MT S VN C BN V NH NC V PHP LUT I.

MT S VN C BN V NH NC

1. Bn cht ca nh nc Nh nc ra i, tn ti v pht trin gn lin vi x hi c giai cp, n ra i khi x hi loi ngi pht trin n mt trnh nht nh nhm p ng nhng i hi ca s pht trin . V th, nh nc va mang tnh cht giai cp va mang tnh cht x hi. Tc l, nh nc va bo v li ch ca giai cp thng tr trong x hi, va duy tr trt t x hi m bo s n nh v thc y s pht trin ca x hi. Hin php 1992 ca nc ta khng nh: Nh nc Cng ha x hi ch ngha Vit Nam l Nh nc php quyn x hi ch ngha ca nhn dn, do nhn dn v v nhn dn. Tt c quyn lc nh nc thuc v nhn dn m nn tng l lin minh gia giai cp cng nhn vi giai cp nng dn v i ng tr thc . iu xc nh r bn cht ca nh nc ta v c th hin nhng im c bn sau: Trc ht, nh nc ta l nh nc ca nhn dn, do nhn dn v v nhn dn. Trong nh nc Cng ha x hi ch ngha Vit Nam, tt c quyn lc nh nc thuc v nhn dn. Nhn dn l ngi ch ca t nc, c quyn tham gia v quyt nh nhng vn quan trng ca t nc. Cc c quan nh nc u do nhn dn trc tip hoc gin tip lp ra v chu s kim tra gim st ca nhn dn. Nh nc c t chc thc hin ch v nguyn vng ca nhn dn, bo v li ch ca nhn dn, trn p cc phn t chng i xm phm trt t, an ninh, an ton x hi v i ngc li li ch ca a s ng o cc tng lp nhn dn. Nh nc ta l nh nc dn ch thc s, rng ri. Tnh dn ch ca nh nc ta c th hin mt cch ton din trn tt c cc lnh vc khc nhau ca i sng x hi. Nh nc thc hin chnh sch kinh t hng ha nhiu thnh phn nh hng x hi ch ngha, m bo s t do, bnh ng ca cc ch th sn xut kinh doanh, s bnh ng ca cc thnh phn kinh t trc php lut. Trong lnh vc chnh tr, nh nc m bo cho mi ngi dn c th thc hin c tt c cc quyn t do dn ch trn c s cc quy nh ca php lut. Bn cnh , nh nc cng to mi iu kin cho nhn dn thc hin cc quyn t do khc nh t do ngn lun, t do bo ch, t do t tng tn ngng... ng thi, bng cc quy nh ca php lut, nh nc cng bo v cc quyn t do khc ca c nhn nh quyn c bo m tnh mng, sc khe, quyn bt kh xm phm th tn, nh . Nh nc ta l nh nc thng nht ca cc dn tc. Tnh nhn dn v tnh cht giai cp ca nh nc Cng ha x hi ch ngha Vit Nam lun gn b cht ch vi tnh dn tc. Trong tt c cc thi k pht trin ca mnh, Nh nc ta u xc lp v thc hin nguyn tc i on kt ton dn. iu ny th hin chnh sch i on kt dn tc ca ng v Nh nc m ni dung c bn l to iu kin cho mi dn tc c th tham gia vo vic thit lp, cng c quyn lc nh nc, tham gia vo vic t chc b my nh nc. Bn cnh , nh nc thc hin nhiu chnh sch u tin i vi cc dn tc t ngi, vng ni, vng su, vng xa v to iu kin cho cc dn tc tng tr gip ln nhau; v m bo cho cc dn tc pht huy cc gi tr vn ha, tinh thn truyn thng tt p ca mnh. Trong iu kin hin nay, nh nc cng thc hin cc bin php m bo s pht trin ca min ni nhm rt ngn khong cch gia min ni v ng bng.

Nh nc Cng ha x hi ch ngha Vit Nam c tnh x hi rng ri. Xut pht t nn tng l lin minh giai cp cng nhn vi giai cp nng dn v i ng tr thc, vi mc tiu xy dng x hi cng bng, dn ch, vn minh, Nh nc ta tin hnh nhiu hot ng t chc v qun l cc lnh vc ch yu ca i sng x hi nh kinh t, chnh tr, vn ha x hi nhm xy dng mt nn kinh t pht trin, mt nn vn ha hin i mang m bn sc dn tc. Nh nc cng thc hin nhiu bin php nhm pht trin khoa hc k thut, gio dc to iu kin cho s pht trin kinh t - x hi. Mt khc, Nh nc tin hnh nhiu hot ng pht trin y t, chm lo sc khe cho nhn dn. Trong iu kin hin nay, vi vic xy dng nn kinh t th trng nh hng x hi ch ngha, Nh nc cng tin hnh cc chnh sch m bo s cng bng x hi cng nh thc hin cc chnh sch x hi khc gim bt s phn ha giu ngho. Nh nc Cng ha x hi ch ngha Vit Nam thc hin ng li i ngoi ha bnh, hp tc v hu ngh. iu 14 Hin php 1992 ca nh nc ta xc nh: Nh nc ta thc hin chnh sch ha bnh, hu ngh, m rng giao lu v hp tc vi tt c cc nc trn th gii, khng phn bit ch chnh tr v x hi khc nhau, trn c s tn trng c lp, ch quyn v ton vn lnh th ca nhau, khng can thip vo cng vic ni b ca nhau, bnh ng v cc bn cng c li, tng cng on kt hu ngh v quan h hp tc vi cc nc x hi ch ngha v cc nc lng ging, tch cc ng h v gp phn vo cuc u tranh chung ca nhn dn th gii v ha bnh, c lp dn tc, dn ch v tin b x hi. Nhng c im nu trn trong bn cht ca nh nc ta c th hin c th trong cc chnh sch cng nh cc hot ng ca nh nc. 2. Cc du hiu ca nh nc Trong x hi, bn cnh nh nc cn c th c cc t chc khc nh t chc chnh tr - x hi, t chc x hi, on th qun chng. Nh nc khc vi cc t chc khc nhng du hiu c bn sau: - Nh nc thit lp mt quyn lc cng cng c bit. Nh nc l mt t chc quyn lc cng, quyn lc ca n l cng khai, mi t chc v c nhn trong phm vi lnh th quc gia u phi phc tng. Quyn lc nh nc c thc hin bi cc c quan, t chc nh nc t trung ng ti a phng, c s. Cc c quan, t chc ch yu lm nhim v qun l, cng ch hoc cung cp dch v cng cho ton b dn c. - Nh nc t chc v qun l dn c theo khu vc h c tr, tc l theo cc n v hnh chnh - lnh th m khng ph thuc ngh nghip, tui hoc gii tnh ca dn c. S qun l ca nh nc theo n v hnh chnh lnh th m bo cho cc thnh vin thc hin quyn v ngha v ca mnh theo ni c tr ca h. - Nh nc l t chc i din chnh thc cho ton x hi thc hin ch quyn quc gia. Vic thc hin ch quyn quc gia ca nh nc c th hin ch nh nc c quyn quyt nh cao nht cc vn trong phm vi ni b ca mnh, khng chu s can thip ca bt k mt nc no khc v nh nc c quyn c lp trong quan h vi cc nh nc khc.

- Nh nc c quyn ban hnh ra php lut, tc l h thng cc quy tc x s cho mi thnh vin ca x hi. bo m cho cc quy tc y c thc hin, nh nc s dng nhiu bin php khc nhau nh tuyn truyn, ph bin gio dc, thuyt phc mi ngi tn trng v t gic thc hin v trong nhng trng hp cn thit, nh nc c th p dng nhng bin php cng ch nht nh nh vic p dng cc bin php x pht i vi nhng ngi vi phm php lut - Nh nc c quyn pht hnh tin, c quyn quy nh v thu cc loi thu theo s lng v thi hn c n nh trc. Nh nhng du hiu c bn trn m chng ta c th phn bit c nh nc vi nhng t chc x hi khc trong x hi nh ng, Cng on, Mt trn t quc. Mt khc, nh c nhng c im ny m nh nc tr thnh t chc c vai tr c bit quan trng trong x hi. 3. Hnh thc Nh nc. Hnh thc Nh nc l mt khi nim ch cch thc v nhng phng php thc hin quyn lc nh nc, gm 3 yu t hp thnh l: Hnh thc chnh t, Hnh thc cu trc nh nc v ch chnh tr. 3.1. Hnh thc chnh th Hnh thc chnh th l cch thc t chc, trnh t thnh lp cc c quan quyn lc nh nc cao nht. Chnh th ca nh nc ta hin nay l chnh th cng ha dn ch. Quyn lc ti cao ca nh nc thuc v Quc hi. Quc hi do nhn dn bu ra c nhim k l 5 nm. Vic bu c i biu Quc hi c thc hin theo cc nguyn tc ph thng, bnh ng, trc tip v b phiu kn. 3.2. Hnh thc cu trc nh nc Hnh thc cu trc nh nc l s cu to nh nc thnh cc n v hnh chnh lnh th v mi quan h gia cc c quan nh nc trung ng vi cc c quan nh nc a phng. C hai loi cu trc nh nc l nh nc n nht v nh nc lin bang. Nh nc Cng ha x hi ch ngha Vit Nam c cu trc n nht. Nhng c im ca nh nc n nht c phn nh su sc trong Hin php, php lut v thc tin t chc, hot ng ca nh nc ta vi cc c th sau: Th nht, nc ta l mt nc c lp, c ch quyn, thng nht v ton vn lnh th, bao gm t lin, cc hi o, vng bin v vng tri (iu 1 Hin php 1992); cc n v hnh chnh - lnh th nh nc ta bao gm: Tnh, thnh ph trc thuc trung ng; huyn, qun, th x, thnh ph thuc tnh; v x, phng, th trn. Th hai, nc ta c mt h thng thng nht cc c quan nh nc t trung ng xung a phng

Th ba, c mt h thng php lut thng nht m Hin php l vn bn c gi tr php l cao nht. Mi vn bn php lut khc u phi c ban hnh trn c s Hin php, ph hp vi Hin php. Cc vn bn quy phm php lut ca cc c quan nh nc cp di phi ph hp vi cc vn bn quy phm php lut ca cc c quan nh nc cp trn. 3.3. Ch chnh tr Ch chnh tr l ton b cc phng php, cch thc thc hin quyn lc nh nc. Cc nh nc khc nhau c ch chnh tr khc nhau. C hai loi ch chnh tr l ch chnh tr dn ch v ch chnh tr phn dn ch. Ch chnh tr nh nc Cng ha x hi ch ngha Vit Nam l ch chnh tr dn ch. iu th hin ch: Ton b quyn lc nh nc thuc v nhn dn, nhn dn trc tip thnh lp cc c quan i din cho quyn lc ca mnh thng qua ch bu c t do v dn ch; nhn dn c quyn b nhim nhng i biu ca mnh khi h khng cn tn nhim vi nhn dn na, nhn dn c quyn tham gia qun l nh nc, x hi v nh nc c ngha v to mi iu kin h thc hin tt quyn . Hin php ca nh nc ta ghi nhn cc quyn t do dn ch ca cng dn nh: Nhn dn s dng quyn lc nh nc thng qua Quc hi v Hi ng nhn dn, Quc hi v Hi ng nhn dn l nhng c quan i din cho ch v nguyn vng ca nhn dn, do nhn dn bu ra v chu trch nhim trc nhn dn (iu 6); Quyn con ngi v chnh tr, dn s, kinh t, vn ho v x hi c tn trng, th hin cc quyn cng dn v c quy nh trong Hin php v lut (iu 50); Cng dn c quyn tham gia qun l nh nc v x hi, tham gia tho lun cc vn chung ca c nc v a phng, kin ngh vi c quan nh nc, biu quyt khi nh nc t chc trng cu dn (iu 53); Cc c quan nh nc, cng chc nh nc phi tn trng nhn dn, tn ty phc v nhn dn, lin h cht ch vi nhn dn, lng nghe kin v chu s gim st ca nhn dn; kin quyt u tranh chng mi biu hin quan liu, hch dch, ca quyn, tham nhng (iu 8). II. MT S VN C BN V HIN PHP 1. Nhng ni dung c bn ca Hin php Vit Nam 1.1. Hin php - lut c bn Ngnh lut Hin php bao gm cc vn bn php lut. Trong , Hin php l lut c bn, c v tr cao nht v ng trn cc vn bn php lut khc. Mi vn bn php lut khc phi ph hp vi Hin php v nu tri vi Hin php th b bi b. Hin php l vn bn do Quc hi ban hnh iu chnh cc quan h x hi quan trng nht. Li ni u ca Hin php nm 1992 nu: Hin php ny quy nh ch chnh tr, kinh t, vn ho, x hi, quc phng, an ninh, quyn v ngha v c bn ca cng dn, c cu, nguyn tc t chc v hot ng ca cc c quan nh nc. Hin php l vn bn c ban hnh theo th tc c bit. Ch Quc hi mi c quyn sa i Hin php. Vic sa i Hin php phi c t nht hai phn ba tng s i biu Quc hi biu quyt tn thnh. Hin php u tin ca Vit Nam c ban hnh

nm 1946. Tip , chng ta c Hin php nm 1959, Hin php nm 1980. Hin php hin hnh c Quc hi thng qua nm 1992 v sa i, b sung nm 2001. 1.2. Nhng ni dung c bn ca Hin php nm 1992 Hin php hin hnh c Quc hi Kho VIII thng qua ngy 15 thng 4 nm 1992. Ngy 25 thng 12 nm 2001, Quc hi Kho X ban hnh Ngh quyt 51/2001/NQ-QH v vic sa i, b sung Hin php nm 1992. Hin php nm 1992 (sa i) gm c Li ni u, 12 Chng, 147 iu. Sau y l nhng ni dung c bn ca Hin php: - Hin php quy nh ch chnh tr ca nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam: Chng I ca Hin php quy nh v hnh thc, bn cht ca Nh nc ta; v h thng chnh tr; cc nguyn tc bu c v chnh sch i ngoi ca Nh nc. + V hnh thc Nh nc, Hin php quy nh: Nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam l mt nc c lp, c ch quyn, thng nht v ton vn lnh th, bao gm t lin, cc hi o, vng bin v vng tri. + V bn cht ca Nh nc: Nh nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam l Nh nc php quyn x hi ch ngha ca nhn dn, do nhn dn, v nhn dn. Tt c quyn lc nh nc thuc v nhn dn m nn tng l lin minh gia giai cp cng nhn vi giai cp nng dn v i ng tr thc. Nh nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam l Nh nc thng nht ca cc dn tc cng sinh sng trn t nc Vit Nam. Nh nc thc hin chnh sch bnh ng, on kt, tng tr gia cc dn tc; thc hin chnh sch pht trin v mi mt, tng bc nng cao i sng vt cht v tinh thn ca ng bo dn tc thiu s. + V h thng chnh tr, Hin php khng nh vai tr lnh o ca ng Cng sn Vit Nam i vi Nh nc v x hi; xc nh Mt trn T quc Vit Nam l c s chnh tr ca chnh quyn nhn dn; xc nh Cng on l t chc chnh tr - x hi ca giai cp cng nhn v ca ngi lao ng. + V nguyn tc t chc v hot ng ca b my nh nc, Hin php quy nh cc nguyn tc: tp trung dn ch, php ch x hi ch ngha; quy nh trch nhim phc v nhn dn ca c quan nh nc, cn b, vin chc nh nc. - Hin php quy nh ch kinh t ca Nh nc, bao gm chnh sch kinh t, c cu kinh t, cc nguyn tc qun l nh nc v kinh t: + Nh nc thc hin nht qun chnh sch pht trin kinh t th trng nh hng x hi ch ngha. + C cu kinh t nhiu thnh phn vi cc hnh thc t chc sn xut, kinh doanh a dng da trn ch s hu ton dn, s hu tp th, s hu t nhn, trong s hu ton dn v s hu tp th l nn tng. + Nh nc thng nht qun l nn kinh t quc dn bng php lut, k hoch, chnh sch; phn cng trch nhim v phn cp qun l nh nc gia cc ngnh, cc cp; kt hp li ch ca c nhn, ca tp th vi li ch ca Nh nc.

- Hin php quy nh ch vn ho, gio dc, khoa hc v cng ngh bao gm cc ni dung chnh nh chnh sch pht trin nn vn ho Vit Nam; chnh sch pht trin gio dc, khoa hc, cng ngh; chnh sch v bo v sc kho ca nhn dn, bo v b m v tr em, thc hin chng trnh dn s v k hoch ho gia nh. - Hin php quy nh ch an ninh, quc phng bao gm cc ni dung v nhim v bo v T quc; chnh sch xy dng nn quc phng ton dn v an ninh nhn dn; nhim v ca cc lc lng v trang nhn dn; trch nhim ca c quan, t chc v cng dn trong vic thc hin nhim v quc phng v an ninh. + Bo v T quc Vit Nam x hi ch ngha, gi vng an ninh quc gia l s nghip ca ton dn. + Nh nc cng c v tng cng nn quc phng ton dn v an ninh nhn dn, nng ct l cc lc lng v trang nhn dn, pht huy sc mnh tng hp ca t nc bo v vng chc T quc. + C quan nh nc, t chc kinh t, t chc x hi v cng dn phi lm y nhim v quc phng v an ninh do php lut quy nh. - Hin php quy nh cc quyn v ngha v c bn ca cng dn v chnh tr, dn s, kinh t, vn ho v x hi. - Hin php quy nh t chc v hot ng ca cc c quan nh nc bao gm Quc hi, Ch tch nc, Chnh ph, Hi ng nhn dn v U ban nhn dn, To n nhn dn v Vin kim st nhn dn. 2. Mt s quy nh ca Hin php Vit Nam 2.1. Quyn v ngha v c bn ca cng dn iu 49 Hin php quy nh: Cng dn nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam l ngi c quc tch Vit Nam. Theo Lut Quc tch Vit Nam ngy 20 thng 5 nm 1998, cng dn Vit Nam c Nh nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam bo m cc quyn cng dn v phi lm trn ngha v cng dn ca mnh i vi Nh nc v x hi theo quy nh ca php lut (iu 4). Nhng quyn v ngha v ca cng dn c quy nh trong Hin php c gi l nhng quyn v ngha v c bn. Cc quyn v ngha v c bn ca cng dn bao gm: - Cc quyn v ngha v v chnh tr; - Cc quyn t do c nhn; - Cc quyn v ngha v v kinh t, vn ho, x hi. 2.1.1. Cc nguyn tc xy dng h thng quyn, ngha v c bn ca cng dn Cc quyn v ngha v c bn ca cng dn c quy nh ti Chng V Hin php (t iu 49 n iu 82). Cc quyn v ngha v c xy dng da trn cc nguyn tc sau y:

- Quyn cng dn khng tch ri ngha v ca cng dn: Cng dn c cc quyn c bn, c Nh nc bo m thc hin v phi thc hin cc ngha v i vi Nh nc v x hi. - Mi cng dn u bnh ng trc php lut: Cc quyn v ngha v c bn c quy nh cho mi cng dn. Tt c cng dn u bnh ng trong vic thc hin cc quyn v trong vic thc hin cc ngha v. V quyn bnh ng ca ph n vi nam gii, Hin php quy nh: Cng dn n v nam c quyn ngang nhau v mi mt chnh tr, kinh t, vn ho, x hi v gia nh. Nghim cm mi hnh vi phn bit i x vi ph n. V quyn bnh ng dn tc, Hin php quy nh quyn bnh ng ca cc dn tc cng sinh sng trn t nc Vit Nam. Nh nc thc hin chnh sch bnh ng, on kt, tng tr gia cc dn tc, nghim cm mi hnh vi k th, chia r dn tc. - Cc quyn cng dn c Nh nc bo m: Nh nc bo m v khng ngng pht huy quyn lm ch mi mt ca cng dn, thc hin mc tiu dn giu, nc mnh, x hi cng bng, dn ch, vn minh, mi ngi c cuc sng m no, t do, hnh phc, c iu kin pht trin ton din. 2.1.2. Cc quyn v ngha v ca cng dn v chnh tr - Trong lnh vc chnh tr, cng dn c cc quyn sau y: + Quyn tham gia qun l nh nc v x hi : Cng dn c quyn tham gia qun l nh nc v x hi, tham gia tho lun cc vn chung ca c nc v a phng, kin ngh vi c quan nh nc, biu quyt khi Nh nc t chc trng cu dn. + Quyn bu c: Cng dn c quyn bu c v ng c vo Quc hi, Hi ng nhn dn cc cp. + Quyn khiu ni, t co: Cng dn c quyn khiu ni, quyn t co vi c quan nh nc c thm quyn v vic lm tri php lut ca c quan nh nc, t chc kinh t, t chc x hi, n v v trang nhn dn hoc bt c c nhn no. + Trong lnh vc chnh tr, cng dn cn c cc quyn khc nh quyn t do ngn lun, t do bo ch, quyn lp hi, quyn hi hp theo quy nh ca php lut. - Trong lnh vc chnh tr, cng dn c cc ngha v sau y: + Ngha v trung thnh vi T quc. + Ngha v bo v T quc. Cng dn phi lm ngha v qun s v tham gia xy dng quc phng ton dn. + Ngha v tun theo Hin php, php lut, tham gia bo v an ninh quc gia, trt t, an ton x hi, gi gn b mt quc gia, chp hnh nhng quy tc sinh hot cng cng. 2.1.3. Cc quyn t do c nhn + Quyn bt kh xm phm v thn th: Cng dn c php lut bo v v tnh mng, sc kho, danh d v nhn phm. Khng ai b bt, nu khng c quyt nh ca

To n nhn dn, quyt nh hoc ph chun ca Vin kim st nhn dn, tr trng hp phm ti qu tang. + Quyn bt kh xm phm v ch : Khng ai c t vo ch ca ngi khc nu khng c ngi ng , tr trng hp c php lut cho php. + Quyn b mt th tn, in thoi, in tn: ni dung th tn, in thoi, in tn c gi b mt. Vic bc m, thu gi, kim sot th tn, in tn phi do ngi c thm quyn tin hnh theo quy nh ca php lut. + Quyn t do i li v c tr: Cng dn c quyn t do i li v t do c tr trong nc, ra nc ngoi v v nc theo quy nh ca php lut. + Quyn t do tn ngng, tn gio: Cng dn c t do theo hoc khng theo mt tn gio no. Khng ai c xm phm t do tn ngng, tn gio hoc li dng tn ngng, tn gio lm tri php lut v chnh sch ca Nh nc. + Quyn c thng tin: Cng dn c nhn tin v truyn tin theo quy nh ca php lut. Quyn ny mi c b sung trong Hin php nm 1992. 2.1.4. Cc quyn v ngha v v kinh t, vn ho, x hi - Trong lnh vc kinh t, cng dn c cc quyn v ngha v sau y: + Quyn v ngha v lao ng: Theo Hin php 1992, lao ng va l quyn, va l ngha v ca cng dn. Nh nc c k hoch to vic lm cho ngi lao ng; ban hnh chnh sch, ch bo h lao ng; quy nh thi gian lao ng, ch ngh ngi v ch bo him x hi i vi vin chc nh nc v nhng ngi lm cng n lng. Trn c s Hin php nm 1992, Quc hi kho IX thng qua B lut lao ng nhm bo v quyn lm vic v cc quyn khc ca ngi lao ng. + Quyn t do kinh doanh: Hin php nm 1992 b sung quy nh: Cng dn c quyn t do kinh doanh theo quy nh ca php lut. T chc, c nhn thuc cc thnh phn kinh t c sn xut, kinh doanh trong nhng ngnh, ngh m php lut khng cm. Kinh t c th, tiu ch, kinh t t bn t nhn c chn hnh thc t chc sn xut, kinh doanh, c thnh lp doanh nghip, khng b hn ch v quy m hot ng trong nhng ngnh, ngh c li cho quc k dn sinh. Quyn ca t chc, c nhn v thnh lp v qun l doanh nghip c quy nh ti Lut Doanh nghip ngy 29 thng 11 nm 2005. + Quyn s hu: Cng dn c quyn s hu v thu nhp hp php, ca ci dnh, nh , t liu sinh hot, t liu sn xut, vn v ti sn khc trong doanh nghip hoc trong cc t chc kinh t khc. + Ngha v tn trng v bo v ti sn ca Nh nc v li ch cng cng. + Ngha v ng thu. - Trong lnh vc vn ho, cng dn c cc quyn v ngha v sau y: + Quyn v ngha v hc tp: Hc tp va l quyn, va l ngha v ca cng dn. Cng dn c quyn hc vn ho v hc ngh bng nhiu hnh thc. Bc tiu hc l bt

buc, khng phi tr hc ph. Nh nc thc hin ph cp gio dc trung hc c s; c chnh sch hc ph, hc bng; to iu kin cho tr em khuyt tt, tr em c hon cnh c bit kh khn khc c hc vn ho v hc ngh ph hp. Quyn hc tp ca cng dn c quy nh c th ti Lut gio dc ngy 14 thng 6 nm 2005. + Quyn nghin cu khoa hc, k thut, pht minh, sng ch, sng kin ci tin k thut, hp l ho sn xut, sng tc, ph bnh vn hc, ngh thut v tham gia cc hot ng vn ho khc. - Trong lnh vc x hi, cng dn c cc quyn v ngha v sau y: + Quyn bo v sc khe: Cng dn c hng ch bo v sc kho. Nh nc quy nh ch vin ph, ch min gim vin ph; quy nh ch bt buc cai nghin v cha cc bnh x hi nguy him. Cng dn c ngha v thc hin cc quy nh v v sinh phng bnh v v sinh cng cng. + Quyn xy dng nh : Cng dn c quyn xy dng nh theo quy hoch v php lut. Ngy 29 thng 11 nm 2005, Quc hi c ban hnh Lut Nh . + Quyn bnh ng ca ph n vi nam gii: Cng dn n v nam c quyn ngang nhau v mi mt chnh tr, kinh t, vn ho, x hi v gia nh. Lao ng nam v n vic lm nh nhau th tin lng ngang nhau. Lao ng n c quyn hng ch thai sn. Ph n l vin chc nh nc v ngi lm cng n lng c quyn ngh trc v sau khi m vn hng lng, ph cp theo quy nh ca php lut. Nh nc to iu kin ph n nng cao trnh mi mt, ph n sn xut, cng tc, hc tp, cha bnh, ngh ngi v lm trn bn phn ca ngi m. + Quyn c bo h v hn nhn v gia nh: Nh nc bo h hn nhn theo nguyn tc t nguyn, tin b, mt v, mt chng, v chng bnh ng. Cha m c trch nhim nui dy con; con chu phi knh trng v chm sc ng b, cha m. + Hin php cn quy nh quyn c bo v v chm sc ca tr em; quyn c hng cc chnh sch u i ca thng binh, bnh binh, gia nh lit s; quyn c gip ca ngi gi, ngi tn tt, tr m ci. 2.2. Cc quy nh v bu c i biu Quc hi v i biu Hi ng nhn dn nc ta, tt c quyn lc nh nc thuc v nhn dn. Nhn dn thc hin dn ch trc tip thng qua bu c thnh lp cc c quan nh nc l Quc hi v Hi ng nhn dn cc cp. Vic bu c c quy nh trong Lut bu c i biu Quc hi ngy 15 thng 4 nm 1997 (c sa i, b sung ngy 25 thng 12 nm 2001) v Lut bu c i biu Hi ng nhn dn ngy 26 thng 11 nm 2003. 2.2.1. Cc nguyn tc bu c Vic bu c nc ta c tin hnh theo cc nguyn tc ph thng, bnh ng, trc tip v b phiu kn. - Nguyn tc ph thng: Ni dung ca nguyn tc ny l Cng dn, khng phn bit dn tc, nam n, thnh phn x hi, tn ngng, tn gio, trnh vn ho, ngh

nghip, thi hn c tr, mi tm tui tr ln c quyn bu c v hai mi mt tui tr ln c quyn ng c vo Quc hi, Hi ng nhn dn theo quy nh ca php lut. Nguyn tc ny bo m cng dn c thc hin quyn bu c, tham gia qun l nh nc v tham gia thnh lp cc c quan nh nc. - Nguyn tc bnh ng: Ni dung ca nguyn tc ny l cng dn c kh nng nh nhau trong vic tham gia bu c. Cng dn c tiu chun theo quy nh ca php lut th c ghi tn vo danh sch c tri; mi c tri ch c ghi tn vo mt danh sch c tri ni c tr; mi c tri ch c quyn c mt phiu bu; gi tr phiu bu l ngang nhau. - Nguyn tc bu c trc tip: C tri trc tip la chn ngi m mnh tn nhim, khng phi thng qua ngi khc. C tri phi t mnh i bu, t tay b phiu vo thng phiu, khng nh ngi khc bu thay. Nguyn tc ny bo m tnh khch quan ca bu c. - Nguyn tc b phiu kn: Khi c tri vit phiu, khng ai c xem, k c thnh vin T bu c. Nguyn tc ny bo m tnh dn ch ca cuc bu c. 2.2.2. Quyn bu c v ng c ca cng dn - Quyn bu c: Quyn bu c l quyn c ghi tn vo danh sch c tri v quyn b phiu. Ngi mi tm tui tr ln c quyn bu c. Ch nhng ngi sau y khng c quyn bu c: + Ngi ang b tc quyn bu c theo bn n, quyt nh ca To n c hiu lc php lut; + Ngi ang phi chp hnh hnh pht t; + Ngi ang b tm giam; + Ngi mt nng lc hnh vi dn s. Trong thi gian lp danh sch c tri, nhng cng dn c quyn bu c u c ghi tn vo danh sch c tri. Nu danh sch c tri c sai st th mi ngi c quyn khiu ni bng ming hoc bng vn bn vi U ban nhn dn cp x lp danh sch . U ban nhn dn phi gii quyt khiu ni trong thi hn nm ngy. - Quyn ng c: Quyn ng c l quyn ca cng dn t ra ng c hoc ng ngi khc c mnh. Ngi hai mi mt tui tr ln c quyn ng c. Ngi ng c i biu Hi ng nhn dn a phng no th phi l ngi c tr hoc lm vic thng xuyn a phng . Nhng ngi sau y khng c ng c: + Ngi khng c quyn bu c ( nu trn y) th khng c ng c; + Ngi ang b khi t v hnh s; + Ngi ang phi chp hnh bn n, quyt nh hnh s ca To n; + Ngi chp hnh xong bn n, quyt nh hnh s ca To n nhng cha c xo n tch;

+ Ngi ang chp hnh quyt nh x l vi phm hnh chnh v gio dc ti x, phng, th trn, ti c s gio dc, c s cha bnh hoc ang b qun ch hnh chnh. 2.2.3. Cc bc ca cuc bu c - Xc nh s n v bu c v s i biu c bu ca mi n v bu c: + i vi bu c i biu Quc hi, U ban thng v Quc hi quyt nh vic chia cc n v bu c v s lng i biu c bu ca mi n v. + i vi bu c i biu Hi ng nhn dn, s n v bu c i biu Hi ng nhn dn cp tnh v s i biu c bu ca mi n v do U ban nhn dn cp tnh n nh v phi c Chnh ph ph chun. S n v bu c i biu Hi ng nhn dn cp huyn v x, s i biu c bu ca mi n v do U ban nhn dn cng cp n nh v phi c U ban nhn dn cp trn trc tip ph chun. Mi n v bu c c chia thnh cc khu vc b phiu. Vic chia khu vc b phiu do U ban nhn dn cp x n nh v phi c U ban nhn dn cp trn trc tip ph chun. - Thnh lp cc t chc ph trch bu c: Sau khi ngy bu c c U ban Thng v Quc hi cng b, cc t chc ph trch bu c c thnh lp. + i vi bu c i biu Quc hi, cc t chc ph trch bu c gm: Hi ng bu c, U ban bu c, Ban bu c, T bu c. + i vi bu c i biu Hi ng nhn dn, cc t chc ph trch bu c gm: Hi ng bu c, Ban bu c, T bu c. Hi ng bu c cp tnh, cp huyn, cp x do U ban nhn dn sau khi thng nht vi Thng trc Hi ng nhn dn v Ban Thng trc U ban trung ng Mt trn T quc Vit Nam cng cp quyt nh thnh lp. Ban bu c c thnh lp mi n v bu c, do U ban nhn dn sau khi thng nht vi Thng trc Hi ng nhn dn v Ban Thng trc U ban trung ng Mt trn T quc Vit Nam cng cp quyt nh thnh lp. T bu c c thnh lp mi khu vc b phiu, do U ban nhn dn cp x sau khi thng nht vi Thng trc Hi ng nhn dn v Ban Thng trc U ban trung ng Mt trn T quc Vit Nam cng cp quyt nh thnh lp. Cc t chc ph trch bu c lm vic theo ch tp th. Cc quyt nh c thng qua khi c qu na tng s thnh vin biu quyt tn thnh. - ng c, gii thiu ngi ng c: Ngi t ng c phi np h s n t chc ph trch bu c; h s c chuyn n U ban Mt trn T quc cng cp t chc hip thng. + i vi bu c i biu Quc hi: Hi ngh hip thng ln th nht trung ng do on Ch tch U ban trung ng Mt trn T quc Vit Nam t chc, cp tnh th do Ban Thng trc U ban Mt trn T quc tnh t chc. Tip theo, U ban thng v Quc hi iu chnh c cu, thnh phn, s lng ngi ca c quan, t chc c bu

i biu Quc hi. Sau , cc c quan, t chc gii thiu ngi ca n v mnh ra ng c. Hi ngh hip thng ln th hai lp danh sch s b nhng ngi ng c v gi ly kin c tri ni c tr. U ban thng v Quc hi iu chnh ln th hai c cu, thnh phn, s lng ngi ca c quan, t chc c bu i biu Quc hi. Cui cng, Hi ngh hip thng ln th ba lp danh sch chnh thc nhng ngi ng c i biu Quc hi. + i vi bu c i biu Hi ng nhn dn: Chm nht l 90 ngy trc ngy bu c, Thng trc Hi ng nhn dn d kin c cu, thnh phn, s lng ngi ca c quan, t chc, n v c bu i biu Hi ng nhn dn. Chm nht l 85 ngy trc ngy bu c, Hi ngh hip thng ln th nht mi cp c tin hnh, do Ban Thng trc U ban Mt trn T quc Vit Nam cng cp t chc. Chm nht l 80 ngy trc ngy bu c, Thng trc Hi ng nhn dn iu chnh c cu, thnh phn, s lng ngi ca c quan, t chc, n v c bu i biu Hi ng nhn dn. Sau Hi ngh hip thng ln th nht, c quan, t chc, n v tin hnh gii thiu ngi ng c (i vi cp x, thn, lng, p, bn, bun, phum, sc c gii thiu ngi ng c). Chm nht l 55 ngy trc ngy bu c, Hi ngh hip thng ln th hai mi cp c tin hnh, do Ban Thng trc U ban Mt trn T quc Vit Nam cng cp t chc. Hi ngh lp danh sch s b nhng ngi ng c i biu Hi ng nhn dn v gi ly kin c tri. Chm nht l 35 ngy trc ngy bu c, Hi ngh hip thng ln th ba mi cp c tin hnh, do Ban Thng trc U ban Mt trn T quc Vit Nam cng cp t chc. Hi ngh lp danh sch chnh thc nhng ngi ng c i biu Hi ng nhn dn v gi ly kin c tri. Cc Hi ngh hip thng phi c bin bn ghi r thnh phn, s lng ngi tham d, din bin v kt qu Hi ngh. - B phiu: Bc tip theo ca cuc bu c l t chc b phiu. Cuc b phiu c tin hnh lin tc v trong mt ngy ch nht. Sau khi vic b phiu kt thc, phi tin hnh kim phiu ngay ti phng b phiu. - Cng b kt qu bu c: Ngi ng c c qu na s phiu hp l v c nhiu phiu hn th trng c. Hi ng bu c cng b kt qu bu c. 2.3. B my Nh nc nc Cng ho X hi ch ngha Vit Nam 2.3.1. Cc nguyn tc t chc v hot ng ca b my nh nc B my nh nc bao gm cc c quan nh nc. C quan nh nc c thnh lp theo quy nh ca php lut thc hin cc chc nng, nhim v ca Nh nc.

Ton b b my nh nc hot ng theo cc nguyn tc thng nht. Cc nguyn tc t chc v hot ng ca b my nh nc c quy nh trong Hin php. C th l: - Nguyn tc bo m s lnh o ca ng i vi Nh nc: iu 4 Hin php quy nh ng Cng sn Vit Nam, i tin phong ca giai cp cng nhn Vit Nam, i biu trung thnh vi quyn li ca giai cp cng nhn, nhn dn lao ng v ca dn tc, theo Ch ngha Mc - Lnin v t tng H Ch Minh l lc lng lnh o Nh nc v x hi. T chc v hot ng ca b my nh nc da trn c s ng li, chnh sch ca ng. Php lut ca Nh nc l s th ch ho ng li lnh o ca ng. ng thc hin vic kim tra i vi hot ng ca cc c quan nh nc. - Nguyn tc quyn lc nh nc l thng nht, c s phn cng v phi hp gia cc c quan nh nc trong vic thc hin cc quyn lp php, hnh php v t php: nguyn tc ny c b sung ti iu 2 Hin php nm 1992. Cc chc nng lp php, hnh php v t php ca Nh nc c phn cng cho mi loi c quan. thc hin chc nng , mi c quan c nhng nhim v, quyn hn ring bit. ng thi, gia cc c quan c s phi hp cht ch bo m hiu qu ca hot ng qun l nh nc. - Nguyn tc tp trung dn ch: L nguyn tc t chc v hot ng ca b my nh nc x hi ch ngha, c quy nh ti iu 6 Hin php. Cc chc nng, nhim v ca Nh nc phi c trin khai thng nht, thng sut. Cc c quan cp di phi tun th, chu trch nhim v chu s lnh o ca cp trn. Vn bn ca c quan cp di phi ph hp vi vn bn ca c quan cp trn. - Nguyn tc bnh ng dn tc: Nh nc thc hin chnh sch bnh ng dn tc, on kt, tng tr gia cc dn tc. Chnh sch ny c qun trit trong cc vn bn, quyt nh ca c quan nh nc. Trong cc c quan Quc hi v Hi ng nhn dn phi c t l i din thch ng ca cc thnh phn dn tc. Trong t chc ca cc c quan nh nc, c nhng c quan chuyn trch v cng tc dn tc (Hi ng Dn tc ca Quc hi, U ban Dn tc thuc Chnh ph). - Nguyn tc php ch x hi ch ngha: L nguyn tc c quy nh ti iu 12 Hin php. Mi c quan nh nc phi c thnh lp theo ng quy nh ca php lut. Trong khi thi hnh nhim v, c quan nh nc, cn b, cng chc nh nc phi tun th nghim chnh php lut. Nhng vi phm php lut phi b x l theo quy nh. thc hin nguyn tc ni trn, cn tng cng c ch gim st, kim tra v x l vi phm php lut. 2.3.2. H thng cc c quan nh nc - Quc hi + iu 83 Hin php quy nh: Quc hi l c quan i biu cao nht ca nhn dn, c quan quyn lc nh nc cao nht ca nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam. + Quc hi l c quan duy nht c quyn lp hin v lp php. Quc hi quyt nh nhng chnh sch c bn v i ni v i ngoi, nhim v kinh t - x hi, quc phng,

an ninh, nhng nguyn tc ch yu v t chc v hot ng ca b my nh nc, v quan h x hi v hot ng ca cng dn. Quc hi thc hin quyn gim st ti cao i vi ton b hot ng ca Nh nc. + Quc hi c cc nhim v v quyn hn sau y: * Lm Hin php v sa i Hin php, lm lut v sa i lut, quyt nh chng trnh xy dng lut, php lnh; * Thc hin quyn gim st ti cao vic thun th Hin php, lut, ngh quyt ca Quc hi, xt bo co hot ng ca Ch tch nc, U ban thng v Quc hi, Chnh ph, To n nhn dn ti cao, Vin kim st nhn dn ti cao; * Quyt nh k hoch pht trin kinh t - x hi ca t nc; * Quyt nh chnh sch ti chnh tin t quc gia; quyt nh d ton ngn sch nh nc v phn b ngn sch trung ng, ph chun quyt ton ngn sch nh nc; quy nh, sa i hoc bi b cc th thu; * Quy nh t chc v hot ng ca Quc hi, Ch tch nc, Chnh ph, To n nhn dn, Vin kim st nhn dn v chnh quyn a phng; * Bu, min nhim, bi nhim Ch tch nc, ph Ch tch nc, Ch tch Quc hi, cc Ph Ch tch Quc hi v cc U vin U ban thng v Quc hi, Th tng Chnh ph, Chnh n To n nhn dn ti cao, Vin trng Vin kim st nhn dn ti cao; ph chun ngh ca Th tng Chnh ph v vic b nhim, min nhim, cch chc Ph Th tng, B trng v cc thnh vin khc ca Chnh ph; ph chun ngh ca Ch tch nc v danh sch thnh vin Hi ng quc phng v an ninh; b phiu tn nhim i vi nhng ngi gi cc chc v do Quc hi bu hoc ph chun; * Quyt nh thnh lp, bi b B v cc c quan ngang B ca Chnh ph; thnh lp mi, nhp, chia, iu chnh a gii tnh, thnh ph trc thuc trung ng; thnh lp hoc gii th n v hnh chnh - kinh t c bit; * Bi b cc vn bn ca Ch tch nc, U ban thng v Quc hi, Chnh ph, Th tng Chnh ph, To n nhn dn ti cao v Vin kim st nhn dn ti cao tri vi Hin php, lut v ngh quyt ca Quc hi; * Quyt nh i x; quy nh hm, cp trong cc lc lng v trang nhn dn, hm, cp ngoi giao v nhng hm, cp nh nc khc, quy nh hun chng, huy chng v cc danh hiu vinh d nh nc; * Quyt nh vn chin tranh v ho bnh; quy nh v tnh trng khn cp, cc bin php c bit khc bo m quc phng v an ninh quc gia; * Quyt nh chnh sch c bn v i ngoi; ph chun hoc bi b cc iu c quc t do Ch tch nc trc tip k; ph chun hoc bi b cc iu c quc t khc c k kt hoc gia nhp theo ngh ca Ch tch nc; * Quyt nh vic trng cu dn. - U ban thng v Quc hi

+ U ban thng v Quc hi l c quan thng trc ca Quc hi. + U ban thng v Quc hi c Quc hi thnh lp t chc cc hot ng ca Quc hi. U ban thng v Quc hi ra php lnh v cc vn c Quc hi giao; thc hin gim st theo quy nh ca php lut; gim st v hng dn hot ng ca Hi ng nhn dn, bi b ngh quyt sai tri ca Hi ng nhn dn cp tnh; gii tn Hi ng nhn dn cp tnh trong trng hp Hi ng nhn dn lm thit hi nghim trng n li ch ca nhn dn v thc hin cc nhim v khc theo quy nh ca php lut. - Ch tch nc + Ch tch nc l ngi ng u Nh nc, thay mt nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam v i ni v i ngoi. + Ch tch nc chu trch nhim v bo co cng tc trc Quc hi. + Ch tch nc thc hin cc nhim v, quyn hn theo quy nh ca Hin php (iu 103). Ch tch nc cng b Hin php, lut, php lnh; ngh Quc hi bu, min nhim, bi nhim Ph Ch tch nc, Th tng Chnh ph, Chnh n To n nhn dn ti cao, Vin trng Vin kim st nhn dn ti cao; cn c vo quyt nh ca Quc hi b nhim, min nhim, cch chc Ph Th tng, B trng v cc thnh vin khc ca Chnh ph; b nhim, min nhim, cch chc Ph Chnh n, thm phn To n nhn dn ti cao, Ph Vin trng, Kim st vin Vin kim st nhn dn ti cao; quyt nh c x. - Chnh ph + Chnh ph l c quan chp hnh ca Quc hi, c quan hnh chnh nh nc cao nht ca nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam. + Chnh ph chu trch nhim trc Quc hi v bo co cng tc vi Quc hi, U ban thng v Quc hi, Ch tch nc. + Chnh ph thng nht qun l vic thc hin cc nhim v chnh tr, kinh t, vn ho, x hi, quc phng, an ninh v i ngoi ca Nh nc. + Chnh ph thc hin cc nhim v, quyn hn theo quy nh ca Hin php (iu 112) v Lut t chc Chnh ph. Chnh ph lnh o cng tc ca cc B, c quan ngang B v cc c quan thuc Chnh ph, U ban nhn dn cc cp, xy dng v kin ton h thng thng nht b my hnh chnh nh nc t trung ng n c s; hng dn, kim tra Hi ng nhn dn thc hin cc vn bn ca c quan nh nc cp trn; to iu kin Hi ng nhn dn thc hin nhim v v quyn hn theo lut nh; o to, bi dng, sp xp v s dng i ng vin chc nh nc. Chnh ph quyt nh iu chnh a gii cc n v hnh chnh di cp tnh, thnh ph trc thuc trung ng. - To n nhn dn + To n nhn dn l c quan xt x ca nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam. + To n xt x nhng v n hnh s, dn s, hn nhn v gia nh, lao ng, kinh t, hnh chnh v gii quyt nhng vic khc theo quy nh ca php lut.

+ To n c nhim v bo v php ch x hi ch ngha, bo v ch x hi ch ngha v quyn lm ch ca nhn dn; bo v ti sn ca Nh nc, ca tp th; bo v tnh mng, ti sn, t do, danh d v nhn phm ca cng dn. + H thng To n nhn dn bao gm: * To n nhn dn ti cao; * Cc To n nhn dn tnh, thnh ph trc thuc trung ng; * Cc To n nhn dn qun, huyn, th x, thnh ph thuc tnh; * Cc To n qun s; * Cc To n khc do lut nh. + To n nhn dn t chc v hot ng theo quy nh ti Hin php v Lut t chc To n nhn dn ngy 02 thng 4 nm 2002. - Vin kim st nhn dn + Theo Hin php nm 1992 v Lut t chc Vin kim st nhn dn nm 1992, Vin kim st nhn dn l cc c quan c chc nng kim st vic tun theo php lut, thc hnh quyn cng t trong phm vi trch nhim do lut nh. + Theo quy nh ca Hin php (sa i) v Lut t chc Vin kim st nhn dn ngy 02 thng 4 nm 2002, Vin kim st nhn dn thc hnh quyn cng t v kim st cc hot ng t php. + H thng Vin kim st nhn dn bao gm: * Vin kim st nhn dn ti cao; * Cc Vin kim st nhn dn tnh, thnh ph trc thuc trung ng; * Cc Vin kim st nhn dn qun, huyn, th x, thnh ph thuc tnh; * Cc Vin kim st qun s. + Vin Kim st nhn dn ti cao thc hnh quyn cng t v kim st cc hot ng t php, gp phn bo m cho php lut c chp hnh nghim chnh v thng nht. + Vin Kim st nhn dn a phng thc hnh quyn cng t v kim st cc hot ng t php a phng mnh. + Vin Kim st qun s thc hnh quyn cng t v kim st cc hot ng t php theo quy nh ca php lut. - Hi ng nhn dn + Hi ng nhn dn l c quan quyn lc nh nc a phng, i din cho ch, nguyn vng v quyn lm ch ca nhn dn, do nhn dn a phng bu ra, chu trch nhim trc nhn dn a phng v c quan nh nc cp trn. + Hi ng nhn dn quyt nh cc ch trng, bin php quan trng pht huy tim nng ca a phng; xy dng v pht trin a phng v kinh t - x hi, cng c

quc phng, an ninh, khng ngng ci thin i sng vt cht v tinh thn ca nhn dn a phng, lm trn ngha v ca a phng i vi c nc. Hi ng nhn dn thc hin quyn gim st i vi hot ng ca Thng trc Hi ng nhn dn, U ban nhn dn, To n nhn dn, Vin kim st nhn dn cng cp; gim st vic thc hin cc ngh quyt ca Hi ng nhn dn; gim st vic tun theo php lut ca c quan nh nc, t chc kinh t, t chc x hi, n v v trang v ca cng dn a phng. + Hi ng nhn dn thc hin cc nhim v, quyn hn c th quy nh ti Lut t chc Hi ng nhn dn v U ban nhn dn nm 2003 v cc vn bn php lut khc. khc phc nhng hn ch ca Lut t chc Hi ng nhn dn v U ban nhn dn nm 1994, Lut nm 2003 quy nh r hn v nhim v, quyn hn ca mi cp Hi ng nhn dn (tnh - huyn - x); quy nh nhim v, quyn hn ca Hi ng nhn dn trong tng lnh vc kinh t, ngn sch, vn ho, gio dc, y t, quc phng, an ninh, gim st...; phn bit nhim v ca Hi ng nhn dn a bn nng thn v a bn th. Lut nm 2003 tng cng chc nng gim st ca Hi ng nhn dn; b sung quy nh v vic Hi ng nhn dn b phiu tn nhim i vi ngi gi chc v do Hi ng nhn dn bu. quyt nh nhng vn thuc nhim v, quyn hn ca mnh, Hi ng nhn dn ra ngh quyt. + V c cu ca Hi ng nhn dn, theo Lut nm 2003, Thng trc Hi ng nhn dn c thnh lp c ba cp. Lut b sung mt s nhim v, quyn hn mi ca Thng trc Hi ng nhn dn nh: gim st vic thi hnh php lut ti a phng; ph chun kt qu bu Ch tch, Ph Ch tch, U vin Thng trc Hi ng nhn dn cp di trc tip; trnh Hi ng nhn dn b phiu tn nhim i vi ngi gi chc v do Hi ng nhn dn bu. - U ban nhn dn + U ban nhn dn do Hi ng nhn dn bu l c quan chp hnh ca Hi ng nhn dn, c quan hnh chnh nh nc a phng, chu trch nhim trc Hi ng nhn dn cng cp v c quan nh nc cp trn. + U ban nhn dn thc hin chc nng qun l nh nc a phng; chu trch nhim chp hnh Hin php, lut, vn bn ca c quan nh nc cp trn v ngh quyt ca Hi ng nhn dn cng cp. + Cng tng t nh vi Hi ng nhn dn, Lut nm 2003 quy nh r hn nhim v, quyn hn ca mi cp U ban nhn dn, phn bit nhim v ca U ban nhn dn a bn nng thn v th, quy nh nhim v, quyn hn ca U ban nhn dn trong tng lnh vc kinh t, nng nghip, lm nghip, ng nghip, thu li, t ai, cng nghip, thng mi, du lch, gio dc v o to,.... thc hin nhim v, quyn hn ca mnh, U ban nhn dn ra quyt nh, ch th.

Lut nm 2003 quy nh cc vn m U ban nhn dn phi tho lun tp th v biu quyt theo a s (iu 124). + Ch tch U ban nhn dn l ngi lnh o v iu hnh cng vic ca U ban nhn dn. Ch tch U ban nhn dn phi l i biu Hi ng nhn dn. Theo Lut nm 2003, trong nhim k, nu khuyt Ch tch U ban nhn dn th Ch tch Hi ng nhn dn cng cp gii thiu ngi ng c Ch tch U ban nhn dn Hi ng nhn dn bu. Ngi gi chc v U ban nhn dn trong nhim k khng nht thit l i biu Hi ng nhn dn (iu 119). Ch tch U ban nhn dn thc hin cc nhim v, quyn hn theo quy nh ti iu 127 ca Lut nm 2003. Ch tch U ban nhn dn quyt nh cc vn thuc nhim v, quyn hn ca U ban nhn dn cp mnh, tr cc vn m U ban nhn dn phi tho lun v quyt nh tp th. Lut b sung cc nhim v mi ca Ch tch U ban nhn dn l: ch o cc bin php gii quyt cc cng vic t xut, khn cp trong phng, chng thin tai, chy, n, dch bnh, an ninh, trt t v bo co U ban nhn dn trong phin hp gn nht; ra quyt nh, ch th thc hin nhim v, quyn hn ca mnh. Ph Ch tch v cc thnh vin khc ca U ban nhn dn thc hin nhim v, quyn hn do Ch tch U ban nhn dn phn cng v chu trch nhim trc Ch tch U ban nhn dn v vic thc hin nhim v, quyn hn c giao.

III. MT S VN C BN V PHP LUT 1. Khi nim php lut Php lut l h thng quy tc x s do nh nc t ra hoc tha nhn v m bo thc hin iu chnh cc quan h x hi nhm t c nhng mc ch nht nh. Cng nh nh nc, php lut ra i, tn ti gn lin vi x hi c giai cp, n ra i khi x hi pht trin n mt trnh nht nh v khi x hi phn chia thnh cc giai cp, v th, php lut va mang tnh cht giai cp va mang tnh x hi. Tnh cht giai cp ca php lut th hin ch php lut th hin ch nh nc ca giai cp thng tr, cn tnh cht x hi ca php lut th hin ch php lut l cng c iu chnh cc quan h x hi nhm duy tr trt t x hi m bo s tn ti v pht trin ca php lut Vit Nam, quyn lc nh nc thuc v nhn dn v nhn dn s dng quyn lc ca mnh thng qua Quc hi, Hi ng nhn dn cc cp v cc c quan khc trong b my nh nc. Hot ng ban hnh vn bn quy phm php lut ca cc c quan nh nc c thm quyn chnh l s th hin ch v nguyn vng ca ng o nhn dn lao ng. Php lut ca nh nc ta l th hin ch ca nhn dn lao ng - s ng trong x hi, v vy, php lut l phung tin phn nh v bo v quyn lc ca nhn dn lao ng. Php lut ca nh nc Cng ha x hi ch ngha Vit Nam cng th hin tnh cht x hi rng ri. Php lut Vit Nam hin nay l phng tin nh nc qun l cc lnh vc khc nhau ca i sng x hi, n cng ng thi l phng tin th ch ha nhng ng li, ch trng chnh sch ca ng v cc vn kinh t, chnh tr, vn ha x hi nhm m bo s pht trin ca x hi, thc y s pht trin kinh t v khng ngng nng cao i sng vt cht, tinh thn ca nhn dn lao ng. Hn na, php php lut ca chng ta cn c vai tr quan trng trong vic thit lp v bo m cng bng x hi, bo m vic thc hin nn dn ch x hi ch ngha. Bn cht ca php lut nc ta th hin nhng im c bn sau y: Php lut x hi ch ngha Vit Nam l phng tin m bo cng bng x hi, thc hin nn dn ch x hi ch ngha. Dn ch l mt trong nhng c trng c bn ca nh nc ta. Tnh cht dn ch c th hin v ghi nhn trong h thng cc vn bn php lut ca nh nc t Hin php n cc vn bn quy phm php lut khc. H thng vn bn quy phm php lut ghi nhn v xc nh cc bin php m bo cho vic thc hin cc quyn t do dn ch ca cng dn. Bn cnh , thng qua php lut, Nh nc ta cng thc hin cc bin php h tr v m bo s pht trin ca cc khu vc kh khn nh min ni, vng su, vng xa. Php lut nc Cng ha x hi ch ngha Vit Nam l phng tin nh nc qun l x hi. Thng qua php lut, nh nc ra cc k hoch pht trin kinh t - x hi, vn ha khoa hc k thut cng nh cc lnh vc khc ca i sng, xc nh chc nng, nhim v, thm quyn ca cc c quan nh nc trong qun l kinh t x hi. ng thi, php lut cng xc nh r trch nhim ca mi cng dn trong vic tn trng Php lut ca nh nc.

Php lut ca nh nc ta l c s xy dng v hon thin b my nh nc Vit Nam. B my nh nc l mt h thng cc c quan nh nc c chc nng v nhim v khc nhau. m bo cho b my nh nc ni chung v tng c quan trong b my nh nc hot ng c hiu qu, pht huy c sc mnh ca quyn lc nh nc cng nh m bo cc quyn t do dn ch ca cng dn, th cn phi c cc quy nh ca php lut v t chc b my nh nc. Cc quy nh khng ch l c s php l cho vic t chc v hot ng ca cc c quan trong b my nh nc m n cn l phng tin nhn dn c th tin hnh vic kim tra, gim st hot ng ca cc c quan nh nc v ca cc nhn vin nh nc. Php lut nc Cng ha x hi ch ngha Vit Nam cn l phng tin thc hin chnh sch on kt dn tc. iu 5 Hin php 1992 quy nh: Nh nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam, l nh nc thng nht ca cc dn tc cng sinh sng trn t nc Vit Nam. Nh nc thc hin chnh sch bnh ng, on kt, tng tr gia cc dn tc, nghim cm mi hnh vi k th, chia r dn tc. Cc dn tc c quyn dng ting ni,, ch vit, gi gn bn sc dn tc v phat huy nhng phong tc, tp qun, truyn thng v vn ho tt p ca mnh. Nh Nc thc hin chnh sch pht trin v mi mt, tng bc nng cao i sng vt cht v tinh thn ca ng bo dn tc thiu s. Trn c s ny, nh nc ban hnh ra hng lot cc vn bn php lut c th ha v thc hin chnh sch on kt dn tc. 2. Nhng c trng ca php lut - Php lut do nh nc ban hnh. Trong x hi c rt nhiu quy tc x s khc nhau m con ngi phi tun theo nh cc quy tc o c, cc tp qun, cc quy tc do cc t chc khc ca con ngi t ra nh cc iu l, quy ch nhng ch nhng quy tc x s do nh nc ban hnh th mi c coi l php lut. - Php lut c nh nc bo m thc hin. Cc quy tc x s khc c m bo thc hin bng nhng bin php khc nhau. Chng hn, s vi phm cc quy tc o c s b x hi ln n, s vi phm cc tp qun c th b cng ng dn c ln n, s vi phm quy tc ca cc t chc x hi th cc t chc s p dng nhng bin php nht nh do chnh cc t chc t ra. Php lut c m bo thc hin bng nh nc c ngha l vic vi phm php lut s b p dng cc bin php cng ch ca nh nc m mc cao nht l cc hnh pht ca Lut Hnh s. Bn cnh vic bo m cho php lut c thc hin bng nhng bin php cng ch, nh nc cng bo m cho php lut c thc hin bng nhng bin php thuyt phc nh vn ng, tuyn truyn, khen thng Nh vy, ch nhng quy tc x s do nh nc t ra hoc tha nhn v m bo thc hin th mi c gi l php lut. 3. Vn bn quy phm php lut

Php lut ch yu c hnh thnh t vic Nh Nc ban hnh cc vn bn quy phm php lut. Vn bn quy phm php lut l vn bn do cc c quan nh nc c thm quyn ban hnh theo trnh t v th tc nh, trong c cc quy tc x s chung, c nh nc bo m thc hin iu chnh cc quan h x hi nhm t c mc ch nht nh. Vn bn quy phm php lut c cc c im c bn sau: Th nht, vn bn quy phm php lut l vn bn do cc c quan nh nc c thm quyn ban hnh. Trong ton b cc c quan ca b my nh nc, khng phi c quan no cng c thm quyn ban hnh cc vn bn quy phm php lut. Nh nc ch trao thm quyn ban hnh vn bn quy phm php lut cho mt s c quan nh nc nht nh. V th, ch nhng vn bn do cc c quan ban hnh th mi c th tr thnh vn bn quy phm php lut. Nhng vn bn khng phi do c quan nh nc c thm quyn ban hnh vn bn quy phm phm php lut th khng th l vn bn quy phm php lut. Th hai, vn bn quy phm php lut l vn bn c cha ng nhng quy tc x s chung. Nhng vn bn mc d do cc c quan nh nc c thm quyn ban hnh nhng khng cha ng quy tc x s chung th khng th L Vn bn quy phm php lut. y l c trng c bn chng ta phn bit vn bn quy phm php lut vi cc vn bn c ngha php l khc nh cc bn n ca Ta n nhn dn, cc quyt nh x pht hnh chnh i vi c nhn hay t chc no do c hnh vi vi phm hnh chnh. Th ba, vn bn quy phm php lut c p dng nhiu ln trong thc t i sng. Do ni dung ca vn bn quy phm php lut c cha ng nhng quy tc x s chung v vy chng c p dng nhiu ln trong thc t i sng, trong mi trng hp khi xut hin nhng iu kin hay hon cnh c cc quy tc x s trong xc nh. Th t, tn gi, ni dung v trnh t, th tc ban hnh vn bn quy phm php lut do php lut quy nh. Php lut quy nh cho mi c quan nh nc c thm quyn c ban hnh vn bn quy phm php lut vi nhng tn gi c th. Hn na, ni dung v trnh t ban hnh vn bn quy phm php lut ca cc c quan nh nc cng c php lut quy nh c th. 4. Cc loi vn bn quy phm php lut nc ta Theo quy nh ca Hin php 1992 v Lut ban hnh vn bn quy phm php lut, nc ta hin nay c cc loi vn bn quy phm php lut sau: Hin php l vn bn quy phm php lut do Quc hi ban hnh quy nh nhng vn c bn nht ca nh nc nh ch chnh tr, ch kinh t, vn ha x hi, quyn v ngha v c bn ca cng dn, chc nng, nhim v, quyn hn v t chc, hot ng ca b my nh nc. Cc quy nh ca Hin php l c s hnh thnh mt h thng quy phm php lut iu chnh cc quan h x hi trong cc lnh vc khc nhau ca i sng x hi. Hin php l vn bn c gi tr php l cao nht trong h thng vn bn quy phm php lut nc ta, cc vn bn quy phm php lut do cc c quan khc ca nh nc ban hnh u phi da trn c s Hin php v phi ph hp vi Hin php.

Lut l vn bn quy phm php lut do Quc hi ban hnh c th ha Hin php c ni dung iu chnh mt loi quan h x hi nht nh hoc cc quan h x hi trong mt lnh vc nht nh ca i sng x hi. Lut quy nh cc vn c bn, quan trng thuc cc lnh vc v i ni, i ngoi, nhim v kinh t - x hi, quc phng, an ninh ca t nc, nhng nguyn tc ch yu v t chc v hot ng ca b my nh nc, v quan h x hi v hot ng ca cng dn. Ngh quyt ca Quc hi c Quc hi ban hnh quyt nh k hoch pht trin kinh t - x hi, chnh sch ti chnh, tin t quc gia, chnh sch dn tc, tn gio, i ngoi, quc phng, an ninh, d ton ngn sch nh nc v phn b ngn sch nh nc, iu chnh ngn sch nh nc, ph chun quyt ton ngn sch nh nc, ph chun iu c quc t, quyt nh ch lm vic ca Quc hi, U ban thng v Quc hi, Hi ng dn tc, cc U ban ca Quc hi, i biu Quc hi v quyt nh cc vn khc thuc thm quyn ca Quc hi. Php lnh do y ban Thng v Quc hi ban hnh quy nh v nhng vn c Quc hi giao, sau mt thi gian thc hin trnh Quc hi xem xt, quyt nh ban hnh thnh lut. Php lnh phi ph hp vi Hin php, lut v ngh quyt ca Quc hi. Ngh quyt ca U ban Thng v Quc hi c c quan ny ban hnh gii thch Hin php, lut, php lnh, gim st vic thi hnh Hin php, vn bn quy phm php lut ca Quc hi, U ban thng v Quc hi, gim st hot ng ca Chnh ph, To n nhn dn ti cao, Vin kim st nhn dn ti cao, gim st v hng dn hot ng ca Hi ng nhn dn, quyt nh tuyn b tnh trng chin tranh, tng ng vin hoc ng vin cc b, ban b tnh trng khn cp trong c nc hoc tng a phng v quyt nh nhng vn khc thuc thm quyn ca U ban thng v Quc hi. Lnh, quyt nh ca Ch tch nc c ban hnh thc hin nhng nhim v, quyn hn ca Ch tch nc do Hin php, lut quy nh. Ngh quyt ca Chnh ph c Chnh ph ban hnh quyt nh chnh sch c th v xy dng v kin ton b my hnh chnh nh nc t trung ng n c s, hng dn, kim tra Hi ng nhn dn thc hin cc vn bn ca c quan nh nc cp trn; bo m thc hin Hin php v php lut trong cc c quan nh nc, t chc x hi, n v v trang nhn dn v cng dn; thc hin chnh sch x hi, dn tc, tn giao; quyt nh ch trng, chnh sch c th v ngn sch nh nc, tin t; pht trin vn ho, gio dc, y t, khoa hc, cng ngh, bo v mi trng; cng c v tng cng quc phng, an ninh; thng nht qun l cng tc i ngoi ca Nh nc, cc bin php bo v quyn, li ch hp php ca cng dn; cc bin php chng quan liu, tham nhng trong b my nh nc; ph duyt cc iu c quc t thuc thm quyn ca Chnh ph.

Ngh nh ca Chnh ph c ban hnh quy nh chi tit thi hnh lut, ngh quyt ca Quc hi, php lnh, ngh quyt ca U ban thng v Quc hi, lnh, quyt nh ca Ch tch nc; quy nh nhim v, quyn hn, t chc b my ca cc B, c quan ngang B, c quan thuc Chnh ph v cc c quan khc thuc thm quyn ca Chnh ph thnh lp; cc bin php c th thc hin nhim v, quyn hn ca Chnh ph; hoc quy nh nhng vn ht sc cn thit nhng cha iu kin xy dng thnh lut hoc php lnh p ng yu cu qun l nh nc, qun l kinh t, qun l x hi. Vic ban hnh Ngh nh ca Chnh ph quy nh nhng vn cn thit nhng cha iu kin xy dng thnh Lut hay Php lnh phi c s ng ca y ban Thng v Quc hi. Quyt nh ca Th tng Chnh ph c ban hnh quyt nh cc ch trng, bin php lnh o, iu hnh hot ng ca Chnh ph v h thng hnh chnh nh nc t trung ng n c s; quy nh ch lm vic vi cc thnh vin Chnh ph, Ch tch U ban nhn dn tnh, thnh ph trc thuc trung ng v cc vn khc thuc thm quyn ca Th tng Chnh ph. Ch th ca Th tng Chnh ph quy nh cc bin php ch o, phi hp hot ng ca cc thnh vin Chnh ph; n c v kim tra hot ng ca cc B, c quan ngang B, c quan thuc Chnh ph, U ban nhn dn cc cp trong vic thc hin cc ch trng, chnh sch, php lut ca Nh nc, cc quyt nh ca Chnh ph. Quyt nh, Ch th, Thng t ca B trng, Th trng c quan ngang B Quyt nh ca B trng, Th trng c quan ngang B quy nh v t chc v hot ng ca cc c quan, n v trc thuc; quy nh cc tiu chun, quy trnh, quy phm v cc nh mc kinh t - k thut ca ngnh, lnh vc do mnh ph trch; quy nh cc bin php thc hin chc nng qun l ngnh, lnh vc do mnh ph trch v nhng vn c Chnh ph giao. Ch th ca B trng, Th trng c quan ngang B quy nh cc bin php ch o, n c, phi hp v kim tra hot ng ca cc c quan, n v thuc ngnh, lnh vc do mnh ph trch trong vic thc hin vn bn quy phm php lut ca c quan nh nc cp trn v ca mnh. Thng t ca B trng, Th trng c quan ngang B c ban hnh hng dn thc hin nhng quy nh c Lut, Ngh quyt ca Quc hi, Php lnh, Ngh quyt ca U ban Thng v Quc hi, Lnh, Quyt nh ca Ch tch nc, Ngh quyt, Ngh nh ca Chnh ph, Quyt nh, Ch th ca Th tng Chnh ph giao thuc phm vi qun l ngnh, lnh vc do mnh ph trch. Ngh quyt ca Hi ng thm phn Ta n nhn dn ti cao c ban hnh hng dn cc Ta n p dng thng nht php lut, tng kt kinh nghim xt x. Quyt nh, Ch th, Thng t ca Chnh n Ta n nhn dn ti cao c ban hnh thc hin vic qun l cc Ta n nhn dn a phng v Ta n qun s v t chc; quy nh nhng vn khc thuc thm quyn ca Chnh n Ta n nhn dn ti cao.

Quyt nh, Ch th, Thng t ca Vin trng Vin kim st nhn dn ti cao quy nh cc bin php bo m vic thc hin nhim v, quyn hn ca Vin kim st nhn dn cc cp; quy nh nhng vn khc thuc thm quyn ca Vin trng Vin kim st nhn dn ti cao. Vn bn quy phm php lut lin tch gia cc B, c quan ngang B Thng t lin tch gia cc B, c quan ngang B c ban hnh hng dn thi hnh Lut, Ngh quyt ca Quc hi, Php lnh, Ngh quyt ca U ban Thng v Quc hi, Lnh, Quyt nh ca Ch tch nc, Ngh quyt, Ngh nh ca Chnh ph, Quyt nh, Ch th ca Th tng Chnh ph c lin quan n chc nng, nhim v, quyn hn ca cc c quan . Vn bn quy phm php lut lin tch gia To n nhn dn ti cao vi Vin kim st nhn dn ti cao; gia To n nhn dn ti cao, Vin kim st nhn dn ti cao vi B, c quan ngang B Thng t lin tch gia To n nhn dn ti cao vi Vin kim st nhn dn ti cao; Thng t lin tch gia B, c quan ngang B, c quan thuc Chnh ph vi To n nhn dn ti cao, Vin kim st nhn dn ti cao c ban hnh hng dn vic p dng thng nht php lut trong hot ng t tng v nhng vn khc lin quan n nhim v, quyn hn ca cc c quan . Ngh quyt, Thng t lin tch gia c quan nh nc c thm quyn vi c quan trung ng ca t chc chnh tr - x hi c ban hnh hng dn thi hnh nhng vn khi php lut quy nh v vic t chc chnh tr - x hi tham gia qun l nh nc. Ngh quyt ca Hi ng nhn dn cc cp quy nh cc bin php bo m thi hnh nghim chnh Hin php v php lut a phng, v k hoch pht trin kinh t x hi v ngn sch, v cc bin php n nh v nng cao i sng nhn dn a phng. Quyt nh, Ch th ca y ban nhn dn cc cp Quyt nh ca y ban nhn dn quy nh cc ch trng, bin php c th t chc thc hin php lut v kim tra vic thc hin php ca cc c quan, t chc a phng v quy nh v nhng vn khc thuc thm quyn ca y ban nhn dn. Ch th ca y ban nhn dn quy nh cc bin php v ch o vic thc hin cc ch trng, chnh sch ca trung ng, cc c quan nh nc cp trn v cc Ngh quyt ca Hi ng nhn dn cng cp.