Bi Dng mn ton 9

Chuyn ng trn
A- Mc tiu: -Hc sinh cn nm vng cc kin thc c bn v ng trn. -Vn dng mt cch thnh thc cc n,tnh cht gii cc dng bi tp . -Rn k nng v t duy hnh hc.Sng to v linh hot trong gii ton hnh hc. B - NI DUNG : I/ Nhng kin thc c bn : 1) S xc nh v cc tnh cht c bn ca ng trn : - Tp hp cc im cch u im O cho trc mt khong khng i R gi l ng trn tm O bn knh R , k hiu l (O,R) . - Mt ng trn hon ton xc nh bi mt bi mt iu kin ca n . Nu AB l on cho trc th ng trn ng knh AB l tp hp nhng im M sao cho gc AMB = 900 . Khi tm O s l trung im ca AB cn bn knh th bng R = AB . 2

Qua 3 im A,B ,C khng thng hng lun v c 1 ng trn v ch mt m thi . ng trn c gi l ng trn ngoi tip tam gic ABC . - Trong mt ng trn , ng knh vung gc vi mt dy th i qua trung im dy . Ngc li ng knh i qua trung im ca mt dy khng i qua tm th vung gc vi dy . - Trong ng trn hai dy cung bng nhau khi v ch khi chng cch u tm . - Trong mt ng trn , hai dy cung khng bng nhau , dy ln hn khi v ch khi dy gn tm hn . 2) Tip tuyn ca ng trn : - nh ngha : ng thng c gi l tip tuyn ca ng trn nu n c mt im chung vi ng trn . im c gi l tip im . - Tnh cht : Tip tuyn ca ng trn vung gc vi bn knh ti tip im . Ngc li , ng thng vung gc vi bn knh ti giao im ca bn knh vi ng trn c gi l tip tuyn . - Hai tip tuyn ca mt ng trn ct nhau ti mt im th im cch n hai tip im ; tia k t im i qua tm l tia phn gic ca gc to bi hai tip tuyn ; tia k t tm i qua im l tia phn gic ca gc to bi hai bn knh i qua cc tip im . - ng trn tip xc vi 3 cnh ca mt tam gic gi l ng trn ni tip ca tam gic . Tm ca ng trn ni tip tam gic l giao ca 3 ng phn gic ca tam gic . - ng trn bng tip ca tam gic l ng trn tip xc vi mt cnh v phn ko di ca hai cnh kia . 3) V tr tng i ca hai ng trn :
1

Gi s hai ng trn ( O;R) v (O;r) c R r v d = OO l khong cch gia hai tm . Khi mi v tr tng i gia hai ng trn ng vi mt h thc gia R , r v d theo bng sau : V tr tng i S im chung H thc Hai ng trn ct nhau 2 R r <d < R + r Hai ng trn tip xc 1 d=R+r (d=Rr) Hai ng trn khng giao nhau 0 d>R+r (d<Rr)

Hai ng trn tip xc nhau khi v ch khi tip im nm trn ng ni tm . Nu hai ng trn ct nhau th ng ni tm vung gc vi dy cung chung v chia dy cung ra hai phn bng nhau . 4) Cc loi gc : a. Gc tm : - nh ngha : L gc c nh tm ng trn . - Tnh cht : S o ca gc tm bng s o ca cung b chn . b. Gc ni tip : - nh ngha : L gc c nh nm trn ng trn v hai cnh ca gc cha hai dy ca ng trn . - Tnh cht : S o ca gc ni tip bng na s o ca cung b chn . c. Gc to bi mt tia tip tuyn v mt dy i qua tip im : - Tnh cht : S o ca gc to bi mt tia tip tuyn v mt dy bng mt na s o ca cung b chn . d. Gc c nh nm bn trong ng trn : - Tnh cht : S o ca gc c nh nm bn trong ng trn bng na tng s o ca hai cung b chn gia hai cnh ca gc v cc tia i ca hai cnh y . e. Gc c nh nm bn ngoi ng trn : - Tnh cht : S o ca gc c nh nm bn ngoi ng trn bng na hiu s o ca hai cung b chn gia hai cnh ca gc . 5) Qu tch cung cha gc : Qu tch nhng im M nhn on thng AB c nh di mt gc khng i l hai cung trn i xng nhau qua AB gi l cung cha gc dng trn on thng AB . c bit l cung cha gc 900 l ng trn ng knh AB . Dng tm O ca cung cha gc trn on AB : o Dng ng trung trc d ca AB . o Dng tia Ax to vi AB mt gc , sau dng Ax vung gc vi Ax . o O l giao ca Ax v d . 6) T gic ni tip ng trn : - inh ngha : T gic c 4 nh nm trn ng trn . - Tnh cht : Trong mt t gic ni tip , tng s o hai gc i din bng 2 gc vung .
2

Ngc li , trong mt t gic c tng 2 gc i din bng 2 gc vung th t gic ni tip mt ng trn . 7) Chu vi ng trn , cung trn , din tch hnh trn , qut trn : - Chu vi hnh trn : C = 2 R - Din tch hnh trn : S = R2
-

di cung trn :

l=

Rn 180
R 2 n 180

Din tch hnh qut trn : S =

8) Tnh bn knh ng trn ni tip , ngoi tp , bng tip a gic a. Bn knh ng trn ni tip a gic u n cnh :
a 180 0 R= 2Sin n a 180 0 r= 2 tg n a 180 0 r= 2 tg n

b. Bn knh ng trn ngoi tip a gic u n cnh

c. Bn knh ng trn ni tip tam gic (R) : R=

a b c = = 2SinA 2SinB 2SinC
abc

R = 4S

Vi tam gic vung ti A : R =

Vi tam gic u cnh a : R =
S vi ( 2p = a+b+c ) p

a 2
a 3

d. Bn knh ng trn ngoi tip tam gic (r) : r=

Vi tam gic vung ti A : r = Vi tam gic u cnh a : r =

S p a

c + b a 2
a 3 6

e. Bn knh ng trn bng tip g c A tam gic (ra) :

ra =

( ra l bn knh ng trn bng tip gc A )

a +b +c 2
a 3 2

Vi tam gic vung ti A : ra = Vi tam gic u cnh a : ra =

II/ Bi tp vn dng 1) Bi tp dng v tnh cht ca ng trn : a. ng dng tnh cht ca ng trn : S dng tnh cht ca ng trn v quan h ng knh v dy cung ; dy cung v khong cch n tm chng minh hai ng thng vung gc , so snh hai on thng . S dng ng knh l dy cung ln nht ca ng trn xc nh v tr ca mt ng thng , mt im c hnh c bit hoc l p dng gii cc bi ton v cc tr . b. Cc v d : Bi 1 : Trong ng trn (O) k hai bn knh OA v OB ty v mt dy MN vung gc vi phn gic Ox ca gc AOB ct OA F v OB G . Chng t rng MF = NG v FA = GB . Hng dn chng minh : M A S dng tnh cht ng knh dy cung chng minh : HM = HN F Chng minh tam gic OFG cn : HF = HG ; OF = x O 1 OG 2H T hai iu trn suy ra iu phi chng minh . G
N B

Bi 2 : Cho hai ng trn ng tm nh hnh v . So snh cc di : a) OH v OK b) ME v MF H B A E M c) CM v MK C O Nu bit K AB > CD AB = CD D AB < CD F

Bi 3 : Cho (O) v im I nm bn trong ng trn . Chng minh rng dy AB vung gc vi OI ti I ngn hn mi dy khc i qua I . Hng dn chng minh : K dy CD bt k i qua I khng trng vi AB . Nh mi lin h gia dy v khong cch t tm n dy , ta k OK vung gc vi CD . O OI > OK nn AB < CD . D
4 A C I K B

* T bi tp trn chng ta thy nu bn knh ng trn bng R v OI = d chng ta c th hi : - Tnh di dy ngn nht i qua I ? - Tnh dy di nht i qua I ? Bi 4 : Cho (O;R) v im M nm ngoi ng trn . Hy dng ct tuyn MPQ vi ng trn sao cho MP = MQ . Hng dn : Phn tch : Gi s dng c hnh tha mn Q bi . K OI vung gc vi PQ . I
P

Ta c : IP =
N O
MP = 2 MI 3

1 PQ 2

IP =

1 MI 3

K PN vung gc MQ ta thy MN =

2 MO v P 3

l giao ca ng trn ng knh MN v (O) Cch dng : Dng im N ri dng im P 2) Bi tp v tip tuyn ca ng trn : a. ng dng ca tip tuyn : - T cc tnh cht ca tip tuyn , ca hai tip tuyn ct nhau ta ch ra c cc ng thng vung gc , cc cp on thng v cc cp gc bng nhau ; cng t ta xy dng c cc h thc v cnh , v gc . - T tnh cht ca tip tuyn chng ta c th vn dng vo tam gic tm ra cng thc tnh din tch ca ng trn ni tip , ng trn ngoi tip v ng trn bng tip tam gic , cng nh bn knh . - Lu : Chng minh Ax l tip tuyn ca (O;R) chng ta lm E theo mt trong cc cch sau : A (O;R) v gc OAx = 900 . Khong cch t O n Ax bng R . Nu X nm trn phn ko di ca EF v XA2 = XE.XF ( xem hnh ) . Gc EAX = gc AEF . b. Cc v d : Bi 1 : Cho tam gic ABC vung ti A . Gi O l tm ng trn ngoi tip tam gic ABC ; d l tip tuyn ca ng trn ti A . Cc tip tuyn ca ng trn ti B v C ct d theo th t D v E . a) Tnh gc DOE . b) Chng minh : DE = BD + CE .
5 X F A

c) Chng minh : BD.CE = R2 ( R l bn knh ng trn tm O ) d) Chng minh BC l tip tuyn ca ng trn c ng knh DE . Hng dn chng minh : a) E S dng tnh cht tip tuyn ta chng minh c :
A D
E = DO A + EO A = 1 ( BO A + CO A ) = 90 0 DO 2

b) S dng tnh cht tip tuyn ta chng minh c : B C DE = DA + EA = BD + EC O c) S dng tnh cht tip tuyn ta c : BD.CE = DA.EA . p dng h thc lng trong tam gic vung cho tam gic DOE DA.EA = OA2 = R2 d) Trung im I ca DE l tm ng trn ngoi tip tam gic vung DOE . Ta thy OI l ng trung bnh ca hnh thang vung BDEC nn OI // BD // CE hay OI BC hay BC l tip tuyn ng trn ng knh DE . Bi 2 : Cho hai ng trn ( O) v (O) tip xc ngoi ti A . K cc ng knh AOB ; AOC . Gi DE l tip tuyn chung ca 2 ng trn ; D ( O ) ; E ( O) . Gi M l giao im ca BD v CE . a) Tnh s o gc DAE . b) T gic ADME l hnh g ? c) Chng minh rng MA l tip tuyn chung ca hai ng trn . Hng dn chng minh : a) K tip tuyn chung ca hai ng trn i qua A ct tip tuyn chung DE F . Da vo tnh cht tip tuyn ta c FA = FD = FE O O A B C . Vy tam gic DAE l tam gic vung ti A hay gc DAE = 900 . =E =A = 90 0 nn b) T gic ADME c D E F n l hnh ch nht . D c) T cu b) AM i qua trung im ca DE hay AM trng vi AF nn AM l tip tuyn M chung ca hai ng trn . Li bnh : - Vi nhng bi tp cho trc hai ng trn tip xc nhau , ta nn lu n tip tuyn chung ca chng . N thng c mt vai tr rt quan trng trong cc li gii . - Vi bi tp trn chng ta c th hi : CMR : gc OFO l gc vung . DE l tip tuyn ca ng trn ngoi tip tam gic OFO . Cc tia AD v AE ct (O) v (O) H ; K . Chng minh : SAHK = SADE .
6

Bi 3 : Gi a , b, c l s o 3 cnh ca tam gic ABC , r l bn knh ng trn ni tip tam gic . Tnh din tch tam gic theo p v r , trong p l na chu vi tam gic . A Hng dn : Gi D , E , F l cc tip im . F E Theo tnh cht tip tuyn : ID = IF = IE = r .
I B D C

Nn : c).r = pr S = pr .

SABC = SABI + SBCI + SACI =

1 (a+b+ 2

T bi tp trn hy tnh : - Bn knh r ca ng trn ni tip tam gic vung , tam gic u theo cc cnh ca tam gic . - Cc on tip tuyn AE , BF , CD theo cc cnh a , b, c ca tam gic . 3) Bi tp v cc loi gc trong ng trn Bi 1 : Cho A l mt im c nh trn ng trn (O) v M l mt im di ng trn ng trn . N l giao ca AM vi ng knh c nh BC . Chng minh giao im ca ng trn (O) vi ng trn ngoi tip tam gic OMN l c nh . Hng dn chng minh : D A K DA // BC . K ng knh DP . =P ( cng bng gc A ) . Ta d thy : N Nn ng trn ngoi tip tam gic OMN i qua P (O) c nh. Nhn xt : P M Trong bi ny P cn l gc ni tip ca hai ng trn nn n ng vai tr i lng trung gian chng minh nhng gc bng nhau . K nng ny cn c gp li kh thng xuyn . Bi 2 : Cho tham gic ABC c 3 gc nhn . ng trn (O) c ng knh BC ct AB , AC theo th t D , E . Gi I l giao im ca BE v CD .
O N B C

a) Chng minh : AI BC
E E = IA b) Chng minh : ID

D B

c) Cho gc BAC = 600 . Chng minh tam gic DOE l tam gic u . Hng dn chng minh : A a) Da vo tnh cht gc chn na ng trn , ta chng minh c I l trc tm ca tam gic ABC nn AI BC E . b) Gc IAE = EBC gc c cnh tng ng vung gc . I Gc EBC = EDC cng chn cung EC . C T hai iu trn suy ra iu chng minh . O
7

c) Gc BAC = 600 Gc DBE = 300 chn cung DE S o cung DE = 600 Gc DOE = 600 m tam gic DOE cn nh O nn DOE l tam gic u . Bi 3 : Cho ng trn (O) ng knh AB . K tip tuyn Ax vi ng trn . im C thuc na ng trn cng na mt phng vi Ax vi b l AB. Phn gic gc ACx ct ng trn ti E , ct BC D .Chng minh : a) Tam gic ABD cn . b) H l giao im ca BC v DE . Chng minh DH AB .
D K E H A O B C

ca ABD nn DH AB.

c) BE ct Ax ti K . Chng minh t gic AKDH l hnh thoi . Hng dn gii : a) AD l phn gic hai cung AE v CE bng nhau . Da vo gc ni tip ta d dng chng minh c BE va l phn gic va l ng cao ca tam gic ABD , nn ABD cn nh B. b) Da vo gc chn na ng trn .Ta thy H l trc tm

c) Ta thy KE = HE (v AKH cn nh A) v AE = DE ( ABD cn nh B) v ADKH , nn t gic AKDH l hnh thoi . * T bi tp trn c th ra cc cu hi khc : - Chng minh OE AC . - Tm v tr ca C trn cung AB ABD u Bi 4 : Cho tam gic ABC ni tip (O;R) .Chng minh rng : a) R =
a b c = = 2SinA 2SinB 2SinC
abc

b) R = 4S
A a O B H b

Hng dn gii a) K ng knh AAlc ACA vung ti C . Da vo h thc lng trong tam gic vung v gc ni tip chn cng mt cung ta c :
' C = 2R.SinB b = AA'.SinAA

C A

Hay R =

b 2SinB AH AC = AB AA'

Chng minh tng t .

b) Ta thy hai tam gic vung AHB v ACA ng dng nn hay

8
ha 2S 2S b abc b = m h a = suy ra hay S = = a ac 2 R 4R c 2R

T bi tp trn hy tnh bn knh ng trn ngoi tip tam gic vung , tam gic u . 4) Bi tp v t gic ni tip mt ng trn Chng minh t gic ni tip mt ng trn theo mt trong cc cch sau y : - Chng minh tng hai gc i din trong mt t gic bng 1800. - Chng minh hai im nhn hai im cn li di cng mt gc . - T gic ABCD c AC ct BD ti M m MA.MC = MB.MD th t gic ABCD ni tip . - T gic c hai cnh bn AB v CD giao nhau ti M m MA.MB = MC.MD th t gic ABCD ni tip . Cc v d : Bi 1 : Cho tam gic ABC c 3 gc nhn vi cc ng cao BD , CE . a) Chng minh BEDC l t gic ni tip . b) Chng minh : AD.AC = AE.AB . A c) K tip tuyn Ax ca ng trn ngoi tip tam gic ABC . x Chng minh rng : Ax // ED . D Hng dn chng minh : E a) D, E cng nhn BC di mt gc 90 0 nn t gic BEDC ni C B tip . b) Hai tam gic vung ABD v ACE ng dng . Suy ra AD.AC = AE.AB . B = AC B v cng chn cung AB. c) xA B v cng ph vi gc BED . D = AC AE B = AE D . Suy ra Ax // ED . Nn xA Nhn xt : Vi gi thit ca bi ton trn chng ta c th khai thc bi ton theo nhiu hng v ra c nhiu cu hi : - Ko di cc ng cao BD , CE , AF ct ng trn ngoi tip tam gic ABC D , E , F . Chng minh : H l tm ng trn ni tip tam gic DEF . H i xng vi D,E,F qua AC , AB , BC . ED // ED. OA ED. Cc ng trn tam gic : HAB , HBC, HCA c bn knh bng nhau .

SABC =

abc . 4R

V hnh bnh hnh BHCK , I l trung im ca BC . Chng minh : T gic ABKC ni tip vi K nm trn ng trn (O) .
H = OA C BA

.
9

 H , I , K thng hng . AH // OI ; AH = 2.OI . Nu B , C c nh A di ng th bn knh ng trn ngoi tip tam gic ADE khng i . ng thng qua K song song vi BC ct AH ti M th A,B,C,K,M cng nm trn mt ng trn . Bi 2 : Cho t gic ABCD ni tip (O) ; E l im chnh gia ca cung AB , hai dy EC , ED ct AB ti P v Q . Cc dy AD v EC ko di ct nhau ti I , cc dy BC v ED ko di ct nhau ti K . Chng minh rng : a) T gic CDIK ni tip . b) T gic CDQP nt tip . c) IK // AB . d) ng trn ngoi tip tam gic AQD tip xc vi D EA . A Hng dn : I Q a) D v C cng nhn IK di hai gc bng nhau ( gc E ni tip chn hai cung bng nhau ) . Suy ra t gic P DIKC ni tip . K b) s (QDC + QPC) = s (BE + CB) + s (ADC B + BE) C = s( BE + CB + ADC + BE ) 0 = 180 Nn t gic CDQP ni tip . c) s API = s( CB + AE ) = s ( CB + BE ) = s CDK = s CIK = s CK T suy ra IK // AB . d) EAQ = ADQ ( gc ni tip chn 2 cung bng nhau ) . Suy ra AE l tip tuyn Bi 3 : Cho t gic ni tip ng trn (O) . Chng minh rng tch hai ng cho bng tng ca tch cc cp cnh i din . A Hng dn : B Gi s ACD > ACB . Ly E trn BD sao cho ACB = DCE . Hai tam gic ABC v DEC ng dng : AB.DC = AC.DE . E Hai tam gic ADC v BEC ng dng : AD.BC = AC.BE . C Cng tng v hai ng thc trn suy ra iu chng minh . D II . Bi tp tng hp : Trong phn I , chng ta lm quen dn vi cc dng ton tng ng vi nhng kin thc c bn ca ng trn . Trong phn II ny , chng ta s nng cao k nng gi ton trn nhng bi tp tng hp ca nhng dng ton trn .
10

1) Cc cu hi thng gp trong cc bi ton hnh : 1. Chng minh : Nhiu im cng nm trn mt ng trn (c bit l 4 im cng nm trn mt ng trn hay chng minh t gic ni tip ) . 2. Chng minh hai ng thng song song , vung gc vi nhau . 3. Chng minh ng thc hnh hc . 4. Nhn bit hnh l hnh g ? ( c th l tam gic cn , hnh bnh hnh , hnh thoi , hnh ch nht , hnh thang cn ) . Lu : Khi chng minh t gic l hnh thang cn khng c chng minh l hnh thang c hai cnh bn bng nhau . 5. Chng minh 3 ng thng ng quy ; 3 hay nhiu im thng hng . 6. Chng minh ng thng l tip tuyn ca 1 ng trn , tip tuyn chung ca hai ng trn . 7. Xc nh v tr c bit c hnh c bit . 8. Ton cc tr hnh hc . 9. Ton cc i lng hnh hc : on thng , cung ,gc , chu vi , din tch Trong cc cu hi trn ty theo tng bi m ra cc cu hi sao cho c s logic gia cc cu th nht , th hai v cc cu sau . Thng thng kt qu ca cc cu trn bao gi cng l gi thit chng minh cu di, i khi cn v thm hnh th bi ton tr ln n gin hn . 2) Bi tp vn dng Bi 1 : Cho na ng trn (O) ng knh AB . T A v B k tip tuyn Ax v By . Qua im M thuc na ng trn k tip tuyn th 3 ct cc tip tuyn Ax v By ln lt ti E v F. 1. Chng minh AEMO l t gic ni tip . 2. AM ct OE ti P , BM ct OF ti Q . T gic MPOQ l hnh g ? Ti sao ? 3. K MH AB ( H AB) . Gi K l giao ca MH v EB . So snh MK v KH.
F M E P A H O B K Q

Hng dn : 1) EAO = EMO = 900 . Nn AEMO l t gic ni tip . 2) Da vo tnh cht hai tip tuyn ct nhau c MPO = MQO = 900 v PMQ = 900 nn PMQO l hnh ch nht . 3) EMK MF = FB
EM EF = MK MF

EFB (g.g)

EM EF = m MK FB

EAB

KHB (g.g)

EK AB EF AB EM EA = = = m ( Ta let) KH HB MK KH MF HB

V EM = EA MK = KH .
11

Bi 2 : Cho (O) ct (O) ti A v B . K ct tuyn chung CBD AB ( C trn (O) v D trn (O).) B D C 1. Chng minh A , O , C v A ,O, D thng O hng . O 2. Ko di CA v DA ct (O) v (O) theo th t ti I v K . Chng minh t gic CKID ni tip . A I K 3. Chng minh BA , CK v DI ng quy . G Hng dn : 0 1. CBA = DBA = 90 nn AC v DA l ng knh hay A,O, C thng hng D ,O,A thng hng . 2. T cu 1) v da vo gc ni tip chn na ng trn ta thy K , I cng nhn CD di mt gc vung nn t gic CDIK ni tip . 3. A l trc tm ca tam gic ADG c AB l ng cao hay BA i qua G . Bi 3 : Cho hai ng trn (O) v (O) ct nhau ti hai im A,B . Cc ng AO v AOct ng trn (O) ln lt ti C v D , ct ng trn (O) ln lt ti E , F . a) Chng minh B , F , C thng hng . D b) Chng minh t gic CDEF ni tip . E A c) Chng minh A l tm ng trn ni tip tam gic BDE . d) Tm iu kin DE l tip tuyn chung ca O O (O) v (O) C F B Hng dn : a) CBA + FBA = 1800 nn A , B , F thng hng . b) D, E cng nhn CF di mt gc vung nn CDEF ni tip . c) T gic CDEF ni tip nn EDF = ECF ; ACB = ADB t suy ra EDF = ADB . Hay DE l phn gic gc D ca BDE . Tng t EC l phn gic gc E ca BDE . Hai phn gic ct nhau ti A nn A l tm ng trn ni tip BDE .
d Q

O C

ct 1)
12

d) Gi s DE l tip tuyn chung ca hai ng trn ta c OO // CE cng vung gc vi AB : AOO = ACB m ACB = FDE ( DCFE ni tip ) suy ra : AOO = ODE hay t gic ODEO ni tip (1) DE l tip tuyn th DE vung gc vi OD v OE (2) B Vy ODEO l hnh ch nht : Hay OD = OE ( Hai ng trn c bn knh bng nhau ) Bi 4 : Cho (O,R) ng knh AB , ng knh CD di ng . Gi ng thng d l tip tuyn ca ng trn ti B . ng thng d cc ng thng AC , AD theo th t ti P v Q . Chng minh t gic CPQD ni tip mt ng trn .

2) Chng minh AD. AQ = AC.AP . 3) T gic ADBC l hnh g ? Ti sao ? 4) Xc nh v tr ca CD SCPQD = 3.SACD Hng dn : 1. CPB = CDA ( cng bng CBA) nn CPB + CDQ = 1800. 2. ADC APQ (g.g) suy ra AD.AQ = AC.AP . 3. T gic ADBC l hnh ch nht v c 4 gc vung. 4. SCPQD = 3.SACD SADC = SAPQ tc l t s ng dng ca hai tam gic ny l . Suy ra AD = AP hay BC = AP m tam gic ABC vung ti B nn C l trung im ca CP CB = CA hay ACB cn CD AB . Bi 5 : T mt im S nm ngoi ng trn (O) v hai tip tuyn SA , SB v ct tuyn SCD ca ng trn . 1) Gi E l trung im ca dy CD . Chng minh 5 im S ,A , E , O , B cng nm trn mt ng trn . A 2) Nu SA = OA th SAOB l hnh g ? Ti sao ? D 3) Chng minh AC . BD = BC.DA = AB.CD K C E Hng dn chng minh S O 1) S dng tnh cht tip tuyn , ta c A , B cng nhn SO di mt gc vung , nn t gic SADO ni tip ng trn ng knh SO . Da vo tnh cht ng knh vung gc vi B dy cung , ta c SEO = 900 . Nn E thuc ng trn ng knh SO . 2) Nu SA = OA th SA = AB = OA = OB v gc A vung nn t gic SAOB l hnh vung .
3) Ta thy

SAC SCB

SDA SBD

AC SC = DA SA BC SC = BD SB

M SA = SB CAK BAC

AC BC = AC.BD = AD.BC (1) AD BD

Trn SD ly K sao cho CAK = BAD lc BAD (g.g) AC.DB = AB.CK DAK (g.g) BC.AD = DK.AB

Cng tng v ta c AC.BD + BC.AD = AB( CK+DK )= AB.CD (2) T (1) v (2) suy ra : AC.BD + AC.BD = AB.CD hay AC.BD = AB.CD Vy AC.BD = AD.BC = AB.CD .
13

Bi 6 : Cho tam gic ABC vung A . ng trn ng knh AB ct BC ti D . Trn cung AD ly mt im E . Ni BE v ko di ct AC ti F . 1) Chng minh CDEF ni tip . 2) Ko di DE ct AC K . Tia phn gic ca gc CKD ct EF v CD ti M v N . Tia phn gic ca gc CBF ct DE v CF ti P v Q . T gic MNPQ l hnh g ? Ti sao ? 3) Gi r1 , r2 , r3 theo th t l ng trn ni tip cc tam gic ABC , ADB , ADC . Chng minh : r = r12 + r22 . Hng dn : A K 1) Da vo s o cung ta thy
F E P B D N M Q

C = DEB C + DEF = 1800 Nn t gic CDEF ni tip .

C

2) BED BQC

BCQ ( g.g) BPE =

KPQ = KQP hay KPQ cn .

CNK

MK EMK = CNK

BMN = BNM hay BMN cn . MN PQ v MN ct PQ l trung im ca mi ng . Nn MNPQ l hnh thoi. 3) ABC DAB

r1 r2 r1 r2 r r2 DAC = = = = 2 2 BC AB AC BC AB AC 2

r12 + r2 2 r12 + r2 2 r2 = = BC 2 AB2 + AC 2 BC 2

r2 = r12 + r22 . Bi 7 : Cho tam gic ABC c 3 gc nhn ni tip (O;R) . H cc ng cao AD , BE ca tam gic . Cc tia AD , BE ln lt ct (O) ti cc im th hai M , N . Chng minh rng : a) Bn im A , E , D , B nm trn mt ng trn . Tm tm I ca ng trn . b) MN // DE . c) Cho (O) v dy AB c nh , im C di chuyn trn cung ln AB . Chng minh rng di bn knh ng trn ngoi tip tam gic CED khng i . Hng dn gii : a) E,D cng nhn AB di mt gc vung nn A t gic AEDB ni tip trong mt ng trn ng knh AB c I ( trung im ca AB ) l N tm b) Ta thy : ABE = ADE ( chn cung AE ) I O E m ABE = AMN ( chn cung AN ) nn ADE = AMN hay DE // MN . H c) K thm hnh nh hnh v . Da vo gc ni K
14 B D M C

tip ca t gic AEBD suy ra c CN = CM nn OC MM OC DE T gic HDCE ni tip ng trn tm K ( trung im ca HC) y cng l ng trn ngoi tip tam gic CDE KD = KE v ID = IE nn IK DE hay IK // OC v OI // CK nn OIKC l hnh bnh hnh KC = OI khng i . Bi 8 : Cho tam gic u ni tip ng trn (O,R) 1) Tnh theo chiu R di cnh v chiu cao ca ABC . 2) Gi M l im di ng trn cung nh BC ( M B,C ) Trn tia i ca MB ly MD = MC . Chng t MCD u . 3) CMR : M di ng trn cung nh BC th D di chuyn trn mt ng trn c nh , xc nh tm v cc v tr gii hn . 4) Xc nh v tr im M sao cho tng S = MA + MB + MC l ln nht. Tnh gi tr ln nht ca S theo R . Hng dn :
B I H O M D A C E

1)

AH =

AB 3 2

v AB = AC = BC = R

2) C MC = MD ( gt) s BMC = s BAC = ( 3600 : 3).2 = 1200 . CMD = 600 . Vy CMD u 3) IMC = IMD ( c.g.c) IC = ID . Khi M di ng trn cung nh BC th D chy trn ng trn ( I ; IC )

Khi M C D C ; M I D E . 4) ACM = BCD ( g.c.g ) AM = BD S = MA + MB + MC = 2.AM 2.AI S 4R . S Max= 4R khi AM l ng knh . Bi 9 : Cho ABC ngoi tip (O) . Trn BC ly M , trn BA ly N , trn CA ly P sao cho BM=BN v CM = CP . Chng minh rng : a) O l tm ng trn ngoi tip MNP . b) T gic ANOP ni tip ng trn . c) Tm v tr M , N , P sao cho di NP nh nht . Hng dn : A a) T tnh cht 2 tip tuyn ct nhau v gi thit suy ra :
P D N B F O M E C

DN = EM = FP ODA = OEM = OFP ( c.g.c ) ON = OM = OP hay O l tm ng trn ngoi tip MNP b) T cu a) suy ra OND = OPF nn t gic ANOP ni tip .
15

c) K OH NP . C NP = 2 .NH = 2. NO .cosHNO = 2.NO.Cos(A/2) = 2.OE .Cos (A/2) . Vy NPMin = 2r.cos(A/2) . Khi M , N , P trng vi cc tip im . Bi 10 : Cho hnh vung ABCD c cnh bng 3a . Ly AE = a trn cnh AD v DF = a trn cnh DC . Ni AF v BE ct nhau H . a) Chng minh : AF BE . b) Tnh cnh ca t gic ABFE v ng cho ca n theo a . c) Tnh theo a on HE , HB . d) Chng minh : EDFH ni tip ng trn . ng trn y ct BF K . Tnh theo a on BK . Nhn xt g v 3 im E , K ,C . F D Hng dn : C a) ADF = BAE DAF = EBA BE AF .
K

b) Pitago : BE = AF = a

10

; EF = a
a 10 10

; BF = a

13

c) Dng h thc lng : EH =

E A H B

; HB =

9a 10 10

d) Da vo tng 2 gc i bng 180 0 nn EDFH ni tip. BEK BFH

BK = BE.BH 9a 13 = BF 13

e) Da vo vung gc : E , K , C thng hng . C : KT LUN .

Trn y l mt s nh hng nhm gii quyt mt s vn v ng trn .

16