Vlkt- ViÖn VËt lý Kü thuËt- §HBK Hµ néi
ThÝ nghiÖm vËt lý - BKO-090
Kh¶o s¸t hiÖn t−îng bøc x¹ nhiÖt
NghiÖm ®Þnh luËt stefan - boltzmann
Dông cô :
1. Bãng ®Ìn d©y tãc vonfram 6V - 5A
2. V«nkÕ hiÖn sè ;
3. AmpekÕ hiÖn sè ;
4. §iÖn trë c«ng suÊt 47Ω - 5W ;
5. C¶m biÕn nhiÖt ®iÖn;
6. Milivon kÕ ®iÖn tö ;
7. Nguån ®iÖn æn ¸p mét chiÒu 0 - 8V/10A ;
8. B¨ng quang häc dµi 600mm + bµn tr−ît ;
9. Bé d©y nèi m¹ch cã hai ®Çu cèt dµi 60 cm
(8 d©y) .
I. C¬ së lý thuyÕt
1. Bøc x¹ nhiÖt c©n b»ng vµ c¸c ®Æc tr−ng cña
nã
Khi mét vËt bÞ kÝch thÝch bëi t¸c dông nhiÖt ( vi
dô: nung nãng), vËt sÏ ph¸t x¹ n¨ng l−îng d−íi
d¹ng sãng ®iÖn tõ : ®ã lµ hiÖn t−îng bøc x¹ nhiÖt.
Sù ph¸t x¹ sãng ®iÖn tõ lµm cho n¨ng l−îng cña
vËt gi¶m, dÉn tíi nhiÖt ®é vËt gi¶m : ®Ó duy tr×, cÇn
liªn tôc cung cÊp n¨ng l−îng cho vËt. Nãi c¸ch
kh¸c : HÊp thô n¨ng l−îng nhiÖt vµ ph¸t x¹ n¨ng
l−îng d−íi d¹ng S§T lµ hai qu¸ tr×nh x¶y ra ®ång
thêi cña hiÖn t−¬ng bøc x¹ nhiÖt duy tr×. Bøc x¹
nhiÖt x¶y ra ë ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é cña vËt kh«ng thay
®æi gäi lµ bøc x¹ nhiÖt c©n b»ng.
TÝnh chÊt phæ cña bøc x¹ ®iÖn tõ do vËt ph¸t ra
phô thuéc b¶n chÊt cña vËt vµ nhiÖt ®é.
a. N¨ng suÊt ph¸t x¹ toµn phÇn:
Gäi dW (λ , T ) lµ phÇn n¨ng l−îng cña c¸c bøc
x¹ ®iÖn tõ ®¬n s¾c cã b−íc sãng tõ λ ®Õn λ + dλ ,
ph¸t ra tõ diÖn tÝch dS cña vËt ë nhiÖt ®é T trong
mét ®¬n vÞ thêi gian. DÔ dµng nhËn thÊy,
dW (λ , T ) tû lÖ víi dS vµ dλ , nghÜa lµ :
dW (λ , T ) = r (λ , T ).dS .dλ (1)
trong ®ã hÖ sè tû lÖ r( λ ,T) ®−îc gäi lµ hÖ sè ph¸t
x¹ ®¬n s¾c cña vËt ë nhiÖt ®é T, øng víi bøc x¹
nhiÖt cã b−íc sãng λ . Tõ (1) suy ra :
dW (λ , T )
r(λ,T). dλ = (2)
dS
dW (λ , T )
Râ rµng, tû sè biÓu thÞ n¨ng l−îng cña
dS
c¸cbøc x¹ nhiÖt cã b−íc sãng tõ λ ®Õn λ + dλ , do
mét ®¬n vÞ diÖn tÝch mÆt ngoµi cña vËt ph¸t ra trong mét
®¬n vÞ thêi gian, ë nhiÖt ®é T . LÊy tÝch ph©n ®èi víi biÓu
thøc (2) trªn toµn d¶i b−íc sãng λ tõ 0 4 ∞ , ta sÏ
tÝnh ®−îc n¨ng l−îng øng víi mäi b−íc sãng do 1 ®¬n vÞ
diÖn tÝch mÆt ngoµi cña vËt ph¸t ra trong mét ®¬n vÞ
thêi gian ë nhiÖt ®éT :
∞
R(T ) = ∫ r (λ , T ).dλ (3)
0
§¹i l−îng R(T ) gäi lµ n¨ng suÊt ph¸t x¹ toµn
phÇn cña vËt ë nhiÖt ®é T vµ ®o b»ng ®¬n vÞ W/m2.
b. HÖ sè hÊp thô : NÕu trong mét ®¬n vÞ thêi
gian , c¸c bøc x¹ nhiÖt ®¬n s¾c cã b−íc sãng tõ λ
®Õn λ + dλ göi tíi diÖn tÝch dS cña vËt ë nhiÖt ®é
T lµ dE (λ , T ) , nh−ng dS chØ hÊp thô mét phÇn
n¨ng l−îng lµ dE’(λ, T),khi ®ã, tû sè :
a (λ,T) = dE’(λ, T) / dE(λ, T) (4)
®−îc gäi lµ hÖ sè hÊp thô ®¬n s¾c cña vËt ë nhiÖt ®é T
®èi víi bøc x¹ nhiÖt b−íc sãng λ.
Theo ®Þnh nghÜa, vËt hÊp thô hoµn toµn n¨ng l−îng
cña c¸c bøc x¹ nhiÖt truyÒn tíi nã gäi lµ vËt ®en tuyÖt
®èi (hay vËt ®en lý t−ëng). VËt ®en tuyÖt ®èi cã hÖ sè
hÊp thô a (λ,T) = 1 øng víi mäi λ . Trong thùc tÕ
chØ cã nh÷ng vËt x¸m, lµ nh÷ng vËt chØ hÊp thô mét
phÇn n¨ng l−îng cña c¸c bøc x¹ nhiÖt truyÒn tíi R0 lµ ®iÖn trë cña d©y tãc ®Ìn ë 0oC, x¸c ®Þnh b»ng c¸ch
chóng. §èi víi vËt x¸m, hÖ sè hÊp thô a (λ,T)<1 .
®o ®iÖn trë Rp cña d©y tãc ë nhiÖt ®é phßng t p , víi mét
2 . §Þnh luËt Stefan- Boltzmann vÒ bøc x¹ nhiÖt
dßng ®iÖn ®ñ nhá , råi ¸p dông c«ng thøc (6) tÝnh ra R0 :
c©n b»ng .
Thùc nghiÖm cho thÊy khi nhiÖt ®é vËt cµng cao Rp
R0 = ( 7a )
th× bøc x¹ nhiÖt cµng m¹nh, tøc n¨ng suÊt ph¸t x¹ 1 + α ⋅ t p + β ⋅ t p2
toµn phÇn R(T) cµng lín. Stefan- Boltzmann ®·
nghiªn cøu sù bøc x¹ nhiÖt c©n b»ng trªn m« h×nh Thay Rt vµ µ R0 vµo (6) vµ gi¶i nã ®Ó t×m nhiÖt ®é
cña vËt ®en tuyÖt ®èi vµ ®· t×m ra ®Þnh luËt sau gäi t(oC) , céng thªm 273K ta ®−îc nhiÖt ®é tuyÖt ®èi cña
lµ ®Þnh luËt Stefan- Boltzmann : d©y tãc bãng ®Ìn :
N¨ng suÊt ph¸t x¹ toµn phÇn cña vËt ®en tuyÖt
®èi tû lÖ thuËn víi luü thõa bèn cña nhiÖt ®é tuyÖt
lnE
®èi cña vËt ®ã , nghÜa lµ :
R(T ) = σ ⋅ T 4 (5) H×nh 1 tgα = n
trong ®ã σ = 5,67.10 W/m .K gäi lµ h»ng sè Stefan
-8 2 4

- Boltzmann , T = t(oC) +273 (oK) .

α
§Þnh luËt Stefan- Boltzmann hoµn toµn chÝnh
lnT
x¸c ®èi víi c¸c vËt ®en tuyÖt ®èi, cã hÖ sè hÊp thô
a (λ,T) = 1. VËy ®èi víi c¸c vËt x¸m phæ biÕn trong
1  2 R  
thùc tÕ cã HSHT a (λ,T) < 1 th× mèi quan hÖ gi÷a T = 273 +  α + 4 β  t − 1 − α 
2β   R0  
n¨ng suÊt ph¸t x¹ toµn phÇn R(T) vµ nhiÖt ®é tuyÖt 
®èi T cña nã tu©n theo quy luËt nµo ? (8)
Trong thÝ nghiÖm nµy, ta sÏ nghiÖm l¹i ®Þnh luËt 2. N¨ng suÊt ph¸t x¹ toµn phÇn R(T) cã thÓ ®o
Stefan – Boltzmann ®èi víi vËt x¸m lµ d©y tãc bëi mét c¶m biÕn nhiÖt ®iÖn b¸n dÉn . §ã lµ mét l¸
v«nfram cña mét bãng ®Ìn ®iÖn. ®ång máng ®−îc b«i ®en ®Ó cã thÓ hÊp thô gÇn nh−
II. ph−¬ng ph¸p thùc nghiÖm toµn bé n¨ng l−îng cña c¸c bøc x¹ göi tíi, chuyÓn
§Ó nghiÖm l¹i ®Þnh luËt Stefan – Boltzmann ®èi thµnh nhiÖt. L¸ ®ång ®−îc hµn gi÷a hai thanh b¸n dÉn
víi d©y tãc v«nfram cña bãng ®Ìn, ta cÇn ®o c¸c nhiÖt ®iÖn, nhê ®ã t¹o ra mét suÊt nhiÖt ®iÖn ®éng E tû
nhiÖt ®é T kh¸c nhau cña d©y tãc vµ n¨ng suÊt lÖ víi n¨ng th«ng Φ cña bøc x¹ göi tíi :
ph¸t x¹ toµn phÇn R(T) t−¬ng øng, råi x¸c lËp mèi E ~ Φ (9)
quan hÖ gi÷a chóng. Víi kho¶ng c¸ch cè ®Þnh gi÷a d©y tãc ®Ìn vµ
1.NhiÖt ®é T cña d©y tãc Vonfram cã thÓ ®o nhê c¶m biÕn nhiÖt ®iÖn, n¨ng th«ng Φ cña c¸c bøc x¹
hiÖu øng thay ®æi ®iÖn trë theo nhiÖt ®é cña nã: nhiÖt göi tíi mÆt c¶m biÕn tû lÖ víi n¨ng suÊt ph¸t x¹

(
Rt = R0 1 + α . t + β . t 2 ) (6) toµn phÇn R(T ) cña d©y tãc bãng ®Ìn :
Φ ~ R(T ) ( 10 )
Trong ®ã víi Rt vµ R0 lµ ®iÖn trë cña d©y tãc ®Ìn ë
NÕu cÆp nhiÖt ®iÖn ®ang ë nhiÖt ®é " kh«ng ®é
t ( oC ) vµ 0 (oC ) , cßn α vµ β lµ c¸c hÖ sè nhiÖt ®iÖn tuyÖt ®èi " , vµ gi¶ sö n¨ng suÊt ph¸t x¹ toµn phÇn
trë cña v«nfram :
R(T ) cña d©y tãc bãng ®Ìn tû lÖ víi luü thõa bËc n
α = 4 ,82 ⋅ 10 −3 K −1 , β = 6 ,76 ⋅ 10 −7 K −2 cu¶ T th× ta cã thÓ viÕt :
§iÖn trë Rt cña d©y tãc ®Ìn cã thÓ ®o dÔ dµng theo E ~ R(T) ~ T n ( 11 )
Nh−ng v× cÆp nhiÖt ®ang ë nhiÖt ®é cña phßng thÝ
ph−¬ng ph¸p Von-Ampe ,b»ng c¸ch ®o dßng ®iÖn I ch¹y
qua bãng ®Ìn vµ hiÖu thÕ U gi÷a hai cùc cña nã : nghiÖm Tp nªn nã còng ®ang ph¸t x¹ theo ®Þnh luËt

U T pn . V× thÕ, hÖ thøc ( 11) ph¶i viÕt thµnh :

Rt = (7)
I E ~ (T n
− T pn ) ( 12 )

2
 Trong tr−êng hîp nµy, v× T >> Tp cã thÓ bá qua
T pn so víi T n vµ vÉn ¸p dông hÖ thøc ( 11 ). Khi ®ã
®å thÞ biÓu diÔn quan hÖ gi÷a E vµ T trong hÖ trôc to¹
®é l«garit kÐp (H×nh 1) lµ mét ®−êng th¼ng cã ®é dèc
b»ng n :
ln E = n ln T + const (13)
Gi¸ trÞ cña n x¸c ®Þnh ®−îc tõ thùc nghiÖm cho
phÐp ta rót ra kÕt luËn ®Þnh luËt Stefan- Boltzmann

Mét ®iÖn trë c«ng suÊt Rc = 47ς5W m¾c xen vµo
m¹ch ®iÖn ®Ó h¹n chÕ dßng, khi cÇn t¹o ra dßng
®iÖn nhá.
2. Giíi thiÖu vÒ ®ång hå v¹n n¨ng hiÖn sè :
§ång hå v¹n n¨ng hiÖn sè lµ lo¹i dông cô ®o cã
®é chÝnh x¸c cao vµ nhiÒu tÝnh n¨ng −u viÖt h¬n
h¼n lo¹i ®ång hå chØ thÞ kim tr−íc ®©y, ®−îc dïng
®Ó ®o hiÖu thÕ vµ c−êng ®é dßng ®iÖn mét chiÒu,
xoay chiÒu, ®iÖn trë, ®iÖn dung cña tô ®iÖn....Nhê

§ C
A V

3-5 cm
“0”
Rf
N
MV

K _ K
+
Ps
UDC

ON/OF ON/OF
F F
0000 0000
ς ς
H×nh 2 DCA DCV DCA DCV

ACA ACV ACA ACV

20A A COM Vς 20A A COM Vς

Ampe kÕ h.sè Von kÕ hiÖn sè

cã nghiÖm ®óng ®èi víi c¸c vËt x¸m hay kh«ng.
.
III. Tr×nh tù thÝ nghiÖm .
1. ThiÕt bÞ dïng trong thÝ nghiÖm nµy ®−îc bè trÝ mét nóm chuyÓn m¹ch chän thang ®o, ta cã thÓ
nh− h×nh 2, gåm : chän thang thÝch hîp víi ®¹i l−îng cÇn ®o.

Bãng ®Ìn ®iÖn § lo¹i 6V-5A ( chØ cho phÐp ®Æt Th«ng th−êng mét ®ång hå v¹n n¨ng hiÖn sè
hiÖu thÕ lín nhÊt vµo bãng ®Ìn lµ 6V) . lo¹i 3 1/2 digit cã 2000 ®iÓm ®o ( tõ 0 ®Õn 1999) .

C¶m biÕn nhiÖt ®iÖn b¸n dÉn C ®−îc l¾p trªn Gi¶ sö ta chän thang ®o hiÖu thÕ mét chiÒu DCV
bµn tr−ît B, cã èng che bøc x¹ ngo¹i lai l¾p ë 20V, th× ®¹i l−îng :
phÝa tr−íc cña nã. 20V

Nguån ®iÖn PS mét chiÒu æn ¸p ®iÒu chØnh liªn α= = 0,01.V (14)
2000
tôc ( 0 - 8V/ 10A ) cã ®ång hå chØ thÞ ®iÖn ¸p ra
®−îc gäi lµ ®é ph©n gi¶i cña thang ®o.
vµ dßng ®iÖn, ®Ó cung cÊp ®iÖn mét chiÒu æn
NÕu hiÖu thÕ chóng ta ®o ®−îc lµ U th× sai sè
®Þnh cho bãng ®Ìn.
tuyÖt ®èi cña phÐp ®o trùc tiÕp ®¹i l−îng U nµy lµ :

§Ó ®o chÝnh x¸c hiÖu thÕ U vµ c−êng ®é dßng
∆U = δ (%) . U + n . α (15)
®iÖn I ch¹y qua bãng ®Ìn, ta dïng hai ®ång hå
Trong ®ã :
v¹n n¨ng hiÖn sè m¾c xen vµo m¹ch ®iÖn, mét
U : Gi¸ trÞ ®o ®−îc, chØ thÞ trªn ®ång hå.
c¸i víi t− c¸ch lµ von kÕ, c¸i kia lµm Ampe kÕ.
δ (%) : CÊp chÝnh x¸c cña thang ®o

SuÊt nhiÖt ®iÖn ®éng E cña c¶m biÕn nhiÖt ®iÖn
α : §é ph©n gi¶i cña thang ®o.
®o b»ng Miliv«nkÕ ®iÖn tö MV.

3
 n = 1 4 3 ( quy ®Þnh theo tõng thang ®o bëi nhµ
s¶n xuÊt ).C¸ch tÝnh t−¬ng tù ®èi víi c¸c thang ®o
thÕ vµ dßng kh¸c.
C¸c thang ®o thÕ vµ dßng cã ®é nh¹y cao nhÊt
th−êng lµ 200mV vµ 200µA hoÆc 2mA, ®−îc dïng
®Ó ®o c¸c hiÖu thÕ vµ dßng ®iÖn mét chiÒu rÊt nhá.
CÇn rÊt thËn träng khi sö dông c¸c thang ®o nµy.
NÕu v« ý ®Ó hiÖu thÕ hoÆc dßng ®iÖn lín gÊp 5-10
lÇn gi¸ trÞ thang ®o nµy, cã thÓ g©y ra h− háng trÇm
träng cho ®ång hå. V× vËy, c¸c quy t¾c nhÊt thiÕt
ph¶i tu©n thñ khi sö dông ®ång hå v¹n n¨ng hiÖn
sè lµ :
1.Kh«ng bao giê ®−îc phÐp chuyÓn ®æi thang
®o khi ®ang cã ®iÖn ë ®Çu ®o.
2.Kh«ng ¸p ®Æt ®iÖn ¸p, dßng ®iÖn v−ît qu¸ gi¸
trÞ thang ®o. Tr−êng hîp ®¹i l−îng ®o ch−a biÕt, th×
h·y ®o th¨m dß b»ng thang ®o lín nhÊt, råi rót ®iÖn
ra ®Ó chän thang thÝch hîp.
3. §Ó ®o c−êng ®é dßng ®iÖn nhá ch¹y trong
®o¹n m¹ch, ta dïng hai d©y ®o c¾m vµo hai lç
“COM “(lç chung ) vµ lç “A” trªn ®ång hå. Hai ®Çu
cèt cßn l¹i cña d©y ®o ®−îc m¾c nèi tiÕp víi ®o¹n
m¹ch. ChuyÓn m¹ch chän thang ®o ®−îc vÆn vÒ
c¸c vÞ trÝ thuéc gi¶i ®o DCA ®Ó ®o dßng ®iÖn mét
chiÒu, ACA ®Ó ®o dßng xoay chiÒu. Sau lç A bªn
trong ®ång hå cã cÇu ch× bµo vÖ, nÕu dßng ®iÖn ®o
v−ît qu¸ gi¸ trÞ thang ®o, lËp tøc cÇu ch× bÞ thiªu
ch¸y, tÊt c¶ c¸c thang ®o dßng ®iÖn nhá ng−ng
ho¹t ®éng cho ®Õn khi mét cÇu ch× míi ®−îc thay.
§iÒu tai h¹i t−¬ng tù còng x¶y ra nÕu chóng ta m¾c
Ampe kÕ song song víi hai ®Çu ®o¹n m¹ch cã hiÖu
thÕ.
H·y rÊt thËn träng khi sö dông c¸c thang ®o
dßng, kh«ng ®Ó ch¸y cÇu ch× !
4. §Ó ®o c−êng ®é dßng ®iÖn lín 0-10A, ta
dïng hai d©y ®o c¾m vµo hai lç “COM “(lç chung )
vµ lç “10A” ( hoÆc 20A ) trªn ®ång hå. Hai ®Çu cèt
cßn l¹i cña d©y ®o ®−îc m¾c nèi tiÕp víi ®o¹n
m¹ch. ChuyÓn m¹ch chän thang ®o ®−îc vÆn vÒ vÞ
trÝ DCA-10A ®Ó ®o dßng mét chiÒu, ACA-10A ®Ó ®o
dßng xoay chiÒu. Sau lç 10A bªn trong ®ång hå
kh«ng cã cÇu ch× b¶o vÖ, nÕu bÞ ®o¶n m¹ch
th−êng g©y ch¸y, næ ë m¹ch ®iÖn ngoµi hoÆc ë
nguån ®iÖn.
Tãm l¹i : chän thang ®o ®óng, vµ kh«ng nhÇm
lÉn khi thao t¸c ®o thÕ vµ dßng lµ hai yÕu tè quyÕt
®Þnh b¶o vÖ an toµn cho ®ång hå.
5. §Ó ®o hiÖu thÕ mét chiÒu, xoay chiÒu,hoÆc ®o
®iÖn trë, ta dïng hai d©y ®o c¾m vµo hai lç “COM “
4
(lç chung ) vµ lç “Vς” trªn mÆt ®ång hå. Hai ®Çu cã
má kÑp c¸ sÊu cßn l¹i cña d©y ®o ®−îc m¾c song
song víi ®o¹n m¹ch. ChuyÓn m¹ch chän thang ®o
®−îc vÆn vÒ c¸c vÞ trÝ thuéc gi¶i ®o DCV ®Ó ®o hiÖu
thÕ mét chiÒu, ACV ®Ó ®o hiÖu thÕ xoay chiÒu,vµ
ς ®Ó ®o ®iÖn trë.
3. §o ®iÖn trë d©y tãc ë nhiÖt ®é phßng Rp
3.1. M¾c m¹ch ®iÖn vµ chän thang ®o :
M¾c m¹ch ®iÖn nh− h×nh 3. §iÖn trë 47ς5W
m¾c nèi tiÕp víi ®Ìn § ®Ó h¹n chÕ dßng ®iÖn ch¹y
qua d©y tãc ®Ìn, t¹o ra dßng ®iÖn nhá .
 V«nkÕ hiÖn sè V chän thang DCV 200mV
 AmpekÕ hiÖn sè A chän thang ®o DCA 200mA
Chó ý : §Ó phÐp ®o hiÖu thÕ U gi÷a hai cùc bãng
®Ìn ®−îc chÝnh x¸c, ®èi víi Von kÕ V nªn dïng lo¹i
47ς5W
P + + C
§
200mV V
_ _
Q
_ A +
200mA
H×nh 3
d©y ®o cã má kÑp c¸ sÊu, kÑp vµo hai ®Çu d©y ra
ngay trªn ®ui ®Ìn. §èi víi Ampe kÕ A nªn dïng lo¹i
d©y ®o cã hai ®Çu cèt ®Ó cã thÓ xiÕt chÆt vµo hai
cäc ®Êu d©y trªn mÆt gi¸ quang häc .
 Nèi ®iÓm P víi cäc (+),®iÓm Q víi cäc ( - ) cña
nguån æn ¸p mét chiÒu, vÆn nóm ®iÒu chØnh ®iÖn
¸p ra cña bé nguån vÒ vÞ trÝ “0”.
Sau khi thiÕt lËp xong mêi thµy gi¸o kiÓm tra
m¹ch ®iÖn ®Ó ®−îc phÐp c¾m phÝch lÊy ®iÖn nguån
æn ¸p P v¸o æ l−íi ®iÖn 220 V.
3.2.TiÕn hµnh ®o.
3.2..1 .BÊm c«ng t¾c K trªn mÆt bé nguån PS :
®Ìn LED ph¸t s¸ng, b¸o hiÖu bé nguån PS ®· s½n
sµng ho¹t ®éng. BÊm c¸c nóm ON-OFF trªn mÆt
®ång hå v¹n n¨ng hiÖn sè ®Ó bËt ®iÖn cho ®ång hå.
3.2.2 VÆn tõ tõ nóm ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p ra trªn
mÆt bé nguån PS sao cho c−êng ®é dßng ®iÖn
ch¹y qua d©y tãc ®Ìn § ®o bëi ampekÕ A ®¹t gi¸ trÞ
lÇn l−ît b»ng I1 = 50mA , I2 = 100mA vµ I3=150mA.
Nh÷ng c−êng ®é dßng ®iÖn nµy ®ñ nhá ®Ó cã thÓ
bá qua hiÖu øng nhiÖt ¶nh h−ëng ®Õn ®iÖn trë cña
d©y tãc ®Ìn .
§äc trªn v«nkÕ V vµ ghi c¸c gi¸ trÞ t−¬ng øng U1
U2 vµ U3 cña hiÖu ®iÖn thÕ gi÷a hai ®Çu d©y tãc
®Ìn § vµo b¶ng 1 .
 3.2.3 . KÕt thóc phÐp ®o, gi¶m ®iÖn ¸p nguån
vÒ 0, bÊm kho¸ K t¾t ®iÖn nguån æn ¸p. §äc vµ ghi
nhiÖt phßng t p trªn nhiÖt kÕ 0 - 100 C vµo b¶ng1.
0  BÊm kho¸ K trªn mÆt bé nguån PS , xoay tõ tõ
4. §o ®iÖn trë d©y tãc ë nhiÖt ®é T vµ suÊt
nhiÖt ®iÖn ®éng E t−¬ng øng trªn c¶m biÕn
nhiÖt ®iÖn
4.1. M¾c m¹ch ®iÖn vµ chän thang ®o :
Th¸o bá ®iÖn trë 47ς5W ra khái m¹ch ®iÖn,
m¾c l¹i m¹ch ®iÖn theo s¬ ®å nh− trªn h×nh 4.
 V«nkÕ hiÖn sè V chän thang DCV 20V
 AmpekÕ hiÖn sè A chän thang DCA10A, ®ång
thêi rót mét d©y ®o ra khái lç c¾m “A” vµ chuyÓn
sang lç c¾m “10A”. NÕu kh«ng thùc hiÖn ®éng t¸c
nµy cÇu ch× nèi víi lç c¾m “A” sÏ bÞ ch¸y.
 C¾m ®Çu nèi cña c¶m biÕn nhiÖt ®iÖn C vµo æ
5 ch©n cña Miliv«nkÕ ®iÖn tö MV . VÆn chuyÓn
m¹ch chän thang ®o cña MV ®Ó chän thang 1mV.
Sau ®ã c¾m phÝch lÊy ®iÖn cña MV vµo nguån ~
220V. BÊm kho¸ K trªn mÆt m¸y: ®Ìn LED ph¸t
s¸ng, b¸o hiÖu Miliv«nkÕ ®iÖn tö MV ®· s½n sµng
ho¹t ®éng. Quan s¸t ®ång hå cña Miliv«nkÕ ®iÖn tö
, nÕu kim chØ thÞ lÖch khái vÞ trÝ 0 th× vÆn nóm quy
“0” ngay d−íi ®ång hå ®Ó ®iÒu chØnh vÒ 0.
Sau khi thiÕt lËp xong mêi thµy gi¸o kiÓm tra m¹ch
®iÖn.
MV. Gi÷ nguyªn vÞ trÝ nµy cña nóm qui "0" trong
suèt qu¸ tr×nh lµm thÝ nghiÖm .
c¸c nóm N ®Ó ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p ra vµ quan s¸t
Von kÕ hiÖn sè V, sao cho hiÖu thÕ r¬i trªn hai cùc
bãng ®Ìn b»ng 6V. Lóc nµy n¨ng suÊt ph¸t x¹
toµn phÇn trªn bãng ®Ìn lµ tèi ®a, suÊt nhiÖt ®iÖn
®éng E chØ thÞ trªn Milivon kÕ ®iÖn tö MV t¨ng tõ tõ
lªn ®Õn cùc ®¹i, cã thÓ v−ît qu¸ c¶ thang ®o. H·y
vÆn nóm ®iÒu chØnh ®é nh¹y Rf cña MV sao cho
kim ®ång hå chØ thÞ æn ®Þnh trong kho¶ng tõ 0,95 –
1 mV ( gÇn hÕt thang ®o ). Gi¶m ®iÖn ¸p nguån vÒ
0, vµ chê kho¶ng 5 phót cho bãng ®Ìn nguéi ®i.
4.2.2. §iÒu chØnh hiÖu thÕ trªn hai cùc bãng ®Ìn
b»ng U = 1V. Chê kho¶ng 3-5 phót cho hÖ ®¹t c©n
b»ng, ®äc c¸c gi¸ tri U,I,E trªn c¸c ®ång hå vµ ghi
vµo b¶ng 2.
4.2.3. LÆp l¹i b−íc ( 4.2.2.) víi c¸c gi¸ trÞ cña U
t¨ng lªn tõng von mét cho ®Õn U= 6V. Ghi c¸c gi¸
tri t−¬ng øng cña I, E vµo b¶ng 2.
4.2.4. KÕt thóc phÐp ®o, gi¶m ®iÖn ¸p nguån vÒ
0, bÊm kho¸ K t¾t nguån PS, ,Milivon kÕ ®iÖn tö MV
vµ c¸c ®ång hå v¹n n¨ng hiÖn sè, rót c¸c phÝch
c¾m ra khái æ ®iÖn 220V, th¸o m¹ch ®iÖn, x¾p xÕp
c¸c dông cô gän gµng.

iV. TÝnh to¸n kÕt qu¶

P + + C 1. TÝnh ®iÖn trë R0 :
§
20V V Tõ c¸c sè liÖu trong b¶ng 1, tÝnh gi¸ trÞ ®iÖn trë
_ _
Q Rp cña d©y tãc ®Ìn ë nhiÖt ®é phßng t p theo
_ A +
10A c«ng thøc ( 7 ). Tõ ®ã tÝnh ®iÖn trë R0 theo c«ng

H×nh 4 thø c (7a). C¸c gi¸ trÞ nh− nhau cña Rp chøng tá
4.2.TiÕn hµnh ®o dßng ®iÖn ®o ®ñ nhá ®Ó kh«ng lµm t¨ng nhiÖt ®é
4.2.1. §iÒu chØnh vÞ trÝ thÝch hîp cña c¶m biÕn cña d©y tãc ®Ìn.
nhiÖt ®iÖn vµ d©y tãc ®Ìn ( h×nh 2) : 2.TÝnh Rt vµ nhiÖt ®é T cña d©y tãc ®Ìn.
§Ó mÆt hÊp thô cña c¶m biÕn nhiÖt ®iÖn nhËn
Tõ c¸c sè liÖu trong b¶ng 2, tÝnh gi¸ trÞ ®iÖn trë
®−îc n¨ng th«ng tèi ®a cña c¸c bøc x¹ ph¸t ra tõ Rt cña d©y tãc ®Ìn theo c«ng thøc ( 7 ).Thay Ro vµ
d©y tãc ®Ìn, d©y tãc cÇn ®−îc ®Æt th¼ng gãc víi Rt vµo c«ng thøc ( 8 ) ®Ó tÝnh T, råi ln T.
trôc cña c¶m biÕn. MÆt kh¸c, ®é cao cña c¶m biÕn
TÝnh lnE vµ ghi vµo b¶ng 2.
còng cÇn ®iÒu chØnh sao cho bÒ mÆt hÊp thô cña 3. VÏ ®å thÞ ln E ~ ln T.
nã ngang tÇm d©y tãc ®Ìn. 4. X¸c ®Þnh n tõ ®å thÞ , rót ra nhËn xÐt vµ kÕt luËn
Kho¶ng c¸ch gi÷a c¶m biÕn vµ bãng ®Ìn ®−îc V. C©u hái kiÓm tra
®iÒu chØnh nh− sau : 1. Nªu ®Þnh nghÜa cña bøc x¹ nhiÖt. ThÕ nµo lµ
 DÞch chuyÓn bµn tr−ît cho c¶m biÕn c¸ch bãng bøc x¹ nhiÖt c©n b»ng ?
®Ìn 3-4 cm.KiÓm tra vµ nÕu cÇn th× ®iÒu chØnh 2. Ph©n biÖt hÖ sè ph¸t x¹ ®¬n s¾c vµ n¨ng
l¹i chÝnh x¸c ®iÓm “0” cho Milivon kÕ ®iÖn tö suÊt ph¸t x¹ toµn phÇn. Nãi râ ý nghÜa vËt lý vµ ®¬n
vÞ ®o cña c¸c ®¹i l−îng nµy.

5
 3. Ph©n biÖt vËt ®en tuyÖt ®èi vµ vËt x¸m. Ph¸t
biÓu vµ viÕt biÓu thøc cña ®Þnh luËt Stefan-
Boltzmann vÒ bøc x¹ nhiÖt c©n b»ng cña vËt ®en
tuyÖt ®èi.
4. Tr×nh bµy ph−¬ng ph¸p nghiÖm l¹i ®Þnh luËt
Stefan-Boltzmann trong thÝ nghiÖm nµy.
5. T¹i sao khi thùc hiÖn ®éng t¸c qui "0" ®èi víi
thang ®o cña v«nkÕ ®iÖn tö, ta ph¶i chê kho¶ng 4 -
5 phót vµ ph¶i quay èng che s¸ng cña ®Çu c¶m
biÕn nhiÖt ®iÖn N§ lÖch ®i mét chót so víi ph−¬ng
cña trôc gi¸ quang häc G ?

6
 B¸o c¸o thÝ nghiÖm
Kh¶o s¸t hiÖn t−îng bøc x¹ nhiÖt
NghiÖm ®Þnh luËt stefan - boltzmann

X¸c nhËn cña thµy gi¸o

Tr−êng ........................................
Líp ...................Tæ .....................
Hä tªn .........................................

I. Môc ®Ých thÝ nghiÖm

.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
...
II. KÕt qu¶ thÝ nghiÖm
1. B¶ng 1 : §o ®iÖn trë ë nhiÖt ®é phßng.

NhiÖt ®é phßng thÝ nghiÖm : t p =....................( 0 C )

C−êng ®é dßng ®iÖn I HiÖu ®iÖn thÕ U §iÖn trë cña d©y tãc ®Ìn
ch¹y qua ®Ìn § gi÷a hai ®Çu ®Ìn § ë nhiÖt ®é phßng

I1 = 50 mA U1 = .................mV R p1 = ..................... ( Ω )

I2 = 100 mA U2 = .................mV Rp2 = ..................... ( Ω )

I3 = 150 mA U3 = .................mV R p 3 = ..................... ( Ω )

TÝnh gi¸ trÞ ®iÖn trë cña d©y tãc ®Ìn ë nhiÖt ®é 0 0 C theo c«ng thøc (7a) :
Rp
R0 = 2
= ........................ ................ = ..............( Ω )
1 + α .t p + β .t p
B¶ng 2 : §o ®iÖn trë ë nhiÖt ®é T vµ suÊt nhiÖt ®iÖn ®éng E t−¬ng øng.

U (V) I (A) Rt = U / I T (K) ln T E (mV) ln E

1 ..................... ........................ ........................ ........................ ........................ ........................

2 .....................
.....................
3
.....................
4
.....................
5 .....................
6 .....................
........................ ........................ ........................ ........................ ........................
........................ ........................ ........................ ........................ ........................
........................ ........................ ........................ ........................ ........................
........................ ........................ ........................ ........................ ........................
........................ ........................ ........................ ........................ ........................
....................... ........................ ........................ ........................ ........................

7
 1  2 R  
NhiÖt ®é T tÝnh theo c«ng thøc T = 273 +  α + 4 β  t − 1 − α 
2β   R0  


3. VÏ ®å thÞ ln E ~ lnT

4. TÝnh ®é dèc n cña ®å thÞ ln E ~ ln T

n = tgα = ...................................

So s¸nh víi gi¸ trÞ cña n = 4 trong c«ng thøc ( 5 ) vµ kÕt luËn :

§Þnh luËt Stefan - Boltzmann ..............................................................................................................................

............................................................................................................................................................................

(nghiÖm ®óng hay kh«ng nghiÖm ®óng )