CHNG VI VA XY DNG 6.1.

Khi nim chung Va xy dng l mt loi vt liu nhn to thnh phn bao gm cht kt dnh, nc, ct liu nh v ph gia. Cc thnh phn ny c nho trn theo t l thch hp, khi mi nho trn hn hp c tnh do gi l hn hp va, sau khi cng rn c kh nng chu lc gi l va. Ph gia c tc dng ci thin tnh cht ca hn hp va v va. c im ca va l ch c ct liu nh, khi xy v trt phi tri thnh lp mng, din tch tip xc vi nn xy, vi mt trt v vi khng kh kh ln, nc d b mt i, do lng nc nho trn va cn ln hn so vi b tng. Do khng c ct liu ln nn cng chu lc ca va thp hn so vi b tng khi s dng cng lng v cng loi cht kt dnh. Va xy dng c thng c phn loi theo loi cht kt dnh, theo khi lng th tch v theo cng dng ca va. Theo cht kt dnh: chia ra va xi mng, va vi, va thch cao v va hn hp (xi mng - vi; xi mng - t st). Theo khi lng th tch: chia ra va nng v > 1500 kg/m3, va nh v 1500 kg/m3. Theo cng dng: chia ra va xy, va trt, va lng, lt, p, va trang tr v.v... hon thin cng trnh, va c bit nh va ging khoan, va chn mi ni, va chng thm v.v... 6.2. Vt liu ch to va 6.2.1. Cht kt dnh ch to va thng dng cht kt dnh v c nh xi mng pooclng, xi mng pooclng hn hp, xi mng pooclng x ht l cao, xi mng pooclng puzolan, vi khng kh, vi thy, thch cao xy dng v.v... Vic la chn s dng loi cht kt dnh phi m bo cho va c cng v n nh trong iu kin c th. Trong mi trng kh nn dng va vi mc 4. m bo cng v do nu khng c yu cu g c bit nn dng va hn hp mc 10 - 75. Trong mi trng m t nn dng va xi mng mc 100 - 150. Vi rn trong khng kh thng c dng dng vi nhuyn hoc bt vi sng. Nu dng vi nhuyn phi lc sch cc ht sn. Thch cao thng c s dng ch to va trang tr, v c mn v bng cao. 6.2.2. Ct liu Ct liu ct l b xng chu lc cho va ng thi ct cn c tc dng chng co ngt cho va v lm tng sn lng va. ch to va c th s dng ct thin nhin hoc ct nhn to nghin t cc loi c hoc rng. Cht lng ct c nh hng nhiu n cng ca va. Ct phi m bo cc yu cu ch yu theo bng 6 - 1.
122

Tn cc ch tiu 1- Mun ln khng nh hn 2- St, cc tp cht dng cc 3- Lng ht ln hn 5 mm 4- Khi lng th tch, kg/m3, khng nh hn 5- Hm lng bn, bi st bn,%, khng ln hn 6- Hm lng mui sunfat, sunfit tnh ra SO3 theo % khi lng ct, khng ln hn 7- Lng ht nh hn 0,14mm, %, khng ln hn

Bng 6 - 1 Mc theo mc va Nh hn Ln hn hoc 75 bng 75 0,7 1,5 khng c Khng c khng c khng c 1150 1250 10 3 2 35 1 20

6.2.3. Ph gia Khi ch to va c th dng tt c cc loi ph gia nh b tng. Bao gm ph gia v c: nh t st do, ct nghin nh, bt puzolan hoc ph gia hot tnh tng do. Vic s dng ph gia loi no, hm lng bao nhiu u phi c kim tra bng thc nghim. 6.2.4. Nc Nc dng ch to va l nc sch, khng cha vng du m, lng hp cht hu c khng vt qu 15mg/l, pH khng nh hn 4 v khng ln hn 12,5. Tu theo mc ch s dng hm lng cc tp cht khc phi tho mn TCVN 4506 :1987. 6.3. Cc tnh cht ch yu ca hn hp va 6.3.1. lu ng ca hn hp va lu ng ca hn hp va l tnh cht quan trng m bo nng sut thi cng v cht lng ca khi xy. lu ng c nh gi bng cm su vo hn hp va ca cn tiu chun nng 300 2g (hnh 6 1), lu ng c tnh bng cm v c xc nh nh sau: Hn hp va trn xong c ngay vo phu, dng thanh thp 10 hoc 12 m vo va trong phu 25 ci sau ly bt va ra sao cho mt va thp hn ming phu 1 cm. Dn nh phu 5 - 6 ln trn mt bn hay nn cng. t phu di cn ri h cn xung cho mi cn chm vo mt va ri th vt cho cn ri t do xung hn hp va trong phu. c mc ch trn bng o xc nh cm su ca cn (S, cm). lu ng ca hn hp va ly theo kt qu trung
123

Hnh 6 - 1: Dng c th lu ng ca va 1.Gia ; 2.Kp di ng ; 3.Vch chia; 4.c vn ; 5.Thanh kim loi; 6.Cn kim loi; 7- Cn quay 8-Bng chia ;9- Phu

bnh cng ca hai ln th ly cng mt mu va. lu ng ca hn hp va cng nh b tng ph thuc vo nhiu yu t nh lng nc nho trn, loi cht kt dnh, lng cht kt dnh. 6.3.2. phn tng ca hn hp va Phn tng l s thay i thnh phn va theo chiu cao ca khi hn hp va khi vn chuyn hoc lu cha dng ti. phn tng cng ln th cht lng ca va cng km. phn tng ca hn hp va c xc nh bng khun thp tr trn xoay gm ba ng kim loi ri nhau (hnh 6 - 2). Sau khi chun b xong hn hp va, hn hp va vo y khun, gt ngang ming khun v t ln m rung trong 30 giy, sau ko trt ng 1 trn bn thp 4. Ly phn va trong ng 1 vo cho th nht, ko trt ng 2 trn bn thp 5, b phn va ny i. phn va trong ng 3 Hnh 6 - 2 : Dng c th phn tng vo cho th hai. Trn li va trong mi 1, 2, 3. ng kim loi; 4, 5. Bn thp cho 30 giy, sau em th lu ng. lu ng ca va trong ng 1 l S1, lu ng ca va trong ng 3 l S3. phn tng c tnh theo cng thc: Pt = 0,07 (S13 - S33 ). Trong : S1 - lu ng ca hn hp va ng (1), cm. S2 - lu ng ca hn hp va ng (3), cm. Pt - phn tng ca hn hp va, cm3. 6.3.3 . Kh nng gi nc ca hn hp va Hn hp va phi c kh nng gi nc tt m bo nc cho cht kt dnh thy ha, rn chc, t b mt nc do bay hi, do nn hoc tch nc trong qu trnh vn chuyn. Kh nng gi nc ca hn hp va c biu th qua phn trm t l gia lu ng ca hn va sau khi chu ht p lc chn khng v lu ng ca hn hp va ban u. Kh nng gi nc ca hn hp va c xc nh bng dng c to chn khng (hnh 6 - 3). Sau khi th lu ng ca hn hp va (S1) v ghi li kt qu. t trn mt phu mt lp giy lc thm nc, ri hn hp va ln trn giy lc mt lp dy 3 cm. Ht khng kh trong bnh gim n p sut 50 mmHg trong 1 pht, mt phn nc ca hn hp va b tch ra. hn hp va trong phu ra cho v ri mt lp va khc cng m trn vo phu dy 3 cm, li ht chn khng nh ln trc. Tip tc lm th ba ln. Cho hn hp va sau ba ln th vo chung Hnh 6 3: mt cho, trn li cn thn trong 30 giy ri em xc Dng c th kh nng gi nc
124

nh lu ng (S2). gi nc ca hn hp va c tnh chnh xc n 0,1% theo cng S2 thc: G n = 100(%) S1 Trong : S1- lu ng ban u ca hn hp va, cm. S2- lu ng sau khi ht chn khng ca hn hp va, cm. tng kh nng gi nc ca hn hp va ta phi s dng ct nh, tng hm lng cht kt dnh v nho trn tht k. Hn hp va xy v hn hp va hon thin phi tha mn cc yu cu quy nh trong bng 6 - 2. Bng 6 - 2 Loi hn hp va Tn ch tiu hon thin xy Th Mn 5 2,5 1,25 1-ng knh ht ct liu ln nht, mm, khng ln hn 2- lu ng ( ln cn), cm, 4 10 6 10 7 12 3 30 3- phn tng, cm , khng ln hn 4- (kh nng) gi nc, %, khng nh hn, i vi: 63 - Hn hp va xi mng 75 - Hn hp va vi v cc va hn hp khc 6.4. Cc tnh cht c bn ca va 6.4.1. Tnh bm dnh Tnh bm dnh ca va biu th kh nng lin kt ca n vi vt liu xy, trt v.v... Nu va bm dnh km s nh hng n bn ca sn phm v nng sut thi cng. Tnh bm dnh ca va ph thuc vo s lng, cht lng ca cht kt dnh v t l pha trn, khi trn va phi cn ong liu lng vt liu thnh phn, phm cht ca vt liu phi m bo tt ng thi va phi c trn ng u, k. Ngoi ra tnh bm dnh ca va cn ph thuc vo nhm, sch, m ca vt liu xy, mt trt, lng, lt, p. 6.4.2. Tnh chng thm Va trt mt ngoi khi xy ca cng trnh chu p lc nc cn phi c tnh chng thm tng ng. Tnh chng thm c xc nh bng cch cho mu va dy 2 cm chu p lc nc lc u 0,5 atm, sau 1 gi tng ln 1 atm, sau 2 gi tng 1,5 atm, sau 3 gi tng 2 atm ri 24 gi m nc khng thm qua th coi l va c tnh chng thm. 6.4.3. Cng chu lc
125

Va c kh nng chu nhiu loi lc khc nhau nhng kh nng chu nn l ln nht. Do cng chu nn l ch tiu quan trng nht nh gi cht lng ca cc loi va thng thng. Cng chu nn ca va c xc nh bng th nghim cc mu va hnh khi c cnh 7,07cm. Da trn cng chu nn m nh ra mc va. Mc va l tr s gii hn cng chu nn trung bnh ca nhng mu va hnh khi lp phng c cnh 7,07 cm, c ch to v bo dng 28 ngy trong iu kin tiu chun (to = 27 2oC, cn m th ty thuc vo loi cht kt dnh s dng trong va). Theo tiu chun TCVN 4314 - 1986, c cc loi mc va thng dng sau : 4 ; 10 ; 25 ; 50 ; 75 ; 100 ; 150 ; 200 ; 300. Cng chu lc ca va ph thuc vo loi cht kt dnh, lng cht kt dnh, t l nc/cht kt dnh, cht lng ca ct, iu kin bo dng v thi gian cng rn. Va xy v va hon thin u phi tho mn yu cu v kh nng chu lc nh quy nh trong bng 6 - 3. Bng 6 - 3 Mc Gii hn bn nn trung bnh nh Gii hn bn nn trung bnh 2 ln nht, kG/cm2 va nht, kG/cm 4 4 9 10 10 24 25 25 49 50 50 74 75 75 99 100 100 149 150 150 199 200 200 299 300 300 Gii hn bn chu nn ca va c th bng cch nn v cc mu va hnh lp phng kch thc 7,07 x 7,07 x 7,07 cm hoc cc na mu dm sau khi chu un. Xc nh bng cc mu lp phng c kch thc 7,07 x 7,07 x 7,07 cm. Khi hn hp va c lu ng nh hn 4 cm, mu c c trong khun thp c y, cn nu hn hp va c lu ng ln hn 4 cm th mu c c trong khun thp khng c y. Sau khi to hnh mu c bo dng nh sau: Vi va dng cht kt dnh l xi mng cc mu c trong khun mi trng m c m trn mt mu trn 90% v nhit 27 20C thi gian t 24 n 48 gi ri tho khun. Sau khi tho khun cc mu c bo qun thm 3 ngy trong mi trng m c m trn mt mu trn 90%, nhit 27 2oC. Thi gian cn li cho n lc th mu va c bo dng trong khng kh

126

nhit 27 20C v m t nhin i vi va xy trong mi trng kh, cn i vi va xy trong mi trng m th va c ngm trong nc. Vi va c dng cht kt dnh rn trong khng kh cc mu c trong khun mi trng phng th nghim c nhit 27 2oC thi gian 72 gi ri tho khun. Sau khi tho khun cc mu c bo dng trong mi trng khng kh nhit 27 2oC v m t nhin. Sau khi bo dng s ngy quy nh cc mu va c em nn. Kt qu ca php th c tnh bng trung bnh cng gi tr ca 3 hoc 5 vin mu th. Sai s kt qu ca tng vin mu vi gi tr trung bnh khng c vt qu 15% vi mu to hnh v dng h trong phng th nghim v khng vt qu 20% vi cc mu ch to ti cng trng. Nu 2 trong 3 hoc 3 trong 5 vin mu th khng t yu cu th phi tin hnh thc hin li. Xc nh bng cc na mu dm sau khi chu un: xc nh cng chu nn ca va ngi ta cng c th s dng cc na mu dm sau khi chu un, mu dm c kch thc 160 x 40 x 40. chuyn gii hn bn chu nn ca va xc nh bng cch th na mu dm sang gii hn bn chu nn xc nh bng cc mu lp phng cng iu kin ch to v bo dng nh nhau th nhn vi h s 0,8 cho cc mu va mc di 100. Vi va mc t 100 tr ln th gii hn bn nn ca cc mu na dm ng bng gii hn bn nn ca cc mu lp phng. 6.5. Tnh ton cp phi va 6.5.1. Tnh ton s b c cp phi va chnh xc phi tin hnh tnh ton s b, sau kim tra bng thc nghim v iu chnh cho ph hp vi iu kin thc t. Va xi mng Tnh khi lng xi mng cho 1m3 ct theo cng thc:
X = RV .1000 ,kg K.R X

(1)

Trong : - RV: Mc va cn thit k , kG/cm2. - RX: Cng ca xi mng, kG/ cm2. - K H s cht lng vt liu ly theo bng 6 - 4. Bng 6 - 4 M un ln ca ct 0,7 - 1 1,1 - 1,3 1,31 - 1,5 1,51 H s K Xi mng pooclng thng Xi mng pooclng hn hp 0,71 0,80 0,73 0,82 0,79 0,89 0,88 1

Va tam hp : - Tnh khi lng xi mng cho 1m3 ct theo cng thc (1). - Th tch vi h cho 1m3 ct: VV = 0,17 ( 1 - 0,002 X ), m3.
127

Trong : - VV: Th tch vi h (nhuyn), m3. Vi h c khi lng th tch l 1400kg/m3. 6.5.2 . Kim tra bng thc nghim Chun b liu lng vt liu: Ly s liu tnh ton c lm chun, tnh thm hai thnh phn va vi lng xi mng chnh lch 15%. Dng 3 thnh phn ny th nghim. Lng xi mng trong mi thnh phn th nghim tnh cho 5 lt ct. Trn va th nghim v iu chnh do: 5 lt ct vo cho trn, tip xi mng ri dng bay trn u xi mng ct kh trong 5 pht. Sau nc vo (nu l va xi mng - ct) hoc cho nc vo vi h ha thnh sa vi ri vo (nu l va tam hp). Trn thm 3 - 5 pht cho ti khi thy hn hp va ng nht th em th do. Khi th do ca hn hp va, nu tr s thu c ln qu yu cu th cho thm 5 - 10% khi lng xi mng v ct tnh, trn u thm 3 - 5 pht na ri th li. Nu tr s nh hn yu cu th cho thm 5 - 10% nc vo. C nh vy cho ti khi no t c lu ng yu cu mi tin hnh c mu. c mu xc nh cng : Sau khi to c va c do yu cu, t m trn cn c t nht ba mu c kch thc 7,07 x 7,07 x 7,07 cm (hoc 4 x 4 x 16 cm). Cc mu sau khi bo dng 28 ngy theo ng quy nh c em nn xc nh cng chu nn ca va. T ba thnh phn th nghim, thnh phn no t mc yu cu s c chn biu th thnh phn cp phi va. 6.5.3. Biu th thnh phn va (cp phi) Thnh phn va c vit di dng t l th tch gia xi mng v ct (nu l va xi mng ct) hoc xi mng, vi nhuyn v ct (nu l va tam hp) trong ly mt n v th tch xi mng lm chun. Thnh phn va xi mng ct c biu th nh sau: V0X : V0C = 1:
1 V 0X

Thnh phn va xi mng vi ct c biu th nh sau : VV 1 : V0X : VV : V0C = 1 : V 0X V 0X Trong : VV - Th tch t nhin ca vi nhuyn, m3. V0C - Th tch t nhin ca ct,1m3. V0X - Th tch t nhin ca xi mng cn thit cho 1m3 ct. Ngoi phng php tnh cp phi nh trn trong thc t cn c th s dng cc bng tra c sn la chn cp phi cho va khi thi cng. Khi dng bng tra xc nh liu lng pha trn cn lu kim tra bng thc nghim, t iu chnh li cho ph hp vi nguyn vt liu thc t ti cng trng.
128

6.6. Va kh ch to sn Hin nay ngi ta cn ch to ra cc loi va kh c trn sn t xi mng, ct phc v cho cng tc sa cha cc kt cu b h hng trong xy dng hoc khi thi cng vi khi lng va khng ln m yu cu phi dng loi va c cht lng cao. ch to va loi ny phi s dng ct c thnh phn ht hp qui phm, ra sch v sy kh. Khi ch to va loi na c th pha thm ph gia ci thin tnh do v tc rn chc cng nh cng chu lc ca va nhng vic pha trn ph gia phi c th nghim kim tra xc nh nh hng v hm lng thch hp ca cc ph gia trong va. Yu cu k thut ca va phi tha mn TCVN 4314:1988. Va kh c ch to c thnh phn thch hp vi mc va thng dng nh M50, M75, M100, M150. Loi va xy v t ch to sn thng c ng bao nh xi mng vi khi lng 5 ;10 ; 20 ; 50 kg. Va kh c bo qun nh xi mng chng m, m bo cht lng ca va.

129