VËt liÖu sinh häc

®iÒu trÞ vÕt báng

Ts Chu anh tuÊn

 VËt liÖu tæng hîp
(synthetic dressings
• TÊm film: lµ nh÷ng tÊm polymer.
Bao gåm: polyurethal, polyethylen,
polycaprolactone… kh«ng kh¶ n¨ng hÊp
thô, Ýt thÊm dÞch, khÝ
§iÒu trÞ vÕt báng n«ng, tiÕt dÞch Ýt.
• TÊm bät xèp (foam): lµ nh÷ng polymer cña
hydroxy vinyl chlorid acetate
Bao gåm: polyvinyl, polyurethane, silastic
foam, lyofoam cã kh¶ n¨ng hÊp thô, thÊm
dÞch, khÝ
§iÒu trÞ vÕt th­¬ng tiÕt dÞch nhiÒu nh­ c¸c
vÕt báng s©u, vÕt loÐt giai ®o¹n 3,4
 VËt liÖu tæng hîp
(synthetic dressings)
• Alginate dressing : Cã kh¶ n¨ng hÊp thô tèt
- §iÒu trÞ tèt c¸c vÕt báng s©u, c¸c vÕt
loÐt tiÕt dÞch võa hoÆc nhiÒu.
- Kh«ng hiÖu qu¶ víi VT tiÕt dÞch Ýt, VT cßn
HT
• Composite (synthetic dressings): b¨ng
hydrocolloid, hydrogel sheets (Vigilon), gels
(HEMA = hydroxy ethyl methacrylate),
super absorbent (Conva Tee)
T¸c dông: võa cã kh¶ n¨ng ng¨n chÆn VK,
 VËt liÖu thay thÕ da
• VËt liÖu thay thÕ da: Lµ c¸c mµng tæng
hîp, b¸n tæng hîp hay nguån gèc sinh
häc gièng hoÆc kh«ng gièng da vÒ cÊu
tróc nh­ng cã t¸c dông thay thÕ c¸c chøc
n¨ng cña da mét c¸ch t¹m thêi hay l©u
dµi
• Ph©n lo¹i:
– Theo môc ®Ých thay thÕ
•Thay thÕ da t¹m thêi
•Thay thÕ da l©u dµi
– Theo nguån gèc:
•Tæng hîp
•B¸n tæng hîp
•Sinh vËt
•C«ng nghÖ tÕ bµo vµ tÕ bµo gèc
 C¸c lo¹i vËt liÖu thay thÕ da
• C¸c lo¹i m« tù nhiªn: da ®ång lo¹i; dÞ lo¹i; mµng
èi
• C¸c vËt liÖu thay thÕ da
- Mµng hai líp tæng hîp (synthetic bilaminate)
- Phøc hîp nÒn collagen (collagen- based
composites): Biobrane, TransCyte, Integra.
• PhÇn t­¬ng tù trung b× nÒn collagen (collagen-
based dermal analogs): Alloderm
• VËt liÖu nu«i cÊy tÕ bµo t¸ch ra tõ m« (culture-
derived tissue): Apligraft, TB sõng tù th©n nu«i
cÊy, NBS cÊy lªn phÇn t­¬ng tù trung b×: l­íi
polyglycolic (polyglactin); mµng collagen-
 Vai trß t¸c dông cña c¸c
vËt liÖu thay thÕ da
• Che phñ, b¶o vÖ vÕt th­
¬ng > Gãp phÇn h¹n chÕ
suy mßn, nhiÔm khuÈn…
• Gi¶m ®au
• Phôc håi m«i tr­êng sinh
häc tèt nhÊt cho bÒ mÆt
VT
• KÝch thÝch qu¸ tr×nh liÒn
VT
– T¹o m«i tr­êng thuËn lîi:
Èm, v« khuÈn…
– C¸c yÕu tè sinh häc:
Grow factors…
• C¶i thiÖn chÊt l­îng sÑo
sau khi liÒn VT
• T¨ng sù tho¶i m¸i, dÔ
 Vai trß sinh häc liÒn vÕt th­¬ng
cña c¸c thµnh phÇn cña trung b×
• T¹o thµnh phÇn thuéc cÊu tróc da, t¹o
khung ®ì cho LVT
• Chøa c¸c thµnh phÇn cã ho¹t tÝnh sinh
häc kÝch thÝch c¸c phase LVT
• Collagen: Gi¸ ®ì cho TB di c­, tiÕt ®Ñm
gian bµo, chÊt dÉn ®­êng cho TB ph¸t
triÓn
• Elastin: t¨ng tÝnh ®µn håi cña m«
• Fibronectin: kÕt g¾n c¸c TB, ®Þnh h­íng
cho c¸c TB, kÝch thÝch tÕ bµo biÓu m«
t¨ng ph©n chia vµ di c­, ho¸ øng ®éng víi
NBS vµ §TB
 Vai trß sinh häc liÒn vÕt th­¬ng
cña c¸c thµnh phÇn cña trung b×

• Glycosaminoglycan: KÕt dÝnh TB, dÉn

®­êng cho c¸c sytokin LVT, gi¶m ho¹t
®éng cña protease, gi¸ ®ì cho c¸c tp
kh¸c cña trung b×
• Acid Hyaluronic: duy tr× ®Öm n­íc cña
m«, gi¶m viªm, kÝch thÝch LVT, ®iÒu
chØnh vÞ trÝ TB
• C¸c yÕu tè t¨ng tr­ëng: KÝch thÝch tÊt
c¶ c¸c giai ®o¹n cña LVT
 VËt liÖu thay thÕ da t¹m thêi
• Da ®ång lo¹i (Allograft)
- Lµ lo¹i vËt liÖu thay thÕ da lý t­ëng
®iÒu trÞ báng
- T¸c dông: ®ãng kÝn vÕt th­¬ng, chuÈn
bÞ nÒn ghÐp
- ChØ ®Þnh: che phñ vÕt báng s©u, diÖn
réng.
- Nh­îc ®iÓm:
H¹n chÕ nguån cho da
ChÊt l­îng phô thuéc tuæi, vÞ trÝ vïng
 VËt liÖu thay thÕ da t¹m thêi
• Da dÞ lo¹i (Xenograft)
- Dïng da cña loµi kh¸c ®iÒu trÞ vÕt th­
¬ng báng
- Môc ®Ých: che phñ vÕt th­¬ng nhê cÊu
tróc 2 líp gÇn gièng da ng­êi
- ChØ ®Þnh: Báng trung b× n«ng; che
phñ t¹m thêi báng trung b× s©u, báng
s©u sau c¾t ho¹i tö.
- ¦u ®iÓm: cã s½n, b¸m dÝnh tèt, gi¶m
®au, t¹o ®iÒu kiÖn tèt liÒn VT, kh«ng
kÝch øng
VËt liÖu thay thÕ da t¹m thêi
* Trung b× da lîn:
– Che phñ vÕt báng n«ng, s¹ch
– Che phñ vïng lÊy da
– Che phñ t¹m thêi nÒn vÕt th­¬ng báng s©u sau
khi c¾t bá ho¹i tö > hç trî qu¸ tr×nh h×nh thµnh
m« h¹t
– Che phñ lªn m« h¹t khi ch­a cã ®iÒu kiÖn, ch­a
®ñ da tù th©n ®Ó ghÐp
– Cã thÓ phèi hîp víi da tù th©n theo kiÓu
Mowlem-Jackson hay Sandwich ë nh÷ng BN báng
s©u diÖn réng
- Cã thÓ dïng ®Ó chuÈn bÞ nÒn ghÐp tr­íc khi
ghÐp c¸c s¶n phÈm cña nu«i cÊy tÕ bµo
 Trung b× da lîn
• ­u ®iÓm cña trung b× da lîn
– Cã ®Çy ®ñ c¸c ­u thÕ cña mét vËt liÖu
thay thÕ da cã nguån gèc tõ m« ®éng
vËt: KÕt dÝnh tèt víi bÒ mÆt VT, gi¶m
®au, chèng mÊt dÞch thÓ, n­íc, chèng
nhiÔm khuÈn, cã t¸c dông sinh häc nhê líp
collagen…
– Cã thÓ lÊy ®­îc c¸c m¶nh trung b× víi c¸c
kÝch cì kh¸c nhau
– Da lîn cã nhiÒu ®iÓm t­¬ng ®ång víi da
ng­êi vÒ cÊu tróc gi¶i phÉn vµ m« häc
– S½n cã, dÔ lÊy, dÔ sö dông
– Gi¸ thµnh hîp lý
• Nh­îc ®iÓm: SÏ bÞ bong th¶i, ph©n huû
sau mét thêi gian (3-7 ngµy); CÇn b¶o
 Trung b× da lîn (tiÕp)
• C¸c d¹ng b¶o qu¶n vµ sö dông:
– D¹ng t­¬i
•­u ®iÓm
•Nh­îc ®iÓm
– D¹ng b¶o qu¶n l¹nh
•­u ®iÓm
•Nh­îc ®iÓm
– D¹ng b¶o qu¶n trong dung dÞch glycerin
96%
•­u ®iÓm
•Nh­îc ®iÓm
 Trung b× da lîn (tiÕp)
• C¸ch dïng:
– LÊy trung b× da lîn ra khái m«i tr­êng b¶o
qu¶n:
•L¹nh s©u: n©ng nhiÖt ®é tõ tõ
•Glycerin: röa s¹ch b»ng n­íc muèi sinh lý
- Lµm s¹ch nÒn vÕt th­¬ng, cÇm m¸u
- GhÐp tÊm trung b× da lîn lªn nÒn ghÐp sao
cho tÊm trung b× ¸p s¸t vµo bÒ mÆt VT
- Dïng g¹c kh¸ng sinh, g¹c tÈm betadin3%...®¸p
lªn tÊm trung b×
- Dïng mét líp g¹c tÈm vaselin phñ lªn + g¹c
kh«
 VËt liÖu thay thÕ da t¹m thêi
• Mµng èi (Amniotic membrane)
- LÊy tõ mµng nhau thai, thµnh phÇn cã:
fibronectin, collagene, sîi l­íi, líp tÕ bµo
biÓu b×.
- T¸c dông: hµng rµo sinh häc che phñ
vÕt th­¬ng
- ChØ ®Þnh: báng n«ng ®é II, III; vïng
cho da; che phñ da m¾t l­íi tØ lÖ 1:3
- ¦u ®iÓm: b¸m dÝnh tèt, gÇn trong suèt
- Nh­îc ®iÓm: dÔ mñn n¸t, dÔ bong; cÇn
thay hµng ngµy hoÆc c¸ch ngµy; cã thÓ
 VËt liÖu thay thÕ da t¹m thêi
• Mµng Biobrane
- Gåm líp l­íi nylon ®­îc tr¸ng líp silicon
máng
- T¸c dông: hµng rµo che phñ vÕt th­¬ng,
ng¨n VK x©m nhËp, gi¶m mÊt n­íc, gi¶m
®au khi thay b¨ng.
- ChØ ®Þnh: vÕt báng n«ng s¹ch, vïng
cho da, báng trung b× s©u ®· c¾t s¹ch
HT.
- Ou LF (1998) ®iÒu trÞ 106 BN báng
trung b× b»ng Biobrane: rót ng¾n thêi
 VËt liÖu thay thÕ da t¹m thêi
• TransCyte
- NBS tõ da bao qui ®Çu trÎ s¬ sinh, cÊy
lªn Biobrane.
- T¸c dông: hµng rµo che phñ VT. NBS tiÕt
ra: Collagene type I, III, V
Protein chÊt c¨n b¶n ngo¹i bµo:
fibronectin, tenascin, Các
glycosaminoglycan: versican, decorin
TGF β, KGF, VEGF, IGF...
- ChØ ®Þnh: báng trung b× n«ng, s©u
Che phñ t¹m thêi sau c¾t HT tr­íc khi ghÐp
 VËt liÖu thay thÕ da t¹m thêi
• Orcell
- Gåm 2 líp: TB sõng, NBS ®ång lo¹i cÊy lªn
collagene
- T¸c dông: t¹o chÊt nÒn t¶ng t­¬ng hîp
sinh häc
c¸c TB tiÕt ra: FGF-1;GM-CMS; KGF-
1…
chÊt nÒn gióp cho cytokine, YTTT
ho¹t ®éng
che phñ sinh häc, thóc ®Èy liÒn VT
 VËt liÖu thay thÕ da t¹m thêi
• Dermagraft
- Gåm: NBS da bao qui ®Çu trÎ cÊy l­íi
polyglactin
- T¸c dông: + NBS s¶n xuÊt chÊt nÒn t¶ng trung
b×: collagene, c¸c protein ngo¹i bµo, yÕu tè
t¨ng tr­ëng + Che phñ sinh häc,
thóc ®Èy liÒn VT
- ChØ ®Þnh: §iÒu trÞ vÕt th­¬ng, vÕt loÐt l©u
liÒn
§iÒu trÞ báng s©u kÕt hîp da m¾t l­íi
- Naughton (1997) dïng Dermagraft: 281BN loÐt
do §T§ rót ng¾n thêi gian liÒn VT
 VËt liÖu thay thÕ da vÜnh viÔn
• Da nh©n t¹o Integra
- Gåm 2 líp:- collagene bß t¹o chÊt nÒn t¶ng
nh­ trung b×
- líp sillicon máng t­¬ng ®­¬ng
biÓu b×
- T¸c dông: chÊt nÒn trung b× t¹o ®iÒu kiÖn:
NBS, §TB, lympho bµo, m¹ch m¸u… vïng l©n
cËn x©m nhËp VT. Líp sillicon: ng¨n chÆn VK
x©m nhËp, chèng mÊt n­íc.
- ChØ ®Þnh: ®iÒu trÞ vÕt báng s©u sau c¾t
ho¹i tö; PTTH
- Heimbach (1988): ®¾p 106 BN: vïng ®¾p
 VËt liÖu thay thÕ da vÜnh viÔn
• GhÐp trung b× kh«ng tÕ bµo (AlloDerm)
- Da tö thi ®· xö lý lo¹i bá c¸c tÕ bµo, gi÷ l¹i
phÇn trung b×
- T¸c dông: thay thÕ trung b×, duy tr× kh¶
n¨ng sèng m¶nh da ghÐp tù th©n.
- ChØ ®Þnh:
+ §iÒu trÞ báng s©u sau c¾t HT kÕt hîp da
tù th©n, ®ãng kÝn 1 th×.
+ PhÉu thuËt t¹o h×nh
- Livesey (1995), §T tèt vÕt báng, kh«ng th¶i
lo¹i MD
- Sheridan (1995), theo dâi 6 th¸ng- 1 n¨m/6
 VËt liÖu thay thÕ da vÜnh viÔn
• VËt liÖu t­¬ng ®­¬ng da ng­êi (Apligraf)
- Gåm 2 líp: collagene bß type I, NBS, TBS ®ång
lo¹i. C¸c TB t¸ch tõ da bao qui ®Çu trÎ s¬ sinh.
- T¸c dông: t­¬ng ®­¬ng da ng­êi vÒ sinh ho¸,
chuyÓn ho¸, tû lÖ sinh s¶n TB t­¬ng ®­¬ng da
ng­êi.
- ChØ ®Þnh: ®iÒu trÞ loÐt do ®¸i th¸o ®­êng;
viªm t¾c TM chi.
- Eaglstein (1995), ®iÒu trÞ 15 BN c¾t bá da:
kh«ng ®éc tÝnh, kh«ng th¶i lo¹i m¶nh ghÐp.
- Flanga (1998), §T 293 BN loÐt l©u liÒn, thêi
gian liÒn VT rót ng¾n (61 ngµy so víi 181
 VËt liÖu thay thÕ da vÜnh viÔn
• VËt liÖu thay thÕ da b»ng TB biÓu b× tù
th©n nu«i cÊy (cultured epithelial
autograft- CEA)
- TB sõng tù th©n nu«i cÊy tõ mÉu sinh thiÕt
cña BN, sau 2-3 tuÇn cã thÓ ghÐp cho BN
- ChØ ®Þnh: báng trung b× s©u vµ báng s©u
cÇn ph¶i ghÐp da
- Chalumeau (1999), tØ lÖ CEA b¸m sèng lµ
45% (18%-57%)
- NhiÒu nghiªn cøu cho thÊy: VT ®iÒu trÞ b»ng
CEA khái, dÔ bÞ tæn th­¬ng, sÑo hay låi, co
kÐo.
Xu h­íng ph¸t triÓn cña c¸c VL thay
thÕ da

• C¸c s¶n phÈm tõ tÕ bµo da

• C¸c s¶n phÈm tõ stem cell

 B¨ng nano

• Acticoat (Smith & Nephew, London,

England)
B¨ng kh¸ng khuÈn gåm: l­íi polyethylene
®­îc hÊp thô h¹t c¬ b¶n b¹c.
B¹c nano cã kh¶ n¨ng kh¸ng khuÈn b»ng
c¸ch ph¸ vì h« hÊp TB VK
HiÖu qu¶ trong ®iÒu trÞ báng trung b×,
vïng cho da, che phñ trªn da m¾t l­íi.
Cã thÓ thay b¨ng 3 ngµy/lÇn. Vïng cho da
®Ó 7 ngµy