Dreams of Tuệ Sỹ - Giấc mơ Tuệ Sỹ

Lời giới thiệu

Tôi bắt đầu dịch thơ của Thầy Tuệ Sỹ vì khâm phục đức độ và lòng dũng cảm của Thầy. Khi nhận được những góp ý từ những người hâm mộ thơ Thầy là bài dịch của tôi giúp họ hiểu thơ Thầy hơn, thì khi đó tôi mong muốn dịch toàn bộ các bài thơ của Thầy sang tiếng Anh. Cuốn sách này được viết vì cái mong muốn này đã lớn thành cái đam mê.

Có dịch thơ của Thầy, tôi mới thấy rất rõ ràng những bài thơ của Thầy là một cống hiến to lớn không chỉ cho văn hóa Việt Nam mà còn cho Phật giáo thế giới. Thầy đã đem Thiền vào thơ bằng ngôn ngữ của một con suối, một hạt cải hay hai kẻ yêu nhau. Sự trừu tượng hóa này khiến cho rất khó hiểu được thơ Thầy. Nhiều bài, tôi phải suy nghĩ cả ngày, đôi khi cả mấy ngày, mới hiểu ẩn ý của Thầy. Công việc này không đam mê không làm được.

Trong cuốn sách này, tôi xếp các bài thơ của Thầy ra 5 phần:

Phần 1: Ngục Trung Mị Ngữ là tuyển tập chứa đựng 18 bài thơ trong tổng số 50 bài Hòa Thượng Tuệ Sỹ viết trong thời gian Thầy bị tù. Đáng tiếc là không ai tìm được 32 bài thơ đã bị mất. Thầy viết bằng tiếng Hán và phiên âm Hán Việt. Tôi dịch sang tiếng Việt và tiếng Anh.

Tôi chọn dịch 9 bài: Bài số 1, 2, 4 và 13 diễn tả lòng tự tại, vô úy của Thầy, bài số 3 diễn tả tâm từ bi của Thầy, bài số 8 và 9 diễn tả tính khôi hài của Thầy, bài số 10 diễn tả nỗi lo của Thầy, và bài số 16 Thầy kể lại cuộc chiến đấu với chính bản thân 30 năm qua. Cái tâm từ bi, lòng tự tại, vô úy và tính khôi hài (đối đầu với độc ác, vô minh và đê tiện) chỉ có được khi Thầy đã chiến thắng được bản thân.

Phần 2: Những điệp khúc cho dương cầm. Đây là 23 bài thơ ngắn mà Thầy đưa âm nhạc và Thiền vào thơ để tạo thành 23 điệp khúc cho dương cầm.

Phần 3: Tĩnh thất. Đây là 32 bài thơ ngắn được Thầy đặt tên là Tĩnh thất (Phòng Tĩnh tọa). Tất cả những bài thơ này không chỉ chứa đựng ít nhiều Thiền ý trong đó, mà còn phơi bày nỗi lòng của Thầy đối với đất nước.

Phần 4: Thiên lý độc hành. Đây là 13 bài thơ Thầy viết về một chuyến đi vạn dặm của một Thiền sư cô độc, nhưng chuyến đi đó không có khởi đầu và cũng không có kết thúc.

Phần 5: Giấc mơ của Núi. Tất cả các bài thơ còn lại của Thầy đều được để vào đây và được sắp xếp theo thứ tự ABC.

Cuốn sách này được bắt đầu viết trong mùa lễ Tạ ơn năm 2023, để tạ ơn Thầy về những đóng góp vô giá của Thầy cho thế giới này. Thơ chỉ là một phần nhỏ trong di sản của Thầy, vì thế, trong cuốn sách này tôi có trích thêm phần dịch kinh và khảo luận của Thầy. Nếu có gì sai sót, xin quý vị góp ý, để lần in tới sẽ hoàn hảo hơn. Tôi xin cám ơn trước.

Terry Lee

Prologue

Venerable Tuệ Sỹ’s virtue and courage brought me to him, then to his poetry. When I received comments from fans of his poetry that my translation helped them understand his poetry better, I wanted to translate all of his poems into English. This book was written because this desire has grown into a passion.

Only by translating his poetry, it becomes clear to me that his poems are a great contribution not only to Vietnamese culture but also to World Buddhism. He brought Zen into poetry by using the language of a stream, a mustard seed or two lovers. This abstraction makes his poetry difficult to understand. There are poems that I had to think about all day, sometimes several days, to understand their underlying meaning. This mission would not be possible without passion.

In this book, I arrange his poems into 5 sections:

Section 1: Dreaming words in prison. This is a collection containing 18 poems out of a total of 50 poems written in Chinese and Sino-Vietnamese transliteration during the time he was imprisoned. Unfortunately, 32 pieces were lost.

I have completed translating into Vietnamese and English 9 out of these 18 poems. Poems no. 3 describes his compassion, no. 1, 2, 4 and 13 describe his freedom and bravery, no. 8 and 9 describe his great sense of humor, no. 10 shows his concern, and no. 16 recounts the battle with himself for the past 30 years. Compassion, freedom, fearlessness and humor (against cruelty, ignorance and meanness) were achieved when Thầy had conquered himself.

Section 2: Refrains for piano. This is a collection of 23 short poems in which he incorporated music and Zen to create 23 refrains for piano.

Section 3: Meditation room. All of these 32 poems do not only contain more or less Zen concepts, but also Thầy’s heart toward his country.

Section 4: A solo odyssey. These 13 poems describe a solo journey of a thousand miles by a Zen Master, but this trip has neither a beginning, nor an end. Why?

Section 5: Dreams of the Mountain. All of his remaining poems are included here and arranged in alphabetical order, instead of chronological order.

I started writing this book on the 2023 Thanksgiving to express my gratitude to Thầy for his invaluable contributions to this world. Poetry is only a small part of his legacy, therefore, in this book I have included excerpts from his essays and translation of Buddhist scriptures. If there are any errors, please comment, so that the next printing will be better. I thank you in anticipation.

Terry Lee

Tiểu sử Thầy Tuệ Sỹ

Thầy (Hòa thượng) TUỆ SỸ, thế danh là Phạm Văn Thương, sinh ngày 15/2/1943 tại Paksé, Lào, viên tịch ngày 24/11/2023 tại chùa Phật Ân, tỉnh Đồng Nai, Việt Nam.

Thầy quy y Phật lúc 7 tuổi tại Viện Hải Đức, Nha Trang.

Năm 1964, Thầy tốt nghiệp Viện Cao đẳng Phật học. Năm 1965, Thầy tốt nghiệp Viện Đại học Vạn Hạnh, phân khoa Phật học. Năm 1970, lúc mới 27 tuổi, Thầy được bổ nhiệm là Giáo sư Viện Đại học Vạn Hạnh và là Tổng Thư ký tạp chí Tư tưởng do Viện Đại học Vạn Hạnh phát hành.

Năm 1972, khi làn sóng người tỵ nạn đổ về Sài Gòn thì Thầy cùng một số tăng sĩ và cư sĩ đi ra Nha Trang và Vạn Giã xin gạo, thức ăn và tiền về cứu trợ đồng bào tỵ nạn.

Đầu năm 1975, Thầy lại ra Nha Trang cùng các anh em học tăng cứu trợ đồng bào. Tại đây, khi có anh em khuyên Thầy nên di tản, thì Thầy đáp: Tôi vẫn còn đây, thì anh em cũng phải ở đây, quê hương và đất nước này còn cần đến anh em nhiều hơn nữa. Chúng ta không thể trốn chạy khi dân tộc, đạo pháp đang gặp cảnh điêu linh.

Năm 1978, khi Cộng sản quyết định khai tử Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống Nhất (GHPGVNTN) thì Thầy phản đối. Thầy bị bắt đi học tập cải tạo cho tới năm 1981.

Ngày 1/4/1984, Thầy bị bắt cùng với Thầy Thích Trí Siêu (Lê Mạnh Thát). Ngày 30/9/1988, hai Thầy bị đưa ra tòa án xét xử và bị tuyên án tử hình. Sau đó nhờ áp lực thế giới, án được giảm xuống thành 20 năm tù.

Ngày 1/9/1998 (tức là hơn 14 năm tù), Thầy được thả từ trại Ba Sao, Nam Hà. 10 ngày trước đó, công an yêu cầu Thầy ký vào lá đơn xin khoan hồng. Thầy trả lời: Không ai có quyền xét xử tôi. Không ai có quyền ân xá tôi. Công an nói không viết đơn thì không thả, Thầy không viết và tuyệt thực. Cuối cùng, chính quyền Cộng sản đã phải thả Thầy sau 10 ngày Thầy tuyệt thực.

Năm 2020, sau khi Hòa thượng Quảng Độ, Tăng Thống thứ năm GHPGVNTN, viên tịch, Thầy được Hội đồng Giáo phẩm trung ương cung thỉnh vào chức vụ Xử lý Thường vụ Viện Tăng Thống và năm 2022, kiêm Chánh Thư ký Viện Tăng Thống.

Thầy thông thạo tiếng Hoa, Anh, Pháp, Đức, Pali, Phạn (Sanskrit) và Nhật. Thầy có nhiều tiểu luận, chuyên khảo và nhiều công trình dịch thuật Phật giáo. Theo Wikipedia, Thầy có 46 tác phẩm đã xuất bản, trong đó có những tác phẩm nổi tiếng như Tô Đông Pha - những phương trời viễn mộng, Ngục trung mị ngữ, Giấc mơ Trường Sơn, Bách khoa Phật học đại tự điển (soạn chung với Thầy Trí Siêu). Thầy cũng đã dịch và xuất bản 9 bộ sách, nổi tiếng là bộ A-tỳ-đạt-ma Câu-xá luận (5 cuốn, dịch từ bản gốc tiếng Phạn của Vasubandhu) và bộ Thiền Luận (cuốn 2 và 3, dịch từ bản gốc tiếng Nhật của Daisetz Teitaro Suzuki).

A biography of Venerable Tuệ Sỹ

The Most Venerable TUỆ SỸ, birth name Phạm Văn Thương, was born on February 15, 1943 in Pakse, Laos, and passed away on November 24, 2023 at Phật Ân pagoda, Đồng Nai province, Vietnam.

He sought refuge in Buddha at the Hải Đức Institute, Nha Trang, when he was 7 years old.

After graduating from the College of Buddhist Studies in 1964 and from the Faculty of Buddhist Studies, Vạn Hạnh University, in 1965, he was appointed Professor at Vạn Hạnh University in 1970, at the age of 27, and Editor of Vạn Hạnh University's Thought journal.

When a torrent of refugees poured on Saigon in 1972, he and his supporters traveled to Nha Trang and Vạn Giã to ask for rice, food, and money to help the refugees.

He returned to Nha Trang with his fellow monks in the beginning of 1975 to help the refugees. When he was convinced to escape, he replied, I am still here, so you must stay here as well. Both your motherland and this country need you now more than ever. We cannot flee when our country and religion are suffering.

In 1978, he was arrested for resisting the government's decision to disband the Unified Buddhist Church of Vietnam (UBCV). Until 1981, he was imprisoned in a re-education camp.

On April 1, 1984, he was arrested again, this time with Venerable Trí Siêu. On September 30, 1988, the two monks were tried and sentenced to death. Due to worldwide pressure, the sentence was later reduced to 20 years in prison.

On September 1, 1998 (i.e. more than 14 years in prison), he was released from Ba Sao prison in Nam Hà. Ten days earlier, the police had persuaded him to sign a plea for pardon. No one has the right to judge me, said the Venerable, Nobody has the right to pardon me. He then went on a hunger strike. The Communist regime was obliged to release him after a 10-day hunger strike.

In 2020, when Venerable Quảng Độ, the UBCV's fifth Supreme Patriarch passed away, he was invited by the Central Sangha Council to hold the position of Handling of the Standing Committee and in 2022, Chief Secretary of the Supreme Patriarch.

He was fluent in Chinese, English, French, German, Pali, Sanskrit, and Japanese. He had numerous essays, monographs, and Buddhist translations to his credit. He wrote numerous poems, many of which were sophisticated and contained