Chng 7.

Nhng tnh cht c l c a giy v giy ba

Cc tnh cht lin quan ti sn phm u cui ca giy v giy ba: -Cc tnh cht c bn -Cc tnh cht v bn --Cc tnh cht v cng -Cc tnh cht v cu trc -Cc tnh cht b mt -Cc tnh cht v thm ht -Cc tnh cht quang hc (c cp trong chng 8 ca quyn ny) C nhiu phng php khc nhau o cc tnh cht ny. C s vt l v giy ca a s cc PP ny u c m t k trong Q.16, L tnh ca giy. Bn cnh , cc chi tit k thut quan trng v quy trnh th nghim nhng b PP tiu chun khc nhau cng c m t y . Do , chng ny ch bn v nhng nguyn tc chnh yu c s dng trong nhng quy trnh th nghim ph bin vn d l i u quan trng cn bit khi mun chn nhng PP chnh xc hay mun cn nhc mi tng quan gia chng vi nhu cu th nghim. Phn ny ch tp trung vo cc PP c dng m t cc chng loi giy v ba. Nhng quy trnh th nghim lin quan n sn phm u cui s c bn trong chng 9&10. Km theo y l bng tm tt cc b tiu chun th nghim nh ISO, SCAN, TAPPI, CEN. Chng ny ch yu m t cc quy trnh th nghim theo tiu chun ISO () Ngy nay, c nhiu cch th nghim tnh cht c l ca giy v giy ba c th c thc hin ngay trn dy chuyn nhm mc ch qun l qu trnh sn xut. C nhiu quy trnh th nghim t ng gip tng nng sut th nghim. a phn cc h thng th nghim giy ny u ng dng cng nhng nguyn tc xt nghim c bn dng trong nhng phng th nghim bnh th ng nht. Do chng khng c nu c th ra y.

7.1. Chun b mu
U

7.1.1.Ly mu Mc ch ca vic o cc tnh cht ca mt ming giy hay giy ba thng l m t cc tnh cht ca mt lng vt liu ln hn. Do , trc khi lm th nghim ngi ta phi c c mu c tnh i din. Mun c vy th mi phn ca chuyn hng phi tng ng v mt xc sut thng k vi thnh phn mu. Trn thc t, iu ny kh thc hin. i vi giy c giao theo cun, mu ly c thng ch mt ngoi cun giy. xc nh s cun ly mu phi dng cc quy tc thng k. Theo mt nguyn l c bn nht thng c p dng th s cun c ly mu phi tng ng vi cn bc hai ca tng s cun trong chuyn hng. Quy trnh th tc ly mu c quy nh chi tit trong ISO 186.

iu quan trng cn nh l mt mu i din phi da trn mt khi lng ti thiu c th ly c no ca chuyn hng vo thi im ly mu. Theo tp qun thng mi th con s ti thiu ny thng l 50%. Quan h gia quy trnh th tc v tin cy ca kt qu th nghim c trnh by trong chng 13 c a quyn sch ny. T mi cun giy c ly mu, ngi ta ct ra vi t giy vi kch thc nh nht l 300mmx450mm. Xo trn tht k nhng t giy ny v dng chng thnh mt mu l bo m tnh ngu nhin ca vic ly mu. Vic thc hin cc th nghim tnh cht giy theo yu cu s c tin hnh trn cc t giy mu ny. i vi nhng trng hp th nghim c yu cu quan trng i vi hng ca nhng ming giy th phi ct chng theo cc yu cu tin quyt ca qu trnh th nghim. Nhng ming giy c ct ra th nghim ko cng c b rng 15mm vi sai s 1mm s cho kt qu th nghim c sai s l 7%. 7.1.2. iu kin th nghim iu kin tin quyt quan trng nht trong th nghim tnh cht giy l yu cu i vi mi trng tin hnh th nghim m ca giy. V bn thn x si g c tnh ht m nn giy cng d dng ht m t mi trng xung quanh hoc nh m ra nu nh mi trng kh hn m n nh ca giy. m ca giy nh hng ln hu nh ton b cc tnh cht c l. Do cn phi a cc mu giy vo nhng iu kin nghim ngt trc khi xt nghim. Theo ISO 187, iu kin kh hu cho php l 50 2% RH and 23 1C. cc nc nhit i cc gii hn cho php l 65% RH v 27C. Ngy xa, mc ph bin l 65% RH v 20C, nhng by gi th khng cho php nh th na. (LND: RH: relative humidity: m tng i, l lng hi nc c trong khng kh c th hin di dng %, l lng ti a c th c trong cng iu kin nhit ) (theo http://www.neenahpaper.com/Glossary ).
HTU UTH

Thi lng thng thng giy n nh t nht l 4 ting. Thi gian ny lu x si g c th ht hoc thot hi m. Phn ln cc tnh cht ca giy b thay i trong nhng pht u tin sau khi mu giy c a t mi trng ny sang mi trng khc. Hnh 1 cho thy v d v t l thay i nhm b mt giy.

H.1. S thay i nhm b mt ca giy theo thi gian n nh mi trng th nghim Hnh 2 cho thy s thay i m ca giy khi m tng i RH ca mi trng khng kh xung quanh thay i.

H.2. Mi tng quan m vi m tung i ca giy in bo Trong hnh ny ci gi l hiu ng tr th hin kh r. C ngha l, m ca giy bin thin theo mt m tng i cho trc no th ph thuc vo mt giy no t n cn bng. Nu giy c a v iu kin 50% RH mt kh, th m ca n s thp hn khong 1% nu cn bng t ti mt m (c m tng i RH cao hn). iu ny s nh hng ti cc thng s v tnh cht c l o c. Do , cng tc th nghim giy c c s cn trng cn thit, ngi ta khng ch quan tm n iu kin mi trng th nghim m cn n chiu hng m giy t c cn bng m tha mc tiu chun ha (xem thm chng 7, quyn 16 v quan h gia m tng i ca khng kh vi m ca giy).

V giy l loi vt liu c tnh n hi, nn nhit c nh hng ti kt qu th nghim. Trn thc t, nh hng ny cng khng ln lm. Nguyn nhn chun ha v gii hn nhit ch yu l duy tr m tng i trong cc tnh cht c l. Do kt qu ca vic ht m hay nh m m cc chiu hng ca giy cng thay i. i vi nhiu tnh hung s dng thnh phm u cui th y l mt thng s quan trng. Tnh n nh theo chiu ca giy th c xc nh bng cch o chiu di ca bng giy th nghim sau khi n nh c iu kin nhit nhng mc m tng i khc nhau, theo SCAN-P28. Cng nn lu l, c m t s tnh cht c l ca giy b tr li nh lc u khi iu kin khng kh thay i, v mt s tnh cht khc th thay i theo kiu khc hn vi ban u. Cc tnh cht v bn ca giy thng thay i theo kiu tr li nh lc u, c th vi i cht tr. Cc tnh cht lin quan ti cu trc v chc chn l cc tnh cht b mt th thay i theo kiu khc hn vi ban u khi m tng i ca mi trng xung quanh thay i. iu ny c ngha l, m t mu giy m c trong mi trng m tng i RH cao s c nhm b mt cao. Gi tr ny s khng b gim tr li nu nh mu giy c a v mi trng khng kh kh hn. i vi bng v ht m cng vy. S ph thuc ca tnh cht c l c a giy vo m ca n v vo qu trnh thay i m c ngha l khi lm th nghim cc tnh cht c l ca giy v bt giy phi ht sc ch trng ti iu kin th nghim. Nu khng, kt qu thu c s b gii hn.
U

7.2. Nhng tnh cht cn bn

Bt k loi giy hay giy ba no cng c cc tnh ch t cn bn l m, nh lng, dy, mt , xp cht v thnh phn cht n. l nhng c im m t rt quan trng ca giy. V trao i thng mi giy v giy ba u da trn khi lng, nn nh lng l mi quan h gia cn nng ca vt liu vi b mt ca n. Bn cnh nh lng cn c dy v mt cng l nhng ch tiu quan trng v bn cht ca cu trc giy. Xc nh m ca giy ch n gin l cn mu giy trc v sau khi sy nhit 105 2C, ISO 287. Cn duy tr thi gian sy mc cn thit t c trng lng c nh. m c biu din di dng % ca khi lng ca mu m. nh lng l khi lng trn mt n v din tch ca giy v giy ba, c biu din thnh g/m2. Vic xc nh nh lng bao gm ng tc cn mt ming giy c din tch bit trc, ISO 536. Ming giy xt nghim c din tch t nht l 500cm2, thng l 200 x250 mm, vi sai s ct cho php l 0.5 mm. Ni v dy ca giy, ngi ta thng dng n v mm. Thit b s dng l my o dy ca mt t giy hay nhiu t giy c p vi lc nn cho trc to bi hai a t song song. Lc nn thng c a dng l 100 kPa, ISO 534. Do bi gi tr nhn c cho mt t giy ring l ph thuc vo vic qu trnh o s dng mt hay nhiu t giy nn cn phn bit r s khc bit gia hai gi tr ny. o dy ca mt t ring l th r rang l phi dng mt t ring bit, nhng dy xp cht l gi tr dy trung bnh ca mt t o c t mt xp nhiu t. Do c nhiu thay i v tnh chu nn ca giy, v tnh khng bt bin ca cc tnh cht b mt ca giy nn gi tr dy xp cht thng nh hn gi tr dy ca mt t giy ring l.

Vic s dng gi tr dy theo nhng trng hp c th th ph thuc vo mc ch s dng kt qu. dy t giy ring l thng c lin quan ti mt hon cnh s dng thnh phm, nh cng tc in n chng hn. dy xp cht l dy cui cng ca quyn sch c lm t t giy ta ang xt. Mt biu kin l khi lng trn mt n v th tch ca giy hay giy ba c tnh theo t s gia nh lng v dy, n v tnh l kg/m 3 , i khi l g/cm 3 .
P P P P

Theo ISO 534, mt cn c gi l mt xp cht biu kin da trn dy xp cht, hay l mt biu kin da trn dy ca t giy ring l. xp cht l nghch o ca mt : (1)

Do bi cc yu cu v tnh cht ca giy khi s dng thnh phm thng c lin quan ti yu t mt ca giy cng thp cng tt nn cc nh sn xut giy v khch hng thng thch dng xp cht nh l mt tnh cht i din cho mt . Xc nh thnh phn cht n ca giy bao gm vic t mu nhit 900C, ISO 2144, hay thng c dng 525C nu nh thnh phn cht n c cha CaCO3 vn d s b phn hu nhit cao, theo TAPPI T211. T cc kt qu xt nghim tro s tnh c thnh phn cht n theo phng php ca Putz c m t trong chng 4 ca quyn ny. Giy c xeo bng my c mt c trng l s x si nm theo hng my xeo lun nhiu hn x si nm ngang. Tnh bt ng hng ny torng cu trc giy thng c cp n di tn gi khc l hng x si, hay l chiu ca giy. Tnh cht ny nh hng rt nhiu ln cc tnh cht c l m vn d khc nhau theo nh ng hng khc nhau ca t giy. Khi bo co kt qu, lun phi ch ghi r h ng ca thao tc th nghim so vi hng t giy. Ty theo cng ngh sn xut m gia hai mt ca t giy cng c khc bi t. S khc bit tnh cht b mt ca hai mt t giy c th rt ln. Do , nn o v bo co cc tnh cht ny ring r theo tng mt.
U

7.3. Cc tnh cht v bn

Cc tnh cht c l quan trng nht lin quan ti bn ca giy v giy ba gm c: - bn ko - chu bc - chu x - bn xp - bn b mt

- bn ko zero-span - bn theo hng z hiu r hn v l thuyt nn tng ca cc tnh cht ny xin xem quyn 16 cc tnh cht ca giy. 7.3.1. bn ko bn ko l mt tnh cht rt hu ch m t bn ni chung ca bt k vt liu no. i vi giy, l lc tc ng ti a ln mt n v chiu di, theo hng song song vi chiu di m mt bng giy c th chu c cho n khi t la. Khi c th lm nhiu th nghim vi t l khng i ca lc tc ng, theo ISO 1924-1; hoc vi t l khng i ca dn i vi lc tc ng, theo ISO 1924-2. Trong th nghim bn ko, mu giy th nghim c ko cho ti khi b t la. Ghi nhn li lc ko ti a m bng giy c th chu c cho ti khi t la v dn tng ng ca bng giy. n v o l kN/m. T c th tnh c ch s ko cng theo cng thc di y: (2) Ch s ko cng = ko cng/ nh lng

n v ca ch s ko cng l Nm/g. Gi tr ch s ko cng lin quan ti bn ca khi vt liu chu ti. Do , ch s ko cng ch yu c dng m t bn ca bt. i vi giy th dng bn ko. L do l giy l loi thnh phm s dng u cui m bn ko l mt tnh cht quan trng. dn hay di bng giy lc b t l gia tng chiu di ca bng giy cho ti khi t la, c din t di dng % so vi chiu di ban u. i vi a s cc loi giy th dn th ng l 1-5%, nhng cng c th cao hn 20% i vi mt s loi giy v sinh. Cng tc th nghim ko cng l o lc tc ng khin bng giy b dn ra. Nu thit b th nghim c b phn ghi nhn nh trong cc phng th nghim hin i th ng cong ca dn chu ti ( ko cng) s c t ng v ra. Bn cnh lc tc ng ti a gy ra lc cng ca bng giy v dn, mt ng cong nh th cng cho bit nng lng hp th lc cng. y chnh l ng tc cn lm t bng giy. V mt ton hc, hp th nng lng cng W c nh ngha nh sau: (xem hnh 3) trong F l lc tc ng, v l l dn tng ng. (3)

H.3. o bn ko ca giy

n v ca hp thu nng lng ko l J/m2. Php tnh ton ng sut ca n hi cng s dng ng cong ca dn do lc tc ng. N phn nh dc cc i ca ng cong ny (phn gch xo) nh trong hnh 3. Mt khi nim rt gn gi na l dn cng. Hnh 3 minh ha cch tnh bn cng, ch s bn cng, dn, ng sut n hi v dn cng t mt ng cong dn-do-lc (ko- cng) ca giy. (4)

(5)

(6)

(7)

Trong w l nh lng b l chiu rng ca bng giy th nghim t: dy ca bng giy th nghim l 0 : chiu di lc ban u ca bng giy th nghim
B B

E: ng sut n hi TS: dn cng ko cng ca giy ph thuc vo bn ca x si, nhng ch yu ph thuc vo mi lin kt gia chng. Do i vi th nghim tnh cht bt giy ni chung ngi ta thng xt n kh nng lin kt x si. Kt qu nhn c cng ty thuc vo cc iu kin th nghim. Lc tc ng cng tng th bn cng cng ln. Giy cng c m cao th bn cng cng gim, trong khi n hi li tng. bn cng ph thuc rt nhiu vo chiu ca giy. bn cng o c theo cc hng khc nhau ca t giy thng c dng nh mt ch bo v nh hng ca x si. C i khi trong th nghim bn cng ngi ta dng nhng mu giy c tm mt cht lng no , nh nc chng hn, theo ISO 3781. Gi tr bn t ny cho thy s bo lu bn ca giy sau khi b t. bn t ca giy th khc vi bn t ban u ca bng giy t vn l bn ko ca bng giy t trc khi tham gia vo chu trnh sy u tin. y l gi tr ko cng ca t giy trong phng th nghim vi mt thnh phn cht lng no hay nhng thnh phn cht lng nhn c trong quy trnh kh nc tiu chun; n l tnh cht ca bt hay nguyn liu phi ch c lin quan ti kh nng vn hnh ca my xeo, theo SCAN-C31 v C-35. 7.3.2 chu bc chu bc l sc p ti a m t giy c th chu c trc khi rch khi b tc ng theo phng thng gc vi mt phng ngang ca ming giy th nghim. n v o chu bc l kilopascal, kPa. Vic tnh ton dng cng thc sau: (8) Ch s chu bc = chu bc/nh lng

Ch s chu bc c biu din bng kPa x m2/g. Cch o c nu trong ISO 2758 , i vi giy ba l ISO 2759. chu bc l mt thng s th nghim c, vi c tin hnh o cng n gi n v nhanh chng, khng cn ct mu giy cho chnh xc. Ngoi ra n cng khng lin quan g ti chiu t giy. Th nghim chu bc c pht trin da trn kinh nghim ch cha c nh ngha chnh xc theo thut ng vt l hc. Tuy nhin chu bc cng c tng quan v mt ton hc v vt l hc vi bn cng v dn ca giy.

 hp thu nng lng bc l mt thng s lin quan khc; l chu bc tc ng trn mt n v din tch giy hay giy ba khi b ko cho ti lc rch. Phng php o chu bc ph bin nht l PP Mullen. Ngi ta t ming giy th nghim ln mt mng n hi ri kp cht xung quanh ra nhng v n phng cch xa mng. Lc p thy tnh gia tng bng cch bm theo mc khng i cho mng phng ln cho ti khi ming giy th nghim b rch. chu bc ca ming giy l gi tr ti a ca lc p thy tnh c dng tc ng. Bn thn thit b o v nht l my p k u rt nhy nn thng cho kt qu t ng tin cy. i vi cc thit b hin i, nhng o k ny c hay bng b chuyn i p k in t nn chnh xc hn nhiu. 7.3.3. bn x, sc khng x ni b bn x hay sc khng x ni b l lc tc ng cn c tip tc x t giy ra t mu ct ban u trong mt t giy ring l, theo ISO 1974, hay trong mt xp nhiu t giy. Nu vt ct ny l theo chiu my xeo th kt qu l bn x hng xeo. Tng t, bn x theo hng ngang l kt qu ca th nghim x theo hng ngang my xeo. bn x ph thuc rt nhiu vo tnh nh hng ca x si trong t giy. Hnh 4 cho thy nguyn l ca th nghim x. n v ca bn x l Newton (N) hay milinewton (mN). T bn x, c th tnh c ch s x theo cng thc (9) nh sau: (9) ch s x = bn x/nh lng

on v ca ch s x l mN xm 2 /g
P P

Hnh 4

My o bn x ghi nhn lc cn gy ra s rch toc. Nu di ca vt x khng i th gi tr nhn c l mt phn trc tip ca bn x (lc x chia cho tng chiu di b x). PP o bn x thng dng nht l kiu Elmendorf c m t trong ISO 1974. y l mt con lc tc ng lc x bng cch di chuyn trong mt mt phng thng gc vi mt phng ban u ca mnh giy th nghim. Lc tc ng lm rch giy c o bng s tiu hao th nng ca con lc. nhn c con s c trn mt ng h ca thit b, trng lng con lc hay s t giy b rch cng lc c th thay i (s t giy b rch thng l 4). C khi ngi ta dng phng php kt hp, chng hn nh, MarxElmendorf. D cho iu kin th nghim c khc nhau, kt qu cui cng vn th hin bn x hay ch s x tng t nhau bt chp iu kin th nghim. Tiu chun DIN 53155 ca c m t vic dng PP Bretch-Imset o bn x bng cch o tc ng lan truyn ca mt c x i t nhng vt ct ban u trong mt t giy ring l. bn x ti thiu cng ph thuc cc yu t sau: - di x si - bn x si -mc lin kt gia cc x si -mc nh hng ca x si trong t giy X si cng di v cng bn chc th chu x cng cao. nhng mc lin kt x si thp th chu x tng theo lin kt x si. Vi nhng mc lin kt x si cao hn th bn chc ca si x quyt nh bn x. bn x c lin quan vi chu p ca bt hoc l vi bn ko, do lun lun vt qua ngng ti a. lin kt x si m xy ra bn x cc i i vi bt g cng x ngn th cao hn vi bt g mm x di. Phng php th nghim k trn b ch trch v cc l do sau: -Ch o lc tc ng x lin tc xut pht t mt vt ct ban u. Trong thc t, khi mt bng giy t b t th thng khng th tn ti mt vt ct ban u nh th. -Thit b th nghim dng lc x theo phng vung gc vi mt phng t giy. Trong thc t, cc lc x tc ng ln mt phng t giy c th c nhiu hng khc cng cn c quan tm. c nhi u nghin cu pht trin cc phng php khc c cn nhc ti nhng hn ch ny. Thc t l, nhiu n lc b ra pht trin cc PP c s dng nhng tnh hung trong vt x bt u t mt ra vt ct r rng. iu ny c a vo trong nhng PP mi c ngh gn y nh: - x- trong- mt - khng t - khng rch ra

- nhm vt t Trong tt c cc PP ny th lc tc ng u theo hng song song vi mt phng t giy. Trong cch th nghim x- trong- mt v khng t, lc tc ng song song vi mt phng ca mt t giy kh rng. Trong PP u, nhng m kp th khng song song m lch nhau 2 x 6 trc khi lc x c tc ng. Trong PP o khng t, gc ny bng zero, nn cc m kp song song nhau ngay t u. Trong c hai trng hp ming giy th nghim u c mt vt ct sn ra. Hnh 5 cho thy th nghim x- trong-mt.

Hnh 5

Hnh 6 Trong th nghim x ra c ngh lc u, theo TAPPI 470, th ming giy th nghim c kp gia hai ngm to vi nhau thnh gc ln hn zero rt nhiu, nh th hin trong hnh 6. Khi tc ng lc theo hng chiu di ca ming giy th dn tng i cnh ngn s ln hn theo cnh di ca ming giy. Tc ng rch do s khi u ti cnh ngn.

 cng t l mt ngh khc ci thin vic chy my xeo, theo SCAN-P77. Trong trng hp ny, th nghim ko cng s dung nhng bng giy c v khng c du kha vung gc nh hng cho lc tc ng ngay gia bng giy. T cc kt qu nhn c s c c cng t theo l thuyt Jintergral. Hin nay khng my ai s dng nhng cch th nghim ny. Cc th nghim cho thy mi quan h r rng gia x- trong- mt vi khng t. Nhng lin h gia khng t vi x Elmendorf truyn thng th khng r lm. iu ny c th cho thy l chng m t nhng c im khc nhau ca giy. 7.3.4. bn gp bn gp hay chu gp (xp) l kh nng m mt bng giy chu c cho n khi t khi b xp li di mt ti lc no . Lc tc ng ny l khng i, nhng ni chung ch l mt phn nh ca bn cng ca giy. chu xp c din t trc tip bng s ln xp i li m giy c th chu c, n l logarit thp phn ca s ln xp i, theo ISO 5626. Th nghim bn xp cho giy l mt th nghim rt c, khng c mt nh ngha r rng v mt vt l. N c lin quan ti bn ko, ti n hi, v dn ca giy. Giy c bn ko v dn cng cao th bn xp cng cao. Nhng cch th nghim ph bin nht c nu trong ISO 5626 l: - SchoPPer - MIT - Khler-Molin - Lhomargy. Mc d nhng PP th nghim ny u c cng nguyn tc, nhng kt qu nhn c t mi PP li khc nhau. iu ny c phn l do s khc nhau gia lc dng tc ng, s khc bit gia cu to ca thit b xp v gia gc xp ca cc thit b th nghim. Gi tr bn xp rt nhy cm vi nhng v tr khc nhau trong cu trc giy. ng thi, n cng nh y cm vi iu kin th nghim, tc l vo s thay i ca m tng i ca mi trng xung quanh. Do kt qu th nghim c khuynh hng chnh lch rt nhiu so vi nhng th nghim giy khc. Ngy nay bn xp thng c dng nh mt ch bo tinh nhy i vi tui th ca giy. Mt ng dng khc l o bn ca giy ghi ngn phiu. 7.3.5. bn ko zero-span

Hnh 7 7.3.6. bn b mt bn b mt ca giy l kh nng chng li lc ko khin cc si x hay b si x b bung ra khi b mt. T giy c bn b mt km c th b ta lng trn mt, hoc gy ra cc vn khi my giy ang chy, hoc ph hng cng tc in n. Cc PP th nghim bn b mt thng dng cht nht, du dnh, hay mc in. C mt PP thng dng hn c do IGT pht trin v c m t trong ISO 3783. Thit b ny c cho in ln giy vi tc tng lin tc vi mt loi du rt nht, ri ghi nhn li tc in m bt u c hin tng mt giy b rt. Kt qu ca vic o tc ny v nht ca du l s o bn b mt ca giy. C mt PP c r t n gin l PP ht sp Dennison, theo TAPPI T459. Trong PP ny th nhng u nhn gn sp ng vi nhng x lng khc nhau c cho dnh vo giy bng cch nng chy. S sp m b mt giy cha b lng khi rt u sp ra cho bit bn b mt ca giy. c im chung ca tt c cc th nghim bn b mt l tnh ti s dng khng cao. Ranh gii gia bn b mt th nghim vi x lng i khi cng khng r rng. 7.3.7. Th nghim bn hng z ca giy bn theo hng z c lin quan ti kh nng ca giy hay giy ba chng li lc cng theo hng vung gc vi mt phng ca t giy (hng z). Sau khi vt qu bn cng theo hng z, s xy ra

hin tng t gy trong cu trc t giy ch khng ch trn b mt. bn theo hng z do khng lin quan g vi bn b mt hay tnh x lng ca giy. Trn thc t, giy hay giy ba thng b tc ng lc theo hng z, nh trong cc trng hp in offset v mt s cng on gia cng no nh p song, xp np v ph plastic. c nhi u ti liu m t cc PP o bn theo hng z. Mt s c chun ha theo TAPPI UM 584, TAPPPI UM 403, TAPPI UM 527, and TAPPI UM 528. sau y l phn m t mt s cc PP ny. Trong mt php o trc tip bn theo hng z, mu giy c dn thm ming bng keo hai mt t gia hai ming kim loi, ri c p li sao cho tht st vi mu giy. B phn ny c ghp vo mt thit b o cng v c cho tc ng lc cho ti khi t giy b tch ra. bn theo hng z l lc tc ng m c s rch ra theo din tch t giy. PP ph bin nht o bn theo hng z l PP SCott bond, theo TAPPI UM 403. Trong PP ny, mu giy c t vo gia mt a kim lo i v mt l nhm nh trong hnh 8. M t ming bng keo hai mt gn mu giy ln trn ming kim loi. Mt con lc ng vo l nhm v tc ng ln mu giy cho ti khi n rch. Th nng suy gim ca con lc sau khi ng vo l kim loi l ch bo v bn mt ca t giy.

Hnh 8 Trong PP o mi lin kt Scott, cch ti lc khng c xc nh r nh khi o cng theo hng z. Do ch thc hin d dng nn n c s dng rng ri trong cng nghip giy v bt giy.
U

7.4. Cc tnh cht thuc v dn

dn lin quan ti tnh cht n hi ca vt liu. l sc chu ng ca vt liu cho n khi b bin dng di tc ng ca lc bn ngoi. i vi giy v giy ba, c hai kha cnh ca dn thng c o l dn cng v dn xp. Chng 10 ca sch ny c bn v cc PP th nghim, chng 6 quyn 16 th cung cp nhng thng tin c bn v vt l hc c lin quan ti tnh dn. 7.4.1. dn cng o dn cng, ngi ta cho lc tc ng c phng song song vi mt phng t giy. Kt qu bin dng l hin tng dn. dn cng c th c xc nh t kt qu ca vic o bn cng (xem 3.1). l ng dc nht ca lc do un cong cng thng c nh v gn vi ban u nh trong hnh 3 ch ra. dn cng c m t trong cng thc ton sau:

Vi TS l dn cng F lc cng b chiu rng bng giy l chiu di tng thm ca mu th nghim l 0 chiu di ban u ca mu th
B B

(10)

dn cng ph i c xc nh bn trong min n hi ca lc thay v ng cong cng, ngha l t i lc v dn tng ng ca bng giy phi nh cho vt liu c th khi phc c hon ton li nh c sau khi ct ti. Mc gii hn t bt u xy ra bin dng ty thuc vo loi giy v giy ba ang th nghim. Theo kinh nghim thc t th l / l 0 bng khong 0.2%. dn cng lin quan ti m un n hi hay cn gi l m un Young nh sau:
B B

Vi TS l dn cng E m un n hi t: dy t giy (11)

TS= E x t

Nh vy dn cng l mt c im ca t giy, nhng m un n hi li l c im ca vt liu. dn cng tng theo nh lng, nhng m un n hi th khng i ging nh nhng c im khc ca t giy - nh mt v thnh phn x si. Trong th nghim giy v giy ba, dn c ng thng c din t bng n v kilonewton treenm (kN/m), cn m un n hi l gigapascal (GPa). Nhng PP chun th nghim cng xc iinh dn cng hay m un n hi l ISO 1924-2 v SCAN-P 67. Th nghim sng m cng c th o c m un n hi hay dn cng. 7.4.2. dn xp dn xp cho bit kh nng ca mt bng giy khi phi chu lc xp vung gc tc ng ln mt mt giy c t do v b kp mt mt kia trong PP ti lc 2-im. Lc cn xp bng giy li theo mt gc no chnh l ng lc xp. Trn thc t, cc hng ca bng giy v gc xp l khng i. Do dn xp lin quan trc tip vi ng lc xp o bi moment xp (lc x chiu di xp).

 dn xp lin quan ti m un n hi v dy ca ca bt k vt liu no theo cng thc sau: Vi S l dn E: m un n hi I: moment qun tnh ca mu h: dy ca mu b: b rng ca mu (12)

C nhiu PP o dn xp ca giy v giy ba. Chng dng nguyn l tnh khi o l c cn gy ra s bin dng no , hoc l nguyn l ng i vi PP cng hng. Nguyn l chung ca cc PP tnh c m t trong ISO 5628. Cc PP ny gm c PP lc tc ng 2im, 3-im v 4-im; trong PP 2-im l ph bin nht th nghim cho giy v giy ba. PP 3im th t c s dng, cn PP 4-im thng c dng cho giy ba dy v cc sn phm gia cng nh giy p sng. Trong PP 2-im hnh 9, ming giy th nghim c kp mt u. u kia c p cho ti khi bin dng. Lc cn gy ra bin dng c o v c dng nh s o ca dn xp ca vt liu. Do bi kiu tc ng lc trong PP 2-im khng tha cc iu kin l tng theo l thuyt v vic xp np thun ty nn c im o c thng c gi l ng lc xp nhn mnh yu t khng cn thit phi phn nh dn xp thc th ca vt liu.

Hnh 9 C nhiu tiu chun xc nh ng lc xptheo PP 2-im, bao gm SCAN-P29, TAPPI T556. b rng ming giy th nghim thng l 38mm. i vi giy ba, di t do l 50mm, un l 15 or 7.5. i vi giy, di t do phi c gim xung 10mm giu cho lc tc ng mc c th o c. Kt qu o c thng c din t di dng mili Newton (mN) i vi lc cn thit gy bin dng. i khi ngi ta cng dng moment xp, tc l ng lc xp nhn vi di t do ca mu giy th nghim. Trong trng hp no th kt qu th nghim cng bao g m cc hng ca ca mu giy v gc un nh l cc thng s. Mc d kiu ti lc trong PP 2- im khng c ph hp lm vi quan im vt l hc, nhng cng th a mn c vic c lng dn xp i vi mt bng giy di trong mi tng quan vi dy ca vt liu v un th va nh. Cc lc cng k tip trong mu th nn c duy tr trong vng n h i, tc l l/l 0 di 0.2%.
B B

Cng c nh ng PP khc o dn ca giy bng cch o bin dng gy ra do chnh trng lng ca bng giy. Chng 9, mc 1.2.3. ca sch ny c cp n PP ny.

i vi PP ti lc 3- v 4-im, phn giy nm gia cc b s chu lc xp thc th. Cn ch gi ch ny sao cho bin dng v ng lc ni mnh giy lun trong min n hi ca vt liu. Trn thc t, lc un c c lng t im un gia ca mu giy th nghim v khong cch gia cc b . Moment xp gia cc b l ng nht v c xc nh bi lc tc ng cc u t giy v chiu di ca cc phn giy t do. dn xp ca mt cu trc lp nh giy ba nhiu lp th ph thuc vo tng dn ca tng lp v vo v tr ca chng so vi lp trung tnh ca loi giy ba nhiu lp khi b xp: Tromg S l dn xp Ei: m un n h i ca lp th i Ii: m ment qun tnh ca lp i b: b rng mu giy th nghim. Chng 6, quyn 16 c tho lun chi tit v cc yu t vt l trong dn xp ca cc cu trc lp. (13)

Hnh 10. Nguyn l o dn theo PP cng hng 7.4.3. o dn bng PP cng hng Nguyn l ca PP o dn bng cng hng nm trong tn s dao ng t nhin ca mt vt liu trong qu trnh dao ng t do ty thuc vo dn xp, b di ca mu c cho dao ng t do v khi lng vt liu. Trong PP cng hng, theo ISO 5629, mu giy c kp mt u v c tc ng rung theo mt tn s khng i (xem H.10). Chiu di ca u t do ca mu c thay i cho ti khi t c s cng hng vi tn s ny, th ghi nhn s o chiu di ny. C th tnh c dn xp t chiu di t c s cng hng, tn s dao ng, v nh lng ca vt liu theo cng thc sau: Vi S l dn xp, mNm L chiu di cng hng ca bng giy, mm w: nh lng, g/m 2
P P

(14)

7.4.4. Xc nh dn bng th nghim sng m M un n hi v mt ca mt vt liu c xc nh bi s truyn i ca sng m trong vt liu theo cng thc nh sau: Trong v l vn tc ca cc xung m thanh, m/s c: hng s, khng ph thuc hng E m un n hi, Pa r: mt , kg/m 3
P

E*: ch s dn cng, Nm/kg (15)

Nh vy tc sng m cho php tnh ch s dn cng ca vt liu theo hng o. Do c nhiu c im ca giy v giy ba c lin quan cht ch vi nhau nn c th tin on c ch s dn c ng t nhng c im khc nh dn xp, chu cng, v chu p. Thng thng th mi quan h thc nghim gia ch s dn cng o c vi mt c im no v bn l thit yu trc khi c th tip cn PP ny.

K thut siu m cng thu n tin o tnh bt ng hng ca mt t giy. N cho php o c t l MD/CD, gc nh hng, hay mt ct CD ca ch s dn cng. Sau cc thng tin ny c dng suy on bn cun, bin dng do thay i m, v mt s tnh cht tng t ca mt t giy. Vn l k thut th nghim khng ph mu nn th nghim siu m c th dng c cho c cc xt nghim trn dy chuyn, mc d n thng c thc hin trong phng th nghim.
U

7.5. Cc tnh cht v cu trc

nh lng, dy, mt hay xp cht, v thu kh l nhng tnh cht quan trng thuc v cu trc ca giy. Ba tnh cht u c m t ri do bi chng thuc loi nhng c im m t chung ca bt k loi giy no. thu kh ca giy thng c o bng cch s dng nhiu loi thit b thng kh khc nhau. Nhng thit b ny o dng kh i xuyn qua nhng min nh sn ca t giy bng cch p theo nhng cch khc nhau ln hai mt ca t giy mu. Nhng iu kin o, chng hn nh sai bit p lc v khong cch o, c sp t cho ph hp vi tng loi giy. Nh vy c th o c thu kh ca nhiu chng loi giy nh giy in v vit hay nhng loi giy mt thp nh giy v sinh v giy vn thuc l. PP chung o thu kh c m t trong ISO 5636-1. PP ny ch ni v nhng c im vt l tng qut ca vic o thu kh c p dng chung cho nhiu thit b. Kt qu c c nhng thit b kh n hau th c o thnh mt gi tr thu kh i km vi kch thc ca thit b. Mc ch l tm ra mt gi tr thu kh khng ph thuc vo thit b o. n v o ni chung l mm/Pa s. Ngy nay nhng thit b th nghim thu kh ph bin nht c dng cho cc loi giy thng thng l: - Bendtsen, ISO 5636-3, v Sheffield, ISO 5636-4, o dng kh vi lu lng mili lt/pht - Gurley tester, ISO 5636-5, o thi gian cn thit 100 mL kh xuyn thu qua t giy mu. Trong trng hp giy c xp r cao vi mt thp, s sai bit lc p phi nh hn so vi khi th nghim giy in vit thng thng. m cng nh hn. Cc PP o da trn cc nguyn tc ny thng dng nhng thit b sau: -Gurley permeometer nh m t trong TAPPI T 251 - Normal Gurley tester c trang b mt ng nh bn trong v mt b phn o m nh hn. (iu ny khng h c m t trong bt k PP chun no. Ngoi ra, cc cng ty sn xut loi giy ny thng dng nhng PP khng chun o thu kh)
U

7.6. Cc tnh cht b mt

Nhng tnh cht b mt quan trng nht l: - nhm hay lng

- bng - bn b mt - ma st V trn c ni v bn b mt nn phn ny s ch bn v nhm hay lng v ma st. bng c cp n chng 8 ca quyn ny. Chng 9 ca quyn ny cng tho lun v cc tnh cht b mt c lin quan ti kh nng in n ca giy. Mc ch ca vic o nhm hay lng ch n gin l c cmt con s v b mt t giy. Nguyn tc chung dng cho mc ch o lng ny l o kh nng mt giy chng li dng kh lu chuyn gia b mt t giy v mt b mt hay mt cnh (ca u o) p trn n. C th k ra nhng ch tiu vt l nghim ngt i vi php o ny nh sau: -Sai bit lc p to ra c dng kh. -Lc p m u p to ra trn b mt t giy. -Khu vc u p tc ng ln t giy. Kt qu trc tip o c l ch bo v lng hay nhm ca giy. C mt s thit b o th tch dng kh trn mt n v thi gian v coi nh kt qu o nhm. Nhng thit b thu kh khc o thi gian cn thit cho mt th tch kh no thot ra. y l gi tr o lng. i vi nh ngha t ng qut v nhm hay lng xin xem ISO 8791-1. Nhng thit b ph bin nht l: - Thit b o nhm Bendtsen, ISO 8791-2 - Thit b o nhm Sheffield, ISO 8791-3 - Thit b o nhm Parker Print Surf, ISO 8791-4 - Thit b o lng Bekk, ISO 5627. Nhng thit b ny cng ging nh loi thit b o thu kh. Cng c mt nguyn l khc o hnh th b mt c p dng l Fogra Kontaktanteil Messgert. Trong thit b ny, ngi ta cho mt mt gng phng p ln mt giy vi lc p nh sn, v o phn din tch nh ca mt giy tip xc. PP ny do Vin Nghin cu Giy& Bt giy Canada pht trin da trn thit b th nghim Chapman. Cho n nay PP ny vn cha c a vo bt k b PP o chun no. i khi hnh th b mt t giy c m t bng cch s dng cc php o mt ct, nh Thit b Talysurf chng hn. Nhng loi thit b ny khng c ph bin lm.

Ma st l phn lc xut hin khi hai b mt giy hay giy ba c cho tip xc nhau v trt ln nhau. c im ma st b mt c c trng bi h s ma st l t l ca lc ma st i vi lc tc ng vung gc ln hai mt phng. Trong l h s ma st F lc ma st F n lc php tuyn
B B

(16)

Ma st tnh v h s ma st tnh m t lc ma st thi im mi bt u c chuyn ng gia hai mt phng nhng chng cha thc s b trt ln nhau. Ma st ng hay h s ma st ng c p dng cho tnh hung trong hai mt phng trt tng i ln nhau theo mt tc khng i. C mt s PP o ma st, v chng u thuc hai nhm chnh l PP mt phng ngang v PP mt phng dc. Trong c hai PP u c kiu b tr cn bn l ming giy th nghim c gn cht vo mt bn nm ngang, cn ming giy kia c t bn di mt con trt. Khi con trt c cho h thp xung mt bn th cc ming giy dn tip xc vi nhau. Trng lng ca con trt c a vo lc php tuyn F n.
B

Trong cc PP mt phng ngang, theo TAPPI T549 v T 816, c mt lc ko tng dn c tc ng ln con trt cho ti khi n bt u trt. o lc ma st vo lc bt u trt, ri tnh h s ma st theo phng trnh (16). o ma st ng, con trt c ko vi tc khng i. Lc ma st trung bnh c o trn mt di trt no . H s ma st ng c tnh t lc ma st trung bnh. Trong cc PP mt phng dc, theo TAPPI T-548 v T-815, con trt c t trn bn v bn c cho dc dn cho ti khi con trt bt u trt. C th o c H s ma st tnh t gc dc vo thi im bt u trt. (17)

PP mt phng dc ch c dng o h s ma sst tnh. Cng c th p dng kiu kt hp trong hai ming giy th nghim c nh hng vi nhau trn con trt v trn bn: mt trn, mt li, hng ngang my xeo, hng my xeo, hn sn xut v hng counter manufacturing. V lc ma st ph thuc rt nhiu vo cc c im b mt v hnh th b mt ca t giy nn nhng kiu kt hp ny c th cho kt qu th nghim khc nhau khi o ma st gia cc b mt.

7.7. Cc c im thm ht

Cc c im thm ht thng rt quan trng i vi vic in n ca giy. V th trong chng 9 cng tho lun v chng. Hin c nhiu PP th nghim cc tnh cht ny. iu quan trng khi dng tt c cc PP ny l iu kin thm ht vo t giy cng gn vi thc t s dng u cui cng tt. iu c ngha l nn s dng cc cht sau: -Nc -Du cc loi vi thnh phn v nht khc nhau -Mc in cc loi Thng th trong cc th nghim chun ngi ta dng nc hay du. Ty theo yu cu ca kt qu th nghim m cc tnh cht thm ht o c c lin quan ti kh nng thm ht hay t l thm ht. Th nghim thm ht nc ph bin nht l Cobb test, ISO 535, v Klemm test, ISO 8787. Theo PP Cobb, ngi ta o lng nc thm qua mu trong mt khong thi gian no bng cch o lng nc thot ra theo g/m 2 . PP ny ch yu c dng nh gi mc gia keo, tc l khng nc ca giy. PP Klemm o s gia tng mao dn ca nc trong mt bng giy c t vung gc vi mt nc.
P P

V tc dng ca k nc (mc gia keo) l mt kha cnh rt quan trng ca ha hc ngnh giy nn c nhiu PP o gia keo c gii thiu, mt s c m t chi tit trong quyn 4 ca b sch ny. C hai ch s kh nng thm ht v t l thm ht u l nhng tnh cht quan yu i vi bt giy dng x v cc sn phm giy nh giy v sinh. Do chng cng c tho lun trong chng 5 v 11 ca quyn ny khi bn v cc th nghim cho cc sn phm ny. Hai PP o thm ht du ph bin nht l Patra test v Cobb-Unger test, SCAN-P 37. Trong PP Patra, ngi ta cho nh mt git du ln mt t giy ri o thi gian cn du thm qua. thm ht ch c c lng bng mt khi thy bng ca du trn mt giy khng cn na. Trong PP Cobb-Unger, lng du thm qua giy trong mt thi gian no c o bng cch cn t giy mu. Do vy PP ny cng tng t vi PP th nghim Cobb dng nc. Khc nhau chnh l phng tin s dng. Kh nng thm ht mc in thng c o vi cc th nghim kh nng in n. Vic nh gi kh nng in n c th dng lng mc thm qua mt giy nh mt ch bo. Tt c cc PP th nghim nu trn u l loi th nghim kh nng thm ht chm. Trong trng hp cn quan tm ti t l thm ht th phi o s thm nc hay du trong nhng khong thi gian ngn 0-20 giy. STFI l mt thit b c dng cho mc ch ny. Mu giy c t trn mt chic ai di chuyn bn di mt vi phun. Vi nhng tc khc nhau ca chic ai, thi gian thm ht c th h xung ti 0.2 giy. Lng nc ht c o bng cch cn mu giy trc v sau khi phun. Ngoi ra cng c nhng PP dng s thay i gc tip xc gia cht lng v t giy o thm nc ng. Trong phn ni v kh nng in n ca giy c m t cc PP ny. Ghi ch: nh lng l khi lng ca mt n v din tch, c biu din di dng g/m 2
P P