MT S IU NN V KHNG NN TRONG GING DY TON - PHN 1

11-07-2009 0 bnh lun

Bi vit ca GS. Nguyn Tin Zng, MATHVN xin gii thiu vi bn c. i tti trong ny cc bn phi hiu l thy Zng. Trong lot bi ny, ti s vit dn mt s quan im ca ti v nhng iu nn v khng nn trong ging dy. Nhng quan im ny c rt ra t kinh nghim bn thn, vic nghin cu cc liu v gio dc, s trao i vi ng nghip v sinh vin, v nhng suy ngh lm sao dy hc tt hn. Tt nhin c nhng quan im ca ti c th cn phin din. Xin mi mi ngi trao i, vit ln nhng quan im v kinh nghim ca mnh. Ti s ch yu ni v vic dy ton, tuy rng nhiu im p dng c cho hu ht cc mn hc khc. Ti s dng t ging vin ch c ging vin i hc ln gio vin ph thng, t hc sinh (student) ch hc sinh sinh vin hay hc vin mi cp hc, t ph thng cho n sau i hc. Ti vit khng theo th t c bit no. I. Nn: Thnh thong thay i mn dy nu c th. Nu dy mt mn nhiu ln, th ci tin thng xuyn phng php v ni dung dy mn . Khng nn: Dy mi nm ny qua nm khc mt mn, vi gio trnh nhiu nm khng thay i. Cc chc v qun l lnh o thng c nhim k, v thng c nguyn tc l khng ai lm qu 2 nhim k cng 1 v tr. L do l to s thay i ci tin thng xuyn, trnh s tr tr. Ngay trong vic dy hc cng vy: mt ngi m dy qu nhiu nm cng mt th, th d dn n nhm chn tr tr. trnh chuyn , c nhng c s i hc c qui nh l cc mn hc cng c nhim k: ai m dy mn no c 4-5 nm ri th phi giao cho ngi khc m nhim, tr trng hp khng tm c ngi thay th. Nhiu khoa ton c phn chia vic dy cc mn cho cc t b mn, v d mn phng trnh vi phn th ch dnh cho ngi ca t b mn phng trnh vi phn dy. Vic phn chia nh vy c ci li l m bo cht lng dy,c bit l trong iu kin trnh ging vin ni chung cn thp, phi chuyn mn ha trong vic dy m bn cht lng ti thiu. Tuy nhin n c im hn

ch, l n to ra xu hng ngi ca t b mn no s ch bit chuyn ngnh hp y, tm nhn khng m rng ra. mt s trng i hc tin tin, ni c nhiu ging vin trnh cao (v vi nguyn tc l l gio s hay ging vin cao cp th trnh dy bt c mn no trong cc mn ton bt buc bc c nhn), cng vic ging dy khng phn chia theo t b mn hp nh vy, m ging vin (cao cp) no cng c th ng k dy bt c mn no bc c nhn. Tt nhin, vic thay i mn dy i hi cc ging vin phi c gng hn trong vic chun b bi ging (mi ln i mn dy, l mt ln phi chun b bi ging gn nh t u), nhng i li n lm tng trnh ca bn thn ging vin, gip cho ging vin tm hiu nhng ci mi (m nu khng i mn dy th s khng tm hiu, do sc ). c bit l cc mn bc cao hc: vic chun b bi ging cho mt mn cao hc mi c th gip ch trc tip cho vic nghin cu khoa hc ca ging vin. Ti c mt s kinh nghim c nhn v vic ny. V d nh mt ln nm 1999 ti nhn dy 1 hc k cao hc v h ng lc Hamilton, v trong qu trnh c ti liu chun b bi ging cho mn , ti pht hin ra mt s vn c bn lin quan n dng chun a phng ca h ng lc cha c nghin cu, v iu thc y ti nghin cu c mt s kt qu kh tt. Nm 2008 ti nhn dy mn i s (m rng trng v mt t i s giao hon) cho sinh vin ton nm th 4, tuy rng trc ti hu nh khng ng chm n nhng th . Vic dy mn i s gip ti nm chc thm c mt s kin thc v i s, v d nh hiu thm ngha ca tnh cht Noether (y l tnh cht c trng ca i s, i ngc vi gii tch). Tt nhin c nhiu ngi, do iu kin cng vic, phi dy cng mt mn (v d nh mn Ton lp 12) trong nhiu nm. trnh tr tr trong trng hp , cn thng xuyn ci tin phng php v ni dung ging dy (a vo nhng v d minh ha mi v bi tp mi t thc t hin ti, s dng nhng cng ngh mi v cng c hc tp mi, tm cc cch gii thch mi d hiu hn, v.v.) II. Nn: Dy v kim tra kin thc hc sinh theo li hc hiu Khng nn: To cho hc sinh thi quen hc vt, ch nh m khng hiu Cc nh gio dc hc v thn kinh hc trn th gii lm nhiu phn tch v th nghim cho thy, khi b c con ngi hiu mt ci g (tc l c th make sense ci , lin tng c vi nhng kin thc v thng tin khc

c sn trong no) th d nh n (do thit lp c nhiu dy ni lin quan n kin thc trong mng thn kinh ca no mt neuron thn kinh c th c hng chc nghn dy ni n cc neuron khc), cn khi ch c nhi nht cc thng tin ring l vo no (kiu hc vt) m khng lin h c vi cc kin thc khc c trong no, th thng tin rt kh nh, d b no o thi. Thc ra th mn hc no cng cn hiu v nh, tuy rng t l gia hiu v nh gia cc mn khc nhau c khc nhau: v d nh ngoi ng th khng c g phc tp kh hiu lm nhng cn nh nhiu (tt nhin nh c cc cu ch ngoi ng th cng phi lin tng c cc cu ch vi hnh nh hay ngha ca chng v vi nhng th khc c trong no), nhng ton hc th ngc li: khng cn nh nhiu lm, nhng phi hiu c cc kin thc, v qu trnh hiu i hi nhiu cng sc thi gian. C nhng cng thc v nh ngha ton m nu chng ta qun i chng ta vn c th t tm li c v dng c nu hiu bn cht ca cng thc v nh ngha , cn nu chng ta ch nh cng thc v nh ngha nh con vt m khng hiu n, th cng khng dng c n, v nh vy th cng khng hn g ngi cha tng bit n. V d nh cng thc tnh Christoffel symbol cho lin thng Riemann ca mt Riemannian metric l mt cng thc hi di, v ti chng bao gi nh c chnh xc n lu tuy mang ting l ngi lm hnh hc vi phn: c mi ln ng n th xem li, nh c mt lc, ri li qun. Nhng iu khng lm ti bn khon, v ti hiu bn cht ca Christoffel symbol v cc tnh cht c bn ca lin thng Riemann, t c th t ngh ra li c cng thc nu cn thit (tn mt vi pht) hoc tra trn internet ra ngay. Sinh vin ngy nay (l nhng chuyn gia ca ngy mai) c th tra cu rt nhanh mi nh ngha, cng thc, v.v., nhng hiu chng th vn phi t hiu, khng c my mc no hiu h c. Cch y 5-10 nm, theo thng l ca nhng ngi dy trc ti, ti thng khng cho php sinh vin mang ti liu vo phng thi trong cc k thi cui hc k, v bi thi hay c 1 cu hi l thuyt (tc l pht biu ng 1 nh ngha hay nh l g th c im). Nhng trong thi i mi, vic nh y nguyn cc nh ngha v nh l c t gi tr, m ci chnh l phi hiu m s dng c chng. Bi vy nhng nm gn y, trong cc k thi ti dn dn cho php hc sinh mang bt c ti liu no vo phng thi, v thi khng cn cc cu hi pht biu nh l na. Thay vo l nhng bi tp (tng i n gin, v thng gn ging cc bi c trong cc ti liu nhng thay tham s) kim tra xem hc sinh c hiu v s dng c cc kin thc c bn khng. V mt hnh thc, chng trnh hc Vit Nam (k c bc ph thng ln bc i

hc) kh nng, nhng l nng v nh m nh v hiu, v trnh trung bnh ca hc sinh Vit Nam th yu so vi th gii (tt nhin vn c hc sinh rt gii, nhng t l hc sinh gii thc s rt t, v cng kh so c vi gii ca phng Ty). Vn khng phi l do ngi Vit Nam sinh ra km thng minh, m l do iu kin v phng php gio dc, ch tr em gc Vit Nam ln ln nc ngoi thng l thnh cng trong ng hc hnh. Hin tng rt ph bin Vit Nam l hc sinh hc thuc lng cc kin thc trc mi k kim tra, ri sau khi kim tra xong th ch thy tr thy. Vit Nam rt cn ci cch chng trnh gio dc theo hng tng s hiu ln, v gim s hc go, nh nh con vt. Ti c phng vn nhiu sinh vin tt nghip loi gii ngnh ton Vit Nam, nhng khi hi mt s kin thc kh c bn th nhiu em li khng bit. Li khng phi ti cc em m c l ti h thng gio dc. Nhiu thy c gio ch khuyn khch hc sinh lm bi kim tra ging ht li gii mu ca mnh, ch lm kiu khc i, tuy c th th v hn cch ca thy th c khi li b tr im. Ti chng kin trng hp sinh vin ch t im thi 7-8 li gii hn sinh vin t im thi 9-10 v kiu chm thi nh vy. Kiu chm im nh th ch khuyn khch hc vt ch khng khuyn khch s sng to hiu bit. III. Nn: Dy nhng ci c bn nht, nhiu cng dng nht Khng nn: Mt nhiu thi gi vo nhng th t hoc khng dng n Trn i c rt nhiu ci hc, trong khi thi gian v sc lc ca chng ta c hn, v bi vy chng ta lun phi la chn xem nn hc (hay dy hc) ci g. Nu chng ta phung ph qu nhiu thi gian vo nhng ci t cng dng (hoc thm ch phn tc dng, v d nh nhng l thuyt v chnh tr hay kinh t tri ngc vi thc t), th s khng cn thi gian hc (hay dy hc) nhng ci quan trng hn, hu ch hn. Tt nhin, mc quan trng, hu ch ca tng kin thc i vi mi ngi khc nhau th khc nhau, v ph thuc vo nhiu yu t nh thi gian, hon cnh, s trng, v.v. V d nh hc ni v vit ting Vit cho ng hong l khng th thiu vi ngi Vit, nhng li khng cn thit vi ngi Nga. Nhng ngi mun lm ngh ton th phi hc nhiu v ton, cn sinh vin i hc cc ngnh khc ni chung ch cn hc mt s kin thc ton cao cp c bn nht m s cn trong cng vic ca h. Nhng ngi mun lm ton ng dng, th ngoi cc mn ton, cn phi hc cc mn m h nh mang ton ng dng vo .

Ngay trong cc mn ton, khng phi cc kin thc no cng quan trng nh nhau. V quan trng v phc tp l hai khi nim khc nhau: khng phi ci g quan trng cng phc tp kh hiu, v khng phi ci g rm ri kh hiu cng quan trng. Ging vin cn trnh dn dt hc sinh lao u vo nhng ci rm ri phc tp nhng t cng dng. Thay vo , cn dnh nhiu thi gian cho nhng ci c bn, nhiu cng dng nht. Nu l ci va c bn v va kh, th li cng cn dnh thi gian cho n, v kh nm bt c n tc l nm bt c mt cng c mnh. Mt v d l o hm v tch phn. y l nhng khi nim c bn v cng quan trng trong ton hc. Hc sinh cn hiu nh ngha, bn cht v cng dng ca chng, v nm c mt s nguyn tc c bn v cng thc n gin, v d nh nguyn tc Leibniz cho o hm ca mt tch, hay cng thc o hm ca sin x bng cos x. Tuy nhin nu bt hc sinh hc thuc hng trm cng thc tnh o hm v tch phn khch nhau, th s tn thi gian v ch v phn ln cc cng thc thc s khng dng n sau ny, hoc nu dng n th c th tra cu c d dng. Mt ln ti thy c mt sch ting Vit v tnh tch phn cho hc sinh, dy hn 150 trang, vi rt nhiu cng thc phc tp di dng (v d nh cng thc tnh tnh phn ca mt hm s c dng thng ca hai biu thc lng gic), m ngay nhng ngi lm ton chuyn nghip cng rt him khi cn n. Thay v tn nhiu thi gian vo nhng cng thc phc tp m khng cn dng , hc nhng th c bn khc s c ch hn. Mt ln nh xut bn Springer c ln nh ti lm phn bin cho 1 quyn sch v hnh hc vi phn v ng dng. Ti khuyn Springer khng in sch , v mt trong cc l do l quyn sch cha qu nhiu khi nim m ngay trong sch cng khng dng n. V d nh khi nim khng gian Lindeloff c a vo ngay u sch, pht biu thnh 1 nh ngha c nh s hn hoi (ch khng phi l ch nhc qua n trong mt remark), nhng khng dng n n lc no trong sch, ti khng hiu ngi vit sch a nh ngha vo trong sch lm g. Mt v d khc: cc bt ng thc. C nhng bt ng thc c tn tui, khng phi v n kh, m l v n c ngha (n xut hin trong cc vn hnh hc, s hc, phng trnh vi phn, v.v.). Ch nu hc mt ng hng ngn bt ng thc m khng bit chng dng lm g, th kh l ph thi gian. Phn ln cc bt ng thc (khng k cc bt ng thc c tnh t hp) c th c chng minh kh d dng bng mt phng php c bn, l phng php dng o hm hoc sai phn. Phng php ny hc sinh ph thng c th hc c, nhng thay vo hc sinh li c hc cc kiu mo mc chng minh bt

ng thc. Cc mo mc c t cng dng, ch dng c cho bi ton ny nhng khng dng c cho bi ton khc (bi vy mi l mo mc ch khng phi phng php). Mo mc c th lm cho cuc sng thm phong ph, nhng nu mt qu nhiu thi gian vo mo mc th khng cn thi gian cho nhng ci c bn hn, gip tin xa hn. Nh l trong cng ngh, c ci tin ci n du n my th n cng khng th tr thnh n in. Hi cn nh, c ln ti i thi hc sinh gii (lp 6 ?), c bi ton tm cc i. Ti dng o hm tnh ngay ra im cc i, v c bn khc cng lp cng bit lm nh vy. Cch lm l do chng ti t c sch m ra ch khng c dy. Nhng khi vit li gii th li phi gi v on m im cc i, ri vit hm s di dng mt s (gi tr ti im ) cng vi mt biu thc hin nhin l khng m (v d nh v c dng bnh phng) th mi c im, ch nu vit o hm th mt ht im. Nu nh thy gio tr im hc sinh, v hc sinh gii bi thi bng mt phng php c bn nhng khng c trong sch thy, th iu s gp phn lm cho hc sinh hc mo mc, thiu c bn. Qua phng vn mt s sinh vin i hc v cao hc ngnh ton ca Vit Nam, ti thy h c hc nhiu mn cao cp, nhng vn thiu kin thc c bn. V d nh h hc gii tch hm, vi nhng nh l tru tng kh l kh. Nhng h li khng bit cng thc Parceval cho chui Fourier l g, trong khi chui Fourier l mt trong nhng khi nim gii tch c bn v nhiu ng dng nht ca ton. Ti khng c ni gii tch hm l khng c bn. N l th cn thit. Nhng nu nhng khi nim v nh l ca gii tch hm ch c hc mt cch hnh thc, khng c lin h vi chui Fourier hay vi cc v d c th khc, th l hc trn my trn gi. (... cn na ...)

MT S IU NN V KHNG NN TRONG GING DY TON - PHN 2

12-07-2009 1 bnh lun

Bi vit ca GS. Nguyn Tin Zng, MATHVN xin gii thiu vi bn c. i tti trong ny cc bn phi hiu l thy Zng. Trong lot bi ny, ti s vit dn mt s quan im ca ti v nhng iu nn v khng nn trong ging dy. Nhng quan im ny c rt ra t kinh nghim bn thn, vic nghin cu cc liu v gio dc, s trao i vi ng nghip v sinh vin, v nhng suy ngh lm sao dy hc tt hn. Tt nhin c nhng quan im ca ti c th cn phin din. Xin mi mi ngi trao i, vit ln nhng quan im v kinh nghim ca mnh. >> Mt s iu nn v khng nn trong ging dy Ton - Phn 1 IV. Nn: Gii thch bn cht v cng dng ca cc khi nim mi mt cch trc gic, n gin nht c th, da trn s lin tng ti nhng ci m hc sinh tng bit. Khng nn: a ra cc khi nim mi bng cc nh ngha hnh thc, phc tp, ti ngha. Cc khi nim ton hc quan trng u c mc ch v ngha khi chng c to ra. V khng c mt khi nim ton hc quan trng no m bn thn n qu kh n mc khng th hiu c. N ch tr nn qu kh trong hai trng hp: 1) ngi hc cha c kin thc chun b trc khi hc khi nim ; 2) n c gii thch mt cch qu hnh thc, rm ri kh hiu. Trong trng hp th nht, ngi hc phi c hng ti hc nhng kin thc chun b (v d nh trc khi hc v cc qu trnh ngu nhin phi c kin thc c s v xc sut v gii tch). Trong trng hp th hai, li thuc v ngi dy hc v ngi vit sch dng hc. Cc nghin cu v thn kinh hc (neuroscience) cho thy b nh ngn hn ca no th rt nh (mi lc ch cha c khong 7 n v thng tin ?), cn b nh di hn hn th chy chm. Th no l mt n v thng tin ? Ti khng c nh ngha chnh xc y, nhng v d nh dng ch TON CHEVAL EST BANAL i vi mt ngi Php th n l mt cu ting Php ch cha khng qu 4 n v thng tin, rt d nh, trong khi i vi mt ngi Vit khng bit ting Php th dng ch cha n hng chc n v thng tin mi ch ci l mt n v thng tin rt kh nh. Mt nh ngha ton hc, nu qu di v cha qu nhiu n v thng tin mi trong , th hc sinh s rt kh khn hnh

dung ton b nh ngha , v nh th th cng rt kh hiu nh ngha. Mun cho hc sinh hiu c mt khi nim mi, th cn pht biu n mt cch sao cho n dng n mt lng n v thng tin mi t nht c th (khng qu 7 ?). gim thiu lng n v thng tin mi, cn vn dng, lin tng ti nhng ci m hc sinh bit, d hnh dung. y cng l cch m cc cha o ging o cho con chin: dng ngn ng gin d, m con chin c th hiu c, ging gii nhng t tng ln. Khi c mt khi nim mi rt phc tp, th phi cht n thnh cc khi nim nh n gin hn, dy hc cc khi nim n gin hn trc, ri xy dng khi nim phc tp trn c s cc khi nim n gin hn (sau khi bin mi khi nim n gin hn thnh mt n v thng tin). V d: khi nim nhm. C (t nht) 2 cch nh ngha khc nhau th no l mt nhm. Cch 1: Mt nhm l mt tp hp, vi 2 php tnh (php nhn v php nghch o), mt phn t c bit (phn t n v), tha mn 4-5 tin g . Cch 2: mt nhm l tp hp cc i xng (hay ni rng hn l cc php bin i bo ton mt s tnh cht) ca mt vt. Cch 1 chnh xc v mt ton hc, nhng di, kh nh, kh hiu vi ngi mi gp khi nim nhm ln u. Cch 2 trc gic hn, cho ngay c nhiu v d minh ha c th (v d nh nhm cc i xng ca hnh lp phng, nhm cc bin i tuyn tnh ca R3, v.v.). Tuy rng cch th hai ny thiu cht ch v ton hc (khng thy php nhn u trong nh ngha thc ra php nhn chng qua l php composition t nhin ca cc i xng hay bin i), nhng n phn nh ng bn cht vn ca khi nim nhm, v n cn dng lng mt thng tin mi t hn nhiu so vi cch 1. Tt nhin ton hc cn s cht ch logic. Nhng s cht ch logic s n sau khi hiu bn cht vn (hc sinh khi hiu nh ngha 2, th s hiu ngay nh ngha 1 chng qua l nhm hnh thc ha mt cch cht ch nh ngha 2), ch khng phi ngc li. Ni theo nh ton hc ni ting V.I. Arnold, th mt nh ngha tt l 5 v d tt. nh ngha no m khng c v d minh ha th ng ng.i km vi nhng khi nim mi, nh ngha mi, lun cn nhng v d minh ha (hay bi tp) c th th hin bn cht, ngha ca khi nim, nh ngha . Chng hn nh khi nim a tp kh vi. V d minh ha tiu biu nht (v v sao c t atlas trong nh ngha a tp) chnh l b mt tri t (hnh dung nh mt cu) cng vi mt tp bn ph ton b tri t. Mt v d t nhin khc ca a tp kh vi, l tp tt c cc trng thi v tr ca mt vt th (nh my bay, t, cc chn, ). Nu nh ngha mt cu trc a tp kh vi l mt lp tng ng ca cc atlas kh vi th ng v mt hnh thc ton hc, nhng rm ri kh hiu, trong thc t ch cn 1 atlas kh vi l .

C nhng khi nim ton hc rt kh hiu, khng phi v bn thn n qu kh hiu, m l bi v n c trnh by mt cch rm ri ti ngha. Mt v d tiu biu l dy ph (spectral sequence) trong i s ng iu v topo i s, m ngay trong s nhng ngi lm ton chuyn nghip cng c rt nhiu ngi khng hiu n. Phn ln cc sch khi vit v dy ph th b bom cho ngi c mt dy ma trn E^n_{pq} v mt php ph thy chuyn t E^n sang E^{n+1}, m khng gii thch c r rng ti sao. Trong khi , cc tng xut pht im ca dy ph thc ra rt l trong sng, v nu i theo cc tng mt cch t nhin tm ra dy ph th s thy dy ph khng c g kh hiu. (Khi c filtration th i ng iu c th c cht ra nhiu khc nh bng filtration , v c th tnh tng khc nh qua phng php gn ng, khi ly gii hn th c php tnh chnh xc php ph thy nhc n lc trc, chng qua l projection ca cng 1 ci differential ban u ln nhng khng gian gn ng khc nhau). Bn thn ti khi c cc ti liu ton cng rt vt v cht vt hiu cc khi nim trong , v tt nhin c nhiu khi nim n by gi ti vn khng hiu v c th s khng bao gi hiu. C nhng khi hiu ra ri th li thy n n gin m ti sao ngi ta vit n rm ri th. Mt ng nghip ca ti k: c cc sch v c hc c in, khng hiu g ht, cho n khi c quyn sch ca ng Arnold th mi hiu, v ng ta vit cng tng y th nh trong cc sch khc, nhng sng sa hn hn. Nhiu sch v xc sut thng k c l cng tnh trng tng t: hnh thc, phc tp m khng th hin r bn cht ca cc khi nim. Tt nhin cng c sch v xc sut thng k vit d hiu, gii thch c ng bn cht nhiu khi nim m khng cn phi dng n nhng ngn ng ton hc ao to ba ln. Trn th gii, c nhiu ngi m dng nh ngh ca h l bin ci d hiu thnh ci kh hiu, bin ci n gin thnh ci ri ren. Nhng ngi lm qung co, th khin cho ngi tiu dng khng phn bit ni hng no l tt tht i vi h na. Nhng ngi lm thu, th ra mt b thu rm ri ngi thng khng hiu ni, vi mt t l hng trong , v.v. Ngay trong khoa hc, c nhng ngi c quan nim rng c phi phc tp ha th mi quan trng. Thay v ni V va ra tay th h n c 1 phn t ngi, m nh qua nh x tn gi l V va, ti mt thi im T, lm mt ng tc, thuc phm tr ra, Nhng m mt ngi thy thc s, phi lm cho nhng ci kh hiu tr nn d hiu i vi hc tr. V. Nn: Lun lun quan tm n cu hi lm g ? Khng nn: Khng cho hc sinh bit h hc nhng th ging vin dy lm g, hay t hn l bn thn ging vin cng khng bit lm g. Qu trnh hc (tip thu thng tin, kin thc v k nng mi) l mt qu trnh t

nhin v lin tc ca con ngi trong sut cuc i, xy ra mi ni mi lc (ngay c gic ng cng gp phn trong vic hc) ch khng phi ch trng hay khi lm bi tp v nh. Nhng ci m b no chng ta tip thu nhanh nht l nhng ci m chng ta thy thch, v/hoc thy d hiu, v/hoc thy quan trng. Ngc li, nhng ci m chng ta thy nhm chn, v ngha, khng quan trng, s b b no o thi khng gi li, d c c nhi vo. Bi vy, mun cho hc sinh tip thu tt mt kin thc no , cn lm cho hc sinh c c t nht mt trong my iu sau: 1) thch th t m tm hiu kin thc ; 2) thy ci l c ngha (lin h c nhiu vi nhng hiu bit v thng tin khc m hc sinh c trong u); 3) thy ci l quan trng (cn thit, c nhiu ng dng). Tt nhin 3 im lin quan ti nhau. y ti ch yu ni n im th 3, tc l lm sao hc sinh thy rng nhng ci h c hc l quan trng, cn thit. Mt kin thc ng hc l mt kin thc c ch g , lm g . Nu nh hc sinh hc mt kin th vi l do duy nht l thi ch khng cn l do no khc, th khi thi xong ri kin thc s d b o thi khi no. Nhng mn thc s ng hc, l nhng mn, m k c nu khng phi thi, hc sinh vn mun c hc, v n em li s hiu bit m hc sinh mun c c v nhng k nng cn cho cuc sng v cng vic ca hc sinh sau ny. Cn nhng mn m hc ch thi c l l nhng mn khng ng hc. Cng may l phn ln ging vin khng ri vo tnh trng dy mn khng ng hc, m l dy mn hc ng hc, vi mt chng trnh gm cc kin thc ng hc. Tuy nhin, ging vin c th bit l hc chng lm g, v sao ng hc, trong khi m hc sinh cha chc bit. Chnh bi vy lun cn t cu hi lm g, khuyn khch hc sinh t cu hi , v tm nhng tr li cho cu hi . Mt tr li gio iu chung chung kiu n quan trng, phi hc n t c gi tr, m cn c nhng tr li c th hn, n quan trng ch no, dng c vo trong nhng tnh hung no, em li cc k nng g, v.v. Tic rng vic gii thch ngha v cng dng ca cc kin thc cho hc sinh cn b coi nh, khng ch Vit Nam. C ln ti hi mt lp i hc ngnh ton ang hc i s tuyn tnh Vit Nam l i s tuyn tnh dng lm g ?. H tr li l khng bit. C ln ti hi mt nhm sinh vin ngnh Life Sciences Php mi hc xong mn phng trnh vi phn tuyn tnh, rng h c bit v d phng trnh no xut pht t cc vn thc t khng. H cng tr li l khng h bit. Nu nh ging vin gii thiu cho hc sinh bit cc cng dng ca nhng kin thc h c hc qua cc v d (v d nh nhng phng trnh vi phn tuyn tnh xut hin th no trong cc m hnh v tng trng), th c th h s thy nhng ci h hc c ngha hn, ng hc hn, d nh hn. Trong cng vic sau ny ca hc sinh khi ra trng, th cu hi lm g li cng c bit quan trng. Mi hot ng ca mt t chc hay doanh nghip tt nhin u phi c mc ch. Ngay trong cng vic nghin cu khoa hc, c nhiu ngi khng lm c kt qu nghin cu quan trng no (tm nh

ngha quan trng = c nhiu ngi khc s dng) khng phi l v dt m l v khng bit la chn vn nghin cu, mt thi gi nghin cu vo nhng ci t ngha, t ai quan tm n. Bi vy hc sinh cn lm quen vi vic s dng cu hi lm g t khi i hc, nh mt v kh li hi trong vic chn la cc quyt nh ca mnh. VI. Nn: T chc thi c sao cho nh nhng nht, phn nh ng trnh hc sinh, v khin cho hc sinh hc tt nht. Khng nn: Chy theo thnh tch, hay t hn l gian tr v khuyn khch gian tr trong thi c. Vic kim tra nh gi trnh v kt qu hc tp ca hc sinh (cng nh trnh v kt qu lm vic ca ngi ln) l vic cn thit. N cn thit bi c rt nhiu quyt nh phi da trn nhng s kim tra v nh gi , v d nh hc sinh c trnh c th hiu nhng mn hc tip theo khng, c ng tin tng giao mt vic no cho khng, c xng ng c nhn hc bng hay gii thng no khng, v.v. Bi vy ging vin khng th trnh khi vic t chc kim tra, thi c cho hc sinh. Ci chng ta c th trnh, l lm sao ng bin cc cuc kim tra thi c thnh s tra tn hc sinh, v c khi c ging vin. Mt nh lut trong gio dc l THI SAO HC VY. Tuy mc ch cao c di hn ca vic hc l m mang hiu bit v rn luyn k nng, nhng phn ln hc sinh hc theo mc ch ngn hn, tc l thi cho hay cho c gii. Trch nhim ca ngi thy v ca h thng gio dc l lm sao cho hai mc ch trng vi nhau, tc l cn t chc thi c sao cho hc sinh no m mang hiu bit v rn luyn cc k nng c nhiu nht cng l hc sinh t kt qu tt nht trong thi c. Nu thi lch th hc sinh s hc lch. V d nh thi tt nghip ph thng, nu ch thi c 3-4 mn th hc sinh cng s ch hc 3-4 mn m b b cc mn khc. Trong mt mn thi, nu ch hn ch thi vo mt phn kin thc no , th hc sinh s ch tp trung hc phn thi, b qun nhng phn khc. Nu thi ton bi mo mc, th hc sinh cng hc mo mc m thiu c bn. Nu thi c c th gian ln, th hc hnh cng khng thc cht. Nu thi c qu nhiu ln, th hc sinh s rt mt mi, sut ngy phi n thi, khng cn th gi cho nhng kin thc mi v nhng th khc. Nu thi theo kiu bt nh nhiu m suy ngh t, th hc sinh s hc thnh nhng con vt, hc thuc lng cc th, m khng hiu, khng suy ngh. My thi trc nghim Vit Nam my nm gn y ang c xu hng nguy him nh vy: thi di, vi nhiu cu hi tn mn, i hi hc sinh phi nh m in cu tr li, ch khng i hi phi o su suy ngh g ht. Thm ch thi hc sinh gii ton ton quc cng c ln c thi theo kiu bi tn mn nh vy, v kt qu l vic chn lc i tuyn thi ton quc t nm b sai lch nhiu. Bn thn chuyn thi trc nghim khng phi

l mt chuyn ti, thi trc nghim c nhng cng dng ca n, ti mun ni y l cch dng n trong thi c Vit Nam cha c tt . Thi c c th chia lm 2 loi chnh: loi kim tra (v d nh kim tra xem c trnh ng c ln lp hay c cp bng khng), v loi thi u (tuyn chn, khi m s sut hay s gii thng c hn). Loi thi u th cn thang im chi tit (v d nh khi hai ngi c im xp x nhau m ch c 1 sut th vn phi loi 1 ngi, v khi th chnh nhau im cng quan trng), nhng i vi loi kim tra, khng cn chm im qu chi li: nhng thang im qu nhiu bc im (v d nh thang im 20, tnh tng im mt, tng cng thnh 41 bc im) l khng cn thit, m ch cn nh cc nc Nga, c hay M (ch c 4-5 bc im) lm l . Kinh nghim chm thi sinh vin ca ti cho thy chm chi li tng im nh mt ch mt thi gi m khng thay i bn cht ca im kim tra: sinh vin no km, sinh vin no gii ch cn nhn qua tng th bi kim tra l bit ngay. Kim tra ni l mt hnh thc kim tra kh tt: trong vng 10-15 pht hi thi cng vi mt vi bi tp lm ti ch l ging vin c th c lng c mc hiu kin thc ca sinh vin kh chnh xc. Tuy nhin, kiu thi ni cn rt him Vit Nam, v ngay Php cng khng ph bin lm. C nhiu ngi lo ngi rng thi ni s kh khch quan. iu ny c l ng trong iu kin Vit Nam hin nay, khi c nhiu ging vin thiu nghim tc trong thi c. im kim tra tnh s Vit Nam trong iu kin nh vy th cn qua thi vit cho khch quan, b gian ln. Nhng khng phi bi kim tra no cng cn tnh vo s. S lng cc kim tra chnh thc, tnh s nn t thi, ngoi ra thay bng nhng kim tra khng chnh thc, khng phi tnh im hc sinh, m gip hc sinh hay ph huynh hc sinh bit xem trnh ang ra sao, c nhng im yu im mnh g. H thng gio dc ph thng cp 1 Php tnh im nh vy: im khng phi l im 7 hay 10 m l im phn ny nm tt, phn kia cn phi hc thm. Vic giao nhiu bi tp bt buc v nh, ri kim tra tnh im cc bi , nu khng cn thn c th bin thnh nhc hnh vi hc sinh. Nu hc sinh ngy no cng phi thc qu na m lm bi tp, khng thi gian ng, th iu s lm nh hng xu n s pht trin bnh thng ca hc sinh. Chng ta nn ch rng gic ng cng l mt phn quan trng trong qu trnh hc: chnh trong gic ng, no c lm v sinh, thi bt rc ra khi no c ch cho hm sau n nhn thng tin mi, v sp xp li cc thng tin thu nhn trong ngy li, lin kt vi cc thng tin khc c trong no, n tr thnh thng tin di hn, kin thc. Giai on con ngi hc nhanh nht l khi cn t tui, cng l giai on c nhu cu ng nhiu nht, cn cng ln tui hc ci mi cng t i v nhu cu ng cng t i. Trnh hc sinh, t ra l trong mn ton, khng th hin qua vic lm bao nhiu bi tp dng m l nu gp bi tp nh vy c lm c khng. Tt nhin mun hiu bit th phi luyn tp. Nhng c lm tht nhiu bi tp ging nhau nh mt ci my m khng suy ngh, th ph thi gian. Thay vo ch cn lm t bi hn, nhng lm

bi no hiu bi . Theo ti ni chung khng nn tnh im bt buc cho cc bi tp v nh, m thay vo tnh im thng th tt hn. Mt iu kh ph bin v ng lo ngi Vit Nam l hc sinh c chnh thy c gio dy cho s lm n gian di. C khi gio vin lm th ly thnh tch cho mnh. V d nh khi c on kim tra n d lp, th dn trc l c lp phi gi tay xin pht biu, c s ch gi my bn nhm trc thi. Hay l giao bi tp rt kh v nh cho hc sinh, m bit chc l hc sinh khng lm c nhng b m hc sinh s lm h cho, ly thnh tch dy gii. Hoc l mua bn im vi hc sinh: c np thy 1 triu th ln 1 im chng hn. Nhng cng c nhiu trng hp m gio vin c nh tt, v t li, nhng v quan im l lm nh th l gip hc sinh nn tm cch cho hc sinh n gian c thm im. Trong hu ht cc trng hp, th khuyn khch hc sinh gian di l lm hi hc sinh. Nh Mark Twain c ni: It is better to deserve honors and not have them than to have them and not deserve them. C gn bao nhiu thnh tch rm vo ngi, th cng khng lm cho ngi tr nn gi tr hn. Hc sinh m c dy thi lm n gian di t b, th c nguy c tr thnh nhng con ngi gi di, mt gi tr. Tt nhin, trong mt x hi m c ch v lut l m , v gian di tr thnh phong tro, ai m khng gian di, khng lm sai lut th thit thi khng sng c, th buc ngi ta phi gian di. Ti khng ph phn nhng hnh ng gian di do hnh cnh bt buc. Nhng chng ta ng lm dng v kh ny, v hy hng cho ch sinh ca chng ta n mt x hi mi lnh mnh hn, m t cn n s gian di. t c vy, tt nhin cc lut chi phi c thay i sao cho hp l v minh bch hn. Tt nhin, khng ch Vit Nam, m trn th gii cng c nhiu ngi hm danh ho v lm n gi di, tuy t l chc l t hn nhiu. Ti bit c nhng gio s nc ngoi c trnh cao, nhng v qu hm danh nn dn n lm n gi di. Sinh vin Php m ti dy cng c quay cp. Bn thn ti khi i hc cng tng quay cp. Tt nhin ti chng c g t ho v chuyn , nhng cng khng n ni qu xu h khi m nhng ngi xung quanh ti cng quay cp. Chng ta l con ngi th khng hon thin, nhng hy hng ti hon thin, gip cho cc th h sau hon thin hn. (... cn na ...) Theo Zung's Website

MT S IU NN V KHNG NN TRONG GING DY TON - PHN 3

15-07-2009 0 bnh lun

Bi vit ca GS. Nguyn Tin Zng, MATHVN xin gii thiu vi bn c. i tti trong ny cc bn phi hiu l thy Zng. Trong lot bi ny, ti s vit dn mt s quan im ca ti v nhng iu nn v khng nn trong ging dy. Nhng quan im ny c rt ra t kinh nghim bn thn, vic nghin cu cc liu v gio dc, s trao i vi ng nghip v sinh vin, v nhng suy ngh lm sao dy hc tt hn. Tt nhin c nhng quan im ca ti c th cn phin din. Xin mi mi ngi trao i, vit ln nhng quan im v kinh nghim ca mnh. >> Mt s iu nn v khng nn trong ging dy Ton - Phn 1 >> Mt s iu nn v khng nn trong ging dy Ton - Phn 2 VII. Nn: Dy hc nghim tc, tn trng hc sinh Khng nn: Dy qua qut, coi thng hc sinh iu trn gn nh l hin nhin. Nhng ngay trng ti Php c nhng gio s dy hc qua qut, ni lm nhm hc sinh khng hiu, b hc sinh than phin rt nhiu, ai m dy hc cng -kp vi h th kh cc ly. Ngi no m khng thch hoc khng hp vi dy hc, th nn chuyn vic. Nhng nhn vic c c phn dy hc (nh l cng vic gio s bn Php, gm c nghin cu v ging dy) th phi lm vic cho nghim tc. D c ti gii n u, cng khng nn t cao mnh qu m coi thng hc sinh. Cng vic o to cng quan trng i vi x hi khng km g cng vic nghin cu. C mt s bn tr, bn thn cha c ng gp g quan trng, nhng vi ch bai nhng ngi thy ca mnh, l nhng ngi c nhng hn ch v trnh v kt qu nghin cu (do iu kin, hon cnh) nhng c nhiu cng hin trong o to, nh th khng nn. Nn: i thoi vi hc sinh, khuyn khch hc sinh t cu hi Khng nn: To cho hc sinh thi quen hc th ng kiu thy c tr chp

Qua tho lun, hi p mi bit hc sinh cn nhng g, vng mc nhng g, bi ging nh th n cha, Khi hc sinh t cu hi tc l c suy ngh v no ang trng thi mun ht thng tin. Hc sinh nhiu khi mun hi nhng ngi, nu c khuyn khch th s hi. Nn: Cho hc sinh thy rng h c th thnh cng nu c quyt tm Khng nn: Nho bng hc sinh km Ti tng chng kin gio s s nhc hc sinh, v d nh vit ln bi thi ca hc sinh nhng cu kiu th my i hc lm g cho tn tin hoc y l phn t nguy him cho x hi. Nh ngi ta thng ni ngi ph n c khen p th s p ln, b ch xu th s xu i. Hc sinh b i x ti t, coi nh b i, th s b blocked: khi vic hc tr thnh a ngc th s b c ch khng hc c na. Nhng nu c i x t t, cm thy c tn trng cm thng, th h s c gng, d thnh cng hn. Nu h c rt, th h vn cn nhiu c hi khc thnh cng, min sao gi c nim tin v ch. Hc sinh hc km, nhiu khi khng phi l do khng mun hc hoc khng thng minh hc, m l do c nhng kh khn no , nu c gii ta th s hc c. Tr em sinh ra thiu hiu bit ch khng ngu ngc. Nu khi ln ln tr thnh ngi ngu ngc, khng bit suy ngh, th l do hon cnh mi trng v li ca h thng gio dc. Ngi thy thc s phi gip hc sinh tm li c s thng minh ca mnh, ch khng lm cho h n n i. Nn: Cho hc sinh nhng li khuyn chn thnh nht, hng cho h lm nhng ci m ging vin thy s c li nht cho h, ng thi cho h t do la chn nhng g h thch. Khng nn: Bin hc sinh thnh ti sn ca mnh, bt h phi lm theo ci mnh thch. Cc bc cha m cng khng nn bt con ci phi i theo nhng s thch ca cha m, m hy cho chng la chn ci chng thch. VIII. Nn: Hng ti cht lng Khng nn: Chy theo s lng v hnh thc ( phn ny ti vit v trit l gio dc, hay m rng ra l cc hot ng ni chung, ch khng ring cho ging dy ton) T khi ti l sinh vin, c c cc anh ch hc trn truyn cho iu ny: Ai m vit n 10 bi bo khoa hc, m vn khng c my ngi khc trch dn, th coi nh l tht bi trong khoa hc. iu ng s khng phi l khng vit c bi bo khoa hc ng, m l vit nhiu bi rm rt, tn giy

mc. Tt nhin, sinh vin khi mi tp nghin cu khoa hc, th kh c kt qu c gi tr ln ngay, m thng phi bt u bng mt vi vn nh hn, lm quen. Nhng nu lc no cng ch lm th d dng v t gi tr, khng dm lm ci kh hn, c gi tr ln hn, th kh c th thnh cng trong khoa hc. Gi tr ca cc cng trnh khoa hc (ng trn cc tp ch quc t, ch cha ni n tp ch vn ca VN) c th chnh nhau hng trm ln. C vit hng chc hay hng trm bi bo khoa hc lng nhng c khi vn khng bng l lm c mt cng trnh i. Khng ch trong khoa hc, m trong hu ht mi lnh vc khc, cht lng l ci c bit quan trng. V d nh trong kinh t, s pht trin bn vng (sustainable development) chnh l s pht trin v cht. Chng ta khng th tng khi lng ca cc sn phm hay dch v ln mi nm 5-7% mi c, v ti nguyn thin nhin l hu hn, nhng ci chng ta c th tng ln, l cht lng. Nu chng ta c ph rng ph ni, hy hoi mi trng t con s % pht trin GDP, th c nguy c bin t nc thnh bi rc. Ci my tnh b ti ngy nay khe hn c mt khi thp my tnh nng hng chc tn ca th k trc, l pht trin v cht. Cng l n vi lng calor nh nhau, nhng cht lng khc nhau th gi tr c th chnh nhau hng chc ln. VN, n khng m bo v sinh v cha nhiu cht c nn gi tr thp, tuy gi c th r nhng tnh t l cht lng chia cho gi c khi vn thp. Trong vn hc, th mt quyn truyn nh Hong T Nh (Le Petit Prince) lm cho ng Saint-Exupery tr thnh nh vn ca th k 20 c hng trm triu ngi trn th gii tm c. Vit Nam cng c nhng tc phm vn hc m nhng th k sau ngi ta vn cn nh n, trong khi c hng nghn, hng vn tc phm vn hc khc nhanh chng ri vo lng qun. Trong gio dc, cht lng cng l ci cc k quan trng. nh hng ca mt ngi thy l rt ln: trc tip n hng trm, hng nghn hc tr, v gin tip c th n hng triu ngi. Gi tr ca gio dc kh qui i thnh tin (mt ngi v vn ha, th c p thm 1 triu USD vo th vn v vn ha). Cht lng ngi thy tt ln th lm cho cht lng x hi tt ln, v ci s thay i cht lng khng o c bng tin. Nhng c th hnh dung mt cch th thin l, mt ngi thy tt em li li ch cho hc tr thm hng nghn hay thm ch hng chc nghn USD (th hin qua vic hc tr c c vic tt hn, lm ra nhiu tin ca hn ) so vi mt ngi thy khng tt bng. Vi hng trm hay hng nghn hc tr qua tay trong cuc i, th mt ngi thy tt c th em li li ch hng trm nghn, hay thm ch hng triu USD, nhiu hn cho x hi so vi mt ngi thy km hn. Mun c cht lng tt, th cht lng phi c (x hi) coi trng ng mc, v (ngi thy) phi ch tm tm cch nng cao cht lng. Cc ging vin i hc cc nc tin tin thng khng phi dy qu nhiu gi (trung bnh

khong 6 ting mt tun), v cng khng phi lo kim cm thm ngoi cng vic chnh. H c thi gi tip cn thng tin khoa hc mi, chun b bi ging cho t t, suy ngh ci tin cch dy cho hay, (y l i vi nhng ngi c thc trong vic dy hc). Vit Nam, cc gio vin v ging vin dy qu nhiu gi, ngoi gi chnh thc nhiu cn dy thm trn lan, c ngi bn cho phi lin tc mt ngy n mi my tit. H b li vic th lao cho tng gi dy thp, bng vic dy rt nhiu gi. Nhng trong iu kin nh vy, th h s dy nh ci my, t suy ngh, t nhit tnh vi hc sinh, t thi gian chun b, khng c thi gi cp nht kin thc, kh m c cht lng cao c. Xu hng ca thi i internet, l cc ging vin c cht lng dy hc cao s ngy cng tr nn c gi tr, trong khi nhng ai dy d s ngy cng mt gi tr. Trong iu kin khng c la chn, th thy dy hay dy d th no hc sinh vn phi hc thy, nhng khi c la chn, hc sinh s chn hc thy hay, khng n hc thy d. Vic im danh bt hc sinh i hc, theo ti l mt hnh thc gi k lut th thin km hiu qu. Thay vo im danh, nu dy hay, dy ci c ngha, th khng bt hc sinh cng t ng tranh nhau i hc. Ti tng chng kin trng hp c 2 gio s dy cng 1 mn 2 ging ng khc nhau v s hc sinh qu ng nn chia thnh 2 ging ng nhng mt ngi dy rt d, v kt qu l hc sinh ging ng ca ngi sau mt thi gian chy ht sang ging ng bn kia. Internet s to iu kin cho hc sinh tm n thy hay d dng hn, qua cc bi ging video, cc bi ging online, Cc ging vin s phi ging t gi hn trc, nhng chun b cho mi bi ging nhiu hn, v mi bi ging hay s n c vi nhiu hc sinh hn qua internet. Quay li vic (hng dn) nghin cu khoa hc. Lm sao cho NCS hng ti lm nghin cu khoa hc cht lng cao ? Mt ng bn ti k chuyn, NCS i hc Berkeley ton c cc GS gii thiu nhng vn nghin cu, m nu gii quyt c th c th c gii Nobel hay gii Fields. mt ni khc m ti kh quen bit l i hc Utrecht, tuy c th khng bng Berkeley, nhng cc lun n tin s m ti c bit th lun n no cng xut sc, in thnh sch, v c th coi l tng ng vi 1-2 bi bo di 50 trang ng trong mt tp ch khoa hc top 10. Gi tr khoa hc ca mt lun n nh vy c khi cn cao hn tng gi tr ca my chc bi bo ca c i mt ngi lm khoa hc trung bnh Vit Nam. B quyt ca h t c nhng kt qu c gi tr nh vy l g ? l: nghin cu mt vn thc s (c ngha khoa hc ln), c cp hc bng tt trong thi gian di (khng vi vng: c th lm PhD trong vng 5 nm hoc thm ch lu hn thay v c 3 nm phi ra l), yn tm tp trung nghin cu vn (v hc nhng kin thc cn thit phc v cho vic nghin cu), c thy hng dn gii v iu kin lm vic tt, v khng b sc p ca nhng th hnh thc (nh phi thi chnh tr, phi ng my bi bo, ) hay sc p v ti chnh lm cn tr nghin cu. Vit Nam

bao gi cng phi to c nhng iu kin nh vy, th mi hy vng c nhiu NCS ra l tr thnh nh khoa hc thc s.