‫چشم انداز‬

‫‪:‬تعاريف‬
‫‪1-‬‬ ‫چشم انداز توصيف روشن و فشرده است از سيمايي که شهر در آينده و‬ ‫برايسون‪:‬‬
‫‪.‬پس از به فعليت در آمدن کليه توانهاي بلقوه اش پيدا مي کند‬
‫چشم انداز تصويري است که مقصد‪(by design( :‬کتاب به کمک طراحي‪2-‬‬
‫نهايي يک برنامه که مجموعه اهداف برنامه را مشترکا به شنونده انتقال مي دهند‪.‬چشم‬
‫انداز به جامعه و شهر در استفاده از فرصت هاي موجود و خلق فرصت هاي جديدياري‬
‫رسانده و به اجتماع کمک مي کند تا برنامه تغيير خويش و واکنش به تغييرات محيط‬
‫‪.‬خارجي را تنظيم نمايد‬
‫اتحاديه ملي شهرداريهاي آمريکا‪ :‬وضعيت ايده آلي که جامعه اميد دارد در آينده به‪3-‬‬
‫آن نايل آيد‪.‬چنين چشم اندازي بايد ميان کل جامعه مشترک باشد به گونه اي که به‬
‫‪.‬مفهوم واقعي آن را از«آن همه ي ما» دانست‬
‫چشم انداز به تصوير كشيدن آينده در يك مقطع‬
‫زماني مشخص است؛ كه مي‌تواند به صورت‬
‫يك بيانيه فشرده شامل ايده هاي كلي طرح‪،‬‬
‫به همراه تصاوير مناسب باشد و يا بيان‬
‫فرآيندي كلي از شناخت و ارزيابي اطلعات‬
‫‪ .‬حاصل از نگريستن به جلو است‬

‫دو ويژگي چشم انداز ‪ -1:‬آرمانگرايانه ‪ -2‬مشترک‬

 ‫اهداف چشم انداز‬

‫آيندهنگري براي شناخت حوزه هاي پژوهش ‪1.‬‬

‫‌‬
‫استراتژيك‬
‫سنجش درستي‪ ،‬انعطاف پذيري و ثبات ‪2.‬‬
‫سياست ها‬
‫آماده كردن تصميمات نخستين نسبت به آينده ‪3.‬‬
‫چشم انداز چيزي است که موجب تفاوت‬
‫‪.‬شهرها و محلت مي شود‬
‫‪1-‬‬ ‫وصف روشن و فشرده اي از شهر‪ /‬محله است‬
 ‫ویژگيهاي چشم انداز‬

‫چند بعدي بودن چشم اندازها و ميان رشته‌اي‬

‫بودن‬
‫جهت گيري به سمت نيازهاي جامعه‬
‫مشاركت پذيري‬
‫آزمايش روشهاي متفاوت‬
‫استفاده از فرايند يادگيري انعكاسي‬
‫ارائه تصاويري از آينده‬
‫تكيه بر تصورات اصلي‬
 ‫سه نوع تلقي از چشم انداز‬

‫‪1.‬‬ ‫برنامه چشم انداز که معمول قبل از طرح‬

‫‪.‬جامع تهيه مي شود‬

‫‪2.‬‬ ‫چشم انداز به مفهوم فرآيند چشم انداز سازي‬

‫که سلسله فعاليتهايي است که با استفاده از‬
‫کمک هاي مشارکتي به تدوين بيانيه چشم‬
‫‪.‬انداز منجر مي شود‬
 ‫‪:‬چشم انداز سازي بر دو پايه اصلي و ضروري دارد که عبارتند از‬

‫”اتکاء چشم انداز سازي بر ”سنجش جامع وضعيت موجود (‪4‬‬

‫مشارکتي بودن (‪5‬‬

‫به بيان ديگر منظور از چشم انداز ”چشم انداز مشترک و جمعي“ است و بدون‬
‫مشارکت گروه هاي ذينفع و ذي نفوذ چشم انداز به لفظي تهي از معنا تقليل مي‬
‫يابد‪ .‬چشم انداز از طريق فرآيندي كه شامل پيش‌بيني‪ ،‬ارزيابي‪ ،‬مشاهده‪ ،‬مصاحبه‪،‬‬
‫تدوين مي‌شود‬ ‫‪.‬تفكر خلقانه‪ ،‬بررسي سازمان يافته‪ ،‬تشكيل كارگاهها و‪...‬‬
 ‫فرآيند چشم اندازسازي‬

‫در حقيقت تدوين چشم انداز مي تواند بيش از‬

‫‪ .‬يك مرحله باشد‬
‫مرحلهي اول نگريستن به حوزه‌هايي است كه ‪n‬‬
‫‌‬
‫در يك مسير مشخص فوق‌العاده مهم مي‬
‫‪.‬نمايند‬
‫بعد مرحله‌ي نگريستن به آينده در حوزه هاي ‪n‬‬

‫مشخص شده‌اي است كه با تفصيل بيشتر‬

‫پيشبيني‬
‫‌‬ ‫دنبال مي‌شود كه اين مرحله همان‬
‫آينده است كه در هر ديسيپلين علمي توسط‬
‫‪ .‬تكنيكهاي مشخصي صورت مي گيرد‬
 ‫روند چشم اندازسازي‬

‫اجراي پيمايش اجتماعي ‪1.‬‬

‫برگزاري نمايشگاه از طرح ها و پيش نويس ‪2.‬‬
‫چشم انداز‬
‫رايزني و بحث با مسئولن و مديران شهري ‪3.‬‬
‫ترتيب دادن بازديد از شهر ها و محلت ديگر ‪4.‬‬
‫برگزاري برنامه هاي آموزشي و ارائه مثال ‪5.‬‬
‫هاي تصويري و ساده و قابل فهم از چشم‬
‫انداز هاي محتمل‬
 ‫مدل تدوين چشم انداز آموزش و پرورش آلمان‬

‫‪1.‬‬ ‫نقطهي شروع آن شناسايي موضوعات‬ ‫‌‬

‫گسترده و يا روندها هستند‪ .‬اين موضوعات‬
‫در كارگاههاي مختلف و طي يك مرحله‬
‫ارزيابي مشخص مي‌شوند‪ .‬تعداد موضوعات‬
‫بتدريج و در شرايط مقايسه‌اي كاهش مي‬
‫يابند‪ .‬ارزيابي موضوعات مبتني بر معيارهايي‬
‫است كه تدوين مي‌شود‪ ،‬به عبارتي‬
‫‪.‬موضوعات اولويت بندي مي شوند‬
‫‪2.‬‬ ‫مرحلهي بعد تشكيل گروههاي كاري حقيقي و‬
‫‌‬
‫مجازي بود‪ .‬اين كار موجب مي شود كه افراد‬
‫‪3.‬‬ ‫بعد از تشكيل كارگاهها‪ ،‬اين گرايشات غالب به‬
‫صورت سؤالتي و براساس مجموعه اي از‬
‫معيارهاي متفاوت مورد تحليل و دسته‌بندي‬
‫قرار مي گرفت‪ .‬همچنين و عناوين زيادي‬
‫مشخص مي‌شدند و براي كنفرانس آزاد مورد‬
‫‪.‬استفاده قرار مي‌گرفتند‬
‫سپس ‪ ،‬با استفاده از برخي از مجلت آينده ‪4.‬‬
‫نگري‪ ،‬گرايشات و روندها را مشخص و‬
‫خلصه كرده و يافته‌هاي خود را نيز به عنوان‬
‫ورودي به آنها اضافه نمود و براين اساس‬
‫كنفرانس آزاد در برلين برگزار شد‪ .‬هدف اين‬
‫شد‪5. . .‬‬‫مرحله بعد كارگاههاي آينده نگري تشكيل‬
‫كارگاههاي آينده نگري شيوه اي براي توسعه‬
‫آيندههاي مطلوب‪ ،‬براي اجرا و اقدامات به‬
‫‌‬
‫شمار مي رود‪ .‬در اين كارگاهها شيوه هايي‬
‫براي تبادل نظر‪ ،‬خلقيت و تجسم به كار‬
‫گرفته مي‌شد‪ .‬مراحل سه گانه چنين‬
‫‪.‬كارگاههايي به اين صورت است‬
‫مرحلهي نقد؛ مرحله‌ي آرمانگرايي؛‬
‫‌‬
‫مرحلهي تحقيق؛‬
‫‌‬
‫برقراري ارتباط بين افرادي كه در گروههاي‬
‫كاري مختلف بودند از جمله اهداف اصلي اين‬
‫مهمترین هدف این برنامه مشارکت دادن افراد بیشتری در برنامه‬
‫ریزی در مقایسه با قبل است‪ ،‬همچنین ایجاد تعهد بهتر نسبت به‬
‫‪ .‬تصمیمات‬
 ‫شرایط تدوین چشم انداز‬

‫‪1.‬‬ ‫‪.‬گروه هدف باید مشخص باشد‬

‫آگاهی کامل به پتانسیل منطقه وجود داشته ‪2.‬‬
‫‪.‬باشد‬
‫بهره گیری عقلیی از این پتانسیل ها و منابع ‪3.‬‬

‫روشن بودن نحوه و ابعاد توسعه ‪4.‬‬

‫سناریوی‬ ‫روشن بودن فرآیند توسعه ‪5.‬‬
‫روند‬
‫چشم انداز در دوره زمانی مشخصی متحقق می‬
‫شود‪ .‬هر سازمان اجتماعی در روند حیات خود‬
 ‫‪:‬مدل هاي چشم انداز سازي‬

‫توسط بانک جهاني و ائتلف شهرها پيشنهاد شد که در ‪CDS‬مدل چشم انداز سازي‬
‫آن يک سند به نام راهبرد توسعه شهر را به عنوان يک ابزار موثر معرفي کرد که چشم‬
‫انداز سازي در آن سند به عنوان قلب فرآيند محسوب مي شودکه از پنج گام تشکيل‬

‫مي شود که عبارتند از‬ ‫‪:‬‬

‫بررسي چشم اندازهاي گذشته و موجود‬

‫باز انديشي و نقد چشم اندازهاي گذشته و‬

‫موجود‬
‫شناسايي و تدوين چشم انداز هاي گزينه‬

‫انتخاب چشم انداز بهينه‬

‫تدوين بيانيه چشم انداز‬

 ‫گام اول‪ :‬آيا چشم انداز وجود داد‪/‬چگونه تدوين شده است‬
‫گام دوم‪ :‬گاهي اوقات چشم انداز پيشين مخرب است و يا ربطي ندارد‬
‫‪( (Competitive‬گام سوم‪ :‬بازشناسي چشم انداز گزينه و گوشه هاي قابل رقابت‬
‫‪:‬براي آينده شهر‪Niche‬‬
‫تدوين تصاوير تخيلي از آينده شهر يا منطقه ‪-‬‬
‫برگزار نمودن جلسات ذهنکاوي ‪-‬‬
‫بررسي چشم اندازهاي تدون شده براي شهرها و مناطق ديگر ‪-‬‬
‫رايزني و تشريک مساعي با بيشترين تعداد ممکن از طرفهاي ذينفع ‪-‬‬
‫تکرار فرآيند در صورت نياز ‪-‬‬
‫‪:‬گام چهارم‪ :‬انتخاب يک چشم انداز يا گوشه ي قابل رقابت براي شهر‬
‫تحليل چشم انداز هاي گزينه ‪-‬‬
‫تدوين سناريوهاي تفصيلي براي چشم انداز هاي گزينه ‪-‬‬
‫در صورت نياز انجام بررسي هاي محيطي تفصيلي(آيا چشم انداز بر ‪-‬‬
‫بالقوه بنا شده است‬ ‫‪.‬اساس فرصتهاي‬
‫بحث در مورد سناريوي بهترين و بدترين وضع موجود ‪-‬‬
‫گزينش چشم انداز بهينه ‪-‬‬
‫‪ :‬گام پنجم‪ :‬تدوين بيانيه چشم انداز‬
‫(بيانيه چشم انداز بايد کوتاه باشد (يک جمله يا حداکثر يک صفحه ‪-‬‬
‫شماره ويرايش پيش نويس چشم انداز بايد روي آن ذکر شود(شايد لزم ‪-‬‬
‫(به بازنگري باشد‬
‫‪.‬توزيع گردد ‪CDS‬نسخه اي از آن بين شرکت کنندگان در فرآيند ‪-‬‬
 ‫‪oregon:‬مدل‬

‫مدل ارگون توسط شاخه ي ايالت ارگون ”انجمن برنامه ريزان آمريکا“ براي امر برنامه‬
‫ريزي بلند مدت شهر توسط ”استيون امس“ نوشته شده که فرآيندي متشکل از ‪ 4‬گام‬
‫‪:‬است که هر گام بر اساس يک پرسش بنا شده است‬
‫اکنون کجا هستيم؟(‪4‬‬
‫به ترسيم نيم رخ وضع موجود شهر اختصاص دارد‪.‬توصيف سوابق و ويژگيهاي مهم‬
‫ارزيابي قوت ها و ضعف هاي آن تعريف نمودن مباحث و دغدغه هاي جاري و‬ ‫شهر ‪,‬‬
‫صورت بندي ارزشهاي اجتماعي در قالب ”بيانيه ي ارزشها“ از موارد اين قسمت است‪.‬‬
‫“بيانيه ي ارزشها“ مجموعه اي از معيار هاي کيفي را به دست مي دهد که براي ارزيابي‬
‫ايده ها و مفاهيم جديدي که در حين فرايند ظهور مي کند مورد استفاده قرار خواهد‬
‫‪.‬گرفت‬
‫(‪2‬‬ ‫به کجا مي رويم؟‬
‫در اين مرحله روندهاي اجتماعي ‪,‬اقتصادي‪ ,‬زيست محيطي ‪,‬کالبدي بازشناسي شده و‬
‫مباحث نوظهوري که ممکن است شهر با آن مواجه شود را صورت بندي مي کند‪.‬بر‬
‫اساس تحليل هاي مذکور يک ”سناريوي محتمل“ تدوين مي گردد که سيماي آينده شهر را‬
‫به صورت تداوم شرايط کنوني و بدون هيچ تغيير عمده اي در جهت گيري ها نمايش‬
‫‪.‬خواهد داد‬
 ‫(‪3‬‬‫کجا مي خواهيم باشيم؟‬
‫اين گام هسته ي مرکزي فرآيند چشم انداز سازي است که هدف آن تدوين چشم انداز‬
‫چيزي است که شهر آرزوي دارد در آينده به آن بدل شود‪.‬در اين گام بر اساس ”سناريوي‬
‫‪.‬محتمل“ يک ”سناريوي مرجع“ تدوين مي شود‬

‫(‪4‬‬ ‫چگونه آنجا برسيم؟‬

‫اين مرحله از کار ماهيتا يک فرآيند مستقل و کامل برنامه ريزي راهبردي يا برنامه ريزي‬
‫اجرايي است که راهبردهاي کوتاه مدت و اقدامات لزم جهت هدايت شهر به سمت چشم‬
‫‪.‬انداز طولني مدت تدوين مي نمايد‬

‫‪Where are we‬‬ ‫‪Where are we‬‬ ‫‪Where do we want‬‬ ‫‪Where do we get‬‬
‫?‪now‬‬ ‫?‪going‬‬ ‫?‪to be‬‬ ‫?‪there‬‬
‫‪Community‬‬ ‫‪Trend‬‬ ‫‪Vision statement‬‬ ‫‪Action plan‬‬
 ‫‪:‬بيانيه ي چشم انداز‬
‫‪.‬‬ ‫در ابتداي هر سند چشم انداز ارائه مي گردد و به بيان موجز ايده اصلي آن مي‬
‫پردازد‪.‬بيانيه چشم انداز مي تواند از مقياس يک قاره تا يک محله وجود داشته باشد‪.‬مي‬
‫تواند به صورت هاي مختلف وجود داشته باشد ولي بايد براي مردم قابل فهم باشد‪.‬‬
‫موارد زير در بيانيه چشم انداز ارائه مي گردد‬

‫اين محل به چه نوع مکاني تبديل خواهد شد؟‬

‫کيفيت هايي که اميد مي رود توسعه به آن دست يابد در قالب چه کليد واژه ها و‪-‬‬
‫عباراتي قابل توصيف هستند؟‬

‫چه نوع شخصيت و کاربري هايي مي توانند اين کيفيت ها را به وجود آورند؟‪-‬‬

‫سند هدايت چه مقياس زماني را در نظر دارد؟‪-‬‬

‫چه اهداف عملياتي مي بايد مورد توجه توسعه باشند و کدام يک از آنها مهمتر اند؟‪-‬‬
 ‫‪:‬بيانيه چشم انداز بايد‬
‫‪1-‬‬ ‫بر اساس آرمانگرايي واقع گرايانه تدوين شود‬

‫‪2-‬‬ ‫‪.‬بيانيه بايد ساده و قابل فهم باشد‬

‫‪3-‬‬ ‫بيانيه بايد بر اساس الصاق کنيه يا لقب شهر‪/‬محله نامگذاري نمادين شود‪.‬لقب بايد‬
‫ساده جذاب و نمادين باشد‬

‫(‪4‬‬ ‫بيانيه بايد ”ايماژ‪/‬تصوير برانگيز“ باشد‪.‬مثل بريستول=هدف سهولت حرکت مردم‬
‫ساعته‬ ‫لقب=شهر‪24‬‬ ‫ليدز=هدف سرزندگي‬ ‫لقب= شهر خوانا ‪/‬‬

‫در انشاء متن بيانيه براي القاي تصوير قوي و روشن از آينده از افعال حال استفاده(‪5‬‬
‫شود‬
‫(‪6‬‬ ‫‪.‬افق زماني تحقق چشم انداز در بيانيه دقيق ذکر شود‬
‫شاخصهاي اندازه گيري کيفيت هاي محوري در بيانيه چشم انداز قيد شود(مثل کاهش(‪7‬‬
‫فقر ‪(%15‬‬
‫بيانيه چشم انداز بايد بر ارزشهاي مشترک ساکنين استوار بوده و به آنها تعلق داشته (‪8‬‬
‫باشد‬
 ‫‪:‬مثال هاي بيانيه ي چشم انداز‬
‫‪1-‬‬ ‫(‪:‬کاوينگتون سيتي(واشنگتن‬
‫سرمايه گذاري براي بال بردي شخصيت(کاراکتر( شهر کوچک ما ومحيط زيست و به‬
‫‪.‬‬
‫وجود آوردن محيطي با فرصتهاي زياد و در عين حال جوابگوي مسائل اقتصادي‬
‫(‪:‬دوندي سيتي(اورگون ‪2-‬‬
‫سال ‪ 2022‬دوندي يک روستا شهر و هماهنگ با طبيعت و با جمعيت ‪ 5000‬تا‬
‫‪ 5700‬هست‪.‬حرکت هماهنگ دولت ‪,‬ملت و اورگانهاي اقتصادي محلي به سمت بال‬
‫بردن کيفيت افسونگر روستايي شهر و حفظ شخصيت(کاراکتر( آن است‪.‬دوندي نمونه ي‬
‫موفق يک شهر زنده ي کوچک با هماهنگي و همکاري تجمع شهروندان با شوراي محل‬
‫‪,‬تجار ‪,‬توسعه دهندگان در جهت رسيدن به يک دولت محلي مستقل به صورت خصوصي و‬
‫‪.‬عمومي است‪.‬هيچ شهري در دنيا مانند دوندي توانا در ايجاد اين جو نيست‬
‫( ‪:‬روچستر(نيو يورک‪3-‬‬
‫روچستر بهترين شهر متوسط براي زندگي در آمريکا خواهد بود با بال بردن ارزش خانواده‬
‫و ترفيع اقتصاد‪.‬شهر ما شهرت خواهد داشت به خاطر آرامش در واحد هاي‬
‫آموزش عالي وسرويس به شهروندان‬ ‫‪.‬همسايگي‪,‬اقتصاد منسجم ‪,‬‬
‫‪ :‬ردموند ‪4-‬‬
‫‪.‬همه با هم مي سازيم اجتماعي از همسايه هاي خوب‬
‫پايان‬