Professional Documents
Culture Documents
KHOA S PHM
THNG K HA HC
V TIN HC TRONG HA HC
2006
1
THNG TIN V TC GI
PHM VI V I TNG S DNG
CA GIO TRNH
1. THNG TIN V TC GI
MC LC
BA.......................................................................................................................................1
THNG TIN V TC GI ................................................................................................2
MC LC ...........................................................................................................................3
PHN I: THNG K HA HC.......................................................................................8
Chng 1: I CNG V THNG K .........................................................................8
I. SAI S NGU NHIN V SAI S H THNG. .....................................................8
1. Cc khi nim thng dng: ....................................................................................8
2. Sai s ngu nhin:.....................................................................................................9
3. Sai s h thng: ......................................................................................................10
4. Lan truyn sai s h thng v sai s ngu nhin: ...................................................12
II. HM PHN B (DISTRIBUTION FUNCTION) ..................................................12
1. Cc khi nim c bn: ............................................................................................12
2. Hm phn b chun (Normal distribution function): .............................................13
3. Hm phn b mu:..................................................................................................18
III. CC CHUN (TEST) THNG K........................................................................24
1. Khi qut v phng php kim nh thng k: ....................................................24
2. Chun Dixon (Zlt = Q P,n ) .......................................................................................26
3. Chun (t) (Zlt = p,n ).........................................................................................28
4. Cc chun
: .......................................................................................................30
II
BI TP ........................................................................................................................56
TI LIU THAM KHO..............................................................................................56
Chng 3: PHN TCH HI QUY ..................................................................................57
I. KHI QUT V PHN TCH HI QUY................................................................57
1. Mc ch v ngha : .............................................................................................57
2. iu kin thc hin: ...............................................................................................57
II. PHNG TRNH HI QUY TUYN TNH N GIN (Y=ax + b). .................57
1. Nguyn tc tm cc h s ca phng trnh hi quy: .............................................57
2. Tnh cc h s a , b v cc thng s cn thit: .......................................................58
3. Xt ngha ca h s hi quy (chun Student):.....................................................59
4. Kim nh s tuyn tnh gia x v y ca phng trnh hi quy ( chun Fisher): .60
5. Trnh by phng trnh hi quy km vi cc c trng cn thit:.........................60
6. ng dng phng trnh hi quy:............................................................................61
III. PHNG TRNH HI QUY TUYN TNH NHIU BIN.................................62
IV. BI TP NG DNG............................................................................................62
1. Bi tp 1:.................................................................................................................62
2. Bi tp 2:.................................................................................................................65
BI TP ........................................................................................................................66
TI LIU THAM KHO..............................................................................................67
PHN II: TIN HC NG DNG TRONG HA HC ..................................................68
Chng 1: PHN TCH D LIU BNG MICROSOFT EXCEL.................................68
I. CNG C PHN TCH D LIU TRONG EXCEL. .............................................68
II. NG DNG PHN TCH D LIU. .....................................................................70
1. Loi gi tr bt thng (aberrant observation): ......................................................70
2. Thng k m t:......................................................................................................71
3. So snh phng sai:................................................................................................74
4. So snh gi tr trung bnh vi hai phng sai ng nht:.......................................76
5. Phn tch phng sai mt yu t: ...........................................................................79
6. Hi quy tuyn tnh n gin:..................................................................................82
7. Hi quy tuyn tnh a tham s: ..............................................................................85
BI TP ........................................................................................................................88
TI LIU THAM KHO..............................................................................................88
Chng 2: CHNG TRNH MS EQUATION ..............................................................89
I. CA S NG DNG. ..............................................................................................89
1. Cch m ca s: .....................................................................................................89
2. c im ca ca s:..............................................................................................90
3. Cch ng ca s: ..................................................................................................90
4
I. CA S NG DNG: ............................................................................................130
II. THANH MENU: .....................................................................................................131
III. THANH CNG C...............................................................................................134
III. TNH NNG K THUT: ...................................................................................136
IV. BI TP P DNG .............................................................................................137
BI TP...................................................................................................................141
TI LIU THAM KHO ........................................................................................141
Chng 5: CHNG TRNH MICROSOFT POWERPOINT 2003 .............................142
I. CA S NG DNG. ............................................................................................143
II. THANH MENU. .....................................................................................................143
1. Menu File: ............................................................................................................143
2. Menu Edit: ............................................................................................................144
3. Menu View: ..........................................................................................................144
4. Menu Insert:..........................................................................................................145
5. Menu Format: .......................................................................................................145
6. Menu Tools:..........................................................................................................145
7. Menu Slide Show: ................................................................................................146
III. XY DNG CC SLIDE.....................................................................................148
1. Qun l cc slide: .................................................................................................148
2. a thng tin ln slide: ........................................................................................149
3. nh dng tng th cc slide: ...............................................................................151
IV. S DNG CC HIU NG NG. ..................................................................155
1. p dng cho cc thnh phn ca mt trang slide (dng Custom Animation): ....155
V. K THUT TRNH DIN.....................................................................................159
1. Cch bt u v kt thc trnh din: .....................................................................159
2. Bt u cc hiu ng v chuyn slide, quay li hiu ng trc:..........................159
3. Cc hot ng khc khi trnh din:.......................................................................160
VI. BI TP NG DNG..........................................................................................160
1. Bi tp 1:...............................................................................................................160
2. Bi tp 2:...............................................................................................................163
BI TP ......................................................................................................................164
TI LIU THAM KHO............................................................................................164
Chng 6: CHNG TRNH MACROMEDIA FLASH (FLASH)..............................165
I. CA S NG DNG V MT S KHI NIM C BN. ...............................165
1. Ca s chng trnh: ............................................................................................165
2. Cc khi nim c bn: ..........................................................................................166
II. THANH MENU. .....................................................................................................166
6
PHN I: THNG K HA HC
Chng 1: I CNG V THNG K
I. SAI S NGU NHIN V SAI S H THNG.
1. Cc khi nim thng dng:
Trong thc nghim ha hc khi o i lng X nhiu ln lp li cng cc iu kin
ging nhau, thu c mt dy cc gi tr xi vi i = 1, 2, ..., n.
Mi gi tr xi gi l mt yu t ca tp hp, n l dung lng ca tp hp
(observations).
K hiu tp hp {xi}
a) Tp hp mu (samples)
- Nu n hu hn, dy xi to thnh mt tp hp mu
b) Tp hp tng qut (populations)
- Nu n , tp hp mu tr thnh tp hp tng qut .
Vy mt tp hp tng qut cha ng v s yu t v v s tp hp mu. Mt khc,
khi c 2 tp hp mu no , chng c th thuc v cng mt tp hp tng qut hoc
thuc v hai tp hp tng qut khc nhau.
c) Gi tr trung bnh (mean, average)
Vi tp hp mu:
x=
(trung tm phn b)
Vi tp hp tng qut:
x = (tr s ng, k vng)
(x
=
x) 2
n 1
d
=
2
i
(x
=
) 2
S
n
=0
Nhng tnh cht trn cho thy lch ngu nhin di l du hiu tn ti ca sai s
ngu nhin. Tuy nhin, mt gi tr di ring l khng th coi l i din cho sai s ngu
nhin. i din cho sai s ngu nhin phi l ton b tp hp {di}.
b) phn tn
- Phng sai : l i din cho sai s ngu nhin (khng cng th nguyn vi xi)
- lch chun (mu hoc tng qut) l thc o ca sai s ngu nhin. N biu th
phn tn ca kt qu o cng c ngha l lp li ca php o. N thay i ngu
nhin ty thuc phng php o lng, iu kin o lng, ln ca i lng o v
vo c nhn ngi o lng. Chnh v th m lch chun l mt thng s thng k
quan trng c s dng rng ri trong nhiu ngnh khoa hc.
c) Trung tm phn b:
Trung tm phn b ca mt tp hp l mt yu t no ca tp hp y m tt c
cc yu t khc quy t xung quanh. Mi tp hp u tn ti mt trung tm phn b.. Tp
hp {xi} c trung tm phn b l x
Tm li, mt i lng ngu nhin X c biu din bng hai thng s :
- x : biu th trung tm phn b
- S: biu th phn tn
Ch :
3. Sai s h thng:
a) Phn bit sai s h thng v sai s ngu nhin.
Gi s x l gi tr ng ca i lng X, gi tr ny cn c theo mu chun hoc
cht chun.
Th d : Cc qu cn chun, dung dch m pH chun dng cho my o pH.
Sai s h thng ca php o l hiu s gia gi tr o c so vi gi tr ng ca
i lng o.
= x x
biu th ng (accuracy).
x
S
biu th chnh xc (prescision).
x
y1
y 2 - y1
Phng php thm c s dng rng ri khi phn tch cc hm lng vt nhm
loi b sai s h thng gy ra bi thnh phn th 3 m nhiu khi khng bit r.
iu kin p dng thnh cng phng php thm l quan h gia x v y phi
tuyn tnh v ngoi ra cn phi lm th nghim trng loi b sai s ha cht ln y1.
12
( x )dx = 1
Vi mi a < b
b
P{a < X < b } l din tch hnh thang cong gii hn bi th hm s y = (x) v 2
ng thng x = a v x = b
y
1
( x ) =
.e 2
. 2
d( x )
= 0 khi x = .
dx
13
ng (x) c cc i :
( x ) =
= 0,399/
. 2
* im un :
d 2 ( x )
= 0 khi x = .
dx
0,399/
0,054/
0,0044/
0,242/
(x)
-3
-2
(x)
-3
-2
T php gii tch Ton hc, tch phn xc nh f ( x )dx c gi tr bng din tch S
a
hm mt xc sut, ngha l khi f(x) = (x) th tch phn f ( x )dx = P biu th xc sut
a
14
P = ( x )dx
x=a
x=b
0,682
i xng
- 2
+ 2
0,954
i xng
- 3
+ 3
0,997
i xng
+ 2
bt i xng
+ 2
0,682 0,954
+
= 0,814
2
2
0,954
0,5 +
= 0,977
2
bt i xng
* Bt lun l bao nhiu, din tch S bao hm gia ng (x) v ton b trc x c
gi tr = 1; ngha l P = 1.
* ng phn b chun c nh cng cao khi cng nh (. l thc o ca
phn tn). Khi cng nh th chnh xc cng cao, cc gi tr x ring l cng tp trung
li xung quanh trung tm phn b .
* ng phn b chun ca hai i lng sai s ngu nhin c coi l trng nhau
khi chng c cng thng s v . ng phn b chun s khc nhau khi hai thng s
ny khc nhau.
Quy tc 3 (ba xch ma) :
15
Rt nhiu i lng ngu nhin gp trong t nhin tun theo hm phn b Gauss. S
khc nhau gia chng th hin s khc nhau ca cc thng s v . Tuy nhin, khi p
dng hm Gauss trong thc t, xc sut P cng vi khong (a , b) no rt c ch .
tin cho vic tnh ton P, tp hp {x} c bin i thnh tp hp {u} :
16
u=
x -
dx = .du
1 x -
.u
1
1
2
.e
.dx =
.e 2 ..du
(x)dx =
2
2
1
.u
1
.e 2 .du
=
2
2
t : (u ) =
1
2
.e
1 2
u
2
(x)dx = (u)du.
a -
u
(
a
)
=
P = (x)dx = (u)du vi
a
u(a)
u ( b) = b -
u (b)
Bin ngu nhin x t l tuyn tnh vi bin ngu nhin u; nhng khc u ch l x l
i lng c th nguyn ca i lng o v cn ph thuc cc thng s v , trong
khi u khng c hai tnh cht trn.
Nu lch d = x - c th nguyn th u =
d
khng th nguyn ( lch rt gn)
17
P = 1-
P = 1-
Z 1-
/2
Z
/2
Khi bit xc sut Px, tra bng tm gi tr uP (Bng tch phn Laplace).
* i vi gi tr ring l x :
T u =
x
gii hn tin cy ca ng vi xc sut P :
GHTC() = x uP.
Khong tin cy ca xung quanh x ng vi xc sut P l :
KTC(x) = uP.
Gi tr u ty thuc vo xc sut P.
* Vi gi tr x :
V x =
u=
x
. n
GHTC ca ng vi xc sut P l :
GHTC() = x
KTC( x ) =
u P .
n
u P .
n
u P .
n
;x +
u P
n
) nn c lng
3. Hm phn b mu:
a) Hm phn b Student:
18
f +1
f +1
2 2
1 2 t
(t) =
. 1+
.
.f f f
2
vi : - < t < +
f : s bc t do = n -1
t=
x
S
hoc t =
x
. n
S
( x ) = t x -1 .e t dt (hm Gamma)
0
P = 1-
- t /2
t /2
Hm phn b Student i xng , vi t trong khong (-t, +t ) sao cho xc sut Px bng
nhng gi tr thng dng : 0,90 ; 0,95 ; 0,99
tp,f : h s Student (tra bng h s Student phn ph lc)
ng dng ca hm phn b Student
ng dng 1 :Tnh gii hn tin cy
i vi gi tr ring l x :
GHTC() = x tp,f.S
i vi gi tr trung bnh x :
GHTC() = x t p ,f .
S
n
x = 1,76% vi S = 0,08%
0,08
= (1,76 0,11) %
4
Biu din kt qu y :
% Ni = (1,76 0,11) % ng vi n = 5; P = 0,95.
ng dng 2: Tnh P ng vi KTC cho trc v f cho trc :
KTC( x ) = t p ,f .
|tp,f| =
S
n
= 0,03
6
n
. 0,03 =
. 0,03 = 3,78
S
0,019
2,57
3,37
4,03
4,77
Px
0,95
0,98
0,99
0,995
< 0,99
(0,99 - 0,98)(3,87 - 3,37)
# 0,988
( 4,03 - 3,37)
Biu din kt qu :
pH = 2,87 0,03 ng vi P = 0,988 v n = 6.
ng dng 3: Tnh s ln th nghim song song t mt gi tr CV cho trc
hoc khong tin cy x cho trc :
20
Gii :
T cng thc :
KTC( x ) = t p ,f .
iu kin :
S
n
n S
=
t
x
KTC( x ) 0,25%
n
S
t
0,25
n
t p,f
Sn
0,4
= 1,6
0,25
0,25
11
12
13
t0,95;f
2,20
2,18
2,16
1,51
1,59
1,67
t 0 ,95; f
Vi n = 13 th
n
t p ,f
= 1,67.
Vy n 13.
Vy mun nng cao chnh xc u phi tr gi : tng t 3 ln 13 ln. V th cc
dng c c cp chnh xc cao thng rt t tin.
ng dng 4: Loi b s o c gi tr bt thng :
th c th loi b x*.
l quy tc Graf - Henning c p dng cho 4 < n < 1000.
b) Hm phn b 2
. ( )
2
f 2
2
.e
f
2 f / 2 .
Vy hm mu (2) 2khc vi hm mu (t) ch bin s ngu nhin 2 tn ti
trong khong (0 , + ).
( 2 )
(2 )
P = 1-
P = 1-
/ 2
2
1- / 2
22
F=
S 2I
S 2II
( F) =
f II / 2
. F(f
f f f
I II I . F + 1
2 2 f II
/ 2 ) -1
( f I + f II ) / 2
(F)dF = 1
0
P =
(F)dF
F( a )
P =
(F)dF
0
ng vi khong (0 , F(b))
Hm phn b Fisher l mt cng c hu hiu so snh cc loi phng sai rt
hay gp trong thc nghim ha hc.
Dng ng biu din ca hm F (Nu fI , fII cng ln dng ng cong cng i
xng)
0,8
(F)
( f I =10 ; f II = 50 )
0,6
(F) ( f I = 10 ; f II = 4 )
0,4
0,2
23
So snh hai phng sai mu xem c s khc bit h thng hay ngu nhin :
Cch tin hnh:
- Phng sai ln k hiu S 2I , fI.
- Phng sai nh k hiu S 2II , fII.
S 2I
Tnh Ftn = 2 v so snh vi Flt = FP ,f I ,f II
S II
k).
- Nu Ftn < Flt : S khc bit gia hai phng sai mang tnh ngu nhin (khng ng
- Nu Ftn > Flt : S sai khc gia hai phng sai mang tnh h thng (ng k).
Cch kim nh thng k ny gi l kim nh theo chun F.
KTV B : S
= S6 = 0,9%
0,9 2
=
= 5,06
0,4 2
Cc phng php kim nh thng k cho php gii thch mt cch khch quan cc
kt qu th nghim. Th d, c hai kt qu trung bnh x I v x II ca hai k thut vin khi
24
phn tch cng mt mu ng nht. Mun bit s sai khc gia x I v x II mang bn cht
ngu nhin hay h thng, cn phi dng phng php kim nh thng k.
Nu cho rng x I v x II thuc v cng mt tp hp tng qut th s sai khc ca
chng phi mang bn cht ngu nhin. Mt gi thit thng k nh vy c gi l gi
thit H0 (Null Hypothesis). Ngc li, nu cho rng x I v x II khng thuc cng mt tp
hp tng qut th s sai khc gia chng phi mang bn cht h thng. Gi thit ny c
gi l H1.(Alternative Hypthesis) Nu chp nhn H0 c ngha l bc b H1 v ngc li.
b) Mc ngha :
25
- Z
Z
Chp nhn H0
Bc b H0
Bc b H0
- Z /2
Chp nhn H0
Bc b H0
Chp nhn H0
Z /2
Bc b H0
- Sp xp cc s o theo trnh t t nh n ln :
x1 < x2 < ... < xn
- Tnh R :
R = |x1 - xn|
- Nu nghi ng x1 :
Q tn =
x 1* - x 2
R
- Nu nghi ng xn :
26
Q tn =
x *n - x n -1
R
P = 0,90
P = 0,95
P = 0,99
0,89
0,94
0,99
0,68
0,77
0,89
0,56
0,64
0,76
0,48
0,56
0,70
0,43
0,51
0,64
0,40
0,48
0,58
t gi thit thng k
H0 : khng loi b s o 8,42
H1: Loi b s o 8,42
Tnh:
R = |8,26 - 8,42| = 0,16
Q tn =
8,42 - 8,29
0,16
= 0,81
8,42 - 8,32
0,16
Chun
c dng :
+ Nu nghi ng xmin :
tn
x min x
n 1
S.
n
+ Nu nghi ng xmax :
tn
x max x
S.
n 1
n
+ t gi thit thng k :
H0 : khng loi b xmin hoc xmax
H1: Loi b xmin hoc xmax
lt : tra bng, nu :
tn
>
p,n
28
p. n-1.
tn
vi
Bng cc im phn v
p,n
P = 0,90
P = 0,95
P = 0,99
1,41
1,41
1,41
1,65
1,69
1,72
1,79
1,87
1,96
1,89
2,00
2,13
1,97
2,09
2,27
2,04
2,17
2,37
2,10
2,24
2,46
10
2,15
2,29
2,54
11
2,19
2,34
2,61
Nhn xt :
So snh
v Q :
c th thch hp
Th d 1 : Ly th d trong chun Q :
n = 4 S = 0,0774 x = 8,3125
tn
8,42 - 8,3125
4 1
0,07274.
4
tn > 0,95;4
= 1,706
0,99;4
= 1,69 v <
= 1,72
tn
x max x
S.
Cho
n 1
n
xmax = x +
tn
.S.
n -1
n
tn
92 - 85
4
2.
5
= 3,9
tn = 0,95;5 = 4,96
tn > lt
4. Cc chun 2 :
Chun 2, chun Bartlet ( Zlt = 2p ,f )
a. Mc ch :
S2
2
2
2
Dng chun hai pha vi xc sut P v tra bng 2 tm gi tr 1
P v 1+ P
2
2
2
2
+ Nu 1
P < tn < 1+ P Kt lun : chnh xc thc t t chnh xc quy nh.
2
30
2
+ Nu 2tn > 1+
P
2
2
+ Nu 2tn < 1
P Kt lun: chnh xc thc t vt tri hn chnh xc yu
2
cu.
Th d : Mt cn phn tch c = 0,0002 g. Sau mt thi gian s dng xc nh
c S = S5 = 0,0008 g. Vy chic cn ny c th coi l xung cp cha ? Cho P =
0,98.
4.(0,008) 2
=
= 72
(0,0002) 2
2
tn
2
12 P = 0,01;4
= 0,30
2
12+ P = 0,99;4
= 13,3
4.(0,003) 2
=
= 9 < 13,3
(0,0002) 2
2
tn
2
th
f .S
=
f
j
2
j
(fth= fj = nj-k)
f th .S 2th = f j .S 2j
C = 1+
1
1
1
3(k 1) f j f th
Theo Bartlet, bin ngu nhin B/C i vi dy phng sai ng nht s tun theo
nh lut 2 vi bc s t do f = k - 1 nu tt c fj > 2.
Theo Bartlet :
2tn =
B
C
31
x j (%)
Sj (%)
fj
1,03
0,005
24
C pha 14% Cr
1,23
0,007
32
1,30
0,010
28
1,38
0,008
32
Loi thp
Gii :
Si
S i2
fj
fj. S i2
log S i2
fj.log S i2
25
24
600
1,3979
33,5496
49
32
1.568
1,6802
54,0864
100
28
2.800
2,0000
56,0000
10
64
32
2.048
1,0062
57,7984
116
7016
201,4344
32
S 2th =
7016
= 60,48
116
1
1
1
3(k 1) f j f th
1 1
1
1
1
1
+
+
= 1,0146
+
3(4 1) 24 32 28 32 116
B 12,0475
=
= 11,8740 11,87
C 1,0146
II
a) Mc ch :
Chun Fisher dng kim nh tnh ng nht ca hai phng sai mu S 2I v S 2II rt
ra t hai tp hp mu {xI} v {xII}.
iu kin : Cc tp hp ny tun theo nh lut phn b chun.
b) Cch thc hin :
S 2I
S 2II
(lun lun ln hn 1)
II
33
II
II
S 2max
S2j
1) 11,28
11,30
11,31
2) 11,26
14,32
14,27
3) 18,60
18,72
18,62
4) 16,45
16,42
16,50
S12 = 0,0002333
S 22 = 3,071033
S 32 = 0,004133
S 24 = 0,001633
S 2max = S 2
S 2max
3,071033
=
= 0,5877
Gtn =
2
S j 3,077032
f .S
j
2
j
f n ,k
2.00599
= 0,001966 vi fn,k= nj-k
93
Sn,k = 0,0443
Sn,k 0,04%
x I x II
(n I 1)S 2I + (n II 1)S 2II
n I n II (n I + n II 2)
n I + n II
* Nu nI = nII = n th :
t tn =
x I x II
S 2I + S 2II
35
Nu ttn < tlt : S sai khc gia hai gi tr trung bnh mang tnh ngu nhin.
Nu ttn > tlt : S sai khc gia hai gi tr trung bnh mang tnh h thng.
t tn =
9,36 - 9,57
0,09 2 + 0,034 2
. 4 = 4,36
t0,99;6 = 3,71
tP,f =
x
S
= x
. n
t P ,f S
n
(vi f = n -1)
hay GHTC () = x
t P ,f S
n
Th d 1 : Kt qu phn tch nguyn t X l 53,2; 53,6; 4,9; 52,3; 53.6; 53.1 mg.
Vy phng php phn tch c mc sai s h thng khng nu gi tr thc ca X l 56,3
mg ? (P = 0,95)
Gii :
t 0,95; 4 .S
= 0,14
x
S
. n
SA = 0,10
- x B = 49,42% SB = 0,02
* So snh x v
ttnA=
49,06 49,10
0,10
ttnB =
49,06 49,42
0,02
37
* So snh v ng:
49,10 49,42
ttn =
0,12 + 0,02 2
S 2A 0,10 2
=
= 25 > F0,95;2;2 =
S 2B 0,02 2
19
= 0,25
= 0,05
Chun Gauss c dng kim nh s sai khc gia hai gi tr trung bnh x I v
x II c cng phng sai tng qut 2
b) Cch thc hin i vi bin ngu nhin x tun theo hm phn b chun :
x I x II
n I .n II
n I + n II
* Nu nI = nII = n :
Utn =
x I x II
n
2
Mu A
Mu B
As
1290 ppm
1090 ppm
95 ppm
Ce
0,45
0,6
0,17
La
3,93
3,61
0,09
Sb
2,7
1,5
1,5
Th
0,61
0,81
0,08
xA - xB
1
2
As
Utn
1,49
Ce
0,62
La*
2,51
Sb
0,57
Th
1,77
2tn =
B
C
(vi f = k - 1)
* Kim chng tnh khng ng nht gia S 2th v S ds2 theo chun Fisher :
S 2th =
f S
f
i
vi fi = ni 1 ; fth =
2
=
S ds
1
n i (x i x)
k 1
vi : x =
n x
n
i
1
nixi
N
2
1 k
1
. n i .x i k - 1 i =1
N
S ds2 =
( n .x )
2
fs = k - 1
* Phng sai i snh S ds2 phn nh s sai khc cc gi tr trung bnh v lun lun
ln hn S 2th .
Fth =
S ds2
.
S 2th
Tra Flt = FP ,f
ds , f th
vi : fs = k - 1
fth = fi
So snh Ftn v Flt :
- Nu Ftn > Flt : Gia cc gi tr trung bnh c s sai s h thng, tin hnh kim
nh bng chun Duncan pht hin so snh h thng ny.
- Nu Ftn < Flt : Khng c sai s h thng gia cc gi tr trung bnh..
* Kim nh theo chun Duncan :
- Tm qtn v qlt :
* Tm qtn :
Xp li x i theo th t t ln n nh v nh s bc r = 1, 2, 3, ..., k.
Gi s cn so snh x i v x i , vi x i > x i .
Tm s bc r v r tng ng r < r.
R l s bc tng i gia x i v x i :
R = r- r + 1
Gi tr bc R v fth dng tnh qlt trong bng Duncan.
40
* Tnh qtn :
q tn =
xi '- xi"
S th
2n i '.n i "
ni ' + ni"
Ghi: x i x i
Nu qtn > q 0,95;R ;f : s sai khc gia x i v x i mang tnh h thng ng k.
th
Ghi: x i >> x i
Th d : ch to mu chun dng cho phng php phn tch bng ph pht x
nguyn t, ngi ta chn mt tm st ng nht ri ln lt ca thnh cc ming nh c
3x3 cm2. kim tra tnh ng nht ca mi ming, ngi ta tin hnh xc nh % Cr
4 ln. C 5 ming th chn ming th nm lm mu phn tch. Chn c 6 mu nh
vy, ring mu th hai th ch phn tch 3 ln v st b r, phi loi b.
Hy kim tra tnh ng nht ca cc mu chun cn c theo bng s liu sau (xp
ln lt theo chiu di ca tm st) :
i
ni
1,42
1,42
1,41
1,44
xi
1,423
2
1,42
1,39
1,41
1,407
1,38
1,37
1,38
1,32
1,41
1,34
1,36
1,33
1,41
1,38
1,37
1,34
1,42
1,34
1,37
1,32
1,405
1,358
1,370
1,328
41
Gii :
ni
1
+2
+2
+1
+4
+9
2
+2
-1
+1
+2
-2
-3
-2
-8
+1
-6
-3
-7
+1
-2
-4
-6
+2
-6
-3
-8
+2
- 17
- 12
- 29
- 45
S i2
1,583
2,333
3,000
4,25
0,667
0,917
Xi
+
2,25
+ 0,667
+ 0,50
- 4,25
- 3,0
- 7,25
S i2
fi
fi. S i2
log S i2
fi.log S i2
1,583
4,749
0,19948
0,59844
2,333
4,666
0,36791
0,73583
3,000
9,000
0,47712
1,43136
4,25
12,75
0,62839
1,88517
0,667
2,001
- 0,17587
- 0,52797
0,917
2,751
- 0,03763
- 0,11289
17
35,917
4,01001
Tnh :
S
2
th
f .S
=
f
i
2
i
35,917
= 2,1128 (fth = fj = 17)
17
1
1
2
n i x i2 ( n i x i )
k 1
N
1
6 -1
9 2 2 2 2 2 17 2 12 2
29 2 45 2
+
+
+
+
+
3
4
4
4
4
23
4
S 2th = 50,60
Ftn =
S ds2
S
2
th
fs = 6 - 1 = 5
50,60
= 23,95
2,1128
F0,99;5;17 = 4,34
Xi
+ 2,25
+ 0,667
+ 0,50
- 3,0
- 4,25
- 7,25
ni
S th = 2,11 = 1,453
Tnh :
- So snh hai gi tr x i = + 2,25 v x i = + 0,667 :
q tn =
q tn =
(R = 3)
Lp bng :
43
xi '
xi"
qtn
q0,95;R;17
q0,99;R;17
Kt lun
+ 2,25
+ 0,667
2,021
2,98
4,10
+ 0,50
2,41
3,13
4,30
- 3,00
7,24
3,22
4,41
>>
- 4,25
8,97
3,28
4,50
>>
-7,25
13,10
3,33
4,56
>>
+ 0,50
0,21
2,98
4,10
- 3,00
4,68
3,13
4,30
>>
- 4,25
6,28
3,22
4,41
>>
-7,25
10,10
3,28
4,50
>>
- 3,00
4,83
2,98
4,10
>>
- 4,25
6,55
3,13
4,30
>>
-7,25
10,69
3,22
4,50
>>
- 4,25
1,72
2,98
4,10
-7,25
5,86
3,13
4,30
>>
-7,25
4,14
2,98
4,10
>>
+ 0,667
+ 0,50
- 3,00
- 4,25
Phng php lp bng ny ca Doerffel tuy khi qut nhng khng tin cho vic
bin lun kt qu. Gio s C Thnh Long ngh mt phng php khc :
Nguyn tc :
Vic so snh gi tr trung bnh cng mt lc ging nh vic phn hng nhiu i
bng trong cch thi u vng trn. Trong trn ha , mi i c 1 im; trong trn
thng (> hoc >>), i thng c 2 im, i thua 0 im. S ln thng m (tng ng
>>) c ghi di dng ch s di bn phi ca im tng kt.
Gi tr trung bnh cng ln th c im tng kt cng cao.
Cc gi tr trung bnh c coi l hon ton tng ng nhau khi c cng im
tng kt v cng ch s.
i
x i (% Cr)
1,423
1,407
1,405
1,358
1,370
1,328
im tng kt
83
83
83
31
31
44
CU HI N TP
1- Phn bit sai s ngu nhin v sai s h thng. Cho bit cch loi tr hoc lm
gim cc sai s trn trong thc nghim ha hc.
2- Cch loi b cc s liu bt thng thu c trong thc nghim ha hc.
3- So snh v phn bit mc ch s dng ca cc chun thng k: Bartlet, Fisher,
Ducan, Cohran, Student.
45
Phn tch phng sai c s dng rng ri trong Ha phn tch pht hin v nh
gi vai tr ca ngun sai s khc nhau. Trong Ha hc ni chung, phn tch phng sai l
mt cng c tm ra cc iu kin ti u ha trong hoch nh th nghim.
Ty theo s yu t c bn d nh em kho cu, phn tch phng sai mt yu t,
hai yu t, nhiu yu t... Thng thng mi yu t c kho cu t nht vi hai mc c
nh.
x11
x21
x12
x22
...
...
...
x1n
x2n
...
k
xk1
...
xk2
...
xkn
47
N = n ji
i =1 j=1
xj =
x
i =1
x1
x2
xk
...
ni
k
x
i =1
T1
T2
2
1
2
2
...
s22
...
T = Tj
Tk
...
j=1
x 2j = x i2
s 2j
s12
i =1
2
k
j=1
2
j
s2k
Cc k hiu :
*Trung bnh ca mu
n
xj =
x
i =1
ni
Tj
ni
T
N
n2
nk
T2
SST = ( x 1i x ) + ( x 2i x ) +.+ ( x ki x ) = x
N
i =1
i =1
i =1
2
2
ji
nk
N
n1 n 2
j=1
k
MSF =
SSF
= S ds2
k 1
(fs = k-1 )
SSE
= S 2th (fth= N-k)
Nk
* MST : Trung bnh bnh phng chung (Mean Total Sum of quare)
48
MST =
* Ftn=
SST
2
= S Chung
(fchung = N-1)
N 1
2
SSF S ds
= 2 (Flt = FP ,f ds ,f th )
SSE S th
Tng bnh
S bc
phng cc
t do
lch
Phng sai
Tc dng chung ca
yu t c bn v ngu
nhin
k-1
SSF
Tc dng ring ca
yu t ngu nhin
N-k
SSE
S 2th =
Ngu nhin ha mi
tc dng ca yu t c
bn v ngu nhin
N- 1
SST
2
S Chung
=
2
=
S ds
SSF
k 1
SSE
Nk
SST
N 1
Thnh phn
ca phng sai
2
= S 2th + n S 2A
S ds
(th nghim i
xng)
S 2th
2
S chung
S ds2
S 2th
Flt = FP , f
ds
, f th
vi fs = k - 1 fth = k(n - 1)
49
III. BI TP NG DNG
1. Bi tp 1:
Hm lng Ca (%) trong mu vi c xc nh bng 3 phng php khc
nhau. Hy cho bit hm lng Ca thu c c b nh hng bi cc phng php phn
tch khc nhau khng?
Bng kt qu:
PP1
12
10
11
12
PP2
12
14
15
16
PP3
12
11
13
10
12
Gi thit thng k
H0 : Hm lng Ca khng b nh hng bi phng php phn tch
(Cc gi tr trung bnh thu c xem nh tng ng nhau)
H1 : Hm lng Ca b nh hng bi phng php phn tch
(Cc gi tr trung bnh thu c c s khc bit )
PP1
PP2
PP3
12
12
12
10
14
11
11
15
13
12
16
10
9
12
nj
fj
50
N =14
xj
11
14,25
11.5
66
57
46
S 2j
1,6
2,916667
1,666667
T2
SST = x
= 48,9286
N
2
ji
Tk2 T 2
T12 T22
SSF =
+
+ ... +
= 27,1786
nk
N
n1 n 2
Ftn =
S ds2
S 2th
MSF =
SSF
= S ds2 = 13,5893
k 1
MSE =
SSE
= S 2th = 1,9773
Nk
f j log S 2j
PP1
PP2
PP3
1,0206
1,3947
0,6655
f j log S 2j
3,0808
S ds2
S 2th
Cc phng sai S 2th v S ds2 l khng ng nht Yu t phng php phn tch
c nh hng n cc kt qu thu c
Bc 4: Kim nh s sai bit h thng gia cc gi tr trung bnh theo chun Duncan :
Lp bng
51
xj
14,25
11,5
11
nj
Sth = 1,4062
Qtn =
x j x j
2.n j .n j
S th
n j + n j
th
1)
x j
x j
Qtn
Q 0,95;R ;f th
Q 0,99;R ;f th
K t lu n
14,25
11,5
3,91
3,12
4,4
>
11
5,06
3,26
4,64
>>
11
0,78
3,12
4,4
11,5
ng php
PP1
PP2
PP3
Hm l ng Ca
(%)
11
14,25
11,5
i m t ng k t
41
Kt lun:
2. Bi tp 2:
Hy so snh nh hng ca cc halogenur alkyl CH3I (a1), C3H7I (a2), C4H9I (a3),
C2H5Br (a4), C3H7Br (a5) n hiu sut (%) ca phn ng polimer theo c ch gc t do,
da vo bng s liu o hiu sut :
52
(a1)
(a2)
(a3)
(a4)
(a5)
79,8
87,3
42,5
76,0
70,7
86,3
69,6
64,3
83,8
64,8
86,5
81,8
79,0
72,8
38,5
92,3
78,0
61,0
89,0
77,0
76,5
83,7
31,3
76,5
91,5
87,1
64,8
72,9
87,5
68,0
82,5
67,3
58,7
74,5
38,1
90,0
75,5
52,5
93,2
80,0
j
i
Gii :
Bc 1:: Lp bng v ghi cc d liu cn thit
Gi thit thng k
H0 : Cc halogenur alkyl khng nh hng n hiu sut
(Cc hiu sut thu c xem nh tng ng nhau)
H1 : Cc halogenur alkyl c nh hng n hiu sut
(Cc hiu sut thu c c s khc bit )
1
(a1)
(a2)
(a3)
(a4)
(a5)
79,8
87,3
42,5
76,0
70,7
86,3
69,6
64,3
83,8
64,8
86,5
81,8
79,0
72,8
38,5
92,3
78,0
61,0
89,0
77,0
76,5
83,7
31,3
76,5
91,5
87,1
64,8
72,9
87,5
68,0
82,5
67,3
58,7
74,5
38,1
90,0
75,5
52,5
93,2
80,0
xj
85,125
76
57,775
81,6625
66,075
Tj
681
608
462,2
653,3
528,6
j
i
53
T= Tj = 2933,1
27,4364
S 2j
66,7086
242,1678
59,1655
361,3421
N = 40
T2
SST = x
= 9379,9397
N
2
ji
Tk2 T 2
T12 T22
SSF =
+
+ ... +
= 4082,196
nk
N
n1 n 2
Ftn =
S ds2
S 2th
MSF =
SSF
= S ds2 = 1020,549
k 1
MSE =
SSE
= S 2th = 151,3641
Nk
Yu t halogenur alkyl c nh hng n hiu sut ca phn ng (cc hiu sut thu
c c s khc bit nhau)
Ch : Nu th nghim i xng (nj = n), s dng gi tr S 2j kim nh s ng nht
ca cc phng sai theo chun Cochran
Bc 2: Kim nh s ng nht ca cc phng sai theo chun Cochran
S 2max = 361,3421
S 2max
361,3421
=
= 0,4774
Gtn =
2
S j 756,8204
Gtn =
S 2max
242,1678
=
= 0,6123
2
S j 756,8204 361,3421
Glt = G0,95;3;8 = 0,4377 ; G0,99;3,8 = 0,5209 < Gtn loi b S 2max = 242,1678
Xem xt 3 phng sai cn li :
S 2max = 66,7086
54
Gtn =
S 2max
66,7086
=
= 0,2029
2
S j 756,8204 361,3421 66,7086
T2
= 1412,6895
N
Tk2 T 2
T12 T22
SSF = +
+ ... +
= 339,5158
nk
N
n1 n 2
SSF
= S ds2 = 169,7579 (fs = k-1 = 3-1 = 2)
k 1
MSE =
SSE
= S 2th = 51,1035
Nk
S ds2
S 2th
S ds2*
S 2th*
1185,40
= 11,98
98,87
55
BI TP
1. Kt qu phn tch hm lng (%) ca H2SO4 do 3 nhm sinh vin thc hin nh
sau:
Nhm 1: 79
86
94
89
Nhm 2: 71
77
81
88
Nhm 3: 82
68
70
76
Kim nh xem hm lng trung bnh ca cc nhm thu c c ging nhau khng?
2. nh gia hiu sut ca phng php chit thuc tr su Basudin t cc h dung
mi thu c kt qu sau (%):
CH3COOH:
78,4
72,2
71,6
73,3
78,4
76,4
78,4
76,1
96,8
97,8
95,8
93,9
98,8
98,8
97,8
CH3COOH:CCl4(1:2): 96,8
95,5
95,8
94,8
96,8
96,8
94,3
95,8
Cho P=0,95
56
(y
i =1
chn a v b th no cho SSE l cc tiu gi l phng php bnh phng ti thiu (least
squares estimation).
57
Thay Yi = axi + b :
SSE = (yi axi - b)2 minimum
cho a v b tha mn iu kin trn th cc o hm ring phn ca SSE theo a v
b phi bng 0.
(SSE )
=0
a
(SSE )
=0
b
Do :
2 (yi - axi - b)2 = 0
(1)
(2)
k x i yi x i yi
b=
k x i2 ( x i )
a x i
k
Lp kho d liu :
1. xi
4. yi
2. x i2
5. y i2
3. ( xi)2
6. xi.yI
=
i =1
Cc k hiu
SST: Tng bnh phng ca cc sai s trong phn tch hi quy
( y )
SST =
2
i
2
i
b y i a x i y i
(ax
+ b y) 2
MSR = SSR
MSE =
SSE
(vi Y = ax + b)
k2
58
SSR
: H s xc nh
SST
R2 =
b) Trng hp c bit :
x y
x
SSE =
2
i
MSE =
SSE
k 1
2
i
a' x i yi
* Cch tnh S 2y , S 2y , S a2 , S 2b , S a2 :
/
2
SSE y i b y i a x i y i
S =
=
k2
k2
2
Y
S 2Y / =
S a2 =
S =
2
b
2
a/
2
i
a x i yi
k 1
kS 2Y
k x i2 ( x i )
S 2Y x i2
k x i2 ( x i )
S =
S 2Y /
Vi f = k-1
Vi f = k-2
Vi f = k-2
Vi f = k-1
2
i
a
S a2
b
S 2b
Bin ln:
59
MSR
MSE
Bin ln:
- Ftn < Flt = FP,1, k-2 : chp nhn gi thit H0
- Ftn > Flt = FP,1, k-2 : chp nhn gi thit H1
(vi P =..)
(vi tP, k-2 tra bng h s student)
b tP, k-2.Sb
SY =.... .
(vi f = k-2)
Sa = .
Sb =..
R2 =..
- Nu chn Y = ax
a/ tP,k-1. S
a/
S Y / = ..
(vi P =)
(vi tP, k-1 tra bng h s Student)
(vi f = k-1)
S a / = ...
R2 =
60
x* =
Hoc: x * =
Y* b
a
(vi Y = ax + b )
Y*
a/
(vi Y/ = a/x )
Tnh KTC ( x * )
S x* =
1 2 1 1
k(Y * Y) 2
SY
+ + 2
n k a k x 2 ( x ) 2
a
i
i
Trong :
S 2Y , S 2Y / c tnh theo cng thc trn
x=
y=
k: s cp (xi , yi)
n: s ln th nghim song song i vi mu phn tch
Bu din kt qu:
x * t P ,f S x *
61
ng hi quy
Y*
Y
S
x1
x*
x*
IV. BI TP NG DNG
1. Bi tp 1:
Khi lp th chun xc nh nng Benzen trong Etanol bng phng php
trc quang vng t ngoi, thu c kt qu sau :
Nng Benzen (g/l)
0,20
0,50
1,00
1,50
2,00
2,50
3,00
Mt quang (A)
0,2
0,37
0,64
0,93
1,22
1,50
1,80
4. yi = 6,66
2. x i2 = 22,79
5. y i2 = 8,4298
3. ( xi)2 = 114,49
6. xi.yi = 13,850
10,7
= 1,5286
7
x =
y = 0,95143
k =7
Bc 1 : Tnh a, b v cc thng s cn thit :
a=
k x i yi x i yi
b=
k x i2 ( x i )
a x i
7.13,850 10,7.6,66
= 0,570337
7.22,79 114,49
6,66 0,570337.10,7
= 0,079628
7
SSE =
2
i
b y i a x i y i = 0,00031012
SST =
2
i
( y )
= 2,09328571
2
Y
SSE
= 0,00006202
k2
y
= MSE =
2
i
b y i a x i y i
k2
= 0,00006202
SY= 0,007875
S =
2
a
kS 2Y
k x i2 ( x i )
Vi f = k-2 = 5
S a2 = 0,00000964
Sa= 0,0031048
S =
2
b
S 2Y x i2
k x i2 ( x i )
Vi f = k-2 = 5
S 2b = 0,00003138
Sb= 0,005602
R2 = 0,99985
63
t gi thit thng k
H0 : H s hi quy khng c ngha
H1 : H s hi quy c ngha
Gi tr thng k:
Xt h s a : ttn=
Xt h s b: ttn=
a
= 183,69 > tlt = t0,95;5 = 2,57: H s a c ngha
Sa
b
= 14,21> tlt = t0,95;5 = 2,57: H s b c ngha
Sb
t gi thit thng k
H0 : Phng trnh hi quy khng thch hp
H1 : Phng trnh hi quy thch hp.
Gi tr thng k:
Ftn =
MSR
= 33744,14 > F0,95;1; 5 = 6,61: Phng trnh hi quy thch hp
MSE
(vi f = 5)
Sa = 0,0031
Sb = 0,0056
R2 = 0,99985
b) Tnh x * t Y *
x* =
Y * b 1,53 0,080
=
= 2,544
a
0,570
1 1
7(1,53 0,95143) 2
1
0,00006202 + +
KTC( x ) = t0,95; 5 . S x* = 2,57.
2
0,57
3 7 0,57 (7.22,79 114,49)
*
= 0,028
Biu din kt qu : x * = 2,544 0,028
64
(P = 0,95 ; k = 7 ; n = 3)
2. Bi tp 2:
Khi lp th chun xc nh nng Fe2+ trong nc bng phng php trc
quang , thu c kt qu sau :
Nng Fe2+ (g/ml)
Mt quang (A)
0,20
0,50
1,00
2,00
3,00
4,00
5,00
0,039
0,087
0,177
0,354
0,537
0,710
0,857
Vi Y= ax + b
a=
k x i yi x i yi
b=
k x i2 ( x i )
a x i
= 0,173320
= 0,005696
SSE =
2
i
b y i a x i y i = 0,00052155
SST =
2
i
( y )
= 0,60363571
2
Y
SSE
= 0,00010431
k2
y
= MSE =
2
i
b y i a x i y i
k2
=0,00010431
SY= 0,010213
S a2 =
kS 2Y
k x i2 ( x i )
Vi f = k-2 = 5
Sa= 0,002279
S =
2
b
S 2Y x i2
k x i2 ( x i )
Vi f = k-2 = 5
Sb= 0,006406
R2 = 0,999136
Vi Y = ax
65
a' =
x y
x
i
2
i
=0,174938
SST = 0,60363571
SSR = 0,60303168
SSE =
MSE =
SSE
= 0,000101
k 1
2
i
a ' x i y i = 0,00060403
S Y / = 0,010034
S a / = 0,001349
R2 = 0,999643
BI TP
1. Lp th chun xc nh nng PO43- trong mu la bng phng php trc
quang , thu c kt qu sau :
Nng PO43- (g/ml)
Mt quang (A)
12
16
20
0,032
0,061
0,119
0,234
0,347
0,465
0,587
10
12
Mt quang (A)
0,044
0,083
0,165
0,252
0,335
0,420
0,504
66
67
Nu trong menu Tools khng c lnh Data Analysis, ta phi gi cng c ny bng cch
vo menu Tools, chn lnh Add-Ins, sau chn mc Analysis ToolPak ri Click OK.
Hp thoi Add-Ins
68
Ghi ch:
69
Trong ha hc, mt th nghim c tin hnh nhiu trong cng mt iu kin ln nhm
mc ch trnh cc gi tr bt thng trong dy s liu thu c. Cch tin hnh nh sau:
1. Sp xp cc gi tr thu c theo th t t nh n ln (nu nghi ng gi tr nh nht)
hay theo th t t ln n nh (nu nghi ng gi tr ln nht) l gi tr bt thng):
X1, X2, X3, ..., Xn
2. Tnh gi tr Qtn (chun Dixon) v so snh vi gi tr Qlt = QP,n trong Bng 1. Nu Qtn >
Qlt (P = 0,95) th kt lun l gi tr X1 c th c loi ra khi dy s liu.
b) Bi tp ng dng vi Excel:
Th d: Xc nh hm lng % CaCO3 trong mt mu vi ngi ta thu c cc kt
qu sau: 36, 40, 38, 42, 40, 49. Vy c nn loi b gi tr 20% hay 42% trong dy s liu
ny khng?
Cc bc phn tch:
70
4. Tip xt gi tr 42%, ta sp xp khi d liu (A1:A6) theo chiu gim dn. Ghi nhn
gi tr Qtn 42% B6 (Qtn 42% = 0,090909).
5. Kt lun:
- Loi gi tr 20% v Qtn 20% = 0,727 > Qlt = 0,56.
- Khng loi gi tr 42% v Qtn 42% = 0,09 < Qlt = 0,56.
Bng 1. Bng tra chun Dixon Q P ,n
P = 0,95
P = 0,99
0,94
0,99
0,77
0,89
0,64
0,76
0,56
0,70
0,51
0,64
0,48
0,58
2. Thng k m t:
a) Khi nim thng k:
- Mean (gi tr trung bnh):
X=
X
i =1
S
n
S2 .
(X
n
i =1
(n 1)
X i X
n (n + 1)
3(n 1) 2
KURT =
(n 1)(n 2)(n 3) S (n 2)(n 3)
SKEW =
(n 1)(n 2) S
X
i =1
72
TN
1
20
1
20
3
20
9
20
4
20
2
20
6
20
0
20
7
20
7
TN
2
15
1
15
3
25
9
15
4
20
2
25
6
15
0
25
7
25
7
Cc bc phn tch:
73
Kt qu phn tch
4. Trnh by kt qu:
Gi tr thng k
TN1
TN2
Gii hn tin cy (P =
95%)
204,33 2,37
204,33 40,47
lch chun
3,08
52,65
H s bin ng
1,50%
25,77%
(X t P ,f S X )
Trc nghim so snh hai phng sai thng c p dng so snh chnh xc ca
hai phng php nh lng khc nhau (s dng chun F - F-Test).
- Gi thit thng k:
H0: S2I = S2II : hai phng sai ng nht
H1: S2I S2II : hai phng sai khng ng nht
- Gi tr thng k:
74
Ftn =
S2I
S2II
Vi fI = nI - 1 ; fII = nII - 1 .
- Bin lun:
Nu Ftn < Flt(f1, f2) : Chp nhn gi thit H0.
b) Bi tp ng dng vi Excel:
Th d: Mt mu c phn tch bi hai phng php A v B vi kt qu c tm
tt trong bng sau:
6,4
5,2
4,8
5,2
4,3
4,4
5,1
5,8
2,6
3,5
3,4
3,2
3,4
2,8
2,9
2,8
Cc bc phn tch:
75
Kt qu phn tch
Ghi ch:
Trong trng hp 2 mu nh (n < 30) c phng sai ng nht, p dng chun t-2
phng sai ng nht (t-Test: Two-Sample Assuming Equal Variances) so snh 2 gi
tr trung bnh.
Ch : Cn phi thc hin kim tra 2 phng sai bng F-Test.
- Gi thit:
H0 : X 1 = X 2 : S sai khc ca X 1 v X 2 mang tnh ngu nhin.
H1 : X 1 X 2 : S sai khc ca X 1 v X 2 mang tnh h thng.
- Gi tr thng k:
76
t=
X1 X 2
vi S =
1
1
S +
n
n
1
2
(n 1 1)S12 + (n 2 1)S 22
n1 + n 2 2
f = n 1 + n2 2
M u
1,10
0,99
1,05
1,01
1,02
1,07
1,10
0,98
1,03
1,12
M u+
XT
1,25
1,31
1,28
1,20
1,18
1,22
1,22
1,17
1,19
1,21
77
Kt qu phn tch
3. Bin lun:
H0 : X 1 = X 2 : Mu v mu thm xc tc cho kt qu nh nhau.
H1 : X 1 X 2 : Xc tc c nh hng n kt qu phn tch.
ttn = |tstat| = 8,388 > tlt = tcritcal two-tail = 2,1
Xc tc c nh hng n kt qu phn tch.
78
Php phn tch phng sai dng so snh cc gi tr trung bnh ca nhiu tp hp mu,
t nh gi s nh hng ca yu t c bn (gy ra sai s h thng) ln cc gi tr
trung bnh.
- M hnh:
j
x11
x21
x12
x22
x1n
x2n
xi = Tj
T1
T2
...
Tk
xj
x1
x2
...
xn
...
k
xk1
...
xk2
M
xkn
N = ni ; T = Tj
Tng
(Source of
variantion
bnh phng
Yu t
(Between Groups)
Sai s
(Within Groups)
Tng cng
(Total)
(SS)
Bc t do
(Dregree of freedom - df)
Bnh phng
trung bnh
k1
MSF =
SSF
k 1
SSE
Nk
MSE =
SSE
Nk
SST
N1
T2
SST = x
N
79
(F)
(MS)
SSF
2
j
Gi tr thng k
F=
MSF
MSE
Tj2
T2
SSF =
nj N
SSE = SST SSF
- Gi thit thng k:
H0 : Cc gi tr trung bnh tng ng nhau.
H1 : C t nht 2 gi tr trung bnh khc nhau.
- Gi tr thng k:
Ftn = F =
MSF
MSE
- Bin lun:
Ftn < Flt = FP,k-1,N-k = Fcritical : Chp nhn gi thit H0.
b) Bi tp ng dng vi Excel:
Th d: Hm lng alcaloid (mg) trong mt loi dc liu c thu hi t 3 vng khc
nhau c trnh by trong bng sau:
Vng I
Vng II
Vng III
7,5
5,8
6,1
6,8
5,6
6,3
7,1
6,1
6,5
7,5
6,0
6,4
6,8
5,7
6,5
6,6
6,3
7,8
80
81
Kt qu phn tch
3. Bin lun:
Ftn = F = 26,56 > Fcrit = 3,68
Bc b H0. Vy hm lng alcaloid khc nhau theo vng.
Y = ax + b
a=
k x i y i x i y i
b=
k x i2 ( x i )
a x i
y l bin s ph thuc.
x l bin s c lp.
* Bng ANOVA:
Ngun sai s
Tng
Bnh phng
bnh phng
trung bnh
(SS)
(MS)
SSR
MSR = SSR
k 2
SSE
k 1
SST
Bc t do
(Source of
variantion
Hi quy
(Regression)
Sai s
(Residual)
Tng cng
(Total)
MSE =
SSE
k2
* R2 (R-square):
R2 =
SSR
SST
* SY
SY =
2
i
b y i a x i y i
(standard error)
k2
* Chun t:
- Gi thit thng k:
H0 : H s hi quy khng c ngha.
82
Gi tr thng k
(F)
F=
MSR
MSE
H1 : H s hi quy c ngha.
- Gi tr thng k:
ttn = tstat
Nu ttn < tP,k-2 : Chp nhn gi thit H0.
* Chun F:
- Gi thit thng k:
H0 : Phng trnh hi quy khng thch hp.
H1 : Phng trnh hi quy thch hp.
- Gi tr thng k:
Ftn = F
Flt = FP,1,k-2
Nu Ftn < Flt : Chp nhn gi thit H0.
b) Bi tp ng dng vi Excel:
Th d: Lp th chun xc nh nng Fe2+ trong nc bng phng php trc
quang cho kt qu sau:
Nng Fe
( g/ml)
0,20
0,50
1,00
2,00
3,00
4,00
5,00
Mt quang A
2. p dng Regression:
83
Hp thoi Regression
Kt qu phn tch
3. Bin lun
- Chun t:
+ H s a:
ttn = tstat = 76,039 > t0,95;5 = 2,57 (P-value = 7,45.109 < = 0,05)
H s a c ngha.
84
+ H s b :
ttn = tstat = 0,889 < t0,95;5 = 2,57 (P-value = 0,414 > = 0,05)
H s b khng c ngha, b = 0.
- Chun F:
Ftn = F = 5781,92 > Flt = F0,95;1;5 = 6,61
(Fsig = 7,45.109 < = 0,05)
Phng trnh hi quy thch hp.
Trong trng hp ny phi tm cc h s ca phng trnh Y = a.x:
+ Ti hp thoi Regression, chn thm mc Constant is zero.
SY = 0,0100
Sa = 0,0013
R2 = 0,99964
Bc t do
(df)
n
Tng
Bnh phng
bnh phng
trung bnh
(SS)
(MS)
SSR
85
MSR =
SSR
n
Gi tr thng k
(F)
F=
MSR
MSE
Sai s
(Residual)
Tng cng
(Total)
MSE =
k n 1
SSE
k 1
SSE
k n 1
* Gi tr thng k:
- Gi tr R bnh phng:
R2 =
SSR
n.F
=
SST
(k n 1) + k.F
R2 =
(k 1)R 2 n
n (1 R 2 )
= R2
k n 1
k n 1
SY =
SSE
k n 1
* Chun t:
t gi thit thng k v bin lun ging nh h quy tuyn tnh n gin (bc t do f = k
n 1).
* Chun F:
t gi thit thng k v bin lun ging nh h quy tuyn tnh n gin (bc t do f1 =
n, f2 = k n 1).
b) Bi tp ng dng vi Excel:
Th d: Ngi ta dng 3 mc nhit gm 105, 120 v 135oC kt hp vi 3 khong thi
gian l 15, 30 v 60 pht thc hin mt phn ng tng hp. Cc hiu sut ca phn
ng (%) c trnh by trong bng sau:
86
Nhit (oC)
X1
X2
15
105
1,87
30
105
2,02
60
105
3,28
15
120
3,05
30
120
4,07
60
120
5,54
15
135
5,03
30
135
6,45
60
135
7,25
Hy cho bit yu t nhit v yu t thi gian c lin quan tuyn tnh vi hiu sut ca
phn ng tng hp? Nu c th iu kin nhit 115oC trong 50 pht th hiu sut
phn ng s l bao nhiu? (P = 0,95).
Cc bc phn tch:
S a = 1,1016
R2 = 0,97768
S a = 0,0059
S a = 0,0090
2
BI TP
1. Hm lng Diazinon (%) c chit bng cc dung mi khc nhau. Hy kim
nh xem c s khc bit ng k khng (P=0,95)
Eter du ha:
97,6
96,5
95,4
98,8
99,1
96,2
97,8
HCl 9M;
76,7
71,2
73,8
73,5
79,4
77,4
79,8
HBr 40%:
97,4
98,5
96,7
98,2
99,6
92,9
96,7
H2SO4 40%:
77,1
83,9
78,4
78,1
77,8
79,2
76,9
10
12
88
Hp thoi Object
89
2. c im ca ca s:
Ca s Equation khi m t Word c dng nh sau:
3. V tr son tho
3. Cch ng ca s:
Ta c nhiu cch ng ca s Equation (v tr v ca s Word):
- Nhp chut vo mt v tr bt k trong vn bn v vng son tho ca Equation.
- Nhn phm ESC (Escape).
2. Menu Edit:
Rt gn t menu Edit ca MS WORD, ch cn c cc lnh thng thng: Undo, Cut,
Copy, Paste v hai lnh Clear v Select All.
90
3. Menu View:
100%, 200%, 400%: phng to biu thc vi t l bn ln hay hai ln khi cn xem r
cc chi tit qu nh (mc nh l 100% - bnh thng)
Zoom: hin th biu thc vi cc t l t 1 n 400%.
Toolbar: n hay hin th thanh cng c.
Redraw: hin th li biu thc vi kch thc hin ti.
Show All: hin th hay n cc k hiu c bit.
4. Menu Format:
Align Left: canh cc k t v bn tri.
Align Center: canh cc k t v gia.
Align Right: canh cc k t v bn phi.
Align At =: canh cc k hiu tng quan (=, <, > ...).
Align At .: canh cc du chm hay du phy ca s l thp phn.
Matrix...: cho php sa i cc chi tit trong mt ma trn thnh lp.
Spacing...: cho php sa i khong cch gia cc thnh phn trong biu thc.
5. Menu Style:
Math: n nh kiu k hiu ton hc i vi cc k t c chn hay c g tip
theo sau. Tra a s trng hp, ta nn chn kiu Math v n t ng phn bit gia hm
s v bin s.
Hp thoi Style
91
6. Menu Size:
Hp thoi Sizes
Full: n nh c ch thng (mc nh l 12 pt) i vi cc k t c chn.
Subscript/Superscript: n nh c ch ch s trn v ch s di (7 pt).
Sub- Subscript/Superscript: n nh c ch ch s trn v ch s di c nh (5 pt).
Symbol: n nh c ch (18 pt) cho cc k hiu ton hc.
Sub-symbol: n nh c ch (12 pt) cho cc k hiu ton hc khi dng ch s trn.
7. Menu Help:
Equation Editor Help Topics: Hin th cc ch tr gip.
About Equation Editor: Gii thiu s phin bn v bn quyn ca chng trnh.
92
Ton t
Gm cc k hiu v s hc (, m, , v ), i s (*, ,
v )...
Mi tn
Gm cc loi k hiu mi tn
K hiu logic
93
K hiu l thuyt tp hp
Cc k hiu khc
K t Hy Lp
Khung mu phm vi
Khung mu phn s, cn s
Khung mu ch s
Khung mu tng s
94
Gm 6 loi mi tn c ghi ch
IV. BI TP NG DNG.
1. Bi tp 1:
Gi tr trung bnh:
n
X =
X
i =1
a. Khi ng Equation v g X = .
b. Nhp nt khung mu phn s v chn dng phn s.
c. Nhp nt khung tng s v chn k hiu tng s.
d. t con nhy sau du sigma trn t s, nhp nt khung mu ch s, chn khung mu
ch s di.
e. in cc chi tit vo trng.
f. Hon thin: chn ch X, nhp nt k hiu du ph ri chn k hiu gch trn.
g. Thot khi Equation.
95
(a)
(b)
(c - d)
(e)
2. Bi tp 2:
lch chun:
2
1 n 2
X i n X
( n 1) i =1
S=
3. Bii tp 3:
dc ca phng trnh hi quy:
B=
xy ( x )( y ) N
x ( x ) N
2
4. Bi tp 4:
Hm tch phn:
( , ) = e (x
y2
)dxdy
0 0
5. Bi tp 5:
Ma trn:
96
a11
a
21
M
a m1
a12
a 22
M
am2
K a1n
O M
K a mn
97
2. Thanh menu
5. Thc
3. Thanh cng c
98
Template.cw2
Album.cw2
99
2. Menu Edit:
3. Menu Arrange:
Bring to Front : Mang hnh c chn ln pha trn.
Bring to Back : Mang hnh c chn xung pha
di.
Group : Gp nhiu hnh c chn lm mt Tng t:
nhp nt cng c gp hnh .
Ungroup : Tr t do cc hnh gp.
Rotate : Quay hnh c chn vi mt gc xc nh.
quay 180o
100
ri
Flip Horizontal : Lm cho hnh c cho i xng ngang qua mt phng ngang.
.
Tng t: nhp nt cng c i xng ngang
Flip Vertical : Lm cho hnh c chn i xng dc qua mt phng dc. Tng t:
nhp nt cng c i xng dc .
101
5. Menu Font:
103
Chn phn t
Chn nguyn t
V ng zigzag
Drag v
Ghi k hiu
Nhp vn bn
V mi tn cong
Click v nhp vn bn
V mi tn cong, sau
iu chnh bng cch ko
cc chm en k bn
V ni n V ni n gin on
V nhm th
trn mt phng
V on thng
V nhm th
di mt phng
V on thng gin on
V nhm th
bt nh
V ni i
Drag v
V vng 4 cnh
V vng 6 cnh
104
V dng gh
V vng 7 cnh
V vng 8 cnh
Click v
Mi tn hai chiu
(kp)
Mi tn mt chiu
Mi tn mt chiu
gin on
Mi tn hai chiu
(n)
Drag v
M trang mu
M tp mu
Bng k hiu
Drag v
To i xng dc
To i xng ngang
Quay t do
Drag quay trn
Gp hnh
Ghp hnh
Canh l
Chn cc hnh cn gp ri
Click nt cng c
106
I. CA S NG DNG.
4. Thanh nh dng vn bn
2. Thanh menu
5. Vng lm vic
107
C thm mt lnh quan trng so vi chng trnh ChemWin 3: Crosshair. Lnh ny cho
php v trn mn hnh hai trc ta (khng c khi in ra) lm mc khi nh v cc
hnh v.
5. Menu Analytical:
trc.
108
109
,
,
,
: Cc nt lnh
hp thnh. Bn di u cha mt
bng cc nt lnh nh nhau.
Hnh nh trn nt lnh th hin cng
c c s dng sau cng. Nu
mun s dng li cng c , ta ch
cn nhp chut vo n.
Bng cc lnh bn di nt lnh hp thnh
Ngoi ra, ta c th nhp v gi phm chut phi hin cc nt lnh thch hp cho
tng loi i tng bn di tr chut.
110
Thanh nh dng vn bn
111
V. BI TP NG DNG.
1. Bi tp 1:
Trnh by cu trc ca phn t acid retinoic:
2. Bi tp 2:
Trnh by cu trc phn t phenolphtalein:
(Click bn phi
113
..
a. V cc phn t c bn.
114
BI TP
1. Thc hin s h thng lc
Hng dn: Chn lnh File\Open... Ti hp thoi Open, m n th mc C:\Program
Files\Bio-Rad Laboratories\ChemWin\Libraries , chn LabGlass.cwl
115
2. Trnh by c ch phn ng
CH3
N N
CH3
CH3
CH3
CH3
CH3
-OH
H2O
116
2.Thanh menu.
6. Vng lm vic.
117
O
C
118
3. Menu View:
cu
4. Menu Object:
119
5. Menu Structure:
Check Structure: kim tra cu trc
c chn. Nu cu trc ng, s hin th hp thoi
thng bo khng tm thy li; nu cu trc sai, s
hin th hp thoi thng bo ch sai.
Contract Label: Thay th (nn) phn
cu trc c chn bng tn do ngi dng t t.
Lu y khng phi l lnh ngc vi lnh
Expand Label, v lnh ny khng cho php nn
phn cu trc cha cc nguyn t gc hu c.
Define Nickname: Cho php ngi
dng nh ngha tn ring cho phn cu trc c
chn c th s dng li.
Convert Name to Structure: V cu
trc ha hc t tn ha hc.
Convert Structure to Name: gi tn
ha hc ca cu trc ha hc c chn.
6. Menu Text:
7. Menu Curves:
120
III. BI TP NG DNG.
1. Bi tp 1:
(a)
(b)
(c)
Dng cng c v orbital, sau dng lnh Object/Bring to front di chuyn orbital
cha lai ha ln trn.
(a)
(b)
Bc 3: V 2 orbital s.
Dng cng c v orbital, sau dng cng c chn ton phn di chuyn 2 orbital n
xen ph, tip tc dng lnh Object/Bring to front di chuyn orbital s ln trn.
121
Bc 4: V hnh i xng.
Dng lnh Copy v Paste, sau dng lnh Object/Flip Horizontal to i xng qua
mt phng dc i vi hnh va nhn c.
Bc 5: Di chuyn 2 hnh xen ph nhau: dng cng c chn ton phn, sau dng cng
c v lin kt dn sng lin kt 2orbital p cha lin kt.
2. Bi tp 2:
Trnh by 3 dng cu trc ca vitamin B6. Gi tn.
Bc 2:V thm bn ni n
122
Dng cng c v ni n.
H3 C
CH2OH
Bc 4: Gi tn cu trc.
Chn ton b cu trc ri dng lnh Structure/Convert Structure to Name (trc khi gi
tn cu trc nn dng lnh Structure/Check Structure kim tra cu trc).
CH2OH
HO
H3 C
CH2OH
4,5-bis(hydroxymethyl)-2methylpyridin-3-ol
123
CH2OH
CH2OH
HO
HO
CH2OH
CH2OH
H3C
H 3C
CH2OH
HO
CH2OH
H3C
4,5-bis(hydroxymethyl)-2methylpyridin-3-ol
CH2OH
HO
HO
CH2OH
H3C
H3C
CH2OH
HO
CH2OH
H3C
4,5-bis(hydroxymethyl)-2methylpyridin-3-ol
Dng cng c son vn bn, sau gi tn tng cu trc bng lnh Structure/Convert
strucure to name.
CHO
CH2OH
HO
H 3C
CH2OH
4,5-bis(hydroxymethyl)-2methylpyridin-3-ol
HO
H3C
CH2NH2
CH2OH
3-hydroxy-5-(hydroxymethyl)-2methylpyridine-4-carbaldehyde
HO
H3C
CH2OH
4-(aminomethyl)-5(hydroxymethyl)-2methylpyridin-3-ol
3. Bi tp 3:
124
NH2
125
4. Bi tp 4:
126
nc ra
nc vao
S o un hoan lu
5. Bi tp 5:
Trnh by mt c ch phn ng
O
O
C
H3C
H
+
C O
C CH2 C CH3
OH-
H3C
NO2
NO2
H2O
OH
H
N
O
C CH3
N
N
H
N+
O-
CH3CO2H
Bc 1:V cc cu trc ha hc c bn
S dng cc cng c tng t bi tp 2
O
CH2
H3C
H3C
NO2
NO2
127
CH3
CH3
N+
O-
O
O
C
CH3
N+
O-
H
N
N
N
128
C CH2 C CH3
H3C
H
+
C O
OH-
H3C
NO2
NO2
H2O
H
N
OH
O
C CH3
N
N
H
129
CH3CO2H
N+
O-
3. Thanh cng c
2. Thanh menu
4. Vng lm vic
130
Ngoi cc lnh thng thng (New Model, Open, Save, Save as, Print, Close
Window, Exit Chem3D Ultra), cn c menu Templates gm cc mc:
Atom Label: hin th k hiu nguyn t.
Black Background, Blue Background: chn mu nn ca vng lm vic.
Wire Frame, Space Filling, Cylindrical Bonds, Ball & Stick: chn kiu ca cu
trc ha hc: dy, lp y khng gian, lin kt hnh ng, que v cu.
Zeolite, Taxol, Stereo, NaCl Crystal, ...: hin th cu trc ha hc ca tn c
chn.
2. Menu Edit:
Ngoi cc lnh thng thng (Undo, Redo, Cut, Copy, Copy as, Paste, v Select
All), cn c menu Select Atoms dng chn cc nguyn t.
Select C,H: chn cc nguyn t cacbon, hiro.
Select Adjacent: chn cc nguyn t gn k cc nguyn t c chn.
Select Fragment: chn cc nguyn t cn li.
3. Menu View:
Toolbar: hin th thanh cng c.
131
4. Menu Tools:
Show Hs and Lps: hin th nguyn t hidro ca cu trc c chn.
Magnify: tng kch thc cu trc c chn.
Reduce: gim kch thc cu trc c chn.
5. Menu Object:
Move to center: di chuyn phn t c chn n trung tm vng lm vic.
Move to: di chuyn n
* t mu cho cc nguyn t:
- Chn cc nguyn t cn t mu.
- Chn lnh Object/Colorise, hp thoi Set Atom Color xut hin.
- Chn mu ri Click Set.
* Chn mu phong ph hn bng cch Click Edit Color trong hp thoi Set Atom Color,
hp thoi Color xut hin.Chn mu v thay i m nht ca mu bng cch di
chuyn tam gic mu en pha phi bng mu ri Click OK.
132
Single: lin kt n.
Double: lin kt i.
Triple: lin kt ba.
* v lin kt gia hai nguyn t:
- Chn nguyn t th nht, n gi phm Shift ri chn nguyn t th hai.
- Chn lnh Object/Set Bond Order.
Show All Atoms: hin th tt c cc nguyn t.
Element Symbol: tn nguyn t
133
- G cng thc cu to :
Space Filling
135
Dng chut tri chn nguyn t hoc lin kt bng cch Click chut trn nguyn t
hoc lin kt cn chn.
Dng chut tri xem k hiu cc nguyn t hoc di kin kt v loi lin kt bng
cch di chuyn chut n nguyn t hoc lin kt.
Dng chut tri xem gc lin kt gia cc nguyn t bng cch gi phm Shift,
dng chut tri chn cc nguyn t to thnh gc cn xem, ri di chuyn chut
n nguyn t gia.
2. V cu trc ha hc 3D t 2D.
Chng trnh Chem3D c th biu din bt k cu trc no ca ChemDraw:
- Chn cng thc cu to hoc cu trc ha hc trong ChemDraw.
- Chn lnh Edit/Copy trn thanh n lnh ca ChemDraw.
- Chn lnh Edit/Paste trn thanh n lnh ca Chem3D hoc dng cng c chuyn
cu trc ha hc c chn t 2D sang 3D, cu trc ha hc 3D xut hin.
136
IV. BI TP P DNG
1. Bi tp 1: Trnh by cu trc ha hc ca butadien-1,3 (dng lin kt hnh ng).
Bc 1: Chn kiu cu trc ha hc: dng cng c chn kiu cu trc ha hc, chn
Cylindrical Bonds hoc dng lnh Templates/ Cylindrical Bonds.
Bc 2: V cu trc etan: dng cng c v ni n.
137
Bc 5: iu chnh phn t isopren c nng lng thp nht: dng lnh MM2/Minimize
Energy.
2. Bi tp 2: Trnh by cu trc ha hc ca Xystein (dng que-cu).Cho bit di
lin kt, gc lin kt gia cc nguyn t. Cho bit cng thc cu to ca Xystein:
HS CH2
CH
COOH
NH2
Bc 1: Chn kiu cu trc ha hc: dng cng c chn kiu cu trc ha hc, chn Ball
& Stick hoc dng lnh Templates/Ball & Stick.
Bc 2: V cu trc Xystein: dng cng c v cu trc ha hc t cng thc ha hc, g
cng thc cu to: HSCH2CH(NH2)CO(OH) ri nhn Enter.
Bc 3: Thm k hiu cc nguyn t: dng cng c chn ton phn chn cu trc,
sau dng cng c hin th tn nguyn t hoc dng lnh Show Element
Symbols/Show.
Bc 4: Hin th di lin kt, gc lin kt: chn cu trc, sau dng lnh
Analyze/Show Meaurement/Show Bond Lengths hin th di lin kt, lnh
Analyze/Show Measurement/Show Bond Angles hin th gc lin kt.
138
3. Bi tp 3:
Trnh by cu trc ha hc ca vitamin E (dng que-cu).Cho bit cu trc ca
vitamin E:
HO
Bc 1: Chn kiu cu trc ha hc: dng cng c chn kiu cu trc ha hc, chn
Ball & Stick hoc dng lnh Templates/Ball & Stick.
Bc 2: V cu trc ca vitamin E (2D), m ca s ChemDraw: dng cng c m
ca s ng dng ca chng trnh ChemDraw, ca s ChemDraw xut hin, tin
hnh v nh sau:
- V vng benzen: dng cng c v vng benzen.
139
4. Bi tp 4:
13
C NMR ca phenol.
HO
phenol
Bc 2:
hoc Marquee
chn ly phn t.
140
- Vo menu Structure, chn Predict 1H NMR Shifts hoc Predict 13C NMR
Shifts.
BI TP
1. D on ph 1H-NMR v 13C ca cc hp cht sau:
a)
H3C
H2C
H
C
H2C
COOH
NH2
O
b)
H3C
2. Trnh by cu trc 3D ca Phenol Phtalein. Cho bit di lin kt, gc lin kt gia
cc nguyn t.
3.Trnh by dng obitan lai ha ca: sp2 , sp3 , dsp2
141
slide 1
slide 2
slide n
Mt tp tin trnh din (PPT)
142
I. CA S NG DNG.
7. Hp ghi ch.
2. Thanh menu.
8. Thanh cng c v
3. Cc thanh cng c.
6. Task Pane.
1. Menu File:
C thm lnh Package for CD.... Lnh ny cho ph ng gi ton b file trnh din
cng tt c nhng d liu c lin kt trong file trnh din (k c font ch) vo a CD
hoc mt th mc c th trnh din c lp.
143
2. Menu Edit:
C thm hai lnh:
Duplicate : Nhn i slide hin hnh.
Delete Silde : Xa slide hin hnh.
3. Menu View:
Hu nh hon ton khc bit vi menu View ca MS Word.
Normal : Hin th cc slide trong ch thng dng
son tho.
Slide Sorter : Hin th cc slide dng thu nh nhm
thun tin cho vic sp xp li th t hoc chn, xa cc
slide.
Slide Show : Bt u trnh din.
Notes Page : Chuyn sang ch son cc ghi ch.
Master : Gm 3 lnh con l Slide Master, Handout
Master v Notes Master. Thng ta ch dng lnh Slide
Master (s c gii thiu phn sau).
Color/Grayscale : Gm 3 lnh con l Color, Grayscale v Pure Black and White. Cc
lnh ny s c gii thiu chi tit phn in n.
Task Pane: Bt/tt hin th Bng tc v. y l khu v cha hu ht cc lnh v nh
dng cc slide.
Grid and Guides: Ty chnh v bt/tt hin th cc li trn slide nhm canh chnh
chnh xc cc hnh v. Cc li ny khng hin th trong ch trnh din.
144
4. Menu Insert:
New Slide : Chn mt slide trng vo sau slide hin
hnh.
Duplicate Slide : Nhn i slide hin hnh.
Slide Number v Date and Time : Ging nh lnh
View/Header and Footer, lm hin hp thoi Header and
Footer ty chnh vic hin th s th t silde v ngy gi.
Notes Page : Chuyn sang ch son cc ghi ch.
Slides from Files : Cho php chn v chn cc slide t
mt trang trnh din khc.
Slides from Outline : T ng phn tch v chn ton b
ni dung mt file vn bn vo cc slide.
Cc lnh khc tng t vi MS Word.
5. Menu Format:
Line Spacing : Ty chnh khong cc gia cc dng vn
bn trong textbox c chn.
Replace Fonts : Thay i mt font ch trong ton file
trnh din.
Slide Design : Hin th Task Pane vi chc nng thit k
slide.
Slide Layout : Hin th Task Pane vi chc nng nh
khun dng cho slide.
Backgound : Chn cch t nn cho slide.
Placeholder : nh dng khung bao cc hnh v hoc
text box.
6. Menu Tools:
C cc lnh tng t vi MS Word.
145
146
Click bt/tt
menu
Cc lnh/ty chn
Nhm lnh
nh dng slide
Khi ta chn cc lnh trong nhm lnh nh dng slide, Task Pane s l ni cung cc cc
ty chn chi tit cc cc lnh ny. iu ny lm tng tnh trc quan, gip ngi dng d
dng theo di c hiu lc ca lnh v tng tc lm vic so vi cch dng hp thoi
ca cc phin bn PowerPoint trc.
147
xa mt slide ra khi tp tin trnh din, cn chn slide mun xa danh sch cc slide
c to ri nhn phm Delete.
d) Sp xp cc slide:
C th trc tip Drag slide n v tr mi trong danh sch cc slide c hoc Drag
trong ch Slide Shorter (View/Slide Shorter) s trc quan hn.
148
chn file m thanh hay video, ta chn lnh Insert/Movies and Sounds. Trong menu con
x ra, ta c th chn ngun m thanh hay video.
c) Chn bng:
thm mt bng d liu (table) ln slide, bn dng lnh Insert/Table. Vic nh kch
thc bng, xy dng cu trc bng, nhp ni dung v nh dng bng c thc hin
tng t nh trn Word. Tuy nhin cng c mt s bt tin so vi vic nh dng bng
trong MS Word.
d). Chn biu :
Ta dng lnh Insert/Chart. Ngay sau khi mt biu c chn vo, PowerPoint s
chuyn sang ch x l biu vi thanh menu v thanh cng c khc ban u.
Vic nhp liu v nh dng biu tng t nh trong MS Excel.
Siu lin kt lm tng tnh uyn chuyn trong qu to ni dung file trnh din. Ta c th t
do nhy t mt slide n mt slide bt k trong file trnh din hay file trnh din khc,
c th m mt file vn bn hay thc thi mt chng trnh...
to siu lin kt, trc tin ta chn mt dng vn bn hay mt i tng hnh mang
siu lin k. Sau chn lnh Insert/Hyperlink, hp thoi Insert Hyperlink s xut hin.
mc Link to, chn Exsting File or Web Page nu mun to lin kt m tp tin
khc, chn Place in This Document nu mun to lin kt n cc slide khc trong file
trnh din.
Ghi ch:
Trong PowerPoint, ta ch c th chn Footer vo slide. chn Footer cho slide, bn chn
lnh View/Header and Footer, hp thoi sau y xut hin:
150
Footter
Slide number
Th Slide cho php thit lp mt s cc thng tin trong Footer ca slide nh sau:
Date and Time : Nu bn chn mc Date and Time, thng tin v ngy gi s c
hin th. Khi , nu chn:
Update automatically : Ngy gi hin hnh trn my tnh s c hin th, vi
cc ty chn v nh dng c chn trong cc List Box bn di
Fixed : Hin th ngy gi theo gi tr c nhp trong hp nhp bn di.
Th Notes and Handouts cho php thit lp mt s cc thng tin hin th trn Header v
Footer ca trang in (thng tin ny ch hin th khi bn in ra my in).
Chn lnh Format/Slide Design, Task Pane s hin th vi chc nng Slide Design/Design
Template.
151
Slide Master c th hiu nh mt slide mu cho mt tp tin trnh din. Vic thay i nh
dng trn Slide Master s tc ng n tt c cc slide trong file trnh din.
Nh vy, mi mu slide nh dng sn va ni mc 3.1 (Design Template) c th hiu
l mt Slide Master. V mi mu slide ny c sn cc nh dng cho trc v c th p t
kiu nh dng cho ton b cc slide trn tp tin trnh din.
Vi Slide Master, bn c th thay i cc nh dng vn bn, nh dng biu , nh
dng bng biu, nh dng hnh v theo cc b cc slide chun (Slide Layout) ca
PowerPoint. Hn na bn c th thit lp cc tiu u, tiu cui, chn s trang, chn
thm hnh nh vo slide. Khi , nh dng v b cc ton b cc slide trn tp tin trnh
din s c thay i theo nh Slide Master. Cch thit lp Slide Master nh sau:
152
Chn lnh View/Master/Slide Master, mn hnh lm vic vi Slide Master xut hin nh
sau:
Ca s Slide Master
Vic nh dng cc thnh phn trn Slide Master cng thc hin nh i vi cc slide bnh
thng.
V cn lu l bt k thnh phn no c a thm vo Slide Master cng u s xut
hin trn tt cc slide ca file trnh din. iu ny c th ng dng a logo, hnh nn
hay cc nt lnh vo tt c slide mt cch nhanh chng.
c) Thay i mu sc cho cc thnh phn trn slide (Color Schemes):
Tnh nng ny gip thay i mu sc ca cc i tng hin th thng tin trn slide hin
hnh ca tp tin trnh din (ngoi tr cc hnh nn). C rt nhiu b mu c th chn, mt
khc cng c th thay i mu sc chi tit i vi tng loi i tng trn slide mt cch
ng b trn tt c slide hoc ch cc b vi slide ang chn.
thc hin chc nng ny, hin th Task Pane vi chc nng Slide Design, sau chn
lnh Color Schemes. Cc b mu s c hin th bn di. B mu c khung mu xanh
bao quanh l b mu ang c s dng.
Ta c th Click p dng mt b mu ln slide hin hnh hoc bt menu ng cnh vi
cc lnh ging nh chc nng Design Template.
153
B qua hnh nn t
Slide Master
Click chn li
mu nn
Hp thoi Background
154
Cc nhm hiu ng
Xa hiu ng
trc.
After Previous: Sau hiu ng lin trc.
Direction : Hng bt u ca hiu ng. Ty chn ny
thay i ty hiu ng v khng c mt s hiu ng.
Speed : Tc trnh din:
Very Slow: Rt chm.
Slow : Chm.
Medium : Va.
Fast : Nhanh.
thay i cc ty cho hiu ng, chn lnh Effect Options trn menu hiu ng, hp
thoi Effect Options s xut hin.
a) Ty chn v hiu ng:
156
157
158
- Mt s hiu ng thuc nhm Motion Paths ch cho thay i hoc xa hiu ng, tt c
cc hiu ng cn li u c th p dng nhiu ln trn cng mt i tng. Th t p
dng s l th t bt u hiu ng.
- Cc ty chn trn hp thoi Effect Options c th thay i, nhiu t khc nhau ty theo
loi hiu ng ang dng.
- Cc ng v trong cc hiu ng thuc nhm Motion Paths s khng xut hin khi
trnh din.
2. Hiu ng ng cho slide:
p dng hiu ng ng cho slide khi mi xut hin, ta chn lnh Slide Show/Slide
Transiton. Cc ty chn cho hiu ng kh n gin v c trnh by ngay trn Task
Pane.
159
VI. BI TP NG DNG.
1. Bi tp 1:
Thit k m hnh mu nguyn t bo:
Bc 1: V electron. Dng cng c Oval
v mt hnh trn tng trng cho
electron. Chn mu t v chnh kch thc ty .
Bc 2: To hiu ng chuyn ng cho electron.
160
e. Chnh cc thng s: R-Click trn tn hiu ng Task Pane, chn lnh Effect
Options. Chnh cc thng s nh hnh sau:
Ch :
161
b. Click trn qu o ca electron mi. Drag xoay trn hnh trn nh mu xanh
ti im bt u xoay qu o n v tr mong mun.
a. Dng cng c Oval v cc hnh trn nh tng trng cho proton, ntron. T
mu cho proton v ntron khc nhau.
b. t cc proton, ntron chng st ln nhau. Sau chn tt c v dng cng c
Group to thnh mt nhm.
c. t ht nhn vo tm cc qu o.
2. Bi tp 2:
Thit k m hnh lai ha obitan sp:
Bc 1: V hnh 1 vn o s v 1 vn o px (c th ly cc hnh ny t ChemDraw hay
ChemWin 6.0). t hai vn o nm thng hng, cch nhau mt khong.
Bc 2: To chuyn ng.
a. Chn c hai vn o.
163
BI TP
1. Thit k m hnh lai ha obitan sp2
2. Thit k m hnh lai ha obitan sp3
164
165
1. Menu File :
Export : Xut tp tin hin hnh (dng .fla) sang dng khc.
Import : a cc i tng c chn vo tp tin hin hnh.
Import to Stage : a i tng c chn vo vng lm vic.
166
2. Menu Edit :
Paste in Center : Dn hnh chn vo gia vng lm vic (Stage).
Paste in Place : Dn hnh chn vo ti v tr c ca hnh .
3. Menu View :
Zoom in : Phng to vng lm vic.
Zoom out: Thu nh vng lm vic.
Magnification : Thay i kch thc vng lm vic theo t l.
Grid : Bt/tt hin th v iu chnh cc thng s li trong vng lm vic. Vic hin
th li gip cho ta t cc hnh nh vo cc v tr trn Stage d dng v chnh xc hn.
Show Grid : Bt/tt hin th li.
Edit Grid : iu chnh cc thng s lin quan n li qua hp thoi sau:
mu ca li
chiu rng ca li
chiu cao ca li
Hp thoi Grid
4. Menu Insert:
New Symbol : cho php chn mt i tng no vo Library.
167
5. Menu Modify:
Document : hin th hp thoi Document Properties
168
169
170
- Dng nt cng c
6. Menu Text:
Cho php iu chnh cc thng s lin quan n vn bn
Font : Kiu ch
Size : Kch c ca ch
Style : In m, in nghing
Align : Canh l
Letter Spacing : Khong cch gia cc k t
Check Spelling : Kim tra li chnh t (ting Anh).
7. Menu Control:
Play : Chy th tp tin Flash va thit k ngay trong Stage.
Test Movie : Chy th tp tin Flash trong chnh mi trng th nghim.
8. Menu Window:
Toolbars : Hin th thanh cng c (Main, Controller, Edit Bar)
Timeline : Hin th bng Timeline
171
Nt xa i tng
mu v
mu t
loi mu t
bng mu t
cc thng s
to mu t
nt iu chnh m nht ca
mu t
c ca mu t
gi tr mu t
mu t c
h
172
mu dng solid
mu dng
mu dng
173
cng c ang c
h
cc cng
menu th xung
vng View
iu khin mu
cc ty chn khc
a. Vng Tools:
IV. BI TP NG DNG.
th nghim c hnh nh p, khng b bin dng khi phng to ca s Flash ta nn s
dng cc hnh nh c v ngay trong Flash. Do ta cn v sn cc hnh nh cn thit
cho th nghim, sau mi bt u thit k th nghim. Ngoi ra, thun li cho vic
theo di cc bc thit k mi th nghim sau, trc tin bn nn xem qua th nghim
thit k sn.
1. Bi tp 1:
To hiu ng cho tiu ca mt th nghim :
Bc 1: M ca s lm vic ca Flash. Chn lnh Flash Document mc Create New.
Bc 2: Thit lp kch thc ca Stage (vng sng tc) ph hp vi tng th nghim.
Kch thc ny l kch thc m tp tin SWF s c th hin.
- Trong bng Property, Click vo
Property m ra:
Trong hp thoi Create New Symbol t tn cho symbol l start, check vo Button
(nt) trong mc Type. Sau Click OK, vng thit k symbol m ra.
5.1. To nt iu khin bt cho Flash.
to ra t start:
Sau khi to xong nt iu khin ta quay tr li vng sng tc ban u bng cch
Click vo biu tng
trn thanh sng tc.
5.2. a nt iu khin vo trong Stage:
176
- Click vo keyframe u tin ca layer nut trong bng tin trnh, nt iu khin s c
t ti keyframe ny.
177
- Ni dung m lnh:
on (release)
{
play ();
}
Bc 6: To tiu gii thiu ca th nghim.
6.1. Click biu tng Insert Layer
phng to
Bc 7: To nt iu khin Replay.
7.1. Tr li layer nut , to keyframe khung hnh 42.
7.2. Vo menu Insert chn New Symbol to mt symbol l nt iu khin lp li
cho on Flash. Cch thc hin tng t nt iu khin Start.
179
7.3. Click vo nt iu khin Replay, sau m bng iu khin Actions, nhp dng m
lnh vo bng:
Bc 8:
8.1. To layer mi tn l action. Layer ny c gip cho cc nt iu khin hot ng.
8.2. t tr khung hnh keyframe 1, m bng iu khin Actions, g dng m lnh vo
bng Actions:
8.3. To keyframe khung hnh 42, t tr khung hnh keyframe ny, m bng iu
khin Actions, nhp dng m lnh vo bng Actions:
, tp
9.4. Chn File/ Create Projector. Ti hp p thoi Save As, chn mc Save as Type l
Projector (*.exe) ri Click OK.
2. Bi tp 2:
M phng chuyn ng m, ng np l ha cht:
181
xoay np 180o.
to mt lp dn chuyn ng.
v ng thng ni t v tr ban u ca np n
182
3. Bi tp 3:
M phng chuyn ng ly ha cht dng rn :
184
* Cch v mung 1:
- V mung 0.
- Dng cng c Oval
v ho cht.
Bc 8 : To chuyn ng ca ho cht.
8.1. To thm layer mi tn l botM1. To mt keyframe khung hnh 47, sau v
hnh ho cht vo keyframe ny. V tr ca ho cht nm ngay trong lng mung 2.
8.2. To mt keyframe khung hnh th 48 v 67.
8.3. t con tr khung hnh keyframe 48, R-Click, chn Create Motion Tween.
8.4. t tr khung hnh keyframe 67. Dng chut ko ho cht xung y bnh cu.
Click vo hnh v ho cht. M bng iu khin Property, chnh ch mu l Alpha, ch
s mu 11% mu ca ho cht m i.
185
Bc 9 :
9.1. To thm layer mi c tn l botM2. To mt keyframe khung hnh th 67, sau
v hnh ho cht vo keyframe ny. V tr ca ho cht nm y bnh cu. Click vo
hnh v ho cht. M bng iu khin Property, chnh ch mu l Alpha, ch s mu
7% mu ca ho cht m i.
9.2. To mt keyframe khung hnh th 72.
9.3. t con tr khung hnh keyframe 67, R-Click, chn Create Motion Tween.
9.4. t con tr khung hnh keyframe 72, Click vo hnh ho cht. M bng iu khin
Property, chnh ch mu l Alpha, ch s mu 100%.
186
Bc 10 :
4. Bi tp 4:
M phng chuyn ng ly ha cht dng lng:
187
Bc 7 :
Bc 8 :
Bc 9 :
188
Bc 10 :
10.1. To thm layer mi c tn l nap1. To mt keyframe khung hnh 26. V hnh
np l axit ging nh keyframe 25 ca layer mucaxit1 vo keyframe ny.
189
Bc 11:
11.1. V np l phi di chuyn theo ng cong nn ta cn to qu o di chuyn cho
np:
to mt lp dn chuyn ng.
v ng thng ni t v tr ban u ca np
190
191
v mt hnh trn.
192
193
Bc 16 :
16.1. V np l phi di chuyn theo ng cong nn ta cn to qu o di chuyn cho
np:
to mt lp dn chuyn ng.
v ng thng ni t v tr ban u ca np
194
17.5. To keyframe khung hnh 86. Xo b bt on thng tng trng cho ming l
axit.
195
5. Bi tp 5:
M phng chuyn ng ca mc cht lng :
196
ko hnh
6. Bi tp 6:
M phng chuyn ng si bt kh:
Bc 7:
7.1. To thm layer mi c tn l bot1. Dng cng c Oval Tool v mt hnh trn nh
tng trng cho btkh vo keyframe 1. t bt kh ny gn y bnh cu.
197
7.3. t con tr khung hnh keyframe 1, R-Click, chn Create Motion Tween.
7.4. t con tr khung hnh keyframe 10. Dng chut ko bt kh ln b mt dung dch.
7. Bi tp 7:
M phng s mt mu ca mt i tng:
198
Ch :
8. Bi tp 8:
M phng s i mu ca mt i tng:
T bc 1 n bc 5 thc hin tng t bi tp 1, t tn tp tin l bt8.
Bc 6:
6.1. To thm layer mi c tn l maudo. V hnh mt hnh trn vo keyframe 1. T mu
cho hnh trn.
6.2. To mt keyframe khung hnh th 15.
6.3. t con tr khung hnh keyframe 1, R-Click, chn Create Motion Tween.
6.4. t con tr khung hnh keyframe 1. Dng cng c Selection Tool chn ly hnh
trn. M bng Properties, trong mc Color chn Alpha, ch s 100%.
6.5. t con tr khung hnh keyframe 15. Dng cng c Selection Tool chn ly hnh
trn. M bng Properties, trong mc Color chn Alpha, ch s 0%.
Bc 7:
7.1. To thm layer mi c tn l mauvang. V hnh mt hnh trn vo keyframe 1. T
mu vng cho hnh trn.
7.2. To mt keyframe khung hnh th 15.
7.3. t con tr khung hnh keyframe 1, R-Click, chn Create Motion Tween.
7.4. t con tr khung hnh keyframe 1. Dng cng c Selection Tool chn ly hnh
trn. M bng Properties, trong mc Color chn Alpha, ch s 0%.
7.5. t con tr khung hnh keyframe 15. Dng cng c Selection Tool chn ly hnh
trn. M bng Properties, trong mc Color chn Alpha, ch s 100%.
199
9. Bi tp 9:
M phng ngn la:
T bc 1 n bc 5 thc hin tng t bi tp 1, t tn tp tin l bt9.
Bc 6:
6.1. To thm layer mi c tn l chanden. Ly hnh n bunsen t Chemwin 6.0 a
vo keyframe 1, sau tch ngn la v chn n ra ring, ch ly chn n. Layer ny
ko di n khung hnh th 25 (ty ).
200
C tip tc vi cc keyframe 10, 15, 20, 25. Trong mi keyframe l mt hnh ngn la
khc vi ngn la trong keyframe trc . Nh vy s to c cm gic ngn la ang
bp bng. (dng cng c Free Transform Tool thay di kch thc ca ngn la v h
s mu Alpha thay i m nht ca ngn la).
BI TP
1. Thit k s s di chuyn ca cc ion trong cu mui khi pin hot ng.
1. Thit k s cc phn ng ha hc xy ra trong l cao.
2. Thit k h thng th nghim st kh hi nc nhit cao.
201
TH
202