M 07 Sa cha xe my

B cng thng Trng ccn vit c

Sa cha v bo dng xe my M s: MD 07 Thi gian o to: 90gi (L thuyt: 27; thc hnh:63)

M un o to

Thng 8-2008 1

M 07 Sa cha xe my Chng trnh m un o to: sa cha v bo dng m t xe my M s m un: M 06 Thi gian ca m un: 90 h; (L thuyt: 27 h; Thc hnh: 63 h) I. v tr, tnh cht ca m un: -V tr ca m un: m un thc hin sau khi hc xong cc m un, m un sau: Gio dc th cht; Gio dc quc phng; Ngoi ng; C k thut; Vt liu c kh; V k thut Thc hnh ngui c bn; Thc hnh hn c bn; K thut chung v t; Dung sai lp ghp v o lng k thut; in k thut; in t c bn, sa cha-bo dng c cu trc khuu thanh truyn M un ny c dy hc k III ca kho hc v c th b tr dy song song vi cc mn hc, m un sau: chnh tr; php lut; sa cha - Bo dng h thng lm mt; sa cha bo dng h thng nhin liu ng c xng; sa cha bo dng h thng nhin liu Diesel; - Tnh cht ca m un: m un ngh t chon. II. mc tiu m un: Hc xong mun ny hc vin c kh nng: + Trnh by y cc yu cu, nhim v chung ca m t, xe my. + Gii thch c s cu to v nguyn tc hot ng chung ca xe my. + Gii thch c cu to v nguyn l hot ng ca cc b phn chnh ca xe my + Phn tch ng nhng hin tng, nguyn nhn h hng thng gp trong xe my + Trnh by c phng php bo dng, kim tra v sa cha h hng tronye my. + Tho lp, kim tra v bo dng, kim tra v sa cha nhng h hng ca cc b phn trong xe my. + Tho lp, kim tra v bo dng, sa cha cc chi tit, b phn ng quy trnh, quy phm v ng cc tiu chun trong sa cha. + S dng ng, hp l cc dng c kim tra, bo dng v sa cha m bo chnh xc v an ton.

M 07 Sa cha xe my

III. ni dung m un: 1. Ni dung tng qut v phn phi thi gian: S Tn bi trong m un Thi gian TT Tn L Thc g s thuy hnh t Phn 1: Gii thiu v xe my 1 Gii thiu v xe my 1 1 Phn 2: ng c xe my v cc b phn truyn ng 2 4 4 ng c xe my (l thuyt c bn) 3 Sa cha np my, xi lanh 5 1 4 4 Sa cha c cu trc khuu 10 3 7 thanh truyn 5 Sa cha c cu phn phi kh 10 2 8(*) 6 Sa cha h thng nhin liu v 10 3 7 thot kh 7 Sa cha h thng bi trn v 5 1 4 lm mt 8 Sa cha h thng truyn ng 15 4 11(*) Phn 3: H thng in 9 Ngun in 5 1 4 10 Mch in c bn 5 3 2 11 c v phn tch mch in 3 1 2 thng dng Phn 4: H thng iu khin v di ng 12 Sa cha h thng iu khin 14 2 12 v di ng 13 Kim tra kt thc m un 3 1 2 (*) Cng 90 27 63 Ghi ch: Thi gian kim tra c tch hp gia l thuyt vi thc hnh c tnh vo gi thc hnh. (*) nh du thi im kt thc tun hc.

M 07 Sa cha xe my

2. Ni dung chi tit : Phn 1 : Gii thiu v xe my Bi 1: Gii thiu v xe my Mc tiu Hc xong bi ny ngi hc c kh nng: - Pht biu ng lch s pht trin v phn loi c xe my. Bit c cc loi xe my ang c dng ph bin nc ta - Gii thch c cu to chung v nguyn tc hot ng ca xe my Ni dung Thi gian: 02 gi (LT: 02) 1.1. Lch s pht trin v phn loi xe my - Lch s pht trin Nm 1860, k s ngi Php tn l Gingchin Lnoa, ch to thnh cng ng c t trong. Ngay t ngy y con ngi c mun gn ng c vo xe hai bnh (tin thn ca xe my ngy nay). Tuy nhin ng c ca Lnoa chy bng kh nhin liu c kch thc ln v nng, nn khng th t ln xe hai bnh. Nm 1885, k s ngi c tn l Gtlt mle cng vi MyBch ch to thnh cng ng c t trong chy xng tc 800 vng/ pht, cng sut 8 m lc v kch thc ch bng 1/10 ng c ca Lnoa. Thnh cng ny m u cho kh nng s dng ng c t trong vo xe hai bnh. Ngay t nm 1970, k s ngi Php tn l Per lm c chic xe my u tin c ng c hi nc chy bng cn. 4

M 07 Sa cha xe my Nh c ng c ca Gtlt mle, nam 1885 ngi c gn c ng c t trong vo xe hai bnh. T nm 1897, nc c v nc Anh u ch to xe my. T u th k 20, xe my c dng nhiu trn th gii, nht l cc nc chu u, vi nhng kiu xe hin i v p. Hin nay nht bn l nc sn xut xe my ni ting th gii. Vit Nam ang lu hnh rt nhiu chng loi xe my mang nhn hiu cc nc Nht Bn, i Loan, , c, Php,Ti Vit Nam c nhng c s lp rp xe my, t sn xut c mt s chi tit v b phn xe my. Xe my lun lun c ci tin v mt kinh t, k thut v m thut nh kiu dng xe thay i theo tng nm sn xut cho ph hp vi th hiu ca ngi tiu dng. ng c ngy cng c ch to gn, nh, p, v hiu sut cao. Cc b phn khc cng c hon thin v kt cu, tnh nng v m thut. Rt nhiu xe my sn xut gn y trang b v hin i ho nhiu b phn. V d: kho xng t ng, mch khi ng t ng, h thng nh la, h thng tn hiu, c cu khi ng, h thng phanh, b gim xc, khung - Phn loi: Khi phn loi xe my, ch yu da vo ng c, ngoi ra cn a vo cc c im khc ca xe. a) Theo th tch (dung tch) xilanh c xe 50, 70, 90, 100, 125, 150.. Thng gi l xe 50 phn khi (50cc), xe 70 phn khi (70cc) Xe 100cc tr xung c gi l xe phn khi nh, xe trn 100cc c gi l xe phn khi ln. b) Theo s hnh trnh ca pt tng trong mt chu trnh hot ng, c xe ng c 2 k (xe 2 k) v xe ong c 4 k (xe 4 k). c) Theo s xi lanh ca ng c, c xe my 1 xi lanh (xe 1 ng c) v xe 2 xilanh (xe 2 ng c). Nhn bit nh s buji hoc s ng gim thanh. d) Theo v th ca xi lanh, nu trc xi lanh gn ng (xi lanh t ng), thng gi l xe my ng. Nu trc xi lanh gn nm ngang (xi lanh t nm), thng gi l xe my nm. e) Theo kt cu khung xe v kiu dng xe c xe nam v xe n. f) Theo phng php khi ng c xe khi ng bng cn p (xe khng ma r). Xe khi ng bng ng c in (xe c ma r)

M 07 Sa cha xe my g) Theo h thng truyn ng, c cc loi truyn ng bng hp s, khng hp s v truyn ng c cp, v cp. V vy thng gi l xe s, xe ga. S phn loi xe theo quy nh ca ni ch to v thng mang tnh tiu chun, chnh xc, rt y v cn thit cho vic giao dch kinh doanh v kim nhn hng. Trn m hiu ca xe c s hiu sau: tn hiu xe, kiu dng xe, s phn khi ng c, th trng lu hnh thch hp, i xe v nm sn xut xe. V d: Honda C100 Dream 84, c ngha l xe my c nhn hiu Honda, kiu xe n thng dng: ng c 100 phn khi: lu hnh c trong th trng cha c iu lut v mi trng i vi xe my: i xe Dream; nm sn xut l 1984. K hiu i xe cho thy s ci tin v c im ca i xe, v vy c th thnh tn gi ca xe. V d: Super cub c ngha xe c ci tin, hnh dng p. Ecn Power c ngha mc tiu hao nhin liu gim nhng cng sut tng. Nm sn xut l nm u tin trn th trng c xe , cn vi nhng ln sn xut sau c th c ghi trong t liu gii thiu xe hoc trn mt b phn ca xe, trn m hiu vn ghi nm sn xut ln u. M hiu c ghi y trong t liu ca xe my. Trn thn xe thng ch ghi mt s yu t gii thiu tnh nng v tng tnh m thut, v d Honda Dream I 100, Honda Dream II 100. Xe Dream II rt ging xe Dream I, nhng Dream II c sn xut sau nn c thay i cht t v kiu dng v mt s b phn. V d: - Dream II c b phn khi ng ( ma r) bng ng c in, Dream I khi ng bng cn p. - Dream II dng c quy 12V - 6Ah, Dream c quy 12V 4Ah. Nh vy dung lng ca c quy xe Dream II ln hn Dream I. Cn c vo phng php phn loi xe ca cc hng sn xut xe my, th trng xe Vit Nam phn loi theo 5 im sau: tn hiu xe, kiu dng xe, s phn khi ng c, i xe v nm sn xut. V d: Honda C 50, Super cub 80, c ngha l: xe my hiu honda, kiu n thng dng, 50 phn khi, hnh dng p, nm sn xut 1980. Ngi sa cha xe my v ngi tiu dng Vit Nam thng nhn bit loi xe rt nhanh nh cc c im ca mt s chi tit hoc b phn ca xe nh kiu dng n pha, kiu dng tay 6

M 07 Sa cha xe my li, kiu dng ng h tc , kiu dng mt n, v nhiu xe my c t tn theo i v c im. 2.Mt s loi xe my lu hnh ti Vit Nam Th trng Vit Nam ang lu hnh nhiu nht xe my ca cc cng ty Nht bn, trong a s c nhn hiu honda. Vng ng bng v cc thnh ph dng nhiu xe Honda, Suzuki, Yamaha, Vespa, Peugeot,ca cc hng xe my cc nc Nht Bn, , Php Vng min ni dng nhiu nhiu xe Simsn, Minsk, Honda, ca cc hng xe my cc nc Cng ho dn ch c (c), Lin X (c), Nht Cc loi xe thng gp: xe n, xe nam: xe 4 k, xe 2 k; xe s, xe ga; xe khng ma r, xe c mar, xe phn khi nh, xe phn khi ln, xe bnh ln, xe bnh nh, 3.Cng dng ca xe my Vit Nam Vit Nam, xe my ang phc v c lc cho c nhn, gia nh v x hi. Nhiu ni, xe my thay th dn xe p, xe my thun li hn cc phng tin giao thng cng cng ng b. Khu vc thng mi v cng nghip, xe my tr thnh nhu cu khng th thiu i vi rt nhiu c nhn v gia nh. Xe my dng i lm hng ngy, vn chuyn, thng tin lin lc, dch v chuyn ch hnh khch v hng ho. i vi nhng vng xa, vng cao v giao thng kh khn, xe my l phng tin giao thng chuyn ch hin i v quan trng. 1.2. Cu to chung ca xe my 1.2.1. Cc b phn v h thng chnh ca xe my Xe my c cc b phn v h thng chnh gm: ng c; h thng nhin liu; h thng bi trn; h thng lm mt; h thng in; h thng truyn ng; h thng iu khin v h thng di ng

M 07 Sa cha xe my 1.2.2. Cc b phn v chi tit ca xe my

a) Phn u xe (nhn t trn xung): 1- ng h; 2- n r phi; 3- tay ga; 4- cng tc xi nhan; 5nt khi ng; 6- kho in (cng tc my); 7- cn ko le gi; 8- nt bm ci; 9- cng tc n; 10- tay phanh; 11- cng tc pha ct; 12- gng chiu hu; 13- n r phi b) Nhn t bn tri xe c cc b phn: 1- Ym; 2Ch ho kh; 3- Mt Hnh 1.1 n; 4- Kho xng; 5- Cn s (bn p s)

M 07 Sa cha xe my 6- chn; 7- Chn chng ng ; 8- Chn chng nghing (chng sn); 9- chn ph; 10- Cng sau, 11- Bnh sau; 12) Hp xch; 13- Tng xch; 14- Gim xc sau; 15- Chn bn sau (v sau) c) Nhn t bn phi xe my c cc b phn: 1- Phanh trc 2- Bnh trc

Hnh 2.1

3- Cn phanh (bn p phanh) 4- chn 5- Cn khi ng 6- chn ph 7- ng gim thanh 8- n r phi 9- Kho m bo him 10- n trc 11- Kho c 12- Chn bn trc 13- Cng trc 14- Gim Hnh 3.1 xc trc Cu hi v bi tp 1. K tn nhng loi xe my ang lu hnh Vit nam? 2. Trnh by cu to chung ca xe my? 3. K tn cc b phn ca xe my khi nhn t bn ngoi?

Phn 2: Sa cha ng c xe my v b phn truyn lc 9

M 07 Sa cha xe my Bi 2: ng c xe my (Thi gian: LT: 5 h) Mc tiu Hc xong bi ny ngi hc c kh nng: - Pht biu ng yu cu,nhim v v cu to chung ca ng c xe my - Gii thch c cu to v nguyn tc hot ng ca ng c 4 k v ng c 2 k Ni dung ca bi 2.1. Nhim v, cu to chung - Nhim v: ng c l ngun ng lc gip cho xe my hot ng c trn ng Hin nay hu ht cc xe my thng s dng 2 loi ng c t trong l ng c xng 4 k v ng c xng 2 k

10

M 07 Sa cha xe my - Cu to chung:

1- np; 2- np my; 3- cn bt; 4- vt iu chnh khe h nhit xu pp; 5- trc cam; 6- xu pp v l xo xu pp; 7- ca x; 8- pt tng; 9- cht ppt tng; 10- xi lanh; 11- thanh truyn; 12- cc te; 13- bm du bi trn; 14- trc khuu; 15- hp s; 16- trc khi ng; 17- ca np; 18- b ch ho kh

2.2. Cc thut ng v ch tiu k thut i vi ng c xe my, thng gp cc thut ng chnh sau: a) im cht: L v tr ti hn m ti pt tng i chiu chuyn ng. Trong khi chuyn ng pt tng c hai im cht l im cht trn (CT) v im cht di (CD) 11

M 07 Sa cha xe my b) Hnh trnh pt tng (s): l khong cch t CD n CT, c tnh bng mm v bng hai ln bn knh quay ca trc khuu. c) Th tch l vic (V1v): l th tch khng gian c to bi mt phng pt tng CT n mt nh pt tng CD v c tnh theo cm3 vi cng thc: V1v = D Vbc
2

Trong : D - ng knh xi lanh (cm) S - hnh trnh pt tng (cm) d) T s nn: l t s gia th tch tng (V 1v+ Vbc) vi th tch bung chy v c tnh vi cng thc: Vlv + Vbc Vbc E = E ca ng c xe my thng t 6 10 e) Chu trnh hot ng ca ng c: l qu trnh bin i trn vn ca ho kh (hn hp kh) t lc vo ng c n lc ra khi ng c, vi tt c nhng thay i p sut, nhit , thnh phn, ca ho kh. Qua trnh ny c lp li lin tc trong khi ng c hot ng f) K; l mt phn ca chu k thc hin trong mt hnh trnh ca pt tng. Tu theo chu k hot ng ca ng c m c ng c 2 k hay 4 k. h) Cc ch tiu k thut Trong l lch ng c xe my thng c cc s liu k thut sau: - Th tch xi lanh (cm3). V d: xe 49 cc; 97 cc - ng knh xi lanh (mm). V d: 39mm, 50mm. - Hnh trnh pt tng (mm). V d: 41,5mm, 49mm. - p sut (sc nn), KG/cm 2 tc nht nh. V d: 12 KG/cm2 vng 1000 vng/pht. - T s nn. V d: 8,8 : 1; 10 : 1 - Gc nh la sm, tc nht nh. V d: 20 0 1300 v/p; 150 2150 v/p v 300 trn 3500 v/p. - Khe h xupp (mm). V d: 0,05mm - Khe h buji (mm). V d: 0,7 1,2mm. 12

M 07 Sa cha xe my - Tc cm chng (v/p). V d: 1400 1000v/p; 1700 1000v/p. - Mmen quay (Nm) tc nht nh. V d: 340 Nm 6000 v/p; 510 Nm 5000 v/p. - Cng sut, m lc tc nht nh. (1 m lc = 750W). V d: 3,2 m lc 6000 v/p; 4,1 m lc 7000 v/p; 8,5 m lc 6500 v/p. - Mc tiu hao nhin liu (km/lt) tc nht nh. V d: 60km/lt tc 50km/gi, 80km/lt tc 30km/gi. - Lng du nhn (lt). V d: 0,8 lt. 2.3. Nguyn l hot ng ca ng c 4 k (hnh 2.2) ng c c gi l 4 k v pt tng phi thc hin 4 hnh trnh hon thnh mt chu trnh cng tc v trc khuu phi quay 2 vng - K th nht (k ht) Pt tng chuyn ng t im cht trn (CT) n im cht di (CD) van x ng, van np ng p sut trong xi lanh gm, ho kh c np y xi lanh - K th hai (k nn) Pt tng i t CD n CT, hai van u ng. Ho kh b nn , p sut tng dn ( 6 12 KG/Cm2 ), nhit khong 300oC - K th ba (chy, sinh cng) Pt tng chuyn ng t CT n CD, hai van u ng. Bu ri nh la t chy ho kh, kh chy gin n, nhit v p 13

M 07 Sa cha xe my sut tng nhanh (nhit khong 2000o, p sut khong 30 KG/Cm2) - K th t (k x) Pt tng chuyn ng t CD ln CT, van np ng, van x m, pt tng y kh chy qua ca x ra ngoi * Khi pt tng n CT th van x ng v bt u k np ca chu k tip theo Hnh 2.2. Nguyn l lm vic ca ng c 4 k

* Pit tng vt qua c CT v CD l do qun tnh ca bnh * trong thc t cc k u bt u v kt thc trc hoc sau cc im cht np y ho kh v thi sch kh chy nng cao cng sut ng c 2.4. Nguyn l hot ng ca ng c 2 k ng c c gi l hai k v pt tng phi thc hin 2 hnh trnh thc hin mt chu trnh cng tc v trc khuu phi quay 1 vng - K th nht (k ht - nn)

14

M 07 Sa cha xe my Pt tng t CD n CT. Ho kh t cc te qua ca np vo xi lanh v kh chy c qut sch.

Khi pt tng i ln ca np v ca x dn c ng li ho kh c pt tng nn n nhit v p sut cao (cui k nn nhit khong 300oC v p sut khong 6 12 KG/Cm2). Gn cui k nn ui pt tng m ca ht, ho kh c ht t b ch ho kh vo cc te - K th hai (k n - x - np) Khi pt tng n CT bu ri nh la t chy ho kh, kh chy gin n sinh cng y pt tng t CT n CD . Khi pt tng i xung ca x dn c m ra kh chy c p sut cao t a ra ngoi, tip theo ca np c m v ho kh t cc te c np vo xi lanh v y nt kh chy ra ngoi Nguyn l ng c 2 k 1- bu ri; 2- np my; 3- cnh to nhit; 4- ca x; 5- ca ht; 6- cc te; 7- thanh truyn; 8- trc khuu; 9- ng dn np; 10- pt tng; 11- ca np; 12- xi lanh Cu hi v bi tp 1) Trnh by cu to chung ca xe my? 2) Th no l CT v CD ? Hy trnh by v tr tng i gia thanh truyn v trc khuu ng vi CT v CD. 3) Trnh by nguyn l hot ng ca ng c 4 k v ng c 2 k? Bi 3. Sa cha np my, xi lanh 15

M 07 Sa cha xe my (Thi gian: LT: 5 h) Mc tiu Hc xong bi ny ngi hc c kh nng: - Pht biu ng cng dng, phn loi c np my, xi lanh ca ng c xe my - Gii thch c cu to v nguyn tc hot ng ca np my, xi lanh ca ng c xe my - Bit cch kim tra, bo dng v sa cha np my, xi lanh ng yu cu k thut Ni dung ca bi 3.1. Nhim v chung, yu cu Nhm chi tit gm np my, xi lanh kt hp vi pt tng, xc mng trc khuu thanh truyn c nhim v to ra vng khng gian thay i thc hin chu trnh cng tc (ht nn n x) ca ng c 3.2. Cu to v nguyn l hot ng 3.2.1. Np my (Quy lt) - Cu to (hnh 3.1) Nhng b phn chnh khng chuyn ng ca ng c l np my, xi lanh v cc te. Np my t trn xi lanh to thnh bung chy. Np my ng c 4 k rt phc tp, gm np v thn. Np my y kn xi lanh, c cnh to nhit. Thn np my c l thng vi b ch ho kh, l t xupp, l lun xch cam np my cha c cu phn phi kh v rt nhiu chi tit nn cn c gi l cm gin c. Vic ch to np my Hnh 3.1. Np my ng c 4 k ng c 4 k rt 1- np my; 2,15,16- tm m; 3- vng cao su lm phc tp. Sau khi kn du; 4- cht nh v; 5,12,13- vt; 6- ng dn c, phi qua ho kh; 7- vng m cao su; 8- tm kp dy cao nhiu bc gia cng p; 9- vng m cao su; 10- np xu pp; 11- np cnh bm; 14- vng m; 17- np u, 18- vng 16trn; m; 19- ai c kn; 20- ai c h; 21- np 22- giong quy lt

M 07 Sa cha xe my v nhiu mt l vic c yu cu cao v chnh xc v nhn. Cc l ca np my c np hoc ni vi chi tit khc u cn giong m, bo m cho s hot ng bnh thng ca ng c. Np my ng c 2 k n gin hn np my ng c 4 k nn cn gi l np xi lanh. Mt ngoi c nhiu cnh to nhit, mt ni vi xi lanh c ch lm (hnh lng cho) kt hp vi nh pt tng to thnh bung chy. C l ren lp buji, l lp van gim p

3.2.2. Xi lanh - Cu to (hnh 3.2) Trc kia xi lanh c c lin mt khi bng gam xm. Ngy nay xi lanh gm nng v v Nng xi lanh l on ng tr, p cht vo v v c th thay nng khi mn. Mt tip xc Hnh 3.2. Xi lanh vi pt tng gi l mt gng xi lanh c nhn rt 1- khi xi lanh; 2- gong quy lt; 3- vt; 4l lp trc bnh trung gian; 5- ng dn cao, thng xch cam; 6- ng du hi; 7- ng du ln (l lp vi gu ging) c lng mt lp hp kim chng mi mn hoc m crm. V xi lanh c c bng gang hoc hp kim nhm, ngoi c nhiu cnh to nhit. Nu cnh to nhit qu ln th chng c chng rung bng cch ni vi nhau. Nhn vo mt gng xi lanh ng c 2 k s thy cc l np v thot. Xi lanh c p cht gia np my v ccte bng bn c cy (guging). Ti hai mt tip gip u c tm m. 3.3. Cch kim tra, bo dng, sa cha np my, xi lanh I tho, kim tra np my xi lanh ng c xe hon da * Ch : Ch c tho np my khi my ngui trnh b cong vnh. 1. Chng mt ming g di ng c. 2. V s 0 tho ym xe. 17

M 07 Sa cha xe my 3. Dng c l khu ni lng bu lng gi cnh bm bn phi ng c. Dng ba cao su g nh vo bu lng lm lng np trn v m lt bn ngoi. 4. Tho np y xu pp. 5. Tho cc te ui c (nu cn). 6. Quay trc khuu (bng cch quay v lng) ngc chiu kim ng h du 0 trn bnh rng cam trng du vch V trn np my. 7. Tho cc vt gi bnh rng cam v ly bnh rng cam ra ngoi. 8. Tho ng x, b ch ho kh, u chp bu ji, bu ji. 9. Tho bu lng gi np my v xi lanh ra ngoi. 10. Tho 4 cu gi np my ly np my ra ngoi * Ch : khi tho ni lng dn tng bu lng theo th t i xng (H. 13) nhiu ln. - Dng ba cao su g xung quanh np my lm lng np my khi xi lanh. 11. Ly xi lanh ra ngoi vt cy. Dng c l tho bu lng gi bnh dn hng xu pp. 12. Dng gi lt di pt tng v y l dn xch cam (khng bi bn ri vo my). II tho, kim tra np my xi lanh ng c sim sn. 1. Dng c l tho ch ho kh 2. Tho np chp bu ji v bu ji 3. Tho c x khi xi lanh 4. Dng c l ng tho 4 ai c gi np my. * Ch : ni lng dn cc ai c theo nguyn tc i xng 5. Ly np my xilanh ra khi ng c. * Dng ba cao su v xung quanh np my. Dng gi qun di pt tng khng bi bn ri vo my. III kim tra np my v xi lanh 1. Mt s thng tin k thut a) ng knh xi lanh: ct nguyn thu (ct 0) * Xe hon da: - Hon da 50cc ng knh 39 39,05mm - Hon da 70cc ng knh 47 47,05mm - Hon da 90cc ng knh 50 50,01mm - Hon da 100cc ng knh 50 50,01mm * Xe sim sn: - S 50cc ng knh 40 40,03mm - S 70cc ng knh 40 45,03mm b) Khe h ln nht gia pt tng v xi lanh cho php l 0,1mm, nu nh hn 0,1mm th phi doa ln ct, ln hn 0,1mm th phi ln vt ct v mi ct ng knh chnh nhau 0,25mm. 0,14mm dnh cho doa v nh bng. Xi lanh ng c xe hon da c 5 ct. 18

M 07 Sa cha xe my Xi lanh ng c xe sim sn c 7 ct. Mi ct cch nhau 0.25mm. 2. Kim tra mt phng np my mt phng xi lanh. Mt phng tip xc mp my xi lanh b vnh s khng m bo kn kht (t du) gim t s nn tn xng nng lm gim cng sut ca ng c. Kim tra: * Dng thc chun. t thc chn ln mt cn kim tra, sau dng thc l o khe h gia mt phng cn kim tra v mt phng chn ca thc. Khe h ny khng c ln hn 0,5mm. * Dng bn r kim tra: bn c mt phng chun bng thp hoc dng mt tm knh 5mm kim tra. - Xoa u bt mu ln mt phng r (hoc mt knh) p mt cn kim tra ln mt bn r, di chuyn nh theo hnh s 8, lt ln quan st. Nu bt mu bm khng u th mt cha phng, ch vnh bm nhiu bt mu. * Sa cha. Co mi hoc da cc ch nh cao trc v cc ch trung bnh sau, phi lm dn. Kim tra li bng cch o hoc thy bt mu bm u l c. 3. Kim tra sa cha xi lanh - Dng du ra thm vo giong m cn dnh xi lanh, sau dng c cn rng bn co sch (khng c lm xc b mt lp ghp ca xi lanh). - Kim tra nng xi lanh xem c vt xc khng. Nu c nhiu vt xc dc su phi doa ln ct. - Kim tra xem nng xi lanh c b mn khng nu mn to g cng phi doa ln ct. - Dng ng h so o ng knh xi lanh ti 3 v tr u, gia v cui khong hnh trnh ca pt tng. Ti mi v tr o hai ln vi hai chiu vung gc vi nhau. + Ln th nht o b mt lm vic ca xi lanh. + Ln th hai o vung gc vi ln th nht. So snh kch thc o c vi kch thc tiu chn nu mn 0,1mm phi doa ln ct. Cu hi v bi tp 1) Trnh by nhim v, yu cu, cu to ca np my, xi lanh? 2) Ti sao phi ch to ring nng xi lanh? 3) Trnh by phng php kim tra, bo dng v sa cha np ny, xi lanh? Bi 4. Sa cha c cu thanh truyn trc khuu (Thi gian: LT: 5 h) 19

M 07 Sa cha xe my Mc tiu Hc xong bi ny ngi hc c kh nng: - Pht biu ng cng dng, phn loi c c cu trc khuu thanh truyn ca ng c xe my - Gii thch c cu to v nguyn tc hot ng ca c cu trc khuu thanh truyn ca ng c xe my - Bit c cch kim tra, bo dng v sa cha c cu trc khuu thanh truyn ng yu cu k thut Ni dung ca bi 4.1. Nhim v chung, yu cu Nhm chi tit gm np my, xi lanh kt hp vi pt tng, xc mng trc khuu thanh truyn c nhim v to ra vng khng gian thay i thc hin chu trnh cng tc (ht nn n x) ca ng c. Ngoi ra pt tng cn nhn v truyn lc kh th, nh c cu trc khuu thanh truyn bin chuyn ng tnh tin ca pt tng thnh chuyn ng quay v truyn m men n cc b phn chuyn ng ca xe my 4.2. Cu to v nguyn l hot ng 4.2.1. Pt tng - Cng dng: nhn nng lng ca nhin liu chy trong k t ri chuyn cho trc khuu nh thanh chuyn Pt tng ht ho kh (trong k ht), p ho kh (trong k nn), nhn cng (trong k t), y kh thi (trong k thot) v truyn nhit ca bung chy cho xilanh gp phn lm mt ng c. Trong ng c 2 k, pt tng cn lm nhim v ng m cc ca thng kh (ca ht, ca np v ca thot) trn thnh xi lanh. - Cu to (Hnh 4.1) Pt tng dng ng tr, mt u kn (nh) v c chia lm 3 phn:

nh pttng c nhiu loi. Tu theo yu cu k thut, nh c dng phng, chm cu hoc bu nhm mc ch: tng chu lc, hng lung kh, to nhit,

20

M 07 Sa cha xe my nh pt tng thng c ghi s ch ct sa cha, k hiu mi tn hoc ch IN quy nh chiu lp pt tng.. Hnh 4.1 Cu to pt tng 1- rnh xc mng kh; 2rnh xc mng du; 3- rnh vng chn; 4- phn khuyt gim trng lng ; 5- l cht pt tng; 6- nh pt tng V d: 050 c ngha l pt tng ct 2, ng knh ln hn ng knh chun (nguyn thu) l 0,50 mm. Pt tng ca ng c xe my do Nht Bn sn xut thng c 5 c: chun 1, 2, 3, v 4. C chun c ng knh pt tng nh nht, ng knh cc c tip theo ln lt tng thm 0,25mm. Mt. trong ca nh pt tng c nhng ng gn l tng bn vng. * u pt tng (cn gi l phn bao kn) c cc rnh hnh vnh khn lp xc mng. S rnh bng s xc mng. C rnh xc mng hi v rnh xc mng du. ng c 2 k, trong rnh ny c cht nh v xc mng khng xoay vng t do trong rnh. * Thn pt tng c hai l t cht pt tng (cht c), trong mi l u c rnh t vng chn. Cht pt tng c on hnh tr rng bng thp, mt ngoi nhn bng v c ti cng. Ngoi ra, thn pt tng cn c nhng yu t khc: vt bt kim loi trnh b kt, rnh ngn nhit v tng tnh n hi, ch khot m rng khng gian chuyn ng ca thanh truyn, gn tng cng, vu lm l cht, 4.2.2. Xc mng (Hnh 4.2)

21

M 07 Sa cha xe my Xc mng hoc vng gng c dng vnh khn v c khe h. Ch h l ming xc mng.

Xc mng nm trong rnh u pt tng, p st vo mt gng xi lanh. Xc mng c ch to bng gang xm, c th n hi. C xc mng kh v xc mng du a) Xc mng kh cn gi l xc mng hi, m bo s kn st gia pt tng v xi lanh, gi c ho kh trong k nn. Xc mng kh gm xc mng la v xcmng du. - Xc mng la t gn nh pt tng nht, trc tip vi kh chy, v vy mt ngoi c m crm sng bng. - Xc mng nn mt xa nh pt tng hn xc mng la, hnh dng nh xc mng la nhng khng m crm nn mu xm m. b) Xcmng du ngn du lm trn, khng cho lt vo bung chy v gt du bm mt gng xi lanh tr li cc te. Xc mng du t xa nh pt tng nht. Hnh 4.2 Cu to xc mng 1- Xc mng la; 2- Xc mng kh; Vng phng trn ca xc mng du; Vng hng trc ca xc mng du; Vng phng di ca xc mng du; Hng l thot; 7- Pt tng 22

3456-

M 07 Sa cha xe my Xc mng du ca xe my c ch to thnh 3 chi tit: vng phng trn, vng gia v vng phng di. Cc vng phng c nhim v gt du. Vng gia c l dn du. Xc mng du c nhiu kiu do cu to vng gia khc nhau. Pt tng ng c 4 k ca xe my c mt xc mng la, mt xc mng nn v mt xc mng du. Cc ming xc mng k nhau phi sp xp lch nhau mt gc ln hn 90o. Pt tng ng c 2 k c mt xc mng la v mt xc mng nn, khng c xc mng du. Cc ming xc mng phi t ng ti cht nh v trong rnh xcmng. 4.2.3. Thanh truyn - Cng dng: Thanh truyn l mt chi tit my quan trng trong vic bin chuyn ng tnh tin ca pttng thnh chuyn ng quay trn ca trc chnh. - Cu to: Thanh truyn gm 3 phn : * u trn (u nh) c dng hnh tr rng, t cht pttng. u trn c th gn bc ng (c rnh dn du lm trn), hoc t mt vng bi a hay c trng lp hp kim chng ma st, tu theo thit k. * Thn gia l mt thanh c tit din ln dn t u nh n u to. Mt ct ca thn thanh truyn c hnh van hoc ch I (H.II-6). Loi mt ct ch I c dng nhiu v nh v chu lc tt, loi van ch to n gin hn. * u di (u to) cu to tng t u trn nhng to hn t cht khuu. 4.2.4. Trc khuu - Cng dng: Nhn nng lng trong k t v chuyn cho cc b phn khc ca xe my. Trc khuu l chi tit quan trng v ch yu ca ng c.

- Cu to: l loi trc chp gm c on u, on gia v on cui - on u l mt na trc khuu, cn gi l na trc chnh gm m khuu, c chnh v ch lp b li hp. 23

M 07 Sa cha xe my M khuu hnh a, lm nhim v tay quay v bnh , c ch lp cht khuu. - on cui l na th hai Hnh 4.3 C cu trc khuu ca trc khuu, gm m thanh truyn khuu, c chnh v ch 1- thanh truyn; 2- trc khuu; 3- vng bi lp mm in. Mt ngoi cht khuu v c chnh c ti cao tn v mi bng. 4.2.5. Bnh Bnh l chi tit bng kim loi c khi lng kh ln, tch lu nng lng trong k sinh cng v truyn nng lng ny cho trc khuu cc k khc. Lc qun tnh ca bnh gip pttng vt qua cc im cht d dng. Bnh c th l mt chi tit my ring bit lp vo trc khuu. i vi xe my, m khuu thng c khi lng kh ln (khong 70% khi lng tng cng ca cc chi tit chuyn ng ca ng c) v lm nhim v bnh . Ngoi ra, cn mt s b phn c cng dng nh bnh : mm in, qut gi... 4.3. Cch kim tra, bo dng, sa cha c cu trc khuu, thanh truyn 4.3.1. Tho khi quy lt (np my) v tho xi lanh.

- Dng km m nhn, bp 2 u phanh hm cht pt tng, rt phanh ra. - Dng thanh g tin trn c ng knh nh hn ng knh ngoi c pt tng y c pt tng ra ngoi (hnh 4.4) nu cn th ng nh c pt tng. C th dng van tho lp c pt tng. * Ch . Khi tho dng gi qun bt quanh thanh truyn di Hnh 4.4 Tho cht pt tng pt tng khng cc chi tit ri vo hp trc khuu. - Ly pt tng cng xc mng v c pt tng ra. 24

M 07 Sa cha xe my - Tho xc mng ra khi pt tng theo th t trn trc, di sau. Dng hai ngn tay ci (hai dng c chuyn dng) bung ming xc mng ra v nh nhng nng ln ly xc mng ra ngoi Ch . Ch bung ming xc mng ra va ly xc mng ln. Nu bung qu rng s lm gy xc mng. 4.3.2. Kim tra pt tng Pt tng c mun dng li c phi t tiu chun sau : - Quan st bng mt trn b mt lm vic khng b li lm mn xc. Phn lp xc mng (u pt tng) khng b mui bm en. + L cht cn va kht vi cht (c) pt tng. + Rnh t xc mng cn trn u cha b sc cnh. - Dng dao no cn no sch mui than bm trn nh pt tng (khng co mui than quanh pt tng pha trn xc mng trn cng. - Dng xc mng gy co sch mui than trong rnh xc mng ca pt tng. Kim tra rnh xc mng xem c b rng, b m, b loe khng ? - Dng pan me 25 50 o ng knh ngoi ca pt tng ti im vung gc ca ng tm l cht pt tng. o ti v tr cch y pt tng t 7 10mm. - o ng knh trong lng xi lanh. Ly ng knh xi lanh tr i ng knh pt tng l khe h gia pt tng v xi lanh (gii hn khng qu 0,1mm). - Xoa du vo c pt tng v lp vo u nh thanh truyn xoay t t xem c pt tng c lng theo chiu dc v chiu ngang khng, nu lng phi thay c mi (a c pt tng vo l c pt tng. thng gc dng ngn tay ci bp c t t i vo l cn tt). - o ng knh ca l c pt tng bng thc bung v o ng knh ngoi ca c pt tng bng pamme. Ly ng knh ca l c pt tng tr i ng knh ngoi ca c pt tng, khe h ny khng c qu 0,08mm.Nu qu phi thay pt tng v c mi. - Kim tra pt tng vi xi lanh. Lau sch b mt pt tng v xi lanh bi mt lp du mng, o u pt tng a vo xi lanh. Dng ngn tay y nh pt tng t t i xung l tt. Nu pt tng t ri l qu mn. 3) Kim tra xc mng 1. Kim ra ming xc mng vi xi lanh (hnh 4.5) t xc mng vo lng xi lanh, dng u pt tng y xc mng su xung khong 20mm to cho xc mng thng gc vi xi lanh. 25

M 07 Sa cha xe my Nhn vo khe h ming xc mng nh sng bng si tc l c. Hoc dng thc l cn o khe h ming ca tng xc mng. Khe h ny khng c Hnh 4.5 Kim tra xc mng qu gii hn cho php: + i vi xe Hon da. Xc mng hi 0,5mm, xc mng du 0,1. + i vi xe Sim sn: 0,7mm. + Tiu chun xc mng mi 0,15mm. 2. Kim tra xc mng vi pt tng - Lm sch rnh xc mng (dng xc mng c no rnh xc mng). - a xc mng vo rnh xc mng, sau ln u mt vng va ln va quan st khe h phi u v khng ln hn 0,25 (dng thc cn l kim tra). 4) Lp xc mng vo pt tng (hnh 4.6) - V sinh sch s xc mng, rnh xc mng v pt tng. - Th t lp xc mng vo pt tng i vi ng c 4 k nh hnh bn

- Lp xc mng theo th t t di ln trn. *Cch lp. Dng mng tay ca 2 ngn ci bung ming xc mng va . Nh nhng trt xc mng dc pt tng a xc mng nm lt rnh pt tng. *Ch . Nu trn xc mng c ghi k hiu th lp mt c Hnh 4.6 Tho, lp xc mng k hiu hng ln trn Khng bung ming xc mng qu rng s lm gy xc mng. a) Khi lp xong xc mng vo rnh pt tng, cn xoay cho xc mng chuyn ng cho chuyn ng trn tru trong rnh v t cc ming xc mng lch 1200. 26

M 07 Sa cha xe my b) i vi ng c 2 k th khi lp xc mng vo pt tng ta phi t ming xc mng ng cht nh v. 5) Lp pt tng v xc mng ln ng c - Xoa du vo l u nh thanh truyn v c pt tng. - i vi ng c xe Sim sn: dng t m dnh vo hai vng m, vo hai bn m u nh thanh truyn. - t pt tng vo u nh thanh truyn. Vi ng c 4 k t pt tng sao cho ch IN u pt tng (hoc gc vt ln trn u pt tng) hng ln trn. Vi ng c 2 k (xe Sim sn) t pt tng u pt tng hng v pha ca x. Tt nht xc nh cht hm xc mng so vi cc ca np, x (v tr cht khng i qua ca np, x). - Cn cho pt tng tht thng hng vi cc l c pt tng v l u nh thanh truyn ri y c pt tng qua l thanh truyn sang l bn kia ca pt tng ngang vi rnh lp vng hm c. Ch . Phanh hm phi nm hon ton trong rnh hm ca n. - i vi ng c 4 k, khi lp phanh hm c pt tng khng c ming ca phanh hm trng vi phn lm pt tng. - Kim tra bng cch lc pt tng, nu thy nh l c. Ta xc nh li v tr ca ming xc mng. - Lp xi lanh v quy lt + T t a xi lanh vo 4 vt cy n v tr pt tng im cht trn. + a u pt tng vo lng xi lanh. 1. i vi ng c 4 k : lc nh xi lanh xc mng t ln thnh xi lanh hoc dng tua vt p nh ming xc mng vo nng xi lanh. 2. i vi ng c 2 k : phi xc nh v tr cht hm xc mng, dng tua vt la a u xc mng ng cht hm. + Lp np my vo vt cy. 5) Lp khi quy lt ln ng c - Lp giong quy lt mi v cc cht nh v. - Lp khi quy lt mi nn ng c. Dng tay lun xch cam qua hc bn ca khi quy lt trong khi va y khi quy lt vo v tr. - Lp giong mi v lp np u khi quy lt ( mi tn trn np u hng xung ng x). - Lp m bng ng vo vt cy bn phi pha di (ai c du). - Lp ai c thng vo vt cy bn phi pha di. 27

M 07 Sa cha xe my - Sit dn u cc ai c theo th t i xng va tay (khong 9 12 Nm). - Lp vt gi khi quy lt vo xi lanh. - Lp bnh rng cam vo xch cam (cn cam). - t giong mi vo np trn ri lp np trn. * Ch . vu bn trong vo np trn lt vo cc vnh ca khi quy lt. - Sit cht bu lng gi np trn. - iu chnh khe h xu pp. - Lp bu ji, u chp bu ji. - Lp ng x, b ch ho kh. - Lp cc b phn cng xch cam v iu chnh. - Lp cc te ui c, cn i s. - Lp ym xe. 7) Sa cha thanh truyn - H hng a) Thanh truyn b lch. Do chu lc khng u, c bit do lc tho lp pt tng khi thanh truyn dn ti thanh truyn b cong. Nu cong lch t th pt tng v xi lanh chng mn. Nu cong lch nhiu lm cho pt tng khng th chuyn ng c do b kt. b) Thanh truyn ku: + Do u nh, cht hoc vng bi b mn. + Do u to, trc quay tay, vng bi b mn. c) Thanh truyn b ph hng. Lt bin do thiu du bi trn, ph hu vng bi, bc lt, cht - Sa cha Nhng h hng trn lm cho ng c c ting ng vang ln gi l ting my go, g. Do cc chi tit chng mn, gy va p ln c th ph v lin kt cc chi tit, cn phi sa ngay : + Nn li bin nu thy c th v mn hai u cha n mc thay th. + Kim tra thay cht pt tng, ng li bc hoc thay vng bi. + p bin thay trc tay quay, vng bi hoc ng li bc. + Thay bin v cc chi tit ni ghp. 8) Kim tra khe h gia u bin v trc tay quay a) Trng hp bin nm trong my : - Tho xi lanh, np my cm pt tng u nh bin v tr CT. - Nm u nh bin ko y theo chiu pt tng, nu cm thy c ro l trc tay quay v vng bi b mn. b) Trng hp bin tho khi my 28

M 07 Sa cha xe my - Mt tay gi cht thn bin (phn u nh) trc khuu c treo t do. - Dng mu bn tay nh mnh ln u nh bin nu c ting va kim kh th phi p li bin. 9) Kim tra vng bi, bc lt, pht du. a) Kim tra vng bi. Bng cch lc trc, nu cng d lc th vng bi cng mn. - Kim tra vng bi trc khuu bng cch lc v lng. - Kim tra vng bi trc sau bng cch lc bnh sau. Khi tho trc khuu khi cc te - i vi xe 2 k : nu vng bi nm li cc te l tt, nu ra theo trc khuu l vng bi mn, gi vng bi rng. - i vi xe 4 k. Nu vng bi nm li th vng bi v trc u mn. b) Kim tra pht du. i vi ng c 2 k cc pht 2 u trc khuu l rt quan trng v ngn du ra 2 u trc, ng thi lm kn cc te. xe 4 k pht du trn trc khuu pha mm la nhm ngn du cc te sang mm la. Pht du phi m kht vo trc khuu khng b rn nt chai cng nu r du phi thay pht hoc sa li. Nu pht khng kht c th l xo b dn, c th ct bt l xo v ni li (nu cao su cn mm v khng rn nt). Cu hi v bi tp 1) Hy trnh by nhim v v cu to ca c cu thanh truyn trc khuu. 2) Hy trnh cng dng v cu to ca pttng, xc mng. 3) Trnh by cch kim tra, bo dng, sa cha nhm c cu trc khuu, thanh truyn? Bi 5. Sa cha c cu phn phi kh (Thi gian: LT: 5 h) Mc tiu Hc xong bi ny ngi hc c kh nng: - Pht biu ng cng dng, phn loi c c cu phn phi kh ca ng c xe my - Gii thch c cu to v nguyn tc hot ng ca c cu phn phi kh ng c 4 k v c cu phn phi kh ng c 2 k - Bit cch kim tra, bo dng v sa cha c cu phn phi kh ng yu cu k thut Ni dung ca bi 5.1. Nhim v chung, phn loi 29

M 07 Sa cha xe my C cu phn phi kh c nhim v iu dn ho kh vo xi lanh v a kh chy ra khi xi lanh sao cho ph hp vi cc k np nn n x ca ng c C cu phn phi kh c loi c cu phn phi kh ng c 4 k v c cu phn phi kh ng c 2 k 5.2. Cu to v nguyn l hot ng 5.2.1. C cu phn phi kh ng c 4 k Hu ht ng c 4 k ca xe my dng c cu phn phi kh c xu pp treo v c t trong np my. C cu gm: 1) Bnh rng trc khuu c s rng bng na s rng ca bnh rng trn trc cam. Bnh rng trn trc khuu l bnh ch ng c lp c nh trn trc khuu v ko xch cam chuyn ng.

Hnh 5.1 C cu phn phi kh 2) Xch cam c cu to ging nh xch xe p nhng c ch to nh hn, dng truyn chuyn ng t bnh rng trc khuu n bnh rng trc cam. 3) Bnh rng trc cam l bnh b ng, c lp c nh vi trc cam, chuyn ng nh xch cam. Trn bnh rng cam c du ch v tr tng ng vi CT, cui k nn

30

M 07 Sa cha xe my 4) Trc cam (hnh bn) ch to bng thp bn trong khoan rng, c 2 c trc lp vi trt hoc ln (vng bi) trn np my, c cc vu cam iu khin cn by v m xu pp, cc v tr cc vu cam v c trc c khoan cc l dn du bi trn. Mt u trc cam c cc l ren lp bnh rng cam 5) n by cn c gi l c c Hnh 5.2 Trc cam vu cam iu khin lc qua li quanh cht (trc c m). (hnh 5.3) Mt u n by t ln cam, u kia m vo ui xu pp m xu pp. Gia ui xu pp v u n by khe h gi l khe h nhit xu pp, khe h nhit iu chnh c nh c vt chnh u n by

6) Xu pp l loi van ng m c bit hnh nm nn cn gi l nm. Mi ng c c mt xu pp np v mt xu pp thot, t trong quy lt. a) u xu pp xo ra nh tn nm, hnh a. Vnh a c mi bng v lm vt mt Hnh 5.3 iu chnh m xu nn, c gc nh 900 hoc pp 1200. Mt nn c gi l ming nn. Sau mt thi gian lm vic, trn ming s c vt do tip xc va p vi ming l (b). Mt xu pp (mt hng v u pt tng) c phay rnh dng r xu pp khi sa cha. Tu theo thit k, u xu pp np c th ln hn mt cht so vi u xu pp thot ho kh vo xi lanh.

31

M 07 Sa cha xe my u xu pp ni lin vi thn xu pp bng mt on chuyn tip dng cn. b) Thn xu pp hnh tr, bng thp, chuyn ng tnh tin trong ng dn. Thn c ch to lin vi ui xu pp. c) ui xu pp hnh tr, ng knh nh hn thn, c tin Hnh 5.4 Cm xu pp v cc chi tit lp rp xu pp rnh t cc hm. Cng hot ng vi xupp cn c mt s chi tit sau: ng dn, l xo, cc hm, vnh kho, b... (hnh 5.4)

7) C cu cng xch cam C cu cng xch cam dng n nh cng ca xch cam trong qu trnh hot ng. C c cu dng l xo v c cu dng n y. C cu dng l xo (Hnh5.5) c s dng trong mt s ng c xe my, gm mt bnh cao su quay t do quanh trc ca mt cn by. u cn li ca cn by t vo mt l xo. Cn by chuyn ng Hnh 5.5 C cu cng xch cam quanh trc khong gia. dng l xo Nh lc y ca l xo, cn by lun lun p bnh cao su vo xch cam v cng xch. * C cu loi ng y

32

M 07 Sa cha xe my a) C cu loi ng y (hnh5.6) c s dng trong nhiu ng c xe my hin i, gm bnh cao su hng dn xch cam, bnh cao su tng xch, cn by v cm cng xch. Cm cng xch cam c van mt chiu hot ng rt an ton, n nh, m du, khng cn iu chnh, lu phi sa cha thay th. V vy c dng nhiu trong xe my hin i, nht l loi van mt chiu nm trong ng y. b) Nguyn tc hot ng ca c cu cng xch cam t ng. Khi ng c vn hnh, xch cam c lc chng, lc cng. * Lc xch chng, lc l xo lm ng y chy ln, du c ht vo, cn

Hnh 5.6 C cu cng xch cam loi ng y by p mnh cnh cng xch v lm tng cng cng ca xch. * Lc xch cng s nng bnh cng xch, cn by p ng y chy xung, du b y ra, l xo b nn v gim cng ca xch. Nh vy, cng ca xch cam c iu chnh t ng, lin tc v m du.

33

M 07 Sa cha xe my 5.2.2. C cu phn phi kh ng c 2 k (hnh 5.7)

Cu to: C cu phn phi kh ca ng c 2 k gn lin vi cu to c bit ca pt tng, xi lanh, m khuu, a trc khuu, cc te v v tr tng i gia pt tng, m khuu, a trc khuu vi cc l trn xi lanh v ccte. V d: thn pt tng c khot, xi lanh c l, cc te c l bn sn - Nguyn tc hot ng Hnh 5.7 C cu phn phi kh ng c 2 k Thn pt tng c hai l khot v hai l bn cnh. Xi lanh c hai l np, mt l ht v mt l thot. Lc pt tng CT, hai l bn cnh (di hai l cht pt tng) thng vi hai l np, l khot thng vi l ht. Ho kh t b ch ho kh trn vo y lng pt tng v ccte. Buji nh la, t chy ho kh. Cng sinh ra s y pt tng t CT n CD. Pt tng s ng hai l np, sau va ng hai l np va ng l ht v ho kh b dn li trong cc te. Cui k t - thot, pt tng m l thot, kh chy a vo l thot v ra ngoi. Gn nh ng thi, pt tng m hai l np, ho kh t cc te vo xi lanh. Ho kh mi ny gp phn y ht kh chy v cng b hao tn. Nh lc qun tnh, pt tng vt qua CD, chuyn ng n CT. Pt tng ng l np trc kh chy ht. Sau khi ng kn hai l np v l thot, pt tng bt u nn ho kh. Sau , ch khot thn pt tng trung vi v ht, ho kh b ht t b ch ho kh vo lng pt tng. ng thi, hai l bn cnh thng vi hai l np, ho kh mi ht vo ho trn vi ho kh trong cc te. Khi pt tng gn ti CT, cui k np-nn, ho kh b nn, buji nh la t chy ho kh v chu trnh k tip bt u. 34

M 07 Sa cha xe my C cu phn phi kh ca ng c 2 k thuc loi van trt, khng c xu pp, kt cu n gin, ch to d, t h hng nhng khng kinh t. 5.3. Kim tra, bo dng c cu phn phi kh 5.3.1. Kim tra, iu chnh khe h nhit xu pp (hnh 5.8) - my ngui.

- Dng xe trn chn trng gia. - Tho ym bng c l 10 14. - Tho dy cao p ra khi bu ji v tho bu ji ra. - Tho np y xu pp bng c l trng 17. - Ni lng cn s bng c l dt 10 v rt cn s ra khi trc. - Tho bu lng gi cc te ui c bng c l khu 8 v a cc te ra. - Quay v lng ngc chiu kim ng h. Nu xu pp np i xung ri tip tc i ln ht th tip tc quay v lng du T Hnh 5.8 Chnh khe h nhit trn v lng dng du xu pp khot trn cc te. Lc ny pt tng CT ng vi cui k nn, c hai xu pp ng kn. (Nu tho np y bnh rng cam th du O trn bnh rng cam trng du khot trn np my). - Kim tra khe h xu pp bng cch dng thc l cn o khe h gia vt iu chnh v ui xu pp. Khe h ca xu pp ht v xu pp x bng 0,05mm. + Ni lng ai c hm (bng c l trng 9) 35

M 07 Sa cha xe my + Lun thc l (cn 0,05mm) vo gia vt iu chnh v ui xu pp. + Vn vt iu chnh vo khi rt thc l thy cn nh, gi nguyn vt iu chnh sit cht ai c hm. * Kim tra : quay v lng hai vng (720 0) a thc l vo khe h ui xu pp, khi rt l cn thy lc cn nh l t. * Lp : lp cc chi tit theo th t ngc li. 5.3.2. iu chnh xch cam (Hnh 5.8)

1- vt iu chnh; 2-thn my; 3bu lng y Hnh 5.8 iu

chnh xch cam - Trn xe 4 k c trang b c cu cng xch cam khng t ng (nh cc xe Cub : C50, C70 i 79-80). Theo nh k khong 4000km n 5000km hoc khi xut hin ting ku th phi iu chnh li xch cam : - Dng xe chn chng gia. - Cho my n, my nng ti nhit hot ng bnh thng ri gim ga ch garngti. - Ni lng ai c hm v vt chn ca b cng xch mt cch t t n lc khng cn ting ku ca xch th dng li. B cng xch s t ng iu chnh cng ca xch, vn vt chn v sit ai c hm. - Nu khng ht ting ku th tho bu lng y bng c l trng 14 ni lng ai c hm v vt chn. Dng tua vt vn vt iu chnh vo t t ti khi khng cn ting ku. Lp bu lng y vn vt chn, sit ai c hm. 36

M 07 Sa cha xe my - Kim tra. Sau bc 4 nu xch cam vn ku chng t xch cam hay cc bnh rng qu mn, phi tho ra kim tra hoc thay th. - Kim tra xch cam v c cu cng xch cam. Cu hi v bi tp 1) Trnh by nhim v v cu to chung ca h thng phn phi kh? 2) Trnh by cu to v nguyn l hot ng ca c cu phn phi kh ng c 4 k v c cu phn phi kh ng c 2 k? 3) Trnh by cch kim tra, bo dng, sa cha c cu phn phi kh? Bi 6. Sa cha h thng nhin liu (Thi gian: LT: 5 h) Mc tiu Hc xong bi ny ngi hc c kh nng: - Pht biu ng cng dng, yu cu ca h thng nhin liu ng c xe my - Gii thch c cu to v nguyn tc hot ng ca h thng nhin liu ng c 4 k v ng c 2 k - Bit cch kim tra, bo dng v sa cha h thng nhin liu ng yu cu k thut Ni dung ca bi 6.1. Nhim v chung, phn loi H thng nhin liu c nhim v: d tr lng nhin liu nht nh tu theo tng loi xe my; lm sch xng v khng kh; dn xng v khng kh, ho trn xng sch vi khng kh to thnh hn hp xng + khng kh (ho kh) cung cp s lng v ng t l cho ng c lm vic n nh cc ch lm vic gm: Ch khi ng; ch chy cm chng; chy cc ch chm, trung bnh v chy nhanh 6.2. Cu to v nguyn l hot ng 6.2.1. S h thng

37

M 07 Sa cha xe my
1

B lc gi

B ch ho kh
4

Bnh nhin

ng thot v gim

ng c

6.2.2. Thit b cha v dn xng - Bnh xng Tu theo loi xe my, bnh xng khc nhau v dung tch, v tr t, kiu dng, cu to,C bnh xng cha 2,5 lt xng, c bnh cha hng chc lt. Bnh xng c th t khoang gia c pht v yn, di hoc sau ch ngi ca ngi iu khin. Np bnh c l thng hi nh v c ng thng vi khng kh bn ngoi, gi p sut trong bnh bng bn ngoi xng c th t chy vo b ch ho kh. m bo an ton np bnh xng thng c kho. Mt trn bnh xng thng c ng h bo xng hoc cm bin bo xng - ng dn xng c lm bng cao su c bit, chu tc dng ca xng du v m. u ng dn c gi cht bng vng kp. Hu ht xe my ch cn mt ng dn xng n b ch ho kh. Nu hai ng dn, s c mt chnh v mt d tr. Ti y bnh xng, l ng chnh cao hn l ng d tr. Khi mc xng trong bnh qu thp, khng vo c ng chnh nhng vn cao hn l ng d tr th gt kho xng sang v tr d tr ng c lm vic tip vi lng xng d tr. - Kho xng v lc lng Kho xng c th t trn ng dn xng v di bnh xng hoc ch to lin vi b ch ho kh. Kho xng va ng m bnh xng va lm sch xng. Van ng m ni vi tay kho (nm vn), thng c hai v tr ng (OFF) v m (FUSE). Nu bnh xng c ng d tr th tay kho cng c v tr d tr (RES). Li lc an bng si kim loi, c mt nh li ti, khng g. Cc lng cn gi cht bn theo nguyn l qun tnh. 6.2.3. B lc gi

38

M 07 Sa cha xe my - Cng dng

Trong khng kh c rt nhiu ct bi. Nu ct bi ln trong ho kh s lm mn rt nhanh cc chi tit ca ng c nht l xc mng, xi lanh, pt tng v trc. V vy khng kh cn c lc sch bi bn trc khi vo b ch ho kh, nh lc gi (b lc khng kh). Khng bao gi c s dng xe nu thiu b lc gi. - Cu to v hot ng (hnh 6.1) Xe my thng dng b lc kh ngha l khng cha du nhn lc bi. Hnh 6.1. b lc gi Khng kh t ngoi vo qua cc ca bu lc. Bi ct b li lc gi li. Khng kh chuyn ng tip v gp cc vch ngn nn chuyn hng, do qun tnh, bi lng xung y bu. Khng kh sch vo b ch ho kh. 6.2.4. B ch ho kh n gin - Cng dng B ch ho kh t rt gn ng c, ni vi ng c bng on ng dn ho kh. B ch ho kh ho trn xng sch vi khng kh sch thnh ho kh cung cp cho ng c theo yu cu ca ch lm vic.

39

M 07 Sa cha xe my Thi gian ho kh chy trn vn trong xi lanh rt ngn, khong 1/200 giy.

- Cu to (hnh 6.2) Mi loi xe c mt kiu ch ho kh. Cc kiu ch ho kh khc nhau ch yu v cu to tng chi tit v hnh dng bn ngoi, cn v cu to c bn v nguyn tc hot ng chnh th u ging nhau v phi xut pht t b ch ho kh n gin. - Hot ng K np, p sut trong xi lanh thp hn bn ngoi rt nhiu, khng kh b ht mnh vo b ch ho kh. Khi qua hng khuch tn, ttc khng kh tng ln, p sut ti y gim i. Hin tng p sut thp lm xng pht ra khi vi phun 12, tan v, tn nhuyn, bc hi, ho trn vi khng kh to thnh ho kh (ga). Bm ga 8 iu chnh ho kh vo xi lanh. Hnh 6.2. B ch ho kh n gin B ch ho kh n gin ch c mt ng dn xng v mt ng dn gi. V vy khng thng xuyn m bo t l xng ca ho kh cho ph hp vi ch lm vic ca ng c. V vy hin nay xe my u dng b ch ho kh t ng. 6.2.5. B ch ho kh t ng - Cu to (hnh 6.3) B ch ho kh t ng c nhiu kiu, nhng thng gm nhng chi tit

40

M 07 Sa cha xe my

Hnh 6.3. B ch ho kh t ng p ng mi ch hot ng ca ng c t khi ng n chy tc ti a, b ch ho kh t ng c cc mch xng (ng xng) sau: mch xng chnh, mch xng cm chng v mch xng khi ng. Ngoi ra cn c mt s c cu t ng. a) Mch xng chnh ng c hot ng tt c cc tc k t lc vn nh tay ga cho n khi vn ht mcvi ho kh do mch chnh cung cp, tr ch cm chng. Mch chnh hot ng theo cc phng php : dng kim ga, dng ng thng hi xp bc v phng php phi hp. * Phng php dng kim ga (hnh 6.4)

41

M 07 Sa cha xe my C cu iu chnh t l xng v lng ho kh gm l tia chnh, kim ga, tr ga, l xo, dy ga v hng khuch tn

Tr ga cn gi l qu ga, chuyn ng trong ng tr. Hot ng ca mch xng chnh dng kim ga nh sau : Nu cha vn tay ga th tr ga v kim ga v tr ban u, hng khuch tn v l phun u m nh nht. V tr ny c chnh bng vt ga (c ga). Khi vn tay ga (tng ga), dy ga s ko tr ga v kim ga, m rng dn hng khuch tn v l phun, thay i lng ho kh v t l xng chu ph hp vi tc ng c t chm n trung bnh v cao. Nu bung tay ga, l xo li Hinh 6.4. Mch xng chnh y tr ga v kim ga v v tr (Phng php dng kim ga) ban u. 1- bung phao; 2- c ch ho kh ni vi ng c; 3- tr ga; 4- dy ga; 5- l xo; 6- hng khuch tn; 7c ni vi b lc gi; 8- kim ga; 9gc l chnh * Phng php dng ng thng hi xp bc (hnh 6.5) C cu dng l thng hi xp bc, ng gi ph, hng khuch tn, tr ga, l xo, dy ga, Hot ng ca mch xng chnh dng ng thng hi xp bc nh sau :

42

M 07 Sa cha xe my Khi ng c c tc thp, khng kh vo ng gi ph t, trong l tia chnh cng t bt kh. Hu nh ch c xng phun vo hng khuch tn. V vy t l xng hi cao, ng c trnh c hin tng thiu xng.

V d : xe chy t 25 n 30km/gi, t l xng t 1/15 n 1/13. Khi ng c c tc trung bnh, khng kh c ht qua hng khuch tn mnh hn. Mt phn khng kh theo ng gi ph, qua l thng hi, vo ng tia chnh, lm xng si bt. Xng ln bt kh phun vo hng khuch tn. V vy t l xng trong ho kh gim, ng c trnh c hin tng tha xng. Hnh 6.5. Mch xng chnh (phng php dng ng thng hi xp bc) 1- gc l chnh; 2- l thng hi xp bc (ng to bt); 3- ng gi ph; 4- ni b lc gi; 5- hng khuych tn; 6- l xo; 7- dy ga; 8- ni vi ng c; 9- tr ga; 10bung phao V d : xe chy t 35 n 40km/gi, cn t l xng t 1/16 n 1/18. Nu khng kh vo ng gi ph cng nhiu th cng nhiu l thng hi nhn c khng kh, xng si bt cng mnh l bt kh tan mn trong xng. Hn na, do p sut ti hng khuch tn rt thp nn xng c ht mnh. V vy, tc cao, t l xng c nng ln. V d : xe chy t 70 n 80km/gi, cn t l xng t 1/13 n 1/12 Hin nay hu ht ng c xe my s dng b ch ha kh c mch xng chnh dng phng php phi hp, trong c kim ga v ng thng hi xp bc. 43

M 07 Sa cha xe my b) Mch xng cm chng Cm chng (garngti) cn gi l khng ti, tc ng c rt chm, ho kh cn t l xng cao (t 1/12 n 1/11). Trong ch cm chng, ng c vn hnh nhng xe my c th ng yn, tay ga gim ht mc (bu lng). V d : vn hnh ng c kim tra iu chnh mt s b phn ca xe, tm dng xe khi chy trn ng, V vy rt cn mch cm chng. * Cu to (Hnh 6.6)

* Hot ng. Lc ng c chy cm chng, kim ga ng gn kn l phun, nn ho kh ca ng tia chnh vn thiu xng so vi yu cu. Lng xng ny c b sung nh mch cm chng. Do dy ga 5 khng ko nn tr ga 3 ng ht mc, hng khuch tn m rt nh, p sut rt thp ti ming ng tia cm chng 2, xng phun d dng. ng thi khng kh vo ng gi cm chng, ho trn v y xng. Ho kh ca mch cm chng c t l xng cao. Lng xng do mch cm chng cung cp ph thuc vo v tr ca vt gi 9. Ho kh ca mch cm chng phi hp vi ho kh ca mch xng chnh thnh ho kh cm chng, c tie l xng ph hp vi ch cm chng. Hnh 6.6. Mch xng cm chng (mch khng ti) 1- Gc l khng ti; 2- ng phun khng ti; 3- tr ga; 4- ni vi ng c; 5- dy ga; 6- l xo; 7- hng khuch tn; 8- ni vi b lc gi; 9- vt gi; 10- bung phao; 11- ng gi khng ti 44

M 07 Sa cha xe my Mun duy tr ch cm chng ng c chy tht chm, tht m, phi iu chnh phi hp gia vt gi v vt ga. Vt ga hoc vt xng l vt chnh v tr tr ga. c) Mch xng khi ng Lc khi ng, trc khuu quay chm, nhit ng c thp. Mun ng c d n, phi c ho kh giu. Trong b ch ho kh t ng t l xng c tng bng cc phng php sau : dng bm gi, dng van khi ng, dng nt bm xng * Phng php dng bm gi Bm gi (bm khng kh) t trn ng khng kh vo hng khuch tn, c iu khin bng cn le. Cn le (tay le) t ti tay li bn tri ca xe my. Nu gi cn le qu lu s hao xng v c hin tng ngt xng (sc xng) do ho kh qu giu, ng c cng dng. trnh hin tng ny, trn bm gi thng c van t ng, lun lun ng nh l xo. Khi ng c ch cm chng, nu bm gi vn ng th lung khng kh vo mnh s m van t ng v gim t l xng. V vy, sau khi khi ng, ch bung cn le lc ng c chy n nh. 2. Hot ng ca b ch ho kh t ng Gt cn khi ng (ng bm gi, m cc te) hoc n nm xng (dm phao xng). Bung tay ga (nh ht tr ga, ng ht bm ga, hng khuch tn m nh nht). C th vn nh tay ga, cn gi l nhy ga (ko t ngt tr ga, xoay t ngt bm ga, m bt cht hng khuch tn). T l xng ph thuc ch yu vo mch xng khi ng (bm gi, cc te, nm khi ng). Ngoi ra cn chu nh hng ca mch xng cm chng. b) Trng hp cm chng Bung tay ga, hng khuch tn m nh nht. T l xng ph thuc mch xng cm chng (cc v tr ca vt xng v vt gi). c) Trng hp tc trung bnh Bt u vn v iu chnh tay ga, ko dn dn tr ga hoc xoay dn bm ga (hng khuch tn m rng dn ti mc kh ln). T l xng thay i trong khong rng v ph thuc mch xng chnh. Ngoi ra cn chu nh hng ca nc kim ga c chn lp vi tr ga, trong c s tit kim xng. d) Trng hp tc cao Vn nhiu v ht mc tay ga (ht ga), ko ht tr ga hoc xoay ht bm ga (hng khuch tn m ln nht). 45

M 07 Sa cha xe my T l xng ph thuc mch xng chnh, ch yu ph thuc tit din l tia chnh (ng knh l tia chnh). 6.2.6. C cu t ng

h thng nhin liu hot ng tt v an ton, hin nay xe my i mi c trang b mt s c cu t ng: kho xng t ng, khi ng t ng, 6.2.6.1. Kho xng t ng a) Cu to (hnh 6.7) Kho xng t ng l mt loi van xng ng m t ng, gm c :np, y, mng n hi, kim van, l xo (hnh 6.7) b) hot ng Khi ng c hot ng, trong c ht c chn khng ln Hnh 6.7. Kho xng t ng to ra st p pha di hp mng 1- ni c ht; 2- ni bung phao; 3ko mng n hi v kim van ni bnh xng; 4- kim van; 5- mng i xung ca 3 c ni thng vi n hi; 6- np; 7- y; 8- l xo ca 3, xng t bnh c chy xung bung phao ca b ch ho kh 6.2.6.2. Khi ng t ng nhit Mch khi ng dng bm gi hoc van khi ng c mt s nhc im sau : - Kh xc nh trng hp no nn ko cn khi ng (ng bm gi hoc m cc te). Nu khng ng yu cu ca ng c s c tnh trng ngt xng, tn nhin liu. - Khng bit chnh xc thi im nh cn khi ng (m bm gi hoc ng cc te). trnh cc nhc im trn, ngi ta ch to nhng c cu khi ng t ng da vo s thay i nhit ca ng c (c cu khi ng t ng nhit) hoc s thay i p sut trong co xng (c cu khi ng t ng p sut). a) Cu to (Hnh 6.8)

46

M 07 Sa cha xe my C cu khi ng t ng nhit gm mch khi ng cc te ca b ch ho kh v b iu khin t ng lp vo quy lt ng c.

- Mch khi ng cc te gm c ng gi, ng ho kh, ging xng, ng dn xng, l tia khi ng, phao xng, - B iu khin t ng gm c ng gi, ng ho kh, ng ni vi co xng, tr van, ca van A, ca van B, thanh lng kim nhit, l xo, b) Nguyn tc hot ng Lc cha vn hnh, nhit ca ng c thp. Thanh lng kim nhit dui thng. Di tc ng ca lc l xo, tr van m ca A v ng ca B. Nu khi ng, ho kh t mch khi ng cc te qua ca van A vo co xng. Khi my n, nhit quy lt v xi lanh tng ln. Thanh lng kim nhit gin nv bt u cong, nn l xo, y dn tr Hnh 6.8 Khi ng t ng nhit van ng ca A. 47

M 07 Sa cha xe my Nhng ca van A cha kp ng th ca van B h m. Khng kh t ng gi s qua ca B trn thm vo ho kh, gim t l xng. Do ng c khng ngt xng, tip tc chy. Sau vi pht, nhit tng cao, thanh lng kim nhit nng ln cng cong. Ca van A ng kn, ngt hon ton mch xng kh ng. ng c bt u hot ng vi mch xng cm chng hoc mch xng chnh. 6.2.7. ng thot kh v gim thanh ng thot kh cn gi l bnh thot (b) ni vi bung chy. Trong ng thot c b phn gim thanh, c t di ng c hoc cnh bnh sau xe my. - Cng dng

ng thot v gim thanh dn kh chy ra ngoi, gim ting n ca kh thot, to iu kin hot ng cho xe my, bo v an to cho ngi s dng - Cu to C nhiu loi ng thot, thng khc nhau v kiu dng. ng thot v gim thanh c hai phn chnh : ng thot kh Hnh 6.9 ng thot kh v ng gim thanh (hnh 6.9 ).

ng gim thanh c dng tr, cn, nhng khc nhau ch yu cu to bn trong (hnh 6.10) 48

M 07 Sa cha xe my Trong ng gim thanh c vch ngn, ng cn, ng tiu m, - Hot ng Nu thot t do, kh chy s gin n t ngt, sinh ting n chi tai v gy nhiu bt tin. V vy, kh chy phi ln lt qua c ng thot, ng thot, ng gim thanh vi tit din lu thng ln dn. Trong ng gim thanh, kh chy gp vch ngn c l nh, Hnh 6.10 Cu to ng gim thanh ng cn c l nh, Kh chy lun lun i hng, chia thnh nhiu dng nh chui qua cc l, an cho nhau v ho trn vi nhau. Do kh chy gin n t t, th tch ln dn ln qua nhiu phng dn n m thanh gim. Trc khi ra ngoi, kh chy cn qua l tiu m. ng tiu m (tn thanh) l ng nh nhiu l, t ti ui ng gim thanh. Mt s ng thot v gim thanh c thm b lc kh chy bo v mi trng, thm tm che an ton v tng tnh m thut cho xe my. 6.3. Kim tra, bo dng, sa cha h thng nhin liu 6.3.1. Bo dng bu lc khng kh, bnh xng v b lc khng kh + Bu lc khng kh (hnh 6.11) - Xoay kho xng v v tr OFF

49

M 07 Sa cha xe my - Dng c l dt tho ai c gi cc lc v cho xng vo bnh khc. - Ly cc lc v vng m cao su v li lc xng ra. - Dng bn chi nh rng chi sch li lc dng kh p thi sch. - Kim tra xem li lc xng c b rch khng, nu rch phi thay. Kim tra giong m nu cn phi thay. - Lp cc lc vo ch ho kh t vng m ng v tr. Dng tay vn cc lc cht va, sau dng c l dt sit cht. - Xoay kho xng v tr ON (v tr m) xng vo b ch ho kh v kim tra xem c b r r xng khng. + Bnh xng - M kho yn v nng yn xe ln. Hnh 6.11 Bu lc khng kh - Tho bu lng bt yn bng c l ly yn xe ra. - M vt x xng b ch ho kh, vn kho xng v v tr RES (v tr d tr) m np bnh xng xng chy nhanh hn. - Tho ng dn xng ra khi kho xng ca b ch ho kh. - Tho dy ni ti b cm bin mc xng v tho b cm bin mc xng. - Tho vt gi bnh xng v nhc bnh xng khi khung xe. - Xc ra bnh xng bng xng. - Kim tra : + Kim tra ng ng dn xng xem c b nt vn xon khng. + Kim tra l thng hi ca np y bnh xng xem c tc khng. - Lp ngc li qu trnh tho. + B lc khng kh I Tho lp kim tra v sinh b lc khng kh xe super cub C70-82 - Tho ym xe. - Dng tua vt tho 4 vt gi bu lc kh. - nh ht tay li v mt pha. - Xoay nh rut bu lc ko ln ly ra khi np bu lc. - Tho vt gi bu lc kh, h v bu lc. - V sinh rut bu lc : lm kh v nh bi bn bong ra, dng kh nn thi sch (thi t trong ra). - Lau sch bn trong v bu lc. 50

M 07 Sa cha xe my - Vi rut lc bng giy ch lm kh dng kh nn thi sch. - Vi rut lc bng kim loi dng du ra sch. - Vi rut lc bng mt dng du ra sch, thi kh. Rut lc rch nt phi thay. Kim tra lp li Th t ngc li vi th t tho. 6.3.2. Kim tra, bo dng b ch ho kh ( Xe Honda cub) - Tho b ch ho kh khi ng c (Honda super cub C70-82) - Tho ym, ng kho xng, x xng khi b ch ho kh. - Tho dy ga, qu ga, tho ri cc chi tit cm qu ga. - Ni lng c vt gi u day le bm gi tho dy le. - Ni lng vng ai gi ng np kh. Tho ai c gi ch ho kh ly ch ho kh ra ngoi. - Tho ri kim tra cc chi tit b ch ho kh - Tho vt gi thn di, thn trn b ch ho kh. Rt cht phao a phao v kim phao ra ngoi. - Tho jc l, ng phun xng, vt xng, vt gi. - Ra sch cc chi tit, thi kh bng kh nn. - Kim tra. mn ca kim phao, jc l, ng phun, qu ga kim ga, cc vt. + Kim tra lc xng xem c rch khng. + Kim tra giong m, v ch ho kh nu h hng rn nt phi thay th. + Nu mc xng qu cao hoc qu thp b nh tay phao iu chnh. + Trng hp phao nha c th cn m li g. - Lp cc chi tit v lp b ch ho kh li g - Lp jc l, lp kim phao, phao v cht gi phao. - Kim tra mc xng : * Trng hp phao nm thn trn ch ho kh th nh nhng lt ngc thn trn b ch ho kh dng thc o khong cch t mt lp ghp ti y phao, so snh kch thc tiu chun (CD90 l 10,7mm, C50M : 15 n 15,5mm). * Trng hp phao nm thn di : ni ng xng vo ch ho kh, m kho xng vi mc xng khong 5mm th ti mt lp ghp. Kim tra kim phao, phao ln xung c nh nhng khng. - Lp thn di v thn trn ch ho kh khi bt vt. - Lp vt gi, vt xng. - Lp b ch ho kh vo ca np. - Lp ng np kh sit vng ai, lp vng m v kho xng. 51

M 07 Sa cha xe my - Lp cc lc vo b ch ho kh. - Lp cm qu ga dy le khi ng. - M kho xng kim tra ln cui, th tay ga. - Lp ym xe. Cu hi v bi tp 1) Trnh by nhim v v cu to chung ca h thng nhin liu? 2) Trnh by cu to v nguyn l hot ng ca b ch ho kh n gin? 3) Trnh by cu to v nguyn l hot ng ca b ch ho kh hin i? 4) Trnh by cch kim tra, bo dng, sa cha bu lc gi, bnh xng, ng gim thanh v b ch ho kh? Bi 7. Sa cha bi trn v lm mt (Thi gian: LT: 5 h) Mc tiu Hc xong bi ny ngi hc c kh nng: - Pht biu ng cng dng, phn loi c h thng bi trn v lm mt ca ng c xe my - Gii thch c cu to v nguyn tc hot ng ca h thng bi trn v lm mt ng c 4 k v c cu phn phi kh ng c 2 k - Bit cch kim tra, bo dng v sa cha h thng bi trn v lm mt ng yu cu k thut Ni dung ca bi 7.1. Nhim v chung, yu cu, phn loi - Nhim v: H thng bi trn c nhim v a du bi trn vo tt c cc b mt tip xc ng ca ng c gim lc ma st gim s mi mn ca chi tit my. Du bi trn cn ra sch bi bn, mt kim loi lm sch mt tip xc ng. Du bi trn tip nhn v chuyn mt phn nhit lm mt cc chi tit, b phn ca ng c. Ngoi ra du cn tham gia lm kn cc khe h gia cc chi tit ca ng c. H thng lm mt c nhim v thu nhn nhit lng khng cn thit ca ng c tn ra mi trng xung quanh nhm duy tr bay hi v kh nng bc chy ca ho kh; gi nht ca du bi trn trong khong cho php, ng thi duy tr nhit ng c lun n nh nhit khong 80oC n 90oC, m bo cng sut v tui th ca my - Phn loi: 52

M 07 Sa cha xe my + Du bi trn ch yu c phn theo cp nht ( long) ca du c m s t 10 n 250 do SAE quy nh hoc quy nh ca nc sn sut du. Ch s trong m s cng ln th du cng c V d: Du rt lng : SAE 20, AC8 Du lng : SAE 30, AC10 Du hi lng: SAE 40, AK 15 Du hi c : SAE 50 Du c : SAE 90 Du rt c : SAE 140 - Yu cu: Du lm trn ng c xe my cn cc iu kin sau : o lng ( nhn) ph hp vi ng c xe my. o lng t bin i theo nhit du bm vo mt tip xc trong khi ng c vn hnh. o Khng ln nc, axit lm h hng cc chi tit. o Khng ln ct bi lm mn. o Khng b bin cht trong thi gian s dng. - Chn du. Khi chn du lm trn phi theo ch dn ca nh ch to ng c, thng da vo cc yu t sau : + Nhit vn hnh ca ng c. Nhit cao th dng du c hn. + Phng php lm trn. V d : pha vo xng th c th dng du hi c. p sut ti mt tip xc ng. V d : p sut ln hn th dng du c hn. Ngoi ra, i vi vng kh hu cng lnh cn du c hn. Th trng Vit Nam lu hnh nhiu loi du : Du SAE, du hp tc sn xut gia Vit Nam v cc nc Anh, M, Nht, Php, Tt c u c hng dn s dng. V d : du SAE20, SAE30, AK15, dng cho ng c 4 k. Du SAE20, SAE30, AC10, dng cho ng c 2 k. 7.2.1 H thng bi trn ng c 4 k ng c 4 k thng dng 2 phng php trn : bm du v vy du. - Lm trn bng vy du Du vo cc te i vi tt c cc xe my thng dng c quy nh t 0,7 n 0,8 lt. u to thanh truyn c kt cu vy du dng tha (mung) vy (tt) du khi ng c vn hnh. Du c vy tung mnh trong cc te. 53

M 07 Sa cha xe my Du vng ln mt gng xi lanh, bm vo mt ngoi pt tng v xc mng, vo l cht pt tng. Du bn vo l u thanh truyn, theo rnh vo bc cht pt tng v vng bi trc khuu. Du bm vo bnh rng trc khuu, c xch cam a theo mng cao su n bnh rng trc cam v trc cam. Du vo trc cam, n cn m c cam,... Cc te li hp thng vi cc te hp s. Cc bnh rng vy du ti mi chi tit trong li hp v hp v hp s. Sau khi lm trn cc chi tit, du t chy vo cc te. Cht bn theo du ng y cc te. i vi xe my 4 k, phi thay du cc te khi chy khong 1000 1200km. - Lm trn bng bm du Du t cc te qua li lc vo bm du. Ra khi bm, du chia hai mch vo khi xi lanh v vo cc te li hp. + Mch du quy lt. Du qua l cc te, theo rnh rt ngn thuc khi xi lanh ti chn vt cy. Vt cy ny vn vo cc te hp s bn phi v gn bm du nht. Du theo ng t vt cy chy qua khi xi lanh vo quy lt. Do p lc bm, du n hc bn phi quy lt (cc te cnh bm), vo l khoan du trc cam, chy dc trc cam, vo tt c cc l khoan khc v rnh dn du. Du lm trn trc cam, bnh rng trc cam, cn m, xu pp,... v theo ng dn v cc te. Ngoi ra du cn bn tung trong xu pp. + Mch du cc te li hp. Du qua l khoan trong cc te li hp v u phi trc khuu, vo l u trc khuu, chy dc trc khuu, vo tt c cc l khoan v rnh dn du. Du lm trn li hp, trc khuu, thanh truyn. Do lc li tm, du vng ti pt tng, xi lanh, xc mng,... ng thi cc bnh rng ca li hp v hp s cng c vy du bn tung trong cc te. Du sau khi lm trn li tr v cc te. Sau thi gian lm vic quy nh, du rt bn, c tho theo l vt x du y cc te trc khi c thay du mi. H thng lm trn bng bm du gm cc b phn : bnh rng iu khin bm du, trc iu khin bm du, bm du, mch du, li lc, thc o, cc te du,... Ni dung ch nu 2 b phn l bm du v mch du. * Bm du (bm r to). Cu to ca bm R to (hnh 7.1) Bm r to hot ng nh sau : trc bm du s quay r to trong v lm chuyn ng r to ngoi. R to ngoi va quay trn trong thn bm va tip xc trt vi r to trong. 54

M 07 Sa cha xe my Du c ht t ng ht du vo bm v c nn t vng

Hnh 7.1 Cu to bm r to 1- m thn bm; 2- thn bm; 3- vt; 4- r to ngoi; 5- r to trong; 6trc bm du; 7- m np bm; 8- np bm; 9- vng m; 10- trc iu khin bm du; 11- cc te c th tch ln sang vng c th tch nh dn trong l thot ca bm. * Mch du : gm ng du bm, ng dn du, rnh dn du, du vy, du lan truyn

- ng dn du. Trong nhiu chi tit ca ng c c l khoan dn du. V d : trc khuu, thanh truyn, cht khuu,...

55

M 07 Sa cha xe my Cc l khoan c th ni t chi tit ny sang chi tit khc hoc thng vi rnh dn du.

Hnh 7.3 H thng pha du t ng 1- bnh du; 2- lc du; 3- bm du; 4- ng dn du; 5- ng dn np (c ht); 6- ch ho kh; 7- ni vi bu lc gi - Rnh dn du : trn cc mt tip xc ng thng c rnh Hnh 7.2 Rnh du, l dn du (rnh du), nht l mt tip xc c tc cao. du V d : rnh dn du trn u trc cam (hnh 7.2) Rnh dn du chy vng trn mt tip xc ng, nhn du t l du, c ch to bng phng php phay. - S mch du. ng c 4 k thng c lm trn theo mch du tiu biu (hnh 7.3) 7.2.2 H thng bi trn ng c 2 k ng c 2 k thng dng phi hp 2 phng php lm trn : pha du v vy du. - Pha du vo xng lm trn xi lanh, pt tng, xc mng, thanh truyn, trc khuu, cht pt tng, cht khuu, bi, bc lt,

56

M 07 Sa cha xe my - Vy du t cc te do chuyn ng ca bnh rng nhng trong du, lm trn cc b phn ca li hp v hp s : a ma st, bnh rng, trc s cp, trc th cp, bi,

Cc te trc khuu ca ng c 2 k l bung ho kh nn khng th cha du lm trn. V vy cc chi tit nh xi lanh, trc khuu, phi c lm trn bng du c trong ho kh. C ng c xe my ch lm trn bng cch pha du vo xng v khng c b phn cn lm trn bng vy du. 1. Phng php pha du 57

M 07 Sa cha xe my m bo cho ng c lm vic tt, khi pha du vo xng cn lu cc im sau: a) Chn ng du : c th dng cc loi du SAE30, SAE40, SAE50 hoc du c c tnh tng ng pha. b) Pha ng t l : T l du pha vo xng c tnh theo phn trm hoc th tch. V d : 5% hoc 50cm3(cc) du nhn trong mt lt xng. Hnh 7.3 S bi trn ng c xe my 4 k Nh ch to ng c quy nh t l du, thng t 3,5 n 6%. Thi k r (rta)my, cn t l du cao hn thi k ng c lm vic bnh thng. T l du thng dng i vi nhiu loi ng c 2 k l 5% (50cc du nhn trong mt lt xng). c) Ho trn u. xng vo bnh cha trc khi cho du nhn v lc u du khng ng y bnh. 2. H thng pha du t ng Nhiu xe my 2 k i mi c h thng pha du t ng, gm cc b phn sau : bnh cha du nhn, lc du, bm du, (hnh 7.3) 7.2.3 H thng lm mt 1. Nhim v Lc ho kh chy, nhit trong bung chy ln ti 0 2500 c, nhit kh thi ti 8000C. V vy cn c lm mt. H thng lm mt thu nhn nhit lng khng cn thit cho ng c tn ra mi trng xung quanh nhm cc mc ch: a) Duy tr bay hi v kh nng bc chy ca ho kh, m bo s lm vic bnh thng ca pt tng, xc mng, xi lanh,... b) Gi nht ca du khong cho php, m bo s hot ng bnh thng ca h thng lm trn. c) Duy tr nhit ng c sut qu trnh vn hnh t 80 n 900C, m bo cng sut v tui th ca my. 2. Phng php lm mt Tu theo cng sut ng c, c cc phng php lm mt bng nc v bng gi. a) Lm mt bng nc * Cu to h thng : gm kt nc cha nc (c nhiu l tn nhit); bng nc quy lt, xi lanh, bm nc, qut gi,... *Hot ng. Khi ng c vn hnh, bm ht nc t kt nc y vo bng nc. Nc lu thng qua bng, thu nhit ca ng c s rt nng. Do p lc bm, nc nng theo ng v kt nc c lm ngui. 58

M 07 Sa cha xe my Kt nc c lm mt bng khng kh lu thng t nhin hoc bng qut gi. Phng php lm mt c dng trong cng sut ln v cn tc nhanh nh xe ua. b) Lm mt bng gi (khng kh) * C cu h thng : gm cnh tn nhit c lin vi np quy lt; v xi lanh; qut gi. * Hot ng. Khi ng c vn hnh, cnh tn nhit (to nhit) rt nng s c khng kh lm mt. Khng kh lu thng cng nhanh th cnh tn nhit cng mau ngui, v vy mt s ng c c thm qut gi. Hot ng ca phng php lm mt bng gi da vo nguyn tc tn nhit. Do c th nng cao hiu qu lm mt bng cc bin php sau : - Tng din tch tn nhit bng cnh tn nhit. - Dng kim loi dn nhit tt nh nhm v hp kim nhm lm quy lt, xi lanh,... - To iu kin cho khng kh lu thng nhanh v tip xc nhiu vi mt lm mt bng cch t ng c trn xe my, c l chn hng lung gi khi chy,... Ngoi ra cn gi sch mt tn nhit tng kh nng bc x nhit. Hu ht xe my c lm mt bng cch tn nhit v rt n gin, hiu qu, nh v an ton. 7.3 Kim tra, bo dng, sa cha h thng bi trn v lm mt 7.3.1 i vi h thng lm mt - Thng xuyn v sinh sch s v my c bit l xi lanh, np my khng du, bn t bm dy, khng gy cnh tn nhit. - Trng hp my qu nng phi kim tra sa cha ngay. 7.3.2 i vi h thng bi trn Trong qu trnh hot ng du nhn cc te b hao ht dn. V vy phi kim tra thng xuyn mc du trong cc te, nu thy thiu th b xung thm m bo ng c lm vic an ton. Tuyt i khng du cn n di mc ti thiu, chi tit s b mi mn nhanh, c th dn ti lt bin. Du dng cho ng c km phm cht hoc mc du qu cao u khng tt. a) Kim tra mc du trong ng c * ng c 4 k - Dng chn chng gia v tr thng. - Tho thc o du, dng gi lau sch thn thc. 59

M 07 Sa cha xe my - t thc o vo l o du (khng vn vo) v ly thc ra kim tra mc du. (mc du phi nm gia mc ti a v ti thiu). + Nu du di mc ti thiu phi b sung du n mc ti a (vch trn ca thn trc) v my c triu chng n du. + Nu du trn mc ti a s hay cht my do b sc du cn x bt mc du ng quy nh. * ng c 2 k - Dng chn chng gia v tr bng phng. - Dng tua vt tho vt kim tra mc du cc te bn tri st cn s. - Quan st mc du l va tho vt ra. + Nu mc du l va tho vt ra xp x mp di ca l l c. + Nu mc du trong cc te thp hn mp di ca l th m np du ra thm du nhn ng chng loi hay tng ng cho n khi du trong cc te hp s bt u trn ra khi mp di ca l. + Nu khi tho vt, du trn y l du ra th phi x bt ti khi du va r ra khi l. b) Thay du nhn cc te Sau thi gian lm vic du s b bin tnh phn hu gim nht v th phi thay du. - i vi ng c 4 k nh xe Hon da xe chy t 1500 n 2000km. - i vi ng c 2 k nh xe Sim sn xe chy t 2500 n 3000km. * Phng php thay du - Dng chn chng gia xe v tr bng phng. - Khi ng my n n nhit bnh thng (5 pht). - Tt my t khay hng du di ai c x du. - Dng c l trng tho ai c x du (m np d du cho du chy nhanh hn). du chy khong 10 pht th p cn khi ng vi ln (c th dng bm thi kh vo l du) du xung ht. - Kim tra vng m ca ai c x du nu cn phi thay. - Lp li v sit cht ai c x du. - du ng chng loi v ng s lng (c th dng thc kim tra) sau sit cht np du. * Khi ng my khong 5 pht kim tra xem du c r r khng. Tt my du trong cc te n nh kim tra mc du v iu chnh mc du nu cn. 60

M 07 Sa cha xe my c) Kim tra h thng bi trn. H thng bi trn hot ng km hoc khng hot ng s lm my nng nhanh chng gy ph hng chi tit, my ngng hot ng. Ta phi kim tra nh sau : - M np y xu pp ht, khi ng c, quan st v t t tng ga. Nu thy du vng ln tng tia nh chng t h thng bi trn lm tt. - Nu khng thy tia du vng ra, phi kim tra tit. - Ni ai c du (ai c bn phi pha di np my). Nu du tro mch chng t ng du ln trc cam b tc (kh nng khi lp cc te cnh bm khng c l thng trn giong cc te cnh bm). Nu du khng tro ra c th do cc nguyn nhn sau : du qu c, thiu du cc te, lc du tc, bn, cc bnh rng bm du mn, m bm du h, bm du hng vnh h, l du ln t cc te b tc. d) Tho bm du khi ng c - Dng chn chng gia t khay du vo pha di ng c. - Tho ai c x du (bm kh nn vo l du x ht du). - Tho cn khi ng. - Tho ng x. - Tho cng chn. - Tho cc bu lng gi np cc te li hp ly np cc te li hp ra, ly m lt v cht nh v. - Tho b li hp. - Tho 3 vt gi bm v ly bm ra. e) Tho ri bm du ra v kim tra chi tit - Dng tua vt ch thp tho 3 vt gi np bm vo v bm v ly np bm ra. - Ly trc r to ra ngoi nhc r to trong v r to ngoi ra khi v bm. - V sinh chi tit. - Kim tra v bm xem c b nt, b vnh khng. - Lp r to ngoi, r to trong v trc iu khiu vo v bm. Trc khi lp nn bi mt lp du vo cc chi tit. + Dng thc l o khe h gia u rng r to trong v r to ngoi khe h my khng qu 0,2mm. Nu ln hn 0,2mm th phi thay. `+ Dng thc l o khe h gia r to ngoi v v bm, khe h ny khng c ln hn 0,2mm. Nu ln hn th phi thay chi tit mn. 61

M 07 Sa cha xe my Cu hi v bi tp 1) Trnh by nhim v v cu to chung ca h thng bi trn, h thng lm mt? 2) Trnh by cu to v nguyn l hot ng ca h thng bi trn ng c 4 k v h thng bi trn ng c 2 k? 3) Trnh by cch kim tra, bo dng, sa cha h thng bi trn v h thng lm mt? Bi 8. Sa cha h thng truyn ng (Thi gian: LT: 5 h) Mc tiu Hc xong bi ny ngi hc c kh nng: - Pht biu ng cng dng, phn loi c li hp, hp s, b truyn ng n bnh sau v c cu khi ng xe my - Gii thch c cu to v nguyn tc hot ng ca li hp, hp s, b truyn ng n bnh sau v c cu khi ng dng trong xe my - Bit cch kim tra, bo dng v sa cha li hp, hp s, b truyn ng n bnh sau v c cu khi ng xe my ng yu cu k thut Ni dung ca bi 8.1. Nhim v, phn loi Nhim v ca h thng truyn ng (truyn chuyn ng) ca xe my l truyn chuyn ng t trc khuu ng c n trc bnh ch ng, p ng cc ch hot ng c v xe my. Xe my dng nhiu kiu truyn ngv c nhiu cch phn loi truyn ng. Thng gp cc h thng truyn ng sau : * H thng truyn ng c iu khin - H thng truyn ng c iu khin li hp v s. - H thng truyn ng c iu khin s v li hp t ng. * H thng truyn ng t ng. - H thng truyn ng t ng c s (li hp t ng v s t ng). - H thng truyn ng t ng khng s (li hp t ng v chuyn s khng bc), cn gi l h thng truyn ng t ng v cp. Nu cn c vo b truyn ng n bnh sau, s c cc h thng truyn ng bng xch, bng trc, 8.2. Cu to chung v nguyn l hot ng 62

M 07 Sa cha xe my 8.2.1. Cu to chung (hnh 8.1) H thng truyn ng gm cc b phn chnh sau : b li hp, hp s,b truyn ng n bnh sau, c cu khi ng,...

Hnh 8.1 Cu to chung ca h thng truyn ng 8.2.2. Nguyn l hot ng S truyn ng ca xe my c thc hin ln lt qua cc b phn ca h thng truyn ng : trc khuu b li hp hp s b truyn ng n bnh sau (hu ht xe my c bnh sau l bnh ch ng) nh cc phng php truyn ng ma st, bnh rng, xch, trc,... i vi xe khng hp s, s truyn ng t trc khuu qua li hp sang b truyn n bnh sau. 8.3. Cc b phn chnh ca h thng 8.3.1. B li hp - Cng dng a) B li hp truyn chuyn ng t trc khuu sang hp s nhanh, vng chc, m du,... b) Ct tm thi s truyn ng ca trc khuu lc khi ng, vo s, chuyn s, ng c vn hnh nhng khng chy xe... c) m an ton ng c khi b qu ti. Li hp cn gi l cn, cn t cc yu cu k thut sau : - Truyn c m men ln m khng b trt. - Ni v ct nh nhng. - Khi ct li hp, phi tch ri hon ton phn pht ng vi phn tip ng. - Phn loi Xe my thng s dng cc li hp sau : 63

M 07 Sa cha xe my a) B li hp ma st t iu khin hoc b li hp c iu khin. b) B li hp ma st t t ng hoc b li hp t ng. c) B li hp ma st kh t ng hoc b li hp ma st kh. 8.3.1.1 B li hp c iu khin. Loi li hp ny c nhiu a vn hnh ngp trong du v iu khin bng tay nn gi l li hp ma st t iu khin bng tay. a) Cu to : gm c cu iu khin v cm li hp - C cu iu khin c cc chi tit chnh sau : tay iu khin (tay cn) thng t tay nm bn tri, ni vi rut cp ko cn iu khin ; cn iu khin t ti cc te li hp ; v cp c c iu chnh cng ca rut cp... - Cm li hp c cc chi tit chnh : v li hp, li li hp, mm p, a pht ng, a tip ng, l xo p...(hnh 8.2) + V li hp chuyn ng cng mt lc vi trc khuu, cha hu ht cc chi tit ca b li hp. V li hp lp vo u trc khuu hoc u trc s cp ca hp sv bn phi xe my. Nu lp u trc khuu th v c gn bnh rng nh n khp vi bnh rng ln ti u trc s cp. Nu lp u trc s cp th v c gn bnh rng ln n khp vi bnh rng nh ti u trc khuu. + Li li hp lp ghp vi bnh rng li hp, a pht ng, a tip ng,... lun lun chuyn ng theo trc s cp. Nu li hp lp vo trc khuu th li quay t do trn trc lc ct cn. Nu li hp lp vo u trc s sp th li quay theo trc s cp lc ct cn. + Mm p cn gi l a p hoc a lt, lun lun quay theo v li hp. b) Nguyn l hot ng (hnh 8.3) Bnh thng, l xo lun lun p cc a ma st vi nhau cng mm p. Nu v li hp quay, cc a pht ng cng quay. Do lc ma st gia cc mt

64

M 07 Sa cha xe my

Hnh 8.2 B li hp c iu khin

65

M 07 Sa cha xe my tip xc, a tip ng phi quay theo v lm chuyn ng trc s cp ca hp s. Cn v tr hp hoc ni. Khi rut cp ko cn iu khin, lc ti im t thng lc l xo. L xo b nn, cc a ma st khng b p v tch ri nhau. Cc a tip ng c t do v trc s cp dng li. Cn v tr ct li hoc ng hp. 8.3.1.2 B li hp t ng Loi li hp ny khng iu khin bng tay, dng lc li tm nn cn gi l b li hp dng lc li tm. B li hp t ng c nhiu kiu, tu theo kt cu, c t u trc khuu hoc u trc s cp ca hp s. Hnh 8.3 B li hp c iu khin a) Cu to. B li hp t ng gm c cu iu khin v cm li hp. - C cu iu khin gm cc chi tit chnh sau : cn iu khin, a cam l xo,... Cn iu khin lp u trc chuyn s, truyn chuyn ng t trc chuyn s sang a cam. - Cm li hp tng t cm li hp ca b li hp c iu khinv gm cc chi tit chnh sau (hnh 8.4)

66

M 07 Sa cha xe my b) Nguyn tc hot ng. Khi ng c chy cm chng, cc bi trc cha di chuyn, cc a ma st khng p vi nhau. Li hp ni. Do cn iu khin t u trc chuyn s (sang s) nn lc p cn s th cng iu khin li hp. Cn iu khin y mt xoay, mm p c ni lng, li hp ct. Nh vy, d ang s no, khi chuyn s li hp vn ct, ging li hp c tay iu khin. 8.3.1.3 B truyn ng mt chiu (hnh 8.4) a) Cu to. B truyn ng mt chiu c mt s kiu, thng dng bi, gm cc chi tit chnh sau : vng pht ng, vng tip ng, bi, l xo Hnh 8.4 B li hp t ng
1 3 2 4 2 3

b) Nguyn tc hot ng. Khi ng c chy cm chng, cc bi trc cha di chuyn, cc a ma st khng b p vi nhau. Li hp ct. Lc tng ga, Hnh 8.4 B truyn ng mt chiu tc ng c tng. Lc li tm 1- Vng pht ng; 2 - Vng tip ng; 3 - Bi; 4 L xo y bi xa trc theo mt nghing ca mm p. Cc a ma st c p cht vi nhau. Li hp ni. Do cn iu khin t u trc chuyn s (sang s) nn lc p cn s th cng iu khin li hp. Cn iu khin y mt xoay, mm p c ni lng, li hp ct. Nh vy, d ang s no, khi chuyn s li hp vn ct. Nh vy, d ang s no, khi chuyn s li hp vn ct, ging li hp c tay iu khin.

67

M 07 Sa cha xe my 8.3.2. Hp s

Hnh 8.5 Cu to hp s 8.3.2.1 Cng dng Hp s ni b li hp vi b truyn ng n bnh sau, c nhim v : + Thay i tc xe my ph hp vi tnh trng ng giao thng. + Thay i m men quay ca ng c v sc ko ca xe my tu theo ti trng v mt ng. Tc cng chm th m men lc cng ln v ngc li. i vi xe khng hp s, phi tng gim ga thay i tc v m men. Do hn ch tnh nng ca xe my. 8.3.2.2 Phn loi 68

M 07 Sa cha xe my Hp s c nhiu loi : hp s c 3 s, hp s c 4 s, hp s c hp s ph, hp s iu khin bng tay, hp s iu khin bng chn Trong mi loi c nhiu kiu khc nhau. 8.3.2.3 Cu to chung Hp s gm b s v b iu khin. B iu khin c c cu iu khin bn trong v cu iu khin bn ngoi. B s, s cu iu khin bn trong v mt s chi tit ca c cu iu khin bn ngoi nm trong cc te hp s (hnh 8.5) 8.3.2.4 B iu khin + Cng dng. B iu khin truyn chuyn ng t bn p cn chuyn s vo cm chuyn s thay i s tc ca hp s. + Cu to. B iu khin gm c cu iu khin bn ngoi v c cu iu khin bn trong(hnh 8.6)

- C cu iu khin bn ngoi gm c : bn p, cn chuyn s (chn i s), trc chuyn s (ct i s), cn ni, cn ko (cn mc s), - C cu iu khin bn trong gm c : cn chn cht s gi chc s, cm chuyn s, Hnh 8.6 B iu khin s 8.3.3. B truyn ng n bnh sau 8.3.3.1 Cng dng B truyn ng n bnh sau truyn chuyn ng ca trc th cp cho bnh sau ca xe my. 69

M 07 Sa cha xe my - Phn loi Xe my thng dng 3 kiu truyn ng n bnh sau : truyn ng bng xch, truyn ng bng bnh rng v truyn ng bng cc ng. - Truyn ng bng xch a) Cu to b) c im. Truyn ng bng xch c dng rt nhiu v kt cu n gin, d iu chnh, thay th nhanh, nh,... Nhc im ca kiu truyn ng ny l xch chng mn gy ting ng, d v p, hay tut xch, phi iu chnh lun,... - Truyn ng bng bnh rng a) Cu to. B truyn ng bng bnh rng c th thc hin theo hai cch sau : - Bnh sau lp vo trc th cp, c gi l truyn ng trc tip. - Trc th cp truyn ng cho bnh sau qua mt s bnh rng trung gian. b) c im Truyn ng bng cc bnh rng dng trong s t loi xe my cng sut ln. Kt cu rt gn, truyn ng rt tt v bn. Nhc im chnh l phi t ng c gn trc bnh sau nn bnh sau chu ti ln hn bnh trc rt nhiu. Cn chnh xc cao v ch to v l rp cc chi tit. V tr ng c nh hng n trng tm, hnh dng v tnh cn i ca xe my. Gi thnh cao. 8.3.4. C cu khi ng - Cng dng C cu khi ng thay trc khuu vi tc 1500 vng trong 1 pht ng c c th t vn hnh. - Phn loi ng c xe my thng dng cc c cu khi ng sau : khi ng bng cn p, khi ng bng ng c in. Ngoi ra mt s ng c xe my c khi ng bng p p an (pdale), l xo... 8.3.1 Khi ng bng cn p C cu khi ng bng cn p (khi ng bng p chn) l kiu khi ng c bn, c dng rt nhiu, k c nhng xe my c b khi ng bng ng c in. a) Cu to. C cu khi ng bng cn p c nhng chi tit chnh : - Bnh rng khi ng quay trn trn trc khi ng, lun lun n khp vi bnh rng khi ng (pha khp truyn ng) c rng ca khp vi mt rng ca ca khp truyn ng. 70

M 07 Sa cha xe my - Khp truyn ng (ng khi ng) ni vi rng xon ca trc khi ng. Mt ngoi c rnh t vng kp, mt trong c rnh xon, mt bn c rnh ca. Lc trc khi ng quay, khp truyn ng va quay va tin n n khp vi bnh rng khi ng. - Vng kp gi khng cho cht truyn ng quay theo trc khi ng. b) Nguyn tc hot ng. Lc khi ng, hp s s 0, bnh quay trn ca truc th cp n khp vi bnh c nh ca trc s cp. Khi p bn p, trc khi ng quay nhng khp truyn ng khng quay theo. Rng xon ca trc khi ng y khp truyn ng v pha bnh khi ng. Hai bnh rng ni nhau, bnh khi ng quay v s truyn ng tip nh sau : bnh khi ng bnh quay trn (trc th cp) bnh c nh trc s cp bnh rng ln bnh rng nh li li hp v li hp trc khuu. Lc bung bn p, l xo hon lc, ko trc khi ng v v tr c. Rng xon ca trc khi ng y khp khp ng tch khi bnh khi ng. Bnh khi ng quay t do. Nu ng c chy m cha kp bung bn p th bnh khi ng cng y khp khi ng ra. 8.3.2 Khi ng bng ng c in Hin nay kh nhiu xe my n, xe my c phn khi nh (di 100 Cm2) c khi ng bng bn p, cn hu ht cc xe my u c khi ng bng ng c in mt chiu.

71

M 07 Sa cha xe my a) Cu to (hnh 8.7). Khp truyn ng hoc b li hp khi ng l loi truyn ng mt chiu, truyn chuyn ng cho trc khuu qua bnh rng, xch, ...

b) Nguyn l hot ng Khp truyn ng c th t u ng c khi ng. Trc r ro ni vi vng pht ng (hnh 8.8) Trnh t khi ng bng ng c in : M cng tc my, n cng tc khi ng (nhn nm khi Hnh 8.7 Khi ng bng in ng). ng c khi chy.

Trc r to quay vng trong ca khp truyn ng. Cc vin bi b kp trong khe hp, ni vng trong vi vng ngoi. Xch ko bnh rng trc khuu. 72

M 07 Sa cha xe my Khi ng c chy, vng ngoi quay nhanh hn vng trong. Bi khng b kt, vng trong khng b ko theo vng ngoi. Bi khng b kt, vng trong khng b ko theo vng ngoi. R to my khi ng c t do. Khp truyn ng ni, ct t ng rt nhanh (truyn ng lc khi ng), m bo an ton cho ng c in. 8.3.3 H thng truyn ng t ng Vic li hp truyn ng cho bnh sau v thay i tc xe my c th thc hin theo Hnh 8.8 Khp mt chiu cc cch sau : - i vi h thng truyn ng c iu khin li hp v s, ngi li thng phi li hp bng tay v chuyn s bng chn. - i vi h thng truyn ng c iu khin s v li hp t ng, ngi li iu khin s bng chn. - i vi h thng truyn t ng, ngi li iu khin tay ga cng l iu khin li hp v s. * c im + Li hp truyn ng thay i tc bng cc b phn sau : - B li hp t ng kiu li tm. - B truyn ng mt chiu dng bi ln. - B truyn ng bnh rng hnh tinh. + Truyn ng, n bnh sau bng xch, trc cc ng, cu roa. + Vic iu khin xe rt n gin. Loi tr c mt s hn ch do ngi li nh li hp khng ng thi im, chuyn s khng ng lc, chn s khng thch hp, phi hp ga-cn-s cha tt. 8.4. kim tra, bo dng v sa cha li hp, hp s, b truyn ng n bnh sau v c cu khi ng xe my 8.4.1 Kim tra, bo dng, sa cha li hp 8.4.1.1 Tho kim tra sa cha b li hp ma st t ng * Tho - M np y b li hp. - Dng van tho a pht ng. - Tho dy cu roa ly a tip ng ra. * Kim tra a) Hin tng. Khi khi ng c hin tng kh hoc khng khi ng c. Lc khi ng c ting va p c kh. Khng n c garngti (cm chng). Xe chy khng n nh khi phanh s cht my. Tng ga ln xe mi chy hoc di chuyn tc c lc hi chng git ri mi chuyn. Xe khng bc, lc ti gim r rt nht l lc ch nng, ln dc. b) Nguyn nhn khc phc 73

M 07 Sa cha xe my * Quan st : - Cn khi ng mn lch gy cht, qu vng. Dn li m cn, thay cht, thay qu vng. - L xo cn khi ng b dn, yu dnh cn khng dt c xe, phi thay. - L xo cn ti yu, khi n garngti l xo dn nn phi thay. - L xo cn ti qu cng hoc l xo ci mnh ci yu cng phi thay. - Cc ming ma st phi tip xc u khng b dnh du, chy, chai cng, khng b qu mn. Khe h gia m cn v mt ma st l 0,1mm. - b bc lt qu mn d b h du, nghin dy cu roa. 8.4.1.2 iu chnh li hp (cn) * iu chnh li hp cn t ng trn xe Hon da cub y l loi cn lun ct. iu chnh li hp l lm cho cc a ch ng v cc b ng ca cn ni vi nhau khi ng c t tc nht nh. - Tt my ng c. - Ni lng ai c hm (bng c l 14) cc te li hp. - Dng tua vt vn vt iu chnh ngc chiu kim ng h ti va nng tay th dng li. - T t vn vt iu chnh ngc li 1/4 vng. Gi nguyn vt iu chnh sit cht ai c hm. Th li. Nu iu chnh ng. Khi ng ch garngti, p cn i s, s vo nh nhng hoc ch git nh khng b chm git, cht my. Cha tng ga xe ng yn. Tng ga t t xe di chuyn nh nhng. - Khi vo s xe chm hoc cht my l do iu cn cha ng (dnh cn) hoc do iu chnh garngti cha ng (ch garngti qu ln phi iu chnh li). - Khi vo s cha tng ga xe chy ngay hoc cht my, xe dnh cn do a ma st qu dy, b kt trong a cn. - Khi vo s tng ga ln xe mi chy l b trt cn do cc a ma st qu mn, rnh cha bi mn, bi mn. * iu chnh sa cha li hp (cn) iu khin bng tay. a) iu chnh bn ngoi - a xe v s 0 (th quay bnh sau). - T t bp tay cn, ng thi p cn khi ng. - Nu tay cn di chuyn khong 2cm m chn khi ng nh bng (ct cn) l iu chnh xong. Nu cha t nhe vy, phi vn vt iu chnh st tay cn, khong gia, st cc te cn thay i chiu di v dy. 74

M 07 Sa cha xe my Th li. p cn khi ng thy c lc cn (khng b nh hng). Bp tay cn vo s nh nhng, xe khng chm ti hoc cht my. T t nh cn, ng thi ln ga xe di chuyn nh nhng. b) iu chnh bn trong cc te cn - Trng hp, iu chnh v dy cn bn ngoi cha t, cn phi iu chnh bn trong cc te cn. - Vn lng c iu chnh dy cn tay cn. - M np y cc te cn. + Xe sim sn : tho np y nha bn tri. + Xe Hon da SS : m np chp trn bn phi. - Ni lng ai c hm vt iu chnh. - Vn vt iu chnh theo chiu kim ng h (vn vo) cho ti khi cm thy va chm (nng) th dng li, xoay ngc chiu 1/4 vng. - Gi nguyn vt iu chnh sit cht ai c hm. - Lp np y cc te. - Chnh bn ngoi dy cn. - Th li. 8.4.1.3 Sa cha cn a) Trng hp dnh cn * Hin tng : - Bp cn, p cn khi ng vn thy lc cn. - Khi ng, bp cn, gim ga vo s th xe cht mt hoc chy ngay. * Nguyn nhn khc phc - Khong cch di chuyn tay ga cn qu ln, phi iu chnh li. a ma st b chy, b vnh phi thay. L xo p qu mnh, phi iu chnh li. a ma st qu dy, phi sa li. Du nhn qu c (dng khng ng) phi thay. b) Trng hp trt cn Hin tng - Khng bp cn, p cn khi ng vn thy nh. - Nh cn vo s, tng ga vn khng chy hoc chy chm. - Khi ti ln hoc ln dc my gm r tc gim. Nguyn nhn khc phc - Khong cch tay cn qu nh phi chnh li. - Cc a ma st qu mn phi thay. - Sc nn ca l xo yu phi thay. - Tay cn b kt, dy cn t mt s si phi iu chnh li hoc thay dy cn. 75

M 07 Sa cha xe my - Cn b trt hoc b qu ti phi kim tra cn, gim ti. 8.4.1.4 Tho kim tra b li hp * Tho b li hp xe Hon da cub C50-C70 - X du bi trn khi cc te. - Tho bu lng cn khi ng, ly cn khi ng ra. - Tho bu lng cc te li hp m np cc te v giong. - Tho a 3 vin bi v l xo. - Tho ng dn du v l xo. - Tho cn iu khin li hp v cam ct li hp. - Dng tua vt tho np v ngoi ly np v vng bi ra. - B thng cc cnh vng m kho cu gi b li hp. - Dng dng c gi v b li hp. Tho cu gi b li hp u trc khuu. Ly cu v b li hp ra. - Dng tua vt ny vng hm a cc b phn ra ngoi. - Tho l xo gim chn. Tho 4 vt a mm p, l xo ra. Kim tra cc chi tit. - Ra sch cc chi tit, thi hoc lau kh. - Kim tra cc chi tit trn mt phng, dng cn l o vnh cc a ma st nu vnh qu 0,2 mm th phi thay. - Dng thc cp o chiu dy cc a ma st o ti nhiu im xung quanh a ma st. - Kch thc chun a ma st A = 2,3 mm, B = 3,0 mm. - Kch thc gii hn A = 2,7 mm, B = 2,7 mm. Nu kch thc thc t nh hn kch thc gii hn th phi thay. *Kim tra mn ca bnh rng truyn ng s cp v ng lt. - o ng knh trong ca bnh rng truyn ng. ng knh ny khng c ln hn 21,05 mm. - o ng knh ngoi ca ng lt. ng knh ny khng c nh hn 20,9 mm. - o chiu di t do ca cc l xo mm p 19,1mm nu ngn hn 17,5mm th phi thay. Ch : kch thc cc l xo phi u. Nu khng u phi thay ton b. * Kim tra cc rnh then hoa ca li b li hp nu mn phi thay. * Kim tra cc qu vng. Dng tay cm v cn lc c tay, u qu vng phi vng ra. * Lp. Lau sch lp ngc li qu trnh tho. Ch . Lp bnh rng truyn ng vo li s c mt chiu xoay c v mt chiu khng xoay c. 76

M 07 Sa cha xe my - Cm v cn lc c tay c r l c v cn xe n lun ct. 8.4.1.5 Tho lp kim tra c cu li hp bng tay * Tho lp kim tra c cu iu khin. - Ni lng dy cp iu chnh li hp (vn lng ai c iu chnh). - Dng tua vt tho vt gi np trn v ly np trn cng m ra. - Dng tua vt tho vt gi khung chn cng iu khin li hp ly khung chn. - Tho ai c hm v iu chnh li hp. - Ly cng iu chnh li hp ra. - Rt cn iu khin li hp v l xo khi np cc te li hp.. - Ra sch cc chi tit ca c cu iu khin. - Kim tra cc chi tit xem c b mn, hng th thay th. - Lp li v iu chnh.. * Tho kim tra b li hp a) Tho b li hp - X du my. - Ni lng ai c hm tho u dy cp ti np cc te. - Tho bu lng gi cn khi ng v ly cn khi ng ra. - Dng tua vt tho cc vt gi np cc te. Ly np, m v cht nh v ra ngoi. - Dng tua vt tho vt gi np v ngoi b li hp v ly np ra. - B thng cnh ca vng m hm kho ai c gi v li hp. - Dng gi gp dy a vo gia bnh rng ch ng v b ng, tho ai c gi v ngoi ca li hp ri ly ton b cm li hp v vng m ra ngoi. Ly li v bnh rng ch ng ra. - Tho l xo gim chn. Dng vam tho cc chi tit ca b li hp ra khi v cn, bng cch ly vng hm ra. b) Kim tra cc chi tit ca b li hp - Ra sch cc chi tit, dng kh nn thi kh hoc lau sch. - Dng thc cp o di tng l xo, chiu di l xo 25,8 mm ti thiu 23,,1 mm nu ngn hn phi thay. - o b dy ca cc a ma st bng thc cp ti nhiu im. Kch thc tiu chun b dy a ma st 2,8 2,9 mm. Nu nh hn 2,4 mm th phi thay. - Kim tra vnh bng cch t a ma st ln tm knh phng dng thc l o khe h gia a ma st v mt knh. vnh phi nh hn 0,5 mm. 77

M 07 Sa cha xe my - Kim tra li v bnh rng li hp nu st m, mn tot th phi thay. Kim tra bc ng nu mn cng phi thay. c) Lp b li hp - Lp cc chi tit vo b li hp. - Lp b li hp vo ng c. - iu chnh. Ton b qu trnh lp ngc li vi qu trnh tho. 8.4.2 Kim tra, bo dng, sa cha hp s 8.4.2.1 Nhng h hng ca hp s * i s c ting ku - Vng bi, bc u trc i s c mn khng. - Bnh rng mn r st m. - Thanh gt s (cng cua) b cong. - Thiu du hp s. * Kh chuyn s Khi chuyn s b nng, vng phi p cn i s nhiu ln mi i c s l do cc nguyn nhn sau : - Cn khng ct do iu chnh sai hoc trc trc c cu cn. - L xo ko cn mc s khng ng loi. - Vt gi trc i s lng, thanh gt s mn, cn mc s mn. - Thanh gt s, cn mc s vnh. Tr s Nhng xe kh tr s thng xy ra khi chuyn c s, li b v s c, ngoi cc nguyn nhn vt gi trc i s, thanh gt s, cn mc s cn do nguyn nhn c bn sau : - Mu bn mt u bnh rng b mn m. - L xo cn chn cht s yu. - Rnh v cht trn trc i s b mn rng. * Khng i c s Trng hp ny c bn do h hng c cu iu khin v chuyn s. - Hng then hoa u trc chuyn s - Long mi hn gia trc chuyn s v cn mc s - Hng l so trc chuyn s hoc l xo cn mc s - Cht s b gy, mc s mn rng 8.4.2.2 Kim tra, bo dng, sa cha Thc t nhng h hng bn trong b i s l ht sc hn ch. M nhng h hng c bn thng sy ra c cu bn ngoi. a)Tho c cu bn ngoi c cu sang s xe Honda - K khi g di xi lanh ch chc. 78

M 07 Sa cha xe my - X du cc te - Tho cc te li hp v b li hp, tho bnh truyn ng. - Tho bu lng gi chn sang s. - Tho bu lng ly cn chn s v l xo. - Ko cn mc s li v rt trc i s ra. - Tho bu lng gi np y cht s, ly np y v cc cht s ra. b) Kim tra cc chi tit - Kim tra l xo hi v ca c cu nu gy, yu phi thay. - Kim tra trc i s: + Rnh rng u trc i s cn tt. + u ngoi trc i s khng b cong. + Mi hn cn tt. - Kim tra cc rnh np y cht s phi trn u nu b nt v phi thay. - Kim tra cht s, cn mc cht s nu mn, gy cng phi thay. - Xit cht vt gi ui b i s. * Lp ngc li vi qu trnh tho 8.4.3 Kim tra, bo dng, sa cha b truyn ng n bnh sau 8.4.3.1 Tho lp, kim tra c cu khi ng - Ra sch b trc khi ng, lau kh - Tho vng m chng r dc trc v tho phanh hm - Tho ng ni khi ng v vng kp - Tho phanh hm vng m v bnh rng khi ng - Kim tra, sa cha trc khi ng: + Kim tra rnh rng trn trc nu b mn m phi thay + Bnh rng phi di chuyn nh nhng nu mn m phi thay + Rng mt u v rng ni phi cn tt, nu mn phi sa cha hoc phi thay b mi + Vng kp phi n hi tt nu b gin phi thay + L xo n hi cha b xon, gy nu hng phi thay 8.4.3.2 Tho lp, kim tra b truyn xch a) Tho: - K g dng chn trng bnh sau cao ln khi mt t - Tho cn sang s v np cc te mang c - Tho np cp bn tri v tho hp xch - Tho bnh sau - Tho ai c gi hp a xch v b iu chnh xch bn tri. Tho xch v a xch ra - Tho kho xch ly xch ra - Tho kho hm, bu lng gi bnh rng ko xch trc th cp - G b a xch ln bnh sau ni lng cc ai c gi a xch, nhc b a xch ra khi bnh xe 79

M 07 Sa cha xe my - Tho ri ai c gi a xch ly a xch ra - Tho ng ni, pht, vng bi ra b) Kim tra: - Ra sch cc chi tit - Kim tra rng xem c mn nhiu, st m khng nu cn phi thay - Kim tra vng bi: + Trc khi tho ra c th lc bnh kim tra vng bi + Nu vng bi r nhiu v c r th phi thay. Thng thay ng b vng bi, ng ni, pht + Kim tra xch: thng xch do, trng khi tng ht nc phi thay. Khi thay cn kim tra a xch thay ng b. c) Lp, iu chnh truyn ng xch n bnh sau Khi lp lm ngc li qu trnh tho * Ch : Khe h hm kho xch phi ngc chiu vi chuyn ng ca xch - Kim tra cng ca xch - Tho np y cao su gia hp xch - Dng t vt nng h xch. Khong di chuyn ln xung ca xch l 20 mm - Nu xch qu cng xe chy x gn, bnh rng v xch x mn nhanh, hi my, hao ph nhin liu - Nu xch qu trng, gy va p d b tut xch, ph hng hp xch * iu chnh xch - Tho cht hm ai c trc sau - Ni lng ai c gi b a xch sau v ai c trc sau - Dng cl 10 ni ai c iu chnh xch ly trng * Ch vn hai bn cho u theo du trn cng sau - Kim tra cng ca xch, xit cht ai c gi a xch, xit ai c trc sau v lp cht - Xit cht ai c iu chnh - Kim tra trng ca xch bng cch dng tay quay bnh xe xem c tr u khng. Chy th xem c b git, c ting va p gia xch v hp xch khng Cu hi v bi tp 1) Trnh by nhim v v cu to chung ca h thng truyn ng? 2) Trnh by cu to v nguyn l hot ng ca li hp, hp s v b truyn ng n bnh sau? 3) Trnh by cch kim tra, bo dng, sa cha li hp, hp s v b truyn ng n bnh sau? 80

M 07 Sa cha xe my Bi 9. Sa cha ngun in (Thi gian: LT: 5 h) Mc tiu Hc xong bi ny ngi hc c kh nng: - Pht biu ng cng dng, phn loi c ngun in dng cho xe my - Gii thch c cu to v nguyn tc hot ng my pht in, bnh c quy trn xe my - Bit c cch kim tra, bo dng v sa cha my pht v c quy ng yu cu k thut Ni dung ca bi 9.1. Nhim v chung, cu to chung 9.1.1. Nhim v H thng in xe my cung cp nng lng in cho tt c cc mch in v thit b in t chy ho kh, chiu sng, pht tn hiu n ci, chy my khi ng, np in c quy,... 9.1.2. Cu to chung H thng in xe my gm cc b phn chnh sau : - Ngun in - H thng nh la - H thng n - H thng thit b in - ng c khi ng Ngoi ra cn c mt s mch in v tht b in khc tu theo loi xe my. 9.2. Ngun in Xe my thng dng 2 ngun in l my pht in v bnh c quy 9.2.1. B pht in (my pht in) B pht in cung cp in xoay chiu c in p nh mc 6V hoc 12V cho h thng nh la, h thng chiu sng v np in cho c quy. in p nh mc ca thit b in v c quy phi cng in p ca ngun in B pht in thng c loi r to trong v loi r to ngoi a) B pht in r to ngoi: c nhiu kiu pht in r to ngoi, nhng thng ch khc nhau v kt cu, hnh dng r to v mt s chi tit khc. B pht in r to ngoi (hnh 9.1) gm c r to, cun dy nh la, cun dy n np - R to c nh v bng mt cn v then b nguyt vi u trc khuu, quay trn trong mm in 81

M 07 Sa cha xe my

Hnh 9.1 B pht in r to ngoi b) B pht in v lng trong: c nhiu kiu pht in r to trong. B pht in r to trong c cc thnh phn ging loi r

Hnh 9.2 B pht in v lng trong 82

M 07 Sa cha xe my to ngoi nhng kt cu khc i cht l cun dy sp xp bao quanh r to (hnh 9.2) * Nh vy, tt c cc b pht in ca xe my u gm v lng t v mm in ) Nguyn l hot ng: Khi v lng t quay th trng ca nam chm vnh cu quay theo. Dy cun chu tc dng ca t trng bin i. Trong cc cun dy sut hin sut in ng cm ng c c in p xoay chiu. 9.2.2. c quy - Cng dng: L thit b np, tch tr v cung cp in mt chiu h thng tn hiu nh (n bo r, ci, n phanh), h thng khi ng, h htng nh la dng c quy c quy c np in t b pht in - Phn loi: Xe my thng s dng hai loi c quy l c quy ch v c quy ni ken c quy ch c dung dch in phn l a xt sunfuarich nn c gi l c quy t hoc c quy axit c quy ni ken c dung dch in phn l xt hoc b tt v hn kn nn c gi l c quy kh. c quy c in p 6V hoc 12V, dung lng thng l 4Ah hoc 6Ah Dung lng biu th nng lng in ca c quy, s tng ng gia cng dng in cung cp v thi gian s dng - Np in c Tit ch quy: c quy xe my c np in t b pht My in sau khi o o o o o o pht c chnh lu + o o G thnh dng 6V- 4Ah ~ in mt chiu c quy o o

Dng in xoay chiu (AC) ca b pht in qua b chnh lu, thnh dng in mt chiu (DC), np cho c quy hoc cung cp cho thit b Hnh 9.3 S h thng np in c quy xe my 9.3. Kim tra, bo dng, sa cha b pht in Cu hi v bi tp 1) Trnh by nhim v v cu to chung ca ngun in? 83

M 07 Sa cha xe my 2) Trnh by cu to v nguyn l hot ng ca my pht in, bnh c quy? 3) Trnh by cch kim tra, bo dng, sa cha b pht in xe my? Bi 10. Mch in c bn ca xe my (Thi gian: LT: 5 h) Mc tiu Hc xong bi ny ngi hc c kh nng: - Pht biu ng cng dng, phn loi c cc mch in c bn ca xe my - Gii thch c s cu to v nguyn tc hot ng ca cc mch in c bn ca xe my - Bit c cch kim tra, bo dng v sa cha cc mch in c bn ca xe my ng yu cu k thut Ni dung ca bi 10.1. H thng nh la - Nhim v; H thng nh la c nhim v bin dng in s cp (6Vhoc 12V, ) thnh dng in th cp (cao th) khong 15000V n 40000V, to ra tia la in phng gia hai in cc ca nn nh la ng thi im t chy ho kh cui k nn - Phn loi: trong xe my thng dng ph bin 2 loi l nh la thng (nh la m vt) v nh la bn dn 10.1.1. H thng nh la nh la thng (nh la m vt) H thng nh la bng vt la thng c dng trong o o nhng xe my sn xut t 8 nm 1980 tr v trc v c 6 o s dng nhiu trong cc 3 ng c xang c nh lp cho 1 w w w w w w w cc my cm tay w w w o o w w w w w ww
2
o o o o

7 5

- S cu to (hnh 10.1) - Nguyn l hot ng 84

M 07 Sa cha xe my 10.1.2. H thng nh la bn dn - S cu to (hnh 10.2) H thng nh la CDI gm cc b phn sau : b pht in, b CDI, b bin in, bu ri cng tc,... Hnh 10.1 H thng nh la thng 1- v lng t; 2- cun dy nh la; 3t in; 4- cam in; 5- cp tip im (m vt); 6- bin p nh la; 7nn nh la (bu ri); 8- cng tc my (kho in) - S nh la CDI nm chn. Cc CDI bn chn v nm chn c cu to v tnh nng tng t, gm 4 chn ch yu l : chn ngun, chn iu khin, chn s cp v chn mt. Do cu to mch in tin u dy, chn mt c chia hai : chn mt v chn cng tc.
o o

D3

8 4

D2 D1 o C

D4 R2
o o

w w w w w w
2 1 3

R1

D4

w w w

w w w w w w

w w w w w w o

5 7

- Nguyn l hot ng Dng in xoay chiu vo chn ngun qua D 1 thnh mt chiu, tch in cho C 1. ng thi SCR c phn cc thun, ch m thng. Khi cun kch thch c in, dng xoay chiu vo chn iu khin qua D5 thnh mt chiu qua cc phn p R1 v R2, tc ng vo cc iu khin ca SXR. SCR chuyn sang trng thi dn in theo Hnh 10.1 H thng nh la bn phn cc thun. dn 1- v lng t; 2- cun dy nh la; 3- cun dy tn hiu; 4- cc t; 5- hp chuyn mch nh la; 6- bin p nh la; 7- nn nh la (bu ri); 8- cng tc my (kho in) 85

M 07 Sa cha xe my C1 tc thi phng in. Dng in t cc dng ca t in, qua SCR n chn mt, vo cun s cp ca b bin in ri tr v m m ca t in C 1. Dng in phng tc thi s lm bin i t ngt t thng trong li thp ca b bin in. Trong cun th cp s xut hin sc in ng tc thi rt ln, phng in gia hai cc bu ri. Khi C1 phng ht in SCR ngng dn. Dng in mt chiu t D1 li tch in cho C1 v bt u thc hin chu k mi. d) u, nhc im ca h thng nh la CDI khng vt la. H thng nh la CDI u vit hn cc h thng nh la khc do : - Thi im nh la chnh xc, thi gian nh la rt ngn, thch ng vi xe my tc cao. - Tia la mnh, ho kh chy ht, bu ri sch, tit kim nhin liu, tng cng sut. - D khi ng, tng tc nhanh, ng c chy kho v m. - Bn vng, thi gian hot ng lu di. - Hu nh khng phi iu chnh, sa cha v chm sc. - t lm nhim mi trng. - ng thot v gim thanh chng hng. Sau hng chc nm s dng, n nay cha thy h thng nh la no tt hn h thng nh la CDI khng vt la. 10.2 H thng n 10.2.1 Nhim v: H thng n c nhim v: + Bo m an ton giao thng. Chiu sng pha trc, pha sau; tn hiu i hng, tn hiu xin vt, tn hiu dng + Thng bo tnh trng hot ng xe my cho ngi iu khin. m cng tc my, xe ang c s, tc xe chy, lng xng trong bnh, n i hng ang hot ng ... 10.2.2 Phn loi H thng n c ngun in xoay chiu (cun dy n) v mt chiu (bnh c quy) cung cp in nng, in p 6V hoc 12V tu theo tng loi xe my. * n trc: Dng soi sng khong trc xe my. n trc gm c: Bng n, pha n, knh, ui n, vt iu chnh, tt c c t trong hp n gia tay li. Hp n c nhiu loi: trn, hnh thang,

86

M 07 Sa cha xe my + Bng n chiu sng pha trc c in p 6V hoc 12V, cng sut thng t 25W n 45W cu to (hnh 10.3) gm dy in tr vonfram (tim n), bng thu tinh trong sut, ui n (ui n) + Pha n dng parabn, bng nha hoc bng kim loi, Hnh 10.3 Cu to bng n 1- bng n; 2- dy tc; 3- ui n; 4- phn cch in; 5- u cc; 6- cht gi mt trong c trng lp m sng bng tp trung v phn chiu nh sng. Nu ngun sng (dy tc) t ti tiu im ca pha n parabn th x c chm tia song song. Knh n c lm bng nha trong hoc thu tinh y hp n, bo v bng n v chao n. Knh c kt cu nhiu nh to fhnh v s lng knh phn tn nh sng u trn din tch c chiu sng. Nh vy, chao n kt hp vi knh n, iu chnh lung sng u v rng hai l ng * n sau v n phanh Thng dng mt bng hai dy tc v n phanh, chung hp n ui xe. n sau chiu sng bo hiu sau xe v soi sng bin s. n phanh bo hiu gim tc hoc sp dng xe. n sau v n phanh c nhiu kiu, cu to tng t nh n trc. - Knh n c phn nha trong mu tn hiu v phn nha trong sut chiu sng bin s, cn gi l chp n. - ui bng n c hai cnh chnh nhau khp vi ui n. * n bo r Khi xe sp r, n bo r nhp nhy l tn hiu xin ng chuyn hng. Mi xe my c 4 n bo r : hai bo r phi v hai bo r tri. Knh n bo r cn gi l chp n, bng nha mu vng, nhiu vn. Cc kiu chp n : hnh nn nhn, hnh nn bng, hnh nn hai tng, hnh trn, hnh vung, Trong mch bo r cn c hp nhy. i khi n r hot ng ng thi vi n tn hiu. * n bo s khng, s 4 Cn gi l n khng hoc n mo, t trn mt ng h tc . Khi n sng thng c mu xanh l cy, i khi ni ch N (Neutral) cho bit hp s v tr s 0. 87

M 07 Sa cha xe my Bng n c mt dy tc, hai u ni ra ngoi ui, cng sut 1,5W (6V 1,5W) hoc 3,4W (13V3,4W). * n soi ng h tc Bng n c kch thc nh, t di mt ng h, cng sut1,5W (6V 1,5W) hoc (12V 3W). * n bo ht s t ti mt ng h tc , cho bit hp s ang s cui, c cng sut 1,7W (6V 1,7W hoc 12V 1,7W). * n bo pha Cho bit n trc ang chiu xa (n pha), c cng sut 1,7W (12V 1,7W). * n bo tc Qu 40km/gi, thng gi l n git l, sng nhp nhy nh mch IC. 10.2.3 Mt s cng tc n - Cng tc n pha. Thng t tay li bn tri, dng ng ngt cc mch in cung cp cho n trc, n sau v np in cho c quy. Cu to: tt c c t trong hp cng tc bng nhm hoc bng nha gm hai na, c gi cht vo tay li (hnh 10.4) A,B,C,D l gic cm ca cc cc in tt m D,E,G l gic cm ca cc cc in ct pha

88

M 07 Sa cha xe my

Nguyn tc hot ng: Cc nm tt m c lm bng nha cng cch in, khi di chuyn s y l tip xc v i ni cc cc in theo yu cu - Cng tc n phanh. c iu khin nh chn phanh hoc tay phanh, l loi cng tc thng m. Hnh 10.4 Cu to cng tc ct pha

89

M 07 Sa cha xe my Cu to v hot ng (Hnh 10.5). Khi iu khin cn phanh, l xo ko thanh ko i xung, vng ng tip xc vi hai cc tnh. Mch n phanh c ni. - Cng tc n bo r: c t tay li bn phi hoc bn tri ca xe, ng ngt mch cung cp in cho cc n bo r phi v tri. Cu to v nguyn tc hot ng tng t nh cng tc ct pha 10.3 ng h bo xng ng h bo xng cho bit mc xng trong bnh : sp ht (0), cn 1/4 bnh, 1/2; Hnh 10.5 Cng tc n phanh 3/4; y bnh. C hai loi ng h bo xng l bo xng c kh v chy in. * Cu to. ng h bo xng chy in cquy gm hai phn : phn cm bin 3 E F t ti bnh xng, phn bo s t ti ng h 2 tc (hnh 10.6) 4

Hnh 10.6 ng h bo xng 1- c quy; 2- ng h bo xng; 3- b phn cm bin;4- phao xng - Phn cm bin gm phao xng v bin tr. Phao xng di chuyn lm thay i tip im ca bin tr. - Phn bo s gm cc cun in t (phn cm), khung dy (phn ng) c gn kim ch th, l xo,...

90

M 07 Sa cha xe my * Nguyn tc hot ng. Khi mc xng thay i th phao xng ln xung. Cng dng in trong cc cun dy in t thay i, lm khung dy quay kim ch mc xng trong bnh.

Trn mt ng h c ghi k hiu y xng (F), thiu xng (E). Kim ch vo cung trn mu th xng ch cn lng d tr (RES). 10.4 Cng tc my (kho in) Cng tc my (kho in) dng ng ct mch in h thng nh la, mch in cquy,... Cng tc my ca mt s xe c thm cc chc nng khc : kho c, th cquy... Cng tc my gm c kho, dy dn in, u ni... v c t ti mt trong cc ch sau : c xe, u xe,...

10.5 H thng khi ng ng c khi ng (my khi ng) l ng c in mt chiu, bin in nng do c quy cung cp thnh m men c hc, lm trc khuu quay vi tc t 1000 n 1500 vng/pht. 91

M 07 Sa cha xe my * Cu to (hnh 10.8) Hnh 10.8 Cu to my khi ng ng c khi ng gm c phn cm, phn ng, c gp, chi than,... * Nguyn tc hot ng. Khi c dng in chy qua dy qun, phn cm v phn ng sinh ra hai trng in t khc nhau. Chng tc dng tng h v lm r to quay. Mch iu khin hot ng nh sau : M cng tc my, n s 0 sng, nhn nm khi ng. Mch iu khin c dng in t cc dng c quy u a r le khi ng cu ch cng tc my cun dy r le nm

Hnh 10.9 Mch iu khin my khi ng in khi ng cng tc n s 0 mt (cc m c quy). T trng sinh ra s ng cc tip im ca r le khi ng, ni mch dng in my khi ng t cc dng c quy u a r le cc tip im u b r le my khi ng mt (cc m c quy). Cng tc n s 0 l cng tc t ng, bo v an ton : nu vo s th khng c dng in qua my khi ng. 10.6 Kim tra, bo dng, sa cha h thng in 10.6.1 Kim tra, iu chnh thi im nh la Mun kim tra iu chnh thi im nh la cn phi bit : 1. Chiu quay ca v lng khi ng c lm vic - Nhn vo mi tn ch chiu quay trn v lng. - p cn khi ng xc nh chiu quay. 2. Du t la 92

M 07 Sa cha xe my - ng c xe Hon da khi du ch F ngang vi du khot trn cc te l im t la. - ng c xe Sim sn khi du gch v lng ngang vi du vch ca mm in hay du gch cc te l im t la. - i vi nhng xe khng c du t la ta phi t xc nh : Quay v lng pt tng CT nh du hai im tng ng nhau trn v lng (T) v trn cc te (X). Quay v lng ngc chiu quay khong 120, y chnh l du t la (F) ta nh du vo v lng (i vi xe Hon da). Quay v lng ngc chiu quay pt tng cch im cht trn 1,8mm nh du trn v lng l du t la (i vi xe Sim sn). 3. t la : (ng vi du T v F ta c hai phng php im tra v t la) Cch 1 : da vo CT (T) a) Quay v lng pt tng CT (T trng du khot cc te). Lc ny m vt v tr m ln nht. b) Dng thc l kim tra khe h gia hai mt vt Khe h tiu chun vi cc xe : - Hon da : 0,3 0,4mm - Sim sn : 0,35 0,45mm i vi ngi c kinh nghim c th xc nh khe h m vt bng mt. c) Nu khe h khng t tiu chun cn iu chnh li : - a tua vit vo l trng v lng, ni nh m vt gi m vt (khng ni lng, kh iu chnh). - Dng tua vt a vo rnh gi m vt v mm in gt ln hoc xung tu khe h rng hp a v khe h tiu chun. - Sit cht vt gi m vt. - Kim tra li : nu cha t cn tip tc hiu chnh. C th t du t la trng vi du khot trn cc te. Lc v lng qua li nu thy m vt chm m l t yu cu. Cch 2 : a) Quay v lng theo chiu quay du F trn v lng trng vi du khot trn cc te (i vi xe Hon da). b) Lc v lng qua li trn im F kim tra m ca m vt. Nu hai vt ng kn hoc m ln th phi iu chnh li ti thi im F m vt l chm m : - a tua vt vo l trng v lng, ni nh vt gi m vt. - Dng tua vt xoay nh vo khe hiu chnh khe h hai m vt l chm m th dng li. - Sit cht vt gi m vt. 93

M 07 Sa cha xe my c) Kim tra li : quay v lng theo chiu quay pt tng CT. - Nu khe h l : + i vi xe Hon da : 0,3 0,4mm + i vi xe Sim sn : 0,35 0,45mm. Chng t t la ng. * Ch : + Trong mt s trng hp mm in c th chnh c. Sau khi t la, ta c th xoay mm la cho sm mun mt cht ph hp vi thi im nh la. + Trng hp iu chnh ng c thi im nh la l do m vt qu mn hoc l xo l ca m vt yu th phi thay. 10.6.2 Kim tra in cao p xc nh in cao p mnh hay yu cn lm nh sau : - Dng chn chng, m kha in, v s 0. - Tho np chp bu ri khi dy cao p, u dy cao p cnh mt (cnh tn nhit np my) t 5 7 mm. - p cn khi ng : - Nu c tia la in xanh tm mp km theo ting ku tanh tch chng t in cao p tt. - Nu tia la hoe vng, xanh mnh hoc gn mi c tia la yu cn kim tra, sa cha. Ch . in cao p mnh hay yu ph thuc vo cc yu t : + T lc ca nam chm vnh cu (ca v lng). + Tc bin thin ca t trng (tc quay ca trc khuu). + Thi im nh la sm mun ca m vt. 10.6.3 Kim tra, iu chnh bu ri Bu ri l b phn tip nhn in cao p phng tia la in hai cc. Sau thi gian s dng, mui than s bm quanh s cch in gia 2 cc bu ri khong cch 2 cc mn vt, s cch in rn nt dn ti h hng. Theo nh k khong 5000km hoc c nghi ng th phi tho ra lau ra sch bu ri, kim tra iu chnh hoc thay th. 1. Tho v sinh bu ri a) Tho np dy bu ri: dng tay tho np y bu ri ko ra. b) Thi sch bi quanh chn bu ri trc khi tho. c) Dng tup bu ri ph hp tho. d) Kim tra bu ri: - S cch in lng bu ri c b rn nt khng. - Cc in cc ca bu ri c b qu mn khng. - Mui than, cn du c ng nhiu khng. 94

M 07 Sa cha xe my Nu c cc hin tng trn nn thay mi nu khng ta phi lm v sinh sch bu ri. 2. Cc dng h hng ca bu ri a) Bnh thng. C mui mu gch hay xm u cc gia, c th lau sch. b) ng mui than : - Mui than en kh ng vo s cch in mt v v cc gia. - Do bu ri qu lnh, nh la yu, b lc gi bn, hn hp tha xng. c) C m bn si - Nhn vo ni bu ri thy ging git nc. - Do s tng tc t ngt gy ra. - C th lau sch. d) Khe h b mui than bm ni lin - Do my sc du, tha xng tc cao. - C th co lau sch. e) Ni bu ri ng mui ch

- Mui c mu xm sm en, vng, mu gch to thnh lp dy v bng ng vo s cch in. - Do dng xng c lng ch cao. - C th lu sch. g) Do b nng chy - S cch in mu trng hay xm nht vi nhng chm mu en hay nu, cc cc in c im chy mu xanh nht. - Do ng c nng qu, dng khng ng loi xng, bu ri lng, t la sai bu ri qu nng. - Phi thay bu ri. Hnh 10.10 h) Ni bu ri en bng - Do my tt hi, xc mng du mn, du sc vo bung chy. - Nn sa cha li hoc thay bu ri chu nng cao hn. i) Hai cc mn, vt - Do s n mn, nh la khng u. - Nn thay bu ri. k) in cc b chy 95

M 07 Sa cha xe my - Do nh la sm, s cch in phng rp ln. Dng xng khng ng loi, bu ri qu nng xu pp b chy, my nng. - Phi thay bu ri. 10.6.4 Tho lp, kim tra b bin B bin c nhim v bin i in p thp (6V hay 12V) thnh in p cao th 15000V n 20000V t ra tia la in cao p gia 2 cc bu ri t chy kh hn hp trong bung chy ca ng c. - Tho lp kim tra b bin xe Hon da cub a) Tho lp cp xe bn phi v bn tri. b) Tho cc ai c gi c quy, tho c quy ra tho cc u dy ni. c) Tho cc u dy ni vi b bin. d) Tho cc ai c gi b bin ly b bin ra ngoi. e) Kim tra b bin : * Kim tra thng thng. Ngi ta s dng b bin d phng lp vo th li in cao p. * Phng pht kim tra thng mch ca b bin. Dng mt bng n v mt c quy u ni tip vo 2 u cun dy - kim tra cun s cp b bin ta c quy bng n vi cc ca u dy s cp v b gi b bin (nt lin trn s ). - kim tra cun th cp b bin ta ni c quy, bng n v u dy cao p ra bu ri v b gi b bin (nt t trn hnh). Nu n sng chng t cun dy khng t. Nu n khng sng l cun dy b t phi thay b bin. + Dng m k nc o R 1 o in tr cun dy s cp ca b bin gia cc u dy s cp v b gi b bin (nt lin). c gi tr o c trn ng h so snh vi kch thc tiu chun. Nu s o nh hn tiu chun chng t cun dy b ni tt phi thay b bin. Nu cun dy b t th kim ng h m k ch v cc. Chnh m k v nc o R 100, tho np chp u bu ri o in tr cun dy th cp, gia u dy bu ri v b gi b bin (nt t) ghi li tr s o c ri so snh vi tiu chun. Nu tr s o c nh hn so vi tiu chun chng t cun dy b ni tt, phi thay b bin mi ng loi. (nu cun dy b t kim s tr v v cc). - Lp li b bin theo th t ngc li Ch . Ni ng u dy th li in cao p. 10.6.5 Tho lp, kim tra v lng t (mm in) 96

M 07 Sa cha xe my - Tho ym xe, tho ai c x du (hng du vo khay) kim tra giong v lp ai c x du li. - Tho bu lng gi cn s, ly cn s ra. - Tho np cc te bn tri (cc te ui c). - Dng dng c gi v lng v dng c l trng tho ai c gi v lng (hnh 10.11)

- Dng vam tho v lng. Vn thn vam vo mm in sau vn bu lng vam vo. Khi bu lng vam t vo trc khuu th dng mt c l gi thn vam v mt c l khc sit bu lng vam vo ko v lng ra t t Hnh 10.12) Ch . Thn vam c ren tri, bu lng vam c ren phi. - Ly v lng ra sau tho vam ra khi v lng. Ch khng ri ca vt u trc khuu. Hnh 10.11 Tho ai c gi

- Tho gic ni dy in t my pht (ch v tr u dy). Tho dy in ni ti n s 0 (n mo).

- Tho cc vt gi mm in, tho mm in ra v tho vng m. Kim tra cc cun dy trn mm in : - Tho ym xe (i vi xe Hon da cub). - Tho np cp bn phi v bn tri (i vi xe Sim sn). - Tho cc u dy ni t my pht ln ti gic ni dy. a) o cc cun dy. Dng ng h m k kim tra cc cun dy trn mm la : - Xc nh mt u dy ra v Hnh 10.12 Tho v lng mt (i vi h thng nh la bn t 97

M 07 Sa cha xe my dn). Ni hai u ca mi cun dy vi hai u o ca ng h m k. Ghi tr s in tr ca tng cun dy v so snh vi tiu chun. - Nu tr s in tr o c nh hn so vi tiu chun chng t cun dy b chm chp cc vng dy vi nhau (ni tt). - Nu khi o, kim ng h m k ch v cc chng t cc cun dy b t. Ch . Khi o in tr cun dy la ca h thng nh la bn dn th vn k thang do R 10 (v tr s ln hn) cn li m k thang o R 1. m bo tip xc tt gia 2 u o ca ng h m k v 2 u ca cun dy kim tra. b) V d : o th cun dy trn mm in xe Hon da cub C70 i 82. Dng m k vi thang o R 1. - Kim tra cun dy n : (cung cp cho n pha ct) + Ni hai u dy o ca m k vi 2 u dy mu trng v xanh l cy, ghi li tr s in tr o c so vi in tr tiu chun l 0,3 0,6 - Kim tra cun dy iu khin : + Ni 2 u m k vi hai u dy xanh nc bin/trng v mu xanh l cy. + So snh kt qu o c vi in tr tiu chun ca cun dy iu khin l 50 170 Nu kt qu nh hn so vi tiu chun l cun dy b ni tt. Nu kt qu o kim vn k ch v cng l cun dy b t. Khi cun dy b t hoc ni tt ta phi thay ngay. Cu hi v bi tp 1) Trnh by nhim v, yu cu ca cc mch in c bn trong xe my? 2) Trnh by cu to v nguyn l hot ng ca h thng dnh la, h thng n, cc h thng ch bo v h thng khi ng? 3) Trnh by cch kim tra, bo dng, sa cha cc mch in ca xe my? Bi 11. c v phn tch mch in c bn (Thi gian: LT: 5 h) Mc tiu Hc xong bi ny ngi hc c kh nng: - Pht biu ng cc quy c, k hiu trong bn v mch in xe my 98

M 07 Sa cha xe my - Gii thch c nguyn tc hot ng ca tng mch in trong s mch in ca mt s loi xe thng dng Ni dung ca bi 11.1 Quy lut i dy h thng in 11.1.1 Cc k hiu chung trn s

K K hiu hiu gic gic ni ni trn trn s s

K hiu ni mt trn s

a) K hiu cc loi cng tc K hiu mu dy trn s Mu dy Trng en Hng Vng Nu Xanh l cy Xanh l cy nht Xanh nc bin Xanh nc bin nht Xm Da cam / trng / vng en / trng Nu / trng Nu / Nht W BK (BL) R P Y Br G (Gn) LG (LGn) BL (BU) LB (Lbu) Gr O R/W R/Y BK/W Br/W Br/R a) dy khng ni; ni K hiu c WS SW Rt Ge Br Gn

b) b) dy

Nga

Gr Rt/WS Rt/Ge SW/WS Br/WS

11.1.2 Cc mch in c th (s 2) a) Mch nh la 99

M 07 Sa cha xe my - u dy t mm in ra c mu en (BK), c 2 u ni dy: + Mt n cng tc my. + Mt n b bin. - B bin in (b bin in) + Mt ni vi cun la. + Mt dy chung ra mt. + Mt dy cao p (dy v bc dy) ni bu ri. b) Mch in chy m - u dy t cun n ra dy mu vng (Y) dn n cng tc chnh. Khng m cng tc mch in ngt t dy. - Khi m cng tc chnh nu cng tc pha ct v tr P th in t dy mu vng (Y) qua dy mu nu (br) cung cp in cho n hu n soi sng cngtmt, ng thi dn n n sng m. in tr c lp u dy mu hng, u kia xung mt bo v n sng m. c) Mch in soi sng cng tc Khi cha m cng tc my nu n nt ci 2 u dy xanh nht (LG) v xanh nc bin sc (Bu/R) ni nhau. in t cc (+) c quy theo dy mu xanh nc bin sc (Bu/R) sang dy mu xanh nht (LG) qua cng tc my dy (LG) s ni vi dy (Br/W) dn n bng n soi sng cng tc my cp tri lm n sng. ng thi in cng t dy (LG qua dy LB) dn ti hai bng n bo r bn phi lm 2 bng ny sng. Nh vy khi cha m cng tc my n nm n ci soi sng cng tc my v hai n bo r phi sng. d) Mch n phanh Khi m cng tc my, in t dy xanh bin sc (Bu/R) ca cc (+) c quy qua dy sc vng (R/Y) ri ra cc u dy sau : - u dy mu c hai ch cm ni vi dy sau i t v n phanh. - u dy mu n ni vi hp nhy. - u dy ni vi dy ra n s 0. Cng tc n phanh sau c hai u dy : + Mt u dy mu (R) ni vi u dy trn. + Mt u dy mu xanh l cy sc vng (G/Y) ni vi ui n phanh. Khi p phanh ni vi cng tc n lm n phanh sng. e) Mch in s 0 - ui n s 0 gn cng t mt c 2 u dy. + u dy mu (R) ni vi dy mu sau i t. 100

M 07 Sa cha xe my + Mt u dy mu xanh l cy nht/ (LG/R) ni vi dy mu xanh nht/ (LG/R) i ra t tr ng ca cng tc s 0 b tr cnh mn in. g) Mch ci - Ci c 3 dy : + Dy mu xanh l cy (G) ni vi dy m c quy cng tc my v dn n pha trc. + Dy th hai mu /trng (R/W) ni vi cng tc my. Khi m cng tc dy /trng (R/W) ni vi dy xanh nht (LG) dn ti nm ci. Lc n nm ci dy xanh nht (LG) ni vi dy xanh bin/ (Bu/R) ca cc dng c quy lm ci ku. h) Mch n bo r - Hp nhy lp trong cp cnh c quy c 2 u dy : + Mt u dy mu xm (Gr) dn ti cng tc n bo r. + Mt u dy mu en (BK) ni vi dy mu (R) v ni vi dy /vng (G/Y) ni vi cng tc my. -Khi r phi y cng tc sang v tr R in t dy mu xm (Gr) sang dy mu xanh nc bin nht (LB) v dn ti hai bng n r phi sng. - Khi mun r tri y cng tc sang v tr L in t ng mu xm (Gr) sang dy mu cam (O) v dn ti hai bng n bo r tri sng. i) Mch in np c quy Khi m cng tc n chnh, in t cun n a sang dy mu vng qua cng tc sang dy mu trng i qua i t nn thnh dng mt chiu np vo c quy. + Khi tt cng tc n chnh dy mu vng ngt khi dy mu trng. in t cun n theo dy mu xanh (G) qua cng tc sang dy mu trng qua i t nn thnh dng mt chiu np vo c quy. + Cc m (-) c quy ni vi cng tc my v ra mt khi ta m cng tc my. 11.2. H thng in mt s loi xe hiu Honda * H thng in ca cc xe ny c cng quy lut i dy, cng mu sc ch c im khc l loi dng cc sc 3 chn th dng cm cng tc n ci 8 dy v c in tr bo v n sng m nh Hon da cub 81, C70E. * Loi dng cc sc 4 chn th dng cng tc n ci 7 dy khng c in tr bo v n sng m nh Cub 84 C70E. * Quy lut i dy, mu sc h thng in loi cc sc 3 chn c trnh by theo s . 11.2.1 V tr, mu dy, cng tc a) Cng tc my. C 4 u dy ra (nh hnh) 101

M 07 Sa cha xe my G G 1 BK/W 2 BK 3 R 4 1 Ni mt ( m c quy v mt chung) Ni vi cm CDI in dng (+) c quy sau kho ni vi ph ti dng in 1 chiu Ni vi dy dng c quy

b) Cng tc n v nm ci. C 8 u dy ra W Bu Br/W Br Y W/BK G LG 1 2 3 4 5 6 7 8 12345678Ni dy tc n ct Ni dy tc n pha Ni dy n sng m v in tr Ni n soi cng t mt, n hu Nhn in t cun dy n n b np (loi np 3 chn) Ni mt Ni vi ci in

11.2.2 Mch in (s 7) a) Mch nh la. Cm CDI lp bn phi c 5 u dy. - Dy n sc trng (BL/W) ni vi cng tc my. - Dy xanh bin sc trng (Bu/W) ni vi dy ra cun kch thch. - Dy xanh l cy sc trng (G/W) ni vi mt. - Dy en (BL/R) ni vi vi dy ra cun la. - Dy en vng (BL/Y) ni vi dy b bin xanh l cy (G). Dy cao p cn li ni bu ri. b) Mch np c quy - in t dy trng (W) cun dy n qua i t ca cc sc 3 chn nn thnh mt chiu ra dy mu , qua cu ch vo cc (+) c quy. m c quy dy mu xanh bin (Bu) ni vi mt dy mu xanh l cy (G). Nu khng m n, in t dy vng ca cun n n cng tc n v b ngt ti y, lc ny dy trng sc en ni mt nn mt phn t dy trng qua cc sc theo dy 102

M 07 Sa cha xe my trng en v mt. Nu m n dy trng sc en ngt mt, in t dy vng cung cp cho n chy m. c) Mch in chy m - Khi m cng tc n (v tr P) in t n mu vng qua dy mu nu chia 2 nhnh cung cp cho n hu v n soi sng cng t mt, qua dy mu nu sc trng (Br/W) dn ti n sng m ng thi s ti u dy mu hng (P) n dy pha hay dy mu hng (W) n dy ct, tu v tr pha ct. d) Cc mch cn li - Sau khi m cng tc my. in t dy c quy sang dy mu en, t y ta c u ni dy mu en cung cp cho mch sau : + Mch ci. C 2 dy, dy en (BL) ni vi dy en trn, u cn li mu xanh nht (LG) dn n nm ci. Khi bm ci dy mu xanh nht dn in qua dy mu xanh l cy (G) v mt lm ci ku. + Mch n xanh. Cng tc phanh c 2 u dy. Mt u dy mu en ni vi dy mu en va nu trn. Mt u dy mu xanh l cy/vng (G/Y) dn n phanh pha sau, cng tc phanh lp trc tay phanh cng c 2 u dy xung go n, ni nh cng tc phanh chn. Khi bp phanh hoc p chn phanh, in t dy mu en ni vi dy mu xanh l cy/vng (G/Y) dn ti bng n phanh, sau ra dy xanh l v mt lm n sng. Lc bung tay hoc chn phanh n s tt. + Mch n s 0. n s 0 c 2 u dy. Dy n mu en ni vi y n c quy sau cng tc my. Dy cn li mu xanh l cy nht/ dn xung mm in ni vo tr ng cng tc s 0 trc i s (nu xe c n bo ht s th ui trc i s cn c thm mt tr ng tng ng vi v tr s ln nht) khi xe s 0 n sng (ni mt) khi c s, mt b ct, n tt. + Mch bo xng. c trang b cc xe i 82 tr ln. Cm bin thng xng c 2 u dy, mt dy mu xanh l cy (G) ni vi mt, dy cn li mu vng/trng (Y/W) ni vi dy cng mu ca ng h bo xng. ng h bo xng cn li hai u dy : dy xanh l cy (G) ni vi dy mt, dy mu en (BL) ni vi cc dng c quy sau cng tc. 11.2.3 Mch in (hnh 41 v s 9) a) Mch nh la : cn CDI c 5 chn trn c ghi s v i dy nh sau : - Chn 14 ni dy mu (Rt) ca cun ngun. 103

M 07 Sa cha xe my - Chn 2 ni vi dy mu nu/trng (Br/Ws) n chn s 2 ca kho in ra mt. - Chn s 3 ni vi dy mu xanh nc bin (Bl) ra cun kch thch. - Chn 31 ni vi dy mu nu (Br) ra mt. - Chn 15 ni vi dy mu en (Sw) dn ti chn 15 ca b bin. + Chn 11 ca b bin ni vi dy mu nu ra mt. Cc gia b bin ni vi bu ri. + Khi ng c lm vic th dy mu nu (Br) v dy nu/trng (Br/Ws) cch in. + Khi tt my hai dy ny ni in, dy nu trng dn in ra mt. b) Mch np c quy. Khi ng c lm vic in t cun np c quy theo dy /vng (Rt/Gs) n hp cu ch ri vo dy xanh l cy/ (Gn/Rt) vo cc sc i qua i t thnh dng 1 chiu ra dy mu (Rt) qua hp cu ch ra dy /xanh n cc dng c quy. c) Mch n phanh, n bo r, ci. - Mch n phanh dng in xoay chiu. T u dy xm/ (Gr/Rt) ca cun np n cng tc v ra dy mu en/ (Sw/Rt) dn n bng n phanh. Dy cn li mu nu/en (Br/Sw) dn n cng tc n phanh. Khi p phanh cng tc tip mt, n phanh sng, nh chn phanh cng tc s cch mt, n tt. - Mch n bo r. Khi m cng tc my d m n hay khng, in t dng c quy t cc 30 ni vi cc 15/51, t cc ny ra dy mu en/trng dn n hp nhy. Khi cng tc bo r phi, in vo hp nhy cc 49 ra cc 49a theo dy mu xm/en (Gr/Sw) n cng tc bo r t cng tc co r c 2 dy : + Mt mu en/trng (Sw/Ws) + Mt mu en/xanh (Sw/Gn) Hai dy ny a ti bng u dy cp xe ri t bng u dy ny n cc bng n bo r bn tri hoc phi. Cc bng n bo r c ni vi mt bng dy mu en (Sw). - Mch ci. T cc 49 ca hp nhy dy en/vng (Sw/Ge) dn in c quy n ci, dy cn li ca ci mu nu (Br) dn n nm ci tay li.. Khi n nm ci dy ny ni mt lm ci ku. d) Mch n chy m - Khi xoay cng tc my (kho in) sang v tr n chy m (v tr II in t cc 50 ca cun dy n qua cc 56 theo dy trng en (Ws/Sw) dn ti cng tc pha ct. 104

M 07 Sa cha xe my + Nu v tr ct ra dy mu vng (Ge). + Nu v tr pha ra dy mu trng (Ws). - ng thi lc ny cng cng tc my cc 59b ni cc 48 ra hai u dy mu xm/en ra hai n hu. e) Mch n dt b ban m - Lc ny mch nh la v tr tt my cc s 2 ni vi cc 31 a in t cm CDI qua cng tc v mt. ng thi lc ny cc 30 cng tc my nhn in t cc (+) c quy qua dy mu n cc 57, 57a, v 58. - in t cc 57 dn qua 57a ri theo dy mu ghi/en n bng n dt trong n trc lm n sng. Cc 58 ra 2 dy : + Mt dy xm/ soi sng cngtmt. + Mt dy xm/en dn v n hu ra mt. Hai n sng. Nh vy lc dt b in c quy s cung cp cho n dt soi sng cng t mt v n hu. Cu hi v bi tp 1) Trnh by cc quy c, k hiu mu dy, s chn cm trong mch in xe my? 2) c, phn tch mch in nh la, chiu sng, tn hiu, mch khi ng trong h thng in xe my? Bi 12. Sa cha h thng iu khin v di ng (Thi gian: LT: 5 h) Mc tiu Hc xong bi ny ngi hc c kh nng: - Pht biu ng cng dng, yu cu ca h thng iu khin v di ng trn xe my - Gii thch c cu to v nguyn tc hot ng ca h thng iu khin, h thng phanh, khung xe, gim xc v b bnh xe - Bit c cch kim tra, bo dng v sa cha h thng iu khin, h thng phanh, khung xe, gim xc v b bnh xe ng yu cu k thut Ni dung ca bi 12.1 H thng iu khin my c h thng iu khin bng tay v chn gm : tay li, cc cn iu khin bng tay, cc cn iu khin bng chn, cc cng tc in,... - Tay li hoc ghi ng (guidon) iu khin bnh trc, thay i hng di ca xe my.

105

M 07 Sa cha xe my - Tay li lm bng ng thp, ni vi hai cng bnh trc, cng mt lc quay hai cng quanh c phuc trc, ngha l quay bnh trc quanh c phuc. Tay li xe nam thng l ng thp m kn gi l tay li trn. Tay li xe n thng c bc tn hoc nha, dng hp, gi l tay li hp. Khong cch gia hai u mt tay li c tnh l chiu ngang hoc chiu rng ca xe my, t 630 n 760mm.

Rt nhiu b phn lp trn tay li : tay nm phi, tay nm tri, tay le, tay cn, tay phanh, cng tc my, cng tc n, nm ci, nm khi ng, n, ng h tc , gng chiu hu, Tt c to thnh cm tay li (hnh 12.1) Cn iu khin bng tay t gn cc tay nm, c th gm : tay gim p, tay gi, tay ga, tay cn, tay phanh, Cn iu khin bng chn t gn ch chn. Cng tc in (Cng tc my) ng m bng cha kho cn gi l cha kho in. Cc cng tc in n ci ct, ni bng gt hoc n nm cng tc 106 Hnh 12.1 H thng iu khin xe my

M 07 Sa cha xe my 12.2 H thng phanh 12.2.1. Cng dng H thng phanh rt quan trng v c th hm tc xe, dng xe m bo quy tc v an ton giao thng. Mi xe my u c phanh trc v phanh sau. Yu cu vi h thng phanh : - Hm xe nhanh v m du. - Khng gy tnh trng l bnh lm mt kh nng iu khin phng hng xe. - n phanh ng, iu chnh d, lu mn. H thng phanh c nh gi bng khong cch phanh hoc di phanh tng ng vi mt tc . l on ng t lc bt u phanh n khi xe dng hn an ton. on ng ny cng ngn cng tt. V d : khong cch phanh 5 m khi phanh tc 20 km / gi; 7 m tc 35 km/gi. 12.2.2. Cu to Phn ln xe my dng h thng phanh trng hoc phanh tambua (tambour) iu khin bng tay (tay phanh) hoc chn (bn p) qua trung gian dy ko hoc thanh ko. a) Phanh trc iu khin bng tay nn cn gi l phanh tay, gm c : tay phanh, dy phanh, c chnh phanh, cm phanh,... (hnh 12.2)

Hnh 12.2 H thng phanh trng (phanh tm bua) b) Cm phanh sau c cu to v hot ng ging cm phanh trc. * Nguyn tc hot ng Bnh thng l xo p hai u phng ca cc cng phanh vo hm phanh. May bnh xe quay t do trn trc. 107

M 07 Sa cha xe my Lc phanh, ng phanh xoay cam phanh, y xa hai u hm phanh, hai u cn li trt quanh tr phanh. Hai hm phanh dong rng, p mnh cc m phanh vo lng may . Lc ma st lm may , bnh xe quay chm hoc dng. Lc ma st cng ln, tc xe cng gim nhanh. Khi nh phanh, l xo phanh ko hm phanh v v tr ban u, may khng b hm. c) Phanh a Phanh trng thiu m du v c th dnh phanh. Hin tng dnh phanh l do m phanh qu mn, cam phanh quay mt gc ln hn cho php nn kt v khng tr v v tr c lc nh phanh. V vy bnh xe b gi cht cng vi khung, khng quay c, ch l trn ng. Ngy nay nhiu xe my dng phanh a trn bnh trc, mt s t dng cho c bnh sau. + Cu to (hnh 12.3) C phanh a thng v phanh a du - Phanh a thng gm c : i phanh, cp phanh, pt tng, xi lanh, cam phanh, phanh, m phanh,... - Phanh a du gm c : a phanh, cp phanh, pt tng, xi lanh, phanh, m phanh, hp du, du phanh,...

+ Nguyn tc hot ng - i vi phanh a thng : cp phanh ko dng phanh, xoay cam phanh. Pt tng di chuyn trong xi lanh, p phanh v m phanh vo a phanh. Lc ma st hm a phanh quay chm hoc dng. - i vi phanh a du : cp phanh iu khin phanh bm du, a du vo xi lanh y pt tng 108

M 07 Sa cha xe my p phanh v m phanh vo a phanh. Lc ma st hm a phanh quay Hnh 12.3 Phanh a chm hoc dng. Phanh a du cn gi l phanh du, hot ng rt m du, dng cho xe th thao v nhiu loi xe tc cao nhng cu tp phc tp v gi thnh cao. 12.3 H thng di ng - Nhim v Nh h thng di ng, xe my c th chy trn ng v tr thnh phng tin giao thng chuyn tr. - Cu to chung H thng di ng gm b khung xe, b bnh xe v tay li. 12.3.1 Thn xe a) Phn loi Thn xe thng c to thnh bng ng thp v tn l hn ni vi nhau v sn, c loi thn ng v thn hp. Thn ng thng c dng vi xe nam, thn hp cho xe n. b) Cu to Thn xe phi bn v nh, trnh mt mi cho ngi li, d iu khin xe, d lp rp, cn i v m thut (hnh 12.4) 12.3.2 B phuc trc B phuc trc ni vi tay li i hng bnh trc hoc i hng di ng ca xe my. B phuc trc gm c : ng phuc, hai cng, vng bi, - ng phuc lp ghp vi c phuc qua hai vng bi. - Hai cng ni vi ng phuc. u di mi cng lp mt gim xc. Tu theo xe my, phuc trc c nhiu kiu khc nhau : mt cng, hai cng, hnh tr, hnh hp, V d : Cng trc dng hp v gim xc c cng ph dng trong xe Honda n.

109

M 07 Sa cha xe my

Hnh 12.4 Cu to khung xe 12.3.3 B gim xc trc a) Cng dng. B gim xc trc phi hp vi phuc lp gi v iu khin bnh xe, gim chn ng cho ngi li xe, ngi li mt v iu khin xe, m bo s mm chc ca cc mi ghp v ko di thi gian s dng xe my. Xe my thng dng 3 loi gim xc sau : - Gim xc l xo dng cho bnh trc v bnh sau dng cho nhiu kiu xe my. - Gim xc l xo c cng ph, dng cho bnh trc xe n kiu xe Nht (Hon da, Yamaha. Suzuki,) - Gim xc l xo c du nhn (gim xc du), cn gi l gim xc thu lc, dng trong nhiu kiu xe i mi. b) Cu to Gim xc l xo c cng ph gm cc chi tit sau : l xo, cng ph, xi lanh gim xc, chp chn bi, m cao su, bu lng, ai c,(hnh 12.4) c) Hot ng Phn lc t mt ng thay i lun, y ra xc, lm chn ng ngi v xe. S truyn chn ng nh sau : bnh xe trc may cng ph cng trc tay li. 110

M 07 Sa cha xe my Lc chn ng nn l xo ca b gim xc, khng tc ng trc tip vo ngi, khng gay rung git mnh. Hin tng xc gim nhiu. Mc gim xc ph thuc vo cu to ca b gim xc v kt cu ca b khung xe. 12.3.3 B gim xc sau

B gim xc c tc dng trit tiu phn ln chn ng t bnh sau. a) Cu to. Rt nhiu xe my dng hai gim xc sau. Mi gim xc c cc chi tit (hnh 12.5) b) Hot ng

111

M 07 Sa cha xe my Chn ng pha sau xe my truyn ti ngi li qua cc b phn : bnh xe trc may gim xc thn xe yn xe ngi. Hnh 12.4 Cu to b gim xc trc

Nh vy gim xc sau hot ng tng t gim xc trc kiu l xo c cng ph. Ngoi ra chn ng cn yu i khi truyn qua sm lp nan hoa m cao su yn xe... B gim xc va hn ch chn ng va treo cc bnh xe nn c gi l b gim chn hoc h thng treo bnh xe. B gim xc phi c cu to hp vi cng xe. Hin hay s cng trong mt xe my c th l hai (mt trc, mt sau), ba (hai trc, mt sau), bn (hai trc, hai sau),

Hnh 12.5 Cu to b gim xc sau 12.3.3 B gim xc du 112

M 07 Sa cha xe my Gim xc du l loi gim xc l xo c lng du nhn t 100 n 190cm3 v dng nhiu vi phuc trc xe nam. Gim xc du c cc chi tit (hnh 12.6)

12.4 B bnh xe Mi xe my di chuyn trn mt b bnh xe (bnh trc v bnh sau). Hai bnh xe chu tt c trng lng xe (t 74 n 100kg) v sc ch ca xe (t 70 150kg). 12.4.1. Bnh trc a) Cng dng. Bnh trc chu mt phn ti trng ca xe v inh hng chuyn ng cho xe. 113

M 07 Sa cha xe my b) Cu to. Bnh trc gm c : trc trc, may , nan hoa, vnh, lp, sm,... - Trc trc lp vo cng phuc. Trn trc lp rt nhiu cc chi tit c bnh trc : vng bi, ng chn, vng m, bnh rng tc , i phanh,... ai c. - May lp vi trc qua vng bi. May c c bng hp kim nhm, vnh ngoi c l Hnh 12.6 Cu to ng gim xc thu lc lp nan hoa. Lng may l lp thp hoc gang, chu lc ma st ca m phanh. Lng may cha cm phanh, vng bi, bnh rng tc , pht m, ng chn vng bi. - Nan hoa vi may vi vnh, c thn bng thp v m bng ng. Tu loi xe my, nan hoa bnh sau c th di hn v tit din ln hn nan hoa bnh trc. Mi bnh xe c 36 nan hoa. C kiu vnh, b nan hoa c thay bng 3 n 7 thanh hp kim nhm v lp ghp vi vnh thnh bu lng. - Vnh lm bng thp m crm, thp sn hoc hp kim nhm. Vnh c nhiu c, khc nhau v ng knh v b rng. Vnh ng knh 10 inh (1 inh = 25,4mm) c dp bng thp l, khng nan hoa. - Lp chu tt c trng lng xe v cn t cc yu cu sau : + n hi tt, tng m. + Bm mt ng, m bo an ton. + Bn v lu mn, c tnh kinh t. Trn hng lp c ghi k hiu k thut cho bit kch thc v c im k thut ca lp. V d : 2.50 17 inh 4 PLY RATING c ngha l ng knh hng lp khi bm ng p sut quy nh l 2,50 inh, ng knh mp lp (ng knh vnh) l 17 inh, c 4 lp vi. Cng mt xe my, s liu lp trc c th khc lp sau. V d : Xe Hon da C70 c lp trc l 2.25 17 4PR v lp sau 2.50 17 6PR. - Sm c dng ng vng xuyn bng cao su mng c van, t trong lp, chu p sut t 1 n 2,8kg/cm 2 tu loi sm. Trn sm c s liu k thut tng t nh lp.

114

M 07 Sa cha xe my Van gm c : thn van, rut van, np van, ai c, vng m,(hnh 12.7)

12.4.2. Bnh sau a) Cng dng. Bnh sau chu qu na ti trng ca xe v l bnh pht ng cho xe. b) Cu to. Bnh sau gm c : trc sau, may , a xch, nan hoa, vnh, lp, sm,... - Trc sau lp vo cng sau. Trn trc lp mt s chi tit : vng bi, ng chn, vng m, mm phanh, vng chnh xch,... ai c. Hnh 12.7 Van xe my + Vng bi lp vo may , khung truyn ng, Vng ngoi ca vng bi quay theo may , vnh trong c nh vi trc. + ng chn v ng m, nh v v c nh vnh trong ca vng bi vi trc. + Vng chnh xch lm tng hoc gim cng ca xch. - May cha cm phanh v bn khi cao su gim chn. Cao su gim chn c l ni khp vi mu ca a xch hoc mm xch truyn ng m du v gim va p lc vo s, chuyn s, tng ga, - Vnh sau tng t vnh trc, c l lp van xng, mp vnh gi lp, gn lm cng vnh,... Vnh xe my thng c 3 loi : + Vnh thp l dp khng nan hoa + Vnh c cc thanh kim loi thay nan hoa + Vnh nan hoa c 36 l lp m nan hoa c sp xp, cch u, so le ph hp vi cc l nan hoa hai bn may . M nan hoa chnh cng ca nan hoa v cn vnh. 115

M 07 Sa cha xe my - a xch bng thp c rng n khp vi xch, nhn m men lc ca xch quay bnh sau. a xch lp vo may hoc mm xch. + Trng hp a xch lp vo may . Trn may c rnh ci vng chn. Lng may lp 4 khi cao su gim chn, vng bi v pht m. a xch c gi vo may bng vng chn. a xch c 4 mu khp vi l np y v l khi cao su. M men truyn nh sau : a xch np y cao su gim chn may . + Trng hp a xch lp vo mm xch : a xch c bt cht vo mm xch (khung truyn ng) bng 4 bu lng v hai m kho. Mm xch, vng bi, pht m, ng cch l b a xch. B a xch v vng chnh xch c lp cht vo cng tri xe my nh ng a xch (ng ch). Mm xch c 4 mu khp vi l cc khi cao su. Nh vy khi tho trc sau, b a xch vn gn vi cng tri. M men truyn nh sau : a xch - mm xch cao su gim chn - may . 12.5 Kim tra, bo dng, sa cha h thng iu khin v di ng 12.5.1 Kim tra,bo dng, sa cha h thng phanh I. H hng ca h thng phanh 1. Phanh khng n a) Nguyn nhn. iu chnh phanh khng ng, dy cp phanh b t, cam, m phanh mn, thanh ko b hng. M phanh mn khng u, st v, chai cng, dnh du. b) Khc phc. iu chnh dy phanh, thay dy phanh, dn li m phanh, thay cam phanh. V sinh m phanh. 2. Phanh b kt a) Nguyn nhn - Dy phanh b kt do nc b kt g, dy phanh b s, t mt s si khi tr phanh d b mc. - M phanh qu mn lm cam phanh quay gc ln hn gii hn cho php. - L xo phanh yu, gy, m phanh lun bung, t vo may . b) Sa cha - Bm du ko dy phanh cho trn hoc phi thay. - Dn li m phanh. - Kim tra thay l xo hoc chnh sa li. 3. Phanh b ku a) Nguyn nhn 116

M 07 Sa cha xe my - M phanh qu mn, khe h gia m phanh v may qu ln. M phanh dnh du, nc, b bn lm chai cng b mt ma st. - L xo hoc cam phanh chm may . - Cam phanh b vnh. b) Sa cha - Dn li m phanh, v sinh sch li bng cch dng giy rp nh sch du m, chai cng b mt m phanh. - iu chnh li l xo, cam phanh. - Nn sa li nu khng c phi thay th. 12.5.2 Kim tra, bo dng, sa cha tay li I. H hng ca tay li 1. Tay li nng kh s dng * Nguyn nhn - Bnh trc non hi. - M c phuc lu ngy b kh. C phuc qu cht do sit ai c qu cht. * Sa cha : - Bm bnh trc ng p sut quy nh. - Bo dng c phuc iu chnh ai c trc li. 2. Khi li c ting ku * Nguyn nhn - bi phuc b r, v, kh. Ni b mn, bi mn khng u. - Trc li cong, c phuc lng. * Sa cha - Bo dng c phuc thay ni, bi, iu chnh ng. - Nn li trc li. II. Tho tay li xe Hon da Cub 1. Tho cc b phn trn tay li - Tho dy m c quy, n trc v bng ng h. - Tho 4 vt gi np trn v np di tay li. - Tho vt v cu pha trc gi np tay li. - Tho vt gi np trn tay li ly np trn. - Rt cc u dy trong n trc. Tho xi nhan trn tay li. - Tho vt ly ng chn dy cp bm gi, tho dy bm gi. - Tho vt gi np cng tc bng n ly np ra. - y np chn bi trt khi tay phanh. Tho vt gi tay phanh, tho cu v tay phanh ly cp phanh khi tay phanh. - Tho vt gi np cm cng tc bn phi. - Tho dy ga ra khi tay ga, a tay ga ra khi tay li. - Tho bu long gi tay li ly tay li xung. - Tho np di tay li ly tay li xung. - Tho np di tay li, vt gi np trc v ly np xung. 117

M 07 Sa cha xe my - Tho bu lng gi hp trc li v h hp xung. 2. Tho trc li - Tho cc b phn trn tay li + Tho tay li + Tho bnh trc + Tho gim xc - Tho vt gi np trc (mt n) ly np trc xung. xe Hon da cub n trn th tho kho in. - Tho bu lng gi khung cu trn. - Tho cu trc li ri tho khung cu v cc chi tit ra. * xe Hon da cub n trn th tho tip cc b phn : + Tho ym xe. + Tho np trc (mt n) + Tho gi trc v chn bn trc. + Tho a trn cng trc. + Tho np gi cng trc. * cc xe Hon da cub n vung th tho tip cc b phn : + Tho ming lt np trc. + Tho a trn cng trc. + Tho gi trc. - Tho cu iu chnh bi : + H b trc li v cng trc xung, ly khi xe. + Ly bi ra khi bt bi. Ch . Mi bt bi c 21 vin. III. Kim tra trc tay li - Ra sch bt bi v cc vin bi, lau sch cc chi tit. - Kim tra vng xung quanh ng trc v trc li xem c b nt, rn khng. Nu nt hn li. - Kim tra bi, bt bi v cc vin bi xem c b mn khng, nu mn r v th phi thay. ( tho bt bi c xe ta dng thanh g cng x v trong c xe ng bt bi ra). - Khi lp bt bi vo c xe phi t bt bi ng v tr, dng thanh g m ng bt bi vo. - tho bt bi di trc li th dng tay va vn va ko ln (c th dng tua vt dt ny u xung quanh nng ln dn). - lp bt bi di trc li cng phi dng thanh g ng dn xung. - Lp ngc li qu trnh tho. 12.5.3 Kim tra, bo dng, sa cha gim xc I. H hng ca gim xc 1. Gim xc qu cng Nguyn nhn khc phc : 118

M 07 Sa cha xe my - Do l xo qu cng. Tho kim tra sa cha. - Trc gim xc cong phi nn li. - Xi lanh qu mn phi thay. - Du thu lc nhiu qu mc quy nh, x bt ra. 2. Gim xc qu yu - Do l xo qu yu, phi thay. - Gim xc qu mn tt du nhanh, phi thay. - Gim xc kh du do hng pht du, phi kim tra du ng quy nh thay pht mi. 3. Gim xc lch (x mt bn) - Do l xo hai bn khng u. Kim tra thay mi. - Du nht bn nhiu bn t. Kim tra iu chnh li. - Do chu lc khng u trong thi gian di, phi sa li s dng hp l. 4. Gim xc c ting ku - Do lp ghp khng cht. Kim tra iu chnh li. - Cao su gim chn hng hoc l xo gy, phi thay. 5. Gim xc b chy du - Do cc chi tit qu mn, phi thay. - Pht du hng, thay pht du. IV Tho kim tra xe Honda cub 1. Tho gim xc - Tho bnh trc. - Tho bu lng gi taih trn gim xc. Tho bu lng trc cng ph (gi g), ng lt v ai c t hm. - Rt b gim xc ra khi cng ng nhn. - Tho bu lng gi cng ph, ly cng ph ra. - Tho np che bi v tho ri cc chi tit cng ph - Ra sch cc chi tit, lau sch hoc thi kh 2. Kim tra - Kim tra chiu di ca l xo v so snh : + Hon da C70M kch thc tiu chun 170,6mm, kch thc gii hn 165,5mm. + Hon da C70 (81 82) kch thc tiu chun 170,6 mm, kch thc gii hn 165,5 mm. Nu kch thc nh hn kch thc gii hn th phi thay. - Kim tra ng lt cng ph xem c b mn thnh g hay gip khng. Nu hng phi thay. - Kim tra tnh trng ca ti gim chn (trc). Ti gim chn khng c mn g cong. Xi lanh gim chn c b mp nt r du khng. Nu ti gm chn, xi lanh gim chn hng thng thay c b (2 bn). - Kim tra cc chi tit khc nu khng m bo cng phi thay. 119

M 07 Sa cha xe my Cu hi v bi tp 1) Trnh by nhim v, yu cu v cu to chung ca h thng iu khin v di ng? 2) Trnh by cu to v nguyn l hot ng ca h thng iu khin v di ng? 3) Trnh by cch kim tra, bo dng, sa cha h thng iu khin v di ng? IV. iu kin thc hin m un: - Vt liu: + Du bi trn, m bi trn, thic hn, nha thng v dung dch ra + Gi sch, gy nhm, nhin liu xng A92 + Cc m kn v giong ba - Dng c v thit b: + B dng c sa cha xe my + Cc chi tit h hng cn thay th + M hnh ct ca cc b phn ca ng c xe my + Xe my thng dng (Dream II; Wave ; Honda Supe Cub 81 + Phng hc, xng thc hnh c bn tho lp - Hc liu: +Tp ti liu M un t chn Sa cha M t - Xe my + S cu to ca cc b phn ca ng c v ca xe my + nh, CD ROM ca h thng cc b phn trn mt x xe my thnh hnh nc ta + My chiu (Projector), my tnh, phn, bng en + Cc bn v, tranh v ca cc b phn cc b phn ca xe my + Cc ti liu hng dn v ng c v h thng in xe my V. Phng php v ni dung nh gi: Phng php kim tra, nh gi khi thc hin m un: c nh gi qua bi vit, kim tra vn p hoc trc nghim, t lun, thc hnh trong qu trnh thc hin cc bi hc c trong m un v kin thc, k nng v thi Ni dung kim tra, nh gi khi thc hin m un: Kin thc: Qua s nh gi ca gio vin v tp th gio vin bng cc bi kim tra vit v trc nghim in khuyt. + Trnh by c y cc yu cu, nhim v v cu to, nguyn tc hot ng ca cc b phn trn xe my

120

M 07 Sa cha xe my + Gii thnh ng nhng hin tng, nguyn nhn h hng v phng php bo dng, kim tra v sa cha nhng h hng ca cc b phn, h thnytn xe my K nng: Qua sn phm tho lp, bo dng, sa cha v iu chnh, qua qu trnh thc hin, p dng cc bin php an ton lao ng v v sinh cng nghip y , ng k thut v qua s nhn xt, t nh gi ca hc vin v ca gio vin t cc yu cu: + Tho lp, kim tra, bo dng v sa cha c cc h hng chi tit, b phn ng quy trnh, quy phm v ng cc tiu chun k thut trong sa cha + S dng ng, hp l cc dng c kim tra, bo dng v sa cha m bo chnh xc v an ton. + Chun b b tr v sp xp ni lm vic v sinh, an ton v hp l. Thi : Qua s nh gi trc tip trong qu trnh hc tp ca hc vin t cc yu cu: + Chp hnh nghim tc cc quy nh v k thut, an ton v tit kim trong bo dng v sa cha + C tinh thn trch nhim hon thnh cng vic m bo cht lng v ng thi gian. + Cn thn, chu o trong cng vic, lun quan tm ng, khng xy ra sai st. VI. Hng dn thc hin m un 1. Phm vi p dng chng trnh: - Chng trnh m un sa cha v bo dngye my c s dng ging dy cho trnh trung cp ngh v cao ng ngh 2. Hng dn mt s im chnh v phng php ging dy m un: - Mi bi hc trong m un x ging dy phn l thuyt ti phng chuyn v tip theo rn luyn k nng ti xng thc hnh . - Hc sinh cn hon thnh mt sn phm sau khi kt thc mt bi hc v gio vin c nh gi kt qu ca sn phm - Gio vin trc khi ging dy cn phi cn c vo chng trnh khung v iu kin thc t ti trng chun b chng trnh chi tit v ni dung ging dy y , ph hp m bo cht lng dy v hc 3. Nhng trng tm chng trnh cn ch : - Ni dung trng tm: K nng tho lp v kim tra h hng cc chi tit ca ng c, h thng in v cc b phn khc ca xe my 121

M 07 Sa cha xe my 4. Ti liu cn tham kho - K thut sa cha xe my

122