HARIS VLAVIANOS

Pushime n realitet
POEZI / SKICIME / TRANSKRIPTIME
PRKTHYER NGA STUDENTT E DEGS S GJUHS GREKE DEPARTAMENTI I GJUHVE SLLAVE DHE BALLKANIKE FAKULTETI I GJUHVE T HUAJA UNIVERSITETI I TIRANS

~1~

~2~

HARIS VLAVIANOS

Pushime n realitet
POEZI / SKICIME / TRANSKRIPTIME
PRKTHYER NGA STUDENTT E DEGS S GJUHS GREKE DEPARTAMENTI I GJUHVE SLLAVE DHE BALLKANIKE FAKULTETI I GJUHVE T HUAJA UNIVERSITETI I TIRANS

Prkthyen: ADJOLA SHTMBARI, HELISABETA CACO, ERIOLA KAPLLANI, ENIEL DAVIDHI, ANXHELA DUNGU, MELDA TATAZI, ANDON UNI, OLGERT THOMOLLARI, EDA SALIAJ, DEA MANJANI, EKLARDA QIBINI, ARJONA KOPRNCKA, ERMIR SHOLLA, ANDI KOROVESHI, LARISA ZHUPA, IGLI PEI, ALDO RAMA, KRIST ISAK, ELENA KRAKULLI, ERALDA KETI, KATERINA FEZO, ARISTOTEL SPIRO. Prkujdesja letrare gjuhsore dhe njsimi stilistikor: ARISTOTEL SPIRO TIRAN 2010

~3~

~4~

REFREN VJESHTE

Kur t ken rn edhe gjethet e fundit do t jemi kthyer n mjedisin ton t njohur, miqsor, n kt azil t muar q trupi i drrmuar e la t paprfunduar pr nevojat e nj dijeje t pashmangshme. sht e vshtir, pothuaj e pamundur, t zgjedhsh gjer dhe epitetin q do ti jepte njfar kuptimi ksaj ftohtsie t zbrazt, ktij trishtimi pa shkak, q shtrihet mengadal, i vendosur, duke t grryer fshehtinat m t thella t shpirtit. Nj gjest i thjesht, i natyrshm do t prbnte ndoshta hapin e par, zanafilln e nj prpjekjeje t re. N mos tani, n mos sot, nesr patjetr. Mungesa e fantazis? Edhe kjo sigurisht duhet konceptuar; duhet ngritur dhe skena si prcaktojn udhzimet e shkruara. Shtpia e gurt duhet ruajtur. Volti1 n dhomn e prparme
1

Pjesa e brendshme e shtpive greke, sidomos npr ishuj kishte linja shum t prkora, dhe elementi e vetm dekorativ ishte harku gjysmrrethor, volti si quhet, n mes t salls dhe kamaret.

~5~

(e kaluara jote e shtrenjt, e pamuar) kryesisht ajo. Dhe manteli i vjetr i oxhakut me sirenn e detit. Dhe fiku n kopsht dhe leandrot dhe muri i that, gjithka duhet ruajtur. Krejt. Q t duket prishja, arja; mungesa. Q t vlersohet prpjekja; dshtimi; vepra. Era e vjeshts q ktyre fjalve u fali mbshtetje, duke u fshir me prdhun shndritjen metafizike ua njeh mir sekretin q fshehin. Edhe ti gjithashtu q ulesh pr t marr nj gjethe t that n shkallaren e kreut. Gjethen e realitetit. Poezin e mrekullueshme t s vrtets.

(Prktheu: Aristotel Spiro)

~6~

LACRIMAE AMANTIS
At this dark solstice filled with frost and fire Your passions ancient wounds must bleed anew GEOFFREY HILL

SHNIME PR REALITETIN E VETES Duke vrejtur autoportretin e Moinous-it Nj dit prej ditsh vendosi t pikturonte npr muret e studios gjith sa gjendej brenda saj. Studioja e tij ishte nj dhom e thjesht katrore, me nj dritare t madhe q shihte nga rruga. Ia nisi duke pikturuar n murin kundruall dritares; me vet dritaren; riprodhimi ishte kaq i prsosur, saq edhe nj vizitor i kujdesshm nuk do t mund t dallonte cila nga t dyja dritaret ishte e vrtet. Pastaj pikturoi tablot q ishin varur n mur, t gjitha autoportrete. E bri me nj mjeshtri kaq t bollshme, saq, megjithse piktura dhe korniza kishin vetm nj prmas, prapseprap askush nuk mund t thoshte cilat autoportrete ishin autentike dhe cilat ishin t shkrbyera. N nj cep t studios kishte nj shkrimore me nj karrige prpara. Pikturoi shkrimoren dhe karrigen n cep prkundruall shkrimores dhe karriges s vrtet. Riprodhimi ishte i nj niveli t till, saq, n nj ast, artisti, i drobitur nga mundimi, i hipi dshira pr tu ulur n karrige dhe ra n vakuum. N tavan pikturoi gjith ka kishte n dysheme, shkrimoren, karrigen, koshin e hedhurinave,

~7~

kavaletn dhe veten e tij natyrisht, prmbysazi, por me nj saktsi aq t madhe saq nse mbshtetej n duart e tij me fytyrn kthyer n tavan nuk do t mund t vrente asnj ndryshim midis gjith sa gjendeshin n dysheme dhe gjith sa dukej n tavan. Pas pak gjith objektet n studio pasqyroheshin npr mure e n tavan, prfshir kavaletn n qendr t dhoms, dhe kanavacn, q mbshtetej mbi t dhe brenda s cils shihje dhomn, dhe piktorin q rrekej t bnte nj tjetr autoportret t vetin. N t prvijoi veten e vet duke qeshur me sodisfaksion pr gjith sa kishte arritur t bnte, n kmb prpara kavalets, tek tabloja e kavalets q kishte pikturuar n mur. M n fund, pikturoi veten e vet t ulur n karrigen fantastike me kokn midis duarve dhe brrylave t mbshtetur n shkrimore. Pr disa minuta shihte veten e vet duke medituar prhumbshm para shkrimores s prfytyruar, por pastaj eci drejt s vrtets dhe, pasi u ul, vendosi nj letr t bardh dhe nisi t skiconte figurn e vetes s vet t ulur n shkrimore duke vizatuar veten e vet... (Prktheu: Aristotel Spiro)

SHNIME PR REALITETIN E VETES

Duke vrejtur autoportretin e Moinous Nj dit vendosi t vizatonte n muret e laboratorit t tij gjithka ndodhej brenda tij. Laboratori i tij ishte nj dhom e thjesht katrore, me nj dritare t madhe q shihte n rrug. Filloi duke

~8~

vizatuar n murin prball dritares, vet dritaren, dhe riprodhimi qe aq i prsosur q akoma dhe nj vizitor vzhgues nuk do dallonte cila nga dy dritaret ishte e vrteta. M pas vizatoi pikturat q ndodheshin t varur n murin pran dritares, t gjitha ishin autoportrete. E bri me aq art t bollshm saq, edhe pse piktura dhe korniza tashm ndanin t njjtn hapsir, prap nuk do mundej dikush t dallonte cilat ishin autoportretet origjinale dhe cilat imitime. N njrn qoshe t laboratorit ishte nj zyr me nj karrige para saj. Vizatoi zyrn dhe karrigen n qoshen prball zyrs dhe karriges s vrtet. Riprodhimi qe i nj niveli t till saq n nj moment artisti, i kputur nga mundimi, desh t ulej n karrige e u gjend prtok. N tavan pikturoi gjithka ndodhej n dysheme, zyrn, karrigen, koshin e plehrave, kmbalecin dhe veten e tij, s prapthi natyrisht, por me nj saktsi kaq t madhe saq, nse mbshtetej n duart e tij me fytyrn t drejtuar nga tavani, nuk do mund t dallonte asnj ndryshim ndrmjet atyre q gjendeshin n dysheme dhe atyre q pasqyroheshin n tavan. Pas pak t gjitha sendet q ndodheshin n laborator pasqyroheshin npr mure edhe n tavan, duke prfshir dhe kmbalecat n qendr t dhoms, dhe kanavaca q mbshtetej n t dhe n t cilin vshtroje dhomn dhe piktorin t provoj krijimin e nj autoportreti. N t e pasqyroi veten duke buzqeshur i knaqur pr gjithka q sapo kishte arritur t krijonte, n kmb prball kmbalecit, n pikturn e kmbalecit q kishte pikturuar n mure. N fund, pikturoi veten t ulur n karrigen imagjinare me kokn e tij ndrmjet duarve dhe brrylat e tij t mbshtetur n zyr. Pr disa aste pa veten e vet duke medituar vetullngrysur prball zyrs s tij imagjinare, m pas eci drejt s vrtets dhe pasi u ul, vendosi prpara tij nj letr t madhe, t bardh e filloi t krijonte imazhin e vetes s tij t ulur n zyr duke vizatuar veten e tij. (Prktheu: Helisabeta Caco)

~9~

NJ PASDITE PA IDIL

1. Vre me kujdes Objektet q t rrethojn (lule, libra, fotografi), Vreji ndrkoh q lvizin pakujdesisht n ajr brenda pafajsis s tyre metafizike. Nuk je i sigurt nse ekzistojn, megjithat duhet t vazhdosh ti vresh pr sa koh t ka ngelur Pra, sht shtje besimi Kur nj vend i njohur, ku bie shi, nj skenografi e caktuar, shndrrohet n nj mendim t ri? Kur nj tingull shum i njohur (i velave q an lumin m dysh) kompozon n mendje nj melodi t huaj? Dikush ndez dritn. Dikush ka frik nga errsira, rnkimin e gjetheve vjeshtakelojrat pasqyruese t kujtess. do gj q humbet ruhet brenda nesh si ajo q humbet.

~ 10 ~

Lulet vjeshtake q mban n duar sjan lulet vjeshtake q n duar mban. Jan plhur. Fjal q mundohen t shpjegojn kuptimin e ktij gjesti t paramenduar. I nevojshm, por i kot. 2. Nj shigjet tjetr ndjek gjithmon shigjetn e Zenonit: ajo q e deprton dhe e ndan m dysh. Pra, dokush shuhet gjithmon i vetm n t tashmen e tij t lavdishme ndrkoh q dita ecn ngadal, pa interes drejt fundit t saj. Ti do t mbyllsh syt e do t fillosh t ndrrosh strehimin tnd ekzotik: Vendin ku nj jet e re, e shtrenjt gjendet pr ty e pasuruar. Por a mund ta prballosh nj shprblim t till? Kaq zemrmadhsi? Emri i saj akoma shkruhet n er. (N nj tjetr jet, e dashura ime, n nj tjetr jet.) (Prktheu: Helisabeta Caco)

~ 11 ~

POEZIA E VERMEER-IT

[kushtuar speculum-it t J. A.] Lexoj: Poezia, thot Vedleri, duhet t t ngulit me fjal veantin e njeriut. Kjo fraz, popullore, na drejton n kuptimin filozofik Einzelpersnlichkeit me prejardhje gjermane. Prgjigjem: Pr shkak se, sidoqoft, m intereson m shum procesi i poezis si veprim, mnyra domethn se si fjalt duke luftuar me dhunn e brendshme gjuhsore, prpiqen t krijojn kuptim, preferoj vrejtjen e mposhtme t Chestertonit. Ekziston n pjesn e pasme t trurit t do artisti, dika si motiv, nj lloj strukture arkitektonike. sht hapsira e ndrrave t tij Shnime: U ndesha rastsisht me nj fraz t Bacon-it q t on drejt nj shkrimtari satirik anglez: hapsira n ndrrat e Vatos ndryshon nga ajo e Giotto-s, dhe e Rembrandt-it nga ajo e Pikasos. Do t duhet t analizojm me shum kujdes kto hapsira nse duam t perceptojm artin e tyre. Shkruaj: Studioj krijimtarin tnde duke u munduar t dalloj mbi hapsir lind ndrra jote. Mbaj mend bashkbisedimin ton t fort n Rijksmuseum, n Amsterdam, para letrs s dashuris t Vermeer-it dhe jam shum dakord me fiksimin tnd pr t perceptuar at q me aq kmbgulie e quaje koha e ngurtsuar e ndrgjegjes. Megjithat pr mua individualitet, do t thot ndjesi e mpreht e mnyrs me t ciln secili prej nesh, n nj lvizje t vazhdueshme, mundohet t lidh mendime dhe ndjenja. Dhe ashtu si autori flamand tek Arti i pikturs ngre paravanin dhe na tregon laboratorin e tij, duke vendosur veten n vendin e piktorit (me kurrizin e kthyer nga spektatori, sht e

~ 12 ~

vrtet), po kshtu edhe ne do mundeshim t hapnim laboratorin ton, q t duket m qart kushti konkret brenda t cilit krijojm, me fjal t rrjedhshme dhe t paqndrueshme, ndrgjegjen. Fillojm pa e ditur se far do t perceptoj mendja nga rrjedha e shndritshme e gjrave - far lan pas dallgt n rrezet e para t dits s re. Ka kuptim t ecsh prpara, por para se t heqim dor nga bukuria. Stolia q mban n duar krkon t vrtetohet tani. Shikoje at pr sa koh ajo ende shklqen. (Prktheu: Helisabeta Caco)

LES PLUS BELLES PAGES

N t cilat kto fjal zvendsojn femrn q dashuron (q je i detyruar t dashurosh ) ndrkoh q dielli perndon ngadal pas shikimit tnd t padurueshm N nj t tashme prfundimisht tnden t tashme ekzistuese, jo t shpikur pr ndryshimet e nevojshme t nj kalimi t parashikueshm, e shikon duke ardhur me nj hap t qndrueshm drejt teje. Mundesh prap t thuash emrin e saj, t shtrish duart pr ta prekur, t braktissh poezin n heshtjen e saj t plqyert fillosh t jetosh. (Prktheu: Helisabeta Caco)

~ 13 ~

ESSE: PR LUMTURIN

Do t doje mbase t jetoje tani n nj nga ato mezonetat luksoze q mbijn brenda nats n ann e djegur t kodrs dhe t mos ktheheshe kurr n apartamentin e akullt t rrugs Kalidhromiu prej nga nisi gjithka t ftoje fqinjn tnde t kalitur dhe t shijonit bashk sushi me sake duke par n Nova2 ndarjen e mimeve Oskar (dhe jo natyrisht studenten brune t juridikut q t dhuroi para disa vitesh diskun e Redi Njumanit dhe disa puthje t mbla n cergn e dhoms sate) Gjithka do t mbaroj shum shpejt. q t dy e dini. Ndrkoh q dora jote nervoze prkdhel kurrizin e saj shikon me stil orn. Ajo me kmbt gjithmon t kryqzuara komenton pa interes veshjet e Kidman-it. Kush tallet me k duke numruar minutat q mbetn deri n finalen e madhe?
2

Emri i nj kompanie t njohur q ofron programe transmetimi t koduara satelitore.

~ 14 ~

Eja thuaje (n anglisht q ta kuptoj): Most nights arent dark enough to see the stars Kalinychta. (Prktheu: Helisabeta Caco) LA MADRE (FINALMENTE) MORTA Poetry is a way of talking to your loved once when its too late. TED HUGHES 1. A thua se kishte br marrveshje t fsheht me vdekjen, ndrroi jet ditn e datlindjes sate. U kujdes, edhe pse von t t falte at q gjithmon krkoje, nj nn t vdekur. Tashm e lir, je gati t pranosh lehtsisht dhuratn e fundit dhe t muar t saj. Mundesh pa u ndier n faj t derdhsh mbi varrin e saj, t gjith lott e urrejtjes sate, dhe m n fund t rifillosh s jetuari. E vetme. E shenjuar nga ai gjest i papritur, prgjithmon.

~ 15 ~

2. N cepin e dhoms s zbrazt, nj arkivol. Nj arkivol n cepin e dhoms s zbrazt. Nj arkivol. N cep. T dhoms s zbrazt. do gj tjetr q shohin syt e mi t lodhur, nuk do ta harroj kurr arkivolin n cep t dhoms s zbrazt. Arkivolin. I hapur. Brenda ti. Ende e bukur. E akullt (preka gishtat e tu) Me syt jo plotsisht t mbyllur. Po t flas. Dgjo. Jemi akoma ktu. Pran teje. Dgjo. T desha. Shum. T desha. Por. (Prktheu: Eriola Kapllani)

~ 16 ~

RENDI MORAL I QIELLIT ME YJE N VSHTRIMIN TND a modo di Chernyavsky Qndron i vetm n an t rrugs dhe vren: dielli shkrin dborn dhe kapon e argjendt t nj Renault-je nj mace shtriqet n dern e jashtme t shtpis nr. 45 nj grua e re rreket t ngrej karrocn me pazaret n trotuar pas saj nj plak tund nj pllakat ku shkruhet: hani e pini, se nesr t vdekur do jini. Nuk do t mund ta ket par kt sken nse m 17 dhjetor moti nuk do t ish keqsuar papritmas nse aeroplani nga Roma nuk do t ishte ulur me vones nse niset gjysm ore m hert nga shtpia e tij ashtu si e kishte br me mend fillimisht. Dhe ndoshta at ast macja, gruaja, plaku t mos gjendeshin n pikn konkrete dhe ai vet t qndronte gjetk -

~ 17 ~

kundruall saj duke numruar flokt e fundit t bors q mbulonin ngadal leshrat e saj. Ka ardhur koha t kthehet. (Prktheu: Aristotel Spiro)

ME SYT E TU E NJ METAFOR [skic nr. 2, pas njzet vjetsh] Hap skenn e dashuris Duke udhhequr mungesn tnde: Petale t bardha Gur t gjelbr Gishtat e tu nj trishtim i ftoht. Atje kur dikur ndodhej unaza Tani prshkruhet nj rreth i bardh Jemi bashk m n fund, dokush krejt i vetm. E paplotsueshmja sht parajsa jon (kujtesa e par) Shi, Fshfrim gjethesh Plepat indiferent t breglumit e piroga melankolike pr dashnorin e zjarrt t Trinitetit, M pas mashtrimi (..prindrit e saj ishin misionar n Japoni

~ 18 ~

Mund t lexoj Basho3 n origjinal sht soprano n korin e Kolegjit) Ndarja Prulja. (kujtesa e dyt) Nprmjet fjalve t shprbra t nj lutjeje te parashikuar Przihet larja e mkateve: Duhet t ngel dika nga e gjith ajo bukuri. Ciln figur t veant Mund t prkufizoj ky pasion? T tretesh pr nj person t harruar sht tregues faji apo dshprimi? Ke t drejte: jam nj i gjymtuar q vazhdon ti dhemb dora e tij e prer shkruaj gjuhn e dashuris, q do t thot Nuk msoj historin e ksaj gjuhe por arkeologjin e heshtjes. Poezia (metafora konkrete) Nuk na intereson m Mjafton rrfimi Duke przgjedhur shenjat , E nj fjalori t vdekur T mallkoj Si rrjedhoj vazhdon t ekzistosh. (Prktheu: Eda Saliaj)
3

Matsuo Bash (1644-1694), nj nga autort m kryesor t haikut japonez (shn. i red.).

~ 19 ~

ME SYT E TU EDHE NJ METAFOR (skic nr. 2, njzet vjet m pas) Po e hap skenn e dashuris i drejtuar nga mungesa jote: Petale t bardha xhevahir jeshil gishtat e tu nj pikllim e ngrir. Aty ku dikur ishte unaza e fejess tani ka ln shenj nj rreth i bardh. Jemi bashk m n fund, secili trsisht vetm. E paprfunduara sht parajsa jon. (Kujtimi i par) Shi. Fshfllima gjethesh. Buzs s lumit plepat indiferent dhe suli qndron melankolik pr Trinin vozits / jaranin e flakt. Pastaj mashtrimi (...prindrit e saj jan misionar n Japoni... mund t lexoj Basho n origjinal sht soprano n korin e kolegjit... ndarja nnshtrimi. Prej fjalve t rrnuara t nj lutjeje t parashikueshme

~ 20 ~

shfaqet orakulli i larjes s mkateve: nga e gjith kjo bukuri duhet dika t ngel. Cila ikon e vetme mund ta prcaktoj kt pasion? T konsumohesh pr nj peron t anuluar sht dshmi fajsie edhe dshprimi? Ke t drejt: jam nj sakat q vazhdon ti dhemb dora e tij e prer. Shkruaj gjuhn e dashuris q do t thot, pra, msoj jo historin e ksaj gjuhe por arkeologjin e heshtjes s saj. Poezia (metafora n fjal) tashm nuk na lidh. Pohimi mjafton. Duke zgjedhur shenjat e nj ligjrate mortore un t anuloj. Pra, rrjedhimisht, ti vazhdon t ekzistosh. (Prktheu: Eniel Davidhi)

~ 21 ~

SEPSE SOT BIE DBOR N FERR

Dashuria pr dika rekomandohet n kuptimin e perkryerjes s saj Spinoza Prderisa sht maj Prse pemt rreth meje jan t zhveshura ? Prderisa nuk mund t jetosh pa mua Prse nuk e largon tjetrin pr ndryshim? Prderisa kujdesesh q vargjet e tua t rimojn Prse fjalt e tua stonojn n vesht e mi? Prderisa, si pretendon, nothing is left on the Left Prse vazhdon t veshsh monoklin e dijetarit N syrin tnd t majt? Prderisa je kaq e zgjuar Prse un nuk mund t ndihem m i paditur? Prderisa historia arriti n fundin e saj Prse zhytemi n palvizshmri mbytse? (Prktheu: Eda Saliaj)

~ 22 ~

NATYR E VDEKUR ME MOLL DHE GSHTENJA

duke prkthyer Aregin M kndo nj lied t Shubertit, Trnenregen ose Lindebaum. Plot pyje fantazmash me lugetr gjakpirs, q prndjekin mes nats me shi dashnort e paligjshm. Vendosi gishtat butsisht mbi taste, dhe kndom lied-in m t trishtuar. Fto Francin fatkeq t ulet afr nesh pran zjarrit. Dhe nse qllon t biesh mbi fjaln Herz. Kujdesu q zri t t thyhet n notn e duhur: Imagjino sikur jemi dy shpirtra romantik, q jetojn rreth vitit nj mij e njqind e njzet e shtat dhe njri prej nesh vuan nga nj smundje e pathn, e pashrueshme. Askush nuk do t mund t vlersoj rezistencn ton, Bukurin ton t pasprshkruar. (Prktheu: Eriola Kapllani)

~ 23 ~

PUSHIME N REALITET

Sikur t mundje t humbje, vese pr pak, n grmadhat e kohs, (ashtu si humb dikush n rrugt e nj Pompeu t ri) t harroj pikn ku mbshtetet, n qendrn tnde t palvizshme, t pandryshueshme, t ngre vshtrimin lart n qiell t vshtrosh nj yll q kputet... Ja! Shihe! K? Ku? (Prktheu: Eda Saliaj)

~ 24 ~

LOST, FOUND, LOST AGAIN

When my soul was in the lost and found You came along to claim it. ARETHA FRANKLIN Gjat gjith asaj dekade t art, atje ku dhe rruga m e vshtir ngjante sikur t onte n nj vend plot drit, poezia qndronte rehat mbi gardhin e sapolyer dhe anohej nga ana e jets. Mirpo jeta u largua n drejtim t paditur e ti mbete pas duke ndrruar planet e tua epike. (T paktn ashtu i quaje ather) send i muar q humbi, u gjet, humbi prsri Prfundimisht kt herdhe domethnia e humbjes s tij tani sapo u vu re. M n fund! Do t brtas i trbuar . Por gjithka q n at t kaluar t largt dukej se ngjante gjithmon e m shum origjinale me erzat e mjera, q sot i prbuz. Thjesht nuk i vure re. nuk e vure re q ky ndryshim nuk u krye n mungesn tnde, kishe marr pjes dhe ti n gjith kt muhabet, pa dashje, me dashje, pa prfillje. At ka ndien tani t t zotroj, t krcnoj rrethin tnd jetsor (le ta quajm pakti i ri i komunikimit),

~ 25 ~

nuk mund as ta shprfillsh, natyrisht as ta zhduksh me magji t astit. sht fati yt. (fjal e rnd, e di, por m e prshtatshmja pr kt rast.) H, pra, pranoje e prpiqu ta kuptosh nevojn e tij pr t ekzistuar, -Qoft edhe n kt form t degjeneruar q me kmbngulje (heroikisht, do t kmbngulje ti) refuzon. Prndryshe je i vdekur. Mes nesh mund t jesh tashm i till. (Prktheu: Olgert Thomollari)

~ 26 ~

E KALTR

... mbi nj nuanc t Albertit

1.

Papritur paleta iu mbush me t kaltrn m misterioze t qiellit. U prkul mbi telajon e tij e filloi t pikturonte re t dendura. N studio jehoninzrat e engjjve Q prsrisnin me z t lart emrin e tij : Beato Blue Angelico. 2. Rafaeli kishte krah t mdhenj. Gjithashtu dhe msuesi i tij Peruxhino. Me kto shtriu ngjyrn e tij t kaltr n qiellzan t Kapela Sikstins. Tek vendi i Parajss q i prkiste, dielli kurr sperndon. 3. Venecia tashm prehet Ne kaltrsin e shndritshme t Ticianit. Roma n melankolin e Pusenit Q shndrin mes hortencave t Piaca Glorias. (Atje ku pr her t par i vogl ndjeva ern e Pranvers.) 4. M vret ngjyra e kaltr e Tintoretos;. e Tiepolos (i mban mend panelet tek Vila Serbeloni?) m bn t buzqesh pa mas; e El Grekos m sprovon - a mundem vall t vazhdoj ti besoj ksaj skterre verbuese?

~ 27 ~

5. N studion e Velaskezit kaltrsia prezantohet si Infanta Margarita. 6. Merre kt fjongon e bukur t kaltr Dhe lidhe rreth flokve t tua t arta. Ta ofron Goja qejfliu. 7. Shprthime t s kaltrs mes alegorive t Mesdheut. Njra syresh Van Gogu. (M e yllshmja.) 8. Lott e Mones ishin gri n t kaltr. Kandinski pr ta nderuar i dha kalorsit t tij ern e livandos. 9. Nj dit peneli do t flas. Ather do t zbuloj at q ngjyrat tashm e din: q Matis kishte me t vrtet gjak blu. (Sikundr dhe Shagalli.) 10. Jam hija jote e kaltr. Konturi i pastr i trupit tnd. Pr syt e plakur nj devijim i vazhdueshm. (Prktheu: Olgert Thomollari)

~ 28 ~

PORTRAIT OF A YOUNG MAN AS A MISERABLE POET [skic nr. 3 / version grek] ... si e prfytyroi J. S. 1. Vishet gjithnj elegant Vesh kostume blu kombinuar me kmisha dhe kravata ngjyrelura sht ai q arrin i fundit n dinner-parties dhe q ecn i vetm n kopshtin e shtpis duke ndjekur nga larg iftet q bjn qyfyre dhe servitort duke flirtuar n mnyr diskrete gocat e dobta me reflektimet e arta t flokve dhe mules. 2. Burrat (antropoid robust me kulturn e Dafy Dakut dhe mirsjelljen e Lordit Halifax) bisedojn pr ka tjetr pr rritjen e interesave t biznesit ndrsa bashkjetueset e tyre t ngrehura pr t ardhmen e art t pjellave t tyre Oksford, Harvard, Sorbon. I afrohet me stil zonja K (me vajzn e saj t ndritshme M.) - t dyja muzikdashse me damk Duke krkuar t msojn me padurim ka sht duke shkruar

~ 29 ~

Asgj prgjigjet that dhe drejtohet (pothuaj duke vrapuar) n sall t bilardos duke zbrazur gjat ecjes gjysm got uiski n pishinn e ndriuar. 3. N dhom vazoja e luleve sht mbushur plot jargavan Nesr bhet pazari dhe supermarketi mos harroj detergjentin dhe bojn e kpucve Pastruesja ukrainase (nj engjll bjond i rn nga qielli) i thot q t mos shqetsohem, gjersa n fund gjithka rregullohet. Si dashnoret e tij t vjetra t kullandrisur me martesa t mira me dy-tre kolopu dhe vila n Andros / Tinos / Mikonos. Ai m do me gjith mend! i thon sa her u telefonon pr ti uruar. Por kjo nuk sht dashuri sht ve llogari e prbashkt bankare, pshprit ai. 4. Ulet n nj nga kafenet e vogla t piacs duke lexuar nj roman t merzitshm. Do t duhej t kishte kujtuar dictum-in: Kur je n dilem nj shkrimtar i vdekur rus sht gjithmon zgjidhja e duhur. Ndihet si Oblomovi pak para stikomitis s refuzimit prfundimtar. Dikur (para nj jave?

~ 30 ~

tre muajsh? dhjet vjetsh?) dikush e kishte plagosur shum. Dhimbja sht e padurueshme. (Prktheu: Andon uni)

~ 31 ~

E PASHKRUAR

Poezia e trupit tnd, e duarve t mia mbi trupin tnd, (teksa prekin me makth n terr flokt, zigomatikt, qafn, lakoren e gjoksit, duke zbritur ngadal drejt barkut, pjesn e jashtme t kofshve, Duke ngadalsuar n buzt e pudendumit para se ti rikthehen fytyrs pr tu bashkuar me t tuat), e pashkruar. Akti i vjeljes ln i pakryer n mendje Nj pyll prej drush t prer. (ashkla fjalsh t vdekura, t kalbura) prej nj dore tjetr gdhendur mbyll rrugn drejt altarit. (Prktheu: Andon uni)

~ 32 ~

MEDITATIO LECTORIS

far mund t bj dikush pas fundit t pranvers? Kudo q t ndalesh po ajo sken e padurueshme: Bukuria grumbullon rreth teje figura dhe fjal t vdjerra (zaje, jargavan, dallndyshe) pr t nnvizuar t vetkuptueshmen: nse shikon vazhdimisht kthesn e rrugs, (duke shpresuar q tia arrish ta pressh) nuk do t mund ta konceptosh dramn q kt moment shpaloset prpara syve t tu. T duhen m shum sinjale pr t konstatuar (si Tomas Akuinasi) Se n qoft se gjithka lviz njkohsisht asgj nuk lviz ?

Ai, edhe pse e prshkoi gjith Italin me kmb, e dinte. Prandaj dhe nj mngjes me shi pa Summa-n e tij si nj deng me kasht ashkla t mira pr dimrin q sa kish mbrritur.

~ 33 ~

Koha ngjan m n fund si nj ngjallje e anuluar sesa si nj kronik e nj kalimi t lavdishm. Reflekto pr kt tek bn bilancin dhe librat i mbyll. (Prktheu: Andon uni)

~ 34 ~

PALAMAS [prshtatje] Nga dritarja e hapur ndrion me vshtrimin e saj indiferent raftet e biblioteks hna e plot. Por shpinat e librave edhe pse argjendstolisura (epitet i nj poezie t tij) duken t trishtuara. Sa shum faqe mbi faqe sa shum fjal gjmuese, dhe tingulli i vetm n dhom gjuha e maces q kastigon me neps syprinn e ujit n kupn prej qelqi. (Prktheu: Andon uni)

~ 35 ~

SOY LOCO POR TI

Duke dgjuar Julberto Jules-in bashk me John Stammers-in

Ndoshta, n kt moment ndrron nj shtpi n periferi t Eas nj sfilat t shndritshme n Britanin e Madhe dashnorin tnd t ardhshm veshur n t bardha duke pir ngadal nj got Sauvignon Blanc e duke shqiptuar me domethnie emrin tnd. Un, me sa duket, duke paguar mkatet e shkuara jetova pr vite n nj rrugic t Aharnonit, Pash Toskn t rrzohet e vdekur n dyshemen gati t shembur t Operas Lirike Kam ngrn sup Knorr n krevat duke ndjekur n ekranin e kompjuterit Lolobrixhidn tek ia merrte mendjen tullacit Jules Bruner / Solomon me nj krcim epshor. E sheh, meq smunda t t bj timen (un q kaq shum t dshirova) u mjaftova n ka ti fshehtas por s koti dshiroje. A sderdhen ktu lumenjt e t gjitha ndrrave?

(Prktheu: Melda Tatazi)

~ 36 ~

NOSTALGJI PR T NESRMEN

Njra dor prek butsisht tjetrn. Dshiron t flassh pr udhtimin (tashm ke filluar t largohesh) por fshfrima e gjetheve (kthim n kohrat e vjetra net limontie, t pangopura) nuk l shtigje bilancesh. Fjalt heshtin dukshm. Detyrohen t heshtin pr t ndaluar pretekste. Buzqesh i shushatur. Vuajtjet krijohen pr tu fshir Kush e shkroi kt ? Hau? Karsoni? Tashm nuk ka rndsi. Rndsi ka q u shuan, dhe se e di q u shuan. Por dhembja t pengon t prqendrohesh. Ndrkoh q duhet t qndrosh n t dhnat e momentit ti mendon pr prmasat morale t shtjes. T cils shtje pikrisht? (kuptim kan aluzionet kur as sht shtruar ende pyetja ?) Do t mundje tia kishe thn (ather kur kushtet e lejonin akoma) dashuri sht ka sjell mesazhi, jo vet mesazhi. Nuk e kreve.

~ 37 ~

Nga fisnikria? A turpi? Kush e di? Ti jo, sigurisht. Eja, le ti mbyllim pr pak syt le ta lejojm t dashurin tnd Caetano Veloso4 t na kndoj ninull me zrin e tij t holl. T ndrrojme bashk ndrrn q nuk do ta jetojm. (Prktheu: Melda Tatazi)

Caetano Veloso, kompozitor dhe kngtar i madh brazilian. Po ashtu kitarist, shkrimtar dhe politikan aktivist.

~ 38 ~

NON SUM QUI SUM

A modo di Zagayevski Nuk sht poema e vetme - q tani fle N re t lehta ndrrash q kam shkruar pr ty. Pr ty t brishtn dhe lozonjaren por edhe pr ty t turpshmen dhe dobtn (kurr nuk e kam kuptuar cili burr mund t t nnshtroj) pr ty dyshuesen dhe fjalpakn shkruaja dhe shkruaj poema duke shpresuar nj dit - si breshka e prralls t arrij edhe un (Me fjal t dirsura e t kapitura) vendin q prej vitesh banon atje ku shkreptima e jets (e di nj tjetr metafor e vjetruar) duke buzqeshur bashkfajsisht t vendosi mblsisht.

(Prktheu: Melda Tatazi)

~ 39 ~

PES POEZI PR NDJESHMRIN BORGJEZE [skic nr. 2, pas njzet vjetsh] 1. Hija e nj faji l n kalimin e saj nj kolorit t ri n faqet e kujtess Aq e fort sht pafajsia akoma m e fort heshtja. por ekziston dhe ajo mani q nuk lejon argtim dhe q t prmbahesh t duhet nj tentativ e jo nj premtim. Fjalt e mia u paraprijn t tuave ndaj lapsin mbaje drejtuar posht. 2. Ky dialog i lasht - m dshiron? - t dshiroj. nuk rrzon parashikimet e humanistit Prokrust krevati social m n fund zgjidh problemin e diferencave hipsometrike, nn petkun e mirqenies ndrgjegjet tona t qytetruara shijojn nn dshirn e zemrs produktet e konsumit t barazis s fituar para ligjit.

~ 40 ~

Nuk sht e pakt t mund ti lpish i lir izmet e do Tezeu! 3. Kur vendos nj ciklamin n tavolinn drejtkndshe i shtoj ides s rendit iden e bukuris dhe ky gjest kushton pak. (E rekomandon Herberti). 4. Pas buzqeshjes qetsuese t Jezekilit bufalaq dhe t ovacioneve t propagandistve fshihet gjithmon nj sistem i ri represioni. (Burgje me ajr t kondicionuar, natyrisht) Prderisa i beson ktij perndie grykse prse nuk na thua se n cilin xhep fsheh manualin e prfolur? Vita Nuova, My Philosophy of Life, Rhapsody of Mykonos titulli ska shum rndsi. shtja sht t arrish t zhveshsh gjer edhe natn. 5. Prfundimisht jemi shum t mpreht gjejm gjithmon nj alibi q t vazhdojm t patrazuar tatpjetat tona narciste dhe slalomet leksikore

~ 41 ~

(domethn vall fjalia Ia ka shtruar. Dbora sht fantastike?) Sigurisht nse guxon dikush ta emrtoj falimentin me emrin e vrtet nxitojm ta akuzojm pr munges fantazie dhe cektsi emocionale. Dikur do pijatar mund ta hollonte vet vern duke pretenduar pra nj pjes t s vrtets. Tani hollimi me uj kryhet n munges t tij. Hajt, gzuar!... (Prktheu: Adjola Shtmbari)

~ 42 ~

NOM DE GUERRE Duke iu prgjigjur nj poezie t Simi-it Do t doja q jeta ime t kishte m shum pasoja, m shum qartsi, por e kam humbur aftsin pr t prfytyruar jargavan t lulzuar. Erdhi koha e mrzis (Kuartete, kanto, mllenja n plehra) Mirmngjes, trishtim Mirmngjes, ti, q fama jote nuk do t kaloj ciklin autistik t miqve t tu t betuar. q tash t mbledhur rreth nj shisheje uiski lexojn me fytyra t skuqura kryeveprn tnde t fundit llomotitse, q, m vjen keq ta them, e shigjetojn n sfern e qesharakes. Por ti insiston se qengji sht i pjekur udi! Kaq koh mbi tavolin dhe pjatn e kam ende bosh. A mund t t trhiqen t paktn n mnyr diskrete? Se besoj se kam pr ti munguar ndokujt. (Prktheu: Adjola Shtmbari)

~ 43 ~

MINOTAURI N HOLLIWOOD

Prshtatje e nj poezie t Holub-it Nj fjal q u tha vite m par shkujdesur, pa vmendje t veant, kthehet tani e tjetrsuar e panjohur Muri Hije e hijes q drithron hijen nuk ka shfajsim Falje. Muri N duart e mia amfor e thyer q mban brenda vetes ulrimn e shurdhr t detit (Deti si element i natyrs rezultoi transferim i parashikuar Vetm ata q smunden t rrokin thelbin e drams vijojn ta prdorin n kuptimin parsor). Muri Edhe pse labirinti u konceptua

~ 44 ~

pr nevojat e trukeve regjisoriale pr tu dukur se heroi vrtet ka ndrmarr nj tjetr mision t rrezikshm. (Sekretit thjesht i vihet tjetr emr nga nj shirit kasete q shkatrrohet, dhe bhet fill n duart e nj gruaje fatale). Muri Por q t mohoj rolin tim do t thoshte - nuk po llogarit shprblimin q nuk sht i paprfillshm- , se nuk ekzistonte Kreta, as Minosi as Tezeu, vetm nj Arian e plakur q pret fundin e saj n buz t humners duke krijuar mite pa kuptim. Ndaj cili prej nesh t dyve e deshi vrtet? (Prktheu: Adjola Shtmbari)

~ 45 ~

MY KINGDOM FOR A HORSE

Hapi i par n prvetsimin e stilit sht ta kthejm formn nga e kundrta, atje ku lindi ideja

E mburr srish e srish mnyrn me t ciln shkruan. Do q t thuash se ai mbahet fort. Nuk kam kundrshtim. Sigurisht q e di domethn kapistall, po, vrtet, kali ku ndodhet? (A ssht kjo tema jon)? Sepse nuk shoh kalors duke galopuar Nj Lanslot, apo qoft dhe nj Sirano amator por nj vargtar fatzi e t fantaksur q shaln prdhe e zvarrit dhe ern kastigon me trbim. (Prktheu: Anxhela Dungu)

~ 46 ~

MBRETRIN TIME PR NJ KAL

Hapi i par pr t pushtuar stilit sht t kthejm nga e kundrta formn brenda s cils lindi ideja. Lavdron prsri e prsri mnyrn me t ciln shkruan. Do t thuash se mbajtja e tij sht e fort. Nuk jam kundr. Sigurisht ai e di far do t thot kapistall. Por, vrtet, kali ku gjendet? (kjo a nuk sht shtja jon?) Sepse un nuk shoh kalors t galopoj, ndonje Lanslot ose qoft nj Sirano diletant, por nj vargzues fatkeq e t fantaksur q trheq shaln prtok dhe ern rreh me furi. (Prktheu: Larisa Zhupa)

~ 47 ~

POTHUAJSE [ese pr miqsin/E.A.] T gjitha fjalt q kemi shkmbyer mes nesh u zhdukn. Edhe nse do t mundeshim (me ndonj truk poetik) ti rifitonim, verbatim, nuk do ti njihnim m. Por thelbi i bashkbisedimit ton (q ti do ta quaje "melodi") ka ngelur (dhe do t ngelet) i qndrueshm ndr vite. Edhe mnyra q ngacmojm njri-tjetrin, si pr shembull, (duke prdorur fraza t shkurtra, prshkrime eliptike, referime latine) duke heshtur qllimisht pr kontekstin, duke errsuar vazhdimisht kuadrin, do t thot se arrijm (pothuaj gjithmon)

~ 48 ~

t prfundojm pak para kohe. Tempus, dixisti? Quota hora est? (Prktheu: Igli Pei)

~ 49 ~

BROKEN TEXT

[Variacion] (Atraksioni i Dafit)

Kujdesem pr telefonin tani si nj zog t plagosur. Lexoj srish e srish mesazhet tona, t parin, t dytin, t tretin T gjitha ruajtur e fshehur mir, n zemr t pajisjes. Shtypnim nj nga nj fjalt tona t muara duke prmbledhur dashurin ton n pak vija. Duke mbajtur gjithnj vend pr dhjetra x t vogla shiun e puthjeve tona. Prpiqem t fantazoj fytyren tnde n errsir, Por pamja sht e turbullt. Shklqimi i beft i nj ekrani Nuk mundet m ta ndrioj. (Prktheu: Anxhela Dungu)

~ 50 ~

LA GLORIA DE LA LINGUA

Poezia nisi T rrfente vetveten n astin q ndrrat shprbhen dhe shuhen n astin ku me syt ende t mbyllur nis t numrosh nyjet n fijen e perit (duke i cekur mengadal) Dhe pyet veten nse ti je ai q me kaq ngulm (qoft dhe art) Arrin t lidhsh kto fjal rreth fijes s historis. Le t supozojm se me t vrtet ti je Koperfildi i asaj drame t vogl sa pr sot t paktn. Tani q gjendesh mjaft vargje tej vdekjes s saj ka mendon t bsh? Vdekja, si dihet, anulon t gjitha takimet, Zgjidh t gjitha zotimet Askush nuk interesohet t msoj hollsit e shkruara t periudhs s fmijris sate, dhe marrdhnien tuaj t pazakont (t smur do t thosha) Por as ti. shtja sht ezauruar prej kohsh dhe nuk ofrohet pr analiza e interpretime t mtejshme A mos ndoshta jo? E tashmja, q ti s paku e quan t tashme

~ 51 ~

sht n thelb gjithmon e shkuara. Gjendesh ose nj hap prpara ose nj hap prapa. para se t flaksh nyjn e trkuzs. Mblidhe mendjen m n fund se ku ke qndruar. Un gjithsesi n vendin tnd do t preferoja ti mbyllja syt prsri. Me gjith mend kt her. (Prktheu: Anxhela Dungu)

~ 52 ~

LETR

T gjej hapsirn n nj fjali, kompakte, si t ishte farktuar n metal. Jo q t magjeps. Jo q t fitoj lavdin pas vdekjes. Nj nevoj e parrfyer pr rend, ritm, form; tri fjal q i kundrvihen kaosit dhe inekzistencs. CZESAW MIOSZ Tashm u lodhm me vdekjen dhe ndriimin e saj t errt. Msuam prmendsh gjith vargjet q t shtyjn drejt vdekjes t poetve vetvrass Kariotaqis, Celan, Sexton, Berryman... Msuam prmendsh "Death and Co" t Plathit. Shkruaj, m n fund, pr dika tjetr Pr nj dit t zakonshme, pr dshirn pr rregull, paqe. Shkruaj pr ato momente, ku urat e gurta t miqsis duken m t lulzuara sesa xhelozia e mria. Shkruaj pr dashurin, pr iftin e moshuar, q ecn i kapur dor prej dore n mol, pr pasditet e zvargura verore q akoma mund t hipnotizojn,

~ 53 ~

pr qiparist me shtatin e drejt t kopshtit tnd q shprfillin rrymat e nndheshme t artit. Shkruaj pr rezistencn e pafund t drits. (Prktheu: Ermir Sholla)

~ 54 ~

JET E LUMTUR

1. Ktu, n kt vend, ku deti (metafor e shteruar i nevojshm? deri kur?) humbet ndr shpella shkmbinjsh, dhe zri fashitet nga isoja e ers / dallgzimit / duns, m n fund vshtrimi i liruar nga prangat e mendimit. rikrijon telajon e vet, Pamjen e nj bukurie tjetr. Asaj. 2. Megjithat thelbsorja konsiston n zgjedhjen e forms. Cils pikrisht? Pr qllim? Me mjete? 3. sht e vshtir t vendos dikush, nse dika sht poezi ose jo, por, ashtu si e tha Novalis (nse prnjmend e ka thn), ai sht i vetmi vendim q na intereson. 4. Pr shembull, sirenat. domethnie do t kishte sot prezenca e tyre ktu? Do t mundte t thoshte dikush (duke u rrekur t duket origjinal): Udhtime q dshtuan, plane q u anuluan,

~ 55 ~

fraza mbetur prgjysm pr t theksuar dshtimin, prmasn njerzore t prpjekjes. Ndoshta. Por shtja e zgjedhjes konkrete tregon dika. Ashtu si dhe copzat e ksaj poezie. Poezie? (Prktheu: Elena Krakulli)

~ 56 ~

LEHTSIA E PADURUESHME E DASHURIS

... duke regjistruar Thrall-in e Kajzerit n kohn time t shkuar They knew that there was nothing that could save them, And so played chess as they had any night For years, and waited for the stroke of the sword. I never heard a death so out of reach Of common hearts, a high and comedy end. WILLIAM BUTLER YEATS, Deirdre

Dhoma me mobilje t pakta. Dy karrige, nj tavoline, disa gravura n mure dhe nj baba i ri. Mbi tavolin nj tabel e vjetr shahu. Ora gjithmon sht mbrmsore. Dshiron ta pyessh dika por nguron. sht i gllabruar nga ka po studionnj ndeshje tjetr mes Fisherit dhe Spaskit (apo mos vall prgatitet t luaj at ndeshje t tmerrshme t 1929-s ku Kapablanka shpartalloi Rubinshtajnin?) Nj moll gjysm e ngrn i mbshtetet n buz. Pshertin dukshm i shqetsuar. T dgjoi kur rrekeshe t msyje n hapsirn e tij. T tradhtoi frymmarja jote, e rnd nga ftohja e

~ 57 ~

paradokohshme. Trhiqesh n maj t gishtrinjve. Kshtu ngjan t studioj prej vitesh, pa e ngritur asnjher vshtrimin, derisa femijria jote t zhduket prgjithmon: kutrbime atletesh, rrmuj, refuzime konfuze pr konviktin, gjak nga jerrja e par e gjurit, pshertimat absurde t dashuris adoleshente. Nj mngjes t vshtron n sy qartsisht i knaqur nga rezultati prfundimtar. Tani sht gati t t dashuroj. Tu krenohet t panjohurve pr ty. Je biri i tij. Kur pasditja t plaket, n nj dhom m t vogl ke pr ti lexuar ngadal, me z t qndrueshm eposin e tij t dashur, fragmentin kur Odisea lshohet n krah t Laertit. Do ti japesh pr t pir ilain. Do ti thuash q e dashuron. Pret me padurim ti mbyll syt pr t prfunduar m n fund kt poezi. (Prktheu: Dea Manjani)

~ 58 ~

TERRA FIRMA [skic nr. 2] Momentet e kthjelltsis tani zgjatin pak. Zoti Cogito, duke analizuar sakt t dhnat historike dhe zhvillimet aktuale politike, u zhyt n heshtje. (Pr m tepr gjithmon admironte Ezrn paka se askurr se pranoi publikisht.) Erresira sht m e shumt. Ka me tepr det. Minimum stereje. Dhe asnj deg nga t kapesh. (Prktheu: Krist Isak)

~ 59 ~

TERRA DAM [skic nr. 2/duke kapur fillin e nj poezie t Jeffrey Hill-it] I paftuar mund t ishe, por jo i padshiruar. Qndron ende ktu midis nesh, paka se ke koh q mungon. Vdiqe pikrisht ashtu si e kishin prcaktuar mjekt. I mashtrove pr sa i prket kohs. Por kur afron fundi dhe disa muaj shtyrje afati jan t muar. (T paktn pr ata q qndrojn pas duke matur kalimin tnd rrufeshgjetues q brenda jetve t tyre pa shije). Ishte vjesht kur na le lamtumirn. Stina q ti preferoje. Ende m kujtohet inversi q i bre vargut tnd t preferuar: If Summer is here, can Fall be far away? Era prfshin tash krejt gjethet e thata t oborrit. T gjitha bhen gati t zhvishen. M mir kshtu. Shum m mir. (Prktheu: Arjona Koprncka)

~ 60 ~

AROM JETE / ER VDEKJEJE [Duke u prndar nga e djathta Simiit, Ashberit, Dyfit, Karsonit] Dshiron t shkruaj nj poezi pr at pasdite t lagsht vjeshte, ku rrinte vetm n kopshtin e tarracs s hotelit. Vajza bukuroshe me fjongon jeshile n flok u shrbente serbes, klientve, t gjith ata, m t shumtit n mosh t mesme, t dashuruar fshehurazi me t. Do t vdiste pak m von n nj aksident rrugor, por kt askush nuk mund ta dinte ather. Nga nj vrim n orapen e zez i dilte gishti i madh i lyer n ngjyrn e fjongos. (Heroin nga Lebovski i Madh). Nn dritn q fikej, rrokaqiejt e ndriuar q e rrethonin, dukej sikur po e shijonin pamjen mahnitse. Kaq jet, edhe e vetja mes tyre, varrosur npr arkivole luksoze prej qelqi. (N Rio perndit krcejn samba mbi varret e t varfrve. Kur vdiq shoferi mbaj mend gruan e tij, ti prgjrohej njerks sime pr ca para pr t paguar nj kryq prej druri.) 2. Pa fat!, Gjith t mirat! Udh t mbar! Zoti qoft me ty! Mos vdeksh kurr!. Bregu tjetr e shquan ende, atje banon paqja. Do t duhet t prshkoj lumin, t arrij prball, t gjunjzohet m katrsh, t frkoj fytyrn n dhe, ti marr er toks s lagur, t ndjej peshn e humbjes, t shtyp me fuqi kurrizin e tij. T thrras prsri dhe prsri emrin e saj. Fort. Duke e ditur q nuk do ta dgjoj njeri. As ajo. Prsri dhe prsri.

~ 61 ~

(domethn ndaj, kur n lojn me letra nuk bnte gj tjetr vese shprndante letra me shenj). Dikur emri i saj ndryshoi nga nj emr i thjesht n dika magjike? Katr zanoret e tij ishin dikur gur t muar n kuptimin e fryms s tij, Bashktinglloret ledhatonin buzt si puthje. Rimonin me gjithka rreth tij. N mbrmje lutej derisa t teta shkronjat e tij t ndriojn n errsir. Ende shuhet n ndriimin e tij. (Por prse jeta kmbngul n t njjtin emr?) Gabim. N buz t gabimit banon frika. N qendr disfata. Apo mos ndoshta jo? Aristoteli kishte t drejt q mbshtetej n Retorikn e tij (1410b 10-13) se metafora si ndryshim gjuhsor detyron logjikn t ket ndrgjegjen e vetvetes n momentin q bn gabimin e n vazhdim ta shijoj dhe t msoj prej tij. Nj fjal e urt kineze thot: Fura nuk mund t krijoj dy shenja me nj lvizje. Por. Dika ndryshon n hersin e synimeve tona. Nprmjet gabimit prsoset poezia. Kriset siprfaqja. Shkrihet papritmas. (Nisim t jetojm). (Prktheu: Eniel Davidhi)

~ 62 ~

DORA NJEH LIMITET E VETA

Nse m pyesnin, kishte shnuar, cili nga t gjitha misteret sht ai q do t mbetet prher enigmatik, do t prgjigjesha: kthjelltsia. Donte ta mbyllte librin, ashtu si nj dit jetn e vet, duke e ditur q n faqet e tij ndodhet e fshehur fjala e tij e dashur: ajo q u dorzua pr tu fikur n duart e bardhsis.

(Prktheu: Andi Koroveshi)

~ 63 ~

TANKA E FUNDIT N PARIS

Me siguri do shkruash disa poezi akoma prpara se t hysh n ndonj azil t shpirtitdy - tre sonete, pr ndrrn e dyfisht t krijimit qoft nj haiku ose nj tanka t lezetshme (lloj m i lasht ky...) ku prsrit t njjtn fjal n vargjet e tij t pakt. Sigurisht Muza po shikon Muzn n pasqyr, por e pafrymzuar. Muza q po kundron, pa frymzim, me trishtim. Pes rrokje shtat, pes shtat, shtat. Voil! (Prktheu: Eklarda Qibini)

~ 64 ~

PERJETSHM Hidhrimi i thell mori fund. Mjaft m lot t tjer. N albumin e vjetr po shikon fytyrn e tij tek shfaqet papritur prapa shkmbinjve. (Fotografia u shkrep pak dit para vdekjes s tij t papritur.) Syt e tu jan t that. Ti v ujin n autoklav. Do t pish kafe. Do t hash nj moll. Do t jetosh. (Prktheu: Eklarda Qibini)

~ 65 ~

SHTPI N DET prshtatje e nj poezie t Montales pr prdorim vetjak

Udhtimi mbaron ktu n kujdeset modeste q t thyejn shpirtin. N kt ranishte ku vall dhe baticat dhe zbaticat e ledhatojn ngulmueshm. Pyet nse t gjitha kshtu shuhen nn t imtn mjegull t kujtimeve. Nse n momentin e mpirjes ose t pshertims prmbushet do fat. Do t doja t thosha jo se po afron ora q do t kalosh n bregun tjetr t kohes. Mbase vetm ai q e dshiron e fiton prjetsin. Kt, kush e di, mbase ti ja del, un jo. Mendohem se si pr m t shumtit nuk ekziston shptim por disa do ta prmbysin planin do ta kalojn shtegun duke e njohur m n fund veten e tyre. Do t doja para se t t l t tregoja rrugn e largimit, e brisht si dallga n barishtet e trazuara te detit. Po t fal akoma edhe shpresn time t fundit. N ditt q do vijn nuk do t mundem ta ushqej. U lodha.

~ 66 ~

Udhtimi mbaron n kto brigje n lvizjen e dyfisht t logjiks. Zemra jote edhe pse afr meje nuk m dgjon m mbase sht nisur e lundron tashm. (Prktheu: Eniel Davidhi)

~ 67 ~

LETRPRERSI

[dhuruar nga R. V.] Kaq vite i kyur n sirtarin e zyrs mes lidhsesh, dosjesh, kapsesh dhe akoma mban er portokalli. Dhurata jote n festn time? Sa e uditshme. Gjja e vetme q tash na bashkon nj objekt i dizajnuar

pr t prer. (Prktheu: Eniel Davidhi)

~ 68 ~

POEZIA E RE

nuk do t zhytet me vetmohim n moalishtet e kujtess, nuk do t lundroj i shkujdesur mes Paros e Naksos, nuk do tu prgjigjet me nj po ose nj jo dilemave krcnuese t Historis, nuk do t ndjek lepuj t marr n pyje pa drur, nuk do t ket fotozheni, nuk do t luaj amshimin n gjunjt e tij, nuk do t shkruaj tek dera e jashtme e shtpis s tij: Kujdes, poezia kafshon!, nuk do t vr n dyshim ka tashm ka vdekur, nuk do t shoh vegime private sa her q merr tatpjetn e rrugs Solonos, nuk do t trumbetoj emrin dhe prejardhjen e tij, dhe kryesisht nuk do t thur ndrra ku mund t bazohesh. (Prktheu: Aldo Rama)

~ 69 ~

III DUKJA E GJRAVE [Poema de dez faces] As muito feias que me perdoem Mas beleza fundamental Vinicius de Moraes, Receita de mulher

1. N dhomn time bota ngjan e pakuptimt. Por kur eci n kt sken t pahijshme Vrej se prbhet prej tri-katr kodrash, nj bregdet me palma dhe nj re n form aligatori. T gjith n ishull prgatiten pr karnavalet. (dhe un t lshohem pa u ankuar n duart e saj t strvitura). (Prktheu: Aristotel Spiro)

2. Me syrin e nj pernilongo-je t strmadh me kujdes survejoj mjedisin. Dita ktu shteron Tek nj mulate trupngjeshur q zhvishet me lvizje spontane (e pafajshme pr thumbin tim sensual) Dhe nj banakier llafazan q m qeras caipirinhas me maracuja pr t kontrolluar, si pretendon, sa reziston nj grego. (Prktheu: Aristotel Spiro)

~ 70 ~

3. Zhoao, djaloshi me daulle, i rraskapitur prej emocioneve n sambodromo (fjal dhe kjo pr t lidhur krcimin e njohur me nj parad) ra n gjum nn mbulesn e kopshtit. Hna e re, nj fet e holl mangoje t pjekur, lindi dalngadal mes leshrave t tij t pista. (Prktheu: Eralda Keti)

4. N bregdet, avokati brazilian me prejardhje gjermane (strnip me sa duket i nj kapiteni t Vermahtit): Holokausti ishte nj mirvendosje mondane e karms Ja m n fund nj zemr autentike prej guri! Nga cili rreth i inferno-s5 ia behu kjo verme6 e neveritshme?

(Prktheu: Eralda Keti)

5.
5

(shn. i prkth. Inferno: it. ferr. I referohet veprs s njohur t Dantes Komedia Hyjnore). 6 (shn. i prkth. Verme: it. ferr).

~ 71 ~

Hyj n kasollen e vogl, ku banon Zhoakimi me t atin q sht duke vdekur. A beson n jetn prtejme? M thot Nuk e di, po ju? Nuk mund ta them me siguri. Dhe pas pak astesh duke iu prgjigjur me sa duket vetes s vet: Zot sht nj strthjeshtim gjithsesi. (Prktheu: Katerina Fezo)

6. Dhe ngjyra e kaltr e detit u ngjan syve t Krishtit t vogl q m mirpret n hyrje t fshatit me krah hapur (N kmbt e tij nj cop plhur me frazn e parashikueshme: Jesus salva) Ktu n pranver ose shfaq dhmbt e tij t mpreht ose nuk ekziston. Provoj me cepin e gjuhs guaran. Kjo palavra m plqen. Shija e saj m kthen n mosh, ku emri i lumturise ishte dyrroksh: Ti (Prktheu: Katerina Fezo) 7. Esmeralda e vogl ndrron nj vil n Majami q t shtrihet posht po atyre palmave t larta, q t zhytet n ujrat e turbullta t po atij oqeani, q t haj po at supermac me po ato patate t parapjekura, q t krcej bossa nova me nj kubanez t pasur, q t jetoj m n fund si amerikank autentike, n Shtetet e Bashkuara t Brazilit. (Prktheu: Aristotel Spiro)

~ 72 ~

8. Shtpit me tavant e lart dhe llampadart viktorian (dikur vila t nj senhor-i anglishtfols) po prcjellin burrat me tmtha t bardh tek ndjekin goca t vogla. . Nse kishte m shum diell, m shum drit, ndoshta vuajtjet t ishin fashitur paksa. Por ky shi, kto lngje plot smundje, pasditet e zvargura jan Djalli q qesh me bmat tona, kaq shum, sa i dalin lot nga t qeshurit. (Prktheu: Aristotel Spiro)

9. N bibliotekn e zyrs fare pak libra. Midis nj Historie t Ameriks Latine nj biografi e Rokfelerit dhe nj doracak me maksima t Dalai Lams (me titullin e dukshm new age Arti i lumturis) po ubuloj nj vllim me tregimet e ehovit (n nj prkthim anglisht). Ftilloj papritmas sa i lumtur jam q njoh se ky njeri paska ekzistuar. (Prktheu: Aristotel Spiro) 10. Un hipi n vark. Teksa nis t largohet nga bankina ajo zgjidh shamin nga flokt e saj dhe e flak me vrull prmbi det.

~ 73 ~

Harrom, thrret, vetm kshtu do t m kujtosh kur t ndodhesh larg meje. (Poezia e di tashm se ku fshihesh dhe t lidh me zinxhir atje prgjithmon.) Ilhabela, Sao Sebastiao shkurt 2005 (Prktheu: Aristotel Spiro)

~ 74 ~

PASQYRA E LNDS
REFREN VJESHTE ....................................................................................... 5 LACRIMAE AMANTIS ............................................................................... 7 SHNIME PR REALITETIN E VETES .................................................... 7 SHNIME PR REALITETIN E VETES .................................................... 8 NJ PASDITE PA IDIL ............................................................................. 10 POEZIA E VERMEER-IT........................................................................... 12 LES PLUS BELLES PAGES ....................................................................... 13 ESSE: PR LUMTURIN .......................................................................... 14 LA MADRE (FINALMENTE) MORTA ............................................... 15 RENDI MORAL I QIELLIT ME YJE N VSHTRIMIN TND ........... 17 ME SYT E TU E NJ METAFOR ......................................................... 18 ME SYT E TU EDHE NJ METAFOR ................................................ 20 SEPSE SOT BIE DBOR N FERR ........................................................ 22 NATYR E VDEKUR ME MOLL DHE GSHTENJA ........................ 23 PUSHIME N REALITET ......................................................................... 24 LOST, FOUND, LOST AGAIN................................................................. 25 E KALTR ................................................................................................... 27 PORTRAIT OF A YOUNG MAN AS A MISERABLE POET ............... 29 E PASHKRUAR .......................................................................................... 32 MEDITATIO LECTORIS ........................................................................... 33 PALAMAS .................................................................................................. 35 SOY LOCO POR TI .................................................................................... 36 NOSTALGJI PR T NESRMEN .......................................................... 37 NON SUM QUI SUM ................................................................................ 39 PES POEZI PR NDJESHMRIN BORGJEZE .................................. 40 NOM DE GUERRE .................................................................................... 43 MINOTAURI N HOLLIWOOD ............................................................. 44 MY KINGDOM FOR A HORSE ............................................................... 46 MBRETRIN TIME PR NJ KAL ..................................................... 47 POTHUAJSE ............................................................................................... 48 BROKEN TEXT ........................................................................................... 50 LA GLORIA DE LA LINGUA .................................................................. 51 LETR .......................................................................................................... 53 JET E LUMTUR ........................................................................................ 55

~ 75 ~

LEHTSIA E PADURUESHME E DASHURIS ................................... 57 TERRA FIRMA ........................................................................................... 59 TERRA DAM .................................................................................. 60 AROM JETE / ER VDEKJEJE .............................................................. 61 DORA NJEH LIMITET E VETA ............................................................... 63 TANKA E FUNDIT N PARIS ................................................................ 64 N dhomn time bota ngjan e pakuptimt. ............................................ 70 Me syrin e nj pernilongo-je t strmadh.................................................. 70 Zhoao, djaloshi me daulle, ........................................................................ 71 N bregdet, avokati brazilian me prejardhje gjermane......................... 71 Hyj n kasollen e vogl, ku banon Zhoakimi ......................................... 72 Dhe ngjyra e kaltr e detit u ngjan syve t Krishtit t vogl ................ 72 Esmeralda e vogl ndrron nj vil n Majami .................................. 72 Shtpit me tavant e lart dhe llampadart viktorian ....................... 73 N bibliotekn e zyrs fare pak libra. ...................................................... 73 Un hipi n vark. ...................................................................................... 73

~ 76 ~