You are on page 1of 63

Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c

Tien soVan Dung Trang : 95


Chng 5: HETHONG ANH LA
5.1 Lyt huyet anh l a cho ong c xang
5.1.1 Cac t hong sochuyeu cua het hong anh la
Hieu ien thethcap cc ai U
2m
Hi eu i en thethcap cc ai U2m l ahi eu i en thecc ai o c hai au
cuon day thcap khi tach day cao ap ra khoi bougi e. Hi eu i en thethcap cc
ai U2m phai ul n ecokhanang tac ti a l a i en gi a hai i en cc cua
bougi e, ac bi et l al uc khi ong.
Hieu ien theanh la U
l
Hi en i en thethcap matai oquatrnh anh l a xay ra, c goi l ahi eu
i en theanh l a (Ul ). Hi eu i en theanh l l amot ham phuthuoc vao nhi eu
yeu to, tuan theo nh l uat Pashen.
T
P
K U
o .
=
t
Trong o:
P: Laap suat trong buong ot tai thi i em anh l a.
o: Khe hbougi e.
T: Nhi et oi en cc trung tam cua bougi e tai thi i em anh l a.
K: Hang sophuthuoc vao thanh phan cua hon hp hoa kh.
cheokhi ong l anh, hi eu i en theanh l a Ul tang khoang 20 en 30%
do nhi et oi en cc bougi e thap.
Khi ong c tang toc o, thoat ti en, Ul tang, do ap suat nen tang nhng sau
oUl gi am ttdo nhi et oi en cc bougi e tang vaap suat nen gi am do qua
trnh nap xau i .
Hi eu i en theanh l a cogi atrcc ai cheokhi ong vatang toc, co
gi atrcc ti eu cheoon nh khi cong suat cc ai (hnh 5-1).
Trong qua trnh van hanh xe mi , sau 2.000 km au ti en, Ul tang 20% do
i en cc bougi e bmai mon. Sau oUl ti ep tuc tang do khe hbougi e tang. V
vay egi am Ul phai hi eu chnh l ai khe hbougi e sau moi 10.000 km.
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 96
3000 2000 1000
16
4
1
2
3
n (mi n
-1
)
U
l
(KV)
8
1. Toan tai ; 2. Na tai ; 3. Tai nho; 4. Khi ong vacam chng;
Hnh 5-1: Sphu thuoc cua hieu ien theanh la
vao toc ovatai cua ong c
HesodtrK
dt
Hesodtrl atysogi a hi eu i en thethcap cc ai U
2m
vahi eu i en the
anh l a U
l
:
l
m
dt
U
U
K

2
=
oi vi hethong anh l a thng, do U
2m
thap nen K
dt
thng nhohn 1,5.
Tren nhng ong c xang hi en ai vi hethong anh l a i en t, hesodtrco
gi atrkhacao (K
dt
= 1,5 2,0), ap ng c vi ec tang tysonen, tang sovong
quay vatang khe hbougi e.
Nang lng dtrWdt
Nang l ng d trW
dt
l anang l ng tch l uy di dang ttrng trong cuon
day s cap cua bobi ne. eam bao ti a l a i en counang l ng eot chay
hoan toan hoa kh, hethong anh l a phai am bao c nang l ng dtrtren
cuoc s cap cua bobi ne mot gi atrxac nh:
mJ
I L
W
ng
dt
150 50
2
2
1
=

=
Trong o:
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 97
W
dt
: Nang l ng dtrtren cuoc s cap.
L
1
: otcam cua cuoc s cap cua bobi ne.
I
ng
: Cng odong i en s cap tai thi i em transi stor cong
suat ngat.
Toc obien thien cua hieu ien thethcap S
ms V
t
u
dt
du
S / 600 300
2 2
=
A
A
= =
Trong o:
S : Toc obi en thi en cua hi eu i en thethcap.
Au
2
: obi en thi en cua hi eu i en thethcap.
At : Thi gi an bi en thi en cua hi eu i en thethcap.
Toc obi en thi en cua hi eu i en thethcap S cang l n th ti a l a i en xuat
hi en tai i en cc bougi e cang manh nhodong khong broqua muoi than tren
i en cc bougi e, nang l ng ti eu hao tren mach thcap gi am.
Tan sovachu kyanh la
oi vi ong c 4 th, soti a l a xay ra trong mot gi ay hay con goi l atan so
anh l a c xac nh bi cong thc:
) (
120
Hz
nZ
f =
oi vi ong c 2 th:
) (
60
Hz
nZ
f =
Trong o:
f: Tan soanh l a.
n: Sovong quay truc khuyu ong c (mi n
-1
).
Z: Soxyl anh ong c.
Chu kyanh l a T: l athi gi an gi a hai l an xuat hi en ti a l a.
T = 1/f = t

+ t
m
t

: Thi gi an vt ngam hay transi stor cong suat dan bao hoa.
t
tn
: Thi gi an vt hhay transi stor cong suat ngat.
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 98
Tan soanh l a f tyl ethuan vi vong quay truc khuyu ong c vasoxyl anh.
Khi tang sovong quay cua ong c vasoxyl anh, tan soanh l a f tang vado o
chu kyanh l a T gi am xuong. V vay, khi thi et kecan chuyen 2 thong sochu
kyvatan soanh l a eam bao sovong quay cao nhat cua ong c ti a l a
van manh.
Goc anh la sm
Goc anh l a sm l agoc quay cua truc khuyu ong c tnh tthi i em
xuat hi en ti a l a i en tai bougi e cho en khi pi ston l en ti ti em thng.
Goc anh l a sm anh hng rat l n en cong suat, tnh ki nh tevaoonhi em
cua kh thai ong c. Goc anh l a sm toi u phuthuoc vao rat nhi eu yeu to:
u
opt
= f(p
b
, t
b
, p, t
wt,
t
mt
, n, N
o
)
Trong o:
p
b
: ap suat trong buong ot tai thi i em anh l a.
t
b
: nhi et obuong ot.
p : ap suat tren ng ong nap.
t
wt :
nhi et onc l am mat ong c.
T
mt
: nhi et omoi trng.
n : sovong quay cua ong c.
N
o
: chsooctan cua xang.
cac i xe cu, goc anh l a sm chc i eu khi en theo hai thong so: toc
o(bosm l y tam) vatai (bosm ap thap) cua ong c. Tuy nhi en, hethong
anh l a mot soxe (TOYOTA, HONDA ), cotrang bthem van nhi et vas
dung bophan anh l a sm theo hai cheonhi et o(hnh 5-2). Tren cac xe i
mi , goc anh sm c i eu khi en bang i en tnen goc anh l a sm c hi eu
chnh theo cac thong soneu tren.
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 99
Hnh 5-2: ieu khien goc anh la sm theo hai cheonhiet o(Honda)
Nang lng tia la vathi gian phong ien
Thong thng, ti a l a i en bao gom hai thanh phan l athanh phan i en
dung vathanh phan i en cam. Nang l ng cua ti a l a c tnh bang cong thc:
W
P
= W
C
+ W
L
Trong o:
2
.
2
2 l
c
U C
W

=
2
.
2
2 2
i L
W
L
=
W
P
: Nang l ng cua ti a l a.
W
C
: Nang l ng cua thanh phan ti a l a cotnh i en dung.
W
L
: Nang l ng cua thanh phan ti a l a cotnh i en cam.
C
2
: i en dung kysi nh cua mach thcap cua bougi e (F).
U
l
: Hi eu i en theanh l a.
L
2
: otcam cua mach thcap (H).
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 100
i
2
: Cng odong i en mach thcap (A).
Tuy thuoc vao l oai hethong anh l a manang l ng ti a l a coucahai
thanh phan i en cam (thi gi an phong i en dai ) vai en dung (thi gi an phong
i en ngan) hoac chcomot thanh phan.
Thi gi an phong i en gi a hai i en cc cua bougi e tuy thuoc vao l oai he
thong anh l a. Tuy nhi en, hethong anh l a phai am bao nang l ng ti a l a u
l n vathi gi an phong i en udai eot chay c hoa kh moi cheohoat
ong cua ong c.
5.1.2 Lyt huyet anh la t r ong ot o
Trong ong c xang 4 ky, hoa kh sau khi c a vao trong xyl anh va
c tron eu nhs xoay l oc cua dong kh sec pi ston nen l ai . mot thi
i em thch hp cuoi kynen, hethong anh l a secung cap mot ti a l a i en cao
theot chay hoa kh vasi nh cong cho ong c. etao c ti a l a i en gi a hai
i en cc cua bougi e, quatrnh anh l a c chi a l am ba gi ai oan: quatrnh
tang trng cua dong s cap hay con goi l aquatrnh tch l uy nang l ng, qua
trnh ngat dong s cap vaquatrnh xuat hi en ti a l a i en i en cc bougi e.
Quatrnh tang trng dong s cap
Hnh 5-3: S ohethong anh la.
Trong s ocua hethong anh l a tren:
Rf: i en trphu.
R
1
: i en trcua cuon s cap.
L
1
, L
2
: otcam cua cuon s cap vathcap cua bobi n.
R
f
R
1
L
1
L
2
T
SW
en bo
Chi a i en
Bobi n
I C anh l a
accu
Cam bi en
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 101
T: Transi stor cong suat c i eu khi en nhtn hi eu tcam bi en hoac
vt l a.
Hnh 5-4: S otng ng cua mach s cap cua hethong anh la
Khi transi stor cong suat T dan, trong mach s cap secodong i en i
1
t(+)
accu en R
f
L
1
T mass. Dong i en i
1
tang ttdo sc i en ong tcam
si nh ra tren cuon s cap L
1
chong l ai stang cua cng odong i en. gi ai oan
nay, mach thcap cua hethong anh l a gan nh khong anh hng en quatrnh
tang dong mach s cap. Hi eu i en thevacng odong i en xuat hi en mach
thcap khong ang kenen ta cothecoi nh mach thcap h. V vay, gi ai oan
nay ta cos otng ng c trnh bay tren hnh 5-4. Tren s o, gi atri en
trtrong cua accu c boqua, trong o:
R
_
= R
1
+ R
f
U = U
a
- A U
T
U
a
: Hi eu i en thecua accu.
A U
T
: osut ap tren transi stor cong suat trang thai dan bao hoa hoac
osut ap tren vt l a.
Ts ohnh 5-4, ta cothethi et l ap c phng trnh vi phan sau:
U
dt
di
L R i = +
_
1
1 1
(5-1)
Gi ai phng trnh vi phan (5-1) ta c:
) ) / (
1
1
1 ( ) (
t L R
e
R
U
t i
_
_
=
Goi t
1
= L
1
/R
_
l ahang soi en tcua mach.
i
1
(t) = (U/R
_
) (1 e
-t/t1
) (5-2)
Lay ao ham (5-2) theo thi gi an t, ta c toc otang trng cua dong s cap
(hnh 5-5).
1
/
1
1 t t
e
L
U
dt
di

=
1
0
1
L
U
dt
di
t
=
=
0
1
=
= t
dt
di
U
S
L
1
R
_
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 102
Hnh 5-5: Quatrnh tang trng dong s cap i
1
.
othcho thay otcam L
1
cua cuoc s cap cang l n th toc otang trng
dong s cap i
1
cang gi am.
Goi t

l athi gi an transi stor cong suat dan th cng odong i en s cap I


ng
tai thi i em anh l a khi transi stor cong suat ngat l a:
) 1 (
1
/ t

t
ng
e
R
U
I

_
= (5-3)
Trong o:
t

.T =

.120/ (n.Z). (5-3a)


T: Chu kyanh l a (s).
n: Sovong quay truc khuyu ong c (mi n
-1
).
Z: Soxyl anh cua ong c.

: Thi gi an tch l uy nang l ng tng oi .


Tren cac xe i cu, tyl ethi gi an tch l uy nang l ng

= 2/3, con cac xe


i mi nhc cau hi eu chnh thi gi an tch l uy nang l ng (goc ngam) nen

<
2/3.
). 1 (
1
1
.
120
t

nZ
ng

e
R
U
I

_
= (5-4)
Tbi eu thc (5-4), ta thay I
ng
phuthuoc vao tong trcua mach s cap (R
_
), o
t cam cua cuon s cap (L
1
), sovong quay truc khuyu ong c (n), vasoxyl anh
(Z). Neu R
_
, L
1
, Z l akhong oi th khi tang sovong quay truc khuyu ong c (n),
cng odong i en I
ng
segi am.
Tai thi i em anh l a, nang l ng ac tch l uy trong cuon day s cap
di dang ttrng:
2 /
2
2
1
2
) 1 (
2 2
.
1
t

t
t ng
e
R
U L
L I
W = =
_
) 2 1 (
2 2
.
2
2
2
1
2
2
1 a a
e e
R
U L
R
U L
W

_ _
+ = =
t
(5-5)
Trong o:
W
t
: Nang l ng tch l uy trong cuon s cap.
U
i
1
(t)
R
_
L
1
L
1
> L
1
t
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 103

t
L
R t
a
1 1
_
= =
t
Ham W
t
= f(a) (5-5) at c gi atrcc ai , tc nhan c nang l ng the
thong cap i en nhi eu nhat khi :
256 , 1
1
= =
_

t
L
R
a (5-6)
oi vi hethong anh l a thng vahethong anh l a ban dan l oai khong
comach hi eu chnh thi gi an tch l uy nang l ng t

, i eu ki en (5-6) khong the


thc hi en c v t

l agi atrthay oi phuthuoc vao toc on cua ong c (5-3a).


Sau khi at c gi atrU/R
_
, dong i en qua cuon s cap segay ti eu ph nang
l ng voch, toa nhi et tren cuon s cap vai en trphu. Tren cac xe i mi ,
nhc i em tren c l oai trnhmach hi eu chnh thi gi an tch l uy nang l ng
t

(Dwel l Control ).
Lng nhi et toa ra tren cuon s cap cua bobi ne W
n
c xac nh bi cong
thc sau:
}
=
d
t
n
dt R i W
0
1
1
2
. .
dt e e R
R
U
W
t t
t
n
) 2 1 (
1 1
/ 2 /
1
0
2
2
t t
_
+ =
}


d
t t t
n
e e t R
R
U
W
0
/ 2
1
/ 2
1 1 2
2
) 1 )( 2 / ( ) 1 ( 2
1 1
t t
t t

_
+ + =

td
u
t t
n
e e t R
R
U
W
1 1
/ 2
1
/
1 1 2
2
) 2 / ( 2 (
t t
t t

_
+ = (5-7)
Cong suat toa nhi et Pn tren cuon day s cap cua bobi ne:
dt R i
T
P
t
n 1
0
2
1
1
}
=

+ =

_
) 1 (
2
) 1 ( 2
1 1
/ 2 1 / 1
1 2
2
t t
t t
t t
n
e
T
e
T T
t
R
R
U
P (5-8)
Khi cong tac may vtr ON maong c khong hoat ong, cong suat toa
nhi et tren bobi ne l al n nhat:
1 2
2
max
R
R
U
P
n
_
~
Thc tekhi thi et ke, P
nmax
phai nhohn 30 W etranh tnh trang nong bobi ne.
V neu P
nmax
> 30W, nhi et l ng si nh ra tren cuon s cap l n hn nhi et l ng ti eu
tan.
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 104
Trong thi gi an tch l uy nang l ng, tren cuon thcap cung xuat hi en mot sc
i en ong tng oi nho, chxap x1.000 V.
dt
di
L K e
bb
1
1 2
=
Trong o:
e
2
: Sc i en ong tren cuon thcap.
K
bb
: Hesobi en ap cua bobi ne.
Sc i en ong nay bang 0 khi dong i en s cap at gi atrU/R
_
.
Quatrnh ngat dong s cap
Khi transi stor cong suat ngat, dong i en s cap vatthong do nosi nh ra gi am
ot ngot. Tren cuon thcap cua bobi ne sesi nh ra mot hi eu i en thevao khoang
t15 KV 40 KV. Gi atrcua hi eu i en thethcap phuthuoc vao rat nhi eu thong
socua mach s cap vathcap. etnh toan hi eu i en thethcap cc ai , ta s
dung s otng ng c trnh bay tren hnh 5-6.
Trong s onay:
R
m
: i en trmat mat.
R
r
: i en trroqua i en cc bougi e.
Hnh 5-6: S otng ng cua hethong anh la
Boqua hi eu i en theaccu v hi eu i en theaccu rat nhoso vi hi eu i en the
xuat hi en tren cuon s cap l uc transi stor cong suat ngat. Ta xet trng hp khong
tai , congha l aday cao ap c tach ra khoi bougi e. Tai thi i em transi stor cong
suat ngat, nang l ng ttrng tch l uy trong cuon s cap cua bobi ne c
chuyen thanh nang l ng i en trng cha tren tui en C
1
vaC
2
vamot phan mat
mat. exac nh hi eu i en thethcap cc ai U
2m
ta l ap phng trnh can bang
nang l ng l uc transi stor cong suat ngat:
A
U C U C
L I
m m
ng
+ + =
2
.
2
.
2
.
2
2 2
2
1 1
1
2
Trong o:
C
1
: i en dung cua tui en mac song song vi vt l a hoac transi stor
cong suat.
L
1
L
2
C
1
C
2
R
m
R
r
R
2
I
1
L
2
S
R
_
Bougi e
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 105
C
2
: i en dung kysi nh tren mach thcap.
U
1m
, U
2m
: Hi eu i en thetren mach s cap vathcap l uc transi stor
cong suat ngat.
A: Nang l ng mat mat do dong ro, dong f ucotrong l oi thep cua
bobi ne
U
2m
= K
bb
. U
1m
K
bb
= W
2
/W
1
: Hesobi en ap cua bobi ne.
W
1
, W
2
: Sovong day cua cuon s cap vathcap.
2
2 2
2
2
2
1 1
2
.
.
.
m
bb
m
ng
U C
K
U
C L I + + =
1
2
2
2
1 2
2
.L I C
K
C
U
ng
bb
m
=
|
|
.
|

\
|
+
q .
.
2
2
1
1
2
C K C
L
I K U
bb
ng bb m
+
=
q .
.
.
2
2
1
2
1
2
C K C
I L
K U
bb
ng
bb m
+
=
q .
.
2
2
2
1
2
C K C
W
K U
bb
dt
bb m
+
= (5-9)
q: Hesotnh en smat mat trong mach dao ong, q = 0,7 0,8.
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 106
U2m
U

l
U
2
m
t
Ing
t
I
R
U
1
Hnh 5-7: Qui luat bien oi cua dong ien s cap i
1
vahieu ien thethcap U
2m
Qui l uat bi en oi dong i en s cap i
1
vahi eu i en thethcap U
2m
c bi eu
di en tren hnh 5-7.
Khi transi stor cong suat ngat, cuon s cap sesi nh ra mot sc i en ong
khoang 100 300V.
Quatrnh phong ien ien cc bougie
Khi i en ap thcap U
2
at en gi atrU
l
, ti a l a i en cao thesexuat hi en
gi a hai i en cc cua bougi e. Bang th nghi em ngi ta chng mi nh c rang ti a
l a xuat hi en i en cc bougi e gom hai thanh phan l athanh phan i en dung va
thanh phan i en cam.
Thanh phan i en dung cua ti a l a do nang l ng tch l uy tren mach thcap
c qui c bi i en dung kysi nh C
2
. Ti a l a i en dung c ac trng bi s
sut ap vatang dong ot ngot. Dong cotheat vai chuc Amper (hnh 5-8).
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 107
(KV)
t
U2m
Ul
Il
Ic
a
b
U2m
20
12
1
l2, A
300
t
a. Thi gi an ti a l a i en dung.
b. Thi gi an ti a l a i en cam.
Hnh 5-8: Qui luat bien oi hieu ien thethcap U
2m
vacng o
dong ien thcap i
2
khi transistor cong suat ngat.
Mac dunang l ng khong l n l am (C
2
.U
2
dl
)/2 nhng cong suat phat ra bi
thanh phan i en dung cua ti a l a nhthi gi an rat ngan (1s) nen cotheat hang
chuc, cokhi ti hang tram KW. Ti a l a i en dung comau xanh sang kem theo
ti eng nol ach tach ac trng.
Dao ong vi tan socao (10
6
10
7
Hz) vadong l n, ti a l a i en dung gay
nhi eu votuyen vamai mon i en cc bougi e. egi ai quyet van eva neu, tren
mach thcap (nh nap del co, moquet, day cao ap) thng c mac them cac
i en tr. Trong cac otoi mi , ngi ta dung day cao ap col oi bang than e
tang i en tr.
Do ti a l a xuat hi en trc khi hi eu i en thethcap at gi atrU
2m
nen nang
l ng cua ti a l a i en dung chl amot phan nhocua nang l ng phong qua
bougi e. Phan nang l ng con l ai sehnh thanh ti a l a i en cam. Dong qua bougi e
l uc nay chvao khoang 20 40 mA. Hi eu i en thegi a hai cc bougi e gi am
nhanh en gi atr400 500 V. Thi gi an keo dai cua ti a l a i en cam gap 100
en 1.000 l an thi gi an ti a l a i en dung vathi gi an nay phu thuoc vao l oai
bobi ne, he hbougi e vacheol am vi ec cua ong c. Thng th thi gi an ti a l a
i en cam vao khoang 1 en 1,5 ms. Ti a l a i en cam comau vang tm, con c
goi l auoi l a.
Trong thi gi an xuat hi en ti a l a i en, nang l ng ti a l a W
p
c tnh bi
cong thc:
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 108
dt t i U W
tp
l p
) (
2
0
}
=

t
p
: Thi gi an xuat hi en ti a l a i en tren i en cc bougi e.
Tren thc te, ta cothesdung cong thc gan ung:
W
p
~ 0,5 . I
Ptb
. U
Ptb
. t
Ptb
Trong o: I
Ptb
, U
Ptb
vat
Ptb
l an l t l acng odong i en trung bnh, hi eu i en
thetrung bnh vathi gi an xuat hi en ti a l a trung bnh gi a hai i en cc cua
bougi e.
Ket quatnh toan vathc nghi em cho thay rang, toc othap cua ong c,
W
p
cogi atrkhoang 20 50 mJ.
5.2 Nhiem vu, yeu cau vaphan loai het hong anh la
5.2.1 Nhiem vu
Hethong anh l a tren ong c conhi em vu bi en nguon i en xoay chi eu,
mot chi eu cohi eu i en thethap (12 hoac 24V) thanh cac xung i en thecao (t
15.000 en 40.000V). Cac xung hi eu i en thecao nay sec phan boen
bougi e cua cac xyl anh ung thi i em etao ti a l a i en cao theot chay hoa
kh.
5.2.2 Yeu cau
Mot hethong anh l a l am vi ec tot phai bao am cac yeu cau sau:
- Hethong anh l a phai si nh ra sc i en ong thcap ul n ephong
i en qua khe hbougi e trong tat cacac cheol am vi ec cua ong c.
- Ti a ta tren bougi e phai unang l ng vathi gi an phong eot chay
hoan toan hoa kh.
- Goc anh l a sm phai ung trong moi cheohoat ong cua ong c.
- Cac phuki en cua hethong anh l a phai hoat ong tot trong i eu ki en
nhi et ocao vaorung xoc l n.
- Smai mon i en cc bougi e phai nam trong khoang cho phep.
5.2.3 Phan loai
Hethong anh l a l amot bophan quan trong khong thethi eu trong cau tao
ong c xang. Cung vi sphat tri en cua nganh cong nghi ep oto, hethong anh
l a akhong ngng c cai ti en, ap dung nhng ti en bokhoa hoc kythuat nham
muc ch hoan thi en shoat ong cua ong c. Ngay nay, hethong anh l a cao
ap c trang btren ong c otocorat nhi eu l oai khac nhau. Da vao cau tao,
hoat ong, phng phap i eu khi en, ngi ta phan l oai hethong anh l a theo
cac cach phan l oai sau:
Phan loai theo phng phap tch luy nang lng:
- Hethong anh l a i en cam (TI Tr ansi stor I gni ti on System).
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 109
- Hethong anh l a i en dung (CDI Capaci tor Di schar ged I gni ti on
System).
Phan loai theo phng phap ieu khien bang cam bien:
- Hethong anh l a sdung vt l a (breaker).
- Hethong anh l a sdung cam bi en i en t(El ectromagneti c Sensor)
gom 2 l oai : l oai nam cham ng yen val oai nam cham quay.
- Hethong anh l a sdung cam bi en bi en Hal l .
- Hethong anh l a sdung cam bi en bi en quang.
- Hethong anh l a sdung cam bi en ttr
- Hethong anh l a sdung cam bi en cong hng.
Phan loai theo cac phan boien cao ap:
- Hethong anh l a cobochi a i en-del co (Di stri butor I gni ti on System).
- Hethong anh l a trc ti ep hay khong codel co (Di stri butorl ess
I gni ti on System).
Phan loai theo phng phap ieu khien goc anh la sm:
- Hethong anh l a vi c cau i eu khi en goc anh l a sm bang c kh
(Mechani cal Spark Advance).
- Hethong anh l a vi boi eu khi en goc anh l a sm bang i en t
(ESA El ectroni c Spark Advance).
Phan loai theo kieu ngat mach s cap:
- Hethong anh l a sdung vt l a (Conventi onal i gni ti on system).
- Hethong anh l a sdung Transi stor (Transi stor i gni ti on system).
- Hethong anh l a sdung Thyri stor (CDI ).
5.3 S ocau t r uc khoi vas omach c ban
5.3.1 S ocau t r uc khoi
Accu I gni ter
Botao xung
anh l a
Bobi ne
Bochi a
i en
i en trphu
Cong tac
chnh
Bougi e
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 110
Hnh 5-9: S ocau truc chung cua hethong anh la
5.3.2 S omach ien c ban
Hnh 5-10 : S omach ien c ban cua hethong anh la ban dan
5.4 Het hong anh la t hng (het hong CI -Convent ional I gnit ion)
5.4.1 S ovacau t ao phan t
S ochung cua hethong CI
Nhng thi et bchuyeu cua HTL nay l abi en ap anh l a (bobi ne), i en tr
phu, bochi a i en, bougi e anh l a, khoai en vanguon i en mot chi eu (accu
hoac may phat). S ocua hethong anh l a nay trnh bay tren hnh di ay:
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 111
Hnh 5-11 : S ohethong anh la CI
Cau tao phan t
* Bi en ap anh l a ( bobi ne )
ay l amot l oai bi en ap cao theac bi et nham bi en nhng xung i en co
hi eu i en thethap (6, 12 hoac 24V) thanh cac xung i en cohi eu i en thecao
(12,000 40,000V) ephuc vu cho van e
anh l a trong oto.
1 Locam day cao ap
2 Loxo noi
3 Cuon gi ay cach i en
4 Loi thep t
5 Scach i en
6 Nap cach i en
7 Vo
8 Ong thep t
9 Cuon s cap
10 Cuon thcap
11 em cach i en
Hnh 5-12: Cau tao bobine
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 112
Tren hnh 5-12 vemat cat doc cua mot bi en ap anh l a :
Loi thep tc ghep bang cac l athep bi en theday 0,35mm vacol p
cach mat egi am anh hng cua dong i en xoay (dong Fuco). Loi thep c
chen chat trong ong cac tong cach i en matren ongi ta quan cuon day th
cap, gom rat nhi eu vong day (W
2
= 19000 26000 vong) ng knh 0,07 0,1
mm. Gi a cac l p day cua cuon W
2
cohai l p gi ay cach i en mong machi eu rong
cua l p gi ay rat l n so vi khoang quan day etranh trung cheo cac l p day va
tranh banh i en qua phan mat ben cua cuon day. Lp day au ti en ketong
cac tong trong cung vabon l p day ti ep theo ongi ta khong quan cac vong
day sat nhau maquan cach nhau khoang 1 1,5 mm. au cua vong day au ti en
oc han ngay vi l oi thep roi thong qua l oxo dan l en i en cc trung tam (cc
cao the) cua nap cach i en.
Cuon thcap sau khi aquan xong c conh trong ong cac tong cach
i en, matren ocoquan cuon day s cap vi sovong day khong l n l am (W
1
=
250 400 vong), cday 0,69 0,8 mm. Mot au cua cuon s cap c han vao
mot vt bat day khac tren nap. Hai vt bat day nay rong trong vato hn vt th(l a
vt gahop i en trphu). Toan bokhoi gom cac cuon day val oi thep oc at
trong ong thep t, ghep bang nhng l athep bi en theuon cong theo mat truhva
cac khe hcua nhng l athep nay at chech nhau. Cuon day vaong thep at
trong vothep vacach i en pha ay bang mi eng s, nap l anap cach i en l am
bang vat l i eu cach i en cao cap.
a socac bobi ne trc ay coodau bi en theetang tnh an toan cua
bi en ap, nhng yeu cau l am kn tng oi kho. Hi en nay, vi ec i eu khi en thi
gi an ngam i en bang i en tgi up cac bobi ne t nong. ong thi , eam bao
nang l ng anh l a l n toc ocao ngi ta tang cng odong ngat vagi am
otcam cuon day s cap. Chnh v vay, cac bobi ne ngay nay cokch thc rat
nho, comach tkn vakhong can dau bi en ap egi ai nhi et. Cac bobi ne l oai nay
c goi l abobi ne kho.
* Bochia ien
Bochi a i en l amot thi et b quan trong trong hethong anh l a. Noco
nhi em vu tao nen nhng xung i en mach s cap cua HTL vaphan phoi i en
cao theen cac xy l anh theo thtnocua ong c ung thi i em quy nh. Bo
chi a i en cothechi a l am ba bophan: bophan tao xung i en, bophan chi a i en
cao thevacac c cau i eu chnh goc anh l a.
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 113
Hnh 5-13: Cau tao bochia ien
Bophan tao xung ien: Hnh 5-14 gi i thi eu bophan tao xung ki eu vt
l a, gom nhng chi ti et chuyeu nh: cam 1, mam ti ep i em, tui en.
Cam 1 l ap l ong tren truc bochi a
i en vamac vao boi eu chnh l y tam.
Mam ti ep i em trong cac bochi a i en
gom hai mam: mam tren (mam di
ong), mam di (mam conh) va
gi a chung coobi . Trong bochi a i en
cua mot sonc khac cothechcomot
mam. mam tren co: gi amavt tnh,
can ti ep i em (gi amavt ong) etao
nen ti ep i em; mi eng daboi trn val ao
cam; chot emac vi boi eu chnh goc
anh l a; gi abat day; vaoi khi cothe
at ngay tren mam ti ep i em. Gi a
mam tren vamam di coday noi
mass. Mam tren cothequay tng ng
vi mam di mot goc ephuc vu cho
vi ec i eu chnh goc anh l a sm.
Hnh 5-14: Bophan tao xung cua bo
chia ien
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 114
Mavt tnh phai ti ep mass that tot con can ti ep
i em cothequay quanh chot, phai cach i en vi mass
vac noi vi vt bat day pha ben cua bochi a i en
bang cac oan day vathong qua l oxo. Ti ep i em bnh
thng trang thai ong nhl oxo l a, con khe hgi a
cac mavt khi notrang thai mhet thng bang 0,3
0,5 mm vac i eu chnh bang cach ni vt ham,
roi xoay vt i eu chnh l ech tam ephan l ech tam cua vt i eu chnh setac dung
l en ben nang cua gi amavt tnh l am cho noxoay quanh chot mot t, dan en thay
oi khe hcua ti ep i em.
Khi phan cam quay (do truyen ong ttruc bochi a i en qua boi eu chnh
l y tam truyen l en) cac vau cam sel an l t tac ong l en goi cach i en cua can
ti ep i em l am cho ti ep i em mra (tc l axay ra hi en tng anh l a), con khi
qua vau cam ti ep i em l ai ong l ai di tac dung cua l oxo l a.
Cac c cau i eu chnh goc anh l a. Bophan nay gom 3 c cau i eu chnh
goc anh l a.
_ Boi eu chnh goc anh l a l y tam.
_ Boi eu chnh goc anh l a chan khong.
_ Boi eu chnh goc anh l a theo trsooctan.
+ Boi eu chnh goc anh l a l y tam coten goi ay ucua nol aboi eu
chnh goc anh l a sm theo sovong quay ki eu l y tam. Boi eu chnh nay l am
vi ec tong tuy thuoc vao toc ocua ong c.
Vecau tao boi eu chnh goc anh l a l y tam gom (hnh 5-13): gi aqua
vang c l ap chat vi truc cua bochi a i en; hai quavang c at tren gi ava
cothexoay quanh chot quay cua quavang
ong thi cung l agi amoc l oxo; cac l oxo
mot au mac vao chot con au ki a moc
vao gi atren quavang val uon l uon keo cac
quavang vepha truc. Tren moi quavang
comot chot vabang hai chot nay boi eu
chnh l y tam c gai vao hai ranh tren
thanh ngang cua phan cam.
+ Boi eu chnh goc anh l a chan
khong:
Boi eu chnh goc anh l a chan
khong con coten goi ay ul a: boi eu
chnh goc anh l a sm theo phu tai ong
c, ki eu chan khong. C cau nay cung l am
Hnh 5-15: Cau tao boieu chnh goc
anh la chan khong
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 115
vi ec tong tuy thuoc vao mc tai cua ong c.
Cau tao boi eu chnh goc anh l a sm theo phu tai c trnh bay tren
hnh 5-15. Boi eu chnh gom: mot hop kn bang cach ghep hai na l ai vi nhau.
Mang an hoi ngan cach gi a hai buong, mot buong l uon l uon thong vi kh
quyen vachu ap suat cua kh quyen, con buong ki a thong vi l opha bm ga
bang ong noi vachu anh cua sthay oi ap suat pha di bm ga.
Tren mang cogan can keo, au ki a cua can keo c mac vao chot cua
mam ti ep i em (mam tren). Loxo l uon ep mang ve1 pha vasc cang cua l oxo
c i eu chnh bang cac em. Toan boboi eu chnh c bat vao thanh ben
cua bochi a i en bang hai vt.
+ Boi eu chnh goc anh l a theo trsooctane cua nhi en l i eu:
Boi eu chnh nay comat tren mot soong c otocothedung nhi eu l oai
xang khac nhau vi trsooctane vatoc ochay cua chung khac nhau, do vay goc
anh l a sm phai thay oi theo trsooctane.
Bougie vacach chon la bougie
Bougi e ong vai trorat quan trong trong hoat ong cua ong c xang. ol ani
xuat hi en ti a l a ban au eot chay hoa kh, v vay, noanh hng trc ti ep en cong
suat cua ong c, l ng ti eu hao nhi en l i eu cung nh oonhi em cua kh thai . Do i en
cc bougi e at trong buong ot nen i eu ki en l am vi ec cua norat khac nghi et: nhi et o
kychay cothel en en 2500
o
C vaap suat at 50kg/cm
2
. Ngoai ra bougi e con chu s
thay oi ot ngot veap suat l an nhi et o, cac dao ong c kh, s an mon hoahoc va
i en thecao ap. Chnh v vay, cac h hong tren ong c xang thng l i en quan en
bougi e.
Hi eu i en thecan thi et at vao bougi e ecothephat si nh ti a l a tuan theo
nh l uat Pashen. Khanang xuat hi en ti a l a tren i en cc bougi e hi eu i en the
cao (khoanh l a) hay thap (deanh l a) phuthuoc vao ap suat trong xy l anh
cuoi quatrnh nen, khe hbougi e vanhi et ocua i en cc trung tam cua bougi e.
Ap suat trong xy l anh cang cao th cang khoanh l a. V vay, nhng ong c co
tysonen cao oi hoi phai sdung hethong anh l a coi en thethcap (cua
bobi n) cao hn. i eu ocung congha l akhi thbougi e ngoai thay xuat hi en
ti a l a nhng khi gan vao ong c cha chac col a. Khe hcang l n th quatrnh
chay setot hn nhng cang khoanh l a vamau mon i en cc. Trong trng hp
nay, ta senghe thay ti eng l up bup ac trng khi l en ga cao v mat l a. Neu khe
hnhoqua, di en tch ti ep xuc cua ti a l a vi hoakh t, l am gi am cong suat ong
c (may yeu), tang onhi em vati eu hao nhi en l i eu (v khong ot het). Khe hqua
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 116
nhocung l am bougi e deb chet do muoi than bam vao i en cc. Khe hcho
phep cua bougi e phuthuoc vao hi eu i en thecc ai cua cuon day thcap trong
bobi n ac thi et kecho tng l oai ong c. V vay, ta phai chnh khe htheo
thong socua nhachetao.
Cac thong sovebougi e (chung l oai , khe h) thng c nhachetao
cung cap vac ghi trong khoang ong c. Tuy nhi en, oi vi mot soxe nhap
tMyhoac chau Au, ta khong nen sdung bougi e ghi tren xe v i eu ki en l am
vi ec cua ong c l an i eu ki en kh hau nc ta eu khac. Do i en cc bougi e b
mon trong quatrnh phong ti a l a i en (toc omon trung bnh oi vi bougi e l oai
thng: 0.01 0.02mm/1,000km), ta phai chnh l ai khe hnh ky. Thi gi an bao
dng bougi e phu thuoc vao l oai bougi e vatnh trang ong c. Bougi e coi en
cc l am bang ong(l oai reti en) phai chnh khe hsau moi 10.000 km. Bougi e co
i en cc pl ati n (l oai at ti en) chphai bao dng sau 80.000 km tnh tl uc thay.
Loai bougi e nay thng c sdung tren cac xe khombougi e. oi vi bougi e
pl ati n, khi bao dng, chchnh khe hmakhong c anh sach i en cc bang
gi ay nham v i en cc chc han mot l p mong ki m l oai qu hi em nay.
Cc tnh cua i en ap thcap at vao bougi e etao ra ti a l a cung rat quan
trong. Neu ban au ung au day cua cuon s cap (au + noi vi i en trphu
hoac cong tac may, au - noi vi I C anh l a hoac vt l a), th i en theat vao
i en cc trung tam phai mang dau am. Trong trng hp ngc l ai neu au l on
day, i en ap can thi et etao ra ti a l a tren bougi e setang l en khoang 20% tc
khoanh l a hn. Sdnh vay l av cac hat i en ttrong trng hp sau kho
xuat phat t i en cc ba do nhi et ocua nothap hn i en cc gi a.
Loai thng Loai platin
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 117
Bougie nong vabougie lanh
Nhi et otoi u i en cc trung tam cua bougi e khi ti a l a bat au xuat
hi en thng khoang 850
o
C v nhi et onay, cac chat bam vao i en cc bougi e
nh muoi than set boc chay (Nhi et ot l am sach). Neu nhi et oquathap (<
500
o
C), muoi than setch tu tren bougi e l am chap i en cc, degay mat l a khi
khi ong ong c vao buoi sang hoac khi d xang. Nhi et oquacao (> 1000
o
C)
sedan en chay sm (cha anh l a mahoakh aboc chay) l am h pi ston.
i eu ogi ai thch tai sao mot soxe i cu, khi ta atat cong tac may (tc
bougi e khong con anh l a) maong c van no.
egi c nhi et otoi u i en cc trung tam cua bougi e, ngi ta thi et
kechi eu dai phan scach i en i en cc nay khac nhau da vao i eu ki en l am
vi ec cua ong c, v vay, bougi e c chi a l am 2 l oai : nong val anh. Neu ong c
l am vi ec thng xuyen cheotai l n hoac toc ocao dan ti nhi et obuong
ot cao, nen sdung bougi e l anh, vi phan sngan (xem hnh) etai nhi et
nhanh. Ngc l ai , neu thng chay xe toc othap vacht ngi , ban hay s
dung bougi e nong vi phan sdai hn. Trong trng hp chon sai bougi e (bougi e
serat mau h) v du, dung bougi e nong thay vao mot ong c ang sdung
bougi e l anh, sethay may yeu i do tnh trang chay sm nhat l akhi chay toc o
cao (i em l u ynay danh cho cac tay ua xe! ). Trong trng hp ngc l ai ,
bougi e sebam ay muoi than khi xe thng xuyen chay toc othap, degay
mat l a).
Ta cothephan bi et bougi e nong vabougi e l anh qua chsonhi et cua
bougi e. Chso(c ghi tren bougi e) cang thap th bougi e cang nong vangc
l ai .
Cach oc thong sotren bougie.
Do kyhi eu tren cac l oai bougi e khac nhau, trong khuon khogi ao trnh
nay, chgi i thi eu cach oc dong chghi tren bougi e NGK (Nhat) l al oai pho
bi en nhat nc ta.
B P R 6 E S - 11
Loai nong Loai lanh
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 118
Chau ti en cho ta bi et ng knh ren val uc gi ac:
Ch ng knh ren Luc giac
A 18mm 25.4mm
B 14mm 20.8mm
C 10mm 16.0mm
D 12mm 18mm
Chthhai chac i em cau tao chuyeu l i en quan en hnh dang cua i en
cc trung tam.
Chthba cothecohoac khong: Neu cochR, ben trong bougi e coat
i en trchong nhi eu.
Chtht rat quan trong v cho ta bi et chsonhi et cua bougi e. oi vi
bougi e NGK, Chsonay thay oi t 2 (nong nhat) en 12 (l anh nhat). Xe ua
thng sdung bougi e cochsonhi et t 9 trl en.
Chthnam l akyhi eu cua chi eu dai phan ren:
Kyhieu Chieu dai phan ren
12.0mm oi vi ng knh ren 18mm Khong coch
9.5mm oi vi ng knh ren 14mm
L 11.2mm
H 12.7mm
E 19.0mm
A-F : 10.9mm
B-F: 11.2mm
BM-F: 7.8mm
F (l oai ren con)
BE-F: 17.5mm
Chthsau chac i em chetao: S-l oai thng; A hoac C- l oai ac bi et; G,
GP hoac GV- dung cho xe ua coi en cc l am bang ki m l oai hi em; P- coi en
cc Pl ati n.
Chthbay kyhi eu khe hbougi e:
So Khe h
9 0.9mm
11 1.1mm
13 1.3mm
15 1.5mm
Siet bougie
Thong thng, neu chon ung l oai , mat ren au cua bougi e khi si et xong
phai trung vi mat nap may. Neu chi eu dai phan ren quangan hoac quadai muoi
than sebam vao goc tao ra gi a bougi e vanap may (Xem hnh, mui ten chcho
muoi than bam). Neu chi eu dai phan ren l n qua, nh pi ston cothecham vao
i en cc bougi e.
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 119
Tr solc siet
Trc khi si et bang dung cunen van tay cho en khi thay cng. Mot soxe co
bougi e at sau, ta phai dung au noi eat bougi e vao. Neu thari sel am chap
au i en cc. Trsol c si et cung l ai em ang l u y. Neu si et qual ong, bougi e
sebnong (dan en chay sm) do nhi et thoat t. Si et quachat sel am hong ren ca
cua bougi e l an nap may. V vay, can tuan theo bang trsol c si et di ay.
Loai bougie ng knh ren Nap may gang Nap may nhom
18mm 3545N.m 3540N.m
14mm 2535N.m 2530N.m
12mm 1525N.m 1520N.m
10mm 1015N.m 1012N.m
Loai thng (co
vong em)
8mm 810N.m 810N.m
18mm 2030N.m 2030N.m Loai con (khong
vong em) 14mm 1525N.m 1020N.m
Sau khi si et ung trsotheo bang tren, oi vi bougi e l oai thng, nen quay
can si et them mot goc 180
o
neu bougi e mi sdung l an au va45
o
neu bougi e s
dung l ai . Trong trng hp bougi e con, goc quay them l a22.5
o
.
5.4.2 Nguyen lylam viec cua het hong anh la
Cam 1 cua bochi a i en quay nhtruyen ong ttruc cam cua ong c val am
nhi em vumti ep i em KK , cung congha l angat dong i en s cap cua bi en ap
anh l a 3. Khi ottrng do dong i en s cap gay nen semat i ot ngot, l am
cam ng ra sc i en ong cao thetrong cuon thcap W
2
. i en thenay sequa con
quay chi a i en 4 vaday cao ap en cac bougi e anh l a 5 theo thtth nocua
ong c. Khi i en thethcap at gi atrueanh l a th gi a hai i en cc cua
bougi e anh l a sexuat hi en ti a l a i en cao theeot chay hon hp notrong
xyl anh.
W
2
C
1
W
1
K
k
K
i en
Accu
2
1
KK
R
f
5
4
+
UNG
SAI SAI
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 120
Hnh 5-16: S onguyen lyhethong anh la thng
Cung vao l uc ti ep i em KK chm m, tren cuon day s cap W
1
si nh ra mot
sc i en ong t cam. Sc i en ong nay c nap vao tu C
1
nen sedap tat ti a
l a tren vt. Khi vt amhan, tu i en sexaqua cuon day s cap cua bobi ne.
Dong phong cua tu ngc chi eu vi dong t cam khi en tthong btri et ti eu ot
ngot. Nh vay, tuC
1
con ong vai trogi a tang toc obi en thi en cua tthong tc
nang cao hi eu i en thetren cuon thcap.
Hethong anh la ban dan
Khac vi hethong anh l a covt, cau tao cua hethong anh l a ban dan
l oai dung cam bi en i en tc trnh bay tren hnh 5.17. Trong s onay, mot
cam bi en i en tl oai nam cham ng yen (pi ck-up coi l ) c l ap trong bochi a
i en. Cam bi en nay sei eu khi en trang thai ong mcua transi stor cong suat qua
mach khuyech ai trong I C anh l a (i gni ter).
Hnh 5-17: S onguyenlyhethong anh la ban dan
5.4.3 Cac bien phap nang cao ac t nh anh la
5.4.3.1 Bien phap sdung ien trphuR
f
i en trphu cohesonhi et i en trdng c mac noi ti ep vao mach s
cap. oi vi l oai hethong anh l a khong coboi eu khi en i en tth vi ec mac
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 121
them i en trphusecai thi en c mot phan ac tnh anh l a toc ocao (hnh
5-18). Khi ong c l am vi ec toc othap, thi gi an tch l uy nang l ng trong
mach s cap dai , I
ng
l n, l am nhi et otoa tren R
f
cao, i en trR
r
tang l am tang
tong trR
_
tren mach s cap. Ket qual adong I
ng
gi am. i eu nay han chec
mot phan nang l ng l ang ph voch do thi gi an tch l uy nang l ng tren cuon s
cap quadai . Khi ong c l am vi ec toc ocao, v thi gi an tch l uy nang l ng
ngan nen I
ng
gi am l am nhi et otoa ra tren R
f
gi am, i en trR
f
gi am vadong I
ng
c tang l en. Ket qual aU
2m
tang.
1. Coi en tr phuR
f
.
2. Khong coi en tr phuR
f
.
Hnh 5-18: ac tuyen anh la
5.4.3.2 Chon thong socua
bobine
Nh ta abi et, hi eu i en thethcap U
2m
phu thuoc vao sovong quay cua
ong c. Gi atr cua U
2m
phan l n phu thuoc vao gi atr dong i en s cap khi
transi stor cong suat ngat (I
ng
). Sphuthuoc cua I
ng
vaU
2m
vao sovong quay ong
c c bi eu di en nh tren oth
hnh 5-19.
eam bao dong I
ng
l n khi
ong c chay toc ocao, ta phai
tang toc otang trng cua dong s
cap.
) e 2 1 (
R
U
I
1 2
/ t
ng
t
_
=
Tcong thc tren ta thay toc o
tang trng cua dong s cap phu
thuoc vao hang soi en tt
1
cua mach:
_
=
R
L
1
1
t
U
2m
(KV)
n (mi n
-1
)
n
2max
n
1max
1
2
L
1
(mi n
-1
) n
U
2m
(KV)
L
1
< L
1
Hnh 5-19: Sphuthuoc cua U
2m
vao
sovong quay ong c
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 122
Tysonay cang nhoth dong i en s cap tang trng canh nhanh, v vay neu
R
_
conh, ngi ta cogang gi am L
1
. Ngc l ai neu L
1
conh th nen chon R
_
l n. Tuy nhi en, neu gi am L
1
quanhi eu sel am gi am nang l ng ttrng tch l uy
trong mach s cap:
2
.
2
1 ng
dt
I L
W =
5.4.3.3. Bien phap sdung tuien
Hnh 5-20: S omach ien hethong anh la cosdung tuien ecai
thien ac tuyen anh la
Mot tuC c gan song song vi cuon s cap cua bobi ne nh hnh ve(hnh 5-
19). Khi transi tor T dan secodong i
1
t(+ ) accu R
f
L
1
T mass. Khi
transi stor T ngat, dong I
f
seti ep tuc nap cho tuC. Khi transi stor dan trl ai , dong
i en qua cuon s cap L
1
sec hotrthem do sphong cua tuC. othhnh 5-
20 cho ta thay dong i
f
sekhong bngat ot ngot nh khi khong cotuC manose
tang hoac gi am ttdo cosphong nap cua tuC. i eu nay con cotac dung tot
l agi am c xung i en ap may phat vanhi eu song i en tkhi transi stor cong
suat ong mtrong quatrnh l am vi ec cua hethong anh l a.
L
1
I gni ter
Accu
en bo
chi a i en
C
C
1 T
R
1
R
f
SW
W
Khong cotuC
CotuC
i
f
t
t
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 123
Hnh 5-21: Dong ien qua R
f
khi covakhong cotuC.
Gi atrcua tuC c chon trong gi i han sau:
2
b
d
4
b
C
2
b
d
4
b
2 2
+ < < +
Trong o:
2
1
1
f 1
1
R
L 4
R R
L 2
b + =
2
d
2
1
f 1
2
1
R R R
L
d
t
= =
Dong s cap i
tc
tuan theo quy l uat sau:
t si n e
L
U
) t si n( e .
. . L . C . R
U
R R
U
i
t
1
tc t
1 . f f 1
tc
| + |
|
+
+
=
o
|
o
Trong o:

+ =
C R L
R
,
f
1
5 0
1
1
o

+ =
C R L
R
CL
,
f
1 4
5 0
1
1
1
|
= o
2
+ |
2
= ar ccos(o/|)
U
1c
: Hi eu i en thetren tuvao thi i em transi stor T dan.
U
) t sin(
. . L . C . R
e
e
) t sin( .
. . L . C . R
e
R R
R
e
U
d
f
t
C R / tm
d
f
t
f
f C R / tm
tc
d
f
f
|
|
p
|
|
p
o
o
+
+ +
+

=
1
1
2
2
1
2
1
2
Trong o:

1
=
2
1
2 2
1 1
| o L ) R R L (
f
+ + +
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 124

2
=
2
1
2 2
1 1
| o L ) R L ( + +
1
1 1
1
p
o

f
R R L
arccos
+ +
=
2
1 1
2
R L
arccos

+ o
=
othhnh 522 bi eu di en ac tuyen cua hi eu i en thethcap U
2m
vastang
trng cua dong i en s cap i
1
khi cotuC vakhong cotuC.
Hnh 5-22: Stang trng cua dong ien s cap i
1
vahieu ien thethcap U
2m
khi covakhong cotuien C
5.4.4 Lyt huyet vaphng phap t nh t oan t hay t hecac chi t iet t r ong
het hong anh la
5.4.4.1 Lythuyet
Phng phap can bang nang l ng exac nh hi eu i en thethcap cc ai
U
2m
trong hethong anh l a tuy n gi an nhng khong cho phep thi et l ap sphu
thuoc cua hi eu i en thethcap vao thi gi an u
2
(t) vaco toc obi en thi en cua
hi eu i en thethcap du
2
/dt. Hi en nay, khi yeu cau oi vi hethong anh l a
ngay cang gat gao th vi ec chon l a cac chi ti et cua hethong anh l a ethay the
nhat thi et phai c tnh toan ong thi theo cac gi atr: hi eu i en thethcap cc
ai U
2m
, nang l ng dtrtrong ttrng W
dt
vatoc obi en thi en cua hi eu i en
thethcap du
2
/dt.
exac nh u
2
(t), ta xem hethong anh l a hoat ong cheokhong tai , tc
xet trng hp day cao ap c tach khoi bougi e vachuyen i en dung kysi nh
cua mach thcap C
2
sang mach s cap thong qua i en dung tng ng.
C
e
= C
1
+ K
2
bb
C
2
U
2m
(KV)
n (mi n
-1
)
U
2mC
U
2m
i
1
i
1C
t
i
1
(A)
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 125
Trong o:
C
1
: i en dung cua tui en mac song song vi transi stor cong suat.
K
bb
: hesobi en ap cua bobi nee.
Khi o, s othay thetnh toan hethong anh l a tai thi i em transi stor
cong suat ong secodang c trnh bay nh hnh 5-23.
Hnh 5-23: S othay thehethong anh la thi iem
transistor cong suat ong
oi vi s otren cothevi et phng trnh vi phan:
R
_
i
1
+ L
1
dt
di
1
+
}
t
0
1
e
dt i
C
1
= 0 (5-10)
Trong o: R
_
= R
1
+ R
f
R
1
: i en trcuon s cap cua bobi ne.
R
f
: i en trphu.
Chuyen phng trnh tren qua dang toan tta co:
R
_
I
1
(p) + L
1
pI
1
(p) L
1
i
1
(0) +
, )
p C
p I
e
1
= 0 (5-11)
Lu yrang i
1
(0) = I
ng
Cng odong i en qua cuon s cap cua bobi ne tai
thi i em transi stor cong suat ong.
T(5 - 11) ta co:
I
1
(p) =
e 1
ng 1
pC / 1 R L
I L
+ +
E
C
e
R
_
L
1
i
1
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 126
Hi eu i en thexuat hi en tren cuon s cap gan bang vi hi eu i en thetren
tutng ng.
U
1
(p) =
, )
1 e 1
2
e
ng
e
1
L C / 1 L / p R p
1
x
C
I
pC
P I
+ +
=
E
Nghi em cua phng trnh ac trng l acap nghi em ao.
p
1.2
= o |
Trong o:
o = - 0, 5
1
L
R
E
2
1
2
1
4
1
L
R
C L
e
E
= |
Chuyen sang ham goc ta thu c bi eu thc hi eu i en thetren cuon s
cap:
U
1
(t) = I
ng
e
ot
, )
t si n
C R L 4 C
L 4
e
2
1 e
1
2
|
E
(5-12)
Hi eu i en thetren mach thcap:
U
2
(t) = K
bb
I
ng
e
ot
.
, )
t si n
C R L 4 C
L 4
e
2
1 e
1
2
|
E
(5-13 )
Nh vay hi eu i en thetren cuon thcap codang tat dan vaat gi atrcc ai
U
2m
khi |t
m
= t/2 hay t
m
= 0, 5t/|.
Thay thegi atrt
m
vao (5 - 13) vatnh en cac mat mat ta c:
U
2m
= K
bb
I
ng
e
to/2|
.
, )
e
2
1 e
1
2
C R L 4 C
L 4
E
q
Trong oq: Hesotnh en mat mat trong quatrnh tang hi eu i en theth
cap:
eyrang e
to/2|
~ 1 do o < < | ; va4L
1
> > R
2
_
C
e
Ta cothevi et:
U
2m
= K
bb
I
ng
q.
2
2
bb
1
1
2
C K C
L
+
(5-14)
Hay
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 127
U
2m
= K
bb
q.
2
2
bb
1
dt
C K C
W 2
+
(5-15)
Trong onang l ng dtrW
dt
= 0, 5L
1
I
2
ng
.
Nh vay, bi eu thc xac nh U
2m
thu c tphng phap mi gi ong nh ket
quacua phng phap can bang nang l ng.
Tan sodao ong cua hi eu i en thethcap:
1
2
1
4
1
.
2
1
2 L
R
C L
f
e
E

H
=
H
=
|
V
1
2
1
4
1
L
R
C L
e
E

Nen
, )
2
2
1 1
2
1
C K C L
f
bb
+ H
~ (5-16)
Toc obi en thi en cua hi eu i en thethcap:
t
U
dt
du
S
A
A
~ =
2 2
(5-17)
Chon AU
2
= U
dt:
Hi eu i en thecan thi et etao ra ti a l a tren bougi e (hnh 5-
23).
dl
dl
K
U
U =
K
dt
: Hesodtrcua hi eu i en thethcap tren hethong anh l a.
eam bao cho hethong anh l a l am vi ec on nh moi cheocua ong
c, ta chon K
dt
> 1,5 1,8.
A
t
t
U
2
U
2 m
U
d l
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 128
Hnh 5-24: Sbien thien cua hieu ien thethcap
Thnh 5-23 ta co:
U
2m
si n(|At) = U
dt
At =
|
1
ar csi n (1/K
dt
)
At = , ) ) / 1 sin( .
2
2
1 1 dt
bb K acr C K C L + (5-18)
T(5-17) va(5-18) ta thu c:
) / 1 arcsin( . ) (
2
2
1 1
2
2
1
1
dt
bb
dt
bb
ng bb
K C K C L K
C K C
L
I K
S
+
+
=
Hay
) / 1 arcsin( ). .( .
2
2
2
1 1
1
dt
bb
dt
dt
bb
K C K C L K
x
L
W
K
S
+
=
q
(5-19)
at:
q =
) / 1 sin( . .
2
1
dt dt
dt
K acr K S
L
W
A (5-20)
Ta cobi eu thc etnh gi atrC
1
:
C
1
= K
bb
A K
2
bb
C
2
(5-21)
Thegi atrnay vao (5 -15) vagi ai , ta tm c bi eu thc etnh toan heso
bi en ap cua bobi ne:
2
2
2
. . 2
.
q
dt
m
bb
W
U A
K = (5-22)
5.4.4.2 Tnh toan thay thecac chi tiet cua hethong anh la
etnh toan thay thecac chi ti et cua hethong anh l a, cho trc cac thong
socan thi et cua hethong anh l a mi cheokhi ong: hi eu i en theaccu
U
akd
, hi eu i en thethcap cc ai U
2mkd
, nang l ng tch l uy trong ttrng cuon
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 129
s cap cua bobi ne W
dt
, toc obi en thi en cua hi eu i en thethcap du
2
/dt vai en
dung kysi nh tren mach thcap C
2
.
Da vao cac cong thc (5 -14) & (5 -21) trong phan l ythuyet, ta cothetnh
toan cac thong sochnh cua cac chi ti et cua hethong anh l a mi thay thevi
i eu ki en am bao cac yeu cau at ra nh tren.
i en trcuon s cap cua bobi ne:
ng
t akd
I
U U
R
A
=
1
(5-23)
Trong oAU
t
= (1,5 2) V: osut ap tren transi stor cong suat trang thai
bao hoa.
otcam cua cuon s cap c tnh bi cong thc:
ng
dt
I
W
L
2
1
. 2
=
Cng odong i en I
ng
l agi atr thay oi echon l a. V vay ta nen tnh
nhi eu phng an khac nhau, gi atrtnh toan a vao bang 1. Cac tnh toan c
thc hi en theo sol i eu cho trc nh sau: U
2mkd
= 24 kV; U
akd
= 6V; W
dt
= 80 mJ;
du
2
/dt = 360 V/s; K
dt
= 1,5 ; C
2
= 10
-10
F; q = 0,8.
Khi l a chon cac phng an, can chuyrang vi ec sdung transi stor cao ap
cong suat l n ngora cua hethong anh l a bgi i han bi cng odong i en
cc gop cc ai I
Cmax
vahi eu i en theU
CEmax
mc 400 en 600V. V vay khong
thedung bobi ne vi K
bb
< U
2mkd
ethay the.
Bang 1:
I
ng
5 6 7 8
R
1
, 0, 90 0, 75 0, 64 0, 56
L
1
, mH 6, 40 4, 40 3, 26 2, 50
K
bb
58 70 82 94
C
1
, F 0, 25 0, 37 0, 49 0, 64
R
f
, 1, 50 1, 25 1, 10 0, 94
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 130
Khi l a chon phng an nen l u y: neu tang cng odong ngat I
ng
sel am
gi am hang sothi gi an cua mach s cap:
, )
ng t akd
dt
I U U
W
R
L
.
. 2
1
1
1
A
= = t
Gi atri en trphuR
f
cothexac nh toc ocam chng cua ong c (cheo
khong tai ).
1
R
I
U U
R
ng
t a
f

A
=
Trong o:
U
a
: hi eu i en theaccu khi ong c hoat ong toc ocam chng.
U
a
= 13, 5V
Transi stor cong suat cua mach i eu khi en anh l a phai cogi atr sau:
U
CEmax
= (1, 2 1, 5)U
2mkd
/K
bb
U
Cmax
= (1, 2 1, 5)I
ng
Mach i eu khi en anh l a i gni ter nen chon l oai coc cau hi eu chnh thi
gi an tch l uy nang l ng t
d
. Neu sdung bobi ne khong coi en trphu, mach i eu
khi en phai cou4 kenh:
1. Kenh i eu khi en thi i em anh l a.
2. Kenh hi eu chnh thi gi an tch l uy nang l ng t

.
3. Kenh han chedong qua cuon s cap cua bobi ne.
4. Kenh ngat mach anh l a khi cong tac may v tr ON maong c
khong hoat ong.
Neu sdung bobi ne cogan i en trphuth mach i eu khi en chcan kenh
1 va2.
5.5 Het hong anh la ban dan
5.5.1 Phan loai
Hi en nay, tren hau het cac l oai otoeu sdung hethong anh l a ban dan
v l oai nay cou thel atao c ti a l a manh i en cc bougi e, ap ng tot
cac cheol am vi ec cua ong c, tuoi thocao Qua quatrnh phat tri en hethong
anh l a i en tc chetao, cai ti en vi nhi eu l oai khac nhau, song cothechi a
thanh hai l oai chnh sau:
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 131
Hethong anh la ban dan ieu khien trc tiep:
Trong hethong nay, cac l i nh ki en i en tc tohp thanh mot mach
c goi l aI gni ter, bophan nay conhi em vuong ngat mach s cap nhcac tn
hi eu anh l a (tn hi eu i en ap) a vao. Hethong anh l a ban dan l oai nay con
cothechi a l am hai l oai :
- Hethong anh l a ban dan covt i eu khi en: Vt i eu khi en cocau tao
gi ong nh trong hethong anh l a thng nhng chl am nhi em vui eu
khi en ong mtransi stor.
- Hethong anh l a ban dan khong covt: transi stor cong suat c i eu
khi en bang mot cam bi en anh l a.
Hethong anh la ieu khien bang kythuat so:
Hethong anh l a i eu khi en bang kythuat socon c goi l ahethong
anh l a theo chng trnh. Da vao cac tn hi eu nh: toc oong c, vtr cot
may, vtr bm ga, nhi et oong c, mahethong vi xl y(ECU El ectroni c
Control Uni t) sei eu khi en eI gni ter tao ra ti a l a mach thcap vao ung thi
i em anh l a. Hethong anh l a i eu khi en bang kythuat soc trnh bay
chng sau.
5.5.2 Het hong anh l a ban dan covt ieu khien
Hethong anh l a ban dan covt i eu khi en hi en nay rat t c san xuat.
Tuy nhi en, Vi et Nam van con nhi eu l oai xe cutrc ki a cotrang bhethong
nay.
Hnh 5-24 trnh bay mot s on gi an cua hethong anh l a ban dan co
vt i eu khi en.
en bo
chi a i en
W
1
W
2
R
f
R
b
I
e
T
C
E
B
K
SW
I
C
I
b
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 132
Hnh 5-25: S ohethong anh la ban dan covt ieu khien
Cuon s cap W
1
cua bobi ne c mac noi ti ep vi transi stor T, con ti ep i em
K c noi vi cc goc cua transi stor T. Do cotransi stor T nen i eu ki en l am vi ec
cua ti ep i em c cai thi en rat robi v dong qua ti ep i em chl adong i eu
khi en cho transi tor nen thng khong l n hn 1A.
Nguyen lylam viec cua s onh sau:
Khi cong tat may I GSW ong th cc E cua transi stor T c cap i en dng.
Con i en ap cc C vacc B cua transi stor cogi atram. Khi cam khong oi ,
ti ep i em K ong, sexuat hi en dong i en qua cc goc cua transi stor theo mach
sau: (+ ) accu SW R
f
W
t
cc E cc B R
b
K (-) accu. R
b
l a
i en trphan cc c tnh toan sao cho dong I
b
va uetransi stor dan bao
hoa. Khi transi stor dan dong qua cuon s cap i theo mach: (+ ) accu SW R
f
W
t
cc E cc C mass (am accu). Dong s cap cua bobi ne cothec
tnh bang tong dong i en I
b
+ I
c
cua transi stor T. Dong i en nay tao nen mot nang
l ng tch l uy trong ttrng tren cuon s cap cua bobi ne vakhi ti ep i em K m,
dong I
b
= 0, transi stor T khoa l ai , dong s cap I
1
qua W
1
cung btri et ti eu th nang
l ng nay c chuyen hoa thanh nang l ng eanh l a, vamot phan thanh sc
i en ong tcam trong cuon W
1
cua bobi ne.
Sc i en ong t cam trong cuon W
1
hethong anh l a thng cogi atr
khoang 200 400V hoac hn na. Do vay, khong thedung cac bobi ne cua he
thong anh l a thng cho mot sos oanh l a ban dan v transi stor sekhong
chu noi i en ap cao nh vay at vao cac cc E C cua transi stor khi notrang
thai khoa. Trong cac hethong anh l a ban dan ngi ta thng sdung cac
bobi nee cohesobi en ap l n vacootcam L
1
nhohn l oai thng hoac ngi
ta cothemac them cac mach bao vecho transi stor.
Thc te, s ocua hethong anh l a ban dan coti ep i em phc tap hn. es
dung transi stor l oai NPN, ngi ta cothedung hai transi stor nh trong s ohnh
5-26 cua hang Motor ol a, hoac phc tap hn nh s ohnh 5-26 trang btren cac
xe Zi n 130, Vonga M24.
S ohnh 5-26 conguyen l yl am vi ec tng ts ohnh 5-25.
en bo
chi a i en
T
1
T
2
W
1
W
2
R
1
R
2
R
3
K
SW
R
f
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 133
Hnh 5-26: S ohethong anh la cua hang Motorola.
Hnh 5-27: S ohethong anh la TK 102
S ohnh 5-27 bao gom mot hop i en trC 107, I gni ter TK 102,
bobi ne 114 vabochi a i en.
Nguyen lylam viec nh sau:
Bat cong tac may I GSW, i en c cung cap en i gni ter qua R
f1
vaR
f2
. Neu
vt h, transi stor T trang thai khoa, trong cuon s cap khong codong i en. Khi
vt K ong l ai , xuat hi en ba dong i en i theo cac nhanh sau:
- Dong I
0
: (+ ) w
1
w
3
w
4
K mass.
R
2
- Dong I
b
: (+ ) w
1
cc E cc B w
4
K mass.
- Dong I
c
: (+ ) w
1
cc E cc C mass.
Dong s cap I
1
cothetnh: I
1
= I
0
+ I
b
+ I
c
.
T
R
1
R
2
C
1
C
2
E
C
B
W
1
W
2
D
1
D
2
R
f 2
R
f 1
+
K
P
K
SW
Rel ay e
en bo
chi a i en
M
I gni ter
TK102
C 107
11
4
W
4
W
3
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 134
S tang dong qua W
4
l am cam ng tren cuon vaW
3
mot sc i en ong co
chi eu nh hnh ve, cotac dung hoi ti ep dng l am cho T
3
chuyen nhanh sang
trang thai dan bao hoa. Dong qua W
1
tang, thc hi en quatrnh tch l uy nang l ng
tren bobi ne.
en thi i em anh l a, vt K mra, dong qua W
4
cua bi en ap xung bngat
ot ngot l am cam ng tren cuon W
3
mot sc i en ong cochi eu tren hnh vel am
phan cc ngc moi noi BE cua transi stor T l am cho nochuyen sang trang thai
khoa nhanh chong. Dong qua T bngat ot ngot l am cam ng tren cuon day W
2
mot i en thecao gi en bochi a i en. ong thi , l uc nay tren W
1
cung xuat hi en
mot sc i en ong t cam. Sc i en ong nay c dap tat bi mach R
1
- C
2
.
Trong trng hp day cao ap b treo, sc i en ong tren cuon s cap vt qua
80V, Zener D
1
semkhep kn qua notheo chi eu ngc nen sc i en ong nay
khong gay tac hai cho transi stor T.
TuC
1
cotac dung bao vecho mach khi i en ap nguon costang ot ngot. R
2
l ai en trphan cc vabao vecho transi stor T.
So vi hethong anh l a thng, hethong anh l a ban dan coti ep i em
conhi eu u i em, ac bi et l aam bao c ti a l a i en conang l ng l n toc
ocao. Tuy nhi en do dong qua vt quanhokhong thexay ra quatrnh t l am
sach nen phai thng xuyen chui vt bang xang.
5.5.3 Cam bien anh la
Trong hethong anh l a ban dan khong vt i eu khi en, cam bi en anh l a se
thay thevt i eu khi en val am nhi em vu tao ra hoac l am mat tn hi eu i en ap
hoac tn hi eu dong i en vao ung thi i em anh l a egi veI gni ter i eu khi en
cac transi stor cong suat ong hoac m. Thong thng, trong hethong anh l a
ngi ta thng dung cam bi en Hal l , cam bi en i en t, cam bi en quang, cam bi en
ttr, trong o, ba l oai cam bi en au l aphobi en nhat. Cac l oai cam bi en nay
cung cothec dung trong cac hethong anh l a theo chng trnh sec
trnh bay phan sau. Ngoai cong dung phat tn hi eu, cac cam bi en nay con cothe
dung exac nh sovong quay ong c, vtr cot may, thi i em phun cua ki m
phun.
Trong phan nay chung ta sel an l t nghi en cu cau tao, hoat ong cua tng
l oai cam bi en.
* Cam bien ien t:
- Loai nam cham ng yen:
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 135
Hnh 5-28: Cam bien ien tloai nam cham ng yen
Cam bi en c at trong del co bao gom mot rotor cosorang cam bi en tng
ng vi soxyl anh ong c, mot cuon day quan quanh mot l oi sat tcanh mot
thanh nam cham vnh cu. Cuon day val oi sat c at oi di en vi cac rang
cam bi en rotor vac conh tren vodel co. Khi rotor quay, cac rang cam bi en
sel an l t ti en l ai gan val ui ra xa cuon day. Khe hnhonhat gi a rang cam bi en
cua rotor val oi thep tvao khoang 0,2 0,5 mm.
Khi rotor vtr nh hnh 5-29a, i en ap tren cuon day cam bi en bang 0. Khi
rang cam bi en cua rotor ti en l ai gan cc tcua l oi thep, khe hgi a rotor val oi
thep gi am dan vattrng manh dan l en. Sbi en thi en cua tthong xuyen qua
cuon day setao nen mot sc i en ong e (hnh 5-29b).
o
e
d
d
n k e
u
= . . .
Trong o:
k: Hesophuthuoc chat l i eu tcua l oi thep vakhe hgi a l oi thep
varang cam bi en cua rotor .
e: Sovong day quan tren l oi thep t.
n: Toc oquay cua rotor .
o d
du
: obi en thi en cua tthong trong l oi thep t.
Khi rang cam bi en cua rotor oi di en vi l oi thep, obi en thi en cua ttrng
bang 0 vasc i en ong trong cuon cam bi en nhanh chong gi am ve0 (hnh 5-
29c).
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 136
Khi rotor i xa ra l oi thep, tthong qua l oi thep gi am dan vasc i en ong
xuat hi en trong cuon day cam bi en cochi eu ngc l ai (hnh 5-29d). Hi eu i en the
si nh ra hai au day cuon cam bi en phuthuoc vao toc ocua ong c.
cheocam chng, hi eu i en therat nho, chvao khoang 0,5V. toc ocao
nocothel en en vai chuc Vol t.
Hnh 5-29: Nguyen lylam viec cua cam bien ien tloai nam cham ng yen
Hnh 5-29 motaquatrnh bi en thi en cua tthong l oi thep vaxung i en ap
hai au ra cua cuon day cam bi en. Chuyrang, xung tn hi eu nay khanhon.
Cam bi en i en tl oai nam cham ng yen cou i em l arat ben, xung tn
hi eu codang nhon nen t anh hng en s sai l ech vethi i em anh l a. Tuy
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 137
nhi en, xung i en ap ra cheokhi ong nho, v vay au vao cua I gni ter phai
sdung transi stor coonhay cao vaphai chong nhi eu cho day tn hi eu.
Cam bi en i en tl oai nam cham quay:
1. Roto nam cham ; 2. Loi thep t; 3. Cuon day cam bi en
Hnh 5-30: Cam bien ien tloai nam chan quay cho loai ong c 8 xylanh
oi vi l oai nay, nam cham c gan tren rotor, con cuon day cam bi en c
quan quanh mot l oi thep vaconh tren vodel co. Khi nam cham quay, ttrng
xuyen qua cuon day bi en thi en tao nen mot sc i en ong si nh ra trong cuon day.
Do ttrng qua cuon day oi dau nen sc i en ong si nh ra trong cuon day l n.
cheocam chng, tn hi eu i en ap ra khoang 2V. Xung i en ap codang nh
tren hnh 5-30.
Do tn hi eu i en ap cheokhi ong l n nen l oai nay t b nhi eu. Tuy
nhi en, xung tn hi eu i en ap khong nhon nen khi tang toc oong c, thi i em
anh l a sesm hn.
* Cam bien quang:
Cam bi en quang bao gom hai l oai , khac nhau chuyeu phan tcam quang:
- Loai sdung mot cap LED photo tr ansi stor .
- Loai sdung mot cap LED photo di ode.
Phan tphat quang (LED Li ghti ng Emi si on Di ode) vaphan tcam quang
(photo transi stor hoac photo di ode) c at trong del co covtr tng ng nh
trong hnh 5-31. a cam bi en c gan vao truc cua del co vacosoranh tng
ng vi soxyl anh ong c.
i em ac bi et cua hai l oai phan tcam quang nay l akhi codong anh sang
chi eu vao, nosetrnen dan i en vangc l ai , khi khong codong anh sang, no
sekhong dan i en. odan i en cua chung phu thuoc vao cng odong anh
sang vahi eu i en thegi a hai au cua phan tcam quang.
max
|
.
|

\
| u
o d
d
min
|
.
|

\
| u
o d
d
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 138
Hnh 5-31: Cam bien quang
Khi a cam bi en quay, dong anh sang phat ra tLED sebngat quang l am
phan tcam quang dan ngat l i en tuc, tao ra cac xung vuong dung l am tn hi eu
i eu khi en anh l a.
Hnh 5-32: S onguyen lylam viec cua cam bien quang
Hnh 5-32 l as omach cua mot l oai cam bi en quang. Cam bi en bao gom ba
au day: mot au dng (V
cc
), mot au tn hi eu (V
out
) vamot au mass. Khi a
cam bi en chan anh sang tLED qua photo di ode D
2
, D
2
khong dan, i en ap tai
ngovao (+) sethap hn i en ap so sanh U
s
ngovao (- )tren Op-Amp A nen ngo
ra cua Op-Amp A khong cotn hi eu l am transi stor T ngat, tc V
out
ang mc
cao. Khi coanh sang chi eu vao D
2
, D
2
dan, i en ap ngovao (+) sel n hn i en
ap so sanh U
s
vai en ap ngora cua Op-Amp A mc cao l am transi stor T dan,
V
out
l ap tc chuyen sang mc thap. ay chnh l athi i em anh l a. Xung i en
Photo_transi stor Photo_di ode
LED LED a cam bi en
V
CC
V
out
mass
T A
LED
R
1
R
2
R
3
R
4
R
5
U
S
D
1
D
2
+
a cam bi en
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 139
ap tai V
out
sel axung vuong gi en I gni ter i eu khi en transi stor cong suat. Do tn
hi eu ra l axung vuong nen thi i em anh l a cung khong banh hng khi thay
oi sovong quay cua truc khuyu ong c.
* Cam bien Hall:
Hi eu ng Hal l :
Mot tam ban dan l oai P (hoac N) cokch
thc nh hnh vec at trong ttrng eu
B sao cho vect cng ottrng vuong goc
vi bemat cua tam ban dan (hnh 5-33). Khi
cho dong i en I
v
i qua tam ban dan cochi eu
ttrai sang phai , cac hat i en tang dch
chuyen vi van toc v trong tam ban dan seb
tac dung bi l c Lawrence
L
F cochi eu hng
tdi l en tren.
v B q F
L
. . =
Neu vect B vuong goc vi vect v ta co
thevi et:
F
L
= q.B.v
Trong o: q l ai en tch cua hat i en t.
Nh vay, di tac dung cua l c Lawr ence, cac hat i en tsebdon l en pha
tren cua tam ban dan khi en gi a hai bemat A
1
vaA
2
xuat hi en hai l p i en tch
trai dau. Sxuat hi en hai l p i en tch trai dau nay tao ra mot i en trng E gi a
hai bemat A
1
vaA
2
ngan can quatrnh dch chuyen cua cac hat i en t, cac hat
i en tnay sechu tac dung cua l c Cul ong F
c
.
F
c
= q . E
Khi at trang thai can bang gi a hai bemat A
1
vaA
2
cua tam ban dan, sexuat
hi en mot i en theon nh U
H
.
Khi can bang: F
L
= F
C
q. E = q.B.v
E = B.v

a
U
H
= B.v
U
H
= B.v.a (5-24)
Ta l ai co:
Hnh 5-33: Hieu ng Hall
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 140
I
v
= j .S
I
v
= q.p.v.a.d
v =
d . a . v . . q
I
v

(5-25)
Trong o:
j : Vect mat odong i en.
p: Mat ocua hat i en t.
d: Beday cua tam ban dan.
2 1
A A a =
The(5-25) vao (5-24) ta c:
d q
I B
U
H
. .
.
p
=
i en theU
H
chvao khoang vai tram mV. Neu dong i en I
v
c gi khong
oi th khi thay oi ttrng B, i en theU
H
sethay oi . Sthay oi ttrng l am
thay oi i en theU
H
tao ra cac xung i en ap c ng dung trong cam bi en Hal l .
Hi en tng va trnh bay tren c goi l ahi eu ng Hal l (l aten cua ngi a
kham phara hi en tng nay).
Cam bi en Hal l :
Do i en ap U
H
rat nhonen trong thc te, ei eu khi en anh l a ngi ta phai
khuyech ai vaxl ytn hi eu trc khi a en I gni ter. Hnh 5-34a l as okhoi
cua mot cam bi en Hal l . Cam bi en Hal l c at trong del co, gom mot roto bang
thep cocac canh chan vacac ca socach eu nhau gan tren truc cua del co. So
canh chan setng ng vi soxyl anh cua ong c. Khi rotor quay, cac canh chan
sel an l t xen vao khe hgi a nam cham vaI C Hal l (hnh 5-34b).
1. Phan tHal l ; 2. On ap ; 3. Op Amp; 4. Boxl ytn hi eu
Hnh 5-34a: S ocau tao cam bien Hall
2
1
3 4
V
CC
V
out
mass
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 141
Hnh 5-34b: Cau tao delco vi cam bien Hall
ekhao sat hoat ong cua cam bi en Hal l , ta xet hai vtr l am vi ec cua rotor
ng vi khe hI C Hal l (hnh 5-35). Khi canh chan ra khoi khe hgi a I C Hal l va
nam cham, ttrng sexuyen qua khe htac dung l en I C Hal l l am xuat hi en
i en ap i eu khi en transi stor T
r
, l am cho T
r
dan. Ket qual atren ng day tn
hi eu (cc C), i ep ap segi am xuong chcon 1V (hnh 5-35). Khi canh chan i vao
khe hgi a nam cham vaI C Hal l (hnh 5-35) ttrng b canh chan bang thep
khep kn, khong tac ong l en I C Hal l , tn hi eu i en ap tI C Hal l mat l am
transi stor T
r
ngat. Tn hi eu i en ap ra l uc nay bang i en ap tI gni ter noi vi ngo
ra cua cam bi en Hal l .
H
E
P
M
12V
SUPPLY LI NE
SI GNAL LI NE
GROUND
E
L
E
C
T
R
O
N
I
C
M
O
D
U
L
E
1V
B
C
E
R
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 142
Hnh 5-35: Nguyen lylam viec cua cam bien Hall
Nh vay, khi l am vi ec cam bi en Hal l setao ra mot xung vuong l am tn hi eu
anh l a. Berong cua canh chan xac nh goc ngam i en (Dwel l Angl e) (hnh 5-
35). Do xung i eu khi en l axung vuong nen khong anh hng en thi i em anh
l a.
5.5.4 Het hong anh la ban dan dung cam bien t ien l oai nam
cham ng yen
Hethong anh l a ban dan sdung cam bi en i en tc sdung phobi en
tren cac l oai xe otov nococau tao khan gi an, dechetao vat h hong.
S omach i en l oai nay c trnh bay tren hnh 5-36:
Hnh 5-36: Hethong anh la ban dan sdung ien t(HONDA)
Khi cuon day cam bi en khong cotn hi eu i en ap hoac i en ap am, transi stor
T
1
ngat nen T
2
ngat, T
3
dan cho dong qua cuon s cap vemass.
12V H
E
P
M
SUPPLY LI NE
SI GNAL LI NE
GROUND
E
L
E
C
T
R
O
N
I
C
M
O
D
U
L
E
12V
B
C
E
R
U
S
t
Dwel l angl e
T1
T2
T3
C
D
R1
R2
R3 R4
R5
I G/SW
Cuon cam bi en
I gni ter
Bobi ne
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 143
Khi rang cua rotor cam bi en ti en l ai gan cuon day cam bi en, tren cuon day se
xuat hi en mot sc i en ong xoay chi eu, na ban kydng cung vi i en ap ri
tren i en trR
2
sekch cho transi stor T
1
dan, T
2
dan theo vaT
3
sengat. Dong qua
cuon s cap bobi ne b ngat ot ngot tao nen mot sc i en ong cam ng l en
cuon thcap mot i en ap cao vac a en bochi a i en.
5.5.5 Het hong anh la ban dan dung cam bien t ien l oai nam
cham quay
Hnh 5-37: S ocam bien anh la ban dan loai nam cham quay
Nguyen lycua hethong anh la:
Transi tor T
4
conhi em vu ong ngat dong i en s cap cua bobi ne. Cac
transi tor T
1
, T
2
, T
3
conhi em vukhuech ai cac xung cua cua cam bi en anh l a,
v bi en oi en ap cua nokhong uei eu khi en trc ti ep T
3
.
Khi khoai en K ong varotor cua cam bi en khong quay th T
1
khoav i en
thehai cc phat vacc goc bang nhau (U
eb
= 0). Khi oi en thecc goc T
2
cao hn i en thecc phat, tc l aU
eb
> 0, nen xuat hi en dong i en i eu khi en:
(+ ) Accu --> K --> R --> D
5
--> R
6
--> i em a --> D
3
--> cc goc T
2
--> R
3
--> R
9
--> (-)Accu. Do vay T
2
ml am cho T
3
m; ong thi xuat hi en dong i en i eu
khi en T
4
chay qua ti ep gi ap phat gop T
3
kch cho T
4
m. Khi T
4
dan, i en tr
cua norat nho, do ohau nh toan bodong i en s cap cua bi en ap anh l a se
R
6
R
9
R
4
R
2
R
10
R
5
R
7
R
R
3
R
1
D
5
T
1
T
2
T
3
T
4
R
8
St
1
St
3
D
1
D
2
D
3
D
4
C
2
D
6
C
1
C
3
K

A
q
Cam bi en
i en t
a
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 144
qua T
4
theo mach: (+ )Accu --> K --> cuon s cap bobi ne --> D
6
--> ti ep gi ap
phat gop cua T
4
--> (-)Accu. Dong i en s cap tao nen tthong trong l oi thep
cua bobi ne.
Khi rotor cam bi en quay, trong cuon day cua nophat ra nhng xung i en xoay
chi eu. Na xung dng setao nen dong i en i eu khi en transi tor T
1
nh sau: t
cuon day cam bi en --> D
1
--> R
7
--> ti ep gi ap E-B cua T
1
--> (-)Accu vaT
1
m.
Khi T
1
m, i em a coi nh c noi vi (-)Accu v osut ap tren T
1
l uc nay khong
ang ke. Khi occ B cua T
2
c noi vi i en theam qua D
3
nen T
2
khoa, ong
thi T
3
, T
4
cung khoatheo nen dong i en s cap cua bobi ne b tri et ti eu nhanh
chong, dan ti s bi en thi en tthong vasi nh ra sc i en ong l n (en 30 kV)
trong cuon day thcap cua bobi ne. Xung i en cao ap nay tao nen ti a l a i en
bougi e eot chay hon hp notrong xi l anh ong c.
5.5.6 Het hong anh la ban dan sdung cam bien ban dan (cam bien
Hall)
I gni ter cua hethong bao gom 6 au day, mot au noi mass, ba au noi vi
cam bi en Hal l , mot au noi dng sau cong tac chnh (I GSW) vamot au noi vi
am bobi ne.
S omach i en vaothbi eu di en stng quan gi a tn hi eu xung i en ap
cua cam bi en Hal l vas tang trng cua dong s cap qua bobi ne c trnh bay
tren hnh 5-38.
D
1
D
2
D
3
D
4
R
1
R
2
R
3
R
4
R
5
R
6
R
7
R
8
D
5
C
1
C
2
W1 W2
R
f
I G/S
W
H
A
L
L
V
H
t
t
i
1
i
ng
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 145
Hnh 5-38: Hethong anh la ban dan sdung cam bien Hall (BOSCH)
Nguyen lylam viec cua hethong:
Khi bat cong tac may, dong i en sau cong tac I GSW c tach l am hai nhanh,
mot nhanh qua i en trphuR
f
qua cuon s cap vachcc C cua transi stor T
3
,
mot nhanh sequa di ode D
1
qua R
1
vavao cam bi en Hal l . NhR
1
, D
2
i en ap
cung cap cho cam bi en Hal l l uon on nh. Tu i en C
1
cotac dung l oc nhi eu cho
i en ap au vao am bao cho I gni ter l am vi ec chnh xac. Di ode D
1
conhi em vu
bao veI C Hal l trong trng hp mac l on cc accu con di ode D
3
conhi em vuon
ap khi hi eu i en thenguon cung cap qual n nh trng hp ti et checua may
phat bh.
Khi au day tn hi eu cua cam bi en Hal l coi en ap mc cao, tc l uc canh
chan bang thep xen gi a khe htrong cam bi en Hal l , l am T
1
dan. Khi T
1
dan, T
2
vaT
3
dan theo. Luc nay dong s cap i
1
qua W
1
, qua T
3
vemass tang dan. Khi tn
hi eu i en tcam bi en Hal l mc thap, tc l al uc canh chan bang thep ra khoi
khe htrong cam bi en Hal l , transi stor T
1
ngat l am T
2
, T
3
ngat theo. Dong s cap
i
1
bngat ot ngot tao nen mot sc i en ong cam ng l en cuon thcap W
2
mot
i en ap cao tao ti a l a i en bougi e.
Tu i en C
2
cotac dung l am gi am sc i en ong t cam tren cuon s cap W
1
at vao mach khi T
2
, T
3
ngat. Trong trng hp sc i en ong tcam qual n do
rut day cao ap ra quaxa chang han, R
5
, R
6
, D
4
sekhi en transi stor T
2
, T
3
mtrl ai
egi am xung i en ap qual n cothegay h hong cho transi stor. Di ode Zener D
5
cotac dung bao vetransi stor T
3
khoi bquaap v i en ap tcam tren cuon s cap
cua bobi ne.
5.5.7 Het hong anh l a ban dan sdung cam bien quang ien
R1 R2
R3
R4
R5
R6
R7
R8
D1
D2 D3 C2 C1
T1
T2
T3
T4
T5
R
f
I G/SW
en bo
chi a i en
Del co I gni ter
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 146
Hnh 5-39: Sdung hethong anh la cam bien quang (MOTOROLA)
Hnh 5-39 trnh bay mot s ohethong anh l a ban dan c i eu khi en
bang cam bi en quang cua hang Motor ol a. Cam bi en quang c at trong del co
phat tn hi eu anh l a gi vei gni ter ei eu khi en anh l a.
Khi a cam bi en ngan dong anh sang tLED D
1
sang photo transi stor T
1
se
ngat. Khi T
1
ngat, cac transi stor T
2
, T
3
, T
4
ngat, T
5
dan, cho dong qua cuon s cap
ve mass. Khi a cam bi en cho dong anh sang i qua, T
1
dan nen T
2
, T
3
, T
4
dan,
T
5
ngat. Dong s cap bngat setao mot sc i en ong cam ng l en cuon thcap
mot i en ap cao vac a en bochi a i en.
5.5.8 Hieu chnh goc ngam ien t r ong het hong anh la
Nh abi et, thi gi an tch l uy nang l ng t

tren cuon s cap phu thuoc vao


vong quay n cua xyl anh vasoxyl anh Z.
n.Z
120
.
3
2
t
d
=
oi vi mot ong c bat ky,soxyl anh Z l aconh. V vay, thi gi an tch l uy
nang l ng t

chuyeu phu thuoc vao sovong quay cua ong c. Da vao oth
hnh 5-40 vahnh 5-41 ta nhan thay: sovong quay n thap, thi gi an tch l uy
nang l ng t

rat dai . Cung toth hnh 5-41 th khi ong c chay sovong
quay thap, thi gi an t

keo dai segay l ang ph mot nang l ng khal n (phan


gach cheo tren oth) val am nong bobi ne. Ngc l ai , toc on cao t

quanho,
khong uthi gi an edong cuon s cap kp at gi atr U/R
_
congha l anang
l ng anh l a vahi eu i en thethcap segi am.
Hnh 5-40: Thi gian ngam ien phu
thuoc sovong quay ong c
Hnh 5-41: Thi gian tang trng
dong s cap toc othap
eti et ki em nang l ng vatranh gay nong bobi ne khi ong c l am vi ec so
vong quay thap trong mot thi gi an dai , ngi ta thi et kemot i gni ter vi mach
t
1
t

t
hc
4000
n
(mi n)
-1
i
1
t
R
_
U
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 147
hi eu chnh thi gi an tch l uy nang l ng sao cho ac tnh cua nocodang gan
gi ong nh ng cham gach tren hnh 5-40. Bophan nay chl am vi ec khi so
vong quay ong c nhohn 4.000 vong/phut.
etang gi atrI
ng
toc ocao ngi ta sdung bobi ne coL
1
rat nho(4 5
mH), do oR
1
cung nho(0,5 1 O) nhng khong can sdung i en trphu. V
vay, trong I gni ter phai comach t han checng odong qua cuon s cap cua
bobi ne.
Mot I gni ter c thi et kecochc nang hi eu chnh thi gi an tch l uy nang
l ng t

vamot vai chc nang khac cos okhoi nh sau:


Hnh 5-42: S okhoi hethong anh la vi mach ieu khien hieu chnh
thi gian tch luy nang lng t

1. Bochuyen tn hi eu thanh xung vuong.


2. Cum bi en oi ohong xung.
3. Cum hi eu chnh thi gi an.
4. Cum i eu khi en ngat dong.
5. On ap.
6. Han chebi en oxung i en ap s cap.
7. Cong r a.
8. Han chedong s cap.
9. Bao vemach khi mac cc ngc cc accu.
Tn hi eu tcam bi en c a vao (1). Tn hi eu a vao neu l axung nhon th
(1) conhi em vu bi en xung nhon thanh xung vuong trc khi bi en oi ohong
xung (2) tc gi am thi gi an tch l uy nang l ng. Cum hi eu chnh thi gi an tch
l uy nang l ng t

(3) senhan tn hi eu t(2) vai en thenguon accu cung cap e


hi eu chnh thi gi an t

sau ogi tn hi eu en cong ra (7). Cong ra (7) l a


transi stor cong suat nhan tn hi eu xung t(3), (4), (6), (8) eong mtransi stor
cho dong s cap tai thi i em transi stor ngat at gi atrmong muon. On ap (5) co
1 2 3
4
5
6
7
8
9
+ Accu
Bobi ne
en bo
chi a i en
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 148
nhi em vu on ap cho cum (3) ecum nay l am vi ec chnh xac. Cum i eu khi en
ngat dong (4) setong ngat dong qua bobi ne neu nh bat cong tac may sau 2
7 s makhong khi ong etranh tnh trang chay bobi ne. Cum (9) cotac dung
bao vemach khi mac ngc cc accu, am bao cho cac l i nh ki en i en ttrong
I gni ter khong bphahuy. Cum (6) conhi em vuhan chebi en oxung i en ap s
cap khi xung i en ap tang quacao trong trng hp rut day cao ap ra chang han
ebao vemach. Khi cng odong s cap tang cao, bohan chedong (8) sehan
cheedong i en s cap tang en mot gi atrnhat nh cung vi muc ch l ae
bao vemach i gni ter.
S othc te:
BoI gni ter vi chc nang tong i eu khi en thi gi an tch l uy nang l ng va
han chedong s cap mach i en tren hnh 5-44 bao gom 6 au day: ba au day
noi vi cam bi en Hal l , mot au day dng sau cong tac chnh I GSW, mot au day
noi vi am bobi ne vamot au day noi vi mass.
Hoat ong cua mach hieu chnh thi gian tch luy nang lng t

nh sau:
Tn hi eu au ra cua cam bi en Hal l codang xung vuong nh tren othhnh
5-43a. Tn hi eu U
a
sau khi qua transi stor T
1
(T
1
ong vai trocong NOT), tai au ra
b tn hi eu sebao pha (hnh 5-43b). Tn hi eu i en ap U
b
sei eu khi en sphong
hoac nap cua tuC
3
cua mach tch phan A
1
. Tn hi eu song vuong U
b
tchan C cua
transi stor T
1
sau khi qua mach tch phan sebi en thanh xung rang ca ngora cua
A
1
. Xung i en ap tai i em C codang tren othhnh 5-43c.
Tn hi eu nay c a ti au vao khong ao cua boso sanh A
2
. au ao cua
boso sanh A
2
(-) c at mot i en ap khong oi U
s
. Tai ay U
c
sec so sanh
vi U
s
. Khi U
c
> U
s
ngora cua A
2
mc cao vangc l ai khi U
c
< U
s
ngora cua
A
2
semc thap.
U
a
U
b
U
c
U
s
U
d
i
1
t
U
c1
t
t
t
t
U
c1
> U
c2
(a)
(b)
(c)
(d)
(e)
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 149
Hnh 5-43: Hethong anh la lam viec khi sovong quay ong c n =n
1
H

n
h

5
-
4
4
:
S

o

h
e

t
h
o
n
g

a
n
h

l

a

v

i

m
a
c
h

i
e
u

k
h
i
e
n

h
i
e
u
c
h

n
h

t
h

i

g
i
a
n

t

c
h

l
u
y

n
a
n
g

l

n
g

t

Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 150
Khi U

mc thap, transi stor T


2
sengat, transi stor T
3
, T
4
dan, dong s cap i
1
bat au tang trng (hnh 5-43e). Khi U
b
chuyen sang mc cao (thi i em anh
l a), tn hi eu sec gi qua R
22
en T
2
l am T
2
dan, l uc nay T
3
, T
4
ngat nen dong
s cap i
1
ngat ot ngot tao nen mot sc i en ong cam ng tren cuon thcap W
2

bobi ne.
Mach i eu chnh thi gi an t

con tac dung hi eu chnh theo i en ap accu. Neu


i en ap accu thap (l uc khi ong ) tuC
3
sec nap vaxamc i en ap thap
(ng ngat quang trong hnh ve). Thi i em U
c
cat U
s
sm hn vanhvay T
3
, T
4
msm nham gi up tang dong qua cuon s cap cua bobi ne.
Tren hnh 5-45 trnh bay s thay oi hi eu i en thevacng odong trong
mach toc ocao. Ta thay toc on
2
> n
1
, t

gan nh khong oi .
Khi sovong quay ong c n > n
gh
(n
ng
= 4000 v/ph), tu C
3
nap cha at i en
ap U
s2
, boso sanh sebkhoa val uc nay U
e
setrung vi tn hi eu U
a
, tc hethong
l am vi ec bnh thng makhong hi eu chnh v sovong quay ong c aul n
(xem hnh 5-45).
Hnh 5-45: Hethong anh la lam viec khi sovong quay ong c n
2
>n
1
Cum ngat dong A
3
khi ong c khong l am vi ec hoat ong tng t botch
phan A
1
. Khi U
b
mc thap, tuC
4
nap cham nhhang sothi gi an nap l n. Hang
U
a
U
b
U
c
U
s
U
d
i
1
t
t
t
t
t
(a)
(b)
(c)
(d)
(e)
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 151
sothi gi an c l a chon l n hn chu kyl i en ti ep cua cac xung au cam bi en
tng ng vi toc oquay nhonhat cua ong c. Do o, khi cac xung ti em b
vao cum ngat A
3
, au ra cua no(do tu C
4
nap cham) chcomot i en ap khong
anh hng en s l am vi ec cua T
2
. Khi ong c khong l am vi ec macong tac
I GSW van ong, nhnap i en l au, i en ap ngora cua cum A
3
setang tt
trong vong 2 7s, l uc nay T
2
sedan nen T
3
, T
4
l uon l uon ngat vadong s cap se
khong i qua cuon s cap cua bobi ne c. Khi T
2
dan, ti a l a khong xuat hi en
tren bougi e do T
2
mtt.
Cum han chedong A
4
dung ehan chedong s cap i
1
khi dong tang quacao,
v cac bobi ne l oai mi nham muc ch tang I
ng
toc ocao nen cogi atrR
1
, L
1
rat nho. Dong i en s cap i
1
i qua i en trcam bi en dong R
29
sec so sanh
vi i en ap chuan U
s2
au ao cua A
t
(-). Khi i en ap ri tren R
29
(i en ap ri
U
r
tyl evi dong s cap I
t
: U
R
= R
29
. i
t
) l n hn i en ap so sanh U
s2
(xac nh
dong can han che), th ngora cua tumc i en ap cao l am T
2
m, khi en T
3
, T
4
b
khoa l ai , cng odong i
t
gi am khi en osut ap tren R
29
gi am vangora cua A
4
se
xuong mc thap. Quatrnh l ap i l ap l ai gi cho dong s cap khong vt quagi a
trnh san. R
19
l ai en trhoi ti ep gi up tang toc oong mmach.
Tu C
1
cotac dung chong nhi eu cho tn hi eu ra cua cam bi en Hal l , tu i en C
2
chong nhi eu cho toan mach i en. Di ode D
4
, tu i en C
6
vacac i en trR
30
, R
31
,
R
32
cotac dung bao vetransi stor cong suat T
4
khi mach s cap xuat hi en, sc i en
ong qual n, l uc nay D
4
semcho dong qua l am transi stor T
4
medap tat
xung i en ap.
5.5.9 Het hong anh la ien dung
(CDI Capaci tor Di schar ged I gni ti on)
S ovanguyen lylam viec:
Hethong anh l a i en dung hi en nay thng c sdung tren xe thethao,
xe ua, ong c copi ston tam gi ac vatren xe moto. Hethong anh l a i en dung
cothec chi a l am hai l oai : l oai covt i eu khi en val oai khong covt i eu
khi en hoac cothephan l oai theo cach tao ra i en ap nap tu: xoay chi eu (CDI
AC) vamot chi eu (CDI - DC)
oi vi hethong anh l a i en dung, nang l ng trong mach s cap cua
bobi ne c tch l uy di dang i en trng:
2
.
2
U C
W
c
=
Trong o:
C: l ai en dung cua tuc i en (F); U: Lai en ap tren tui en (V).
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 152
Thong thng ngi ta chon tu i en C cogi atr nam trong khoang t0,5
3F, v theo tnh toan vathc nghi em, neu i en dung cua tu C l n th khi toc o
cao sekhong uthi gi an etu C c nap ay. Con neu i en dung nhoth se
anh hng en nang l ng anh l a. Hi eu i en thenap tren tu thng nhohn
400V, v neu l n hn segay hi en tng roi en mach thcap trong bobi ne.
Quatrnh tch l uy nang l ng trong tu i en c thc hi en dang xung i en
l i en tuc. Trong trng hp nang l ng tch l uy dang xung th tu i en c nap
bi cac xung i en mot chi eu trong thi gi an trc l uc anh l a. Trong trng hp
con l ai , nang l ng tch l uy trong tu nhnhng xung mot chi eu bi en thi en nh
nguon i en mot chi eu trong suot thi gi an gi a hai l an anh l a.
Hnh 5-46 trnh bay mot s on gi an cua hethong anh l a i en dung tren
xe gan may.
Hnh 5-46: S ohethong anh la CDI tren xe gan may
(vi D
2
//SCR)
Khi SCR ngat, tui en C
1
senap nhnguon i en N achnh l u qua di ode D
1
.
Khi cotn hi eu anh l a tcuon day i eu khi en K, SCR dan, tu i en C
1
sexa
theo chi eu mui ten (a): (+ ) tui en C
1
SCR mass W
1
(-) tui en C
1
. S
bi en thi en dong i en ot ngot tren cuon s cap W
1
secam ng l en cuon thcap
W
2
, mot sc i en ong cao ap a ti cac bougi e anh l a. Tuy nhi en, sau tui en
C
1
axahet, do sc i en ong tcam trong cuon day W
1
, tuC
1
sec nap theo
chi eu ngc l ai . Nhi en ap ngc (i en ap tren tu), SCR sec ong l ai . Khi
C
1
xangc, D
2
conhi em vudap tat i en ap ngc bao vecho SCR.
SCR
D
1
D
2
D
3
D
4
R
1
R
2
C
1
W
1
W
2
N
K
(a)
en bo
chi a i en
1 2 3 4 5 6
7
8
t
i
1
U
c
U
c1
U
c
i
1
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 153
Hnh 5-47: Hieu ien thetren tuvacng odong ien qua cuon s cap
bobine (D
2
// SCR)
Trong trng hp mac D
2
song song SCR, dong qua cuon s cap sel ech pha
vi hi eu i en the tren tu. Hi eu i en thevacng odong i en codang dao ong
tat dan neu thi gi an mSCR l n hn thi gi an phong i en. Trong trng hp
ngc l ai dao ong thng ket thuc vao khoang t
1
t
2
(hnh 5-49).
Tren mot somach egi am thi gi an nap tu ngi ta mac D
2
song song vi
cuon day s cap (hnh 5-48).
Hnh 5-48: Hethong anh la ien dung vi diode D
2
mac song
song cuon s cap
Mach nay cho phep chuyen oi gan nh toan bonang l ng cha trong tu
sang mach thcap nen ngay cang c sdung rong rai . ng bi eu di en hi eu
i en thevacng odong i en c trnh bay tren hnh 5-49.
Hi eu i en thethcap cc ai trong hethong anh l a CDI c xac nh bi
cong thc:
q =
2
1
2
C
C
U U
cl m
U
C1
: Hi eu i en thetren tul uc bat au phong.
C
1
: i en dung tui en.
C
2
: i en dung kysi nh tren mach dao ong.
q: Hesophuthuoc vao dang dao ong.
Nh vay hi eu i en thethcap t phu thuoc vao C
1
maphu thuoc vao hi eu
i en thenap c tren C
1
nhi eu hn.
t
U
c
, i
1
U
c
i
1
D
2
C
SCR
Bobi ne
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 154
Hnh 5-49: Hieu ien thetren tuvacng odong ien qua cuon
s cap cua bobine (vi D
2
mac song song cuon s cap)
Hnh 5-50: So sanh thi gian tang trng cua hieu ien thethcap
cua hehong anh la CDI , TI vahethong anh la thng
othhnh 5-50 bi eu di en thi gi an tang trng cua hi eu i en thethcap cua
hethong anh l a ban dan l oai i en dung (CDI ), l oai i en cam (TT) vahethong
anh l a thng. hethong anh l a i en dung, thi gi an hi eu i en thethcap
at 20KV chvao khoang 10 s. Mot i em khac bi et gi a hethong anh l a i en
dung vahethong anh l a i en cam na l athi gi an ton tai ti a l a bougi e cua
l oai i en dung rat ngan, chvao khoang 0,1 0,4 ms, trong khi l oai i en cam l at
1 2ms. Neu so sanh gi a hai cach mac di ode sethay cach mac thhai l am tang
thi gi an phong i en bougi e.
S ot hc t e
S ohethong anh l a CDI i eu khi en vt comach chong r ung BOSCH:
S onay c sdung tren xe Porche, Al f a-Romeo, Mazerati (hnh 5-51)
Vi muc ch tang nang l ng anh l a (CU
2
/2), hethong anh l a i en dung
tren otongi ta trang bbooi i en etang i en ap mach s cap t12 VDC l en
300 400 VDC.
Khi bat cong tac may, qua cau phan theR
1
, R
2
, i en thetren R
2
c a en
cc B thong qua W
2
l am T
1
bat au m. Dong qua T
1
tang dan cam ng l en W
2
mot sc i en ong khi en T
1
dan bao hoa l am tang nhanh dong qua W
1
. Khi dong
CDI TI
CI
10 20 30 40
10
20
U
2
(KV)
t (s)
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 155
qua W
1
at gi atrbao hoa, toc obi en thi en dong gi am cam ng l en W
2
mot sc
i en ong cochi eu ngc l ai l am ong T
1
. Sau oquatrnh ti ep tuc c l ap l ai .
S thay oi dong qua W
1
secam ng l en W
3
mot sc i en ong dang song
vuong cobi en oxap x400 V vanap cho tuC qua di ode D
2
. Nguyen l yl am vi ec
cua mach oi i en nh sau:
cac hethong anh l a bang vt, toc ocao thng xay ra hi en tng rung
vt l am gi am thi gi an tch l uy nang l ng t

. Tren s onay comach i en tco


thechong rung vt rat hi eu qua.
Hnh 5-51: S ohethong anh la CDI ieu khien bang vt comach
chong rung BOSCH
Khi vt ong, dong qua R
3
R
4
l am T
2
m. Dong cc gop T
2
i qua R
5
vanap
tuC
2
qua R
6
phan cc nghch cc B-E cua T
3
l am noong.
Khi vt m, T
2
ong, tuC
2
phong i en qua R
6
vaR
5
vaphan cc thuan cc B-E
cua T
3
l am T
3
dan. Luc o, tuC
2
sephong i en qua T
3
vaR
7
, R
8
kch cho SCR m
vatuC sephong i en qua cuon s cap vacuon thcap cua bobi ne sexuat hi en
sc i en ong cao the.
Neu xay ra hi en tng rung vt, tc l ap l ai quatrnh mvt do s rung cua l o
xo l atren vt bua, T
3
semtrong thi gi an ngan nhng hi eu i en thetren tuC
2
tai
thi i em nay khong kp at gi atrcothephong i en qua R
7
, R
8
do oSCR van
ong vatuC khong xa.
S ohethong anh l a CDI khong vt coboao i en sdung 2 tr ansi stor
R
1
R
2
R
3
R
4
R
5
R
6
R
7
R
8
W
1
W
2
W
4
W
3
W
5
T
1
T
2
T
3
D
1
D
2
C
C
2
SCR
Vt
en bo
chi a i en
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 156
Hnh 5-52 trnh bay mot s ohethong anh l a i en dung coboao i en s
dung hai transi stor.
Nguyen lylam viec cua hethong nh sau:
Khi bat cong tac may, dong i en secung cap en cac cuon ay nh sau:
(+ ) w
1
w
2
R
1
R
2
mass.
w
2
w
4
R
3
R
4
mass.
Hnh 5-52: S ohethong anh la CDI khong vt cobo
ao ien sdung 2 transistor
Luc au transi stor T
1
vaT
2
cung chm mnhng do sai sochetao nen seco
mot transi stor mtrc (gi asT
1
mtrc). Luc odong i en qua W
1
tang
nhanh, cam ng l en cuon W
3
mot sc i en ong cochi eu nh hnh ve, ong thi
nocung cam ng l en cuon W
4
mot sc i en ong cochi eu ngc l ai (do cuon day
W
3
vaW
4
quan ngc chi eu nhau) l am transi stor T
2
ong hoan toan. Khi transi stor
T
1
dan bao hoa, toc obi en thi en cua dong i en i qua nosegi am, l am sc i en
ong tren cuon W
3
oi chi eu, do osc i en ong tren cuon W
4
cung cochi eu
ngc l ai l am T
2
dan nhanh khi en T
1
ong nhanh. Quatrnh cti ep di en vas
bi en thi en dong i en trong hai cuon W
1
vaW
2
secam ng l en cuon thcap W
5
cua boao i en mot i en ap xoay chi eu khoang 300 V vac chnh l u thanh
dong mot chi eu cung cap cho tu. Quatrnh anh l a cua hethong hoat ong
tng tnh atrnh bay tren s ohnh 5-46.
u vanhc iem cua hethong anh la ien dung
Qua quatrnh phan tch hoat ong vacac ac tnh ac trng cua hethong
anh l a i en dung, ta thay hethong cocac u i em sau:
W
3
D
1
D
2
D
3
D
4
D
5
D
6
D
7
R
2
R
1
R
4 R
3
R
5
SCR
C
I G/SW
W
1
W
2
W
4
W
5
+
+
W
6
W
7
K_ cuon cam bi en
300V DC
Giao trnh hethong ien vaien ttren otohien ai - Hethong ien ong c
Tien soVan Dung Trang : 157
ac tnh cua hethong anh l a gan nh khong phu thuoc vao sovong quay
ong c v thi gi an nap i en rat ngan do tu i en ac thi et kesao cho so
vong quay cao nhat, tui en van nap ay gi a hai l an anh l a.
Hi eu i en thethcap cao, tang trng nhanh nen tang c onhay anh l a,
khong phuthuoc vao i en trrotren bougi e.
Tuy nhi en, do thi gi an xuat hi en ti a l a bougi e ngan (0,3 0,4 ms) nen
trong mot i eu ki en nhat nh nao ocua hoa kh trong buong ot cotheti a l a
khong ot chay c hoa kh. V vay, oi vi hethong anh l a CDI phai sdung
bougi e vi khe hi en cc l n etang di en tch ti ep xuc cua ti a l a nen bougi e
serat mau mon.

You might also like