You are on page 1of 13

Ch¬ng 6.

Hîp kim mµu


Kim lo¹i ®en→ Fe & HK Fe-C
Kim lo¹i mµu →KL cßn l¹i & HK cña chóng
§¾t h¬n KL ®en
6.1. Hîp kim nh«m:
u ®iÓm: ( so víi Fe vµ HK Fe-C)
- nhÑ ( h¬n 3 lÇn)
- t¬ng ®èi bÒn ( HK siªu bÒn ≈ thÐpkÕt cÊu)
- tÝnh chèng ¨n mßn cao
- tr÷ lîng lín
→§îc sö dông réng r·i
6.1.1. Nh«m nguyªn chÊt:
1. §Æc tÝnh:
•kiÓu m¹ng lptm
•khèi lîng riªng nhá( 2,7g/cm3)
•tÝnh chèng ¨n mßn tèt ( Al2O3 trªn bÒ mÆt
máng vµ xÝt chÆt)
•dÉn ®iÖn, nhiÖt tèt
•T0 ch¶y thÊp
•®é bÒn thÊp, mÒm ( σb= 60MPa; 25HB)
2. C¸c m¸c nh«m nguyªn chÊt :
•T¹p chÊt : Fe, Si ( Fe →Fe3Al gißn →cã h¹i)
•Chia ra 3 nhãm:
- S¹ch ®Æc biÖt: A999 ( 99,999%)
- S¹ch cao: A995
- S¹ch kü thuËt: A85, A8; A7…..A0 →dông cô gia
®×nh
3. Ph©n lo¹i: theo gi¶n ®å pha Al- NTHK→chia ra
2 nhãm
a. HK Al biÕn d¹ng:

•thµnh phÇn: bªn tr¸i C’ →dÔ biÕn d¹ng dÎo


•bªn tr¸i F ( chØ cã pha α)→kh«ng ho¸ bÒn b»ng
NL
•bªn ph¶i F ( α+ pha thø 2) →ho¸ bÒn b»ng NL
b. HK Al ®óc:
•%Me cao →tæ chøc chøa chñ yÕu lµ cïng tinh
c. Ngoµi ra gÇn ®©y cßn dïng HK bét Al+ Al2O3
thiªu kÕt
6.1.2. Hîp kim nh«m biÕn d¹ng : (ho¸ bÒn
b»ng NL)
1. HK Al- 4% Cu:
•Lµ c¬ së cña hÇu hÕt HK Al biÕn d¹ng

•T0= 548 → 5,65%Cu tan vµo AL


T0 thêng →0,5%Cu
•→Khi nguéi Cu tiÕt ra díi d¹ng CuAl2 (tõ dung dÞch
r¾n)
•→HK Al-4%Cu ë T0 thêng : α( Al(0,5% Cu)) + CuAl2 (
≈7%)
σb= 200MPa
•Khi t«i (>5200C) →dung dÞch r¾n qu¸ b·o hoµ Cu →σ
b = 250MPa
( t¨ng Ýt)
•Sau t«i 5-7 ngµy →σb t¨ng m¹nh ≥ 400MPa →ho¸ giµ
tù nhiªn
( sau t«i →söa n¾n ®îc)
•C¬ chÕ ho¸ giµ: ( Gunier vµ Preston)
Dung dÞch r¾n qbh sau t«i kh«ng æn ®Þnh →vÒ
tr¹ng th¸i c©n b»ng→tiÕt ra Cu vµ tËp trung l¹i →
CuAl2 →3 giai ®o¹n:
+ giai ®o¹n 1: Cu >4% ë mét sè vïng ( vïng GP)→
kÝch thíc bÐ, h×nh ®Üa( r=5n.m)→x« lÖch m¹ng
cao →cøng, bÒn cao
+ giai ®o¹n 2: Cu trong vïng GP tiÕp tôc tËp trung →
®¹t ®Õn 1Cu-2Al →GP lín lªn ( r=10n.m)→θ’’( cã ®é
bÒn cao nhÊt) →sau ®ã thµnh pha θ’(®é bÒn gi¶m
®i)
ë T0 thêng qu¸ tr×nh dõng ë giai ®o¹n nµy ( 5-7
ngµy) vµ duy tr× m·i
+ giai ®o¹n 3: T0 >50-1000, θ’ →θ ( CuAl2): tr¹ng th¸i
c©n b»ng, kÝch thíc lín →mÒm
•Pha CuAl2 lµ pha ho¸ bÒn
•NL ho¸ bÒn lµ T«i + ho¸ giµ :
ho¸ giµ tù nhiªn 5-7 ngµy
ho¸ giµ nh©n t¹o T= 100-2000C, τ≈ hµng
chôc giê
2. Hîp kim Dura:→sö dông réng r·i nhÊt
a. Thµnh phÇn ho¸ häc:
•Al- 4% Cu- 1%Mg
•Cu, Mg →n©ng cao hiÖu qu¶ ho¸ bÒn b»ng
NL+Ho¸ giµ
•Ngoµi ra cã Fe,Si vµ Mn(t¨ng tÝnh chèng ¨n
mßn)
b. Tæ chøc tÕ vi:
•cã c¸c pha CuAl2; Mg2Al3; CuMgAl2; CuMg5Al5 →
hoµ tan cã h¹n vao ddr¾n khi t«i →tiÕt ra khi ho¸
giµ→ho¸ bÒn
c. C¸c m¸c HK nh«m :
AlCu 4,5Mg0,5MnSi
AlCu4,5Mg1,5Mn0,5
→®é bÒn cao ( 420-470MPa), khèi lîng riªng nhá
→vËt liÖu m¸y bay
6.1.3. Hîp kim nh«m ®óc: HK trªn c¬ së Al-Si
→Silumin
1. Silumin ®¬n gi¶n :
•ChØ gåm Al-Si; 10-13% Si
•Tæ chøc : cïng tinh Al-Si →tÝnh ®óc tèt
•BiÕn tÝnh ®Ó nhËn ®îc Cïng tinh nhá mÞn
( 2/3NaF+ 1/3NaCl) víi tû lÖ 1% HK láng
2. Silumin phøc t¹p:
•TÝnh ®óc tèt
•Cã thªm Cu, Mg →cã t¸c dông NL ho¸ bÒn
( t«i+ho¸ giµ)
•Thµnh phÇn: ( thay ®æi ): 4-30% Si ; <1% Mg;
1-7% Cu
•C¬ tÝnh n©ng cao b»ng biÕn tÝnh, ®óc ¸p lùc
vµ t«i+ho¸ giµ
•M¸c nh«m ®iÓn h×nh: AlSi12CuMg1Mn0,6Ni1§
→chÕ t¹o Piston cña ®éng c¬ ®èt trong
6.2. Hîp kim ®ång:
6.2.1. §ång nguyªn chÊt :
1. §Æc tÝnh:
•kiÓu m¹ng lptm
•khèi lîng riªng lín ( 8,94 g/cm3)
•®¾t
•dÉn ®iÖn vµ nhiÖt cao
•T0 ch¶y = 1083
•dÔ c¸n, kÐo
•σb= 160 MPa ; sau BD : σb= 450 MPa
2. C¸c m¸c ®ång nguyªn chÊt :
Cu99,99; Cu99,97; Cu99,95; Cu99,90
3. Ph©n lo¹i HK Cu :
•C¬ tÝnh cao; tÝnh CN tèt, Ýt ma s¸t, dÉn ®iÖn,
nhiÖt tèt, dÎo
•Theo tÝnh CN chia ra: HK biÕn d¹ng vµ ®óc
•Theo thµnh phÇn ho¸ häc : Lat«ng vµ Br«ng
( thêng gÆp)
6.2.2. Lat«ng: Hîp kim Cu- Zn ( chñ yÕu)
1. Lat«ng ®¬n gi¶n:
• chØ gåm Cu-Zn

thùc
tÕ chØ
dïng <
45%
Zn→
chØ cã
2 pha (
α+ β)

a. Dung dÞch r¾n Cu( Zn):


•T0 thêng → hoµ tan ®Õn 39% Zn → Cu( Zn) →lµ
pha c¬ b¶n cña Lat«ng Ýt Zn
•Zn lµm t¨ng ®é bÒn vµ dÎo cña Cu(Zn) ( Ýt gÆp
trong thùc tÕ) →cao nhÊt Zn = 30%
b.Pha β:
•Pha ®iÖn tö ( CuZn )
• Cøng vµ gißn , T thÊp → trËt tù ho¸ ( pha β’) →
gißn h¬n →kh«ng dïng %Zn >45 ( chØ cã 1 pha
β)
c. Lat«ng 1 pha: (< 39% Zn)
•→dÎo, bÒn t¬ng ®èi cao, rÎ ( h¬n ®ång nguyªn
chÊt )
•M¸c : LCuZn30; LCuZn 32 →dËp s©u ( vá ®¹n)
d.Lat«ng 2 pha: 39<Zn<45%
•C¸n nãng >4680C (β’ → β) dÎo
•M¸c LCuZn40
2.Lat«ng phøc t¹p:
•Ngoµi Cu, Zn , cãn cã Pb, Al, Sn, Ni → c¶i
thiÖn mét sè tÝnh chÊt :
→Pb : t¨ng tÝnh c¾t gät
→Sn : t¨ng tÝnh chèng ¨n mßn trong níc biÓn
VD : m¸c LCu60Zn36Al2Ni2
6.2.3. Br«ng:
•HK cña Cu víi c¸c NTHK kh¸c ( trõ Zn)
•Tªn gäi theo tªn NTHK ( Br«ng thiÕc, br«ng
nh«m)
a. Br«ng Sn:
•NTHK: chñ yÕu Sn
• %Sn <15% →2 pha chÝnh ( α+δ)
•α : Cu(Sn) →dÎo
•δ: pha ®iÖn tö →cøng, gißn
• §Æc ®iÓm:
+ bÒn cao, dÎo cao, chèng ¨n mßn ®Æc biÖt
trong khÝ quyÓn
+ tÝnh ®óc tèt ( Ýt lâm co ) →®å mü nghÖ
•Cã 2 lo¹i :
+ Br«ng Sn biÕn d¹ng: BCuSn4Zn4Pb4 (b¹c lãt,
b¸nh r¨ng)
+ Br«ng Sn ®óc: BCuSn5Zn5Pb5 ( vßi níc,
b¬m..)
b. Br«ng Berili:
• Giíi h¹n ®µn håi cao ( Kh«ng kÐm thÐp -
1000MPa)
•Cøng cao, chèng mµi mßn cao
•%Be=2% →BCuBe2 → chi tiÕt quan träng dÉn
®iÖn cao, dao cô lµm viÖc ë má
6.4. Hîp kim bét:
6.4.1. Kh¸i niÖm chung: chÕ t¹o c¸c chi tiÕt
kh¸c víi ph¬ng ph¸p truyÒn thèng
I. Ph¬ng ph¸p chÕ t¹o:
• T¹o bét KL vµ HK cã thµnh phÇn ®óng víi yªu
cÇu →trén ®Òu
• T¹o h×nh: Ðp , nÐn víi ¸p lùc cao: 100-1000MPa
( tuú theo yªu cÇu khèi lîng riªng cña chi tiÕt)
•Thiªu kÕt: →c¸c h¹t bét liªn kÕt bÒn v÷ng víi
nhau vµ t¨ng c¬ lý tÝnh cho s¶n phÈm ®Õn gi¸
trÞ mong muèn
II. §Æc ®iÓm cña ph¬ng ph¸p:
•VÒ kinh tÕ: nguyªn liÖu ®îc sö dông triÖt ®Ó,
kh«ng hoÆc Ýt ph¶i gia c«ng ( söa hoÆc c¾t), sÏ
kinh tÕ khi s¶n lîng cao
•VÒ chÊt lîng: dÔ ®¶m b¶o ®ång nhÊt vÒ thµnh
phÇn, tæ chøc, kÝch thíc →trén ®Òu
•VÒ tæ chøc tÕ vi: cÊu tróc kh«ng xÝt chÆt, lu«n
cã lç hæng ( 2-50%), c¬ tÝnh kh«ng cao
6.4.2. VËt liÖu c¾t vµ mµi:→øng dông lín
nhÊt cña VL bét hiÖn nay
I. Hîp kim cøng:
•TÝnh cøng nãng cao: 800-10000C
•Tèc ®é c¾t ®Õn hµng tr¨m m/ph
•§é cøng : 70-75HRC
•Thµnh phÇn: 3 lo¹i
+ Lo¹i 1 c¸cbÝt: bét WC+ bét Co ( dÝnh kÕt) →
c¾t gang,sø...(phoi vôn)
+ Lo¹i 2 c¸cbÝt: bét WC+TiC + bét Co→gia c«ng
tinh thÐp
+ Lo¹i 3 c¸cbÝt: WC+ TiC+ TaC+ bét Co→gia
c«ng th« thái ®óc,rÌn,c¸n
II. §Üa c¾t:
•Lµ VËt liÖu siªu cøng: 8000-10.000HV
•C¸c d¹ng:
+ Bét kim c¬ng víi 1-2% bét B, Be, Si →Ðp díi ¸p
lùc lín
Tthiªu kÕt=30000C
+ Bét kim c¬ng ( hoÆc BN) tr¶i trªn bÒ mÆt HK
cøng →Ðp díi ¸p lùc lín; Tthiªu kÕt=18000C
+ Bét kim c¬ng hoÆc BN trén víi bét KL( 20-
30%);
Tthiªu kÕt=1200-16000C ; →dao c¾t ®¸
+ Dao b»ng BN u viÖt h¬n dao kim c¬ng (tèc
®é c¾t gang x¸m ®Õn 1800-2000m/phót)
III. Bét mµi: h¹t cøng , thêng lµ:
+ c¸t ( SiO2); bét Al2O3; SiC; kim c¬ng
+ c¸c d¹ng : giÊy, v¶i, khèi, bét tù do

You might also like