
21,1
1,86
0,51
2
25,7
2,54
1,03
s c/
cy
7,46
7,97
8,18
Sn Chui
chiu n
di
g
c
knh
(cm)
c
(cm)
18,2 1,28
5
22,8 1,65
5
24,0 2,27
43
Khi
ln
g c
(kg/
cy)
0,20
0,34
0,73
8.55
8.55
8.55
8.55
5
27,0
7
28,2
0
28,4
0
27,4
0
3,16
1,55
8,52
3,56
2,95
8,55
4,23
2,95
8,56
4,23
2,95
8,56
1
25,6
0
26,9
8
26,9
8
26,9
8
2,76
1,19
3,31
1,77
3,74
2,92
3,74
2,92
44
45
Chng 3
Yu cu sinh thi ca cy sn
3.1. Yu cu iu kin kh hu
Bng 3.1: c im cc vng trng sn chnh trn th
gii
vng Tn vng, c im ch yu
trng
1
46
Nhit
di
(TB ma kh
(thng)
25
3-4
3-6
Lng ma
hng thng
(mm)
700 - 2000
phn b
khng ng
u trong
nm.
> 1200 phn
b khng
u
Rt ngn >2000
hoc
khng c
21 - 24 3 -4
1 000 -2000
phn b
khng u.
17 - 20 Bin
ng
> 2000
Ti thp Bin
l 00C ng
> 1000 ma
ma h
47
12 h
16 h
15,8
16,4
8,7
4,6
15
81
0,55
0,28
MPTR 26 12 h
16 h
13,9
14,2
8,1
4,9
8
21
0,58
0,35
Ngun: CIAT,1981
48
49
50
Nng sut
(tn/ha)
Tuai Kh
Kg/ha
Kg/ tn cht kh
35,7
13,53
55
13,2
112
4,5
0,83
6,6
25,2
5,05
61
13,3
97
12,0
2,63
19,2
ti)
Ng
(ht
kh)
La
(ht
kh)
La
m
(ht
kh)
K
(ht
kh)
u
(ht
kh)
u
tng
(ht
kh)
Lc
(qu
kh)
Ma
(cy)
Thuc
l (l
kh)
S,5
5,56
96
17,4
26
17,3
3,13
4,7
4,6
3,97
60
7,5
13
17,1
2,40
4,1
2,7
2,32
56
12,0
13
24,1
5,17
5,6
3,6
3,10
134
29,0
29
43,3
9,40
9,4
1,1
0,94
37
3,6
22
39,6
3,83
23,4
1,0
0,86
60
15,3
67
69,8
17,79
77,9
1,5
1,29
105
6,5
35
81,4
5,04
27,1
75,2
19,55
43
20,2
96
2,3
0,91
4,4
2,5
2,10
52
6,1
105
24,8
2,90
50,0
51
Ma nhiu
4. t cao
trung bnh
3-4 thng
kh
5. Cao
nguyn
nhit i
Thay i
52
ph
ca t
cc iu
kin
khc
Bnh
Su
Than
Rp su
n l,
rui trng
Thiu
m
Than
nm
loang
Rp su
n l, c
thn
Hn
Nm
Ngho
su n l
loang
chua. c
rp
m nu
nhm
Thi r
Ngho
nm
su n l ph thay
loang
i
m nu
Than
Mt 17nm
Rp
200C
loang
m nu
6. Nhit
i ma
ng mt
Thay i
3-4
thng
100C
Than
Hn,
ma thu
hoch
ngn
Su n l
Nng sut
(tn/ha)
Ti
Kh
64,7 26,59
110,6 39,99
Ngun,
ging sn
N
45
124
P
28,2
45,3
K
317
487
Ca
51
155
Mg
18
43
59,0
21,67
152
22,0
163
20
11
30,08
315
37,0
238
77
32
52,7
111,1
25,21
44,65
38
132
27,9
48,5
268
476
34
161
19
52
37,5
13,97
67
17,0
102
16
22,74
198
31,0
184
102
28
33,9
12,60
161
10,0
53
16
12
Nijholt, 1935
Sao Pedro
Preto
Howeler v
Cadavid
1983. Mcol 22.
Bn Phn
Nijholt, 1935
Mangi
Howeler,
1985b
Mcol22 Khng
bn Phn
Paula v cng
tc, 1983
53
C
cy
C
C
cy
B
Phn
20,92
330
20,5
100
88
30
32,3
-
15,39
25,04
127
243
19,1
34,4
71
147
6
56
5
25
Nng sut
(tn/ha)
Ti Kh
27,6 10,28
C
C
cy
C
C
cy
Ngun, ging
sn
N
100
P
8,7
K
107
Ca
15
Mg
13
19,56
353
24,8
174
133
37
26,6
-
12,81
19,10
91
167
11.3
19,1
47
76
5
32
6
19
26,0
10,75
30
8,0
55
C
cy
C
C
cy
C
C
cy
17,41
123
16,0
92
67
27
18,3
-
5,52
9,01
32
95
3,6
9,9
35
65
5
37
4
15
8,7
-
2,68
4,23
13
39
0,9
3,2
4
10
3
21
2
8
16,1
3,64
30
4,7
45
C
cy
C
10,55
193
27,0
137
122
27
6,0
1,52
18
2,2
15
4,37
91
12,2
55
46
15
8,7
3,24
37
1,5
23
C
cy
C
54
BrancoSC Bn
Phn
Cadavid, 1988
CM523-7 Bn
Phn
Paula v cng
tc, 1983
Riqueza Bn
Phn
Cadavid, 1988
CM5237Khng Bn
Phn
Howeler,
1985a
Mven 77Khng
Bn Phn
Sittibusaya
Rayong-1 Bn
Phn
Sittibusaya
Rayong-1
Khng Bn
Phn
Putthacharoen
ctv, 1998
Rayong 1,
1990/91
Putthacharoen
et, 1998
Rayong 1,
1989/90
Paula, ct, 1983
C
cy
6,54
93
4,0
40
30
Branca SC
Khng bn
Phn
55
Bng 3.6: Lng cht dinh dng cy sn hp thu trong qu trnh sinh trng
Thng
0
1
2
3
4
6
8
10
12
14
Cht
kh
(%)
0,9
2,9
11,3
20,9
42,5
61,2
79,0
99,9
100,0
P
%
Kg/ha
Kg/ha
2,96
9,60
27,70
66,20
87,10
128,0
134,0
136,0
124,0
124,0
3,6
18,6
47,6
70,6
94,0
98,6
100,0
90,0
91,0
1,3
1,89
9,22
22,10
33,8
51,0
62,9
79,9
94,6
104,0
0,2
8,7
20,3
31,6
48,4
60,0
76,5
90,9
100,0
8,27
10,50
38,40
102,0
165,0
309,0
408,0
480,0
575,0
584,0
0,4
5,3
16,3
27,3
52,3
69,4
82,0
98,5
100,0
56
Kg/ha
Ca
Kg/ha
4,85
6,50
21,30
50,0
79,4
114,0
140,0
179,0
201,0
217,0
0,8
7,7
28,3
35,1
51,5
63,7
82,1
92,4
100,0
Mg
Kg/ha
1,59
1,89
7,46
14,9
23,1
35,5
41,4
59,0
62,3
71,2
%
0,5
8,5
19,2
31,0
48,8
57,3
82,6
87,2
100
3.2.3. Vai tr ca m
m cn cho cu to vt cht hu c, pht trin thn
cnh v c bit l l non. Cy sn phn ng mnh vi phn
m ti mt lng ti thch nht nh, mc cn ph
thuc vo mc cc cht dinh dng khc, c bit l
Kali. D tha m thc y pht trin thn l v gim pht
trin c, tng t l HCN v gim t l tinh bt trong c. Cy
sn a hp th m di dng NH3. Khi trng sn cng bn
phn, kh nng cung cp m ph thuc vo s phn hy vt
cht hu c v khu h vi sinh vt t. Nhu cu m nhiu
nht hnh thnh v pht trin thn l. n thng th 6 sau
trng, cy sn hp thu 94% nhu cu m ca chu k sinh
trng. Phn ng vi m th hin r rt cc vng t
trng sn ca chu hn chu M Latinh v chu Phi. Triu
chng thiu m, biu hin r rt trn t ct v t c t l
cht hu c thp. Thiu m lm cho sinh trng ca cy
gim r rt, thn, cnh, l nh v l c mu vng. V vy,
nng sut c b gim r rt. Ngc li, bn qu nhiu m
lm cho sinh trng thn l tng 1 1 % nhng li lm gim
nng sut c ti 4 1 % (hin tng sn b lp). Lng m
bn ti u ty thuc vo t v ging sn.
3.2.4. Vai tr ca Ln
Ln c vai tr quan trng i vi hot ng sng, l
thnh phn quan trng trong cc t bo sng. N gip cho
qu trnh photphoril ha Cacbonhydrat hnh thnh nn
tinh bt. Nhu cu v ln trong dung dch t ca cy sn
thp hn cc cy cc, cy b u v khoai ty. Bi v kh
nng hp th ln t t c hm lng ln d tiu thp ca
cy sn tt l nh s cng sinh ca nm - r Mycorrhyze.
Phn ng ca sn vi bn ln ty
thuc vo hm lng ln d tiu trong t, qun th nm
Myconhyze v ging sn. iu kin t chua v kim nh
hng n kh nng cung cp ln cho cy. Bn tha ln
khng lm gim nng sut. Gia NP v PK c tc ng
mang tnh cht b sung. Trong t rt ngho ln vi lng
57
58
S nm
trng
Phn mg i vi
N
Qung ng
**
**
**
Nam Ninh
**
**
NS
Qung Chu
**
NS
UmasJaya
10
NS
NS
NS
Malang
**
NS
**
Lampung
**
**
Yogyakarta
NS
NS
NS
Leyte
NS
NS
NS
Bohol
**
NS
**
Thi Nguyn
**
**
**
Hng Lc
**
NS
**
Indonesia
Philippin
Vit Nam
Ngun: R. Howeler,2003.
Ghi ch:
- NS: khng c ngha;
- *: C ngha P < 0.05
- **: C ngha P < 0,01
3.2.6. Vai tr ca Canxi v Magi
Canxi c vai tr quan trng trong vic cung cp v iu
chnh nc trong cy. Triu chng biu hin thiu Canxi
him khi thy trn ng rung, tr mt s loi t rt
chua, hm lng Canxi trao i < 0,25 ml/100gr. Cy sn
c th c phn ng i vi bn Ca. Magi l thnh phn c
bn ca dip lc v ng vai tr quan trng i vi quang
hp ca cy. Trn t cc k chua nn bn phi hp c Ca
v Mg.
59
Ln
Kim
Canxi
Magi
Lu hunh
Bo
ng
60
Triu chng
- Gim sinh trng s
- Mt s ging mt mu dip lc, bt u t l gi sau
n tt c cc l ca cy
Gim sinh trng, thn nh, cung l ngn. l r xung.
Nu thiu trm trng l chuyn sang mu vng cam, mu
nu
- Gim sinh trng. cnh tm v cy r xung - L mt
dip lc pha trn. cc t l xt li gn nhau, thn cong
queo, vin l gn sng v gin
- Gim sinh trng ca chi non, gim s c Cc l non
phn cui ca tng phin l b kh v bin dng.
- Mt mu dip lc (lm m) cc l bn di chuyn
sang mu vng m xanh. Gim chiu cao cy.
- Mt mu dip lc cc l bn trn gn vi triu trng
thiu m
- gim chiu cao cy, t ngn, cung l ngn v l non
b cong queo.
- L non khng pht trin y , mt mu dip lc l
non, l r xung. c pht trin km.
St
10
Mangan
11
Km
Ng Triu chng
c
1
Nhm
Bo
Mangan
61
Rt
thp
<3,5
<1,0
Thp
3,5-4,5
1,0-2,0
Trung
bnh
4,5-7
2,0 - 4,0
<75
<0,5
<2,0
Cao
7-8
>4,0
75-85
4-15
0,15-0,25
1,0-5,0
>5,0
<0,2
2-4
0,1 0,15
0,251,0
0,2 -0,4
0,5-1,0
2,010,0
>15
>0,25
0,-1,0
>1,0
<20
<0,2
<0,1
<5
20-40
0,2-0,5
0,1 -0,3
5-10
40-70
0,5-1,0
0,3-1,0
10-100
<1
<0,5
1-10
0,5-1,0
10-100
1,0-5,0
>70
1-2
1-5
100250
>100
5-50
P (mg/g)
K (ml/100g)
<2
<0,1
Ca
(ml/100g)
Mg
(meg/100g)
S (mg/g)
B (mg/g)
Cu (mg/g)
Mn (mg/g)
<0,25
Fe (mg/g)
Zn (mg/g)
Rt
cao
>8
>85
>1,0
>10
>2
>5
>250
>50
62
K (%)
<0,85
Ca (%)
<0,25
Mg (%)
<0,15
s (%)
<0,20
B (%)
Cu (%)
Fe(%)
Thiu
Thp
Tha
4,1-4,8
0,25 0,36
0,85-1,26
<7
< 1,5
<100
5,1 -5,8
0,38 0,50
1,421,88
0,50 0,72
0,24 0,29
0,30 0,36
18-28
6-10
120-140
>5,8
>0,50
0,20 0,27
7-15
1,5-4,8
100-110
4,5-5,1
0,36 0,38
1,261,42
0,41 0,50
0,22 0,24
0,27 0,30
15-18
4,8 - 6,0
110-120
Mn (%)
<30
30 - 40
40-50
50-150
Zn (%)
<25
25 - 32
32-35
35-57
0,25 0,41
0,15-0,22
Ng
c
-
1,882,40
0,72 0,88
>0,29
>240
>0,88
>0,36
28-64
10-15
140 200
150250
57-120
>64
>15
>200
>250
>120
63
Zn
Mn Cu
(ppm)
0,93 2,4 0,25
1,26 79,6 0,46
1,08 15,5 0,97
0,79 2,1 0,57
2,55 190, 11,39
0,59 2,5 0,30
11,82 170, 0,98
1,11 26,7 0,61
7,72 152,3 1,05
Tinh cht vt
Fe Ct Tht St
87,8
39,
40,1
13,9
49,
81,1
11,8
10,4
11,0
58,7
44,
46,
36,3
21,
54,0
9,4
11,2
15,6
18,9
23,2
1,2
6,7
42,
27,
25,
14,8
32,
9
64
5.
6.
7.
8.
9.
22,4
32,8
52,2
57,0
36,2
18,5
65,6
74,0
51,5
65
66
Chng 4
K THUT CANH TC SN
Vo nhng nm cui th k 20, chng ta chng kin
nhng bin i su sc trong ngh trng sn nc ta. l
s hon v t ch sn l cy trng ca ngi ngho b lng
qun trong nghin cu tr thnh cy trng hng ha vi
mt hng xut khu chnh l tinh bt sn. Bc sang th k 2
1, cy sn ca nc ta ang ng trc nhng c hi v
thch thc mi. c bit l nhng thch thc v sn xut sn
bn vng. V vy, vic nng cao nng sut v hiu qu kinh
t trn mt n v din tch t trng sn trn c s p dng
tng hp cc bin php k thut tin b nh s dng ging
sn mi c nng sut bt cao kt hp vi bn phn hp l,
trng xen, h thng canh tc thch hp trn t dc, ri v
thu hoch s l nhng yu t m bo pht trin bn vng
cy sn.
4.1. Tuyn chn ging sn thch hp vi iu kin sn
xut tng vng
4.1.1. Tiu chun ging sn nng sut cao
Tiu chun nh gi v nhn bit ging sn c tim
nng cho nng sut cao c cc nh chn ging tng kt
trn c s phn tch mi quan h tng quan gia mt s
tnh trng s lng vi nng sut v h s di truyn ca mt
s tnh trng nng hc (Bng 4.1 v bng 4.2).
Bng 4.l: H s di truyn ca mt s tnh trng nng hc
quan trng cy sn
67
Tnh trng
Nng sut c
Gi tr
HSDT (%)
76
79-94
87
40
Loi
HSDT
(b/n)*
b
b
b
n
Ngun ti liu
79
75
89
68
b
b
b
n
80
93
92
62
b
b
b
n
IITAb, 1981
Tan, 1981
Tan, 1984
Kawano, 1978
Tng s c
69
81
92
b
b
b
Chiu cao cy
37
86
91
b
b
b
40
54
b
b
H s thu hoch
Hn lng cht
kh
(Tinh bt)
Khi lng c
68
H s
tng quan
r = 0,62***
r = 0,30
r = 0,65**
r = 0,12
r = 0,30
r = 0,37
r = 0,95***
r = 0,95***
r = 0,95***
c im
- Phn cnh mun sau trng 6-9 thng. khng c
nhnh bn v khng phn cnh tip.
Din tch l to nht sau trng 4 thng t khong
500 cm2/1
Tui th l
ch s din tch
l
S c
100 ngy
- > 9 c/gc
69
S lng thn
- 2 thn/gc
70
* c im ca ging:
- Thn xanh, hi cong, ngn tm, c 1-3 nhnh bn,
khng phn cnh hoc phn mt cp cnh, a thm canh v
t tt, thch ng rng.
- Thi gian sinh trng > 8 thng.
- Tim nng nng sut cao: 25 - 50 tn/ha. Thm canh
c th t trn 70 tnlha.
- T l tinh bt cao: 25 - 30%.
c Ging KM 98-7: l ging c chn t ht lai ti
trng HNL - Thi Nguyn. c B Nng nghip v
Pht trin nng thn cho php khu vc ha nm 2004.
* c im ca ging:
- Thn mu nu t, khng phn cnh, c nhnh bn.
- Thi gian sinh trng > 8 thng.
- a t ct pha, tht nh.
- Tim nng nng sut cao: 25 - 50 tn!ha.
71
72
73
74
75
Bng 4.4: Nng sut sn v cy trng xen mt s a phng (tn/ha) (Chng trnh nng
dn tham gia nghin cu 1995 - 2003)
Cng thc
1995-19981
Sn
Sn thun
Sn xen lc
Sn xen u xanh
Sn xen u en
Sn xen u tng
Sn xen ng
18,60
18,50
19,10
-
Cy
xen
0,54
0,31
-
20002
Sn
7,14
8,77
8,73
8,84
-
76
Cy
xen
0,40
0,30
0,60
-
2000-20023
Sn
25,60
27,20
22,80
25,80
25,60
-
Cy
xen
1,8
0,0
0,0
0,4
-
2000-20024
Sn
35,75
37,92
37,60
24,75
Cy
xen
0,87
0,45
3,92
2000-20025
Sn
26,50
25,20
31,90
30,30
Cy
xen
0,35
0,30
0,75
1997-1998e
Sn
30,45
31,62
29,40
-
Cy
xen
1,27
0,57
-
77
Nng sut
sn TB
(tn/nm)
% so
vi
i
chng
Nng
sut lc
trng
xen TB
(tn/ha)
La
chn
ca
nng
dn
(%)
100,00
10,15
100,00
0,00
5,32
76,50
13,34
131,40
0,29
1,00
3,64
53,30
15,25
150,30
0,32
30,00
4,03
57,90
15,13
149,10
0,34
82,00
3,66
52,60
14,85
146,30
0,38
35,00
Lng t
xi mn
TB tn t
kh/ha/nm
% so
vi
i
chng
6,96
78
Nm 1994/95
KM60
KM94
25,38a
25,43a
22,31ab
23,38a
19,06b
18,44b
16,19b
17,81b
17,27
12,40
5,89
4,11
Nm 1995/96
KM60
KM94
35,28a
33,75a
31,53b
29,38bc
29,53bc
27,78bc
27,44c
25,00c
7,70
8,00
3,02
2,52
48,70 d
25.90 b
40,88
29,74
10.57c
7.69 c
25/3
25/4
57,15 e
41,85 c
32.95 c
25.25 b
41.87
40.05
31.52
29.70
13,79 d
10.11 c
10,36 d
7.50 c
25/5
41.80 b
25.70 b
39.10
27.88
10.03 c
7.15 c
79
256
31.50 0
20,50 b
38.18
26.78
7,82 b
5,48 b
25/7
25/8
33. 1 0 an
26,30 a
21.60 b
14.50 0
38,88
37,60
27.63
26,10
8.39 b
5.45 0
5.98 b
3.79 a
25/9
cv (%)
25,70 a
14.60
13,00 a
12,80
37,23
25,63
4,84 a
8.80
3.34 a
8.50
80
Cng
thc
A-1
A-2
A-3
Li
(1000/ha)
20.327,49
22.691,98
20.734,91
B-1
58,40
34,60
2.442,51
19.030,00
16.587,98
B-2
B-3
C-1
C-2
C-3
60,23
64,50
59,99
57,38
62,32
34,70
32,80
39,16
36,05
34,58
3.345,02
4.444,08
2.442,51
3.345,02
4.444,08
19.085,00
18.040,00
21.538,00
19.932,00
19.019,00
15.739,98
13.595,91
19.095,49
16.586,98
14.576,98
CV (%)
LSD 05
5,30
6,24
5,90
3,92
81
82
hom sau:
+ t hom ng: Cc vng trng sn quy m rng, khi
thu hoch t m v sn trng trn t ct pha, t hom
ng c nhiu thun li l gim chi ph cng trng sn. R
ra xung quanh hom nn chng tt. Ch mt hom pha
trn cng c kh nng mc mm v pht trin thnh cy.
Nhng t hom ng c nhc im l hom d b kh v
mt phn hom h trn mt t, hom phi cht di > 20 cm.
Khi thu hoch, nu t kh t l gy c cao.
+ t hom nm ngang mt t: Cch ny n gin
tn cng. R c th ra v pht trin thnh c c hai u
hom. C th c t 1-3 mm pht trin thnh cy. Do sau
trng khong mt thng cn phi ta li cy, ch li cy to
mp v t 1- 2 cy/ hom. Cch t ny cng nh t hom
ng c nhc im l hu ht c sn ra tp trung tng t
0 - 20 ci. V th khi vun cao cho sn lm c sn v tr kh
su di t nh hng n phnh to v khi thu hoch t l
gy c cao.
+ t hom nghing mt gc so vi mt t. y coi l
cch ci tin ca 2 cch t hom trn. Khi t hom cn lu
hng mt hom ln pha trn v cng theo mt hng
nhm to thun li cho thu hoch. Cch t hom ny ch
phn hom gi s ra r l chnh, v vy c ra tp trung v mt
pha. Trn hom c th c 1- 3 mm, sau trng mt thng nn
ta nh cy.
* Ch : Khi t hom khng hom tip xc trc tip
vi phn bn. Nu hom tip xc vi phn bn, hom d b
nhim bnh v b thi hom.
4.4.5. K thut bn phn
Sau mt v trng, cy trng to ra lng sinh khi rt
ln. V th n ly i t t lng dinh dng ng k.
duy tr nng sut sn nht thit phi bn phn y v
cn i cho sn. Nht l hin nay trng cc ging sn mi
c tim nng nng sut cao li cng cn phi tng cng
83
1.0N0P0K
2. 0N20P80K
3. 40N20P80K
4. 80N20P80K
5. 160N20P8K
6. 80N0P40K
7. 80N20P80K
8. 80N80P80K
9. 80N40P0K
10. 80N40P40K
11.80N40P160K
12.
160N80P160K
0,00
2,38
9,02
10,05
16,05
18,97
9,00
10,05
0,00
8,90
14,42
17,85
1,78
2,25
12,91
15,59
18,65
7,93
14,56
17,58
1,59
13,30
18,81
24,60
2,73
9,10
18,01
18,66
21,11
10,55
16,53
18,92
2,20
15,25
21,02
25,16
84
Nng
sut sn
(tn/ha)
1.Cng thc 14,36
2.Cng thc 16,09
3.Cng thc 17,70
Li thun La chn
(Tr.thua) ca nng
dn
5,61
0
6,48
28
7.25
64
85
sn nc ta v mt s nc khu vc chu l sn
khng bi e da bi cc loi su, bnh hi nguy him m
cc vng sn ca chu Phi, chu M -La tnh b nng l
khng b bnh thi thn, r do vi khun, nm v do vi rt
gy hi.
nc ta c xut hin bnh chy l do vi khun v su
n, d ph hoi thi k ny mm, nm loang thi nhn c
v nhn ph hoi, nhng mc hi khng ng k.
Trong sn xut cn lu d v nhn .
Tr d hng 2 cch l pht hin hang d o bitoc
dng by b c chua ngt rc xung quanh gc sn V.n
ou ma h, khi thi tit nng nng c th sn b nhn
ph hoi. Nhn ph hoi phn phin l gn cung v gn l
v hi t l bnh t ln phn l non ca cy, trong iu kin
thi tit vkhhn cy c th b cht.
Ngoi ra trong sn xut thnh thong c xut hin bnh
thi kh v thi nhn c do nam gy nn Thit hi do cc
tc nhn cn trng v cc loi v khun, nm, vi rt gy ra
i vi sn xut khng phi l mi e da vi s n nh
nng sut l mt li th ca sn xut sn ca nc ta.
4.4.7. Thu hoch c v bo qun hom ging
Thu hoch c: sau trng t 6 thng tr ra c th thu
hoch c Hu ht cc ging sn mi u c thi gian sinh
trng t 7- 10 thng. Quan st trn ng rung khi c 213
s l trn cy rng tr ln ta c th thu hoch, lc ny t l
tinh bt cng nh khi lng c t n ti u. Ring
min Bc nc ta c ma ng lnh v kh ko di, sau
chuyn sang thi k lnh m (Thng 12 v thng l). V vy,
nu thu hoch lt phi kh, bo qun cn chn thi k
kh hanh thu hoch. Khi thu hoch cn dng cuc ph
lp t mt ri mi nh sn s gim c t l gy, do
m t thp, t b cht cng. Cn cn c vo kh nng ch
bin quyt nh khi lng c thu hoch, v sn c ti
sau thu hoch rt d b chy nha.
86
87
Chng 5
CH BIN, BO QUN V S DNG SN
5.1. Cht c trong sn v bin php kim sot
5.1.1. Cht c trong sn
Ngoi gi tr dinh dng ca c v l sn, trong cc b
phn ca cy sn cn cha c t gy cn tr chnh khi s
dng c v l sn lm lng thc v thc n gia sc di
dng ti l do trong cc b phn ca cy sn c cha hp
cht m khi phn gii s to ra axt cyanhydric (HCN) gy
ng c cho ngi v gia sc Cht c ny tn ti trong cy
sn di dng gluczt c tn gi l Linamarozit
(C10H17O6N) v Lotostrarozit (C11H18O6N). Trong cy sn
lng Linamarozit chim t 93% n 96% cn li
Lotostrarozit chim t 4% n 7%. S tng hp nhng
glucozt sinh ra HCN c thc hin trong cy t axt quan.
Cht Linamarozit t Valin v cht Lotostrarozit t
Izoleuxin. Glucozit ny c tm thy c trong nhiu loi
thc vt. Cht ny khng ha tan trong ln v ete, ha tan
t trong axit long, d ha tan trong nc l v d b thy
phn bi enzim. Vai tr ca glucozit trong cy l tng hp
cc cht hu c, cy no i theo con ng ny th cng t
gii c (Nartey). Lng c t phn b khng u trong
cy sn, ch yu tp trung b phn di mt t (bng 5.1
).
Bng 5.l: S phn b cht c trong cc b phn ca cy
sn
B phn ca cy
B phn trn
mt t
-La
-Thn
88
Khi
lng
(gam)
499,1
179,7
319,4
Hm lng
HCN
(mg/100gam)
4,54
HCN trong
cy (%)
1,96
13,80
2,1
27,2
29,3
- B phn di
mt t
- Gc thn gi
di t
- R v c
682,9
16,87
70,7
110,8
13,06
8,9
572,1
17,50
61,8
89
932.2
63,5
1318,3
29,8
1473,5
23,4
90
1,40
Sn xen u . lc
2,33
1,70
Nn + 30 N
2,10
Nn + 60 N
2,20
Nn + 90 N
2,60
Nn + 120N
5,30
HCN (mg/100gam)
Sn ti
Sn lt kh
9,72
2,70
Sn si kh
2,16
Bt sn
1,08
91
92
Nhit
(0C)
Nc
(%)
Gluxit
(%)
Xeluloza
(%)
Ban u
27
64,3
32,6
2,3
2
5
32
34
61.6
58.7
30,1
27,3
2.9
3.4
93
94
95
96
L i chng
14,15 0,46
110
80,8 2,95
66,65
L th nghim
13,90 + 0,60
110
79,79 2,77
65,58
605,90
598,60
2,78
7102,80
2,80
6933,9
100
97,6
97
98
ECT+S
14,5
ECT+G
14.7
ECT
14.6
0 79
12.3
0181
12.4
0 83
12,1
3,9
3.4
4,0
3,4
4,1
3,3
99
Ch tiu
L i chng
L th nghim
P. bt u th nghim (kg)
24,18 1.48
90
24,34
58,58 2,20
34,40
60,75 2,30
36,41
382,22
404.56
% so vi i chng
100,00
105,84
4,86
4,58
7904
5879
% so i chng
100
74,38
1,92
90
Tiu tn thc n
T l gim so i chng
25,62
Bnh du
da
19,5
10,0
6,0
11,0
0,53
0,0
10,5
C linh lng
kh
22,0
2,8
12,8
20,0
0,92
165,0
5,9
Bt l sn
24,0
6,0
6,7
11,0
1,25
350,0
24,2
100
Protein l
sn
Bnh
u tng
Bnh kh
du
Bt c
ISO
LEU
LYS
MET
CYS
PHE
TYR
THR
VAL
ARG
HIS
GLS
3,17
5,89
4,26
1,48
0,90
3,92
2,83
3,27
4,10
4,36
1,51
3,64
2,43
3,49
3,06
0,72
0,84
2,52
1,91
2,15
2,64
3,57
1,28
2,24
1,01
1,88
1,34
0,46
0,48
1,65
0JI5
1,06
1,40
3,40
0,79
1,33
3,23
5,42
5,81
2,05
0,92
2,89
2,32
3,18
3,82
4,60
1,93
5,35
101
102
ni.
1 1 Thi Phin v Nguyn T Sim, 200 1 : S bn vng t
min ni v vng cao, NXBNN, H ni
12. Hoi V v Trn Thnh, 1980: Thu hoch, Ch bin v
Bo qun sn. NXBNN, H Ni Ting Anh
13. C.J.Asher, D.G. Edwards and R.H.Howeler, 1980, 1996:
Nutritional Disorders of Cassava. CIAT
14. Phm Van Bin t ai, 1992: Cassava Cultural Practices
in Viet nam. A Bench Mark Study on Cassava
Production, Processing and Marketing in Viet nam.
Proceedings of a Workshop hm in Hanoi, Vietnam, Oct
29-3 1 , 1992 15. J.H.Cch, 1985: Cassava Physiological
Basis. Cassava: Research, Production an Utilization,
CIAT.
16. CIAT, 1992: Intemational Network for Cassava Genetic
Resources
17. Dang Thanh Ha, t ai, 1992: Analysis of the Cunent and
Future Cassava Starch Market in Vietnam. A Bench
Mark study on Cassava Production, Processing and
Marketing in Viet nam. Proceedings of a Workshop held
in Hanoi, Vietnam, Oct 29-31, 1992. 18. C.H. Hershey,
1985: Cassava Germplasm Resources. Cassava:
Research, Production and Utilization, CIAT.
19. Douglas Horton, 1988: Underground Crops, Long teml
trends in production of root and tubers, Winrock
Intemational.
20. R.H.Howeler, 1985: Minaral Nutritionand Fertilization
of Cassava. Cassava.: Research, Production and
Utilization, CIAT, 1985.
21. R.H. Howeler, 2003: Integrated Cassava - Based
Cropping Systems in Asia: Farming Practices to
Enhance Sustainability. End- of- Project Report, Second
103
104
MC LC
LI NI U.............................................................. 2
Chng 1:LCH S PHT TRIN V TRIN VNG
CA CY SN ........................................................... 3
1.1. Ngun gc, phn loi......................................... 3
1.1.1 Ngun gc ................................................... 3
1.1.2. Phn loi ..................................................... 5
1.2. S pht trin ca cy sn trn th gii............... 6
1.3. Tnh hnh sn xut sn ....................................... 7
1.3.1. Sn xut sn trn th gii ........................... 7
1.3.2. Sn xut sn Vit nam ........................... 10
1.4. Gi tr s dng ca c sn ............................... 15
1.4.1. Thnh phn ha hc ca c son................ 15
1.4.2. S dng sn lm lng thc ..................... 15
1.4.3. S dng sn lm thc n gia sc .............. 19
1 4.4.Ch bin tinh bt son ................................. 20
1.4.5. S dng l sn........................................... 22
1.5. Th trng sn.................................................. 22
1.5.1. Th trng sn trn th gii ...................... 22
1 5.2. Th trng sn Vit nam........................... 25
1.5.3. Trin vng th trng sn ......................... 27
1.5.4. C hi v thch thc i vi sn xut sn
ca Vit Nam ...................................................... 30
Chng 2:C IM SINH VT HC .................. 34
2.1. c im thc vt hc ..................................... 34
2.1.1. R sn ....................................................... 34
2.1.2. Thn sn.................................................... 36
2.1.3. L sn........................................................ 37
2.1.4. Hoa sn ..................................................... 37
2.1.5. Qu v ht................................................. 39
2.2. Cc giai on sinh trng, pht trin............... 39
2.2.1. Giai on mc mm, ra r ........................ 39
U
105
107