LỜi MỞ ĐẦU

Đường là một phần chính không thể thiếu và có ý nghĩa rất quan trọng đối với
dinh dưỡng của cơ thể của con người . Đường còn là nguyên liệu quan trọng của
nhiều ngành công nghiệp khác như đồ hộp,bánh kẹo,dược,hóa học … do đây là một
dạng thực phẩm giàu năng lượng , có khả năng chuyển hóa nhanh . Điều này làm cho
công nghiệp đường trên thế giới và trong nước không ngừng phát triển .

Trong quá trình tìm hiểu về công nghệ sản xuất đường ,đặc biệt là sự giúp đỡ của
thầy giáo Đinh Bách Khoa , chúng em đã tóm tắt được các công đoạn chính cần thiết
để sản xuất đường trong công nghiệp lấy từ mía như ép lấy nước mía, làm sạch,cô
đặc (bốc hơi), nấu đường,kết tinh, ly tâm,sấy,đóng bao thành đường thành phẩm và
bảo quản.

Nhóm SV thực hiện

Nguyễn Trung Thông

Nguyễn Quang Minh

1
A/Tình hình sản xuất mía đường Việt Nam, thành tựu và thách thức

1. Thành tựu.

Nước ta nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới,nhiều vùng đất đai từ Bắc đến Nam rất
thuận tiện cho phát triển trồng mía , nhất là các tỉnh ven biển miền Trung và Đông
Nam bộ. Vì thế ngành sản xuất đường mía có tiềm năng rất lớn.

Sau năm 1975, sản xuất đường mía được khuyến khích phát triển . Đến năm 1994
, cả nước có 150.000 ha trồng mía , sản lượng 6,5 triệu tấn mía , sản xuất được 0,32
triệu tấn đường quy ra đường thô , trong đó 0,11 triệu tấn được sản xuất ở 14 nhà
máy đường .

Năm 1996 , cả nước mới có 237 nghìn ha mía , sản lượng 11,4 triệu tấn , sản
lượng đường mật các loại mới có 636.526 tấn . Đến năm 2002 diện tích mía cả nước
đạt 309,9 nghìn ha , sản lượng mía cây đạt 15,2 triệu tấn , sản lượng chế biến quy
đường trắng đạt 1.072.649 tấn ( đường chế biến công nghệ 772.649 tấn, đường thủ
công quy đường trắng 300.000 tấn) , ngoài ra còn chế biến đường tinh luyện 305.000
tấn.

Vụ ép 1999 - 2000 đạt 1,014 triệu tấn gấp 3 lần năm 1995.Đến nay cả nước có 45
nhà máy đường có công suất ép từ 300 - 8.000 tấn mía/ngày.

Năm 2001-2002 đã vào vụ ép, cả nước có 44 nhà máy đang hoạt động để thực hiện
mục tiêu 1 triệu tấn đường.

Giống mía ngày càng được tuyển chọn , nhiều giống mía mới có năng suất , chất
lượng cao được đưa vào sản xuất .Vùng mía nguyên liệu của các nhà máy với
202.255 ha, tỷ lệ mía giống mới đã đạt 62% diện tích . Chất lượng mía bình quân đã
đạt 9,9 CCS.

2
 Nhiều nhà máy chế biến đường được xây dựng , đến nay cả nước có 44 nhà máy
chế biến mía đường , với tổng công suất ép 83.000 tấn mía/ngày . Ngành công
nghiệp mía đường được hình thành và đi vào hoạt động, mục tiêu sản xuất 1 triệu tấn
đường đã trở thành hiện thực.

2. Thách thức

Ngành mía đường đã đạt mục tiêu 1 triệu tấn đường, tuy nhiên việc phát triển
ngành mía đường đang gặp nhiều khó khăn , cần có những giải pháp đồng bộ và kiên
quyết mới có hy vọng cứu ngành mía đường thoạt hiểm.

- Vùng nguyên liệu luôn luôn gặp phải khó khăn : có lúc thừa , khi thiếu mía
nguyên liệu chế biến.Giá mía nguyên liệu khi sụt giảm thê thảm xuống dưới 120 nghìn
đồng/tấn mía cây , người trồng mía không tiêu thụ được sản phẩm , cuộc sống thật là
khó khăn .Có khi nhà máy chế biến thiếu nguyên liệu, dẫn đến tranh mua , đẩy giá mía
nguyên liệu lên cao , có khi lên tới 380 nghìn đồng /tấn mía nguyên liệu.

-Công suất hoạt động của các nhà máy chế biến đường nhìn chung rất thấp, niên
vụ 2001-2002 cả nước có 42 nhà máy hoạt động, tổng công suất 80.850 tấn mía ngày ,
ép được 5.540.090 tấn mía , đạt công suất bình quân 70,5% . Chỉ có 21/42 nhà máy
đạt công suất 70% trở lên,10/24 nhà máy đạt công suất 50-70% , có tới 11/42 nhà máy
đạt công suất dưới 50% ( trong đó có 4 nhà máy đạt công suất 30% trở xuống , đặc
biệt có nhà máy chỉ đạt 6% công suất) . Hai nhà máy đường tinh luyện cũng chỉ đạt
công suất 47%-16% . Do năng suất mía thấp , giá mía nguyên liệu cao, công suất các
nhà máy chưa hợp lý , đầu tư và công nghệ sản xuất chưa tiên tiến và nhiều nguyên
nhân khác dẫn đến giá thành đường cao . Ví dụ niên vụ 2001-2002 , giá thành
đường bình quân chưa tính thuế là 5.400 đồng/kg , niên vụ 2000-2001 giá thành
bình quân thấp hơn cũng tới 4.500 đồng . Doanh nghiệp quản lý tốt , công suất chế
biến cao , giá thành đường công nghiệp Việt Nam cao gấp 1,65 lần đường Ấn Độ, gấp
1,88 lần đường Thái Lan.

Giá thành đường cao, nhu cầu đường hàng năm chi tăng 10-11% chậm hơn tốc độ
tăng sản lượng đường (34%/ năm) nên tiêu thụ đường gặp nhiều khó khăn . Thêm

3
vào đó đường nhập khẩu giá rẻ tràn vào thị trường Việt Nam , dẫn đến tiêu thụ
đường càng gặp nhiều khó khăn hơn . Bình quân mỗi tháng chỉ tiêu thụ khoảng 65
nghìn tấn , do đó lượng đường tồn kho mỗi năm tới khoảng 100 nghìn tấn, đến
nay tồn kho trên dưới 300.000 tấn.

Các nhà máy chế biến đường mắc nợ triền miên , tiềm ẩn nguy cơ mất khả năng
thanh toán nợ .Hiện nay nợ của các nhà máy đường bao gồm nợ tín dụng nhà nước
, nợ vốn vay ODA , cộng với lãi suất thương mại trong và nước ngoài lên tới
khoảng 6.000 tỷ đồng (400 triệu USD).

Hiệu quả sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp chế biến đường rất thấp. Năm
2001- theo báo cáo của 31 doanh nghiệp chế biến đường trong nước (chưa qua thẩm
định ) , chỉ có 10 doanh nghiệp có lãi , tổng số lãi 72,176 tỷ đồng; có tới 21 doanh
nghiệp lỗ, tổng số lỗ 318,547 tỷ đồng . Lỗ luỹ kế của 31 doanh nghiệp đến hết năm
2001 là 1.232,847 tỷ đồng.

B/Quá trình sản xuất đường

Đường là loại thực phẩm giàu năng lượng có khả năng chuyển hóa nhau , được
sử dụng làm nguồn nguyên liệu cho rất nhiều ngành với đặc điểm là một tinh thể
trong suốt , không màu , nóng chảy ở 150 0C , độ hòa tan trong nước cao nhưng không
phải là vô hạn , giới hạn ở 2000 g/l . Ở nhiệt độ trên 100 0C thành phần saccaroza
trong đường bắt đầu chuyển hóa thành dạng glucoza  fructoza :quá trình caramen
hóa tạo thành khí mùi khét.

S¬ ®å qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®êng mÝa

mÝa ChuÈn bÞ nguyªn vËt liÖu bôi,chÊt

th¶i r¾n

4
 Ðp lÊy níc mÝa níc th¶i,b·
mÝa

H¬i CO2 ,SO2 lµm s¹ch (l¾ng trong,läc) bïn th¶i, níc
th¶i,khÝ
th¶i SO2,CO2

Níc lµm l¹nh C« ®Æc

H¬i,níc lµm l¹nh NÊu ®êng níc nãng(tuÇn hoµn)

Níc lµm l¹nh KÕt tinh níc vÖ sinh

H¬i níc Ly t©m rØ ®êng,níc vÖ sinh

thiÕt bÞ

H¬i SÊy ®êng

§êng thµnh phÈm

MÝa ®Çu tiªn ®îc chÐm vµ ®îc san ®Òu vá mÝa ®îc chÐm n¸t
t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viªc Ðp mÝa vµ th©m thÊu mÝa.

5
 C« vµ nÊu ®êng trong ch©n kh«ng ®Ó cho nhanh chãng va
®¶m b¶o phÈm chÊt cña ®êng.
Trî tinh ®Ó viÖc kÕt tinh ®îc ®Òu,tèt vµ nhanh chãng.
T¸ch mËt rØ b»ng m¸y li t©m ®Ó viªc ph©n mËt ®îc triÖt ®Ó vµ
nhanh chãng.
SÊy®êng b»ng h¬i nãng 70-80 oC ®Ó viÖc sÊy kh« ®îc nhanh
chãng vµ ®¶m b¶o vÖ sinh.

I.Nguyªn liÖu:

ViÖt Nam chñ yÕu ®i tõ mÝa, mÝa dïng ®Ó s¶n xuÊt ®êng tõ
10% - 20% hµm lîng ®êng.Hµm lîng ®êng cµng cao cµng cã lîi.
Lîng níc trong mÝa tõ 70-75% .
Thµnh phÇn s¬ mÝa xenlulo 10-15%.
Thµnh phÇn chÊt h÷u c¬ + níc ®êng 0,5-1%.
Thµnh phÇn tro 0.5-1%.
Ngoµi ra muèn s¶n xuÊt ®êng cÇn níc 30m3 níc/1 tÊn ®êng.
Níc c«ng nghÖ:níc ®Ó t¹o h¬i ngng tô lµm l¹nh,c« ®Æc vµ nÊu ®-
êng vµ níc vÖ sinh níc lµm m¸t, mét lîng nhá sinh ho¹t c«ng nh©n.
-N¨ng lîng sö dông chñ yÕu trong c«ng nghÖ s¶n xuÊt ®êng sö
dông than dÇu ®Ó ®èt cho nåi h¬i , ngoµi ra cßn cÇn sö dông
chÝnh b· mÝa ®Ó ®èt thay than lµm nguyªn liÖu cho s¶n xuÊt .
Ho¸ chÊt cho c«ng nghÖ ®êng cÇn : lu huúnh (S) c¸c chÊt keo tô,
s÷u v«i, ngoµi ra cã 1 sè chÊt tr¬.
II.c«ng nghÖ
1. Qu¸ tr×nh chuÈn bÞ nguyªn liÖu :
TiÕn hµnh nhËp c©n kiÓm tra . MÝa ®îc ®a lªn trªn c¸c b¨ng
t¶i vµ ®îc ®a vµo c¸c m¸y c¾t chÆt . Sau ®ã Ðp mÝa (thường sử
dụng hai phương pháp chính là phương pháp ép và phương pháp khuếch tán) nh»m
t¸ch triÖt ®Ó lîng ®êng cã ë trong mÝa. Sö dông c¸c trôc Ðp cã xÎ
r·nh ë bÒ mÆt vµ cã bé ®iÒu chØnh lùc Ðp. Cã thÓ tiÕn hµnh Ðp

6
theo hÖ nhiÒu trôc (3-5 trôc) Ðp tham thÊu : tíi níc nãng lªn b· sau
khi Ðp qua 1 trôc ®Ó Ðp l¹i ®Ó tËn dông triÖt ®Ó hay Ðp theo
nguyªn t¾c mét chiÒu .
2.Qu¸ tr×nh lµm s¹ch níc mÝa :
Níc mÝa thu ®îc sau Ðp cßn chøa nhiÒu t¹p chÊt . Do ®ã ph¶i
tiÕn hµnh lµm s¹ch ®êng.Cã nhiÒu ph¬ng ph¸p lµm s¹ch kh¸c nhau:
2.1. ph¬ng ph¸p v«i.
a. ph¬ng ph¸p cho v«i vµo níc mía lạnh
b. phương pháp cho vôi vào nước mía nóng
c. phương pháp cho vôi phân đoạn
2.2. phương pháp SunFit hóa.
phương pháp SunFit hóa còn gọi là phương pháp SO2 vì trong phương pháp này
người ta dùng lưu huỳnh dưới dạng khí SO2 để làm sạch nước mía.
Phương pháp Sunfit hóa có thể chia ra làm ba loại:
- phương pháp sunfit hóa axit.
- phương pháp sunfit hóa kiềm mạnh
- phương pháp sunfit hóa kiềm nhẹ.
2.3 phương pháp cacbonat hóa
- phương pháp thông CO2 một lần
- phương pháp thông CO2 “chè trung gian”
- phương pháp thông CO2 hai lần
-C«ng ®o¹n c« ®Æc :
Nh»m t¸ch nã ra khái dung dÞch , dung dÞch sau khi Ðp cã hµm
lîng ®êng kho¶ng 20 - 30 ®é (Bomeme) . Dïng h¬i níc ®Ó lµm
nãng dung dÞch vµ t¸ch níc ra khái dung dÞch nh»m thu ®îc dung
dÞch ®Ëm ®Æc cã ®é BX kho¶ng 60 đến 65.
Qu¸ tr×nh c« ®êng tiÕn hµnh ë ®iÒu kiÖn ch©n kh«ng.
-NÊu ®êng: nh»m tiÕp tôc t¸ch níc ®Ó nång ®é ®¹t 90 BX . Khi
BX ®¹t 30 th× b¾t ®Çu x¶y ra qu¸ tr×nh t¹o tinh thÓ . §Ó t¨ng
tèc ®é qu¸ tr×nh t¹o tinh thÓ vµ kÕt tinh ngêi ta bæ sung thªm
mÇm tinh thÓ gièng ( ®êng nghiÒn vôn).

7
 Qu¸ tr×nh nÊu ®êng ®îc tiÕn hµnh ë ®iÒu kiÖn ch©n kh«ng
nÊu ra 3 s¶n phÈm ®êng :A,B,C.
A: lµ ®êng tèt nhÊt lo¹i 1.

KÕt tinh

Tinh thÓ ®êng A dÞch ®êng A

Tinh thÓ ®êng B dÞch ®êng B ( khã kÕt tinh )

Tinh thÓ C rØ ®êng

- Qu¸ tr×nh kÕt tinh : cho thªm s¶n phÈm ®êng vµo trong
thiÕt bÞ kÕt tinh cã chøa c¸c dung dÞch ®êng thu ®îc sau nÊu
nh»m t¹o ra nång ®é chÊt tan lín h¬n nång ®é b·o hoµ nhê ®ã
x¶y ra qu¸ tr×nh kÕt tinh .
Dïng níc l¹nh ®Ó h¹ nhiÖt ®é dÞch ®êng sÏ t¹o ra dung dÞch ë
tr¹ng th¸i qu¸ b·o hoµ nhê ®ã x¶y ra qu¸ tr×nh kÕt tinh .
Qu¸ tr×nh ly t©m nh»m t¸ch tinh thÓ ®êng khái dung dÞch
níc c¸i vµ rØ ®êng.
+ §êng A ë tr¹ng th¸i r¾n sÏ lµ s¶n phÈm.
+ §êng A ë tr¹ng th¸i láng sÏ lµ níc c¸i ®Ó ®i nÊu ®êng B .
+ §êng B d¹ng láng sÏ lµ níc c¸i ®Ó ®i nÊu ®êng C. Cßn níc c¸i C
vµ rØ ®êng chøa c¸c lo¹i ®êng khö kh«ng thÓ kÕt tinh .
-- SÊy nh»m lµm kh« tinh thÓ ®êng .Ph¬ng ph¸p dïng thæi khÝ nãng
®îc nhiÖt ë nåi h¬i , c¸c bôi tinh thÓ ®êng sÏ bay lªn vµ kÌm theo

8
h¬i níc t¹o khÝ chøa c¸c tinh thÓ ®êng nhá sÏ ®îc tËn thu c»ng
cyclotron hay läc tay ¸o.

Lµm s¹ch mÝa lµ kh©u rÊt quan träng cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt
®êng .V× thÕ trong c¸c giai ®o¹n trªn , giai ®o¹n l¾ng trong lµ
giai ®o¹n quan träng cña kü thËt nÊu ®êng ®Ó lo¹i c¸c t¹p chÊt.
Môc ®Ých chñ yÕu cña lµm s¹ch níc mÝa lµ:
+Lo¹i tèi ®a chÊt kh«ng ®êng ra khái níc mÝa hçn hîp,®Æc
biÖt lµ nh÷ng chÊt cã ho¹t tÝnh bÒ mÆt vµ chÊt keo;
+Trung hoµ níc mÝa hçn hîp;
Lo¹i tÊt c¶ nh÷ng chÊt r¾n d¹ng l¬ löng trong níc mÝa.
1.ph¬ng ph¸p l¾ng trong b»ng v«i vµ khÝ SO2
T¸c dông cña SO2 lµ : khö trïng,khö mµu ,gi¶m bít ®é nhít cña níc
mÝa, kÕt hîp víi v«i thµnh CaSO3 ; chÊt nµy kh«ng tan trong níc nªn
kÕt tña vµ kÐo c¸c t¹p chÊt l¾ng xuèng,theo ph¶n øng:
<1> Ca(OH)2 + SO2 = CaSO3 + H2O.
(Níc v«i)
C¸ch tiÕn hµnh:th«ng khÝ SO2 vµo níc mÝa ®Õn pH=3.4-3.8;
Cho s÷a v«i vµo ®Õn pH=6.8-7.2; ®Ó l¾ng.
2.ph¬ng ph¸p l¾ng trong b»ng v«i vµ khÝ cacbonic.
T¸c dông cña khÝ CO2 lµ:kÕt hîp víi v«i thµnh CaCO3 theo ph¶n
øng:
<2> Ca(OH)2 + CO2 = CaCO3 + H2O
CaCO3 lµ hîp chÊt kh«ng tan trong níc nªn kÕt tña vµ kÐo theo
c¸c t¹p chÊt l¾ng xuèng.kÕt tña CaCO3 l¸ m«t lo¹i kÕt tña h¹t,nªn
viÖc l¾ng läc ®îc dÔ dµng.
C¸ch tiÕn hµnh:
-Cho níc v«i vµo nøoc mÝa ®Õn pH=6.9-7.1
-Gia nhiÖt®Õn 50 oC
-Th«ng khÝ CO2 lÇn thø nhÊt ®ång thêi gia v«I ®Õn
pH=10-10,5

9
 -L¾ng,läc
Th«ng khÝ CO2 lÇn 2 ®Õn pH=6.8-7.1
-L¾ng,läc
Ph¬ng ph¸p CO2 ho¸ ®îc ¸p dông ë níc ta
Lµ ph¬ng ph¸p cæ ®iÓn ®Ó s¶n xuÊt ®¬ng tr¾ng,cã hiÖu xuÊt
cao h¬n tõ 1-2% so víi ph¬ng ph¸p sun-fit ho¸.
-§ßi hái nhµ m¸y ph¶i cã 1 thiÕt bÞ s¶n xu©t SO2
-Nhµ m¸y cã thÓ mua thªm ®¸ v«i ®Ó s¶n xuÊt v«i vµ khÝ CO2
cho dÔ dµng vµ rÎ.
3. Ph¬ng ph¸p l¾ng trong b»ng v«i vµ axit H3PO4

Trong níc mÝa ®· cã s·n 1 lîng H3PO4 díi 2 thÓ chÝnh:

-Dãi thÓ muèi ph«t ph¸t,tan trong níc mÝa.
Hçn hîp pr«-tª-in cña tÕ bµo ho¸ hîp nµy kh«ng tan trong mÝa.
chØ cã ë thÓ muèi phèt ph¸t th× H3PO4 míi cã t¸c dông l¾ng trong ,
v× muèi phèt ph¸t tan trong níc mÝa míi cã thÓ ho¸ hîp víi v«i
thµnh kÕt tña vµ kÐo c¸c t¹p chÊt l¾ng xuèng.
Níc mÝa cµng chøa nhiÒu H3PO4 viÖc l¾ng trong cµng dÔ
dµng.muèn viÖc l¾ng trong ®îc tèt,mçi lÝt níc mÝa ph¶i cã tèi thiÓu
300mg H3PO4 .Lo¹i mÝa nµo mµ hµm lîng H3PO4 Ýt th× ph¶i thªm vµo
cho ®ñ.
Cã thÓ dïng H3PO4 hoÆc CaH4(PO4)2 c¸c ph¶n øng:

<3> 3Ca(OH)2 + 2H3PO4 = Ca3(PO4)2  + 6H2O

<4>. 2Ca(OH)2 +CaH4(PO4)2 = Ca3(PO4)2  + 4H2O

C¸ch tiÕn hµnh:
Cho H3PO4 vµo níc mÝa,cho níc v«i vµo ®Õn khi thÊy kÕt
tña(pH>=8)
®un nãng ®Õn 70-75 oC,®Ó l¾ng.
¦u ®iÓm cña ph¬ng ph¸p l¾ng trong nµy lµ : kh«ng ®ßi hái
ph¶i thªm thiÕt bÞ g× ®Æc biÖt ,läi trõ ®îc 1phÇn lín c¸c chÊt cã

10
mµu vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho ®êng sa-ca-ro sau nµy kÕt tinh trong m«i
trêng trong suèt h¬n , cã thÓ ¸p dông cã kÕt qu¶ tèt ®èi víi nh÷ng
lo¹i níc mÝa mµ viÖc l¾ng trong gÆ nhiÒu khã kh¨n.

3.Ph¬ng ph¸p l¾ng trong b»ng v«i.

T¸c dông cña v«i lµ biÕn c¸c a xit h÷u c¬ trong mÝa thµnh muèi
can xi kh«ng tan , lµm ®«ng c¸c chÊt an-bu-mi-lo-it , ph¸ huû hoÆc
kÕt tña c¸c pÐc tin và c¸c chÊt cã mµu , nhng viÖc lo¹i trõ nµy rÊt
Ýt , kh«ng ®¸ng kÓ . Nguyªn nh©n chñ yÕu cña viÖc lo¹i trõ t¹p
chÊt trong níc mÝa là : trong níc mÝa cã H3PO4 , v«i t¸c dông víi c¸i
nµy thµnh muèi 2 can-xi phèt-ph¸t hoÆc 3 can-xi phèt ph¸t c¸c
muèi nµy kh«ng tan trong níc,nªn kÐo c¸c t¹p chÊt l¾ng xuèng.
V«i dïng ë ®©y ph¶i lµ lo¹i v«i tèt cã 90 - 95% v«i nguyªn chÊt
(CaO) ; hµm lîng MgO ,Fe2O3 ,Al2O3 kh«ng ®îc qu¸ 2% .
Ph¶i dïng v«I díi d¹ng s÷a v«i 15-20oBÐ . Kh«ng nªn dïng v«i dãi
d¹ng v«i côc hay v«i bét , v× v«i hoµ tan rÊt Ýt trong níc , nÕu dïng
v«i ë d¹ng côc hay bét,v«i sÏ rÊt khã ph©n t¸n ®Òu trong níc mÝa.
Ph¬ng ph¸p l¾ng trong níc mÝa b»ng v«i cã nhiÒu c¸ch :
a) Gia v«i vµo níc mÝa l¹nh:
Tríc hÕt , níc mÝa hçn hîp ®îc läc b»ng líi läc ®i lo¹i c¸m mÝa ,
c©n vµ b¬m ®Õn thung trung hoµ vµ cho v«i ®Õn pH=7,5 ( pH
cña níc mÝa míi Ðp ra b×nh thêng lµ 5.5 ; gia v«i ®Õn pH = 7,2
nÕu lµ lo¹i mÝa xÊu khã l¾ng trong , cã thÓ ra v«i ®Õn pH= 8.3 ).
Cho níc mÝa ®· gia v«i vµo thïng l¾ng, ®un nãng b»ng h¬i níc trùc
tiÕp lªn 97 0C .ë nhiÖt ®é nµy, trong níc mÝa sÏ xuÊt hiÖn bät ; bät
nµy næi lªn sÏ kÐo theo c¸c b· mÝa vôn vµ mét Ýt kÕt tña cÊu t¹o
®Çu tiªn ®Ó cÊu t¹o trªn mÆt níc mÝa mét líp bät dµy chõng 2-3%
chiÒu cao cña khèi níc mÝa. Cßn bao nhiªu kÕt tña kh¸c sÏ l¾ng
xuèng thµnh mét líp bïn dµy tõ 10 - 20% chiÒu cao cña khèi níc
mÝa.

11
Tuú theo lo¹i mÝa tèt xÊu, thêi gian l¾ng trong cã thÓ tõ 1-2h hoÆc
h¬n.
u khuyÕt ®iÓm cña ph¬ng ph¸p :
-Qu¶n lý, thao t¸c ®¬n gi¶n.
-Tríc khi ®un nãng,cho v«i vµo níc mÝa ®Õn trung tÝnh do ®ã
tr¸nh ®îc sù chuyÓn ho¸ ®êng sacaroza . NÕu cho v«i ®Òu ®Æn cã
thÓ tr¸nh ®îc sù ph©n huû ®êng khö.
-Lîng v«i dïng nhiÒu.
-§é hoµ tan cña v«i ë trong níc mÝa l¹nh t¨ng, do ®ã nÕu v«i qu¸
thõa th× sau khi ®un nãng v«i sÏ ®ãng cÆn ë thiÕt bÞ
-HiÖu suÊt lµm s¹ch thÊp.
b) Gia v«i vµ ®un s«i 2 lÇn :
Ph¬ng ph¸p nµy ¸p dông chñ yÕu cho c¸c lo¹i níc mÝa khã l¾ng
trong. C¸ch tiÕn hµnh :
-Gia v«i vµo níc mÝa l¹nh ®Õn pH = 6,2-6,4.
-§un s«i .
-Gia v«i lÇn thø hai ®Õn pH= 7,6- 8,2.
-§un s«i lÇn thø hai.
-§Ó l¾ng trong.
Níc mÝa sau khi l¾ng trong sÏ cã pH =6,8-6,9
u khuyÕt ®iÓm cña ph¬ng ph¸p :
-Lo¹i ®îc pr«tªin t¬ng ®èi nhiÒu.Do nhiÖt ®é cao,sù kÕt tña
Ca3(PO4)2 t¬ng ®èi hoµn toµn.
-HiÖu qu¶ lµm s¹ch tèt.Chªnh lÖch ®é tinh khiÕt cña mÝa cao.
-Tèc ®é l¨ng lín,dung tÝch níc bïn nhá.
-TiÕt kiÖm lîng v«i kho¶ng 15-20% so víi ph¬ng ph¸p l¹nh.
-Sù chuyÓn ho¸ ®êng sacaroza kh¸ lín.
-Khã khèng chÕ mµu s¾c mÝa ®Ëm.
c)ph¬ng ph¸p cho v«i ph©n ®o¹n:
u khuyÕt ®iÓm cña ph¬ng ph¸p:

12
 -HiÖu suÊt lµm s¹ch tèt. Lo¹i ®îc c¸c chÊt kh«ng ®êng nhiÒu .§é
tinh khiÕt níc mÝa t¨ng cao, tèc ®é kÕt tinh cao, tèc ®é kÕt tinh
nhanh, dung tÝch níc bun nhá.
-TiÕt kiÖm kho¶ng 35% v«i so víi ph¬ng ph¸p l¹nh .
-S¬ ®å c«ng nghÖ phøc t¹p.
-Sù chuyÓn ho¸ vµ ph©n huû sacaroza t¬ng ®èi lín.
d)C¸ch l¾ng trong ë Java .
-Gia v«i vµo níc mÝa l¹nh ®Õn pH = 6-6,6 .
-Chia sè níc mÝa ra 2 phÇn vµ xö lý kh¸c nhau:
40% gia thªm v«I ®Õn pH = 9,5.
60% ®un nãng.
-Trén ®Òu 2 phÇn níc mÝa Êy , pH cña hçn hîp sÏ lµ 7,6 - 7,8
vµ nhiÖt ®é b»ng 650C.
e) C¸ch l¾ng trong phøc hîp .
Theo c¸ch nµy , níc mÝa Ðp lÇn ®Çu ( tríc khi thÈm thÊu níc) vµ
níc mÝa Ðp lÇn sau ( sau khi thÈm thÊu níc ) dîc ®Ó riªng vµ xö lý
kh¸c nhau , v× tÝnh chÊt cña 2 lo¹i níc mÝa Êy kh¸c nhau rÊt nhiÒu.
-Tû träng cña níc mÝa Ðp lÇn ®Çu sÏ lín h¬n tû träng cña níc mÝa
Ðp lÇn sau; thµnh phÇn chñ yÕu cña níc mÝa Ðp lÇn sau lµ níc l·.
-Níc mÝa Ðp lÇn ®Çu thuÇn khiÕt h¬n níc mÝa Ðp lÇn sau nhiÒu.
Níc mÝa Ðp lÇn sau chøa nhiÒu t¹p chÊt cÇn ®îc l¾ng trong
nhiÒu nhÊt , nhng v× tû träng cña níc mÝa nµy thÊp nªn viÖc l¾ng
trong còng dÔ dµng nhÊt.

C¸ch xö lý níc Ðp lÇn ®Çu C¸ch xö lý níc Ðp lÇn sau

-gia v«i ®Õn pH=7-7,4 -gia v«i ®Õn pH=7,8-8,8
-®un nãng ®Õn 105 0C -®un nãng ®Õn 105 0C
-®Ó l¾ng - ®Ó l¾ng

13
 -Níc mÝa Ðp lÇn ®Çu , sau khi l¾ng trong , cã pH = 6,8-7,1 ®îc
chuyÓn ®i c« ngay.
-CÆn cña níc mÝa Ðp lÇn ®Çu ®îc nhËp víi níc mÝa Ðp lÇn sau ®Ó
®îc xö lý l¹i víi níc mÝa nµy.
-Dung dÞch trong cña níc mÝa Ðp lÇn sau ®îc nhËp víi níc mÝa Ðp
lÇn ®Çu ®Ó xö lý l¹i víi níc mÝa nµy.
-CÆn cña níc mÝa Ðp lÇn sau ®îc Ðp läc ®Ó lÊy thªm níc mÝa
trong, cßn b· th× lo¹i ra.
Tãm l¹i chØ cã níc mÝa Ðp lÇn ®Çu lµ gia v«i 1 lÇn vµ ®un
nãng 1 lÇn . Cßn cÆn cña níc mÝa nµy còng nh níc mÝa lÇn sau
®Òu ph¶i gia v«i 2 lÇn vµ ®un nãng 2 lÇn.
¦u ®iÓm cña c¸ch l¾ng nµy lµ: tèc ®é l¾ng trong nhanh, phÇn níc
mÝa tèt nhÊt vµ quan träng nhÊt chØ bÞ gia v«i 1 lÇn vµ ®un nãng
1 lÇn , nªn Ýt bÞ tæn thÊt ,viÖc khö c¸c chÊt keo cã nhiÒu nhÊt
trong níc mÝa Ðp lÇn sau , ®îc thùc hiÖn tèt h¬n v× gia v«i ®Õn
pH cao h¬n.

C/CÁC TÁC ĐỘNG TỚI MÔI TRƯỜNG DO SẢN XUẤT.

Nhà máy đường là nhà máy sản xuất thực phẩm với đặc điểm là từ nguyên liệu
đến sản phẩm cũng như các chất sử dụng trung gian trong quá trình sản xuất hầu
như không tạo thành các chất độc hại nguy hiểm ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức
khoẻ của người sản xuất cũng như đời sống cư dân quanh vùng sản xuất.Tuy vậy,một
số vấn đề cần chú ý là:
-vấn đề ô nhiễm không khí
-vấn đề chất thải rắn
-vấn đề nước thải
Ngoài ra còn cần chú ý đến vấn đề ô nhiễm do tiếng ồn (tiếng động máy chạy và
xe vận chuyển).
I/ Ô nhiễm không khí
Khi nhà máy đường hoạt động,các nguồn gây ô nhiễm không khí có thể là:

14
 -Khói của lò đốt bã mía và than .Đây là nguồn ô nhiễm chính mà bất kỳ nhà máy
sản xuất công nghiệp nào cũng cần lưu ý để xử lý .Khi đốt lò tạo ra khí CO 2 tro và khí
than.Trong mía không có các kim loại nặng và chất độc hại ,chủ yếu là lượng khí than
thải vào không khí .
-Hơi của lò đốt lưu huỳnh khi gặp sự cố có thể thoát một phần ra ngoài.Khí SO2 rất
độc cho người,hấp thụ hơi nước tạo thành axit H2SO4 gây ăn mòn các bề mặt kim loại.
-Sự tản hơi của nước mía có chứa một hàm lượng đường nhỏ phát tán vào không khí
và bụi đường ở các công đoạn sàng,đóng bao.
II/Chất thải rắn.
Tro bã mía không chứa các chất độc hại.
Tro than (xỉ) là chứa nhiều chất độc hại được dập lửa bằng nước ,cần có hệ thống
thu gom.
Bùn lọc được vận chuyển ra ngoài để làm phân bón ruộng.

III/Nước thải.

Trong quá trình sản xuất , nhà máy đường mía dùng rất nhiều nước . Lượng nước
mía nhà máy dùng có thể lớn gấp 12 - 15 lần so với nguyên liệu . Do đó lượng nước
bị nhiễm bẩn thải ra cũng rất lớn,bao gồm:

-Nước vệ sinh công nghiệp,nước giặt vải lọc.

-Nước của phòng thí nghiệm.
-Một phần nước ở tháp ngưng tụ ra và nước cho các nhu cầu khác.
Lượng nước thải này chia 3 loại theo mức độ nhiễm bẩn như sau:
+Nước thải loại I (BOD=<30 ppm).
+Nước thải loại II (BOD từ 100 ppm đến 150 ppm).
+Nước thải loại III (BOD từ 600 ppm đến 900 ppm).
Cần có biện pháp để xử lý nước thải trước khi xả bỏ ra ngoài môi trường vì sẽ
ảnh hưởng xấu đến nguồn nước ngoài môi trường và môi trường sinh thái . Trước
khi thải ra môi trường phải qua các bể lắng lọc đậy kín xử lý vi sinh.

D/ CÁC PHƯƠNG PHÁP GIẢI QUYẾT Ô NHIỄM

15
I/Xử lý ô nhiễm không khí .
Các chất gây ô nhiễm môi trường không khí của quá trình sản xuất đường không
lớn . Khí thải phát sinh chủ yếu từ lò hơi dùng bã mía làm nhiên liệu, từ quá trình xử
lý nước mía bằng CO2 hoặc SO2 của công đoạn bảo xung . Các nhà máy đều chú ý
để tránh rò rỉ SO2. Do đó thiết bị đốt kim loại thung quay liên tục làm nguội nước
được chọn loại có độ tin cậy cao để loại trừ hoàn toàn khả năng ảnh hưởng đến môi
trường .
Vấn đề ô nhiễm cần phải quan tâm nữa là tro bay theo khói thải ra ngoài. Để giải
quyết vấn đề này khí thải lò hơi được tách bụi bằng hệ thống cyclon tách bụi ẩm
hoặc cyclon thủy lực có hiệu quả tách cao,đồng thời lò hơi được trang bị hệ thống tự
động để điều hành quá trình đốt cháy tối đa nhiên liệu,vì thế hạn chế ở mức thấp
lượng tro bay ra.

II/Xử lý chất thải rắn .

-Chất thải rắn trong sản xuất đường gồm bã mía, tro lò hơi, bùn lọc,…
+ Mật rỉ: sản phẩm phụ của sản xuất đường . Lượng mật thường chiếm khoảng
5% lượng mía ép, mật rỉ sử dụng để sản xuất cồn, sản xuất mì chính, nấm men...Tiêu
hao mật rỉ cho sản xuất cồn là 3,4 - 4 kg/1 lít cồn.
Ở nhiều nước trên thế giới rỉ đường còn được sử dụng để sản xuất men nở bánh
mì, làm thức ăn gia súc, sản xuất axit xitric, axit lactic... Bã rượu từ rỉ đường được
dùng sản xuất thức ăn gia súc, nấm men giầu đạm...
+ Bã mía: chiếm 26,8 - 32% lượng mía ép , với hàm ẩm khoảng 50% . Phần chất
khô chứa khoảng 46% Zenluloza và 24,6% Hemizenluloze .
Các nhà máy đường sử dụng bã mía làm nhiên liệu đốt lò hơi và chạy máy phát
điện . Bã mía còn được sử dụng làm nhiên liệu sản xuất giấy, ván ép,...
+ Bùn lọc: là cặn thải của công đoạn làm trong nước mía thô . Bùn có độ ẩm 75 -
77%, chiếm 3,82 - 5,07% lượng mía ép,được dùng làm phân bón cho đồng ruộng.
+ Tro lò hơi: chiếm 1,2% lượng bã mía . Thành phần chính của tro là SiO2, chiếm
71% - 72% . Ngoài ra còn các khoáng khác như Fe2O3 , Al2O3, K2O, Na2O,
P2O5, CaO, MnO.... Cùng với bùn, tro được dùng để sản xuất phân hữu cơ.

16
Bảng thành phần hóa học của chất thải rắn từ sản xuất đường

% Khối lượng

Mật rỉ Bùn lọc Bã mía

Nước 26 Nước 75 Nước 50,0

Đường 51 Sáp, chất béo 3,5 Zenlulo 22,5

Chất khử 3 Xơ 7,5 Pentoza 16,0

Hợp chất nitơ 4,5 Đường 4,0 Lignin 9,0

A xit hữu cơ 5,6 Protein 3,0 Sáp, Protein 1,5

Tro 10,6 Tro 7,0 Tro 1,0

Chất màu 0,5

III/Xử lý nước thải .

Để bảo vệ môi sinh ,môi trường, một số nước có những hướng dẫn quy định tiêu
chuẩn nước thải cho các nhà máy đường . Để đánh giá tình trạng ô nhiễm của nước
thải chúng ta có nhiều chỉ tiêu. Tuy nhiên BOD là chỉ tiêu chủ yếu để đánh giá độ
nhiễm bẩn của nước thải trong các nhà máy đường . BOD là thông số phản ánh mức
độ tiêu thụ oxy để phân hủy các chất hữu cơ của các vi sinh vật trong nước và
được gọi là : Nhu cầu oxy hóa toàn phần BOD(Anh-Mỹ) hay NOS(Việt Nam).

Các nhà máy đường trên thế giới thường sử dụng các phương pháp chính sau
để xử lý nước thải :

1/Hạn chế mất đường theo nước thải.

Giá trị BOD của đường sacaroza là 0,49 mg O2/mg đường .Đường là nguồn quan
trọng của BOD trong nước thải của nhà máy đường .Hạn chế mất đường theo nước

17
thải không những làm giảm tổn thát vô hình tăng tổng thu hồi trong sản xuất mà còn
làm giảm độ ô nhiễm của nước thải.

Phương pháp hạn chế làm mất đường trong nước thải là một phương pháp xử lý
nước thải mà các nhà máy đường nào cũng áp dụng bởi vì nó đi đôi với việc làm tăng
tổng thu hồi của nhà máy.

2/Tồn trữ nước thải .

Bằng cach giữ lại toàn bộ nước thải của nhà máy và chứa trong những hồ lớn để
nước thải có thời gian tự phân hủy từ 70-150 ngày.BOD của nước thải từ 190-1015
ppm sẽ giảm xuỗng tữ 10-15 ppm.Đây là phương pháp xử lý đơn giản tuy nhiên đòi
hỏi tốn nhiều thời gian và có diện tích đất rộng ,do đó chỉ phù hợp với nhà máy đường
dặt ở xa khu dân cư,hoang vắng,đất rộng,người thưa.

3/Hồi lưu nước thải .

Nước thải loại 1(từ các cột ngưng tụ tạo chân không thùng quay:giàn bốc hơi,nồi
nấu đường ,máy lọc chân không thùng quay,có BOD=<30 ppm) được cho quay trở lại
nhà máy để tái sử dụng, tuần hoàn cho các quá trình công nghệ khác.Đôi khi áp dụng
phương pháp hồi lưu để tái sử dụng nước thải loại 2 (nước làm nguội máy).Tuy nhiên
có nhược điểm là các chất bẩn trong nước thải do không được xử lý nên sẽ làm ảnh
hưởng đến sự truyền nhiệt của máy móc thiết bị.Phương pháp nay không thể áp dụng
cho nước thải loại 3(nước vệ sinh,nước thải sinh hoạt,nươc xả đáy lò hơi…). Phương
pháp này thích hợp cho các nhà máy đường gặp phải khó khăn về nguồn nước cấp.

4/Xử lý nước thải bằng vi sinh.

Phương pháp này tận dụng khả năng sống hoạt động của vi sinh vật để phân hủy các
chất bẩn hữu cơ(và vô cơ)có trong nước thải ,có thẻ được thực hiện trong điều kiện
hiếu khí(với sự có mặt của oxy hoặc trong điều kiện yếm khí(không có oxy).Xử lý
nước thải bằng vi sinh là một phương pháp khá kinh tế bơỉ nó giảm được một lượng
BOD khá nhiều của nước thải (hiệu quả cao ma không tốn kém năng lượng nhiều),chỉ

18
cần bơm và không yêu cầu phải có đất rộng,do đó đây là một phương pháp rất thông
dụng.

5/Lọc nước thải.

Để xử lý triệt để nước thải ,một số nhà máy sử dụng phương pháp lọc nước thải
.Nước thải có thể lọc bằng cát hoắc lọc đất Diatonic.

Ở nước ta,một số nhà máy đã có hệ thông xử lý nước thải với các công nghệ khác
nhau:Bằng bể UASB (Nhà máy đường Bình Dương, Cam Ranh ); kết hợp yếm - hiếu
khí ( Việt Trì, Ninh Hòa ); UASB - hiếu khí - lọc sinh học (Nông Cống); hồ sinh học
(Lam Sơn, An Khê, Kontum...); xử lý hiếu khí (Nhà máy đường Bình Định).

Ngoài ra vấn đề tiếng ồn cũng cần phải được quan tâm : tiếng ồn do máy móc
hoạt động và do xe cộ đi lại gây ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe công nhân và dân
cư xung quanh, gây tâm lý khó chịu làm giảm năng xuất lao động. Cần phải bôi trơn
máy móc , lắp đệm chống ồn , phân khu tiếng ồn và trang bị bảo hộ , chống ồn cho
công nhân . Thiết bị không được phép gây tiếng ồn vượt trị số 90 dB trong khu vực
sản xuất công nghiệp theo TCVN. Trồng cây xanh, thảm cỏ ven đường,vỉa hè để hấp
thụ tiếng ồn,bụi,khí CO2,SO2,tạo bóng mát và nguồn cung cấp O2.

19
TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn - Báo cáo tổng kết sản xuất mía
đường vụ 2000-2001. Hà Nội tháng 8/2001.

2. Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn – Trường công nhân cơ điện II chủ
biên Trần Mạnh Hùng-NXB Nông Nghiệp.

3. Báo cáo đánh giá chi tiết tác động môi trường . Dự án khá thi nhà máy đường Phục
Hòa-Tỉnh Cao Bằng.

4. Báo cáo Đánh giá tác động môi trường Nhà máy đường Hiệp Hòa- Long An , 1996.

5. Kết quả bước đầu trong nghiên cứu xử lý nước thải bằng bùn hoạt tính trong sản
xuất đường mía - TS. Nguyễn Thị Sơn-Viện Khoa học và Công nghệ Môi trường-Đại
học Bách khoa Hà Nội.