VLKT - ViÖn VËt lý Kü thuËt §HBK Hµ néi
ThÝ nghiÖm VËt lý -BKO-100
NghiÖm c¸c ®Þnh luËt quang ®iÖn
X¸c ®Þnh h»ng sè Planck.
I. Môc ®Ých :
1. VÏ ®Æc tr−ng V«n - Ampe cña tÕ bµo
quang ®iÖn ch©n kh«ng, ®o dßng quang
®iÖn b$o hoµ
2. NghiÖm ®Þnh luËt quang ®iÖn vÒ dßng
quang ®iÖn b$o hoµ.
3. §o hiÖu thÕ c¶n , x¸c ®Þnh h»ng sè
Planck theo ph−¬ng tr×nh Einstein vÒ
hiÖu øng quang ®iÖn.
II. Dông cô :
10
1 2 3 4
H×nh 1 : Bé thÝ nghiÖm nghiªn cøu hiÖn t−îng quang ®iÖn -
X¸c ®Þnh h»ng sè Planck
III. CÊu t¹o thiÕt bÞ :
Trªn mÆt m¸y , tõ tr¸i sang ph¶i :
(1). §ång hå chØ thÞ dßng ®iÖn vµ hiÖu ®iÖn
thÕ.
(2). ChuyÓn m¹ch thay ®æi gi÷a hai kiÓu lµm
viÖc cña ®ång hå:

§o dßng ®iÖn (Current),
ThiÕt bÞ nghiªn cøu hiÖu øng quang ®iÖn vµ
x¸c ®Þnh h»ng sè Planck , víi c¸c th«ng sè :

TÕ bµo quang ®iÖn ch©n kh«ng lo¹i
Cs-Sb , dßng ®iÖn tèi kh«ng lín h¬n 3nA.

Bé gåm 4 kÝnh läc s¾c : 635nm,
570nm, 540nm, 460nm.

Sai sè x¸c ®Þnh ®iÖn ¸p gia tèc
electron 2%.

Nguån s¸ng : §Ìn Halogen 12V/35W

Nguån cung cÊp cho thiÕt bÞ : AC
220V, 50 Hz
9
5 6 7

§o hiÖu ®iÖn thÕ (Voltage).
(3). ChuyÓn m¹ch chän thang ®o dßng
®iÖn :

VÞ trÝ x1 ®o c−êng ®é dßng quang ®iÖn
cã gi¸ trÞ 10-6A.

VÞ trÝ x 0.1 ®o c−êng ®é dßng quang
®iÖn cã gi¸ trÞ 10-7A.
1

VÞ trÝ x 0.01 ®o c−êng ®é dßng quang
®iÖn cã gi¸ trÞ 10-8A.

VÞ trÝ x0.001 ®o c−êng ®é dßng quang
®iÖn cã gi¸ trÞ 10-9A.
(4). ChuyÓn m¹ch chän c−iêng ®é s¸ng cña
®Ìn chiÕu, cã 3 vÞ trÝ :

VÞ trÝ ®Ìn s¸ng m¹nh (Strong)

VÞ trÝ ng¾t ®iÖn ®Ìn chiÕu s¸ng (OFF)

VÞ trÝ ®Ìn s¸ng yÕu (WEAK)
(5). Nóm ®iÒu chØnh hiÖu ®iÖn thÕ mét chiÒu
cung cÊp cho m¹ch ®iÖn cña tÕ bµo
quang ®iÖn, thay ®æi tõ 0 ®Õn ±15V
(6). ChuyÓn m¹ch thay ®æi chiÒu ®iÖn ¸p ®Æt
vµo m¹ch ®iÖn cña tÕ bµo quang ®iÖn.
(7). C«ng-t¾c nguån, cã 2 vÞ trÝ : bËt ®iÖn
(ON) vµ t¾t ®iÖn (OFF).
(8). §Ìn b¸o hiÖu.
(9). Hép kÝn, bªn trong cã tÕ bµo quang ®iÖn.
(10). §Ìn chiÕu s¸ng, cã hai chÕ ®é lµm
viÖc ( s¸ng m¹nh, s¸ng yÕu ) vµ cã thÓ
tr−ît däc theo ray ®Ó thay ®æi kho¶ng
c¸ch ®Õn tÕ bµo quang ®iÖn.
IV. L¾p r¸p thÝ nghiÖm :
§Æt thiÕt bÞ lªn mÆt bµn ph¼ng cã æ cÊp
®iÖn 220V/ 50Hz. ChuyÓn m¹ch (4) bËt vÒ vÞ
trÝ WEAK (®Ìn s¸ng yÕu).
Níi láng èc gi÷ ®Ìn chiÕu sao cho cã thÓ
dÞch chuyÓn ®Ìn chiÕu nhÑ nhµng gi÷a ®−êng
ray ®Ó thay ®æi kho¶ng c¸ch gi÷a ®Ìn chiÕu
vµ tÕ bµo quang ®iÖn. §Æt ®Ìn chiÕu ë vÞ trÝ
40cm.
C¾m phÝch lÊy ®iÖn vµo æ ®iÖn 220V.
BËt c«ng-t¾c nguån (7) sang vÞ trÝ ON :
®Ìn chiÕu (10) ph¸t s¸ng, b¸o hiÖu m¸y ®$
s½n sµng ho¹t ®éng. Quan s¸t bãng ®Ìn chiÕu
®−îc th¾p s¸ng (yÕu). Th¸o n¾p che tÕ bµo
quang ®iÖn vµ thay nã b»ng kÝnh läc s¾c mµu
®á. BËt c«ng-t¾c c−êng ®é s¸ng (4) vÒ c¸c vÞ
trÝ OFF, WEAK, Strong ®Ó kiÓm tra c¸c
chÕ ®é ho¹t ®éng cña ®Ìn chiÕu.
V. Tr×nh tù thÝ nghiÖm :
1. VÏ ®Æc tuyÕn v«n-ampe cña tÕ bµo
quang ®iÖn ch©n kh«ng :

L¾p kÝnh läc s¾c mµu ®á vµo cöa sæ
cña tÕ bµo quang ®iÖn.

ChuyÓn m¹ch c−êng ®é s¸ng (4) ®Æt ë
vÞ trÝ WEAK (s¸ng yÕu). DÞch chuyÓn ®Ìn
chiÕu ®Õn vÞ trÝ 18cm.

G¹t chuyÓn m¹ch chiÒu ®iÖn ¸p (6) vÒ
vÞ trÝ + .

§Æt chuyÓn m¹ch thang ®o dßng ®iÖn
(3) ë vÞ trÝ x1 hoÆc x0,1.

Xoay nhÑ nóm ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p (5)
vÒ tËn cïng tr¸i (øng víi hiÖu ®iÖn thÕ ban
®Çu 0V).

Muèn ®o hiÖu ®iÖn thÕ, ta g¹t chuyÓn
m¹ch (2) vÒ vÞ trÝ VOLTAGE. Muèn ®o
dßng quang ®iÖn, ta g¹t chuyÓn m¹ch (2) vÞ
trÝ CURRENT.

Xoay nhÑ nóm ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p (5)
®Ó t¨ng dÇn hiÖu ®iÖn thÕ tõng 0,5V mét, tõ
0V ®Õn 10V. §äc vµ ghi gi¸ trÞ dßng quang
®iÖn t−¬ng øng vµo b¶ng 1.
Tõ kÕt qu¶ thu ®−îc, vÏ ®å thÞ biÓu diÔn sù
phô thuéc cña c−êng ®é dßng quang ®iÖn
vµo hiÖu ®iÖn thÕ ®Æt gi÷a anèt vµ catèt cña
tÕ bµo quang ®iÖn. X¸c ®Þnh hiÖu thÕ b¾t ®Çu
dßng quang ®iÖn b:o hoµ.
2. Nghiªn cøu ®Þnh luËt dßng quang ®iÖn
b)o hoµ :

Gi÷ nguyªn kÝnh läc s¾c ®á l¾p trªn
cöa sæ cña tÕ bµo quang ®iÖn.

§Ìn chiÕu vÉn ®Ó ë vÞ trÝ r = 18 cm.

§iÒu chØnh hiÖu ®iÖn thÕ gi÷a hai cùc
cña tÕ bµo quang ®iÖn b»ng 10V. §äc vµ ghi
gi¸ trÞ dßng quang ®iÖn t−¬ng øng vµo b¶ng
2 t¹i vÞ trÝ r=18cm

T¨ng dÇn kho¶ng c¸ch gi÷a ®Ìn chiÕu
vµ tÕ bµo quang ®iÖn tõng 10mm mét, tõ vÞ
trÝ r = 18cm ®Õn vÞ trÝ r = 40cm. §äc vµ ghi
vµo b¶ng 2 c¸c gi¸ trÞ dßng quang ®iÖn bµo
hoµ I t−¬ng øng víi mçi vÞ trÝ r cña ®Ìn
chiÕu.
2

Tõ kÕt qu¶ thu ®−îc, vÏ ®å thÞ biÓu
diÔn sù phô thuéc cña c−êng ®é dßng quang
®iÖn b$o hoµ vµo nghÞch ®¶o cña b×nh
ph−¬ng kho¶ng c¸ch tõ ®Ìn chiÕu ®Õn tÕ bµo
quang ®iÖn :
I ~ 1/r2
Ghi chó : Cho biÕt ®é däi s¸ng vµo tÕ quang
®iÖn do ®Ìn chiÕu göi ®Õn tØ lÖ nghÞch víi
b×nh ph−¬ng kho¶ng c¸ch tõ ®Ìn chiÕu ®Õn
tÕ bµo quang ®iÖn.
3. X¸c ®Þnh h»ng sè Planck :

§Æt ®Ìn chiÕu ë vÞ trÝ r = 40cm.

ChuyÓn m¹ch thang ®o dßng ®iÖn (3)
®Æt ë vÞ trÝ x0,001.

L¾p kÝnh läc s¾c mµu ®á (b−íc sãng λ
= 635nm) vµo cöa sæ cña tÕ bµo quang ®iÖn.

Xoay nhÑ nóm ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p (5)
vÒ vÞ trÝ tËn cïng tr¸i (hiÖu ®iÖn thÕ ®Æt vµo
hai cùc cña tÕ bµo quang ®iÖn b»ng 0V)

BËt ®Ìn chiÕu sang vÞ trÝ STRONG
(s¸ng m¹nh).

G¹t chuyÓn m¹ch (2) vÒ vÞ trÝ
CURRENT ®Ó ®o dßng quang ®iÖn ban ®Çu.

G¹t chuyÓn m¹ch chiÒu dßng ®iÖn (6)
vÒ vÞ trÝ cã dÊu - (®¶o chiÒu ®iÖn ¸p ®Æt gi÷a
hai cùc cña tÕ bµo quang ®iÖn ®Ó t¹o ra hiÖu
®iÖn thÕ c¶n).

Xoay nhÑ nóm ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p (5)
®Ó t¨ng dÇn hiÖu thÕ c¶n cho ®Ðn khi cq−êng
®é dßng quang ®iÖn gi¶m tíi gi¸ trÞ b»ng 0 .

G¹t chuyÓn m¹ch (2) vÒ vÞ trÝ
VOLTAGE ®Ó ®äc gi¸ trÞ cña hiÖu ®iÖn thÕ
c¶n UC vµ ghi vµo b¶ng 3 cïng víi gi¸ trÞ
b−íc sãng λ t−¬ng øng .

LÇn l−ît thay kÝnh läc s¾c ®á b»ng
kÝnh läc s¾c vµng (λ = 570nm) vµ kÝnh läc
s¾c lôc (λ = 540nm) , råi lÆp l¹i c¸c b−íc thÝ
nghiÖm trªn víi mçi kÝnh läc s¾c ®$ cho.
§äc vµ ghi c¸c kÕt qu¶ thÝ nghiÖm vµo b¶ng
3.

NhÊn c«ng-t¾c cña ®Ìn chiÕu vµ c«ng-
t¾c nguån vÒ vÞ trÝ OFF ®Ó ng¾t ®iÖn cho
thiÕt bÞ. Th¸o c¸c kÝnh läc s¾c, xÕp cÈn thËn
vµo hép xèp vµ ®Ëy n¾p che cöa sæ cña tÕ
bµo quang ®iÖn.

VI. KÕt qu¶ thÝ nghiªm :

1. B¶ng 1. VÏ ®Æc tuyÕn v«n-ampe cña tÕ bµo quang ®iÖn ch©n kh«ng :

TT HiÖu ®iÖn thÕ C−êng ®é TT HiÖu ®iÖn C−êng ®é

dßng ®iÖn thÕ dßng ®iÖn
1 0 9 4,0
2 0.5 10 4,5
3 1,0 11 5,0
4 1.5 12 6,0
5 2,0 13 7,0
6 2.5 14 8,0
7 3,0 15 9,0
8 3.5 16 10,0

2. B¶ng 2. Nghiªn cøu ®Þnh luËt dßng quang ®iÖn b:o hoµ :

3
 TT VÞ trÝ r C−êng ®é dßng TT VÞ trÝ r C−êng ®é dßng
(cm) ®iÖn ( nA) (cm) ®iÖn ( nA)

1 40 7 28
2 38 8 26
3 36 9 24
4 34 10 22
5 32 11 20
6 30 12 18

3. B¶ng 3. §o hiÖu ®iÖn thÕ c¶n vµ x¸c ®inh h»ng sè Planck:

TT KÝnh B−íc sãng TÇn sè HiÖu ®iÖn thÕ c¶n

UC (V)
läc s¾c λ (nm) ν (Hz)
1 ®á
2 vµng
3 lôc

4. VÏ c¸c ®å thÞ t−¬ng øng víi c¸c b¶ng 1, 2 , 3. Rót ra c¸c kÕt luËn vÒ c¸c ®Þnh luËt quang ®iÖn
®−îc nghiÖm qua c¸c thÝ nghiÖm nãi trªn.
5. Tõ ®å thÞ m« t¶ quan hÖ gi÷a tÇn sè ν cña ¸nh s¸ng ®¬n s¾c chiÕu vµo tÕ bµo quang ®iÖn vµ
hiÖu ®iÖn thÕ c¶n t−¬ng øng. TÝnh h»ng sè Planck vµ c«ng tho¸t cña ªlectr«n theo ph−¬ng
tr×nh Einstein : hν = A + eUC , trong ®ã ν = c/λ vµ A lµ c«ng tho¸t cña ªlectr«n.