Thong Tin & Dieu Do He Thong Dien

Thng Tin Va iu Trong H Thng in
Khoa in - Trng ai hoc Bach khoa - ai hoc a Nng 1

Chuong 1
TNG QUAN V CAC TIN HIU VA
H THNG THNG TIN

1.1 Cac khai nim co ban :
1.1.1 Ngun tin nguyn thuy: la tp hp nhng tin tc nguyn thuy cha
qua mt phe p bi n i nhn ta o na o v du nh: ti ng no i, m nha c,
hnh a nh v.v. . Nh v y tin t c c sinh ra nh cac ngun tin nguyn
thuy.
1.1.2 Tin hiu thng tin: la dang vt ly cha ng tin tc va truyn lan
trong h thng thng tin t ni gi n ni nhn tin. cho n gian ta se
goi tt tn hiu thng tin la tn hiu. Co th phn loai tn hiu nh sau :
Tin hiu xac djnh: la tn hiu ma qua trnh bin thin cua no c biu
din bng mt ham thi gian a hoan toan xac nh. Biu thc giai tch hay
th thi gian cua tn hiu xac nh la hoan toan c bit trc .
V du : ) sin( ) ( + = t A t s la tn hiu hnh sin co bin A, tn s
goc va goc pha la 1 tn hiu xac nh.
Tin hiu ngu nhin: la tn hiu ma qua trnh bin thin cua no khng th
bit tr c. Gia tr cua tn hiu ngu nhin tng thi im la khng bit
trc.
Ngoai cach phn loai nh trn ta con co th chia cac tn hiu ra thanh
2 nhom la tn hiu lin tuc va tn hiu ri rac: Tn hiu c goi la lin tuc
nu s thay i cua no la lin tuc, con nu ngc lai tn hiu la roi rac.
Cu th hn, co th phn ra 4 loai sau y:
-Tn hiu co bin va thi gian lin tuc goi la tin hiu tuong tu
(analog).
-Tn hiu co bin ri rac, thi gian lin tuc goi la tin hiu luong
tu .
-Tn hiu co bin lin tuc, nhng thi gian ri rac goi la tin hiu
roi rac.
-Tn hiu co bin va thi gian u ri rac goi la tin hiu s
(digital).

2 Khoa in - Trng ai hoc Bach khoa - ai hoc a Nng
1.1.3 H th ng thng tin: la t hp cac thit b ky thut, cac knh tin
truyn tin tc t ngun tin n ni nhn tin.
Cu truc tng quat nht cua mt h thng thng tin nh sau:

Hinh 1.1
trong o:
Ngun tin : la tp hp cac tin ma h thng thng tin phat ra.
Knh tin:la ni hnh thanh va truyn tn hiu mang tin ng thi
y xay ra cac tap nhiu pha hoai tin tc
Thu tin : La c cu khi phu c tin tc ban u t tn hiu ly u ra
cua knh tin.
1.1.4 Don vj thng tin: bit (binary digit) . Mt bit la dung lng cua mt
ngun tin co 2 trang thai co th (thng thng qui c la 0 hoc 1). Trong
thc t thng dung cac bi s cua bit nh:
1 Kbit= 2
10
bit = 1024 bit
1 Mbit= 2
10
Kbit = 1024 Kbit
1 byte = 8 bit
1Kbyte = 2
10
byte = 1024 byte
1Mbyte = 2
10
Kbyte = 1024 Kbyte
1Gbyte = 2
10
Mbyte = 1024 Mbyte
...

1.2 Cac dc trung co ban cua tin hiu xac djnh:
Ky hiu s(t) la biu thc thi gian cua tn hiu xac nh.
a/ D dai va trj trung binh cua tin hiu:
- dai cua tn hiu s(t) la thi gian tn tai cua tn hiu o k t luc
no bt u xut hin cho n khi chm dt. Thng s nay qui nh thi gian
ma h thng thng tin b mc bn trong vic truyn i tin tc cha trong tn
hiu .
- Nu dai cua mt tn hiu xut hin vao thi im t
0
la , th tr
trung bnh cua no theo thi gian bng
Ngun tin Knh tin Thu tin
Nhiu
dt t s t s
t
t
+
=
0
0
) (
1
) ( (1.1)
b/ Nng luong cng sut va trj hiu dung cua tin hiu:
- Nng lng E
s
cua tn hiu s(t) la tch phn cua bnh phng tn
hi u trong sut thi gian tn tai cua no:

+
=
0
0
) (
2
t
t
s
dt t s E . (1.2)
V i nh ngha cu a nng l ng nh v y, ta coi tn hi u co tnh
ch t nh i n a p, do ng i n hay ca c a i l ng tng t kha c.
- Cng sut trung bnh cua tn hiu:
dt t s t s
t
t
+
=
0
) (
1
) (
2 2
, (1.3)
trong o biu thc ) (
2
t s c goi la cng sut tc thi cua tn hiu. Nh vy
cng sut trung bnh cua tn hiu chnh la tr trung bnh cua cng sut tc
thi.
- Tr hiu dung cua tn hiu la cn bc hai cua cng sut trung bnh:

+
=
0
0
) (
1
2
t
t
hd
dt t s s (1.4)
c/ Dai dng cua tin hiu: la ty s cac gia tr cc ai va cc tiu cua
cng sut tc thi cua tn hiu. Thng thng s nay c o bng n v
lgart (ben hay xiben):
D
dB
=10 lg
min
max
2
2
) (
) (
lg 20
min ) (
max ) (
t s
t s
t s
t s
= (1.5)
Thng s nay c trng cho khoang cng ma tn hiu se tac ng
ln cac thit b.
d/ T s S/N (tin hiu/nhiu) (signal to noise ratio):

N
S
P
P
N
S
= = , (1.6)
trong o P
S
:

cng sut tn hiu, P
N
:

cng sut nhiu.
T s S/N cung con co th vit di dang mc tn hiu:
) ( lg 10 lg 10 dB
P
P
N
S
= . (1.7)
e/ Dai thng cua tin hiu (BW - Bandwidth): la hiu gia cac gii
han tn s cua dai cha cac thanh phn tn s hu ch cua 1 tn hiu.
V du: Co th xem ting noi con ngi co dai tn s nm trong
khoang t f
1
=300 Hz n f
2
=3000 Hz. Khi o dai thng: BW= f
2
- f
1
=3000-
300 =2700 Hz.
Cac tn hiu co dai thng ln th ro rang la nn c truyn i cac
tn s cao co li hn (tranh giao thoa vi cac tn hiu khac).

1.3 Phuong phap ph:
Phng phap nay cho phep xac nh cach truyn tn hiu cung vi
bin dang cho phep qua cac mach in co dai tn s b gii han, v du nh
cac mach va thit b co dai tn s lam vic hep, cac b loc in, cac b
khuch ai, cac b bin i, cac knh tin .v.v...C s cua phng phap ph
la s khai trin cac ham s tun hoan vao chui Fuari.
Gia s co tn hiu s(t) tun hoan vi chu ky T, (s(t)= s(t+nT) vi moi
s nguyn n), ng th i s(t) thoa man cac iu kin irichl (b chn, lin
tuc tng oan, co s hu han cac im cc tr trong mi chu ky).
Khi o tn hiu s(t) co th biu din c di dang chui Fuari
phc:
+
=
=
k
t jk
k
e A t s

) ( , (1.8)
trong o :
T
2
= : tn s goc c ban, (1.9)
= =
2 /
2 /
) (
1
T
T
j
k
t jk
k
k
e c dt e t s
T
A

: bin phc. (1.10)
S hang
t jk
k
e A

goi la thanh phn iu hoa bc k cua tn hiu s(t),
c
k
:

mun cua bin phc A
k
,
tp hp
+
= k k
c } { goi la ph bin cua tn hiu s(t),
k
: pha ban u cua bin phc A
k
,
tp hp
+
= k k
} { goi la ph pha cua tn hiu s(t).
Nu bit ph pha va ph bin ta co th thy rng tn hiu tun
hoan s(t) hoan toan c xac nh.
Gia s tn hiu s(t) khng tun hoan, ta co th xem no nh la mt tn
hiu tun hoan vi chu ky T . Khi o nu s(t) cung thoa man cac iu
kin irichl th ta cung co c biu din cua tn hiu khng tun hoan
s(t) di dang tch phn Fuari:

d e S t s
t j

= ) ( ) ( (phep bin i Fuari ngc), (1.11)
trong o:
dt e t s S
t j
) (
2
1
) ( (1.12)
goi la ph cua tn hiu khng tun hoan s(t) (phep bin i Fuari thun).
Nu bit ph S() ta hoan toan co th xac nh c tn hiu khng
tun hoan s(t). Noi chung ph S() la ham phc:

) (
) ( ) (

j
e S S = =Re {S()} + j.Im {S()}= P() + jQ() (1.13)
P() : ph thc cua tn hiu s(t),
Q() : ph ao cua tn hiu s(t),
) ( S : ph bin cua tn hiu s(t),
) ( ) ( ) (
2 2
Q P S + = , (1.14)
() : ph pha cua tn hiu s(t),

(
) (
) (
P
Q
tg = , (1.15)
) ( ) (
) (
) ( sin
2 2

Q P
Q
+
= , (1.16)
) ( ) (
) (
) ( cos
2 2

Q P
P
+
= . (1.17)
T trn ta nhn thy cac tn hiu tun hoan se co ph vach (ph ri
rac), con cac tn hiu khng tun hoan se co ph lin tuc.

1.4 Nhiu trong cac h thng thng tin :
Nhiu la t dung ch tt ca cac loai tn hiu khng co ch tac ng
ln cac tn hiu co ch, gy kho khn cho vic thu va x ly tn hiu nay.
Nhiu gy nn cac sai s cung nh lam bi n dang tn hiu. Nu ta truyn 1
tn hiu s(t) n u vao cua knh tin, th trn u ra ta se thu c noi
chung khng phai la tn hiu s(t) ma la
x(t) = n(t).s(t) +c(t), (1.18)
trong o: n(t) goi la nhiu nhn, c(t) goi la nhiu cng.
Nhiu cng c(t) khng phu thuc vao tn hiu va b gy ra bi cac
trng ngoai (in trng, t trng, trng in t, trng m thanh v.v...)
Nhiu nhn b gy ra bi s thay i h s truyn cua knh tin. Nhiu
nhn thng thy trong khi truyn cac tn hiu v tuyn song ngn.
Theo ngun gc, nhiu co th c phn ra 2 nhom: nhiu kh quyn
va nhiu cng nghip.
Nhiu kh quyn (hay co tai liu con goi la nhiu t nhin) gy ra do
hoat ng cua cac hin tng trong kh quyn nh ging, bao, sm,
chp..v.v. (thng thng la tn s thp). Trong thi gian ging, bao, sm,
chp, trong may thu radio thnh thoang nghe thy nhng ting lao xao
manh, c bit khi lam vic song dai. Nhiu kh quyn khng anh hng
n cac dai song ngn la dai song c dung nhiu trong thng tin v tuyn
in. Ngoai ra nhiu kh quyn con sinh ra do bc xa t cac ngun ngoai
trai t ma manh nht la do bc xa cua mt tri. Cac bc xa nay lam anh
hng n lp in hoa trong tng cao cua kh quyn, lam thay i iu kin
truyn lan cua cac song ngn, va do o anh hng n thng tin dai song
nay. Hn na phn ln nng lng bc xa nm trong min tn s siu cao
(cac dai song centimet va cimet) va c cac may thu v tuyn lam vic
cac dai song nay trc tip thu ly di dang nhiu .
Nhiu cng nghip la nhiu do cac thit b in co th gy ra nh :
cac ng c in co thanh gop, cac dung cu in dung trong gia nh, cac
thit b in trong y t, cac thit b cng nghip tn s cao (lo uc va ti
cao tn, lo sy cao tn ..v.v.) Cac nhiu phin phc nht do h thng anh
la trong cac ng c t trong gy ra, va cui cung cac chung in (vi
rle ong m) cung la ngun nhiu manh. Ban cht cua nhiu cng nghip
la khi cac thit b in k trn lam vic se sinh ra bc xa in t manh. Cac
bc xa in t nay co th la nhng kch thch t bin cac dao ng tt dn
do s tao thanh tia la gy ra. Chung cung co th tao ra cac dao ng cao
tn khng suy giam (v du nh trong cac lo nhit cao tn). chng lai cac
nhiu cng nghip, cn phai dung cac b phn kh cac bc xa in t, dp
tt cac tia la sinh ra trong cac thit b ma trong o chung khng gi nhim
vu chu yu. Cac thit b tn s cao phai c ch tao ung n giam s
bc xa n cc tiu va nu cn phai boc kim thit b.
Nhiu kh quyn va nhiu cng nghip c goi la nhiu ngoai hay
can nhiu. Ngoai ra con co nhi u trong la nhiu ngay trong ban thn h
thng thng tin do ban thn cac thit b sinh ra trong qua trnh lam vic,
nh do hiu ng nhit, do s thng giang cua cac ai lng vt ly
v.v...Nhiu trong con c goi la tap m.
Cht lng cua tn hiu co th c o bng ty s S/N (tn
hiu/nhiu) biu din bi n v dB.
Thng tin va iu trong H Thng in
Khoa in - Trng ai hoc Ky thut - ai hoc a Nng 7
Chuong 2
BIN DI TIN HIU

2.1. So d nguyn ly chung cua mt HTTT (H Thng Thng Tin)
truyn tin hiu tuong tu :
Mi HTTT co nhim vu truyn tin tc t ni phat n ni nhn tin.
Di y la s nguyn ly chung cua mt HTTT truyn tn hiu tng t:

Hinh 2.1 S nguyn ly chung cua 1 HTTT.

- Ngun tin la ni cung cp cac tin tc ban u cha dang tn hiu
in, nh ting noi trong in thoai; ting noi, m nhac trong thng tin phat
thanh; ting noi, m nhac va hnh anh trong truyn hnh...
- co th truyn tin tc ngi ta thng chuyn no thanh tn hiu
in phu hp cho cac h thng thng tin. V du micro trong thng tin in
thoai va phat thanh, micro va camera i vi truyn hnh v.v...
- May phat la khi bao gm cac chc nng: bin i cac tn hiu
in thanh dang tin li cho vic truyn i xa, co kha nng chng nhiu cao
va khng lam meo tn hiu trong qua trnh x ly. Co th thc hin c cac
Ngun tin
May phat
- iu ch
- Khuch ai
- (Anten phat)
Knh truyn
May thu
- (Anten thu)
- Khuch ai
- Giai iu ch
Bin i
tn hiu - tin tc
Nhn tin
Tin tc
ban u
Tn hiu
in
Tn hiu
b iu
ch
Tn hiu
in tn
thp
Tin tc
Bin i
tin tc - tn hiu
8 Khoa in - Trng ai hoc Ky thut - ai hoc a Nng
muc tiu c ban nay nh khu iu ch tn hiu. Ngoai ra am bao cng
sut phat may phat phai thc hin khuch ai tn hiu. i vi cac h thng
thng tin v tuyn, may phat phai co anten phat bc xa tn hiu in
thanh song in t lan truyn trong khng gian .
- Tn hiu sau khi qua may phat c truyn ln knh truyn n
may thu. Co hai loai knh truyn c ban la dy dn (cap in, cap quang)
va v tuyn (truyn trong khng gian). Cac knh tin c dung trong thng
tin in thoai, in bao, truyn hnh cng nghip, phat thanh, truyn hnh,
thng tin v tinh va o lng, iu khin t xa...
- Tn hiu sau khi qua knh truyn se i n may thu. Cac b phn c
ban cua may thu la anten thu (trong trng hp knh truyn v tuyn), cac
b khuch ai va giai iu ch. Sau khi qua cac thit b nay tn hiu se c
tra v dang tn hiu in tn thp ban u nhng vn cha thch hp cho ni
nhn tin la con ngi. V vy tn hin in cn phai qua b bin i tn
hiu-tin tc la cac thit b nh ng nghe trn may in thoai, loa trong radio
va man hnh vi loa trn tivi, man hnh may vi tnh, may in v.v..., qua o
con ngi se nhn c cac tn hiu vt ly ban u.

2.2. Muc dich cua diu ch tin hiu :
Djnh ngha: iu ch tn hiu la phep toan chuyn i t mt tn
hiu mang tin tc sang mt tn hiu khac ma khng lam thay i v tin tc
mang theo.
Tn hiu u ra b bin i tin tc-tn hiu co tn s rt thp do o
khng th truyn i xa v hiu sut truyn khng cao. Ngi ta thc hin
i u ch tn hiu vi cac muc ch chnh sau y:
- Chuyn ph cua tn hiu ln pham vi tn s cao, o ta co th co
kch thc hp ly cua anten phat. Trong trng hp knh truyn la dy dn
dai thng cua a s cac cap cung nm trong min tn s cao, cac tn hiu
tn s thp se b suy giam. Do co s dch chuyn ph tn hiu cac hiu ng
o se b mt i. (Trong ly thuyt trng in t ngi ta chng minh c
kch thc cua anten phat phai 1/10 ( dai bc song phat xa), ph
cua tn hiu ting noi thng vao khoang 200Hz - 10 kHz , nh vy kch
thc cua anten phai ln c hang chuc km nu phat tn hiu tn s thp.
- iu ch tn hiu cho phep ta s dung hu hiu knh truyn. Nu
khng co iu ch th trn mt knh truyn ch truyn i c mt tn hiu
tai mi thi im. Nu truyn ng thi hai hay nhiu tn hiu cung mt luc
th khng th tach ring chung ra c u thu. iu ch tn hiu la dch
chuyn ph cua tn hiu t tn s thp ln min tn s cao khac nhau, u
thu se thu c ring re tng tn hiu nh nhng mach loc thng dai.
-iu ch tn hiu tng kha nng chng nhiu cho HTTT, bi v cac
tn hiu iu ch co kha nng chng nhiu, mc tuy thuc vao cac loai
iu ch khac nhau.

2.3 Phn loai diu ch :
iu ch tn hiu c thc hin bn phat vi muc ch la chuyn
ph cua tn hiu t min tn s thp ln min tn s cao. Vic dch chuyn
ph cua tn hiu ln tn s cao c thc hin bng cach lam thay i cac
thng s cua song mang co tn s cao. Trong thc t ngi ta dung hai loai
song mang la cac dao ng hnh sin cao tn hoc cac day xung, do o tng
ng ta se co hai h thng iu ch la iu ch lin tuc va iu ch xung.

Hinh 2.2 Nguyn tc chung iu ch tn hiu.

Trong h thng iu ch lin tuc, tn hiu iu ch (tn hiu tin tc)
se tac ng lam thay i cac thng s nh bin , tn s hoc goc pha cua
song mang la cac dao ng iu hoa. Song mang co thng s thay i theo
tn hiu tin tc c goi la tn hiu b iu ch.
Trong h thng iu ch xung, song mang la cac day xung vung
goc tun hoan, tin tc se lam thay i cac thng s cua no la bin ,
rng va v tr xung.
S khac nhau cn ban gia tn hiu iu ch lin tuc va iu ch
xung la ch trong h thng iu ch lin tuc tn hiu mang tin tc c
truyn i lin tuc theo thi gian. Con trong h thng iu ch xung, tn hiu
mang tin tc ch c truyn trong khoang thi gian co xung.

2.4. Diu ch tin hiu lin tuc (tuong tu ):
B iu ch
T/h iu ch
(t/h tin tc)

T/h song mang
T/h b iu ch
B iu ch
Goi (t) la tn hiu mang tin tc (tn s thp) va hn na (t) a c
chun hoa ngha la:
-1 (t) 1 hay 1 ) ( t (2.1)
(chng han bng cach chia (t) cho
max
)
Khi o iu ch 1 song mang iu hoa hnh sin dang:
u(t) =U
0
sin(
0
t+
0
) (2.2)
co th c thc hin theo bin U
o
, tn s
0
va pha
0
. Cung co
th thc hin iu ch ng thi, chng han nh va theo tn s ln bin
v.v..
Cac biu thc i vi tn hiu hnh sin b iu ch bi tn hiu mang
tin tc (t) tng ng vi iu bin AM (Amplitude Modulation), iu tn
FM (Frequency Modulation) va iu pha PM (Phase Modulation) se co
dang sau y :
u(t)
AM
= U
0
[1+m(t)]sin(
0
t+
0
) (2.3)
u(t)
FM
= U
0
sin(
0
t +
t
dt t
0
) ( +
0
]
(2.4)
u(t)
PM
= U
0
sin[
0
t +.(t) +
0
], (2.5)
trong o:
m: h s iu bin, m 1
U= mU
0
: s gia cc ai cua bin in ap,
: s gia cc ai cua tn s,
: s gia cc ai cua goc dch pha.
Tn hiu mang tin tc (t) noi chung co th la mt ham bt ky, di
y ta se gii han bi vic xet trng hp hay gp nht la tn hiu:
(t)=cos t, (2.6)
trong o tn s thp hn nhiu so vi
0
.

2.4.1. Diu bin :
T biu thc (2.3) ta thy iu bin ngha la lam thay i bin U
0

cua song mang U
0
sin(
0
t+
0
) thanh bin U
0
+ mU
0
.cos t (ng bao
trn hnh 2.3) dao ng theo s thay i cua tn hiu mang tin tc (t) = cos
t.
0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 3.5
-2
-1.5
-1
-0.5
0
0.5
1
1.5
2
t (s)
U
(
t
)
A
M
U
0
(1+mcos( t))
n g b a o

Hinh 2.3 iu bin (AM).

T (2.3) va (2.6) ta co :
u(t)
AM
= U
0
[1+m cos t]sin(
0
t+
0
)
= U
0
[sin(
0
t+
0
)+ m.sin(
0
t+
0
).cos t]
=U
0
sin(
0
t+
0
)+ (m/2).U
0
.sin[(
0
+)t +
0
]+ (m/2).U
0
.sin[(
0
-)t
+
0
]}(2.7)

Hinh 2.4 Ph bin cua tn hiu iu bin AM (3 vach).

Nh vy ng vi tn hiu mang tin tc(t) = cos t th t biu thc
trn ta rut ra c nhn xet la ph cua tn hiu iu bin (hnh 2.4) la ph
0
-
0
0
+

U
0

(m/2)U
0

U
LSB USB
vach gm 3 vach tao thanh t 3 tn s: vach trung tm ng vi tn s song
mang
0
va 2 vach nm i xng 2 bn vach trung tm ng vi cac tn s
0
- va
0
+. Cac vach nay con c goi la cac dai bin di (LSB -
Lower Side Band) va dai bin trn (USB - Upper Side Band). Dai thng
cua tn hiu iu bin u(t)
AM
:
BW=[(
0
+) - (
0
-)] / (2) = /. (2.8)
Ca 3 tn s
0
,
0
- va
0
+ u nm min tn s cao (do
0
>>). Nh vy ta a dch chuyn c tn s thp vao min tn s
cao.
Trong trng hp tn hiu (t) tun hoan va c biu din di
dang tng cua cac thanh phn iu hoa hnh sin:
(t) = ) sin(
1
k
n
k
k
t k C +
=
(2.9)
th:
u(t)
AM
= U
0
[1 + m ) sin(
1
k
n
k
k
t k C +
=
] sin(
0
t+
0
)=
=U
0
sin(
0
t+
0
) - cos
2 1
=
n
k
k
C
m
[(
0
-k)t+
0
-
k
]+
+ cos
2 1
=
n
k
k
C
m
[(
0
+ k)t +
0
+
k
]} (2.10)

Hinh 2.5 Ph bin cua tn hiu iu bin AM (2n+1 vach).

Ph bin cua tn hiu iu bin u(t)
AM
trong trng hp nay (hnh
2.5) se gm 2n+1 vach ng vi cac tn s
0
,
0
-,
0
+,
0
-2,
0
+2,...,
0
-n,
0
+n. Dai thng cua tn hiu iu bin u(t)
AM
:
BW=[(
0
+n) - (
0
-n)] / (2) = n/. (2.11)

0

U
0

U
Khi truyn cac tn hiu iu bin cn phai chu y cac anten va cac
mach thu phat phai cho qua c tt ca cac dai bin.
Xet trng hp n gian khi tn hiu iu bin ch co 2 dai bin.
Cng sut cua tn hiu iu bin:
P
AM
=P
C
+P
LSB
+P
USB
(2.12)
Trong o:
P
C
: cng sut song mang (carrier),
P
LSB
, P
USB
: cng sut cua cac dai bin.
Cng sut cua mi dai bin:
P
LSB
= P
USB
=
4
.
2
m P
C
. (2.13)
T (2.12) va (2.13) ta co biu thc cng sut cua tn hiu iu bin:
P
AM
= )
2
1 .(
2
m
P
C
+ . (2.14)
V du: Gia s h s iu bin m=1 va P
C
=100 W. Ta co:
P
LSB
= P
USB
=
4
100
=25 W,
P
AM
= 100+25+25 = 150 W.
Nh vy trong trng hp nay cng sut cua cac dai bin (50 W)
chim 1/3 cng sut cua tn hiu iu bin, con lai 2/3 la cng sut song
mang. Tuy nhin ban thn song mang khng cha thng tin truyn i ma
chnh cac dai bin mi thc hin nhim vu nay. Co ngha la 2/3 cng sut
cua tn hiu iu bin la "tha", ch co 1/3 cng sut cua cac dai bin mi
co ch. V vy iu bin AM nh trn la phng phap iu ch cha hiu
qua.
Khi h s iu bin m cang be th cng sut cua cac dai bin se cang
be. Nu h s iu bin m cang ln th cng sut cua cac dai bin cung se
cang ln, ngha la tn hiu se cang manh khi c truyn i. V vy nu m
cang ln gn bng 1 th cng sut cu a tn hiu iu bin cang manh. Tuy
nhin trong thc t kho long thc hin iu bin vi m=1 v cac tn hiu
ting noi, hnh anh (video)... khng co bin c nh ma bin va tn s
cua chung thay i trong mt pham vi r ng. Nu cng sut cua cac dai bin
c truyn i b yu th tn hiu nhn c tng ng cung yu va h
thng thng tin se kem tin cy.
Ta thy ch co cac dai bin mi cha thng tin cn truyn (cha tn
s tin tc bn trong), trong khi song mang th khng, hn na song mang
lai chim cng sut qua ln (2/3 tng cng sut trong trng hp iu bin
100% ng vi m=1). V vy cai tin iu bin AM, ngi ta tm cach
loc, lam trit tiu thanh phn ph ng vi song mang.
Nu trong qua trnh iu ch lam trit tiu song mang, ch con lai
2 dai bin, ta co cach truyn thng dai bin kep DSB (Double Side Band).

Hinh 2.6 Truyn thng dai bin kep DSB (Double Side Band).

Tuy nhin trong thc t DSB thng t c dung v no rt kho giai
iu ch thit b thu. Do thng tin truyn i 2 dai bin thc cht gn
ging nhau (1 dai co cha tn s
0
-, 1 dai cha tn s
0
+) nn hoan
toan co th ch cn truyn i 1 dai bin, con dai bin kia chn lai. Khi o ta
co cach truyn thng n bin SSB (Single Side Band). Tn hiu SSB co
th hoc la dai bin trn (USB) hoc la dai bin di (LSB). Trong thc t
1 may pha t SSB tao ra ca 2 dai bin va co 1 b chuyn mach cho phep chon
dai bin trn hoc di truyn i.
Khi tn hiu ting noi (hoc tn hiu iu ch noi chung) bng 0
(chng han khi ngi noi dng lai ngh mt t) th tn hiu SSB se khng
c tao ra. Ngc lai trong AM khi khng co tn hiu iu ch, song mang
vn phai c truyn i. Do o SSB hiu qua hn nhiu so vi AM.
Truyn thng n bin co cac u im chnh sau:
- Tn hiu SSB ch chim co 1 na khng gian ph so vi cac tn hiu
AM hay DSB. iu o cho phep tit kim khng gian ph va cho phep
truyn c nhiu tn hiu hn trong cung 1 dai tn s (so vi AM va
DSB), ng thi khi o kha nng giao thoa gia cac tn hiu cung giam
xung.
- Cng sut tn hiu by gi ch hoan toan tp trung trong 1 dai bin,
v vy tn hiu truyn i se manh hn va co th truyn i xa hn, tin cy
hn. Hiu sut truyn cao hn so vi AM va DSB.
0
-
0
0
+

U
0

(m/2)U
0

U
LSB USB
- Dai thng cua SSB nho hn so vi AM va DSB (va tng ng dai
thng cua mach thu cung nho hn). V vy tn hiu SSB se t b tac ng
cua nhiu hn. Nhiu la tn hiu ngu nhin c hnh thanh t 1 s lng
bt nh cac tn s na o o. Do o vic thu hep dai thng co tac dung loc bt
phn nao cac tn s cua nhiu.
- Tn hiu SSB t fain hn so vi tn hiu AM. Fain y ngha la
tn hiu tng hoc giam manh khi may thu nhn no. Fain xut hin trong
AM v song mang va cac dai bin co th c may thu c lch nhau v
thi gian va pha vi nhau. Ly do la v song mang va cac dai bin do nm
cac tn s khac nhau nn chu s tac ng cua tng in hoa trong kh quyn
mt cach khac nhau. Tng in hoa nay co tac dung un cong cac tn hiu
song mang va cac dai bin xung mt t cac goc khac nhau mt t, v
vy cac tn hiu nay co th i n thit b thu khng ng thi. i vi tn
hiu SSB ch co 1 dai bin, loai fain nay se khng xut hin.
Khi tn hiu u(t)
AM
i n thit b giai iu ch (b tach song) th se
thc hin qua trnh khi phuc ngc lai tn hiu (t), tc la dch chuyn
ngc lai ph vao min tn s thp. Ta xet 1 b giai iu ch n gian loai
tuyn tnh 2 na chu ky, ch cho qua thanh phn dao ng iu bin 1 cc
(v du toan gia tr dng). Khng mt tnh tng quat ta gia s
0
= 0. Khi o
in ap trn u ra cua thit b giai iu ch tuyn tnh 2 na chu ky noi
trn se co dang :
u(t)= U
0
(1+ m cos t) |sin
0
t|. (2.15)
Khai trin |sin
0
t| vao chui Fuari:
|sin
0
t|= |
\
|
=1
2
0
1 4
2 cos
2 1
2
k k
t k
. (2.16)
Khi o:
u(t) =
(
= 1 1
2
0
2
0
0
1 4
cos . 2 cos
2
1 4
2 cos
2 cos 1
2
k k k
t t k
m
k
t k
t m U

=
(
= 1 1
2
0
1
2
0
2
0
0
1 4
) 2 cos(
1 4
) 2 cos(
1 4
2 cos
2 cos 1
2
k k k k
t k
m
k
t k
m
k
t k
t m U

(2.17)
u(t) tao thanh t tn hiu co thanh phn khng i
2
U
0
.1, thanh phn tn
hiu iu ch
2
U
0
m.cost va cac thanh phn con lai co t n s cao 2k
0
-,
2k
0
, 2k
0
+ (k=1,2,...). Ph cua tn hiu u(t) co dang nh hnh 2.7. Nu
u ra cua b giai iu ch ta t b loc thng thp ch cho qua tn s
khng qua th tt ca cac thanh phn co tn s cao se b gi lai sau khi qua
b loc thng thp, ch co tn s cua tn hiu mang tin tc ban u la i
qua c n thit b thu.

Hinh 2.7 Ph cua tn hiu AM u ra b giai iu ch.

2.4.2. Diu tn va diu pha :
0 1 2 3 4 5 6 7
-1
-0.8
-0.6
-0.4
-0.2
0
0.2
0.4
0.6
0.8
1
t (s)
U
(
t
)
F
M

Hinh 2.8 iu tn (FM).

Khng mt tnh tng quat, ta gia s
0
,
(t)=cos t, (2.18)
2
0

U
4
0
6
0

trong o tn s tn hiu iu ch thp hn nhiu so vi tn s song
mang
0
.
Khi o t (2.4) va (2.18) ta co biu thc cu a tn hiu iu tn:
u(t)
FM
= U
0
sin
(
t
tdt t
0
0
cos
= U
0
sin(
0
t + m.sin t) , (2.19)
trong o:
: s gia cc ai cua tn s,
m=
: h s iu tn.
u(t)
FM
= U
0
[cos(m.sin t).sin
0
t + sin(m.sin t).cos
0
t)] (2.20)
Nu ta chon h s iu tn m<<1 th khi o:
m.sin t <<1 sin(m.sin t) m.sint (2.21)
cos(m.sin t) 1 (2.22)
Thay (2.21) va (2.22) vao (2.20) ta c:
u
FM
(t) = U
0
[sin
0
t + m.sint.cos
0
t]
=U
0
[sin
0
t + (m/2).sin(
0
+ )t - (m/2)sin(
0
- )t] (2.23)
Nh vy ph cua tn hiu iu tn trong trng hp h s iu tn m
be (m<<1) cung gm ba thanh phn tng t nh iu bin vi cac tn s
0
,
0
-,
0
+, ch co khac la ph pha tn s
0
- th ngc lai 1 goc
180
0
so vi iu bin (du tr trc biu thc (m/2)sin(
0
- )t ).
Trong trng hp chung khi h s iu tn m tng ln, khng thoa
man iu kin m<<1 na th ph cua tn hiu iu tn se m rng ra, ch
khng con co dang nh trn na. phn tch ph cua tn hiu iu tn cn
phai khai trin cac ham cos(m.sint) va sin(m.sin t) vao chui Fuari nh
cac ham Bessel J
k
(m) loai mt bc k vi k la s nguyn:
=
+
+
=
i
k i
i
k
k i i
m
m J
)! ( !
)
2
(
) 1 ( ) (
2
. (2.24)
Cac ham Bessel thng c ly t bang s hoc c tnh nh mt
s cac phn mm nh MATLAB, MATHCAD.
Khi o ta co:
u(t)
FM
= U
0
sin(
0
t + m.sin t)
=U
0
{ J
0
(m)sin
0
t +
=1
) (
k
k
m J [sin(
0
+ k)t + (-1)
k
sin(
0
- k)t] (2.25)
Nh vy u
FM
(t) la tng cua cac dao ng gm thanh phn co cung tn
s song mang
0
; cac thanh phn dai bin vi tn s
0
+ k va
0
- k va
bin c xac nh thng qua cac ham Bessel.
Mc du qua trnh iu tn tao ra nhiu dai bin trn va di, trong
thc t ch co nhng dai bin nao co bin ln mi cha ng thng tin.
Dai bin nao co bin be hn 1%U
0
th c xem nh khng cha thng
tin tn hiu iu ch. V vy dai thng cua tn hiu iu tn FM co th xem
nh thu hep bt lai.
Co th xac nh gn ung dai thng cua tn hiu iu tn u(t)
FM
theo
qui tc Carson: Gia thit ch xet cac dai bin cua tn hiu iu tn co bin
ln hn 2% bin song mang U
0
. Khi o dai thng cua tn hiu iu
tn se la:
BW=(+) / . (2.26)
FM co kha nng chng nhiu va hiu sut truyn tin cao hn so vi
AM. c bit FM co hiu ng "nut knh": Khi 2 tn hiu FM cung tn s
cung i n may thu, nu tn hiu nao co bin ln hn 2 ln so vi tn
hiu kia th no dng nh "nut knh", loai bo hoan toan tn hiu yu hn
va chim ht ca knh. Trong khi o trong AM ta co th se thu c ca 2 tn
hiu cung mt luc. Do o cht lng thng tin FM se cao hn so vi AM.
Tuy nhin khi2 tn hiu FM cung tn s manh gn nh nhau th co th
xut hin hin tng khi th tn hiu nay chim knh, khi th tn hiu kia.
0 1 2 3 4 5 6 7
-1
-0.8
-0.6
-0.4
-0.2
0
0.2
0.4
0.6
0.8
1
t (s)
U
(
t
)
P
M

Hinh 2.9 iu pha (PM).
Ngoai ra FM co nhc im la chim dung dai tn s tng i ln
(so vi AM) va cac mach iu ch, giai iu ch phc tap hn so vi AM.
Biu thc cua tn hiu iu pha PM (hnh 2.9) co cu truc tng t
nh iu tn FM:
u(t)
PM
= U
0
sin[
0
t +.(t)]
= U
0
sin[
0
t +.cost] (2.27)
iu tn va iu pha con c goi chung la iu ch goc.

2.5. Bin di tin hiu lin tuc thanh tin hiu roi rac, diu ch ma xung
PCM (Pulse Code Modulation)
Vic truyn i va nh cac tn hiu ri rac tng ng vi vic truyn
va nh mt tp hp hu han cac ky t hoc mt day cac s.
Nu tn hiu lin tuc co ph tn s gii han th no lun lun co th
c truyn i thng qua cac gia tr cua mnh vao nhng thi im ri rac.
Kha nng thay th tn hiu lin tuc bng cac gia tr ri rac nh th goi la s
ri rac tn hiu ma c s cua no la nh ly Kachennhikov-Shannon hay con
goi la nh ly ri rac tn hiu hay nh ly ly mu.

2.5.1. Djnh ly Kachennhikov-Shannon : ( K-S)
Djnh ly: Nu ph cua tn hiu (t) khng cha cac tn s vt qua
F
m
(Hz) th no hoan toan c xac nh bi cac gia tr cua mnh vao cac thi
im cach nhau mt khoang t, trong o:
t
m
F 2
1
(2.28)
Tn hiu co ph gii han (t) co th biu din di dang chui lng
giac:
(t) =

k
m
m
t k t F
t k t F
t k
) ( 2
) ( 2 sin
) (
(2.29)
Nh vy tn hiu (t) hoan toan c xac nh bi cac gia tr cua
mnh (kt) cach nhau cac oan t trong o t
m
F 2
1
, t con c goi la
khoang cach ri rac tn hiu.
(Lu y la:
) ( 2
) ( 2 sin
t k t F
t k t F
m
m

=
=
=
) ( 0
1
k i t i t khi
t k t khi
)
Theo nh ly K-S th xac nh mt tn hiu co ph gii han trn
khoang thi gian T ta ch cn n gia tr cua tn hiu nay ma:
T F
F
T
t
T
n
m
m
. 2
2
1
=
= . (2.30)
Cung t nh ly K-S ta suy ra c rng thay v truyn i 1 tn
hiu lin tuc th ta co th truyn i tn hiu ri rac trong dang mt day cac
xung ma bin cua no bng gia tr cua tn hiu lin tuc c truyn i tai
cac thi im ri rac kt va oan thi gian gia chung t
m
F 2
1
, tn s ly
mu f
mu
2F
m

- nh ly K-S co y ngha rt ln i vi cac HTTT ngay nay bi v
tn hiu s la loai tn hiu d tao ma kha nng chng nhiu lai rt cao. Do
o cac h thng thng tin s ang dn dn thay th cac h thng thng tin
tng t, nht la trong lnh vc in thoai, truyn hnh...

2.5.2. Diu ch ma xung PCM:( Pulse Code Modulation):
Djnh ngha: iu ch ma xung PCM v c ban la s chuyn i
tng t -s thuc mt kiu c bit trong o tin tc cha trong cac mu tc
thi cua mt tn hiu tng t c biu din bng cac t s trong mt
chui bit ni tip. (Mt t s bao gm n ch s nh phn)
Trong thc t ma nh phn d tao, d truyn, d x ly...nn PCM
c ng dung rt rng rai. Ngoai ra PCM con co ty s S/N rt cao.
Tn hiu PCM c tao ra bng cach thc hin ba qua trnh c ban:
- Ly mu (con goi la iu ch bin xung PAM (Pulse-Amplitude
Modulation)).
- Lng t hoa.
- Ma hoa.
Nu sau o tn hiu PCM c truyn i trong cac h thng vin
thng lam vic chu yu ph tn s cao th trc khi truyn i xa no phai
c iu ch cao tn con khi truyn trc tip trong dy dn dai thng rng
th khng cn thit phai iu ch cao tn tn hiu PCM .
Sau y ta se xet ln lt tng qua trnh nu trn:

2.5.2.1. Roi rac hoa tin hiu (hay ly mu):
La qua trnh ly mu nh ky tn hiu tng t thu c gia tr
bin tc thi cho tng ln ly mu, sau o ch co nhng thng tin cua
cac mu nay c truyn i. Nh vy cac mu la ri rac, nhng tai u thu
ngi ta se khi phuc lai c tn hiu ban u nu qua trnh iu ch am
bao cac iu kin sau:
- Tn hiu iu ch co ph tn hu han.
- Qua trnh ly mu thc hin ung theo nh ly K-S, tc la tn s ly
mu:
f
mu
2F
m
(2.31)
Vic ri rac hoa tn hiu co nhiu tac dung:
- Nng cao cht lng lam vic, am bao tin c y, chng nhiu tt,
cho phep s dung ky thut s.
- S dung rng rai trong cac h thng thng tin s lu tr, iu
ch va truyn d liu...
Noi cach khac qua trnh ri rac hoa tn hiu co th xem nh la qua
trnh thay th tn hiu lin tuc bng mt day tn hiu xung ri rac. Day tn
hiu xung nay phai c trng, m ta c dang tn hiu lin tuc, va no c
ly tai cac thi im m xung.
Day xung nay co tn s cang cao cang tt v se khng lam bin dang
ph tn hiu lin tuc. Nhng thc t khng th tng dn tn s n v han,
v se lam mt i rng xung, tc khng con y ngha ri rac hoa tn hiu.
Co ngha la v mt ly tng th xung ly mu co rng v cung nho,
nhng trong thc t th rng xung co gii han va thng nho hn nhiu
so vi chu ky cua tn hiu ly mu.
Nh vy sau khi ly mu ta c tn hiu la day xung co bin thay
i (con goi la tn hiu iu bin xung PAM - Pulse Amplitude
Modulation).
V du: Tn hiu in thoai co gii han tn s trong khoang 300 - 3400
Hz. Vy tn s ly mu la f 2 . 3400 = 6800 Hz. Tc ly mu c
khuyn ngh la 8000 xung/s, tc la tn s ly mu ln hn 2 ln tn s 3400
Hz mt t. Tng ng ta co chu ky ly mu la:
T = 1/8000 = 125.10
-6
s = 125 s.
Con rng xung thng nho hn nhiu (co trng hp ly 0,9-1
s).
Vic ri rac hoa tn hiu co th thc hin nh cac b nhn.
Tn hiu n ngo vao A, tn s ly mu vao t ngo B, ngo ra Y nhn
c tn hiu iu bin xung PAM (hnh 2.10).


2.5.2.2. Luong tu hoa va ma hoa tin hiu:

N : Lng t hoa tn hiu la s thay th cac mu a c ly t tn
hiu tng t bng mt tp hp hu han co mc bin a c n nh
cua b lng t . Gia tr bin cua cac mu t nho nht n ln nht c
chia thanh cac khoang goi la bc lng t .
Thng qua lng t hoa, tn hiu (t) se c biu din bng mt
tp hp cac s nguyn va vic truyn tin tc lin tuc (t) by gi c thay
bng s truyn i tp hp cac s nguyn o. Nh vy lng t hoa gn
ging nh s quy tron s, mc quy tron cang nho th chnh xac cang
cao. chnh xac cua vic lng t hoa phu thuc vao vic chon khoang
chia trn truc tung hay con goi la cac bc l ng t hoa.

Hinh 2.11. iu kin lng t hoa
o
(kt) -->
k

k+1

k-1

k+1

k

A
Y
B
B nhn
Hinh 2.10. Ri rac hoa tn hiu
Nu:
k-1
+ 1/2
k
(kt) <
k+1
- 1/2
k+1
(2.32)
Th lng t hoa tn hiu se xp x gia tr (kt) thanh
k
.
Lng t hoa tn hiu cho phep lam giam i anh hng cua cac
nhiu yu .

Hinh 2.12. V du v lng t hoa.

V du v lng t hoa c minh hoa trn hnh 2.12. Trn hnh ve
th hin 8 mc lng t qua b 8 s nguyn t 0 n 7 trn truc tung.
ng cong (t) c r i rac hoa qua 8 mu (8 hnh ch nht co gach cheo)
tnh t trai sang phai. Khi lng t hoa, cac mu 1 va 8 nhn gia tr la 1, cac
mu 2 va 7 nhn gia tr la 3, cac mu 3 va 6 nhn gia tr la 4, cac mu 4 va
5 nhn gia tr la 5.
S mc lng t M tng ng vi s t hp ma nh phn trong thit
b ma hoa sau nay, nn ta co biu thc sau:
M = 2
m
, (2.33)
vi M: s mc lng t hoa;
m: s bt dung trong t hp ma nh phn.
Nu cac bc lng t hoa la u nhau trn sut truc tung ta co
lng t hoa u, nu no thay i ta co lng t hoa khng u.
c im cua lng t hoa u :
- Cac bc lng t hoa u bng nhau .
- Gy sai s trong ging nhau cho cac tn hiu co bin khac
nhau.
- Ty s tn hiu trn nhiu (S/N) se rt kem i vi tn hiu yu .
am bao ty s S/N i vi cac mc tn hiu yu phai giam bc
lng t xung hay ngha la tng s mc lng t . iu o se ng ngha
vi vic tng s bt cua t hp ma truyn i; thit b ma hoa se rt cng
knh, phc tap va tn kem.
Trong mt s trng hp v du nh tn hiu thoai co xac sut tn
hiu yu kha ln. giam s bt trong t hp ma (tng ng giam s mc
(t)
t
t
7
6
5
4
3
2
1
0

lng t) ma vn am bao s S/N lng t hoa cn thit, ta co th dung
phng phap lng t hoa khng u hay con goi la lng t hoa phi tuyn.
thc hin lng t hoa khng u ngi ta t mt b khuch
ai phi tuyn (con goi la b nen) trc b lng t u. con pha thu
khi phuc lai tn hiu ngi ta s dung dan bng cach dung b khuch ai
phi tuyn bu (con goi la b dan) co c tnh i xng vi pha phat.

Hinh 2.13. S lng t hoa khng u.

Qua trnh nen dan cac bin cua tn hiu c goi la companding.
Lut nen gian tn hiu co tac dung lam tng gia tr tc thi cua tn hiu yu
va giam gia tr tc thi cua tn hiu manh. c tnh nen dan xy dng trn
yu cu bc lng t co gia tr min i vi tn hiu yu va tng dn theo
mc bin tn hiu sao cho ty s S/N lun lun c nh va cao hn so vi
lng t hoa u trc tip.
Trong cac b khuch ai phi tuyn ngi ta hay dung cac lut nen
( My, Canaa, Nht) va lut nen A ( Chu u) nh sau:
* Lut nen cho tn hiu x
1
(t) a c chun hoa ( |x
1
(t)| 1):
) 1 ln(
) ) ( 1 ln(
) (
1
2
+
+
=
t x
t x (2.34)
trong o la mt hng s dng, thng thng ngi ta dung =255 hoc
=100.
* Lut nen A cho tn hiu x
1
(t) a c chun hoa ( |x
1
(t)| 1):

+
+

+
=
1 ) (
A
1
khi
ln 1
) ) ( ln( 1
A
1
) ( 0 khi
ln 1
) (

) (
1
1
1
1
2
t x
A
t x A
t x
A
t x A
t x (2.35)
trong o A la mt hng s dng, ngi ta thng dung A=87,6.
Cac khu nh thng l
x'
1
(t)
x
1
(t)
B khuch ai
phi tuyn (b nen)
B lng t
u

Knh truyn
x
2
(t)
B khuch ai
phi tuyn bu
May thu
x'
2
(t)
Cac lut dan tai cac b khuch ai phi tuyn bu (b dan) hoan toan
i xng lai vi cac lut nen (xem hnh 2.13):
* Lut dan :
1 ) 1 (
) (
) (
'
1
'
2
+
=
t x
e
t x . (2.36)
* Lut dan A:

+
+
+

+
=
1 ) (
ln 1
1
khi 1] - ) ( ) ln 1 exp[(
1
ln 1
1
) ( 0 khi ) (
ln 1

) (
'
2
'
2
'
2
'
2
'
1
t x
A
t x A
A
A
t x t x
A
A
t x (2.37)

Sau khi ri rac hoa va lng t hoa, tn hiu c a vao b ma
hoa. Thit b nay bin i cac gia tr u ra cua b lng t thanh cac
xung nh phn hoc cac t ma (gm nhom cac xung nh phn). Vic thay
i mt gia tr thp phn bng mt day xung nh phn goi la ma hoa.

Chng 3
CAC NGUYN LY GHEP KNH

3.1. Gii thiu chung:
Gia thanh cua ng truyn, knh truyn thng tin trong nhiu
trng hp la rt ln va i khi con t hn ca cac thit b thu, phat. i
vi cac h thng thng tin hu tuyn chng han nh in thoai th kha
nng truyn nhiu tn hiu qua mt knh la v cung quan trong.
Ghep knh la qua trnh cho phep truyn hai hay nhiu tn hiu
u phat trn cung mt knh tin sao cho u thu co th tach c
ring ra tng tn hiu o v dang ban u .
Co hai loai knh thng dung la ghep knh theo tn s (FDM -
Frequency Division Multiplexing) thng dung truyn cac tn hiu
lin tuc, con ghep knh theo thi gian (TDM - Time Division
Multiplexing) co th dung truyn cac tn hiu s cung nh tng t.

3.2. Ghep knh theo tn s (FDM) :
S khi cua FDM nh sau :
Hnh 3.1. Ghep knh theo tn s (FDM)

Cac tn hiu in x
1
(t), x
2
(t), ...., x
n
(t) c a n cac b iu ch
M
1
, M
2
,....., M
n
(Modulator), cac may phat G
1
, G
2
,....., G
n
(Generator) phat
ra cac song mang vi cac tn s f
1
, f
2
,...., f
n
khac nhau va c iu ch bi
cac tn hiu x
1
(t), x
2
(t),..., x
n
(t) tai cac b iu ch .
Cac tn s cua may phat f
1
, f
2
, ....., f
n
c chon khac nhau ghep
knh (tng t nh vic phn chia tn s cac ai phat radio, cac khoang
song khac nhau va khng phu nhau ). f
1
, f
2
,..., f
n
c chon sao cho ph
cua cac tn hiu cua cac knh ring re la khng phu nhau, ngha la cac dai
bin cua tn hiu iu ch khng ln nhau (hnh 3.2) .

Hnh 3.2. Cac tn s trong FDM

Cac b loc thng dai F
1
, F
2
,..., F
n
(Filter) co nhi m vu cho qua nhng
tn s co ch, tng ng nm ln cn cac tn s f
1
, f
2
, ..., f
n
cua cac song
mang.
la b trn (hoc b tng) tuyn tnh, ch cng ai s cac tn hiu vao
vi nhau va tn hiu trn co th c iu ch thm mt ln na tai b iu
ch M

vi tn s f

>> f
1
, f
2
,..., f
n
.
u thu cac b loc thng dai F
1
' , F
2
'

,..., F
n
' co nhim vu ch cho qua
cac tn s thuc knh cua mnh. V du b loc F
1
' cho qua tn s f
1
va cac
t n s ln cn trong pham vi ph cua knh 1... Sau o cac b giai iu ch
DM
1
, DM
2
,..., DM
n
(Demodulator) se giai iu ch cho ra lai cac tn hiu
x
1
(t), ...... x
n
(t) thc t la gn lp lai dang cua cac tn hiu ban u x
1
(t),
x
2
(t),.... x
n
(t) theo mt ty l nao o. khuch ai tn hiu ta co th t
thm vao h thng cac b khuch ai.
f
1
f
U
f
2
f
n

......
Nh co FDM, nhiu cuc goi in thoai a c truyn i ch tn mt
s rt t cac cap. Cac tn hiu nguyn thuy la ting noi vi dai tn s trong
khoang 300-3000Hz c dung iu ch cac song mang co nhng tn
s khac nhau va sau o cac tn hiu a c iu ch c trn vi nhau
hnh thanh nn 1 knh.
Qua trnh ghep knh nay co th c lp lai nhiu mc mt s
ln cac cuc goi co th c truyn i ch trn 1 knh (vi gia thit la u
dai thng). S cuc goi trn cung 1 knh co th ln n 10800 cuc va khi
o dai thng yu cu ln n vai MHz. Khi iu ch thng dung loai n
bin SSB.
3.3. Ghep knh theo thi gian (TDM):
Co th giai thch nguyn ly ghep knh theo thi gian (TDM) qua v du
sau y. Gia thit trn mt knh truyn ta cn gi i n tn hiu m thanh,
mi mt trong chung u co tn s gii han f
m
=10 kHz. Trong thc t, vi
cac h thng in thoai, am bao va phai cht lng ting, tn s gii
han c ly thp hn nhiu. Khi chp nhn f
m
=10kHz, vic ri rac hoa tn
hiu trn phai thoa man nh ly K-S vi chu ky la:
s
f
T
m
50
10 . 10 . 2
1
2
1
3
= = = .
Nu day xung ri rac la nhng xung hep co rng c 1ns, th
khoang cach gia 2 xung ng vi hai mu ri rac lin nhau se rt ln. o la
thi gian trng khng co tn hiu. Ty s gia thi gian cua xung ri rac vi
thi gian trng tng ng vi 1 giy so vi 1 ngay m. Nh vy co th
tn dung thi gian trng nay truyn cac mu cua cac tn hiu khac. Do
o, trn cung mt knh ta co th truyn n tn hiu .
S knh n co th ghep c phu thuc vao ty s gia chu ky va
rng xung ly mu, nhng n thng nho hn ty s trn nu yu cu cht
lng thu tn hiu cao.
S khi cua TDM trong trng hp n=3 nh sau (hnh 3.3):
Hai thit b chuyn knh phat, thu ging nhau MUX 1 va MUX 2 se
chuyn knh lin tuc theo th t va ng b, v du 1231 ca hai u
phat va thu.

MUX1
MUX2

Hnh 3.3. Ghep knh theo thi gian (TDM)

Vic lin kt vi knh tin cua may thu va may phat th i xay ra mt
cach ng thi nh co knh truyn tn hiu ng b. Co th minh hoa qua
trnh phn knh TDM i vi m=3 nh sau (hnh 3.4):
T hnh ve ta thy 3 tn hiu x
1
(t), x
2
(t), x
3
(t) c truyn ng thi,
nhng khi thu lai c tach ring ra.
Cac h thng TDM trong thc t thng dung cac mach in t co
cha cac FET (transistor trng) co tc ong m kha cao.

Hnh 3.4. Qua trnh ly mu 3 knh theo thi gian (TDM)

t
x
3.4. So sanh FDM va TDM:
Cac tn hiu trong h thng FDM c truyn i ng thi v mt thi
gian, nhng no co cu truc ph c sp xp sao cho u thu co th
tach ring cac tn hiu nh cac b loc thng dai (chng han mach LC). Con
cac tn hiu trong h TDM c truyn i lin tuc v tn s, nhng cu truc
thi gian c sp xp sao cho u thu co th thu c tng tn hiu ring
re. Noi cach khac trong FDM, nhiu tn hiu c truyn trn cung mt
knh cung mt luc bng cach chia se dai thng, mi tn hiu ch chim mt
phn cua dai thng. Con trong TDM, mi tn hiu co th chim nguyn ca
dai thng cua knh, tuy nhin mi tn hiu c truyn i ch trong mt chu
ky thi gian ngn, tn hiu nay ni tip sau tn hiu kia.
Cac h thng thng tin TDM co nhiu u im hn cac h thng
FDM.
- Vic thc hin h thng TDM n gian hn FDM ca ni phat ln
ni thu.
- TDM co tnh chng nhiu gia cac knh rt tt. c bit vi tn hiu
PCM, khi tach knh TDM thng co ty s S/N rt cao.

3.5. Khai nim v truyn thng song cng, ban song cng va
n cng:
- Khi s trao i tin la ng thi theo hai chiu, ta co kiu truyn
thng song cng (duplex), chng han in thoai.
- Khi s trao i tin la tng chiu tun t, mi tram khi la phat, khi la
thu va knh thng tin phai co c tnh truyn c hai chiu, ta co h thng
ban song cng (half-duplex), chng han nh lin lac b am.
- Khi s trao i tin ch la mt chiu, ta co kiu truyn thng n cng
(simplex), v du nh v tuyn truyn hnh, truyn thanh v.v...
Chuong 4
GIOI THIU H THNG THNG TIN VI BA

4.1. Gioi thiu chung:
Tn hiu vi ba la nhng tn hiu co tn s t 1 GHz tr ln va
thng c coi nh nm trong dai tn s t 1-30 GHz, i khi cung co
th xem nh thuc vung tn s t 1-300 GHz vi bc song =1-30 cm.
Hin nay dai tn s t 0-300 MHz a hoan toan c s dung ht
bi cac ai phat song v tuyn khac nhau. V vy ngi ta c gng khai
thac dai tn s vi ba co ph rt rng. ng vi thng tin vi ba, bng
thng thng rng hn khi truyn tin. Bng thng rng cung cho phep
dung cac ky thut ghep knh khac nhau truyn c nhiu thng tin
hn. Dai tn s vi ba cung rt thch hp cho cac h thng thng tin s
truyn tn hiu nh phn.
Mt kt ni vi ba (microware link) (con goi la v tuyn chuyn
tip) la mt h thng thng tin gia 2 im c nh, bng song v tuyn
co hng tnh rt cao nh cac anten nh hng.
Kt ni vi ba co th truyn tai :
-Cac cuc am thoai song song, ghep knh theo tn s hoc thi
gian.
-Cac chng trnh truyn hnh.
-D liu...
Tuy theo dang tin tc tng t hoc s, cac phng phap iu ch
khac nhau c s dung tao ghep knh va chuyn ph tn ln vung
tn s thch ng.
i vi song vi ba tng t: thc hin ghep knh theo tn s cac
knh tng t, sau o chuyn ln ph tn s cao nh iu tn FM.
i vi song vi ba s: thc hin ghep knh theo thi gian (TDM)
cac knh a c s hoa bi iu ch PCM, sau o chuyn ln ph tn
cao nh cac iu ch tng t vi song mang hnh sin. Hin nay vi ba s
ngay cang chim u th.
Trong kt ni viba hai chiu truyn tin hai tn s khac nhau. Cac
anten c dung chung cho ca hai chiu phat va thu.
Thng thng, nu ng truyn xa gp chng ngai vt, phai chia
thanh nhiu tram chuyn tip co nhim vu thu nhn tn hiu siu cao
tn, khuch ai va tai phat i, vi tn s song mang khac. Ngoai ra, con
co loai tram chuyn tip thu ng, ch co tac dung i hng song, vt
qua chng ngai nao o.

4.2.Vi ba s
Vi ba s c chia thanh ba loai :
Mang vi ba s dung lng nho co s knh t 24 n 60 knh, mang
nay thng dung cho cac tuyn thng tin lin lac nhanh (tuyn cp
huyn).
Mang vi ba s dung lng trung bnh t 120 knh n 960 knh.
Mang nay dung cho cac tuyn lin tnh, co th s dung truyn thanh
va truyn s liu.
Mang vi ba s co dung lng ln co s knh trn 960 knh. H
thng nay thng dung lam tuyn thng tin truc quc gia va quc t.
Trn h thng nay thng co th ap ng c nhiu dch vu khac nhau
nh truyn hnh, truyn thanh, in thoai, fax, telex, truyn s liu...va
nhiu dch vu khac.
H thng vi ba s am nhn rt nhiu chc nng: ma hoa tn hiu,
giai ma tn hiu, ghep knh theo thi gian, phat song siu cao... H
thng vi ba s c biu din di dang s khi:

Hinh 4.1. So d khi vi ba s

A/D
D/A

PCM

T
X
R
X

Anten
vi ba
Trong s gm co cac khi sau:
Khi A/D - D/A lam nhim vu chuyn i tn hiu t tng t
thanh tn hiu s phn phat va ngc lai t s ra tng t phn thu.
Khi PCM lam nhim vu iu ch tn hiu va ghep tn hiu, ghep
knh, phn knh theo thi gian.
Khi lam nhim vu tng hp cac lung tn hiu va tach cac lung
tn hiu
Khi T
X
, R
X
: Lam nhim vu phat va thu tn hiu cao tn.
Cac tn hiu vi ba cung tng t nh song anh sang truyn i theo
ng thng. V vy cac khoang cach truyn tin thng b gii han theo
tm nhn thng (khac vi song v tuyn radio la song co th b un cong
tng in hoa trong kh quyn).
Vi ba s s dung song truyn thng t anten phat n anten thu
ngha la cac tram vi ba s phai nm trong tm nhn thng. V vy yu
cu c ban nht khi thit k ng tuyn vi ba s la trong vung song
truyn thng khng co vt che chn, du rt nho nh cy ci, nha ca,
thap cao...
Trong h thng thng tin vi ba thng dung cac anten gng
parabol phan xa. B mt anten la 1 dang paraboloid, co tiu im chnh
la v tr cua ngun phat song. T tiu im cua mt gng parabol cac
tia song sau khi phan xa t mt parabol se tr thanh chum tia song song
song (hnh 4.2).
Thng tin vi ba la loai thng tin im ni im, phng thc truyn
lan bng song khng gian. Hai anten thu va phat c t 1 cao
nht nh (thng phai ln hn hang chuc ln bc song) va hng vao
nhau, khng b che khut tm nhn thng co th truyn tin i xa.
Tuyn thng tin nay b anh hng nhiu cua a hnh t ni phat ti ni
thu va iu kin kh hu trn tuyn.

Hinh 4.2. Hoat dng cua anten vi ba.

Thng thng trong mt tram thu phat, anten t cach xa may phat
va may thu, c bit la trong cac tram vi ba anten phai t cao so vi
mt t co khi ti hang trm met. a nng lng cao tn t u ra
may phat hay u vao may thu n anten ta phai s dung cac thit b
truyn dn nng lng cao tn. Thng thng, trong thng tin v tuyn
ngi ta s dung 3 loai thit b truyn dn o la: cap song hanh i
xng (twin wire), cap ng truc (coaxial cable) va ng dn song (wave
guide). dai song cc ngn, c bit la dai song decimet va centimet
ngi ta thng s dung cap ng truc va ng dn song.
a) Cap song hanh di xung
Cap song hanh i xng la h 2 dy dn ging ht nhau, co cung cac
c tnh in so vi im t.
Cac dy nay c bo lai thanh cap, bao gm cac dy c boc vo cach
in va xon lai vi nhau lam giam in cam ghep gia cac cp dy vi
nhau. Ca bo dy con c boc mt vo chng nhiu bn ngoai.
-Lp cach in: thng dung nht la vt liu giy c bit (thun tuy
cellulose). Vt liu giy vi c tnh hut m cao co th chng m tt cho
cac dy dn, nhng lai lam tng mt mat in mi.
DU PHAT & THU
NG DAN SONG
(CAP DNG TRUC)
DIU CH PCM (GHEP KNH)
-Dy dn: dy ng tin dung v c tnh dn in tt va d gia cng,
han ni. Dy nhm nhe re tin hn, nhng rt kho han ni.
-Lp vo: dung chng cac anh hng c kh, hoa hoc va ca in
(nhiu) t bn ngoai. Vo ch rt tin dung du trong lng nng va chng
nhiu khng tt. Vo nhm nhe hn nhng kho ch tao va d b baz n
mon. Trong trng hp cn thit co th dung thm mt lp vo phu bng
nhm hay ng.
b/ Cap dng truc:
Cap ng truc c cu tao t 2 dy dn ng truc, lp ngoai ni t,
lp trong gia tm, gia la vt liu cach in cao tn. Lp dy dn trong
thng la mt dy ng, nhm hoc kim loai deo, co th la dy ng c
hay ng r ng, lp ngoai tao bi cac dai ng va nhm xon theo chiu dai.
Cac si ng truc con co th c nhom thanh mt cap ln c bao v bi
lp vo boc va chng nhiu.

Hinh 4.3. Cap dng truc.

Khi ta a nng lng cao tn vao cap ng truc, gia hai dy dn
trong va dy dn ngoai se phat sinh mt song in t chay doc theo dy.
Cap ng truc co th s dung cho dai song cc dai n dai song cm.
Tuy nhin, khi lam vic tn s cao t 2 GHz tr ln th tn hao trong
cht in mi tng ln. Hn na, vi nhng may phat cng sut ln
hang trm W n KW tn s siu cao, cap ng truc co th se khng
chu ng c. Trong trng hp nay, ngi ta dung ng dn song.
c/ ng dn song:
Cac ng dn song (hnh 4.4) c dung truyn dn nng lng
cua tn hiu vi ba t mt ni nay n mt ni khac gia cac phn khac
nhau cua mt thit b vi ba hoc t thit b ln anten phat, hay t anten
d
2
d
1

thu n may thu. ng dn song thng c ch tao t ng, nhm
hoc ng thau di dang nhng ng hnh ch nht, hnh tron, hnh elip.
Lp kim loai pha bn trong cua cac ng dn song thng c phu bac
giam in tr xung thp.

Hinh 4.4. Cac loai ng dn song.

Nu ta kch thch vao trong ng dn song 1 trng in t, th song
in t se truyn lan trong ng dn song t u nay n u kia bng
cach phan xa nhiu ln thanh ng. Cac song co bc song ln hn hai
ln kch thc thanh rng cua ng th khng truyn c trong ng dn
song.
Mt tuyn viba s bao gm nhiu oan chuyn tip, trung bnh mi
oan cach nhau khoang 50 km. Cui mi oan chuyn tip la cac tram
c phn nh sau:
- Tram u cui:
Thng c t tai cac u mi giao thng ln.
- Tram re knh:
Tram re knh nm cac vung dn c, th xa doc tuyn viba s.
Tram nay co chc nng xung knh hoc ln knh nhm thit lp thng
tin gia cac vung ln cn co lin quan.
- Tram chuyn tip:
Co 2 loai chnh la chuyn tip tch cc va chuyn tip thu ng
+ Tram chuyn tip tch cc: co nhim vu thu nhn tn hiu t tram
pha trc khuch ai bu cac dang meo, chuyn i tn s ri phat tip
cho tram sau. Tram chuyn tip tch cc co th co ngi va khng co
ngi iu khin. cac tram chuyn tip khng co ngi iu khin
thng s dung ngun pin mt tri cung cac t Acqui dung lng ln
am bao ngun cp cho thit b.
+ Tram chuyn tip thu ng: thng khng co thit b thu phat.
Tram nay thng s dung nh hng cua cac anten thay i hng
tuyn cua song vi ba qua cac vung a hnh phc tap.

4.3.Mt s cac dc dim ky thut ring cua thng tin vi ba:
Thng tin vi ba co mt s cac c im ky thut ring sau:
- Vic phn tch cac mach in vung tn s cao nh tn s vi ba
kho khn hn. Thng thng i vi cac mach co tn s thp hn 30
MHz, vic phn tch da trn cac quan h dong in - in ap. Con
tn s vi ba, a s cac phn t va mach c phn tch thng qua cac
in trng, t trng.
- Ky thut o trong thng tin vi ba cung khac trc. Trong cac
mach in t tn s thp, ngi ta thng o dong va ap, con trong cac
mach vi ba cn o cac thng s cua in trng, t trng va cng sut
cua tn hiu.
- cac tn s cao cua h thng thng tin vi ba, mt in tr cung
co ca cac tnh cam khang, dung khang va c xem nh mt mach
LCR. Cac tu in va cun dy cung co cung c tnh tng t.
- tao nn cac mach cng hng cac tn s vi ba, gia tr cua
cac ai lng L va C cn phai rt nho. iu nay gy nhiu kho khn v
mt ky thut v ngay ca mt oan dy dn nho c vai cm cung a co L
kha ln tn s vi ba.
- Cac thit b ban dn cung khng lam vic bnh thng cac tn
s vi ba. Cac diode va transistor bnh thng se khng hoat ng tn
s vi ba. cac tn s thp, thi gian vt quang (transit time) trong cac
transistor la co th bo qua, xem nh rt be (thi gian vt quang la
khoang thi gian cn thit mt in t hay mt l hng vt quang
ng gia hai cc trong transistor). Tuy nhin cac tn s vi ba do chu
ky T=1/f rt be (do f qua ln) nn thi gian vt quang tr nn chim
phn trm kha ln so vi thi gian mt chu ky cua 1 tn hiu vi ba.
V vy trong ky thut vi ba ngi ta phai ch tao cac diode va
transistor c bit nho va t cac cht c bit nh gallium arsenide co
thi gian vt quang be hn so vi trong silic.
Ngoai ra trong cac h thng vi ba ngi ta con dung cac thit b
c bit trong cac mach khuch ai cng sut nh cac ng chn khng
klystron, magnetron, ng dn song.
- Cac tn hiu vi ba rt d b phan xa va b chch hng khi gp cac
vt th ln nho khac nhau. Thm ch ca cac hat ma, hat sng cung co
th hp thu va lam suy yu cac tn hiu vi ba, nht la vung tn s c
20 GHz.
Chng 5
GII THIU H THNG THNG TIN
SI QUANG

5.1. Cu truc chung cua mt HTTT si quang:
Hnh ve 5.1 th hin cu truc chung cua mt h thng thng tin quang.
Cac tn hiu in t cac thit b khac nhau nh: may in thoai, Fax, may
tnh, may phat truyn hnh, cac thit b u cui... a n c bin i
sang tn hiu quang qua mt b bin i in-quang (E/O) (cac mc tn
hiu in c bin i thanh cng quang, cac tn hiu in "1" va "0"
c bin i ra anh sang dang "CO" va "KHNG") va sau o c gi
vao si quang trong cap quang. Tai u thu qua b bin i quang-in
(O/E) tn hiu quang thu c bin i thanh tn hiu in, khi phuc lai
nguyn dang tn hiu cua may in thoai, Fax, d liu... a c gi i. Tn
hiu a khi phuc c truyn ti cac thit b u cui cua chng truyn
dn.

Hnh 5.1. Cu truc HTTT si quang

B bin i in quang thc cht la linh kin phat quang nh la Laser
diode va b bin i quang-in thng la cac Photo diode. Khi khoang
cach truyn dn ln ngi ta t cac tram lp trn tuyn cap quang. Cac
tram lp nay bin i tn hiu quang thu c thanh tn hiu in khuch
TV

in thoai
S liu
Fax
<Tn hiu in>
E/O

O/E E/O

in thoai
S liu
Fax
<Tn hiu in>
O/E
Tram lp Si quang Si quang
ai. Tn hiu a c khuch ai c bin i thanh tn hiu quang tip
tuc truyn trn tuyn cap quang tip theo.

5.2. c im cua HTTT si quang :
H thng thng tin si quang co mt s u im so vi cac h thng
s dung cap ng c in do s dung cac c tnh cua si quang, linh kin
thu quang va phat quang.
Si quang co cac c im chu yu sau:
1. S suy hao thp cua tn hiu (cht lng tt hn so vi cap song
hanh kim loai hay cap ng truc ...).
2. Cap si quang co th truyn tai tn hiu co tn s cao hn rt nhiu
so vi cap ng truc.
3. ng knh si quang nho, trong lng nhe so vi cap ng. Mt
si cap quang co cung ng knh vi cap kim loai co th cha mt s
lng ln loi si quang hn s lng loi si kim loai cung kch c. Cac c
im nay cua si quang co u im rt ln khi lp t cap.
4. Si quang co c tnh cach in v thuy tinh khng dn in. Do
vy cap si quang khng chu anh hng cua in t trng bn ngoai
(chng han t cac ng dy hay cap in cao ap, song v tuyn va truyn
hnh v.v...). Trong nganh in cap quang co th c t bn trong dy
chng set trn ng dy truyn tai in.
5. S dung cap quang cho phep tit kim tai nguyn v thach anh la
nguyn liu chnh san xut si quang. Ngun nguyn liu nay di dao
hn nhiu so vi kim loai va hn na, ch cn mt lng nho nguyn liu
thach anh la co th ch tao c mt oan cap quang tng i dai.
Hn na, truyn dn si quang nh ghep knh dung lng ln (rt
nhiu tn hiu c ghep la i vi nhau thanh mt ng va c truyn qua
tuyn truyn dn) cho phep thc hin cac dch vu truyn video ang co nhu
cu phat trin ln va se lam cho gia truyn tin giam thp.
Thng tin quang cung cho phep truyn dn ng thi cac tn hiu co
bc song khac nhau (ghep tn s). c tnh nay cung vi kha nng truyn
dn bng rng cua si quang sn co lam cho dung lng truyn dn cua
tuyn tr nn rt ln.
ng knh nho, trong lng be cua si quang lam giam khoang
khng trong qua trnh lp t cap. iu nay mt ln na cai thin tnh kinh
t trong mang li vin thng va lam thun tin, d dang trong khi lp t
va bao dng. u im cua si quang la khng dn in, nh vy khng
cn thit phai tach cap thng tin ra khoi cac thit b gy ra cam ng in t
trng, bao v an toan cho cng nhn cung nh n nh cht lng thng
tin.

5.3. Si quang:
5.3.1. Cu truc si quang:
Si quang co th hiu la "si manh dn anh sang", bao gm hai cht
in mi trong sut khac nhau (cht in mi nh thuy tinh hoc nha) mt
phn cho anh sang truyn trong o goi la loi si, phn con lai la lp vo bao
quanh loi. Si quang c cu tao sao cho anh sang c truyn dn ch
trong loi si bng phng phap s dung hin tng phan xa toan phn anh
sang. Hin tng nay c tao nn do cu tao cua si quang co chit sut
lp vo n
2
nho hn chit sut lp loi n
1
khoang 0,2 hoc 0,3% (n
1
> n
2
).

Hnh 5.2. Cu truc si quang

Si quang co ng knh rt be, ng knh lp vo vao khoang 0,1
mm. Loi dn anh sang cua si co ng knh con nho hn nhiu, ng
knh nay c khoang mt vai m (1 m = 10
-3
mm), so vi bc song truyn
tai no ln hn khoang vai chuc ln. Cap quang bao gm nhiu si quang
bn trong.

5.3.2. Qua trnh a anh sang vao si quang :
Anh sang phat ra t ngun phat quang b khuch tan do nhiu xa.
Mun a anh sang vao loi cua si cn phai tp trung anh sang. Tuy nhin
khng phai tt ca anh sang c tp trung u co th a vao si ma ch

n
1

n
2

n
2

mt phn co goc ti nm trong mt gii han nht nh mi co th a c
vao loi si quang.
Nh trnh bay trn hnh 5.3, tai im a vao cua si quang chia thanh
ba mi trng lin nhau co chit sut khuc xa khac nhau. o la mi trng
khng kh, loi va vo cua si quang. Cho cac gia tr chit sut nay ln lt
bng n
0
(=1), n
1
va n
2
. Ta co th ap dung cac nh lut khuc xa va phan xa
tai cac bin tip giap gia khng kh va loi, gia loi va vo.
y goc nhn ln nht
max
la goc m i vi tia ti s 2 co goc ti
bng goc ti han nh trn hnh 5.3.
Tai bin cua khng kh va loi, loi va vo, ap dung nh lut khuc xa anh
sang Snell ta co hai phng trnh nh sau :
n
0
sin
max
= n
1
sin
c

n
1
sin (90
0
-
c
) = n
2
sin 90
0
= n
2

hay:
n
0
sin
max
= n
1
sin
c

cos
c
= n
2
/ n
1

Goc m ln nht
max
c tnh nh sau :
sin
max
=
2
2
2
1
n - n
max
= arcsin(
2
2
2
1
n - n )

Hnh 5.3. Goc nhn cua si quang

ai lng sin
max
c goi la khu s NA (Numerical Aperture),
no cho ta bit iu kin a anh sang vao si quang. y la thng s c ban
tac ng n hiu sut ghep ni gia ngun sang va si quang.
Loi n
1

V du, mt si quang co chit sut khuc xa la n
1
= 1,475 va n
2
= 1,46
( lch chit sut tng i = 1%) se co NA = 0,21
Nu bit c ng knh loi va khu s NA cua si quang th xac
nh c lng anh sang vao loi si. ng knh loi si cang ln va NA
cang ln se cho hiu sut ghep ni cao.
Trong si quang, giao thoa gia anh sang ti co goc phan xa xac nh
vi anh sang phan xa gy ra phn b cng in trng xac nh. ng
truyn cua anh sang b gii han trong si quang vi goc phan xa xac nh
cung nh phn b cng in trng xac nh c goi la mode lan
truyn.
S lng mode lan truyn anh sang N la mt s nguyn ln nht thoa
man iu kin:
2a.sin
c
N./2
trong o
c
c tnh nh trn nh sau :
sin
c
= sin
max
/n
1
=
1
2
2
2
1
/n n - n
2a: ng knh cua loi si quang.
T o ta co N la s nguyn ln nht thoa man iu kin:
N (4a/).(
1
2
2
2
1
/n n - n )
V =
0
/n
1
,nn
N (4a/
0
).
2
2
2
1
n - n
V du cho n
1
= 1,475, n
2
= 1,46, 2a = 50 m va = 1,3 m th ta co s
lng mode la N = 16.
Si quang co s lng mode truyn lan nhiu nh a noi v du trn
c goi la si a mode (co N>1).
Nu n
1
=1.463, n
2
= 1,46, 2a = 10m va bc song anh sang =1,3m ta co
N=1.
y N = 1 co ngha la ch co th tn tai mt mode truyn lan anh
sang. Si quang ch co mt mode truyn lan nh v du nay th c goi la
si n mode.
V s l ng mode truyn lan la ham s cua bc song nn nu si co
th c s dung nh si n mode bc song nay th i vi bc song
ngn hn khng con la si n mode na.
Bc song nho nht ma tai o, si quang lam vic nh si n mode
c goi la bc song ct.
Bc song ct
c
co th c tnh theo phng trnh :
c
= 4a
2
2
2
1
n - n

5.3.3. Phn loai si quang :
Nh trong bang 5.1, si quang c phn loai theo nhiu cach nh
phn loai theo vt liu in mi s dung, theo mode truyn dn, theo phn
b chit sut khuc xa cua loi v.v...
Bang 5.1. Phn loai si quang
Si quang thach anh
Si quang thuy tinh a vt liu Phn loai theo vt liu in mi
Si quang bng nha
Si quang n mode
Phn loai theo Mode truyn lan
Si quang a mode
Si quang chit sut bc (SI)
Phn loai theo phn b chit sut
khuc xa
Si quang chit sut bin i u
(GI)

a) Phn loai theo vt liu in mi :
Khi phn loai theo vt liu in mi th co tng s 03 loai, mt loai si
bao gm phn ln thuy tinh thach anh, mt loai gm nhiu loai vt liu
thuy tinh va mt loai la si bng nha.

Cac si quang thach anh khng nhng ch cha thach anh nguyn cht
(SiO
2
) ma con co cac tap cht thm vao nh Ge, B va F v.v.. lam thay
i chit sut khuc xa.
Cac si quang a vt liu co thanh phn chu yu la soda lime, thuy
tinh hoc thuy tinh boro - silicat v.v... i vi vt liu san xut si quang
bng nha, silicon resin va acrelie resin (tc la Polymethyl methacrylate :
PMMA) thng c s dung.
i vi mang li vin thng, si quang thuy tinh thach anh c s
dung nhiu nht bi v no co kha nng cho san phm co suy hao hp va
cac c tnh truyn dn n nh trong thi gian dai. Nhng cac loai si bng
nha thng c s dung nhng ni cn truyn dn c ly ngn, kho i
cap bng may moc, thun tin trong s dung lp t thu cng (nh d dang
han ni, khng phng hai n cac c tnh truyn dn khi be gp v.v..)
mc du loai nay co c tnh truyn dn kem.
b) Phn loai theo Mode lan truyn:
Theo Mode lan truyn, si quang c chia thanh hai nhom. Mt la
si quang n mode (c goi tt la loai SM) loai nay ch cho mt mode
lan truyn. Loai si th hai la loai a mode, cho phep nhiu mode lan
truyn.
c) Phn loai theo phn b chit sut khuc xa:
Cac si quang co th tam phn loai thanh hai nhom theo phn b ch
s khuc xa cua loi si. Mt loai goi la si quang chit sut phn bc (Step
Index vit tt la SI) loai si nay chit sut thay i theo bc gia loi va
vo. Loai th hai goi la si quang chit sut bin i (Graded Index vit tt
la GI). Loai nay co chit sut thay i mt cach t t.

Hnh 5.4.a Si quang chit sut phn bc

Hnh 5.4.b Si quang chit sut bin i

Cac tham s c ban xac nh cu truc si quang la ng knh loi
si, ng knh lp bao (ng knh vo), khu s (NA), dang phn b
chit sut khuc xa v.v... Thm vao o , con co cac thng s phu khac nh ty
s khng ng tm, ty s khng tron.

5.4. Cac b bin i:
5.4.1. B bin i in-quang (E/O):
B bin i in-quang (E/O) co nhim vu phat ra song quang,
chuyn i dong in i
E
u vao thanh song quang u ra co cng sut
quang
E/O
c th hin di dang cng sut cua song in t :
E/O
= a
0
+ a
1
i
E

trong o a
0
, a
1
la cac hng s.
n
2

n
1

n
2

n
2

n
1

n
2

Trong trng hp ly tng cng sut quang phat ra
E/O
phai t l vi
c ng dong in kch thch i
E
(h s a
o
= 0):
E/O
= a
1
i
E

H s t l a
1
c trng cho hiu sut bc xa quang.
Mt khac cng sut in P
E
t u vao cua b bin i in-
quang co th coi la t l vi bnh phng dong in i
E
2
. V vy cng sut
quang bc xa se t l vi cn bc hai cua cng sut in t u vao cua
b bin i in-quang. Cac b bin i nay thng la cac diode laser (LD)
hay diode phat quang (LED).

5.4.2. B bin i quang - in (O/E):
pha u ra cua si quang, cng sut quang thu nhn c
O/E
se
c chuyn i ngc lai thanh dong in i
R
u ra bi b bin i
quang- in O/E.
i
R
=
0
.
O/E

0
: h s ap ng
Mt khac do cng sut tn hiu in P
R
thu c t l vi bnh
phng dong in i
R
2
nn cng sut nay t l vi bnh phng cua cng sut
song quang. Hoat ng cua b thu hoan toan i xng lai vi b phat.
u vao cua no. Cac b bin i quang-in thng la cac Photo diode.

5.5. Cac thng s c ban cua h thng thng tin si quang:
- Tc bit D nh phn cn truyn.
- Chiu dai l cua ng truyn.
- Xac sut sai trn mi bit chp nhn c.
Chuong 6
H THNG THNG TIN TAI BA
(POWER LINE CARRIER)

6.1. Kha i ni m:
Ta i ba (PLC) la h th ng truy n tin s du ng ca c ng dy
truy n ta i i n cao a p, chu y u c du ng truy n i m t ca ch
tin c y ti ng no i, d li u v qua n ly nng l ng va ca c tn hi u ba o
v h th ng i n.
Thng th ng h th ng PLC c s du ng cho vi c thng tin
lin la c b ng i n thoa i trong ma ng thng tin n i b trong nga nh
i n. PLC cu ng cho phe p truy n ca c tn hi u i u khi n va ba o v
h th ng i n. Ca c tn hi u i u khi n va ba o v na y nh m ba o v
ca c ng dy truy n ta i i n tro ng y u cu ng nh ca c ph n t quan
tro ng kha c trong h th ng i n. ng th i, h th ng PLC cu ng cho
phe p k t n i ca c ma y tnh v i nhau trong ma ng ma y tnh di n r ng
cu a nga nh i n cu ng nh cho phe p ca c ma y Fax lin la c c v i
nhau.
Thng th ng PLC c du ng truy n thng tin trn m t
khoa ng ca ch trung (t 20 100 km) ho c khoa ng ca ch da i (100
500 km).
6.2. Ca c uu dim:
a t lu, ng dy ta i i n cao a p c s du ng truy n
ta i thng tin trn so ng mang cao t n i kh p ni trong ma ng i n.
ng dy ta i i n a c xy d ng s n c k t h p la m ng
dy thng tin, v v y ch co n pha i t ca c thi t b PLC ca c tra m
bi n a p. o la m t ly do ta i sao h th ng PLC co gia tha nh th p do
khng pha i chi ph cho vi c xy ring ng dy thng tin. M t u
i m kha c la tn hi u PLC co th c truy n i n va i trm km
theo ng dy truy n ta i i n ma khng c n pha i t m t b
khu ch a i bin trung gian na o, nh v y chi ph cu ng gia m i.
M t kha c ng dy cao a p c tnh toa n xy d ng khng nh ng
co th chu ng c ca c i u ki n th i ti t x u ma ca ca c da ng
thin tai co th xa y ra. Do v y tng ng h th ng thng tin ta i ba
cu ng co tin c y cao.
Hi n nay nga nh i n l c n c ta s du ng nhi u h th ng thng
tin ta i ba kha c nhau nh:
H th ng ta i ba ABC do Nga sa n xu t.
H th ng ta i ba ESB do ha ng Siemens ( c) sa n xu t.
H th ng ta i ba ETL do ha ng ABB (Thu y i n) sa n xu t.
H th ng ta i ba CPL do ha ng CEGELEC (Pha p) sa n xu t.
Th nhng trn nguyn ly chung chu ng v n s du ng mi
tr ng truy n la ng dy ta i i n, ca c thi t b ghe p n i va nhi u
thi t b kha c. D i y se gi i thi u v h th ng ta i ba CPL 306 do
ha ng CEGELEC (Pha p) sa n xu t.

6.3. So d nguyn ly chung cu a h th ng thng tin ta i ba
loa i CPL 306 (CEGELEC):
Mi tr ng truy n
Thi t b ghe p n i Thi t b ghe p n i

Tram bin ap A Tram bin ap B
Hinh 6.1
H th ng ta i i n co cng su t l n th ng co yu c u v an
toa n cao va truy n ta i i n trn pha m vi r ng. H th ng thng tin
ta i ba se giu p cho vi c trao i thng tin, s li u gi a ca c v tr a
ly kha c nhau trong h th ng i n.
Nh c thi t k m t ca ch c bi t cho vi c thng tin lin
la c, thi t b thng tin ta i ba CPL-306 cho phe p truy n tn hi u theo

Z cao ap

Phat
Thu

Phat
Thu

ki u i m n i i m t 2 n 6 knh truy n la m vi c song song, s
du ng mi tr ng truy n tin la ng dy trn khng ho c dy ca p
cao a p. D li u ban u d i da ng tn hi u tng t c truy n
n ca c b i u ch , khu ch a i r i g i n mi tr ng truy n tin
qua m t b ghe p n i. cu i ng truy n, m t thi t b thu se khi
phu c la i m t ca ch chnh xa c d li u a c truy n i (xem hnh
6.1). S hoa t ng cu a h th ng thng tin ta i ba co th c m
ta ro hn trong hnh 6.2.

Hinh 6.2. So d nguyn ly hoat dng cua h thng thng tin tai ba.

Trong o :
LT: cu n ca n (co n c go i la cu n ch n hay cu n b y
so ng).
HV_line LT LT
CD PLC
M M M M
RTU RP PAX PC FAX

CD PLC
M M M M
RTU PAX RP PC FAX

CC CC
CD: thi t b ghe p n i.
PLC: thi t b thng tin ta i ba (thi t b chnh).
CC: tu ghe p n i.
HV line: ng dy truy n ta i i n cao a p.
RP: rle ba o v .
RTU: thi t b u cu i.
PAX: thi t b chuy n ma ch.
FAX: ma y Facsimile.
M: modem (giao di n).
Ca c b giao ti p cu a thi t b CPL-306 nh n nh ng tn hi u va o
tng t co t n s t 300 n 3700 Hz.
S ph i h p v i nhau gi a vi c truy n ca c tn hi u no i trn v i
vi c truy n t n s cng nghi p trn ng dy la khng th ch p
nh n c v m t ch t l ng tn hi u cu ng nh v v n an toa n
cho thi t b thng tin. V v y thi t b CPL-306 se bi n i ca c tn
hi u tng t nh n c sang t n s trong khoa ng t 40 n 500
kHz.
6.4. Chu c nng cu a ca c thi t bj trong h th ng ta i ba:
T hnh 6.2 ta th y h th ng thng tin ta i ba bao g m ca c thi t
b chu y u n m v pha i n a p cao nh sau:
Cu n kha ng b y so ng hay co n go i la cu n ca n LT (Line Trap).
Tu i n ghe p n i CC (Coupling Capacitor).
Thi t b ghe p n i CD (Coupling Device).
Ch c nng chnh cu a ca c thi t b na y la :
6.4.1. Cu n b y so ng:
a) Gii thiu:
Ca c tn hi u thng tin ta i ba th ng c truy n trn ng
dy cao a p la ca c tn hi u o l ng t xa, tn hi u i u khi n t
xa, tn hi u i n thoa i, i n ba o (Telex)... Cu n b y so ng c
thi t k ngn ch n nh ng tn hi u so ng mang cao t n. Chu ng
c m c n i ti p trn ng dy cao a p va t ca c tra m bi n a p.
Do o chu ng pha i c thi t k chu ng c do ng i n la m
vi c lu da i l n nh t va k ca do ng i n ng n ma ch co th xu t
hi n trn ng dy o . i v i cu n b y so ng:
T ng tr : Z = .L
Ma : = 2..f Z = 2.f.L
T bi u th c trn ta co th th y t ng tr Z va t n s f ty l
thu n v i nhau. Do o :
N u f nho Z nho do ng i n co t n s nho (t n s cu a
i n cng nghi p 50 Hz) d da ng qua c.
Co n n u f l n (khoa ng 40 n 500 KHz) Z r t l n, nh v y
cu n b y so ng co tnh ch t ca n tr khng cho do ng tn hi u t n s
so ng mang i qua.
6.4.2. Tu di n ghe p n i:
Tu i n ghe p n i cu ng gi ng nh ca c tu i n thng th ng
c m c trong ma ch nh m ngn ca n t n s i n l c khng cho
qua thi t b PLC ng th i cho ca c tn hi u cao t n i qua m t
ca ch d da ng i n thi t b PLC. Nh ta a bi t t ng tr cu a
ma ch thu n dung la :
Z =
fC C 2
1 1
=
Nh v y t ng tr cu a tu ghe p n i ty l nghch v i t n s .
i v i t n s i n l c (50 Hz) th f nho Z l n la m cho tn
hi u kho qua c.
i v i t n s so ng mang (40 - 500 kHz) th f l n Z nho
la m cho tn hi u d da ng i qua c.
M t u cu a tu i n ghe p n i u va o ng dy cao a p (tr c
cu n b y so ng) co n u kia c n i n thi t b ghe p n i giao
ti p.
Gia tr cu a tu i n ghe p n i trn th c t khoa ng 1500 n
7500 pF va gia tr na y phu thu c va o tr kha ng cu a ng dy cao
a p.
6.4.3. Thi t bj ghe p n i:
Thi t b ghe p n i la thi t b giao ti p gi a ng dy cao th
(HV line) va thi t b thng tin ta i ba PLC.
Ph n chu y u cu a thi t b ghe p n i la b lo c v i ta c du ng cho
tn hi u t n s so ng ma ng i qua va ngn la i khng cho do ng i n
t n s l i i n i qua nh m ba o v ca c thi t b vi n thng PLC
kho i ph n i n a p cao cu ng nh qua i n a p trong h th ng i n.
Ngoa i module lo c ra, thi t b ghe p n i co n bao g m cu n dy
ba o v (drain coil), thi t b pho ng i n chn khng, b ph n n i
t bn ngoa i va vo ng...
S ghe p n i trong tr ng h p co nhi u tra m nh sau (hnh
6.3)

Hinh 6.3
A, B, C, D: ca c tra m bi n a p.
1. Thi t b ghe p n i.
2. Thi t b chuy n ma ch va n nng.
3. Thi t b PLC.
A B C D
1 1 1 1 1 1
2 2
3 3 3 3

Ghep ni pha-dt Ghep ni pha-pha
Hinh 6.4

Ghep ni lin mach
Hinh 6.5
Cun by song
CD-1
PLC
Cap ng truc
Cun by song
CD-1
PLC
CD-2
HV
Line
GC 305-2
PLC
GC 305-1
Cap ng truc
Co th s du ng ca c s ghe p n i kha c nhau nh ghe p n i
pha- t, ghe p n i pha-pha (hnh 6.4), ghe p n i lin ma ch (hnh
6.5).
Thi t b ghe p n i loa i GC 305 cu a ha ng CEGELEC (Pha p)
c ch ta o d i hnh th c m t h p plastic khng th m n c va
co 2 ma ch quan tro ng:
M t ma ch ba o v nh m a m ba o an toa n cho nhn vin v n
ha nh va ba o v thi t b ta i ba kho i a nh h ng cu a ph n cao a p cu a
h th ng i n va i n a p xung cu a qua trnh qua .
M t ma ch thch ng co th i u chnh tr kha ng cu a thi t b ta i
ba cho phu h p v i ng dy cu a h th ng i n.
Ma ch ba o v c c u ta o g m:
M t dao n i t ma no se n i t u c c i n a p th p cu a tu
ghe p n i khi ca nh c a h p m ra. Cng t c n i t na y c hoa t
ng b i tay c a trn m t tr c cu a ca nh c a tu . V i tay cu a c a
na y n m ngang th cng t c n i t v tr m , c a tu co th o ng
la i (v tr v n ha nh). V i tay c a n m v tr do c, cng t c n i t
c n i v tr n i t ( c o ng la i) . v tr na y, s truy n tn
hi u b ngng la i va co th m c a tu ra trong su t qua trnh ba o
d ng s a ch a thi t b m t ca ch an toa n.
M t thi t b pho ng i n ch ng se t v i i n a p nh m c la 500
V c n i gi a c c i n a p th p cu a tu ghe p n i va t. No c
du ng gi i ha n nh ng i n a p nh xung nguy hi m ba o v
cho thi t b thng tin va ng i v n ha nh c an toa n.
M t cu n dy ba o v c n i song song v i thi t b pho ng i n
ch ng se t ta o m t ng thoa t n t cho do ng i n t n s l i b
ro qua tu ghe p n i. No se co m t i n kha ng l n hn 5000 Ohm
tn hi u t n s so ng mang.
M t c u ch ba o v cu a thi t b ta i ba .
M t thi t b pho ng i n ch ng se t th c p v i i n a p nh m c
la 600 V gi i ha n i n a p tng vo t b t th ng.
6.4.4. Thi t bj thng tin ta i ba (PLC) loa i CPL306:
Thi t b thng tin ta i ba CPL306 la 1 thi t b co ch c nng thu
pha t tn hi u ta o ra so ng cao t n truy n ln ng dy cao a p.
No bao g m:
M t ph n qua n ly knh va i u ch tn hi u (channel -
management).
M t ph n chung ta o ra ca c so ng mang va t ng i u chnh h
s khu ch a i (common part).
M t ph n khu ch a i cng su t va ph n thch ng ghe p n i cao
t n HF (amplifier).

Chuong 7
CNG TAC DIU D TRONG
H THNG DIN

7.1. Gii thiu chung:
7.1.1. Cng tac iu vn hanh h thng in:
H th ng i n (HT) cu a m t n c, m t vu ng co vai tro va v tr
h t s c quan tro ng trong s pha t tri n sa n xu t cu a n c hay vu ng o .
H th ng i n la ngu n ng l c chu y u cu a n n kinh t vu ng,
mi n, qu c gia trong pha m vi HT cung ng i n. No tao i u ki n
thu n l i cho s pha t tri n, y ma nh sa n xu t cng, nng nghi p va
go p ph n ca i thi n, nng cao i s ng dn sinh trong vu ng.
Ca c chu c nng va nhi m vu chu y u khi v n ha nh HTD la :
a m ba o lin tu c cung c p i n cho ca c h tiu thu theo h p
ng quy nh.
a m ba o v n ha nh t ng ph n t va toa n h th ng c an toa n.
a m ba o ch t l ng i n nng (t n s , i n a p) a t yu c u.
a m ba o v n ha nh HT mt cach kinh t nh t.
H th ng i n g m ca c nha ma y i n, ca c tra m bi n a p, ca c
ng dy truy n ta i i n, phn ph i i n va ca c h tiu thu in. Qua
trnh hoa t ng trong HT g n bo ch t che, khng kht xuyn su t ca c
khu PHA T - TRUY N TA I - PHN PH I - SU DU NG. Trong dy
chuy n o ch c n m t m t xch b ho ng, ca qua trnh se b ho ng.
iu khi n ng b, n kh p t khu u n khu cu i, a m
ba o khai tha c v n ha nh HT t i u, toa n b ca c cng vi c trn c
giao cho H DI U D V N HA NH H TH NG DI N.
Ca c n v tham gia trong h i u HT n c ta bao g m:
M t trung tm i u HT qu c gia.
Ca c pho ng i u ha nh trung tm cu a ca c nha ma y i n.
Ca c pho ng i u khu v c, mi n.
Ca c tra m i u i n lc tnh va tha nh ph .
Ca c tra m i u chi nha nh i n.
7.1.2. Co cu t chuc diu d vn hanh h thng din Vit Nam:
H th ng i n Qu c gia co pha m vi hoa t ng ca n c, c ta o
tha nh do vi c h p nh t ca c HT mi n B c, mi n Trung, Mi n Nam.
Trung tm iu h th ng i n Qu c gia (QG) la c quan
ch huy i u v n ha nh cao nh t cu a h th ng i n Qu c gia. Ca c
trung tm i u HT mi n Bc, mi n Trung, mi n Nam la c quan
i u cu a HT mi n, chu s ch huy v n hanh trc ti p cu a QG.
Trong cng tac i u v n ha nh nh ng ng i chu s ch huy
tr c tip cu a ky s i u hanh HTQG g m:
Ky s i u ha nh HT mi n.
Ky s tr ng ca ma y nha ma y thuy i n Hoa Bnh.
Tr ng kp v n ha nh cac tram 500 KV.
Ky s tr c ban v n ha nh ca c cng ty truy n ta i i n.
i u h th ng i n Qu c gia la c p i u cao nh t, ch huy
ca c i u h th ng i n mi n, ca c nha ma y i n thu c T ng cng ty
i n l c Vi t Nam (EVN) va cac cng ty truy n ta i i n nh m a m
ba o cho toa n b HT v n ha nh an toa n, lin tu c va kinh t . i u h
th ng i n Qu c gia i u khi n tr c ti p toa n b HT 500 KV n
ma y c t t ng 220 KV cu a cac MBA 500/220/35 KV tra m 500 KV,
i u khi n tr c ti p ph n ngu n cu a t t ca ca c nha ma y i n tr c thu c
T ng cng ty i n l c Vit Nam qua n ly i u chnh t n s h th ng va
qua n ly i u chnh i n a p thanh ca i 220 KV cu a thuy in Hoa Bnh,
thuy i n Tr An va thanh ca i 220 KV cu a ca c tra m 500/220 KV.
i u h th ng i n mi n la c p trung gian, chu s ch huy cu a
i u h th ng i n Qu c gia, ch huy ca c i u l i i n phn
ph i, ca c cng ty truy n ta i i n n m trong a ba n mi n ( i vi ca c
thi t b d i quy n i u khi n tr c tip cu a mnh). Nh m a m ba o cho
HT mi n v n ha nh an toa n, kinh t . i u h th ng in mi n i u
khi n tr c ti p toa n b l i i n 110 - 220 KV k ca tra m phn ph i
cu a ca c nha ma y i n va m t s ma ng li phn phi cu a mi n (theo
phn c p hi n ha nh).
i u l i i n phn ph i i u khi n tr c ti p l i i n phn
ph i cu a t ng khu v c, chu s ch huy tr c ti p cu a i u h th ng
i n mi n. D i c p i u l i i n phn ph i hi n ang t n tai b
ph n tr c v n hanh chi nha nh tri n khai ca c thao ta c va x ly s c
l i trung, ha th ... y khng coi la m t c p i u ring.
Ca c thi t b trong HT la ta i sa n n v na o th n v o trc ti p
v n ha nh va qua n ly thi t b. C quan i u ca c c p co tra ch nhi m
qua n ly v n ha nh ca c thi t b theo phn c p.
C quan qua n ly v n ha nh ch khai tha c cac thi t b va ti n ha nh
ca c thao tac, i u khi n, i u chnh... khi thi t b a t ca c tiu chu n ky
thu t.
Khi thi t b khng u tiu chu n vn ha nh hoc b s c, c quan
qua n ly v n ha nh phai giao cho c quan qua n ly thi t b ki m tra, th
nghi m ho c s a ch a.

CP
DIU
D
M HINH T CHUC QUYN DIU
KHIN

DIU
D
QUC
GIA
- Cac NMD lon.
- H thng 500kV.
- Tn s h thng.
- Din ap cac nut
chinh.

DIU
D
MIN
- Cac NMD vua va
nho, cac tram
diesel, tram bu
trong min.
- Luoi din truyn
tai 220 - 110 - 66
kV.
- Cng sut v cng
NMD.

DIU
D
LUOI
DIN
PHN
PHI
- Cac tram phn
phi 110 - 66 kV
phn cp cho diu
d luoi din phn
phi diu khin.
- Luoi din phn
phi.
- Cac tram thuy
din nho, cac tram
diesel, tram bu
trong luoi din
phn phi.

C
DIU D
CTDL:
HA NI,
HAI PHONG,
DIN LUC
CAC
TINH,
THANH PH
MIN
BC
DIU D
DIN LUC
CAC
TINH,
THANH
PH
MIN
TRUNG
DIU D
CTDL:
H.C.M,
DNG NAI
DIN LUC
CAC
TINH,
THANH
PH
MIN
NAM
TT
DIU D
HTD
MIN
TRUNG
(A3)
TT
DIU D
HTD
MIN
NAM
(A2)
TT
DIU D
HTD
MIN
BC
(A1)
SO D PHN CP DIU D H THNG DIN
CO QUAN TRUNG TM DIU D
HTD QUC GIA (A
O
)
7.1.3. Nhung nhim vu chu yu cua Trung tm diu d H thng din
Min Trung (A3):
Cng ta c i u v n ha nh h th ng i n mi n Trung (HT3)
c i u ha nh t pho ng i u d i s i u khi n cu a Gia m c
trung tm, Tr ng pho ng i u .
Ha ng nga y, tu n, tha ng ca c cng ty truy n tai i n, ca c kha ch
ha ng, ca c n v i n l c co thit b thu c quy n i u khi n cu a V-
A3 pha i ng ky v i V-A3 k hoa ch s a ch a, ba o d ng, th
nghi m nh ky ca c thi t b thu c pha m vi mnh qua n ly V-A3
b tr phng th c v n ha nh HT mi n Trung va ng ky v i QG.
Trung tm diu d H thng din Min Trung (A3) gm cac
phong sau:
Pho ng i u .
Pho ng phng th c.
Pho ng thng tin.
Pho ng t ng h p.
Pho ng tai chnh.
Ch huy tr c ti p cng ta c i u h th ng i n mi n Trung ha ng
nga y c giao cho i u vin tr c ban (V-A3).
Trong cng ta c v n hanh V-A3 lam vic d i s ch huy tr c
ti p cu a V-A0.
Nhi m vu c ba n cu a cng tac i u la th ng xuyn a m ba o
s n nh va kinh t gi a ca c ph n t h th ng i n mi n Trung theo
phng th c v n hanh a nh nh m mu c ch:
Cung c p i n nng an toa n, lin tu c cho kha ch ha ng va a m
ba o s hoa t ng n nh cu a toa n h th ng i n mi n Trung va ca c
ph n t cu a no.
a m ba o ch t l ng i n nng (i n a p va t n s ) cung c p
cho kha ch hang theo u ng tiu chu n quy nh.
a m ba o cho h th ng v n ha nh kinh t nh t, s du ng h p ly
ca c ngu n i n va a m ba o bi u phu ta i a t ra.
a m ba o ch v n ha nh kinh t ca c nha ma y i n ng th i
vi vic tho a ma n nhu c u i n nng cu a phu ta i.
Trong hoat d ng sa n xu t ky thu t cu a minh A3 pha i tun
thu :
Quy pha m ky thut v n ha nh ca c nha ma y in va l i i n.
Quy pha m an toa n thit b i n va quy trnh an toa n i n.
Quy pha m an toa n pho ng c u hoa .
Quy trnh phn c p qua n ly v n ha nh.
Quy trnh nhi m vu i u .
Quy trnh thao ta c x ly s c HT3.
Ca c i u l nh va ch th cu a Gia m c trung tm.
Trong cng ta c ch huy v n ha nh HTD3. Trung tm di u d
A3 thuc hi n cac nhi m vu sau:
1. Ch huy th c hi n phng th c HT3, cu th la ch huy vi c
phn b cng su t gia ca c nha ma y i n (theo quy trnh phn c p cua
T ng cng ty i n l c Vi t Nam) va phn ph i cho cac n v i n l c
tng ng vi th phu ta i a giao va tnh hnh th c t cu a HT3.
2. Ch huy vic i u chnh t n s va i n a p khi HT3 v n ha nh
c lp (a ta ch ra kho i h th ng i n Quc gia)
3. Ch huy vi c i u chnh i n a p t n s theo yu c u cu a i u
Qu c gia khi HT3 ni chung v i HT Qu c gia.
4. Duy tr s k t dy HT3 tng ng v i s k t dy c ba n
a c duy t. a m ba o v n ha nh n nh, ch c ch n va do ng i n
phu tai trn cac thi t b thu c quy n i u khi n va qua n ly cu a A3
trong pha m vi cho phe p.
5. Th ng xuyn ki m tra tnh tra ng thi t b chnh trn HT3.
La m thu tu c nh n ng ky s a ch a va ng ky v i Qu c gia.
Thng ba o l nh cho phe p s a ch a ca c thi t b cho ca c n v.
6. Ch huy x ly s c va ca c hi n t ng b t th ng trong HT3
nh m khi phu c vi c cung c p i n bnh th ng cho ca c h tiu thu .
8. Ch huy ca c thao ta c c n thit cha y th thi t b cac cng
trnh m i tr c khi ba n giao chnh th c cho v n ha nh.
9. Bin soa n cac quy trnh va ta i li u c n thit phu c vu cho cng
tac v n ha nh HT3.
10. N m ch c ca c di n bi n phc ta p cu a thi tit, kh h u (ba o,
ging, lu lu t...) chu n b cho h th ng v n ha nh tng ng v i
nh ng kha nng thay i co th xa y ra.
11. Tham gia cng tac a o ta o, b i hu n ki m tra nh ky ca c
nhn vin v n ha nh c p d i.
12. Tham gia th c hi n di n t p ch ng s c trong HT.
13. Tham gia i u tra s c co tnh ch t h th ng va s c chu
quan trong thao tac cu a nhn vin c p di.
Tham gia soa n tha o ca c bi n pha p pho ng ch ng s c .
14. Tham gia chnh ly ca c quy trnh hi n ha nh. Ki m tra theo do i
tnh hnh thc hin quy trnh i u , quy tc va ca c tai li u v n ha nh
v n i dung, s l ng, ba o qua n... ca c n v c s .
15. Ki m tra vi c ch p ha nh ky lu t v n ha nh cu a ca c nhn vin
v n ha nh c p di. Giu p v m t t ch c va ky thut trong vi c nng
cao trnh v n ha nh. Ti p thu va truy n at ca c kinh nghi m tin ti n
trong lnh v c i u v n ha nh cho HT3 va tham gia trong vi c a
va o a p du ng.
16. Ghi che p, th ng k ca c s li u pha n a nh tnh tra ng, ch v n
ha nh HT3 phu c vu cho vi c a nh gia ch t l ng v n ha nh va tnh
toa n ca c ch tiu kinh t - ky thu t.
17. T ng k t va ba o ca o v tnh hnh sa n xu t ha ng nga y, hang
tu n, ha ng tha ng... cu a HT3.
Trong cng ta c phuong thu c v n ha nh, A3 thu c hin ca c
nhi m vu sau:
1. Nghin c u lp phng th c v n ha nh cho nga y hm sau, bao
g m:
L p s kt dy HT3.
D ba o th phu ta i.
Phn ph i cng su t gi a ca c nha ma y (theo quy trnh phn c p
cu a T ng cng ty) sau khi cn b ng vi cng su t c giao b i
QG.
K hoa ch huy ng ngu n (theo phn c p) va gia i quy t ca c
ng ky s a ch a cu a ca c n v c s .
2. Ki m tra vi c th c hi n phng th c a giao nga y hm tr c.
3. Nghin c u va giai quy t ca c phi u ng ky sa ch a thi t b
va ca c ngh cu a ca c n v. N u vi c s a ch a thi t b co lin quan
n s thay i ch la m vi c cu a h th ng i n Qu c gia th pha i
ba o ca o v i QG va ra cac bi n pha p cn thi t a m ba o cng
tac ch huy i u c thu n l i.
4. Lp ca c s k t dy va phng th c v n ha nh cu a HT3
tng ng v i ca c thi ky c trng trong nm (ng, he , u ng, ha n..)
a m ba o tnh kinh t n nh cu a phng th c o .
5. Ti n ha nh ca c tnh toa n phn b cng su t ta c du ng, pha n
kha ng trong HT3 tng ng v i ca c phng th c k t dy va ca c th i
ky bi n i phu ta i nh a no i trn.
6. Tnh toa n va l p cac bi u i n a p ng th i xa c nh ca c
gii ha n dao ng i n a p cho phe p ta i ca c i m nu t ki m tra cua
HT3. Theo do i i n a p trn HT3 va vi c pha t cng su t pha n kha ng
tai cac tra m bu.
7. T ch c ca c ky o ki m tra trong HT3 xa c nh phn b
cng su t, s mang ta i cua ca c ph n t trong l i, t n tht cng su t
tac du ng va pha n kha ng, m c i n a p trn s . Phn tch va xac nh
ca c tha nh ph n t n th t i n nng trong h th ng. L p ca c bi u c t
i n va bi u ha n ch cng su t khi t n s th p.
8. Theo do i, tnh toa n va phn tch a nh gia t n th t i n nng
trong truy n ta i trn l i 110 - 220 KV.
9. Tham gia cu ng QG tnh toa n phn tch a nh gia n nh
tnh va n nh ng cu a HT Qu c gia va nghin c u cac bi n pha p
la m tng tnh n nh cua h th ng.
10. L p k hoa ch sa n xu t va s a ch a cu a HT3 ha ng tha ng.
11. Tham gia l p k hoa ch ha ng quy , nm theo ca c ch tiu kinh
t ky thu t va ca c m t sa n xut nng l ng i n cu a t ng n v i n
lc va toan HT3, tn th t trong li, cng su t c c a i... ng th i
tham gia l p k hoach a i tu, s a ch a thi t b ha ng nm, ha ng quy...
12. L p ca c phng th c kh i ng va a va o v n ha nh ca c thi t
b, ca c cng trnh m i.
13 Nghin c u ca c bi n pha p nng cao tin c y va tnh kinh
t trong v n ha nh HT3. Tnh toa n va ra cac bi n pha p gia m t n
th t i n nng trong l i i n 110, 220 KV cu a HT3.
14. Bin soa n ca c quy trnh, tai li u tham kha o, s tay s li u
phu c vu cho cng tac i u .
15. T ng k t, a nh gia vi c th c hi n phng th c v n ha nh ha ng
tha ng, quy , nm cu a toa n HT3 va t ng c s .
Trong cng ta c ba o v role va tu d ng hoa , Trung tm diu d
A3 thu c hi n ca c nhi m vu sau:
1. Chu n b ca c cng vi c a thi t b mi vao v n hanh.
2. Tham gia i u tra s c trn HT3 va phn tch s hoa t ng
cu a cac thi t b ba o v rle va t ng hoa trong qua trnh xa y ra s
c .
3. Tnh toa n tr s chnh nh cho cac phng a n cu a HT3 theo
mu a, u ng, ha n, lu lu t...
7.2. Phn cp quan ly vn hanh h thng din Vit Nam noi chung va
h thng din Min Trung noi ring.
7.2.1. Phn cp, tinh toan cac ch d vn hanh, bao v role va tu
dng:
1/ Trung tm diu d HTD Quc gia:
Trung tm i u HT qu c gia chu tra ch nhi m tnh toa n n
nh cho HT Qu c gia. Tnh toa n chnh nh ba o v rle t ng cho
ca c ng dy 500 KV, cho thi t b 500 KV ta i ca c tra m 500 KV va
ca c ma y c t t ng pha 220 KV va 35 KV cu a ma y bi n a p 500 KV phu
h p v i pha m vi i u khi n cu a QG. Tnh toa n tra o lu cng su t
va in a p trn ph n HT thu c pha m vi ki m tra cua QG.
Trung tm i u HT Qu c gia chu tra ch nhim cung c p ca c
tr s gi i ha n cho cac trung tm iu mi n ca c trung tm na y
tnh toa n chnh nh ca c thi t b ba o v va t ng cu a h th ng i n
mi n. Trung tm i u HT Qu c gia co tra ch nhi m ki m tra s
ph i h p cu a tr s chnh nh rle, t ng n m trong pha m vi ki m
tra cu a QG.
2/ Trung tm diu d h thng din min Trung:
Trung tm i u h HT mi n Trung chu trach nhi m tnh toa n,
chnh nh ba o v rle va t ng cho ca c ng dy 220, 110 KV,
cho thi t b 220, 110 KV va ca c ma y c t t ng 35, 22, 10, 6 KV ta i ca c
tra m 220, 110 KV phu h p vi pha m vi i u khi n cu a V-A3. Tnh
toa n tra o lu cng su t va ch i n ap trn ca c ph n HT thu c
pha m vi qua n ly cu a V-A3.
Trung tm i u HT mi n Trung chu tra ch nhi m cung c p
ca c tr s gi i ha n cho ca c i n l c, ca c i n l c na y tnh toa n chnh
nh ca c thit b ba o v va t ng cu a h th ng i n phn phi. Trung
tm i u HT mi n Trung co tra ch nhi m ki m tra s ph i h p cac
tr s chnh nh rle, t ng cu a ca c thit b n m trong pha m vi qua n
ly cu a V-A3.
7.2.2. Ch d bao cao:
Ha ng nga y ca c trung tm i u mi n phai ba o ca o cho QG
nh ng thng tin cu a nga y hm tr c nh sau:
Bi u phu ta i mi n t 0h n 24h.
T ng i n nng tiu thu trong nga y.
T ng sa n l ng i n pha t cu a ca c nha ma y i n co nu ro thuy
i n va nhi t i n.
M c n c ca c h ch a quan tro ng.
Tnh hnh vn ha nh cu a HT mi n.
Nh ng s c l n.
Va nh ng thng tin lin quan hm sau:
D ba o th phu ta i.
K hoa ch a thi t b va o d pho ng, v n ha nh ho c a ra s a
ch a.
D ba o khai tha c ca c nha ma y i n.
Ca c trung tm di u d min djnh ky ba o ca o cho DDQG
nhu ng v n d sau:
S n i dy cu a HT mi n.
D ki n khai tha c ca c h ch a.
Ha ng tha ng DDQG pha i thng ba o cho ca c di u d mi n:
Tnh hnh v n ha nh HT Qu c gia tha ng a qua.
Phng th c v n ha nh tha ng sau.
Ha ng nga y:
Tr c ban ca c tra m pha i ba o ca o cho V-A3:
Thng s tai tra m t 0h n 24 h cu a nga y hm tr c bao g m:
cng su t, i n a p, n c phn a p cu a MBA, sa n l ng nh n qua ca c
cng t o m.
Tnh hnh v n ha nh ca c thi t b.
Tr c ban ca c cng ty truy n ta i in pha i ng ky cho V-A3
k hoa ch a thit b va o d pho ng, vn ha nh ho c a ra s a ch a cu a
nga y hm sau.
V ca c i n l c pha i ba o ca o v i V-A3:
T ng sa n l ng i n pha t cu a ca c nha ma y i n co nu ro thuy
i n va nhi t i n cu a nga y hm tr c.
Tnh hnh v n ha nh va nh ng s c l n xa y ra trong HT phn
ph i cu a nga y hm tr c.
S n i dy chnh cu a HT phn ph i, k hoa ch a thi t b
va o d pho ng, vn ha nh ho c a ra s a ch a cu a nga y hm sau.
Ha ng tha ng -A3 pha i thng ba o cho ca c trc ban ca c cng ty
truy n ta i i u i n lc:
Tnh hnh v n ha nh HT mi n tha ng a qua.
Phng th c v n ha nh tha ng sau.
7.3. Quy djnh chung trong cng tac diu d h thng din
7.3.1. Quy djnh v quyn diu khin va quyn kim tra thit bj:
Ca c thi t b trong HT thu c quy n qua n ly v n ha nh cua m t c
quan i u c chia la m 2 loa i:
Ca c thi t b thu c quy n i u khi n.
Ca c thi t b thu c quy n ki m tra (qua n ly )
1. Thi t b thu c quy n i u khi n cu a mt c p i u la thi t b
ma t t ca moi l nh thay i ch la m vic cu a thit b na y (thay i
cng su t pha t P/Q, l nh kh i ng/ng ng t ma y, o ng/ct ma y c t
va dao ca ch ly...) ch c ti n ha nh theo lnh ch huy v n ha nh trc
ti p cu a c p i u o .
2. Thi t b thu c quy n kim tra cu a m t c p i u la thi t b
khng thu c quy n i u khi n cu a c p i u o nhng c p i u
co quy n i u khi n tr c khi l nh thay i ch la m vi c cu a thi t
b na y pha i c s ng y cu a c p i u co quy n ki m tra, sau khi
thc hi n xong pha i ba o la i k t qua .
3. Trong tr ng h p xa y ra s c, ca c c p i u c quy n
thay i ch la m vic ca c thit b thu c quy n i u khi n tr c, ba o
ca o sau cho c p i u co quy n ki m tra thi t b o .
4. Trong tr ng h p co nguy hi m e do a n tnh ma ng con
ng i ho c thi t b, nhn vin tr c v n ha nh c s co th t thao tac
khng co m nh l nh cu a c p i u co quy n i u khin thi t b o ,
nhng pha i phu h p vi quy trnh v n ha nh cu a c s .
Ca c c p co nhi m vu phi h p v i nhau ha ng nm l p danh
sa ch ca c thi t b thu c quy n i u khi n va kim tra a m ba o phu h p
vi nh ng quy nh mi cu a EVN, g i t i ca c n v tham gia cng tac
v n ha nh HT.
Trong qua trnh v n ha nh, thi t b h th ng i n co th n m d i
quy n iu khi n cu a:
a. Ky s iu hanh HT Quc Gia.
b. Ky s iu hanh HT min.
c. iu vin li in phn phi.
d. Trng ca cac nha may in.
e. Trc chnh vn hanh tram bin ap.
Thi t b i n co th m t trong ca c tra ng tha i v n ha nh c ba n
sau y:
a. Vn hanh (lam vic).
b. Sa cha .
c. D phong (khng in hoc co in ap).
d. D phong t ng (khng in hoc co in ap).
Vic thay i trang thai cua thit b in cung nh mt s phn t
ring bit cua no ch co th c thc hin theo mnh lnh cua ngi co
quyn iu khin thit b o.

7.3.2. Mnh lnh thao tac
Mnh lnh thao tac la ni dung thao tac ma ngi co quyn iu
khin thit b ra lnh cho nhn vin vn hanh cp di thc hin hoan
thanh mt nhim vu thao tac nhm at c mt muc ch nht nh (V
du: ong hoc ct ng dy, a h thng thanh cai ra sa cha, chuyn
cac may ct ang ni vi thanh cai nay sang thanh cai khac.v.v.).
Mnh lnh thao tac phai ngn gon ro rang. Ngi nhn lnh va
ngi ra lnh phai bit ro rang trnh t tt ca cac bc thao tac a d kin
va iu kin cho phep thc hin theo tnh trang s va ch vn hanh
thit b.
Mnh lnh thao tac c th hin mt cach cu th qua cac phiu thao
tac.

7.3.3. Phiu thao tac
Phiu thao tac la vn ban ghi chep ni dung cac mnh lnh thao tac,
no co th do ngi ra mnh lnh vit va truyn at cho nhn vin thao tac
cp di, hoc co th do nhn vin cp di nhn lnh va vit lai sau khi
ghi nhim vu thao tac vao nht ky vn hanh.
Theo quy trnh ky thut an toan hin hanh th phiu thao tac co hai
loai:
Phiu thao tac loai 01 va phiu thao tac loai 02.
Trong phiu thao tac loai 02 chia ra lam 3 loai: 02A, 02B va 02C.
Ni dung cu th cua cac loai phiu thao tac c cho cac trang sau.

7.3.4. Trinh tu tin hanh thao tac
Trnh t tin hanh thao tac theo phiu se c thc hin nh sau:
1. n v tr thao tac, kim tra lai cac thit b tai hin trng co
tng ng vi tn trong phiu thao tac khng.
2. Nhn vin giam sat thao tac oc ni dung tng bc thao tac theo
th t cua phiu.
3. Nhn vin thao tac nhc lai ni dung thao tac, nu c ngi
giam sat thao tac cho phep th tin hanh thao tac (khi ch co mt
ngi thc hin thao tac th phai oc lai ni dung trnh t cac
bc thao tac trc khi thc hin thao tac).
4. Khi thao tac xong bc thao tac nao th phai anh du vao phiu
tranh nhm ln hoc bo sot cac hang muc thao tac.
5. Khi thao tac, nu ngi thao tac nghi ng co sai sot trong cac
thao tac ang thc hin phai lp tc dng ngay qua trnh thao tac,
kim tra lai hoc hoi lai ngi ra lnh, ngi vit phiu.
Phiu thao tac khng c sa cha ty xoa. Khi co thay i v
mach nht th, mach bao v hoc t ng th phai thay i phiu thao tac
cho phu hp. Cac phiu thao tac phai c anh s va ghi s, phiu thao tac
a thc hin xong phai c lu tr theo quy nh.
Vic thao tac cac thit b in phai giao cho cac nhn vin bit ro s
va v tr cua thit b tai hin trng, cac nhn vin nay a c hoc tp
cac quy trnh thao tac va hiu ro trnh t thao tac, a qua kim tra sat hach
kin thc, ky thut an toan va c b tr lam cng vic trc thao tac.
PHIU THAO TAC (01)
Tn n v S phiu: / .
.. .. .. .. .. .. T s: / .

Tn phiu thao tac:
Ngi vit phiu : ....................................... Chc vu:.....................
Ngi duyt phiu: .......................................Chc vu:.....................
Ngi thc hin : ..................................... ...Chc vu:.....................
Muc dich thao tac: ...................................................................................
..................................... ....................................... .......................................
....................................... ....................................... .......................................
Don vj xin thao tac: ........................................ .......................................
....................................... ....................................... .......................................
Diu kin cn co d thuc hin: ................................ ................................
....................................... ....................................... .......................................
....................................... ....................................... .......................................
Luu y : ................................................................. .......................................
....................................... ....................................... .......................................
....................................... ....................................... .......................................

So d

(phiu thao tac 01 mt sau) S phiu: / .
T s: / .
Trinh tu thao tac

Thi gian S
TT
n
v
Ni dung thao tac Ngi
ra lnh
Ngi
nhn
lnh
Bt
u
Kt
thuc
1 2 3 4 5 6 7 8
I AA 1 CCC DD
2 CCC DD
3 CCC DD
II BB 1 CCC EE
2 CCC EE
3 CCC EE
4 CCC EE

Ngay thang nm . Ngay thang nm .
Nguoi vit phiu Nguoi duyt phiu
(Ky tn) (Ky tn)

Cac hin tng bt thng trong thao tac:.......................................
....................................... ....................................... .......................................
Kt thuc toan b thao tac luc:... gi....phut, ngay... thang ... nm....
Nguoi ra lnh thao tac
(Ky tn)

PHIU THAO TAC (02A)
Tn don vj S phiu: / .
.................. T s: / .
Nhim vu thao tac:
Ngi vit phiu:....................................... Chc vu:.....................
Ngi duyt phiu :....................................... Chc vu:.....................
Ngi ra lnh:....................................... ... ... Chc vu:.....................
Ngi giam sat: ..................................... .. .Bc an toan:.....................
Ngi thao tac : ..................................... .. Bc an toan:.....................
Thi gian ra lnh bt u thao tac: ... gi ... phut, ngay... thang... nm ... .
Luu y:....................................... .......................................
Trinh tu thao tac
S TT Trnh t cac ng tac

anh du a
thc hin (x)

Ngay thang nm . Ngay thang nm .
(Ky tn) (Ky tn)

Nguoi ra lnh Nguoi giam sat Nguoi thao tac
(Ky tn) (Ky tn) (Ky tn)

a thao tac xong theo trnh t trn luc:...gi... phut, ngay...thang...nm ...
a bao cho ng (ba ): .. .. .. Chc vu:.....luc:... gi... phut.
Ngay... thang ... nm ....

PHIU THAO TAC (02B)
Tn n v S phiu: / .
.................. T s: / .
Nhim vu thao tac:
Ngi vit phiu:....................................... Chc vu:.....................
Ng i duyt phiu :....................................... Chc vu:.....................
Ngi ra lnh:.............................. Chc vu:.........n v .. .. .. .. .. .. .
Ngi nhn lnh :........................ Chc vu:.........n v .. .. .. .. .. .. .
Thi gian bt u nhn lnh:... gi ...phut, ngay ... thang ... nm ... .
Luu y:....................................... .......................................
....................................... ....................................... .......................................
Trinh tu thao tac
S TT Trinh tu cac dng tac Danh du da
thuc hin (x)

Thi gian bt u thao tac: ... gi... phut, ngay ... thang ... nm ....
Thi gian kt thuc thao tac : ... gi ...phut, ngay ... thang ... nm ....

(Ky tn) (Ky tn)

Nguoi ra lnh
(Ky tn)

a thao tac xong theo trnh t trn luc:... gi ... phut, ngay ... thang... nm....
a bao cho ng (ba ): .. .. .. Chc vu:.....luc: ... gi ... phut.
Ngay ... thang ... nm ....
Ngi bao:....................................... Chc vu:..................... .. .. .. .. ..
PHIU THAO TAC (02C)
Tn n v S phiu: / .
.................. T s: / .
Nhim vu thao tac:
Ngi ra lnh:.............................. Chc vu:.........n v .. .. .. .. .. .. .
Ngi nhn lnh :........................ Chc vu:.........n v .. .. .. .. .. .. .
Ngi giam sat: ..................................... .. .Bc an toan:.....................
Ngi thao tac : ..................................... .. Bc an toan:.....................
Thi gian bt u nhn lnh: ... gi ... phut, ngay ... thang ... nm ....
Luu y:....................................... .......................................
.............................................................................. ..........................
Trinh tu thao tac
S TT Trnh t cac ng tac anh du a
thc hin (x)

Thi gian bt u thao tac: ... gi ... phut, ngay ... thang ... nm ....
Thi gian kt thuc thao tac :... gi ... phut, ngay ... thang ... nm ....

Nguoi nhn lnh Nguoi giam sat Nguoi thao tac
(Ky tn) (Ky tn) (Ky tn)

a thao tac xong theo trnh t trn luc:...gi ...phut, ngay...thang...nm....
a bao cho ng (ba ): .. .. .. Chc vu:.....luc:... gi ... phut.
Ngay ... thang ... nm ....
Ngi bao:....................................... Chc vu:..................... .. .. .. .. ..

Trinh tu nhn mt mnh lnh thao tac cn phai tin hanh nhu
sau:
1. Nhn vin nhn lnh thao tac phai nhc lai va ngi ra lnh xac
nhn la ung.
2. Ni dung mnh lnh thao tac phai vit vao s nht ky vn hanh,
xac minh trnh t thc hin thao tac theo s thc t va vit lai
phiu thao tac theo quy nh. Cn phai lam ro muc ch va trnh
t thao tac tt ca cac nhn vin tham gia hiu va khng con
nghi ng g v trnh t thao tac.
Khi co hai ngi thc hin thao tac th ngi giam sat thao tac phai
la ngi co chc danh vn hanh cao hn, v ngoai chc nng giam sat thao
tac con thc hin s lanh ao chung qua trnh thao tac. Ca hai nhn vin
nay u chu trach nhim chung v kt qua thc hin thao tac.
Vic phn chia trach nhim gia cac chc danh thao tac va giam sat
thao tac c quy nh bng vn ban cua ky s chnh nha may in, in
lc cac tnh, thanh ph, cac cng ty truyn tai. Vic giao cac chc danh
nay phai cn c vao trnh , bc th cua nhn vin. Trong thi gian thao
tac cac nhn vin khng co quyn thay i hc t chi chc danh a c
quy nh.
Khi tin hanh cac thao tac phc tap nh ong in thit b mi, th
nghim ... phai b sung thm ngi giam sat thao tac. Vic thao tac trong
trng hp o c thc hin theo mt chng trnh c bit va co ngi
ch huy thng nht.
Khi kt thuc thao tac phai ghi vao s nht ky vn hanh tt ca cac thao
tac a tin hanh vi cac thit b ong ct, nhng thay i trong s r le
bao v va t ng, v vic ong ct cac dao tip a, t hoc thao g cac
tip a di ng co ch ro a im. ng thi phai b sung nhng thay i
trn s vn hanh, bao cao kt thuc thao tac cho ngi ra lnh thao tac.
Han ch thp nht vic thao tac trong gi phu tai cao im cung nh
trong 30 phut trc luc giao ca. Ch cho phep thao tac trong nhng trng
hp trn, khi ma nu khng thao tac th dn n han ch phu tai hoc lam
giam n nh i vi cac ng dy lin h thng hay ni b h thng. Ch
co cac trng phong iu cua Trung tm iu h thng in Quc
gia, cac Trung tm iu h thng in min va cac phong iu in
lc tnh, thanh ph mi co quyn cho phep thao tac i vi cac trng hp
nay.
7.3.5. Hoan chnh mt thao tac hoc mt mnh lnh thao tac
Mt thao tac c xem la hoan chnh khi thit b c thao tac thoa
man c yu cu cua thao tac o tc la:
- Thit b c ong tt khi cac pha tip xuc tt, am bao s lin tuc
cua dong in tai i qua no.
- Thit b c ct tt khi cac pha c ct hoan toan, hai u cc
mi pha cua thit b o khng co lin h in ap, ngoai ra cn phai treo
bin " cm ong in" vao v tr iu khin thit b va ct ngun n cac c
cu tac ng cua thit b o.
Khi ct in sa cha thit b th cn phai thc hin thm mt s
nhim vu na la:
- ong tip ia c nh hoc di ng v pha thit b sa cha. Vic
t tip a phai tun thu ung theo quy trnh la : cach ly thit b (bng cac
thit b nh dao cach ly, cu ch, thao u cap, thao thanh cai vi khoang
cach trng thy c) th ht in t tip a.
- t rao chn khi ct in tng phn tai ni lam vic va treo bang
canh bao theo quy trnh ky thut an toan in.

7.3.6 Ch d ch huy diu d:
1. Trung tm i u HT Qu c gia (QG) la cp ch huy v n
ha nh cao nh t HT, la ni pha t i ca c l nh ch huy v n ha nh t i c p
i u HT mi n, NM thu c quy n i u khi n, Cng ty truy n ta i
i n (CTTT), tram 500 KV va nh ng n v kha c co ch c nng qua n
ly v n ha nh trong HT.
QG co nhi m vu truy n a t ch th, l nh cu a la nh a o EVN t i
ca c n v lin quan n cng ta c v n ha nh HT.
2. i u mi n (M) la ni pha t i ca c l nh ch huy v n ha nh
ti ca c cp i u l i i n phn ph i, NM thu c quy n i u khi n,
CTTT, tra m i n va ca c n v kha c co ch c nng qua n ly v n hanh
HT trong mi n.
M co nhi m vu truy n a t ch th cu a la nh a o EVN ho c cu a
Gia m c QG t i ca c n v va bao ca o cu a n v ln EVN ho c
QG v ca c v n lin quan n cng tac v n ha nh HT.
3. i u l i i n phn ph i la ni pha t i l nh ch huy v n
ha nh tra m i n, tra m bu, tram diesel, tra m thuy i n nho thu c quy n
i u khi n va ca c n v co ch c nng qua n ly v n ha nh tr c thu c
Cng ty i n l c (CTL), i n l c tnh, tha nh ph.
i u l i i n phn ph i co nhim vu truy n a t ch th la nh
a o CTL, i n l c tr c ti p ho c cu a Gia m c M ti ca c n v
va ba o ca o cu a ca c n v ln CTL ho c M v ca c v n lin
quan n cng ta c v n ha nh l i i n phn phi thu c quy n i u
khi n.
4. Nhn vin v n ha nh g m co: ky s i u ha nh (KSH) HT
Qu c gia, KSH HT mi n, V l i i n phn ph i, tr ng ca
NM va nhn vin i u ha nh tra m i n, tra m bu , diesel, tra m thuy
i n nho la m vic theo ch ca, kp theo lch phn ca a c n v
duy t.
5. L nh ch huy v n ha nh pha i do nhn vin v n ha nh c p trn
truy n at tr c ti p t i nhn vin v n ha nh c p di. L nh ch huy v n
ha nh pha i ng n go n, ro ra ng va chnh xa c bao g m:
Thng ba o phng th c v n ha nh ha ng nga y.
Cho phe p ng ng d pho ng, ng ng s a ch a, ti n ha nh ki m tra,
th nghi m va cho phe p a va o v n ha nh (bao g m ca thit b sau ky
s a ch a, thi t b mi) ca c thi t b thu c quy n i u khi n.
i u chnh bi u phu ta i, phn b cn b ng cng su t a p
ng tnh hnh th c t .
Thay i tr s chnh nh rle ba o v va t ng, nc phn a p
cu a ca c MBA thu c quy n iu khi n.
Ch huy thao ta c thay i s n i dy, ch huy x ly s c va
ca c hi n t ng bt th ng trong HT thu c quy n i u khi n.
Ha n ch cng su t, sa thai ho c khi phu c phu ta i.
Chu n y cac ki n ngh v v n ha nh thi t b cu a nhn vin v n
ha nh c p d i.
6. Nhn vin v n ha nh c p d i co nhi m vu thi ha nh chnh xa c,
khng ch m tr va khng ba n ca i l nh ch huy v n ha nh cu a nhn vin
v n ha nh c p trn, tr nh ng l nh nguy ha i n ng i va thi t b.
N u khng co ly do chnh a ng v an toa n ma tr hoa n l nh cu a
nhn vin v n ha nh c p trn th nhn vin v n ha nh c p d i va lanh
a o n v gy ra s tr hoa n o phai chu hoa n toa n tra ch nhi m v
h u qua xa y ra.
7. Khi xa y ra s c , hi n t ng b t th ng trong ca trc cu a mnh,
nhn vin v n ha nh pha i th c hi n u ng ca c i u quy nh trong quy
trnh x ly s c HT hi n ha nh va ba o ca o nh ng thng tin c n thi t
cho la nh a o n v va i u c p trn bi t.
i v i nh ng s c xa y ra v i HT mi n, NM, tra m i n th
ngay sau khi x ly xong s c nhn vin v n ha nh, tr c ban CTTT
pha i co ba n ba o ca o nhanh g i v i u c p trn tr c ti p.
8. Trong cng ta c v n ha nh HT:
Mo i lin h nhn vin v n ha nh pha i nu ro tn va ch c danh,
ni dung lin h pha i c ghi che p y u va o s nht ky v n hanh
theo trnh t th i gian.
Mo i lin h cu a nhn vin v n ha nh khi thao ta c va x ly s c
pha i c ghi m ta i i u va tai cac n v thao tac, x ly s c.
7.3.7. Quy djnh ch d bao cao di voi cac don vj tham gia cng tac
vn hanh HTD:
1. Ha ng nga y, ca c NM, tra m i n pha i ba o ca o vi c p i u
theo phn c p ca c thng tin v n ha nh th c t cu a nga y g m:
Bi u pha t cu a nha ma y t 0h n 24h.
T ng i n nng pha t trong nga y cu a nha ma y.
Tnh hnh nhin li u ( i v i ca c nha ma y nhit i n), m c n c
h ch a (i v i ca c nha ma y thu y i n).
Thng s v n ha nh ng dy, MBA.
Tnh tra ng v n ha nh ca c thi t b.
Ca c s c trong nga y.
Th i gian va ca c bi u m u ba o ca o do cac c p i u quy nh.
2. Ha ng nga y cac c p i u c p d i pha i ba o ca o v i ca c c p
i u c p trn ca c thng tin v n ha nh th c t cu a nga y g m:
Bi u phu ta i t 0h n 24h.
T ng i n nng tiu thu trong nga y.
Bi u pha t cu a nha ma y t 0h n 24h, sa n l ng pha t ra cu a
ca c NM thu c quy n i u khi n.
Tnh hnh nhin li u ( i v i ca c nha ma y nhi t i n), m c n c
h ch a (i v i ca c nha may thu y i n) thu c quy n i u khi n.
Tnh hnh vn ha nh cu a HT thu c quy n i u khi n.
Nh ng s c xa y ra trong HT thu c quy n i u khi n (bao
g m ca vic x ly va kh c phu c hi u qua ).
Th i gian va ca c bi u m u ba o ca o do cac c p i u quy nh.
3. Khi c n thit, ca c c p i u co quy n n m tnh hnh v n
ha nh, ki m tra thng s v n ha nh cu a ca c thi t b thu c quy n i u
khi n cu a c p i u c p d i, cu a NM va cac tra m i n co lin
quan n vi c ch huy v n ha nh HT.
Ca c n v co tra ch nhi m ba o ca o y u va chnh xac tnh hnh,
thng s v n ha nh ca c thi t b thu c quy n i u khi n theo yu c u
cu a ca c c p i u .
4. Sau ca c s c , ngoai cac ba o ca o cu a nhn vin v n ha nh, ca c
c p i u , ca c n v qua n ly vn ha nh thi t b pha i la m ba o ca o
b ng vn ba n g i v ca c c p i u tng ng va ca c n v c p trn.
Ba o ca o pha i t ng trnh di n bin s c , phn tch nguyn nhn va
ra ca c bin pha p pho ng.
7.3.8. Ch d giao ca:
1. Nhn vin v n ha nh c n co m t tr c lu c nh n ca t nh t 15
phu t tm hi u nh ng s vi c xa y ra t ca g n nh t cu a mnh n ca
hi n ta i n m c ro ra ng tnh tra ng vn ha nh cu a ca c thi t b, HT
thu c quy n i u khi n va ki m tra.
2. Tr c khi nh n ca nhn vin v n ha nh pha i tm hi u:
Phng th c v n ha nh trong nga y.
S ni dy cu a HT thu c quy n i u khi n va ki m tra, lu
y nh ng thay i so v i k t dy c ba n va tnh tra ng thi t b.
Nh ng ghi che p trong s nh t ky v n ha nh va ca c s giao ca.
Nh ng thao ta c a thit b ra kho i v n ha nh va a va o v n
ha nh, a va o d pho ng theo k hoa ch se c th c hi n trong ca.
Nh ng i u l nh m i trong s iu l nh va s ghi cac b c i n
gi t c p trn va ca c n v.
Nghe ng i giao ca truy n a t tr c ti p nh ng iu cu th v
ch v n ha nh, nh ng l nh cu a la nh a o c p trn ma ca v n ha nh
pha i th c hi n va nh ng i u c bi t chu y ho c giai a p nh ng v n
cha ro .
Ki m tra hoa t ng cu a h th ng SCADA/EMS... va thng tin
lin lac.
Ki m tra trt t v sinh ni la m vic, thi t b va du ng cu du ng
trong ca.
Ca c n i dung cu th kha c theo quy nh ring cu a t ng n v.
Ky tn va o s nh n ca.
3. Tr c khi giao ca nhn vin c n pha i:
Hoa n tha nh ca c cng vi c s vu trong ca g m: ghi s giao ca,
tnh toa n thng s , cac tai liu v n ha nh kha c theo quy nh cu a t ng
n v, v sinh cng nghi p.
Thng ba o m t ca ch ng n go n, chnh xa c va y u cho ng i
nh n ca nh ng thay i cu a HT, ca c thi t b cu ng nh ng l nh, ch th
mi co lin quan n v n ha nh trong ca mnh.
Thng ba o cho ng i nh n ca nh ng hi n t ng b t th ng a
xa y ra trong ca mnh va nh ng hi n t ng kha ch quan ang e doa n
ch lam vic bnh th ng cu a HT, cu a thi t b.
Gia i thch th c m c cu a ng i nh n ca v nh ng v n cha ro .
Ky tn va o s giao ca sau khi ng i nh n ca a ky .
4. Thu tu c giao ca c th c hi n xong khi nhn vin v n ha nh
giao ca va nh n ca u a ky tn va o s giao ca. K t khi ky nh n ca
nhn vin v n ha nh nh n ca co y u quy n han va tra ch nhi m th c
hi n nh ng nhi m vu cu a mnh trong ca trc.
5. Sau khi nh n ca KSH HT mi n pha i ba o ca o KSH HT
Qu c gia:
Tn cu a KSH HT mi n.
S k t dy HT mi n va nh ng lu y .
Tnh tra ng va kha nng huy ng cng su t ta c du ng, pha n
kha ng cu a ngu n i n thu c quy n iu khi n.
Tnh hnh v n ha nh cu a HT mi n, nh ng thao ta c chnh se
thc hi n trong ca.
Nh ng ki n ngh v i KSH HT Qu c gia v phng th c huy
ng ngu n trong mi n.
Tnh hnh thng tin lin la c gi a ca c c p i u HT min v i
c p i u HT Qu c gia.
6. Sau khi nh n ca, V l i i n phn phi phai ba o ca o cho
KSH HT mi n nh ng v n sau:
Tn cu a V.
S k t dy va tnh hnh v n ha nh li i n phn ph i thu c
quy n iu khi n.
Tnh tra ng va kha nng huy ng cng su t ta c du ng, pha n
kha ng cu a ngu n i n nho , ngu n bu cng sut pha n kha ng thu c
quy n iu khi n.
Tnh hnh phu ta i, cac bi n pha p i u hoa , ha n ch phu ta i trong
ca. Th t u tin ca c ng dy cung c p in cho ca c phu ta i (k ca
ca c nhu c u c bit c n u tin cung c p).
K hoa ch sa ch a co lin quan n HT mi n.
Tnh hnh thng tin lin la c gi a c p iu l i i n phn ph i
vi cp i u HT mi n.
Nh ng ki n ngh v v n ha nh HT mi n i vi c p i u
HT min.
7. Sau khi nh n ca, Tr ng ca ho c cac NM ba o ca o cho KSH
HT Qu c gia, KSH HT mi n va V li i n phn ph i theo
phn c p quy n i u khin:
Tn cu a Tr ng ca va Kp tr ng tra m i n.
Tnh tra ng lo , ma y va thi t b, s lo , may ang v n ha nh, d
pho ng no ng, d pho ng ngui.
D ki n kha nng phat cao nh t, nh ng kho khn thu n l i trong
vi c ch p ha nh bi u cng su t.
S n i dy chnh cu a NM.
Phng th c ta ch li gi t du ng, tra ng tha i t cu a ca c b t
ng ch ng s c.
Tnh hnh nhin li u i v i nha ma y nhi t i n, ca c s li u
thuy vn (m c n c th ng lu, ha lu, lu l ng n c v h , lu
l ng n c du ng phat i n...) i v i nha ma y thuy i n.
Tnh hnh thng tin lin la c gi a NM v i c p i u co quy n
i u khi n.
Nh ng ki n ngh v v n ha nh thit b cu a nha ma y.
8. Sau khi nh n ca, nhn vin i u ha nh tra m i n pha i ba o ca o
vi ca c c p i u (theo phn c p) nh ng v n sau:
Tn cu a nhn vin v n ha nh.
S k t dy cu a tra m.
Tnh tra ng v n ha nh cua MBA l c va thi t b chnh trong tra m.
i n a p thanh ca i va do ng i n, cng su t ta c du ng, cng su t
pha n kha ng truy n ta i trn ng dy.
Cng sut, do ng in qua MBA va ca c thng s kha c.
Tnh tra ng la m vi c b t th ng va tnh hnh thng tin lin la c.
Nh ng ki n ngh v vn ha nh thit b i vi ca c c p i u
(theo phn c p).
9. Sau khi nh n ca, Tr ng kp tra m bu , tra m diesel, tra m thuy
i n nho ba o ca o cho KSH HT mi n va V li i n phn ph i
theo phn c p quy n i u khi n:
Tn cu a tr ng kp.
Tnh trang ma y va thi t b, s ma y ang v n ha nh, d pho ng.
D ki n kha nng pha t cao nh t, nh ng kho khn, thu n l i
trong vi c ch p ha nh bi u cng su t.
S n i dy chnh cu a tra m.
Tnh tra ng nhin li u i v i tra m diesel, cac s li u thuy vn
i v i tra m thu y i n nho .
Tnh hnh thng tin lin la c.
Nh ng ki n ngh v v n ha nh thi t b i vi cac c p i u
(theo phn c p).
10. Sau khi nh n ba o ca o nh n ca cu a nhn vin i u hanh c p
d i KSH HT Qu c gia, KSH HT mi n, V l i i n phn
ph i pha i thng ba o la i ca c n i dung:
Tn cu a KSH HT Qu c gia, KSH HT mi n, V l i
i n phn phn ph i.
S ni dy lin quan cu a HT, HT mi n, li i n phn
ph i va nh ng kho khn thu n l i trong ca.
Ca c yu c u v v n ha nh HT i v i nhn vin v n ha nh c p
d i.
Tra l i ca c ki n ngh cu a nhn vin v n ha nh c p d i.
11. Nhn vin v n ha nh khng c giao ca khi cha hoa n tha nh
ca c cng vi c s vu ho c cha thng ba o y u tnh hnh v n ha nh
trong ca cho ng i nh n ca.
Tr ng h p sau s c a n gi giao ca ma cha hoa n tha nh ca c
cng vi c s vu trong ca, n u c phe p cu a la nh a o n v, tr ng
pho ng tr c ti p th nhn vin v n ha nh c phe p giao ca tr c va
lai hoa n chnh ca c cng vi c s vu .
12. Nhn vin v n ha nh khng c la m vic 2 ca lin tu c, trong
khi ca khng c u ng r u, bia, s du ng cht kch thch kha c b
nghim c m.
Nhn vin v n ha nh khng c giao ca khi co u ly do xa c nh
ng i nh n ca khng u tnh ta o do a u ng r u, bia, s du ng ca c
ch t kch thch kha c b nghim c m. Tr ng h p na y nhn vin v n
ha nh pha i ba o ca o la nh a o n v c ngi kha c thay th .
13. Nhn vin v n ha nh khng c bo v tr luc tr c ca ho c h t
gi tr c ca nhng cha cho ng i n nh n ca.
14. Nhn vin v n ha nh khng giao, nh n ca khi ang co s c
ho c ang ti n ha nh nh ng thao ta c ph c ta p tr tr ng h p khi ang
ti n ha nh ca c thao tac ph c tap, n u c s ng y cu a nhn vin v n
ha nh tr c ban c p trn va /ho c la nh a o n v tr c ti p th co quy n
giao nh n ca.
15. Nhn vin v n ha nh khng c la m vi c ring trong gi tr c
ca va tuy t i khng cho ngi khng co nhi m vu va o pho ng tr c ca
n u khng c phe p cu a la nh a o n v, tr ng pho ng ho c qua n
c phn x ng tr c ti p.
7.3.9. Quy djnh v lp so d kt dy co ban:
1. Tr c nga y 15/11 ha ng nm, c p i u HT Qu c gia thi t
l p s k t dy c ba n cu a HT Vi t Nam a p du ng t nga y 01 tha ng
01 nm sau (s pha i th hi n ro v tr th ng o ng, th ng m cu a
ca c thi t b o ng/c t trn l i truy n ta i thu c quy n i u khi n va
ki m tra cu a c p i u HT Qu c gia) trnh Pho T ng gia m c sa n
xu t EVN ph duy t. C p i u HT Qu c gia pha i g i cho mi c p
i u HT mi n t nht 3 ba n s k t dy c ba n cu a HT Vi t
Nam a c ph duy t tr c nga y 01/12.
2. Sau khi nh n c s kt dy c ba n cu a HT Vi t Nam a
c ph duy t, tr c nga y 15/12 ha ng nm, c p i u HT mi n
gi v cp i u HT Qu c gia t nht 03 ba n s n i dy c ba n
cu a HT mi n a p du ng t nga y 01 tha ng 01 nm sau (s pha i th
hi n ro v tr th ng o ng, th ng m cu a ca c thi t b o ng/ct trn
l i truy n tai, chi u dai va loa i ng dy truy n ta i i n, th hi n s
va thng s chnh cu a ca c tra m bi n a p co c p i n a p t 66 KV tr
ln). Ca c ba n s k t dy c ba n cu a HT mi n g i v c p i u
HT Qu c gia pha i c Gia m c trung tm i u HT mi n ph
duy t.
3. Khi xet th y ch v n ha nh HT Vi t Nam co nh ng thay
i ho c khi xet th y s k t dy c ba n khng co n phu h p, c p
i u HT Qu c gia ra phng th c k t dy m i cu a HT Vi t
Nam, trnh Pho t ng gia m c sa n xu t EVN ph duy t, c p i u
HT Qu c gia g i cho c p i u HT mi n s k t dy m i a
c ph duyt.
Khi xe t th y ch v n ha nh HT mi n co nh ng thay i hoc
khi xe t th y s k t dy c ba n khng co n phu h p, c p i u
HT mi n ra phng th c k t dy m i cu a HT mi n. Tr c khi
v n ha nh HT mi n mt kt dy m i, c p i u HT mi n pha i
gi v c p i u HT Qu c gia s kt dy thay i c p i u
HT Qu c gia co c s tnh toa n ca c ch v n ha nh cho toa n
HT Vit Nam va thng ba o ng c lai cho c p i u HT mi n y
ki n ch p nh n (ho c khng ch p nh n).
7.4. Gii thiu v h thng thng tin ng dy 500 kV Bc - Nam
ng dy 500 kV ngoa i nhi m vu la ng dy truy n tai i n
huy t ma ch n i li n ca c h th ng i n cu a 3 mi n B c Trung Nam co n
o ng vai tro rt quan tro ng trong thng tin lin lac cu a nga nh i n,
phu c vu t t cho cng ta c i u pha m vi qu c gia. Ca c h thng
thng tin chnh co lin h n ng dy va cac tra m bi n a p 500 kV
la cap quang va viba.
Tuy n thng tin chnh trn ng dy 500 kV la tuy n ca p quang
ni t tra m 500 kV Ho a Bnh n tra m 500 kV Phu Lm, ca p quang
c t trong dy ch ng se t g m 10 s i quang co dung l ng 34 Mbt
tng ng vi 480 knh thoa i. Chi u da i tuy n ca p quang la 1470 km,
trn tuy n co 22 tra m l p, hai tra m k nhau ca ch nhau khoa ng 62-65
km. Tra m l p quang la m nhi m vu chuy n tn hi u quang tha nh tn
hi u i n, khu ch ai ln r i la i chuy n tha nh tn hi u quang truy n
i ti p. Ngu n c p i n cho cac tra m l p quang la ngu n i n m t
chi u t c quy 48V c na p b ng pin m t tri ho c ma y pha t i n
ring. Tra m l p c t ngay sa t chn c t i n, trn ca p quang 2 s i
quang h p tha nh m t tuy n, trn 1 tuy n th m t si la pha t co n m t
s i la thu, ca p quang loa i n mode.
Ngoai tuy n cap quang la tuy n thng tin chnh co n co 3 tuy n
viba 34 Mbt. Tuy n viba th nh t n i li n gi a trung tm iu h
th ng i n Mi n B c (A1) ta i Ha N i v i tra m 500 kV Ho a Bnh,
tuy n th 2 ni li n gi a trung tm i u h th ng i n Mi n Trung
(A3) tai a N ng v i tra m 500 kV a N ng, tuy n viba th 3 n i li n
gi a trung tm i u h th ng i n Mi n Nam (A2) ta i tha nh ph H
Ch Minh vi tra m 500 kV Phu Lm. Tuy n viba th nh t da i 88 Km
i qua nhi u i nui nn phai qua ca c ch ng chuy n ti p Ha N i - 220
kV Ha ng - Tan Vin - Ho a Bnh. Co n ca c tuy n viba co n lai co c
ly g n nn khng c n cac tra m chuy n ti p.
Thng qua ca c h th ng thng tin cu a ng dy 500 kV co th
th c hi n lin la c truy n thng tin t ni na y n ni khac trong pha m
vi nga nh i n.
Chuong 8
GIOI THIU V H THNG SCADA

8.1. Khai nim v tuong tac giua nguoi va may (TNM ) :
y la khai nim tng i mi v mi quan h qua lai gia ngi
vn hanh va h thng iu khin xung quanh trong qua trnh iu ph i vn
hanh h thng in, c bit la gia ngi va may tnh. iu hanh tt h
thng in cn tao ra s tng thch hoan toan gia con ngi va may tnh.
iu nay c bit quan trong trong cac ch s c ch trong thi gian rt
ngn, nhn vin vn hanh phai hiu c tnh hung a xay ra va chon loc
ra c cac thng tin quan trong nht trong v s cac thng tin a n ban
iu khin ng thi d dang thao tac khc phuc s c.
1) Th hin so d luoi din:
Co hai phng phap th hin s li in xut phat t nhu cu
thc t khac nhau :
+ Th hin kiu s kt dy iu khin t xa. y la phng
phap th hin n gian va ro rang, cho phep ngi iu hanh phn tch
nhanh chong va chnh xac tnh trang li in, thao tac cac thit b iu
khin t xa va ghi lai cac thao tac cua thit b dung tay.
Cach th hin nay cho phep hin th cac u cung cp va t hp li
phn phi di dang s co kch thc ln. No lin quan n hu ht cac
thao tac cua ngi iu hanh. Kiu s nay con co th b sung cac thng
s chi tit cua cac tram di dang s th hai trn cung s trn vi
thng tin phong phu hn va c phong to thu nho vi t l theo yu cu.
+ Th hin kiu a cho cac i sa cha. No cho phep ngi iu
hanh hng dn cac i sa cha thc hin cac chuyn cng tac trn vung
lanh th. Khi o li in se c xy dng theo cac toa a ly cho no
co co th lam vic kt hp vi ban . iu nay cho phep x ly nhanh cac
s c va giam thi gian ct in.
2) Cac chuc nng cua TNM:
Chc nng hang u cua TNM la hin th tnh trang li in va giup
cho ngi iu hanh hiu c thao tac cn phai tin hanh. Cac chc nng
nay gm co:
a) Chuc nng djnh huong: Cung cp cac kha nng nh hng bng
cach a ra s toan canh cua li in.
b) Chuc nng phn tng thng tin:
Cac s li in chia thanh cac tng, trn o sp xp cac phn t
tnh va ng va chung co th c cp nht lin tuc. Nh vy co th c
hin th ho c khng hin th mt tng hoc nhom cac tng tuy theo yu cu
truy nhp thng tin lin quan.
c) Chuc nng t mau cac dng thai cua luoi:
S kt ni cua li in c miu ta chnh xac bng cac mau sc
tng ng vi ng thai co th cho phep tng hp c trang thai thc t
cua li in. Cac hnh anh trn man hnh co th cho phep hin th :
+ Cac phn t cua li khng c cung cp ngun;
+ Cac nut gii han bi hai xut tuyn;
+ Vung cua mt li c cp in bi may bin ap;
...
d) Nguyn tc gy chu y khi co su kin:
Khi co bin i nao o trong li cn gy chu y cho ngi s dung,
ngi ta thng dung thu thut anh sang hoc m thanh. Thu thut anh sang
co th la s thay i mau cua phn t li vi s chp nhay trong khoang
thi gian nao o kem theo la s bao ng. Thu thut m thanh thng s
dung m thanh ngt quang co tn s cao trong dai tn s nghe thy c
gy chu y n ngi vn hanh.
3) Cac so d cua luoi:
Cac nguyn tc cua s : Cac s cua li co th cung c nhn
thy trn mt vai ca s cua man hnh iu hanh. Cac qua trnh xay ra trn
s th hin mt cach ng thi. Cac phn t cua s co th la cac i
tng tnh hoc ng. Khi thit k s trn man hnh cn phai chu y n
s bin i trang thai rt manh cua no.
Phng thc kt ni s : M ta cach ni in gia cac phn t cua
h thng, s lng cac im kt ni. No xac nh mt ng dy, mt
thanh cai, mt u dy h hoc mt im ni v.v...
Cac thng s in: La cac d liu khng th thiu trong cac tnh toan
v in (tng tr, tr khang cua phn t, cng sut tac dung va phan khang,
dong in, in ap...)
Cac thng tin v h thng : Chung co th la thng tin t cac RTU
truyn ti hoc la cac kt qua tnh toan, hay v tr ong ct cua cac may ct,
dao cach ly v.v...
4)Tao va thay di so d:
TNM cn phai co chc nng nay b sung cac phn t mi cua li
in (ng dy, MBA , may ct, dao cach ly mi...).

8.2. Mt s cac nguyn tc co ban trong cac h thng SCADA
(Supervisory Control And Data Acquisition)
8.2.1. Khai nim chung:
Trong h thng in co nhng khu vc thnh thoang mi cn phai
thc hin cac thao tac nh ong m may ct, nhng chi ph duy tr nhn
vin vn hanh tai ch lai to ra khng hp ly. Ngoai ra vic chm tr khi c
nhn vin ky thut n a ban khi xay ra s c co th keo dai thi gian
khc phuc s c va lam giam cht lng phuc vu khach hang. Kha nng
thc hin cac thao tac vn hanh t xa, cung nh vic am bao cho cac thao
tac o ung theo yu cu cho phep tit kim c nhiu chi ph trong vn
hanh h thng in.
T nhng nguyn nhn chnh o h thng SCADA a phat trin. Cac
h thng SCADA co kha nng thc hin cac thao tac o lng, iu khin
t xa, truyn d liu va bao cao lai vi trung tm iu hanh kt qua thc
hin thao tac. H thng SCADA to ra la phng tin h tr rt hiu qua va
kinh t trong vn hanh h thng in, gop phn tr giup c lc cho cac
nhn vin vn hanh.
8.2.2. Diu khin va giam sat:
Thut ng iu khin giam sat thng c dung ch vn hanh t
xa (iu khin) cac trang b in nh ng c hoc may ct va vic thng
tin ngc tr lai (giam sat) chng to rng thao tac yu cu a c thc
hin ung. Trong cac thi ky u cua vic vn hanh h thng in vic
giam sat c thc hin bng cac en bao xanh, o. Khi mt thao tac nh
m may ct c thc hin bng iu khin t xa, s thay i t en o
sang en xanh tai trung tm iu hanh se xac nh rng thao tac a thc
hin thanh cng.
Tai trung tm iu hanh h thng SCADA se thc hin vic truyn
tn hiu thng tin quet tun t cac tram bin ap xa. Cac tram bin ap c
trang b cac thit b u cui giam sat t xa RTU (Remote Terminal Unit)
cho phep trung tm iu hanh co th iu khin tram bin ap thng qua no.
Hn na cac RTU cung co th thng bao lai cho trung tm iu hanh cac
thao tac a c thc hin cung nh cac thng s ch nh dong in,
in ap, cng sut tac dung, cng sut phan khang va thng s trang thai
cua cac phn t nh trang thai ong hay m cua may ct, nhit du cua
MBA... va nhiu ai lng khac cn giam sat.
giam bt s lng d liu truyn gia cac tram bin ap xa va
trung tm iu hanh, d liu ch c truyn khi chung thay i hoc ri ra
ngoai vung gii han cho trc.
Trong hu ht cac h thng nh vy, thit b chu cua trung tm iu
hanh se ln lt quet cac thit b u cui xa RTU bng cach gi mt
thng bao ngn ti tng RTU xem mi RTU co vn g phai bao cao.
Nu co, RTU se gi thng bao ngc lai cho thit b chu va d liu nhn
c se lu tr trong b nh cua may tnh. Nu cn, mt tn hiu iu khin
se c gi ti RTU ang xet va cac thng bao hoc tn hiu canh bao se
c may in cua thit b chu in ra hoc c hin th trn man hnh kiu tivi
(CRT) hay man hnh tinh th long. Phn ln cac h thng co chu trnh quet
tt ca cac RTU c thc hin trong khoang vai giy. Tuy nhin trong
trng hp s c mt tram nao o, thng bao se c gi t RTU y v
may chu, qua trnh quet bnh thng se b dng lai trong thi gian u
thit b nhn c thng bao va phat tn hiu canh bao sao cho ngi vn
hanh co th phan ng tc th. Khi co bt ky s kin thay i trang thai nao
tt ca cac tram c trang b RTU, thng tin se c truyn v trung tm
iu hanh trong thi gian ngn. Nh vy trung tm iu hanh lun c
cung cp nhng thng tin mi nht v tnh trang h thng in.
Hu ht cac h thng iu khin giam sat u c trang b may tnh.
Thit b chu thc cht la mt may tnh s co kha nng chuyn tn hiu ti
RTU va nhn thng tin t chung. Thng tin nhn c hin th ln man
hnh hoc c in ra cac ban bao cao.

8.2.3. Knh thng tin cho h thng SCADA :
Cac h thng SCADA bao gm mt tram chnh (trung tm iu
hanh), cac RTU va mt vai tuyn thng tin lin lac gia thit b chu tai tram
chnh vi cac thit b u cui RTU. ng dy thng tin co th la ng
dy in thoai, tuyn cap quang, knh viba hoc knh tai ba. Bt ky mt
ng thng tin nao co t s tn hiu/ nhiu (S/N) u ln va co dai tn u
cho tc truyn cua tn hiu s u co th s dung c.
Cac tc truyn tn hiu cao hn oi hoi phai m rng dai tn cua
knh truyn d liu. Trong mt s trng hp knh truyn tn hiu in
thoai bnh thng vi dai tn t 300 3400 Hz la hoan toan thoa man.
i vi vic truyn d liu s, hin nay ngi ta s dung rng rai cap
quang. Tc truyn tn hiu s c o bng bit/s (con goi la baud). Tc
truyn co th at ti 19200 baud, con bnh thng ngi ta thng s
dung tc truyn t 600 n 9600 baud.
Knh thng tin co tm quan trong c bit i vi h thng SCADA.
Trong h thng SCADA, tin cy cua ca h thng thng phu thuc vao
cht lng knh thng tin v y la b phn co h s tin cy thp nht trong
h thng. H thng SCADA khng th lam vic bnh thng nu thiu
knh thng tin tin cy va u manh.

8.2.4. Cac dang h thng SCADA :
H thng SCADA bao gm thit b chu va RTU. Trn thc t co mt
s cu truc mang SCADA c s du ng, va dang c chon se xut phat t
yu cu cua h thng, kha nng truyn tin va yu t gia thanh. Sau y la
mt s s cu truc mang dung trong h thng SCADA.

Ky hiu:
Thit b chu (Master goi tt la M) ; Thit b xa (Remote goi tt la
R) ;
+ Hnh a: mi thit b chu phuc vu trc tip mt phn t xa theo mt
knh thng tin ring bit.
+ Hnh b: la h thng hnh sao, vi mt thit b chu phuc vu vai thit
b xa, nhng mi thit b xa s dung mt knh thng tin ring bit.
+ Hnh c: la s ni mang kiu dy theo nhom, vi mt knh thng
tin phuc vu vai thit b xa.
+ Hnh d: la s kt hp gia mang hnh sao va dy theo nhom.

8.2.5. Tng quan v cac thit bj chinh trong h thng SCADA:
a) Thit bj chu cua h thng giam sat la hat nhn cua h thng nay.
Tt ca cac thao tac vi RTU do ngi iu hanh thc hin u thng qua
thit b nay va c cac RTU bao ca o lai cho no. B phn cho phep lin lac
gia thit b chu va RTU la Modem dung chuyn i cac tn hiu s cua
may tnh thanh dang co th phat va thu qua knh thng tin.
b) Cac thit bj phuc vu bao gm :
+ Ban iu khin vi may vi tnh co trang b phn mm quan ly vic
trao i thng tin, c s d liu va cac dang thng tin s .
M
R M
R
R1
R4
R2
R3
M
M
R2 R4
R1 R3
M
R7 R8
R5 R6
R3 R4
R1 R2
Hnh 8.1a Hnh 8.1b
Hnh 8.1c Hnh 8.1d
+ Cac ca s thng tin canh bao va iu khin trn man hnh.
+ Ban phm va may in.
H thng in cn giam sa t c hin th trn man hnh may tnh da
theo nguyn tc TNM nh a trnh bay. Thng tin gi n thit b chu c
lu tr trong cac thit b nh thng tin nh a cng, bng t, hoc hin th
trn man hnh, trn b hin th s (kiu 7 thanh) hoc cac ng h ch kim.
Vic tai tao tn hiu tng t c thc hin bng b chuyn i D/A.
c) Cac thit bj xa co chuc nng giam sat (RTU):
Cac thit b xa cua h thng giam sat c t tai cac tram bin ap,
c ni dy thc hin chc nng nht nh. Trong cac RTU hin ai co
trang b cac b vi x ly vi b nh va kha nng suy lun lgic. RTU co th
thc hin c mt vai thao tac ma khng cn ch th cua thit b chu.
Ngoai ra RTU co th iu khin mt s thit b tai ch khac nh b iu
khin lgic kha trnh (PLC).
Cac s o lng trong RTU chuyn i cac tn hiu tng t nh
dong in, in ap, cng sut tac dung v.v...thanh dong in hay in ap
mt chiu t l vi ai lng cn o va nh cac b chuyn i tng t -s
(A/D) chuyn thanh dang tn hiu s chuyn v thit b chu thng qua
cac mem.
Mt s cac RTU c trang b chc nng ghi nhn s kin. S kin
co th la s c, mt thao tac vn hanh hay trang thai lam vic nhiu loan
cua trang thit b. Thng chc nng ghi nhn s kin la ghi lai cac thng
s trang thit b khi co s c.

8.2.6. Nht ky vn hanh voi h thng SCADA :
Ngoai chc nng iu khin va giam sat, h thng SCADA co kha
nng ghi lai nht ky vn hanh va trang thai cua li ma no co nhim vu
theo doi. Nht ky vn hanh co th bao gm thi gian xay ra s kin, trang
thai cua trang thit b, tng in nng tiu thu v.v...

8.3. Cu truc va chuc nng cua cac h thng SCADA/EMS
SCADA/EMS (Supervisory Control And Data Acquisition/Energy
Management System) : La h thng giam sat iu khin va thu thp d liu
/ H thng quan ly nng lng.
H thng SCADA co th phn chia thanh nhiu dang tuy thuc vic
xy dng trn quy m cua h thng nng lng, theo o kt cu cua h
thng SCADA co th ln hay nho, n gian hay phc tap.
Cu truc cua mt h thng SCADA thng bao gm 3 phn chnh:
Hardware (Phn cung): gm cac may tnh, cac thit b u cui
RTU, cac thit b giao din vi ngi s dung, cac thit b giao din thng
tin ...
Software (Phn mm): Bao gm cac phn mm h thng, phn
mm tr giup, phn mm ng dung,...
Support (Phn b tro): S dung kin tao s h thng, tr giup
tnh trang s c h thng...
Chc nng cua h thng scada/ EMS bao gm:
Tin diu d (Pre-Dispatch) :
D bao phu tai.
Phng thc vn hanh hin tai.
Phn tch h thng nghin cu.
iu thi gian thc (Real-time Dispatch).
Diu d: (Dispatch)
Thu thp va chuyn i d liu.
Giam sat iu khin.
anh du (Tagging).
X ly d liu.
H thng thng tin qua kh.
Giao din nguoi su dung:
X ly cac tn hiu va d kin.
Biu th xu hng.
H thng phong hnh.
Cac hin th man hnh.
Phn tich h thng thoi gian thuc:
M hnh h thng.
Tnh trang thai h thng.
iu khin trao lu cng sut theo thi gian thc.
Diu d tip sau (Post-Dispatch):
K toan nng lng.
M phong dao tao diu d vin (Dispatch-Training Simulator):

8.3.1. C u hinh phn cung cua h thng SCADA:
Tai tram chu (trung tm diu khin):
HOST-COMPUTER: La mau tnh chuyn dung c bit co cu
hnh manh, tnh nng ky thut oi hoi cao, la b x ly chnh cua h thng
SCADA. HOST-COMPUTER thng gm t nht 2 chic, 1 HOST-
COMPUTER chnh thc hin cac chc nng trong thi gian thc, 1 co
nhim vu d phong, se hoat ng khi HOST-COMPUTER chnh ngh do s
c hay bao dng.
OPERATOR CONSOLE: Bang iu khin, cho phep ngi iu
hanh giao tip vi h thng SCADA, thng lp t hai bang, 1 iu
vin trc tip iu khin (theo doi va tng tac vi h thng SCADA) va 1
d phong hoc phuc vu cho m phong ao tao iu vin.
PROGRAM CONSOLE: Bang lp trnh thit lp giao din
ngi va may, dung cho ngi lp trnh thc hin, cp nht cac chng
trnh phn mm.
LAN: Mang may tnh cuc b s dung trong h thng SCADA lin
kt gia b x ly chnh cua HOST COMPUTER vi cac bang iu khin,
bang lp trnh va cac thit b ngoai vi khac. Thng thng s dung cu hnh
vi 2 server chnh va d phong (host, stanby) va thu tuc truyn tin trn
mang la TCP/IP protocol. Khi cn m rng hay lin kt vi nhng h thng
khac s dung mang may tnh din rng WAN kt ni nhiu mang LAN.
COMMUNICATION EQUIPMENTS: Cac thit b thng tin bao
gm cac Server lin lac nhiu cng, cac Modem, cac thit b tai ba PLC hay
vi ba, cap quang... truy cp vao tt ca RTU t tai cac tram bin ap va
cac nha may in, kt ni cac may in, h thng man hnh v.v...
D liu truyn n mi RTU t mi tram bao gm cac bo d liu,
trc khi truyn cha cac thng tin v im ti, ng truyn va cac ky t
kim tra. Cac thit b tai ba, vi ba, in thoai ..s dung mi trng truyn
tin nh song v tuyn, cap n ni trc tip, ng in thoai, cap quang
dung truyn d liu gia cac tram chu va tt ca cac RTU. Cu hnh mang
thng tin co th s dung mang vong (Loop), mang im ni im (Point-to-
point), mang hnh tia v.v..
LOGGING PRINTER: Cac may in nht ky h thng vi yu cu
trang in ln, tc in cao thng xuyn ghi nhn va in cac bao ng va
s kin lin tuc.
COLOR SERVER PRINTER: May in Server mau phuc vu cho cac
vic in n khac nh bao cao, s , v.v..
REAL-TIME MASTER CLOCK: B m thi gian thc am
bao thi gian thng nht gia ng h chu va cac ng h cua Server va
cac tram lam vic (Workstation).
MIMIC BOARD: la mt man hnh ln co dang cac block phat
quang ghep, trn o hin th s li in, cac thng tin yu cu va trang
thai vn hanh, no uc kt ni vi mang LAN thng qua Server lin lac.

Tai cac tram bin ap va nha may din:
RTU (Remote Terminal Units): Cac thit b iu khin u cui t
tai cac tram bin ap va nha may in trong h thng. S lng va dung
lng cac RTU tuy thuc vao quy m cua h thng in, s lng cac
thng tin cn ly va yu cu lp t. Cac RTU bao gm cac board mach o
lng, lin lac vao ra I/O, rle ngt, Modem, ngun phu, c quy... RTU
quet nhn d liu u vao t cac tn hiu o lng, ch th trang thai, bao
v... cua thit b a c khai bao va bin i d liu u ra a v tram
chu va cac RTU chu s iu khin trc tip t tram chu.
COMMUNICATION EQUIPMENTS (Cac thit bj thng tin):
Mt trong nhng chc nng cua h thng thng tin la truyn d liu, thng
tin gia tram chu tai trung tm iu va cac RTU tai cac tram bin ap va
nha may in, co th s dung tai ba PLC, cap quang, viba, ng in
thoai...Cac RTU se nh ky quet qua cac d liu va truyn v tram chu
thng qua server lin lac. Cac RTUs c tram chu kim tra tun hoan mt
cach t ng, theo chu ky c nh ra.

Cac thit bj khac: Ngoai cac thit b trn co th co mt s thit b
b sung phuc vu cho cac muc ch s dung khac nh kt ni nhiu h
thng SCADA, lin h gia trung tm iu khin va cac b phn lin quan
khac...
8.3.2. Cu hinh phn mm cua h thng SCADA:
Phn mm h thng SCADA thng i kem vi thit b do nha thu
cung cp.
1) Phn mm h diu hanh:
Thng thng hay s dung Digital UNIX, WIN95 hay WINNT.
Trong o ph bin nht la h Digital UNIX, o la h iu hanh tng tac,
s dung b nh ao, phn chia thi gian cho phep nhiu ngi c lp dung
may tnh cung mt luc...
2) Phn mm ung dung co ban:
a) Giam sat diu khin va thu thp du liu:
Chng trnh giam sat iu khin va thu thp d liu thi gian thc
c xy dng trn c s cac d liu lin quan, c thit k cho cac ng
dung thi gian thc. Chng trnh thc hin vic quet va ch bao toan b
cac d liu. Chng trnh la hat nhn thc hin cac chc nng c ban cua
h thng SCADA. Chng trnh con co cac giao din cho ngi iu hanh
vi h thng SCADA.
Chng trnh con co h thng m rng quan ly d liu lin quan,
gm cac d liu ghi nhn trong qua kh va d liu hin tai. Cac chc nng
cua chng trnh bao gm vic thu thp, lu tr, quan ly, phn tch, sp
xp.. cac thng tin d liu qua kh, quan ly vic x ly, ve th xu hng
phu tai h thng va tng hp bao cao.
tng kha nng truyn tai, chng trnh con co c ch cho phep 2
x ly truyn n cung mt CPU hay trn mang. Chng trnh con cho phep
thc hin tnh toan va iu khin mt cach d dang, cho phep ngi s
dung truy tm, tra vn d liu mt cach nhanh chong.

b) Giao din nguoi-may (Man Machine Interface):
Console: Ban giao tip gia ngi va h thng may tnh, bao gm
man hnh, ban phm, con chut. Chc nng cua mi Console phu thuc vao
tn ngi s dung ng ky vao mang.
Cursor and Keyboard (con tro va ban phim): cac chc nng tiu
biu c iu khin bng con chut va cac nut nhn trn man hnh. Cac
ca s thc n c dung theo yu cu la chon iu khin phu hp. Con
tro man hnh thay i tng ng vi cac thao tac khi chon lnh s dung.
Display Description (M ta cac hin thj): Bao gm cac hin th
tng quat cua tn hiu bao ng, c s d liu nhp vao...
Display Types (Cac dang hin thj): Gm man hnh hay ca s vn
ban hoc hoa. Mt s cac ca s lun lun c tao sn cho h thng
danh tham khao cho ngi iu hanh. Nhng ca s nay co th hin th
dang vn ban, dang hoa hay cho ca hai.
Display Update (Cp nht cac hin thj): H thng se t ng cp
nht cac hin th, no oi hoi mi mt vung ng trong ca s phai c
nh ngha nh la mt gia tr lu cua no trong c s d liu, thng tin c
cp nht vao tnh theo giy. V du: Cac s liu v in ap, cng sut ... se
thay i lin tuc khi hin th.
Supervisory Control Procedure (Thu tuc diu khin giam sat):
H thng SCADA cung cp nhiu dang iu khin , trong o hai dang
chnh la u ra iu khin Analog va u ra iu khin Digital. u ra iu
khin Digital co th dung cho vic iu khin cac thit b hai trang thai
(nh la trang thai ON/OFF cua may ct, DCL). iu khin mt thit b nao
o gn lin vi cac thao tac bm vao biu tng hoa biu din trn thit
b o, bm cac phm lnh iu khin trn thc n cua panel iu khin,
bm phm thi hanh lnh... Nh vy vic iu khin thao tac thit b, chnh
nh rle,...co th c thc hin tai bang iu khin trung tm.
Manual Replacement Procedure (Thu tuc thay th du liu vao
bng tay): Trong c s d liu, d liu thi gian thc co th thay th c
khi thit b t ch bng tay. Trong trng hp mt lin lac vi thit
b, thu tuc nay cho phep a d liu nhp vao bng tay lam gia tr tam
thi cua thit b cho n khi thit b co th c quet tr lai. Bt ky cac d
liu nhp bng tay nao cung se c phan anh khng nhng cho cac tham
s c khai bao ma con cho cac tnh toan phu thuc vao cac tham s nay.
Tagging Procedure (Thu tuc danh du): chc nng nay giup ngn
chn vic iu khin thit b. Nhng thao tac iu khin keo theo vic gi
i cac lnh (nh ong, ct may ct...) n thit b va chc nng anh du
cho phep ta ngn chn nhng mnh lnh o. V du nh khi thao tac a
thit b ra sa cha, sau khi dung lnh ct mt thit b, ta phai anh du
am bao khng ai co th ong lai thit b o khi co ngi ang cng tac.
Sau khi cng tac xong ta co th xoa bo vic anh du ong thit b vao
vn hanh. Chc nng nay cho phep anh du, xoa bo va hin th cac Tag
anh du ln man hnh i vi mt thit b ch nh hay thit b chu anh
hng bi cng vic c ch nh tun t.
Data Input Procedure (Thu tuc nhp du liu): D liu c nhp
vao trong h thng co th la d liu nhp bng tay. C s d liu se lin kt
vi cac im ng trong cac hin th va cac thu tuc i u khin tnh toan.
Displays (Cac hin thj): cac hin th trong h thng c trnh bay
di dang bang nh la bang tng quat v ch bao, s kin, Tag anh du,
danh sach cac s liu c trng...Ngi s dung co th thm va o cac bang
hin th khac.
Screen Printing (In n man hinh): Man hnh cua h thng co th
c in ra bng may in h thng.
CRT Trending (Biu thj xu huong phu tai h thng trn thit bj
man hinh): Biu th xu hng phu tai h thng co th xut hin bt ky
ca s nao a c ch nh. Co n 4 c tnh c biu th trn cung mt
khi biu th xu hng n gian. Biu th xu hng co th la thi gian thc
hay qua kh . Cac biu th xu hng phu tai h thng thng la cac c tnh
I(t), U(t), P(t), Q(t),... thi gian thc hay trong qua kh.

c) Nht ky bao cao (Log and Reports):
Nht ky s kin c goi gon trong cac thng tin nhc c in ra t
ng trn cac may in nht ky khi chung xut hin. Muc ch cua cac nht
ky s kin la cung cp mt h s in cua cac bao ng va s kin quan trong
trong h thng. Mt s cac dang s kin c ghi nhn thng xuyn la :
Khi ng va dng h thng SCADA.
Cac bao ng.
Khi u cua lnh iu khin.
Li pham phai trong vic thc thi lnh iu khin.
Li thng tin iu khin xa va vic phuc hi.
Thm nhp vao va ra khoi h thng cua cac tram lam vic (Workstation).
Nhp d liu bng tay.
Cac tn hiu bao ng.
Cac tag anh du.
Cac iu kin do li h thng.
Vic bao cao co th thc hin bng tay hay t ng. Co th xy dng
cac mu bao cao ring in ra t ng hoc theo mt kiu quy nh tuy chon
trc.

d) Xu ly cac tin hiu bao dng (Alarm processing):
Cac canh bao c hin th di nhiu hnh thc, bao gm vic phat
sang cac im cn bao trn man hnh, cac canh bao c in ra hay c
hin th, cacm thanh bao ng hay s bin i mau sc... Khi mt thit b
trang thai bao ng th biu tng hoa cua no nhp nhay sang va
chuyn sang mau cua canh bao hay co kem theo m thanh bao ng. Ban
thng tin canh bao se hin th tt ca cac canh bao theo mt th t xp xp.
Ngi s dung co th thay i, thm vao hay xoa i cac canh bao trong
bang thng tin cac canh bao. Cac canh bao c phn chia sp xp theo
tng cp, tng nhom tuy theo mc u tin cua cac canh bao. Vic hin
th cac canh bao c iu khin bi Username va password cua ring tng
ngi iu hanh.
Mt s cac dang cac canh bao c h thng do phat hin :
Ca c canh bao cua may tnh chu:
- Mc d phong a thp.
- Li h hong.
Cac canh bao cua h thng thng tin:
- Li truyn thng tin.
Cac canh bao cua thit b:
- Gii han kim tra cao / thp
- Chuyn v trang thai bnh thng.
- Mc thay i tng/ giam.
- Thay i trang thai khng theo lnh iu khin .
- Li lnh iu khin.
- S sai lch k hoach.
...

d) Chuong trinh tinh toan va diu khin (Calculation and
Control Program):
Chng trnh cho phep thc hin iu khin va tnh toan kt hp vi
cac d liu.
Cac lnh cua chng trnh nh la hin hanh/ khng hin hanh, d
liu thi gian thc/ d liu nhp bng tay, iu khin bng tay/ iu khin
mc nh, bt u/ kt thuc, canh bao cm/ canh bao cho phep, s kin cm
/ s kin cho phep... Chng trnh con bao gm mt s cac tp lnh v khai
bao bin, khai dang d liu, khai bao cac thu tuc, cac ham chc nng, cac
ham quy nh giao din, tnh toa n iu khin...

e) Xu ly du liu qua khu (Historical Data Processing):
Qua kh dai han c thu thp t c s d liu thi gian thc va c
lu tr trong c s d liu qua kh. Chc nng nay xut hin mi ln mt
phut theo mt vong lp thng qua c s d liu kim tra gia tr thi gian
thc ung va vic thu thp d liu nay c nh hng theo thi gian.
Cac bang d liu qua kh nay co th sa i phu hp vi yu cu
ngi s dung.

f) Cng cu phuc vu cho co so du liu (Database Maintenance
Tool):
Cac cng cu nay cho phep ngi iu hanh tao, sa, xoa cac c s d
liu, thi gian thc c ch nh va sa i quan ly lu tr a cho tt ca c
s d liu qua kh.

3) Cac phn mm ung dung nng cao b sung cua SCADA:
Mt s phn mm ng dung nng cao khac c thm vao cho h
thng SCADA (APAS -Advanced Power Application Software), bao gm
chng trnh quan ly nng l ng EMS (Energy Management System),
chng trnh iu khin san xut t ng (Automatic generation control),
iu kinh t (Economic dispatch), la chon va phn tch s c, tnh toan
trao lu cng sut, tnh ngn mach, phn tch n nh h thng, m phong
ao tao iu vin...

8.3.3. Cac chuc nng co ban cua h thng SCADA:
1) Chuc nng giam sat (Supervision):
Chc nng nay cho phep ngi iu hanh quan sat lin tuc qua trnh
lam vic cua thit b.
a. Ch thj trang thai va su c (Status and fault indication):
Trang thai thit b va s c c hin th bng cac biu tng mau
sc thay i. Trong trng hp thay i trang thai khng tun theo lnh
iu khin, nhng trang thai lin quan hay cac ch bao s c c chiu
sang ln nhp nhay va cac bao ng bng m thanh, bng cu nhc canh
bao se xut hin trn consoles iu khin.
b. Ch thj cac gia trj do luong (Measured value indication) :
Cac gia tr o lng nh la in ap, dong in, cng sut...c ch
bao bng cac con s. Mi gia tr o lng co th c so sanh vi cac gia
tr kim tra cao hay thp. Trong trng hp gia tr o lng vt qua mt
gii han t th ch th gia tr o lng lin quan c sang nhp nhay va
cac bao ng bng m thanh, bng cu nhc canh bao se xut hin trn
consoles iu khin.

2) Chuc nng diu khin (Control):
Chc nng nay cho phep iu hanh cac thit b va giam sat mc
thanh cng hay tht bai cua mnh lnh trn consoles iu khin.
Vic iu khin c thc thi bng h thng Chon la trc, iu
khin sau ngn chn vic iu khin khng ung. Vic iu khin cho
h thng nay c x ly theo cac bc sau :
a. Chon la biu tng thit b trn consoles iu khin.
b. Chon la cac phm bm chc nng trn consoles iu khin.
Va sau o lnh iu khin c anh du bng vic la chon nut
nhn EXECUTE trn consoles iu khin.

3) Danh du (Tagging):
Chc nng nay cho phep ngi iu hanh ngn can vic iu khin
mt thit b khi thit b o c a ra sa cha hay ang cng tac.

4) Du kin uu tin (Overriding Data) :
Chc nng nay cho phep ngi iu hanh t u tin gia tr o
lng va trang thai thit b trn consoles iu khin, la t ch thit b
thi gian thc hay bng tay.
ch thi gian thc, cho phe p vic thu thp d liu t cac thit
b iu khin u cui.
ch bng tay, vic thu thp d liu t cac thit b iu khin
u cui khng c cho phep.
Ngi iu hanh co th t u tin cho gia tr o lng va trang thai
thit b ch bng tay khi s truyn tin vi cac thit b iu khin u
cui b mt.

5) Thu thp du liu qua khu (Historical Data Collection):
Chc nng nay thu thp d liu tc thi t c s d liu thi gian
thc va hin th d liu trong cac bao cao hay hin th xu hng dang
hoa.
Cac d liu tc thi thng c thu thp va lu tr qua cac chu ky
thi gian bao gm tng gi, tng thang, tng nm.
Cac d liu tc thi, min, max, trung bnh va luy k c lu tr
trc tip trong mt khoang thi gian xac nh (trong c s d liu qua kh).

6) Nht ky su kin (Event Log) :
Chc nng nay cho phep ngi iu hanh co c mt thng tin v
cac s c s kin. Nht ky s kin la mt dong nhc c in ra t ng trn
may in nht ky. Tt ca cac nht ky s kin u c lu tr trong c s d
liu qua kh.

7) Hin thj xu huong phu tai h thng (Trending) :
Chc nng nay cho phep ngi iu hanh quan sat lin tuc tnh
trang vn hanh thit b vi cac th hin th xu hng (thi gian thc va
qua kh) trn man hnh iu khin.

8) Bao cao (Report) :
Chc nng na y cho phep ngi iu hanh bit c tnh trang vn
hanh thit b bng cac bao cao cu th. Cac bao cao hang ngay, hang thang
c t ng in ra hay c in ra mt thi gian a c nh trc trn
may in bao cao.

9) Trang ghi chep h thng (System Notepad) :
Chc nng nay cho phep ngi iu hanh lu lai cac d liu quan
trong, cac thng tin va cac li nhc lu y cho ngi khac.

10) Quan ly nguoi su dung (User Management) :
Chc nng nay cho phep ngi quan ly h thng quan ly cng vic
cua mi ngi iu hanh. Ngi quan ly h thng co th d dang sa i h
thng quan ly ngi s dung.
a. Quan ly phn quyn cho nguoi su dung (Management for user
category) :
Ngi iu hanh c trao cac quyn iu hanh c bit (nh quyn
ch xem, quyn iu khin, quyn quan ly, quyn lp trnh,...) bi h thng
quan ly ngi s dung.
b. Cac pham vi lam vic tuong ung voi phn quyn (Areas of
responsibility) :
Ngi iu hanh se c ch nh mt vung lam vic tng ng vi
phn quyn trn do h thng quan ly ngi s dung quy nh va ngi iu
hanh ch co th giam sat va iu khin trong vung ch nh o.

8.3.4. Chuc nng ung dung nng cao cua h thng SCADA:
Ngoai cac chc nng c ban cua mt h thng SCADA vi y u
cac thit b phn cng va chng trnh phm mm nu trn, vic b sung
thm phn chng trnh ng dung nng cao se am bao cho cac trung tm
iu hoat ng nh la mt h thng quan ly nng lng hoan chnh.
Cac modul ng dung nng cao c thit k thc hin trong thi
gian thc trc tip hay trong h thng may tnh chnh. Cac chng trnh nay
se s dung d liu thi gian thc c thu thp t h thng SCADA hay d
liu lu tr cuc b trn a. Cac chc nng cua APAS co th gm:
1) Chuc nng diu khin san xut din nng :
Phn mm chc nng nay cho phep ky s thc hin cng tac iu
va a vao cac vong lp iu khin iu hanh san xut in nng
kinh t nht khi tnh n mc d tr cua thit b di iu kin bnh
thng hay khn cp, bao gm cac chc nng phu nh sau :
- T ng iu khin san xut in nng.
- iu kinh t.
- Tnh toan cac yu t bt li.
- iu khin phn b cng sut.

2) Chuc nng giam sat an toan :
am bao cho ky s iu hanh vn ha nh h thng an toan moi luc
ma bt ky mt s kin nao cua h thng cung se khng gy ra tnh trang
khn cp :
- Giam sat qua tai.
- Giam sat d tr.
- X ly cac trang thai h thng in.
- anh gia trang thai.
- Phn tch s c.
- Tnh toan ngn mach.

3) Chuc nng lp k hoach vn hanh va thoi biu :
Chc nng lp k hoach vn hanh va thi biu c cung cp cho
ky s iu hanh vi kha nng thc hin k hoach cng tac trong chu ky n
7 ngay gi u, bao gm:
- Nghin cu iu kinh t.
- D bao phu tai ngn han.
- Lp k hoach phn b cng sut.

4) Chuc nng dao tao:
M phong ao tao iu vin trong vic iu hanh h thng
in trang thai bnh thng, s c va khi phuc sau s c.

8.4. Gioi thiu h thng SCADA cua Trung tm diu d H thng
din Quc gia:

Trung tm iu h thng in quc gia c trang b h thng
giam sat thu thp va x ly d liu SCADA vi Trung tm iu va 15
im la cac tram 500 KV, cac nha may in ln va cac tram 220 KV ln.
H thng nay cung cp cho iu vin cac thng tin cn thit v h thng
in va cho phep thc hin cac iu khin cn thit am bao cho h
thng in hoat ng an toan va co hiu qua.
H thng SCADA cua trung tm iu h thng in quc gia
xy dng trn c h thng cac thit b sau:
1. H thng 15 thit b u cui (Remote Terminal Unit -RTU) t tai
cac tram bin ap va nha may in trong h thng .
2. H thng may tnh chu t tai trung tm iu khin CC (Control
Centre).
3. Cac knh thng tin tiu chun trc thng ni mi RTU vi CC.
4. H thng thng tin lin lac.
5. Cac thit b cp in: ngun lin tuc UPS va 48V DC cho h may
chu, RTU va thng tin tai CC cung nh tai cac tram va nha may.

M ta hoat dng chung:
1) H may tinh chu:
H may tnh chu co cac chc nng sau:
- Yu cu cac RTU gi thng tin v h thng in.
- Yu cu cac RTU thc hin cac lnh iu khin ong, ct cac thit b
cua h thng in.
- Yu cu cac RTU chun thi gian theo ng h cua h thng.
- Tao giao tip ngi/ may di dang hoa, tao mi trng iu
vin co th thun tin thao tac trn may.
- Trn c s cac thng tin thu c t RTU, tin hanh lu tr, in n,
a ra cac canh bao va lp cac bao cao theo yu cu a lp trn c s d
liu.
- Quan ly cac thao tac trong ca trc cua iu vin, ai vao ca, khi
nao vao ca, khi nao ht ca...
- Cho phep thc hin cac thao tac ong - ct, khoa, m khoa.
- T chn oan hong hoc va t ng chuyn sang lam vic trn may d
phong khi cn thit.
- Thng bao cac hong hoc cua cac thit b ngoai vi (may in, bang
Mimic...).

2) RTU:
Cac RTU co cac chc nng:
- Thu thp cac thng tin v h thng in va gi v CC qua knh
truyn theo yu cu t CC.
- Nhn cac thng tin iu khin, ng b thi gian t CC, thc hin
chung va gi kt qua v CC.
- T kim tra chnh mnh va gi thng tin v CC.
- Quan ly truyn s liu.

3) Cac knh thng tin:
- y la cac knh truyn thng tin s 64 kb/s, trc tuyn (on-line),
c thit k ring va nm trong tng th cua mang thng tin lin lac h
thng SCADA.
- Truyn cac tn hiu sau Modem vao mang thng tin trao i thng
tin gia 15 RTU va CC.

4) Cac thit bj cp din:
- Ngun UPS cp in xoay chiu 220 VAC lin tuc cho h may tnh
chu tai CC ngay ca khi mt in trong thi gian ti a 30 phut.
- Ngun 48 VDC cp in mt chiu lin tuc cho cac RTU, cac thit b
thng tin va cac may tin x ly. Chung c lp t tai CC cac tram va
cung cp in lin tuc ngay ca khi mt in trong thi gian ti a 8 gi.

5) H thng thng tin lin lac:
- Thoa man cac knh thng tin trc thng cho cac thit b bao v.
- Kt ni ma ng in thoai.
- Cung cp cac ng in thoai nong phuc vu iu .

Thong Tin & Dieu Do He Thong Dien

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Thong Tin & Dieu Do He Thong Dien

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Thng Tin Va iu Trong H Thng in

Khoa in - Trng ai hoc Bach khoa - ai hoc a Nng 1

You might also like

Thong Tin &amp; Dieu Do He Thong Dien

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Thong Tin &amp; Dieu Do He Thong Dien

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Thng Tin Va iu Trong H Thng in

Khoa in - Trng ai hoc Bach khoa - ai hoc a Nng 1

You might also like

Thong Tin & Dieu Do He Thong Dien

Thong Tin & Dieu Do He Thong Dien