1963-2013 Năm Mươi Năm Nhìn Lại (Tập 1/3)

1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt
1963 2013 NM MI NM NHN LI

TP I
Tuyn tp ca 99 tc gi v nhng li Ph phn ca 100 Chng nhn v ch Ng nh Dim
Thomas Ahern, Jr. V Bng o Vn Bnh Nguyn Vn Bng Peter Brush Nguyn Tr Cm Nhm Caravelle Niguel Cawthorn V Ng Chiu V Hong Chng L Cung Tiu Dn Cao Th Dung L Nguyn Diu Trn Quang Diu Trn Quc i Phan Quang n Chnh o Cao Hu in Lng Hu nh Trn Kim on Trn Vn n Phan Lc Giang ng Gp Gi Bobby Ghosh Nguyn Phan Hong L Mnh Hng Nguin Ngu KHHB Bi Kha Nguyn Kha Vn Xa H S Khu Bo Quc Kim Phan K Php Lc Trn Lm Thi Kim Lan Nguyn Lang Nguyn Hin L Lchsvitnam.info Trn Hng Lin Khc H Linh Trnh B Lc Hng Quc Lc L Nguyn Long Chnh Lun Phm Trng Lut V Ti Lc Nguyn Ly Avro Manhattan Honh Linh Mu Minh Khng V Vn Mu Trn Chung Ngc nh Nguyn Minh Nguyn L Chn Nhn L ng Nhin Qun Nh Trn Ngc Nhun Hong Nguyn Nhun L Xun Nhun James Olsen Lloyd Phm Nguyn Hu Phim O.V.V. Nguyn K Phong Trn Gia Phng L Qun Phng Qun Nguyn Mnh Quang V Vn Su Nguyn Tng Tm Minh Tn Nguyn Thi L Quang Thi Nguyn Hy Thn Minh Thnh Nguyn Tng Thit Cao Huy Thun Ng nh Thc Vn Th Trn Vn Thng Trn Tam Tnh Ng c Trit Nguyn Vn Trung Nguyn Quc Tun Nguyn Tng Phm Tng H Hu Tng Trn Th Vnh Tng L Tuyn Phm Qu Vinh VirtualArchivist VTruong Huyn V Hn Phong Quc V Nguyn Hnh Hoi Vy Erich Wulff v Li ph phn ch Ng nh Dim ca 100 Nhn chng
3
DN NHP
Na th k trc y, ti min Nam Vit Nam, mt bin c bi hng lm chao nghing lch s v tr thnh mt trong nhng du n quan trng trong dng sinh mnh dn tc vo h bn th k th hai mi. Bin c l s sp ca ch c ti Ng nh Dim, ko theo s ph sn ca mt sch lc ci o cp quc gia ca Cng gio La M ti min Nam Vit Nam. 1963 2013! Nm mi nm tri qua Mt na th k l khong thi gian di c th sot xt v suy nghim xem t bin c ta rt ra c nhng bi hc lch s g. Tuy nhin, trong nc, t lu, khng c mt cng trnh quy m no nghin cu v trnh by mt cch ton din, nghim tc v cp nht hn v ch Ng nh Dim. Cn hi ngoi, mt vi tr thc Cng gio c n lc xt li bn cht v thnh qu ca ch ny, nhng v phi mo ha lch s bin minh cho chy ti nn nhng tc phm ca h va khng c gi tr lch s va thiu tiu chun tr thc. Trong tnh hnh , s hnh thnh Tuyn Tp ny l mt ng thi tr thc ch yu nhm ng gp vo 4 n lc: 1. Th nht l c kt li thnh mt chng liu lch s t c hai gc chng nhn v vn bn, ng gp thm vo vic kin ton cc nghin cu tng lai v ch Ng nh Dim. 2. Th nh l lm sng t mt s ng nhn dy ln v nhng bin ng sau trn t nc ta, khin s tht v tnh b bin dng ng sau nhng lng knh v bi m do mt s ngi Vit v ngi nc ngoi v tnh hay c to ra. 3. Th ba l nhn din phn bin mt s xuyn tc v mo ha lch s ca tn d ch Ng nh Dim ti hi ngoi ang tm cch nh tro s tht chy ti qu kh. N lc ny c th l m mu, di hnh thc ny hay hnh thc khc, thit lp mt ch Dim khng Dim trong tng lai ti Vit Nam. iu bt hnh ny, nu xy ra, th s ch v li ch ca mt thiu s gio quyn m i ngc li li ch ca ton th Dn tc. 5
4. V th t l n lc trao gi mt bi hc cho th h tng lai cnh gic h ng bao gi cho mt ch nh ch Dim xut hin trn qu hng ta na. V bn l do k trn, Tuyn Tp ny s khng c bn m ch in vi mt s lng gii hn gi tng nhng c nhn hoc nh ch no nghin cu ch ny m thi. Trong qu trnh hnh thnh Tuyn Tp, vic thu thp ti liu (m a s c ph bin rng ri trn Internet t nhiu nm qua) v lin lc vi cc tc gi xin php l mt iu v cng kh khn, hu nh l bt kh thi nn xin cc tc gi thng cm v rng l ng tha th. Nht l khi c mt s t bi vit xut x t trong nc v/hoc c ph bin (trn bo giy) t trc 1975. Cho nn 122 bi vit ca 99 tc gi, v 100 li nhn nh v ch Ng nh Dim trong Tuyn Tp ny, d ch l mt s lng rt nh trong hng ni ti liu c trong ln ngoi nc, nhng c l cng nhn din c nguyn nhn, m t c bn cht v nh gi c cng ti ca ch ny ri. Ni dung cc bi vit c phn b thnh 8 Chng l d truy cu theo tng ch hn l theo mt cu trc trnh by nht nh no . V v Tuyn Tp di hn mt ngn su trm trang nn s c chia thnh 3 Tp, pht hnh trong nm 2013 nh du mc 50 nm nhn li. Cui cng, chng ti xin trn trng cm t nhng tc gi c bi trong Tuyn Tp 1963-2013 Nm Mi Nm Nhn Li ny. Nhng tc gi , mt hay cn sng, a s l nhng chng nhn v cng l, trong nhiu trng hp, nhng nn nhn, cho nn ting ni ca h th trung thc, cn c ph bin rng ri v bo lu lu di. Trn trng, Nh Xut bn Thien Tri Thuc Publications P.O. Box 4805 Garden Grove, CA.92842-4805 - USA
MC LC
Dn Nhp...5 Mc lc..7
TP I
Chng Mt - TI T TNG H Phi dn tc th th no cng Phn dn tc 1- Ng nh Dim trong Lin minh M - Vatican Nguyn Mnh Quang..13 2- Hng y Francis Spellman v Chin tranh Vit Nam Trn Th Vnh Tng..34 3- Khi nc M chn ng minh L Nguyn Diu..46 4- Gio hi trong cn bo bng (Chng 3 - Thp gi v Li gm) Trn Tam Tnh....57 5- Ngh v hai Dng h Thng gia Hu Nguyn Hnh Hoi Vy.85 6- Bt cm Bo h ca Ng nh Khi V Ng Chiu su tm.....92 7- Th Ng nh Thc gi c Jean Decoux, Ton quyn ng Dng Ng nh Thc.......94 8- Tng Gim mc Ng nh Thc: Nhiu Tham vng Nhiu Cay ng, Vn Th ... 99 9- Jean Baptiste Ng nh Dim - Thi k cha nm quyn Chnh o..104 Chng Hai V U NN NI on trng ai c qua cu mi hay 10- Kiu dn Cng gio thi Ng nh Dim Trn Lm......133 11- Danh t Cng gio: Ch v Ngha Nguyn Hy Thn. 148 12- Tng Gim mc Ng nh Thc: Thn quyn v Th quyn O.V.V ..156 7
13- Dy S di thi Dim Nguyn Hin L ....161 14- Gia nh S gia T Ch i Trng v Ch Ng nh Dim Virtualarchivis......163 15- S Thin v Thin Cha gio v Phng din Php l V Vn Mu....165 16- ng Cn Lao v cc T chc ngoi vi Trn Vn n ....174 17- ng Cn Lao L Xun Nhun ..178 18- Ch Ng nh Dim v Vn Bun bn Nha phin Phm Trng Lut....204 19- Nhng khng nh cht ngi Phm Tng..... ..210 20- Trm t ca mt tn ti t hnh H Hu Tng.....215 21- Gii ta B mt v Ci cht ca Tng Trnh Minh Th Tp ch Gp Gi s 112, 7-2-2003... ..222 22- Ti sao Ng nh Dim khng cho Tng L Quang Vinh cht ton thy, Trnh B Lc. .....226 23- ng Dim dung dng gin ip Vit Cng nhng li trit h lc lng chng Cng - Cao Th Dung.237 24- Vi V Th Tiu Di Ch Ng nh Dim .Virtualarchivis........243 25- Chuyn Th thao thi Ng nh Dim Huyn V ..247 26- Bo ch thi Ng nh Dim V Bng .257 27- Ng nh Dim v Dollar M Virtualarchivis ....273 28- Nhng nhn vt Vit Nam nhn tin ca CIA Bobby Ghosh...275 29- Ti khng ch trng hp tc vi ng Dim Phan Quang n... .278 30- Tuyn ngn ca 18 nhn vt thuc nhm T do Tin b gi Tng thng Dim, Nhm Caravelle......283 31- Trng hp gia nh Phan Lc Tuyn Phan Lc Giang ng ...290 8
32- V ca S quan v Binh bin 1960 b An ninh Dim xm phm tnh dc, Trn Ngc Nhun ......... 294 33- Mt in hnh tn c ca nh Ng V Vn Su ....297 34- Nh v Nht Linh Nguyn Hu Phim....300 35- Xung quanh ci cht ca nh vn Nht Linh, 45 nm trc, Khc H Linh......317 36- Tng nim Nht Linh 7.7.1963 7.7.2008 Nguyn Tng Tm....321 37- Bi vn Truy iu Vn ho Nht Linh V Hong Chng..334 38- i hc Hu tranh u chng ch c (Phng vn gio s L Tuyn, Bch Khoa), Nguin Ngu ...337 39- Giai on Khi thy s Sp ca nn Nht Cng ha, Trn Vn Thng .. 366 40- T ng minh vi M n Tha hip vi Cng Honh Linh Mu...375 41- Tng thng Dim v Qun i M Ng c Trit v L ng Nhin...435 42- Ng nh Dim mun dng min Nam Vit Nam cho Cng sn , L Chn Nhn....445 Chng Ba CHNG NHN LCH S Nghn nm bia ming vn cn tr tr Ph phn ch Ng nh Dim ca 100 Chng nhn ..458
TP II
Chng Bn - BNH XE LCH S Thin thi a li Nhn ha Nguyn Thi - Nguyn Vn Bng - Avro Manhattan - Honh Linh Mu - Hi Khng hc Vit Nam - L Mnh Hng - Nguin Ngu - Peter Brush KHHB - Trn Chung Ngc - Nht bo Chnh Lun 22-7-1964 - L Xun Nhun - Nguin Hu Ng / Nguyn Vn Trung Chng Nm - MA GIA BAN NGY Nhng ngy bin v tro tr lch s ca tn d ch Dim Phan K - Vtruong2602 - nh Nguyn - Bo Quc Kim - Minh Thnh - L Xun Nhun - Trn Lm - Chnh o V Ng Chiu 9
Vn Xa H S Khu - Trn Quc i - L Nguyn Diu - Nguyn Tng Thit - Nguyn Mnh Quang - Nguyn Tr Cm - Trn Quang Diu - Trn Gia Phng - Nguyn Phan Hong James Olsen - Lloyd Phm - L Qun Php Lc - Hng Quc Lc.
TP III
Chng Su KIM CNG BT HOI Hoa sen trong bin la Avro Manhattan - V Ng Chiu - V Ti Lc - Nguyn Lang - Erich Wulff Qun Nh Phm Vn Minh - Chnh o - L Cung - Hong Nguyn Nhun - Trn Kim on - Erich Wulff - Minh Nguyn Hn Phng Quc V - Lng Hu nh - L Quang Thi - Cao Hu in - Nguyn Ly - Thi Kim Lan - o Vn Bnh - Trn Chung Ngc - Cao Huy Thun Chng By - LA T BI Gi ht la vo xng da b ng Lichsuvietnam.info - Phm Qu Vinh - Nguyn Quc Tun - Minh Khng V Vn Mu - L Cung - Trn Hng Lin V Ng Chiu Chng Tm - GI LI NGHN SAU Suy nghim v mt s bi hc lch s L Nguyn Long - Quang Phc V Vn Su - Qun Nh - Nguyn Kha - Bi Kha - Thomas Ahern, Jr / Nguyn K Phong - Cao Huy Thun - Su tm ca L Xun Nhun - Nigel Cawthorne - Tiu Dn Phng Qun - L Nguyn Diu
10
Chng Mt
TI T TNG
H Phi dn tc th th no cng Phn dn tc
11
12
NG NH DIM TRONG LIN MINH M-VATICAN

Nguyn Mnh Quang
Vi ch tm da vo M duy tr quyn lc Vit Nam, thng 8 nm 1950, Vatican cho ngi a ng Ng nh Dim sang Hoa K vn ng lin kt vi siu cng ny trong mt th lin minh mi m cc nh vit s gi l Lin Minh M Vatican hay Trc Washington Vatican (The Vatican Washington Axis) thay th cho lin minh c Php v Vatican. Nh vy l Vatican t ng b ri nc Php v Lin Minh Quc Thc Dn Php- Vatican coi nh bt u tan v k t y. Cng xin ni r l Lin Minh Quc Thc Dn Xm Lc Php-Vatican do Vatican ch xng, vn bt ngun t mt Sc Lnh Romanus Pontifex c ban hnh vo ngy 8/1/1454 trong thi Gio Hong Nicholas V (1447-1455), khi s vn ng vo u th k th 17, cng do ngi ca Gio Hi La M l Linh-mc Alrexandre de Rhodes ngh vi nc Php km theo vi bn tng trnh thnh qu cng tc tnh bo ti Vit Nam v l th yu cu Php Hong Louis XIV phi qun i chinh phc ng Dng ( c trnh by y trong Chng 20.) V hon cnh kh khn lc , Php Hong Louis XIV khng p ng c yu cu ca Gio Hi lc by gi. Trong thp 1780, li cng ngi ca Gio Hi l Gim-mc Pigneau de Bhaine ln li t Vit Nam em Hong T Cnh mi c 5 tui n triu nh Php Hong Louis XVI, thnh cu vin tr qun s cho Nguyn nh nh bi nh Ty Sn vi ch l Vatican v nc Php s li dng cng n vin tr : 1.- Khuyn d Nguyn nh, mt khi chin thng, th phi chiu theo nhng i hi Vatican v Php. Nu Nguyn nh chiu theo th c Vatican v Php ln ln nm th thng phong, p dng chnh sch c ng chn ln ng u nh Vatican tng lm i vi Php trong thi Php Hong Henry IV (1589-1610), dn dn p o v bin triu nh Vit Nam tr thnh mt th chnh quyn tay sai cho c Vatican v Php. 13
2.- Nu Nguyn nh khng thnh cng hay khng tha mn nhng i hi ca Vatican v ca Php, th cc nh truyn gio ca Gio Hi ti Vit Nam s xi gic gio dn Vit Nam ni lon, bt tun lnh chnh quyn, nhm to nn lon lc khp ni, v mi xm o s l mt phin lon, lc by gi Gio Hi mi cng khai nhy vo tha nc c th cu, kt hp vi Php em qun n nh chim v thng tr Vit Nam. i Gio Hi cng tin hnh sch lc ny East Timor my nm va qua. Gim-mc Pigneau de Bhaine i din cho phe ng Nguyn nh, tim danh l i din cho Vit Nam, thng thuyt vi triu nh vua Louis XVI v t c mt hip c k ti in Versailles vo ngy 28-11-1787. Theo hip c ny, Php s vin tr qun s cho Nguyn nh 4 chin hm, 1750 s quan v binh s, v Nguyn nh phi nhng cho Php v Gio Hi La M mt s quyn li. Nhng Hip c Versailles va k xong th nc Php ri vo tnh trng khng hong ti chnh v kinh t do bt cng trong x hi gy nn, ri lan sang lnh vc chnh tr v chuyn thnh Cch Mng 1789. V th m Php khng th vin tr cho Nguyn nh c. Php b cuc, nhng Vatican vn khng nn lng v vn cn bm ly Vit Nam. c Vatican trit ng h, Gim-mc Pigneau de Bhaine nhn danh Vatican b tin ra mua sm sng n v thu mn c mt s binh lnh nh thu em n vin tr cho Nguyn nh nh bi nh Ty Sn. Gio Hi La M thng dy l phi sng ngho. Sao ng Gim-mc Pigneau de Bhaine ca Gio Hi tin ca u m giu th? Nu khng phi do Vatican cung ng mua sm cc chin tu, sng n cng nh trang tri tin tr lng cho qun lnh, qun c, qun trang, qun dng v qun nhu trn y, th tin bc u ng gim-mc ny mua sm chin tu, kh gii, tuyn m qun lnh, nui qun v tr lng cho lnh? Nhng, li cng ch nhng mt ln na, "mu s ti nhn, thnh s ti thin". Cng lao v tin ca b ra vin tr th c, nhng nhng yu sch ca Gio Hi th li khng c Nguyn nh (khi thnh cng l Gia Long), n b. Gim-mc Pigneau de Bhaine v Hong T Cnh li sm ln thin ng, khin cho Gio Hi tht bi nng n vn bi Bhaine-Nguyn nh. Tuy nhin, nh ni trc y, k hoch xm thc ca Gio Hi l mt k hoch di hn v trng k mai phc. Thua keo ny, Gio Hi li by keo khc. Cui cng, vo u thp nin 1850, 14
Gio Hi cng thnh cng trong vic vn ng c chnh quyn Php cng vi Gio Hi b cng b ca em qun n chinh phc Vit Nam v Lin Minh Quc Thc Dn Xm Lc Phap-Vatican thc s thnh hnh v tch cc hot ng k t y. Tr li vn vn ng thnh lp Lin Minh Chng Cng Hoa K-Vatican, cho k hoch ny c thnh cng, tt c nhng tn ca Gio Hi ti Hoa K cng nh ti Php ty theo kh nng u c huy ng gp cng vo vic vn ng vi chnh quyn Hoa K lm p lc vi chnh quyn Php v Quc Trng Bo i a ng Ng nh Dim v Vit Nam lm th tng. T b Ng nh Nhu ra vo th th vi ng Bo i, B Nam Phng Hong Hu vi tnh chn gi trong chn phong the, khi dn Kit La M ngi Php cng vi ng Da-t Mouvement Republique Populaire (MRP) do ng Da-t George Bidault lm ng trng cho n cc ng Hng Y Spellman, Thng Ngh S John F. Kennedy, Thng Ngh Mike Mansfield, Dn Biu Walter Judd, ng Ta Ti Cao Php Vin William Douglas u c huy ng vn ng vo vic lm p lc vi cc th lc lin h cho ng Dim v Vit Nam cm quyn. Vic Vatican cho ngi dn ng Ng nh Dim sang M giao cho Hng Y Francis Spellman vn ng nhng tn Da-t c th lc trong chnh quyn Hoa K a ng ta (Ng nh Dim) v cm quyn lm tay sai cho Gio Hi La M M c rt nhiu sch s trnh by y . Di y l mt s sch s ni v s tht lch s ny: 1.- Sch Vetnam: A History vit: Dim ri Vit Nam vo nm 1950 vi danh ngha i d l nm Thnh Vatican. Cui cng, ng ta i Hoa K v lu ng hai nm Chng Vin Maryknoll Lakewood thuc tiu bang New Jersey, lm nhng cng vic ra chn, lau sn nh v cu nguyn ging nh mt ngi mi i tu. Quan trng hn, ng ta c gii thiu gp cc v chnh khch ni nh Hng Y Francis Spellman ca a phn New York, Thm Phn Ti Cao Php Vin William O. Douglas, Thng Ngh S Mike Mansfield v Thng Ngh John F. Kennedy. ng Dim bin minh cho trng hp ca ng vi mt l lun n gin c th li cun c c nhng ngi bo th v t do. L lun n gin ny l ng chng li c cng sn v thc dn Php thng tr Vit Nam. Nh vy, ng tr thnh ngi i din cho ch ngha quc gia. iu hp dn i vi Hng Y Spellman l ng Dim l mt tn Kit La M. Nh vy m Hng Y Spellman tch cc ng h ng 15
Dim.ii 2.- Sch Vietnam: A Dragon Embattled vit: Sau khi c chnh quyn Php cho php i d l Nm Thnh La M, ng Dim ri Vit Nam vo thng Tm nm 1950. Trm u tin, ng gh ng Kinh n thm ng Cng . ng ny lu vong Nht t nm 1906. ng thi, ng Kinh, ng Dim cng gp mt s ngi Hoa K. H dn d ng khi n th Washington phi nn ni nhng g vi nhng nhn vt ng c tip kin. ng Dim lu li Hoa K trong hai thng 9 v 10 nm 1950. Trong thi gian ny, ng c lm quen vi mt s chnh khch ngi Hoa K rt quan tm n Vit Nam nhng li khng hiu r tnh cch phc tp v tnh hnh chnh tr v qun s ng Ding. Lun c n gin ca ng Dim l nu chm c ch thc dn v Vit Nam c c mt chnh quyn quc gia thc s th Vit Minh s b nh bi nhanh chng. Hng Y Spellman, ngi m Gim-mc Ng nh Thc em ng Dim n gii thiu, c l l ngi Hoa K u tin ang tm mt tn Kit La M nh ng Dim lnh o chnh quyn Vit Nam. Thi k La M ca ng Dim rt ngn. y, ng c Gio Hang XII tip kin, ri ng i Thy S, B v Php. Ti cc nc ny, ng ni chuyn vi nhng ngi Vit lu vong. Nhng v thy rng i vi Php, ng chng c c may no, ng tr li Hoa K vo u nm 1951 v lu ng trong cc Chng Vin Maryknoll New Jersey v Chng Vin Ossining New York. Thi gian ny ko di ti hai nm v thnh thong ng i thuyt trnh ti cc i Hc min ng v min Trung Ty. Nhiu ln ng i Th Hoa Thnh n ni chuyn v cc chnh khch ngi Hoa K v chim c cm tnh ca h i vi quan im ca ng. Trong nhng chnh khch ng h quan im v kht vng c nhn ca ng, c Thng Ngh S.Mike Mansfield, Thng Ngh S John F. Kennedy, Dn Biu Walter Judd v Thm Phn Ti Cao Php Vin William Douglas. Nhng nhng vic vn ng ca h cho nn c lp ca Vit Nam khng c chnh quyn ca Tng Thng Truman v chnh quyn ca Tng Thng Eisenhower quan tm, v rng lc Hoa K vn cn theo ui chnh sch vin tr v iu kin cho ngi Php. Chn nn vi nhng bin c ny, ng Dim quay ra dn n lc vo vic suy tng v cu nguyn, mt phng cch rt thch hp vi bn cht ca ng ta tm ra phng cch c chp nhn a v Vit Nam cm quyn hn l tch cc t chc thu ht s ng 16
h cho vic lm ca ng. Thc ra, gi thuyt v vic ng Dim c a ln lm th tng c nhiu ngi chp nhn l lc by gi Hng Y Spellman vi s tip tay ca cc thnh phn trong Phong Tro Cng Ha Bnh Dn Kit La M v chnh quyn Php lm p lic mnh vi ng Bo i.iii 3.- Chuyn Vatican cho ngi dn dt ng Dim i Vatican v Hoa K chy cht cho ln cm quyn Vit Nam c tc gi Honh Linh Mu ghi li trong sch Vit Nam Mu La Qu Hng Ti y hn c. Di y l nguyn vn: Tr li nm 1950, khi ti bt u mt giai on ni tri ln lc trong nhng nm tn khc ca cuc chin Php Vit t Trung ra Bc, th thng 8 nm , sau mt thi gian vn ng ngm ca Gimmc Ng nh Thc, ng Dim v ngi anh c nh hng ln lao trn Gio Hi Thin Cha Gio Vit Nam ny, ln ng i La M d l Nm Thnh che y m mu i M vn ng chnh tr. L trnh khng i thng n La M m cn gh qua Nht Bn thm K Ngoi Hu Cng (mt gii php hu nh khng c gi tr na k t nm 1945) v nht l ng Dim c c hi gp gio s Wesley Fisher, mt cu s quan tnh bo hi qun thuc Tht Hm i Hoa K thi Nh Th Chin v nghe ni ang l mt nhn vin cao cp ca CIA. Bui hp mt vi vin chc quan trng ny ca c qua tnh bo M a n kt qu l trng i Hc Michgan s bo tr chuyn i M ca ng Dim. Sau , ng Dim ln ng i La M d Nm Thnh v yt kin c Gio Hong, ri t bay i M. Qua trung gian ca Gimmc Ng nh Thc, ng c Hng Y Spellman, thuc dng Franciscain, tip kin. T M, ng Dim li quay v La M my ngy ri mi i Thy S, B v Php tho lun vi mt s chnh khch Vit Nam m phn ng l Thin Cha Gio ang c ng ti cc nc ny. Nm 1951, ng Dim tr li Hoa K hai nm, sng trong tu vin Maryknoll ti Lakewood (New Jersey) v Ossining (New York). Nh s gip ca Hng Y Spellman, thnh thong ng li c mi i thuyt trnh ti cc i hc min ng v Trung-Ty Hoa K. ng cng din thuyt ti th Hoa Thnh n. v vi l lun rng ch cn chm dt chnh sch thc dn Php v ch cn Vit Nam c mt chnh ph do ngi quc gia lnh o l c th nh bi c Cng Sn m ng chim c cm tnh v li ha s ym tr ca cc 17
chnh tr gia M nh Ngh S Mike Mansfield, John F. Kennedy, Dn Biu Walter Judd, Chnh n Williams Douglas v nhiu chnh khch Thin Cha gio khc. Ph bnh cu ni ca ng Dim, gio s Buttinger cho rng lun c ny phi hp c s n gin rt hp dn v s hp l kh ci c. Chnh v s hp dn khng ci c v quyt tm ca Hng Y Spellman mun c mt chnh ph Vit Nam do ngi Thin Cha gio lnh o m ng Dim tr thnh mt gii php kh dng v kh th cho chnh sch ca M ti ng Dng trong tng lai rt gn.. Nhng ci lun c n gin v hp l ny chng t tnh cch thiu khoa hc v khng thc t ca n khi ng Dim, vi mt chnh ph quc gia v 9 nm cai tr, ng Thiu vi mt chnh ph quc gia v 11 nm cai tr khc, vn khng nh bi c Cng Sn. Nu khng mun ni rng chnh ph quc gia ca ng Dim chnh ngha ha s hin din ngy trang ca Cng Sn ti min Nam, v chnh ph quc gia ca ng Thiu kin ton ha chin thng t nhin thnh ca Cng Sn ti min Nam. Nh vy, r rng hai ch quc gia qun tr t nc trong khong thi gian t 1954 n 1975 qu tht khng xng ng trn c hai mt ni dung cng nh thc t mang nhn danh t ny. Theo di hnh trnh vn ng quc t ca ng Dim, ta thy gm 6 chng ng.(1) i ng Kinh gp mt nhn vin tnh bo M, (2) n Vatican gp c Gio Hong, (3) i M gp Hng Y Spellman, (4) tr li Vatican khng bit lm g trong mt thi gian ngn, (5) ri li tr qua M gp tip Hng Y Spellman, (6) sau l cc chnh khch Hoa K. Su chng ng tht ra ch gm trong hai danh t ly lng: Vatican v M. Thng 5 nm 1953, theo li mi ca mt s chnh khch Vit Nam lu vong m a s l ngi Thin Cha gio, ng Dim ti gi Hoa K v Php ri i B v tr ng tai tu vin Bndictine de St. Andr les Purges. ng mt nm sau, nm 1954, khi s phn Vit Nam bt u b ct cht bi chin bi ca Php ti in Bin Ph vo ngy 7 thng 5 v cuc mc c ti Hi Ngh Genve th ng Dim tr li Paris v sng ti ngi nh ng Tn Tht Cn. Ti y, vi s ym tr c lc ca ngi em l Ng nh Luyn, ng bt u m cc cuc thm d v vn ng trong gii chnh khch Vit Nam cng nh vi cc th lc quc t. Theo gio-s Buttinger th ti Sign, ng Nhu bit rng anh mnh khng kh nng i ph vi nhng vn ng chnh tr quc 18
t kh khn v phc tp, bn vi vng phi cng s vin thn tn l ng Trn Chnh Thnh v L Quang Lut qua Paris tng cng thm cho ng Dim. ng Trn Chnh Thnh nguyn l tri huyn thi Php thuc, sau theo Vit Minh lm chnh n Lin Khu T, ri b khng chin v T vo nm 1952. Cn ng L Quang Lut l mt tr thc Thin Cha gio Bc Vit, ngi thn tn ca Gim-mc L Hu T. Ba mc tiu vn ng quan trng v quyt nh nht ca ng Dim l (1) t c s ym tr ca chnh quyn M, (2) tranh th c s tho thun ca chnh quyn Php, v (3) cui cng l thuyt phc c Quc Trng Bo i b nhim lm th tng. Ba vn ng linh h cht ch ca hng triu ngi Vit Nam m sc mnh v ch ca chnh hng triu ngi Vit Nam khng h c vn dng ti. Tht ra ba bc vn ng ny trng vo nhau nh ba mt xch m trong bi cnh chnh tr quc t lc by gi, m c mt xch th nht l hai mt xch cn li s b tho tung. Mt xch th nht, Hng Y Spellman gip ng Dim m ra t nm 1953 ri cho nn Bo i v chnh ph Php lc by gi khng ng con ngi Ng nh Dim, nhng di p lc ca Ngoi Trng M Foster Dulles v s can thip mnh m ca Hng Y Spellman vo chnh sch ca Phong Tro Cng Ha Bnh Dn Thin Cha Gip Php (MRP), cui cng chnh ph Php v Bo i nh phi chp thun b nhim ng Dim lm th tng. Trong cun hi k Le Dragon d Annam, trang 328, ng Bo i c tnh khng ni r nhng p lc ny d nhng vn ng chnh tr ca cc nc lin h n chnh tnh Vit Nam lc , (xem thm Bn Ging Lch S 1940-1975, n bn Hoa K, ca Cao Vn Lun). Mt cch tht tinh t, ni ln p lc ca ngi M, ng Bo i cho bit rng Sau khi gp ng Foster Dulles cho ng ta bit d n ca ti, ti gi ng Dim n v ni rng: (Aprs m tre entretenu avec Foster Dulles, pour lui faire part de mon projet...). S kin trc lc ly mt quyt nh ni b quan trng (ch nh mt th tng) m v nguyn th quc gia phi hi vi Ngoi Trng ca M (khng nh trc , Bo i ch nh 5 th tng khng cn phi qua th tc ny) chng t p lc ca M qu tht c tc dng ln quyt nh ca Bo i. Hn na, ngay trang 329 sau , Bo i cn vit thm: Tht vy t nhiu nm nay, ng ta c nhiu ngi M bit v thch nh tnh cng rn. Di mt h, ng Dim l ngi hng 19
ph hp mt cch c bit cho hon cnh hin ti, v vy m Hoa Thnh n khng ngn ngi g m khng ng h ng ta. (En effet, depuis de nombreuses annes, il tait connnu des Americains qui apprciaient son intransigeance. leurs yeux, il tait lhomme fort convenant particulirement la conjoncture, aussi Washington ne lui mnagerait pas son appui). Nu ln nhn nh ny, Bo i ngm cho ta bit s can thip ca ngi M trong qu trnh chn la Ng nh Dim lm th tng ca ng l mt s can thip c tht. (Nhng ngi khng hiu r c tnh ca ng Bo i v ng Dim, li khng nm vng nhng vn ng quc t cng nh ni b Vit Nam lc by gi nhm ln v khng hiu r c s can thip ny nn hiu sai lun nhng bin c lch s sau l l d nhin). S kin ng Dim c Vatican v M ng h l mt yu t quan trng xoay chuyn lch s Vit Nam trong chin tranh Quc Cng nn ti cn trch dn ra di y nhng an sch kh tn ca cc k gi, nh vn ni ting Anh, M thm ti liu cho cc nh nghin cu s sau ny. Theo John Cooney th Gio Hong Pius XII (1939-1958) mun Hng Y Spellman vn ng vi Hoa K tham d vo chnh tnh Vit Nam v ng h cho Ng nh Dim cm quyn ti nc ny: Theo Malachi Martin, mt gio s Dng Tn tng lm vic ti Vatican trong nhng nm M gia tng s tham d vo Vit Nam, th lp trng ca Hng Y Spellman hp vi ca Gio Hong (in accordance with the wishes of the Pope...) Gio Hong mun Hoa K ng h Dim v Ngi b nh hng ca Gim-mc Thc l anh ca Dim. ng Martin xc nhn rng: Gio Hong lo ngi Cng Sn s bnh trng thm lm suy hi n Gio Hi. Gio Hong nh Hng Y Spellman khuyn khch ngi M can d vo Vit Nam. (The American Pope, John Cooney, tr. 241, 242). V vy Spellman bt tay vo vic iu ng k cng mt chin dch xy dng ch Dim (carefully orchestrated campaign to prop up the Diem regime). Spellman v Kennedy cng thnh lp mt t chc Hoa Thnh n vn ng cho Dim. Chiu bi vn ng l Chng Cng v Thin Cha Gio (the rallying cries were anti-Communism and Catholicism). Sch dn, trang 242. Thng 10 nm 1950, hai anh em Thc Dim gp cc vin chc B Ngoi Giao ti khch sn Mayflower Hoa Thnh n, c s 20
tham d ca Dean Rusk . Dim v Thc c Linh-mc McGuire v gio s chnh tr gia (political churchmen) c trch chnh sch Chng Cng thp tng, l Cha Emmanuel Jacque, Gim-mc Howard Carroll v Edmund Walsh ca i Hc Georgetown. Mc ch ca cuc gp g l tm hiu tnh hnh Vit Nam v xc nh lp trng chnh tr ca hai anh em Dim-Thc. Hai anh em tin rng Dim c an bi cai tr t nc (Both Diem and Thuc believed that Diem was destined to rule his nation). S kin gio dn Vit Nam ch chim mi phn trm chng lm cho hai ng bn tm. (The fact that Vietnams population was only ten percent Catholic mattered little as far as the brothers were concerned...) nh Dim ni trong ba n ti rng hai lp trng khng lay chuyn ca ng ta qu r rng. ng tin rng vo quyn lc ca Ta Thnh v ng chng Cng kch lit (He believed in the power of the Catholic Church and he was virulently anti-Communist). Sch dn, trang 241. Tht vy, ngoi cun The Ameican Pope - The Life and Times of Francis Cardinal Spellman ca John Cooney do Times Books pht hnh, trong quyn Vietnam - Why did We go? ca Avro Manhattan (trang 58, n bn 1984), chui s kin ny cng c trnh by r rng: Tm dch: Hng Y Spellman gii thiu ng Dim vi ng William O. Douglas., Thm Phn Ti Cao Php Vin. ng ny li gii thiu ng Dim vi ng Mike Mansfield v ng John F. Kennedy, c hai u l Thng Ngh S the Thin Cha Gio. ng gim c CIA Allen Dulles cng u cho ng Dim - tip theo quyt nh ca anh ng ta l (Ngoi Trng) John Foster Dulles.v ca Hng Y Spellman, ngi i din ca Gio Hong Phr XII. ng Dim c h tuyn chn, ng s l ngi cm u chnh ph Nam Vit Nam. Sau khi ly quyt nh xong, ng (Ngoi Trng M) Dulles khuyn co chnh quyn Php hy ni vi Bo i b nhim ng Dim lm th tng. V lc by gi c quyt nh b Vit Nam nn Php ng . ng Dim tr thnh th tng vo thng 6 nm 1954. Ngy 19 cng thng , Bo i phong cho ng Dim ton quyn, khng nhng quyn kim sot dn s m cn c qun s na trn ton quc. ng Dim v ti Sgn ngy 26 thng 6 v thnh lp chnh ph vo ngy 7 thng 7 nm 1954. Nhng b n lch s trn y cho ta thy ngay t trc nm 1950 21
ng Dim v khng th cng tc c vi Php v cu hong Bo i na nn hng v Hoa K m cuc vn ng nhp nhng ca Vatican v c quan CIA a ng thnh cng vi chc v th thng khi Php tht bi ti in Bin Ph. By gi th ta thy r rng ti sao trn ng xut ngoi vo nm 1950 hai ng Dim v Thc li gp gio s Wesley Fisher ti Nht Bn, mt nhn vin cao cp ca Tnh Bo Trung ng M, ti sao trong Bn Ging Lch S Linh-mc Cao Vn Lun khoe khoang: C th ni rng nu khng c Cha Houssa, th s phn Vit Nam khng chng khc, ti sao khi n Saigon thm lnh M, Hng Y Spellman tuyn b: Cc bn chin u cho vn minh Thin Cha Gio. T nay ng Dim tr thnh ngi lnh tin n ngn chn Cng Sn cho Vatican v Hoa K.iv [Ngng trch sch Vit Nam mu La Qu Hng Ti] 4.- Trong bi vit Bi Hc Chin Tranh Vit Nam Nhn T Hu Trng Chnh Tr Hoa K ng trong cun S Tht (c San Xun inh Su 1997), ng Lng Minh Sn cho chng ta mt ci nhn r rng v y v bn tay ca Gio Hi La M trong vic chy cht cho ng Ng nh Dim v cm quyn Vit Nam. Di y l my on vn quan trng ni v nhng vic lm ca Gio Hi Hoa K trong nhng c gng chy cht vi Hoa K cho ng Dim v Vit Nam cm quyn. Nm 1861, ngi Php em qun i v tn gio vo cai tr Vit Nam nhng nm 1954, ngi Php ch c th trit thoi qun i m khng c mt k hoch tha ng cu vn tnh th cho gio dn Vit Nam tng t nim tin ni ngi Php. Trong lc hi tng v nhng ngy cui cng min Bc, i-t Vanuxem ca Qun i Vin Chinh (Php) k li nhng li l trch c ca Gim-mc Phm Ngc Chi, mt ngi bn thn ca Vanuxem, khi n v ca ng sa son rt khi gio phn Bi Chu, nh sau: Chng ti c tng rng chng ti xng ng c hng s c lp (1) m chng ti c bn phn gp cng gip , nhng n khi nhn ra th qu mun. Nhng ngi m chng ti trng cy li l nhng k th ang mun chng ti b mt linh hn [VAN, Tr. 158-159]. Vatican, c Gio Hong Pius XII c l cng d on c tnh trng cc k nguy him cho gio dn Vit Nam mt khi qun i Php rt khi min Bc, nn k t cui thp nin 1940, Ngi khuyn khch c Hng Y Francis Joseph Spellman vn ng 22
chnh ph Hoa K sa son can d vo Vit Nam. iu ny c th l mt thc mc khng nh i vi nhng ngi chuyn nhn trn phng din tn gio thun ty. Tuy nhin, di kha cnh chnh tr, ngoi nhim v lnh o i sng tm linh ca gio dn trn th gii, c Gio Hong ca Thin Cha Gio La M (The Roman Catholics) cn c trch nhim i din cho Hi ng Gio Hi (The Council) v quc gia Vatican phn nh quan nim v pht huy nh hng chnh tr ca Ta Thnh i vi th gii. Thnh th, mun tm hiu v quan nim v nh hng chnh tr ca quc gia Vatican trong cuc chin tranh Quc Cng Vit Nam ni ring, v trong cuc Chin Tranh Lnh ni chung, lch s cn nhn li quan im chnh tr ca mt s gio hong, bt u t c Gio Hong XII. Gio Hong Pius XII tn tht l Eugino Pacell, sanh nm 1876 i Li. Nm 1930, Ngi c c lm Ngoi Trng cho c Gio Hang XI (1922-1939). Nm 1933, Ngi lp cng ln vi Ta Thnh v t c tha hip dung ha vi Pht Xt c (The 1933 Concordat). Theo tha hip ny, Ta Thnh coi nh s khng pht biu kin v tnh hnh chnh tr ca c Quc X, chng hn nh chuyn c Quc X ang chun b gung my chin tranh cho Nh Th Chin. Ngc li, c Quc X coi nh s tn trng thc th v ch quyn ca Ta Thnh. Sau ny, trn ng tin vo thn tnh th La M, thit on chin xa Panther ca bit i SS Pht Xt c phi ch thnh hai ng i vng qua Ta Thnh thay v c th san bng bng qua, nu h mun. Trong sut cuc Nh Th Chin, quan im ca c Gio Hong Pius XII v ng li tin ti ha bnh l duy tr t th trung lp cho Ta Thnh i vi mi phe lm chin. Tuy nhin, lch s th gii Ty Phng ch trch Ngi nng n nht l v Ta Thnh khng ln n c Quc X khi quc gia ny thng tay tn st 6 triu ngi Do Thi, v v Ta Thnh khng tn dng kh nng che ch cho nhng ngi gc Do Thi khi mt v SS c lng bt h i Li. Khi mt s gii chc lnh o Ty Phng khuyn Joseph Stalin, ch tch ng Cng Sn Nga S nn cho ngi Thin Cha Gio La M ging o t do Nga ly lng c Gio Hong, Stalin hi, c Gio Hong? c Gio Hong c my s on? [WIN], [CDQ]. Nm 1949, c Gio Hong Pius XII ku gi gio dn trn th gii ng ln chng li ch ngha Cng Sn, v ng thi tuyn b pht tuyt thng (excommunicate) tt c nhng gio dn 23
no theo Cng Sn [CUP, Pope Pius XII]. Nhng, ti sao chnh tr li c tn gio, v tn gio li c chnh tri? Tng Thng Richard M. Nixon (1969-1974) tng ni: Mc d ngi Cng Sn l nhng ngi v thn nhng ch ngha Cng Sn li l mt tn gio vi hn mt phn t tn trn th gii, [NIX, chg. 5]. Thnh th, ngoi vn an ninh phng th cho Hip Chng Quc, s bnh trng ca khi tn gio v thn Cng Sn trong thp nin 1950 cn l mt mi e da trc tip n nh hng ca Vatican ni ring, v ca khi Thin Cha Gio hu thn ni chung. Gio-s Malachi Martin, ngi tng phc v trong Ta Thnh Vatican cng xc nhn. c Gio Hong (Pius XII) lo ngi Cng Sn s bnh trng v lm suy hi n uy tn ca Gio Hi,[COO, Tr. 241-242]. Nhng quan im ca quc gia Vatican c nh hng g n chin tranh Vit Nam? Cc d kin ca u thp nin 1950 cho thy Ng nh Dim c c Gio Hong Pius XII gi gm cho c Hng Y Spellman dn qua Hoa K vn ng chnh tr v quan nim tn gio nhiu hn l quan nim cho php mt quc gia nhc tiu nh Vit Nam c sng li sau hn 80 nm b h. Thng 10 nm 1950, c Hng Y Spellman, Linh-mc McGuire, v ba nhn vt y Vin Chnh Tr (political churchmen) ca mt s gio phi Thin Cha Gio Hoa K nh Cha Emmanuel Jacque, Gim-mc Carroll v Go-s Edmund Walsh a Ng nh Dim v c Cha Ng nh Thc i gp mt s nhn vin ca B Ngoi Giao Hoa K ti Khch Sn Mayflower Washington. ng Dean Rusk l mt trong nhng nhn vt ca B Ngoi Giao c mt trong bui cm ti hm . Sau ny, ng Rusk lm Ngoi Trng t nm 1961 n 1969. Mc ch ca cuc gp g x giao ny l chnh ph Hoa K tm hiu v tnh hnh Vit Nam v xc nh lp trng ca ng Dim v c Cha Thc. S kin 90% ngi dn Vit Nam khng phi l tn Thin Cha Gio khng lm cho ng Dim quan tm v ng tuyn b trong ba cm ti hm rng ng tin tng vo quyn lc ca Vatican v ng chng Cng mt cch cc lc, [COO. Tr. 242]. Vi hai yu t v tn gio v v chng Cng, ng Dim c c Hng Y Spellman tip tc gii thiu vi William O. Douglas, Thm Phn Ti Cao Php Vin, Thng Ngh S Mike Mansfield, Thng Ngh S John F. Kennedy, Allen Dulles, Gim c Trung ng Tnh Bo CIA, v anh ca ng Dulles l Ngoi Trng John 24
Foster Dulles [MAN, Tr. 58]. T , ng Dim tr thnh con p s gn nh m mn trong bi ton chnh tr ca mt phe phi c mun can d vo Vit Nam: 1.- Chnh sch i ngoi ang i hi Hoa K phi xy dng mt thnh tr chng Cng Vit Nam. 2.- Ngoi Trng John Foster Dulles ang mun tm mt lnh t chng Cng theo khun mu o c v x hi Thin Cha Gio. 3.- c Hng Y Spellman ang cn Hoa K thay th Php Vit Nam, v cng cn mt gio dn trung kin nh ng Dim lnh o cng cuc chng Cng nh li ku gi ca c Gio Hong Pius XII. iu cn li sau cng cho k hoch chnh tr hn hp ny l lm th no gii thch cho Hi ng Chnh Ph v Quc Hi Hoa K v kinh nghim chnh tr v kh nng lnh o ca ng Ng nh Dim? Tng Thng Eisenhower cng ch c th trn an Hi ng Chnh Ph bng cu ni, Trong m m, thng cht lm vua,.[HER]. iu ny cho thy: mt l ng Dim khng c mt thnh tch chnh tr no ng k, hai l ng Dim khng c kh nng lnh o, hoc ba l ngi M hon ton khng bit g v ng Dim. u nm 1954, Ngoi Trng John Foster Dulles khuyn d Php khuyn nh Bo i b nhim ng Ng nh Dim v Vit Nam lm th tng. v [Ngng trch ti liu ca Lng Minh Sn] * * * Tm k ra bn ti liu trn y c gi thy rng vai tr ca Gio Hi trong vic chy cht vi Hoa K cho ng Dim ln cm quyn Vit Nam nhm lm tay sai phc v cho quyn lc v quyn li ca Vatican. cho k hoch ny c thnh cng, tt c nhng tn ca Gio Hi ty theo kh nng u c huy ng gp cng vo vic vn ng vi chnh quyn Hoa K lm p lc vi chnh quyn Php v Quc Trng Bo i a ng Ng nh Dim v Vit Nam lm th tng. T b Ng nh Nhu ra vo th th vi ng Bo i, B Nam Phng Hong Hu vi tnh chn gi trong chn phong the, khi dn Kit La M ngi Php cng vi ng Da-t Mouvement Republique Populaire (MRP) do ng Da-t George Bidault lm ng 25
trng cho n cc ng Hng Y Spellman, Thng Ngh S John F. Kennedy, Thng Ngh Mike Mansfield, Dn Biu Walter Judd, ng Ta Ti Cao Php Vin William Douglas u c huy ng vn ng vo vic lm p lc vi cc th lc lin h cho ng Dim v Vit Nam cm quyn. V vic tn Da-t c th lc Php v ng Da-t MRP ca Da-t Georges Bidault vn ng cho ng Da-t Ng nh Dim c a ln cm quyn, sch Vit S Kho Lun k li li cu Lut-s Trn Vn Tuyn vi nguyn vn nh sau: D lun Vit Nam thng coi ng Ng nh Dim l ngi ca Hoa K v vic ng ln cm quyn l do Hoa K thc y. Thc ra, ng Ng nh Dim khng phi l con nga ca Hoa K m l ngi cng ca Php hay ng hn ca mt ng Cng Gio Php, Mt Trn Bnh Dn (M.R.P.), m lnh t l Bidault, b trng ngoi giao, trng phi on Php Hi Ngh Geneve. Nm 1953, ng Dim c nhm chnh tr Cng Gio Php Vit Paris mi v Php tnh ton cng vic vi Bidault. Khi Bo i gii tn chnh ph Nguyn Vn Tm (thng chp 1953), Php (ca ng Da-t MRP - NMQ) mun vn ng cho ng ta v lm th tng Vit Nam. Tuy nhin, nhng ngi tay chn ca ng trong nc hnh ng vng v hp tp, khi h mun li dng Phong Tro i on Kt a ng ln cm quyn (mun dng tt c gio phi Cao i Ha Ho v nhm Bnh Xuyn lm hu thun cho ng Dim chng Bo i). Vn ng tht bi, Bo i khng dng ng Dim m c ng Bu Lc ra lp chnh ph thay ng Nguyn Vn Tm. Trc nhng kh khn ni b cng nh trc trch nhim nhn chia i t nc, Bu Lc xin t chc, gia lc Hi Ngh Genve ti ch b tc (trung tun thng 6/1954), Bidault li tn cng Bo i, yu cu ng ch nh Ng nh Dim lm th tng, Bo i ngn ng. Ngy 12/6 (1954), Bo i nh in triu ti v i -t L Vn Kim xung Cannes hi cng vic. ng ra tn sn bay Nice n chng ti. Sau khi nghe bo co v tnh hnh hi ngh, ng hi ti: Bu Lc t chc. Php (ca ng Da-t MRP NMQ) ngh ng Ng nh Dim lp chnh ph. Hoa K c ng h ng Ng nh Dim hay khng? Ti tr li: Khng thy cc i biu Hoa K ni g v ng Dim v xin v Genve hi kin cc bn Hoa K ca chng ti trong Hi 26
Ngh Genve. y l mt cu tr li ca nhn vin cao cp B Ngoi Giao Hoa K khi ti hi v ng Ng nh Dim: ng Dim v anh ng l Thc c n thm B Ngoi Gao Hoa K. Sau khi ni chuyn, chng ti u ng l nn ng gim mc lm chnh tr v nh chnh tr lm gim mc th ng hn. ( ni ng Dim khng xng ng bng cha Thc). V ng Bedell Smith, th cho chng ti bit: Hoa K khng ng h mt c nhn ai c, sn sng ng h chnh ph quc gia chnh thc chng Cng, d ai cm u cng c.vi V vic Vatican vn ng b Nam Phng Hong Hu th th vi Quc Trng Bo i b nhim ng Dim l Th Tng c, ng i Mc vit trong Nguyt San Ngi Dn s 77 (thng 1/1997) nh sau: "Li cng c k gi ngoi quc (Bernard Fall) vit rng chnh b Nam Phng, do khuyn co ca gio hi, bo m vi ng Bo i ng giao chnh ph cho ng Dim. ng Dim qu ly th cng c hai ngi l trung thnh vi nh Nguyn. S phn bi ca ng Dim khin b Nam Phng gin gio hi, v t t chng t b khng cn thuc gio hi na. ng k gi lp lun rng, trong y b, b Nam Phng khng h c triu chng v tim. M b li mt bt ng, n ni chnh ng Bo i cng khng hay bit g. Tuy ng Bo i v n con kia, nhng vn l ngi chng cha tt vi gia nh chnh thc cng nh rt hiu vi m." vii Tm li, ngay t ma h nm 1950, Gio Hi La M chy cht lo lt vi cc nhn vt quyn th trong chnh quyn Hoa K cng vi Gio Hi lm p lc vi chnh quyn Php v Quc Trng Bo i a ng Ng nh Dim ln lm th tng chnh ph ca ch Bo i. S tht l Hoa K ng vi Vatican trong vic dng p lc vi chnh quyn Php v vi Quc Trng Bo i a ng Ng nh Dim v Vit Nam cm quyn vi ton quyn dn s v qun s. S kin ny cho ta thy r Lin Minh Thnh M Vatican c thnh lp k t y. Ci Lin Minh Thnh ny c s gia Chnh o tc V Ng Chiu gi l Cuc Thnh Chin Chng Cng. (Houston, TX: Vn Ho, 2004). Nhn xt v vai tr ca Vatican trong vic vn ng Hoa K a ng Ng nh Dim v Vit Nam cm quyn, rt nhiu s gia v chnh khch thi by gi u cng mt nhn xt i khi nh sau: Nu khng c Hng Y Francis Spellman v nhng tn Kit c th lc v nh hng ln trn sn khu chnh tr Php nh ng 27
Georges Bidault cng nh cc chnh khch Hoa K vn l nhng con chin ca Gio Hi nh cc ng Thng Ngh S John F. Kennedy, Thng ngh S Mike Mansfield, Dn Biu Walter, Thm Ti Cao Php Vin William Douglas, Ngoi Trng John Foster Dulles, Gim c C Quan Tnh Bo Trung ng (CIA) l ng Allen W. Dulles u, th Hoa K c th a mt trong cc ng Phan Quang n, Phan Huy Qut, Trn Vn Tuyn, Nguyn Tng Tam v Nguyn Hu Tr ln lm th tng ri. L do d hiu l ng Ng nh Dim khng nhng c thnh tch phn quc i vi nhn dn Vit Nam, m li khng c ti nng chnh tr, khng c thnh tch cch mng v cng khng c mt uy tn no i vi nhn dn Vit Nam v nhn dn Hoa K. Cng v th m sau khi a ng Dim ln cm quyn ri, Tng Thng Eisenhower mi b nhiu ngi ct vn khin cho ng lng tng m nh phi tuyn b rng " Trong m thng m, thng cht s lm vua. Hoa K c ng u sau khi a "ci thng cht" Ng nh Dim ny v lm vua Min Nam Vit Nam th n li lm hng ht c chng trnh vin tr ca Hoa K cho mc ch chng Cng v lm mt ht i ci ngha cao p ca l tng t do dn ch m nhn dn Hoa K hng theo ui t khi pht ng cuc chin Cch Mng (1776-1783) nh ui Quc Thc Dn Anh ginh li quyn t ch v quyn t do bt kh nhng ca Tri ban cho. Tt c cng ch v "ci thng cht" Ng nh Dim mang cn bnh cung tn v tn ngng, ch bit nghe lnh Vatican, theo ui chnh sch bt khon dung" i vi cc thnh phn thuc tam gio c truyn ca dn tc, tin hnh "k hoch Da-t ha" min Nam Vit Nam bng bo lc, cho nn chnh sch vin tr ca Hoa K cho Min Nam mi ri vo thm cnh au thng nht trong lch s ngoi vin ca Hoa K. S kin ny c ng Lng Minh Sn ni r nh sau: "Nm 1971, da theo tp ti liu "H S Ng Gic i", bnh lun gia Neil Sheehan c c kt mt phn nhn nh v chnh quyn ca Tng Thng Ng nh Dim nh sau: "Ngay t nhng ngy u, chnh c nhn ca Tng Thng Dim v quan nim chnh tr ca ng lm gim thiu hiu nng ca chnh quyn... c trng thnh trong mt gia nh va cung tn theo Thin Cha Gio, va mang nng tnh cch phong kin ca giai cp quan li thng tr, ng Dim l mt ngi c on, c chp, th li, a nghi v cu n v phng din lun l. Tinh thn ca ng l tinh thn ca mt "Spanish Insquisitor"...," mt loi hung thn ca Ty Ban Nha thi 28
Trung C , [SHE, Trg 70-72].viii Phn trnh by trn y cho chng ta thy r rng l ngy t nm 1950, Vatican s dng tt c nhng tn Da-t ca Gio Hi c th lc Hoa K, Php v c b Nam Phng Hong Hu vn ng a ng Ng nh Dim v Vit Nam cm quyn lm tay sai cho Gio Hi. D nhin, khi a ng Dim v Vit Nam cm quyn, Hoa K cng coi ng Dim nh l mt th lm tay sai cho Hoa K v coi min Nam nh l thuc a ca Hoa K. y l s tht lch s v s tht ny khng nhng cc nh vit s chn chnh u khng nh nh vy, m ngay c bn vn n Da-t nh T Gn (mt bt hiu ca cu thm phn Nguyn Cn) cng phi nhn nhn s tht ny bng my on vn di y: Coi min Nam nh thuc M: Cm tng u tin ca chng ti khi c Cng in mang s Deptel 243 v cc ti liu tip theo ca chnh ph Hoa K l Washington coi min Nam nh thuc a ca M. Nc Php ngy xa khi n h min Nam v bo h min Bc v min Trung Vit Nam u c k hip c vi Triu nh Hu. n nm 1887, Php hp Bc K, Trung K, Nam K, v Cao Mn li thnh Lin Bang ng Dng (Union Indochinoise) do mt Ton Quyn ng ng (Gouverneur Gnral de l Indochine) H Ni cai tr v t di quyn ca B Thuc a (Ministre des Colonies). Cc quan li l tnh u t trc thuc mt Cng S (Rsident) Php. u nm 1956, do p lc ca M, Php phi k tha c vi Vit Nam rt Qun i Php khi min Nam trc ngy 30/6/1956. Nhng n ngy 26/4/1956, Qun i Php rt ht khi min Nam. Ngy 26/4/1956, Php tuyn b bi b chc Cao y ng Dng v ngy 28/4/1955 tuyn b gii tn B T Lnh Php ti ng Dng. Ngi M m thm vo thay Php. Tuy chnh ph M khng h k vi cc chnh ph Vit Nam mt hip c no v quyn bo h nh chnh ph Php k trc y, nhng B Ngoi Giao Hoa K t ng bin thnh B Thc a p t mi chnh sch v ng li ln trn min Nam v i S M ti Sign nghim nhin tr thnh Ton Quyn ng Dng hay Cao y M ti ng Dng, thng c ngi Vit gi l Quan Thi Th. Cc lnh s M tnh cng ng vai tr ca cc Cng S Php. Mt s tnh nguyn lm lnh Kh Xanh (Gardes Indignes) hay lnh Kh (Tiraillers) cho M. Trm CIA (CIA Station) ca M ti Sign hot ng ging ht S Mt Thm 29
hay S Lim Phng ng Dng (Service de Suret Gnrale de LIndochine ca Php ngy xa! Chng ti xin nhc li: Nm 1963, khi tip i S Frederick Nolting, ng Dim c ni: Chng ti khng mun thnh mt x bo h ca Hoa K.ix Qua my on vn trn y, chng ta thy c hai im: Th nht, ng Da-t T Gn trch mc ngi Hoa K coi min Nam nh l thuc a ca Hoa K. Th hai, ng Tng Thng Da-t Ng nh Dim ni vi i-s Hoa K Frederick Nolting rng: Chng ti khng mun tr thnh mt x bo h ca Hoa K. S kin ny chng t rng (1) c hai ng Da-t Ng nh Dim v T Gn u khng hc s Vit Nam (quc s) v s th gii, v (2) c hai ng Da-t ny u thiu thng minh. V khng hc quc s cho nn hai ng Da-t ny khng bit ly chuyn ng vua L Chiu Thng suy ra thn phn ng Da-t Ng nh Dim. Vo cui nm 1788, khi Bc Bnh Vng Nguyn Hu ko qun ra Bc dp tn ma u chnh tr Nguyn Hu Chnh, L Chiu Thng b trn Thng Long chy sang Tu cu cu nh Thanh em qun sang Vit Nam ti lp vng quyn cho ng ta. p li cu cu ca L Chiu Thng, Vua Cn Long sai Tn S Nghi, Tng c Lng Qung, em 280 ngn qun Tu a L Chiu Thng v Thng long cho ngi vo ngai vng, nhng hng ngy chnh nh vua v L Qunh cng my chc tn lnh hu phi thn hnh n ph ca Tn S Ngh Ty Long Cung chu chc, ch nhn lnh cho php lm g th mi c lm. S kin ny ng Hoa Bng k li trong cun Quang Trung Nguyn Hu Anh Hng Dn Tc 1788-1792 vi nguyn vn nh sau: Du c ngi Thanh ban cho danh hiu h, vua L vn khp np e d, khng dm ng hong trn vn th dng nin hiu Chiu Thng, m vn phi hiu Kin Long nh Thanh (by gi l nm Kin Long th 53 tc nm Mu Thn 1788). Hng ngy, Chiu Thng ci nga i trc, L Qunh ci nga theo sau, vi vi chc lnh hu, cong cc sang Ty Long Cung, ni S Ngh ng, chu chc cng vic qun quc. C khi Chiu Thng tin yt, Ngh khng tip, ch sai ngi ng di gc chung, truyn ra bo vua L rng: Nay khng c vic qun quc g, hy c v cung m ngh.x Trong nhng nm 1950-1954, Vatican cho ngi dn ng Da -t Ng nh Dim sang M, sang Php ri li sang M khn khon 30
nh M a v Vit Nam cm quyn. Nhng phi ch ti khi c hon cnh thun tin M mi thc hin c. Mi ti ma xun nm 1954, lc , qun dn Vit Nam sp nh bi Lin Qun Xm Lng Php Vatican ti tp on c im in Bin Ph, M mi ra tay hnh ng, gi i-T tnh bo Edward G. Lansdale ti Vit Nam dn ng, ri ti ngy 26/6/1954 mi a ng Dim v Sign cho ngi vo ngi v th tng vi ton quyn v qun s v dn s, d nhin l di quyn ch o ca M. Trng hp ny ca ng Da-t Ng nh Dim c M a v ngi vo gh th tng Sign v tng thng trong nhng nm 1954-1963 ging y ht nh trng hp L Chiu Thng c nh Thanh a v Vit Nam cho ngi vo ngi vua Thng Long vo cui nm Mu Thn 1988. C mt iu hi khc l vo thp nin 1950, ngi M tng i khn kho v t nh hn Tn S Ngh: Tn S Ngh i hi L Chiu Thng hng ngy phi thn hnh n ph Tn S Ngh chu chc vic qun quc. Ngi M khn ngoan hn, h cho anh em ng Dim v cc tu s Da-t c nm trn quyn qun l nhn dn min Nam min l ng qu trn khin cho h mang ting l th phm to nn mt th Spanish Inquisitor min Nam Vit Nam vo gia th k 20. Cn h, h lo vic bin min Nam thnh tin n chng Cng ng Nam Chu v bin o qun nh thu ngi Vit do ngi Php li thnh mt o qun hng mnh nht trong vng ny nh thu cho h trong vic i ph vi phong tro Cng Sn ang dng trn t phng Bc. Th nhng anh em ng Dim v cc ng tu s Da-t khng nh li quan thy M dn rng ng qu trn. V th h mi hng sa y theo ui chnh sch Ki-t ha min Nam bng bo lc, tn st hn 300 ngn ngi dn khng chu theo o Da-t nhng vng ho lnh xa Sign, v cng khai bch hi Pht gio ngay c Hu, ngay Sign v nhiu ni khc trn ton lnh th, V th chnh ph M mi ra lnh cho ng i S Frederick Nolting n Dinh Gia Long ra ch th cho ng Tng Thng Da-t Ng nh Dim phi ngng tc khc chnh sch bch hi Pht Gio v khng c tin hnh k hoch Ki-t ha nhn dn min Nam bng bo lc na. Do mi c chuyn ng Dim ni vi ng i S Hoa K Frederick Nolting rng: Chng ti khng mun thnh mt x bo h ca Hoa K. S tht r rng l nh vy, m c ng Da-t T Gn, tc L Giang, tc cu thm phn Nguyn Cn li khng nhn ra. Phi chng 31
v thiu thng minh hay v khng hc quc s v khng hc lich s th gii, cho nn ng ta mi khng nhn ra vn ny? D l vo trng hp no i na, trong thc t, ng T Gn cng vo tnh trng chm hiu v ci thn phn ca ng Da -t Ng nh Dim, v chnh ng Da-t Ng nh Dim cng thiu thng minh, cho nn mi khng nhn ra ci thn phn ca ng trong nhng nm 1954 -1963 khng khc g thn phn ca L Chiu Thng vo cui nm Mu Thn 1788. Hu qu l anh em ng phi n ti trc nhn dn Sign vo sng ngy 2/11/1963. Nu nm 1889, ngi Php c th a Thnh Thi ln lm vua b nhn ti triu nh Hu lm cnh trang tri cho nn thng tr ca h Vit Nam, th nm 1907 h cng c th ph b ng ta khi thy rng ng ta tr mi nghe li xi gic ca thng Vit gian Ca-t Ng nh Kh ng theo Vatican chng li ngi Php trong mu ginh th thng phong trong b my cai tr ti Vit Nam. Tng t nh vy, nu nm 1954, ngi M c th a tn phn thn tam i Vit gian Ng nh Dim ln cm quyn min Nam lm tay sai cho h trong nhu cu bin min Nam thnh tin n chng Cng ng Nam , th nm 1963, h cng c th li ng xung hay kh dit ng khi h thy rng ng t ra khng khng ch bit phc v cho quyn li ca Vatican m bt cn n uy tn v quyn li ca h, ng nh li Gio-s L Chnh Trung ghi nhn: ng tng mnh c th nhy vo vng tay ngi M trong mt giai on ngt ngho ri thot khi vng tay khi tnh hnh sng sa hn, ng tng c th chp nhn lm con c trong mt vn c ri ngay trong vn c , c th t ng i mt nc c ring ca ng. Khi ng nhn thy ch l o tng th qu tr: ng cht v o tng . V ci cht bi thm ca ng cho thy mt s tht ht sc tm thng: Khng mt con c no c th t ng i mt nc c cho ring n, du con c mang tn Ng nh Dim , v khng mt nc nh no c th li dng mt nc ln, nht l nc mang tn Hoa K. xi Nguyn Mnh Quang [Trch t tc phm Lch s v H s Ti c ca Gio hi Cng gio La M, Phn 5, Mc VIII]
32
Cc ch: i. Nguyn Xun Th. Bc M u Ca S Thit Lp H Thng Thuc a Php Vit Nam 1858-1897 (Santa Ana, CA: Tc gi xut bn, 1998, trang 17, 86-87 v 361. ii. Stanley Karnow, Vietnam: A History (New York: Viking Press, 1983), p 217. iii. Joseph Buttinger, Vietnam: A Dragon Embattled, Vol. II (New York: Frederich A. Praefer, 1967) pp, 846-848. iv. Mu, Vit Nam Mu La Qu Hng Ti (Wesminster, California: Vn Ngh, 1993), trang 87-91. v. L Hu Dn,. S Tht - c San Xun inh Su 1997 (Fremont, Calornia, 1997), trang 23-24. vi. Hong C Thy, Vit S Kho Lun - Cun 5 (Paris: Nam , 2002), tr. 2621-22. vii. i Mc. Bo i i T V i Cng" Ngi Dn s 77 thng 1/997. viii. L Hu Dn. Bd., tr 27. ix. T Gn. Ra Lnh o Chnh Sign Nh, S 568, pht ngy ngy 2/22/2007, ph bin trn nhm in th SAIGON_9 ngy1/11/2007. x. Hoa Bng, Quang Trung Nguyn Hu Anh Hng Dn Tc 17881792 (Glendale, CA: i Nam, khng nm xut bn), tr.171. xi. L Chnh Trung, Nhng Ngy Bun Nn (Sign: i Din, 1971), tr. 137.
33
HNG Y FRANCIS SPELLMAN V CHIN TRANH VIT NAM

Trn Th Vnh Tng
SOLDIERS NEVER LOSE Ngi dn M bit ta sao h tham chin Pearl Harbor nm 1941, Triu Tin nm 1950. Nhng hnh nh h khng hiu ti sao x h ln vo vng ly chin tranh Vit Nam t 1954 n 1975. T chin trng Vit Nam xa xi, quan ti lin tip tr v. Khi nt nhc chiu hn cn ang l lng, bn nm m ph hoa v l c y kch tnh, gia nh t s git mnh S tht u? Ngi anh hng khng ton thy kia nm xung cho ai? Tng McArthur ni Old soldiers never die; they just fade away/Ngi lnh gi khng cht; h ch nht dn i. C l phi thm Soldiers never lose, but are betrayed/ Ngi lnh khng bao gi thua trn/h ch b phn bi. Cu qun nhn Vit M ging nhau mt im: n o nhn thua trn m qun rng: Ch cp lnh o mi thua trn! Ch cp lnh o mi phn bi! Nhng cp lnh o chin tranh Vit Nam l ai? Lc ngi dn M khm ph ra rng khi chp nhn chin tranh th phi chp nhn hy sinh nhng Hng Y Spellman ch mun ng hy sinh cho ngi, h bt u biu tnh trc nh th St. Patrick v t dinh ca ngi New York. Ln u tin tn mt hng y c t tn cho cuc chin, Spellmans War. Nhng bi vit cay ng v ngi kh nhiu. C mt iu ngi dn M cay ng v cuc chin Vit Nam: ang t mt dn tc anh hng kiu v dn dit bo, h tr thnh hiu chin hiu st, trong khi , Vatican c ting l rao ging ho bnh. kin ca mt cu chin binh Hn 58,000 lnh M khng bit rng h cht Vit Nam cho Gio Hi Ki-t. Khng i lnh, th i t 5 nm. Bit vy, ti khng ng lnh nm 1968. Ti s i biu tnh chng chin tranh v ngi t trong danh d thch nhng lo khot ca chnh ph v tnh hnh Vit Nam. iu au ca qun nhn M-Vit, t tng cho n qun, trong 34
cuc chin Vit Nam: o ng th b t, mun nh cng khng uc, mun thua cng khng xong, mun thng li cng kh! Cht ung i, sng b ph nh! Khi siu quyn lc mun ko di chin tranh tiu th v kh, th xc ngi ch l con s, Vit Nam l nm m, chn ai khng cn bit. Trong 28 nm lm hng y, hng y Spellman trc tip can d vo cuc chin Vit Nam sut 13 nm - t 1954 n 1967. Tuy c ti hn ba triu ng Vit-M cht Cho Ngi, Do Ngi v V Ngi, mc d tn tui ca ngi hnh nh cn rt xa l vi ngi mnh, ngoi tr mt s du hc sinh c, M nhng nm 1960, bt TV ln l thy ngi. Nhng hng y Spellman l ai? Truyn thng Hoa K ghi chp y cuc i v s nghip hng y Spellman (1889-1967). Quan im ca nhng tc gi c lp ny kh khch quan, khi ch mun tm ra s tht, tm ra mc tiu ti thng cu s vic. H khng tm cch bo cha/tng bc/p nhn vt, m ch phn tch mc tiu cho cho ra l. Tc gi Avro Manhatttan cn cn thn vit cp n gio hi Ki-T cun sch ca ti khng nhm n nhng tn thun thnh, khng bit cht xu g v nhng m mu toan tnh ni trn, ch ni n gii lnh o cao cp Vatican v nhng tu s Dng Tn. Bi vit ny ch nht nhng chi tit c lin quan xa gn ti chin tranh Vit Nam, cn nhng s vic khc nh ngi l ngi ng tnh (homosexual), chim gii qun qun trong vic pht trin gio hi qua vic xy dng trng hc Cng gio trn ton th gii, thnh cng vt bc trong kinh doanh Knights of Malta, thit lp Ratlines gip m Nazis c Quc X chy trn, thnh tch quy ph cc x Trung Mkhng lin quan g n vn mnh ng Vit c. C th ni ng hon l cu ngi thng bng nh mt cy thc k. 1. V TN GIA: Nm 1911, chng sinh Spellman/dng Jesuits (tc dng Tn), 22 ti tu hc Rome c hn hnh kt bn rt thn vi Hng Y Eugenio Pacelli. Hng y gi yu cu l Frank hay Franny. Trong 7 35
nm, hng y Pacelli i khp th gii u mang Frank theo, t leo ni Alps n bi bin Hy Lp. Thng 7-1932, Frank c phong lm gim mc gio phn Boston, th tiu bang Massachssetts. Chnh hng y Pacelli, lc l b trng ngoi giao, tn phong cho Frank trong mt bui l trng th c hnh n th Thnh Phr/St. Peters Basilica Vatican, Frank mc a l mu vng chi m hng y Pacelli mc nm xa. Ln u tin mt gim mc Hoa K c hn hnh ny, gio dn Boston n nang mt mi. Thng 3-1939, hng y Pacelli c bu lm gao hang Pius XII. ng tm tun l sau, gio hong Pius XII phong cho Spellman lm Tng gim mc New York, gio phn giu c nht Hoa K. 20 nm sau, hng y Spellman bin New York thnh gio phn giu nht th gi. Cng nm 1939, Spellman uc phong chc tng tuyn y qun i: ci v ti danh d t gim mc Spellman trn nh mng li siu quyn lc gm siu qu tc/ti phit/chnh tr/tnh bo/qun s lin quc gia c tn Sovereign Military Order of Malta, vit tt SMOM, hi vin phi c gio hong sc phong. Ni ci tn khng thi ni ln mc ch ca SMOM. Nm 1946, gio hong Pius XII phong Spellman chc hng y. Khng cn mc cnh, ngi tr thnh thin thn gia Vatican v b ngai giao M. M, ngi ta linh nh chc tng ngi l American Pope/Gio Hong Hoa K. Vatican, ng ta gi ngi l Cardinal Moneybags/Hng Y Ti Tin. Ngi thnh ng Patrick ngi ng uc g chch i l Come-on-wealth Avenue/a l Ca Ci Nho V (thay v Commonwealth), tr thnh thi thng. Ngi lm l ci cho Edward Kennedy . 2. QUYN LC: ng gp ti chnh ca hng y Spellman cho Vatican, tnh bn vi Gio hong Pius XII, v tr cht vt trn nh SMOM, quyn lc Spellman hu nh v tn khng ai dm ng. Bn ca ngi nm trong danh sch 100 ngi quan trng nht th k 20. Ngi gii thiu vi gio hong Pius XII hng lot cc nh c ph, bin h thnh qu tc Hip s Malta, khng ai dm ng ti. Ht tin ch ny b ch kia kho lo nh mt b ch hi, di bn tay Spellman mi vic tri m. Thay v np tin nin lim cu Knights of Malta- Hip s Malta vo tng hnh dinh SMOM Rome, Spellman chuyn tin vo ti khon ring cu hng y Nicola Canali (1939-1961) b trng b ngoi giao Vatican. Vi cu hi yu t vang ln, ngi khng bn tm 36
tr li. Bo no xa gn hi tiu cc v ngi, ngi cho lnh cc ca hng sang trng khu Sak Fifth Avenue rt ht qung co lin mt khi. Thng x Sak Fifth/New York ch l mt ti sn khim nhng ca ngi, cng nh tng gim mc Ng nh Thc l ch thng x Tax/Saigon vy. Hng y Spellman gip Vatican 1 triu la ti tr Cng ng Vatican II nhng ngi khng hi sc no bu bn vi nhng k ngho kh. Thng 3/1949, hai trm phu o huyt ngha trang Calgary rng 500 mu m ngi l ch nhn - i tng lng 20% t 59.40 ln 71.40 $USD (mt tun). Ngi khng chp nhn, ngy mm mi bt cc chng sinh nh th St. Patrick thay th, o huyt chn 1020 quan ti xp lp. Ngi cho ci m cng kh y l bn cng sn. My ng v ngho kh ca m phu o huyt mu mo phn trn Chng ti ch mun tng lng, khng bit cng sn l g. 3. V CHNH TR: Hng y Spellman u khin th gi bng in thoi. Ngi cho hay trc s khng ai vit c tiu s ngi, v s khng bao gi c du vt chng t. Ngi l c vn ca nm i tng thng M t 1933 n 1967, t Roosevelt, Truman, Eisenhower, Kennedy n Johnson. Ngi l bn thn vi tng William Donovan - xp sng OSS, tin thn CIA. Donovan ch nh Allen Dulles ni ngi CIA, nn hai anh em nh Dulles, b trng ngoi giao v gim c CIA, cng di tay ngi. Mt trong nhng ngi bn danh gi l i gia Joseph Kennedy, thn ph ca thng ngh s tr tui John Kennedy/tiu bang nh, Mass. Nm 1935, ta sn ng Kennedy ln ti $180 triu la, khong 3 t by gi. Sau th chin II, mt trong nhng chin lc ca Vatican trong vic ngn chn cng sn bng cch ng h cc ng vin phe Dn Ch Ki-T gio. ang khi Vatican mun c mt tng thng Ki-t ta Bch c, ng lc Joseph Kennedy mun John Kennedy lm tng thng. Gio hong Pius XII g bc s ring 37
Riccardo Galeazzi n gp Spellman v Joseph Kennedy thng lng. C tin mua chc tng thng d nh mua bp rang. Nhng yu t trn chn mi cng lc, Spellman da vo Vatican dng ln hai tng thng Ki-t dn ch u tin: John F. Kennedy Washington D.C cng nh Ng nh Dim trc Saigon. Ti liu ngoi quc khng c nhng chi tit nh trong bi vit C phi Hoa Thnh n a ng Dim V Lm Tng Thng Nht Cng Ho VN cu Linh mc An-Tn Trn Vn Kim. LM l ngi duy nht gn ng Ng nh Dim trong hn hai nm ng Dim M, Theo Linh mc, c ba ngi c hng y Spellman bo tr, nhn lm con nui: hai linh mc Trn Vn Kim-Nguyn c Qu v ng Ng nh Dim. (Ghi ch: ng Ng nh Dim c ti ba v cha nui oai quyn mt ci: thng th Nguyn Hu Bi, Hng y Spellman v trm CIA Allen Dulles) Nm 1951, ang New York, Linh mc Trn Vn Kim, c in tn t u chu ra n tng gim mc Ng nh Thc v em l Ng nh Dim ta phi trng Idlewild (phi trng Kennedy by gi). Sau Hng y Spellman gi ng Dim tr ta nh dng cc linh mc Maryknoll, New Jersey. Tuy uc Hng y Spellman giu c bo tr, ng Dim khng c Hng y cho ng xu no. Sut hai nm, ch mt mnh Linh mc Kim thm ving, bao bin vic di chuyn, k c thu khch sn cho ng tip khch v bit ng rt thanh bch. Cho n thng 6/1953, ngy ng t gi Hoa K qua Php gp hong Bo i trc khi v VN nhn chc th tng, Linh mc Trn Vn Kim v nm ng bn cn chy mua vi cho ng chic c vt mu xanh. Tuy vy, theo linh mc Trn Vn Kim, mi n gia nm 1953, chnh gii M chng bit g v ng Ng. LM TVKim vit: - C ln chnh khch M phn nn vi ti: linh mc cao t cch lnh o ca ng Ng nh Dim, v c c Cha Ng nh Thc cng lm nh th, nhng chng ti cn thm chng nhn, v c Cha Thc l anh cao em th c chi l l. - Mi ti gn mt thng sau khi trn in Bin ph n ln ngy 13 thng 3 nm 1954 (tht th ngy 26 thng 6) v c l cng v nghe li c Hng y Francis Spellman ku gi, ngy mng 7 thng t nm 1954 tng thng Eisenhower mi ln ting cnh gic, khi ng xng ln ch thuyt Domino: Nu Vit Nam sp trc sc tn 38
cng Cng sn quc t vi Lin X v Trung hoa ym tr H ni, th my nc ng Nam s kh m ng vng c. HNG Y SPELLMAN DNG NN NHT CNG HA VIT NAM Mt chn in Capitol, mt chn Vatican, hng y Spellman nh hng c tng thng M, sai khin c trm CIA, hoch nh chnh sch cho b ngoi giao, nn ngi yn ch s c bu lm gio hong Vatican khi bn thn ngi l gio hong Pius XII qua i. Khng ng, ngy 28-10-1958, ngi c bu l Hng Y Angelo Roncalli, tc Gio hong John XXIII. Hng y Spellman gin lm, nhic sau lng ng: ng ta u xng lm Gio Hang, ng ng i bn chui/Hes no Pope. He should be selling bananas. Hng y Spellman c v nh lp la cu ni cu Cesar Veni, Vidi, Vici. Nhng nm 1950, chnh khch M ni v chu cn lng cng d bn , Spellman i qua c ri. Nm 1948, ngi u cho linh mc Fulton Green qua Australia c din vn ti nh th St. Marys Sydney. Spellman gh Singapore v Bangkok, bay ngang Angkor Wat. Trn ng tr v M, trc khi bay qua Canton v Hongkong, ngi tin chn gh Saigon. Tng gim mc Saigon ngi Php Jean Cassaigne c mi tng gim mc Vnh-Long Ng nh Thc trong bui tip n ngy 25-5-1948: t bui tin chn nh mnh ny, s phn cu dng h Ng-nh an bi. Gii hc thut M - tn gio, chnh tr, truyn thng, gio dc ng dt khat 100% v vai tr ca Hng Y Spellman trong vic dng ln tng thng Ng nh Dim. Xin ch gii hn vo bn tc gi m sch ca h c th thch vi th gian. Trong s bn ng ny, hai l linh mc Ki-t gio: - Theo Wilson D Miscamlble, gio s mn s/a hc Notre Dame/Indiana, trong bi vit Francis Cardinal Spellman and Spellmans War, l do ngi M nhng tay vo chin tranh VN bt ngun t Chin Tranh Lnh ko di t chu u. Di nh hng v cng to ln ca Spellman, chnh gii M u tin tng rng s bnh trng ca khi Cng Sn Lin S v ng minh ca h, Bc VN, l mi e da trc tip nc M. - The American Pope: The Life and Times of Francis Cardinal Spellman, tc gi John Cooney (cy bt cu Wall Street Journal) vit: Nu khng c Spellman ng h Ng nhDim hi 1950, chc chn khng c chnh ph min Nam Vit Nam. Cooney dnh 39
18 trang ring v Spellman v Vit Nam. T Church & State ph bnh dn chng k cng, tt c ngi M nn c v hc hi - An American Requiem/Kinh Cu Hn Nc M, t truyn, tc gi James Carroll c b l trung t tnh bo Pentagon: chuyn vin tm to nm bom Vit Nam, m li l bn thn cu hng y Spellman. ng vit Chin tranh VN bt u t Spellman, schbn-chy nht 1960-70, ot National Book Award for Non-Fiction (1996), gii thng cao qu nht cu vn hc M. Carroll dnh nguyn chng 8, Holy War/Cuc Chin Thn Thnh cho chin tranh Vit Nam. - Theo linh mc Martin Malachi: Spellman dn thn vo Vit Nam l theo mun ca Gio Hong Pius XII: mun ngi M a ng Ng nh Dim ln v nh hng ca tng gim mc Ng nh Thc. [Ghi ch: Linh mc Malachi, gio s Gio hong Hc Vin Vatican (Pontifical Biblical Institute) t 1958 n 1964, cng th im chn tranh Vit Nam. ng l ph t, th k ring, thng dch vin cho hng y Augustin Bea/dng Jesuit v cho Gio hong John XXIII. ng cng dinh v gio hong John XXIII, c giao ph nhiu vic nhy cm. L linh mc dng Jesuits/dng Tn trong 25 nm, nm 1965 ng xin chm dt n ku go, nghi l ra khi dng Jesuits. ng qua New York, sng lang thang lm bi bn, ti x taxi, ra chn. Hai nm sau ng bt u kim n bng vit sch. Cun ni ting nht: The Jesuits: The Society of Jesus and the Betrayal of the Roman Catholic Church/ Dng Jesuit v S Phn Bi Ca Gio Hi La M]. (C ba cun The American Pope, An American Requiem, The Jesuits u c trn amazon.com.)
40
C th tm tt: c cc nhn vt ti cao cu lp php, t php, tnh bo, ta phit v tn gio Hoa K nng , con ng hon l cu ng quan Chu Ng nh Dim ging nh truyn c tch C B L Lem, ngai tr on cui. 1. 1951: ti New York, Hng Y Spellman gii thiu ng quan -t lu vong-Ng nh Dim vi chnh gii M, gm thng ngh s Michael Mansfield, thm phn ti cao php vin William O. Douglas, trm CIA Allen Dulles, cha con Joseph Kennedy, tt c l tn cng gio. 2. 1954: CIA gi Edward Landsdale qua Saigon ha php trng cu dn trut ph Ba a-ng h th tng NDim. Landsdale ngh t l c c l 70%, ng Dim khng ng , i phi t c 92.2%, con s cao hn c s c tri ghi danh. 3. 1955: B Ngoa Giao gi on c vn dn s qua Saigon (gio s Wesley Fishel/i hc Michigan cm u) son cu trc cho an ninh, kinh t, gio dc, hnh chnh, son c hin php cho Vit Nam Cng Ha. C quan USAID/S Thng tin Hoa K pht khng t Th Gii T Do, l sn xut nhng khu hiu nh tin n chng cng, l tng t do, ng quc gia. USAID cng bao dn trn gi lun t The Times bng ting Anh ca ng Ng nh Nhu. 4. 1955: chnh ph Eisenhower ti tr 20 triu la cho qu [Roman] Catholic Relief Services , C Quan Vin Tr Cng Gio. Hng y Spellman cng ch thn ving Saigon v tng $100,000 cho qu ny, gip ti nh c ngi di c (c ti liu ghi $10,000). T mi nm, Hoa K vin tr khong 500 triu la mt nm cho Vit Nam Cng Ha. 5. Ngoi c vn M chnh thc t dinh c Lp, Spellman cn g ip vin kim sot hai anh em ng Dim-Nhu. 6. T u nm 1963, Spellman bt u tch ri khi Ng nh Dim khi chnh ph Dim t chi khng cho thm qun nhn Hoa K vo Vit Nam. 7. Ngy 7-9-1963 tng gim mc Ng nh Thc ri Vit Nam qua Roma, bc lu vong u tin, khng c gio hong Paul VI tip. Ngy 11-9-1963 Ng nh Thc bay qua New York cu cu, hng y Spellman lnh mt i Miami Beach/Florida d l gn huy chong. 8. Ngy 1-11-1963: Spellman bt n xanh cho m mu dt im con nui Ng nh Dim. T , Spellman khng h nhc n tn Thc-Dim thm mt ln no na. 41
9. Spellman tip tc u khin gung my chin tranh Vit Nam khng-Dim cho n khi v hng nhan thnh Chu nm 1967. Hng Y hay i tng? ng l Hng y Spellman phi theo nghip binh ao. Nm 1943, ch trong bn thng, ngi vt 15,000 miles, n 16 quc gia va l i din ca Vatican, va l tng tuyn u qun i, va l c s cu tng thng Roosevelt. Ngi kho lo lun Vatican ng ngoi, v ng trn chn tranh. Ngi uc West Point trao tng huy chng. Ng c bng li my bay c Italy ln Massachussets. Fidel Castro m t hng y Spellman l Gim mc ca Ng Gic i, ca CIA v FBI. Tng thng M cn s b m st, Spellman th khng. Trong cun Vietnam Why Did We Go?/V Sao Chng Ta i Vit Nam tc gi Avro Manhattan chng minh siu quyn lc git tng thng John Kennedy chnh l Hng y Spellman. Bn dch ting Vit, c trn internet, dch gi Trn Thanh Lu.
Hu thun ln ca hng y Spellman cho chnh quyn Lyndon Johnson khng phi chu M La Tinh, m Vit Nam. D tui no ngi cng thich lm anh l lnh a tnh. Nga thng xuyn gp g cc ng tng ta Bch c, c mt ti nhng phin hp mt ca tnh bo. Ngi hp vi Ng Gic i, bn ci chin thut/chin lc vi hng tng lnh. Phin hp cui ngi tham d, thng 3/1965, ti Carlisle mt trng hun luyn qun s Pensylvania. Ngi cho tin cc gio hi a phng, ngun cung cp tin tc v tn. Khi cn ngi h tr cho CIA v FBI khin hai c quan ny khp np di chn 42
ngi. H khng sao c c mng l rng ln, min ph v trung thnh nh gio dn. Trong khi hng y Spellman ch phn mt cu, cc gio hi a phng xa xi ngho nn mng mng ti ti, vt c t tin ng hu thnh . Linh mc William F. Powers vit Hnh nh Hng Y Spellman n Vit Nam ban php lnh cho nhng khu i bc, trong khi gio hong John 23 ang nn n phi ct chng i. Ngi sang thm lnh M Vit Nam trong binh phc kaki vng. C ln, va tr v t mt trn VN, o anh mi thuc sng ngi lp tc bay n Washington dng cm tra vi tng thng Johnson, c c mc s Billy Graham (uc coi nh Gio hong Tin Lnh M). Tng thng hi c hai ngi bc k tip phi lm g. Trong khi mc s Graham cn ang lng tng gi yn lng, HY Spellman khng ngn nga, ni lin mt cu lnh cng Th bom chng! Ch vic th bom chng! V Johnson lm theo li c vn cu ngi. [Thus, when Johnson asked both Spellman and Billy Graham at a luncheon what he should do next in Vietnam, Graham was uncomfortably silent. Bomb them! Spellman unhesitatingly ordered. Just bomb them! And Johnson did]. Chng l ai? L ngi Vit. Cha c c bi no ca tc gi Vit v cu ni kinh hi ny. Ch mi thy tc gi Nguyn Tin H ng gin d v cu Sao chng n khng cht pht i cho ri cu ng Henry Kissinger. Billy Graham (1918-) u phi tay m. ng c coi nh gia hong Tin Lnh, c vn cc tng thng M t i Eisenhower n G. Bush. ng rt oai, qu trch tng thng Richard Nixon nh con ci trong nh. C l thy Spellman ngon lnh qu, Graham bt chc y chang khin ng cng rt ni ting trong qun s Hoa k vi l th 13 trang: Nm 1969 Graham n Bangkok gp g vi nh truyn gio t VN qua. Cc a din Cha sau khi lm du thnh gi, ngh nu hi ngh ho bnh Paris tht bi, Nixon nn di bom cc iu Bc Vit. Khng r cc nh truyn gio ny kim ip vin hay ip vin kim nh truyn gio, h l ngi Vit hay ngi ngoa quc, thuc dng no, t u qua Bangkok gp Graham rt tic bn tin khng ni r. Tr v M, Billy hng hi gi 13 trang vit tay ngy 15-4-1969 cho tng thng Nixon di bom cc Bc Vit Nam, ch trong mt m th kinh t tiu u lin h . Bc th ny uc bch ha thng 4/1989. T n Cha, Alleluia!! Di bom iu git c triu dn l ti c chin tranh! Ngi M phi hnh qun ng mt nc ln. H 43
khng qun n l Arthur Seyss-Inquart, lut s ng c, s quan Pht xt cu Hitler. Ngy 16-10-1946, to n quc t x treo c ng ny v 10 ngi khc v ph hy Ho Lan trong th chin II. Trc khi cht, Seyss-Inquart cn ni kiu sn khu: Hy vng cuc hnh hnh ny l thm kch cui cng cu th chin II m bi hc s l ho bnh v hiu bit gia con ngi. T ti xin tr la o, uc xng ti v chi cc php b tch. K cng hay, git ngi xong xng ti l linh mc tha ti ngay, Cha c tha khng tnh sau. C hi thc mc khng bit ng c ti sinh lm Ki-t hu cha. Wilson D. Miscamble kt lun v s nghip cu hng y Spellman nh sau: Lng i quc m qung ngn cn ng t hi mt iu rt quan trng mc ch ca chin tranh l g? ng cng khng thm bit n phng tin v hu qu. ng khng h bit rng nhng bo co ca chnh ph v Vit Nam l la gt. ng khng bao gi bit n nhn mng v tin bc tr cho cuc chin tnh n 1967. ng cng khng bao gi phn i cch nc M tin hnh cuc chin. Ngc li ng l ngi c v vic nm bom Bc Vit Nam. Cui cng, ng khng bao gi t hi tic v vai tr cu ng. S thit hi nhn mng do vic di bom cng khng h dy ln trong ng bt c mt tnh cm no. l iu ng trch nht, v ng l mt ng ch chn. Theo nh tranh u L Th Cng Nhn: S kin 30-4-75 th ti khng phi l chng nhn ca s kin v ti sinh ra vo nm 1979 nhng vi nhng g m ti trc tip tri qua, v ti chu ng trn t nc Vit Nam, ti thy y l 1 s kin ht sc c bit v c nhn ti ngh rng y l s an bi nghit ng ca c Cha Tri dnh cho dn tc Vit Nam. C dng vn ni au thng ln cho Cha, ngi cng s im lng nh ngn nm nay, nh khi dn Do Thi cu Cha b tn dit. cho Cha, Vit Cng mng v Cha an bi nh th, khi tranh u na. Hng y Spellman mng, Cng sn quc t mng, t bn mng! C lm i ri h cho Cha. Nhng mt khi bom n v tn tht sinh mng cn ong o m c th nguyn nhn/th phm cn phi c xem xt k lng. D khng lm k cht sng li, ngi m sng mt, nhng t ra hc c v s bi hc. Nu khng, chc 44
chn qu kh s lp li thm ln na. C khi ang lng l xy ra cng nn! Trn Th Vnh Tng [Ngun: Tp ch SiGn Nh, s 1265, ngy 22 thng 10 nm 2010, n bn Orange County, trang A1]
45
TRNG HP NG NH DIM CCH M CHN NG MINH TI CHU

L Nguyn Diu
Cuc chin Vit Nam t 1954 n 1975 chia cc tc gi M vit sch chnh tr ra lm hai phe: Chng i v ng h, m h mnh danh l phi chnh thng (orthodox) v phi xt li (revisionist). Mt cch tng qut, phi Chnh thng gm nhng tc gi nh N. Chomsky, D. Halberstam, F. Fitzgerald, W. Fishel vi quan im nc M sai lm khi can thip vo Vit Nam l mt ng minh bt lc. Phi Xt li gm nhng tc gi nh E. Hammer, N. Podhoretz, M. Moyar th ch trng ngc li. iu ng ch l nhng tc gi thuc Chnh thng li gm rt nhiu ngi trong qu kh tng ng h ng Ng nh Dim nh J. Buttinger, M. Mansfield, D. Anderson v ngay c Hng Y Spellman nhng sau th hon ton tht vng, thm ch cn chng i li ng Dim v ch ca ng ta. Cho mt c gi ngi Vit, nhng tc gi thuc phi Xt li thng phm nhng li lm cn bn v vn ho Vit Nam lm cho khng cn mun c tip. Ly th d ca hai trng hp tiu biu: Th nht l Francis X. Winters, gio s i hc Georgetown, tc gi cun The Year of the Hare: America in Vietnam, University of Georgia Press xut bn nm 1988. (c hai ng cu B trng ch Dim l Lm L Trinh v Tn Tht Thin, d nhin, ht li ca ngi). Sch ny c nhng sai lm nh: H Ch Minh sinh bn b sng Hng Hu, Thch Tr Quang l mt lut s thnh cng, ng mn H Ch Minh bt u nm 1962. ng Winters phi th nhn nhng li lm s ng ny khi b mt c gi nu ra trn tp san hu khuynh National Review nm 1989. iu ng bun l ngay c ci ta sch (The Year of the Hare - ch nm Qy Mo, 1963) cho thy tc gi khng phn bit c vn ho Vit v Tu. Th hai l Mark Moyar, gio s i hc Thy qun Lc chin 46
M, tc gi cun Triumph Forsaken: The Vietnam War 1954-1965, Cambridge University Press xut bn nm 2006. (Cng li c ng Lm L Trinh khen ngi ht li). Cun sch ny cng ch trng n thi k cai tr ca Tng thng Ng nh Dim nhng phn tch ca tc gi th qu sc nng cn. Khi ni v ng Ng nh Nhu, tc gi khen l mt v lnh o ti gii, lm cho ng tr thnh mt trong nhng nh t chc chnh tr hu hiu nht ca Nam Vit-Nam.(trang 35) Ngi Vit Nam, k c trm mt v Trn Kim Tuyn (trong sch Nhng Huyn Thoi v S tht v Ch ND ca Vnh Phc) cng phi ch ng Cn Lao, t chc Thanh Nin Cng Ho (TNCH) m ng Nhu lm Th lnh. Ni v hu hiu th ai cng bit trong ngy o chnh 1/11/63, c ci t chc TNCH y ch c mt ng Cao Xun V lm vic, cn Phong tro Cch mng Quc gia v nht l ng Cn Lao trc ht ra la th nay hon ton ln i u mt. Ba lc lng chnh tr do ng Ng nh Nhu t chc , khi ch lm nguy v lnh t bn tu, th tan nh bt x phng ! Cn cuc o chnh gi Bravo II (gi cho ng Nhu thay th ng Dim lm tng thng) do chnh ng Nhu t chc bng cch da vo tng Tn Tht nh th tng ny b i t Mu tranh th ri. Ngoi ra, cun sch dy 512 trang ca Moyar phn tch ch Dim m ch nhc tn ng Ng nh Thc 2 ln trong 2 dng, trong khi nh vn hoi Ng ca nm 2010 l Nguyn Vn Lc cng phi cng nhn rng hai ngi c trch nhim nng nht lm cho nh Ng sp l ng Gim mc Thc v b Ng nh Nhu. Vi nhng tc gi nh vy trong phi Xt li, tc phm ca gio s Seth Jacobs xut hin nh mt hi ng chng chc chiu sng vo vng sng m ca mt cuc tranh chp n nay vn cn nhiu tranh ci. Tc phm Americas Miracle Man in VietNam Ngo Dinh Diem, Religion, Race, and U.S. Intervention in Southeast Asia ca tc gi Seth Jacobs, gio s S hc ti Boston College, nguyn l mt lun n tin s vit nm 1997. Sau , ng thu thp thm ti liu mi gii mt v cp nht 47
ho ri xut bn cun sch ny nm 2004 v ti bn nm 2006 (Duke University Press). Ch ca lun n ny l l do v sao ngi M can thip vo Vit Nam v v sau tr thnh mt li lm tn khc cho ng minh Vit Nam v cho chnh c nc M m mt na th k sau vn cn nhiu di chng. l mt ci nhn can m v tc gi cp n hai ch khng nn bn ci: Tn gio v Chng tc. Mt cch tng qut, lun n ca Seth Jacobs gm hai phn chnh. Bn chng u chng minh chnh sch ngoi giao ca M sau Nh Th chin b nh hng bi ba yu t: Tn gio, Chng tc v Ch thuyt Cng sn. Hai chng cui phn tch tin trnh quyt nh ca chnh quyn M da trn ba yu t chn ng Ng nh Dim v Si Gn lnh o mt tin n chng Cng cho th gii t do ca M. Phn u ca sch phn tch 3 yu t ch o ca chnh sch i ngoi M sau th chin th Hai c th tm lc nh sau: V Tn Gio, lun l nc M c du dt bi nhng khun mt ng n nh Mc s Billy Graham (Tin Lnh), Hng y Francis Spellman (Cng gio). Mc s Graham l bn ca 11 i Tng thng M, t Eisenhower n Obama, v s hu mt quc truyn o (evangelical empire) khng l. c bit Hng y Spellman, theo ng ng li chng Cng sn trit ca Vatican, nm chc Tng Tuyn y ca qun i M. Khi qua Vit Nam nm 1955, d ch l mt chc sc tn gio, ng dc Tng thng Dim tip n nh mt quc khch vi i tic ti Dinh c Lp. Nm 1952, Kinh thnh bn c 26.5 triu cun trn ton nc M. Hai siu i gia trong ngnh truyn thng l DeWitt Wallace v Henry Luce, u l con cc nh truyn gio Tin lnh, v siu i gia th ba l Randolf Hearst Jr. s dng ti a cc c quan truyn thng truyn o Cha d t bo ca h l Life, Time, hay Popular Science, Mademoiselle, Fortune. Tc gi Jacobs cng dnh nguyn mt chng (s Bn) ni v bc s qun y Tom Dooley l mt ngi Cng gio cung tn, k th chng tc gin tip y nc M dnh vo vi Vit Nam qua cuc di c nm 1954 trong hnh nh mt i thm ha Cng sn ang p ln u nhng ngi Vit Nam (m ng thng gi l dn ng (the Asians) yu ui, kh di, dt nt).
48
Mc s Billy Graham
Hng Y Francis Spellman
V Chng Tc, gia th k 20, ngi dn M c mt khi nim rt m h v nhng quc gia ngoi nc M. Nht l cc nc Phi chu v chu. S m h ny a n tnh trng tng qut ha chng tc, coi tt c dn Phi chu l da en (Black) v dn chu l da vng m ngi M gi l Asian. Siu i gia Henry Luce khi u tnh trng ny bng cch ym tr nh vn James Michener xut bn mt lot sch v chu dy ngi M nhng s tht v mt ging dn chu n gin, ngu dt, v chnh tr cha th c kh nng tip nhn v s dng nhng khi nim ca Ty phng nh dn ch, t do, nhn quyn. Bn cnh , Hollywood cng sn xut nhng phim nh The King and I, Sayonara, The Geisha Boy, a ra hnh nh nhng ngi ng, chm chp, bn khai cn c khai ho. Ngay c cun The Quiet American ni ting ca Graham Green, c phe tin b khen tng nhng khi ni v ngi tnh Vit Nam ca k gi Fowler, tc gi cng cho thy mt c gi Vit Nam da vng ngu ng v an phn. V ch thuyt Cng sn (ang c xy dng Nga S v Trung Quc) ngi M c gio dc t trong trng hc ra n cuc sng thc tin rng y l him ha ln nht ca nc M v kinh t (T bn chng V sn), v chnh tr (T do, Dn ch chng c ti, c ng), v vn ho (T do t tng chng Kim duyt t tng), v tn gio (Hu thn chng V thn), v qun s (Bom A chng Bom A). 49
Phn th hai ca cun sch t trng tm trn tin trnh chn la ng minh ca M da theo ba tiu chun trnh by hon tt chin thut ngn chn Cng sn Nga Tu (containment) ca nh ngoi giao George F. Kennan. L ng minh vi M ngha l trc ht phi chng Cng, th hai l phi khng c vn chng tc, th ba l theo mt tn gio m ngi M cm thy thoi mi. Theo nhng tiu chun ny, cc nc Ty u da trng theo o Thin cha v chng Cng c coi nh ng minh hng s mt. V M lp ra NATO (T chc Minh c Bc i Ty Dng) nm 1949 lm tri n cho M chng Nga S ngay bn cnh cc nc Ty u. Cng phi ni thm trng hp nc sau Nh Th Chin, tuy c mt ng Cng sn rt mnh (nm 1970 vn c 1/3 dn bu phiu cho ng ny), nhng vn c M nhn cho lm hi vin ca NATO l v s c mt ca Vatican ti La-M c kh nng ho gii nh hng ca ch thuyt v thn ny. Xong phn NATO chng Nga S n phn chng Tu, nc M sa son mt vng ai ngn chn gm 9 nc t Nht qua Hn quc xung i Loan, Phi Lut Tn, Vit Nam Cng Ho, Indonesia, Thi Lan, Min in v n . Trong 9 nc ny, n l cu thuc a ca Anh quc nn nc M khng dnh vo. Thi Lan v Min in c o Pht l quc gio v Indonesia c i a s dn theo Hi gio lm cho thnh phn thn Do Thi trong chnh quyn M khng mun lin h cht ch. Ch cn li i Loan, Phi Lut Tn, Nam Hn, Vit Nam Cng Ho v Nht bn. Theo tc gi Seth Jacobs, y l nhng nc c lnh t chnh tr theo o Thin Cha, tr Nht, c chnh quyn M chn lm ng minh da theo ba tiu chun k trn, trong nhng nm u tin ca cuc Chin tranh Lnh. 1. I LOAN: T khi thay th Tn Dt Tin lm Tng thng Trung Quc v Ch tch Quc Dn ng nm 1928, Thng ch Tng Gii Thch phi cm u cuc chin chng qun xm lng Nht v cuc ni chin chng Cng sn ca Mao Trch ng. Mt nm sau, tui 42, khi mun ci Tng M Linh, vn l con gi mt nh truyn gio, Tng Gii Thch ly d v ri i t mt Pht t thnh tn o Tin lnh (tng t nh ng 50
tng Nguyn Vn Thiu b o Pht theo o v). V (cng nh ng Ng nh Dim) h Tng c bo Time nm 1931 ng hnh ba nhiu ln v ca ngi l nhn vt v i nht ca Vin ng. ng c bo ch Tin Lnh v Cng gio tranh nhau phng vn (ht nh ng Dim, h ca ngi Tng Gii Thch l mt ngi ngoan o v thnh thin) n ni nhiu nh phn tch ngh l Tng Thng ch ang s dng ti a chuyn i o ca mnh ly lng d lun M. Nhng d c s ng h trit v qun s, kinh t, chnh tr v nht l ca gii truyn thng M, ch c ti, tham nhng qu ca Tng Gii Thch cng i bi trc Hng qun ca Mao Trch ng. Nm 1949, Thng ch h Tng xch tn qun chy qua t nn o i Loan, m mt ngy v gii phng Bc Kinh khng bao gi tr thnh hin thc. D vy, Tng Thng ch vn c Thin Cha gio M tip tc bnh vc. Dn biu Walter Judd, mt cu gio s tng truyn gio bn Trung Quc, khng ngng ngng bnh h Tng: Chng ta khng i hi k th phi ci t, nhng vi ng minh th chng ta bt phi c dn ch, phi tn trng nhn quyn ngay tc khc. Dn M ch 175 nm mi c c mt nn dn ch nhng Nam Hn, i Loan, Nam Vit Nam th phi c dn ch ngay tc khc i vi dn ng, y qa l mt s kh hiu. Tng Gii Thch, khng phi l mt k ngoi o, d man m l mt con chin ca Cha. Nhn xt cung tn ny cng khng khc g cu c a mt ng Linh mc Vit Nam khc: ng Thiu l mt ngi ti knh phc, mt ngi c tinh thn quc gia cao v cng quyt chng Cng. ng Thiu l mt ngi Cng gio o c, ch nht no cng di nh th xem l, v trc khi i ng hai ng b cng nhau c kinh. (Bn Ging Lch S, Cao Vn Lun, trang 363) 2. PHI LUT TN: Ramon Magsaysay l mt s quan theo o Cng gio trong qun i Phi Lut Tn. ng c c tng thng nm 1953 vi lp trng chng Cng sn trit v ng minh cht ch vi M. Tng thng Magsaysay cht qu sm trong mt tai nn my bay nm 1957 nn kh c th i n mt kt lun r rng v mi lin h gia ng v M ngoi hai thnh qa rt c ngi M ca tng: Tiu dit lc lng Phi Cng Hukbalahap v gip M thnh lp T chc Minh 51
c ng Nam (SEATO) vo nm 1954 bao vy Trung Cng. Magsaysay l mt trong nhng trng hp him hoi m lin h ng minh ca M c th c coi nh l thnh cng. Kt qa ny n t s kin ng Magsaysay t c cao im trong c ba yu t chn la ng minh ca M. Chnh tr v truyn thng M ng h ng ti a v hai yu t Cng gio v chng Cng. Bn cnh , yu t chng tc cng khng l mt tr ngi v sau ba th k ri lin tc b h bi ba quc Thin Cha gio l Ty Ban Nha, Anh v M, nc Phi Lut Tn thnh mt quc gia khng cn cn cc vn ha c th ca chnh mnh na: Quc gia ny mt tn:: Philippines ly t tn ca dng h Philip ca cc vua Cng gio Ty Ban Nha. V mt ngn ng v tuy ting ni chnh thc l Tagalog, nhng c nc, nht l giai cp t trung lu tr ln ch dng ting Anh (ngay c trong nhng h s chnh thc), h qa ca mt chng trnh gio dc su m v rng ri ca cc trng Ging Cng gio trong thi k h ging nh ngi Php c gng p dng Vit Nam. Tuy Phi Lut Tn lm trn bn phn tin n chng Cng cho M, nhng x hi Phi vn ni ting vi nn im v ti c x hi d hn 80% dn Phi theo o Cng gio, ngi dn Phi vn ngho i di nhng ch c ti, tham nhng nh Ferdinand Marcos. 3. NAM HN: Tng thng L Tha Vn (Syngman Rhee) c kh nhiu im ging ng Ng nh Dim. ng xut thn t mt gia nh quyn qy. Trc khi nm chnh quyn ng tri qua mt thi gian M. ng c chnh quyn M ng h v i theo o Cha (Tin Lnh) v rt chng Cng. Bo Readers Digest tuyn dng ng l mt nh lnh o Gia t v i. ng cng c tng M James Van Fleet, T lnh Qun on 8 ca M Nam Hn khen ngi: L Tng thng bin i mt quc gia lc hng v hn lon thnh mt trong nhng tin n chng Cng hng mnh nht th gii. Tun bo Time ca i gia Henry Luce so snh ng vi George Washington v, trong tinh thn khai ho kiu thc dn Ty, cho rng dn tr Hn Quc cha pht trin n mc c th c mt nn dn ch kiu Jefferson ca M. Nm 1945, Nht bn bi trn, ng theo qun M v nc. Ba nm sau ng c bu lm Tng thng u tin ca Hn Quc nh ng Dim nm 1955. Trong thi k nm quyn, ch L Tha Vn cng c mt nt ging ch Dim l dng l do chng Cng n p i lp d l nhng ngi tng 52
cng vi ng khng chin chng quc Nht nh Kim Ku, Yo Woon Young. L Tng thng c ba im khc cn bn vi ng Dim l (1) ng i t gc o Pht qua o Tin Lnh, (2) chng nhng khng hp tc m cn tham gia khng chin va chng Nht va chng ch qun ch ca dng h Yi v b i t 6 nm, v (3) khi b dn chng, sinh vin phn i ch c ti tham nhng, ng t chc v b nc ra i sng i lu vong H Uy Di. L v lnh t mt quc gia ng u sng ngn gi vi Bc Hn v Trung Cng, L Tng thng du c ti tham nhng bao nhiu vn c ngi M bnh vc n gi pht cht nh Tng thng Thiu ca Vit Nam. Ngha l ng c mt my bay ca CIA M a ng ra khi nc mt ngy cui thng 4 nm 1960 (trc ng Thiu ng 15 nm) khi lc lng biu tnh chng i sp trn ln to Bch c (Blue House) bt ng x ti c ti v tham nhng (Th trng Ti chnh ca ng, Kim Yong Kap, tit l L Tng Thng tham nhng 20 triu M kim). im c bit ca Nam Hn l sau kinh nghim v vi L Tha Vn, nhng chnh ph qun nhn tip theo chng nhng khng lm cho ng minh M tho chy m ngc li, trong chuyn cng du ngy 11/11/2010 mi y, TT Obama tuyn b ti th Seoul rng sau gn 60 nm hp tc: nc M s khng bao gi t b trch nhim bo v an ninh cho Nam Hn. (the U.S. will never waver in its commitment to South Korea's security) 4. NHT BN: Thng 8 nm 1945, sau khi nc Nht bi trn, tng Douglas MacArthur dn qun i M t b Tng ch huy ti ng Kinh. Mt trong nhng iu u tin ng tng ny lm l ku gi cc nh truyn gio Tin lnh v Cng gio hy tch cc lp y khong trng tm linh ca nc Nht. V ng e do: nu khng lp y nc ny bng Thin cha gio 53
th n s b Cng sn lp y. ng nhn mnh: nc Nht khng th tr thnh dn ch nu khng c o Thin cha. ng Tng ny cng ni thng rng nhim v ca ng vi t cch l mt Chin s ca Cha l phc sinh li tn gio cho nc Nht. Hong t Higashikuni, lnh chc Th tng u tin ca Nht sau Nh Th chin, tuyn b vi mt phi on truyn gio M rng: Chng ti cn mt chun mc o c mi nh ca Cha Gi-Su. o Pht hay Thn o (Shinto) khng bao gi c th dy chng ti tha th cho k th. c cu tuyn b ny ta mi thy c ng Th tng Nht hiu rt r tiu chun tn gio ca nc M h mnh n mc ch c o Pht v Thn o ca quc gia mnh. Nht l sau 54 ngy lm Th tng, ng quyt nh v hu v lp mt Thin ng tn Higashikuni-kyo, v b B ch huy qun i M ng ca. Nhng nc M tht bi trong c gng thay i tn gio nc Nht v mi lin h qu cht ch gia vn ho v o Pht ca x V s o ny. C phi lm vui lng nc M vi nhng loi tng nh MacArthur, m nc Nht chp nhn cho nhp cnh hai mn th thao d cu (baseball) v bng (American football) khng? 5. VIT NAM CNG HA: Qua bn ng minh trn ca M, ta c th thy ng Dim t Vatican bay n Nu c nm 1951 l ng ngi, ng ch v ng lc c M chn lm ng minh trong cuc chin tranh lnh chng Cng sn. ng l mt con chin Cng gio thun thnh c bo m ca Hng y Spellman. Trong trng hp ng Dim, ch yu t tn gio m thi cng mnh thuyt phc ngi M v yu t chnh tr (chng Cng) v yu t chng tc (vn ho Gia t s ko dn tc Vit n nm ngoan ngon di ci d v i ca vn ho Ty phng nh cc ng C Ty v cc ng quan Ty Thc dn rng thc hin trong gn 100 nm trc ). V y l mt cha kha ca s sai lm trong chnh sch i ngoi ca M Vit Nam, ngay sau ngy thc dn Php bc chn ra v h bc chn vo, khi h nhm ln v vai tr ca mt ngi lnh t Cng gio cung tn trong mt nc m a s ngi dn theo, hoc chu nh hng su m ca, Pht gio. 54
Theo tc gi Seth Jacobs, cha kha ny li b kt cng thm na v yu t thi gian. Nc M ca Eisenhower, McCarthy, Spellman b thay th bi nc M ca Kennedy, Martin Luther King Jr. iu oi om l s kin ng Kennedy c c c tng thng, d l ngi Cng gio trong mt quc gia a s dn theo Tin Lnh, em n hu qa l yu t Cng gio ca TT Dim tr nn khng cn quan trng lm cho nc M na. Khi c tri M chn ng Kennedy vo chc Tng thng nm 1960, h bu vi tm trng o no cng c. Ngc li, trong khi yu t chng Cng gia tng tm quan trng khi Kennedy phi i u vi Kruschev qua vu khng hong u n nguyn t Cuba st nch nc M, th ng Dim v Nhu li (va n p Pht gio va) i gp ng ch Phm Hng v chng cnh o ca ng H Ch Minh trong dinh c Lp th ng minh phi tho chy ng minh ym tr cho ng Kaki chng Cng lt Dim-Nhu l mt hu qu khng lm ai ngc nhin c. Thi gian cng l mt nhn t lm cho yu t chng tc thay i. T chin thng quc Anh bng thuyt bt bo ng ca Gandhi cho n hnh nh t binh thc d n Php sp hng sau cuc i bi in Bin Ph em n cho ngi dn M nhng suy t khc (bo ng hay bt bo ng) v cc dn tc ngoi nc M. thuyt phc ngi M v s hin hu ca nhng nn vn ho ngoi Ty phng, ngi M ca thp nin 1960 ch cn so snh hnh nh tn bo, d man ca cnh st M dn ch i cn nhng ngi da en i biu tnh ngay th Hoa Thnh n v hnh nh tranh u bt bo ng ca Ho thng Thch Qung c trn truyn hnh M.
Trong phn cht ca chng kt lun, tc gi Seth Jacobs vit: Gia nhng chnh quyn ni tip nhau sau khi ng Dim b lt 55
, ch c mt nhn vt c M ng h cm quyn c lu di nh ng Dim: Nguyn Vn Thiu. Khong nm 1970, cc k gi M Si Gn thng ni giu l chin lc ca M Ni hay chm vi Ng nh Dim bin thnh ra i n cng vi Nguyn Vn Thiu. Tng thng Thiu tuy l mt chnh tr gia mm mng v t cung tn hn ng Dim nhng vn l mt ngi theo o Cng gio. Ci yu t (tn gio) lm cho M tng quyt nh ng h v tng thng u tin ca Vit Nam Cng ho vn vng vt, d kn o, cho n nn Cng ha ca v tng thng cui cng ca min Nam. Ngha l vn mt ch loi Dim khng Dim th ngi M mi ng h theo yu t tn gio ca h. Thc trng cay ng ny cn c i chiu vi mt hin trng m Samuel Huntington tm lc mt cch thng sut: Cc quc gia ngoi khi Ty phng c nhng tr ngi khc nhau khi mun n vi Ty phng. t tr ngi nht l nhng nc Nam M v ng u. Nhiu tr ngi l nhng nc theo o Gia t nguyn thy thuc Nga S (ca thi k Chin tranh Lnh). Nhiu tr ngi nht l nhng x hi Hi, Khng, n v Pht gio. Ring Nht Bn t to cho mnh mt v th c bit trong vai tr mt thnh vin lin hip khng chnh thc: Tuy trong hng ng ca Ty phng mt vi kha cnh nhng Nht Bn r rng khng phi l Ty phng trong nhiu a ht quan trng. The Clash of Civilizations, Foreign Affairs, Summer 1993). c xong tc phm ny ca gio s Seth Jacobs, ngi Vit Nam s nhn chn r rt hn no trng chnh tr ca siu cng M quc th cu hi t ra c phi l: Trong trt t mi ca th gii, vi nhng quc gia chu nh Trung Quc, n , Hn Quc, Singapore ang snh vai mt cch t cng, t lp vi cc quc gia Ty phng, th liu Vit Nam s chuyn mnh vn cnh thnh mt con rng trong bu tri c lp ca mnh nh Nht Bn hay vn l gt ni qu ngi i tm mt ng-minh-khng-bao-gi-tho-chy theo nhng tiu chun hoang tng?
L Nguyn Diu
56
GIO HI TRONG CN BO BNG

Linh mc Trn Tam Tnh
(Trch t tc phm Thp gi v Li gm, Chng III Vit dch t Dieu et Csar) -
1 GIO HI CHIN THNG Ti cc vng ti i thm, ngi Cng sn ginh c mt lot thng li v chnh tr, hnh chnh, qun s v cng phi ni thi tinh thn iu gy n tng mnh nht trong ti, hi i, li l tinh thn hng hi h to c ni cc cn b khng Cng sn v s ng h mnh m h ginh c t pha nng dn. (Joseph Alsop, phng vin chng cng, vit ngy 31-8-1954). Lo Secn (Leo Cherne) vit trong bo Look ngy 19-1-1955 rng: Nu t chc u phiu hm nay th phn ln ngi Vit (min Nam) s b cho Cng sn Chng ta bit lm c g? . Cc phng vin ngi M k trn c l cha c li tuyn b chnh thc ca cc tu s dng Tn trong bo Missi mi lm hm sau hip nh Ginev, vn tin liu bng giy trng mc en cuc u phiu cho nm 1956, nh sau: S khng c u phiu, du ngi ca Nh nc c suy ngh ni nng th no cng mc. S khng bao gi c u phiu, bi mt l l khng th lm vic , nu chnh quyn min Nam c may m thng c, th liu chnh ph Vit Minh c chu gii tn qun i, b my hnh chnh, cnh st ca h tun theo s phn quyt ca dn chng chng? Thc ra, Vit Minh vn mong mt thng li trn vn, cng ha hon th cng c tnh quyt nh hn. H mong chin thng 57
v tm l gii phng bi v cc bi cnh chnh tr v mi lin ly min Nam mc phi, li c li cho h. Nhng cc cuc bu c c li cho Vit Minh khng th xy ra, bi v Hoa K v cc thnh vin trong ng Nam khng th chp nhn mt s o ngc cn cn nh th. Cng khng th c, khi m chnh quyn Vit Nam nht nh quay sang pha Hoa K, c coi l thnh tr cc nc t do (Missi s 7.1954, tr.252). Danlt (F. Dulles), Quc v khanh Hoa K, chng ni trong mt mt ip gi cho ph t ca ng, ngy 7-7-54, ang tham d thng ngh Ginev nh sau: Chng cn h nghi v vic cc cuc bu c c th thng nht t nc Vit Nam di quyn ca H Ch Minh (Pentagon Papers 46). Aixnhao cng chng c quyt sau ny rng: Nu bu c xy ra theo nh Hip nh Ginev tin liu th 80% dn chng min Nam s b phiu cho H Ch Minh sao? Phi nhn vo nh sng ca chnh sch r rng , ngi ta mi hiu c ti sao M v cc thnh phn Cng gio n lc x y vo Nam nhng on ngi Cng gio ri y tr thnh nhng ton qun xung kch chng Cng v c nhim v ph hoi bu c, hon tt vic chia ct t nc ra lm hai, tri vi Hip nh Ginev v bo v cho ch mng manh do M dng ln.
Lansdale, Trm CIA ti Vit Nam - Chin dch trut ph vua Bo i ng Dim c thng c vi 92% s phiu Ton th c gi chc cn nh cc bin c ti Si Gn nhng nm 1954 1956. Ng nh Dim phi nh dp cc lc lng phong kin do qun Php dng ln trong thi chin: Qun Bnh Xuyn, lc kim sot ngnh cnh st Si Gn Ch Ln, cc ng phi v trang nh Cao i v Ha Ho v ci gi l qun i min 58
Nam, nhng s quan u l tay sai ca Php. Dim thng. Mt ng, nh M thnh cng ht cng Php, bt h rt ht qun thuc a v. Qun Php i ri, Ng nh Dim trut ph Bo i, ri t phong l tng thng Cng ha min Nam. Trong tt c cc cuc khng hong ny, ch Sam lun lun c mt y, Theo yu cu ca ng Dim, chng ti (trung t Lansdale, trm CIA) n thm ng ta hu nh mi chiu, trong thi gian cng thng gia tng, v nhiu khi cuc thm ving ca chng ti ko di hng gi (Pentagon Papers, tr.20). Nhng ng khc, bn cnh s ng h ca M, Dim cng cn c lc lng dn chng gip Dim cm quyn. Nhn dn min Nam t thi hng h hoc chng i ng. Cc ng phi chnh tr tn gio hu nh khng mun hp tc vi ng. Qun i th cn di s ch huy ca cc s quan thn Php. ng Cn Lao do em ca Dim l Ng nh Nhu lp ra, tp hp mt nhm chnh tr gia Cng gio t sn cn giai on trng nc. Dim da vo khi Cng gio di c, d sai bo v cung nhit, sn sng tun lnh cc cha x ko nhau xung ng mt tinh ng h. Cuc xung ng u tin xy ra ngy 21-9-1954. Trong khng kh b u c ca Si Gn, nhng ngi di c khn kh y du sao cng l mt s khch l cho Dim, khi h ko nhau biu tnh h to ng h ng ta, vi nhng khu hiu c bi v vi vng. Nh th ng khng phi c n mt mnh trong dinh Norm, nh mt vi ngi mun ni. Ngi di c c tp hp theo nhng mnh lnh ht sc n gin. H bit rng ngi cha ca h, ngi h cy nh, ngi bo h cho h, l tng thng Dim Ngi ta ni vi h rng tng thng sp gp rc ri vi cc i th, th l h ko nhau ti, mt cch hin ha, chng sng ng g, ni ln s gn b ca h. l m t tnh hnh theo bo Missi. Cn phi thm lun iu ca Paris-Match hiu s kt cuc bi t ca ni v: Cc on xe cam nhng Bnh Xuyn xut hin, iu ng vo a hnh rt ti, dng cn khp ng ph. Ri bng dng mt lot sng my bn x vo mt ton, m ch cn nh hn cng sc gii tn Nhiu ngi cht v b thng nm la lit gia ph. Mt nhm nh biu tnh tin ti qung trng B a Lc v treo ln b ro ca Nh th chnh ta my cu khu hiu. Cc linh mc ti g i v khuyn m biu tnh hy gii tn.. Nhng mn tng t c tip tc xy ra ti Si Gn. Mi ln Quc gia lm nguy, hng chc ngn ngi Cng gio, t cc tri di c quanh th sp hng theo sau cc cha x bn o chng thm, ko 59
tun v th biu tnh ni ln ch cng quyt ng h Dim ti cht. Qu th, s phn h c coi nh gn lin vi s phn ca th tng. Nh vin tr M, vic nh c hu nh c giao ph hon ton trong tay ci cha x, cc lng kiu Bc k mc ln ti H Nai, Ci Sn v.v bao quanh nh th, lc u ch lm bng vt liu nh, sau c xy gch thng c thp chung. l nhng c o khp kn, va khng th xm nhp, va khng th nh chim. Nh s ng h v iu kin , sau cng Dim ht c Bo i trong cuc trng cu dn ngy 23-10-55, Dim chim c 98% s phiu. Nc Cng ha c cng b v ng nhin Dim tr thnh tng thng u tin. Cc mc tiu ca chnh ph ng n gin lm. a) cng c min Nam; b) gii phng min Bc khi ch Cng sn. Ngi ta vit nhiu v Ng nh Dim nh mt ngi hng ng Nam , l Cngxtantanh chu , l Klvt mi trong lch s Gio hi. Theo d lun ca nhng ngi tng cng tc vi ng, Dim l mt ngi lim khit, c ti, phong nho, v trung c. C l, ng cng t ra c l hn, khi t cho mnh l Ngi Cha chn cu dn. L ngi c thn tng sng gn chc nm trong tu vin, chng vin, ti Vit Nam cng nh ti M, ng gn gi vi thuyt thin ch [thocratie] hn l dn ch [dmocratie]. L cha ca nc Cng ha, ng ch chp nhn mt ng duy nht l Cn Lao, c thnh lp v khuynh lot bi ng em Ng nh Nhu, lm nng ct cho ci ng gi l Phong tro Cch mng Quc gia. Phong tro ny c t chc theo c cu ca mt chnh th quc gia, c tt c cc b chn rt nh b my chnh quyn t trn xung di, khin bt c ai mun c thnh tnh trng, qun trng, x trng, gio s hay cng chc, u phi l ng vin Cn Lao. H t tng ca ng v Phong tro l thuyt Nhn v, ch c mt trng o to duy nht l Trung tm o to nhn v, do ngi anh ca tng thng l Gim mc a phn Vnh Long, Ng nh Thc sng lp. Bt k l Cng gio hay khng, tt c cng chc u phi qua mt kha hc tp t l mt thng ti . Cc lp hc u do cc linh mc m nhim, nhi nht nhng khi nim v nhn bn, con ngi c Thin Cha sng to, ging v nhng iu lm lc ca Pht gio, Khng Gio, v cc ti c ca Cng sn Cuc ty no ny do chnh cc linh mc thc hin, h l nhng ngi ch bit trit hc kinh vin ty u v tip th ti Rma ci khi nim v Pht gio do cc c cu 60
tha sai dy cho (li th nhn ca gim mc Thc). V gim mc ny, anh ca tng thng, nin trng ca hng Gio phm, ha thnh tr no tuyt vi ca ch . Ngi ta tm ti ng xin x n hu, c quyn. Gim mc lm nh hin thn ca Gio hi, cng nh ng em l hin thn ca Nh nc. Tht khng phi v c m thin h hn tn v c hiu thng ca Gio hi v ch ngha gia nh tr ca nh h Ng. p li cc li ch trch, gim mc Thc ni nm 1963 rng Trn bn giy ca ti nm chng cht nhng l n xin ti can thip cho h n ny n n, kh thay, thng ch l th tc, t chp bu ca Gio hi, bng qua cc ng nghip ca ti trong hng gim mc () v xung cho ti nhng tng lp thp nht ca qun chng, bt phn mu da v tn gio (ti c th k ra tn tui ng knh nh hng y Feltin v c cha R-anh (Rodhain). Ti khng th dng dng trc nhng li ku xin ca h. Cho nn c s n qua gia ci thing ling v ci phm tc! vo a v ti, cc ng s x s th no? (ICI, 15.4.1963). T 1955 n 1963 l thi vng son ca ch ngha cha ch, vi nhng li ch tht chng bao nhiu, nhng vi nhng h lm gy nhiu ting tm hn, nht l trong khi cng chng gm 90% l ngoi cng gio m b kim hm di mt th chnh ph cng gio. Khp ni, thnh ph cng nh nng thn, chic o chng thm l biu tng ca quyn th. Ti cc vng Cng gio di c, cha x l ton quyn, l nhng ng vua tuyt i. Gim mc Ng nh Thc cng phi tha nhn nhng chuyn h lm ca cc nh c ti o en. Trong mt l th gi cho mt bn c, ng vit: Ngi ta c c trm h s, t co cc linh mc n cp tin ca di c, bng nhng danh sch ma, bng cch ty xa s sch, bng cch thu xp chim ot tin bc ca chng trnh Ci cch rung t, hoc bn hng vin tr M (theo cc li t co ca chnh b con di c) hay l gi tiu ring cc khon tin h nhn xy dng nh cho b con di c: Nh nc (v c Gio quyn) d di c nhm mt lm ng ci v , bi v linh mc rt cn cho vic huy ng dn chng trong cuc chng Cng. Ti thnh th, cc linh mc chng c bng cp, chng ti gii g, m vn iu khin cc trng t thc, c t chc nhng p phe v vt tin bc. Hai linh mc c c lm vin trng ca hai trong ba i hc ca ton min Nam, trong c i hc Lt. i hc ny ch l Cng gio ni danh ngha thi. t ai v c s kin trc ca n u do Nh nc i th. c ngun thu nhp cho i hc, 61
gim mc Thc ginh c c quyn cc vng n cy ti nh Qun, l im ngon nht nc. ng cng xin c nhng tha t rung mnh mng dc b bin, trng dng liu v da; cng vin ny c tin hnh nh c tin vay c hng triu ng ca chnh ph. c i hc Cng gio th phi c sinh vin. Song Lt l mt thnh ph nh min cao nguyn, xa cc trung tm th ln v nht l n ch l mt thnh ph bit th dnh cho hng giu c. Mun cho i hc Cng gio ny hot ng, chnh ph quyt nh di khoa S phm Si Gn ln, em theo ton b sinh vin, anh ch em no cng c hc bng Nh nc cp. Th l nh c s bo tr ca gim mc Thc thuc a phn Vnh Long, sau ny lm Tng gim mc Hu, cc sinh vin Cng gio ginh c nhng v tr then cht v lng bng cao. Ta gim mc tr thnh mt loi phng ngoi ca dinh Tng thng. Ngi ta thy b trng, dn biu, tnh trng, tng t (trong c nhiu ngi mi tr li o) l lt sp hng vo hu c cha. Ti cc tnh, cc linh mc c vn chnh tr rt c nh hng cnh tng thng hoc bn cnh ngi em th ba ca tng thng ph vng khng danh ngha ca min Trung cc cha khng ngn ngi tm cch a con chin mnh vo thay th cc qun trng hay x trng khng cng gio. thnh lp nhng n v bo v dinh tng thng Dim chiu m nhng ngi di c tnh Thanh, Ngh, Tnh, Bnh vn ni ting l dng cm v chng Cng. ng ni chuyn vi linh mc Cao Vn Lun, mt ngi rt thn tn. Gi nh ti em vo c t chc ngn chin s ca Thanh Ngh Tnh Bnh v mt chc cn b c kh nng c cha Khai, th mi s chc chn s thnh cng. (Ngi ta bit rng sau ny linh mc Khai hi tic v qua nhit tnh phc v ng Dim). Chnh ph cng gio ngy cng tr nn l liu khi ngnh cng binh, tng on binh xa v vt t ca chnh ph c a ra s dng trong vic xy ct nh th, chng vin, cc nh thu thuc ta gim mc; khi cc cn b nng thn v cng chnh c phi i lo vic trng dng liu v da cho c cha, khi cc binh s c bit phi thng trc ti vn phng Cng gio Tin hnh, khi cc gim mc c ch danh d ng bn cnh tng thng trong cc nghi l cng cng, hay l trong cc cuc duyt binh, khi chnh ph ph nhn lut gia nh ca b Nhu, em du ca Dim, p dng trong mt nc m 90% dn l khng cng gio cc khon lut gn ging nh trong 62
Gio lut. Khi ni ti vic dng cc tng c M do tay tng thng, c gim mc n kia ph vo, ti nhiu im ranh gii nh c M che ch t nc khi nn Cng sn. Qu th, c M cng c a vo mi trng ca ch ngha hiu thng hunh hoang, nht l dp i hi Thnh mu thng 2 nm 1959, c hng y Agagian, s thn ca c Gio hong qua ch s. Ba trm ngn gio hu i theo cuc rc khng l trong ngy kt thc, sau hng y long trng dng nc Vit Nam cho c M V Nhim theo tin tc bo ch thi y. cuc rc thnh cng, ngoi s tng tng ca Rma v Pari, ngi ta huy ng hng ngn lnh cng binh xy dng mt b ln trc nh th chnh ta Si Gn, dng ln cng cho, ng thi a ra hng trm xe cm nhng vn chuyn hng chc ngn gio dn t cc tnh v. c M cng c cung knh c bit ti La Vang, qung 30 km mn nam v tuyn 17. V nhng l do chnh tr, ngi nh nguyn nh mt ht trong rng ni, bng tr nn mt ni hnh hng cho ton th ngi Cng gio Vit Nam, thm ch ca ton nhn dn Vit Nam! c mnh danh l thnh ly th gii t do chng cng sn, ngi nh nguyn khim tn ny va c nng ln hng Vng cung Thnh ng t sau i hi Thnh Mu, tip nhn vo thng 8-1961 mt cuc hnh hng khng l nht trong lch s ch Dim. Ngy 16-8, tng thng ch thn ph thc tng lai nc Vit Nam cho c M La Vang. Trc mt 200.000 ngi hnh hng, y cc gim chc ca Gio hi, cc b trng v cng chc cao cp, phn ln khng phi l Cng gio, tng gim mc Ng nh Thc c li kinh dng nc Vit Nam cho c M, sau cuc rc kiu khng l. Nhm bin La Vang thnh mt th L c Vit Nam, hng gim mc t chc ti La Vang ly cho c c 10 triu ng dnh cho vic xy nh th mi, cc tng Thnh Gi v ci h lm php l. V s c phn phi mt cch ng nhin cho cc cng chc, Cng gio hay khng cng mc, bng cch khu tr tin lng ca h. Cc hc sinh ngho, nht l ti cc trng hc min Nam, cng phi mua v s. Mt s v c em giao cho cc cng chc v qun s phn phi. Ti Si Gn, mt ba tic kiu M c t chc trong c khch c mi phi ng 2.500 ng (ngang vi mt thng lng ca cng nhn) gi l ng gp cho Trung tm quc gia La Vang. Danh sch cc n nhn t nguyn ca La Vang rt di, vi nhng ngi ng u s l Ph tng thng ngi Pht 63
gio, cc b trng, cc tng t, mi ngi dn cng t 10.000 n 20.000 ng. i vi Nh nc cng nh gio hi, La Vang khng ch l mt trung tm tn gio, m cn l biu th ca ch chng cng. Chng hn khi bnh lun cuc hnh hng nm 1961, t Vin ng, mt tp ch tuyn truyn ca ch , vit: La Vang l ni ha nhp nn mt, i vi ngi Cng gio, bn cht lng yu nc vi c tin gii ra trc con mt ca k tin mt vic la chn hai chiu tht ng vi vic quan phng ca Cha. V s chn la ny hin r mt ln ni ci d n k diu khng t ni v ni v tr a d ca La Vang. Nguyn ng nm ngay ng ranh gip vi ch ngha cng sn v thn, t nay nh nguyn ny ni ln nh mt con thing ling ca Nc nh. Bn cnh ch ngha hiu thng b ngoi , phi ni thm mt th hiu thng khc v mc v nh l c im ca Gio hi thi k ny, l vic a dn ngoi vo o. Gim mc Angxen (Ancel) ph t a phn Lyon, nhc li li gim mc Thc: c nhng lng nguyn vn xin chu php ra ti. Ngi ta khng lm sao dy gio l kp cho h V ng kt lun: y l nc duy nht ti Vin ng (khng k Philippin) ang trn tr li o c nc . Nhng con s ngi ln chu ra ti, nht l ti a phn Qui Nhn xem ra ph hp vi cm tng ca v gim mc Php: 16.323 nm 1956 -1957, 27.385 nm 1958-1959, 37.429 nm 1960-1961. Nm 1959, ti Qui Nhn, ch trong mt thng, 61.000 ngi xin chu php ra ti. n Cha hnh nh, ng mt pht, tun xung nh ma trn a phn ca gim mc Phm Ngc Chi, gim mc ph trch di c nhng nm 1954-1956, ng nhn c t c quan Vin tr Cng gio Hoa k 38 triu la, ca t chc vin tr Php cng nh Caritas quc t cn nhiu triu khc na.
Tng Gim mc Ng nh Thc Gim mc Phm Ngc Chi Phong tro tr li o hng lot nh th va l ky diu va gy kh chu, bi v dn chng trong vng do sng di quyn kim 64
sot ca Vit Minh trong thi chin tranh Php Vit. Gim mc Chi cho chng ti bit rng php l , mt phn v nh c vic tuyn truyn thuyt nhn v ca chnh ph, dn ng cho qun chng ti y tm gp c o Cng gio v ng khc nh cc vic t thin Cng gio, cc trng hc, c nhi vin, nh thng, im pht qun o, bnh m v lng thc. C ngi cho rng vic theo o hng lot ch lp li theo ngn ngn c t thi Php, i o ly go m n thi. Qu th, vin tr Cng gio t ngoi vo u do cc linh mc t tin thao tng v thng ch dnh phn pht cho ngi Cng gio. Dn chng min Trung ny, l vng ngho nht min Nam, chng qua tm ni vic theo o Cng gio mt phng tin kim n. C nhng ngi cng cho rng h vo o khi b sch nhiu v chnh tr. Qun chng y, v tng sng lu nm di ch Vit Minh, nn b tnh nghi c lin h vi k ch, by gi vo o l gp c con ng t lng trung thnh vi ch hoc t ra trnh c nhng quy nhiu ca cnh st. l n Cha hay ch l do ng c khc ca con ngi? C th ni l c hai pha vy. iu chc chn l phong tro tr li o chm dt vi nm 1963, ngay khi tng thng cng gio Dim b lt . V php l Qui Nhn, nn c thm nhng g vit sau y ca bo Missi (1-1959): Cc linh mc phi ku xin tip cu. Gim mc Fulton Shenn nghe nhng li yu cu v ngi Cng gio Hoa K hp tc vi gim mc Chi. Hng ngn trng chui, sch kinh c gi ti Qui Nhn, cng nh nhng l nh v c M v tng Cha Kit l nhng du hiu u tin ca con ngi mi. Ngi ta ni n l do chnh tr ca cuc tr li. iu chc chn l c v c mt cch ht sc c bit. Ma h 1955, Ng nh Dim tung ra chin dch T Cng v qua lut 10-1959, ng lp cc Ta n qun s c bit, nh mt b my n p. Lut ny, kt n t hnh v phi thi hnh trong vng 3 ngy, khi c quyn bo cha, tt c nhng ngi Cng sn, nhng ngi c quan h vi Cng sn (nhng chin s yu nc chng Php, c cha m v bn b ca h), tt c nhng b co c xem l phm n an ninh quc gia. Cc cuc cn qut bt v ngn tn , t nay gi l Vit cng v nhiu ngi trong s b git. Mt s khc may mn hn, nh ng Nguyn Hu Th, ri y s l Ch tch Mt trn Dn Tc Gii Phng, tng l lut s Si Gn v l Ch tch y ban Ha bnh Si Gn Ch Ln, phi sng l lch trong cc 65
tri giam. Trong lnh vc ny, ti liu b mt ca Lu Nm Gc cng ging nh nhng g do chnh ph Vit Nam Dn Ch Cng Ha ph bin hi : Sut thi gian ca ci gi l chin dch T cng c tung ra ma h nm 1955, t 50.000 n 100.000 ngn ngi b nht vo ngc. Nhng nh bn bo co c ni, phn ln nhng k b bt y khng phi l ng vin Cng sn. l li ca Bttphiu (F. Butterfield) vit trong bn phn tch Ti Liu Lu nm gc. Tc gi cn thm: Chng trnh cng dn v tht bi, bi v tng thng Dim hu nh ch phi ton nhng ngi di c min Bc hay l Cng gio n cc lng . Nng dn cho rng nhng th ngi khng phi l ngi ca h (Pentagon Papers, tr.82). Mc du thi thin v ca Dim khng ch nm li ni cc bng thng k, cng cn ghi nhn rng, trong mt min Nam ch c 10% l Cng gio, m ti Quc hi c ti 30% dn biu Cng gio, vi 3 v ch tch quc hi lin tip l Cng gio: trong b my hnh chnh, c 9 trn 14 tnh trng min Trung v 14 trn 18 tnh trng min Nam l Cng gio, trong chnh ph th 4 trong s 12 b trng l Cng gio v trong qun i 3 trong s 16 tng lnh l Cng gio. Cc bn thng k ni trn cho thy mt khun mt x hi khng my ng n v ngi Cng gio Vit Nam. Nh trnh by trn, gn nh ton th gio dn ngi Vit l thnh phn nng dn, ngho i. Cho n nm 1954, gia m rng tc gi v thi s ni ting, ngi ta ch m c mt thi s l cng gio. Rt t ngi l tr thc. Nh vy, vic tng vt s ngi Cng gio trong chnh trng cn c gii thch khng phi v h c nhiu tr thc trnh vt tri, hay l ti ba li lc hn thin h trong lnh vc qun l hnh chnh v chnh tr. Trong mt bo co c son tho vo cui thng 8, theo ch th ca ta Khm s Si Gn, gi cho Vatican, mt linh mc kh thng tho cc cc vn Vit Nam c vit: Ngi ta ni n ting hiu thng. Ti ngh ting khng phi l thi qu nh gi cch x s ca mt s gim mc v linh mc. Trong cc cuc l nhm chc gim mc hai nm trc y cho hai c cha Qui Nhn v Nng, ngi ta t chc nhng cuc biu tnh khng l. Khng phi tt c do ngi Cng gio n phng lm. Nhn s v phng tin ca chnh ph gp mt phn ln vo cc cuc tp hp , m khng phi bao gi cng do lng t nguyn Cc m canh thc Ging sinh, cc Tun Ta, nht Tun thnh ca chng ti, c t chc vi s h tr to ln ca qun i v b 66
Thng tin, gy nn ganh t ni ngi Lng. V cc v x s, hi ch do cc linh mc t chc c tin lm vic thin, gy bc bi cho rt nhiu ngi trong qun chng. (Ti liu ny, chng ti c bn sao, chc nh hng mnh m ti ng li ca Vatican thi k ny). Mt bin c cui cng, l ra phi nh du tuyt nh ca ch ngha hiu thng, nu khng c v khng hong Pht gio n ra: Tng gim mc Thc ang chun b l Ngn khnh, n mng 25 nm lm gim mc, ngy 29-6-1963. T thng 3, mt y ban Ngn khnh c thnh lp, do Ch tch Quc hi lm ch tch, vi nhiu v b trng v nhn vt tn tui lm y vin. Ngi ta t chc ti Si Gn mt ba tic mi thc khch phi ng 5.000 ng v ti cc tnh th t chc cc cuc lc quyn, va xin va p, vi nhng cuc x s do tnh trng ch th. Ngi ta mun bin cuc l Ngn khnh ca Gim mc thnh Quc l. Nhng cuc l ny ch n mng trong thn mt, do cuc ni ln ca Pht t. 2 HOA SEN M MU Nm 1963, ngy Pht n ng mng 8 thng 5. B con Pht t em c Pht gio treo y ng ph Hu. Chnh ph, trch dn qui tc ra t 1957, ban lnh ct i cc l c tn gio , nu cn th dng c v lc, bi v ch c quc k mi c treo ni cng cng. Hng chc ngn Pht t tham gia xung ng phn i. Qun i, theo lnh chnh ph dp tan m biu tnh v mt lot n sng my git cht 9 tr em. l mt bin c bi t, nhng b ngoi th cng ch l s vic l t thi. Tuy nhin v c Pht gio phn nh s chn mui ca cn khng hong t lu m di m tro. D lun quc t c bo ng qua bc s Wulff, gio s ngi c ti i hc Hu, sn sc nhng ngi b thng trong v ny. S cm phn ca dn chng tng ln tt khi Thng ta Thch Qung c t thiu ti ng t L Vn Duyt-Phan nh Phng ngy 11 thng 6. Tng thng Dim ni n vic Vit cng len li vo kch ng dn chng. Gim mc Thc gii thch v ny, xy ra hu nh trc mt ng, tuyn b rng ch l mt m la rm thi. Cn b Nhu th cho my ng thy cha t thiu l tr nng tht [barbecue].
67
Thng ta Thch Qung c t thiu Pht t biu tnh chng k th tn gio Nhng dn chng rt xc ng. D lun quc t th cho cc bin c l du hiu chng t chnh ph Cng gio c bch hi n p tn gio. V d nhin ngi Cng gio, v c Gio hi Cng gio Vit Nam, u lin ly trong . Trong gii Cng gio, ngi ta tm cch gim nh s vic v gii c d lun vn b bo ch chy theo git gn la bp. Chng hn, c Tng Gim mc Si Gn ni Khng c chuyn bch hi Pht gio t pha chnh ph, cng nh t pha Cng gio. Khng th v mt hnh vi phn bit i x l t ca c nhn, m li cho Nh nc v Gio hi. V rc ri Hu xy ra ngy 8-5-1963 lin quan n chuyn c Pht gio treo ti cc cha, thit tng c th trnh khng xy ra, nu khng c vic nhc li ch th nm 1957 ra lnh cm treo c tn gio, du l Cng gio hay Pht gio, ni cng cng. iu gy tc gin cho Pht t l nhc li ch th n li xy ra ch c 2 hm trc l Pht n v ch my ba sau cuc l nhm chc ca hai gim mc cc a phn gn , trong c c Ta thnh bay pht phi khp ni (Missi 1963, tr. 354). Mt s ngi Cng gio ti Nam Vit Nam v mt s tp ch tha sai Php v , cho rng Pht t c tham vng bin o mnh thnh quc gio v mt nhm thiu s cung tn s tip tc t thiu v cho ngi ta thiu mnh; nhm bo v mt v tr c c quyn u i. C ngi cn i xa hn. Theo h, y chng qua l mt m mu Cng sn git dy phong tro Pht t, nhm trc li kiu c nc bo c. Hy nghe tc gi ca bn phc trnh gi Vatican m chng ti nhc ti trn kia: Bn Pht t chng h quan tm g ti cc li ch v vn h 68
trng ca t nc. Chng my khi c c trong cc tp ch Pht gio nhng bi chng Cng. H c kh nng chng li cc yu t ca hc thuyt Mc-xit chng? C thu no h dm mo him i vo con ng hnh ng chng li Cng sn khng? Chng ti tin l khng, bi v c nhng tay nng ct Cng sn ang ng vai iu khin phong tro Pht gio. Chnh ph nhm mc ch cung cp mt c s hc thuyt cho cuc chin u chng Cng ca mnh, nn cng nhin a ra nhng quan nim duy linh v nhn v. Hai hc thuyt ny c trnh by, khng phi nh l sn phm ca o Cng gio, m nh l sn nghip chung ca nn vn ha t tin. Th nhng, theo ti bit c, thi cha bao gi thy mt v s, hoc mt ging vin Pht t, bn v hai hc thuyt trong cc tp ch hay trong din thuyt cng khai Trong lc cc cha x lao mnh, c xc ln hn, vo vic nh c dn chng v t chc khai thc cc vng t b hoang, nht l vng cao nguyn, o to dn qun bo v lng x, th tu s Pht gio chng quan tm g ti cc chuyn bao nhiu, khng phi l khng quan tm g ht. Quan im ny hnh nh l ca phn ng ngi Cng gio min Nam vn mang nhng t tng chng Pht gio kh du dim. Chnh tc gi ca ti liu ny cng th nhn rng ngi ca mnh (Cng gio) thng c cp mt chng tt g i vi bt k ci g do bn Lng lm, tri li thng ch diu lng tin, nghi l ca h, ngang nhin khinh d cc v s, cha chin ca h v h c dp l ph lun c bn th, vi cc h cng trn . C nhng ngi khc vic ni lon ca Pht t khng nhng cho Cng sn, m cho c i th chnh tr v bn M, li dng s bt bnh ca mt thiu s nh s trc li cho mnh. l kin ca mt nhn vt quan trng trong Gio hi, theo Missi k. Nhng nh quan st ngoi Cng gio v c lu tm th phn tch tnh hnh chnh tr k cng hn, th ngh rng phong tro chng i va c tnh cht tn gio va c l do chnh tr ca n: Mt mc no , ph thuc thi, c s i chi Pht gio chng li Cng gio. Nhng phn chnh yu quan trng hn nhiu, l phong tro ny em nhng b phn ng o dn chng, y l Pht t, chng li mt chnh ph c ti do ngi Cng gio nm hu ht. cng l mt s kin ca mt s linh mc v gio dn sng sut hn, nhng ting ni ca h tan nh ht mui b bin gia tro 69
lu hiu thng ca Gio hi lc by gi. Bi v nhng nh lnh o Gio hi qu t mn, v c ng u mt thiu s nm u th, qu tin tng vo cc bn thng k v vic theo o hng lot, m qung bi tham vng bin c nc Vit Nam thnh a con u lng ch thc ca Gio hi. Qu th, v rc ri xy ra Hu, l ra c th trnh c, nu Tng gim mc Hu khng ch thn nhng tay vo. Ngy 7 thng 5, theo li linh mc Lun, mt trong nhng linh mc gn kh su vi nh Ng v l vin trng i hc Hu - t La Vang v, c cha [Tng Gim mc Thc] nhn thy ng ph c ging y c Pht gio Ngi bc mnh v ngay chiu hm , Ngi cho gi ng H c Khng vo, ng l i din ca chnh ph, v qu trch ng, ti sao c Pht gio treo y ng ph, tri vi lnh nh nc cm treo c o ni cng cng. (Tht ht sc ma mai, thnh ph Hu, ni c ta gim mc ca c cha Thc, nhiu ln tng c chng kin nhng cuc rc kiu Cng gio ht sc linh nh, vi c vng trng ca Vatican pht phi bay, chng nhng trn ng ph, m ngay c trc cc c quan chnh quyn. Nm 1961, ngy ng nhm chc Tng gim mc Hu, ng c nghnh n ti sn bay bi c mt tiu on bn l phc v mt l c ta Thnh khng l c dng ngay sn bay). V i din chnh ph chng bit lm th no c, bi ng hiu r, nu cm treo c lc ny th khng tin cht no, v ngi ta s ct ngha vic nh mt iu h nhc Pht gio. ng in vo Si Gn. Chng r bc in c ti Tng thng hoc ng c vn Nhu chng, nhng mt bc in t Vn phng Tng thng nh ra khng nh rng lnh cm c vn cn hiu lc Ri cu chuyn ra sao th sau ai cng bit ri Nhng khng nn n gin ngh rng cn khng hong Pht gio ch v c chuyn treo c v cm treo c. Thc ra bin c Hu ch l ngn uc chm ln, soi r s bt mn ca anh em Pht gio t lu nay c b tr dp. C nhiu nguyn nhn ca s bt mn ny. Trc tin l ch th s 10 ca Ph tng thng, ly li cc sc lnh ca ch thuc a, ni rng: Tt c cc hip hi tn gio, vn ha, th dc, ch tr Cng gio, u khng c mua bt ng sn, nu khng c php ca Ph tng thng. Bn vn ca sc lnh t Cng gio ra ngoi v h Pht gio xung hng cc hip hi vn ha v th thao, tt nhin n phi lm bc bi Gio hi Pht gio. Vic tr li thi thuc a nh th, cng khng lm hi lng i b 70
phn qun chng nhn dn, du sao cng khng bao gi t b truyn thng nh Pht. Hn na, sc lnh khi li s k i vi ngi Cng gio, mi y tng lin minh vi bon xm lc v hm nay li lin minh vi ch mi l M. Sau na, nhng hnh ng lp i lp li nh dng nc Vit Nam cho c M, a nhiu ngi Cng gio ln cc chc v quan trng trong chnh quyn, cho php gii thch sc lnh, vn bt cng, nh mt c ch tm cch Kit ha c nc l tri mi ngi. Tip n, vic p t ch ngha Nhn v hc thuyt va mng lung va ngc vi tinh thn ngi Vit lm h t tng ca Nh nc, vic khinh d tt c gi tr tinh thn v vn ho ca c chc th k lch s Vit Nam tng thm nhun trong nhn dn, vic thin v u i qu r rng i vi ngi Cng gio trong mi lnh vc, to ra s ni gin lc u cn ngm ngm, sau n r ra ni qun chng Pht t. B con Pht t ngy cng thc hn rng, mun chng li s c ti ca Dim, mun cn bng lc lng ca Cng gio, th phi hip nhau li trong Gio hi Pht gio. Cuc ni lon ca Pht t lm c ch phi lung lay, nhng cho ti ngy sp , ch vn tip tc gia tng n p, lc sot cc cha, bt giam s si v cc chin s Pht t. Hoa k, ch da nu Dim khng cn da c l s rt i, quyt nh thay nga. Cuc o chnh ngy 1 thng 11 nm 1963 c chun b k lng, dn dng kho lo, nh chnh Ti Liu b mt Lu nm gc cho chng ta bit. 3 AI L NGI CHU TRCH NHIM. Phi nh nh sng cc s kin lch s ni trn, mi hiu c s phn ng ca v Linh mc ngi B, mt cha x xung kch khi ng tm s vi Lacutuya: Ai l ngi chu trch nhim v tnh hnh tan hoang , v s tht bi hon ton ca ch Dim, v s xao xuyn ri rm hin nay ca gii Cng gio chng ta? Ai, ti xin php hi ng? Phi chng qun i? Phi chng chnh quyn? Phi chng bn M? Khng, chnh l gii Cng gio! Vng chnh khi Cng gio l k chu trch nhim. H chy theo hiu thng, h bay nh diu, chng bao gi bit kim hm, tm cch sa cha nhng lm dng khng th chu ni ca chnh ch . C phn ng chng, th ch nhng cp ht sc khim tn thi. H ng vi mt kiu ln ln hon ton gia giu c vi Cng gio, gia t sn ph nn vi hng gio phm. V ngy nay nng ni xy ra nh th ny, ch 71
cn ch Pht gio tr th, tnh hnh c th r ngot mt cch thm hi nu Vit Cng thnh cng nm c Pht gio, nh hin h ang ra sc lm. Ngi Cng gio khng chu sa mnh, khng chu cu uy tn cho ng Dim, phi bt u li t s khng, trn nhng ng gch vn, nu pha ch l pha hin ang nm ti 80% s ngi c kh nng ca t nc ny, cn cho chng ta ngy gi Tic thay, v tha sai kia khng ln ting sm hn! Bn c ng ng. Theo lnh ca M, Dim phi t chc hay l cht thi. Mt ti liu mt ca Ta Khm s cho chng ta bit mt chuyn quan trng, t trc vn khng ai hay bit, lin quan n cuc o chnh ngy 1-11-1963: S yn tnh ca gi ngh tra b x tan vo lc 13 gi 45, bi mt lot sng my n ran pha sn bay Tn Sn Nht, 6 km mn Bc thnh ph. Nghe lot sng bt thng vo gi ny, lp tc ti ngh ra rng y khng phi sng o chnh, m ch l chuyn cc b do mt nhm qun i chng li lnh bo v v qun khu th nm di quyn trc tip ca Ph tng thng. Ti 15 gi 15, ti nhn c c in thoi ca ng Cabt, ti c th ghi li ng nh sau: Tha c cha, nh c cha c th nghe , ting sng n. Qun i chim sn bay Tn sn Nht v cn c Bin Ha, lc ny h ang tin v hng Ph tng thng (Dinh Gia Long). Nghe ng ni ting Php, ti ly lm l, ti sao ng cho ti nhng tin tc loi ny, m khng cn gi ging kn ting li, ti bn hi ngi i thoi cho bit c phi l ch thn ng Cabt chng. ng ny mun ti bit chc bn ni: Ti l bn ca c cha, cng tng l bn ca c cha Asta. c cha nh li, chng ta gp nhau nhiu ln ti ta Khm s. Nghe ti hi ti sao ti bit ting m li khng dng n gi s kn o hn ti Si Gn, ng ni rng ng bit ting nhng khng quen ni. T lc , ti th ni ting , cn ng ta th ni ting Php. Cuc in m gia chng ti tip tc nh sau: Ti thy cn tn thng vai tr trung gian m ta Khm s vui lng chp nhn gip trong v Pht gio. Ti phi ni cho c cha hay rng, nu ln ny ng Dim v ng Nhu c nh ta Khm s lm trung gian, th xin c cha ni vi hai ng rng, khng cn chuyn trung gian hoc thng lng na u, bn thn ti cng nh pha qun i quyt nh l ch cho h khi cht thi, h c th dng li ny hay li khc ra khi nc v khng bao gi tr li na. Ti nhn thy ging ni minh bch v quyt nh ca li a 72
tin ny. Tuy nhin, nh li bu khng kh thng lng c t trc cho ti gn y gia chnh ph Dim v Hoa K, ti hi thm my cu ng Lt xc lp li u . Ti ang tnh chuyn qua nhng ngi ang b bao vy ti Dinh Gia Long cc iu kin ngi ta cho h nu h chu u hng So snh cc cuc m thoi vi cuc in m c ghi m gia ng Dim v Cabt Lt do Ti liu Lu nm gc cng b, ngi ta thy rng tng thng gi i s M vo lc 4 gi ri chiu, sau khi nhn c tin ca Ta Khm s. Sau khi khc t can thip gip Dim, ng Lt ni vi ngi i thoi: n gi ny ri, ti lo cho chnh s an ton ca Tng thng nht. Ngi ta cho ti hay rng, nhng k ang iu ng v ny sn sng cho ng v em ng li thot ra khi nc, vi iu kin ng t chc. ng c bit chuyn cha? . Dim tr li: Khng bit (ngh mt lt), ng c s in thoi ca ti khng? Lt p: C. Xin c gi ti, nu ti c th lm g c g cho s an ton sinh mng cho ng. 4 CC TNG T MA MAY QUAY CUNG Ngy trc, mi ln tng thng Dim thot khi mt v mu st hay mt cuc o chnh, ngi ta ht kinh Te Deum (T n Cha) ti cc nh th. Ln ny, c kinh Requiem (an tng) cng khng c. T nht bo Cng gio Thng Tin mi hm kia tuyn b vung vt rng Cha lm nhng vic l lng c bit bo v mng sng cho Tng Thng, bi ng l ngi Cha chn la cu nhn dn Vit Nam. Ngay sau v m st Dim, cng t nht bo gi ng l tn c ti, l tay n p. S tr mt cn c gii thch nh mt hnh ng xu thi, hay l ch v ht hong thi? Qu th, ngi Cng gio lc ny sng trong s ht hong, lo u s b tr th. Dim b m st, ci ng ton tr Cn Lao sp nh mt ta nh bng giy. Phong tro Cch mng Quc gia khng l, nh do mt bn tay ph thy lm bin mt dng. Thay vo , ngi ta dng ln Hi ng Cch mng gm ton tng t. Trong qung trng chnh tr ny, ci trng rng khng lp y c vi nhng ng phi chnh tr ti xut giang h, nhng nhm nh thng chng c chng trnh r rt no, v cc tng t bt u mn nhy ma quay cung ca h. Ht binh bin li o chnh, ht o chnh li binh bin thay phin nhau. Cuc binh bin u tin do Minh i ca ch huy b lt nho ngy 30 thng ging 1964 bi mt nhm tng tr do Nguyn Khnh iu khin. Khnh li phi cun gi ngy 13 thng 9 73
nhng tay li cho mt tn Th tr, tng khng qun Nguyn Cao K. Nh mt php l, ngy 27 thng 10 nm 1964, xut hin mt chnh ph dn s ca Phan Khc Su, chng my ba b lt ngy 20 thng chp trong mt cuc o chnh b ti. Nguyn Khnh li ln gh Ch tch, bng mt cuc tr v yn n ngy 28 thng ging nm 1965, ba tun l sau lnh n lu vong, lm i s lu ng, ri sau lm ch mt qun n Pari. V lt th su a ng tng hung hng Nguyn Cao K ln cm u chnh ph.
Nguyn Khnh Johnson, Westmoreland, Thiu v K Trc trn ma my quay cung ca tng t, nhng ngi theo di tnh hnh Nam Vit Nam mt cch s si s ly lm b ng, kh hiu. Nhng thc t n gin hn nhiu. C mt nhn vt ngi ung dung trong vn phng mnh, ti s qun M, c git dy, iu khin cc con ri v thay i chng ty thch, l Cabt Lt. Chnh Lt cng khai tuyn b vi nhng ngi c bo rng khng ai thay th c Dim, rng: Ti Vit Nam c hng chc ngi c kh nng thay th ng ta. Chnh Lt git con cu cu (ni theo ngn t ca tc gi cun V i s, bi v M s khng rt khi Vit Nam trc khi thng gic (theo li ca ngoi trng in Rt (Dean Rusk), Lt c nhim v chn ngi c kh nng thc hin mc tiu ca M. Nht l k t nay, ch Sam khng th rt khi Vit Nam m khng mt mt. Ti liu nghin cu ca Lu nm gc ni r: Phn chng ta c trong cuc o chnh ny, ch lm gia tng trch nhim ca chng ta ti , cng nh s ln su ca M vo (Pentagon Papers, tr. 158, 205). Nhng con ngi m M m c chng th tm ra. Cc tng t ca cuc lt u, nhng s quan mang qu nhiu sao v c 74
o to kiu Php, b cho l nht nht v chm chp trong vic chp hnh lnh ca quan thy nng ny b thay th bng Nguyn Khnh, con cng ca tng Pn Hackin v c Tlo nh gi l khng ai th c trong mt bo co ngy 10-8-1964. Tn d bo ny phi lm bung xung cho thy mnh, vn c m t lu vic nm bom Bc Vit. Ngy 8 thng 8, sau mt v x xt nh trong hi phn Bc Vit, gia hai tu tun tiu nh Bc Vit v cc khu trc hm ca hm i 7, tng thng Ginxn ra lnh nm bom pha trn v tuyn 17. Nhng c Nguyn Khnh ln chnh ph dn s ca Su, u khng th tha mn c tham vng ca Lu nm gc. Sau , h tm c mt ngi, tng Nguyn Cao K, tng li my bay ra nh ph nhiu ln trn v tuyn 17, con ngi m p trong lng k hoch tn cng min Bc v nhiu ln tuyn b nh vi bo ch. Tuy nhin vin tng n chi ny, du hot bt v hu hiu y, cng ch l mt chnh tr gia bt bt. Chng bao lu, y nh chu ng vai nh bn cnh mt tng cao mu, xo k hn, l Nguyn Vn Thiu. Tay ny tr li o Cng gio di ch Dim. Mt s ngi cho rng y theo o Cng gio v nhng ng c chnh tr, hn l l do tn gio. Nhm t v cho ch Si Gn c mt nc sn dn ch v hp thc ha cho cuc chin thc dn mi ti Vit Nam. Cng ha nh ra i: Hin php mi c cng b ngy 1-4-1967 v cuc bu c tng thng c tin hnh ngy 2-9-1967. Thiu c c vi Nguyn Cao K ng chung mt lin danh. Bn nm sau, Thiu c ti c c vi t l p o l 94.36%, trong mt cuc bu c lch s m ch mnh ng ta c din. Trong khi , s can thip ca M vo chin tranh Vit Nam tr nn trc tip v t. Ngi ta bit rng t nm 1961, Kendi phi Lc lng c bit qua Nam Vit v tng tung ra mt chin dch b mt ph hoi v tn cng min Bc, bng cch s dng cc ton bit kch Cng gio chn lc trong thnh phn di c. Ngy Dim , c 17.732 lnh M ti Vit Nam trong t cch c vn qun s. Sau v m st Dim, tnh hnh chnh tr v qun s xu i. cu vn cc v tr M ti ng Nam v chn ng Trung Quc, Lu nm gc vch ra k hoch hnh qun c trn khng ln t lin. 5 I DIN VI CHIN TRANH CA M Ngy 5 thng 3 nm 1965, ba ngn ri lnh M b ln 75
Nng, ri nhiu n v khc tip theo sau. n cui nm y, qun lc Hoa K ti Vit Nam ln ti 184,414 ngi. Cc ln b sung c tip tc theo nhau: n cui nm 1966, qun lnh M ln ti 400,000 v cui nm 1967 c qung 500,000 qun. Vic leo thang khng chin c chun b bi mt lot v khiu khch rm beng nhm bt pha ch phn ng, ri ngy 6-2-1965, cuc nm bom m rng u tin ti Bc Vit c tin hnh v lin tip nhng v ni ui theo hu nh hng ngy. n cui nm , chin tranh khng qun t nhp 1500 chuyn ct cnh mi tun. Cc v nm bom hng ngy tr nn cng tn bo hn Bc cng nh Nam, trong hai nm 1966 v 1967. Ngi ta a t nc ny tr li thi k , cc nh lnh o ca n phi qu gi xung. Tt c c a ra s dng nhm a ti mc ch y: bom ha hc, bom napan, cc loi v kh ti tn ca kho chin c Hoa K mang qua.
My bay ri cht c da cam Pho i bay B-52 tri thm bom Song nhn dn Vit Nam vn bt khut. Ngy 31 thng ging nm 1968, Mt trn Gii phng tn cng Ta i s M ti Si Gn v mt s thnh ph quan trng khc. Ngi dn M cui cng nhn ra s khng di ca cc tng lnh o h. Tng thng Ginxn tha nhn s tht bi v ngy 3-4-1968 chu ngi vo bn hi ngh ha bnh vi Bc Vit Nam v Mt trn Gii phng. Cc cuc thm st do bn tay lnh thy nh b ca M trong nhng cuc hnh qun tm git cho sch, ph cho ht, trc nhng cnh hy dit cc thnh th khp ni trn th gii dy ln nhng phn ng khc nhau. Ti M, m diu hu v tay v bin h cho s can thip ca M bng nhng l l tn gio. Da vo li l ca chnh quyn, theo ngi M sang Vit Nam l do li yu cu ca chnh 76
ph Nam Vit Nam, nhm chm dt vic min Bc xm lng v to ra nhng iu kin thun li cho mt cuc dn xp m p. nhiu linh mc rao ging h ho mt cuc thnh chin. Mt bi ca tp ch Ave Maria (25-9-1955) trch li c Pi XII, khng nh rng: Bt k nc no i xm lng u phi b cc nc khc trng tr. iu chng ta ang lm y l vic tr ti mt nc xm lng n ang b nc Trung Hoa Cng Sn xi dc. Theo mt iu tra d lun ca Catholic Pools Inc. nm 1967 th c 80% linh mc Hoa K tn thnh chnh sch hiu chin ca Ginxn (Johnson). Li bin h ngon mc nht l do Hng y Xpenman (Spellman), tng tuyn y qun i Hoa K, sau thnh l Vng Ging Sinh nm 1966, h ho lnh M ti sn bay Tn Sn Nht, trc mt i tng tng t lnh Otmolen (Westmoreland) rng: Ti tin rng chin tranh Vit Nam l mt cuc chin bo v nn vn minh Nh tng thng chng ta tuyn b, cng nh li ngoi trng, khng th ch thng mt cuc chin na vi c. V th, chng ta cu nguyn cho chin tranh chng n vi chng ta, bi v khng th ngh rng mt gii php no, ngai s chin thng Chng ta phi chin thng, hu bo ton nhng g chng ta gi c l nn vn minh Cc bn y khng ch l binh s qun lc Hoa K, nhng cn l binh s ca c Kit. t hm sau, pht biu trc mt qun s Hoa K, Hng y li c quyt: y, cc bn ang bo v mt chnh ngha, chnh ngha ca vn minh v chnh ngha ca c Cha Tri! Nhng li tuyn b ca Hng y, hnh nh b lu m i trc cuc vn ng chng chin tranh do mt thiu s linh mc v ngi Cng gio M tung ta. Qu th, t 1965, c mt s linh mc, tu s nam n Cng gio phi hp vi nhng cuc biu tnh do Tin Lnh t chc i ngng bn v rt lnh M v. Tha tng thng, nhn danh c Cha Tri, hy ngng tay li. ng trc vic M leo thang chin tranh, nhiu sinh vin t chc biu tnh ngi hoc bi kha, nhiu mc s, linh mc v gio s Do thi gio 77
cng nhau lp ra mt y ban gio s lo v Vit Nam. Rng mnh ch l mt thiu s. Chng ti nhn thy vi y lo u rng ngi Kit gio Hoa K, cho ti nay, khng thnh cng trong vic gp phn vo vic gi ha bnh th gii. H hu nh cm nn, ang khi t nc ta cng ngy cng sa ly vo chin cuc Vit Nam. V pha Cng gio, tnh hnh cn t hn. Qu l ng bo ng, khi nhn thy rng ngi Cng gio khng a ra mt chng c r rt lin quan n cuc chin khn nn ny. hn, c t ngi trong h, nh cc linh mc anien v Philip Berigan c lm chng. Nhng a s ngi Cng gio th khng. (S ip Hi ng Nh th th gii ngy 3 -121965). ng th, a s ngi Cng gio M i theo ng hng ca hng gio phm hn l suy ngh ti nhng li ku gi y lo u ca Hi ng i kt cc Gio phi, ca mt s gii chc nc ngoi v ca c Phaol VI, t 1964, tng ku gi nhiu ln v t ra lo lng nhiu v nn ha bnh. Nhng kh cc v lo u pht xut t cc cuc tn ph to ln nh th, m khng dy cho chng ta iu g sao? Nhn thy nhng cnh xo trn ca bao gia nh tn nt, ca bao nhiu thn th b xu x, cng nhng thnh th b hy dit, m khng gy c nh hng g trong tm tr nhng ngi c trch nhim hay sao? . Trc v sau Ging sinh 1965, c Phaol VI a ra mt lot hnh ng hng hi, phc v cho mt nn ha bnh bng con ng thng lng. 6 GIO HI I DIN VI VN HA BNH Trong bi cnh nh th, thi ca Gio hi Vit Nam nh th no? Sau mt lc b gt ra ra bi nhm tng t o chnh v Hoa K ang mun chi con bi Pht Gio, ngi Cng gio li ginh c th mnh chnh tr vo nm 1965. Qu th, trong v khng hong Pht gio v sau khi Dim b , ngi M c ngh rng c th da vo Pht gio thc hin mc tiu ca mnh. Nhng Gio hi Pht gio Thng nht, mc du c nhiu xu hng v khc nhau, vn khng tn thnh chin tranh v khng chng li vic thng thuyt vi Cng sn. Mt iu chc chn, theo cy bt Xunbecg trong t Nu c Thi bo ngy 15-3-1965, t chc Pht gio khng ng tnh vi kiu cch ca Oasinhtn, m li nghing v pha cc c nguyn ca Vit Cng. Mt hng trc thi ca Pht gio, Lu nm gc quay li 78
lun pha Cng gio v chi cho ht vn bi ny. D nhin, trong c c ti liu ca Tng gim mc Si Gn, ting ha bnh hay c ni n, nhng lun lun ch r rng phi l mt th ha bnh cng bnh bn vng ch khng phi ch l ha bnh gi to chng khc g mt cuc u hng Cng sn. Ngi Cng gio li bt u xung ng, biu dng lc lng. Ngy 12-6-1966, 20.000 thanh nin Cng gio biu tnh trn ng ph, trc mt 40.000 ngi ng o ca mnh. Thanh nin biu tnh c t chc thnh nhng ton bn qun s v bn ng phc mu en, c nt lng. H hnh din h cc khu hiu, ri c qun chng h theo: Nhn dn Vit Nam ghi n qun i ng minh (Hoa K). ngi Cng gio khng tha hip vi Xatan, Lin hip vi Cng sn l t st. ng thi, cc bo Cng gio hoan nghnh cc cuc nm bom ca M nh l c ch xng ng ca ngi Xamarita tt bng. H trnh n khng cng b cc li ku gi ha bnh ca c Gio hong, hoc kim duyt ct xn, hoc tm cch gii hn nh hng ca nhng li ku gi y. Chng hn t Xy Dng, nht bo Cng gio, vit: c gio hong khng c thng tin ng n, Ngi khng r tnh hnh phc tp ca Vit Nam, Ngi ch nm c mt kha cnh ca vn , Ngi b bao vy bi nhm ngi kh nghi... c gio hong b p phi n ni c li cho k th... c gio hong, va ni ra mt thng ip i phi thng ngh ti lp ha bnh, khng th khng lo lng trc thi thiu st sng ca hng Gio phm Vit Nam, cng nh trc lp trng cng khai ngc li ca ngi Cng gio. Thc ra, c mt s ngi Cng gio, gm linh mc v gio dn, ly lp trng thng lng ha bnh, nh 11 linh mc k tn vo mt bn thng ngh v ha bnh ngy 1-11-1966. Nhng cc ti liu b cc cha x cm gio dn tip xc, cn tc gi th b anh em ng nghip c lp, v b b trn rung b. Mt nh bo ca t Thng tin Cng gio quc t hi mt gim mc vo thng 4 nm 1965 rng: Ti sao c cha khng ph bin rng ri li ku gi ha bnh ca c Phaol VI? Tr li: ng c xem bc th ca 11 linh mc. l mt kiu ln ting nguy him. Chnh ph c th gii thch bc th nh mt s ha theo Cng sn. V Gio hi c th v m gp rc ri. V th, chng ti kh lng m ni c v ha bnh. Bc th gy nguy c chia r Gio hi, bi v k th ca chng ti c th coi y nh lp trng chnh thc ca hng Gio phm, iu khng ng u... Bn chu u, cc ng khng hiu g. Nhng ngi Cng sn ca cc ng l lp 79
ngi t sn, t t v hin lnh. y, bin php ca Vit cng kinh khng lm. H chn sng nhng ai khng chu i theo h. H bit r tng ngi n ng, n b, h ghi s, kim sot, ng khung dn chng li. Cc ng khng hiu nhng iu l th no c... . Nh bt cc gim mc t mt thi mm do hn, thng 10 nm 1966, c Phaol VI phi mt c s qua Si Gn. Trong s mng kh khn ny, c cha Pighdoli ch lm c cho cc gim mc Vit Nam y nh vi c Phaol VI v lp li nguyn xi cc li ca Ngi: Nhn danh Cha, chng ti xin ku ln: Hy ngng li. Cn phi gp g nhau mt cch thnh tht, Ha bnh v t do, phi tn trng cc quyn con ngi, quyn li cch cng ng, nu khng th ch l ha bnh mng manh v khng bn vng. Bn tuyn b hi min cng , xem ra khng ngc li vi li c quyt ca c cha Pighdoli c t bo Sng o ng ti: Nu c chng, hay ng hn, nu c chng li vic thng thuyt i ti ha bnh, th l pha Cng gio. Nhn xt ny l mt cch t co Gio hi Vit Nam, qu chm chp trong phong tro ha bnh, mc du c nhng li ku gi v cc n lc ca c Gio hong. Cc s kin xy ra sau thng 10-1966 xem ra xc nhn thc t au lng ni trn. Ngi ta trng thy s c mt m thm ca mt gim mc Vit Nam trong bui Hng y Xpenman a ra bn tuyn b hiu chin dp l Ging sinh 1966. Ngi ta cng nhn thy ton th hng Gio phm gi im lng hon ton i vi qu bom Xpenman, n gy bi ri cho Vatican v khin mt s gim mc, linh mc v gio dn trn th gi phn i. Tri li, ti Si Gn, mt t tun bo cho rng t tng ca Hng y trng hp vi t tng ca c gio hong. Lc lng i on kt ng tnh vi li tuyn b ca Hng y ngi M, bi v cc v nm bom Bc Vit l ng n v c th bin h c. Hn na, h yu cu nhng ngi Cng gio ch ha Hoa K ng lm g, ng ni g c th lm suy yu s khng c ca Vit Nam. Gio hi Vit Nam tin cy vo ng li cng rn, ngha l ng li M, v chp nhn lp trng chnh thc ca Lu nm gc nh mt tn iu, theo ngi M sang Vit Nam ch nhm bo v min Nam khi ha xm lng Cng sn. (Ngi ta bit c nh vic cng b Ti liu Lu nm gc, rng nhng l do ch thc ca cuc vin chinh Hoa K l li ch ca Hoa K thi). Gim mc Xt (Seitx) a phn Kng-tum, khng du dim kin mnh khi ni vi ng Vanuxem, mt cu tng lnh ca o qun vin chinh Php rng: 80
Ti cam oan, xm lng l t Bc vo. V cuc xm lng mang dng tn bo nht l xm lng cc linh hn. Dn ca ti l tt hay xu, ty h c che ch hay l b ri vo tay Vit cng Hoa K nh bao vy v c lp Trung Quc. lm vic , cn thiu Cambt v Min in. Nhng M khng th li thm mt t ngn tay na, nhng b mt tc t, lm suy yu v tr ca h i, l mi s s lm nguy, ri s mt ht. (Espoir Saigon, tr. 171). t lu sau v Xpenman, hng y Cac-in (Cardin) k tn vo mt bn tuyn co yu cu ngng tc khc v nm bom ca M ti Bc Vit v phi tn trng quyn t quyt ca nhn dn Vit Nam, bng cch rt qun i M v v chm dt mi can thip nc ngoi vo Vit Nam. Chnh Hng y, v sng lp Phong tro Thanh Lao cng, ng mun qua Si Gn gp Thanh Lao cng Vit Nam. Pha Vit Nam phn ng nhanh. Gim mc Phm Ngc Chi ngi thng thp tng Hng y Xpenman trong cuc ving thm Si Gn nhn danh mnh v cc linh mc, gio dn ca ng gi mt in vn cho v Hng y ngi B, ni ln s au bun ca ng khi thy Hng y c v mt nn ha bnh gi di, bng hnh ng liu lnh v nguy him trc khi bn vi hng Gio mc Vit Nam v Ta Khm s ti Vit Nam. c cha Khm, Gim mc ph t Si Gn, vit cho Ngi rng ti Vit Nam, ngi ta coi Hng y l ngi bt bo. Nhiu bc in khc cng gi ti phn i Hng y. nh du r s phn i ca dn chng, nhiu cuc mt tinh khng l c t chc ti Si Gn v cc lng Cng gio, vi nhng khu hiu Hng y Cac-in lm bung xung cho nhng tay chy tm ha bnh gi di ang lm nn o qun th nm ca bn Cng sn xm lng Vit Nam, khi cho nhng tay ha bnh gi di li dng tn tui mnh, Hng y Cac -in bn tay mnh vy mu tn hu Cng gio Vit Nam chung ha bnh tht, o nhng tay sai pht xt lm ti mi cho Cng sn C nhng t bo Cng gio gi Hng y l Hng y Cng sn, l chin gh, l con ma qu. T Thng Tin, mt t bo Cng gio, coi nh du hiu ca mt m mu thc dn v Cng sn chng li min Nam t do. Ngi ta t co s in r ca cc tn hu ngi u, k c Gim mc v Hng y dm ni vic chung sng gia Cng gio v Cng sn v thn, gia th gii t do v khi Cng sn. Nm 1967, khp ni trn th gii, nht l ti Hoa K, nhiu cuc biu tnh c t chc chng li hnh ng ca M ti Vit Nam. Ti Vit Nam, cc binh s M y c ln ngi tng thng 81
mt ngi cng gio (Nguyn Vn Thiu) v a vo thng vin a s ngh s Cng gio (35 gh trn 60). l thng li ln ca ch thuyt nh ti cng. Ti M v trn th gii, chnh ph Ginxn ang ngy cng mt ht tn nhim. Ngy 2-5-1967, c Phaol VI ku gi thng thuyt v ngng nm bom. Cn ngng vic nm bom Bc Vit v ng thi chm dt vic chuyn qun v v kh vo min Nam. By thng sau , ngy 8-1-1968, Hi ng Gim mc min Nam cng ch lp li cc li ku gi trn ca c Gio Hong, li ku gi b v hiu ha bi thi im lng ca Ngi v v lnh M thm st dn thng ti M Lai thng 3 nm 1968 bi cc bi Cng gio chng li vic thng thuyt do bo ch Hoa K ngh. Ti M, sau cuc bu c thng 11 nm 1968, Nic-xn thay th Ginxn. Tng thng mi ha s rt ln binh s Hoa K v v s Vit Nam ha chin tranh, ng thi tng cng nm bom Bc Vit. Nh trng hy vng lm du bt ting phn i ca dn chng M bng cch gim n ti thiu s binh s b git, ng thi vn lm cho i sng ti Bc Vit b t lit, cng nh ti cc vng do Mt trn Gii phng kim sot, bng cc cuc khng tp cn tn bo hn thi Ginxn. Nhng cnh bo tn ca chin tranh, vic hy hoi c nn vn ha Vit Nam do qun i M chim ng, ngy cng to nn Vit Nam cc phong tro chng i, nht l trong gii tr, hc sinh, sinh vin v cc nh cha. Cuc n p rt d man. Hng ngn sinh vin v Pht t b bt, tra tn, thanh ton, khng cn xt x. Trong Gio hi Cng gio, thi hng gio phm v linh mc khng thay i. Ngi ta tip tc ng h s can thip M v ch Thiu, trong ngi Cng gio nm c cc v tr then cht. Mt s ngi hoan h Nichxn tng cng nm bom Bc Vit. H bc bi khi thy M cn tha cho thnh ph H Ni v cc iu sng Hng. H ly lm l ti sao Hoa K cha x dng bom nguyn t m hy dit Cng sn. Hng gio phm gi im lng trc cc cuc thm st dn thng, trc hon cnh cc t nhn chnh tr b nht chung cp khi cc phng tin thng tin c th gii lm rm beng ln khp ni ri. Nh vic tit l ca Don Luce v my thng ngh s M, ngi phng Ty bit c cc cuc tra tn man r ti cc n bt cnh st, ti cc vn phng mt v, ti cc nh giam c M trang b v nui dng, iu m ti min Nam mi ngi u hay bit v phn i, ch tr ting ni chnh thc ca Gio hi. T 1968 n Hip nh Paris thng ging 1973, tm thm kch 82
Vit Nam mt mt l nhng tn ph do chin tranh gy nn, mt khc l nhng cuc n p i lp v phn chin, v ch trng trung lp cng nh nhng ngn thin Cng hay l Cng sn. V mt qun s, chin dch Phng Hong do CIA tung ra nhm to thanh trit cc vng hoc nghi ng, hoc chnh ph Si Gn khng kim sot c. Phng thc tht gin d bi qun cch mng l c sng trong nc, th c tt ht nc i th bt c c. Trong nhng cuc cn qut rng ln kinh khng, qun i M v Nam Vit qut sch cc lng mc, bt i tt c nam n v tr em cho vo ci tri lnh nn c ro km gai, ri giao cho mt vu thanh lc. Nhng ngi tnh nghi c a ti cc phng thm vn hoc tri giam. Sau khi cng bc tp trung dn chng vo cc tri t nn chung quanh cc thnh ph hoc cn c qun i, nng thn c coi l vng t do nm bom git cht bt k ai, hot hy dit bng ri cht c ha hc, thuc lm tri l v bom napan. Cng gi l vng t do oanh kch, nhng vng do Mt trn Gii phng kim sot m qun i M v Nam Vit khng th chim c. S lng bom nm xung nguyn min Nam vt s lng bom s dng trong th chin th hai. V vic n p, cnh st min Nam, c M trang b cho, t ti mc hiu qu ti a, v c c my in ton, v cn dng c tra tn th c loi thuc thi trung c, c loi hin i ti tn nht. Nhng ngi b giam gi phi chu nhng cc hnh man r, v nhn o, vt xa kh nng tng tng ca con ngi. V bnh din x hi, cc t oan lan trn khp ni: ci g cng mua c, bn c, cc chc v trong Quc hi, chc v cc tnh, qun huyn, lng x; ch en l a bn ph bin cho mi hng ngi, Cng gio cng nh Pht gio, tu s cng nh gio dn, nn mi dm lan trn rng khp, tham nhng, n cp, hi l ngy cng tr nn chuyn thng ngy ca dn chng. ng trc nhng thc t au bun , mt lc lng i lp hnh thnh trong Gio hi: mt thiu s cc linh mc v gio dn, tr thc hay th thuyn, ln ting bo ng v thc tnh Gio hi sa ly vi Hoa K, li mt ln na phn bi t quc v nhng c quyn v la, lin hip vi mt chnh quyn thi nt, p bc. Hai t bo i Din v Chn c c mt s bi rt c gi tr to ra mt bu khng kh i thoi, thng cm v u tranh cho ha bnh. Nhng m vang li ch xy ra ch yu ni gii tr, ngi ngoi Cng gio. Mt linh mc th l: H anh ni vi mt ngi 83
Cng gio Vit Nam v trng hp Cng sn c th thng, anh s lm cho h phi run ry c ngi, h s nt n, mt c tr khn. i vi ngi Cng gio , Cng sn s l loi ngi b kt n sa ha ngc ri. My tp ch k trn chng my chc b chnh quyn ging cn li nh cho. ng ch nhim i Din b ku n 5 nm t giam, v my triu ng tin pht, cn t bo th sau nhiu ln b tch thu, cui cng b ng ca vnh vin t 1972. T , n tr thnh bo lu v pht hnh chui. Chn cng khng c nng nh hn, v dm ph bin v ch thch ti liu Thng hi ng Rma v Cng bng trn th gii, mi bin tp vin lnh 5 nm t giam v t tp ch b t ra ngoi vng php lut.
Linh mc Trn Tam Tnh

[http://sachhiem.net/TONGIAO/TTTINH/TranTamTinhCover.php]
84
NGH V HAI DNG H THNG GIA HU

Nguyn Hnh Hoi Vy
Hai Thng th Nguyn Hu Bi (tri) v Ng nh Kh Hai dng h Nguyn Hu v Ng nh nh vo mi lin h thng gia tn gio-chnh tr (Nguyn Th Giang, con gi ca Nguyn Hu Bi kt hn vi Ng nh Khi) a dng h Ng nh bng bnh vi quyn lc n hn na th k, mang mt nt c o vt tri hn c, bao gm cc c tnh sau: - dng di vn xut thn t kh rch o m, nh 'ra ti' m my i con chu no cm m ct. - cung cc phc v cho ngoi nhn (th quyn ln gio quyn). - tm cht th bn nc cu vinh, nhng lc no cng c mang chic o quc gia, dn tc. - o c qua b mt cung tn tn gio. - c hai u phi "vo ra" cnh ca cc nh tu Cng gio m to quyn th v sau. Theo "Nhn Vt Gio Phn Hu", tp I (tc gi L Ngc Bch, ti liu lu hnh ni b), cho rng "Nguyn Hu Bi vn nguyn qun Thanh Ha, l hu du ca Nguyn Tri" (trang 110). (Theo bng ph ch "Th h dng h" (trang 111), Hoi Vy ghi nhn c rt nhiu du hi cn phi c t ra trn phng din s liu v mi lin h dng h ca ng Bi vi Nguyn Tri, nhng y l mt vn khc cn c trnh by mt bi vit khc). 85
Phr Giuse Nguyn Hu Bi, sinh ngy 18-9-1863 ti lng Cao X, ph Vnh Linh, Qung Tr. Thi thiu nin, cha mt sm, nm ln 10 tui m ng xin linh mc Gioan Chu bo tr vo tiu chng vin An Ninh. Chnh Linh mc Caspar (tn Vit: Lc) c ln khen "Bi l mt thanh nin tun t, tng lai thnh ti, t c." (trang 112), sau gi ng i hc chng vin Pnang (M Lai). Hc xong, Bi v nc vo ng lc ha c Patentre VitPhp va c k kt, Bi c gii thiu lm tha phi Nha Thng Bc (chc nh tng s ti c quan ngoi giao ca triu nh, vic chnh l lm thng ngn). Nm 1887, ng c c i nh gic "th ph" min thng du Bc k trong 5 nm (sch d, trang 113). y mi l ch c vn ! Gia lc thc dn Php tc oai tc qui trn khp lnh th Vit Nam, giai tng "phc dch ngoi nhn bn a" thng quan tin chc, trong lc cc phong tro Cn Vng yu nc ni ln khng chin khp ni. Bi Sy c Nguyn Thin Thut, T Hin, Phm Bnh. Thanh Ha c inh Cng Trng vi cn c Ba nh. Bc Giang c Hong Hoa Thm vi chin khu Yn Th. Hng Sn (H Ty) c Phan nh Phng, Cao Thng... Cao tro khng chin bng n nm 1887, l kt qu mt chui tip ni t "Sau bin c 1885, tng lp "k lc" kim "thng s" c eo th bi Ta Khm, ci giai tng c s u bng c ca cc gio s ngoi quc. H thnh lp giai tng trung gian bn x thay th giai tng Vn Thn nho s v thng bin minh cho s hp tc vi Php qua chiu bi "thnh chin" lp tn tro." (V Ng Chiu, sch d, tp 2, trang 484) Ngc li vi cnh tng nhn nho trn, hng hng lp lp s phu trn lnh th pha Bc, cc anh hng khng Php ni ln khp ni, th ng Nguyn Hu Bi li c triu nh (tt nhin l qua mt lnh ca Php) c c i nh dp "th ph" (theo L Ngc Bch, sch d). Th ph tht ra l mt li chi ch trnh phi gi l cc anh hng ngha qun chng Php, mt li chi ch 'xch m' v trch nhim, khng bit h thn vi lng tm, khng s phi mang ti vi lch s dn tc. Bit bao nhiu anh hng kiu 'th ph' ny b bn ngi bn x c "ra ti" v eo "thnh gi" vo ngi gi by, git hi lp cng vi nc i Php ! V cng nh cc cng trng , Bi c thng tin t B 86
chnh Thanh Ha ri ngc u ln ti Th lang B Li, Thng t C Mt, Tham tri B Hnh, sau cng l Thng th triu nh. Nm 1922, c i s sang Php, thp tng vua Khi nh vi chc H gi i thn, Bi gh thm kinh ca con dn Cha l Vatican, c Gio hong Pi XI cho qu xung hn chn, tm hn Bi bc ln tn my xanh, lm bi th ca ngi "Nc Thnh" nh sau: "Nghe rng La m, nc vn minh, Rng mi qua xem thy hin hnh. Cung in Gio hong cn v tr, Thnh tr quc kinh dinh. Thn , t v, nn k tuyt, C tch lu i tht khng kinh. Yt kin mng n chu Thnh ta, Trm phn danh gi, bi thm vinh." ("Lch S Gio Phn Hu", 'Vnh i La m', trang 116. Theo ch thch ca L Ngc Bch, "thn ": tng nh, "t v": n i). Bi th 'xut thn' ca tng Vatican ny ng c Gio hi Cng gio Vit Nam khc bng vng ghi nh tm lng st son ca nhng k bit "hiu ngha". Bn cht ca Bi rt ng c xp loi vo giai tng "trung gian" m V Ng Chiu m t rt c th : "Vo thi im 1885, y khng cn l nhng li co buc v bng chng na. V l do ny hay l do khc, a s tn Ki-t b lt vo vng nh hng ca Php, v mt thiu s khc v cung tn hay v danh li bn thn, hoc c hai tch cc hp tc hoc phc v qun vin chinh Php. Trn khp chin trng t Bnh Thun ra ti thng du Bc Vit, i a s thng s, nho, lnh tp, im ch, dn ng cho Php l gio dn Ki-t." (sch d, tp 2, trang 456). V danh li mun bn vng cng cn s kt hp gn b: "ng Nguyn Hu Bi c mt ngi bn ng liu ln hn ng chng mt con gip: ng Ng nh Kh (1857-1923). Hai v u l lng ng ca triu nh, ng hng, ng o v ng ch. Mi v c nhng hot ng khc nhau, nhng h tr nhau." (Theo L Ngc Bch, sch d tp I, trang 125). Kh khen cho c L Ngc Bch dng ch m t kh c th: hai h c rt nhiu ci "ng", nhng ng ch mang mt nt "c o" ni bt. ng Kh v ng Bi ng ch nhng im no ? Trc ht, hy nhc li tng tch ca ng Kh l ai? Micae 87
Ng nh Kh sinh nm 1857 nguyn qun lng i Phong, huyn L Thu, tnh Qung Bnh. Thu nh, Kh c cha l Giacb Ng nh Nim hay cho i gip l vi mt v linh mc Php h o M Duyt H (tng Thnh X, L Thu). Nm 1870, Kh c Linh mc Caspar (Lc) cho i hc chng vin Pnang. Hc c 8 nm, n nm 1878, nhng "khng thy n Cha gi", nn ly v cho m thn. Ly v ln th nht vi Madelna Chu, b ny qua i, ly v ln na (nm 1889) vi Anna Phm Th Thn. (Theo L Ngc Bch, sch d, trang 105-109, tp I). Chng ti cha bit c ti liu no ni n vic ng c con ci g vi b Chu hay khng, ring vi b Thn, ra mt lot qu t Ng nh, c ngi v sau lm ti tng thng. Cng nh Bi, ng Kh "vo ra" chng vin Pnang, lm thng ngn, C Mt vin triu nh, quan hm Chnh T Phm, thng n Thng Th B Cng. Nt ging nhau c o na, l 12 nm sau (1895) k t ngy Phr Giuse Bi ra Bc trng pht "th ph", Micae Kh c c lm Ph tng cho Nguyn Thn ra Bc nh dp ngha qun "phn lon" Cn Vng V Quang (cn c khng chin ca Phan nh Phng). Kh thng trn, nhng cha h d, o m ly xc c Phan trn thuc sng lm n, b vo sng i bc bn cho tiu xc trn sng Lam giang. y l "tr chi" c o nht ca "c" Kh, ng l "c ln ti cao, tr c tha; i thn Th v ting khi xa..." ('Nhn Vt Gio Phn Hu', L Ngc Bch, sch d, trang 109). Ci tm cht "tr c tha" ny hn l mt nhim-sc-th di truyn kh thot : cc hu du ca ng Kh nh Ng nh Khi tng ni danh vi cch dng mnh snh v nc lnh tra kho nhng ngi lm cch mng lc ng lm Tng c Qung Nam, hay "c Ng" hi lm quan ln cng tng dng n cy h nng hu mn t nhn ngay l khot ca gh ngi tra kho t nhn cch mng. C ngi cho rng, mt k lm n tng thng, khi ra lnh tn cng cha chin, bt b hng ngn tng ni, th vic c no cng c th lm. Hu du Ng nh Cn vi 'Chn Hm' gn Ph Cam, Hu l ni bc t, hi sinh bit bao sinh mng v ti; hay mt a con khc i tu ti chc Gim mc ri, m vn eo ng tinh thn: "Ng nh Thc ho danh thm chc tc, Tim lon quyn nn c nc khinh khi, Tu hnh g m gian c sn si! Th m vn nghim nhin lm Gim mc..." 88
(Nguyn Mnh Quang, 'Thc Cht ca Gio Hi La M', tp 2, tc gi xb, trang 571). Nhn nh v cng trng ca hai i dng h Nguyn HuNg nh ng gp cho th quyn (i Php) v gio quyn (Gio hi Cng gio Vatican) ln ti u, ch c trong ni b ca hai th lc ny bit thi, nhng c mt cu v trong dn gian Hu v hai nhn vt ny "y vua c Kh, o m c Bi" vn cn l du hi. Du hi bi, theo cc ti liu lch s Gio hi Cng gio Vit Nam vit thng l ca tng hai nhn vt "c o" ny ht li, v tt nhin cu v dn gian trn c sa li: "Ph Vua khng Kh, o m khng Bi" ("Nhn Vt Gio Phn Hu", sch d, tp I, trang 115) m ch ti lp lun ca chnh h: Bi tng "ln ting" ngn chn, d khng thnh, Khm s Mah ngang ngc bt khai qut lng Vua T c ly vng ngc chu bu vo nm 1907, di triu Vua Duy Tn. ng Thng Ng nh Kh "phn i" Php trong m mu trut ph v y Vua Thnh Thi ('cng ch ln ting thi m khng thnh'!). Cho ti hm nay, cc nh vit s nc ngoi cha thy ai ni r iu ny mt cch rch ri cho tha lng dn Hu. n ngay c tc gi Hong Trng Thc trong "H S Vua Duy Tn" (Thanh Hng xut bn 1984, Hoa K) cng dng ti liu c vn thiu phn chnh xc xc nhn vic Ng nh Kh khng chu k t biu vua thoi v (trang 410). Nhng vi vai tr "Th v" (ng ngha l lm nhim v cnh st v bo co) bo co mi hnh vi, nht c nht ng ca Vua Thnh Thi ln quan i Php, th s vic ng Kh c ln ting "phn i' m mu "trut ngi, y vua" c tht hay khng cng chng c gi tr thuyt phc nhn dn Vit thay i ci nhn v bn cht v hnh ng ca Bi v Kh. Theo nhn xt qua phng php phn tch s liu ca V Ng Chiu ('Cc Vua Nh Nguyn', tp 2), chng ta thy c s mu thun gia Gio hi Cng gio (bn x + truyn gio) v chnh quyn thc dn v vic trut ph Thnh Thi. Bo 'L'Avenir de Tonkin' (c c phn ca Hi Truyn gio) bo co v Paris rng: "C v Thnh Thi ra ti trong mt cn bnh nng trc khi ln ngi (1884). Hi Truyn gio chng bao gi chng li vua; vi nm trc Hi vn ng ct c mt gio dn Ki-t, Ng nh Kh, vo chc v thn cn cho php hnh x trn vua nhng nh hng trc tip v lin lu..." (trang 583). Quan im ca chnh quyn thc dn Php (qua i biu Khm s F. Levecque, c khuynh hng Tam im ('Freemason' 89
vn khng a Cng gio Rma) khng quan tm lm ti mt ng vua b nhn c "ra ti" hay khng, m l mt ng vua tng i "t t", bit vng li nc Php v quan i Php. Trong lc Hi Truyn gio v nhm Ki-t th thch mt ng vua ra ti hn, v iu quan trng nht l h c kh nng kim sot v kim ch ng vua ny khng. "Ng nh Kh ngi c giao chc quan Th v v an ninh Cm thnh b nghi l gieo rc nhng nh hng tai hi trn vua." (V Ng Chiu, tp 2, sch d, trang 585). Trong l th ngy 15/8/1907, Kh vn ng 154 hc sinh Quc T Gim gi Khm s Levecque t l rng: "Yu cu Php ban cho h mt ng vua m ch nguyn s hin din trn an tinh thn binh s v cc lit thn ca quc." (sch d, trang 585). Do , vn Kh d c chng vic "ph ngi, y vua", khng phi v ng ta thng xt g triu nh nh Nguyn, lo cho sn h x tc nc Nam, m do iu c ph hp vi mu hp tung gia Bi v Kh, c c lng Gio hi M, quyn li nc i Php v kh nng khuynh lot triu chnh hay khng ? Cu tr li : ngy 3/9/1907, Nguyn Hu Bi, cng Ph Ph Chnh (tt nhin trong c Kh) chp nhn gii php ca nc i Php, v hn mt thng sau (17/10/1907), Vnh San (hong t th hai mi 10 tui) ln ngi, Thnh Thi phi ri Hu i B-ra, m u cho cuc i t y long ong vin x ca ng vua gi in ny. Mt ti liu khc trong "Lch S Pht Gio Hu" ca Thng ta Thch Hi n v H Xun Lim (nh xb TP/H Ch Minh 2000) li trng ra nhng chng c n gin hn, khng quyt Nguyn Hu Bi l k ng o m Vua T c : "Nguyn Hu Bi l ngi k giy bn thc dn Php qut lng Vua T c. iu ny c th khng sai, bi v ng ni vi ng A. Delvaux l "nc Php m rng nn bo h ca h mt cch "cc chng ", ngha l iu nc Php khng mun, h vn b y bi s vi phm khng ngng cc hip c do triu nh Vua T c gy nn." (dn theo LSPGH, trang 355-356 A. Delvaux, 'Quelques prcisions sur une priode trouble d'histoire d'Annam' Bulletin des Amis du Vieux de Hue s 3, nm th 28). y l li lun nh - t tng nh vy th hnh ng khng th khc. Ring Ng nh Kh "l ngi k giy cho bn thc dn Php y Vua Thnh Thi sang Runion. Dn Hu cn truyn tng "y vua ng Kh, o m ng Bi"" (trang 356). "Lch S Pht Gio Hu" kt lun v con ngi ng Kh rng : "My ch sau y ca ng Nguyn nh He ni v ng Ng nh Kh, m 90
Louis Sogny trch li trong bi vit ca ng BAVH (Bulletin des Amis du Vieux de Hue), tng l qu : "...un grand serviteur de la France..." Cho nn i vi nc Vit Nam v dn tc Vit Nam, nht l dn Hu, th ng Ng nh Kh b "tomb dans l'oubli depuis longtemps" nh li ng Nguyn nh He ni vo u th k 20 ny l iu hin nhin vy." (LSPGH, trang 357). ng vy, ci 'tn' Ng nh Kh "mt i-ti-t cho nc Php" b tiu trm trong lng ngi dn Hu mt thi gian di ng ng, nhng dng h Ng nh ch tht s hon ton "xa s" vo ngy 13/12/1984, lc Tng Gim mc Ng nh Thc (con trng nam cui cng ca dng h Ng nh) la trn trong tnh trng "t y" (captivity) c c sau mt thi gian di cng khai chng li Vatican. Cn mt cht o vng khc l Hng y Nguyn Vn Thun (chu ngoi ca Ng nh Kh (*), trong nim m c hoang tng ca mt s ngi Cng gio hoi Ng m p vin mng mt ng Gio hong Vit Nam u tin ngy 16/9/2002 cng "v vi Cha". Ngoi nhng "hu du" bng dn thin h nh : Nguyn Vn Lc, Thoma Thin, L-Giang-T-Gn cn t cht "i dng ghi nh", v nhng bi ngi, luyn thng cng khai hoc m thm khc; t y khng bit cn c nhng tung h "dng n tc tng" dng h Ng nh na hay khng cng ch v nhng bng khung tic nui, m tng v ng ca ph vn tan bin theo dng i? Nguyn Hnh Hoi Vy (Thu 2002 - hi tng v 1.11.63) [(*) Trch sau y l mt on qua bn tin "Hng y Nguyn Vn Thun t trn" ca website Paris thng 10 nm 2002 : "Theo thng tn vin ca chng ti Roma, cch y vi thng, em trai ca hng y, ng Nguyn Vn Tuyn, t trn ti Houston, Texas. ng Tuyn sng c thn sau khi li d, cht n c khng ai hay. Nhiu ngy sau, bn b mi pht hin khi thy n qu bay vn v trn nc nh"]. [Ngun:http://www.giaodiemonline.com/thuvien/doithoaiII/HoaivyBaiKha.htm ]
91
BT CM BO H CA NG NH KHI
Tin S S Hc V Ng Chiu
S gia V Ng Chiu tm c trong vn kh Php mt ti liu quan trng gip chng ta bit c thi chng Php ca ngi trong gia nh Ng nh Dim: Sau khi Nh Th Chin bng n, anh em ng Ng nh Khi, Ng nh Dim nng vo th lc ca on qun vin chinh Nht ti Vit Nam hot ng chng Php. Ma h nm 1944, t chc i Vit Phc Hng Hi ca h Ng b Mt Thm Php khm ph v hn 50 thnh vin ca hi b bt giam. Ng nh Dim may mn c ngi Nht gip thot khi bn tay ngi Php, nhng Ng nh Khi th li phi i din vi c quan an ninh ca ch Bo H. ng Khi nh Ng nh Nhu ni vi Tng Gim c Cnh St Paul Arnoux ng ta xin th ng khng bao gi xi ai chng Php v ch mong c nhn bt cm t tay nc Php m thi. Sau y l nguyn vn trong bc in tn m Arnoux gi cho Ton Quyn Jean Decoux bo co thng cp v v ny: NGO DINH DIEM est toujours en Indochine. NGO DINH NHU reconnat son agitation coupable et aveuglment ardente; il aurait reu hier aprs-midi sur crucifix de son an KHOI que ce dernier na jamais incit quiconque contre la France laquelle il ne demande plus que son bol de riz ajoutant il ne nourrit aucun mauvais sentiment contre gouverneur gnral quil considre comme anim droiture parfaite malgr erreurs dues ses collaborateurs. [NG NH DIM th vn lun lun ng Dng. (Cn) NG NH NHU th th nhn ti sch ng v nhit tnh m qung; chiu hm qua, Nhu th trc thp gi l ngi anh trng (Ng nh) Khi khng bao gi xi dc ai chng li nc Php l quc gia m Khi khng i hi g hn l bt cm, v thm rng Khi khng nui trong lng mt tnh cm xu xa no i vi quan Ton quyn m Khi cho l biu hin s ngay thng tuyt ho d nhng cng s vin 92
ca quan c lm li Ban Ch bin dch] Thi ca Ng nh Khi tht khc thi ca nhng v ch s u tranh chng Php nh Nguyn An Ninh hay Nguyn Th Truyn rt xa. Ninh cht trong t ngoi Cn o cn Truyn b y sang Madagascar. Bn phng nh ca bc in tn ni trn c in li trong: V Ng Chiu, Cc Vua Cui Nh Nguyn, Tp 3, Vn Ha, 2000, tr. 856.
[Ngun: http://virtualarchivist.wordpress.com/page/2/ ]
93
DNG H BA I LM VIT GIAN

Ng nh Thc
Ti liu Php ng di y do Tin s V Ng Chiu pht hin trong lc ng nghin cu ti Trung tm cc Vn kh Hi ngoi (CAOM, Aix-en-Provence, Php) v c ph bin ln u tin trn tp ch Ln ng (Houston, Texas) nm 1989. Ngai vic lm tay sai cho Php c Gim Mc Ng nh Thc thut li kh r trong l th ny, ng Ng nh Kh, thn sinh ca ng Ng nh Dim, cng vi tn Vit-gian Nguyn Thn cng tng o m v t xc v anh hng i quc Phan nh Phng, ri ly tro trn vi thuc sng m bn cho h gin.
94
Vicariat Apostolique de Vinh Long (Cochinchine) Vinh Long, le 21 Aout 1944 Amiral, Je viens dapprendre par un prtre de ma Mission, envoy Saigon pour les affaires du sminaire, que deux de mes frres ont t lobjet de poursuites judiciaires Hu. Nayant recu de Hu depuis longtemps aucune nouvelle, je ne sais si ce quon ma rapport corespondait la vrit. Mais, en pensant a la peine immense et la juste indignation que vous avez du prouves, si ce quon leur imposait tait fond, je mempresse de vous crire, pour vous exprimer, Amiral, ma grande douleur en loccurence. Sil tait prouv que leur activit a pu nuire aux intrts de la France, je la dsapprouve du fond du coeur, comme vque, comme annamite, et comme membre dune famille dont le pre a servi la France ds sa premire venue en Annam et a expos maintes fois sa vie pour elle dans les expditions memes, comme lieutenant de Nguyn Thn, contre les rebelles commands par Phan nh Phng Ngh An et H Tnh. Cette dclaration na pas pour but, Amiral, de sauvegarder ma situation personnelle: car ce sera avec joie que je quitterai mon vch si tt quil sera constat que mon humble personne pourrait porter prjudice aux intrts de la Religion. Elle na pour objet que de vous montrer que vous navez pas accord votre bienveillante confiance un indigne ou un ingrat. Amiral, je nai jamais tant regrett mon loignement de Hu. L jaurais pu mieux conseiller mes frres et, , loccasion, mopposer leur desseins, si vraiment ils en ont concu de nuisibles aux intrts de la France . Je puis hlas me tromper, mais je vous confesse, Amiral, que je ne puis croire, jusqu preuve du contraire, quils se sont montrs si rebelles aus traditions de notre famille, qui stait attache la France ds le dbut, tandis que les aieux et les pres des mandarins actuels, presque tous, combattaient contre elle, et ne staient dcids pour elle que lorsquil navait plus que profit le faire. Mes frres eux-mmes ont expos leur vie continuellement 95
pour la France lors de la rvolte communiste. Mon cadet Dim a failli tomber sous les coups de rvolver dun chinois de Cholon envoy cet effet Phan Rang o Dim dfendait nergiquement lentre de lAnnam aux missaires communistes envoys de la Cochinchine. Certes, leur dvouement dans le pass nest pas lexcuse de leur imprudences actuelles; sil est prouv quelle est coupable. Mais je crois ne pas faire en vain appel votre misricordieuse clmence en leur faveur, qui juge du prsent sans pourtant oublier le pass. Cel en considration des services que mon pre Ng nh Kh a eu lhonneur de rendre la France au pril de sa vie, et de la longue conduite de mes frres faite dun dvouement sans bornes la France, sans peur de sacrifier leur vie pour elle. En vous exprimant de nouveau, Amiral, toute la douleur que je ressens dans cette affaire, je vous prie dagrer mes hommages les plus respectueux. NGO DINH THUC BN DCH TH VIT TAY BNG PHP NG CA GIM MC NG NH THC GI C JEAN DECOUX, TON QUYN NG DNG Ta Truyn Gio Vnh Long ngy 21/8/1944 Tha c, Mt linh mc t bn Ta c phi i Si Gn lo vic cho chng vin va cho ti bit rng hai ngi em ca ti ang b truy t ti Hu. V lu khng nhn c tin tc g t Hu, ti khng bit l iu ti va c bo co c ng s thc hay khng. Tuy nhin, ngh n ni au n v s bt nhn rt ng m chc l c cm thy nu s truy t cc em ti l c tht, ti vi vit th ny by t vi c ni au n ln lao ca ti v vic ny. Nu hot ng ca hai em ti c chng t l c hi cho quyn li nc Php th vi t cch ca mt Gim mc, ca mt ngi An-nam, v vi t cch l ngi con ca mt gia nh m thn ph ti phc v nc Php ngay t khi Php mi n An-nam, v nhiu ln a mng sng cho nc Php trong cc cuc hnh qun m cha ti cm u, di quyn Nguyn Thn, chng li cc k ni lon do Phan nh Phng ch huy, ti Ngh96
an v H-tnh ti, t y lng, khng chp nhn [hot ng ca cc em ti]. Tha c, ti tuyn b nh vy khng phi vi mc ch bo ton a v c nhn ca ti: bi v nu xt rng c nhn hn mn ca ti c th phng hi n quyn li ca o [Thin Cha], ti s vui v ri khi Ta Gim mc ny ngay. Li tuyn b ca ti ch c mc ch l t cho c thy rng lng tin tng tru mn ca c [i vi ti] khng b t vo mt k bt xng hay v n. Tha c, ti cha bao gi tic l xa Hu nh th ny. Gi c mt y th ti c th khuyn rn cc em ti tt hn, v khi chuyn xy n ti c th chng li cc ch ch ca cc em ti, nu qu tht cc em ti c ngh n nhng d nh c th gy hi cho quyn li nc Php. C th ti lm, tuy nhin, tha c, cho n khi c chng minh ngc li, ti xin th thc l khng tin rng cc em ti phn li truyn thng ca gia nh chng ti n nh th, mt gia nh t mnh gn lin vi nc Php t lc ban u, trong khi ng cha ca nhng quan li by gi hu ht u chng li Php v ch quyt nh thin v Php khi thy c li. Ngay chnh cc em ti tng lin tc a mng sng ra v nc Php, trong cuc ni lon ca Cng Sn. Dim, ngi em k ti, sut phi ng gc di nhng pht sng ca mt Hoa kiu Ch Ln c phi n Phan-rang vi mc ch hi Dim, Phan-rang l ni m Dim mnh lit chng gi li xm nhp vo An-nam ca cc cn b Cng Sn t Nam K phi n. L tt nhin, s tn ty ca cc em ti trong qu kh khng phi l iu nu ra lm c m bin h cho hot ng bt cn ca h ngy hm nay, nu s bt cn ny c chng t l iu gy nn ti. Tuy nhin, ti khng ngh l ti lm chuyn v ch khi ku gi n s khoan hng y xt thng ca c hu xt vi ho trng hp cc em ti. c khng phi l ngi ch xt n hin ti m li b qun i qu kh. Ti nu ra iu ny khi xt thy rng thn ph ti l Ng nh Kh tng c vinh d phc v nc Php d sinh mng b him nguy, v khi xt n qu trnh lu di ca cc em ti, mt qu trnh c hnh thnh bng lng tn ty v b ca cc em ti i vi nc Php, m khng s phi hy sinh mng sng ca mnh cho nc Php. Tha c, mt ln na by t vi c tt c nim au 97
n ca ti trong v ny, ti xin c vui lng nhn ni y li knh cho trn trng nht ca ti.. NG NH THC (k tn)
98
TNG GIM MC NG NH THC: NHIU THAM VNG NHIU CAY NG

Vn Th
Theo li nhn xt ca ng Quch Tng c, tng lm ng l Vn phng cho Ng nh Dim khi ng ny ngi trn gh Tng thng ca ci gi l nn nht Cng ho Vit Nam, trong gia nh h Ng theo Cng gio thi y c hai ngi gy nn nhiu ting xu nht trong d lun l Trn L Xun, v Ng nh Nhu, v Tng Gim mc Ng nh Thc. L mt ngi khoc o nh tu nhng Ng nh Thc c khng t nhng hnh ng sai quy c trn phng din o c ln chnh tr, khin cho ch gia nh tr ca hai ngi em Ng nh Dim - Ng nh Nhu rt cuc b xo s mau chng sau cha y mt thp nin lm ma lm gi trn chnh trng Si Gn. Trong s con ci ca trng thn triu Nguyn Ng nh Kh, ngi con trai th hai Ng nh Thc chn ring mt li i tn gio nhng khng phi v th m khng lm bi th s. c bit t sau nm 1945, khi ngi anh c Ng nh Khi, mt vin quan rt c mu mt v kht ting gian c ca ch Nam Triu b nhn dn trng tr v phi cht bt c k t, Ng nh Thc nhn ly "quyn huynh th ph" v v th, cng c nhng nh hng quyt nh n nhng xoay vn th cuc ca dng h Ng nh. Nhiu ngun t liu chng minh vai tr khng th g thay th c ca Ng nh Thc trong nhng mc ni vi cc th lc ngoi quc a ngi em trai ca ng ta l Ng nh Dim ln ngi v hng u ca chnh trng Si Gn nhng nm u thp nin 50 ca th k trc. Tng Gim mc Ng nh Thc c tn thnh l Pirre Martin, sinh ngy 6-10-1897 ti Ph Cam, Hu. Thu thiu thi, Ng nh Thc c gia nh cho theo hc ti trng t thc Pellerin Hu. Nm 12 tui (1909), Ng nh Thc vo hc Tiu Chng vin An Ninh (Qung Tr) ri ti thng 9/1917, vo hc i Chng vin Ph Xun thuc Gio phn Hu. C l ngay t khi gii gio chc 99
cao cp Hu cng nh gia nh h Ng nhn ra thin hng c th n nn lm ra trn con ng tu hnh ca Ng nh Thc nn Chnh x Ph Cam khi l Eugne Marie Joseph Allys (thng gi l C L, 1852-1936) thng 11/1919 gi cu gio sinh h Ng i du hc Trng Truyn gio Rome. "Con ng chu cha" nn Ng nh Thc ngay Rome cng rt c chm bm. Cui nm 1922, Thng th Nguyn Hu Bi, bn ng liu ca Ng nh Kh, cng l mt ngi Cng gio, sau khi thp tng vua Khi nh du ngon sang Php "nh mt mn hng thuc a v c th trng by Hi ch" (ch dng ca Nguyn i Quc) n thnh Rome. Sn quan h c, Nguyn Hu Bi mang theo cu gio sinh Ng nh Thc vo yt kin c Gio hong Pi XI. S vic ny c tc ng tt n hon l sau ny ca Ng nh Thc. Cng trong nm , Ng nh Thc c c bng Tin s Trit hc. Ngy 20/12/1925, Ng nh Thc c phong chc linh mc ri i dy i hc Sorbonne Paris, Php. Nm 1926, Ng nh Thc ly c bng Tin s Thn hc v nm 1927 c thm Tin s Gio lut i hc Appolinaire Tip theo, Ng nh Thc qua Php hc ti Institut Catholique de Paris t thng 10/1927 n thng 6/1929 v C nhn Vn chng. Tr v Vit Nam nm 1929, Ng nh Thc khi cn l linh mc, lm gio s dng Thnh Tm Phng c (Trng An) Hu, t thng 11/1929. n thng 9/1931, Gim mc Alexandre Chabanon (Gio, 1873-1936) b nhim Ng nh Thc lm gio s i Chng vin Ph Xun, Hu. Thng 10/1933, Ng nh Thc tr thnh Gim c Trng Thin Hu (Providence), mt trng t thc Cng gio ti Hu. Nm 1935, ng ta cn kim lun c chc Ch nhim bo Sacerdos Indosinensis. Nm 1938, Ng nh Thc c th phong Gim mc Gim qun tng Ta Gio phn Vnh Long T thi im cho ti cui nhng nm 50 ca th k trc, Ng nh Thc mc d ch Vnh Long nhng tham gia kh tch cc vo cc cuc vn ng hnh lang cho s ra i ca mt ch ring ca gia tc Ng nh. Gim mc Ng nh Thc c nh hng mnh m ti Ng nh Dim cng nh nhng ngi em khc trong gia tc Ng nh. Chnh nh tu ny c vai tr rt quan trng trong vic thit k nhng mi quan h hu ho vi phng Ty thng qua Hng y Gio ch Spellman cui cng Washington chn Ng nh Dim lm con bi chng Cng ch o Vit Nam sau khi qun i vin 100
chinh Php phi thua chy khi y sau trn in Bin Ph. Cng chnh Ng nh Thc thc y mnh m qu trnh li Ng nh Dim t sn sau ca chnh trng Si Gn gip ng thu c 98% (?!) s phiu ng h ca cc c tri min Nam trong cuc trng cu dn gi hiu ngy 23/10/1955 v nh th, Ng nh Dim qua mt c vua Bo i tin ti ngi Tng thng. Mt khi em lm "vua" th s th anh cng d dng hn trong nhng thng tin nh th. Ngy 24/11/1960, Ng nh Thc c b nhim lm Tng gim mc Gio phn Hu. V ng ta tn dng ti a nh hng ca ng em Tng thng trin khai loi hot ng kinh t (th d nh khai thc lm sn, mua thng x Tax, lm ch nh sch Albert Portail...), kim li bc t. Thm ch c lc Ng nh Thc dng lnh b binh v c xe bc thp thc hin nhim v bo v v vn chuyn cho cc v khai thc g rng trong cc tnh Bin Ha, Long Khnh, ly vt liu ca cng v nhn vin chnh quyn xy c x Vnh Long, t chc l Ngn khnh (25 nm ngy Ng nh Thc c Vatican phong lm Tng Gim mc) cng p cng chc cao cp v thng gia np tin Mt v linh mc Si Gn thi tn l Trn Tam Tnh thut li vic t chc mng l Ngn khnh trong quyn bin kho Thp gi v Li gm (Nh xut bn Sud - Est Asie, Paris, 1978): "T thng 3/1963, mt y ban ngn khnh c thnh lp do ch tch quc hi lm ch tch vi nhiu v b trng v nhn vt tn tui lm y vin. Ngi ta t chc ti Si Gn mt ba tic m mi thc khch phi ng 5.000 ng. Ngi ta mun bin l Ngn khnh ny thnh quc l". Cch hnh x nh th ca Ng nh Thc hin nhin l gy nn nhiu b bi trong d lun nhng Ng nh Dim vn c oan chc rng ng anh mnh khng lm iu g sai quy v s tin kim ra dng nh c dng vo vic nui sng Trng i hc Lt do chnh Ng nh Thc lp ra cng nh p ng cc nhu cu khc ca nh th. Tht nc ci! Khng ch trc li kinh t m Tng Gim mc Ng nh Thc cn to nn nhng l do chnh tr tai hi i vi ch Dim - Nhu. Nhiu ngun t liu cn li ti hm nay cho rng, Ng nh Thc khi trn nh cao danh vng tn gio b hoang tng v quyn lc ca mnh cng nh ca gia tc mnh v nh ng thn quyn vi th quyn. L anh ca Tng thng Dim, Ng nh Thc ngh rng ng ta, nh linh mc Trn Tam Tnh nhn xt " ha thnh tr no tuyt vi ca ch . Ngi ta tm n ng xin x n hu, c quyn. Gim mc lm nh l hin thn ca 101
gio hi, cng nh ng em l hin thn ca Nh nc". Mt nhn chng khc thi ghi chp li v thi min Nam nm di s tr v ca ch gia nh tr ca dng h Ng nh nh sau: "Cc linh mc thuc tp on Ng nh Dim ra sc thao tng, bc lt, cp ti sn ca dn chng. C nhng linh mc bt cc qun trng phi np tin bc, lm ci ny, lm ci kia, nu ai khng tun lnh, h s bo co xu ln tng thng m b mt chc hoc b ngi t. V mun Ng nh Thc c lm Hng y, vy cnh Ng nh Dim dng mi th on gia tng gio dn, trong c vic cng bch s quan, binh s v dn chng theo Thin Cha gio, ai khng theo b chng vu khng l cng sn ri bt b t. H khng b Cao i, Ha Ho, tn dit Quc Dn ng v i Vit". Vin s quan d cao cp v sau tr thnh tng ni lon Nguyn Chnh Thi nhn xt v s lng hnh ca mt s linh mc thi Dim - Nhu: "C hu nh mi mt tnh ca min Nam, nht l ti min Trung, c mt linh mc c quyn sinh st trong tay m ch ai ng n, v ng sau h l sc mnh chnh quyn. H cn lng hnh hn l nhn n kin co ca con chin, ri ph vo n, a n tnh trng hay qun trng, bo phi x theo ca linh mc A, linh mc B, khng th mt chc. Mt s linh mc di ch Ng nh Dim, h sng nh cc ng vua ca mt x xa kia!...". Cng theo linh mc Trn Tam Tnh, p li cc li ch trch, gim mc Thc ni vi ICI, tp ch Cng gio s 15/4/1963, rng "Trn bn giy ca ti chng cht c l n xin ti can thip cho h n ny, n n, kh thay thng ch l th tc. Ti khng th dng dng c trc li ku gi ca h! vo a v ca ti cc ng s x s nh th no?". Gi di n th l cng! Tng Gim mc Ng nh Thc cng l mt ngi mang nng t tng phn bit tn gio. Thm ch khng t ngi min Nam khi cn cho rng, Tng gim mc Ng nh Thc nui tham vng Cng gio ha ton b ci gi l nn nht cng ha. Chnh nhng lm xm xung quanh l Ngn khnh nm 1963 chm ngi la cho nhng bin c Pht gio, gy nn mi nguy him ch t i vi ch tay sai ny ca M Si Gn. Mi s qu m ra ma ti mc Vatican cng ln n chnh ph Dim - Nhu v quyt nh rt Tng Gim mc Ng nh Thc ra khi Vit Nam. Nhn thc c him ha ny, Washington khng khoanh tay thc th v quyt nh gy sc p loi b Ng nh Thc ra 102
khi trung tm quyn lc Si Gn. Ngy 20/8/1963, Nh Trng a Cabot Lodge sang lm i s Si Gn vi nhng ch th mang tinh thn khc hn trc y Gi co chung im i vi quyn lc chnh tr ca gia tc Ng nh. Trc khong 6 nm (1957), ti c Hu xy ra mt im xu: st nh ng ngi m ca ng Ng nh Kh, tng c xy ct rt k lng bi mt lc lng cng binh tinh nhu nht ca ch Si Gn bng nhng vt liu c cht lng tt nht... Thng 9/1963, Ng nh Thc ri Si Gn ti Vatican tm cch vt vt uy tn cho ch Dim - Nhu trn trng quc t (cng l ng M mun ng ta i cho "khut mt trng coi"). Tuy nhin, mi s mun mng. Bn thn Ng nh Thc cng b Vatican tc b chc v tn gio. Cuc o chnh ngy 1/11/1963 kt liu tnh mng ca anh em Ng nh Dim, Ng nh Nhu, Ng nh Cn Ng nh Thc nh phi sng tha phng trong cnh kh l bn hn v mi ti sau nm 1975, mi c Vatican cho phc chc. Th ri Tng Gim mc Ng nh Thc v hu M v phi sng ti mt Vin dng lo Cng gio thuc tiu bang Missouri cho ti khi trt hi th cui cng ngy 13/12/1984.
Vn Th [Source: sachhiem.net 9/2008]
103
JEAN BAPTISTE NGO INH DIM: THI K CHA NM QUYN, 1897-1954

Chnh o
1. Phn 1 Ngy 25/4/1961, Tng Edward G. Lansdalengi c coi nh hiu bit rt r Vit Nam Cng Ha [VNCH]vit bo co ln Th trng Quc phng Roswell L. Gilpatric, Ch tch y Ban c Nhim Vit Nam [Presidential Task Force on Vietnam], v No Din Zeeem (Ng nh Dim) nh sau: ng ta ln, mp trn. . . Nhiu ngi khng ch n cp mt en hay lic trm [snapping] ca ng ta m ch ch n cp gi va chm mt t khi ngi. Tuy nhin, ng ta khng cm thy ngng ngng v chuyn ln, v c v rt t nhin chung quanh nhng ngi M cao ln. . . . ng ta t v n ung ngon lnh (v thng c s thch n ngon). N ci ca ng ta c v e d v bt thng. . . . Dim sinh ngy 3/1/1901. . . Nm 25 tui [1926], Dim c c lm quan u tnh. Nhng sau su thng lm Thng th Dim t chc, tr thnh ngi hng thc s ca ngi Vit. T , anh em Dim m thm chng c Php ln Cng Sn. Dim l mt ngi c thn 60 tui, ct b mi tnh vi ngi yu u i dng hin cho t quc.(1) Thc ra, Lansdale dng khng mun vit r, hoc khng bit nhiu v Tng thng Dim cng nh h Ng. Hu ht chi tit v h tch Dim hay thnh tch chng Php ca Dim v gia nh Ng nh Kh, u thiu chnh xc. Cc hc gi th gii cng chng bn tm n vic tu chnh li tiu s ngi cm u phe thua cuc.(2) ng bun hn na, lch s Vit Nam, di mt nhiu hc gi th gii, ch l mt th cu chuyn thm tht vo [anecdotes] chnh sch v s can thip ca cc cng quc nh M, Nga, Trung Hoa, Php, Bri-tn, Nht, v.. v... Ngi Vit cng c l do ring khng mun thy c mt tiu s chnh xc v Dim, t chnh tr, tn gio, ti thc h. Nn chng ngc nhin khi khi vn chng hin hu v 104
h Ng hay nht Vit Nam Cng Ha trn ngp nhng li cung vn hoc o m, bt chp s thc. Bi vit ny nhm in vo khong trng ni trn. T liu chng ti s dng c bn l tp tiu s chnh ph Dim do c quan an ninh Php thnh lp vo thng 7/1954, hin vn cn cha gii mt. Ngoi ra, cn nhiu t liu vn kh Php, M, Nga, Trung Hoa, cng cc ti liu nguyn bn khc, k c tiu s Ng nh Dim do c quan an ninh M bin son ngy 18/4/1957, nhn dp Dim sp qua thm M.(3) Tiu s ny, d nhin, khng y . I. S LC GIA TH: Ng nh Dim, ngoi tn thnh Jean-Baptiste [Gioan Baoxi-ta], cn c b danh Nguyn B Chinh. Theo an ninh Php, Dim sinh ngy 27/7/1897 ti i Phong [Phuong] hay i Phong Lc, huyn L Thy, tnh Qung Bnh.(4) Cha l Ng nh Kh (1856-1914), mt tn Ki-t tn tng, xut thn thng ngn cho Php, sau i qua ngch quan li Vit, ln ti c Kinh thnh (1905-1907).(5) M l Phm Th Thn. Anh em Dim kh ng, gm su trai, hai gi. Khi, con v ln, l anh c. Dim, theo li n, ng hng em ca Khi, Thc, v anh Ng Th Hip (b C L; chng l Nguyn Vn m, sinh ra c Hng y Nguyn Vn Thun), d tui chnh thc Dim ln hn Thc hn hai thng. Di Dim c Nhu Cn, Luyn, cng mt ngi em gi khc. V Kh cht khi Dim cn nh (17 tui khai sinh), Khi quyn huynh th ph. Khi cht, Thc c nh hng nht trn Dim, vi cng v mt Gim mc. Cha u l Nguyn Hu Bi (1863-1935), nhc ph Khi, mt th h c ca Kh, cng mt Thng th uy quyn v y mu m ti Hu t 1907 ti 1933. Theo ti liu Php, Bi nui dng Dim t nh. Bi cng c nh chn Dim lm con r, nhng v l do no khng thnh. Con gi Bi sau i tu dng kn Carmel.(6) Sau khi ln cm quyn, Dim i ngy sinh thnh 3/1/1901. Chng hiu ti sao c vic thay i h tch trn. Vic thay tn, i h v ngy sinh thng l vic thng xy ra Vit Nam. Trc ht, vo cui th k XIX, u th k XX, vic khai h tch khng c kim sot cht ch. Vin chc x p ti thn qu khng t nng s chnh xc v ngy sinh ca tr em. Cha m nhiu khi khai rt tui con ci v mc ch no , nh i hc hay khai su thu. Hn na, vic i t ngy nht (dng) lch qua nguyt (m) lch rt phc tp, 105
i khi cha m dng ngy thng sinh nguyt lch lm ngy thng nht lch, ri dng nm nht lch tng ng trong khai sinh. Thng thng, cha m hay khai rt tui cc con. Nhng rt him trng hp cha m khai con mnh tng thm ba bn tui, ngoi tr c bit l no . Phi chng Dim ri vo trng hp c bit ny, v nu sinh nm 1901, Dim khng th no c tp m chc Cu phm v lm vic ti Tn Th Vin Hu nm 1917, khi mi 16 tui.(7) Theo Luyn, em t trong gia nh h Ng, Dim khai tng bn tui (tc t 16 ln 20 tui) c th vo trng Hu B. iu ny kh tin, v mi ti nm 1918-1919, Dim mi hc trng Hu b.(8) Luyn cng l nhn chng khng ng tin cy. Th d nh khi c hi v vai tr chnh tr ca Luyn, Luyn ni c lnh ng ngoi chnh tr. Thc t, t thp nin 1940, Luyn hot ng vi cc t chc thn Nht, v tr thnh c s ca Dim vi Bo i, trc khi nm chc i s ti London. Luyn cng tung ra nhng tin n v giao tnh gia Luyn v Bo i, m theo Bo i khng h c.(9) V, nh lc nhc, Dim c tp m chc Cu phm, lm vic ti Tn Th Vin Hu t nm 1917, trc khi vo trng Hu B. Mt k gi ngoi quc, Robert Sharplen, ghi rng theo Dim, khong nm 1915-1916, Dim man khai h tch d thi bng tng ng tt nghip trung hc.(10) Chi tit ny khng st s thc. Mi ti gia thp nin 1920, mi c nhng cuc thi ly bng T Ti I v II chng trnh Php-Nam. Bng cp m Dim thi tng ng ch l bng Cao ng tiu hc (Diplme), gn tng ng vi bng Trung hc ph thng nht cp. Ti liu thnh vn cng chng minh Dim vo quan trng t nm 1916 hoc 1917, vi chc cu phm tp m ti Tn Th vin, m khng phi sau khi tt nghip trng Lut H Ni nm 1921 nh Dim khoa trng hay Sharplen ghi. Thc t, Dim vo trng Hu b t nin kha 19181919, v ch hc ti H Ni mt nin kha 1920-1921. Mt ng lc trong vic sa i h tch c l l hp thc ha vai em ca Dim vi Gim Mc ThcThc sinh ngy 6/10/1897 ti Phc Qu, Tha Thin, thua Dim hn hai thng. Nhng cng c th, v iu ny cn c tra cu thm, Dim khng man khai h tch, m rt n gin l khng cng m (Phm Th Thn) vi anh ch em khc. C l v mun che y b n ny, tiu s Khi v Thc trong tp Vua cha v ngi qu phi ng Dng 106
[Souverains et Notabilits] nm 1943 khng ghi ngy sinh.(11) Ti liu vn kh Php cng ghi Dim sinh ti i Phong Lc, L Thy, Qung Bnh, m khng phi Phc Qu, Tha Thin, ging nh Thc, Nhu, Cn, Luyn, v.. v... a danh i Phong Lc tng c khai l ni sinh ca Khi, anh c trong gia nh, con Kh v ngi v ln cht sm, trc khi Kh ly b k tht tn Thn.(12) Rt t chi tit v hc vn Dim c cng b. C tin Dim t hc nh, ri hc trng Pellerin Hu, v tt nghip Diplme. Dim bit c ch Nho [Hn Vit]. Li c tin Dim hc chng vin, nm 1915, nh i tu, nhng sau b d na chng.(13) Bi th, nhiu ti liu cho rng Dim thuc loi religious fanatic [cung o]. (14) II. BT CM BO H PHP: Trong n lc bin ha Ng nh Dim thnh mt lnh t anh minh sc ng u vi H Ch Minhkiu n Ng th no, n H th ic quan tuyn truyn M v Nam Vit Nam t chut cho Dim nhng bng hiu nh yu nc, chng Php, v.. v... Yu nc l mt nhn xt kh lng nh, v ch c mi c nhn mi t bit r mnh yu nc hay khng. C nhiu cch biu l lng yu nc, nn kh th s dng mt h thng lng gi c nh. Tm huy chng no cng c mt tri ca n. Chng Php th d lng nh hn. Tinh thn chng Php ca Dim, hay h Ng, ch l nhng trin bin vo khong cui i, v ng lc khng hn do lng yu nc thun ty, m nng v tn gio cng quyn li bn thn v dng h. Thc ra, Dim xut thn t mt gia nh trung gian bn x Ki-t, phc v Bo h Php rt tn ty. Kh, cha Dim, tng ln ti chc chnh thng ngn ta Khm s Hu di thi Pierre Rheinart des Essarts, ri chuyn sang lm thng bin Vin C Mt. Ngy 10/4/1892 Kh dch cng vn ca triu Hu xin Ton quyn Jean de Lanessan ng gi ra Hu nhng ngi nh Petrus [Key], Nguyn Trng To, L Duy Hinh, hay Dip Vn Cng, v.. v... Kh cng tham d chin dch nh ph phong tro khng Php ti H Tnh-Qung Bnh ca Ng s Phan nh Phng (1847-1895) trong hai nm 1895-1896, v c c cch ln Thi thng t khanh (Chnh tam phm) nm 1896, sau khi hi ct Ng s Phng b t thnh tro, nm xung sng Lam theo [li trng pht] truyn thng.(15) Sau mt thi gian lm Ph Gim c trng Quc Hc Hu, 107
c trch nh ca, lng bng v hnh chnh, Kh c chc c kinh thnh, lo bo v v kim sot Thnh Thi (1889-1907), cm u mt ton thn binh co rng trng, ht tc ngn, mang sng trng, nhng nhim v chnh yunu tin c bo co ca Hin binh Phpch gip vua lng sc v bt cc gi p quanh kinh thnh. Sau khi v hu, Kh c hm Thng th.(16) Khi, anh c h Ng, bt u tham chnh nm 1910, sau khi tt nghip trng Hu b. Khong 6 nm u, Khi lm ti vn phng B Cng do cha v lm Thng th. Sau ngy tip tay cho Khi nh (1916-1925) ln ngi, Bi c thng Thng th B Li, v Khi bt u i ngi huyn, ph, ri ln ti B chnh, Tun v, Tng c kh nhanh. Dim th nm 1917 c tp m chc Cu phm, lm vic ti Tn th vin Hu (tc Muse Khi nh sau ny), ni t tr s Hi Bn ca C Hu, v c bi ng bo Bulletin des Amis de Vieux Hu [ thnh hiu c]. Nm 1918-1919, Dim vo trng Hu b Hu. Ngi u c l l Nguyn nh He, mt ph t c ca Kh trong chin dch truy git Ng s Phng, lc lm Gim c trng (nm 1921 gi chc Tng th k Vin C Mt). Thi gian ny, triu nh b li thi Hng v thi Hi c, v trng Hu b m thm phn khoa php chnh [hnh chnh v lut] ca trng i hc H Ni. Hc vin hc ti Hu hai nm u, v nm th ba phi ra H Ni. C l Dim c chuyn qua chng trnh ny. Tt nghip, nh s nng ca Thng th Bi, nm 1922 Dim c b nhm ngay. Nm 1929 [1926?], Dim ln ti chc u tnh, Qun o Ninh Thun (Phan Rang), ri Tun V Bnh Thun (Phan Thit). c cp trn c bit ch v thanh lim v tinh thn dit Cng cao. Mt nhn chng ghi nhn rng Dim, khi lm qun o Ninh Thun, ngoi nhng ngon tra tn quen thuc nh tra in, km kp, cn bt t nhn Cng Sn vut lt tre, hay dng n cy [nn] t hu mn ly khu cung. t nht 7 trong s 500 t nhn Cng Sn b tra tn n cht.(17) C l v th, theo Gim Mc Thc, Cng Sn thu mt st th ra tn Phan Rang mu st Dim, nhng Dim ch b thng.(18) Tm li, t Kh xung Khi, ri Dim, tinh thn phc v v lng trung thnh vi Php kh vng chc. Khi tng nh Nhu ni vi Tng Gim c Cnh St Paul Arnoux ngy 18/8/1944 ti Hu rng Khi xin th trn thp t gi l lc no cng coi Bo h Php nh bt cm [bol de riz] ca h Ng. Khi cng thng ni vi 108
Dim rng s d ngi Php [Khm s Emille Grandjean] khng a v [h Ng] qu ton vn, v Phm Qunh (1892-1945) th khn kho, nn c c Php ln Nht qung co ti nng.(19) Bn tm lc r rng nht cng lao v lng trung thnh vi Bo h Php ca h Ng, cng nh c nhn Dim, do Gim mc Thc trnh ln Ton quyn Jean Decoux ngy 21/8/1944: Cc anh em ti cng lin tc dng hin mng sng h cho nc Php trong dp Cng Sn ni lon. Dim, em ti, ng xung v nhng vin n sng lc ca mt ngi Tu Ch Ln, c gi ti Phan Rang, ni Dim hng say ngn chn s xm nhp ca cc cn b Cng Sn t Nam K [Mes frres, eux mmes ont expos leur vie continuellement pour la France lors de la rvolte communiste. Mon cadet Dim a failli tomber sous les coups de rvolver dun chinois de Cholon, envoy cet effet Phan Rang, o Dim dfendait nergtiquement lentre de lAnnam aux missaires communistes envoyes de la Cochinchine]. . (19bs) Du mc quan trng trong s nghip yu nc, chng Php ca Dim, l cuc o chnh cung nh ngy 2/5/1933. Ngy ny, Ton quyn Pierre Pasquier (12/1928-1/1934) v Quyn Khm s Lon Thibaudeau (2/1933-7/1934) t ngt bt Bi v ton b ni cc v hu. Theo bo Ting Dn, tin trn chn ng d lun Hu. B bng nht cho Bi l ngay chnh Bi cng cc Thng th khng h c bo trc. V, khi Thibaudeau tuyn b danh sch ni cc mi, c Trn Thanh t thng dch qua ting Vit, mt s ngi vn cha kp v n kinh .(20) Nguyn Pasquier, vi s tha thun ca Albert Sarraut, quyt thc hin mt cuc i ci cch An Nam, nh bng uy tn vua Nguyn lm gim bt v iu-kin-ha cc phong tro quc gia minh cuc khi ngha ca Vit Nam Quc Dn ng nm 1930, v nht l s du nhp v pht trin ca phong tro Cng Sn t gia thp nin 1920, bng n thnh nhng cuc bo ng, khng b ti cc n in min Nam, cng phong tro S Vit Ngh Tnh trong hai nm 1930-1931. Pasquier v Thibaudeau on tuyt vi nhm hp tc cu tro (Nguyn Hu Bi, Ki-t gio). Nhm ny ch trng ng ha v thng tr theo k sch ca Gim mc Paul Puginier v Louis Casparnhm Ki-t ha cc vua quan ri khin ton th dn Vit s phi theo o, v vnh vin tr thnh bn ca nc Php. T thp nin 1890, nhm hp tc cu tro tr thnh mt th kiu binh ca ci m Phm Qunh cng nh Bo i gi l mt vn 109
phng ph thuc nho nh ca Ta Khm, tc triu nh Hu, lc no cng mang cng lao ca khi gio dn bn x trong vic thit lp ch Bo h ra p lc Php. Nga mi ca Pasquier l phe tn tro (tiu biu bng Phm Qunh, Bi Bng on, Nguyn B Trc, Nguyn Thi Bt, L D, v.. v...). Phe ny ch trng hp tc tinh thnh, hay Php-Vit hu. Quan chc Php chn phe tn tro, v ch trng hp tc c nhiu trin vng thnh cng trc s ln mnh ca cc phong tro quc gia mi. Trong khi , nhm Qunh chp nhn tn qun cng l yu nc, tm ngng li i hi th ch cng ha.(21) lm gim s bi phn ca nhm cu tro, Pasquier v Thibaudeau c cch Dimcon nui ca Bi [son fils putatif], cng mt trong hai Tun v thanh lim, chng Cng nhit tnh nhtln lm Thng th B Li.(22) Mt s mt bo vin ghi, v ngay chnh Dim man khai (ngy 24/12/1947 vi Tng lnh s M ti Hong Kong l George D. Hopper) rng Gim c lm quan u triu Bo i.(23) Thc ra, t thng 5/1933, B Li mt i nh hng ca nhng nm Bi c kim nhim chc Tng l [Ch tch Vin C Mt], v ch ngang hng vi cc B khc. Ngi c uy th nht l Phm Qunh, Thng th Gio dc kim Ng tin Tng l ca Bo i. Qunh khng nhng ch chuyn lnh ca Ton quyn v Khm s Php cho Bo i, m cn ng thi dch, v thit k vic thc thi cc lnh trn, cng bo co kt qu ln Khm s. Thibaudeau cn c Dim lm Tng Th k y ban Ci Cch, v yu cu Dim lm t trnh v k hoch canh tn B Li. Dim, c l do nh hng ca Bi, a ra 2 iu kin: Phi thng nht Bc v Trung K; ti b nhim mt Tng Tr s (Rsident Gnral) cho Trung v Bc K nh qui nh trong Ho c 6/6/1884; v, cho Vin Dn biu quyn tho lun.(24) ngh ny ging ht k hoch ca Bi: Mun ci cch, vic u tin phi hy b chc Thng s H Ni v Khm s Hu (tc ti st nhp Bc K vo An Nam), sau cho An Nam ngn sch ring. Ni cch khc, phi tr li vi Hip c 6/6/1884i hi m Bi gieo xung u c th di ca Duy Tn t nm 1915-1916, a n vic vua b trut ph ri y qua Runion cng cu hong Thnh Thi (Bu Ln) vo cui nm 1916. Pasquier, d nhin, khng chp thun. Ngy 9/7/1933, Dim ra Qung Tr vi cha nui t ngy. Tr li Hu, ngy 12/7, Dim np cho Thibaudeau mt bn sao n t chc trnh ln Bo i. L do Dim nu ra l c cu t chc hin 110
ti khng ph hp vi Hip c 6/6/1884Hip c ny qui nh Php ch gi mt ch bo h kim sot (protectorat de contrle) m khng phi bo h trc tip (protectorat direct).(25) Thibaudeau gi Bo i t Lt v Hu gii quyt. Bo i bo thng Dim rng khng th vin dn l do chnh tr t chc, v l hnh ng phn nghch. Dim nh vit li n t chc khc ngy 18/7, nu l do mun dnh th gi cho vic tu hnh. Ln ny, Dim c toi . Ngy 22/7, Thibaudeau i Thi Vn Ton qua thay Dim nm b Li, v a Tn Tht Qung, Tng c Thanh Ha, mi lp cng ln trong vic n p m mu ti cc tnh Bc An Nam, ln nm B Cng v Nghi L thay Ton.(26) Ngay sau ngy Bi b cch chc, vi t bo Nam K cng khai kch Pasquier. Theo mt mt bo vin (Lut s L Vn Kim), nhng bi kch trn t Hu chuyn vo Si Gn. Thng 12/1933, Dim cn vo Si Gn gp Nguyn Phan Long, L Vn Kim, Jacques L Vn c v.. v... bn tho k hoch tr th Pasquier v Thibaudeau. Tip , t La Tribune indochinoise [Din n ng Dng] v t La Lanterne Paris m chin dch i thay Pasquier bng cu Ton quyn Alexandre Varenne (7/1925-11/1927) v a cu Khm s Yves Chtel (6/1931-2/1933) tr li Hu. Bit c tin ny, Pasquier trut ht chc tc ca Bi, Dim v Pierre Nguyn , B th ring ca Bo i, thuc mt gia nh trung gian bn x Ki-t ni danh khc min Bc (n st Nguyn Lin). Dim cn b trc xut khi Hu, ch nh c tr ti Qung Bnh.(27) May mn cho Dim, ngy 15/1/1934, Pasquier cht v tai nn my bay trn khng phn Paris. Nm sau, Bi cht ti Qung Tr. Ton quyn Ren Robin (7/1934-1/1937) v Khm s Maurice Graffeuil (7/1934-5/1936, 4/1937-8/1941) phc hi tc v hm [honoraire] cho Bi, Dim v . Dim c v Hu dy trng Providence [Thin hu] do Linh mc Thc, anh trai Dim, lm Gim hc.(28) III. HP TC VI NHT: Th chin th hai (1939-1945) v vic Nht xm chim ng Dng t hai nm 1940-1941 khin Dim v h Ng, do tham vng v mun phc th Php, i tm mt bt cm hay thin mnh ngoi cng khc. H Ng b mt ym tr Hong thn Cng v t nm 1942, cng khai hp tc vi Hin binh Nht (Kempeitai). 111
Hun, con trai ln ca Khi, lm thng ngn cho Nht. Trong khi , Nhu (1910-1963) che ch cho hai con ca Cng , Trng inh v Trng Lit, ti vn kh Ta Khm s Hu. Nhng ngi thn Dim cng lm vic ti ta Lnh s Nht t nm 1942. u nm 1943, Y s Trng K An, th lnh Lin on i Quc Vit Nam, gp Dim H Ni. Pierre , anh r ht ca Nhu, cng c mt.(29) Trong khi , Khi cho Dim dng dinh th Tng c NamNgi ca mnh tip xc vi nhng c nhn thn Nht. Khi cn che ch cho tn Cao i (ang b nghi ng thn Nht, ng h Cng ) trong vng cai tr. Mt thm Php cng tm thy trong nh mt ngi chu h ca Khi Qung Nam, Ng nh Du (?),ti liu lin quan n Vit Nam Phc Quc Hi ca Cng .. V vic ny, Khm s Grandjean (6/1941-8/1944) chng nhng khng hi m th chc mng ca Khi, m trong bui gp mt trn o Hi Vn, cn bt Khi v hu khng c hm Thng th. Thng 1/1944, Grandjean cn cho lnh Bo i b mt trc xut Dim khi Hu, ch nh c tr Qung Bnh. Anh em Dim trt mi hn on ln Qunh, ng kim Tng l [T tng] triu nh.(30) Ma H 1944, Mt thm Php khm ph ra t chc i Vit Phc Hng ca Dim, gm khong 50 ng vin tch cc, k c mt s gio s; nm ngay trong i lnh kh xanh (Garde indochinoise), cnh st, cng chc, v.. v... Mt trong nhng lnh t l Trn Vn L, Tun v H Tnh. Php bn cho lnh khm xt t tht Dim, nhng Dim sm tu thot. Ngy 12/7, Trung y Kuga Michio ca Hin binh Nht b mt a Dim vo Nng, ri p phi c vo Si Gn. Trong thi gian min Nam, Dim lui ti vi Matsushita [Tng H] Mitsuhiro, Ch cng ty Dainan Koosi [i Nam hay Dainan Konsi], trng li tnh bo dn s ca Nht, cng ngi t nhn l bn thn ca Cng .(31) Mt thng sau, ngy 12/8, Nguyn Huy Tn, Cn s Cng chnh Qung Ngi, mt cn b ca Dim, khai rng Nht chn Dim lm Th tng, trong mt ch qun ch lp hin m ngi lm vua khng nht thit phi l Cng . Hai ngy sau, 14/8, Paul Arnoux, Gim c Cnh St, c lnh b mt khai thc Nhu v Khi ngay ti Hu. Ngy 18/8, Arnoux bo co rng Nhu nhn nhn vic lm ti li ca Dim, nhng Khi khng dnh lu, xin th trn thp t gi l ch mun duy tr bt cm Php.(32) Ngy 20/8, v tnh hnh u Chu ang ri lon, phe Php t 112
do ca Charles de Gaulle ang tin vo Paris, Decoux ng vi ngh ca Arnoux l ch trng tr nhng cn b hng trung, trnh khiu khch Nht. Trong khi , ngy 21/8, Thc c th phong chc Gim mc Vnh Long t nm 1938vit th xin Decoux ngh n cng lao hn m ca cha mnh vi chnh ph Php trong vic nh dp phn lon (tc nhng phong tro Vn Thn v Cn Vng khng Php) khi xt x Khi v Dim. Anh em h Ng, Thc nhn mnh, cng nhiu ln dng hin thn tm cho Bo h Php, bt k mng sng. Chng hiu v cng lao ca Kh (c cch t Thng bin C Mt vin ln Thi thng t khanh, nm 1896), v th Gim Mc ca Thc, thnh tch phc v Bo h ca anh em Dim-Khi, hay v mi lo ngi cho s an nguy chnh bn thn Decoux, Php khng truy cu vic ny.(33) Cui nm 1944, u nm 1945, Dim t tc trong bnh vin Ch Qun, c trng dng lm tr s qun s ca Nht, sau ny i tn thnh bnh vin bi lao Hng Bng. Ti y, Dim cng Y s Nguyn Xun Ch, Y s L Ton, K s V Vn An, K gi V nh Dy (1906-1945) thnh lp y Ban Kin Quc, ph tr Cng . Cui nm 1944, khi chun b k hoch Mago lt ch thn Vichy Decoux, Hin binh Nht d tr Dim s tr thnh Th tng. Tuy nhin, tnh hnh ngy mt i thay mau chng. Tng Tsuchihashi Yuitsu, T lnh Qun on 38lc lng trch nhim phng th ng Dng chng li cuc qun ng Minhdn mi n lc cho mc tiu qun s hn chnh tr. Bi th Tsuchihashi gi Bo i lm vua mt nc Vit Nam c lp trong Khi thnh vng chung i ng , chng vic a Cng v nc. Nhng nc Vit Nam ny trn thc t ch bao gm 12 tnh min Trung, v Nam K cng nh Bc K c tr liu s tr thnh hai trung tm t th chng li s b ca qun ng Minh. Gim c Kempeitai yu cu phe Dim-Ch tham gia chnh ph c lp ti Hu, nhng c hai u t chi.(34) Thng 3/1945, sau cuc Hnh qun Meigo (9-10/3/1945) loi b Decoux, Bo i hai ln nh Nht mi Dim lm Th tng, nhng khng c hi m. Mi sau ny, Bo i mi c Nht thng bo rng h khng mun dng Dim. Thay vo , thng 4/1945, Trn Trng Kim (1883-1952) c a t Krung Thp v Hu lm Tng l ni cc [Th tng] quc Vit Nam (4-8/1945).(35) Nhm Dim-Ch b phn tn ra khp ba min. Y s Ch v 113
li Nam nh, ri H Ni, v cui cng tr thnh Ch tch y Ban Lnh o Chnh tr min Bc, thay Khm sai Phan K Toi t chc vo gia thng 8/1945. Dim v li Vnh Long, t tc trong gio phn ca Gim mc Thc.(36) IV. DIM & VIT MINH: Mc d sau ny Ng nh Dim thng tuyn b ti Vit Nam ch ni danh thua H Ch Minh, khong thi gian t thng 8/1945 ti u nm 1947 l mt giai on b mt nht i Dim. Nh chng ta bit, ngy 19/8/1945, Vit Minh ln nm chnh quyn H Ni.(36) Ngy 25/8, Bo i ra thng co thoi v. Khi v con trai trng l Hun b Vit Minh bt, ri th tiu vng Phong in, Tha Thin. Ring Dim v Thc u c tin b Vit Minh bt. Thc, thc ra c t do sng vng Vnh Long, di s che ch ca vin chc Vit Minh. Thng 10/1945, Thc nh ra Bc, nhng b qun Bri-tn chn bt Bin Ha, ri sau m thm tr li gio phn Vnh Long. Phn Dim, tng tch bt minh. Ngy 7/5/1953, trong bui n tra v tho lun [lunch talks] v tnh hnh ng Dng ti Ti Cao Php Vin M, Dim tuyn b tng b H c lp trong mt lng thiu s nm 1946. Sau 6 thng, H yu cu Dim tham gia chnh ph, nhng Dim tr li rng v bit H l CS, Dim mun c ton quyn v thng bo mi tin tc. Nhng ngi ng h Dim i Dim phi c giao B Ni V v nm ngnh Cnh St. H do d t tun, ri cui cng t chi.(38) Gn mt thp nin sau, ngy 16/1/1962, Dim cn lp li chi tit b bt gi vng thng du Bc Vit vi cc vin chc M ti Si Gn.(39) Dim cn tuyn b rng Dim b Vit Minh bt vo thng 9/1945, khi t Si Gn ra Hu ngn Bo i ng theo H. Sau , b gii ln thng du gn bin gii Hoa-Vit, sut cht v bnh st rt. Su thng sau, HCM mang Dim v H Ni, thuyt phc Dim theo mnh. Dim khng ng , HCM bn th Dim. Sau ny, Hong Tng cho rng tha Dim l mt sai lm.(40) Vic Dim b Vit Minh bt c nhiu ngun tin khc xc nhn. H tun thng 11/1945, Gim mc Thc khai vi Php rng Khi v Dim b Vit Minh bt v c th b x bn.(41) Ngy 28/12/1945, Tng Gim mc Antonin Drapier cng vit cho Trng on Truyn gio Hi ngoi Php Si Gn, rng Dim b Vit Minh bt.(42) 114
Mt ngun tin khc na ghi vo khong thng 6/1946, khi Dim n nh Linh mc , chnh x Tuy Ho, cn b VM kho lo mi c Dim ln min Thng (Mi). Ngi gia nhn thot chy ra Pht Dim, xin Gim mc L Hu T gip, s b ging nh Khi. T bn cng Linh mc Phm Quang Hm v Dn biu Ng T Ha vo Bc b ph xin H tha Dim. Chnh H cng khng bit vic ny, v ha s can thip. Khong mt thng sau, Dim v ti H Ni, V Nguyn Gip cho gi Nhu ti lnh v.(43) Nhng chi tit quanh vic Dim b Vit Minh bt c nhiu nghi vn: 1. Xt v ngy thng Dim b bt, c phn khng n. 1a. Ti liu B Ngoi Giao M v Karnow dn li Dim l Dim b bt vo thng 9/1945, v tr t do vo khong thng 3/1946. 1b. Ngy thng m L Hu T hoc tc gi vit hi k cho T ghi l Dim b bt ng vo giai on HCM ang Php, v mi ti ngy 22/10/1946 H mi v ti H Ni. Vy T can thip vo dp no? (Dim cng khng h nhc n vic c T v H can thip). 1c. Ngay chnh Dim, ngy 7/5/1953, ch ni m h b c lp ti mt lng thiu s trong 6 thng vo nm 1946. 2. Khng ai r Dim c tha ngy no, v cng chng ai r hnh tung Dim t lc c t do ti khi xut hin H Ni vo u nm 1947 trong b tu hnh. 3. Theo th gi Decoux ngy 21/8/1944, Thc ni Cng Sn tng sai st th ngi Hoa ra Phan Rang mu st Dim, nhng Dim ch b thng. Nu bt c Dim nm 1945 hoc 1946, ngay ti min Trung, cch no Cng Sn tha Dim? Ngi ta cha qun s phn nhng T Thu Thu, V nh Dy, v.. v... Qung Ngi; v nhiu cnh m tm khc khp ba min. 4. Anh em Dim rt thnh tho th thut t nh bng (kiu Dim lm T tng cho Bo i, Kh lm thng th u triu Thnh Thi, hay y vua khng Kh). Thnh tch b giam lng ti min thng du nm 1946, hay i H cho nm B Ni v c th ch tng thm vn cho vic rao bn lp trng chng Cng hu xin vin tr M ca Dim. Hy vng s c du vt vic b c lp ny trong vn kh ng Cng Sn Vit Nam hay Php. Cho ti khi c ti liu r rng, c th tin Dim trn trong nh tu [Redemptoristes hay Dng Cu th] Hu nh ti liu vn kh Php ghi nhn. .. 115
T nm 1947, Ng nh Dim lin lc vi vin chc M, xin vin tr. y chng phi l sng kin mi m g ca h Ng. Hu ht chnh khch Vit u nhn r v th siu cng ca M, nhng khng c ng giy mc ni nh anh em h Ng. Ngay chnh H cng hot ng cho S tnh bo chin lc [OSS] M trong hai nm 1944-1945, v lc lng v trang u tin ca Vit Minh c OSS M trang b v hun luyn. H cn c t cho b danh Lucius. iu khin M e ngi, v cui cng theo ui chnh sch "hands-off" [khng nhng tay] khi Php ti xm lng Vit Nam l thnh tch hot ng cho QTCS ca H. Vic H quyt nh gii tn ng CSD t ngy 11/11/1945 vn cha thuyt phc cc vin chc Mnhng ngi vn ch trng ch c u Chu mi ng ch tm hng u.(82) Du vy, trong hai nm 1945-1946, chnh ph Truman vn dnh cho H v Vit Minh i cht thin cm. C l nh s can thip ca M, Moutet ng k modus vivendi ngy 14/9/1946 cho H an ton tr li Vit Nam vo h tun thng 10/1946. Hn mt thng sau, d bit r lin h gia H vi QTCS, B Ngoi Giao M vn ch th cho c s Moffat tm cch gp H gii quyt s khc bit Vit-Php bng ng li ngoi giao.(83) Sau khi Bollaert k thng co chung H Long (6-7/12/1947) vi Bo i, ngy 21/12, Dim cng Trn Vn L ln Hong Kong gp cu hong. Trc khi qua Geneva ngy 24/12, Bo i y Dim v nc tham kho kin cc phe phi thnh lp chnh ph thng nht. Dim t chi v nhng nhng b ca Php qu t. Ngy 26/12, Dim tr li Si Gn ch i tnh th chuyn bin. iu t ai bit l pha sau hu trng, ngy 24/12/1947, Dim b mt gp Tng lnh s M ti Hong Kong l George D. Hopper, trnh by v ni tnh VN v gii php Bo i. Mc ch chnh ca "Gim," theo Hopper, l xin vin tr M. Hopper ch ghi nhn m khng ha hn g.(84) Ti Vit Nam, a s cc chnh khch chng Cng tm thi tha mn. Ngy 25/12, mc d khng a Xun, Hoch thnh lp Vit Nam Quc Gia Lin Hip ng h "gii php Bo i."(85) Ring Dim, qua ng giy Gim mc Thc, t chc mt nhm chng Cng thn M. Ti min Bc, Dim c nhng thn hu c nh Trn Trung Dung, Nguyn Xun Ch, Nguyn nh Thun, v.. v... Ti min Trung, Trn Vn L thnh lp ng X Hi Cng Gio. Ti min Nam, Dim c Nguyn Phc Hu, Bertin, Nguyn Bu, Trn T Hong, v.. v... ym tr.(86) 116
Tuy nhin, vai tr Dim b lu m trc nhng khun mt c Php chn la. Mt trong nhng l do l thnh tch hp tc vi Nht ca Dim. Chuyn ving thm Si Gn ngy 25/5/1948 ca Hng y Francis Spellman m thm u mi lin h vi M cho anh em Dim. TGM Si Gn, Cassaigne, mi Thc tham d bui tip n Spellman.(87) Trong thng 6/1948, Trn Vn L chnh thc thnh lp ng X Hi Cng Gio, do Thc bo tr. Dim c coi nh lnh t ti cao ca ng ny.(88) Ti Lt, Nhu cng nhm Linh mc Parrell t hp ht nhn u tin ca ch thuyt "Nhn v." Thuyt ny da theo thuyt Personalisme [Nhn v] ca Emmanuel Mounier, t trn c bn thn quyn Ki-t gio. Ngy, 15/7/1949, Gio hong Pius XII (1939-1958) ra lnh "rt thng cng" bt c ai c lin h vi Cng Sn. Thnh lnh ny phn no gii ta mi lo ngi ca Dim, nhng Dim vn cha chu hp tc vi Bo i. Trong khi , cc cng ng Ki-t ngy mt nghing v pha Th gii T Do, thp hng "cuc thnh chin" chng Cng Sn. Ngy 21/9, Dim v Hu, sng nh Ng nh Cn (19111964), em trai p t. Ngy 22/11trong khi Hng qun Trung Cng ang tin st dn ti bin gii Vit-HoaDim ri Hu vo Si Gn, ri Vnh Long, v Lt (2/1950). Thng 3/1950, Gim mc T ti Pht Dim sai L Quang Lut vo Nam yu cu Dim ng "chm chn" v "ngang bng" na, cn ym tr Bo i.(122) Ngy 9/4/1950, Tng lnh s M Edmund Gullion, XLTV i s, bo co chnh ph Nguyn Phan Long sp v Trn Vn Hu c th ln thay. Gullion ngh rng Php hn mun Dim, nhng Bo i khng ng . Gia nm 1950, Dim c nh thnh lp mt lc lng th ba, thn M, chng Php li ko nhng ngi bt mn trong hng ng Vit Minh. Cui thng 6/1950, t chc Phong Tro Quc Gia Qu Khch ra i Trung v Nam Vit, c lin h vi Dim. "L GT NI QU NGI": Trong bi ht "Suy Tn Ng Tng Thng," t hng cho thnh tch cch mng ca Dim, nh vn Thanh Nam vit: "Ai bao nm tng l gt ni qu ngi, cu t nc, v.. v..." Thc t, cuc hnh trnh ra ngoi quc ca Dim chng c v g gian kh. Trc ht, qua M, c gp g nhng nhn vt quyn th; ri qua Vatican 117
gp Gio hong Pius XII; tr li M, tu hc cc tu vin v din thuyt y; v cui cng qua Belgium, vn ng lm Th tng. A. QUA M XIN VIN TR: Ngy 18/6/1950, Gim mc Thc gp XLTV i s Gullion ti Si Gn, xin giy nhp cnh M trn ng qua Roma d nm Thnh cho mnh v Dim. Thng 7/1950, c tin Dim nhiu ln b Vit Minh e da n tnh mng. Ngy 15/7, Dim v Hu thm m b au nng. Ngy 2/8, Dim tr li Si Gn sau khi gh ngang Nng. Ngy 14/8, Dim cng Thc ri Si Gn trn tu La Marseillaise. Gp Cng Nht, bn vic thnh lp mt chnh ph chng Cng.(127) Ngy 2/9, Dim v Thc ti M. Hn hai tun sau, ngy 21/9, William S. B. Lacy, Trng Nha Philippines v ng Nam , tip Dim v Thc. Thc tuyn b phi lp mt qun i quc gia, ly gio dn Ki-t lm ht nhn khng s o ng mang sng hng VM. Lacy nhn xt rng Thc mi l pht ngn chnh, trong khi Dim ch tn thng kin Thc.(128) Ngy 15/10, Dim v Thc ri M qua Paris. Sau , xung Roma, ri tr li Paris vo trung tun thng 11/1950. Ngy 8/12/1950, Thc ri u Chu tr li Vit Nam. Cui thng , Dim, qua trung gian Bu Knh, Ngh vin Hi ng Lin Hip Php, gi cho Bo i mt th ring, ngh mt chng trnh hot ng.(129) Sau Dim li sang M. Ngy 15/1/1951, Dim khai vi nhn vin B Ngoi Giao M l mi t Paris qua c khong mt thng nghin cu v gio l v c cu chnh quyn M. Ni thm l cho Bo i bit sn sng lm Th Tng vi mt s iu kin.(130) Trong thi gian M, nh s che ch ca Francis Spellman, Hng Y Gim c Tuyn y Ki-t Roma trong qun i M, Dim t tc ti Tu vin Maryknoll, thuc tnh Lakewood, tiu bang New Jersey. C dp lm quen vi Thm phn Ti cao Php vin William O. Douglas, nhiu Thng Ngh s, Dn biu nh Mike Mansfield (Montana), John F. Kennedy (Massachusetts), Walter Judd, v.. v... Din thuyt ti nhiu ni. T ngy ny, Dim tr thnh mt l bi "ch s quc gia chng Cng" tr b ca M. Dim cng thng tuyn b mnh l nhn vt c bit nhiu nht ti Vit Nam, ch thua c H Ch Minh.(131) i s Heath nhiu hn mt ln tin c Dim trong cc cuc khng hong chnh ph, nhng c Bo i ln Php ch mun nhng 118
ngi ng tin cy nh Trn Vn Hu, Nguyn Vn Tm, v.. v... Ngy 12/5/1952, chng hn, Heath ngh cho Bo i nm chc Th tng, v mi nhng ngi c kh nng nh Nguyn Hu Tr hay Ng nh Dim vo ni cc, vi chc v Ph Th Tng; Php ra tuyn ngn v mt chnh sch "tin ho" (evolutionary statement) i vi nn c lp ca Vit Nam; sa i mt s iu khon li thi trong Hip nh 8/3/1949 v Hip c Pau; y mnh hn vic thit lp QVN.(132) Khong mt nm sau, ngy 28/4/1953, Heath nhn xt rng Bo i thng minh v hu dng nh biu hiu on kt Bc-Nam, nhng khng c kh nng c Churchill v i loi; Tm nhit tnh v hu hiu, nhng khng kh nng on kt ton quc v tnh tnh v lp trng thn Php; ch cn li hai ng c vin Dim v Tr. Hin ti, Dim khng c v cng c [intransigence], chng Php, khng c Bo i a, v khng a Bo i. Ch cn li Tr xng ng nht.(133) B. QUA U CHU: Sau khi Joseph Laniel (6/1953-6/1954) ng tr c lp hon ton cho Vit Nam ngy 3/7/1953,(134) h Ng ro rit vn ng ln cm quyn. Ti Vit Nam, Thc v Nhu m rng hot ng vi cc t chc tn gio v chnh tr. Nhu hp tc vi L Vn "By" Vin, Phm Cng Tc, v.. v... mu toan thnh lp mt lin minh chnh tr vo cui nm 1953. u nm 1954, Thc, Nhu cng nhm Tinh Thn ca Y s Trn Vn v Lin on Thanh Lao Cng ca Trn Quc Bu lp ra t chc tin thn ca Cn Lao Nhn V Cch Mng ng, tc Cn Lao.(135) Dim cng t M sang Belgium lo tip xc Bo i, mi t Vit Nam qua Php cha bnh sn gan. Ngy 14/5, Bo i gi Dim qua Paris, v Dim ng hp tc. Ba ngy sau, Bo i c em trai Dim, Ng nh Luyn, lm "c phi vin" ti Hi ngh Geneva b mt tip xc vi M. Ngy 24/5, khi c nhn vin Ta i s M Paris tip kin, Dim tit l c Bo i y quyn v Vit Nam nghin cu vic thnh lp mt chnh ph mi. Dim d nh ri Php ngy 26/5, nhng sau hy b. Sau cuc gp g ny, M chp thun Dim, khng phi v Dim l nhn vt l tng, m v nhng ngi tin nhim qu km ci, v Dim c hu thun ca mt s gio mc Ki-t. Tuy nhin, Ngoi trng Dulles vn cn ch trng khuyn khch Php tip tc hin din ng Dng, nn cha thun ym tr trc tip 119
cho QGVN nh Bo i v Dim yu cu. Phn Bo i cng c mt nhm cc hu Php p lc a Dim ln thay Bu Lc. Nhng ci gi Dim i hi kh cao: Ton quyn v dn s v qun s. Trc m nh i ha Php s ct na nc cho Vit Minh, v tng tuyn c trong mt thi gian ngn gii quyt th ch chnh tr tng lai, Bo i nh nhn nhngch bt Dim phi th trc thp t gi l tuyt i trung thnh, v duy tr ngi bu nh Nguyn. Cui cng, ngy 16/6/1954, gia lc chnh ph Laniel t chc v Pierre Mands-France c nhiu trin vng ln lm Th tng, Bo i b nhim Dim lm Th tng ton quyn. Ngy 25/6/1954, Dim cng mt on ty tng nh ln ng v nc. Chnh o http://www.quanvan.net/index.php?view=story&subjectid=26 344 http://www.quanvan.net/index.php?view=story&subjectid=26 344&chapter=2 [Trch mt phn t Cuc Thnh Chin Chng Cng ca S gia V Ng Chiu] 3. Ph ch 1. Department of Defense, US-Vietnam Relations, 1945-1967, 12 books, (Washington, DC: GOP, 1971), Bk 11, tr. 36-41. Xem thm ch 3 infra. 2. Xem, chng hn, Bernard B. Fall, The Two Vietnams: A Political and Military Analysis (New York: Praeger, 1965), tr. 235ff. Fall ghi nhn Kh l "Thng th B L" sau khi t chc ct mi lin lc "vi nhng k xm lng ng ght," "ng h Phan Bi Chu," v truyn xung cho cc con nh Khi v Dim mt tinh thn quc gia nng nhit;" Ibid., tr. 235. Fall, mt hc gi gc Php vit kh nhiu v Vit Nam v cht ti Vit Nam, nhn nh: "S kin Bo i l ngi k tha ca cc hong yu t trong vic chng li Php cng c th gy ra s khinh thng ng ta trong Dim" [The fact that Bao Dai was the descendant of emperors who had been weak in their resistance to the French may also account for Diems contempt for him]; Ibid., tr. 475n3. Mt li v on d hiu trong thp nin 1950 1960. Thc ra, t thi ng Khnh (1885-1889), cc vua nh Nguyn do Khm s v Ton quyn Php lp nn, v ch cn cng dng ca "mt vng hoa," hp thc ha ch "Bo h" Php. Quan li th 120
c tuyn t gii trung gian bn x m a s l gio dn Ki -t hay cu bi bp ca vin chc, s quan Php. Thnh phn "tn tro" ny hiu rt r v th "lm king" ca cc vua Nguyn. Ngoi ra, Kh cn c lin h thn thit vi phng Thnh Thi (1889-1907), v tng nui tham vng bin Thnh Thi thnh mt vua theo Ki-t gio u tin. S khinh thng phng Khi nh (1916-1925) v Bo i (19261945) l iu d hiu. Xem V Ng Chiu, Cc vua cui nh Nguyn, 1883-1945, 3 tp (Houston: Vn Ha, 1999-2000). [S dn: Cc vua cui] Ngoi ra, Dim khng a Bo i v hai ln k D y Dim ra Qung Bnh. Xem ch 18 infra. 3. Department of State, Office of Libraries and Intelligence Acquisitions, "Biographic Report: Ngo Dinh Diem, President of the Republic of Vietnam, To Visit Washington [May 8-10, 1957]," BR No. 203 (April 18, 1957); Richard Nixon Library (Yorba Linda, CA), Prepresidential Papers, PPS 320.99.33.1-2. [S dn, Ngo Dinh Diem (1957)] 4. Direction des Services Francais de Securit en Indochine [DSFSI], "M. Jean Baptiste Ngo Dinh Diem, dit Nguyen Ba Chinh;" SHAT (Vincennes), Indochine, [10H 4195]. Ti liu ny hin vn cha gii mt. Xem phng nh trong Nguyn V, Paris Xun 96 (Houston: Vn Ha, 1997), tr. 165; Chnh o, Cuc thnh chin chng Cng (Houston: Vn Ha, 2004), tr. 15-16. Nhng chi tit khng c ph ch trong bi ny u trch dn t ti liu trn. Xem thm Chnh o, Vit Nam Nin Biu [VNNB], tp III: Nhn vt ch, ti bn c b sung (Houston: Vn Ha, 1997), tr. 262. S dn: Nhn vt ch, 1997. 5. Tnh bo M ghi Dim sinh trong mt gia nh theo o Ki-t t th k 17 v nhiu th h sn xut ra nhng bc tu hnh v quan chc ni danh. Cha l Thng th b L v Lord Chamberlain cho vua Thnh Thi, tng du hc Malaya; Ngo Dinh Diem (1957) [Ging ti liu ca Fall & Sharplen]] 6. Theo Lansdale, Dim " ct b mi tnh vi ngi yu u i dng hin cho t quc" nn 60 tui vn cn c thn. Xem ch 1 supra. Nhng nhiu ngi ng thi, nh Tng Trn Vn n Andr, cho rng Dim thiu kh nng tnh dc. 7. Xem Ng nh Dim, "LEncrier de S. M. Tu -Duc: Traduction des Inscriptions [Nghin mc ca vua T c: Bn dch nhng ch khc];" Bulletin des Amis du Vieux Hue [BAVH], B IV, s 3 (Thng 7-9/1917), tr. 209. 121
8. Phng vn ngy 2/11/1985 ti Paris; Ng nh Dim, "LAmbassade de Phan Thanh Gian (1863-1864);" BAVH, B VI, S 1bis v 2 (Avril-Juin 1919), tr. 161. u bi, Dim c gii thiu l "hc sinh trng Hu b," v bi ny c c ti cc bui hp [hi tho] ngy 27/8 v 3/12/1918, v 4/3/1919. Ibid. Dim ch dch mt phn tp tu ca Phan Thanh Gin v Phm Ph Th, di s hng dn ca Nguyn nh He. Phn cn li (thiu on i s Espania) do Trn Cng Tn dch; BAVH (1921), tr. 147-187.Tc gi a t ng Nguyn c Xun cung cp phng nh bi vit ny ca Ng nh Dim. 9. Xem bo co v cuc m thoi ngy 28/4/1955 gia Bo i vi William Gibson, nht th k Ta i s M; FRUS, 1955-1957, I:332-336; Chnh o, Vit Nam Nin Biu [VNNB], 1939-1975, tp I-C: 1955-1963 (Houston, TX: Vn Ha, 2002), tr. 54-55. 10. Nguyn vn: "A year after his decision to give up becoming a priest. Diem falsified his age and took competitive examinations for the equivalent of a highschool diploma;" Robert Sharplen, The Lost Revolution (New York: Harper & Row, 1966), pp. 106-107. 11. Xem tiu s Thc trong CAOM (Aix), GGI, CP 125; Chnh o, Nhn vt ch, 1997:312; Idem., Cuc thnh chin chng Cng (Houston: Vn Ha, 2004), tr. 464-465. Ti Vit Nam, tng cng nn ghi nhn, c tc ly tn "m gi," tc v chnh thc, khai sinh cho cc con ngoi hn hoc th thip. 12. Xem Chnh o, VNNB, Tp I-C: 1955-1963, tr. 110. 13. [After being instructed at home and attending the Pellerin school in Hue, he studied briefly for the priesthood]. Ngo Dinh Diem (1957)] Nm 1957, an ninh M ch ghi Dim l "a devout Catholic." 14. Theo Bernard Fall, nim tin tn gio ca Dim l mt loi hiu chin tn bo ca mt Quan ta D gio [ruthless militancy of the Grand Inquisitor]. Khi mt ngi Php ni "tn ngng chung ca chng ta," Dim thn nhin tr li: "Ti t cho ti l mt tn Ki-t Spain [Ty Ban Nha]," tc cung o hn l ha hon theo kiu Ki-t Php; Two Vietnams, 1965:236. 15. Xem Chnh o, H Ch Minh (1892-1969), Con ngi & Huyn thoi, 3 tp (Houston: Vn Ha, 1993-1997), tp I:161-162; Ph bn 5, trong V Ng Chiu, Cc vua cui, 1883-1945, tp II:602604. Trn Trng Kim, trong Vit Nam S Lc, dn li "mt i 122
quan v hu" bi bc chi tit trn tro than Ng s Phng bn xung sng Lam. "i quan v hu" ny chc khng th bit r s vic bng Khm s Hu, ngi vit bo co vo thng 2/1896, hay bo co ca chnh Nguyn Thn. l cha ni n thi quen chi ti ca cc phm nhn chin tranh [war criminals], hoc m mu ngy to lch s bo v cho thng cp v ng o (kiu "Vit Cng nm lu n trc i pht thanh Hu ti ngy 8/5/1963," "nhn vin an ninh M nm mn plastic ti 8/5/1963," "ton dn Vit Nam ghi n Ng Tng thng"). Xem, V Ng Chiu, "Vi Ngh V Thng Ta Thch Qung c;" i Ti (Montral, Qubec), XII, s 83 (7-9/2005), tr. 4047; Hp Lu (Santa Ana, CA), s 84 (8/2005), tr. 194-206. ng tic v khng c hun luyn v phng php nghin cu v vit s, li khng c t liu, Trn Trng Kim khin tp ph thng lc s ca ng cha nhiu d kin v nhn nh lm lc. 16. C ti liu ghi Kh l Chng gio u tin ca trng Quc Hc; E. Le Bris, "Le Quoc Hoc;" BAVH (1916), s 1, tr. 80. y c l da theo D nm 1896 ca Thnh Thi, nhng Ton quyn Php khng chp thun. Gim c trng ny l mt ngi Php. V chc "Thng th" ca Kh, chng ti cha thy mt ti liu no. Trong bi "Une ascension sur lcran du roi: Posie de S. M. Tu Duc, traduite par Ng nh Kh, Ministre honoraire; BAVH, s 2 (46/1916), tr. 223-227bn dch mt bi th ni v chuyn du ngon ca vua T cNg nh Kh ch ghi "hm Thng th," khc xa vi chc Thng th thc s, ni chi "Thng th u triu." Trn Lc, hay cha Su [Pre Six] Pht Dim, mt tay chn tn cn ca Gim mc Puginier, cng c thng hm Thng th v Bc u Bi tinh. 17. Li chng ca Nguyn Thi, cu y vin Hnh Khng tnh Ninh Thun, trn bo Nhn Dn ngy 16/7/1954, dn trong Trn Vn Giu, Min Nam gi vng thnh ng, 5 tp (H Ni: NXB Khoa Hc, 1964-1978), tp I (1964), tr. 36. Hai tc gi khc ghi l vic Dim dng n cy t hu mn t nhn CS khi lm Tri ph Ha a; Nguyt m v Thn Phong, Chn nm mu la di ch gia nh tr Ng nh Dim (Si Gn: 1964), tr. 18. Theo hai tc gi ny, nhn chng l C nhn Nguyn Trc, cu Ngh vin trng An Nam. Xem thm, Bi Nhung, Thi nt (Si Gn: 1969); Hong Trng Min, nht phu nhn (Los Alamitos, CA: 1989), I:128-129. Theo ti liu B Ngoi Giao M, Dim tt nghip th khoa nm 1921; nm 1929 lm quan u tnh. Khi Qung Tr nm 1930- 1931, Dim dng 123
nhng th on nghim khc n p, v.. v... ["From 1922 to 1929 he was a district chief in the territorial administration of Annam and during the next four years he served as a province chief. While in Quang Tri province during the 1930-1931 Communist-led insurrections he used drastic methods in repressing agitators and revolutionaries, thus incurring the enmity of left-wing nationalists. In 1932-1933 he headed a commission to investigate charges of corruption in the upper echelons of the Annamese administration;" Ngo Dinh Diem (1957) [p.5]]. 18. Th Ng nh Thc gi Decoux ngy 21/8/1944; CAOM (Aix), PA 14, c. 2. Th ny do tc gi cng b ln u trong Lun n Tin s ti i hc Wisconsin-Madison nm 1984, ri trn bo Ln ng (Houston) nm 1989; in li trong Chnh o, Vit Nam Nin Biu [VNNB], 1939-1975, tp I-A: 1939-1946, tr. 200. Vi c nhn t nghi vn l Php ngy to ti liu trn. Nghi vn ny do s thiu hiu bit v phng php bo qun ti liu vn kh. Hn na th bt v ch k ca Thc kh th gi mo. Tng cng nn ghi thm rng mt vi c nhn (nh L Trng Vn, Bi Kha) t ng ty xa bt ph ca Decoux cng nh ghi ch ca nhn vin vn phng Ton quyn v du cng ch k th thc ca Vn kh Aix-en Provence Php trn phng nh ti liu trn, in vo sch h. 19. Nguyn vn: "Francais ne veulent pas de nous, parce que nous sommes trop entiers, fortiori Japonais qui prfraient souplesse PHAM QUYNH dont ils vantent talent." Bo co s 1806, A,B,C,D ngy 18/8/1944, Surete gi DirSurGe; CAOM (Aix), 14 PA, c.2, d.19; trch ng trong V Ng Chiu, Cc vua cui, III:856. 19bs. Th Ng nh Thc gi Decoux ngy 21/8/1944; CAOM (Aix), PA 14, c. 2. 20. Xem chi tit trong V Ng Chiu, Cc vua cui, III:1111 1145. 21. Ni rng hn, nhm Sarraut-Pasquier p dng chnh sch "hp tc" [collaboration]. Gia thp nin 1920, Pasquier cn chiu hi nhng thnh phn chng Php nh Phan Bi Chu v s dng cc vn thn tng b dnh lu vo phong tro chng su thu 1908 ti min Trung. Hunh Thc Khng, chng hn, c c lm Ch tch Hi ng Dn c Trung K, v xut bn t Ting Dn bng quc ng qung b ch trng "th ngi Php cu tin b."(TTLTQG 2 (TP/HCM), RSA/HC, HS 1869. 22. "Ngi sao" th hai ca Pasquier l Bi Bng on (1890 124
1955), t Tun ph ln chc Thng th B Hnh. Ngy 6/5/1933, nm tn Thng th mi c mt y ti Hu nhn dp gn huy chng cho Bi v 4 ngi khc. Ngy 17/5, Thibaudeau ch ta phin hp Hi ng Ni cc u tin. Mi ngy sau, 27/5, tn Ni cc hp di s ch ta ca Bo i v Pasquier. Xem V Ng Chiu, Cc vua cui, tp III:793, 1111-1129 (Ph bn bi tng thut trn bo Nam Phong s 184 (5/1933). on sau ny hp tc vi H Ch Minh. 23. Theo Tng Lnh s Hong kong, Dim tuyn b l bn lu i ca Bo i, phc v nh "T tng" nhng nm c, v hai gia nh c lin h gn gi [Ngo Dinh Giem [Diem] claimed that he was an old friend of Bao Dai, had served as his Prime Minister in former years, and that their families enjoyed close relations"]; C 450, 30/12/1947, Hongkong gi BNG; FRUS, 1947, VI:153. Vic t nh bng "bn mnh" [sell yourself] cho M ny khng c ti liu vn kh Php chng minh. Thc t, Dim, nh lc nhc, ch c c cch ln hng Thng th B Li, m phn s v quyn li ng u vi bn b khc, v nm 1935, ch c Bo i cho li chc Thng th hm. Xem ch 21 infra. 24. Bo co ngy 10/5/1933, Pasquier gi Colonies; CAOM [Aix], INF, c.366/d.2905; trch in trong V Ng Chiu, Cc vua cui, tp III:785-809, 1111-1145. Xem Ph bn bo Ting Dn trong sch ny. 25. Bo co s 303-A.P., 22/7/1933, Gougal gi Colonies; CAOM (Aix), INF, c.366/d.2905; V Ng Chiu, Cc vua cui, III:804-806. 26. V Ng Chiu, Cc vua cui, III:806-807. Gn ba chc nm sau, Dim tuyn b vi mt vin chc M rng s d Dim t chc, ngoi tinh thn chng thc dn, cn v khng ng vi chnh sch "chng Cng" ca Php. Theo Dim, Cng Sn l sn phm ca cc chnh ph t phi Php. Xem Memorandum of a Conversation, Saigon, Jan 16, 1962; FRUS, 1961-1963, II:41-42. Ni dung bui ni chuyn ny chng t Dim, d t nhn nghin cu v Cng Sn t nm 1922 qua cc ti liu Switzerland, chng bit g vai tr ca a bn Trung Hoa cng hot ng ca DALBURO Lin S Nga Vladivostok, Thng Hi hay Hong Kong. Ngoi ra, Dim c v "rt linh ng v sng to" trong vic din gii thnh tch d vng ca mnh. Nm 1963, i s Henry Cabot Lodge i n kt lun, khng hn ch quan, rng Dim v h Ng thuc loi "di tr v ti 125
phm" (liars and criminals); Ibid., IV:ti liu 69 (deception, IV:127),77 (medival view of life; IV:143), 221. 27. CAOM (Aix), INF, c.366/d.2905; V Ng Chiu, Cc vua cui, III:808. 28. Nm 1934, Thc cng tm cch kch Bo i bng cch p dng "gio lut" vo m ci ca Bo i vi Nam Phng hong hu (tc bt Bo i phi "ra ti" trc khi lm m ci). Php gii quyt bng cch cho mt linh mc Php c hnh l ci trong b mt. 29. Note s 2995-SP/C, Hu, 4/4/43; CAOM (Aix), 14 PA, c.1. t thng sau, do s dn xp ca Thn Th Nam Trn (1905-1986), v Lut s Trn Vn Chng (1898-1986), Nhu khin gia nh Nguyn Lin phi hy b cuc nh hn Nhu kt hn vi L Xun, con gi th hai ca Nam Trn v Chng, thua Nhu ti 14 tui. 30. Mi him khch, nu khng phi hn th, gia h Ng v Phm Qunh, l iu bt c gii chc quan li no Hu u r. Cc vin chc Php quyt nh khng ng theo phe no, theo ng ch trng chia tr. Theo an ninh Php, "nhng phn t trong h Ng, c bit l Khi, nui dng lng hn th ngy mt su m i vi Phm Qunh ngi th hng nhiu li lc nht trong cuc o chnh ngy 2/5/1933. T mt nh bo, Qunh tr thnh Thng th B Quc Dn Gio Dc, ri thng ln chc Tng l kh nhanh, nm gi tc cao nht ca h thng quan li (T tr triu nh) nm 1944. T t theo s thng tin v danh vng ca Phm Qunh, hn th gia h Ng vi Phm Qunh cng gia tng . . . .;" "M. Jean Baptiste Ngo Dinh Diem, dit Nguyen Ba Chinh," tr. 2; SHAT (Vincennes), 10H 4195. Xem thm chi tit trong V Ng Chiu, "Social and Cultural Change in Vietnam Between 1940 and 1946," Ph.D. dissertation, December 1984, Univ. of Wisconsin-Madison, Part I, chapters 3, 4 & 6. Bo Ting Dn trong thng 5/1933 cng c bi xa gn nhc nh "nhng ngi c ci ca ngi khc ng nn vi mng" (c l m ch Phm Qunh) v kt lun rng mi vic u do Php ch xng. Hunh Thc Khng, tng nn nhn mnh, cng ch trng "th ngi Php lm bc thy cu tin b" nh Phm Qunh, Nguyn B Trc, v.. v... 31. CAOM (Aix), GGI, 7F 29, tr. 56. Matsushita [Tng H] ti ng Dng t thp nin 1920. Nm 1938, b trc xut; nhng tr li Si Gn t nm 1941. Matsushita thng tuyn b l bn thn v i din ca Cng . 126
32. Xem ch 13 supra. Anh em Dim, thng rt thch "th trn thp t gi" nhng t khi gi nhng li th ny, k c li th "trung thnh" vi Bo i trc khi v lm Th tng ton quyn dn v qun s vo thng 6/1954. Xem infra. 33. Thi gian ny, Decoux nh ngi trn la. Mt mt, phe Gaullist tng gia hot ng "khng Nht," v Paris hon ton im lng trc n lc xin qui phc ca Decous. Mt khc, Decoux ang i din mi him ha s b Nht tc ot quyn lc. Xem V Ng Chiu, Cc vua cui, III: 858-862. 34. Nguyn Xun Ch, Hi k Nguyn Xun Ch (Houston: Vn Ha, 1996), tr. 243-249. 35. V Ng Chiu, The Other Side of the 1945 Vietnamese Revolution: The Empire of Vietnam (4-8/1945) / Pha bn kia cuc cch mng 1945: Quc Vit Nam (4-8/1945) (Houston: Vn Ha, 1996). Bn Anh ng tp sch nh ny, trch ra t lun n nm 1984, in trong Journal of Asian Studies vo thng 2/1986; Bo i, Le Dragon dAnnam (Paris: Plon, 1980), tr. 106. Ma Thu 1945, Gim mc Thc cho rng s d Dim khng nhn li v thy ch do Nht lp nn kh tn ti lu di; hn na quanh Bo i c nhng thnh phn t phi v franc-macon [tam im]. CAOM (Aix), GGI, CP 125. Li chng ny kh tin cy. Mc ch ca Thc l bin minh cho s hp tc vi Nht ca Dim, mt ti c chin tranh thi im ny. V c th Thc cng khng bit n, hoc tng l quyt nh ca Tsuchihashi hay li tuyn b s tng giam Cng vo Cn o nu Hong thn v nc. Nhn vin an ninh Php, nm 1954, cho rng Dim t chi li mi lp chnh ph v Nht khng chu cho thng nht ba min Bc, Trung, Nam; SHAT (Vincennes), 10H 4195. Theo k gi Sharplen, "Diem refused, not because he objected to the Japanese but because he did not feel he would be able to establish a free governmentamong other things, the southernmost area of Cochin China was initially be excluded from it. Furthermore, he now saw the handwriting on the wall and did not want to put himself in the position of being declared a collaborator when the war was over. He returned to Saigon and waited;" 1966:110. Ngo Dinh Diem is thought to have spent a good deal of time in Japan in the 1930s, when he had many contacts with the exiled nationalist Prince Cuong De. He returned to Vietnam before World War II broke out. . . . Ngo Dinh Diem (1957)] 36. Cui thng 7, u thng 8/1945, c nhng vn ng n 127
Cng hi hng lm C Mt vin trng cho Bo i, nhng Cng khng v nc c v chin tranh chm dt t ngt vo gia thng 8/1945. 38. FRUS, 1952-1954, XIII:554. 39. FRUS, 1961-1963, II:42. 40. [In September 1945 he was arrested by the Viet Minh and held until March 1946, being offered a cabinet post by Ho Chi Minh and refusing it]; Ngo Dinh Diem (1957) [p.5]; Stanley Karnow, Vietnam: A History (New York: Viking Press, 1983), tr. 216-217. 41. CAOM (Aix), GGI, CP 125; Nhn vt ch, 1997:313. 42. Vn theo Drapier, Nhu, lc y ang lm vic ti H Ni, khng dm ra khi nh v s b bt cc. Ti Hu cng c tin Thc b Vit Minh bt; CAOM (Aix), GGI, CP 125. 43. Gim mc L Hu T & Pht Dim, 1945-1954 , tr. 117. . 82. Vn kh Nga v Trung Cng cha cng b ht ti liu v nhng cuc gp g gia H v Stalin trong thng 2/1950, nht l l do bin minh cho vic gii tn ng Cng Sn ngy 5/11/1945. 83. C s 305, 5/12/1946, Acheson gi Moffat; FRUS 1946, VIII:67-69; Department of Defense, US-Vietnam Relations, 19451947 (Washington, DC: GPO, 1971), Bk 8, tr. 85-86. 84. Ngy 18/12/1947, Tng Lnh s Charles Reed t Sign in trc cho Hopper rng c th "Gim" [Dim] s gh thm; FRUS, 1947, VI:152-155. 85. CAOM (Aix), 7F 27. 86. Theo tnh bo Php, ngy 8/2/1848, Dim ng vi lp trng ca VNQGLH: c lp - thng nht. Nm La Trn Vn Soi cng lp trng, v t qu trng Dim. Ngy 11/2/1948, Tit [Thiet], mt ngi thn cn Dim v Nhu, t chc Gim c bo Thng Nht Hu, v Qung Nam lm Gim c tr s cng ty bo him Le Secours. L do chnh l khng ng vi Trn Vn L. Ngy 12/2/1948, Dim c ng i H Tin, Sa c, Cn Th, Vnh Long gp mt s linh mc khng chin cng i din Cao i, Ho Ho vn ng cho Bo i. Theo ng, phn ln gio dn trong vng Vit Minh ng h khng chin; nhng s ng theo Bo i nu c c lp, thng nht. Cng nh gi mt s sch bo vo vng Vit Minh, nh cun Ti Mun T Do. Nhu s ln ng qua Php chng hai thng. D tr gp Bo i, v xung Roma; SHAT (Vincennes),10H 4201. 128
87. Thp tng Spellman c Fulton G. Green. Thi S (H Ni), 7/3/1949. 88. CAOM (Aix), Indochine, 7F 29, tr. 57. 122. Ngy 24/3/1950, Lut tit l vi c quan tnh bo Php (SEHAN) rng Dim khng thn cn c vi Bo i v bn tnh nhu nhc (faible) v thiu cng quyt (indcis) ca Bo i. Nu ln nm quyn, Dim s chng Cng thng tay, m mun th cn c s tn nhim v ym tr tuyt i ca Bo i. iu ny chc khng c. Ngoi ra, lp trng chnh tr ca Dim cng khc bit. Th nht Dim mun bit chc th ch chnh tr ca Vit Nam s c tng t nh India trong Lin Hip Bri-tn. Nhng s bo m chc chn ny khng c chng t qua thc t, nh vic bn giao ch quyn, hay qua s tin ho ca cc khuynh hng chnh tr ti Php. Lut thm rng ti min Bc, Dim chng c bao nhiu ngi ng h, ngoi tr phe Ki-t chu nh hng Pht-dim. Ti H-ni, theo Lut, c th c Trn Vn Lai, Trn Trung Dung v Nguyn Xun Ch. SHAT (Vincennes), Indochine, 10H 1039. 127. Sau , c tin n Cng v Bangkok, c mt cn b CS tn Quy ht sc chiu i. Tuy nhin, hin cha c ti liu no minh chng vic ny. 128. FRUS, 1950, VI:884-886. Ti ngy 25/10/1950, Acheson in cho Heath v vic thnh lp QGVN. Theo Acheson, vin chc Php ngh rng c th a cc lc lng gio phi vo, tng s chng 75,000 ngi. Thc, Chi v Dim cng mun bin lc lng Ki -t Gio thnh mt phn qun i; Ibid., VI:909-10. kin ca Thc, thc ra, chng c g mi l. T nm 1947, quan tng Php kho lo s dng cc s qun tn gio, v ngay c bng ng, ngn chn Vit Minh. Cc n V Lu ng Bo V Ki-t Gio ca Leroy [UMDC] hot ng khng xa gio phn ca Thc. Thng 7/1950, B Ch Huy UMDC ri v tnh l Bn-tre. Trung t Leroy c lm Tnh trng tnh ny [cho ti ngy 25/11/1952; SHAT (Vincennes), 10H 643. 129. Ngy Th T, 24/1/1951, XLTV i s M Gullion bo co l Bo i nhn c th ca Dim. Nhng Bo i khng a Dim v Dim tng nhiu ln t chi hp tc. Phn anh em Dim v Thc ch trng gii php lp Bo Long ln ngi, vi Nam Phng v Cng lm Nhip Chnh; FRUS, 1951, VI:359-61. 130. FRUS, 1951, VI:348. 131. Ngy 21/6/1954, Dim ni vi i s Heath: " I am best 129
known figure in Vietnam after Ho Chi Minh;" FRUS, 1952-1954, XIII:1727. Khi i ngn iu ny, Dim qun mt Bo i, Nguyn Th Truyn, Nguyn Tng Tam, v.. v... Ph bnh v li hm hnh ca Dim, mt vin chc ngoi giao M nhn xt Dim l "nhn vt th hai, cch rt xa, H Ch Minh." 132. FRUS, 1952-1954, I:134-41. 133. FRUS, 1952-1954, I:522-523. 134. Thng thuyt bt u t ngy 8/3/1954. Ngy 4/6/1954 [28/4/1954], Laniel v Nguyn Trung Vinh k tho hip "kin ton [perfection] nn c lp ca Vit Nam." Hip c ny ch c "paraph" [k tt]; SHAT (Vinvennes), 1K 233, d. 40. 135. Xem chi tit v t chc ny trong Chnh o, VNNB, Tp I-C: 1955-1963 (Houston: Vn Ha, 2000) & Tp II-B: Cc t chc chnh tr (Houston: Vn Ha, ang in). Xem thm Phm Vn Liu, Tr Ta Sng Ni, I:333-342. Nn lu , trong Chnh Cng ca Cn Lao, khng h cp n thuyt "sng to" hay "to ha" m i ln cp n thuyt "tin ha." iu ny chng t Nhu c th l mt tn Ki-t, nhng "chng Gio s" [anti-clerical] nh Nhu th nhn vi Phi on iu tra LHQ vo ngy 28/10/1963; UNGA, Agenda Item 77, Doc. A/5630, 7/12/1963. http://www.quanvan.net/index.php?view=story&subjectid=26344&ch apter=3
130
Chng Hai
V U NN NI
on trng ai c qua cu mi hay
131
132
KIU DN CNG GIO THI NG NH DIM

Trn Lm
Bi cc bn ang c c vit vi hai mc ch c lin quan mt thit vi nhau. Th nht, gp vi Trn Ngc C, Ha Nguyn v Trn Vn Tch v bi Suy Tn Ng Tng Thng. Thi Nht Cng ha, trong bui l cho c, bi ca ny phi c ht km vi Ting gi Cng dn, Quc ca chnh thc do Lu Hu Phc et al sng tc. N c on nh sau: Ton dn Vit Nam nh n Ng Tng Thng Ng Tng Thng, Ng Tng Thng mun nm Ton dn Vit Nam nh n Ng Tng Thng Xin thng ban phc lnh cho ngi Th hai, tr li mt cu hi quan trng m Dng V t ra cho ti trn din n talawas. Cu hi ny c lin quan n nhn nh ca s gia T Ch i Trng v khi ngi tng lm nng ct cho ch Ng nh Dim. Ti s i su vo bi quc ca kp ni trn, sau khi gii quyt xong thc mc do Dng V nu ln v nhn nh ca nh vit s h T. Theo T Ch i Trng, ngi tng sng di ch Ng nh Dim, ng bo Cng gio t Bc di c vo Nam thi l mt khi kiu dn. Sau y l ton b vn cnh ca nhn nh ni trn ni trang 457 trong cun S Vit, c vi quyn, c Vn Mi xut bn ti California nm 2004. Khi bn v mi him ha ca Cng sn min Bc i vi Min Nam, T Ch i Trng t hi: Lm cch no m mt chnh quyn Si Gn ln xn vi gio phi s qun, vi giang h o tc, vi Cng gio di c t nhiu g cng l kiu dn, vi c ngi Php cn tham vng gi phn t thuc a cui cng c th ng c vi c mt nn tng e do trng trng nh th? Lch s n nh bc u ca chnh quyn l mt phi hp tuyt vng ca nhng ngi Vit chng cng (mt tp133
hp-t tiu cc ng vi thc cht h-ln ca n) ch cn mt mnh t nng thn, v ca ngi M ng nhn trong bnh din chin lc quc t thy mnh phi chen chn vo. V h T l mt s gia c uy tn, nn sau khi c cu vn mi hai ch c nhn mnh trn vo khong cui nm 2004, ti lp tc tm cch kim chng n v ti tm c s xc nhn u tin trong hai bi nghin cu ca Nguyn Th Anh, Lengagement politique du Bouddhisme au Sud-Vit-Nam dans les annes 1960 trong Alain Forest et al (dir.), Bouddhismes et Socits Asiatiques: Clergs, Socits et Pouvoirs, LHarmattan, Paris, 1990, tr. 111-124, v Le Sangha bouddhiste et la socit vietnamienne daujourdhui, c ng trn trang VIET NAM Infos. Gio s Nguyn Th Anh l mt hc gi c tm vc quc t, c ng nghip u M cng nhn l mt trong nhng ngi c thm quyn nht v lch s Vit Nam thi cn i. Th nhng, ti cng thc c rng ti khng th ch da vo uy tn ca ng lng nh mc kh tn ca cu vn mi hai ch ni trn. Hai bi nghin cu ca v cu vin trng vin i hc Hu v nguyn Trng ban s hc i hc Vn khoa Si Gn ny ch l nhng s liu hng hai. Mun kim chng mt cch thu o nhn nh ca T Ch i Trng v kiu dn Cng gio thi Ng nh Dim, ti phi c gng tm cho ra s liu hng nht v vn ny. Hai loi s liu m ti phn chia ra thnh hng nht v hng hai c Nguyn K Phong, tc gi cun Vng ly ca Bch c: Ngi M V chin tranh Vit nam 1945- 1975, nh ngha mt cch tng t nh sau: S liu c hai loi: primary v secondary documents (ti liu chnh v ti liu ph). Hi k, vn kin chnh thc, li phng vn t nhn chng, c xp vo loi ti liu chnh. Trch dn, nghe ni li, hay sch bin kho ca ngi th ba, l ti liu ph. Hai loi ti liu u c cng nhn khi dng lm s liu vit sch. Vn l mt sch tu lu nm trong Tng Kinh Cc Ty Phng, nn qua phn ghi ch trong hai quyn sch vit v chin tranh Vit Nam, ti tm thy hai ti liu c hnh thnh trc ngy 8 thng 5 nm 1963. Chnh v c vit ra trc khi bin c Pht gio 1963 bng n, nn ni dung ca hai ti liu ny khng b chi phi bi cuc tranh chp gia phong tro Pht gio v ch Ng nh Dim. Do , chng c mt mc kh tn rt cao. Hai ti liu ni trn gm 1) The Buddhist Movement in Vietnam and its Difficulties 134
with the Present Government, mt ti liu do cc nh bin kho Hoa K hon tt vo thng T nm 1961 v hin ang c lu tr ti Vn kh Chin tranh Vit Nam Lubbock bn Texas, v 2) Lglise au Sud-Vietnam, mt phng s c ng trn tp ch Informations Catholiques Internationales vo ngy 15 Mars 1963, t trang 17 n trang 26. Nh vy, cu vn mi hai ch ca T Ch i Trng chng nhng c mt chuyn gia hng u trong ngnh s Vit xc nhn (confirmed), m cn c tng b (corroborated) bi hai ti liu chnh (s liu hng nht) m chng ta c quyn cho l rt kh tn. Nh vy nn ti c y cn c chp nhn rng nhn nh ngn gn m T s gia a ra v khi kiu dn Cng gio thi Ng nh Dim cm quyn ti min Nam Vit Nam l mt nhn nh rt kh tn, c th gip chng ta hiu c ti sao Ng triu nh mt s ng h ca ngi Lng v cui cng b lt . Sau khi cng b nhng iu va mi c vit bn trn trong mc phn hi din n talawas, ti hn hnh nhn c s lu tm v cu hi di y ca c gi Dng V: Tha ng Trn Lm, ng vit: Ti hon ton khng v tnh khi dng 2 ch kiu dn, v nhng s liu do ti a ln mng cho php ti suy lun rng khi nim kiu dn Cng gio l mt khi nim c th gip chng ta hiu c ti sao ch Dim nh mt s ng h ca ngi Lng ti min Nam Vit Nam, a n s sp ca ch ny Ti ni chuyn c bng chng hn hoi, th ti sao ti phi s ai? Xin php c hi ng: Kiu dn c ngha l g? Cm n ng y l mt cu hi rt chnh ng, cn c mt s hi p tng tn. Nu chng ta tr li c cu hi ny mt cch tha ng th c l chng ta s c th tm c nguyn nhn su xa a n s sp ca ch Ng nh Dim. Nh ni qua trn, ch ny cn c gi l Ng triu hay Ng tro. Ng Tro Tri qua mt cuc b du Trng vi c qun bit u l nh Kho oan gia, ca ph gia Ny l em rut, ny l em du! Ca nh d tnh v sau 135
Nghn nm ai c khen u Hong So! (Lng Nhn Phng Tt c, Chi Ch) Ti khng rnh chuyn vn chng, nn ch dm on m rng cu Ca nh d tnh v sau trong bi th ni trn m ch vic Ng nh Cn cho xy mt ngi bit th rt nguy nga trng l ngoi Hu. Ti cn nh cch y khong 20 nm ti c c trong Nht K Th rng ngi ta phi p bt v ra tng mnh lt nn (cho mt phn) trong ngi bit th ny. Trong nhng dng ch di y, ti s khng p v bt c vt g, m ch c gng i lm lt nhng mnh s liu vn vt, ri sp xp chng li thnh mt bc khm mosaic, Dng V ni ring v bn c bn phng ni chung t nhiu g cng thy c b mt ca kiu dn Cng gio thi Ng nh Dim. Kiu dn, ngi l ai? Thi dng h Ng nh d c vi chnh ti min Nam Vit Nam, kiu dn thng l nhng tn Cng gio (di c) da vo s dung tng ca k c th, c quyn hng hch ngang ngc, xem thng lut php, vi phm mt cch trng trn nhn quyn v dn quyn ca ngi khc, thng l nhng Lng dn v ti. Sau y l vi v d in hnh. 1. Trong sut ba nm lin, kiu dn hng m nm gch, vo nh thn nhn v ti ca mt chnh tr phm, m (hnh nh) khng h b c quan cng lc trng pht. Xem chng t ca Phan Lc Giang ng, mt cu s quan Qun lc Vit Nam Cng ha v cng l bo ca Phm Lc Tuyn, mt vin s quan tham gia vo cuc o chnh ht ngy 11 thng 11 nm 1960: Gia nh ti k t ngy ny hon ton khng cn c yn na. Khu x o Thi Ha (x o ca ng bo Bc di c vo Nam), mi ngi li xm c thi khc trc. Mi ti, khong t by, tm gi th mt s ngi, khng bit t nh no nm gch, ln mi nh (bng tole) ca gia nh, ng c thn sinh ti rt bun v gp thng Linh mc x o ni vic ny, song khng gii quyt c. Vic h nm nh th ko di cho n khi ch Ng nh Dim sp mi chm dt.[1] Xin thm: X o Thi Ha, theo li ca Phan Lc Giang ng, nm Ng Ba ng T. L mt ngi sinh ra v sng nhng nm u i ti mt th x ho lnh ngoi Vng II Chin Thut trc khi theo cha m vt bin t nn Cng sn, ti tht tnh khng bit 136
ci ng ba ny nm u. Nhng v chng ta ang bn v cu vn mi hai ch ca v s gia h T, nn xin ghi lun chi tit vui vui bn l ny vo bi. 2. Ti tnh Qung Ngi, mt v linh mc thng ng vi vin tnh trng trong mu toan cp t ca mt ngi cha ti mt lng trong tnh ny xy tng i cho c M, a n s xung t gia Pht t ngi lng ni trn v chnh quyn a phng. Xem trang 4 trong ti liu The Buddhist Movement in Vietnam and its Difficulties with the Present Government c cp n phn u ca bi. Xin nhc li, v ti liu ny c hnh thnh trc khi cuc xung t gia Pht gio v ch Dim bng n, nn ni dung ca n rt ng tin. 3. Di thi Ng nh Dim, tn Cng gio thng c qun i v c quan Thng tin tip tay t chc trn ng ph Si Gn hay Hu nhng cuc rc l [?] linh nh, gy ra s tc nghn giao thng trm trng, khin cho ngi Lng phi gp nhiu phin phc trong vic i li. Vic ny khin cho Gio s Nguyn Vn Trung lc phi tht ln rng nhng ngi t chc cc cuc rc l [?] ni trn ngh ng ph l ca ring ca Gio hi Cng gio hay sao.[2] Tuy nhin, c ngi vn cha hi lng. Khi Pht t tin hnh nghi l ti cha th sinh hot tn gio ca h, theo chng t ca mt tn Cng gio Vit Nam, li b cc cng xa ca s Thng tin c mang loa phng thanh u gn cha ph ri.[3] Chng t ni trn c ng trong tp ch Informations Catholiques Internationales, pht hnh vo thng Ba nm 1963, cho nn ni dung ca n khng th b nh hng bi bin c Pht gio xy ra sau . V vy chng t ny cng l mt s liu rt ng tin. 4. Kiu dn gy p lc khng cho sch ca Nguyn Hin L c dng ti cc trng ngoi min Trung, tuy sch ny c B Thng tin cho php pht hnh. Sau y l li tng thut ca chnh v c hc gi h Nguyn: u nin kha 1954-1955, trong chng trnh Trung hc nht cp c thm mn Lch s th gii dy trong bn nm. ng Thin Giang lc dy s cc lp lc, ng. Ti bn vi ng son chung b s th gii cng sm cng tt cho hc sinh c sch hc, khi phi chp cua (cours). ng ng . Chng ti phn cng: ti vit cun u v cun cui cho lp tht v t, ng vit hai cun gia cho lc v ng. Chng ti b ht cng vic khc, vit trong 6 thng xong; ti b vn ra in, nm 1955 in xong trc k tu trng 137
thng chn. () Sau mt linh mc Trung yu cu b Gio dc cm bn v tch thu ht b s v trong cun II vit v thi Trung c, chng ti c ni n s b bi ca mt vi Gio hong. B phi mt vin b th c bng c nhn li tip xc vi ti. ng ny nh nhn, khen ti vit s c nhit tm, cho nn c hp dn nh b s Php ca Michelet; ri nhn rng sch ti c B Thng tin cho php in, li np bn ri th khng c l g tch thu, cm bn c, ch c th ra thng bo cho cc trng ng dng thi; cho nn ng ta ch yu cu ti bi en vi hng trn hai bn ng ta em v np b, b s tr li linh mc no , cn bn th ti c bn, khng ngi g c. Ti chiu lng ng. (.) Hi b Lch s th gii ca ti ch cn mt s t. Ti hi cc nh pht hnh, c bit c lnh cm cc trng ngoi Trung dng n; trong Nam th khng. Ch t thng sau b bn ht, ti khng ti bn. Cng gio thi ln chn nh vy.[4] 5. Cng theo chng t ca ngi Gio dn m chng ta va gp phn trn, kiu dn lm dng quyn th kch tn ngng ca cc hc vin ngi Lng phi theo hc kha hc Nhn V ti Trung tm Nhn V Vnh Long. V s b ghi danh vo s en, nhng nn nhn ny nh phi chu ng trong im lng, khin cho cc hc vin Cng gio ti kha hc cng cm thy h thn trc hnh ng hng hch ni trn.[5] y l mt im cn phi c nhn mnh, v n cho ta thy r khng phi tn Cng gio no ti min Nam cng l kiu dn khi vng t ng l l t do ny phi sng di s thng tr ca nh Ng. Ngay c trong hng gio phm Cng gio cng c nhng bc chn tu c trnh xa ch Ng nh Dim duy tr uy tn v tnh cht c lp ca Gio hi.[6] C hc gi Nguyn Hin L cho bit: Ng nh Thc Vnh Long to ra thuyt Duy linh chng vi thuyt Duy vt ca Cng sn, bt cng chc no cng phi hc. H chng hc c iu g mi c, ch phi nghe mt st o Pht v o Khng. Nhng ngi theo hc i a s th Pht, au lng m khng dm ci.[7] Phi chng thi kiu cng v khiu khch ca mt b phn quan trng trong cng ng Cng gio ti Min Nam m chng ta va thy qua nhng trng hp nu trn l mt trong nhng nguyn nhn chnh khin cho khi ngi Lng pha di v tuyn 17 ngy cng xa cch ch Ng nh Dim, a n s sp ca n vo cui nm 1963? 138
C lng xin c ra ti. Do nhng bin c xy ra trong nm 1963, ch Ng nh Dim thng b nhng ngi chng i t co l mt ch l thuc (qu) nhiu vo s hu thun trung thnh ca Gio dn (di c) v, v vy, dnh cho khi ngi ny mt s nng c bit. Nhng tht ra, khng phi i n nm 1963 mi thy c s gn b keo sn gia (mt khi) tn Cng gio v nn Cng ha Nhn v do anh em Tng thng Dim lnh o. Quan h ny nhen nhm ngay sau khi ch Ng nh Dim vt qua c giai on phi thai y nguy him. Trong tp ch International Affairs pht hnh vo thng 4 nm 1956, J. Donald Lancaster nhn xt: Tng thng Dim b hn ch trong vic th thin hnh o ti min Nam Vit Nam bi lng trung thnh i vi tn gio cng nh gia nh ca chnh ng ta. Lng trung thnh ni trn rt c th l mt trong nhng yu t khin cho ngi Lng t nhin theo o Cng gio hng lot thi dng h Ng nh cm cn ny mc pha di v tuyn 17, mt hin tng Nguyn Hin L c cp n trong hi k ca mnh (trang 121, tp II). ng k li: Dim-Nhu theo chnh sch ba-: ng (Cn Lao), o (Cng gio) v a phng (min Trung). Ch cng chc no c ba mi c tin dng, cho nn con s tn Cng gio tng vt ln, nht l min Trung; c gio ng lm l ra ti hng trm ngi mt lc. Ngi ni ting v thnh t nht trong nhm Gio dn tn tng ny khng phi ai khc hn l mt vin s quan gc min Trung tn Nguyn Vn Thiu. ng Thiu lp gia nh vi mt n tn Cng gio trc khi Ng triu c thit lp. Nhng mi n nm 1958, tc l lc triu i ny vng nn thnh tr, ng mi cho Linh mc Bu Dng, mt l thuyt gia quan trng ca trng phi Cn lao Nhn v, ra ti ti Lt. Chnh LM Bu Dng cho Tng Edward Lansdale bit iu ny v nh bn bo co Lansdale gi cho i s Elsworth Bunker ngy 20 thng 4 nm 1968, nn s gia V Ng Chiu mi c th tm ra c mt chng liu thnh vn v s tr li o ca Nguyn Vn Thiu.[8] Arthur Dommen, mt hc gi c cm tnh vi h Ng, cng cho bit v T lnh S on 5 B binh trong tng lai ny khng theo o lc lp gia nh, m ch lm vic ny sau khi chic gh Tng thng ca Ng nh Dim vng nh bn thch.[9] Trng hp Nguyn Vn Thiu, nh ni, ch l trng hp ni bt nht. Hin tng ngi Lng t theo o Cng gio thi 139
Ng nh Dim m Nguyn Hin L k li c tp ch Informations Catholiques Internationales pht hnh ngy 15 thng 3 nm 1963 xc nhn. Nn xem nhng con s ngon mc c nu ra trong . Ngoi ra, nh tp ch ny m chng ta cn bit c c ng Ng nh Thc khoe vi mt ng nghip ngi Php rng gio phn Vnh Long i khi c n nguyn c lng xin c ra ti v, ngoi Phi Lut Tn ra, Nam Vit Nam l quc gia c nht ti Vin ng s phi c trn con ng a n s tr li o hon ton.[10] Tuy nhin, Informations Catholiques Internationales cng cho chng ta bit, thi c thng do c ch Ng nh Dim ln khi thiu s Cng gio phi by to ra mt s bt mn nht nh trong khi ngi Lng, mt s bt mn m tp ch ny cho l d thy ngay ti Si gn cng nh cc ngi lng xa xi ho lnh nht.[11] Nhn nh ni trn rt ph hp vi bo co m i S Php Roger Lalouette gi v Paris ng mt nm trc .[12] Lalouette cho bit ngoi Cng sn ra, ch Dim cn phi ng u vi s chng i ca nhng th lc phi Cng sn: Lc lng chng i tp hp nhng ngi i quc cp tin, gii trng gi Nam K b gt b khi nhng vic cng ch bi nhng phn t Bc hay Trung vo t nn, nhng gio pho b gii gii v b nghi ng v, mt cch tng qut, tt c nhng ngi khng Ki-t chng li thiu s Ki-t (10% dn s) t tn gio Ki-t La M ln hng quc gio. H khng i hi s thay i trong ch , m l thay i c mt ch . Chnh ni dung ca nhng t liu c hnh thnh trc bin c Pht gio ni trn cho php chng ta (tm) tin li V Ti Lc, ngi tng sng trong thi cai tr ca nh Ng, khi v hc gi ny khng nh rng n thng 5 nm 1963 th s k th tn gio di ch Ng nh Dim (m ng gi l ch Dim-Thc nhn mnh vai tr ca c Tng Gim mc Ng nh Thc trong ) n mc khng th chu ng hn c na, nn Pht t phi xung ng phn i. D sao i na th mi lin h nhn qu gia t trng k th tn gio di ch Ng nh Dim v Bin c Pht gio 1963 s c phn tch mt cch tng tn hn trong mt bi khc, ang c chun b. Mt hin tng thuc lch s? Ngoi vic k th tn gio, ch do anh em Ng nh Dim 140
cm u cn gy ra cho ngi dn min Nam nhng bc mnh khng cn thit. Khi bn n mt tm hnh n ca ng ta, on Thm, mt vin chc cao cp lm vic trong Dinh c lp thi Nht Cng ha, c k li: Mt ngi bn tr ngoi chnh gii bo ti: - Coi b th cng khng n ni no, nht l bc nh u phc chp nghing 3/4 thy treo nhiu ni. Ti cho bit l chnh ng a bc hn c, nhng anh ta li cu nhu lun: - Ch phi ci rt bc v ri pht ght, l c phi cho! Sao li em in trn gia quc k bt ng dy cho khi xem xi n? Th ti chm, mt hn on phim thi s, cn hn phi ngm mt mi, bnh bao my cng b i! Ti khng th chi ci, v chnh l trng hp ti mi khi mun coi phim Khng nhng ch Ng nh Dim lm phin ngi dn, chnh c nhn h Ng cng quy ry nhn vin di quyn ng ta. Theo on Thm: ng Tng thng luyn tic cc biu hiu qun ch, nn ti lp Kim Khnh ca nh Nguyn v cng nhn l huy chng cao nht ca Vit Nam. ng gy li khng kh cung nh, t l phc gm lam khn en cho cc nhn vin cao cp, v ch nhn chc Tt Nguyn n vo sm ngy mng mt. c vi ngi xin ng cho chc vo chiu ngy ba mi, v Tt u nm l ngy ca gia nh, theo c tc, bui sng dnh cho gia tin, a s cn phi n nhang cng vi, hoc mng tui ng b cha m. ng khng nghe, v theo ng, xa kia phi triu bi in Thi Ha hoc Vng Cung cc tnh, ngh n Vua ri mi n nh, v Vua l l nc. Vua ban hng phc khng tt hn l ch ngi xng t hay sao? Bi vy, c tm gi mng mt, l hng trm ngi, c nhn vin, ln i din on th dn chng, nh phi xng xnh o khn vo cu n trn ph h cho ng. Mt cng chc bc qu tht ra mt cu chua cht: - Thi th coi bi khnh nh mt cng v c tnh vo s lng thng ri! C l v th m hai ting Ng Triu c ni n ngay t 1957, ch khng phi t sau Cch mng 1963, do mt Tn Tht nh Nguyn ng lm Gim c mt Nha. Chuyn l lng nht m ch Nhn v ca dng h Ng 141
nh gy ra l vic h bt buc ngi dn min Nam ht bi Suy Tn Ng Tng Thng trong l cho c. Cch y trn hai mi nm, t Lng Vn, mt nguyt san chng Cng hu danh ti hi ngoi, c ng trong s 47 mt bi mang tn S kt vn Quc-Ca, trong c cha ng nhng d kin l th v bi ht sng bi c nhn ni trn. (Khi ti l mt hc sinh trung hc, cn hai nm na mi c thi t ti, nhng cng bt u c quan tm c bit n ch Ng nh Dim, nn cn thn ct gi t bo cho n ngy hm nay em ra xi.) T Lng Vn vit: Vn Quc ca c mang ra bn ci tt c ba ln. Ln th nht do Quc hi nht Cng-ha nm 1956 Ln tho lun th nht khng a ti mt s thay i no, v c mt s i din dn c v lng tn sng c nhn, mun a bi Suy tn Ng Tng Thng ra thay bi Ting gi cng dn Cuc bn ci i tm mt bi ht khc lm Quc ca thay cho bi ht ng thi, vi tc gi chnh ng v pha CS, li bin thnh mt cuc tranh chp gia tinh thn tn qun kiu mi v khuynh hng dn ch t do. Phe tn qun khng thng ni s ng, m phe a s cng khng dm dng th lc ca mnh loi bi suy tn c nhn. Trong trng hp , th gi nguyn bi c cn hn. Cui cng, v on kt quc gia, v th din ca lnh t, v quan trng hn ht, v an ninh bn thn, mt gii php chm xung c a ra, dung hp c hai ch trng: gi li bi Ting gi cng dn lm Quc ca, v ht km bi Suy tn Ng Tng Thng ngay trong l cho c. T , 1956, Vit Nam Cng ha c mt bi quc ca kp. Tnh trng ny ko di ti 1963 mi chm dt, sau khi Trung tng Dng Vn Minh o chnh thnh cng, kt thc chn nm cai tr ca Ng triu.[13] Trong mc phn hi trn din n talawas, Trn Ngc C mi y c li than phin v t trng sng bi c nhn ni trn. Nhng c l l ngi tui cao, nn h Trn khng mun nhc n kh nng khng th ng ca khi ngi Lng trc s l lng ny ca ch Ng nh Dim v thi kiu ngo ca tp on Cng gio di c pha sau lng n, mt s khng c biu l qua cu Ton dn Bi Chu mt cu Ng Tng Thng. y l mt s liu truyn khu m ti c nhng ngi ln tui tng sng di s thng tr ca Ng triu k li cho nghe ti hi ngoi. N rt n khp vi nhng s liu thnh vn m ti thu thp c v va gii thiu trong bi ny. Do 142
, n rt ng c gn gi v ph bin. Cch nhn ni trn khng phi l mt cch nhn c mi ngi chp nhn. Ha Nguyn v Trn Vn Tch hnh nh mun tng i ha vic lm l bch ca ch Ng nh Dim. Ha Nguyn vit: Nhng cng nn thng cm nhng bi ht suy tn vo ci thi th gii (th ba) thch ca tng cc lnh t anh minh, v i ca h, nh H Ch Minh, Mao Trch ng, Tng Gii Thch, Kim Nht Thnh, L Tha Vng, Sukarno (c bu lm tng thng trn i). Trong bng Phong thn do Ho Nguyn nu ra khng thy c tn ca Jawaharlal Nehru, Th tng n . n trong giai on cng l mt quc gia thuc th gii th ba, nhng hon ton khng c t trng sng bi Nehru. C l v n l mt quc gia dn ch, nht l khi so snh vi Indonesia, Nam, Bc Hn, Nam, Bc Vit Nam, Trung Quc hay i Loan. Bn cht dn ch ca mt ch khng cho php chuyn l bch ni trn xy ra. Hn na, vic sng bi c nhn khng phi ch xy ra ti th gii th ba. Chuyn ny xy ra ngay ti nc Php di thi Ptain v cng lan trn sang ng Dng, lc ang nm di s kim sot ca ch Vichy do Ptain cm u. Trn Vn Tch vit: Thi Php thuc ti ln ln thnh ph Nng, lc by gi c tn chnh thc l Tourane. Hc tr nh nc chng ti trc khi sp hng vo lp thng phi ng nghim ht bi Marchal, nous voil ca tng Thng ch Ptain, trong c cu Devant toi, le sauveur de la France. Vy nu Tng thng Ng nh Dim sau ny c xem l cu t nc v.v th cng ch l mt hin tng thuc lch s vo mt giai on nht nh. C th y l mt nhn nh cha hon ton chnh xc. Trc khi Ptain ln chp chnh nm 1940, khng c mt chnh quyn no ca Tam Cng ha li bt hc sinh ht bi ca tng Th tng Clemenceau l cu tinh ca nc Php, tuy khng ai ph nhn cng lao rt ln ca ng trong giai on quyt nh cui Nht Th chin. Nn Cng ha dn ch ny vinh danh le Pre-la-Victoire bng mt cch vn minh hn. Bi th nn vic ch Vichy do Ptain cm u bt hc sinh lm chuyn to lao ni trn c th c xem nh l mt triu chng ca bn cht bnh hon ca ch ny, mt ch trung gian bn x t ra rt c lc trong vic truy lng, bt gi v chuyn giao ngi Do thi cho c quc x - vic lm nh 143
nhuc nht bn cnh nhng vic phn ng khc ca ch Vichy.[14] Bc s Tch vit tip: Ngh li, nu quc ca nc Anh c li ht God save the Queen th li bi Suy tn Ng Tng thng c cu Xin Thng ban phc lnh cho ngi c th c xem l hai hin tng lch s nh trnh by hay chng? Cu hi ny hnh nh c t ra trn nhng d kin cn thiu st. K t khi vua Henry VIII an giao vi Ta thnh La M lp ra Gio hi Anh gio, cc v quc vng hay n hong Anh quc khng nhng l nguyn th ca mt quc gia m cn phi ng vai tr lnh t ca mt tn gio (Supreme Governor of the Church of England). V vy, cu nguyn Thng ph h cho ng hay b ta l vic khng c g ng ni. Hn na, bi God save the Queen hay God save the King c t th k th 18,[15] v hnh nh khng mang ngha khn cu cho mt c nhn c th no, chng hn Victoria hay Elizabeth II, m ch cu mong s bo bc ca b trn i vi ngi v nguyn th ca mt quc gia qun ch c truyn thng Ki-t lu i. C l do nhng l do ni trn m bi ht ny vn cn c gi lm Quc ca Anh Quc cho n ngy hm nay, trong khi bi ca sng bi Ng nh Dim phi chu chung s phn vi ci ch p buc ngi dn min Nam ht n. Vy chng ta c th tm kt lun rng nhng n lc tng i ha m Ha Nguyn v Trn Vn Tch dnh cho t trng sng bi c nhn di s thng tr ca Ng triu vn cha sc thuyt phc. C th cng nh trong trng hp ca ch Vichy, t trng ny phn nh bn cht km lnh mnh ca ch Ng nh Dim. Trong ch lnh mnh no m nhn vin an ninh c th p dng mt chnh sch tr th b i i vi lng dn v ti m nhng k lo li quc gia li khng h hay bit? Sau cuc o chnh ht nm 1960, tay chn ca anh em Ng nh Dim xm phm tnh dc nhiu ngi v ca nhng vin s quan tham gia vo bin c v, t nht l trong trng hp ca Phan Lc Tuyn, bao vy kinh t cha m, khin cho con ci h b tht hc. Nhng c ng Ng nh Dim ln ng Ng nh Nhu, theo chng t ca Trn Ngc Nhun, mt s quan tnh bo cao cp trong Qun lc Vit Nam Cng ha, u khng bit n ti c ng tri ny![16] Phi chng v h khng bit ch ca h ang b cn ha, nn cui cng chnh h b thuc h c git cht bng mt cch rt cn ? Chnh sch tr th i vi n b, ngi gi v tr em ni trn c k li trong: 1) Trn Ngc 144
Nhun, i qun ng, Xun Thu, 1992, tr. 305-306, v 2) Phan Lc Giang ng, Nh li v suy ngh, trong Chnh o (ch bin), Nhn li bin c 11/11/1960, Vn Ha, Houston, 1997, tr. 207-231. 2009 Trn Lm 2009 talawas _______________ [1] Ngun: Phan Lc Giang ng, Nh li v suy Ngh, trong: Chnh o [V Ng Chiu] (ch bin), Nhn li bin c 11/11/1960, Vn ha, Houston, 1997, tr. 210. [2] Informations Catholiques Internationales, Lglise au SudVietnam, 15 Mars 1963, tr. 21. [3] Ibid, tr. 19. [4] Ti trang 99 v 100 trong cun i vit vn ca ti, do Vn Ngh xut bn ti California nm 1986. [5] Ibid. [6] Ibid, tr. 21. [7] Hi k, Tp II, Vn Ngh, California, 1990, trang 120-121. [8] Xem: Chnh o, Mu Thn 68: Thng hay Bi?, Vn Ha, Houston, ti bn ln th hai, 1998, tr. 355. Xem thm: Arthur Dommen, The Indochinese Experience of the French and the Americans, Indiana University Press, 2001, tr. 658. [9] Arthur Dommen ni rng Nguyn Vn Thiu l ng vin i Vit, cn V Ng Chiu th cho bit ng ta l y vin Qun y Cn lao Nhn v Cch mng ng. Xem Nguyn V, Paris Xun 96, Vn Ha, 1997, tr. 87-88. [10] Nguyn vn: Cest le seul pays dExtrme-Orient ( part les Philippines) qui soit en marche vers une conversion totale [11] Nguyn vn: Ce que nous avons appel, pour faire image, le triomphalisme conjug du rgime et de la minorit catholique ne manque pas de nourrir un certain mcontentement chez les noncatholiques. Quoique en contradiction avec les conversions massives dont nous avons parl plus haut, il est facilement observable Saigon comme dans les plus lointains villages. [12] Bo co ny c V Ng Chiu tm thy, dch sang ting Vit v cho in li trong Chnh o, Vit Nam Nin Biu 1939-1975, Tp I-C: 1955-1963, Vn Ha, Houston, 2000, tr. 248-250. 145
[13] Bn c bn phng cn lu n chi tit ny: Nguyn Hu Ngha, Ch bt t Lng Vn, b mt s ngi hiu lm (?) khi nim t nng tha ph nghip t co l con trai ca i tng VC Nguyn Ch Thanh. Nhng nh c Bc s Trn Vn Tch, mt ngi c lp trng chng Cng rt vng vng, tng l cng tc vin cho t bo ny, nn ti mi dm xi nhng d kin do n cung cp v bi Suy tn Ng Tng Thng. [14] Bn no hiu k mun bit thm v n th nn tm c: Robert Paxton, Vichy France: Old Guard and New Order, 1940-1944, Knopf, New York, 1972. Sau Nh Th chin, ngi Php c che giu s tht, c tng i ha nhng vic lm km sch s ca ch ny. Chnh nh s o bi trong vn kh c ca Paxton, mt s gia ngi M, m b mt nh nhuc ca n b lt trn trc cng chng Php. Cch y vi nm, tp ch Journal of Contemporary History c ng mt bi nghin cu v tm nh hng su rng ca ng ta i vi gii s hc Php. Ti a bi ln mng, cc bn c th c n ti y. Tht th v khi thy mt ngi M qu Virginia ging cho my ng Ty b m nghe v qu kh kh bn thu ca quc gia h. Nhng dn Ph Lang Sa vn cn gi c tinh thn thng v. Mi y h trao tng cho Paxton hun chng Lgion dhonneur by t lng bit n i vi cng trnh nghin cu ca ng: Son uvre a t controverse une poque o la France refusait de regarder son pass en face, mme sil est difficile accepter. Grce lui on sait que, contrairement la lgende, Vichy na pas t contraint collaborer ce point et que la Rvolution nationale de Ptain, son rgime fasciste, na pas t impose par les Allemands. [15] Like many aspects of British constitutional life, its official status derives from custom and use, not from Royal Proclamation or Act of Parliament. [16] Hai anh em ng Dim, ng Nhu cm vn mnh quc gia trong tay, m khi th h ca h hi dn v ti nhng ngi m h c bn phn bo v - h li hon ton khng bit. iu ny khin chng ta phi t hi ti sao h khng bit. mt quc gia vn minh, nn nhn c th da vo h thng t php c lp hoc h thng truyn thng t do lu gii hu trch n nhng t trng m h phi gnh chu. V di nn Cng ha Nhn v, h thng t php khng c c lp v gii truyn thng khng c t do nn hai anh em ng Dim mi c th khng bit g c. Vic gii lnh o ca mt quc 146
gia khng bit dn v ti b xm phm phi php v vic nhng nn nhn ny khng c cch no lm cho gii lnh o bit c t trng ni trn tht ra l mt bn co trng i vi gii lnh o : H khng bit, v b my chnh tr ca h l mt b my km lnh mnh, nu khng mun ni l bnh hon. [Source: http://www.talawas.org/?p=12797 11/2009 ]
147
DANH T CNG GIO: CH V NGHA

Nguyn Hy Thn
Trong i sng hng ngy, Ch ngha v T ng c dng chuyn ch tng, nhng c bao gi chng ta bt cht ngh n ngha tht hoc xut x ca nhng t ng thng dng trtn u mi cht li khng ? i khi, chnh t nhng thc mc bng qu m bn s ngc nhin khi tm thy tht nhiu suy ngh v cuc i, v th thi nhn tnh, v con ngi v i khi nhng bi hc k th v lch s na V d nh gi mt gio phi th Cha c tr s La M, ngi ngoi quc ch n gi gi Catholics, m ting Vit mnh th tht nhiu kh: o Thin Cha, o Cha, o C c, o Gia T, Ki-t gio, v gn y l Cng gio. Trong nhng danh t ring , hai ch cng gio ng tr tri mt mnh v mt ngha bi v nhng danh t Thin Cha, C c, Gia T, Ki-t u t tn v gio ch l Cha m ra, nhng cn cng gio l g? Danh t cng gio c trong t ng Vit Nam t bao th k. Nh nhng danh t Hn-Vit khc, t cng gio c l du nhp vo ting Vit t nhng ngy u tin khi vn minh Trung Hoa theo bc on qun vin chinh Tu sang h qun Giao Ch vo th k th nht, th nh. Ch Cng trong Vit ng c hai ngha khc bit: 1Cng ngha l s lm vic, sc lm vic, nhng g ng n tay chn. y l ngha m nhng ting ghp nh cng lao, cng sc, cng knh, cng binh, cng cuc, cng nhn, 2Cng cn c ngha th nh l chung u cho tt c mi ngi, chung cho mi ngi do nh nc ban hnh v iu khin 1 nh trong cng quyn, cng cng, cng bnh, cng c, Vit Nam T in do L Vn c v L Ngc Tr, Khai Tr pht hnh, 1970 148
1
Ch Cng trong danh t Cng gio mang ngha th nh trn v cng gio c nh ngha l tn gio c tha nhn l o chnh thc (theo T in Hn Vit ca Nguyn Vn Khn, 1960). Chnh thc y c ngha c chnh quyn tha nhn. Vit Nam T in ca L Ngc Tr v L Vn c th nh ngha mt cch r rng hn: Cng gio: (a) Tn gio c nh nc nhn nhn l tn gio chnh thc ca nc y, (b) o Gia-T Vit Nam. 2 3 Nh vy, cng gio c hai ngha: (i) o chnh thc ca c nc, v (ii) o Cha hay o Gia-t. Ngha trc (i) c trong t ng Vit Nam t bao th k qua, cn ngha sau (ii) th c du nhp t thi no ? 4 T ng n v i trong i sng khc vi con ngi hay ct bi. Con ngi c khai sinh bit lc no cho i, t c th dng phng x ng v C14 o c s tui chnh xc, nhng cn t ng th sao ? Vi ngn ng th khng th nh c ngy no th mt danh t ra i, tuy nhin bit mt danh t ra i hoc tr nn thng dng trong thi i no th khng phi l chuyn kh ! Nhiu t ng c sng to nhng khng bao gi ra i hay thnh hnh, ngha l i vo ngn ng ca qun chng, m ngc li ch quanh i qun li trong mt nhm ngi, ri cht i theo thi gian ! Mt t ng ch c thnh hnh khi t ng c dng trong bo ch, trn tin tc hng ngy, c nhc nh i i li li nhiu
2 3
Ibid, trang 217 Hn Vit T in ca o Duy Anh nh ngha cng gio l mt tn gio c quc gia chng nhn 4 Few young Vietnamese grew up in the US think that the word cng gio originated from the English word catholic which means general or universal. This is of course a single simple-minded ! The word catholic and Catholic tatally differ in their English meanings. Not just because the two words have the same pronunciation, they can be translated interchangeably. Besides, if the word cng gio is a translation of a foreign word as claimed, shouldnt it be from Dutch, Spanish, Portugese or especially French ? Werent those countries where all missionaries coming to Vietnam originated from ? Why English, a language virtually unpopular in Vietnam until the late 50s ? 149
ln dn dn thm vo tim thc ca ngi nghe v mt ngy no bc vo ngn ng thng nht m chnh ngi ni cng khng hay bit. Nhng danh t nh nh ga (xe la), x phng, mi tc phi d (tc un), phi o, ha xa, khng th no c trc thi Php thuc c, bi v nhng vt khng th no c mt trc khi Php xm chim Vit Nam. V d nhin l c trong c vn Vit Nam trc th k 18 s khng bao gi tm thy tm hi nhng ch c.. V vy, mt trong nhng cch cc nh ngn ng hc khi tra cu ngun gc mt ch no l tra cu trong vn chng, trong t in, sch bo, ti liu lch s v c trong nn vn hc truyn khu dn gian khng nh c s ra i ca mt t ng. Ch cng gio cng khng i ngoi thng l ! Sch bo Vit Nam trc thp nin 60 khi cp n Catholics th dng ch Thin Cha gio, o Gia-T, o Ki-T hay o C c. Vit v o Catholics, cun Vit Nam Vn Ha S Cng ca o Duy Anh (1938), ghi rng: T th k 16, 17, C c gio do cc gio s B-o-Nha v Php Lan Ty truyn sang th nc ta li c thm mt th tn gio mi theo nghi thc La-M gio hi 5 Ton b Vit Nam S Lc ca Trn Trng Kim (vit khong 1950) khng h dng ch cng gio. Nhng danh t cng gio cng vng bng trong nhng tc phm vn hc vit trc thp nin 50. 6 Nh vy, qua s tm hiu t trn cn bn thi gian s dng ngn ng ni trn, ta c th kt lun rng hai ch cng gio c bt u dng ch o Catholics (C c, Gia T, Thin Cha, ) vo cui thp nin 50 hoc u thp nin 60. Vit Nam Vn Ha S Cng ca o Duy Anh, xut bn nm 1838, trang 122 6 Mt vi v d nh trong By ngy Trong ng Thap Mi (Nguyn Hin L, 1954) dng danh t o Gia T ch Catholics. Sch bo thi tin chin (T Lc Vn on ) cng ch dng Thin Cha gio, o C c hoc o Gia T. Nhng cun s khc nh Vit Nam Vit S Tn Bin ca Phm Vn Sn hoc Vit Nam Chin S (do Phng Qun S VNCH xuy bn), ngoi ch C c gio hoc Gia T gio th thnh thong c dng ch cng gio. Tuy nhin, hai cun s ny c pht hnh vo u thp nin 1970, l lc hai ch cng gio ra i hn 15 nm ri. 150
5
Ti sao li Cng gio m khng l C c gio hay Thin Cha gio ? Trong hn bn ngn nm lch s, c hng chc o truyn vo v lun lu Vit Nam, nhng khng h c hai ch Lng hay Gio, phi i n th k 16, 17, khi o C c truyn vo th hai t ng mi c pht sinh ra phn bit ngi trong o (C c) v k ngoi o ! Khc vi lch s truyn o ca C c gio, lch s truyn o ca mt gio phi khc cng tn th cng mt ng Cha l o Tin Lnh li chng mang tai ting hay to ng nhn g trong lch s chng ngoi xm ca Vit Nam. o Tin Lnh c truyn vo Vit Nam khong nm 1911 do nhng gio s M.7 Nhng qun chng Vit Nam li khng thy bng hnh Thc dn Php lp l ng sau hnh nh ca nhng gio s ngoi quc (cng da trng) ny. M cng chng ai, k c vua quan, n p hay ngi ngng vi vic truyn o Tin Lnh c. Tn Tin Lnh cng chng bao gi phn bit mnh l Lng hay Gio, bi v Gio l ch nhng ngi theo o Gia T, cn Lng th ch ht tt c nhng ngi cn li. Vy th nu c phn bit Lng v Gio th tn Tin Lnh cng thuc vo loi Lng ri.. Sau gn 100 nm truyn o Tin Lnh m chng thy con chin hay Mc s no t v o Tin Lnh c. Ch v mt l do n gin l cc Mc s Tin Lnh khng bao gi dnh dng n chnh tr, hoc mn tay nh cm quyn rao ging li Cha dy c. Cng i rao ging li Cha dy m mt bn n vi nhiu ng nhn (hay chnh nhn ?), cn mt bn n tht m m v c ng bo Vit Nam n nhn vo i th vn ha ca dn tc ! tng bin Thin Cha gio thnh tn gio ca chnh quyn manh nha t thi Php thuc trong chnh ph v gii tng l ca nh nc bo h Php v trong c nhng linh mc bn x qun mnh l ngi Vit Nam. Vo nhng nm thnh cui cng ca ch Thc dn, ch cng gio c vi cha ph bin mt cch hn hp trong gio . Nh vn Nguyn V, trong cun bt k chnh tr Tun, Chng Trai Nc Vit (trang 132) nhn xt rng: Nhng uy quyn ca Php ang mnh, th lc Thin Cha gio m thc dn Php coi nh cng gio v che ch, knh n, ang bnh trng khp ni [Xin lu hai ch Thin Cha gio v cng gio c dng chung trong mt mnh vi 2 ngha khc nhau.
7
Vit Nam Vn Ha S Cng, o Duy Anh, 1938, trang 125. 151
iu ny c ngha l cho n khi ng Nguyn V vit tc phm ny, Cng gio cha phi l tn ca o Catholic] . Lng cc cha th ao c bnh trng khp ni nh vy, nhng tnh hnh chnh tr lc khng cho nhng ngi linh mc ny bin Thin Cha gio thnh mt th quc gio hay cng gio. Gic mng ny phi i n my mi nm sau, khi ngi em rut ca v Gim mc nhiu tham vng Ng nh Thc l ng Ng nh Dim ln nm quyn min Nam ! Ai cng bit dng ch Cng gio trong ngn ng Vit Nam th c t nht ba iu khng n: gi mt tn gio, ngi Vit (hay a s mi quc gia trn th gii) dng tn ngi sng lp ra tn gio hay trit l ca tn gio m gi nh Pht gio (Buddha, Buddhism), Khng gio (Confucius, Confucianism), Lo gio (Lao Tsu, Taoism); hoc ly tn ca dn tc, sc dn khai sinh ra tn gio t tn nh n gio (India, Hinduism), Hi gio (Muslim, Islam), Do Thi gio (Jews, Judaism), Anh gio (English, Anglican), v.vV cng theo nguyn tc m ngi Vit (hay a s mi quc gia trn th gii) gi o Catholics l o Gia-T (Gisu, Jesus), hay C c (Chris), hoc o Cha.. Trc thp nin 50, ngi Vit khng gi Catholics l Cng gio v khng c mt v gio ch sng lp no tn l Cng hay mt dn tc no tn l Cng c. Ch Cng gio ch xut hin, nh chng minh bng mt s vn bn trn, t khi c ch Ng nh Dim. Ngy nay, th h tr Vit Nam s lin tng rng cng gio l cng bnh, cng minh, bc i. iu ny tht l bun ci v nhng ngi c cn bn Hn Vit u hiu rng trong danh t kp cng bnh th ch Bnh l chnh ngha, ch Cng ch l b ngha (lin h n chnh quyn). Cng vy, trong danh t kp cng minh th t Minh (sng sut) l chnh, cng nh bc i n t ch i (l yu). Do , nu ch cng gio l cng bnh, cng minh th ti sao li khng dng ngha chnh (bnh, minh), gi o ny l Bnh gio hay Minh gio, m li dng ch b ngha (cng) gi l Cng gio ? Ngoi ra, hai ch Gio v o trong ting Vit c dng gi mt tn gio nh ta vn gi Khng gio l o Khng, Hi gio l o Hi, Pht gio l o Pht, v.v Nh vy, t nay, gi Cng gio l o Cng chc cng khng sai ! Nhng ngi xng ra danh t Cng gio chc c tha 152
thng minh hiu nhng nghch l, sai lm v bt cp ny nhng vn min cng hoc ngoan c lm v quyt nh i t C-c gio sang c ch Cng gio l bc u trong tham vng bin li Cha dy thnh li ca Cesar, bin tng thng Ng nh Dim thnh vua Constantin (v hong quc gio ha o Gi-su cho quc La M). Song song vi vic i tn o, ng Cn Lao ca Cng gio cng c khai sinh h tr cho chnh quyn. C s ng Cn Lao t trung ng n a phng u nm di quyn lnh o hoc c vn ca cc Gim mc, cc Linh mc. ng Cn Lao c quyn chng Cng v c quyn tr nc nn cc ng quc gia khc nh Vit Nam Quc Dn ng, Duy Dn, i Vit, Dn X, u b n p v vic chng Cng c Cn Lao lo ri. [T cui thp nin 50]. ng vin Cn Lao hu ht phi l ngi c o Cng gio. Nhng chc v quan trng trong b my cng quyn phi do ng vin Cn Lao nm gi. nhiu a phng, nht l min Trung, tn ng vin Cn Lao khi gia nhp ng phi c li th c cu: Th tiu dit Pht gio Ma qu v cc ng phi Quc gia (theo tp ch Thc Tnh s 115, 116, Los Angeles). Sau khi ch Dim b lt , ng Cn Lao m mt thi ht ra la vi nhng on mt v hung him, hon ton tan r v quyn li ca nhng ngi gia nhp ng khng cn na. Sau nm 1975, ti hi ngoi, mt nhm tn d ng vin c c lm sng li ng ny bng cch bp mo lch s, nhng n lc ny ch to thm phn ng bt li cho h m thi. Ngy hm nay, nu c ai hi v hai ch cng gio, cc cha s ging ngha khc i8 v cc cha khng cn th lc chnh quyn na. Nhng thi Ng nh Dim, dng ch Cng gio thay cho C-c gio, cc cha mun cho qun chng Vit Nam bit rng tn gio ny c chnh quyn h tr nh mt quc gio. l cc thng ip va ngm va t gi n cho gii tr thc Vit Nam thi . Ci li By gi, ch cng c gii thch l cng cng trong ci ngha hon v (universal). Nhng iu ny cng khng n v hon v ch l mt trong ba thuc tnh ca Gio hi Cng gio (hai thuc tnh kia l Thnh thin v Duy nht), ti sao li chn thuc tnh cng/hon v m khng chn hai thuc tnh kia vn cng c ngha gi tr hn nhiu ? V vy, gii thch ny ch l mt li ngy bin lc dn ngi nghe hu che du mt ti t trong qu kh m thi. 153
8
th hai v truyn o l i vi ngi dn t hc, thp c b ming, th hai ting cng gio km vi hnh nh ca ng Cn Lao to cho ngi i ging li Cha mt th quyn lc e da ca nh nc. Li Linh mc phn l li ca cng quyn, lnh ca cc Cha l chnh sch ca quc gia. Vic i tn ca mt Gio hi c hp thc ha v quy m ha vi s hu thun ca chnh quyn thi . H thng tuyn truyn v h thng hnh chnh ca nn Nht Cng ha c vn dng ti a chnh thc ha danh xng mi ny. Hai ch Cng gio xut hin trn cng vn ca chnh ph, trn sch bo, nhc i nhc li nhiu ln trn cc i pht thanh vi mc ch thm dn vo u tr thc v qun chng Nam Vit Nam. D lun lc by gi, nht l trong tng lp tr thc, phn ng mnh m. Lch s Vit Nam di nhiu triu i, d c khi o Pht o Khng c c nc, t vua quan n s phu n dn chng, sng bi, nhng cc tn gio ny vn cha bao gi c gi l quc gio hay o ca chnh quyn. Nay cao mt tn gio ( thiu s li tng lm tay sai cho ngoi bang) ln lm quc gio l i tri vi truyn thng dn tc mt cch trng trn, nn hai ch Cng gio tr thnh ti ph bnh v phim lun, cng khai c m m thm cng nhiu, trn mt bo trong nhiu thng. Ngi dn i hi chnh ph phi tch ri tn gio ra khi chnh tr trnh s lng on chnh quyn v sau. Nhng mt khi m ng chnh ph c th eo thnh gi, cn tay th cm cn cn CNG l, gi CNG quyn, nm CNG c bo lc (mt v, cng an, cnh st, ng Cn Lao, Lc lng c bit, on Cng tc Min Trung, Chn Hm, P42) trong tay, bo rng tn gio ny l CNG gio th c nc d c bt ng kin cng phi chu cnh con kin m kin c khoai ! Bt chp d lun bo ch v nguyn vng ca qun chng, ch Ng nh Dim v ng Cn Lao Cng gio cu kt vi Gio hi Catholic Vit Nam c v lp ming em p t hai ch Cng gio qui n v ngc ngo vo ngn ng Vit Nam. phn i iu ny, nhng ngi c thc c vn chnh danh vn dng danh t ring Thin Cha gio hay C c gio thay v Cng gio khi ni hoc vit. iu ny th hin r rang nht ngay trong nhng sch gio khoa xut bn sau ngy ch Dim b lt . n ngy hm nay, nhiu ngi vn khng quen dng hai 154
ch Cng gio khi ni hoc vit, m vn dng ch o Gia T, C c, Ki-T, hoc o Thin Cha. 9 Ngy nay, hai ch Cng gio mt i ngha nguyn thy m nhng ngi Thin Cha gio Vit Nam vi tri tim La M p t ln dn tc Vit Nam. Ch Cng gio tr thnh mt danh t ring nh bao danh t ring khc. Nhng nhng danh t ring trong ting Vit u c ngha ring c th ca n, cn hai ch cng gio na ring na chung, mp m va cng va t, th c ngha g ? C th gng go m gii thch cho cc th h tr mi chng ? Trnh dn tr ca ngi Vit Nam cng c nng cao, kh c th m trng tro che mt h bng danh t hoa m na. Tro lu Dn ch v Nhn bn ang ln cao trn th gii, liu nhng ngi y mc cm mang ti t tng c th thc hin c gic mng dng t nc ny cho Cha Tri (v c m) qua bn tay ca Gio hong La M khng ? Mc ch ban u mt ! Hai ch cng gio cn li g ngoi vic lm chng tch cho mt thi k au bun trong lch s ? Cn li g ngoi vic nhc nh ngi nghe chnh sch tn bo ca mt ch Ng nh Dim b dn tc vt vo st rc lch s ? Cn li g ngoi vic gi cho nhng nn nhn nh li nhng ngy thnh hi hng m h ang c qun i ? V cn li g ngoi vic lm hoen li Cha dy vn b con ngi lm hoen nhiu ri thm na? Trm nm bia th mn Ngn nm bia ming hy cn tr tr Ngy no danh t Cng gio vn cn th ch cho danh t Thin Cha gio (hay o Cat La M) th ngy Thin Cha ch c ngha l Cng, v cc th h tn sau ny cn phi gnh chu bia ming ca cuc i do cc Cha, trong mt pht ngng cung v xun ng di thi Ng nh Dim, gy ra ! Nguyn Hy Thn
Sau 1975, ti hi ngoi, mt s ngi Vit li dng nhm ch Cat La M dch ch Roman Catholic l danh xng ting Anh c hu nh c th gii dng ph qut trong mi lnh vc ch tn gio do Vatican lnh o. C l danh xng Cat La M ny, v mt ng ngha cng nh thc tin, l ng nht. 155
9
TNG GIM MC NG NH THC (1897 1984) THN QUYN VI TH QUYN

O.V.V.
Tng Gim mc Pierre Martin Ng nh Thc Tng Gim mc Ng nh Thc c tn thnh Pierre Martin, sinh ngy 6-10-1897 ti Ph Cam, Hu. Thu thiu thi, Ng nh Thc c gia nh cho theo hc ti trng t thc Pellerin. Nm 12 tui (1909), Ng nh Thc vo hc Tiu Chng vin An Ninh (Qung Tr) ri ti thng 9/1917, vo hc i Chng vin Ph Xun thuc Gio phn Hu. C l ngay t khi gii gio chc cao cp Hu cng nh gia nh h Ng nhn ra thin hng c th n nn lm ra trn con ng tu hnh ca Ng nh Thc nn Chnh x Ph Cam khi l Eugne Marie Joseph Allys (thng gi l C L, 1852-1936) thng 11/1919 gi cu gio sinh h Ng i du hc Trng Truyn gio Rome. Con ng chu cha nn Ng nh Thc ngay Rome cng rt c chm bm. 156
Cui nm 1922, Thng th Nguyn Hu Bi, bn ng liu ca Ng nh Kh, cng l mt ngi Cng gio, sau khi thp tng vua Khi nh du ngon sang Php nh mt mn hng thuc a v c th trng by Hi ch (ch dng ca Nguyn i Quc) n thnh Rome. Sn quan h c, Nguyn Hu Bi mang theo cu gio sinh Ng nh Thc vo yt kin c Gio hong Pi XI. S vic ny c tc ng tt n hon l sau ny ca Ng nh Thc. Cng trong nm , Ng nh Thc c c bng Tin s Trit hc. Ngy 20/12/1925, Ng nh Thc c phong chc linh mc ri i dy i hc Sorbonne Paris, Php. Nm 1926, Ng nh Thc ly c bng Tin s Thn hc v nm 1927 c thm Tin s Gio lut i hc Appolinaire Tip theo, Ng nh Thc qua Php hc ti Institut Catholique de Paris t thng 10/1927 n thng 6/1929 v C nhn Vn chng. Tr v Vit Nam nm 1929, Ng nh Thc khi cn l linh mc, lm gio s dng Thnh Tm Phng c (Trng An) Hu, t thng 11/1929. n thng 9/1931, Gim mc Alexandre Chabanon (Gio, 1873-1936) b nhim Ng nh Thc lm gio s i Chng vin Ph Xun, Hu. Thng 10/1933, Ng nh Thc tr thnh Gim c Trng Thin Hu (Providence), mt trng t thc Cng gio ti Hu. Nm 1935, ng ta cn kim lun c chc Ch nhim bo Sacerdos Indosinensis Nm 1938, Ng nh Thc c th phong Gim mc Gim qun tng To Gio phn Vnh Long T thi im cho ti cui nhng nm 50 ca th k trc, Ng nh Thc mc d ch Vnh Long nhng tham gia kh tch cc vo cc cuc vn ng hnh lang cho s ra i ca mt ch ring ca gia tc Ng nh. Linh mc Ng nh Thc c nh hng mnh m ti Ng nh Dim cng nh nhng ngi em khc trong gia tc Ng nh. Chnh nh tu ny c vai tr rt quan trng trong vic thit k nhng mi quan h hu ho vi phng Ty thng qua Hng y Gio ch Spellman cui cng Washington chn Ng nh Dim lm con bi chng Cng ch o Vit Nam sau khi qun i vin chinh Php phi thua chy khi y sau trn in Bin Ph. Cng chnh Ng nh Thc thc y mnh m qu trnh li Ng nh Dim t sn sau ca chnh trng Si Gn gip ng thu c 95% (?!) s phiu ng h ca cc c tri min Nam trong cuc trng cu dn gi hiu ngy 23/10/1955 v nh th, Ng nh Dim qua mt 157
c vua Bo i tin ti ngi Tng thng. Mt khi em lm vua th s th anh cng d dng hn trong nhng thng tin nh th. Ngy 24/11/1960, Ng nh Thc c b nhim lm Tng gim mc Gio phn Hu. V ng ta tn dng ti a nh hng ca ng em Tng thng trin khai loi hot ng kinh t (th d nh khai thc lm sn, mua thng x Tax, lm ch nh sch Albert Portail), kim li bc t. Thm ch c lc Ng nh Thc dng lnh b binh v c xe bc thp thc hin nhim v bo v v vn chuyn cho cc v khai thc g rng trong cc tnh Bin Ho, Long Khnh, ly vt liu ca cng v nhn vin chnh quyn xy c x Vnh Long, t chc l Ngn khnh (25 nm ngy Ng nh Thc c Vatican phong lm Gim mc) cng p cng chc cao cp v thng gia np tin
Mt v linh mc Si Gn thi tn l Trn Tam Tnh thut li vic t chc mng l Ngn khnh trong quyn bin kho Thp gi v li gm (Nh xut bn SudEst Asie, Paris, 1978): T thng 3/1963, mt u ban ngn khnh c thnh lp do ch tch quc hi l ch tch vi nhiu v b trng v nhn vt tn tui lm u vin. Ngi ta t chc ti Si Gn mt ba tic m mi thc khch phi ng 5.000 ng. Ngi ta mun bin l Ngn khnh ny thnh quc l. Cch hnh x nh th ca Ng nh Thc hin nhin l gy nn nhiu b bi trong d lun nhng Ng nh Dim vn c oan chc rng ng anh mnh khng lm iu g sai quy v s tin kim ra dng nh c dng vo vic nui sng Trng i hc Lt do chnh Ng nh Thc lp ra cng nh p ng cc nhu cu 158
khc ca nh th. Tht nc ci! Khng ch trc li kinh t m Tng Gim mc Ng nh Thc cn to nn nhng l do chnh tr tai hi i vi ch Dim Nhu. Nhiu ngun t liu cn li ti hm nay cho rng, Ng nh Thc khi trn nh cao danh vng tn gio b hoang tng v quyn lc ca mnh cng nh ca gia tc mnh v nh ng thn quyn vi th quyn. L anh ca Tng thng Dim, Ng nh Thc ngh rng ng ta, nh linh mc Trn Tam Tnh nhn xt ho thnh tr no tuyt vi ca ch . Ngi ta tm n ng xin x n hu, c quyn. Gim mc lm nh l hin thn ca gio hi, cng nh ng em l hin thn ca Nh nc. Mt nhn chng khc thi ghi chp li v thi min Nam nm di s tr v ca ch gia nh tr ca dng h Ng nh nh sau: Cc linh mc thuc tp on Ng nh Dim ra sc thao tng, bc lt, cp ti sn ca dn chng. C nhng linh mc bt cc qun trng phi np tin bc, lm ci ny, lm ci kia, nu ai khng tun lnh, h s bo co xu ln tng thng m b mt chc hoc b ngi t. V mun Ng nh Thc c lm Hng y, vy cnh Ng nh Dim dng mi th on gia tng gio dn, trong c vic cng bch s quan, binh s v dn chng theo Thin Cha gio, ai khng theo b chng vu khng l cng sn ri bt b t. H khng b Cao i, Ho Ho, tn dit Quc dn ng v i Vit. Vin s quan d cao cp v sau tr thnh tng ni lon Nguyn Chnh Thi nhn xt v s lng hnh ca mt s linh mc thi Dim Nhu: C hu nh mi mt tnh ca min Nam, nht l ti min Trung, c mt linh mc c quyn sinh st trong tay m ch ai ng n, v ng sau h l sc mnh chnh quyn. H cn lng hnh hn l nhn n kin co ca con chin, ri ph vo n, a n tnh trng hay qun trng, bo phi x theo ca linh mc A, linh mc B, khng th mt chc. Mt s linh mc di ch Ng nh Dim, h sng nh cc ng vua ca mt x xa kia!... Cng theo linh mc Trn Tam Tnh, p li cc li ch trch, gim mc Thc ni vi ICI, tp ch Cng gio s 15/4/1963, rng Trn bn giy ca ti chng cht c l n xin ti can thip cho h n ny, n n, kh thay thng ch l th tc. Ti khng th dng dng c trc li ku gi ca h! vo a v ca ti cc ng s x s nh th no?. Gi di n th l cng! Tng Gim mc Ng nh Thc cng l mt ngi mang 159
nng t tng phn bit tn gio. Thm ch khng t ngi min Nam khi cn cho rng, Tng gim mc Ng nh Thc nui tham vng Cng gio ho ton b ci gi l nn nht cng ho. Chnh nhng lm xm xung quanh l Ngn khnh nm 1963 chm ngi la cho nhng bin c Pht gio, gy nn mi nguy him ch t i vi ch tay sai ny ca M Si Gn. Mi s qu m ra ma ti mc Vatican cng ln n chnh ph Dim Nhu v quyt nh rt Tng Gim mc Ng nh Thc ra khi Vit Nam. Nhn thc c him ho ny, Washington khng khoanh tay thc th v quyt nh gy sc p loi b Ng nh Thc ra khi trung tm quyn lc Si Gn. Ngy 20/8/1963, Nh Trng a Cabot Lodge sang lm i s Si Gn vi nhng ch th mang tinh thn khc hn trc y Gi co chung im i vi quyn lc chnh tr ca gia tc Ng nh. Trc khong 6 nm (1957), ti c Hu xy ra mt im xu: st nh ng ngi m ca ng Ng nh Kh, tng c xy ct rt k lng bi mt lc lng cng binh tinh nhu nht ca ch Si Gn bng nhng vt liu c cht lng tt nht Thng 9/1963, Ng nh Thc ri Si Gn ti Vatican tm cch vt vt uy tn cho ch Dim Nhu trn trng quc t (cng l ng M mun ng ta i cho khut mt trng coi). Tuy nhin, mi s mun mng. Bn thn Ng nh Thc cng b Vatican tc b chc v tn gio. Cuc o chnh ngy 1/11/1963 kt liu tnh mng ca anh em Ng nh Dim, Ng nh Nhu, Ng nh Cn Ng nh Thc nh phi sng tha phng trong cnh kh l bn hn v mi ti sau nm 1975, mi c Vatican cho phc chc. Th ri Tng Gim mc Ng nh Thc v hu M v phi sng ti mt Vin dng lo Cng gio thuc tiu bang Missouri cho ti khi trt hi th cui cng ngy 13/12/1984.
http://ongvove.wordpress.com/2009/11/06/t%E1%BB%95ng-giamm%E1%BB%A5c-ngo-dinh-th%E1%BB%A5c-1897-1984-dao-vadoi/
160
DY S DI THI DIM
Nguyn Hin L
.iu may th nh l mt c hi tt ti thc hin mt im trong chng trnh m mang kin thc thanh nin. T my nm trc ti mua c my cun Histoire Universelle ca Wells, Histoire de lHumanit ca H. Van Loon c rt hp dn, ti tnh s dch hoc tm tt. u nin kha 1954-1955, trong chng trnh Trung hc nht cp c thm mn Lch s Th gii dy trong bn nm. ng Thin Giang lc dy S cc lp Lc Ng. Ti bn vi ng son chung b S Th gii cng sm cng tt cho hc sinh c sch hc, khi phi chp cua (cours). ng ng . Chng ti phn cng: ti vit cun u v cun cui cho lp Tht v T, ng vit hai cun gia cho lp Lc v Ng. Chng ti b ht cng vic khc, vit trong 6 thng xong. Ti b vn ra in. Nm 1955, in xong trc k tu trng thng chin. B kh chy, sau ti nhng cho nh Khai Tr ti bn. Mt chuyn ng ghi l v b m nm 1956 b mt c gi Cn Th mt st l u c y rc ri ch v chng ti nhc qua n thuyt ca Darwin v ngun gc loi ngi. Chng cn ni ai cng bit c gi l mt tn Cng gio. Sau, mt Linh mc Trung yu cu B Gio dc cm bn v tch thu ht b v trong cun II vit v thi Trung c ti c ni 161
n s b bi ca mt vi Gio hong. B phi mt vin b th c bng cp c nhn tip xc vi ti. ng ny nh nhn khen ti vit s c nhit tm cho nn c hp dn nh c b s Php ca Michelet, ri nhn rng sch ca ti c B Thng tin cho php in li np bn ri th khng c l g tch thu cm bn c, ch c th ra thng co cho cc trng ng dng thi; cho nn ng ta ch yu cu ti bi en vi hng trn hai bn ng ta em v np B, v B s tr li Linh mc no , cn bn th ti c bn, khng ngi g c. Ti chiu lng ng ta. ng ta li hi lp mu gio ca ti c php ca B cha. Ti p: n np c nm ri, giy t c, ti nhc S gio dc thnh ph m ngi ta c lm thinh, khng cho php m cng khn g cm. ng ta ch gt u. Hi , b Lch s Th gii ca ti ch cn mt s t. Ti hi cc nh pht hnh, c bit c lnh cm ngoi Trung dng n, trong Nam th khng. Ch t thng sau b bn ht, ti khng ti bn. [ND mi cm quyn my nm m] Cng gio thi ln chn nh vy. Nghe ni mt ng tnh trng min Ty khng dm cho Hi Pht gio ct cha trong th x v bo: Cng gio ct nh th, by gi Pht gio cng xin ct cha, b cc ngi mun knh vi Cng gio h ? Mt hm, b lng ging ca ti cho hay: t lu nay ti thy ngy no cng c mt hai ngi ngi qun c ph bn kia ng nhn v pha nh thy v nh ti nh rnh ci g. Hm qua mt ngi vo nh hi ti: ng L nh bn lc ny i u m khng thy? Ti p: ng y au nm trong phng ch i u. Thy c v m hi. Ri h b i. Vy l mt v rnh ti m ti khng bit. V ti l cng chc thi Php m tn c lu qu, v li khng hp tc vi chnh ph Dim, hay v b Lch s Th gii m h theo di nh vy? C l v c hai. Hn mt chc nm sau, mt gio s Hu v thm ti, hi: Ti sao hi ng khng lm n trnh by rng ng dng sch no vit v cc Gio hong thi Trung c ri xin cho b s ca ng c dng trong cc trng?. Ti p: Khng khi no ti lm vic xin x . Sau ngy 30 thng 4 nm 1975, gio s li thm ti na, v bo: Ti phc t cch ca ng t thi i Vit Vn Ca Ti - Hi K (trang 99 n 101), Vn Ngh, 1986 162
GIA NH S GIA T CH I TRNG V CH NG NH DIM

Posted: Thng Tm 26, 2009 by Virtual Archivist in Bin kho, Ti liu
Nhn thy trn din n Talawas va c ng mt bi vit v T Ch i Trng, nn xin ghi thm ti y vi chi tit v thn th ca v s gia ny. ng l con trai ca c T Chng Phng, mt v C Nhn Hn hc v cu Tnh Trng tnh Bnh nh. Nm 1960, ng Phng l mt trong 18 ngi thuc nhm Caravelle k tn vo Bn Tuyn Co yu cu Tng Thng Ng nh Dim khn cp thay i chnh sch, ban hnh cc quyn t do dn ch cu vn tnh th v a t nc ra khi cn nguy bin. T Ch i Trng cn c mt ngi anh h tn l T Ch Dip, b th tiu thi ging h Ng nh th thin hnh o ti Min Nam. ng Dip vn l mt ngi hot ng chnh tr ng h gii php Ng nh Dim, nhng khi Ng Triu vng nn thnh tr, th ng ny li b mt tch. Gia nh ng, theo mt bi phng s c ng trn Ngi Vit Online, ch tm c chic xe gn my c k ca ng nm ch v cnh mt khu snh ly pha Nam Si Gn. l di tch cui cng ca T Ch Dip theo li ca cu i s Bi Dim. T Ch Dip b ch Dim th tiu Vic T Ch i Trng c thn nhn hot ng chng ch Ng nh Dim khng c ngha ng ta l ngi vit s khng ng tin khi ng bn v ch ny. Trong cun S Vit, c Vi Quyn, c xut bn ti Hoa K nm 2004, T Ch i Trng c nhn nh rng khi ngi lm nng ct cho ch Ng nh Dim l mt khi kiu dn. Nguyn vn: vi Cng gio di c t nhiu g cng l kiu dn Chng ta c quyn xem y l mt nhn 163
nh kh tn, v n c xc nhn bi: (A) hai bi nghin cu do Gio S Nguyn Th Anh chp bt: 1. LEngagement Politique du Bouddhisme au SudVietnam dans les Annes 1960, trong: Alain Forest et al (dir.), Bouddhismes et Socits Asiatiques: Clergs, Socits et Pouvoirs, LHarmattan, Paris, 1990, tr. 111-124, 2. Le Sangha bouddhiste et la socit vietnamienne daujourdhui, c ng trn trang nh VIET NAM Infos, v (B) hai ti liu nguyn bn c hnh thnh trc ngy 8 thng 5 nm 1963: 1. Informations Catholiques Internationales, Lglise au Sud-Vietnam, 15 Mars 1963, tr. 17-26; 2. The Buddhist Movement in Vietnam and its Difficulties with the Present Government [April 1961], mt ti liu ang c lu tr ti Vn Kh Chin Tranh Vit Nam bn Texas. Cch y trn 2000 nm v trc, Khoi Thng ni vi Hn Tn mt cu ch c 4 ch m by gi ngi ta cn nhc n, v ng ta ni ng, ni hay. Trong mt thin kho lun dy trn 500 trang, T Ch i Trng ch dng c vn vn 12 ch nhc n vai tr ca khi ngi ng sau ch Ng nh Dim, nhng v nhn nh ca ng rt chnh xc nn chng ta phi suy ngm ngha ca chng mong tm hiu c nguyn nhn a n s sp ca ch ny. [Source: http://virtualarchivist.wordpress.com/page/2/]
164
S THIN V THIN CHA GIO V PHNG DIN PHP L

V Vn Mu
Vn kin php l c bn trong mt quc gia l Hin php. Hin php qui nh cc quyn v ngha v ca cng dn, cng nh t chc b my chnh quyn trong nc, hin php phi c tn trng trit . Lut php no vi phm vo hin php s b coi l vi hin v khng c gi tr trn phng din php l. Ln lt trong on ny, s xt hai vn : - Hin php 1956 ca nn nht Cng ha c thin v Thin Cha gio khng? - Lut php thng thng ca nn nht Cng ha c u i Thin Cha gio khng? A Hin Php 1956 v s thin v Thin Cha gio Hin php 1956 do Quc hi biu quyt ngy 20/10/1956 c Tng thng Ng nh Dim ban hnh ngy 26/10/1956, thnh lp nn nht Cng ha. Hin php 26/10/1956 gm 98 iu, chia lm 8 thin. Thin th hai qui nh v Quyn li v nhim v ca ngi dn theo tinh thn bn tuyn ngn nhn quyn quc t ca t chc Lin Hip Quc. iu 17 ca Hin php Vit Nam 1956 c gio s Bu Hi chiu dn trc t chc Lin Hip Quc chng minh rng ti Vit Nam khng c s k thi tn gio. iu 17 ny qui nh nh sau: Mi ngi dn u c t do tn ngng, t do hnh gio v t do truyn gio, min l x dng quyn y khng tri vi lun l v thun phong m tc. Hin php 26/10/1956 nh vy minh th cng nhn nguyn tc t do tn ngng v bnh ng gia cc tn gio. Tuy nhin trong phn M u ca Hin php, c mt on phn chiu ca mt s thin v Thin Cha gio kh r rt nh sau: thc rng nc ta trn con ng giao thng v di dn quc t, dn tc ta sn sng tip nhn cc tro lu t tng tin b 165
hon thnh s mnh trc ng To Ha v trc nhn loi l xy dng mt nn vn minh nhn bn v pht trin con ngi ton din.... Trong on vn trch dn ny, phn m u ca Hin php 1956 cp n s mng trc ng To Ha [ch khng phi trc dn tc], tc l trc c Cha tri trong Thin Cha gio, m khng cp ti cc tn gio khc. on vn ny m sc thi thin v Thin Cha gio. V tnh hay c , on vn ny to cho Thin Cha gio mt a v u i c bit ti Vit Nam v Hin php 1956 ni r l nhm mc dch hon thnh s mng trc Cha tc l ng To ha to dng ra tri t v vn vt theo nh Thnh kinh ca Thin Cha gio chp. S thin v ny cng khng c g l v chnh em Tng thng Ng nh Dim l Ng nh Nhu, gi chc c vn chnh tr bn cnh tng thng cng nh l mt dn biu c c ti qun Vn Ninh, Ninh Ha (tnh Khnh Ha) vi t cch ng c vin ca ng Cn Lao. V Ng nh Nhu l Trn L Xun cng trng c dn biu ti n v 1 (cc qun Gio Linh, Trung Lng , Cam L v Hng Ha - tnh Qung Tr). Ngoi ra hu ht cc dn biu khc u l b h ca gia nh h Ng. Do li m u ca Hin php nm 1956 phn nh mt s thin v i vi Thin Cha gio l iu khng c g l, nht l s thin v ny ch c cp n trn mt bnh din l thuyt, khng c nhng hu qu nh D s 10, bit i Thin Cha gio v phng din thc t. B. - D s 10 v s u i Thin Cha gio Trong nn lut php thng thng ca nn nht Cng ha, D s 10 ngy 6 thng 8 nm 1950 l bn vn php lut b d lun ch trch rt nhiu, v minh th dnh cho Thin Cha gio mt a v u i v ng ha cc tn gio khc, trong c Pht gio, vo cc hip hi m s thnh lp cng nh cc sinh hot khc phi tun theo mt s quy nh cht ch. S hy b D s 10 ny l mt trong nm i hi ca Pht gio sau v trit h c Pht gio ti Hu. D s 10 ny c Bo i ban hnh t ngy 6/8/1950 quy nh th l lp hip hi (Association). Ti sao s quy nh ny c p cho tt c cc tn gio ni chung v Pht gio ni ring? Ti 166
sao Ng nh Dim khng sa i s quy nh y? Cc nt chnh ca ca D s 10: iu th nht ca D s 10 nh ngha th no l mt hip hi v ng thi hoch nh phm vi p dng ca D ny :Hi l hip c ca hai hay nhiu ngi tha thun gp kin thc hay hnh lc mt cch lin tip theo ui mc ch khng phi l phn chia li tc, nh l mc ch t t, tn gio, chnh tr, t thin, khoa hc, vn hc, m ngh, tiu khin, thanh nin th thao va ng hip i hu. Mun c hiu lc th hi no cng phi hp vi nguyn tc chung ca php lut v kh c v ngha v. iu s 4 ca D s 10 bt buc cc hip hi phi c cc Tng trng B Ni v k ngh nh cho php thnh lp mi c hot ng. Nu hip hi ch c hot ng trong phm vi mt phn Vit Nam, th ngh nh cho php thnh lp do Th hin k chiu y nhim ca Tng trng B Ni v. Theo iu th 6, ngi sng lp hi phi lm n xin php thnh lp k r: - Mc ch ca hi - Tn hiu ca hi - Hn iu c - Th l vo hi, ra hi va trc xut khi hi - Ngha v v quyn li cc hi vin. - Ti sn ca hi. - Th l v ng sn v bt ng sn ca hi. - H v tn tui ca ngi sng lp. - Th l v vic c v bi ca nhng ngi qun tr v nhng quyn hn ca ngi y. - Nguyn c gii tn hi. - Th l thanh ton va quy dng ti sn hi. iu th 8 quy nh rng hn trong mt thng k t ngy c php thnh lp, nhn vin trong ban tr s ca hi phi ng trong cng bo Vit Nam hay trong Hnh php Tp san ti cc phn Vit Nam, mt bn bo co ni r ngy c php thnh lp hi, ngh nh do chc v no k, danh hiu mc ch ca hi v s. iu th 10 d liu rng nu c vic g thay i trong vic tr s ca hi th hn trong 1 thng phi trnh cho Tnh trng, Th trng, Qun trng Si Gn Ch Ln trnh cho Th hin v Tng trng B Ni v bit. Nhng t khai y phi ni r: 167
- Nhng s thay i trong nhn vin ban tr s hay Gim c. - Nhng doanh s v chi nhnh mi thnh lp. - Nhng s thay i v a ch ca hi s. - Nhng vic mua bn bt ng sn v nh theo mt t trnh phc t v k gi mua, gi bn cc bt ng sn y. Cc s thay i trong vic tr s v iu l ca hip hi phi bin r trong mt cun s ti tr s ca hi v phi bin r ngy khai v ngy duyt y cc s thay i y. iu th 13 cn t ra mt iu kin kh khn hn : Cc hip hi mi nm, trong tun l sau khi hi hp i hi thng nin, phi theo h thng cai tr, gi cho Th hin s ti chuyn ln Tng trng B Ni v hai bn danh sch cc hi vin, v hai bn k tnh hnh ti chnh v t r cc cn nguyn cng vic x dng tin ti ca hi. iu th 14 lin h n cc ngun li tc v ti chnh ca cc hip hi:Khng hi no c quyn tr cp ca chnh ph, ca cc a phng, qu hng tnh v qu hng x, tr nhng hi khoa hoc, m ngh, tiu khin, t thin, thanh nin v th thao. Cc hi u c quyn thu v x dng tin gp ca hi vin v quyn tha kin ti ta n. Ngoi ra cc hi ch c quyn chim hu, to mi, qun tr, ng lm s hu ch nhng bt ng sn tht cn thit t mc ch ca hi. Nhng ngi c lin quan v cng t vin c quyn xin ta n hy b nhng vic to mi bt ng sn tri vi iu ny. Bt ng sn y s em bn u gi v c bao nhiu tin s sung vo qu hi. Theo iu th 20, iu l ca hi nh r ngha v cng quyn li ca cc hi vin. Ngi no vo hi th bt buc phi tun theo iu l ca hi. Cc iu 25, 26 va 27 qui nh v i hi ng ca hi: i hi ng c quyn tuyt i trong hi. i hi ng do nhng ngi thay mt hi ng chiu tp. S chiu tp c nh iu l hoc khi c mt phn t trong s hi vin thnh cu m lm. ( 25). i hi ng s nh ot v vic nhn hi vin vo hay trc xut hi vin khi hi, c cc ngi thay mt hi, kim sot vic lm ca h v c th bi nhim v ca h, nu c duyn c chnh ng i hi ng xt x mi vic khng thuc v cc c quan khc ca hi. (.26) Hi vin no cng c quyn b phiu nh nhau trong k i 168
hi ng. Cc iu 30, 31, 32 v 33 qui nh cht ch cc hot ng ca hip hi v d liu cc s ch ti. Sau khi hi c php thnh lp, ban tr s phi trnh chiu nh ng chc s ti v Tng trng b Ni v hay Th hin, theo h thng cai tr, bn ni qui ca hi v nu sau ny c iu g sa i cng phi trnh chiu nhng s sa i y. (.30) Cc hi c php thnh lp phi hot ng theo ng mc ch ca hi t trong iu l. Khi no xt ra mt hi qu th trc tip hay gin tip theo nhng mc ch khc vi mc ch trong iu l th hi s b gii tn v cc hi vin, nhn vin ban tr s c th b truy t ti ta n. (. 31) Nhng hi khng c php thnh lp th coi nh khng c v tt c nhng hot ng ca hi u coi nh v hiu lc v hi s ca hi y thuc qun ht ta n tnh y c quyn gii tn. Ngi no cng c quyn trnh ta n xin gii tn cc hi khng c php thnh lp.(. 32) iu 33 d liu trong nhng hnh pht i vi nhng hi vin sng lp, nhng hi vin gim c v qun tr khng c php thnh lp hay c php thnh lp nhng sau li b gii tn, m vn c hot ng hay li t tin t lp tri php, hay hot ng ra ngoi mc ch nh trong iu l hi t mc ch tri php hay tri phong tc.... Trong nhng phong tc k trn, hnh pht s l pht bc 50 ng n 5.000 ng v pht giam t 6 ngy cho n 6 thng. i vi hi vin thng, hnh pht t 50 ng ti 200 ng v pht giam t 6 ngy n 2 thng hoc mt trong hai th hnh pht ny. Nhng ngi dung tng cho hp cc hi khng c php thnh lp hay b gii tn cng c th b pht nh trn. Ta n khi truy t s gii tn hi. iu 43 d nh rng cc nghip on phi tun theo s quy nh ca D s 10. Cc nghip on thnh lp ri phi tm ngng hot ng v trong thi hn mt thng s phi hp thc ha theo D s 10. iu 44 quan trng nht v ngi ta cn c vo iu ny p dng D s 10 cho Pht gio. iu 44 quy nh: Ch c bit cho cc Hi Truyn gio Thin Cha gio v Gia T v cc Hoa kiu l s Hi s n nh sau. V iu 44 ch cp ti ch ring bit cho cc Hi Truyn 169
gio Thin Cha gio v cc L s Hi Hoa kiu nn Chnh ph Ng nh Dim cho rng Pht gio v khng nm trong cc tr l k trn - cng b D s 10 chi phi. Ni khc, mc du D s 10 do Bo i ban hnh t thng 8/1950, gn 4 nm trc khi Ng nh Dim v chp chnh, nhng chnh ph Ng nh Dim vn em D y ra p dng cho cc Hi Pht gio, khng thay i, coi Gio hi cng nh cc Hip hi th thao hay t thin. Trong khi cc hi Truyn gio Gia T c bit i v iu 44 ca D s 10 d liu quy ch cc Hi ny s c d liu sau. Phm vi p dung D s 10 Ti sao li em p dng D s 10 v cc Hip hi cho Gio hi Pht gio? D s 10 minh bch nu r ngay trong nhan l D quy nh th l lp hi Mc d trong iu th nht, D s 10 c nh ngha minh bch: Hi l hip c ca hai hay nhiu ngi tha thun gp kin thc hay hnh lc mt cch lin tip theo ui mc ch khng phi l chia li tc, nh mc ch thuc v t t, tn gio...ta khng th no coi cc t chc Pht gio nh Tng hi Pht Gio Vit Nam l mt hip hi thng thng ging nh cc hip hi khuyn khch vn ha hay th thao v bt buc tun theo D s 10. Ngay i vi cc nghip on, nh lm lut 1950 cng thy cn phi minh th ghi r trong iu 43 l cc nghip on cng do D s 10 chi phi. i vi cc hi Truyn gio Thin Cha gio v cc L S hi Hoa kiu (tc l cc Bang Hoa kiu), nh lm lut 1950 cng ghi r s qui nh mt ch ring. i vi Pht gio s d nh lm lut 1950 khng ghi r l do D s 10 v chi phi, v cng khng bt buc hp thc ha nh cc nghip on, v s tht qu hin nhin: T ngn xa cc t chc Pht gio khng bao gi l mt hi. Dn chng n cha i l Pht, nguyn cu thot khi b kh trn gian v vng sinh ha. Khng mt Pht t no c mt ngh vo hi hay lp hi theo ngh thng thng phm tc. ng trn phng din thun ty php l, phi c yu t chnh yu l mun lp hi (Animus societatis hay affectio societatis) ca cc ng s mi c th ni n hi. Thiu yu t y nh trong cng ng Pht t, khng th no ni n hi hay hip hi. 170
Chnh trong iu th nht D s 10 nh ngha minh bch Hi l Hip c hai hay nhiu ngi tha thun gp kin thc hay hnh lc mt cch lin tip theo ui mt mc ch... y trong cc gio hi hay cc t chc trong Pht gio, thiu hn s tha thun lp hi trong tm tr ca cc Pht t, th lm sao gi c l hi p dng D s 10? Bt buc Gio hi Pht gio Vit Nam phi tun theo D s 10 nh mt hi khuyn khch th thao hay mt hi vn ha l mt hnh ng ngu dt ca chnh quyn. S d chng ti phn r ni dung nhng iu chnh yu ca D s 10, chnh l chng minh rng s quy nh y khng th no p dng cho Gio hi Pht gio. Chng ti ch cn nu mt im hin nhin: Theo iu 13 Cc hi mi nm, trong tun l sau khi hp i hi ng thng xuyn, phi theo h thng cai tr, gi cho Th hin s ti chuyn ln Tng trng B Ni V hai bn danh sch cc hi vin v hai bn k khai tnh hnh ti chnh v t r cc cn nguyn cng vic x dng cc tin ti ca hi. Ai cng r l cc Pht t gm hn 80% dn s. Nu coi cc Pht t l hi vin ca gio hi v hng nm phi gi cc danh sch ln B Ni v, tht l mt iu phin nhiu v l! Tuy nhin, chnh ph Ng nh Dim vn cng nhin coi phm vi p dng D s 10 bao gm c gio hi Pht gio. Khi phi on iu tra ca t chc Lin Hip quc c phi sang Vit Nam vo thng 10 nm 1963, ng Bi vn Lng, B trng b Ni v, phi bin lun mt cch gng go nh sau v s p dng D s 10 cho Pht gio: Chng ti lun lun c mt thi v cng ci m i vi nhng vn tn gio v nht l i vi Pht gio. Nhiu iu khon trong D, nh s bt buc phi khai bo vi b Ni v danh sch nhng hi vin ca cha, ca mt y ban hay ca mt hi Pht gio thng c lm ng, nht l ta cc tnh. Cho n 1960, thi d di y tr thnh thng dng, v khi ti c b nhim gi chc B Trng B Ni V, thi y vn cn tip tc, v ti khng bt thi hnh mt cuc kim tra no ht. Nhng nm 1963, ti tra cu cc s b v thy s hin din ca mt s cha chin v Pht gio , ti mi nhn ra rng tht qu chng ti khng thi hnh D s 10! Nhng s b ghi chp b d dang, chng t rng chng ti p dng D s 10 mt cch t do v mm do. Nhng ngi cha v nhng hi Pht gio c thnh lp m khng khai bo. iu y c 171
th chp nhn thn qu nhng ngay cc th v b Ni v cng khng c giy t khai bo c. T 1954 n thng 1/1963, chng ti khng nhn c mt n t khiu ni hay yu cu sa i D s 10 no c. Ti cn phi minh xc hai im sau y. Ch vo thng 5 nm nay (1963), trong khi v Pht gio bng n, ti mi tra cu s b xem tng s cha chin. Lc y ti mi nhn thy rng cc s b khng c ghi chp mt cch y , kp thi v c nhiu cha v hi khng c nhp b ngay cc tnh.... (2) Nh vy chnh B trng b Ni v cng xc nhn rng trc nm 1963, trong thc t, D s 10 khng p dng cho cc cha chin v Pht gio. Danh sch hi vin khng c k khai y v b Ni V cng b ng khng bt buc phi gi cc danh sch n chnh quyn. S thc nh nu r trn y, em p dng D s 10 cho Pht gio l mt vic lm tri vi mc ch v s quy nh ca nh lm lut 1950. Hn na nu qu D s 10 c mt phm vi p dng dn n s i i cc tn gio mt cch bt bnh ng, th D s 10 vi hin, tri vi iu 17 ca Hin php 1956 d liu s t do tn ngng m chng ta phn tch. Thiu tng Trn T Oai, i din ca chnh ph Ng nh Dim, thuyt trnh v vn Pht gio trc phi on Lin Hip Quc, cng cp n D s 10 v mt quan im tng t nh B trng B Ni v: ....Trong thc t, chnh ph khng p dng trit D s 10.: i vi nhng hi thun ty Pht gio, chnh ph cng rt khoan hng, bng chng l hng trm ngi cha c dng ln m khng cho chnh quyn bit chng thuc hi no, cng khng trnh iu l lp hi hay khai bo g c. Nhng ngi cha y , m s thng nht ch nm trong danh t Pht v ci y ca nh s, thng thng khng c mt giy lin h g vi nhau ht. Hin nay c nhiu cha v nhiu gio phi Pht gio hon ton khc nhau v phng din th cng v khng thng thuc g vi Tng hi Pht gio Vit Nam c. Trong thc t, t khi ban hnh D s 10, chnh ph ch p dng nhng iu khon trong vn kin y i vi nhng hi tn gio m nhng hot ng c nhng tnh cch hot dng x hi. nh hot ng ca Pht gio x hi chng hn. Chnh ph cha bao gi dng d y nhm mc ich k th tn gio no ht. Cng nn ghi nh rng t nm 1950, ngha l t 13 nm nay, 172
khng c mt hi tn gio no, Pht gio hay Thin Cha gio, gi ln vn lin quan n cn bn ca D s 10 ni trn. Mc d th p li nguyn vng ca phi on Pht gio, Tng thng Vit Nam Cng ha ch th cho ng B trng Ni v tip xc vi c quan Lp php nghin cu nhng sa i cho D s 10, v Quc hi thnh lp mt y ban c bit c nhim v xem xt ton din vn lin quan n cc hi truyn gio. Bn thuyt trnh ca Thiu tng Trn T Oai c tho bng Php vn v c trao tay cho phi on Lin Hip Quc (3) V vn sa i D s 10, Tng trng B Ni v cho phi on Lin Hip Quc bit :T 1956 n 1959, chng ti tri qua hai Quc hi Lp php, v trc khi v Pht gio bng n, chnh ph khng c Quc hi chuyn mt d n no v s sa i D s 10. Ci ngun xut pht th hai ca nhng sa i l chnh ph. Mun cp n s sa i mt o d hay khng, phi ch n hai im. Th nht phi xem xt s sa i c cn thit khng, th hai phi c n thnh nguyn ca dn chng. V im th nht cho n khi v Pht gio bng n trong thng nm 1963, chng ti nhn thy khng cn thit phi sa i d y v mc d c nhng iu khon rt nghit ng v s d tr kim sot rt cht ch ca n i vi cc hip hi, chnh ph cha bao gi p dng mt cch ngim khc... (4) S thc, vic p dng D s 10 cho Pht gio, d l mt s p dng lng lo, cng l mt sai lm v Pht gio cng l mt tn gio, khng phi l mt hip hi. S d D s 10 c em thi hnh cho Pht gio ch v chnh ph mun kim sot Pht gio. Khng nhng trn phng din hin php va php lut, chnh ph Ng nh Dim u i Thin Cha gio, thi ny cn c phn nh trong nhiu hnh ng khc. V Vn Mu [Trch t Su thng Php nn]
173
NG CN LAO NHN V V CC T CHC NGOI VI

Trn Vn n
Trch trong "Vit Nam Nhn Chng" (trang 141-144) Hi k ca Trung Tng Trn Vn n Quyn Tng Tham Mu Trng QVNCH / 1963 Tng T Lnh QVNCH kim Tng Trng Quc Phng / 1963-1964 Thng Ngh S VNCH / 1967 Ph Th Tng kim Tng Trng Quc Phng Chnh quyn VNCH 1974 - 1975 _______________________ ng Ng nh Dim khi n nh c tnh th th nm ton quyn m khng phn quyn cho T Php v Quc Hi. Trong Quc Hi th ng b Ng nh Nhu v mt s ngi thn tn m h a vo bng ng li bu c gian ln nm then cht lo li. T Php th b nhim nhng ngi d sai biu. Hnh Php, T Php, Lp Php trong tay, v vy cng ngy Ng nh Dim cng ngy tr thnh c ti ng tr. Ngy 17 thng 4 nm 1955, trc Quc Hi Lp Hin, Ng nh Dim trnh by chnh sch Nhn V m Ng nh Nhu hc c t trit l Nhn v ca E.Mounier . ng Ng nh Nhu mun cho ng Cn Lao Nhn V l ng duy nht ca quc gia, ng l lun rng chnh quyn phi da trn mt ng chnh tr mnh, v ng ny phi c mt trit l ph hp tinh thn tn trng gi tr con ngi, mi con ngi c coi nh mt huyn nhim ti thng khng th thay th c gi l nhn v. i u vi l thuyt Cng Sn vn khng coi mi con ngi c gi tr do khng c nhn v, l thuyt Nhn V trn nguyn tc l l thuyt tt, tic rng khi khai trin tr thnh cn bn cho s hot ng ca mt ng phi c nhng vn thc t ca n m ng Ng nh Nhu v cc cng tc vin ca ng khng vt qua c . 174
ng Cn Lao Nhn V ang t l mt l thuyt chng Cng bin thnh mt phng tin c vo hng ng nhng ngi nm chnh quyn . trc tip nm vng ng, anh em Ng nh Dim dng nhng cn b l cc nhn vin cao cp v ngi thn tn. Nhng cn b ny c hng nhiu quyn li. Thi c mt nguyn tc truyn ming m nhng ngi mun c quyn hnh u c gng t cho c, l nguyn tc phi c ba ch C ng u, ngha l phi : - Cn Lao, - Cng Gio, - Centre VietNam (tc l ngi min Trung). Cn Lao Nhn V kim sot lun Qun i qua i T L Quang Tung, ch huy trng Lc Lng c Bit di quyn trc tip ca Ng nh Nhu. Cn b Cn Lao kim sot tt c cc t chc kinh t ca chnh ph. Cn Lao c mt L on quan st vin v lin lc vin : Na dn s, na qun s gm 35.000 ng vin trc thuc thng Ng nh Nhu. Cnh st b mt, thng c gi l Mt v hot ng song song vi cc c quan tng ng chnh quyn, nhng cn b Cn Lao khng bo co theo h thng chnh quyn m bo co thng vi trung ng nn khng ai bit ngi c trch nhim. Rt nhiu ni cc Tnh trng, Qun trng, Ty trng s cn b Cn Lao, dn chng li cng s Cn Lao hn na, v vy m h lng hnh tc oai tc qui. Cn b ca ng Cn Lao NhnV c t chc theo tng t, mt t t 5 n 25 ng vin, sinh hot ngay ti c quan lm vic ca mnh. ng vin trong t gp nhau hng ngy. T chc ng Cn Lao Nhn V hu nh c mt trong khp cc c quan song song vi t chc hnh chnh t th x n trung ng vi ng vin hu ht l cc ng cng chc t cao cp trn trung ng xung n cac cp thp cc th x. V mt nhn dn, ng Ng nh Cn t chc Phong Tro Cch Mng Quc Gia. Cng theo h thng Trung ng xung n p, phng. Lnh o phong tro l ng Ng nh Cn v cc vin chc cao cp " 3C " trung ng. Ti cc a phng th cc cng chc a phng, a s ban chp hnh l cng chc " 3C "; ngoi ra kt np thm vi ngi uy tn a phng vo ban chp hnh cho c v on th ca dn. Nhim v ca Phong Tro l tuyn truyn v cho cn b on vin hc tp chnh tr. Phong Tro Cch Mng Quc Gia t chc su rng 175
n x, phng, kt np hu ht nhng ngi tng i c cht kin thc. H mi n hp v a n cho gia nhp. Khng ai dm t chi v s nghi ng thin cng sn, hay chng i chnh quyn. Chng bao lu tng s on vin Phong Tro Cch Mng Quc Gia ln qu cao. Thy s on vin qu ng o, trung ng ny sanh sp xp hng ng nhn dn, la ty s tui phn hng : thanh nin, thanh n, thiu nin, thiu n, ph lo... Bn on th tr gm Thanh nin, Thanh n, Thiu nin v Thiu n mc ng phc mi khi lm l hoc din hnh, v ty theo h thng hnh chnh m t danh xng. Th d qun th gi Qun on. Thnh ph hay th x th gi l Thnh on. Cc on th thanh nin ny ch sinh hot mt thi gian ngn ri bin sang Thanh nin, Thanh n Cng Ha vi ng phc duy nht : B u phc mu xanh nc bin. Phong Tro Cch Mng Quc Gia khi xng nm 1955 c 10.000 on vin. Nm 1956 ln n 1.000 000 on vin, v nm 1963 ln n 2.000 000 on vin. Ngoi ra cn cha k n hng triu on vin Thanh nin, Thanh n Cng Ha, my trm ngn on vin Phong Tro Ph N Lin i bao gm Thanh n bn qun s do b Ng nh Nhu lnh o. Sau Thanh nin Thanh n Cng Ha nm 1961, b Nhu cho ra i Phong Tro Ph N Lin i. Ch tch trung ng l b Nhu, cn cc y vin trung ng hu ht l v ca cc B trng, Tng lnh, Hiu trng cc trng n trung hc ...Ch tch Phong Tro Lin i tnh phi l v ca Tnh trng, nu ng Tnh trng v hn Si gn th v ca Ph Tnh trng thay, cng nh v cc Trng ty, cc s quan cp t, cc chnh n. v.v... u nm vo y vin tnh, i khi mi c mt vi ph n, thanh n uy tn a phng "c mi" vo thnh phn ban chp hnh. Trong Phong Tro Ph N Lin i c cc y vin ph trch cc ngnh nh: - y vin T php - y vin Gia nh binh s - y vin Y t - y vin Hc chnh - y vin X hi - y vin Thanh n bn qun s, v.v... Cc ban kia sinh hot c l, mi thng lm mt vi cng vic thm ving gip i khi c vic bo co cng tc. 176
Ring Thanh n bn qun s l mt tiu ban m b Ng nh Nhu ch trng nht v nhn s ng nht ca Phong Tro Ph N Lin i. Chnh b Nhu nh ti son tho k hoch t chc v hun luyn v Thanh n bn qun s v trang ny. Thanh n Bn qun s a s do Thanh n Cng ha chuyn sang. Mt s chnh cn b t cc tnh cho vo Si Gn th hun qun s, v hun luyn li ti a phng. Cc n cn b ny c lnh lng ca quc qia. Tht ra ting Thanh n bn qun s ng o rm r, hnh nh trn bo ch, nht l tp ch "Th gii T do", ai cng tng l ng o quy m lm, nhng k tht mi tnh c 5,7 n cn b v tp c bn thao din cho Thanh n, n cng chc v n sinh cc trng trung hc thao din trong cuc l. Mi kha hun luyn qun s cho Thanh n (k tht a s l n cng chc v n sinh), mi on vin ln x trng tp bn vi pht pht . Hnh nh c chp ng ln bo ch tht l xm, nhng thc cht ch l nhng hnh nh trnh din, tuyn truyn. V vy nn ngy o chnh 1.11.1963, cc Thanh nin, Thanh n Cng ha, on vin Phong tro Cch mng Quc gia ny ch cch mng thnh cng m ra ng vui mng cng knh chin s cch mng lt Th lnh ca h. Trung tng Trn Vn n
177
NG CN LAO
Tng hp ca L Xun Nhun
I. CN LAO L G? T-ng Cn Lao l do tay sai thc-dn Php b-h ca Quc-X c t ra. Nguyn Thng-Ch Philippe Ptain ca Php (mt anh-hng trn-mc t thi Nht Th-Chin), sau khi qun Php b qun Quc-X c nh bi ti mt trn vo thng 6 nm 1940, c quc-hi Php bu lm Quc-Trng, i-ph vi tnh-hnh Quc-X c ang tin chim th- Paris. Nhng ng li u hng c, t bin chnh-quyn ca mnh thnh b-nhn cho Quc-X c ca Adolf Hitler (Phe Ptain t-ho l nh c ng ng ra hp-tc vi c, th- Paris ca Php mi khi b phi pho tan-tnh). Ch Ptain sa i khu hiu ca Cng ha Php quc (Rpublique Franaise) nguyn l T Do Bnh ng Bc i (Libert galit Fraternit) thnh ra Cn Lao Gia nh - T Quc (Travail Famille Patrie). Ting Php Travail (ting Anh l Labor) c bi bt dch ra ting Vit l Cn Lao (thay v Lao ng). Cn Lao l khuhiu s 1 trong chng-trnh Cch-Mng Quc-Gia (Rvolution Nationale) ca Ptain. Do , Cn Lao l mt t-ng Vit do thc-dn Php n-l ca Quc-X c t ra. Ti Vit-Nam, bn - vn-ha ca thc-dn Php n-l c c sng-kin bt-buc mi ngi i xem xi-n u phi ng nghim cho c, chim-ngng nh ca Thng-Ch Ptain, trong lc nhc tri bi suy tn ng ta, trc khi phim c chiu ln. Thanhnin, sinh-vin, v hc-sinh u phi hc thuc lng my bi th ph nhc ca-tng Ptain, t nh: Debout, belle jeunesse! Voici l'heure d'agir Et voici la promesse de toujours obir! (Thanh-nin, hy ng ln! y l gi hnh-ng! V y l li ha: hy lun lun vng li !) 178
Sinh-vin hc-sinh mi khi hi-hp, din-hnh, phi ht cc bi ht y. Cng-chc, dn-chng ni chung, phi hc-tp cc hunt (li ni) ca Ptain, cng nh phi thuc lng bi th ng-lut ting Vit ca-tng Ptain nh sau: Con thuyn nguy-bin lc phong-ba ng mi chu so rc C ra Thi-th d-dang trm ni kh Giang-sn trng-cy mt ng gi Tm tun u bc pha sng tuyt Mt tm lng son nng quc-gia Li ni Ma San ghi chp c th phi hiu, hi dn ta! Li ni Ma San (Les Paroles du Marchal) l nhng li hun-th v hiu-d ca Thng-Ch Ptain (m thc-dn vong-quc Php mun snh vi Khng-T vit), v S Thng-Tin Php in thnh tng tp sch nh ph-bin khp ni, vi mc-ch khuyn-d mi ngi hy luyn cvng li - ch vng li ca Thng-Ch Php tay sai ca Quc-X c m thi. Phe nhm h Ng chn dng mt t-ng con ca thc-dn chu cht ca -quc Quc-X c, gi gii tinh-hoa ca phe nhm h Ng l ng Cn Lao (Cn Lao Nhn V Cch Mng ng), cng nh rp khun chng-trnh Rvolution Nationale ca Php-gian m lp ra Phong Tro Cch Mng Quc Gia di thi -Nht Cng-Ha! H cng hc i suy tn lnh-t, t cho c, chim-ngng nh, tri nhc tn-dng Php-gian Ptain, n tuyn-truyn hctp tun li Thng-Ch ngy trc kia, bin thnh lp-lang cho c, chim-ngng nh lnh-t, tri nhc ca-tng, ng-ca suy-tn, v hc-tp o-c cch-mng ca Ng Ch-S (ri Ng Tng-Thng) sau ny. (Ring v bi ht Suy tn Ng Tng Thng th c 2 bi khc nhau, mt ca Min Nam, mt ca Min Trung; nn khi c cc nhn-vt Min Nam ra Hu chu Cu (Ng nh Cn), ht chung vi cc ng-ch Min Trung, th c hai phe rn ht tht to, ln t ln nhau mong c Cu ch , to ra cnh trng nh xui, kn thi ngc ln-xn v cng). Nh th tc l bi-tr tn-tch thc-dn m li noi gng thc-dn.
179
II. GIY KHAI SINH CA NG CN LAO (ti-liu ca Chnh o trong Vit Nam Nin Biu Tp B) Ngh nh s 116-KNV/CT ngy 2-9-1954
180
III. NG CN LAO TRC CNG LUN 3-1 Theo k-gi T GN (L Giang, Nguyn Cn): ... Cc ti liu c gii m gn y cho thy di thi Nht Cng Ha, chnh B Ngoi Giao Hoa K khuyn co v hng dn chnh ph Ng nh Dim trut ph Bo i mt cch hp php v thnh lp mt ch c ng nh Trung Hoa Quc Dn ng ca Tng Gii Thch i Loan chng Cng hu hiu. ng Ng nh Nhu cho lp mt ng tng t nh th v ly tn l Cn Lao Nhn V Cch Mng ng. Bn d tho Diu L ca ng ny c dch ra ting Anh v gi cho B Ngoi Giao Hoa K xem trc khi a ra p dng. Nhng v hon cnh ca Vit Nam lc ang trong ci th trn e di ba v nm cha by m, nn ng Nhu khng th t chc mt ng mnh nh Trung Hoa Quc Dn ng ca Tng Gii Thch, thnh ra u voi ui chut!... . (Trch t bi vit Li chuyn Anh Hai ca T Gn L Giang <lugiang2003@yahoo.com>) ... (Dc s) Nguyn Cao Thng c giao cho ng tn sang li hng dc phm OPV ca Php v lm ch hng ny. y l mt c s kinh ti quan trng ca ng Cn Lao (Trch t email nhan Nhng B n ng Sau ca L Giang <lugiang2003@yahoo.com> ph-bin trn din-dn lin-mng ngy Thu, 13 Mar 2008 09:57:04 -0700 PDT) ... Tng Lansdale, ngi c vn hnh thnh cc ton chin u dn s cho min Nam, rt thc mc v chuyn lp ci ch c ng ny. Nhng ng Reinhardt, i S Hoa K ti Vit Nam Cng Ha (1955 1957), nh nh ni vi Tng Lansdale: mt quyt nh v chnh sch ca Hoa K c nh ri (a U.S. policy decision had been made). V sau, trong bn phc trnh ngy 17.1.1961, Tng Lansdale c ghi r: ng Cn Lao khng phi l kin ca nh Ng; trc tin n c xng bi B Ngoi Giao Hoa K loi b cng sn ra khi t nc (the CLP was not their idea; it was originally promoted by the U.S. State Department to rid the country of communists). i S Elbridge Durbrow, ngi thay th i S Reinhardt, cng m t r: T chc Cn Lao gn nh theo m thc ca mt ng Cng Sn, vi cc chi b, cn b, v.v., v cng c th so 181
snh vi Quc Dn ng ca Trung Hoa. Nhng ng Dim, ng Nhu v ng Cn khng c kh nng xy dng ti min Nam mt ng ging Trung Hoa Quc Dn ng c. Tri li, mt s tay chn b h li dng t chc ny lng hnh v tranh ginh nhau quyn li... gy xo trn trong qun i... . (Trch t bi vit Tr li s tht cho lch s Bo Saigon Nh ngy 26.10.2007) 3-2 Theo Lut-S HONG DUY HNG (nh hot-ng chnh-tr, cng-ng): ... ng Cn Lao va mi c thnh-lp v n vn cn qu non tr so vi cc ng quc-gia khc nh i Vit v Quc-Dn ng. Cc ng y c mt qu-trnh di hot-ng cch-mng ri, nhiu ngi trong h hy-sinh cho chnh-ngha v nn c-lp ca t-quc. Cc ng y khng c may-mn cm nm quyn-lc trong chnh-ph; do , h khng th pht-trin hot-ng ca h d-dng nh ng Cn-Lao; v, ng-nhin, nu cc lnh-t ng Cn-Lao khng i-x vi h mt cch khn-ngoan v t-nh, th s bt-mn s n bng d-dng. Th-d, vo nm 1959, bc-s Phan Quang n v ng Nguyn Trn c dn bu vo Quc Hi vi t-l phiu t c rt ln. V mt l-do no , Nhu v v ng y c gng loi-tr hai nhn-vt ny ra khi chnh-quyn. T , khng c bao nhiu ng-vin ca cc ng-phi quc-gia khc mun hptc vi chnh-quyn Dim. Dim b-nhim bc-s Trn Kim Tuyn lm Gim-c S Nghin-Cu Chnh-Tr v X-Hi. Trong thc-t, s ny l mt cquan tnh-bo nhm mc-ch gip Dim v ng Cn-Lao cng-c th-lc trong chnh-quyn. i vi nhiu ngi, c-quan tnh-bo ny l mt s khng-b, v lm-quyn bt-b v giam-cm ngi dn m khng buc ti g c. Nhiu lnh-t chnh-tr b c-quan tnh-bo ny bt-b v b-mt giam-cm sut nhiu nm tri, t nh H Thc K, l Th-Lnh ca i-Vit Cch-Mng-ng, Phm Thi, l mt trong cc lnh-t ca Vit-Nam Quc-Dn-ng. Cc lnh-t chnh-tr khc th b b-mt th-tiu, nh trong trnghp ng Nguyn Bo Ton. Cnh-trng cng thm-hi hn, khi, vo ngy 6 thng 5 nm 1959, Tng-Thng Dim ban-hnh mt lot cc o Lut gi l Lut 10/59 cho php bt giam bt c k no b nghi l cng-sn m khng cn th-tc chnh-thc buc ti. Cc o lut ny gy bt-bnh cho cc nh hot-ng nhn-quyn khp 182
ni trn th-gii. Da vo cc o lut ny, mt s ng-vin ng Cn-Lao cng tr th cc k th ca mnh bng cch gin-d co buc h l nghi-can cng-sn. Hn l, trong nhiu trng-hp, cng-sn ng ng sau git dy v khch-ng qun-chng, cbit l Pht-T, ng ln chng-i chnh-quyn Dim, do tnh cngrn ca ng cng nh do cc hnh-ng bt-lng ca m thuc-h ca ng. ng Cn Lao l nng ct ca chnh-quyn Dim. ng ny mi c thnh-lp. N cha c th-gi o-to v th-nghim ng-vin. V ng l ng cm quyn nn nhiu ngi xin vo ng v quyn-li c-nhn hn l v l-tng. H lun lun nnh-ht Dim c Dim tin-cy v tn-cn, h bt mt khng cho Dim thy bit tnh-cht tht-s ca nhiu s-kin c quyt-nh ngn. V kt-qu ny, sau khi Tng-Thng Dim cht i, ng chm dt hot-ng... . (Trch v phng dch t A Common Quest For Vietnam's Future, a brief of Vietnam War, the First and Second Republic of Vietnam [Cng Tm Tng Lai cho Vit Nam, tm lc Chin Tranh Vit Nam, hai nn -Nht v -Nh Cng-Ha] ca Hong Duy Hng) 3-3 Theo Gio-S CAO TH DUNG (nh vn, nh hot-ng chnh-tr): ... V Qun i, mt sai lm khc ca ch Min Nam l em ng Cn Lao vo Qun i... . ... Khi mt cp y H s quan ng y trong n v ch o cp T th qun i tt b xo trn, mt tn thng qun giai. Hn na, ng ch l ng chnh quyn nn ng tr thnh nc thang cng danh cho mt s thnh phn c hi. T u nm 1957, c bt mn trong qun i, mt phn ln do s hin din ca ng Cn Lao vi mt Qun y gm 6 ngi m c 6 ngi u khng c kinh nghim trong qun i... . Tuy nhin, mt s s quan, nht l cp T mun tin thn vo ng to nn tnh trng ko b ko cnh trong qun i, kt qu li thnh th gian nhn hip ng di thi Nguyn Vn Chu lm Gim c Tm L Chin, cp Trung T lm Qun y Trng (sau 1963, Chu theo Cng Sn hot ng trong Hi Vit Kiu yu nc Paris)... . ... Gia nhp ng Cn Lao di ch nh Vit Nam Cng Ha 183
khng c g ng trch hay l iu ng h thn hoc l iu khng tt song, ci cung cch v ca ngi gia nhp ng... mi l iu ng xu h. ng ch cn l th ng ln lon. Tht vy, nh trong ng v bit lun ci tng bc nn mt Thi Quang Hong u nm 1954 l i y, nm 1956 l Thiu tng, nm 1958, Trung tng. L Quang Tung xut thn kha 4 Th c, u nm 1963 ln i t, 8 nm ln 6 cp... Trn Ngc Tm, u nm 1954 l i y, u nm 1958 l Thiu tng ch nh c chn trong ng v l con tinh thn ca Gim mc Ng nh Thc. Trong khi i t Linh Quang Vin, cu ng vin Vit Nam Quc Dn ng, gio quan trng Lc Qun Yn Bi (1945-1946), i t t u nm 1954, T lnh IV Qun Khu, eo lon i t cho n sau o chnh 1963. Nhiu ngi bn cng kha vi tc gi eo lon Trung y 9 nm; i t Nguyn vn Thnh, kha I Nam nh, Trung on trng Trung on 6 S on 2 t nm 1959, khng vo ng Cn Lao nn eo lon i y 9 nm, 7 nm lm Trung on trng v k c thnh phn u t nhit tnh ng h ch nh i y Khiu Hu Diu, Tiu on trng Tiu on 3 Nhy D... trong khi ch mt thiu s (rt t) thng cp qu nhanh d khng bao gi i nh trn hoc li l s quan thiu kh nng. ... Ting sng o chnh 11.11.1960 va n th ct tr ca ch b trn nh trng hp Nguyn Vn Chu, Qun y Trng ng Cn Lao trong Qun i chy trn vo nh dng Cha Cu Th ng K ng. Tng Gim c Cnh St Cng An, tng Nguyn Vn L b trn sm nht n tra 12.11.60 mi vao Dinh trnh din Tng Thng... . ... T lc t chc ng Cn Lao trong qun i, ci l binh cch mt. Mt Nguyn Vn Chu, cp Trung t, mt con ngi rt tm thng m lm n Qun y Trng Qun y Trung ng trong Qun i th y l nghch thng trong khi qun i Cng Sn Bc Vit, Qun y Trng l mt i tng, Ch nhim Tng Cc Chnh Tr l mt Thng tng, c hai u l y vin B Chnh Tr. (Trch t cun sch Vit Nam Ba Mi Nm Mu La ca Cao Th Dung, xut bn ti Hoa K nm 1991 trang 528-534) 3-4 Theo Tng M Edward G. Lansdale (C-vn, u cho nhn-vt Ng nh Dim): ... Cng ngy cng c nhiu ngi n tm ti xin can 184
thip, v thn nhn ca h b cc ng vin Cn Lao v trang y mnh na m ti g ca v bt i. Thn nhn ca nhng ngi ny l vin chc ca chnh ph, khng thch v ng phi phc v c nhn, t chi khng tham gia ng Cn Lao. Cc nhn vin chnh quyn u b p phi gia nhp ng Cn Lao. ng Cn Lao c t chc mau chng trong mi c quan dn s v qun s... . ... Nu ng Cn Lao c ng Nhu t chc nh mt c cu chnh tr b mt khp trong chnh ph, dng Cng An Mt do ng Nhu kim sot loi tr i lp, th ng Cn Lao s khin cho cc ng phi quc gia khc rt vo phm vi hot ng b mt khi b tiu dit... . (Trch t cun sch Ti lm qun s cho Tng Thng Ng nh Dim, do LT dch sang ting Vit, n hnh ti Hoa K nm 1972 trang 235-36) 3-5 Theo ng NGUYN VN MINH (Cu i u bit phi vn phng C Vn Ng nh Cn): ... n u nm 1954 ng bt u pht trin mnh, c bit l trong hng ng Qun i ti min Trung. C Trung T Nguyn Vn Chu, khi y l Trung y thuc Phng Qun Nhu Qun Khu II, ngi c Linh Mc L Sng Hu tin c lm lin lc vin cho ng Ng nh Dim, thi gian ng b ng H ch Minh qun thc ti H Ni (1946), c ng Ng nh Cn, vi t cch B Th ca ng, giao nhim v t chc ng trong Qun i. ng c t chc theo h thng, trn ht l Trung ng ng, k n l: Pha Dn S: Lin Khu, Khu, Tnh, Qun v Chi B. Pha Qun S: Qun y, Khu, S, Lin Chi, Chi B v T. Pha Qun S, mt cuc hp i Biu ng trong ton qun c t chc ti Nha Trang vo h bn nin 1955, do Trung T Mu khi y l Ch Huy Trng Phn Khu Duyn Hi ph trch. Ti i Hi ny, mt Qun y c thnh lp vi tn gi l Qun y L Li. i Hi cng bu ra Ban Chp Hnh u tin ca Qun y L Li vi B Th l Tng L Vn Nghim, b danh Minh Sn. ng Ng nh Nhu, t Si Gn ra d bui hp b mc vi t cch Tng B Th, chp nhn thnh phn Ban Chp Hnh Qun y v chng kin l huyt th tuyt i trung thnh vi Lnh T Ng nh Dim v ng ca tt c cc ng vin tham d cuc hp. Nm 1957, khi Tng Thng Ng nh Dim ra lnh cm mi sinh hot chnh tr 185
trong Qun i, Qun y ng Cn Lao c ngy trang di b s B5 (Ban 5). THC TRNG: Trong nhng nm u (1954-1960) ng sinh hot u n, ni dung sinh hot tng i c cht lng v cc mt xy dng cn b, c s ng v chnh quyn. Nhng t nm 1961, sinh hot ca ng mi ngy mi lng lo, ri rc. S d xy ra tnh trng ny l v: 1. T khi c thnh lp n khi nm c chnh quyn l mt thi gian qu ngn. Hu ht cn b, ng vin cha hc hi kinh nghim sinh hot ng phi, cha tng tri nhng kh khn, gian nguy trong tranh u. 2. Ngay sau khi Lnh T Ng nh Dim va nm chnh quyn, cc v lnh o cng nh cn b, ng vin mi cp b cng tc i ph vi nhng kh khn thi cuc cun ht ht thi gian. Cng tc hun luyn, o to cn b khng c thc hin ng quy nh v yu cu. 3. Trong thi gian tnh hnh t nc ni ln qu nhiu kh khn (1954-1956), mt phn chi phi bi nhu cu i ph vi tnh hnh, phn khc cng do mt s cn b mc bnh ch quan, thiu thn trng. Nn vic kt np ng vin thng cn c vo cp bc, chc v hoc tnh cm m b qua nguyn tc iu tra lp trng, th thch o c trong mt thi gian cn thit, trc khi chnh thc kt np. Tnh trng kt np ng vin l thuc vo tnh hnh v phn no thiu thn trng trn y to c hi cho mt s bn thi c ch ngha lt c vo ng vi mc ch bo v quyn li c nhn hn l l tng. Sau khi lt c vo ng, cng c uy th, mu li c nhn, nhm ny thng khoa trng nhn hiu Cn Lao v t ra l mt ng vin trung thnh, h hay c nhng hnh ng thiu thc i vi cc ng phi khc v nhng ngi c t tng khng ng nht vi chnh quyn. Hnh ng ca nhm ngi ny cng vi tc phong ca ch nga ch sc phong Thnh Hong v lng ca mt vi cn b c Tng Thng Dim tn nhim, gp phn khng nh vo vic to ra nguyn nhn lm cho mt s ngi bt mn vi ch . ng thi lm cho ngi bng quan lm tng rng Tng Thng Dim dng ng Cn Lao khng ch chnh quyn. V thc ra, tuy c tn l Lnh T ca ng, nhng ng Dim hon ton khng bit g n ng Cn Lao. T ngy u trong cuc i tranh u ca ng, ng lun gi lp trng phi ng trn cc ng phi on kt c ton lc quc gia. ng khng dnh mt c 186
quyn no cho ng vin ng Cn Lao. Chnh v th m s ng vin vo ng v li v danh tr li git ng v ng khng tha mn s thm kht danh v li ca h. 4. Thm vo nhng yu t trn y, lnh cm mi sinh hot chnh tr trong Qun i ca Tng Thng Dim nh hng qu mnh trn cc t chc v sinh hot ca ng. Do lnh ny (1957), Phong Tro Cch Mng Quc Gia trong Qun i phi gii tn, cc c s sinh hot ng Cn Lao mi cp trong Qun i u phi ngy trang. Vin vo tnh trng ny, nhiu c s ng dn dn l l hn vi nhim v sinh hot bi dng tinh thn cn b. Ring v tnh trng phn ha ca ng Cn Lao ti min Nam, c d lun cho rng ng Ng nh Cn gy ra tnh trng ny. V mun m rng nh hng vo min Nam, ng Cn lp mt ng Cn Lao ring chng li ng Cn Lao ca ng Nhu. S d c d lun ny l v vo khong nm 1958-1959, ng Cn c chp thun cho ng Phan Ngc Cc t chc thu nhn ng vin cho ng Cn Lao ti min Nam. Nhng khng phi chng li ng Nhu. l iu ti bit chc chn. V khi ng Cn sai ti a ng Phan Ngc Cc n gii thiu vi cc ng Mai Ngc Dc Tnh Trng Long An, Trng Hu Dip Tnh Trng M Tho, Lng Duy y Tnh Trng Vnh Bnh, l nhng ng vin Cn Lao c chuyn t min Trung vo, ng cn dn ti lu cc v ny rng, cc c s ng Phan Ngc Cc t chc c, u phi sinh hot trong h thng Tnh ng B a phng. Khi c s chp thun ca ng Cn v c gii thiu vi mt s a phng ri, ng Cc t xng l i din cho ng Cn ti min Nam lm nhiu vic tai ting cho ng Cn v ch . ch l hu qu ca phng php lm vic NGN CCH ca ng Cn, v khng ai kim sot c ng Cc ngn chn nhng hnh ng bt chnh ca ng ta. Trc tnh trng trn y ca ng Cn Lao, u thng 7. 1961, ng Ng nh Nhu ra Hu li mi ngy. Sau , ti c bit c k hoch tng ci t v thnh lp mt ng Cn Lao mi, cp tin v cht ch hn. Ti min Trung v Cao Nguyn Trung Phn, tin hnh ngay cuc r sot li tnh trng ni b ng, sn sng thc hin k hoch. Nhng ri tnh hnh bin chuyn qu nhanh, k hoch ny khng thc hin c... . (Trch t cun sch Dng h Ng nh, c M Cha t ca Nguyn Vn Minh) L Xun Nhun 187
Ph lc ca TTT: 3-6 Theo Thiu Tng (Honh Linh) Mu - Hi k Vit Nam mu la Qu hng ti, Chng 8, n bn 1993, Nh Xut bn Vn Ngh, California, Hoa K. Tuy hp tc vi ng Ng nh Dim t nm 1942 vi t cch mt chin hu, mt cn b vo hng k cu nht, nhng qu tht ti cng khng nm vng tin trnh thnh lp v pht trin ca ng Cn Lao. Ti ch bit rng vo u ma Thu nm 1955, nhn k nim nm th nht ngy chp chnh ca ng Dim, ti c Ta i biu Chnh ph Trung Vit mi ra Hu din thuyt ti rp Morin v ti Ch s Ng nh Dim vi chnh ngha quc gia, v sau ti c ng Ng nh Cn mi n nh Ph Cam tuyn th gia nhp ng Cn Lao. Mt bn th t quc lm l tuyn th c thit lp ti phng khch ngi nh chnh ca anh em ng Dim, ngay trc bn th c tng Cha Gi-su, c ng k, chn dung ng Dim, mt cy gm v chic l hng ng trang tr cho bn th. V ng k, ti khng cn nh hnh dng, mu sc, nhng ti cn nh mi ba li th gm c: Trung thnh vi T quc, trung thnh vi lnh t Ng nh Dim, v trung thnh vi ng Cn Lao Nhn V. ng Ng nh Cn mc o lng en, bt khn ng ng cnh bn th i din cho lnh t gi tay cao chp nhn li th. Trc v sau cng c rt ng nhn vt cao cp trong v ngoi chnh quyn tuyn th vo ng ti y v u do ng Cn i din lnh t chp nhn li th. Trong s cc s quan vo ng Cn Lao ti Hu nghe ni c Tng L Vn Nghim, i t Tn Tht nh, Tn Tht Xng, Nguyn Vinh, Phng Ngc Trng v.v... vi thng sau th chnh ng Nhu ra Nha Trang ch ta bui hp thnh lp Qun y Cn Lao trong qun i nh ti k trong mt chng trc. Ti li nghe ni vo cui nm 1955 th Trung ng ng Cn Lao Nhn V c thnh lp do ng Nhu gi chc Tng B th ng. U vin Trung ng ng gm c cc ng Trn Trung Dung, L Trung Dung, H c Minh, Trn Quc Bu, V Nh Nguyn, L Vn ng (hai ng Nguyn v ng hin c mt ti hi ngoi). Vo khong u nm 1956, mt Trung Tm Nhn V c thit lp ti Vnh Long, vn l gio phn ca Gim mc Ng nh Thc, do chnh ng ta v mt s linh mc ph trch qun l cng nh ging hun. Cng chc qun nhn phi ln lt i th hun lp Nhn V 188
Vnh Long ny. Vo nhng nm u ca ch Dim (khong 1956, 57) ti min Nam, i u cng nghe ngi ta ni n thuyt Nhn V nh ng Chu Bng Lnh k li: Chng ta hn cha qun c mt thi k vng son ca thuyt Nhn V, thi k vng chi ca ch Ng nh Dim. Vo thi k ny, ni ti thuyt Nhn V l ni ti mt ci mt chnh tr ca thi i. Bt k u cng ni ti hai ch Nhn V. Ngi ta lm nh nu khng hiu bit thuyt Nhn V th khng chng Cng, cu nc c. Li na Vnh Long, ng gim mc Ng nh Thc m ra mt Trung tm hun luyn cn b sut lt t cp B trng tr xung v Nhn V. Ch c nhng ngi c mnh bng Nhn V y ra mi c cm tng l nhn v ca mnh t nay tm yn n vi c quan mt v ca ch . Ri nhng Gim c, Ch s no i hc Nhn V Vnh Long v u ln mt hnh din c, ra iu ta l cn b go ci ca ch ri [11]. ng nh ng Chu Bng Lnh vit, thuyt Nhn V v ng Cn Lao ra i c d lun bn tn ma mai, ch trch n o mt thi gian ri thuyt chm dn vo bng ti qun lng, khng cn ai nhc nh n na, cn ng Cn Lao Nhn V th bin th tr thnh ng Cn Lao Cng gio, gy thng kh iu linh cho nhn dn min Nam, v to mi trng thun li cho Cng sn bnh trng. Mt trong nhng l do chnh yu nht khin cho thuyt Nhn V b ch trch mnh m l ti Trung tm hun luyn Vnh Long cng nh trong cc bui thuyt trnh cc a phng, ngi ta ch c nghe cc linh mc ging dy gn nh hon ton v gio l Thin Cha gio m thi. Cc hc vin cm thy b ch la em v Vnh Long b thuyt phc theo Cng gio. l nhng du hiu cng khai u tin ca ch Dim trong chnh sch k th tn gio v trong Cng gio ha min Nam Vit Nam sau ny. L do quan trng khc khin cho ng Cn Lao Nhn V b ma mai, ch trch l v hu ht nhng k gia nhp ng u khng phi theo ui v sng cht cho mt l tng cch mng m ch v mun ci mnh theo sc mnh ca ch c mau thng quan tin chc, ch v mun c hng nhng c quyn c li do ch ban b. T , d lun ma mai ng Cn Lao l ng Cao Ln hay ng Cn Lao Nhn V l ng Cn cu Ngn v. Nhng iu lm cho nhn dn cm th ut hn ch v ng Cn Lao hn c l ch 189
trng ch p nhn v ngi dn mt cch c h thng ca cp lnh o chnh quyn v ca cc ng vin Cn Lao. Ph bnh thuyt Nhn V ca ng Ng nh Nhu, gio s Buttinger vit: Ci thuyt gi to Nhn V khng bao gi tr thnh c mt ch ngha chnh tr chn chnh, t do, nhn bn. Ch thuyt ny ch c th c ngi ta theo ui mt cch trung thnh nu gii thanh nin tr thc v tt c cc ng phi chng Cng c tham d t do vo i sng chnh tr ca quc gia [12]. Tuy nhin vo nhng nm u ca ch Dim, tai ha do ng Cn Lao Nhn V gy ra cho nhn dn min Nam cha n khng khip v trng trn nh t khi ng Cn Lao Nhn V bin th thng ng Cn Lao Cng gio. Ti xin m du ngoc y xc nh r rng rng ti khng ch quan v nhm mt tng qut ha hin tng , ngha l ti khng ni n ton th ngi Cng gio ti min Nam l Cn Lao Cng gio; bi v c rt nhiu ngi Cng gio ti min Nam tng x thn chng i hoc ng ngoi khng ng h ch Ng nh Dim, hn na cn c nhiu ngi Cng gio li l nn nhn au thng ca ch Ng nh Dim l khc. Tht vy, trc ht, a s nhng ngi Cng gio Nam phn (Nam K c) (d nhin ngoi tr mt s rt him hoi cc linh mc v gio dn theo Gim mc Ng nh Thc) quyt nh khng ng h ng Dim. Vic ny chnh Chu Bng Lnh (trong tc phm Cn Lao Nhn V ng) v Jean Lacouture (trong tc phm Le Vietnam entre deux Paix, Paris VIe, 1965) ni r. Th hai l mt s hng gio phm v nhn vt chnh tr Cng gio Trung, Nam, Bc chng i hoc bt hp tc vi ch Ng nh Dim v ng Cn Lao m ti bit c nh cc c cha L Hu T, c cha Nguyn Vn Hin, cc linh mc Qunh, Ca, Vui, Dng ( l cha k cc linh mc trong nhm ng Sng), cc nhn s, chnh khch tn tui nh cc ng L Quang Lut, Trn Vn L, Nguyn Tn Hon, Trn in, Trn Trng Sanh, Trng Vn Hu, Nguyn Vn Huyn, Nguyn Vn Trung, L Chnh Trung, Mai Ngc Liu... Ngay chnh Gim mc Nguyn Vn Bnh, trong sut thi k cai qun gio phn Si Gn, vn v th c lp khng chy theo qu ly ch . l cha k rt nhiu ngi Cng gio ban u theo ng Dim nhng ri phn tnh tr thnh i lp vi ch m in hnh l ng Phan Xng v Nguyn Thi, cu Tng Gim c Vit Tn x. ng Nguyn Thi l mt nh tr thc tr tui hot ng c lc cho ng Dim thi ng Dim cn M. ng Thi thuc dng di h Nguyn 190
Hu Bi c lin h thn tnh vi anh em ng Dim, th m phi b ch ng Dim lu vong ra nc ngoi vit sch ph bin cng th gii ln n ch . (Hin ng Nguyn Thi California). Ni tm li ch c i a s ngi Cng gio min Bc v Lin khu T di c v ngi Cng gio min Trung l theo ch Dim tr thnh Cn Lao Cng gio. Ti sao li c tnh trng bin th t Cn Lao Nhn V ra Cn Lao Cng gio ? Theo di tin trnh hnh thnh ca ng Cn Lao, ta thy gm 3 giai on: Giai on mt bt u vo nm 1953 khi ng Ng nh Nhu b mt khai sinh ra ng Cn Lao Nhn V m a s cp lnh o trung ng u l nhng ngi khng Cng gio nh cc ng Trn Vn , Hunh Kim Hu, Trn Chnh Thnh... C l lc by gi ng Nhu ch c nh thnh lp mt t chc theo cng thc cc ng Dn ch X hi Thin Cha gio u chu, nhng vi mt ch trng kt np nhng ngi khng Cng gio vo ng v ng Nhu bit rng lch s Gio hi Vit Nam v chnh Cng gio Vit Nam tng b mang ting lm tay sai cho Ty, cng nh bit rng trong khi Cng gio Vit Nam khng c nhng nhn vt chnh tr cch mng tn tui. Mt yu t kh quan trng khc na l lc by gi, ng Nhu ch trng lp ng ng h cho mt Ng nh Dim s v lm Th tng di ch qun ch i ngh ca Quc trng Bo i m thi, ch cha h c ngh trut ph vua Bo i. Ni cch khc ng Nhu ch ngh n hnh thc mt ng Dn ch Thin Cha gio u tranh ngh trng cm quyn kiu Ty c vi lnh t nh Adenauer lm Th tng. Giai on hai k t nm 1955, khi ng Dim v chp chnh v cng c c quyn lc th hai ng Nhu, Cn chnh thc t chc ng Cn Lao Nhn V vi ch trng ly nhng tn Cng gio lm ch lc nng ct, nhng vn tip tc thu np v san s quyn hnh khng quan trng vi nhng ngi khc tn gio trnh by mt b mt chnh tr on kt, d lc by gi s mng ca Quc trng Bo i c nh ot v cc ng phi b tiu dit. S d ly thnh phn Cng gio lm ch lc l v sau cuc di c nm 1954, hu ht ngi Cng gio min Bc v min Trung l hu thun vng chc cho ch Dim ri. V s d cha quyt lit Cng gio ha ton b ng l v ch cn gp nhiu kh khn trong cng cuc kin thit quc gia v gung my chnh quyn cn yu t, i hi s ng gp ca nhiu tr thc, nhiu chuyn vin, nht l 191
nhiu s quan cao cp trong qun i m i a s l tn ca cc tn gio khc. Giai on ba bt u vo cui nm 1957 khi anh em ng Dim tin tng rng ch ca h thc s vng vng ri, v h phi c mt ch lc thun nht st , hon ton trung kin i n vic Cng gio ha min Nam l mc ch ti hu ca nh Ng - do m ng Cn Lao Nhn V bin thnh ng Cn Lao Cng gio, ly tn gio nh yu t u tin v c nht lm c s cho mi chnh sch, nht l chnh sch nhn s, nn ng vin gm ton l nhng tu s v gio dn. Cng t , nhng ng vin Cn Lao Nhn V khng Cng gio bt u b ng, khng cn lin h g na nh cc ng V Nh Nguyn, Tn Tht Xng, L Vn Nghim... v ti. Nhng nhn vt tng cng tc vi ch Dim vo thi kh khn lc u nh bc s Hunh Kim Hu, Trn Vn , Nguyn Tng Nguyn cng xa lnh ri chng i nh Ng (bc s sau ny gia nhp nhm Caravelle, ra tuyn ngn chng i chnh sch c ti ca ch Dim). Phn tch v qu trnh ba giai on phong tro ca ng Cn Lao Cng gio nh ni trn, ta thy ni bt ln 2 im rt r rng: Th nht l ngay t u, ng Ng nh Nhu ly trit l Duy Linh ca Kit gio lm ct ty cho ch o v ch thuyt ca ng, cng nh ly hnh thi t chc ca mt lc lng chnh tr Thin Cha gio Ty phng lm khun mu t chc, m b phn ngoi vi r rng nht l Tng Lin on Lao ng Cng gio trong giai on mt. im th hai thuc v sch lc, l tin n mc ch ti hu Cng gio ha Vit Nam, con ng duy nht l nm cht v s dng quyn chnh nh mt v kh truyn gio giai on ba. Tht ra, thnh lp mt ng chnh tr vi mt ch o pht xut t mt trit l tn gio khng c g l sai lm v xu xa, nu khng mun ni l mt iu nn lm v tn gio no, phn tinh ty nht ca n, cng tm cch gii thot v thng hoa con ngi c. Nhng n ch tr nn c hi gh gm khi ng cho tn gio ca mnh ngi v c tn bng phng sch n p hy dit cc tn gio khc (trn mt nhn vn) v c ti khng ch sinh hot ca quc gia (trn mt chnh tr). V iu ch lm hy hoi sinh lc ca dn tc, tiu hy kh nng pht trin ca quc gia v ko t quc ra khi tin ha ca thi i tr v thi qun ch c ti phong kin m thi. l iu Cng sn Vit Nam ang lm v s tht bi nh anh em Dim, Nhu, Cn tng tht bi. 192
ng Cn Lao Nhn V, v tham vng c tn ca n, bin thnh ng Cn Lao Cng gio v trao cho mt s chc sc trong hng gio phm nhng c quyn chnh tr siu chnh ph. in hnh r rng nht l trng hp ca gim mc Phm Ngc Chi v mt s cc linh mc khc, ch nh chic o chng en, bng tr thnh nhng v lnh cha, iu ng cc ng vin Cn Lao Cng gio em p bc, kh nhc tri khp min Nam Vit Nam, m c bit l ti min Trung v Cao Nguyn Trung phn. Gim mc Phm Ngc Chi l ai ? Thi ton dn khng Php (1946-1954), ng l mt gim mc a c gio phn Bi Chu lm cng c cho qun i vin chinh Php (tri hn vi ch trng quc gia ca gim mc L Hu T Pht Dim). Khi qun Php ri lui b vng Nam Bc Vit, Phm Ngc Chi dn 3 linh mc n Nam nh qu xung trc mt i t Vanuxem xin h li ng b i. Phm Ngc Chi tuy theo Ty nhng cn theo tin na nn cng b c tng De Lattre De Tassigny (trong Historia s 25) v Bo i (trong Le Dragon dAnnam) m t l tay lm p phe chuyn nghip. Khi mi di c vo Nam, Phm Ngc Chi mu thnh lp Tp on Cng dn (mt ng chnh tr gm ton ngi Cng gio) nhng b anh em ng Dim, trong ch trng c ng, bt buc Tp on Cng dn phi gii tn nn t gim mc Phm Ngc Chi gia nhp ng Cn Lao v c Ng nh Cn cho ng chung lm ng ch tch. Phm Ngc Chi tng i M tuyn truyn cho ng Cn Lao Cng gio v c gii Thin Cha gio M gip tin bc rt nhiu v cng chnh gim mc Phm Ngc Chi vn ng thnh lp to lnh s M ti Hu. Sau khi ch Dim b lt , ngi sao Phm Ngc Chi b lu m mt thi gian nhng ri cng tr li vi a v lnh cha di ch Nguyn Vn Thiu nh William J. Lederer m t trong Our Own Worst Enemy. Vo nhng nm vng son ca ch Dim, tuy nhn dn sng di ch h khc c ti ri, nhng t khi ng Cn Lao Nhn V bin thnh ng Cn Lao Cng gio th dn min Nam mi thc s sng trong cnh a ngc trn gian nh ng L Qun, mt gio s i hc Hu, vit: S xy dng mt ch thuyt chnh tr chng Cng khng phi l mt iu sai, tri li n l iu cn thit na l ng khc. Tuy nhin vn l ch thuyt phi c t trn cn bn no. Mt ch thuyt khng t trn tinh thn dn tc m li khng ch tinh thn quc gia v i sng chnh tr ca con ngi nh th th ch to 193
nn mt gic mng hi hng ch ng ni n vic chng Cng [13] . L gic mng hi hng v ng Cn Lao (cng nh tt c cc t chc chm khc ca anh em ng Dim) u bin thnh nhng t chc khng ch v kim sot nhn dn theo kiu Cng sn nh Stanley Karnow ni. L gic mng hi hng v ni no c nh hng ca Cn Lao th tinh thn ca qun i v nhn dn b suy sp v kh nng b tiu tan [14]. L gic mng hi hng v li th st ca ng vin Cn Lao Cng gio khc hn vi li th ca ng vin Cn Lao Nhn V l : (1) Tiu dit Cng sn v thn, (2) Tiu dit cc ng phi quc gia phn lon, v (3) Tiu dit Pht gio ma qu lm sng danh Cha v ng h lnh t Ng nh Dim [15]. Trong 8, 9 nm tri ng tr trn t nc qu hng, ch Ng nh Dim v ng Cn Lao Cng gio a ra nhiu chnh sch h khc, nhiu bin php tht nhn tm m nhiu ti liu cp n ri. y ti xin cp mt phn chnh sch Cng gio ha b my chnh quyn song song vi sch lc Cng gio ha nhn dn. (Ti s cp thm chnh sch Cng gio ha min Nam trong Chng XV, Bin c Pht gio 1963). Khi mi cm chnh quyn, v cn gp nhiu kh khn chng i, v cn b ng trc tnh th phc tp ca t nc, anh em ng Dim cn s dng nhn s khng Cng gio trong cc c cu chnh quyn v qun i, nhng dn dn khi ch vng vng, h mi bt u t nhng ngi Cng gio vo th ch nhng ngi ca tn gio khc, bt u t nhng c quan quan trng trc. V d nh trong Lc lng c bit, h t cc s quan L Quang Tung, L Quang Triu, Trn Hu Knh; trong Cng An, h t hai ph t l Dng Vn Hiu v Nguyn Vn Hay (di quyn i t Nguyn Vn Y). Chnh Dng Vn Hiu mi l nhn vt ct cn trong ngnh cng an v y ph trch Cng tc c bit, ngha l ph trch vic tnh bo, phn gin, bt ngi, git ngi, tiu dit i lp. Trong B Quc phng th c chu r l ng Trn Trung Dung v Tng gim c nha Hnh Ngn k B Quc phng l ng Nguyn nh Cn (B th Cn Lao Si Gn) ph trch lm kinh ti cho nh Ng; Nha Nhn vin th h t Trung t K Quang Lim thay i t inh Sn Thung. Trong Quc hi th ch tch lun lun l mt nhn vt Cng gio, a s dn biu u l ngi Cng gio. ng u t chc kinh ti trung ng l dn biu Nguyn Cao Thng, ngi 194
Cng gio Ph Cam, c trch v ngnh thuc O.P.V. thao tng vic xut nhp cng thuc Ty. Ngnh dn v th do Trung t Trn Thanh Chiu ch huy, mt ngi Cng gio Qung Nam phm li lm chin thut khin cho s on 13 b Vit Cng nh cho thm bi ti Ty Ninh. Cho n u nm 1963, tt c Tnh trng, Th trng min Trung v min Cao Nguyn u nm trong tay ngi Cng gio Bc v Trung, tr Th trng Lt l ng Trn Vn Phc, Tnh trng Tha Thin l ng Nguyn Vn ng v Tnh trng Ph Yn l thiu t Dng Thi ng. Thiu t Dng Thi ng (hin M) do chnh ti c vi Tng thng Dim. ng l mt s quan u t, c trnh vn ha cao, xut thn t trng V b v tng tu nghip ti M. ng c kinh nghim chin u a din ti chin trng Bc Vit trc 1954, v tng ch huy cc n v Pho binh chin u min Nam. Khi ng i nhn chc Tnh trng, ng ta c nh n cho ti. Ti khuyn ng phi gi ng phong cch Cn, Kim, Lim, Chnh ca mt v Tnh trng. Ti cho ng bit Ph Yn c hai th lc rt mnh, mt th lc ni ca chnh quyn l nhm Cn Lao do linh mc T nh Sn lnh o lm ma lm gi tnh ny, v mt lc lng b mt i lp vi chnh quyn l lc lng i Vit ca c Trng Bi Hong. Th m ch mi nhn chc vi thng, cha phm li lm g, ng b nhm Cn Lao T nh Sn vn ng vi Tng thng Dim v ng Ng nh Cn h tng cng tc thuyn chuyn i ni khc. Thay th ng l Trung t Nguyn Hoi. Kinh nghim ca Hoi l Trng phng Ti chnh cho Nha Tng gim c Bo an, Hoi cha h tc chin v ch c bng tiu hc, nhng v Hoi l ngi Cng gio, c em lm linh mc nn c Cn Lao nng . V chc Tnh trng Tha Thin v Th trng Thnh ph Hu, c ln ng Dim b nhim ng Nguyn nh Cn gi chc v quan trong . Tha Thin v Hu l Th vn ha ca min Trung, c nhiu nhn s, tr thc, khoa bng li l ni m dn s c hn 90% theo Pht gio ng Cn li l ngi Cng gio, nguyn ch l mt th k ta S thi Php thuc, cho nn phm mt s li lm b dn chng Hu bt hp tc. Do m chnh quyn nh phi thay th ng Nguyn nh Cn bng mt Tnh trng theo o Pht l ng Nguyn Vn ng. V v Tnh trng l ngi theo o Pht cho nn nh Ng mi t mt Ph Tnh trng Ni An l ng S ngi c thnh tch chng Pht gio hung hn ti Qung Tr lc y cn lm 195
Trung on trng s on I di quyn i t Tn Tht Xng (hin Canada). Bin c Pht gio thng 5 nm 1963 xy ra, Thiu t Nguyn Mu, ngi Cng gio qu tnh Khnh Ha, c Tng thng c thay th Tnh trng Nguyn Vn ng n p Pht gio. Ni tm li, cho n nm 1963, tr Th trng Lt l ngi theo Pht gio, tt c Tnh, Th trng ti min Trung v Cao Nguyn u l tn Cng gio. Ti Nam phn, v s hin din phc tp ca nhiu tn gio nh Cao i, Ha Ha, Pht gio, Pht gio nguyn thy... v i sng tn ngng c mc nng nn si ni mt cch thn b ca nhng o Da, o Khn Trng, B Cha, ng ng... cho nn chnh quyn Ng nh Dim cn d dt trong chnh sch Cng gio ha b my cai tr. Tuy nhin ng Dim cng b nhim mt s Tnh trng Cng gio nhng tnh, qun nh Gia nh, Bnh Tuy, nh Tng, Phc Long, Long Khnh, Kin Ha, Phc Thnh, Vnh Long v.v... Ti thnh Si Gn-Ch Ln, v c ng Dim v b my Cn Lao Cng gio Trung ng nn khng gp gp c mt trng Cng gio. Tuy nhin a s nhng Qun trng cnh st u l ngi Cng gio v v Ph trng kim th lnh Thanh nin Cng Ha thnh l Trung t Nguyn Vn Phc th khng nhng l mt tn Cng gio ngoan o m cn sinh ti Tha Thin. V pha qun i th khi ng Dim mi chp chnh, ch c mt mnh tng Trn vn Minh l ngi Cng gio, ngay c s s quan cp t theo Cng gio cng nh l ma thu, cho nn anh em ng Dim phi thng cp tht mau v t nhng chc v quan trng vo tay nhng s quan Cng gio nh tng Hunh Vn Cao, cc s quan cp t nh Nguyn Bo Tr, Lm Vn Pht, Trn Thanh Chiu, Bi nh m, Trn Vn Trung, Trn Ngc Huyn, Nguyn Vn Chu, K Quang Lim, Nguyn Ngc Khi, L Quang Trng, Nguyn Th Nh, Hunh Cng Tnh, Nguyn Vn Thiu, Ng Du v.v... nhng s quan c c cch thng thng mau nht trong qun i Vit Nam Cng ha, m mau nht l tng Hunh Vn Cao v L Quang Tung. Tng Nguyn Khnh thi lm Tham mu trng c ln ngh ct chc t lnh qun on 4 ca tng Hunh Vn Cao v l do thiu kh nng, nhng khng c v anh em ng Dim ht sc tn nhim v che ch cho ng Hunh Vn Cao. Theo ti bit th anh em ng Dim mun thi Hunh Vn Cao ln tht mau trong tng lai Cao nm chc Tng Tham mu trng qun i thay tng L Vn T. H dm a nhng s quan bt ti, sut thi gian ti 196
ng cha tng ch huy n v tiu on gi chc v s on trng nh trng hp Trn Thanh Chiu v Bi nh m chng hn, th vic a ng Hunh Vn Cao gi chc Tng Tham mu trng qun lc l vic khng th khng xy ra. Cha k nhng yu t khc, ch vi chnh sch Cng gio ha Qun i m thi gy bt mn cho hng ng s quan, cho nn nhng binh bin do chnh qun nhn t chc lin tip xy ra t 1960 n 1963. Da vo thiu s 10% Cng gio thao tng v p bc i khi dn tc t cn bn l mt sai lm trm trng, l mt chnh sch tht nhn tm c khc g Cng sn ngy nay da vo 1 triu ng vin thng tr hn 50 triu dn Vit Nam, c khc g thi thc dn ch c 5, 7 ng Ty m cai tr ton dn c tnh. Hung g ci thiu s li l thiu s nng u c phe phi, hp hi, gio iu v mang rt nhiu mc cm ti li, ci ti li lch s theo Ty phn dn hi nc khin cho cc nh cch mng [L ng A / Duy Dn] phi ku gi ton dn rng: S u tranh thc tin ca ni ging trn lch s my chc nm tri c chng c st mu, phi t r cho chng ta, ngi sau, bit ci gian nan, khn kh, nhc nhn, s nhc, thm ha ca s vt ln sng cn chung trong mt lc t ng tng ng vin ca ton dn phn Php xm lc v phn Gia T, phn Vit gian trn tt c ci nhn nhp cm ng, ut c ca ton dn vi binh, ton a vi phng, ton ti vi dng [16]. R rng nh th nhng ngoan c khng chu chp nhn v hi ci, ci thiu s trt tt c nhng n c tm l trn sinh mng ng bo bng thi bnh hon qua cc chnh sch p bc c ti. V th sut chn mi nm nh Ng v ng Cn Lao ng tr ti min Nam, ngoi tr mt thiu s thng tr vi tt c c quyn c li, cn th nhn dn phi sng kh nhc s hi khng khc g nhn dn min Bc phi sng di ch Cng sn ca H Ch Minh. u nm 1971, trc cuc hi sinh ca nhng phn t Cn Lao lng on chnh quyn Nguyn Vn Thiu, ng Chu Bng Lnh vit tc phm ng Cn Lao ln n ch Dim. ng Chu Bng Lnh l k gi k cu, ngi Bc di c, l mt nh vn, nh bo, tng theo di hot ng chnh tr, nm vng tnh hnh Vit Nam ngay t thi Php thuc. Lc ng Dim mi v nc cm quyn, phn v c trang b tinh thn chng Cng, phn v tng lm ng Dim l ngi chn thnh yu nc nn ng cng vi mt nhm nh vn, 197
nh bo tn tui nh Tam Lang, Hiu Chn, Nh Phong, V Khc Khoan... thnh lp nhm T Do ng h cho ng Dim v lin h kh cht ch vi bc s Trn Kim Tuyn. Khng ng cng ngy ch Dim v ng Cn Lao cng i su vo con ng ti li n ni ngay c nhng nhn vt trong nhm T Do k th xa lnh ch , k th b bt giam. Chng ta hy nghe mt li on trch Cn Lao ca nh vn Chu Bng Lnh: Mt giai on m mu tip theo ! Nhn danh Cn Lao, bit bao v tr th, tr on c thc hin, bao nhiu sinh mng ngi dn v ti b cht oan v thm khc. V sau mt nm tri trit tiu dit phn lon (ng phi quc gia), cc cn b lnh o min Trung li bo co ln ng Cn bn phn lon rt vo n np ht, xin ch th hnh ng, v ch th ca Cn c ban xung t trn chic sp g to ln, trc ci tru ang nhai lm bm: Tiu dit cho ht bn ma qu (Ng nh Cn m ch bn ma qu l nhng ngi theo o Pht) v giai on mu li c tip din, ln ny thm khc v c lit gp chc ln trc. Ln ny nhng v tn st tp th xy ra, nhn danh Cn Lao dit tr Cng Sn nm vng. Mi thm th mu l gia mt s ng phi quc gia v tn gio min Trung vi ch nh Ng khi s t . Trong lc Cn vn ngi chm ch trn chic sp g nhai tru v ra lnh cho nhm tay chn, th dn min Trung cng thc c r rt th no l ng Cn Lao v ai thc s lnh o tt c cc cuc tn st khng khip nhn danh ng Cu v nhn danh chng Cng. Gieo gi gt bo, cc v tn st hi tt Mu Thn va qua cng ch l s tr qu ca cuc tn st nhn danh Cn Lao trc y. Ngi ti Dinh c Lp, Ng nh Dim c ng u em mnh nhn danh Cn Lao m nhng tay vo mu khng khip n th...[17]. Ci gic mng hi hng do ng Cn Lao Cng gio ca ch Ng nh Dim gy ra khng ch lm kinh khip nhng ngi lng dn khi t nc cha ri vo tay Cng sn H Ni, m 20 nm sau vn cn eo ui, m nh mi nhng ngi lu vong ni x ngi sau 1975. Bit bao nhiu ngi vit v thm ha dn tc di ch Dim, y ti xin nhc li mt on trong bn n kt ti ch Ng nh Dim ca chin s cch mng min Trung l ng L Nguyn Long, mt chng nhn ca thi i: ... Trong sut 9 nm ng Dim cm quyn, thi gian nng thn, c quan no cng c th bt ngi. Cng an bt ngi, X 198
trng bt ngi, Qun trng bt ngi, An ninh Qun i bt ngi, v c Phong tro Cch mng Quc gia (ra i t nh Ng) cng bt ngi ri giao cho cng an trng tr. Nhng gh gm nht l on mt v min Trung do Ng nh Cn u. l on hung thn ton quyn sinh st. on c quyn i khp ni, n u a phng phi tip rc chu o. on cn bt ai th giao cho cng an i bt, bt k m ngy. Nu nn nhn b tra tn cht th qun trng v cng an phi lp bin bn hp thc ha s cht. V b bt khng cn phi c chng c, ch cn b nghi chng chnh ph l b bt (ti Long Beach, California, c ng hng t ngy vo t M n nay vn nm bp nh v bnh c ti pht, hu qu s tra tn tn c ca mt v Dim). Cng Sn c quyn i quc, ai khc mnh l phn ng, Vit gian, th ng Dim cng c quyn chng Cng, ai khc mnh l Cng sn, phi git ! bit bao ngi chng Cng, tng b Cng sn giam cm, n khi ng Dim cm quyn th h s ca h li tr thnh l nhng ngi hot ng cho Cng Sn ! Bit bao ng vin Quc dn ng, i Vit, Duy Dn mt sm mt chiu h s ca h bin thnh Cng Sn, di hi cho ti mi sau khi ng Dim . Cng sn c ch thuyt Mc-Xt, giai cp u tranh th ng Dim cng rn nn ra ci ch thuyt Nhn V nhng hon ton v v (v v v ngoi tay chn ng Dim ra, ton dn c ai hoc tm hiu thuyt Nhn V l g u?). C th ni rng, tr ch Cng sn ra cha c mt ch quc gia no Vit Nam n p, th tiu, p st, bt cc, tra tn, cm t hng vn ngi quc gia cng nh tu s cc tn gio nh thi Dim. Tr Cng sn ra cha c ch no thng tay n p i lp cng c a v nh ch Dim, cha c mt ch no phn dn ch v khinh th, li dng nhn dn lm ci bung xung nh ch Dim... Tt c nhng ai ch Th hoc cc thnh ph ln kh lng thy r chnh sch gian c, hnh ng bt nhn, phn dn hi nc ca ch Dim m phi quan st cc qun, tnh, nng thn (90%) lnh th ton quc mi thy r ti c tay chn nh Ng m mt thi c ngi ni Trc Nam Sn khng th chp ht ti, nc mun sng khng th ra ht nh...[18]. Khai sinh, nui dng v thc y mt lp ngi nhm mt chy theo quyn uy vo con ng ti li qua ng Cn Lao vn cha phi l ci ti ln nht ca ch Dim. Ci ti ln nht l v s c tn, c ti, kiu ngo ca mnh m lm suy nhc v di hi sinh lc ca dn tc, mt sinh lc c th thch v trui luyn t 199
bao nhiu th h ca tin nhn, mt sinh lc ti cn thit cho giai on trc din vi k th Cng sn. Sinh lc dn tc b chn ng nguy him nht qua hai chnh sch quyt lit ca ch Ng nh Dim l gy mu thun tn gio v tiu dit cc ng phi quc gia m biu hin r rng nht l ... hu qu sai lm ca ch Dim l mt xu tng t ln nm quyn chnh tr v cc tn gio th st pht nhau... [19]. Gy mu thun tn gio l ph hoi ci sc mnh dung ha, ha ha, vn l sc mnh truyn thng gip dn tc vt thng mi cuc xm lng vn ha v nhn vn ca cc quc. Tiu dit cc ng phi quc gia l ph hoi quyt tm khng v tim lc u tranh ca cc lc lng dn tc yu nc khng Cng sn. Cho nn, v nm ly c quyn tn gio v c quyn chnh tr, nh Ng khi nm xung li mt hu qu lu di v su sc, hu qu lm cho min Nam kit qu ch v sc mnh ng u vi Cng Sn. Sau ch c ti Ng nh Dim l ch qun phit Nguyn Vn Thiu, mt ch Dim khng Dim, v cng li do mt s Cn Lao Cng gio c len li trnh n n nu trong chnh quyn v khuynh lot sc mnh Quc gia. Min Nam thua Cng sn nm 1975 cng ch l kt qu tt yu cui cng ca mt chui h qu dy chuyn m u mi tc hi l s thnh hnh ca mt t chc ma qui tn l Cn Lao Nhn V. Nhn li lch s vi nhiu tic nui v n hn, ta thy rng nu anh em ng Dim ch trng ha ng mi tn gio v hp tc cc ng phi, thc hin mt cuc i on kt quc gia nh thi nh Trn th chc chn qun Cng Sn Bc Vit phi chu s phn nh qun Mng C xa kia ri. Cho nn trong s tic nui v n hn , ti mun khi li mt t s kin lch s v s phn cc ng tng c cng vi qu hng dn tc m b anh em ng Dim tiu dit. T trc khi anh em ng Dim nm chnh quyn vo nm 1954, chng ta c nhng ng cch mng nh Vit Nam Quc Dn ng ca anh hng Nguyn Thi Hc, i Vit Quc Dn ng ca nh cch mng Trng T Anh, i Vit Duy Dn ng ca thin ti trit hc L ng A, Vit Nam Dn Ch X hi ng ca c Thy Hunh Ph S, Vit Nam Phc Quc ng ca Cao i c lnh o bi cc chin s Phm Cng Tc, Nguyn Vn Sm v Trn Quang Vinh, Vit Nam Cch mng ng Minh hi ca Ch s Nguyn Hi Thn, i Vit Quc X ng ca lnh t Nguyn Xun Tiu, i Vit Dn Chnh ca vn ho Nht Linh Nguyn Tng Tam... V 200
trong khi anh em ng Dim cn lm quan, lm cng chc cho ch bo h Php, cho Nam triu mc nt vinh thn ph gia th cc ng cch mng ni trn anh dng x thn chin u chng thc dn xm lng. T nm 1945-46, khi anh em ng Dim n nu, trn trnh Si Gn, Hu, Lt, v Vnh Long trong nhng vng an ninh do qun i Php chim ng, hoc t nm 1950, khi anh em ng Dim i ra nc ngoi cu cnh ngoi bang ng h cho v nc cm chnh quyn, th cc ng cch mng ni trn li phi ng u thm vi mt k th na l Cng Sn. Bit bao nhiu chin s ca cc ng cch mng b Cng Sn tiu dit, hy sinh cho chnh ngha dn tc: Lnh t L ng A hy sinh khi cn cm qun chng li Vit Minh ti Ha Bnh (Bc Vit), lnh t Trng T Anh b Vit Minh st hi ngay ti H Ni, lnh t Hunh Ph S b la git ngay ti min Ty Nam phn, lnh t Nguyn Vn Sm b th tiu ngay ti Ty Ninh, cc lnh t Nguyn Tng Tam, V Hng Khanh ca Vit Quc, c Nguyn Hi Thn, ng T Nguyn Minh ca Vit Cch v nhiu ng ch ca h phi lu vong qua Tu tm phng th phc quc... Th m khi c quyn lc trong tay, anh em ng Dim khng ngh n lng yu nc, quyt tm hy sinh, s nghip u tranh cao c ca nhng nh i quc , m li ang tm n p, khng b, giam cm, st hi nhng ng ch, ng vin ca h, ang tm tiu dit nhng t chc ang ni tip s nghip cch mng to ln ca tin nhn. V m qung v hp hi ch cho tp on ca mnh l lc lng chng Cng duy nht, ch Dim tiu dit cc ng phi. V c ti v c tn, khng mun san s quyn lm ch t nc vi bt c mt ai, ch Dim tiu dit cc ng phi. V ch bit nng da vo ngoi bang m khng thm m xa n sc mnh siu vit ca nhn dn, ch Dim tiu dit cc ng phi. V cui cng, v khng nm vng truyn thng dng nc v quy lut gi nc ca cha ng, ch Dim tiu dit cc ng phi. V khng nhn ngha v thiu c lim s, anh em ng Dim qun mt ci thi h phi nng nh v vay mn uy th ca cc ng phi gy tn tui cho mnh nh nm 1946 ti Hi ngh on Kt Si Gn. Anh em ng Dim cng qun mt cng lao ca anh em Vit Quc, tiu biu bi cc ng Nguyn Ch, Phm nh Ngh, L Trung Chi... ti Hu v Nam Ngi chia s gian lao vi h trong lc cn gp chng i kh khn vo nhng nm 1954-1955. Anh em ng Dim cng khng thm nh n ci n gip ca lnh t Nguyn 201
Xun Tiu thi ng Dim ang cn l c chu chim lng, au m, kh s trong tay Vit Minh lc b giam cm ti vng ni rng Vit Bc. H ly l do mt s gio phi v ng phi chng i h tiu dit nhng on th ! Vy th hi ng Duy Dn, ng Vit Cch v nhiu on th khc phm phi nhng li lm g m nh Ng cng giam cm cc lnh t v cn b ca ng Duy Dn. Hi ai l ngi quc gia yu nc, chng Cng m khng au lng khi thy cc ng Phm Thnh Giang, H Th Ruyt, T Ch Dip, T Vn v v s ng vin Quc gia b nh Ng bt giam chung ti tri ci to Tam Hip (Bin Ha), cng khm vi cn b Cng Sn vo nm 1956, m li cn b cn b Cn Lao dt nt gio dc chnh tr (hai ng Ruyt v T Vn hin sng M). Nu gi hnh ng ni ln nguyn vng ch thc ca qun chng l chng i, nu gi ph phn cc chnh sch sai lm ca Chnh ph l chng i, nu gi i hi chnh quyn sinh hot t do v dn ch l chng i, nu gi ch trng mt sch lc chng Cng khng ging vi sch lc ca Chnh ph l chng i, nu gi li ku gi mt cuc cch mng x hi trnh bt cng v trong sch ha sinh hot quc gia l chng i th ch mt ht o c chnh tr cng nh chc nng qun tr, v quc gia n hi mt vn ri. Tuy qui n nhng c tht, min Nam trong 9 nm cai tr ca ch Ng nh Dim gi nhng hot ng chnh ng v khn thit l chng i cho nn quc gia mi suy vi. V nhn dn ni ring, cc ng phi ni chung, ch cn 4 chn la: hoc khng sng sut th b y v pha k th Cng Sn, hoc thiu kin tr th ngm ng nut cay t lit theo chnh quyn, hoc giu quyt tm th m thm chng i, hoc khng dn c phn ut th t hy. Ngy 7 thng 7 nm 1963, vn ho m cng l chin s cch mng Nht Linh Nguyn Tng Tam ung thuc c t vn phn i ch c ti Ng nh Dim. Trc khi t hy, ng khng qun gi li li trn tri y mu l vi quc dn, ng bo: i ti lch s x. Ti khng chu ai x c. Vic em cc ng phi quc gia x tr l vic lm mt nc vo tay Cng Sn. Ti t hy mnh cng nh Ha thng Qung c t thiu l cnh co nhng ai ch p mi th t do. Gio s Nguyn Ngc Huy, mt lnh t ca ng i Vit c, trong mt cuc phng vn ca bo Ngi Vit v Nguyn nhn gy 202
nn s sp lm mt Vit Nam tr li v Ng nh Dim tiu dit ht cc lc lng ng phi v gio phi [20]. Hai nhn nh trn y, mt c bng ln trong thc t si bng v khn thit ca ngi x thn u tranh v ngay trc gi pht trang trng, quyt lit chm dt i mnh; mt c thng hoa qua nhng thng trm chnh tr gi dn ca gn 20 nm sau m by gi ang suy gm v thn phn mt nc u tranh phc quc. C hai, tuy mt th d phng v tng lai v mt th suy nghim v qu kh, u ni ln mt s thc, v c hai u bin s thc thnh ra mt quy lut chnh xc l chnh ch trng c ti, c ng, tiu dit tn gio v ng phi quc gia ca anh em ng Dim v ca ng Cn Lao Cng gio l nguyn nhn su xa nht v chnh yu nht lm cho min Nam Vit Nam t do suy nhc v cui cng ri vo tay Cng Sn vo nm 1975. Cc ch: Chu Bng Lnh, Cn Lao Cch Mng ng, tr. 565. Joseph Buttinger, Vietnam A Political History, tr. 439. [13] L Qun, Nhng Xuyn Tc v Ng Nhn v Pht gio Vit Nam, Tp ch Khai Phng (s 6), tr. 46, 47. [14] Robert Shaplen, The Lost Revolution, tr. 137. [15] Chu Bng Lnh, Cn Lao Cch Mng ng, tr. 322 v 408. [16] L ng A, Chu Tri Lc, tr. 109. [17] Chu Bng Lnh, Cn Lao Cch Mng ng, tr. 314, 315. [18] L Nguyn Long, Bt c D Khi ng Tro Tn, tp ch Khai Phng (s 7), tr. 38, 45. [19] o S Phu, bi: Ci Cht Ca Vit Nam v Ci Nhn V Tng Lai Th Gii, trong nguyt san Nhn Bn (s 16), tr. 8, 9. [20] Tun bo Ngi Vit (s 10/b mi).
[11] [12]
203
CH NG NH DIM V VN BUN BN NHA PHIN

Phm Trng Lut
[Trch on t Chng 91 ca Gio hi La M - Lch s v H s Ti c, Phm Trng Lut, USA, ngy 1 thng 6 nm 2011] Nh ni trn, vic bun bn ma ty min Nam Vit Nam trong nhng nm 1954-1975 l do chnh quyn min Nam ch mu: iu khin vic nhp cng, bo tr vic bin ch, gi thnh gi, m mang cc tim ht v phn phi cho khch hng tiu th. Sch s cho bit, ti min Nam Vit Nam, t nm 1950 cho n thng 4 nm 1975, vic bun bn ma ty u do cc chnh quyn Bo i, ch cha c Ng nh Dim, chnh quyn ca Tng Nguyn Cao K v chnh quyn qun phit Da-t Nguyn Vn Thiu ch trng bt k g l sn phm ny c tc dng lm nguy hi cho ni ging, dn tc v tin ca t nc. Vi nhng hnh ng va phi php, va bt nhn v d man, va hi nc hi dn, va phn dn tc, cc chnh quyn min Nam tr thnh nhng t chc ti c i vi dn tc Vit Nam v i vi nhn dn th gii. Chnh v vy m s gia Alfred McCoy mi gi ch cha c Ng nh Dim lTriu i Dim v Bng ng n Cp Ng nh Nhu (Diem Dynasty and the Nhu Bandits (Alfred McCoy, The Politics of Heroin in Southeast Asia (New York: Harper & Row Publishers, 1972), p. 159). Phn trnh by di y s gip cho c gi c ci nhn thu o v vn ny. Hn mt nm sau khi c Lin M - Vatican a v Vit Nam cm quyn vi cung v l th tng vo ngy 7/7/1954, Ng nh Dim t chc cuc trng cu dn gian ln vo ngy 23/10/1955 vi d tm trut ph QucTrng Bo i tim quyn. Lm xong vic lm phn trc ny, ngy 26/10/1955, Ng nh Dim tuyn b min Nam Vit Nam l nc Cng Ha Vit Nam v t phong l Tng Thng, ri cho m chin dch tuyn tuyn rm r bi 204
tr cc t oan x hi, trong c vic cm ht thuc phin lm bc bnh phong che y vic thit lp ch o phit Da-t v gia nh tr ang c tin hnh. Nm 1958, sau khi cng c xong quyn lc, anh em nh Ng cho ti lp k ngh bun lu thuc phin sng, thit lp cc c s bin ch v khuch trng k ngh ny bng cch cu kt vi cc tn u nu Ba Tu (trong c tn M Tuyn) Ch Ln m mang cc tim ht v cc tim bn s bn l sn phm ny Sign Ch Ln mt cch cng khai. Vo khong nm 1963, cng vic lm n phi php ny ca chnh quyn Dim kh pht t. Ring Ch Ln, con s tim ht hot ng cng khai ln n 2,500 tim. Di y l on vn ca tc gi Alfred McCoy vit trong cun The Politics of Heroin in South East Asia v vic lm bt chnh hi dn hi nc ny ca ch cha c Ng nh Dim: Triu i Dim v Bng ng n Cp Ng nh Nhu:Nhng Ng nh Nhu quyt nh ti lp vic bun bn nha phin ly tin. D l hu ht cc tim ht Sign ng ca c ba nm ri, hng ngn dn nghin ngi Tu v ngi Vit vn cn thm mun c ht tr li. ng Nhu cho ngi tip xc vi nhng lnh t ca cc t chc c th lc ca ngi Tu Ch Ln m li cc tim ht v thit lp mt h thng phn phi thuc phin nhp cng lu cho h s dng. Ch trong vng c my thng, hng trm tim ht thuc phin ny hot ng tr li, v nm nm sau, mt phng vin ca t Time Life lng nh Ch Ln c ti 2.500 tim ht thuc phin hat ng cng khai. c th cung ng thuc phin y cho khch hng tiu th, Ng nh Nhu thit lp hai h thng ng bay kh hi t vng sn xut thuc phin sng Lo v min Nam Vit Nam. H thng ng bay chnh l thu mn my phi c nh ca hng Hng Khng Lo, giao cho tn bt lng Bonaventure Rock Francisci, ngi Corse, iu khin. D l ti thiu c n 4 chic phi c nh chuyn vn thuc phin lu t Lao v min Nam Vit Nam, nhng ch c mt mnh c nhn Francisci trc tip ni chuyn v thng lng vi Ng nh Nhu. Theo Trung T Lucien Conein, mt cu vin chc cao cp CIA Sign, mi lin gia Ng nh Nhu v Francisci v dch v bt chnh ny khi u vo nm 1958. Sau khi Nhu bo m an ton cho vic em thuc phin v Sign, hng ngy, Francisci dng on my bay Beechtcrafts hai ng c chuyn vn mn hng ny v min Nam Vit Nam.. 205
Ngoi ra, Ng nh Nhu cn phi nhn vin tnh bo n Lo vi nhim v l chuyn vn thuc phin sng v min Nam Vit Nam bng phi c ca Khng Lc Vit Nam. Trong khi Ng nh Nhu ni chuyn v thng lng trc tip v c nhn Francisci, Bc-s Trn Kim Tuyn trc tip iu hnh nhng ton ip vin hat ng Lo. D rng, hu ht cc ti liu m t Nhu nh l mt l thuyt gia chnh tr ca ch Dim, nhiu ngi trong ni b li cho rng ng tu xut Trn Kim Tuyn mi thc s l nhn vt ch cht ca k hoch lm n bt chnh ny. ng u t chc mt v c danh xng tng hnh l S Nghin Cu X Hi v Chnh Tr, Bc-s Tuyn ch huy mt h thng tnh bo rng ln bao gm c Lc Lng c Bit (do CIA ti tr), S An Ninh Qun i, v quan trng nht l ng Cn Lao. Qua ng Cn Lao, Bc-s Tuyn tuyn m ip vin v cn b chnh tr trong tt c cc c quan trong chnh ph v trong qun i. Chnh quyn Sign kim sot cht ch vic thng thung, v ch nhng ngi cng tc vi Bc-s Tuyn mi c thng chc mau chng. Nh c nhng khon tin kch s do vic bun bn ma ty, n hi l v cc th tham nhng khc, S Nghin Cu X Hi v Chnh Tr ca Bc-s Tuyn c th mn hng ngn phu p xch l, gi nhy ti cc qun khiu v v nhng ngi bn hng rong ngoi ng ph lm ch im vin cho S. Nh vy m mi mt gc ng ph Sign-Cholon u c ch im vin ca s mt v ca Bc-s Tuyn. Thay v cho ngi theo di mt i tng, Bc-s Tuyn ch cn ra khu lnh cho cc ch im vin ti cc gc ph truyn tin tc ca i tng cho nhau bit. Nh vy m S bit c y nhng chi tit v di chuyn, ni hp mt v ni dung cc cuc hp ca i tng. Mt s cc nh quan st cho rng Bc-s Tuyn c hng trm ngn nhn vin mt v lm vic ton phn v bn thi gian. Qua h thng mt v tuyt vi nh vy, Bc-s Tuyn c y h s vi rt nhiu chi tit ca tt c mi nhn vt quan trng ca min Nam Vit Nam, c bit l c c h s ca ng Dim, ng Nhu, b Nhu v nhng h s ny c gi ra nc ngoi nh l hnh thc bo him nhn th ca mi c nhn. V c trch nhim iu hnh phn ln h thng tnh bo hi ngoi ca ch Dim, cho nn Bc-s Tuyn c th ngy trang hay che giu nhng dch v mua thuc phin Lo bng nhng cng vic bnh thng trong h thng tnh bo ca ng. Phn trch dn trn y ch l c 2 trong s gn 7 trang ni v 206
vic bun bn ma ty trong thi ch c cha c Ng nh Dim. ng thi, chnh quyn Ng nh Dim cn bin min Nam thnh mt trung tm cung cp thuc phin sng cho t chc Mafia quc t ti Marseille chuyn bin thuc phin sng thnh bch phin ri chuyn vn sn phm ny sang Bc M phn phi cho khc hng tiu th Hoa K. y l mt h thng ti c quc t tay ba: (1) Ngun thuc phin sng pht xut t min Nam Vit Nam do anh em Ng nh Dim cung cp, (2) trung tm bin ch thuc phin sng thnh bch phin t c s ti Marseille (Php) do anh em Antoine Guerini ngui Php iu khin, v (3) trung tm phn ph bch phin ti Bc M di quyn iu khin ca cc tay trm Carlos Marcello, Sam Giancana v Santos Traficante S kin ny c hai tc gi Bradley S. O Leary v Edward Lee ghi nhn trong csch V m St Ng nh Dim (Ta Anh ng : The deaths of the Cold War Kings, the assassinations of Diem & JFK) nh sau. V nm 1958, khi Dim Nhu ti lp lu thng thuc phin v Sign, Francisci kh c th hoan h hn v n lm sng li ngh c ca ng ta l vn chuyn thuc phin t gc sn xut Lo i thng v Nam Vit Nam bng mt phi i my may ring ca hn. Nhng thm ch c th kim c nhiu tin hn t vic bn thuc phin trc tip cho hng trm ht v hng ngn con nghin Sign. Vic sn xut thuc phin cc ni khc trn th gii - c bit l Th Nh K v Mexico ngy cng tht thng v khng chc chn v lin tc b php lut ngn tr. Tnh hnh ny ch lm li thm cho Guerini bi v n gia tng th phn ma ty ca y. Chuyn ny xy ra nh th no? Nhu v Rock Francisici thc hin mt hp ng phn phi c bn. Francisci s vn chuyn thuc phin n Sign cho cc ht ca Nhu nhng hn cn ch nhiu thuc phin cho cc im th d Sign. Ti y, thuc phin s c my bay vn ti ch sang cc xng ch bin Marseille. Ti Marseille, thuc phin s c ch bin thnh bch phin c cht lng cao bn cho cc trm ma ty M nh Santos Trafficante, Carlos Marcello, v Sam Giancana. Tt c u lm giu trong chuyn ny, v ai cng thy c rng l chuyn lm n rt an ton, bi v Nhu c th c coi nh mt th B TRng T Php ca Nam Vit Nam, ng khng phi u t hay tr li trc bt c mt c quan thi hnh php lut no. ng ta l lut php, v ng ta s dng sc mnh ny m bo cho Francisci v khch hng ca ng Marseille mt ngun cung cp thuc phin 207
n nh sn xut bch phin. Mt v lm n ngon lnh. Vi v tr quyn lc trong chnh ph Nam Vit Nam, Nhu c th m bo rng cc my bay ch y thuc phin ca Francisci (i lt vn ti ngoi giao) c th bay t Lo p xung Sign v chuyn hng xong ht m khng gp nhiu kim tra phin toi. Thm ch Nhu cn tng nng sut u n trong hai nm 1961 v 1962 bng cch huy ng Phi i Vn Ti s 1 ca ring ng (chuyn hot ng tnh bo trn khng [thnh thong bay phi hp vi CIA]) vo vic . Gia nm 1958 v 1963, Sign thc s tr thnh kho hng cha thuc phin th m phn ln s chuyn ti Marseille cui cng tha mn nhu cu ca con nghin bch phin M. Tuy nhin, Nhu cn c nhng khuyn khch khc cho hp ng bo b ny. Trong lc cc my bay vn ti thu ring ca Francisci thng gi l Hng Khng Thng Mi Lo hng ngy ch thuc phin ti Sign m khng b lut php gy rc ri, th nhng tay cung cp nh hn khng c an ton nh vy. Lc lng cnh st ca Nhu s lp tc hi thm h v dm ln sn (ti phm vi hot ng) ca Francisci. Anh em Guerini khng th no phn chn hn trc hp ng ca Francisci, v cng khng th hi lng hn v Nhu v ng gip thc hin c hp ng . Hp ng ny gip cho anh em Guerini tr thnh nhng ng trm ma ty ton cu vo cui thp nin 1950 u thp nin 1960, ng thi n to ra mt lin minh ti phm vng nh bn thch gia Nhu v tp on Marseille. Nhu, Dim v ton b dng h Ng nh ai cng ni ln giu c khc thng nh vo lin minh ny (trong khi vn kim c ngun ti chnh bt minh cn thit cho cnh st v tnh bo). Quan trng hn th, anh em ti phm Guerini thm ch cn tch ly c nhiu ca ci hn, v nhng khch hng ch yu ca h - Mafia M cng vy. Cho nn, v cn bn, tp on Marseille, Mafia M, v chnh quyn Ng nh Dim bin thnh nng i tc lm n ca nhau trong mng li ma ty ton cu. C ngha l tin t, tin tn chy vo ti ngi no c dinh dng, d nhin l th. V ngun sui mnh m khng ngng pht sinh ra tin bc v sc mnh ny chnh l Ng nh Nhu. Gia tt c nhng iu , chng ta c tp on bch phin quc t, t tng hnh dinh ti Marseille, Php, v do anh em Guerini ngi Php iu hnh. Ngun cung phn ln nguyn liu thuc phin cho h thng qua Nhu v k trung gian l Rock 208
Francisci, cng l ngi Php. By gi chng ta gp mt ngi Php na, ging nh Rock Francisci, sng gn nh sut i ng Nam . Ngi ny la Matthew Franchini. B ngai ng ta c m t nh mt thng gia trng nguyn tc v l ch khch sn ng knh (ng ta s hu khch sn Continental ni ting Sign). Tuy nhin, s thc th Franchini l b no ng sau cc chuyn hng thuc phin ca Rock Francisci t Sign sang cc l bch phin Marseille. Ti sao iu ny quan trng th? V Franchini l mt khu v gi trong ng dy ch huy ca th gii ngm Marseille, nu khng mun ni l ng dy ch huy tp on bch phin ton cu. Franchini cung cp cho Marseille sn phm morphine vn c Rock Francisci ch thoi mi v Sign (nhng chuyn ny do Nhu bo k). Ngoai ra, li cn c Ta i S Vit Nam ti Lo, Trn Kim Tuyn v bn Cn Lao tin cn, ngi ph trch chuyn vn thuc phin t Lo v Sign na. Theo s hiu bit ca ngi vit, tt c nhng tn u s ca h thng t chc ti c quc t ny u l nhng ngi thm nhun trit Ki-t gio. C th do vic lm n bt lng ny, anh em ng Ng nh Dim mi bt u kt thn sng cht vi tn M Tuyn, mt tn u nu kht ting trong bang Triu Chu Ch Ln. Xin nhc li, cng v ma ty c tc dng lm suy yu sc khe ca con ngi, lm cho gia nh nhng ngi nghin khn n iu linh, v lm cho cc quc gia c nhiu ngi nghin tr nn suy nhc, cho nn hu nh tt c cc quc gia trn th gii u nghim cm bn sn phm ny cho qung i qun chng, v ch cho php c s dng trong phm vi y khoa m thi. Cng v th m tc gi Alfred W. McCoy mi gi ch o phit gia nh tr Ng nh Dim l Triu i Ng nh Dim v Bng ng n Cp Ng nh Nhu = Diems Dynasty and the Nhu Bandits. Alfred W. McCoy, Ibid., p. 159. Phm Trng Lut, USA [From: Duc thanh ba noi <ducthanhbanoiducthanhbanoi@yahoo.com> Date: 2011/8/14 Subject: Toi ac Cato giao VN va Van nan buon ban ma tuy To: diendanchinhtri@yahoogroups.com, Hoa Binh tyvn1975@yahoo.com] 209
NHNG KHNG NH CHT NGI

Phm Tng
My l th ca my thn hu/dc gi trong Ngi Dn s 162 phn ng v bi su tp Nhn Vt Ch ca ti, phn cp ti ng Ng nh Dim, tht l mn qu u nm v cng qu gi. Ti xin chn thnh tri n tp ch NgD cng nh qu v bin th. V th l bi ti vit c vinh hnh c ngi gh mt ti. Chng nhng th, li c ngi mt cng ch gio ti bit s sai tri ca mnh (thng ra t ai mt cng vit khen thng lm, tr phi tng bc ngi cng phe). Nhng hn tt c l gip ti c hi cp ti nhng iu ti khng bao gi c dp, m thc ra, theo s suy ngh ca ti, l rt cn. l nhng iu thin h thng khng nh, m nu khng cp n th rt l nguy him. Ngi ng thi khng ti. M ngi cc th h sau c yn tr n l nh vy. Do , ti xin ni v nhng vic m ti thy cn lu tm trc. Th thc, ngay c trc khi lm vic su tp, ti r l ti s chng c kh nng thay i c suy ngh ca nhng v sn ng v mt pha no . Vy khng ng l chuyn tt nhin. th th chuyn khng nh lm sao c th phn bc c. Cho nn v no c nhng khng nh tt s tip tc khng nh, ti khng gim i thoi. y ti ch xin ni chuyn cng nhng thn hu/c gi cha khng nh mt iu g cng nh nhng ngi tr sau ny khng c thin kin, thc tm mun tm hiu vn . l cc v sinh c nm 40, nay cng ngoi 60 tui. Nu ngoi Bc th ch bit v ch cng sn. Nu trong Nam th bit v ch "quc gia" (Bo i), hai ch cng ha. Cn nhng v sinh nm 1970, nay hn 30 tui, trong nc li cng ch bit v ch cng sn; ngoi quc th s bit v Vit Nam chc chng c bao nhiu. Do , cn xt v: A. Vn dp s qun Tin Ng Vng (Ng Quyn, 939-944) nh ui c ngoi 210
xm, ln ngi chnh thng, truyn ngi li cho Ng Xng Vn. Vn b cu rut l Dng Tam Kha cp ngi, sau ly li c (s gi l Hu Ng Vng, 950-965), nhng t nc gic gi (trong c inh B Lnh), vua mang qun i nh v b n ca qun ch phc kch bn cht. Con ngi anh khc m (Thin Sch Vng) l Ng Xng X ln ni ngi (965-967). Khp ni, ai ny u chim c huyn p, thn tnh ln nhau, dn gi l s qun. Thnh ra Ng Xng X ri cng ch l mt trong nhng s qun . Thp nh s qun l hin tng tt yu xy ra khi s chnh thng khng cn, ng hn khi uy lc khng na. V d nhin s qun no cng mun dp cc s qun khc lm cha t. Ti thy rng kh m bit vng h cai tr, th dn chng b n p n mc no, hn ty theo lng tt hay c c ca tng ngi. Nhng chc chn l u th cng phi ng gp lng thc, kh gii v lnh trng cho vic tranh ginh quyn lc ca s qun, m khng bit n lc no mi chm dt. V l iu m dn chng mun qui v mt mi. ng inh B Lnh lm c vic ny, tr thnh Vn Thng Vng, v thit lp triu i nh inh chnh thng. Nh th, mang hai ch s qun gn cho nhng t chc chng li ng Dim khi ng mi v chp chnh th mt l khng hiu bit g v lch s hoc l c tnh dng ci hnh nh hn lon ca lch s gn ghp vo mt s vic hon ton khc hn. "S qun" ni y l ch cc lc lng Cao i, Ha Ho, Bnh Xuyn min Nam, Quc Dn ng, i Vit min trung, v c th c Cng gio Bi Chu-Pht Dim (ca gim mc L Hu T v linh mc Hong Qunh di c vo x Bnh An) v Bn Tre (ca ty lai Jean Leroy). Ngoi tr Cng gio Bn Tre ch thnh hnh sau khi Php tr li, tt c cc lc lng k trn u hin din t khi cn Php, cn Nht. H c th i vi Nht. Nhng h thnh lp chng Php. H c kh gii, c qun i. Khi Php tr li Nam B, h ho hng nh Php. Nht l cc tay anh ch Bnh Xuyn, c ht h ca tng: "Bnh Xuyn, Bnh Xuyn oai hng ngn nm... " Sau , b cng sn phn bi, tn st, h quay sang quyt lit chng cng sn, mt tuyt i ch th. V cng tc vi Php, mt tng i ch th, ly tr cp (tin bc) v kh gii. Nht l c giang sn t tr: Php khng lo hnh, cng sn khng gim bn mng. 211
Ti khng bit cc khu t tr khc. Nhng ti bit khu t tr Bi Chu-Pht Dim: Nm 1941, linh mc Hong Qunh lp chin khu Ra (Ninh Bnh). Thng Tm 1945, Vit Nam Cng Gio Cu Quc cp chnh quyn ph Kim Sn (Pht Dim, Ninh Bnh). Ngy 6-1-1946, gim mc L Hu T nhn lm c vn tn gio cho chnh ph (ngun tin kh tn cho bit chnh gim mc T xin vi H Ch Minh th ng Dim, khi b cng sn qun thc), ri t chc T V Cng Gio Cu Quc. Thng 9, 1947, lp Khu An Ton Pht Dim. Nh vy, nh ca Bi Chu-Pht Dim khng cn no b cng sn t ph, m chng ni l tiu th khng chin san bng bnh a nh mi ni. Pht Dim tr thnh khu tn c sm ut nht sut thi gian chin tranh. Cng sn khng gim lo hnh. Php khng gim honh hnh. Dn chng ng gp nh nhng, sng trong an ninh, n c. Khi cuc xung t Cng Sn -Php bng n, ng Nhu cng chy v Pht Dim v c h dn ng v Hu on t vi gia nh. Th th khu t tr Bi Chu-Pht Dim c phi l s qun cn dp b khng? Cao i, Ha Ho, Cng Gio Bn Tre ti thy dn a phng ni cng tng t. Khng c cng sn, khng c thc dn. Sng thoi mi, m khng cn ng ca. Ring ti, t 1952 n 1954, c xe chy cc ng Ty Ninh, Vnh Long, Cn Th, Long Xuyn, Rch Gi,... (hng Travina, c cc anh ch xe Ngha Hip-Bnh Xuyn r r hp tc chy ng B Ra-Vng Tu nhng xin t chi v khng mun ci nga chung vi c ng). ng x hon ton yn n. n bt do ngha qun cc gio phi canh gc. Chng c g hch sch, ngoi vic phi cung cp mi ngy my t bo in ti Si Gn. Ring cnh ng Ba Ct, i khi c tip xc k l tnh trng thiu thn v yu cu ym tr. Th th Cao i, Ha Ho, Cng Gio Bn Tre c phi l s qun cn dp b hay khng? Bnh Xuyn th khi v hp tc vi chnh ph Bo i (1-8-48) c lm nhng chuyn thu sng bc, m xm bnh khang, v khi lm cng an xung phong (7-10-54) c v khng c dn chng tn thnh (1). Nhng sng bc l do ng... thy tu Thierry d Argenlieu, cao y Php k giy cho m, ngay t u cho ngi Tu thu, ly thu chi tiu cho c quan nh nc. Mi ngy 400,000$. Ngi Tu np cho Cng Sn mi ngy 500,000$, thm tip tay cho chng 212
honh hnh ti Si Gn-Ch Ln nh ch khng ngi. Php hon ton chu thua. Nay 1951 Bnh Xuyn thu. Mi ngy np cho chnh ph 500,000. Ct t 500,000 ca cng sn. Li tn dit, cng sn khng cn h h ti Ch Ln. Ti khng hoan nghnh, ng h g chuyn im c bc. Nhng tu, sc, yn, l nhng iu i k k vi con ngi, c th k ngay t khi c con ngi trn tri t ny. Ch c th ng n tr thnh xa a, kim sot c n, ch i tiu dit n l suy ngh ca nhng k m ng. Vy Bnh Xuyn c l s qun, ti trng nng n chng? Quc Dn ng, i Vit lp chin khu min Trung sau khi di c th cng ch l tip tc cng vic h vn lm xa nay chng cng, chng Php. Vy Quc Dn ng v i Vit c l s qun khng? inh B Lnh ci th mt s qun, tn dp cc s qun khc. ng Dim ci th g, ngoi ci th ca M? ng tng lm g cho quc gia dn tc, dp cc t chc ng gp xng mu cng lao trong cng vic dit cng, ui Php, mang li cuc sng an bnh cho dn, ginh li t nc? Nu h c i hi c tham gia chnh quyn, ng gp trong vic qun tr quc gia, th c hp l khng? H u ng h chnh th Bo i (k c phi ca gim mc L Hu T). H u c ng Bo i chp nhn. V h c hiu thc trng cng sn, tnh hnh t nc, tm t qun chng hn ng Dim khng? Nh cc phe phi bo v t ai, dn chng, nh ng Bo i u tranh chnh tr mi c chnh quyn "quc gia" (sau cn li Min Nam). Khng c h, hn Php phi giao ton t nc cho cng sn. Dp h, trut ph ng Bo i th l trung thnh hay phn lon, c cng hay c ti? Dp h, ri ra ly ai chng cng? Trc kia cng sn y h v pha Php, th nay ng Dim du h vo ci th kh lng thot khi b cng sn li dng. V nh th c phi ng Dim ti din li ci cnh, nhng ngc chiu. Cng sn chng c ng li phi dit tt c ci g khng theo chng, khng th no khc c. Nhng pha chng cng m gi c quyn, th c phi l chnh tr, qun s khn ngoan hay khng? Cho nn, khi lm ci vic "dp s qun" l bt u ci vic dng Min Nam cho cng sn, d l thiu khn ngoan hay v tnh i na. V quc t Nga nht nh nhum ton th gii, trong khi quc M ch lo ngn chn m thi. Nu sau ny khng nh Gorbachev b ci vic xch ha ton cu, th khng bit thanh 213
nin Vit Nam cn phi i n u lm "ngha v quc t" v n chng no mi l chm dt. Lm chnh tr m thin cn th h qu tht v lng. Ni th thi, theo ti ng Dim ch c th quan nim ni vic a v quyn bnh ca ng, hn l lo n quc gia dn tc. Cho nn khi ng Nhu ngh bt tay vi cng sn, chc l vi hi vng vin vng gi c quyn bnh, a v, d nhin l ng ta nghe lin. Ti ngh di chc ca ng Nguyn Tng Tam chnh l ch ngay vic lm ca ng Dim t lc "dp s qun" ny ch khng phi ch ring nhng vic v sau. Cn Edward Geary Landsdale, sau ny ln hng tng lnh v v hu, vit cun In the Midst of War, nm 1972, ng LT dch sang Vit ng l "Ti lm qun s cho tng thng Ng nh Dim" v nh xut bn Vn Hc cng xut bn ngay nm , th c mt kt lun: "Cng sn ch ng khp ni, chiu m nhng ngi hot ng chng i li chnh ph - mt chnh ph ng vng nh ng Cn Lao hn l nh s ng h ca nhn dn. Cn gi lc nhn qu sau cng n vo thng 11, 1963, khi phe i lp bng ln d di, bt giam nhng ng vin Cn Lao, h st ng Nhu, ng Dim v mt s khc. Tht au n cho k theo di giai on lch s th thm ny" (sd trang 240). ng tng ny tht khng tr thng minh hay s lng thin m nhn ra hay nhn rng chnh ph ng Dim chng ng vng nh ng Cn Lao cng chng c phe i lp no bng ln d di. "Nhn" no dn n "qu" ? ch l h qu tt yu ca s ng ta c vn cho ng Dim "dp s qun" khin ng Dim cn mt mnh mt ch, c o tng mnh l nht thng sn h v hnh s nh k nht thng sn h nn i n ci cht. K git ng Dim nu khng l ng Landsdale th cng chnh l con n y t ca ng ta, ch lm g ti "i lp". V li, ci cht ca ng Dim chng l s ng ngc nhin. Ngy 29-4-1955, ng Bo i tip lnh s M Gobson Nice xc nh rng ng Dim ang tr thnh mt psychopath (k bnh tm thn), sm mun s b git cht. [Ngun: http://nguoidan.com/nd164/khang.htm ]
214
TRM T CA MT TN TI T HNH
H Hu Tng
Ta - Ngy 29 thng 8 nm 1957, ti b To n Qun s Si Gn ln n t hnh. Ti c k tn xin ph n, m lng khng tin s c, li t hn nu khng c ph n, th u b hnh quyt cho ri mt i, m ti mun chm dt mt cch kho hn l b git m m, ni mt chn ho lnh no , ri tn tui thm trm lun trong mt ci bin ph bng v bin. Song l, s t hn y c b bn nc ngoi hay c. Nn chi, sau ngy b bc n xin ph n, ngy 31 thng Chp nm y, ng Albert Camus, thay mt cho b bn ni ting Php, b R. Fischer, thay mt cho b bn ni ting Anh, ng Nguyn Ngc Bch, thay mt cho ngi Vit hi ngoi, nh in cho ti, n cn khuyn ti nn k tn xin n x cho h tin b vn ng xin phng thch cho ti. N tnh h, ti k tn. Gn nm nm qua, mc du cc b bn ny khng ngt ku go, ti vn i trn u bn n t hnh, v trong my nm ny, trc khi i ng, m no ti cng t hi: Ngy mai phi chng l mnh phi ng trc ton lnh hnh quyt? Sng trong tm trng php phng n, nhng trm t ca mt tn ti t hnh, b t thn un nn chiu hng rt nhiu, chng khc no tia sng b chy gn mt khi thu ht khng l vy. Phng chi, ti cn mc mt cn bnh trm kha, ko di t thng 4 nm 1959 n thng 9 nm 1961, m n nay, thng 6 nm 1962, thi hi xun vn cha dt. Trong iu kin y, nhng trang sau ny phng c gi tr no chng? Tuy vy, ti khng ngi ngng m ng chng n ra, trc lm mt bc th cm n chung cho nhng ai, ri rc trong bn 215
phng tri, hoc danh ting ly lng nh A. Camus hay Nehru, hoc tn tui cn trong bng nh sinh vin v hc sinh, sau t mt vn m ti tin rng l vn trng i hn ht ca na th k sau ca th k hai mi. Ti mun ni n s i nht thng tn gio, trit hc, khoa hc v chnh tr. Hn hai ngn nm trm nm trc y, khi khoa hc cha pht sanh v s hiu bit ca loi ngi ch cn th s, khi chnh tr cn l ci lun l ca cc tiu quc vng i vi nhau v i vi thn dn, c ngi, ti mun ni n Thch Ca Mu Ni, em tn gio v trit hc m thng nht li, thnh ra Pht php cn truyn n by gi. Hn trm nm trc y, Marx em trit hc ca nc c thi y, dung ho vi kinh t hc ca Anh v x hi ch ngha ca nc Php m p nn cho mt ci vn minh mi, vn minh chnh u, hin nay ang chi phi c t ngi. Ri, do mt s ngu ng ca lch s, su trm triu dn Trung Hoa, ng sng bi o Pht y, li phi tn th mt l tng mi, m Thnh nhn l Marx, Engels, Lnine, Staline v Mao Trch ng... Hai ngun vn minh ny, ca o Pht v ca ch ngha cng sn, c hai u c xu hng xa th, sau khi gp g nhau trn t Trung Hoa, s ai thng, ai bi, hay s tng hp nhau thnh ra mt ci g mi m? V mt mt khc, khoa hc, pht sanh Hy Lp vi th k sau Pht php, t y vch mt con ng cng lu cng rng thnh thang v ngy nay khng bit bin gii no c. Vo nhng bui u, n cn phi tu thuc vo tn gio. Vi th k ny, n g c ci ch y, nhng li b tri vo nhng tu thuc mi ca chnh tr. N s ci c nhng tu thuc mi ny chng, hay s h mnh lm ci my cho k mnh th vn theo mun? Vi mi nm nay, Pht php va b vi b qua cc x Ty phng, Anh, c, Php, M, c... ng chm vi khoa hc ca cc x ny, tn gio y s ra sao, hay cng s b khoa hc bi bc, cng nh cc gio iu khc, trc kia? Ni n s i nht thng tn gio, trit hc, khoa hc v chnh tr, m ch cp n Pht php, y khng phi l mt s thin lch. Cc gio iu khc khng nhn chu mt s sa li, vaincre ou prir [1] . Hnh nh l gio iu cn bn ca cc gio iu. t ci php ca mnh di s dt dn ca tr tu. Pht php ly s sa li lm cn bn, v khi bo rng sau ny Maitreya ging th lm v Pht tng lai, chnh li ci php c, phi chng l Thch Ca Mu Ni dn trc tn mnh nn dn mnh n rc mt cuc sa li v i? 216
Ti bi phc ci tinh thn ci tin canh tn y cng nh ti bi phc iu m trong khoa hc, t Copernic, Galile, Kpler, Newton v nht l u th k XX, mi danh nhn u nh du cho mt cuc cch mng trong t tng. Ci tinh thn chung y phi chng l ming t dung ho Pht php v khoa hc? Ti tin rng trong my nm gn y s c cu tr li tho ng cho cu hi trn y. Mt ngn nm trm nm trc Thch Ca Mu Ni, trit hc ca n phn thnh lm ri v dn ng cho s thng nht ci trit hc y vi s hiu bit, di du hiu ca tr tu, thnh Pht php. Ci trit hc ca Ty phng, lp ra t thi Socrate, v bt u phn thnh t Bacon, s nh mt Maitreya m thng nht vi khoa hc, cng di du hiu ca tr tu, t mt tn gio mi ra i, mt tn gio khng da vo tn ngng v cung tn m bt ngun ni t tm, do tr tu soi sng. Ba vin ln, l tn gio, trit hc v khoa hc, nh tr tu m xy lin vi nhau c, th ci mng ln kia, ci mng i nht thng, gn thnh vy. Ch cn vin cht: chnh tr. T mun thu, chnh tr thay i st theo ngi lm v lch s y dy nhng ci xy ra bt ng, cng nh nhng ci hin nhin trnh khng ni. u th k ny, c my ai on trc c s tri dy ca chu v Phi chu, cng nh nhng c gng u c th ngn ni chin tranh th gii th nht v th hai n bng ra? V mc du bt ngun ni chung h thng ca Marx, chnh tr ca Lnine, ca Trotsky, ca Staline, ca Khroutchev, ca Mao Trch ng u c lin tc vi nhau! Thuyt tin nh, thnh hnh phng ng, phi chng cn c ni s v nh ca chnh tr? V t khi, trong sch Cng ho, Platon c mong nhng hin trit cm quyn, hn hai ngn nm qua, trn khp a cu, m c bao nhiu ngi nh th y? Th m, lc ny hn lc no c, th gii ca chng ta i hi nhng nh cm quyn hin trit. S phn ho th gii thnh hai khi tng phn nhau, c i bn u nm nhng kh gii tn st rt kinh khng, ang e do nhn loi bng s ph hoi v chng, c th ko li lch s nm mi th k l t. S khn ngoan ca i bn liu c th ngn ni mt cuc chin tranh th gii th ba chng? Nhn theo tm mt ca ci mng i nht thng, liu chnh tr c chu em vin ca mnh m xy chung, cng vi tn gio, trit hc v khoa hc, ci lu i ca ngy mai soi sng bi tr tu chng? Hay chnh tr vn kiu cng, vn bt tn gio, trit hc v khoa hc lm n l cho mnh, v vn ch nghe ting gi ca bn nng v nhit tnh? 217
Trong nm nm, lc bnh cng nh lc mnh, u c ti b my vn y m nh, ti ngh cch vit ra my bi trm t ny. Chnh ti ly lm l hn ai ht sao mt tn ti t hnh, s phn t nm bn cnh ci cht, li khng ngh v ci cht, m li lo chuyn ca ngi sng. M lo ngh v chuyn ca ngi khc, khng lc no lng ti c yn ngh, cho n i lm khi, ti t v l mt damn [2] . ng i s gii thot ca mnh. M s gii thot ny, ti tin rng khi ng tp sch ny hi nhng ai suy ngh trong bn phng tri, ti s n rc c nhng li ch gio. Cn Sn, thng Su nm 1962 Ti bt ng ba nm sau Khi vit vo u thng Su 1962, mi thng c mt bi, n thng Mi Hai nm y, ti vit n bi th nm. Nhng tng c th tip tc nh vy mi, khng d cui nm 1962, chng ti b xt phng. Sch, my chc s Esprit ca ng Domenach gi cho, my chc s Preuves do b bin tp ny tng, ba bn tho ca ba b trng thin tiu thuyt vit xong, mt quyn t thut, hai quyn tiu lun, b dn vo mt cn x ct vo kho... cng dng cho bn mi lm thc phm. Cn nhng ci vit l d, th b gom gi ln ban qun c. Nh vy m, khi Ng nh Dim b h, m ti liu ny c tr li. Nhng bi Trm t, nh vy m sng st. Gi v nh trc khi ti bc chn ra khi Ch Ho, tp ch Bch Khoa ln lt cho ng ra. Ti khng hi lng lm. Nhng bi ti vit, da vo m kin thc ti c nm 1954, vo t c c chi thm, chi cho khi l li thi? Nay ng gim c nh xut bn L Bi ng cho in ra thnh tp, ti cng khng hi lng hn na. Song ngh cho k, ti sao c ci t i nh vy? Cng chng mun hiu tm trng ca mt ngi ti t hnh, nm trong bn vch, chng bit chi xy ra ngoi i, bnh hon lin min, t thn lng vng mi bn cnh. Th thnh tht cho cng chng hiu. Cn vic ni trng hay trt, ai n, mnh l k c sch v hc mi ngy, ai n tranh hn thua vi mt k, ch c k c leo lt ca tn ti t hnh m au nhc nh? Si Gn, thng Su 1965 [Source: Talawas 7/2008] 218
Tiu s: ng sinh ti lng Thng Thnh, tnh Cn Th. Nm 1926, H Hu Tng sang Php hc ti trng i hc Marseille v np lun n thi Cao hc Ton ti i hc Lyon. Ti Php ng kt bn v tham gia hat ng chnh tr vi nhng nh i quc lu vong nh Nguyn Th Truyn, Phan Vn Trng, Nguyn Vn To, T Thu Thu, Phan Vn Hm, Phan Vn Chnh v.v... v gia nhp T Quc t. Nm 1930, H Hu Tng c giao lm ch nhim bo b mt tn l Tin Qun. Thnh vin ca ban bin tp l nhng chnh khch sau ny nh T Thu Thu, H Vn Ng, Phan Vn Chnh, Hunh Vn Phng, L B Cang...Bo cha pht hnh s u th ban bin tp b bt v t chc cuc biu tnh ngy 22 thng 5 nm 1930 trc in lyse (dinh Tng Thng Php) xin gim n cho cc lit s trong cuc Khi ngha Yn Bi b kt ti t hnh. C nhm b trc xut v Vit Nam, ngai tr Phan Vn Hm v H Hu Tng trn thot sang B. Sau ng v nc. Thng 11 nm 1932, H Hu Tng b Php bt v ph trch tp ch l lun chnh tr b mt Thng Mi (theo xu hng Trotsky ch trch hot ng ca ng Cng Sn ng Dng), n ngy 1 thng 5 nm 1933 b x n treo ba nm. Sau ng c mi gia nhp ban bin tp ca nht bo Cng Lun v tun bo ng Nai. Nm 1936, H Hu Tng xut bn tp ch Thng trc Cch mng, mt tp ch b mt duy nht trong nc c in bng ch in. Tp ch ny c dng lm cng c i lp vi ng Cng sn ng Dng. Cng trong thi gian ny ng b nhm La Lutte v cho xut bn mt tun bo ting Php tn l Le Militant (Chin s), cng khai cng kch ch ngha Stalin. Cng vi o Hng Long ng cho ra t Thy Th c xy ng li t Quc t. Thng 6 nm 1939, ng tuyn b t b T v ch ngha Mc. Ngy 29 thng 9 nm 1939, chnh ph thuc a m chin dch tng n p, bt ht nhng ng phi i lp. n cui nm 1940 H Hu Tng b y 219
ra Cn o cng vi cc nh cch mng chng Php khc nh Nguyn An Ninh, Phan Vn Hm, T Thu Thu.... Nm 1944, ng c tr t do. Trong thi gian t, H Hu Tng hnh thnh mt h thng t tng mi: ch ngha dn tc, khng l thuc Ty, Tu, Nga, M. ng tuyn b: "Ti tr v con ng dn tc; ti cho rng vic giai cp v sn gii phng nhn loi l mt huyn thoi ln ca th k 19 v tim nng cch mng ca giai cp v sn chu u v Bc M l mt huyn thoi ln ca th k 20." Nm 1945, H Hu Tng ra bc. Trong thi gian ny ng vit X hi hc nhp mn, chng li php bin chng v mt lot sch chnh tr, kinh t khc nh: Mun hiu chnh tr, Kinh t hc, Kinh t chnh tr nhp mn, Tng lai kinh t Vit Nam, Vn dn tc, Tng lai vn ha Vit Nam... Nm 1946, H Hu Tng c mi tham d hi ngh Lt vi t cch c vn trong phi on Vit Nam. Sau , ng tham gia san chng trnh sch gio khoa bng ting Vit cho bc trung hc cho b Gio Dc Vit Nam Dn Ch Cng Ha. Nm 1947, H Hu Tng b Php bt trong lc tn c v Hi Dng. Sau ng tr v Si Gn vit vn, lm bo. Nm 1948, H Hu Tng hp tc vi bo Si Gn Mi v bt u vit tiu thuyt Phi Lc sang Tu. Nm 1953, H Hu Tng a ra gii php Trung lp ch (Neutrality). Nm 1954, ng sang d hi ngh Genve, ra sc vn ng cho gii php trung lp Vit Nam nhng khng thnh cng. Thng 3 nm 1955, H Hu Tng b bt v lm c vn cho Mt Trn Thng Nht (Cao i, Ha Ho, Bnh Xuyn) chng li chnh quyn Ng nh Dim. Nm 1957, H Hu Tng b kt n t hnh, nhng nh Albert Camus v nhng tr thc khc nh th tng n Nehru vit th can thip nn ch b y ra Cn o. Ngy 31 thng 1 nm 1964 (sau khi ch Ng nh Dim sp ) H Hu Tng c tr t do. Ra t, ng vit bi cho t nh Sng v a ra gii php Siu lp: ngh Lin Hip Quc ha min Nam Vit Nam. Nm 1965, ng lm Ph Vin Trng Vin i hc Vn Hnh v vo ban bin tp tun bo Ha ng Tn gio. Nm 1967, H Hu Tng trng c dn biu i lp trong H Vin Vit Nam Cng Ha, thi gian ny ng tham gia vit bi cho cc t bo: Ting Ni Dn tc, Quyt Tin, uc Nh Nam, Tin Sng, 220
Si gn Mi, in Tn v.v... Sau s kin 30 thng 4, 1975, ng b bt a i hc tp ci to. Nm 1980, c tr t do v mt va khi v n trc ca nh vo ngy 26 thng 6 nm 1980 ti Si Gn. [Source: Wikipedia.org]
221
GII TA B MT V CI CHT CA TNG TRNH MINH TH

(Tp ch GP GI, s 112, th ba, ngy 7/2/03)
LI TA SON: Tng Trnh Minh Th, T lnh Lc Lng Cao i Lin Minh b git vo lc 6 gi chiu ngy 3-51955, l mt nghi n m c mt s tin tc loan khc nhau, nh: 1- V pha chnh quyn Ng nh Dim cho bit rng tng Trnh Minh Th trng mt vin n vo u, khi ng i trn chic xe Jeep chy trn cu Tn Thun, trong khi ang truy qut lc lng Bnh Xuyn. 2- Theo ng L Trng Vn, vit rng ci cht ca tng Trnh Minh Th l do tng Vn Thnh Cao cho n em ngi chung xe Jeep vi tng Th , ha st ng ti cu Tn Thun, theo mt lnh ca ng Ng nh Nhu. 3- Theo mt ti liu bng ting Php do ng Nh Lang cng b trn bo ch, th phm git tng Th l Thiu t Tnh bo Savani ca Php, tr th cho tng Chanson. Thiu t Savani t trn chic thuyn nh ca Php t di sng bn ln xe tng Th. Nhng theo ti liu do ng Trnh Minh Sn cng b trn t Lng Vn, Canada, s 232 thng 12-2002, di y, cho bit thn ph ng - tng Trnh Minh Th b git ti Dinh c Lp ri em xc ng ch ti cu Tn Thun nh lc hng. R rng y l mt bng chng tht CHNH XC nht. Bi v l ngi trong gia nh mi c th nhn tn mt c c thy HAI vt n bn rt gn, mt vo t v mt vo vo l tai tng Th cn lai m khi trn vt thng, ch khng phi MT pht duy nht nh tin cng b. c bit khi hay tin chng cht, b Trnh Minh Th n m xc chng v khc k ng Nhu git chng ti!. 222
Cng vo thi gian c tin ng Nhu b mt cho ngi ti hm da gia nh tng Th buc phi gi im lng. Tng Th s c truy thng Trung tng, c hng mt s tin t tut sinh sng, v cc con s c thu vo trng Quc Gia Ngha T n hc t t. Phi chng v bo v s an ton cho gia nh, bt buc gia nh tng Th phi gi b mt cho ti by gi? GP GI
Gii-ta b mt v ci cht ca tng Trnh Minh Th

Trong mc ny, Lng Vn s 231, BC vit rng: Tng Trnh Minh Th t trn ang khi iu qun tn cng lc lng Bnh-Xuyn bn kia cu Tn-Thun, n o pht xut t mt giang-thuyn Php, do Bnh-Xuyn iu khin. Sau ny c tin, tng Th b Savani, s quan Phng Nh Php ra lnh m st tr th cho tng Chanson. Sau khi bo pht hnh, thn nhn ca tng Th, hin sinh sng Canada, gi th cho BC, cng b b mt v ci ch ca tng Th, ni dung nh sau. BC xin ng ti nguyn vn nh mt s liu: Brossard, ngy 12 Nov, 2002 Knh tha ng Bt Ch Nhn c thy mt c gi thc mc v ci cht ca tng Trnh Minh Th, v c ng tr li trong mc gii p, Lng Vn s 231. Ti xin t gii thiu l con trai t ca c Trung tng Trnh Minh Th. M ti l qu ph Nguyn Th Kim, hin ang sinh sng vi ti Canada. Nh ng Bt Ch nh chnh gim mt b mt v ci cht ca ba ti, sau 47 nm m gia nh ti gi im lng. S tht l ba ti b m st, khng cht trn nh tin tc v li n i. Ba ti b m st lc 6 gi chiu ngy 3 thng 5, 1955, do 2 vin n sng nh, v vt thng khng ph rng. Vin n th nht d st vo t, bn tr ra ming, ming cn m khi n. Vin n th hai, pht n hu, cng d st vo l tai phi, bn tr ra b trng mt tri, l tai m khi sng. iu cho thy, k ra tay l ngi thn cn, ng sau lng hoc ng k bn. M ti tin rng ba ti b mu st trong dinh c Lp, khi v hp tham mu. Sau a xc ra mt trn cu Tn Thun v h ln l t trn. T ngy mt nc, hi ngoi c nhiu gi thuyt c a ra, ni v ci cht ca ba ti. ti ny thng mt s ngi lin h ti 223
ci cht m m ca ba ti, khui ra, to nhiu gi thuyt v l, v cn c, ngy to, hoc em vit sch hoc ng trn bo ch, c tnh che y s tht, tung ha m nh la d lun bng bt ti c nm xa. Nh ng Bt Ch thy, qua nhiu sch bo v ti liu, tt c u ni tng Th t thng v mt vin n duy nht; nhng gia nh ti v c ging h Trnh u bit l ba ti cht v 2 vin n c bn rt gn (d st v bp c). Ch cn chi tit quan trng thi cng ti khi tn cng dn chng di dng ph cc gi thuyt ngy tao khc Sau cng, nh chnh tr li trn bo, ng c th tm tt: Anh em ng Dim Nhu ngy v chp chnh bp bnh nn chiu d tng Trnh Minh Th v hp tc cng c a v; sau ch mu h st tr hu hon Xin thnh tht cm n ng Trnh Minh Sn 2810 Bourgogne Brossard, Quebec J4Z 1T5 Canada GP CA DTB: Trong cun Phong Tro Khng Chin Trnh Minh Th ca ng Nh Lang tn tht l Thi Ln, xut bn 1984 ni trang 328 329 vit nh sau: Tng Th mt ng 7 gi chiu ngy mng 3 thng 5 nm 1955. ng b mt vin n Carbin duy nht bn vo l tai bn phi, xuyn qua mt tri, trng mt bay mt. Khi n cn dnh bn tai, chng t k st nhn phi ng gn lm nn mi chnh xc nh vy. Mt con mt cn li nhm nghin, hm rng gi ca ng cng bay i u mt.. iu ny chng t iu ng Trnh Minh Sn ng, b ng b bn 2 pht. n i t l tai ln mt vin n khng chm n rng c v vin n khng phi l sng Carbin m l sng lc loi Rouleau. Pht bn u tin t sau t ra ming bay i hm rng gi, Tng Th cha cht, v cha vo c. Ngi bn phi cao hn tng Th. * K gi Nh Phong L Vn Tin phng vn ng T Bnh Cm em v ca Tng Th, ng Cm cho bit rng: Tng Th bi git trong dinh c Lp, c th di tng hm (basement), ri ng 224
Nhu cho em qua cu Tn Thun ng Cm qu quyt tng Th khng c trong xe, khng li xe v khng i n Tn Thun. Thi th tng Th c a ti gi nh ng ta cht ti mt trn. * K gi Nh Phong L Vn Tin phng vn ng T Thnh Long l ty vin ca tng Th. ng Long bc b vic ng c lin h n ci cht ca tng Th v m ch ng bit ai ng ng sau v h st ny, nhng t chi khng cho bit chi tit. Cuc phng vn ny vo ngy 8-8-1999, m bc th ca cu trng phng nh Php l Savani c tp ch Vit Nam Hi Ngoi ca Lut s inh Thch Bch ph bin t lu chng t l ti liu gi mo, v i t T Thnh Long khng nhc n ngi Php git v cn cho bit ai ng ng sau v h st * Phng S - K S ca Tui Tr Cui Tun Online: Phm Xun n Tn Ngi Nh Cuc i ca Nh Vn Nguyn Th Ngc Hi, k th 8, ngy 25/10/06, Phm Xun n cho bit: Ngi Si Gn ngy nh nhng bin la t Tn Thun n Xm Ci, v k cho nhau nghe ci cht ca tng Cao i Trnh Minh Th. Th trong T Lin ri quay ra i vi Dim. Chnh Dim - Nhu cho ngi git Th ngay ch cu Tn Thun, click c: PHM XUN N TN NGI NH CUC I - Nguyn Th Ngc Hi * ng L Trng Vn cha bao gi gp ng Trnh Minh Sn cho n hin nay, mong ng Nguyn Cn bt hiu T Gn ng c vit Cn vit Gn nghe ng T Tn, v L Trng Vn v Trnh Minh Sn ang sinh sng ti San Diego v Quebec, Canada. Trch Tp ch GP GI, ngy 7/2/03 DTB, ngy 18/12/06 http://www.dongduongthoibao.net/view.php?storyid=336
225
TI SAO TNG THNG NG NH DIM KHNG CHO TNG T TI L QUANG VINH C CHT TON THY? V AI TH TIU THN XC CA NG?
[ng tin s lut Francis Lm L Trinh trn trnh cu hi, trong khi li vit sch b cong lch s. Vy xin hi, c ai c th tr li thay cho ngi cu B trng b Ni v khng?]
28.06.2008 | Trnh B Lc
Tng L Quang Vinh trc To S thm i hnh Cn Th
226
Tng L Quang Vinh t Ba Ct l mt anh hng to thi th xut thn t nng dn o vi, tay lm chn bn mt tn ca Pht Gio Ho Ho. Va 20 tui, anh chm phi vi ci cnh tang tc ca mt x s ang b dy xo xm lng ca Thc dn Php. Lng qa cm ca mt thanh nin hun c tinh thn yu nc nng nhit anh quyt tm thnh lp B i nh thc dn Php. Sut 7 nm (1947-1954) nhng cuc chin u oai hng ca nghi qun vang di trong cc tnh Chu c, Long Xuyn, Cn Th, Sa c lm cho Vit Minh Cng Sn cng nh qun i Php u phi khip m. V c mt thin ph, tng Ba Ct c kh nng iu qun khin tng c o nh u thng . Ngoi ra tng Ba Ct c nhng c tnh: Tin qun anh i trc, qun lui anh i sau, v i s vi binh s vi cp trc thuc nh l thn nhn rut tht nng n gio dc, nh v hnh pht, nhng cm s o vi chin s trong nhng cn b ch bao vy. Nm 1954, sau khi k hip nh Genve, c Ng nh Dim v nc chp chnh, chnh ng Ng nh Nhu thn hnh n gp tng L Quang Vinh vi nh mun li ko Tng Vinh vo phe khng ch cc lc lng v trang ca cc gio phi. Nhn thy bt chnh ca nh Ng, Tng L Quang Vinh khng nh sm mun g ng Dim v ng Nhu i n con ng c ti l hu qa v cng tai hi a t nc Vit Nam n b vc thm suy vong to c hi tt cho CS tr li thn tnh Min Nam. Tng Vinh rt vo bng phn i. S rt qun ca Tng Vinh lm cho Ng nh Nhu v cng bc bi. v mu toan thanh ton cho k c ngi anh hng trc tnh ny. Cui cng Tng L Quang Vinh b bt v b x t ti Cn Th (13-7-1956). 227
Ngy 13.7.08 ti y l ngy k nim Tng Ha Ho Dn X ng L Quang Vinh tc Ba Ct b hnh quyt ti Cn Th, 42 nm trc y. Trong tc phm "V Ngun", tc gi Tin s Lm L Trinh c vit on nh sau: "Nhung cht mt cch b n trong t. Nguyn i tng Khnh cho bit tm thy xc ca Nhung treo c bng giy thng". (Nhung cng l ngi c Dng Vn Minh giao phn s th tiu xc ca L Quang Vinh tc Ba Ct, lnh t Ho Ho, sau n t hnh). (V Ngun trang 64). i vi c gi 60 hay tr hn, on vn ngn ngi trn y ch to thm thc mc hn l d kin lch s. May thay, ngy 22.6.2008 va qua, ng Hng Phc ca i pht thanh (VN) Hi Ngoi ti Hoa Thnh n c nu cu hi lin quan n v n ny vi ng Trnh B Lc, nguyn s quan Ty vin ca i tng Dng Vn Minh t nm 1958 n chiu ngy 29.4.1975. Di y l trch on bi phng vn do ng Trnh B Lc gi ti : Hi : Trong v n Tng L Quang Vinh, tc Ba Ct ca Ha Ho, b x t ti Cn Th, cng c d lun cho rng ngi cn v ca i tng Minh, lc by gi l i y Nguyn vn Nhung, bm thy ca Tng Ba Ct ra lm nhiu mnh, sau khi thi th ng ny c chn ct. ng c bit chuyn ny nh th no khng ? Trnh B Lc : c c mt ci nhn thun l v s vic, ti c 3 tha cng qu vi: Trc ht l k s lc v qu trnh bt gi Tng L Quang Vinh, th hai l cc phin ta v bn n ca tng L Quang Vinh v cui cng l vn thanh ton xc cht. 1. Qu trnh bt gi Tng L Quang Vinh Tng L Quang Vinh tc Ba Ct l lnh t Ho Ho Dn X ng b phc kch bt sng trong khun kh chin dch Nguyn Hu vo nm 1956. Lc ny ti cha phc v di quyn ch huy ca i tng Dng Vn Minh. Ti c bit qua bo ch lc by gi v theo li thut li ca i y Nguyn L Tr v i y Nhung khi ti lm vic chung vi nhng ngi ny t nm 1958. ng Tr l em r ca b Dng Vn Minh cng l thuc cp ca i tng Minh t cc chin dch Hong Diu, Nguyn Hu, Thoi Ngc Hu. Chc v sau cng ca ng Tr l Cc Trng cc X Hi, hin ng ang nh c California. Ngoi ra sau ny ti cn c bit thm mt cch chi tit hn, 228
khi i tng Minh sang Hoa K. Mt khc ti cn tm thy c nhng ti liu rt ng tin cy c vit r rng trong quyn "19451954 Vic Tng Ngy Hai Mi Nm Qua". Tc gi l on Thm. Sau khi hon tt chin dch Hong Diu, Thiu tng Dng Vn Minh c c gi chc v T lnh chin dch Nguyn Hu t ngy 1.1.1956 i ph vi lc lng Ha Ho, c th l thu phc cc Tng L Quang Vinh tc Ba Ct v Tng Trn Vn Soi tc Nm La. i y Tr, thuc cp tin cy ca Thiu tng Minh lc by gi, gy c s tn nhim c bit vi ng Phan H, bn hc c, ca i y Tr. Ch sau vi ln trao i iu kin vi i din ca Thiu tng Minh, ng Phan H, C vn ca Tng Nm La, thuyt phc c b Trn Vn Soi, nh danh L Th Gm, ngi c bit nhiu vi bit danh Phn L Hu. Tuy l lnh t ca khi qun s ln nht ca Ho Ho, Tng Trn Vn Soi li chu s chi phi cng rn ca phu nhn mnh nht l cc vn ti chnh nn ng chp thun nhanh chng nhng iu kin do B t lnh Chin dch a ra v c son tho bi i s Nguyn Ngc Th. Ngy 8.3.1956 ti Ci Vn, trc Thiu tng Dng Vn Minh, Tng Trn Vn Soi, vi 1.056 s quan v 4.600 binh s Ho Ho, ln l tuyn b v hp tc vi Chnh ph . Thu phc xong Trn Vn Soi, Thiu tng Minh tip i ph vi Tng L Quang Vinh, tc Ba Ct. ng cng rt mun thu phc L Quang Vinh nn c s gip ca i s Nguyn Ngc Th, qua trung gian ca ng Gio Hunh Kim Honh, l cu T cng l thy dy hc ca Ba Ct, tip xc tha hip vi Ba Ct nhng khng thnh v s i hi qu ng. L Quang Vinh tc Ba Ct mun c nhn nhn l Trung tng qun i VNCH, ngang hng vi Trung tng L Vn T, Tng tham mu trng QLVNCH v sc lnh cng nhn ny phi ban hnh trc ngy v hp tc. Ti c ai tng Minh cho bit trong thi gian , B t lnh Chin Dch x dng ti a cc n v thuc quyn, hnh qun lin tc dc theo vng Tht sn, Chu c ngn chn ng v ni Sam, Thng Phc, thuc qun Hng Ng gn st bin gii Kampuchia, l c a an ton ca Ba Ct. V chin thut tn cng ca TT Minh lc l "chn mt ng v hang ca h, buc h phi di ng lin tc th chc chn h phi sa li." Cc Tiu khu ti Min Ty cng nhn c lnh ca ng m nhiu cuc phc kch ngy v m trong vng trch nhim ca Tiu khu no ng tng Ba Ct . ng nh mun ca Thiu tng Dng Vn Minh, Tng L 229
Quang Vinh phi lun lun di ng, khng th yn mt ni no, nht l sau khi Tng Trn Vn Soi quy thun. V cui cng h sa li tht: Ngy 13.4.1956, Tng L Quang Vinh tc Ba Ct b mt tiu i Bo An phc kch bt sng ti Chc C ao cch Long Xuyn 15 cy s cng vi 5 h v. Trung s Giu ch huy tiu i ny thut li rng, tiu i ca ng ang phc kch t khuya m 12 rng 13.4.56, vo khong 6 gi sng, ng thy mt ton ngi t mt chic cp bn bc ln b. ng h to: - Ai ! ng li. - ng bn! Ti l Ba Ct y! Ti u hng! Sau ny c bo ch hi, Thng s Giu nhn nhn l ng c cm gic run s, nu bit r trong ton ngi c Ba Ct, khng hiu ng c phn ng ra sao. ng v Tiu i ca ng c thng 1 triu ng trong mt bui l ngy 22.5.1956. Vo thi im ti ang th hun ti TVBLQ Dalat, sau khi tr tin cm, chng ti lnh c li hn 1.200 ng v 1 t ph BNG ch c 5 ng. B t lnh Chin dch lin gii Ba Ct v Cn Th ri chuyn phm nhn sang b T Php v b Quc Phng. K t lc mi quyt nh v Ba Ct u thuc hai b ny cn B t lnh Chin Dch ca Thiu tng Minh ch ym tr tnh Cn Th trong vic bo v an ninh khm ng m thi. 2. Cc phin ta v bn n ca tng L Quang Vinh Ngy 11.6.1956: Ta S thm i hnh hp ti Cn Th, vi thnh phn: Chnh n l ng Hunh Hip Thnh, i din Cng t vin l ng Bin l Lm L Trinh, cc Lut s bin h b can l ng Vng Quang Nhng, L Ngc Chn. Ta tuyn n t hnh theo ngh ca ng Bin l Lm L Trinh. B can chng n: - 25.6.1956: To Thng thm i hnh hp ti Cn Th vi thnh phn : Chnh n: L Vn Thu, Cng t vin: L Vn Tun, phc li n L Quang Vinh v ngy 26.6.56, y n t hnh ca to S Thm i hnh Cn Th. - 3.7.1956: To n Qun s hp ti Cn Th xt v kha cnh an ninh quc gia vi thnh phn Chnh n: V Tin Tun, y vin Chnh ph: Thiu tng Mai Hu Xun, v ngy hm sau, 4.7.1956, ta tuyn n L Quang Vinh: t hnh cng thm tc ot binh quyn v tch thu ti sn. 230
- T ti L Quang Vinh t Ba Ct xin Tng thng VNCH n x. - Tng thng Ng nh Dim bc n n x. - Lut s L Ngc Chn thay mt L Quang Vinh xin Tng thng kim Tng t lnh ti cao Q..V.N.C.H cho t ti c b x bn theo qun lut thay v b hnh quyt bng my chm. - Tng thng Ng nh Dim cng bc n xin ny. - Ngy 13.7.1956. Trung t L Quang Vinh t Ba Ct, 32 tui, b hnh quyt ti ngha a ng Ha Bnh, Cn Th bng my chm "guillotine" c t thi Php thuc, ch t Si Gn xung, ao th ph l ng i Phc. Vn c t ra ni y: Vic Lut s L Ngc Chn, thay mt t ti L Quang Vinh, Trung t Tr b qun i Quc gia Vit Nam (QGVN) k t ngy 14.1.54 di thi Th tng Bu Lc, yt kin Tng thng xin c n cui cng l c x bn thay v b chm nhng ri Ba Ct vn b cht u! Ai l ngi c thm quyn chuyn quyt theo hin php? Ti mun ni l c ai c mt mc mun Ba Ct phi b cht u nn mi khng ban cho c n b x bn m ng l ra Ba Ct phi c hng, v t ti tng l mt s quan Trung t tr b, v hn th na l i t gi nh? Ti xin nhng quyn phn xt li qu v. Cng cn ni thm mt chi tit khc: Ngy 17 thng 3.1965, tt c 3 bn n ca to n Qun s v ca to i hnh b hy b do phn quyt ca Phng Ti Thm to Thng Thm Si Gn. - Sau khi hon tt v n Ba Ct, ng Bin l Lm L Trinh, tr v Si Gn m nhn chc Tham l, ngang hng Th trng, ri chc B trng b Ni V (thng thng cng lao?) thay th ng Nguyn Hu Chu, t chc k t ngy 5.11.1956. - Cn Tng Dng Vn Minh tip tc phc v ti Min Ty, ch huy chin dch Thoi Ngc hu (8.6.1956) ri c kim nhim thm Tng th k thng trc Quc Phng, trc thuc Tng thng ph, T lnh phn Khu Sigon - ChLn sau ny tr thnh Bit khu th (29.8.1956). Chin dch Thoi Ngc Hu chm dt ngy 30.10.1956. 3. Vn thanh ton xc cht Cu hi ca qu i c hai ch "bm thy." Hai ch ny, nm va qua, ti cng c nghe. Mt ngi bn ca ti thut li trong mt 231
dp gp g vi ngi tng l cu S quan Tu vin ca Tng Thng Ng nh Dim cho n ht ngy 1.11.1963, trong lc vui ming k li, mt hm, thp tng Tng thng i kinh l, ngi ny c ng Tnh trng Cn Th cho bit l xc Ba Ct b bm ra. Ti khng tn tai nghe c cc cuc m thoi ny. Nhng ti bit chc chn v Tnh trng Cn Th trong thi gian cc chin dch Nguyn Hu v Thoi Ngc Hu cng khng ai khc hn l v S quan cao cp c tn trong cu tr li s 4. Tit l ca ng vi s quan Ty vin ca Tng thng ch l mt hnh thc bo co lnh trn c thi hnh, khng phi l tha gi. Sau chin dch, v Tnh trng ny c thuyn chuyn lm Tnh trng Phc Tuy mt thi gian kh lu. Trong sch ca b Trn Th Hoa t Phn, phu nhn ca Tng L Quang Vinh, hin nh c Houston, c vit ..."Khi cht r, thi th Tng L Quang Vinh cn b hnh h, cht ra nhiu khc cho tan nt, cho tuyt dit. Hnh ng ny c lm cho pha chin thng c thm h h tho mn trong nm kiu hnh t ho cht no khng? i vi phng ng, y l mt iu bt nhn v o. Phng ng c truyn thng o hc, k khng theo Pht cng bit Nho. Khng ai n i x tn t vi ngi cht nh th... (trang 229). Vi g m ngi lnh o ti cao li bt phi thi hnh bn n theo ng kiu nh vy? Chng ta hy c trong "Hi K L Quang Vinh trang 228 c th tm cu tr li: "ch c 90 ngy c l cn ngn hn nu k t ngy khi u t tng. R rng l mt c chnh tr, mt thi vi v, c tnh t cho c mc tiu tht mau l, ging nh mt k c nh mun bp cht ch th ngay lp tc, dt khot cho xong". V chng ta ngh sao v s kin t ti xin c x bn thay v b chm t u nhng Tng thng cng quyt t chi. Nu Tng Thng ng l mu nh ng Lm L Trinh ca ngi trong V Ngun, trang 88 l "Tng Thng Ng nh Dim l mt tn cng gio thun thnh, phn bit ti phc..." Vy th v l do g ng li lnh lng quyt tm khng cho Ba Ct c cht ton thy? Ti sao ng li mun cng chng trc php trng tn mt chng kin Ba Ct b cht ra lm hai khc? Ri theo nh hi k Tng L Quang Vinh, th ti sao ngi lnh o ti cao li khng ch th r rt cho nhn vin tha hnh l phi chiu theo lut php m giao ngay xc cht hai mnh li cho thn nhn trc s chng kin ca ng 232
Chnh n Hunh Hip Thnh, ca Cng t vin Bin l Lm L Trinh cng nh ca bo ch, ca cng chng vi bin bn ca Tha pht li? Nu tht s c vic phi tn xc cht Ba Ct th r rng v c ai s rng ni chn ct Tng L Quang Vinh ngy no s tr thnh mt a im hnh hng ca tn Ha Ho.
Bin l Lm L Trinh (ti M) ng Ng nh Dim hn nhn Hng y Agagianan (1959) Vy th cu hi l: - Ai l nhng ngi s ni chn ct Tng L Quang Vinh t Ba Ct ngy no s tr thnh mt a im hnh hng? - V nu tht s Thiu tng Dng Vn Minh ch th cho ng Nhung lm vic ny th ng c li g trong ? hay ch c hi m thi? Ngoi ra nu mun phn tch xem cho r "c phi Thiu tng Dng Vn Minh ch th cho ng Nhung bm thy Ba Ct hay khng" th ti xin c k li gt mc ca ti v quyn sch V Ngun ca ng Lm L Trinh. Bi v nu chng ta gii ta c gt mc ny th chnh l phn ln s tht v vic th tiu xc Ba Ct. C phi Thiu tng Dng Vn Minh ch th cho ng Nhung bm thy Ba Ct hay khng? - Khong u thng 4 nm 2007, Giao Ch ph bin trn Take2Tango, bi vit "Tc gi Lm L Trinh ti San Jose T V Ngun n Thc Tnh..." Khi c xong bi vit ny ti lin gi mt in th n tc gi yu cu ng gii thch cho thc mc ca ti v mt on trong tc phm ca ng. an y nh sau: 233
"Nhung cht mt cch b n trong t. Nguyn i tng Khnh cho bit tm thy xc ca Nhung treo c bng giy thng". (Nhung cng l ngi c Dng Vn Minh giao phn s th tiu xc ca L Quang Vinh tc Ba Ct, lnh t Ho Ho, sau n t hnh). (V Ngun trang 64). - Ngy 19.4.2007 ti va gi in th n ng Lm L Trinh va gi bng th "u tin" ca Bu in c s chng nhn giao s 0305 1720 0000 5965 4441 (Delivery Confirmation) ngy 21.4.2007 n t gia ca ng Huntington Beach, CA 92646 lc 11:08am. - n 13.5.07, khng nhn c hi m nn ti cng khai ha in th ca ti trn take2tango. i ti vit cho ng Trinh nh sau: Mt mt ti a ra nhng ti liu ni rng khi L Quang Vinh b chm th Cng t vin ca to i hnh thuc B T Php VNCH c trch nhim thi hnh bn n ny. V khi i din B T Php l ng Bin l Lm L Trinh c trch nhim phi chng kin v xc nhn ti phm l ng thc l L Quang Vinh, cng nh ng Trinh phi xc nhn ti phm thc s b cht u v cht. Theo lut php th B T Php v ng Bin l Lm L Trinh cn phi c trch nhim v cng nh c y thm quyn quyt nh mt trong 2 vic: - Hoc l giao xc cht ca t phm (Tng) L Quang Vinh li cho thn nhn mai tng, - Hoc l gi xc cht hai mnh, phn u v phn mnh ca (Tng) L Quang Vinh ri chn ct ti ni no . Mt khc ti nhc li li ng LLTrinh vit: "Nhung cng l ngi c Dng Vn Minh giao phn s th tiu xc ca L Quang Vinh tc Ba Ct, lnh t Ho Ho, sau n t hnh." V hi ng Trinh hai cu: Cu th nht: ng l ngi c quyn quyt inh v hu s ca L Quang Vinh cho nn nu Thiu tng Dng Vn Minh th tiu xc cht th chc chn ng bit r ai ra lnh ny cho Thiu tng Dng Vn Minh? B T Php hay B Quc Phng? Nn nh l lc by gi Thiu tng Dng Vn Minh ch l T lnh chin dch Thoi Ngc Hu th Thiu tng Dng Vn Minh c thm quyn g trong vic hnh quyt Tng L Quang Vinh m c th giao phn s th tiu xc cht cho i y Nhung? V cu hi th hai l: - S hin din ca ng Bin l Lm L Trinh v ng Chnh n 234
Hunh Hip Thnh ti php trng Cn Th c phu nhn Tng L Quang Vinh tc Ba Ct xc nhn ni trang 231 v 233, quyn Hi K Tng L Quang Vinh. - ng Lm L Trinh chnh l ngi c quyn quyt nh v s phn xc cht Tng L Quang Vinh cho nn ng phi bit r l lm sao i y Nhung c c xc cht th tiu? ng Nhung khng ch ng cp i xc cht hay l chnh ng giao n li cho ng Nhung? - Nu l cp xc th ti sao ng li im lng trc mt vic trng i nh vy m khng bo co ln cho cp trn? V im lng lun cho n by gi? - Cn nu chnh ng giao xc cht cho ng Nhung th ti sao ng li lm nh vy? V tun theo lnh ca thng cp hay v t c nhn? Tha qu v th ca ti n tn tay Tin s Lm L Trinh nhng ng c bo l khng c c v yu cu gi li. Take2tango li yu cu ng vo website ny c, nhng ti vn khng thy ng tr li. Khng b cuc, ti li xe i Houston cch ni ti c ng li 530 miles tham d bui Hi tho bn sch ca Tin s Trinh t chc vo chiu ngy 27.5.07. Trong phn pht biu kin, ti lp li nhng cu hi nh gi ng hi thng T, nhng ngi iu khin chng trnh ct ngang khi ti cha c ht cc cu hi ca ti. Ti mun ni rng ng Lm L Trinh khng mun c v cng khng mun nghe 2 cu hi trn ca ti. Ti sao li nh vy? Ti xin nhng cu tr li li cho qu thnh gi. Ti tin rng nu ng Lm L Trinh chu thnh tht tr li 2 cu hi trn ca ti th vn ai th tiu v v sao li phi th tiu xc Ba Ct s hon ton c gii p. Ti vn cn gi on video ny. Nhng ti ngh rng c l sau khi hnh hnh Ba Ct, ng Bin l Vit Nam Francis Lm L Trinh cng mun hc theo Pilate l sai ngi em nc n ng ra tay. Trnh B Lc, 28.06.2008 Nguyn s quan Ty vin ca i tng Dng Vn Minh. [Source: Din n in t VN-Politics@yahoogroups.com Sat, Jun 28, 2008 at 8:11 PM ] 235
NG DIM DUNG DNG GIN IP VIT CNG NHNG LI TRIT H BA LC LNG CHNG CNG
Cao Th Dung
B Quc Phng do Trn Trung Dung, B trng Ph T, ch trng t chc "t lon Php" l mt sai lm, mt hnh ng " tr con ". Hu qu l gy nn mt "tai ha ngoi giao" : Php on tuyt mi lin h v tnh bo vi chnh ph VNCH. Hng trm cn b tnh bo ca Cng sn xm nhp vo c An Ninh Qun i, Bo Ch, Cnh St Cng An v k c ng Cn Lao do hu qu Php em tt c h s mt v nc. in hnh nh nhm ng Nam V ca Cng sn v u th Php H Ni nm 1952. Php dng lm gin ip i; nm 1955 nhm ny len li vo nhiu lnh vc hot ng Min Nam, vo c ngnh an ninh tnh bo ca chnh ph Ng nh Dim. in hnh nh nhm Ca Dao, nhm Phan Ngh (K gi) v nhiu nhm khc trong c Phm Xun n- lc y cn l mt cn b cp thp nhng l nhn vin tnh bo 2 mang lm cho Phng Nh Php t nm 1950. C Nguyn Ngc L lm Tng Gim c Cng An l mt sai lm khc tai hi nghim trng. L xut thn h s quan Binh on Php, bn cht v bin v l mng. L khng bit g v tnh bo. Lc L v tip nhn Tng Nha th bao nhiu h s mt bin mt, mt trong my tay lnh ngh tnh bo th L khng dng, Bi vn Nhu vn l " con cng " ca Mt Thm v Phng Nh Php, Nhu c Cng Sn kho lo mc ni t nm 1956 di thi Nguyn Ngc L. Nhng tay gii ngh t Min Bc vo Nam th b y i tnh xa hoc khng c dng. Mt l hng ln trong ngnh an ninh tnh bo t lc L lm Tng Gim c ko di cho n thi Phm Xun Chiu, mt tng lnh duy nht ngi Bc thuc Quc Dn ng, c hc, con chu lp Vn Thn Cch Mng, nhng ng tng ny khng chuyn ngh trong lc mt trn tnh bo phi l u tin hng u. Tnh bo Cng sn xm nhp t l hng to ln trong sut 3, 4 236
nm. u no ca Ngn Hng Vit Nam li l mt tnh bo Cng sn, mt tay k ton thn tn ca Nguyn Cao Thng l tnh bo Cng sn, 2 tn "ni dch" trong vn phng "C Vn ch oMin Trung Ng nh Cn li l tnh bo sau c ng ha lm trung s a Phng Qun ri bit phi lm cho tng L Vn Nghim lc ng Nghim lm T lnh Qun Khu I. H thng pht hnh sch bo trc Genve 54, Phng Nh Php kim sot kh cht ch nh " ngh thut " phng ti ha thu nhn tm nhng u nm 1955, nhng tay Cng sn lm " ch im 2 mang " cho Php, c rnh tay v h thc s nm ngnh pht hn h cng nh ngnh ci lng, t son gi n anh ko mn sn khu. Mt trn tnh bo m ra t sau Genve 54, chnh ph Ng nh Dim bt lc mt trn ny cho n 2,3 nm sau. Chnh v vy, chnh quyn khng bit r nhng ai vi ci ui di sau nhm Nguyn Hu Th, M th Chu, Hunh Tn Pht v Nguyn vn Hiu. l t nhin ci ui sau my tay mt ni ny mi quan trng. Hunh vn Trng trc ht l mt ng vin Vit Nam Quc Dn ng gia nhp ng nm 1945 ti H Ni, sau b ng v lm cho Phng Phn Gin Php t nm 1950. Cui nm 1954, Trng li Si Gn, Cng sn mc ni vi Trng vo thi gian ny cng nh inh vn , Trn Ngc Chu, Phm Ngc Tho, u l dn tnh bo c Cng sn ci vo chnh quyn Min Nam mt cch tinh vi. Theo gii tnh bo, sau Genve 54, Cng sn li Si Gn 50 triu (hi sut lc y l 35 ng n mt M kim) tip tc gy dng c s kinh ti kinh ti nui tnh bo. V sai lm ca Vit Nam Cng Ha khng thu dng c gii ch im 2 mang v chuyn vin tnh bo ca Phng Nh Php nn Cng sn nh sn tin kt np c gii ny. Cng sn khng kt np vo ng m em vo cc c s kinh doanh ca t nhn v ng qua " t nhn " gp vn nh hng tu chuyn ch Nguyn vn Bu v k c OPV ca Nguyn Cao Thng sau ny, nht l c s kinh doanh ca nhm Nguyn Trung Thnh v Ngn Hng Vit Nam m Nguyn vn Dip l in hnh. Dip tng cng tc vi Php trc 1954 ng thi hot ng cho Cng sn . Mt sai lm khc nghim trng ca chnh quyn Ng nh Dim l lm mt i 3 tim lc chng Cng v gi : Min Trung, Vit Nam Quc Dn ng cm sng chng li chnh quyn; Min Nam, Cao i mt phn bt hp tc rt ra bng trong hon cnh bt c d phi hp tc vi Cng sn, mt phn quan trng 237
khc, ch lc l lc lng Cao i Lin Minh Trnh Minh Th tuy v hp tc vi chnh quyn nhng t u nm 1956, lc lng ny b phn tn v em ra Min Trung, cui cng tan r c mt binh on thin chin v li nh du kch, quen vi vng rng ni Ty Ninh ; min Ty, lc lng Ha Ho L Quang Vinh b qun chnh ph nh tan. ngy 13.4.1956, Lin on Bo An Trn Quc Tun bt c Ba Ct, c thng 1 triu ng; gn ba thng sau, ngy 6.7.1956 ton ln n t hnh Ba Ct . V tng 32 tui y mu tr v yu nc ny b hnh quyt vo ngy 13.7.1956, gy nn s cm phn su xa trong tp th gn 3 triu tn Ha Ho Min Ty.
Tng L Quang Vinh (Ba Ct) b x n t hnh Chnh quyn c th loi Trn vn Soi, Lm Thnh Nguyn, nhng loi lc lng Ha Ho L Quang Vinh khng nhng l sai lm nghim trng m cn l mt ti i vi lch s. Ring lc lng Ha Ho Nguyn Gic Ng c coi l mt lc lng quc gia thun ty chng c Php ln Cng, c k lut nghim minh, v i trn 2000 qun quen vi a hnh a vt Min Ty v li nh du kch v chng du kch th cng nh lc lng Trnh Minh Th, b phn tn em ra Min Trung, cui cng b tan r. Nu chnh quyn duy tr c hai lc lng ny th tnh trng Min Ty v Min ng khng b du kch Cng sn ti hot ng lm ung thi ngay gia nm 1957 l nm cc thnh ca ch Ng nh Dim. Mt lc lng v trang Trnh Minh Th l mt thit hi to ln; vi trn 2500 qun, nm 1952, lc lng yu nc ny m rng a bn hot ng khp Min ng v lan ti Min Ty, pht trin li nh du kch v c cng. Lc nghe tin tng Th b bn cht ti trn, theo Lansdale , ngi ang ngi ni chuyn vi ng Dim , th 238
ng Th tng bng hong v chy nc mt. Lansdale ni vi Shaplen : " y l ln duy nht m ti thy ng bc l tnh cm ". Nhng ch mt nm sau, lc lng ca tng Th b chia ct, y ra khi Min ng v a ln Cao nguyn hoc ra gii tuyn. Min Trung en ti hn, lc lng i Vit v trang ly khai Ba lng . Qung Nam, Qung Ngi l hai tnh vi trn 2000 ng vin Vit Nam Quc Dn ng v trang li ly khai, lp chin khu chng li chnh quyn. Nm 1956, Vit Nam Quc Dn ng tr v hp tc, tuy nhin, ch mt thi gian ngn li b chnh quyn n p. Qua phong tro nhn dn t Cng, chnh ng vin Vit Nam Quc Dn ng li b phong tro ny chp m l Cng sn. Tht vy, phong tro t Cng t nm 1956 tr thnh en ti Min Trung. Hng vn ngi b bt nhng a s l lng dn v ti, hoc ng vin Vit Nam Quc Dn ng hoc b tr th c nhn. Phong tro t Cng tr thnh cn bo t nng thn nht l t Ph Yn tr ra. Sau 10 thng pht ng phong tro, chnh quyn Ng nh Dim tuyn b l a v vi chnh ngha Quc Gia c 100 ngn cu cn b Vit Minh v tiu dit c nh hng ca Cng sn trong 9 nm trc. Thc t khng phi vy. Cn b Cng sn len li vo phong tro v xm nhp ngay t vn phng B trng Thng Tin Trn Chnh Thnh lo li phong tro t Cng, m phng y nh cch thc Cng sn t a ch v tr ph Min Bc. Tng th k B Thng Tin l cn b Cng sn nm vng, tc Trn Thc Linh, sau ny vi ci d thm phn, Trn Thc Linh tip tc hot ng cho Cng sn cho n nm 1975. Do , phong tro t Cng vi kt qu tri ngc hn li, ch y lng dn v pha Cng sn, gii Quc Gia th tr thnh th ch ca chnh quyn. in hnh nh Ph Yn, hng trm ngi thuc i Vit Quc Dn ng b bt b tra tn v giam cm, cc em v chu ca lnh t Trng T Anh b nh p tn t, b b t chung vi Cng sn n sau nm 1963. Nm 1957, Cng sn vn cn yu, nn d n lc th no Cng sn vn khng gy c mt phong tro nhn dn ng ln i Tng tuyn c sau khi Ng nh Dim bc b. Trc y nng thn ch bit c H Ch Minh, nay th Ng nh Dim thay th v trit 239
chng Cng. Hng trm ngn cn b Vit Minh thc tm hi chnh v cng tc vi chnh quyn song t phong tro chng Cng li loi b cc thnh phn ng phi Quc Gia, Cao i, Ha Ho. Chnh quyn Ng nh Dim mt qun chng c nng thn ln thnh th. Hng trm ng vin i Vit, Duy Dn, Vit Nam Quc Dn ng b em nht chung vi Cng sn, h s c nhn bin thnh h s Cng sn trong khi mt s cn b Cng sn tr hnh u th li c trng dng v chnh thnh phn ny " ch im " cho chnh quyn bt lng dn hay gii quc gia chng Cng m chng chp m cho l Cng sn. T nm 1957, nhng Phm Ngc Tho, Phm Xun n, Cao Dao thnh cong trong cng tc nm vng trong ngnh tnh bo ca chnh quyn Ng nh Dim t c s thng tng n tnh v qun. Sai ln nghim trng khc ca chnh quyn Ng nh Dim l ngy 5.10. 1955, nghe li tng Cao i Nguyn Thnh Phng, em qun xm nhp Ta Thnh Cao i Ty Ninh tc kh gii o H V Qun ca H Php Phm Cng Tc, li cho bo ch ca chnh quyn v k c i pht thanh bi nh Phm Cng Tc nh mt ngi dm , Vit gian tay sai Php. H Php Phm Cng Tc phi lu vong qua Nam Vang, t nht 3 h phi ln ca Cao i lin minh vi Cng sn trong giai on CNG NG m theo Douglas Pike th 10 trong 11 gio phi theo Cng sn, ch cn mt h phi cng tc vi chnh quyn bo v Ta Thnh Ty Ninh.
H Php Phm Cng Tc v i H V qun ti Ta thnh Cao i Ty Ninh 240
Ch Ng nh Dim dng lut php v Ta n tr dn v c bit dng Ta n chng Cng sn song chnh li l cch lm cho Cng sn to c c hi tuyn truyn v ly lng dn trong khi i vi cc ng phi i lp th Ta n li tr thnh cng c n p " p nhng k chng i ch bt c bng hnh thc no. Cn cc c quan ngn lun d c mun vn mnh ln ni ting ni t do cng khng c. H b rng buc mi mt . Mun sng th phi chiu nh cm quyn (Hi k Trn Tng). Mun chng Cng th phi lm y nh Cng, l ch trng ht sc sai lm ca B Thng Tin di thi Trn Chnh Thnh v Trn Thc Linh. Suy tn Ng Tng Thng nh kiu Cng sn suy tn Bc H lm cho ng Tng Thng tr thnh hnh nh nhm chn. Giai on 1946-1952, ngha l trc v Cng sn u t, H Ch Minh rt thnh cng khi i vo lng qun chng mi gii, nht l gii tr. ng H i vo qun chng bng hai ch " Bc H ", n gin vi i dp quai ru, chic qun nu rng ng, nhiu khi xn cao qa gi.. ng Dim khng thnh cng khi i vo qun chng, nht l qun chng nng thn, vi mt b ln trng tinh, tay cm chic ba-tng hoc ngi trong xe lt nhanh trn ng ph trng vng vi tng on xe h tng. ng Cng L c lc phi gin on 3, 4 gi dp ng ch on xe Tng Thng t Tn Sn Nht v Dinh. u nm 1957, Cng sn bt u phn cng bng chin dch m st cc vin chc x p v cu khng chin tr v hp tc vi chnh quyn . Con s chnh quyn qua B Thng Tin a ra vo dp k nim l Song Tht 7.7.1954 l 42.760 ngi b Cng sn m st, th tiu di nhiu hnh thc khc sau Hip nh Genve, song y l con s khng c bng c kh tn. c lng t mt tnh tn lp nh Kin Phong th con s cn b x p v cu khng chin b Cng sn st hi ln rt cao. Hng trm ip vin hu hng ca Cng sn t Bc c gi vo Nam sau Hip nh Genve. S ip vin ny thuc Phng ng Nam V v Phn Gin, hu ht c kinh nghim hot ng ni thnh, chia nhau xm nhp qua nhiu ng giy thuc nhiu lnh vc. Phan Ngh th hnh ngh k gi sau len li vo lm cho t Ngn Lun v Chnh Lun (sau 1963); V Ngc Nh len li vo Cng Gio pha Linh Mc Hong Qunh; Nguyn vn Lng, gio vin t thc Nam nh l k mc ni V Hnh (1964) cng V Hnh xut bn tp ch Tin Vn v sau b mt cng tc vi Th Nguyn, tp 241
ch Trnh By . Cao Dao ni kt vi Phm Xun n ... V tnh bo, cao cp nht ci trong chnh quyn th trao cho Phm Ngc Tho vi mt m s c bit v lun lun thay i. Phm Ngc Tho by gi v u th chnh quyn Ng nh Dim cng vi nhm Kiu Cng Cung v c Gim Mc Ng nh Thc u v Tho v Cung l Cng gio thuc a phn Vnh Long. Tho c ng ha vi cp Trung T v lm vic trc tip vi vn phng C Vn Chnh Tr Ng nh Nhu... Vo gia nm 1958, X y Nam B quyt nh thnh lp B T Lnh Min ng, khi u vi 4 i i, mt i i c cng vi 75 i vin; Lin i i C-1000 hot ng ti Ty Ninh, ni khng cn bng dng Cao i nn lc lng Min "t tung t tc ". B T Lnh Min thnh lp khu B tc Dng Minh Chu thuc tnh Ty Ninh, chin khu A t M n B Chp, Th Du Mt. Ngy 10-8-1958, Lin i i tnh Ty Ninh (t y gi l Vit Cng) tn cng qun Du Ting. Theo ti liu ca Vit Cng, trn ny "dit 200 tn, bt 30 tn, thu 200 sng t ng, sau nh lui mt tiu on n tip vin cho Du Ting". Theo ti liu Vit Nam Cng Ha (t y gi l Nam Vit Nam), "qun Du Ting tuy b nh bt ng trong lc c nc ang thanh bnh song chng tr kch lit vi qun s 67 Bo An v Dn V, Vit Cng li 17 xc. Cuc truy lng vo my ngy k tip, bt c 4 cn binh Vit Cng b thng nm iu tr trong ba nh phu n in cao su. Ngy 20-10-1958, i i c cng Vit Cng t chin khu D tn cng tr s phi b Qun S M (MAAG) Bin Ha, m mn cho cc trn c cng k tip. Bit ng i v c Cng l binh chng thun phc ca Vit Minh trc y. .. Cao Th Dung [Source: Trch t Vit Nam Ba Mi Nm Mu La, trang 480-497, Nxb Alpha, Falls Church, VA, 1991] Ta bi vit nguyn thy: Tng Thng Ng nh Dim v I VNCH sai lm t dit v dung dng Gin ip Vit Cng nm vng, nhng li trit h 3 tim lc chng Cng v gi Min Nam ! Ngun: http://motgoctroi.com/StLichsu/LSCandai/SailamDeICH.htm 242
VI V TH TIU NI TING DI CH NG NH DIM

Posted: Thng Nm 18, 2010 by Virtual Archivist in Chng t, Nghin cu, S liu, Ti liu
Nguyn Bo Ton ( gia mang king) Nh ni, nhng ngi mang tm trng hoi Ng rt thch nhc n s tin ba triu ng Vit Nam m M giao cho cc tng o chnh Ng nh Dim nm 1963. Mi y trong mc phn hi trn din n Talawas, ng Nguyen Mai Linh li moi ra vic ny khi ng ta bn v ba mi ng bc m Judas nhn: Gi tr ca ba mi ng bc, vo thi , chc cng c th tng ng vi ba triu ng Vit Nam thi 1963, s dng cc tng lnh chia nhau, v khon th lao sau o chnh t tay Lucien Conein, bn ng v git cht v tng thng VNCH Ng nh Dim. iu m Nguyen Mai Linh hnh nh khng mun ni n l vic chnh ngi M tng phi b ra hng triu dollars h gi cho Ng nh Dim trong giai on 1954-1955. Xem Nguyn K Phong: 243
Theo c lng, SMM [Saigon Military Mission, nhm tnh bo ca tng Edward Lansdale] b ra 12 triu dollars mua chuc i lp, trong c 3 triu 6 cho tng Nguyn Thnh Phng v 3 triu cho Trn Vn SoiNm 1979, Lansdale gi th cho Vin Qun S Hoa K chi v chuyn mua chuc qun i i lp. Tuy nhin nhiu s liu sau ny cho thy Lansdale khng ni tht ht nhng g xy ra. Nhng ngi nh Nguyen Mai Linh cng thng ni i ni li v ci cht ca ng Dim. Nhng iu m h khng hoc rt t khi mun nhc n l vic nhng chnh khch i lp nh T Ch Dip, Nguyn Bo Ton v V Tam Anh b th tiu trong gian on cui cng ca ch Ng nh Dim.Cc v th tiu ny cho thy rng n nm 1963 th mi trng chnh tr ti Min Nam Vit Nam b lu manh ha mt cch trm trng. Do , vic chnh ng Dim li cng b cu th h ca mnh st hi tht ra khng phi l mt chuyn qu bt ng. Trn k sch ca Virtual Archivist hin gi c hai tc phm bn v nhng v th tiu thng b ngi c cm tnh vi ch Ng nh Dim b qun. Xem: A/ Nguyn Khc Ng, ai Cng V Cc ng Phi Chnh Tr Vit Nam, Nhm Nghin Cu S a Vit Nam, 1989, trang 67.: [Sau phe o chnh b Ng nh Dim la, mt mt iu nh ko di thi gian, mt mt gi qun Trn Thin Khim t min Ty v gii cu. o chnh tht bi, Nguyn Chnh Thi chy sang Nam Vang, Phan Khc Su, Phan Quang n b bt t ta. Nguyn Tng Tam cng b truy t nn ng t t phn i, Phan Khc Su, Phan Quang n b y ra Cn o. Sau o chnh trn, Ng nh Dim li n p cc ng phi mnh hn trc. Ngy 27-2-1962, ng Nguyn Vn Lc (Lc lng Cch mng Thng Nht) m mu vi con l Nguyn Vn C v bn ca C l Trung y Phm Ph Quc dng phi c oanh tc dinh c Lp nh git Ng nh Dim ri o chnh nhng cuc oanh tc khng mang li kt qu mong mun.
244
Cng nm , Mt trn Quc gia Lin hip ca V Tam Anh, Nguyn Ngc Nhn, v Phong tro Thng nht Dn tc cng m mu khi ngha. H cha kp lm g th V Tam Anh v cc ng ch b vy bt tr s ng Cao Thng. Sau , V Tam Anh b Ng nh Nhu ra lnh th tiu. ]
B/ Vnh Phc, [mt ngi c khuynh hng bo cha cho ch Dim] Nhng Huyn Thoi V S Tht V Ch Ng nh Dim, Nh Xut Bn Tam Vnh, London, 2006, trang 256, 257, 258 v 259. Tiu mc Trng Hp Cc ng T Ch Dip, Nguyn Bo Ton, H Hn Sn, V Tam Anh
245
Virtual Archivist phng nh v a cc trang sch ln mng gip nhng k mang tm trng hoi Ng ni trn nh n vic ny khi h khi li ng tro tn ca thi ng Dim. [http://virtualarchivist.wordpress.com/2010/05/18/nh%e1%bb%afngv%e1%bb%a5-th%e1%bb%a7-tieu-d%c6%b0%e1%bb%9bich%e1%ba%bf-d%e1%bb%99-ngo-dinh-di%e1%bb%87m/ ]
246
CHUYN TH THAO THI NG NH DIM

Huyn V
[Trch on t Hi-k Ti lm K gi Th thao ca HUYN V do Tc gi t xut bn. Virginia, U.S.A. 1988] Li gii thiu - Tn tui sng chi ca tc-gi Huyn V, mt trong s nhng k-gi th-thao him hoi vi uy-tn ngh nghip lu i trn ton min Nam trong hn hai mi nm ca hai nn CngHo t 1954 n 1975, l mt yu t vng mnh m khng ai c th nghi ng tnh trung-thc ca hi-k ny. Hn na, s kin ng theo o Cng gio (nh trang u sch c li: Hng v qu-hng Knh dng M VIT-NAM THN-YU Trong vng tay che ch ca M MARIA N-PHC MUN TRNG) cng lm cho nhng ch trch ch Ng nh Dim trong sch ny phi c coi nh nhng nhn xt v t, rt ng tin cy. c-bit l nhng nhn xt v nhng lm quyn ca ng ng vin cao-cp ng Cn Lao Cao-Xun-V trong bn chng 8, 12, 15 v 18 di y c in ra trong sch ny, xut bn nm 1988, khi ng Cao Xun V cn sng mnh khe ti min Nam California m khng c mt phn ng no, chng t cn r rng hn gi tr ca nhng trang hi k ny ca tc gi Huyn V. R rt hn na l bi ni chuyn ca k gi Phm Trn trong bui ra mt sch ca tc-gi Huyn V, c ng li trong Nht bo Ngi Vit, ni v S ngay thng v cng-bnh ca mt ththo-gia y tinh-thn thng-v khi phi vit v t-cch th-bo ca mt tng-gim-c thanh-nin thuc ng Cn-lao nhn-v. Nt ch in m (bold) trong bn chng ny l do ngi trchdn nhn mnh nhm gip c-gi d-dng thy r tnh-cht lmquyn ca nhn-vin cao cp v uy-th tt bc ca ng Cn-Lao trong thi Nht Cng-Ho.
247
Chng VIII: CAO XUN V, NG L AI? (Trang 41) Di thi Tng-thng Ng- nh-Dim, ngnh th-thao VitNam (min Nam) thm mt ln i ngi lnh-o. C-quan cao-cp c-trch v th-thao lc y cp Tng-Nha. Gh Tng-gim-c Thanh-nin v Th-thao khuyt ngi mt thigian. C tin n v tn Tng-gim-c s l chu c Dim, t caonguyn min Trung v. V sau, ngi c c gi gh Tng-gim-c Thanh-nin v Th-thao l ng Cao-Xun-V. Khng hiu ng V c l chu c Dim chng, nhng theo truyn-thng gia-nh-tr th nu khng phi l ngi c lin-h gn, xa n gia-nh ng c th rt t hy-vng c giao cho ngnh tng-lai ca nc nh ny. Ngi ta bit, ng V ngoi vic l ngi min Trung cn c vai v ln trong ng Cn-Lao nhn-v ca ng c-vn Ngnh-Nhu, ng ang cm quyn. ng V l mt s-quan thuc ngnh Bo-An. ... Thi c Dim l thi tc oai, tc phc ca ng Cn-Lao. Ngi no khng thuc ng ta ng mong c ch tt v lu di bt c trong lnh-vc no. Ngay c qun-i l ni c hunhhoang l cm lm chnh-tr, cc cp ch-huy cng tm cch chy-cht vo c vng-vng v mau thng cp. Do c nhng qun nhn tuy cp bc nh song tui ng nhiu hn, c cp chhuy n-nang rt mc. iu ny phn nh gn nh ng-n ng-li ca ng cng-sn. ng Ng-nh-Nhu, em rut c Dim, l chm-bu ca ng cm quyn ny nn c rt nhiu ngi n-s. Thm-ch cp tng lnh c ngi khi vit th cho ng C Nhu (ng Nhu l c-vn ca c Dim) xng bng con. Tc-phong tng t m nh vy cng ng ti-nghip. Khng hiu c phi ng Nhu mm (hc i lm Ht-Le) hay do sng kin ca ng V m c vic thnh-lp thanh-nin v thanhn Cng-Ha. V ngi ta ngh rng ngy no s dng hu-thun ny ng NHU s t s HAI ln s MT v nh vy -nht phunhn thi y (khng phi l b Dim v c Dim khng c v - m l mt b Nhu y tham-vng) s chnh-thc l -nht phu-nhn. iu ny c xc-nh trong mt on ca bi Cuc o-chnh 1-11-63 ca gio-s Tng-Xun-An ng trong tp-san La-Vit: Sau v tn-cng cha X-Li, c tin n ng Nhu s o-chnh 248
ln nm chnh-quyn thc-hin mt chnh-sch anh-thp, cngquyt hn. Ti vi cng-s, chn-dung ng Dim c thay th bng chn-dung ng Nhu. Ngy 1-9, vi ngn Thanh-nin cng-ho biu-tnh ti cngtrng L-Li, ng-h chnh-ph v ln n s Tranh-u ca Phtgio. ng Ng-nh-Nhu vi b ng-phc mu xanh (th-lnh Thanh-nin cng-ho) ln din-n h-ho anh em sn-sng hy-sinh cho t-quc v lm rng danh cho on-th. Trong sut bi din-vn ng Nhu khng nhc ti tn Tng-thng Dim ln no. Ni n thanh nin l ngi ta ngh n ch ng trong lch-s ca Thanh-nin o en ca pht-xt di thi Mussolini, Thanhnin o nu ca c Quc-X, di thi Hitler. V ta, di thi nht cng-ho c Thanh-nin ng-phc xanh ca Thanh-nin cng-ho. Lch s cho thy hai on s-mi en ca Mussolini v nu ca Hitler gip nhiu trong vic nm v cng-c chnh-quyn ca hai nh c-ti pht-xt v Quc-x. Ngc li, on ng-phc xanh Thanh-nin Cng-Ho khng gip c g trong vic cng-c ch- ca nn nht cng-ho. khng c l-tng no cho on Thanh-nin Cng-Ho. Hung chi h khng th Hy-sinh cho t-quc khi chng li s tranh-u ca ng-bo Pht-t. V thc-t, c hai on s-mi en v nu u c ym-tr v ti-tr. Thanh-nin Cng-ho b bt-buc gia-nhp t hng-ng tiu-cng-chc li phi t-tc mi mt, trch ra t ng lng qa km ca h vn d khng nui ni gia -nh. Nhng cm-ngn, m-t khng lm no c d dy, m c tm thn, d-nhin h khng th hy-sinh trn-vn theo li ku gi sung c. ng V khng mun ngi khc tri ng. Lc y chng ti phi ci di l hay ni thng, ngh rng th -thao khng c g phi quanh-co. M ni thng l tri ng V. V thng thn, chng ti i ngc li. Tng-cuc no theo Tng-nha m lm sai nguyn-tc l chng ti thng-thng ch-trch th-thao i ng ng li ca th-thao (tinh-thn thng-v) nhm mc-ch ci-tin. Thng-thn m ni, thi y, k-gi b ng V ght nht l chng 249
ti v ch-tch tng-cuc b ng V tr l anh inh-Vn-Ngc bn bng bn. Ni n inh-Vn-Ngc phi k anh l ngi rt say m th-thao (nghip lm bu tc l du-dt th-thao) v tng st nghip v th-thao, nht l bng-bn, bi phi cung-ng cho cc ihi tuyn-th thuc b mn anh qun-xuyn. Anh Ngc b ng V ght v khng thi-hnh nhng ch-th c-on, phn th-thao ca ng ta. Chng XII: CHNH-TR V TH-THAO (Trang 89) Vi vai-v trong ng cm-quyn, ng Cao-Xun-V mun p-t th no v nhng g trong ngnh thanh-nin v th-thao ty thch. Nu dng quyn-hnh y m lm li cho th-thao quc-gia l iu tht qy-ho. Nhng dng quyn-hnh y tha-mn t-i c-nhn th qa l chuyn khng tt-p t no. Rt tic ng V li chn iu sau. ... nm c cc Tng-cuc, lo ngh khc ca ng V l l cc k-gi th-thao, nhng chic loa thng-tin cho i-chng. ng V mun cc k-gi th-thao phi v-ha, ni tt cho nhng quytnh v thanh-nin v th-thao ca ng. Nhng mt s cc k-gi ththao khng chu b cong ngi vit, ch ni ln s tht v nhng nhn-xt ng theo lng-tm chc nghip. Chng ti l mt trong s cc k gi khng c ng V a thch, ni khc i l b tr-ght. Bo c ngi c, ngi khng, nhng i pht-thanh c rt nhiu ngi nghe trong khp nc. Cc chng-trnh pht-thanh v th-thao ca chng ti c nhiu ngi theo-di, do rt c nh-hng. iu ny cng lm cho ng V khng thch g chng ti. ... Tng-cuc tc-cu lc y do ng Nguyn-Phc-Vng lm chtch lin-tip trong nhiu nm. V nin-k v nhng hiu-bit surng v th-thao, nht l tc-cu nn ng Vng c anh-em trong gii th-thao gi bng Anh Hai. ng cng l Ch-tch ca y-hi Th-Vn quc-gia Vit-Nam, hi-vin ca y-hi Th-Vn quc-t. Tng-cuc tc-cu cn c anh Tng-th-k Nguyn-Hu-Lng, ngi c cn-bn tt v hiu-bit v hc-vn. C hai ng Vng v Lng u khng th no chu m-ti khut-phc cc lnh-lc ca ng V, bi th c s ngm chng-i nhau gia Tng-nha v Tng-cuc tc-cu. S chng i m thm y ch ch dp l bng n, 250
nht l v pha Tng-nha, c-quan ang nm c quyn-uy v ththao. ng V bit mun bng anh Hai Vng cn phi c yu-t v thi-gian trnh giao-ng trong gii th-thao v uy-tn ca chth. ng cng bit trong bt c t-chc no, vai tr Tng-th-k cng rt quan-trng v phi qun-xuyn c cc vic v hnh-chnh. Trong ban chp-hnh ca tng-cuc tc-cu, anh tng-th-k Nguyn-Hu-Lng d-nhin d phn rt quan-trng. Bi th ng V quay mi di sang tn-cng anh Lng trc. C l ng ngh rng cp bi trng Vng-Lng m mt i mt s tr nn qu-qut, d cho ng chi-phi hn. V dp tt y n: tng-cuc tc-cu bu li ban qun-tr cho ma mi. Cc hi hi-vin u c i-din tham-d. K-gi th-thao ca cc nht v tun-bo cng c mt. im lm mi ngi ngc-nhin l lc gn ti gi u-phiu ng V xut-hin. Mi ngi u ly lm l. V cho n lc y, cha bao gi ng Tng-Gim-c Thanh-nin c mt bui bu ban qun-tr tng-cuc. Ngi ta ngh l c binchuyn bt-thng s xy ra. Bu ch-tch, anh Hai Vng c-c nh mi ngi tin-on. n chc-v Tng-th-k, anh Lng c-c. Nh ch ch c th, ng V ln ting can-thip, phn-i vic c-c ca anh Lng. ng khng mun anh Lng trong ban chp-hnh ca tng-cuc tc-cu na. V khng ch-i cu hi - nu c ch l t pha ca bo-ch ng V nu nguyn-nhn: V l-do chnh tr! V ngc-nhin v chn-nn hin r trn mt mi ngi. Khng ai c mt li no chng li v ai cng bit thi y ng u vo ch c mang ha vo thn. ng Cao-Xun-V hi-lng: Anh Nguyn-Hu-Lng khng c cn l Tng-th-k ca Tng-cuc tc-cu na. Hm y l cha-nht. Bui ti c chng-trnh th-thao hng tun ca chng ti trn i. Trong phn tin-tc chng ti trungthc loan tin anh Lng b ng V loi khi Tng-cuc tc-cu v L-do chnh-tr. Li loan-bo tin-tc trung-thc y ng theo lng-tm chcnghip ca mt k-gi - khng ng to cng-phn ni ng V. C l thng-cp ca ng trong ng cm quyn khng hi-lng vi L-do chnh-tr p-dng trong a-ht th-thao c loan i trn cc ln sng in ca i nn ng V c ngay phn-ng. Lc y ng Bu-Th lm Tng-gim-c i pht-thanh Saigon. 251
Tuy cng ngang chc Tng nh nhau song ng V ly quyn-uy trong ng lm p-lc vi ng Th gy kh-d cho chng ti. Kh d y l p ng Th buc chng ti hng tun phi gi bi quan-im v th-thao ca chng ti cho ng xem trc khi phtthanh. Phn pht-thanh hng tun ca chng ti, ngoi tin-tc, phng-s cn c phn quan-im rt c thnh-gi theo di v thng -thng v xy-dng. Chng ti thng dng bi quan-im m- x nhng hnh-ng c-ti ca Tng-nha i vi cc Tng-cuc, cng nh nhng bt cng ca Tng-cuc i vi lc-s theo ng li ca Tng-nha.. ng V c hai dng-: 1) Kim-duyt trc phn quan-im ca chng ti khng cn bt-li i vi Tng-Nha. 2) Thnh-thong chm tr li phn quan-im chng ti b biri, khng kp c bi trm l trng. Khng c phn quan-im uy-tn ca chng ti st-gim i vi thnh-gi trong nc. Bc mnh vi p-lc ca ng V; ng Bu Th phn-nn vi chng ti: - Ch chc h lm g!? Ph-bnh lm chi. C loan tin v trc-tip truyn-thanh l ri. Vi hm sau ng V cho mi chng ti vo Tng-Nha, lc y c t ti ta th-snh c ca Ch-Ln. u-tin chng ti c nh khng n, v ng V khng c quyn-hnh g i vi chng ti c. Nhng ri v mun bit ng V c mu -tnh g nn chng ti n. Thi y Tng-Nha Thanh-nin oai-v lm. Tng-Nha c mt ban an-ninh. Ngi c-trch ban an-ninh ny l mt Trung T t quni bit-phi qua: Trung-t Nguyn-Vn-Bng. Trung-t Bng khng hiu t u c hn-danh l Bng La (t ngy cn trong quni Php), vc dng to ln, l mt u-th tc-cu v cng l ngi Vit duy-nht trong i bng cu-dc (rugby) ca qun-i Php. Trung-t Bng ngi Th-Du-Mt (Bnh-Dng) l ngi cim v vui-tnh. Nhng mt Trung-t m c-trch an-ninh cho mt Tng-nha nh Tng-nha Thanh-nin cho thy Tng-nha ny quyn-uy n mc no. Quyn-uy th-hin hm Trung-t Bng b Vit-Cng phc-kch, cht trn trc-l Du-Giy DaLat, c truy-thng i-t v xc c qun ti thnh-ng ca vnng-trng Cng-Ho. m y vi bn k-gi chng ti vo phng-iu k qu-c. C vic, t xa ng V a tay ngoc gi, it inh-Sn-Thung (gim-c nha Nhn-vin b Quc-phng) m 252
chic nn-kt vi-v chy li, thay v bc i. R-rng quyn-uy ca ng V kh ln i c vi cp bc i -t. mi tht l v L-do Chnh-tr. V l ngi c mi nn chng ti c ng V tip ngay, khng phi i ch. Nhn nt mt chng ti bit l ng V ang c nn cn gin xung. Khng cn m u, ng V i thng vo : - Ti sao loan tin ng Lng b loi, anh li bo l v l-do chnh-tr? Hiu ngay nguyn-nhn v sao c mi chng ti p: - Chng ti ch loan v nhng g xy ra. Danh-t L-do chnh-tr l danh-t ng dng ch u phi ca chnh ti. Bit khng th bt-b c v vic k trn, ng V gay-gt: - Hay anh mnh l s-quan. Anh nn nh khng phi ch c mt mnh anh l s quan u nh. Chng ti hiu v sao ng V li ni cu ny. C l ng mun dn mt chng ti vi ci lon bn Bo-An-on ca ng. Chng ti c nghe ng V thuc Bo-an-on min Trung, nh vai-v bn Cn-Lao nn c a v lm Tng-gim-c Thanh-nin. Cuc i-thoi khng ko di v khng c g khc m ko di. Chng ti bit, cay-c lm th no ng V cng tm cch phc hn. V vnng V mun kim-duyt phn quan-im trong cc chng-trnh pht-thanh, chng ti c cch. Bit ng V da vo quyn-uy ca ng Cn-Lao m lm mt vic v-l, vt ngoi quyn-hn ca ng, chng ti tm ngng khng vit phn quanim na. Thay vo chng ti bin phn quan-im thnh nhng thin phng-s hng-tun ni ln quan-im ca chnh mnh. Hnh-thc tuy c khc i, -ngha vn nh c. Khng c phn quanim, ng V khng lm th no kim-duyt c quan-im ca chng ti di mt hnh-thc khc. Chng XV: NH-HNG CA O-CHNH (Trang 120) Vn-mnh mt quc-gia ni lin cc kha-cnh ca i sng. Bin-chuyn v chnh-tr nh-hng su rng n cc phng-din khc. Cuc o-chnh bt-thnh nm 1960 (11-11-60) nh-hng n th-thao min Nam Vit-Nam. c bit hm sau ngy ochnh, dn chng trng biu-ng ko nhau n trc dinh cLp biu-tnh rm r ng-h cch-mng v lm p-lc vi chnh253
ph Dim. Trong s ny, v Th-thao c Nhu-o do v-s PhmLi hng-dn. u-th bng-bn tn-tui Mai-Vn-Ho (nhn-vin ca Tng-nha Thanh-nin) cng rt hng-hi, m reo mng Cchmng thnh-cng. i phng-v ph Tng-thng x sng bn vo m biutnh. C ngi cht v v-s Phm-Li l mt trong s nhng ngi b thng. Lc y anh inh-Vn-Ngc, ch-tch tng-cuc bng-bn l chnhim nht-bo Tin Mi. Bo ny cng-khai ng h cch-mng. o-chnh bt thnh, phe i-ch vi chnh-ph d-nhin phi lnh hu-qa. Chnh-ph lo phn ca chnh-ph. Th-thao cng lo phn ca th-thao. Anh inh-Vn-Ngc l ch-tch tng-cuc bng-bn va l chnhim TIN MI, nht-bo ng-h cch-mng c ngh n trc tin. Hung chi anh Ngc cng l ngi thng chng i lnh-lc c-ti ca Tng-nha Thanh-nin nn ng V ngh ngay n vic gii-tn tng-cuc bng- bn, cho ngi x-l v trng-tr bo TIN MI. Li trng-tr ny khng km phn thm-hu l dng bngbn p li bng-bn. ng V cho Mai-Vn-Ho lnh mt -kp n p ph to-son v nh in bo TIN MI. Vy l ngi va m- reo mng Cn-mng thnh-cng nay li p ph c-quan ngn-lun ng-h cch-mng. Phi chng Mai-Vn-Ho mun ly cng kho-lp ti ca mnh!? Mai-Vn-Cht v Mai-Vn-Ho l hai anh em rut, bt u snghip bng-bn ti tnh Kompongcham (Cao-Min). Cht v Ho sng vi ngi anh b con l ng Nguyn -B-Linh, th-k ti ta n Kompongcham. Vo cui thp-nin 30, u thp-nin 40, Cht v Ho ni ting v nh i nhng Ho li xut-sc hn v nh n. V sau Cht v Ho theo gia-nh ngi anh b con v Saigon. B bay chc ch-tch tng-cuc, to-son v nh in TIN MI b p ph, anh Ngc khng lo bng khi ngh n nhng hu qa nng n khc tip theo, nn nghe theo li khuyn ca ngi quen l ng V-Vn-Hi, b-th ca c Dim, i n-dt. V mi n cui nm 1963, khi cch mng tht s thnh cng (1-11-63) anh Ngc mi tr v vi lng bng-bn. Sau ngy cch-mng anh Ngc gp li ng V ti Tng-nha cnh-st khi i thm nhng khun mt mi cc tri giam. 254
Chng XVIII: LI GP OAN GIA (Trang 127) Mt bin-c kh tn-bo v nhc-nh din ra trn sn Cng-Ho trong trn cu quc-t tranh gii Quc-Khnh gia ThiLan v Vit-Nam. Si-Gn bt c trn quc-t no cng thu ht ng-o khn-gi. Khn-gi chon cht cc khn-i, lp trong, lp ngoi, chon kn c ra sn c. Trn u ang ngang nga v si-ng, bng u-th Thi l Yangyong chi xu c- n ng mt u-th Vit-Nam. Ni btbnh ca khn-gi v binh tuyn-th nh ln n cao-. Mt s khngi ngi ra sn c khng dn c tnh nng, vy nh Yangyong. Hn-lon din ra, trn u phi ngng li. Yangyong ngh n ch thot thn an-ton nht l khn-i trung-ng nn chy ln n np. Khng may cho anh ta l gp ngay ng Tng-Gim-c Thanh-nin v Th-thao Cao-Xun-V ngi hng gh danh-d u. Phn-ng ca tinh-thn binh vc u-th nh khin ng V khng ngh n chc-v ca mnh nn khi Yangyong va l ln khi cu thang l ng Tng-gim-c V p chn giy vo mt Yangyong khin anh ny ng tr bt xung sn c. Khn gi trn khn-i trung-ng v chung quanh u thy r c-ch th-bo km th-thao ca ngi cm u ngnh thanhnin v th-thao mt nc. Trong lc theo-di tng bin-chuyn trn sn cho phn trc-tip truyn-thanh, n y, trong mt giy, chng ti khng li, ri v khng th a im en y ln ln sng in, chng ti khng n ni r ngi p Yangyong l ng Cao Xun-V m ch ni Mt khn gi trn khn-i danh-d p vo mt Yangyong lm anh ny bt ng tr li. Di thi -nht cng-ho tuy ting l cm cc cp qun nhn lm chnh-tr, song nhng ai gia-nhp v hot ng cho ng CnLao hoc Phong-tro Cch-mng Quc-gia u c ct nhc, mau thng cp, bt-chp kh-nng v kinh-nghim chuyn-mn. Tng Khim thuc ng Cn-lao v d-nhin vo vai n em ca ng V. iu ny to mi-trng ng V chun-b cn bo ni nh ci gai trong mt ng l chng ti. Trong lc chng ti vn ngy-th khng ngh n hu-qa, c thy sai-quy l ln-x vo bnh-kch. L Tng-gim-c Thanh-nin v Th-thao, ng V nm c cc ngnh th-thao dn-s. Nhng ng mun nng quyn-uy ca ng cm quyn iu-khin lun cc ngnh th-thao qun-i. ng V 255
buc cc ngnh th-thao qun-i khi gia-nhp cc Tng-cuc dn-s - tranh v-ch - phi ly tn dn-s. V-d Tng-tham-mu khng c ly tn l Tng-Tham-Mu nn T.T.M. phi ly tn dn-s l Trn-Hng-o. S-kin ny lm cho nh lnh-o cc ngnh ththao qun-i bc-tc. K-gi th-thao HUYN V
256
BO CH THI NG NH DIM
V Bng
[Trch t BN MI NM NI LO - C s Xut Bn Sng Mi Si Gn 1969 (Trang 204 263)] Li Gii thiu - Nhng ai c Ming Ngon H Ni, Thng Nh Mi Hai, Bn Mi Nm Ni Lo, Ming L Min Nam, th s khng cn phi c li gii thiu mt nh vn, nh bo c s n trng ca cc bn ng ngh, ng nghip danh ting nh Nguyn Tun, Thng S, Lng Nhn, Phng Tt c, V Trng Phng, v ti hoa vn chng cng nh v t cch lm ngi ca V Bng t nhng nm trc Nh Th Chin. c bit v tc phm Bn Mi Nm Ni Lo, k t ngy c xut bn cch y hn 40 nm, c coi nh mt hi k rt c gi tr vn hc, s hc v mt giai on vn chng, bo ch Vit Nam ca mt nh vn ln, mt nh bo trung thc, yu nc thng ni. Khi c hi kin v vic tuyn chn tc phm xut bn mt Tuyn Tp V Bng, nh vn T Hoi pht biu: Nhng tc phm vn hc no tm thy, nn in c, khng phi chn. n gin v V Bng l nh vn ln. Thi k nhng nm 1960 di ch Ng nh Dim l thi k vit vn, lm bo nng ng nht ca V Bng. Ngha l thi k ng i su, nhn st vo thc t x hi min Nam t , sau ny, vi ci nhn tinh t v su sc him c, ng vit hi k ny vi tt c tm lng y tnh dn tc. Nhng trch on i y s a c gi vo mt giai on lich s cc k si ng m may mn thay chng ta c c V Bng lm mt nhn chng ch ng tin cy. 257
T HO BNH N DN CHNG (Trang 205) ... Nh thng l, vo dp hai mi ba Tt nm y, trong mc Thin h s, ti c vit mt bi tu ni v vic t vng m v nhn dp c k li cu ht c: Ba mi tt, tt li ba mi, V thng Ng t vng cho ch khch, Mt tay cm ci d rch Mt tay xch ci chn bng Em ng b sng Em trng sang nc ngi: Hi ch chic i l ch chic i Mt tay em cm quan tin, Mt tay em xch thng b nhn Quan tin nng th quan tin chm B nhn nh th b nhn ni, i ai i, ca nng hn ngi Ai ng ch c th m sanh ra to chuyn. B Thng tin - hi y do ng Trn Chnh Thnh iu khin cho ch thng Ng l ni s ng Ng nh Dim, nh Cng An iu tra v lm lung tung ln mt do, tng chng nh l sp tn th n ni. By gi, mi khi ni n ch kim duyt, ti hay em hai s vic (thng Ng v ch Nht) trn kia ra so snh v bun ci khng chu c. Nhng bit lm sao, mt nc c tng thng, c hin php nh mnh, c bao nhiu quc gia tha nhn, lut php khng phi l tr a, chng i li ch l chi vi la. Hu ht cc bo u hin nh con cu. Gan lm th im lng, khng cng kch, khng ni bng ni gi mt cu n chnh quyn; cn li bao nhiu bo khc th a dua, nnh b khng tic li; hn th, li cn tic l sao ch Vit mnh ngho qa, cho mnh khng ch m nnh cho thc V th, ta thy c ng nh bo xin n ngm th cho tng thng nghe; c ng ngh lp tng tng thng ch Bnh Ty v c ng c tng thng tip kin v vit bi ca tng tng thng, v tng thng vi mt tri trong dinh c Lp. Thc ra, cc nh bo y vit ra nh th, in ln nh th, nhng thm tm th mt s ln chi thm tng thng, song ci vic phi 258
nnh th c nnh, nnh bt c ai, min c li th thi, nu di dt m kch Ngi th ch c m n sn. Ngha l nh bo chng i chng trc th sau cng b lm vo my ci th sau y: bo b ng ca; ch nhim, qun l b a i b mt ban m; nu khng th th mt ngy p tri no t nhin cng b ghp vo ti g bc, tng tin, d gi v thnh nin hay i la o, a ra to, gia sn b tch bin, c bao nhiu vn ling i tiu ht. Lc y sau ba ln thng Bnh Xuyn v p dng bin php mnh i vi cc gio phi, thng li, Ng nh Dim bt u c lng c cnh, ra mt chng Bo i, khng i Php trnh vi Quc trng v cc bin c nc nh, nhng l trong nc tp lm c ti c, a h hng ln nm ht cc chc v quan trng. ng Trn Vn Chng, thn ph b Ng nh Nhu, c a ln chc Quc v khanh. Cc cuc tranh ginh quyn th, v cng l nhng cuc thanh ton, bt u din ra trong dinh c Lp. T mt ni tr git o, nu cm, tm ra cho con, b Nhu thnh mt nhn vt ca nh Ng v b nh ci sch-p-pin (sex-appeal) thuyt phc cc lnh t qun s v cc c vn v ngoi giao M Si Gn. Nhng ng thi gip ch cho h Ng nh, b khng qun ngh n cho gia nh b trc: m b, b Trn Vn Chng, ln nh diu; ng Chng lm i s Hoa Thnh n; Nguyn Hu Chu, em r ca b, cng c ting l ngi tnh c, lm b trng ti ph tng thng, em rut Trn Vn Chng l Trn Vn c tn ln lm ngoi trng; con trai ca ng Chng l Trn Vn Khim lm gim c bo ch, ri c b lm gim c Mt v. Vic thay i b my cm quyn t 1954 n 1956 nhm mc ch dnh quyn ca b Chng v cho b Nhu. Ni mt cch khc, ngay trong gia nh Trn Vn c s tranh ginh quyn th, m gia h Trn Vn v h Ng nh li cng c s tranh ginh na; nhng tu trung Vit Nam lc by gi l mt quc gia cnh st do hai gia nh quan li Trn Vn v Ng nh nm ht quyn hnh. Gia nh Trn Vn tng i cn trung thnh phn no vi tp tc c truyn ca nh vua Bo i, ch h Ng nh th trng trn ly khai vi ch c v nui ci mng lp mt triu i mi: triu i Ng nh. C nhin mun thc hin mng , phi tn c dit tr nhng c nhn, on th chng i, m c nhn v on th chng i lc y l nhng ngi gc min Bc v min Nam ch mun nh Ng gi li ha l t chc mt cuc bu c h c th bu ngi i din ca h ln lo vic nc. Theo nhng ngi c ting l chng 259
i ny, ng Dim l mt lnh nhy d do M th t trn tri xung v khng c r di t. ng trc s ch trch hn xc , ng Nhu v v t cc vn phng cc ng ph mt s mt bo vin , c nhim v bo co nhng phn t ch trch chnh ph; ngoi ra theo di hnh ng ca cc t bo khc, h thy vit mt cu no xa xi, xch m bng gi th ng ca vnh vin, cn k gi no bng bnh, khng quy phc th chp ci nn ci Cng sn ln u, cho xung hm ti khng bao gi ln c t lin na, hoc c ln c cng m lo, qu qut, bn thn bt toi. Khng kh lng bo lc y thc u hiu, t lnh. Mi bui sng, ngi lm bo nhn c nhng c in thoi cho bit phi trnh nhng tin g khng c ni, nhng li tuyn b no ca ng Dim, b Nhu phi lm to; thm ch li c khi buc phi a cu ni ny ca b Nhu ln lm v-t tm ct, din vn kia ca ng Dim nm ct v km theo tht nhiu tranh nh. Ti yn lng ngi vit sch cho nh xut bn Phm Vn Ti, Th Gii, v nghe thy t di ng vng ln nhng ting chuyn ng khc thng: l ting on than ca nhng cung hng b bp nght ln vi ting ci ca trai gi n trong nh n mu, ting nguyn ra no n ca dn chng tt th v ch t do b nh Ng bp cht. Cc gio phi, cc chnh ng, cc tng lp nhn dn ngh phi lm mt ci g, nu khng th qu tr, nhng, thay v on kt chng li nh Ng th h li chia r, knh chng nhau. Cc chnh ng khng th thng nht trong mt mt trn chung, v th v chng ng Nhu cng c th v cng p dng hu hiu nhiu chin thut chia tr. Bo ch ci u theo rm rp, suy tn Ng tng thng. Vo chiu bng, rp ht, phi cho c v ng nghim nghe nhc tri bi Ton dn Vit Nam bit n Ng tng thng Ng tng thng, Ng tng thng mun nm cho n khi l c vng sc m dn cng vi ci hnh ng ln mp, mi c quyn ngi xung xem i u Chu nhy tut. Bo cm nh hn. Khng c mt k gi no dm ln ting phn i anh em nh Ng, d l phn i xa xi. Phi i mi n nm 1960, cn st mi bng ln : i t Nguyn Chnh Thi, trung t Vng Vn ng , cng mt s s quan em qun vy dinh c Lp v i Ng nh Dim rt lui. Ng nh Dim trao quyn cho nhng tng lnh lp chnh ph khc, nhng sau nh cc s an 7 Bin Ho v s an 21 M Tho v ng cu kp thi, Ng nh Dim that cht: i t Nguyn 260
Chnh Thi v trung t Vng Vn ng ri khi Vit Nam, Ng nh Dim li phnh ph phnh pho tuyn b hn xc khng ch c, v c nhin Quc Hi li ng li trung thnh, cc on th li biu tnh ng h v l cy co hn nht i vi cch mng li quay v thn phc nh Ng. Lc y, ti ang lm Dn Chng. Ti cn nh bu khng kh ny la , ai cng hng say mun thy Ng nh Dim v cng ty, b cht m cht chm.. C ng ht nhng tin tc o chnh lc , khng thm bt, th c gi cng khai t lm ri , khi cn bnh lun; nhng a s nhn vin Dn Chng d dt khng dm ng tht r, c mun trng v ch, mt phn v s cho tnh mng t bo sau ny nu cuc o chnh khng thnh v mt khc th anh em khng dm quyt nh mt thi dt khot v l khi y gim c t Dn Chng l ng Mc Kinh Trn Th Xng, li khng c mt Vit Nam. T Vn v Ct Hu thy Phi Vn t ra s st, chi m c ln, nhng rt li bo Dn Chng tng i lc y hin lnh v mi khi c tin g bt li cho Ng nh Dim th vit mt ging hoi nghi, nh du hi, ch khng dm qu quyt nh my t bo khc. By gi, ni n chuyn hip thng, ho hi l thng, nhng c ai sng st vi thi cuc lc u thy rng a vn y ra lm tm ct, ko di hng thng phi l tr lm. Nht l i vi Ng nh Dim l mt th ngi c thnh kin, l lm, th s vic y li cng ng k lm, v Dim khng thch ci g th khng mun cho ai ni ti. Tri li, dn chng chn ngy ch t do dn ch ngy to ca Dim, li mun hip thng hai min Nam Bc, nn lot bi ca Dn Chng ra i th c gi tm c khng chu c, nht l h li khng bit v chnh quyn giu kn lm - bc th ca Phm Vn ng gi cho Ng nh Dim, nn cho rng vic bo Dn Chng cp n vn hip thng Nam Bc l mt hnh ng can m v sng sut. Th l bo Dn Chng mt pht hi li nh thng. Lc y i li cht ch vi nhau c Trn T Xng, Bi Anh Tun v ti, cc bn b ngoi phn nhiu khng giao thip cng khai, mt phn v s mt v ca Ng nh Dim theo di v chi v g xu chng. Nhng bo hay cng nh ngi p: Khng cho ngi ta thy bc u. Sau v o chnh 1960, Ng nh Dim khng cht, nhng li cht t bo tng i e d nht, cn nhc nht, khi tng thut cc 261
bin c xy ra. Ti v my ngi bn ang ngi trn lu va nh ph, va n li my ngy si ni va qua, th hng chc xe t nh binh v Cnh St n khm xt nh bo, p ph my in, tung h cc ch ra ng, ri ly giy t, my ch, bt my, bnh mc, bp b, nn mt sng, o ma ly ht, em i. Nh bo th kha ba kha, nim phong cn thn, sau khi cho cc ngi trong to bo va kp khoc ci s mi, i ra ngoi. Mt vi t bo khc cng lm vo trng hp nh chng ti lc . Anh em Dn Chng tn mc mi ngi mi ng. C nhin l trong bn c mt vi ngi v vn cm o, v con, ngm i vi bn mt v cm xin tha ti treo c v u cng c bch chng vit tay i treo c ngi ny, bn cht ngi kia nhng a s th l lm, n xong ngi nh ph v loan bo cho nhau bit bn chnh khch, qun nhn no x hng ro cch mng, chy vo dinh c Lp, bn no lm h cuc o chnh v khc lc nh tr con lc b tri trng bay Tn Sn Nht v khng qun theo di hnh ng ca Nhu Dim cng b ti nhm cng c a v, uy tn, ng thi s i ph vi nhng ngi tham gia cuc o chnh ra sao. SAU KHI NG NG NH DIM THOT CHT LN TH NHT (Trang 218) Saigon, sau ngy o chnh ht 1-11-60, ln ln tr li b mt bnh thng. Nhng bo ng nhng tin bt li cho ng Ng nh Dim trong cuc o chnh lo st v. Lc y, nhng ngi c cng vi cc ng Dim v Nhu gi th mun ph nh bo no, cho k gi no i m tm cng c c i, nhng h khn kho khng ngh ti vic i ph m ch lo cng c a v cho ng Dim. Nht c, nht ng lc y l thn trng. Ngoi my t bo ng ca, chnh ph khng cho ra thm mt t bo no ht, tr ba ngi c th chc chn l khng phn bi, hn th li c cng lao khng t th nhiu vi h Ng hay bc s Trn Kim Tuyn: ng Hunh Thnh V c php xut bn t ng Nai, Ng Qun t Saigon Mai v Trung t Chu (Gim c Nha Chin tranh Tm l) t Ting Dn. tht ra bo cng chng c g c c, nu khng cao lut gia nh ca b Nhu th li ng tin chin s: hnh qun Bnh Ty ti U Minh H, hnh qun C Chi, hnh qun Lam Sn II, hnh qun Cao Lnh, hnh qun M An Mt ng hnh qun, git khng 262
cn mt mng Vit Cng ng Ng nh Dim tuyn b Vit Cng cht ht ri hay tng thut bn nm ct bo b Nhu i thm Ph n Lin i, v phong tro ny va c tha nhn l mt hi cng ch do sc lnh 84/NV; ng Nhu i thm Sihanouk v c tin Sihanouk tuyn b tha nhn Trung Cng, c v phng din php l; hoc Lin on Cng Chc Cch Mng Quc Gia kch lit ln n nhng ngi thn Php, yu cu chnh ph chm dt nhim v ca cng chc iu khin t Ch s, nu khng t b quc tch Php. i chao ngn qu, ngn n ni khng bun xem hnh na, khng bun c bi na, d l nhng bi ti quan trng nh bi tng thut l cu tun khnh th b m ng Ng nh Dim Hu c nhiu i din cc on th v rt ng cao cp trong chnh quyn v chc mng thi t, m b Ni v li t chc mt l t n ti Vng Cung Thnh ng. T s trc nhng cm ngh lng bng nh th, cc anh em v ti quyt nh lm t Ting Dn ca Trung t Chu thnh mt t bo sch cng nh bom nguyn t sch, bom nguyn t khng c qu nhiu phng x lm nhim bu khng kh ca th gii t do. Sau ny, ngh li th qa lc ti khng, v ci tri v ci hnh ca ti ngay lc gp Trn Thin Phc, i din gin tip ca Trung t Chu, mu thun vi nhau ri. nh lm mt t bo sch m c x khng sch t no: ti t iu kin bo phi a cho anh em to son mt thng lng ngi suy ngh v cch lm n; nhng ci khng quan h lm bng mu thun di y: lm mt t bo cho Trung t Chu ng h Ng nh Dim m li ni chuyn sch th c khc g ni chuyn giy thng trong nh c ngi tht c?... T Ting Dn gp s b bi ngay t lc ra s 1, v mi phe c mt s ngi ca ring mnh, m cng ngay t lc mi qung co, Hu, c con chu ca c Hunh Thc Khng bn tin l khng th em bi nh tn mt t ba c hi lng danh Hu. Ni nh vy, tc l t Ting Dn mang ting l bo ca nh Ng t nhiu ri; v th chng ti phi ht sc tm cch n trnh, vit lch th no cho thin h chi l qun lim gt. D bit rng bo ny c hai mc tiu, mt l suy tn Ng nh Dim, thn thnh ho ng ta (v ng ta mt uy tn rt nhiu sau cuc o chnh 1960) v hai l i ph vi nhng lin danh chng i ng trong cuc tranh c Tng Thng nhim k I I vo u nm 1961, chng ti c lm ra 263
mt d dn, ton bn v vn nng thn v ng nhng tin tc c trnh ng chm n Nhu v Dim, khng kch nhng ngi o chnh Dim m cng chng h ng chm n nhng lin danh II v III m ngay t thng ging 1961, chng ti bit c ai, tuy l cc lin danh y cha tit l ra bn ngoi. l lin danh Nguyn nh Qut - Nguyn Thnh Phng v lin danh H Nht Tn - Nguyn Th Truyn, y l khng k nhiu lin danh khc hoc tr tr khng quyt nh ra v bit s b gian ln, mt cng v ch, hoc b Nhu Dim cho ngi n mua chuc, tng t tin l ng ra ng c lm g cho qun chn. Lc y, M cn nui hy vng n t Vit Nam, d cch g i na th Dim cng vn ngi vng gh Tng Thng nh thng; ai cng bit nh vy, k c Nguyn nh Qut; nhng cht ci ln lng cp ri, Qut c phi liu, d phi tr mc tin: Qut chi Dim sng ming v k t lc by gi v trc, c l khng c ai dm khi qun chi Dim au nh th, v hn na li cng khai dm cng b rp Thng Nht mt kin m cng t trc cho ti lc khng ai dm h mi ni ra li: ng ha nu c c s iu nh ngng bn, ti lp ho bnh Vit Nam! Tt c nhng tin tc lin quan n cuc vn ng bu c Tng Thng, chng ti cho vo mt mc cui trang nht, khng ly g lm long trngPhn chnh ca bo l cao Pht Gio ngay gia lc Cng Gio ang ln hng, bn Nhu Dim lm cha t, c cha Nguyn Vn Bnh lm l nhm chc Tng gim mc Saigon m Ng nh Cn th bt u ngm ngm chi tng ni, pht t Hu. Chng ti nh mt trn ho m lm cho khng ai hiu ng li ca bo ra sao, nhm mc ch l nu c mt s c gi c nh ri th quay v lm tin tc v ch tm m x, c xt cc vn thi s, nhng khng th c. Ring ti thy rng lm bo di mt chnh th c ti c an, th d mun xoay s th no, bp bm th no cng vn khng th thot khi c ra ngoi qu o cu ch v cui cng c gi cng bit ai ngay, ai gian. Bo no mi ra i cng la tht gh gm lm: no dm ni, dm lm, dm chi; no phc v nhn dn, ng hn v phi i lp, i cng bng x hi, tranh u cho ng bo c cm no o m; no qut sch thi tha, nh bn, dm lm, dm chtnhng rt cc trong mt chnh th c ti, n l, dn ch ngy to nh chnh th nh Ng, chng c mt t bo no thot c ra ngoi qu o ca ch Ng nh Dim. Sau cuc o chnh ht Ng nh Dim, a s dn chng u 264
t tc r sao trung t ng khng git pht Dim i li c hi m v vn vi Dim lm g, bn tnh chuyn chia i Saigon lm g cho ng ta lt li c th c, tr li sng phy phy, ra ng c tng thng nhim k II. Do ngi dn lc y theo st thi cuc xem M i ph ra sao, phe cch mng cn lm g na khng, v Ng nh Dim s gy hay l c sng nhn nh th mi. Ngi ta li cng t m mun bit Ng nh Dim, sau v sng st ny, c thay i thi i khng. Ngay t cui nm T, c tin Dim ci t chnh ph. Thng thng nghe thy tin ci t, ngi dn khng , v h cho l ni cc no cng hm b lng ging nh nhau, nhng c bit ln ny h ch nghe ngng xem Dim ci t ra sao, v h tin rng cuc o chnh va qua t ra cng m mt cho Dim v Dim cng c ti nh trc. Bo Saigon Mai nm ly c hi a ra nhng tin st do lm lt c cc ni c thm quyn : mt s chnh khch, nhn s nhm hp bn vic lp Ngh Hi i on Kt ton dn chng Cng, c bc s Phan Huy Qut, bc s L Trung Dung, ng Vn Sung v.vb Ng nh Nhu i cc tnh c v cho phong tro Ph N Lin i v Ph N Bn Qun S; cc chnh khch hu h di trng Dim ang b mt lin minh cc ng phi c li thnh mt ng chnh quyn do ng Ng nh Nhu iu khin. N P PHT GIO: BO GII KHNG HO HE MT TING (Trang 238) Hai nm 1962 v 1963 l hai nm xui xo nht ca Ng nh Dim. Dinh c Lp b hai phi c Vit Nam nm bom v bn ph lm h pha tay tri, gy tn tht nng cho t tht ca c vn Ng nh Nhu, v phng giy ca b trng Nguyn nh Thun. Trong khi b Ngoi Giao Hoa K vn gia cng tuyn b tnh hnh Vit Nam vn vng; trong khi nh Ng lm ra b pht tnh v tip tc n p cc nh i quc tin b, th kinh t trong nc bt u suy sp: go tng gi, tht heo khan tng t 30 ln 50 ng mt k m, t 60 ln 90 ng mt k nc, dn chng bt u thy reo neo; nhng ton dn, khng phn bit giai cp, phi gp tin ti thit dinh c lp. S Kin Thit t 1.600.000 in tng ln 3 triu. Bo ch khng lc no ngng suy tn Ng tng thng. Mi vic u trn tru, m p. Nu khng c Ng tng thng th ton dn 265
cht khng cn mt mng. Mun nm, mun nm. Hn 300 cn nh chy Xm Chiu; 100 nc nh khc b ko sp; khng ngy no khng bt c nhng tn chm la t nh. Mt ngn ri cn nh chy ri ng Trn Quc Ton; 30 nh khc ra tro ng Trng Minh Ging; li ba v khc na gy thit hi khng nh Khnh Hi; l nh n c ca Ng nh Dim na. Mun nm, mun nm. Nhng bo ch bt u tng cng mun nm, mun nm Ng nh Dim d di nht t lc cnh st h c Pht Gio Hu nhn ngy Pht n, cc lc lng an ninh gii tn cc cuc t hp ca Pht Gio Hu cng nh Saigon. Mt phi on gm su thng to v i c yt kin Ng nh Dim a ra nm nguyn vng: bi b lnh cm treo c Pht Gio; cho Pht Gio hng ch ngang hng vi cc hi truyn gio Thin Cha; chm dt khng b v bt b pht t; Tng ni v Pht t t do truyn o v hnh o; bi thng cho cc gia nh nn nhn v trng tr nhng nhn vin c li lm mu. Cuc tranh chp bt u gng t . Nay, Pht t biu tnh Hu. C x xt. Mt s ln b thng. Mai, Pht t biu tnh Saigon. Hi cay xt ra t tung lm cho dn chng sng c mt. Mt, rung bt cc cha chin, cnh st cho bit l bt c nhiu lu n v sng ng. Th ri, trc mt s ng tng ni, ti ng t ng L Vn Duyt Phan nh Phng, Thng To Thch Qung c t thiu bng du xng. C th gii rung ng. C nhiu ngi khc. Lng cm th on trch Ng nh Dim bay cao thu tri. Vit Nam Cng Ha, nh nh c tang, mt mt phi lo chng Cng, mt mt phi i ph vi cao tro Pht Gio mi ngy mt gng hn: Ng nh Dim gi thng ip ku gi dn chng bnh tnh. Paulus Hiu cng nhn l h Ng - th bn sng bn cht khng tuyn b iu g vu khng hay cng kch Pht Gio; Nguyn Ngc Th mi Ho Thng Thch Tnh Khit ti hp vi y Ban lin b, nhng tt c u v ch. Tng ni biu tnh trc nh i s Hoa K. Pht t, i c thi ua t thiu khp ni. S cng phn trn lan khp nc. Ph tng thng Nguyn Ngc Th b u tuy u si - v vic lp y ban hn hp thi hnh thng co chung. B Ng nh Nhu chi b l Trn Vn Chng, v i s Chng trch b thiu l i vi Pht Gio. Lnh gii ghim c ban hnh. Cc cha X Li, n Quang, K Vin T b khm xt .Mu Pht t khp ni. Hi ng Chnh Ph hp lc gn sng. Saigon v Gia nh cng thi 266
hnh lnh gii nghim, cm i li ban m t 9gi n 5 gi sng. Nh h Ng kht mu tip tc thi hnh chnh sch cng ho c b, git k ht nhng ngi phn i h. Trong khi th c tin Vit Cng sp trn ngp th , Ng nh Dim t thiu tng Tn Tht nh lm tng trn Saigon Gia nh v giao cho qun i bo v an ninh, trt t, Pht t no biu tnh , tr thc no chng i cho ph tut. May cho b b Nhu l Trn Vn Chng khng b ph, m ch b dt nhim v i s thi. Trong sut mt thi gian ko di t thng 5 nm 1963 cho n thng 11 cng nm , trn y mu la v nc mt, tn st Pht t khng khc g pht xt c tn st ngi Do Thi trong th chin th nh, khng c mt t bo chnh thc no dm ho he mt li can ngn - ch ng ni cnh co hay kch Ng nh Dim v gia nh ng ta. c lnh ca c vn Ng nh Nhu, Tng gim c Thng Tin mi ngy ra mt ch th cho cc bo. Bo no bo ny theo rm rp, nhng cng cha yn; n lc a kim duyt, li thay i kin, c tin cm li cho ra, c tin khng ni n, ti gi cui cng li cm. Bo no bo ny c in ln, khng bit phi lm n ra th no. Lc y, ti l tng th k ca nht bo Bo Mi do Hunh Tn Phm ng ra lm, m mng xt th ca Vn Giang. Lc cha ra, bo ny nhm lm vic v p chin lc, m mt mc c bit v p, v Nhu cho l quc sch, bao nhiu tin dn c v vic xy dng p. Tin ti thit dinh c Lp thu c 19 triu, th b vo p chin lc 10 triu, qu chng Cng thu c 30 triu, em dng ht c vo vic p. D c ch th ring ri, Bo Mi cng b xo ln xo xung v nhng tin Pht Gio, ni xu chnh ph khng c m ni tt cng khng c na. Rt cc, ngi lm bo phi t hi khng bit nh Ng mun g, mun sng hay mun t t. Lp ra y ban lin b, y ban lin phi, ra thng co chung, cm ng ; Thng to Thch Thin Minh gi th cho Ng nh Dim v thng co chung cha c thi hnh, cm ng; nh vn Nht Linh Nguyn Tng Tam ung thuc ng t t phn i chnh sch c ti, n p Pht Gio ca Ng nh Dim, cm ng; tng ni v Pht t biu tnh trc nh i s Hoa K, trc cha Gic Minh, b nh p tn nhn, b bn, b git, b giam, li c ni b xe tng nghin nt ra, cm ng; ni c Diu Quang, i c Thch Tiu Diu, Thch Qung Hng, Thch Thanh Tu v hng trm a c, ni c khc t thiu hoc b m, chm, bt cc mang i mt xc, 267
cm ng. V sau, thng bch ca nh cha gi n bo (ng tr tin) mi Pht t n cha l Pht, kim duyt cng bt phi b; Ngoi trng V Vn Mu xung tc, b; phi on tng ni v bo gii ti thm Ho Thng Thch Tnh Khit, b; sinh vin, hc sinh biu tnh ch Bn Thnh, Quch Th Trang b bn nt u, 1300 ngui b tri git cnh khuu, a xung tri hun luyn Quang Trung, b lun. C tin ngoi ph Ng nh Nhu mun in, chch nha phin trng c ngy m trong khi v gia cng gia sc hiu triu Ph N Bn Qun S kho III v ln n nhng v tranh u v tn gio: bo ch tuyt i khng c ni ti, k g nhng tin m dn chng ai cng ni ti nh: nh Ng nh Dim b tho g vi ni cng s v thay bng nh c vn Tng lnh t Thanh Nin Cng Ho: Nhu sp o chnh, ln cm quyn thi hnh mt chnh sch c ti anh thp hn; b Nhu ti La M b nhiu ngi n ng phn i, qua Ba L b nm trng thi vo u, qua Hoa K din thuyt ph nhn s n p Pht Gio, khng c Tng thng Kennedy tip kin. Trn Vn Chng cng kch chnh sch Ng nh Dim; Dim Nhu tung tin s ph to i s M, m st nhn vin ngoi giao M v c i s Cabot Lodge. Tt c nhng tin tc lin quan n vn tn st Pht t, n p Pht Gio, k c nhng mnh li b i m v chng Nhu a ra mua phi on iu tra v v Pht Gio do Lin Hip Quc c sang (chp hnh cc thnh vin ca phi on L.H.Q. ang mua dm trong nhng ngy lm vic Si Gn - LND), nh bo c th em ra vit mi nm khng ht, kh d lm cho th gii bit suy ngh phi khc rng trc nhng kh a ng cay ca dn tc Vit Nam, nhng rt cc khng c mt t bo chnh thc no dm vit, v Nhu, Dim v tt c cc tay sai ca h lc no cng sn sng cho nh bo phn i xung hm kn hay bn mt pht vo u, cn xe hi, bt mt em i ri m hng trm nht, cht thnh mt ng, cho xung b th ra sng. Nhng X hi ta lc y nh th nc i dng: bn trn th m , nhng sng ngm ba ging di. Trong khi dn chng rn sit trong mu la v nc mt: trong khi bn Nhu Dim git ht, t ht nhng ci g lin quan n Pht Gio; trong khi bn tay sai ca Nhu Dim th nc c th cu, n cp cng khai c vt cht ln tinh thn ngi dn, th chnh bn trong cc bo chnh thc xut bn, v c ngoi lng bo, mt s ln bn ngi ni lo 268
n tin vn b mt hot ng chng Nhu Dim v kt hp cc tng lp nhn dn ch mt ngy quyt nh. M kh gii ca h vn l ngi bt! Ngi bt cn, nhng c tc ng v song l ng vin c tinh thn bt khut ca ngi Vit Nam ng gi, ng khc th vn ln, khng s cht, khng s gian kh, khng s v kh ti tn v khoa hc nht. Ho mnh vi Pht t, sinh vin, hc sinh, cc ngi ni lo n tin khng ung ut ky nhng ung nc lnh, khng nh lu nhng chiu vo nhng chut, khng n n Php nhng n cm ngui, mui m v nhiu khi nhn i lm bo lu, nhng truyn n, nhng cun sch b ti pht i trong qung i qun chng, h ho dn chng ni ln chng c ti , p bc, tranh th t do, dn ch thc s. ng li bun no , ng b trng, gim c tha tiu, ng tch tr u c, c mo ch, v con ph phn, mt hm, t nhin thy ngi lm bu in gi ti mt bao th: gi ra coi th l bo lu. C khi bo lu, truyn n, sch b ti, chui qua k ca vo trong nh c n sinh; c khi ng cng chc n s va m hc bn ra ly s sch ra lm vic th thy l l mt tp, li cng c khi nhn hng my bay v, m hp ra th c mt ng truyn n bo lu. Mt v Dng Vn Hiu, qu tri mt thi gian iu ng, bt phin lon khng th no xu: cha xong bn ny n bn kia tho m v ku gi lt Ng nh Dim mau chm dt Pht nn v chn ng cuc tn st d man, v o. Ti khng bit c bao nhiu bo lu, truyn n, sch b ti tung ra thi y, nhng ti nh trong s c my t vit v cng thng thit: l t Vc Du, t Nh Thp Bt T, t Tin Tc Pht Gio, cn sch th ph bin rng ri nht l loi Nhng Vn Cp Thit xut bn vo gi gii nghim. V ngh nghip, ti c bit mt vi ngi bn tr ng ra lm nhng t bo . Phn nhiu nhng bo y vit bi mt ch, thu thp sa cha mt ch, chia nhau nh my nhiu ch khc nhau ri quay rono nhng ch thay i lun lun, khng bn no bit bn no. C nhin lm bo nh th th khng hng c mt xu dnh ti, nhiu khi li phi b tin ca mnh ra l khc; nhng cc k gi, sinh vin, hc sinh, Pht t lm vic say sa, m mt, lm vic nh in, ngi thng trng thy pht n ln, v khng hiu ti sao con ngi li c th c sc sng tuyt vi n th. 269
NG NH DIM B GIT, MUN NM NG NH DIM (Trang 247) Hin gi, cha ai bit r l phe qun nhn cch mng ni ln o chnh Ng nh Dim ln th ba c nghin cu v tm l ca ngi dn trc khi tin nh dinh c lp hay khng, nhng c mt iu chc chn l tnh th lc chn m v dn chng thy cch g cng phi h ngay Ng nh Dim. Phe cch mng c dn chng ng h v lm hu thun nn thnh cng rc r; nhng sa son c tm l qun chng nh th, mun ni g th ni, mun bi bc th no th bi bc, ai cng phi nhn rng bo ch tin phong trong cng vic chun b cch mng, trit h Ng gia m u cho mt k nguyn mi - k nguyn t do, dn ch - d lc u ch l mt th t do, dn ch i tp t tp tnh. Nh trn kia ni, bo lu khng ngt ku gi dn chng ni ln chng Dim. Cui nm 1963, lc no xe thit gip cng nm trc dinh c Lp v Gia Long, phng cc cuc biu tnh. Ng nh Dim, va tin c Harry D. Felt, tng t lnh ti Thi Bnh Dng, c mt lt, cha kp n cm, th ting sng n ran nhiu ni trong Thnh. Qun i rm r chim ng Tng Nha Cnh St, i Pht thanh, nha Truyn Tin, b Ni V Cc lc lng tn cng gm mt i pho binh 105, tiu on 1 v tiu on 4 Thy Qun Lc Chin, cc i khc chuyn t Bin Ho, Th c, Long An, Bnh Dng. Sm ti hm y, qun cch mng tn cng mnh vo thnh Cng Ho: nhiu sinh vin Pht T c phng thch. Lnh gii nghim c ban hnh trn ton quc. Hm sau, dinh Gia Long b chim; c tin Nhu Dim t t, nhng thc ra th h trn v nh th Cha Tam Ch ln v bui tra hm y, c tin Nhu Dim b h st th thm trong chic xe bt bng t nh th Cha Tam v Saigon. Ngi ta mun bit ai git Dim Nhu, nhng khng ai bit ch xc; d sao Dim Nhu cht i th i a s dn chng cng mng. C ngi t con heo; c ngi lp bn th cm t tri t; cn th hu ht nh no cng lm tic, r b bn, thn thch n nhu nht cho ph ch tang bng. Mt vi t bo ni ting trung thnh vi Nhu Dim, hay lm tay sai cho con kh t L Quang Tung, ch huy Lc Lng c Bit, t ng ng ca; ch nhim, qun l, ch bt, trn lun; cn a s b bt mt, bng ming lu ngy, by gi tha h ni hu, ni vn, chy theo Hi ng Qun Nhn Cch Mng v chnh ph lm thi, 270
v nhng c hu rt hng vo hai ci xc cht thi ra l xc Nhu v Dim. B trng Thng Tin lc y, Thiu tng Trn T Oai, b cc h s nng chu c u c c, khng bit phi i x vi cc bo thn Dim v chng Dim ra sao, nh phi va lm vic va nghe ngng. Trong khi y th bo c php xut bn nh nm; nhng t b Nhu Dim ng ca cng tc bn; nhiu ng khng h bit bo ch ra g, thy lm bo hay hay, cng gi n xin php ra mt t chi cho h, thnh th cha bao gi y ngi ta li thy s cnh tranh gay gt n th, m ngh k gi li c mua chuc v chiu i n nh th. (Trang 253) Khng thot c cng l lc lm cho bo chy, bo Dn Chng cng c nhng bi to t b chi ch Ng gia v nh p ra rt bn mt v ca ch c nh Dng Vn Hiu, L Quang Tung, Cao Xun V, Mt phn cc ti liu dng vit rt ta cun Nht k ca Ng nh L Thy (con gi u lng ca ng b Ng nh Nhu), lm c trong lc nh ph dinh c Lp, trong c nhiu s vic m ngi ngoi khng bit, i khi v v chng Ng nh Nhu ln ngh Ban M Thuc bn v vic lm sng ta M; v m Nhu co au bng, bt con gi i d tic lm quen vi i s Nolting; v mua chuc phi on iu tra v Pht Gio do Lin Hip Quc c sang lin quan ti Ph N Lin i v Ph N Bn Qun S ra sao; v Ng nh L Thy thi t ti trong c s xp t, b ca cc gim kho nh th no Tt c nhng ti liu , do chnh tay Ng nh L Thy ghi li trong mt cun nht k dy, Dn Chng em ra khai thc. n v Ng nh L Thy thi t ti, chng ti ku ch danh mt ngi vn t nhn l quc gia chnh cng (c khi li t nhn l t) lm gio s i hc, t thnh vn cht vn, th vin gio s y khng tr li, (Trang 263) nhiu ngi tuyn b lin hip vi MTGPMN (Mt Trn Gii Phng Min Nam) l t st, khng bao gi nhn nhn Mt trn l mt t chc hp php, nhng ri cng mt m vi Mt trn; thiu tng K th khng bao gi ngi chung mt bn vi Cng sn nhng ri cng cng hp bn trn hi ngh Ba L; bt c ai ni chuyn ho bnh cng b k nh l thn cng v cn bt nht hoc a sang bn kia v tuyn, nhng ri, theo t bo chnh thc ca Cng-gio La-M u nm 1968, t Observatore Romano, To 271
thnh d nh gi mt phi on qua H-ni vn ng ho bnh, trong khi Dean Rusk tuyn b sn sng ni chuyn ho bnh vi Bc Vit, nu Cng sn ngng tn cng thy qun lc chin Hoa K. Trch t sch BN MI NM NI LO ca V BNG C s Xut Bn Sng Mi Si Gn 1969 (Trang 204 263) Bt u vit thng Ging nm 1967. Sa li, vit thm nm 19681969 v xong vo ngy Pht n 2513 tc 30 thng 5 dng lch 1969.
272
NG NH DIM V DOLLAR M
Posted: Thng Hai 2, 2010 by Virtual Archivist in Bin kho, Chng t, Nghin cu, S liu, Ti liu
Nhng ngi Vit c cm tnh vi ch Ng nh Dim thng thch nhc i nhc li rng nhn vin CIA Lou Conein chi cho cc tng lnh ch 3 triu ng Vit Nam khi lt ch v git hai anh em Ng nh Dim v Ng nh Nhu! Rt nhiu sch v chnh bin 1/11/1963 c ng li bin lai nhn tin ca cc tng. iu m h t khi hoc khng bao gi mun nhc n l vic chnh ngi M cng tng cp tin cho nhng k c th lc ti Min Nam cng c v th ca ng Dim trong gia on phi thai ca ch do ng lnh o. [V anh em Dim Nhu khng phi khng bit v tn ng iu ny] Trong bi ph bnh cun In the Midst of War do tng E. Lansdale vit, David Chandler cho chng ta bit mt iu l th nh sau khi Chandler m ch Lansdale thiu thnh tht: In The Two Vietnams, Bernard Fall quotes Lansdale as saying that over 8 millions dollars went to the sect leaders in back pay to purchase their loyalty to Diem; in In the Midst of War, no money changes hands. [Trong tc phm The Two Vietnams, Bernard Fall trch li 273
li ca Lansdale ni rng hn 8 triu M kim c du dim trao li cho cc lnh o gio phi mua chuc lng trung thnh vi Dim ca h; [nhng] trong tc phm In the Midst of War [ca Lansdale], th Lansdale li khng cp g n v trao tin ny c] Nguyn K Phong cng c ni n vic ny. Xem Nguyn K Phong, Vng Ly ca Bch c, Ting Qu Hng, 2006, trang 120 v tc ch 115 trang 120-121: Theo c lng, SMM [nhm tnh bo ca Lansdale] b ra 12 triu dollars mua chuc i lp, trong c 3 triu 6 cho tng Nguyn Thnh Phng v 3 triu cho Trn Vn SoiNm 1979, Lansdale gi th cho Vin Qun S Hoa K chi v chuyn mua chuc qun i i lp. Tuy nhin nhiu s liu sau ny cho thy Lansdale khng ni tht ht nhng g xy ra. Cu hi cn t ra: Liu ch Ng nh Dim c th vt qua giai on phi thai y nguy him ca n hay khng, nu khng c ngi M chi tin mua lng trung thnh ca nhng thnh phn c th lc ti min Nam lc ? [Source: http://virtualarchivist.wordpress.com/2010/02/02/ngo-dinhdi%e1%bb%87m-va-dollar-m%e1%bb%b9/ ]
274
NHN VT NO TNG NHN TIN CA CIA? NG NH NHU V NG VN QUANG

TIME / Bobby Ghosh
Nhng ngun tin cho rng em trai ca Tng thng Hamid Karzai ti Afghanistan tng lm vic cho CIA ( Central Intelligence Agency: Cc Trung ng Tnh bo M) nhc chng ta nh n mt danh sch di nhng ti sn qu (assets) li lc v khng li lc ca CIA trn th gii. Trong s c su ngi c bit: 1- John Roselli: Mt trm Mafia c CIA thu vo u thp nin 1960 m st Fidel Castro. Nm 1976, n phin ng ta b m st, xc du trong mt thng du tri ngoi b tnh Miami. 2- Thubten Jigme Norbu: Anh trng ca c Dalai Latma, nhn ti tr ca CIA trang b v kh cho du kch qun Ty Tng chng li qun chim ng Trung Quc. 3- Vua Hussein ca nc Jordan: CIA tha k vic tr tin cho v vua ny vo nm 1957 t cc ng nghip Anh. Mi nm, vua Hussein nhn mt triu M kim cho n nm 1977 th b Tng thng M Carter chm dt. 4- Manuel Noriega: Lin h t thp nin 50 v bt u nhn tin t thp nin 70, v tng c ti Panama ny cho php M dng nc mnh lm xut pht im gip phin qun Nicaragua chng li chnh ph t khuynh Sandinista. tr n, CIA lm ng cho ng Noriega duy tr mt ch n cp thuc phin (narco-kleptocracy). Nhng sau , v mu thun, M xm chim Panama vo nm 1989 v bt ng Noriega em v cm t Miami. 5- Ng nh Nhu: Em rut v C vn ca Ng nh Dim (xem chi tit di) 6- Tng ng Vn Quang: C vn Qun s ca Nguyn Vn Thiu (xem chi tit di) 275
Ng nh Nhu do Bobby Ghosh/Washington bin tp Th T, 28 thng 10 nm 2009. Cng nh ng Ahmed Wali Karzai [ Afghanistan], Nhu l ngi em b nguyn ra kh nhiu ca mt v tng thng mt lng dn, ng Dim. (Nhu c thm hai ngi anh em na: mt lm Tng Gim mc, v mt cai qun nhng tnh min Trung ca Nam Vit Nam). CIA b cho l gip Nhu thnh lp Lc lng c bit ca Vit Nam, ch yu dng duy tr nn cai tr ca cc anh em [nh Ng]. c bit vi tn tt ARVN [/SF], nhng lc lng ny ni ting v tra tn, n p (c bit chng li Pht gio trong nc) v tham nhng. Theo thi gian, nuc M thy Nhu l mt mn n cho quyn li ca M ti Nam Vit Nam nn ct ngun vin tr. Nhu v Dim b m st vo nm 1963 vi s h tr ngm ca chnh ph M. [http://www.time.com/time/specials/packages/article/0,28804, 1933053_1933052_1933044,00.html
276
ng Vn Quang do Bobby Ghosh/Washington bin tp Th T, 28 thng 10 nm 2009. y cng c nhng im tng ng vi Ahmed Wali Karzai [ca Afghanistan]. tng Quang, C vn Qun s c bit cho Tng thng Nguyn Vn Thiu, c rt nhiu gii cho rng l mt ngi bun thuc phin lu. iu ny to ra xch mch gia mt bn l CIA vn nh gi tng Quang nh mt mn hng qu, v mt bn l gii chc qun s M, vn xem ng ta nh mt k la o. Tng Quang i M sau khi Si Gn sp ; sau mt chuyn i Canada vo nm 1975, ng ta b cm tr li M cho n nm 1989, B Ngoi giao M gi sch cho ng ht tt c nhng co buc v thuc phin. [http://www.time.com/time/specials/packages/article/0,28804, 1933053_1933052_1933045,00.html]
277
TI KHNG H CH TRNG HP TC VI NG DIM

Phan Quang n
Ti va c xong bi Nhn Din Mt Chin S Quc Gia, Bc S Phan Quang n do ng Cu Long vit trong bo Tia Sng s 22, ngy 15/12/1987. ng Cu Long bit r ni b ca Cn Lao Nhn V, nn nhng s vic ca ng trnh by c mt gi tr c bit v s liu, gip c gi thy r mt tri ca nn Nht Cng Ho. ng vo v tr ca ng th mi c th tng thut chi tit hot ng b mt ca ti Thi Lan trong nhng nm 1950-51 nhm t chc chin khu Cam-Bt v Lo. Lo Quc lc by gi chng ti hp tc vi Hong Thn Phetsarath, bo huynh ca Hong Thn Souvana Phouma v sau lm Th Tng Lo quc. Nhng gp nhiu nghch cnh nn cng vic khng thnh tu. Nhng c my iu cn c nh chnh. Th nht l v an trch sch Bn Ging Lch S ca Linh Mc Cao Vn Lun. Ti vi Linh Mc Cao Vn Lun cng hc Trng Dng Pellerin Hu nhng nm 1931-34. V sau ra H-ni hc thi t ti, c gp nhau vi ln. Ma h 1953, ti i ving thm cc bnh vin v c s Y T tnh c gp Linh Mc, Linh Mc c cho ti bit l ng Dim v Nhu c c quyn Volont Vietnamienne ti xut bn Thy S nm 1951, v c hai ng cng nh ng Linh Mc u cng nhn l chng trnh ng Cng Ha Vit Nam trnh by trong sch ny rt ch l. Nhng ti khng h t khuyn ng Dim v nc chp chnh, v cng khng h ni rng ti sn sng hp tc nu c mi. Ti vn bit ng Dim t hi ng cn Qung Nam, trong nhng nm ng Ng nh Khi cn lm Tng c. Ti cng quen bit hai ng Nhu v Luyn. Ti lm c vn Chnh Tr cho Cu Hong Bo i t nm 1946 n thng 3, 1949 v gi chc Tng Trng Thng Tin mt thi gian. Sau khi chin cuc Vit Nam bng n ngy 19/12/1946, ti ang lm bc s Th Lp T Y Vin Thng Hi, t chc v Hng Cng gp Cu Hong , v ni vi Cu 278
Hong n lc cn m Mt Trn Chnh Tr v Ngai Giao tranh th Thng Nht v c Lp cho quc gia Vit Nam, v dng cn bn chnh ngha ny chng cng sn. iu cn nht l Cu Hong cn tranh th c Thng Nht v c Lp thc s ri mi nn tr v Vit Nam. Chnh ti tho vn th trnh Cu Hong k ti ch thn v Saigon mi nhng nhn vt quc gia c uy tn t nhiu ra gp Cu Hong, nh qy ng Ng nh Dim, Trn Vn L, Phan Khc Su, v.v.. v ti trao th cho ng Dim Dng Cu Th Saigon. Nhng ti ngh Cu Hong nn mi Thiu Tng Nguyn Vn Xun lm Th Tng Chnh Ph Trung ng Ton Quc dp b Nam K Quc. Ti nhn chc Tng Trng B Thng Tin ct l ln ting i Thng Nht v c Lp, nhng cng vic chnh yu lc by gi l iu nh vi ngi Php Hng Cng , Saigon, Genve Thy S, Paris v Cannes. Sau 2 nm iu nh, ti thy ngi Php ch mun ti lp ch thuc a c, v cng nhn cho Vit Nam quyn t tr hnh chnh m thi. Ti phn i Hip-nh Auriol-Bo i ngy 9 thng 3, 1949, khng d l k kt Hip nh ny, nhng chiu hm y, tin a Cu Hong v Cannes v ni rng Cu Hong bc vo con ng tht bi v s a li nhng hu qu tai hi cho c nc. T , ti t thy bt buc phi ng ra chng i, mc du trong thm tm ti vn gi cm tnh ring bit , v ti phi ni rng Cu Hong tuy thiu tinh thn tranh u nhng l mt ngi c tinh thn ci m li rt hin t. i vi ng Dim, lc by gi thng gii thiu ti vi cc chnh gii Php v M nh l mt ngi bn ch thn, ti bit r gia nh ng khng phi l mt gia nh cch mng, li nng v tinh thn quan li, phong kin, nn ti khng bao gi ngh n vic hp tc. Sau khi Hip nh Bo i-Auriol c k kt, ti khng lin lc vi Cu Hong na, v nhiu ln c Cu Hong mi gi chc v Tng Trng Ni V v Quc Phng, ti t vn lng tm thy khng th no nhn li c. Ti gi km theo y tin ti t chi chc Tng Trng Ni V ng bo Le Monde ngy 10 -11/7/1949 v th ca Hong Thn Bu Lc vit ngy 29/12 /1949 bo tin l Cu Hong mi ti gi chc Tng Trng Quc Phng. Trong thi gian ny, ng Dim vn tm cch lin lc vi Cu Hong v vn ng vi cc chnh gii Php v M c Cu Hong mi lm Th Tng. Cu Hong bit r ng Dim khng phi l ngi c chung thy, li nng c gia nh tr. Nhng ng 279
Dim vn ro rit vn ng. Thng 8, nm 1950, ng Dim sang Nht ving thm K Ngoi Hu Cng , v thy r Nht Bn khng cn lu g n K Ngoi Hu v cng khng lu g n Vit Nam. Nhng Nht Bn, ng Dim gp Wesley Fishel, mt qing vin trng i Hc Tiu Bang Michigan. Wesley Fishel khuyn ng Dim nn sang Hoa K. ng Dim sang Hoa K t 1951 n thng 5 nm 1953, v thng t tc Maryknoll College, Lakewood, Tiu Bang New Jersey. Ti vi ng thnh thong gp nhau v trao i th tn. Thng 5, 1953, trc khi ng ln ng sang B v Php, ng c in thoi t gi ti v mong s c dp ti ng. Trong nhng nm Hoa K, ti vit bo, i din thuyt vn ng d lun ng h Vit Nam Thng Nht v c Lp. V ti lin tc lin lc cht ch vi cc phong tro khng chin quc gia Tunisie, Maroc v Algrie. Cui nm 1954, ti gh Ai Cp thnh lp vi cc phong tro ny Mt Trn Chng Thc Dn Php v tip xc vi chnh ph Nasser v Lin Hip Cc Quc Gia -Rp. Sau chng ti i ving cc quc gia -Chu vn ng chng thc dn Php v i c lp hon ton cho cc quc gia b Php h. Sau khi c c lm Th Tng, ng Dim mi ti tham gia ni cc ph trch cc cng tc x hi, v c bit l vic cu tr v nh c ng bo t Bc Vit lc by gi dn dp vo Nam. Ti gi km theo y in tn ca ng Luyn , bo ca ng Dim nh t Php ngy 19/8/1954 v in tn ca ng Dim nh t Saigon ngy 22/8/54. Ti phc p l ti sp v Saigon v s ly lm hn hnh gp li ng. Ngy 2 thng 9, 1955, ti t Phi Lut Tn v n Saigon th c ng V Vn Hi, b th ca Th Tng Dim ra phi trng Tn Sn Nht n. Sng sm hm sau th ng V Vn Hi i xe hi n thm ti v a vo Dinh c Lp gp ng Dim. Chuyn tr k ra cng thn mt. ng Dim ng mun ti tham gia ni cc, v cho bit tnh hnh chung trong nc. Ti lc by gi bit d lun ng bo trong nc c nhiu gii chng i ng Dim, v c thc tnh ni ng bit. Ti c bit khuyn ng hai iu: ch c xem quc gia l ca ring gia nh, anh em, b con, ai c s trng no c dng vo cng vic tng ng, th d ng Nhu th nn c lm Gim c Th Vin Quc Gia, ng c thit lp gia nh tr, v cn gi th thng cho Cu Hong, mc du chnh th cng ho hay qun ch lp hin cng vy. Cn ti, v chng Cu Hong nn 280
khng th tham gia ni cc c. Ti s hp tc bng cch t chc i lp hp php xy dng. Cuc trao i kin ko di 4 ting ng h. Trong khi ng Dim ang tip kin ti, th ng V Vn Hi vo cho bit l c mt v B Trng mun vo trnh mt vic c tnh cch khn cp. ng Dim gt u. V Vn Hi ra khi phng th ti thy v B Trng rn rt bc vo. Nhng thay v i thng t ca phng n bn giy Th Tng, ng ta li i ven theo mp tng, thnh th ng di hn rt nhiu. Khi v B Trng n gn bn giy, ng Dim ng dy ko ra mt gc phng. V B Trng ni nh vi pht th thy Th Tng gt u, v v B Trng knh cn ci u v trnh trng rn rn bc ra khi phng. Nhng thay v quay lng i ra th ng ta c i git li tng bc, ti nhn theo c ngi rng ng ta s vp phi my ci ch ln trang hong trong phng, ch rt b th ng ta c th b thng. n khi ng ta ra n ca phng, quay lng i ra sn ti mi yn bng. Ti mi hi Th Tng v sao li chp nhn cho ng B Trng c thi l lng nh vy th ng ci ni: C ti n s mnh nh vy th d tr hn. Cuc trao i kin tuy c v thn mt, nhng ti cm thy l khi ti ng i lp xy dng, th ng Dim khng vui, v sau cuc m thoi c phn gng go. Sau , ti t chc khi Dn Ch i Lp, ph bnh lut bu c, vit bo Thi Lun, gi n xin hp thc ho ng Dn Ch T Do, ng thi m lp dy Y T D Phng u tin i Hc Y Khoa v Trng Cn S Y T. Khi i lp cng nh ng Dn Ch T Do khng c hp thc ho, t gia ti b p ph, cng an mt v theo di ti sut m ngy, bo Thi Lun b ph nh in ri b ng ca. Ti b cm dy hc. Thng 8, 1959 ti ng c dn biu Qun Nh Saigon. Ti c bit lc u ng Dim mun loi ti khng cho ng c, nhng sau v Phong tro Cch Mng Quc Gia v Cn Lao Nhn V qu quyt l Qun Nh h c hn 40.000 ng vin, cn ti th chng n thua g, nn c cho ti ra ng c b i bi cho b ght. Chnh quyn khuyn khch rt nhiu ngi ra ng c Qun Nh chia phiu i lp. C n 16 ng c vi n, v vy 15 ng c vin khng phi ca chnh quyn s chia phiu ca nhau. Cn Phong Tro Cch Mng Quc Gia v Cn Lao Nhn V, thm qun i cc ni ch v u dn phiu cho ng Phm Vn Thng, ng c vin chnh thc ca Tng Thng, th cng nh nh 281
c tng m b con tng ca i phng vo trong ti ri, th lm g chng thng cuc. Ti c c vi hn 35.000 phiu. ng Thng ch c 5.000 phiu, cn nhng ng c vin khc ch c mi ngi vi chc phiu, hay vi trm phiu m thi. Nhng ti b a ra Ta, To tuyn b hy b kt qu bu c v cho l gian ln, v ngy khai mc Quc Hi, cn c vo lut bu c ghi r l mi ng c vin c c c quyn ra Quc Hi trnh by trng hp ca mnh, nu c khiu ni, hay n To, v s do Quc Hi nh ot kt qu cuc bu c c gi tr hay khng, ti ln ng ra Quc Hi th b cnh st chn ng em v giam Ty Cnh St Gia nh n khi l khai mc Quc Hi chm dt mi th cho ti v. By gi vn cn mt s t ngi ca ngi ng Dim l anh hng dn tc. Nhng chnh sch gia nh tr phong kin ca ng a gia nh ng n thm hi, vi nhiu hu qu tai hi chung cho c t nc. Phan Quang n 30-12-1987 Trch t Tp ch TIA SNG (Houston, TX) s 23 (1/1988), trang 50.
282
TUYN NGN CA 18 NHN VT NHM T DO TIN B GI TNG THNG VNCH, SIGN

Tha Tng thng, Chng ti k tn di y, i din cho mt nhm ng bo, nhn vt v tr thc tn tui thuc mi xu hng, nhm nhng ngi thin ch nhn thy rng i din vi s trm trng ca tnh hnh chnh tr hin nay, chng ti khng th c bng quan vi nhng thc t ca nc ta. V vy, chng ti chnh thc gi n Tng thng hm nay li ku gi, vi mc ch phi by vi Tng thng tt c s tht trong nim hy vng l chnh quyn s lu tm gp rt thay i chnh sch, hu cu vn tnh hnh hin nay a quc dn ra khi cn nguy bin. Chng ta hy nhn li d vng thi Tng thng cn nc ngoi. 8, 9 nm qua, dn tc Vit Nam tri qua nhiu th thch do chin tranh mang li; t s h ca Php n vic chim ng ca Nht, t cch mng cho n khng chin, t vic Cng Sn np sau chiu bi quc gia gt gm cho n nn c lp gi to che du nn thc dn, t kinh hong ny n kinh hong khc, hy sinh lin tc ni tm li t ha hn ny n ha hn khc, cui cng cho n khi nim hy vng kt thc bng mt s tht vng chua cay. V vy, khi Tng thng sp sa hi hng, ton dn nui mi hy vng l di s lnh o ca Tng thng, ton dn s li tm thy c nn Ha bnh cn thit em li ngha cho cuc sng, dng li ngi nh b ph hy, t li c ci cy trn nhng mnh t tng b b hoang. Nhn dn hy vng rng khng cn b bt buc bui sng hoan h mt ch , bui chiu hoan h mt ch khc, khng cn l con mi cho s tn bo v p lc ca mt phe phi no, khng cn b i x nh cu-li, khng cn mt nn c quyn no thao tng, khng cn b s cp bc ca cng chc tham nhng v c on. Ni tm li, nhn dn c mong c sinh sng trong s an ninh, di mt th ch s em li cho h mt cht cng l v t do. Ton dn ngh rng Tng thng s l con ngi ca thi th v s p 283
ng c nguyn vng ca h. Lc Tng thng mi v nc th tnh trng quc gia nh th . Hip c Genve nm 1954 chm dt cuc chin v s tn ph ca chin tranh. Qun i vin chinh Php tun t rt i v nn c lp cho min Nam Vit Nam tr thnh mt s tht. Ngoi ra, nc nh cn c s khch l tinh thn v c hng s vin tr ng k ca th gii t do. Vi nhiu yu t chnh tr thun li nh th thm vo nhng iu kin a d may mn c c t ai mu m v nng lm sn v thng d v hi sn, ng l min Nam Vit Nam phi sc bt u i n thng li cui cng trong cuc chin u vi min Bc, c th tha mn c dn v a t nc n hy vng, t do v hnh phc. Ngy ny, su nm sau, sau khi hng c nhiu li im khng th chi ci n nh th, Chnh ph lm c nhng g? Chnh ph a min Nam i v u? Nhng c vng tha thit no ca nhn dn c thnh tu? Chng ta th tng kt tnh hnh mt cch khch quan, khng xu nnh m cng khng buc ti sai lm, theo ng ng hng xy dng m chnh Tng thng vn hay ni n vi c vng l Chnh ph s thay i chnh sch t a mnh ra khi mt tnh trng ht sc him ngho cho s sinh tn ca quc gia. V CHNH TR Mc d ch ngoi lai do thc dn to ra v che ch b lt v nhiu phe nhm tng n p nhn dn b trit h, dn chng vn cha tm thy c mt cuc sng kh hn hay c nhiu t do hn di ch Cng Ha do Tng thng thnh lp. Mt hin php c lp ra nhng ch c hnh thc. V Quc hi tuy c y nhng nhng cuc tho lun lun lun c din ra ch theo ng hng ca chnh quyn. V nhng cuc bu c phn dn ch. Ton l nhng phng php v tr h bt chc cc ch Cng Sn c ti v l tt nhin l khng th em ra so snh vi min Bc c. Nhng v bt b lin tc tip din lm cho nh giam v khm ng y n tn nc nh hin nay ang xy ra; d lun qun chng v bo ch phi cm lng. Cng th, dn b khinh nhc v ch p trong nhng cuc u phiu (v d trng hp xy ra trong cuc bu c nhim k 2 mi y). Tt c nhng iu ny gy ra s nn ch v bt mn ca dn chng. Cc chnh ng v gio phi b loi b. Thay vo y l cc 284
Nhm v Phong tro. Nhng s thay th ny ch em n nhng iu p bc mi cho dn chng m khng che ch c cho dn chng ca cc gio phi t trc vn l nhng vng t a ca Cng Sn th nay khng nhng mt ht an ninh (cho ngi Quc gia) m cn tr thnh nhng i l cho du kch Vit Cng m tnh trng chung nh th xy ra khp ni. y l chng c cho thy rng cc gio phi tuy nh nhoi khng ng k l nhng thnh phn chng Cng hu hiu. Vic trit h cc gio phi m li cho Vit Cng v v tnh dn ng cho k th, trong khi mt chnh sch thc t v uyn chuyn hn c th lin kt h v chung thnh mt khi tip sc cho trn tuyn chng Cng. Ngy nay, nhn dn mun c t do. ng l Tng thng nn m rng ch , khuyn khch nn dn ch, bo m cc quyn cng dn ti thiu v cng nhn i lp hu dn chng c ni ln ting ni ca mnh m khng s hi dp c s bt mn v cm th, v i vi dn chng, th i lp l l do c nht cho h tn ti. Khi Tng thng thc hin xong c nhng iu ny th nhn dn min Nam Vit Nam c th ng ca mnh i vi min Bc m nhn ra c gi tr ca mt nn t do tht s v mt nn dn ch chn chnh. Ch n lc dn chng mi s n lc v hy sinh ti a bo v s t do v nn dn ch y. V CHNH QUYN Lnh th thu hp li, s cng chc li tng ln m vic qun tr li khng chy. y l v chnh quyn ging nh Cng Sn, cho cc on th chnh tr (ca chnh quyn) kim sot ngi dn, tch ri nhm u t ra khi h tng v gieo rc s nghi ng gia nhng k lin h vi on th v nhng ngi ngoi on th. Thc quyn khng cn trong tay ca nhng ngi ng l c trch nhim ca gia nh, ni t cc mnh lnh c truyn ra. iu ny lm cho gung my hnh chnh b chm li, lm t lit mi sng kin v lm nn lng mi ngi c thin ch. ng thi, khng mt thng no tri qua m bo ch khng ng y nhng chuyn hi l khng th che du c, nhng chuyn ny tr thnh mt chui di nhng giao dch phi php hng triu bc. Gung my hnh chnh, vn b nh tr by gi hu nh hon ton tr nn t lit. Nn hnh chnh cn c ci t gp rt. Nhng ngi c kh nng phi c t ng vo nhng chc v t 285
trn xung di, h thng hnh chnh v k lut phi c ti lp, quyn lc v trch nhim phi i i vi nhau; s hu hiu, sng kin, lng ngay thng v tnh cn kim phi l nhng tiu chun dng vo vic thng thng, kh nng ngh nghip phi c tn trng. Phi loi tr tnh trng ban pht n hu bng vo nhng lin h gia nh hay phe phi. Nhng k bun bn quyn hnh, tham nhng v lm dng quyn th phi b trng tr. C nh th th mi chuyn vn cn c th cu vn c, nhn phm cn c th phc hi, v c th dng li nim tin vo mt chnh quyn thnh tht v cng bnh. V QUN I Qun i vin chinh ra khi nc v mt qun i Cng Ha c thnh lp; nh vo vin tr Hoa K qun i ny c trang b vi qun trang qun c ti tn. Tuy nhin ngay c trong lc lng thanh nin kiu hnh nh Qun i Vit Nam - ni m ng l tinh thn danh d phi c vun xi, gm nhng k m bu nhit huyt v nhng cnh tay phi c tn dng vo vic bo v quc gia, ni m ng l phi vng bng u c phe phi - th tinh thn Phong tro Cch mng Quc gia hoc tinh thn Nhn v chia r nhng k cng chung mt n v, gy ng vc gia nhng bn ng ng ng cp v ly s trung thnh vi mt ng tng phc m qung nhng k lnh o ng lm tiu chun thng thng. iu ny to ra nhng iu kin cc k nguy him, nh trong v va xy ra Ty Ninh. (Bernard Fall ghi ch: V s on 21 b Vit Cng tn cng u nm 1960). Nhim v ca qun i, rng ct ca vic bo v qu hng, l chn ng nhng cuc ngoi xm v tiu dit cc phong tro ni lon. Qun i ch phc v quc gia v khng nn cho mt phe nhm hay ng phi no li dng. Vic ci t ton din qun i l mt iu cn thit. u c phe phi v s trung thnh vi mt ng phi c loi b; tinh thn qun i phi c ti phc hi cho mnh ln, phi to ra mt truyn thng cao p v nim hnh din quc gia; v tinh thn chin u, lng tm ngh nghip v lng can trng phi l nhng tiu chun dng trong vic thng thng. Phi khuyn khch binh s bit knh trng cp trn v phi khuyn khch s quan phi bit yu thng binh s. Phi loi b lng ng vc, ganh t v k gia nhng k ng i, ng ng. C nh th, gp thi nguy bin quc gia s c c mt qun 286
i ho hng thc y bi mt tinh thn v c cng mt l tng: bo v cho ci s hu chng ta: qu hng Vit Nam. V KINH T V X HI Mt x s giu c v ph nhiu vi thc phm d tha, mt ngn sch khng cn phi i ph vi nhng chi ph Quc phng, (chi ph Quc phng ca min Nam Vit Nam do kinh vin v qun vin ca Hoa K i th: ghi nhn thm ca Bernard Fall) nhng ngn khon bi thng chin tranh ln lao, mc li cao ra t cng kh phiu quc gia, mt chng trnh ngoi vin khng l, mt th trng bnh trng v sc nhn vn u t ca ngoi quc. l nhiu iu kin thun li c th bin Vit Nam thnh mt quc gia sn xut cao v thnh vng. Th m hin nay nhiu ngi khng c vic lm, khng c nh v khng c tin bc. Go nhiu nhng bn khng c, cc tim y hng m hng ha li khng di chuyn ngun li nm trong tay nhng k u c, dng phe nhm, on th ca chnh quyn che du vic bun bn c quyn em li v cho mt thiu s t nhn. Trong lc , hng ngn dn b huy ng i lm vic cc nhc, b p buc phi ri b cng n vic lm, nh ca gia nh ca mnh tham gia vo cng tc xy dng nhng Khu Dinh in tuy s nhng v ch. iu ny lm h mi mt v mt thin cm vi chnh quyn cng lm cho mi bt mn thm trm trng v to mt mi trng l tng cho cng tc tuyn truyn ca ch. Kinh t l nn mng ca x hi v lng dn l yu t sng c n ca ch . Chnh quyn phi ph tan mi chng ngi cn tr vic m mang kinh t. Phi hy b s c quyn v u c di mi hnh thc; phi to mi trng thun tin cho vic u t n t pha cc quc gia thn hu cng nh t chnh nhn dn ca ta; phi khuyn khch kinh doanh thng mi, khuch trng k ngh v to cng n vic lm gim thiu tnh trng tht nghip. ng thi, chnh quyn phi chm dt s bc lt con ngi di mi hnh thc trong cc cng trng lao ng ca nhng Khu Dinh in. C th nn kinh t mi li pht trin, ngi dn mi tm li c cuc sng an bnh v mi c th hng i sng ca mnh, x hi mi c ti thit trong mt bu khng kh t do v dn ch. Tha Tng thng, c l y l ln u tin Tng thng mi c nghe li ph bnh gt gao v kh chu ngc li vi mun ca 287
Tng thng. Tuy nhin, tha Tng thng, nhng li trnh by y l s tht hon ton, mt s tht cay ng nng n m Tng thng cha bao gi bit c v d v tnh hay ch , mt khong trng quanh Tng thng c to ra v chnh v ci a v cao c ca Tng thng m khng ai cho Tng thng nhn ra c thi k nghim trng khi m s tht s trn ti nh nhng ln sng cm hn khng cng ni, s cm hn ca nhn dn t rt lu phi nhn chu s au kh khng khip n mt lc s vng ln b gy nhng rng buc tng ct cht mnh, mnh xung. Ln sng ny s qut sch s nhc v bt cng vn bao quanh ngi dn p bc h. V chng ti hon ton thnh tht khng mun thy Qu Cha t T phi tri chu nhng ngy thng him ngho nn chng ti - khng k n nhng hu qu do hnh ng ca chng ti s mang li cho chng ti - hm nay ging ln ting chung bo ng trc mi nguy c cp thit ang e da chnh quyn. Cho n nay, chng ti gi im lng v cho chnh quyn mc hnh ng. Nhng by gi n lc khn thit, chng ti cm thy rng bn phn ca chng ti - v trong lc nc nh gp cnh ri lon th ngay c nhng k hn km nht cng phi chia x bn phn ny - l phi ni ln s tht, thc tnh d lun, bo ng vi nhn dn, v lin kt nhng k i lp, cho thy li thot. Chng ti thnh cu chnh quyn gp thay i chnh sch cu vn tnh th, bo v ch Cng Ha v bo v s sng cn ca quc gia. Chng ti gi vng nim hy vng l dn tc Vit Nam s c mt tng lai sng ln c hng thanh bnh v thnh vng trong T Do v Tin B. Trn trng 1. Trn Vn Vn (qu Nam phn, Tam gio) Bng Cao hc Thng mi, cu B trng Kinh t v K hoch. 2. Phan Khc Su (qu Nam Phn, Cao i) K s Canh Nng, cu B trng Canh Nng. 3. Trn Vn Hng (qu Nam phn, Tam gio) Gio s Trung hc, cu trng Si Gn-Ch Ln. 4. Nguyn Lu Vin (qu Nam phn, Tam gio) Bc s Y khoa, cu Cao y Di C. 5. Hunh Kim Hu (qu Nam phn, Tam gio, mt lnh t thuc nhm Tinh Thn) Bc s Y khoa, cu B trng Y t. 6. Phan Huy Qut (qu Trung phn, Tam gio, mt lnh t thuc ng i Vit) cu B trng Quc phng v Gio Dc. 288
7. Trn Vn L (qu Trung phn, Thin Cha gio, cu ng ch ca Tng thng Dim trong phong tro Cng ) cu Th hin Trung-Vit. 8. Nguyn Tin H (qu Bc phn, Tam gio, mt lnh t Vit Nam Quc Dn ng) Bc s Y khoa. 9. Trn Vn (qu Nam phn, Tam gio, lnh t nhm Tinh Thn, nhm ng h lp trng chnh tr ca ng Dim vo my nm trc kho ng Dim cm quyn). Bc s Y khoa. Cu B trng Ngoi giao v Trng phi on Vit Nam ti Ha Hi Genve nm 1954. 10. L Ngc Chn (qu Bc phn, Tam gio, mt lnh t ca Vit Nam Quc Dn ng) lut s, cu B trng Quc phng. 11. L Quang Lut (qu Bc phn, Thin Cha gio, lnh t Phong tro Lin hip Dn chng ng h ng Ng nh Dim khi ng Dim cn hi ngoi) Lut s, nh bo, cu i din Chnh ph ti Bc Vit sau khi Hip c Genve ra i, lnh o vic a 800.000 dn di c vo Nam, v cu B trng Thng tin. 12. Lng Trng Tng (qu Nam phn, Ha Ho) K s cng chnh, cu Th trng Kinh t Quc gia. 13. Nguyn Tng Nguyn (qu Trung phn, Pht gio, mt lnh t thuc nhm Tinh Thn, mt sng lp vin ng Cn Lao Nhn V) Bc s Y khoa, cu B trng Lao ng v Thanh Nin. 14. Phm Hu Chng (qu Bc phn, Tam gio) Bc s Y khoa, cu B trng Y t v Cng tc X hi. 15. Trn Vn Tuyn (qu Bc phn, Tam gio, mt lnh t ca VNQD) Lut s, cu B trng Thng tin v Tuyn truyn. 16. T Chng Phng (qu Trung phn, Tam gio, cu ng ch ca ng Dim trong phong tro Cng ) T ti Hn hc, cu Tnh trng Bnh nh. 17. Trn L Cht (qu Bc phn, Tam gio) Tin s Hn hc. 18. H Vn Vui (qu Nam phn) Linh mc, cu Cha s mt h o thuc a phn Si Gn v hin nay l Cha s ti Tha La, Ty Ninh. Ngy 26 thng 4 nm 1960 * Trch, dch t The Two Vietnam ca Bernard Fall, ph bn II trang 435-441-Hoa K 1967. * Phn trong ngoc n l do tc gi thm vo lm ni bt tnh cht i din rng ri ca nhm tc gi bn Tuyn Ngn ny. 289
TRNG HP PHAN LC TUYN

Phan Lc Giang ng
(Trch t Nhn lai Bin c 11/11/1960, 1997, Vn Ha, USA) Chng t ca Phan Lc Giang ng: Mt em b 6 tui phi theo m vo t v cha n tham gia o chnh
290
291
292
293
V CA S QUAN V BINH BIN 1960 B AN NINH CA DIM XM PHM TNH DC

Nin D Trn Ngc Nhun, i T (Trch t i Qun Ng, 1992, Xun Thu, USA)
294
295
296
MT IN HNH TN C CA NH NG
V Vn Su
Ngy 5-10-1963, chic Hi vn hm Hn Giang HQ-401 do Hm trng HQ i y Nguyn Vn Hn v Hm ph HQ Trung u L Thnh Uyn ch huy, ri cng Sign ln ng ra Cn Sn, trn tu c ch theo 216 t nhn chnh tr trong v o chnh ht 11-111960. V pha Qun i chng ti thy c mt s chin s D nh : Th/t Phan Trng Chinh, Tr/y Nguyn V T Thc, Tr/y Nguyn B Mnh Hng, /y Nguyn Vn Tha, /y Nguyn Thnh Chn Cn pha dn s c c Phan Khc Su, Bc s Phan Quang n, ng V Hng Khanh, ng Bi Lng, ng Phan B Cm, Gio s Trn Tng, V s Phm Li Vo khong na m bng c mt chic my bay l xut hin bay vng trn u chin hm v chiu n pha xung tu. Hm trng bn ra lnh bo ng phng khng. Nhng my bay l ch bay vng c 2 ln ri bay lun..
Hi Vn hm Hn Giang HQ 401 Sau ngy 1-11-1963 c mt s anh em Qun i trong v 11-111960 chy thot qua Nam Vang, ng u l i t Nguyn Chnh 297
Thi, trong c i y Phi cng Hunh Minh ung, tr v Sign. i y phi cng Hunh Minh ng mi tit l cho bit, ngy 5-101963, Ph Tng Thng ch th cho cp trn ca ng, trao cho ng mt bc mt th bo a li cho ti, dn khi no my bay ct cnh hy m ra c. Khi bay ln xong, ng m ra th l lnh phi nm bom chic tu HO 401 ang trn ng ra Ph Quc. Thi hnh xong s c thng MT TRIU ng v thng mt cp. Nhng khi ng bay vng trn u chin hm thy ch ton t, anh bit ngay l cc anh em Nhy D v cc nh chnh tr va b ku n. Nn ng quyt nh khng nm bom, tr v th cng cht nn ng quyt nh bay thng qua Nam Vang xin t nn. Sau 1975, i u Hunh Minh ung (ng ra l Hunh Ngc ng) nh c ti thnh ph Seattle cng vi v v 2 con. ng mt vo khong nm 2001. Gio s Trn Tng thut li v ny phn u trong sch Bin c 11-11-1960 ca ng. C iu ng ghi nhm, thay v HQ 401 ng ghi l HQ 403.
ng o ng bo th cho n Chin hm Tin Giang 405 a cc chin s v Binh bin 11-11-1960 t nh t Cn Sn v li Si Gn ngy 8-11-1963 Qua chuyn ny chng ta cng thy r b mt o c gi ng 298
gh tm ca b l Cn Lao nh Ng, tht v cng tn c d man cn hn c loi sc vt. b t cc chin s D v cc nh chnh tr i lp, y ra Cn o nhng vn cha tho lng, cn cho phi cng th bom nh chm tu Hi Qun Vit Nam, git cc t chnh tr v git lun c thy th on HO 401, trong c chnh ti (V Vn Su) lc ang phc v trn HQ 401 di quyn ca Hm trng Nguyn Vn Hn (ng Hn hin Oregon). C l nh Ng nh ti cho phi c l nh chm tu HQ 401. Phi c l c th l ca Cam Bt hay Cng sn, v ai na ? Khng qun M chng ? Vi ch ch g ? V Vn Su / GP GI [From: Gop gio <gopgionews@yahoo.com> Subject: Re: [GoiDan] V thm st i T H Tn Quyn To: lugiang2003@yahoo.com, GoiDan@yahoogroups.com Cc: Date: Thursday, October 14, 2010, 7:00 PM]
299
NH V NHT LINH
Nguyn Hu Phim
Cch y ng 47 nm, ngy 7 thng 7 nm 1963, nh vn Nht Linh Nguyn Tng Tam ung c dc quyn sinh ti Si Gn phn i chnh quyn c ti Ng nh Dim n p i lp chnh tr v bc hi Pht gio Vit Nam. ng chn ngy 7 thng 7 v 24 ting ng h sau , ng khng chp nhn b mang ra ta n (8-7-1963) x ti chng i Ng triu (Nh Ng c bn gian hng; Dim ngu, Nhu c, Cn khng, Thc in Thi ca Tro phng min Trung), v cng l ngy Song Tht m chnh quyn k nim ngy ng Dim sau bao nhiu nm tng l gt ni qu ngi, bt u v Vit Nam lm Th tng cho vua Bo i. Trong chc th li cho gia nh v bn b chin hu, ng vit: i ti lch s x. Ti khng chu ai x c. S vic em cc ng phi quc gia i lp ra xt x l mt trng ti i vi quc gia, ch a t nc ri vo tay Cng Sn. V th ti t hy mnh cng nh Ha Thng Thch Qung c t thiu l cnh co nhng ai ch p mi th t do. K tn: Nht Linh Nguyn Tng Tam, ngy 7 thng 7 nm 1963. Hin nay, ti hi ngoi, nhng s gia hoi Ng d ng Cn lao c n nh T Gn Nguyn Cn, cu b trng Ni v Lm L Trinh, Nguyn Vn Lc (em Nguyn Vn Trung), Nguyn Hu Du ang c tnh nh bng li s nghip ca ng Ng nh 300
Dim, cu rut ca Hng y Nguyn Vn Thun, lm biu tng chnh tr hu tp trung lc lng Cng gio chng Cng, v chun b cho Vatican phong thnh trong tng lai. Trong qu trnh nh bng , nhng ai tng chng li Ng nh Dim v ch ca ng ta u b ln gin ha lch s thiu t ht. Pht gio l mt trng hp. Nht Linh l mt trng hp khc, m in hnh l bi vit ca Nguyn Vn Lc bi bc Nht Linh b bnh tm thn nhm ngy bin rng u c Nht Linh vn bt thng t lu, c nh t t t 10 nm trc ch chng phi vo nm 1963 ln n ch Ng nh Dim g c. Nhn dp k nim 47 nm ngy mt ca Nht Linh Nguyn Tng Tam, chng ti xin ng li bi vit ca bc s Nguyn Hu Phim, ngi quen bit vi ng lu v cng l bc s gia nh trc v trong nm 1963 ti Si Gn, tng nh n mt ngi sao sng ca vn hc Vit Nam, mt ngi dn x thn v dn tc, v xem bn d ca cc s gia Cng gio hoi Ng c vy bn c hoa sen Nht Linh hay khng. Ngoi ra, chng ti cng thm mt bi vit ca ng Khc H Linh ng trn nht bo Tin Phong (trong nc) bit ngi trong nc, vo thi im 2008, ngh g v Nht Linh, v cc cu i ca c thi s V Hong Chng ai iu ngi bn hin nh/gdol * * * Ngi ta vit v ni nhiu v Nht Linh trong khi anh cn sinh thi cng nh sau khi anh mt. Vit hoc t chc nhng bui ni chuyn cao mt chin s cch mng quc gia noi gng Thng to Thch Qung c, t hu mnh chng li mt ch bo tn, cnh tnh nhng con ngi c, lm n soi sng no v minh, hoc cao mt vn ho li lc, mt ngi sao Bc u trong nn vn ho Vit Nam, sut i ch bit phng s vn ho, v theo Nht Linh, ch c vn mi lm cho i ngi p hn v ng sng m thi Cng c khi vit hay ni v Nht Linh ct t cao mnh ln, v theo ti, ci cng khng ly g lm l, v nh vn ho Duhamel vit: Khi mt ngi c danh ting nm xung th c bit bao nhiu ngi t nhn l bn thn ca ngi xut hin. Ni cho ng ra, Nht Linh c rt nhiu bn ngoi mt s ng c gi mn ti anh qua nhng tc phm ca anh v ai gp 301
anh khng th khng qu anh c. Nhng trong my nm gn y, nht l t sau ngy o chnh ht 1-11-1960, anh b chnh quyn Ng nh Dim lng bt, nhiu ngi xa lnh anh, cng nh anh, khng mun cho ai v mnh m phi lin lu, cng ch lui ti nh mt thiu s bn, rt thn ca anh, trong c k vit bi ny. C ngi cho rng, d cho c giao du vi Nht Linh th sao, nht l trong trng hp ti, vn quen bit anh t lu, li l thy thuc ca gia nh anh na; nhng theo ti, phi sng di ch c ti, nh ch h Ng, mi thy rng ngi dn khng c quyn g ht nh, li khng c c ci quyn chi vi bn na, nht l khi ngi bn li ng v phe i lp nh Nht Linh. Nu khng tt s b khng b, v nu l mt cng chc, s b sa thi, ni cm s b b nh ta ni. iu bi t ny, chnh ti c tai nghe mt cu cng chc cao cp ca Ng triu thut li. y, ti ch ghi nhng g ti bit v Nht Linh trong nhng gi pht cui cng ca anh. Trc ht, ti dm qu quyt l Nht Linh sp t, t nht l mt tun l trc, ci cht ca mnh. Bng c l ngy 30-6-1963, anh ti d bui hp ca Trung tm Vn Bt m trc anh l ch tch, khng phi v vn ho, m ch ct gp mt mt ln cht cc vn hu ca anh trc khi bc sang bn kia th gii. Ring mt c ch, mi tnh chn thnh cng cho chng ta qu mn Nht Linh ri. Trung tm Vn bt ra, Nht Linh c gh li thm ti, nhng tic rng hm y ti i vng. Ch nht sau, nhm ngy 7-7-1963, Nht Linh li ti vo bui sng hi 10 gi. Ti ang ngi trong phng n bng anh lng l i vo. Vn con ngi dong dng cao y, vn vng trn rng v thng minh y, vi i mt tuy tinh anh, sng quc nhng m mt v bun kh t. Phi chng, ti ngh bng, anh bun v ngy mai anh s phi ra to to x v v o chnh ngy 11-11-1960? Anh mc rt n gin, khng khc g mi bn anh li thm ti: s-mi trng di tay, h c, qun ty mu xanh thm, v chn i giy vn i giy duy nht y c k n ni khng nhn c ra mu g na. Nht Linh li mc ln li n, li ung thuc; tri li, anh rt chm lm vic, nht l chm c, chm vit. Ch th m ch trong c ba thng tri, trong khi anh ln trn, m anh cn vit, vit mt mch xong ba cun Dng sng Thanh Thu, ri li v, li sa bn tho trc khi a in 302
Cho hay, khi i sng ni tm ca con ngi ta di do, phong ph th tt c nhng g thuc v ngoi vt, u khng ng k. l trng hp ca Nht Linh. Nh trn va ni, Nht Linh li thm ti vo bui sng hm 77-1963. Anh gi tay bt ti. Chng ti im lng nhn nhau. Ti i anh ngi xung gh mi ct ting hi thm v sc kho ca anh. Anh kh gt u, v hai mt chp chp nh mi bn. Ti ngp ngng cp ti vic hm sau anh ra to th anh lnh lng ni: "ng Dim bo xp vic ny i ri khng hiu ti sao li cn moi ra." Ti ni cho anh yn lng: "Chc ch khng b tinh thn cc anh m thi." Ri ti ni mt cu ting Php: Leurs jours sont compts (Ngy tn ca chng cng n ni ri). V ti ng gn y hi anh: "Mai ra to anh s khai ra sao?" "Ch c yn tr, anh p, ti s khng ni g ht, y nh ng gio s trong phim Jugement Nuremberg khi ra to y. "Khng sao u, chiu mai chng ti s xung thm anh. Anh ch li khng gp ti u. Th tht, khi nghe Nht Linh ni cu , vi mt ging bnh thn v cng, ti ch c th on c rng, c l hn ai ht, anh bit r ti trng (!) ca anh, yn tr sau phin to anh s b kt n, ch ti khng ng rng anh ni vi n l anh s quyn sinh, khng chu cho to x. ang lc ti cn phn vn khng bit ni g vi anh th v ti ni: Du c th no th chng ti vn lun nh ti anh, vn coi anh nh ngi anh c. Cu chuyn gia anh v v chng ti, ng l cn ko di, nhng thy ti c khch, anh vi ng ln v ni rt nh nh: Ti n t bit anh ch. Khi y vo khong 11 gi. Chng ti tin anh ra ca, v hai chng ti cn ng trn va h i tc-xi trn 10 pht, lng l cm tay nhau, khng ai ni vi ai mt cu, mi ngi c mt ngh ring, mi ngi c mt mi bun cnh cnh bn lng. Nhng th tht l khi y, tuyt nhin trn nt mt ca Nht Linh, ti khng h nhn thy mt du hiu nh no cho bit ch trong vi ting ng h na, anh s xa lnh ci trn, xa tt c mi ngi thn yu ca anh i vo lch s. 303
Ti c th ni ti l ngi bn cui cng m anh h c li thm trc khi mt. Ngay bui chiu hm y vo khong 5 gi chng ti, c l do linh tnh th phi, dang bn nhau xung An ng thm anh, bng c anh bn ca Nht Linh v ca ti, anh K. xng xc chy vo, vi nt mt ht hi. Ti on l c vic chng lnh xy ra cho anh Tam. Qu nhin, anh bn ti bo tin anh Nht Linh quyn sinh v hin ang m man, anh yu cu ti xung gp. Mi pht sau th chng ti ti An ng. Gp ch Nht Linh di nh, ti khng kp cho hi, c cm u chy thng ln thang. Thong nhn nt mt v nghe hi th ca anh, ri bt mch, ti bit ngay l anh quyn sinh vi thuc ng, mc du lc li chung quanh ch anh nm khng tm thy mt vin hay mt ng thuc no. Khi ngi ta c tnh t vn th khng khi no li mt vt tch g v khng cht bng cch ny th cng cht bng cch khc, l cm ngh ca ti khi ng trc Nht Linh. Tuy nhin ti vn phi lm phn s ca ngi thy thuc, vn phi chch cho anh mt mi thuc hi sinh, ri cp giy gii thiu vi Bnh vin Grall anh c vo nm iu tr. 15 pht sau ti cng ti bnh vin, va lc bc s thng trc n. Chng ti tho lun vi nhau mt hi v bnh tnh, c v trm trng ca bn ti. ng nghip ca ti lc u tht vng, v ni: Cest foutu!. ng ta toan cho a anh xung Nh xc, nhng thy ti khn khon qu ng nh ng thun cho ln nm trn phng bnh cn nc cn tt. Mc du c bao s tn tm sn sc, Nht Linh cng trt hi th cui cng trong m hm . Anh c toi nguyn, c cht ngy 7-7-1963 l ngy song tht ca k phn dn hi nc.
304
Trong sut thi gian nm trong bnh vin, anh vn m man khng lc no tnh c. Tm trng ca ti, va l bn, va l thy thuc ca anh, ti hm , tht ri bi bi, v v cng phc tp. Mt mt, ti cu chc cho anh c tai qua nn khi, mt khc, li lo ngi, lo ngi l ra anh sng, bit u mnh ch c ti vi anh v lm tri vi ch nguyn ca anh ch mong c cht chng li nhng k ch p ln mi th t do. No ch c nhng ngh vn v y m thi! Trong khi anh m man, nm thoi thp trn ging bnh, chng ti my con anh Nht Linh v mt anh bn bn tnh vi nhau giu t di chc chnh tr do chnh tay Nht Linh vit lm hai bn, ri trao cho phng vin ca hai t tun bo Time v Newsweek, theo li tri trng ca anh. Ti cn nh mi cuc tho lun ti hm ngoi hnh lang bnh vin, i din vi gian bung bnh ca anh, chung quanh bn di chc quan trng . Chng ti nht nh khng lt mnh giy hc tr kia vo tay nh chc trch. Ti cn dn mi ngi l nu h c hi tra th ch a ra hai t di chc: mt gi cho bn b thn thuc, v mt gi cho ch Nht Linh. Trong t di chc th nht vn vn c mi mt dng: Vnh bit tt c mi ngi thn yu. T di chc th hai, gi cho ch Nht Linh, cng ch vn tt hai 305
dng: Mnh, Mi tnh ca i ta p lm ri. Mnh khng cn mong mun g hn na. y ti thy cn ghi l chnh b Nht Linh cng khng r ni dung ca t di chc chng gi cho mnh, v sau khi c tin Nht Linh t trn, nh chc trch tch thu ht cc giy t tr bn di chc chnh tr ni trn v khng chu tr cho thn nhn anh. Cho n mi hai thng sau ngy o chnh 1-11-1963 mi i li c. Cng trong ci m lch s y, chng ti bn nhau loan tin Nht Linh t vn cho cc bn ng ch ca anh, hm sau phi ra to, ng hu gy mt xc ng ln ti to n. Qu nhin sng hm sau 8-7-1963, tin Nht Linh t hu mnh chng li chnh quyn lan i rt mau khc no mt vt thuc sng, khin cho d lun cc gii, nht l gii tr thc, sinh vin, xn xao, bn tn, v ngay c chnh quyn cng phi sng st hoang mang. Bn n ca Nht Linh ng nhin b hu b, cn i vi cc chnh tr phm sp b x, to c mt thi bt ng. ng khen, t heo li tng thut ca mt ng bn ti cng b a ra x hm , l c ch can m ca ng Phan Khc Su, ng ra xin to cho mt pht mc nim Nht Linh. D nhin l to khng cho php, nhng khng v th m khng c pht mc nim kia. Ch b cho thi tri ngc hn ca mt chnh khch, thng c nhiu ngi coi nh mt nh cch mng, khi nghe thy mt s ng phm nhn ngh eo bng en tang Nht Linh, bn t chi y y v tht ln cu ni bt hu ny: Thi m, by v tang lm g h li pht thm cho vi nm t na ch b. Ngh m bun v thng hi thay cho nhng hng ngi thng v ngc l ng ch ca Nht Linh. Ci cht ca Nht Linh gy nhiu bi ri cho chnh quyn Ng nh Dim, nht l cho v chng Ng nh Nhu, lng ln ln nh con th d. Chng s ngi sng nh, chng s v th ght c ngi cht na, nhng ngi cht cng knh (les morts encombrants) nh chng ti ni. Trc kia chng s ci cht ca Thng to Thch Qung c, ngy nay chng s ci cht ca Nht Linh, khng nhng v Nht Linh l mt chin s cch mng quc gia c rt nhiu uy tn trong nc cng nh ngoi quc, m li cn l mt vn ho c tn 306
tui, c gii thanh nin, tr thc mn chung. Ti dm ni, khng s ni ngoa, l t lc Nht Linh nm xung cho ti khi a anh v ni an ngh cui cng Ngha trang G Vp, chnh quyn Ng nh Dim mt n mt ng, v tm mi cch ph. Bng c l ngay sau khi anh mt, h ra lnh lm mt cuc phu nghim t thi (autopsie), mc du khng c s ng thun ca gia nh. Tt c l 12 ngi c mt trong bui phu nghim ngay hm 9-7-1963, ti nh xc ca Bnh vin Grall: 7 bc s, trong c mt bc s gii phu ngoi kiu ca Grall, hai nhn vin S Gio nghim, mt vin ph cnh st, hai bin l v ph bin l ca To n Si Gn. Di y l kt lun ca bn phc trnh php y v cuc phu nghim : Vi nhng phng php khm nghim thng thng ti ch, khng thy thi hi c triu chng no c th gii thch ci cht mau chng ca Nguyn Tng Tam, cn ch xem kt qu vic tm kim do cc phng v vin gio nghim. No ch c phu nghim t thi m thi! Theo li ca mt ngi trong gia nh anh, c ln chng toan cp c xc ca anh, nh em ra khi Grall, nhng ban gim c bnh vin khng chu. Ring v phn ti, cng vo bui sng hm th ba 9-7-1963, chnh quyn c mt nhn vin cng lc ti nh hi ti nhng chi tit v ci cht ca Nguyn Tng Tam, trong trng hp no ti quen anh? Sau t lu, li mt nhn vin khc ca S Gio nghim ti tm ti Vin Pasteur hi xem c bit ng Nguyn Tng Tam dng thuc g quyn sinh khng. Ti khng tr li thng cu hi ca ngi y m ch cho bit l ng Tam, hi tr, u c nhn khoa hc, v nh vy, ng thng tho hn ai ht v cc cht ho hc. Hung h, ng li cn l mt nh vn, v tng c rt nhiu truyn trinh thm (mi ln Nht Linh i qua i l L Li l anh khun hng chc cun sch trinh thm, v anh c ngu nghin trong mt m l ht), nht l tng vit trong tc phm cui cng l Dng sng Thanh Thu, c mt chng v mt v u c. Nh th th ti, mc d l thy thuc, lm sao m bit c ng dng thuc g quyn sinh? S tht l nh th! Sau ny, theo bn phc trnh ca mt phng th nghim cng 307
gi cho To n Si Gn, ti mi r l ngi ta tm thy trong mu, trong bao t, v trong nc tiu rt nhiu cht thuc ng, loi vronal. Nht Linh mua v tch tr thuc ny t bao gi, ngay n nhng ngi thn thch ca anh cng khng hay bit. Nhng gay go nht l vic nh ngy ct m Nht Linh. Gia nh anh xin php a vo bui sng ch nht, nhng chnh quyn mt mc t chi, ci d hiu, v h s a m ngy ngh, thin h s i d rt ng. Xin php a chiu th by, h cng t chi nt, v chiu th by, cng l ngy ngh ca cc cng s. H ch ng thun, hoc sng th by, ng 8 gi ri, hoc sng th hai. nh phi bng lng sng th by vy. Li cn mt iu ny na khin cho ch Nht Linh bn khon rt nhiu l vic lm l cu siu cho anh cha X Li. K bn ra ngi tn vo, phn ng khng mun lm l X Li, v do y nh mi ngi u r, cha X Li di con mt ca chnh quyn Ng nh Dim, khc no mt ci gai trc mt h, l ni cng khai chng li h th lm l ti , tc l khiu khch h. Ti cn nh mi nt mt ru ru ca ch Nht Linh bui tra hm th t 10-7-1963 , v v thy ch bun thm qu nn ti khng ngn ngi ng v phe ch yu cu cho bng c nh chc trch cho php lm l cu siu cha X Li. Ti bo vi ch: "Nu h t chi th ch c vin l do tn gio ra h phi chu. Qu nhin B Ni v v To snh Si Gn sau khi xin ch th ca ph Tng thng bng lng cho lm l cu siu ti cha X Li." Nhng chng ta cn l g chnh quyn Ng nh Dim, lun lun c thi ngoan c, tuy rng cho php y nhng cho php min cng, cho php che mt th gian, t ra mnh dn ch, tn trng t do tn ngng, nhng k thc vn tm mi cch ngn cn. Ti tuy l ngi ngoi cuc, nhng trong vic ny ti c bng chng v nhng cuc vn ng hoc p lc ca chnh quyn cho bui l cu siu kia khng th thc hin theo yu mn ca gia nh Nht Linh c. Ti cn nh bui chiu hm th su 12-7-1963, hai v chng ti sp sa vo Grall d l khm lim cho anh bng c ba nhn vin cng lc qun Ba, nhn danh ng trng v ng B trng 308
B Ni v n tm ti yu cu ti can thip vi b Nht Linh ng lm l cu siu cha X Li. Ti tr li h rng ti khng c t cch g c can thip, v i vi gia nh ng Nht Linh, ti ch l bn m thi. Nhng my ngi cho bit l b Nht Linh ch nghe li bc s, v bc s ch ni cho mt ting l c. Ti nh trng lng v li cn na a na tht bo h: "Th cc ng c vic ra lnh cm cho ri h tt phi cho php." "Chnh ph u c cm t do tn ngng." Nhng iu d on ca ti tht qu khng sai. "Ti khng hiu ti sao cc ng li khng mun cho tang quyn lm l cu siu cha X Li? Gia nh ng Tam, theo ch ti bit, vn theo o Pht t lu, b c thn sinh ng ta, xa kia vn l mt v tu hnh, v sau khi mt i vn th ti y th nay n lt ng Tam, lm l cu siu X Li ti ngh l mt vic rt thng vy." "Chng ti c tin mt cho bit Vit cng nh khng b, nn c bn phn phi gi gn an ninh trt t." H vin ra l do th cn bit ni nng g na? chm dt ti ha s can thip vi b Nht Linh, nhng c hay khng, ti khng dm chc. Khi v chng ti ti Grall th l nhp quan c hnh xong ri, chng ti rt tic v n hn v cng. Ti Grall, ti li c chng kin mt v can thip na khng ngoi mc ch trn. Trong hai v s gi ca B Ni v v To snh Si Gn c i iu nh, c mt bn ng nghip ca ti. C l v l ch bn ng nghip m mc du cha c quen bit nn ti mi hi ng ta bng mt cu ting Php: "Pourquoi vous faites ce mtier?" (Ti sao ng i lm ci ngh ny?) Bn ng nghip ca ti hi bn ln p: "Thin li ch u nh y, bit sao?" Ngh ti nhng con ngi tr thc m phi v cm o sng di ch ca nh Ng cng thng hi tht. Ti cho ng ta hay ch Nht Linh bi qu thng chng, nn my phen ngt xu, v nu ng c tr li vn na, b ta c mnh h no th ng s phi chu trch nhim. Ch Nht Linh nghe ni th cng c th khc to hn, v ng 309
bc s n ni cho ng ra cng l ngi bit iu, v nht l c nhiu cm tnh i vi Nht Linh nh phi rt lui, sau khi ng li xin li tang quyn. Grall v vo khong 10 gi khuya ti thy 2 nhn vin khc ca To snh v qun Nht, trong c mt bn ng nghip (li mt bn ng nghip), ang i ti trc ca nh. H tm ti cng khng ngoi mc ch nh ti can thip b Nht Linh v bui l cu siu, mun lm u cng c, min ng lm cha X Li, nghe vn vi mt lun iu nh trn ti tr li ti khng c thm quyn nh ot. Cng lm l ti s yu cu vi tang gia rt ngn thi gian hnh l cha X Li m thi. Hi 11 gi m ti tr li Grall th gp mt tp khc. V ln ny th h do nt ch khng van ln na. "Chng ti va c tin Vit cng s khng b m tang Nht Linh, vy tt hn ht l thay i l trnh." Ri nh phn trn vi mi ngi, h ni: "Chng ti xin ni l Vit cng nh khng b ch khng phi l chnh quyn u." C ngi trong tang quyn ct ting hi: "Nu l Vit cng th u m chng khng khng b c, h tt c phi cha X Li?" Cuc vn ng ca my tai sai Nhu Dim, mc du ko di gn ti ba gi sng, hon ton tht bi. y ti cng cn ni l trong sut thi gian linh cu ca anh Nht Linh qun ti nh xc, c t ra hng chc cng an, mt v ngy m tc trc theo di tng ngi ti ving. C khi h cn hi th kim tra, tra kho l lch, e do dn vo bt na, nht l i vi cc thanh nin, hc sinh, sinh vin. Gii ny c chnh quyn nhiu hn ht hm th by 13-7-1963, ngy a m Nht Linh. Trn cc ng ng a ti bnh vin Grall u c rt nhiu cnh binh, cng an canh gc, chn ng khng cho vo bnh vin, hoc xua ui nhng ai lng vng gn y. n lc chnh quyn Ng nh Dim b ri mt n! Nhng mc du c rt nhiu cng an, mt v chung quanh m tng, chng cng khng cm ni tang quyn treo ngay trn tng ca cn nh xc, v sau ny t trn nc xe tang, bc trng tht to, vit ch trng trn nn en, do cc ng ch ca Nht Linh knh iu. Nguyn vn bc trng nh sau: Knh iu lnh t Nht Linh Nguyn Tng Tam 310
Thng thay i lp quc gia Mt c t do trong my lc i vi thiu thn Qung c Noi gng cnh co gia nghn thu. Cc anh em ng ch 7-7-1963 Tht chng khc no mt roi vt vo mt chnh quyn vy. Cng an v mt v ca Nhu Dim nhiu tht y, nhng chng u c ngn ni cc anh em sinh vin khing linh cu Nht Linh, t nh xc ra tn xe tang. My bn va khing va st si khc, khin mi ngi ng gn y cng mi lng ri l theo. C ngi khc Nht Linh thng tic mt chin s quc gia chng cng, sut i tranh u cho t do, dn ch th m li b nhng k i lt quc gia bc t. Hoc khc mt vn ho c cng ln trong nn vn hc nc nh m n khi nm xung khng c chnh quyn ng mt li phn u. Hoc khc mt con ngi ti hoa, mc du sng trong th thch m vn gi mt tm hn ngh s, v cn gi cho n khi nhm mt. Tht th! Khng c mt tm hn ngh s nh Nht Linh m trc khi t gi ci i, i mt mi lc mt m dn, cn ni c mt cu: Bu tri hm nay p qu nh! th thit tng, trong thin h t c ngi ngh s nh anh. .................................... on xe tang i qua cc ng Mc nh Chi, Phan nh Phng, B Huyn Thanh Quan, ri gh li cha X Li vo hi 10 gi 45. m tang tht l n gin, nhng v cng m m, trang nghim. Khi khi hnh t bnh vin Grall, s ngi tham d cn tha tht, nhng dn dn mi lc mt ng. Phn nhiu l thanh nin, hc sinh, sinh vin, gii tr thc. C rt ng phng vin, k gi ngoi quc, nam c, n c, c mt trong m tng chp nh hoc quay phim. H chu kh bin chp tt c nhng cu vit trn cc i trng ri nh ngi dch sang ting Anh. H li cn ghi m tt c nhng li khc than k l ca ch Nht Linh. Nh vy r ci cht ca vn ho Nht Linh gy mt ting vang ln, khng ring g Vit Nam m c trn th gii na. Ti cha X Li, ngoi mt s ng ng bo tc trc t sng sm trong d nhin c c cng an, mt v ca Nhu Dim cn c khong 200 tng ni c mt cu siu cho Nht Linh. 311
Gia cnh khi hng nghi ngt, cha X Li ct ln ba hi chung trng, ri th nhng ting tng nim vang ln. Trong khi y, trc ca cha c nhiu thanh nin, sinh vin pht bng tang cho mi ngi, k c ngi ca chnh quyn Ng nh Dim. L cu siu c hnh khng y 15 pht nh n nh t trc, ri on xe tang t t chuyn bnh, theo sau c 3 chic xe ln ch nhng ngi i tin a. on xe tin v ng Phan Thanh Gin, r sang ng Hai B Trng ri chy v G Vp. C hng trm chic xe, xe p ln xe gn my, trn mi xe c hai ngi, phn ng l thanh nin, hc sinh, sinh vin, c c k gi ngoi quc na, bng bng i theo sau, hoc i trc, hoc hai bn xe tang. Ngay c trn nc xe hi cng c ngi na. Hng ph, t ng Hai B Trng tr i, x ra xem. Mt iu ng ghi nhn l t cha X Li tr i, khng c mt ng t no l khng c nhn vin cng lc ng, khng phi gi an ninh trt t, m tri li, c tnh ct qung on xe tang, lm sao cho s ngi tham d ng ng o. V khi ti ngha trang G Vp, lic nhn chung quanh, ai ny u c mt cm gic nng n, gh rn, dng nh bao ph bi mt bu st kh ng ng: ch ny mt tp ngi vn qun phc, ch kia mt tp, vi sng trng, sng lc, tiu lin, lu n Ti t hi, chng hay h chun b nh vy bo v ai, hoc git ai mt ni hoang vu, tnh mch v tn nghim ny? H phng Vit cng khng b chc? Phi ngy th lm mi tin c, mc du trong khi h huyt ngi ta phao tin bt c qu tang mt g phu xe xch l trong ngi dt mt tri lu n. Cn mt im ny na thit tng cng cn ghi li, l trn con ng v, tri nng chang chang v xa tp c mt s ngi i a m trong c k vit bi ny v mt ng bn gi, k gi Nguyn c Lc c mt phen cuc b, v gp chic xe no, tc-xi hay xe gn my, ti x cng lc u lia la, ri mt trc mt sau, nh mun bo cho mi ngi hiu: c lnh trn, cm ch nhng ai i d m tng ca Nguyn Tng Tam. Ngi ta bo Nht Linh cht. Ring ti, ng trc ci cht cao c ca anh, cht cnh co nhng ngi ch p ln mi th t do, cht chng li bo quyn, cht vi nim hy vng s hy sinh ca mnh s em li t do cho ngi khc, nh vy l anh bit cht, cht tht ng lc, mc du anh khng bit sng, ngha l theo ti, sng nh thin h, mt cch tm thng, hoc sng cng 312
nh cht, ri khi ng trc ci cht th s st, hoc cht nhng cht mt cch nhc nh thm thng. trn ti va ni i sng ni tm, i sng tinh thn ca Nht Linh rt phong ph. Nht Linh thng tm s vi ti: i anh ght nht l s gi di, la lc, xo tr v phn bi. V sut i anh khng c mt chic xe hi. Nht Linh trong sch. iu ai cng trng thy r. thi bui ny, mun xt ngi no trong sch, yu nc thng ni hoc quc gia hay khng, phi ch cho ngi y vo trong chnh quyn , ri nhn np sng ca h sau khi r o ra v. Hoc ch cho ngi nm xung, hnh hi th xc tr v ni ct bi hy hay. Nht Linh tham chnh v Nht Linh nay ra ngi thin c. Bi vy ti c th ni mt cch chc chn rng anh l mt ngi thit tha yu nc, ang ng ngang hng vi nhng anh hng dn tc ca chng ta, nh Trn Bnh Trng, Hong Diu, Nguyn Thi Hc v.v. Anh cng l mt ngi trong sch him c. Anh khng c xe hi, nh lu, nhng ni cho ng ra, anh c mt cn nh g th s c l by gi hoang ph do chnh tay anh ct ly, bn b sui a-m, cch Lt 30 cy s, trong mt khu rng ho lnh, c nhiu cy c, nht l nhiu lan anh ngm v tm cm hng vit vn. Ph tn xy ct cn nh c thy l 20 ng bc, tin mua danh. Ti va ni trn l Nht Linh sng rt gin d, t ci n n ci mc. Ti cn nh trong nhng nm 60-61, sau ngy o chnh ht v oanh tc Dinh c Lp, ti li thm anh vo ba n, ti thy anh ch n c lng chn cm vi hai ming u kho, c ln mt a nouille, anh v trong ba pht l xong, ri anh ln ging ng. Tri li, mi khi c tin c mt bin chuyn no , c th lm thay i cc din, chm dt ch bo tn th i mt anh sng quc ln, bao nhiu bnh no ca anh m chng ti thng bo l bnh gi-cch u tiu tan ht, v khi y anh ci ni rt vui, n ung ngon lnh lm. Nht Linh khng nhng l mt chin s quc gia, anh cn l mt vn ho li lc na. V im ny, cc vn hu ca anh c nhiu thm quyn hn ti phn xt. Ring v phn ti y ch mun n li mt vi k nim nh gia Nht Linh v ti trn lnh vc vn ho. Trc ht ti cn ni l khng c mt lnh vc no m anh khng thnh cng, v thnh cng rc r nu nh anh mun, d l lm chnh tr, hay vit vn, hay v, hay chi m nhc, hay chi lan, hay 313
lm bo Anh chuyn v th no th anh say m th , n qun n qun ng. Khng nhng ch say m m thi, anh dc ht c tm tr vo vic anh lm, v anh lm rt chu o. Khi anh vit c mt trang no hay, hoc tm ra c mt ch no, v ch c ch y l ng thi, anh thch th v cng, anh sung sng hn bt c mt bu vt. C ln anh bo ti: Khi ti dch cun Les Hauts de Hurle Vent, ti tm mi my ngy my m mi ra cu: nh gi h. Ti cn nh bn ti dch mt truyn trinh thm ca Conan Doyle, nhan : La bande mouchete (tc con rn), ti tm mi khng bit dch l g. Anh ngh mt lc ri bo: Chic gii m hoa. Ti cho cu dch tht ti tnh. Khi anh vit cun Dng sng Thanh Thu (hi anh ln trn ng Trn Hng o) anh bin giy nh mt anh bn ca chng ti chuyn li cho ti hi c mi mt cu v mt danh t y hc, r anh thn trng nh th no trc khi h bt. ng phc nht l trong sut thi gian anh b chnh quyn Ng nh Dim lng bt, anh phi ln trn ht ni ny n ni khc, ly ngy lm m, m lm ngy m anh vn cn c can m vit vn, phc ho ra c mt chng trnh: xut bn sch cc bn tr c, gio dc qun chng, ph bin tt c nhng g cao p ca loi ngi, ca v tr. Bi theo anh, n lc loi ngi phi gi s sot li vn t tng qu kh nh hng i tng lai, tm chn l l kim ch nam cho ngi i gia bin sng gi. Hin gi, khi vit my dng ny, trc mt ti cn c mt xp th nhng mnh giy hc tr ca Nht Linh gi cho ti hi anh ang b chnh quyn lng bt, ch vit nh li ti, yu cu ti cho anh nhng ti liu cn thit v: danh nhn th gii, tnh s ng ty, k quan v tr, gio dc ph thng, chnh tr, khoa hc v.v Nhng loi sch b ti 27 loi c thy , anh nh bn vi mt gi rt r, v in p, nhm mc ch nng cao i sng tinh thn ca mi tng lp ngi trong x hi, v anh cho rng vn lm cho i ngi p hn v ng sng. Tht l c mt chng trnh v i, ng khen mc du cha thc hin c, chng t s nhit tm ca Nht Linh trc tin ca dn tc, trc trng hung phc tp v o ln ca x hi ngy nay. *** Trn y l mt vi nt v np sng cng nhng hot ng ca Nht Linh trn a ht chnh tr x hi vn ho, khin cho ai ny 314
phi ngm ngi trc s hy sinh cao c ca anh. Nhng iu khin cho mt s bn thn ca Nht Linh tic thng anh hn c l tnh tnh hn hu v thu chung ca anh i vi bn, nht l trong nhng lc kh khn, hon nn. Ti cn nh Tt nm Tn Su, vo sng hm mng hai, v trong khi anh ln trn, xa gia nh thn yu, m anh cn ngi v mt bc tranh b hoa oeillet tng ti, vi hai cu th, cu u l: Tng ai mi o hoa xun khin ti cm ng v cng. Ti dm chc, i vi mt s ng bn thn ca anh, anh cng c nhng c ch t nh v p nh th. Li cn mt im na khin cho ti qu Nht Linh, l cch c x ca anh i vi m gi v gia nh nh ca anh. Ti cn nh hi sinh thi ca b c thn sinh ra anh, thng gi l C Cm Ging, mi ln ti li thm bnh cho c, c mc ti ra cho ti xem mt mu giy nh nh va bng lng bn tay trn c ghi my dng ch Nht Linh gi cho m, bo tin cho c bit cun tiu thuyt ny hay tiu thuyt n xut bn ri, cho c mng. Cm ng nht l hm c a cho ti xem cun Dng sng Thanh Thu khi va mi in xong anh gi tng c, c mt khng c c, nhng lc no c cng kh kh m trong lng, khng mun ri ra. Nht Linh thng ni vi ti: Gia nh ti ng anh em, nhng m ti ch thng v n c ti thi. Ti bo g m ti cng nghe, nhng trm ti u cng u c ln u ti, ch c ti l b ry la nhiu nht. Hm c mt anh b mt v cng ang b chnh quyn nn khng a c ti ni an ngh cui cng c, anh rt i kh tm. Nht Linh c mt i sng p nh vy, th m sau khi anh mt i c k dm cng khai bi nh anh, no bo anh ht thuc phin, nghin ru, khng c cht cng lao g i vi nn vn hc Vit Nam, no phn ng, phn dn tc, phn c gia nh na [1] th r gia Nht Linh v i lp ng nm chnh quyn ca anh, ai l qun t, ai l tiu nhn? Tht th! Nht Linh, ngay c i vi k th, lc no cng ng hong, qun t. Mi khi ni ti H Ch Minh hay Ng nh Dim, hay v chng Ng nh Nhu, ti cha tng nghe thy anh c mt li ni nng, mt cu no bt lch s c. Ci cht ca Nht Linh khng nhng l mt thit thi rt ln 315
cho quc gia, nht l trong giai on ny, mt mt chin s va c ti li c c, va l mt ci tang chung cho nn vn hc nc nh, li cn gieo vo trong lng ca cc bn hu cng nh gia nh m m ca anh, bit bao nim thng xt khn ngui vi thi gian c. Ring v phn ti, mi bn nh ti anh ri nhn chung quanh mnh ch thy ton nhng k tranh ginh nhau trn con ng danh li, nhng k la thy phn bn, ti cm thy c mt khong trng mng mnh, kinh khng. V ti cht nh cu th bt h ca thi ho Lamartine, ti xin mn cu th ni ln ni lng ca ti i vi Nht Linh: Thiu mi mt ngi v tt c u l hoang vng. (Un seul tre vous manque et tout est dpeupl). Nguyn Hu Phim Li tuyn b ca Ng nh Nhu trong bui hp Tng on Thanh nin Cng ho ngy 18-7-1963 Ngun: Chn dung Nht Linh. Tp hi k ca Bi Khnh n, Nguyn Hu Phim, Nguyn Mnh Cn, Nguyn Tng Thit, Th Uyn, Tng Hng v Tuyt Hng. Mu ba ca Vn Thanh. Do tp san Vn xut bn ln th nht. In xong ti nh in ring ca nh xut bn ngy 25-6-1966. Bn in t do talawas thc hin. [http://www.talawas.org/talaDB/showFile.php?res=13311&rb =08]
[1]
Tp ch Vn - Hoi nim Nht Linh
316
XUNG QUANH CI CHT CA NH VN NHT LINH, 45 NM TRC

Khc H Linh
m tang Nht Linh Si Gn, 13-7-1963 Nh vn Nht Linh, tn tht l Nguyn Tng Tam, c nhn khoa hc Php, ch sy nhm vn chng T lc Vn on nhng nm ba mi, bn mi th k trc. Nht Linh cn l i biu Quc hi kha I, l B trng ngoi giao trong Chnh ph Lin hip khng chin,... th nhng ng t chc v lu vong. Nhc ti Nht Linh, nh th T M ni rng l ngi va ng yu va ng tic. ng vit iu ng tic l sau khng chin, anh theo b l Ng nh Dim vo Nam ri b b l y chn p, ct mt ngun sng n ni ut c phi t t. Vy v sao m Nht Linh t quyn sinh? Vi tm th cn cc s F 13108 do Ph th hin Bc Vit cp 317
ngy 19/2/1951 ti H Ni, ghi r: Nguyn Tng Tam, ngh nghip vn s, ni sinh tng Ngc Trc, Cm Ging, Hi Dng, con ng Nguyn Tng Nhu v b L Th Sm..., khong ma xun nm 1951, nh vn Nht Linh t H Ni vo Si Gn c tr. y ng cho in li cc tc phm c v vit tc phm mi. Thi gian ny v con ng cng di c vo Nam. B Nht Linh (tc Phm Th Nguyn) mua mt cn gc trong chung c s 39 ng ch An ng, Ch Ln ly ch v bun bn. Sang nm 1955, ng ln Lt, ly th vui l chi hoa phong lan. Nm 1958 Nht Linh v lun Si Gn hot ng vn ha. ng l v Ch tch u tin ca Vn Bt Vit Nam (v sau l c vn). By gi chnh quyn Ng nh Dim ra sc tm dit ngi khng chin c. Lut 10/59 ra i git hi bao nhiu thng dn v ti, vi phng chm l th git nhm cn hn b st. Nht Linh cng cc nh hot ng khc thnh lp mt trn Quc dn on kt, ng h cuc o chnh ca i t Nguyn Chnh Thi v Trung t Vng Vn ng. Cuc o chnh thng 11 nm 1960 tht bi, hu ht nhng ngi lin can b bt. Chnh quyn Dim nhn c hi ny cho bt giam cc nhn s, lnh t ng phi, gio phi khc... ch mnh Nht Linh c qun thc ti gia hn hai nm ri. Ngy 5 thng 7 1963 Ta n qun s c bit Si Gn c trt i ng c mt lc 7gi30 ngy 8/7/1963, ti Ta thng thm, s nh 131 ng Cng L Si Gn, v nghe xt x ti xm phm an ninh Quc gia. Ngy 6/7/1963, ngi chin binh Nguyn Vn Nam tng t lnh ny ti tn tay ng. Trong hi k Nht Linh cha ti ca Nguyn Tng Thit pht hnh ti Si Gn nm 1964, nhng ngy cui cng ca Nht Linh c k li nh sau: Bui sng ngy 7/7/1963, Nht Linh i tht sm. ng m ngn ko, ly my tp sch, tp bn tho nhng tc phm cui cng, gi vo mt t nht bo. Cc con on c l ng i hp u v cng ng vo Ch nht tun trc, tc 30/6 ng ti d phin hp c bit ca nhm Bt Vit. Khong gn 10 gi Nht Linh v. ng khng thay qun o ngay nh mi ln, c nguyn qun o ty ngi xung gh xch u, bn cnh ngi con trai. iu thuc l rung rung trn u hai ngn tay, ng m bia, rt vo cc nh ra dng suy ngh. Mt sp rono trc mt ng. 318
l bn co trng kh dy, trong c nhng li kt ti nh phn quc, xm phm an ninh quc gia. Trong sut hn mt gi, Nht Linh vn gi im lng, suy ngh. Khong 11 gi, vi v thnh thi, ng thay qun o ng, ri dn ngi con trai Nguyn Tng Thit: Chiu nay con li lut s Chnh ly ht cc giy bc s v. Bit a ch khng?. Con trai ni: Con on h chng lm g cu u, nu h mun b t th h bt t lu ri. Vic ny h em ra x cho c l, ri kt mnh v ti h nhc chi. V li nu c ra Cn o th cng ch sao, ch lm giu thm cuc i tranh u ca cu. C coi nh l mt dp i ngh mt. Nht Linh p li: Cu chng s kt qu ngy mai ra sao v nh hay t th cng mt t do nh nhau. C iu bc nht l h ly t cch g m li em xt x nhng ngi quc gia i lp ri gn cho h ti phn quc. Nht Linh ch cho c dc vo ru ung. Khi gia nh pht hin ra th mun: Cui phng, vn trn ci gh xch u, ng gc u hi ngoo v pha vai phi, mt cnh tay bung lng th xung sn nh. Dng iu y thot trng th kh s nhng nhn ln gng mt th tuyt nhin khng mt nt au n. ng nh ngi ng gc. Gng mt m , bnh thn. lm mi thy mt t nc bt r ra khe mp Thn th ng mm, trong ti c mt t giy, l Di ngn. ng vit hai bn di chc, mt trong ti o ngc, mt t dn a cho bc s ng Vn Sung, nh ng y chuyn ra ngoi quc. Nht Linh ra i tui 58 li di chc: i ti lch s x. Ti khng chu ai x ti c. S bt b v x ti tt c cc phn t i lp quc gia l mt ti nng Ti chng i s v t hy mnh cng nh Ha thng Thch Qung c t thiu cnh co nhng ngi ch p mi th t do. 7/7/1963 Nht Linh Nguyn Tng Tam. Theo Th Uyn trong bi Ngi bc (TLV trong tin trnh vn hc dn tc NXB VHTT, nm 2000), m tang ng c nhiu cnh st chin u v mt v i ln trong nhng ngi a m. on a tang u tin l mt vng hoa ln, sau l mt ngi mang nh Nguyn Thi Hc, tip theo l tm nh chp li hnh Nht Linh do Nguyn Gia Tr v. Nh th V Hong Chng ving Nht Linh i cu i: 319
Ngi quay t, i bn, ti tm, anh phi sng ch sao on tuyt i ma gi, lnh lng, bm trng, bui chiu vng u ch nng thu. Tr bn ch ch sao, u ch ra, cn l tn tc phm ca ng. Ngy 8/7/1963 phin ta bt u xt x. Trong s nhng can phm, c ngi no x mt chic o en lm thnh tng mnh chia cho mi ngi, eo cnh tay tri lm bng tang Nht Linh, khin cho ch ta phin ta ng ngng. y vin chnh ph, trung t L Nguyn Phu ta n qun s c bit (ngi k trt i Nht Linh ra ta) ni: Bn Quc dn ng tang Nguyn Tng Tam. Thc ra theo Trng Bo Sn, hm gn ba chc chnh tr phm c mt ti phin ta u eo bng tang, ch tr Phan Quang n. Kt thc phin ta, mi b co b kt n 5 nm t y ra Cn o. Thi hi Nht Linh c an tng ti ngha trang Gic Minh, sau c ha thiu di ct, gi bnh tro ti cha Kim Cng ng Trn Quang Diu, qun 3, Si Gn. Trc khi mt khong my gi ng h, Nht Linh cn tr chuyn vi con trai, khi ngi con gi cha vit hi k, Nht Linh bc l: Cu cng c nh vit ba quyn. Cuc i lm bo ca Nht Linh, cuc i lm cch mng ca Nguyn Tng Tam v quyn th ba cu vit v hoa phong lan. Ngoi di chc gm 71 t ni rng cuc i ng lch s x, ng cn dnh cho ngi v mt li tuyt mnh, vi 20 t rt c ng: Mnh, Mi tnh ca i ta hng bao nm p lm ri, khng mong c g hn na. Anh, Nht Linh 7/7/1963. y vy m 45 nm. [Source: http://www.tienphong.vn/Tianyon/Index.aspx?ArticleID=124894&Ch annelID=13 ]
320
TNG NIM NHT LINH 7.7.1963 7.7.2008

Nguyn Tng Tm
Than i! i chnh tr lng hng gieo ni Thi, ngng u ln sm st vn cha ngui; Vic vn chng mt tc ngn thu, ngonh mt li vng sao khi thn. (Trch bi truy iu Nht Linh ca thi s V Hong Chng [1]) m tang vn ho Nht Linh din ra ti Si Gn vo sng th By, ngy 13.7.1963 v l truy iu ng din ra bn thng sau ngy cch mng 1.11.1963 lt ch Ng nh Dim, ti sn vn ng Tao n Si Gn. Nhng bc nh trong bi ny c chp bi nhip nh gia ni ting Mnh an v cng l nhng bc nh tri qua nhng nm thng tri ni nh cuc i ca ng Nht Linh. Sau 30.4.1975, thot khi chnh sch ca nh nc truy lng tiu hy sch bo v vn ho phm min Nam, ngi con du ca ng Nht Linh phi chn giu b nh di lng qu Th c ca b. Sau b cn thn ln photocopy lm nhiu bn trao cho nhiu thn nhn, bn b cng ct gi. Ring trng hp ca ti, gn mi nm sau, khi i t ci to x hi ch ngha tr v, c b trao mt b copy. Nm nm sau, 1989, ti o thot trong mt cuc vt bin duy nht cng gia nh m thnh cng ti ng H, Qung Tr, b nh b b li cng ton gia sn. Lc mng ngi cn kh bo trng na l! Mi lm nm sau (2004), khi ngi vt bin c nh nc i danh xng t nhng tn phn bi t quc thnh nhng khc rut xa ngn dm, tr v li ni o thot mt cch mo him trc , ngi vit phi cm n c Trn Th Lan, em v, khi c trao li nhng tm nh ny km theo nhng li ng knh trng: Khi anh ch v cc chu ra i, mi ngi ch ch di chuyn gp nhng ti sn cn li ra khi nh ca anh ch khi b tch thu cng 321
vi cn nh, chng ai bit v ch ti nhng tm nh ny. Nhng em bit, vi anh, nhng tm nh ny l qu hn tt c, nn em ct i, i ngy anh v a li. i sao ch l nhng tm nh thi m cng phi lao ao ln n theo vn nc ni tri mi 29 nm tri! Ngy mng 7 thng 7 nm 1963, cng quyt phn i chnh quyn Ng nh Dim, Nht Linh Nguyn Tng Tam ung thuc c t t ti Si Gn. ng li chc th ni ting c cc hng thng tn ngoi quc truyn i khp th gii, i ti lch s x. Ti khng chu ai x ti c. S bt b, x ti tt c cc phn t i lp quc gia l mt ti nng s lm cho nc mt v tay cng sn. Ti phn i s . V cng nh Ho thng Thch Qung c, ti t hu mnh phn i nhng ai ch p ln mi th t do. Ni dung bn chc th ca ng ngy nay cng vn cn ph hp vi tnh hnh t nc. Mc d c s ngn cn mnh m ca cng an, mt v, m tang Nht Linh vn c c ngn thanh nin, sinh vin, hc sinh, vn ngh s, tr thc cng ng bo tham d. Bc s Nguyn Hu Phim, ngi bn thn v cng l bc s ring ca Nht Linh thut, y ti cng cn ni l trong sut thi gian linh cu ca anh Nht Linh qun ti nh xc, c t ra hng chc cng an, mt v ngy m tc trc theo di tng ngi ti ving. C khi h cn hi th kim tra, tra kho l lch, e do dn vo bt na, nht l i vi cc thanh nin, hc sinh, sinh vin. Gii ny c chnh quyn nhiu hn ht hm th By 13-7-1963, ngy a m Nht Linh. Trn cc ng ng a ti bnh vin Grall u c rt nhiu cnh binh, cng an canh gc, chn ng khng cho vo bnh vin, hoc xua ui nhng ai lng vng gn y. Gia nh anh xin php a vo bui sng ch nht, nhng chnh quyn mt mc t chi, ci d hiu, v h s a m ngy ngh, thin h s i d rt ng. Xin php a chiu th By, h cng t chi nt, v chiu th By, cng l ngy ngh ca cc cng s. H ch ng thun, hoc sng th By, ng 8 gi ri, hoc sng th Hai. nh phi bng lng sng th By vy. m tang tht l n gin, nhng v cng m m, trang nghim. Khi khi hnh t bnh vin Grall, s ngi tham d cn tha tht, nhng dn dn mi lc mt ng. Phn nhiu l thanh nin, hc 322
sinh, sinh vin, gii tr thc. C rt ng phng vin, k gi ngoi quc, nam c, n c, c mt trong m tng chp nh hoc quay phim. H chu kh bin chp tt c nhng cu vit trn cc i trng ri nh ngi dch sang ting Anh. H li cn ghi m tt c nhng li khc than k l ca ch Nht Linh. Nh vy r ci cht ca vn ho Nht Linh gy mt ting vang ln, khng ring g Vit Nam m c trn th gii na.
[2]
nh chp sinh vin cc trng i hc ti Si Gn khng s cng an, mt v, t ng khing quan ti Nht Linh t trong nh xc bnh vin Grall ra trc sn chun b di quan.
L di quan trc nh xc, trong sn bnh vin Grall. Nguyn Tng Qu v Nguyn Tng ng (con ca nh vn Thch Lam) ang khing vng hoa. 323
Gia quyn ang cng ng bo i sau linh cu nh vn Nht Linh. Ngi n ng ng th nht i khn tang l con trai ng Nht Linh. Ngi thanh nin tr, gy, ng k , u i khn tang, l ngi vit. Thiu n i khn tang, ng sau lng ngi vit, cch mt ngi n ng, l ca s T Dung, v c ca nhc s T Cng Phng. Cnh T Dung l mt thiu n khc cng i khn tang, nhng cnh thiu n i khn tang l mt b u qun khn tang ln vi ln tc (ch khng i khn) l b qu ph ca nh vn Hong o.
m tang ang di chuyn trn con ng sau lng bnh vin Grall. Trn mui xe l bng knh ving ca cc ng ch cch mng chng Php, chng Cng ca ng c ni dung: Thng thay i lp Quc gia, Mt c t do trong my lc. i vi thiu thn Qung c, Noi gng cnh co gia nghn thu. Ngi n ng mc o tang i ngay sau xe tang l nh vn Duy Lam, chu gi Nht Linh bng cu rut. 324
Vng hoa knh ving ng Nht Linh ca cc ng ch Vit Nam Quc dn ng ca ng. Dng ch pha trn: Nguyn Thi Hc 17-61930. Dng ch di: Nguyn Tng Tam 7-7-1963. Vt mi s ngn cm v da nt ca cng an, mt v, on ngi tham d t ng tm kim v chia nhau nhng bng tang. Nhiu git nc mt nh xung thng tic cho mt vn ho c nhiu cng lao ng gp cho vn ho dn tc. Bc s Nguyn Hu Phim tng thut, Ti cha X Li, ngoi mt s ng ng bo tc trc t sng sm trong d nhin c c cng an, mt v ca Nhu Dim cn c khong 200 tng ni c mt cu siu cho Nht Linh. Gia cnh khi hng nghi ngt, cha X Li ct ln ba hi chung trng, ri th nhng ting tng nim vang ln. Trong khi y, trc ca cha c nhiu thanh nin, sinh vin pht bng tang cho mi ngi, k c ngi ca chnh quyn Ng nh Dim. L cu siu c hnh khng y 15 pht nh n nh t trc, ri on xe tang t t chuyn bnh. [3]
325
Khng bo ch, i pht thanh no c loan bo l trnh m tang, nhng dn chng vn tm hiu bit trc v ng ch ng o trc cha X Li. pha xa l xe tang ang chy ti. Ngay trc ngi bo thp ca cha X Li, ng di ng trc m ng, quay lng li, l mt nhn vin cnh st ang canh chng a im lm l tang.
326
Cc phng vin quc t chen ln trong m ng a tin Nht Linh. Trc gi h huyt, nh vn Nht Tin, thuc thnh phn vn ngh s tr thc tr, Linh mc Thanh Lng, i din Trung tm Vn bt Vit Nam, v Bc s Nguyn Tin H, i din chnh gii c nhng bi iu vn tin bit vn ho Nht Linh vi nhng li l bi ai, thng thit, y thng cm, nhng cng tht ho hng. Bn thng sau ngy cch mng 1.11.1963, lt ch Ng nh Dim, cc on th v nhn dn t ng lm l truy iu ng Nht Linh ti sn vn ng Tao n (lc cha c sn vn ng Thng Nht)
327
Cc n sinh ang cho n quan khch v ng bo ti tham d l truy iu.
Bc nh chn dung Nht Linh l phng ha t tc phm ca ha s Nguyn Gia Tr, bn thn v cng l ng ch ca ng t thi T lc Vn on.
328
L truy iu theo nghi thc Pht gio ang c c hnh. Sau lng v cao tng l biu ng ca hc sinh hai trng trung hc dy theo chng trnh Php ni ting ti Si Gn: trng nam sinh Jean Jacques Rousseau (nay l trng L Qu n) v trng n sinh Marie Curie.
Linh mc Thanh Lng i din Trung tm Vn bt Vit Nam c din vn. Sau lng linh mc l biu ng ca Vit Nam Quc dn ng nh Khu. Di y l nhiu hnh nh cho thy lng thng mn Nht Linh ca hng ngn hc sinh cc trng trung hc Si Gn, Ch Ln, Gia nh tham d l truy iu, ging cao cc biu ng ca ngi ng nh: 329
Nguyn Tng Tam bt dit; Thng nh Nht Linh Nguyn Tng Tam
330
331
332
Nhng n sinh th ngy ang di mt su xa vng nh thng nh mt hnh bng thn thuc va mi ra i: Nht Linh!
Nhng cp mt m chiu, nhng gng mt u su Nht Linh khng cn na - nhng dng nh ng cn sng mi trong lng dn tc. Phi nhiu i mi c mt Nht Linh thnh lp ni mt vn on T lc, nui sng v tinh thn c hai t Phong ho, Ngy nay. (Nguyn Mnh Cn, tc gi em tm tnh vit lch s). [4] 2008 talawas _____________ [1] Vn s 156, ngy 15 thng 6 nm 1970, talawas 9.6. 2008 [2] Chn dung Nht Linh. Tp hi k ca Bi Khnh n, Nguyn Hu Phim, Nguyn Mnh Cn, Nguyn Tng Thit, Th Uyn, Tng Hng v Tuyt Hng. Do tp san Vn xut bn xut bn ngy 25.6.1966. talawas 5.6.2008. [3] Sch dn. [4] Sch dn 333
AI IU NHT LINH NGUYN TNG TAM

V Hong Chng
Cu i th nht S thp nin bt mc thnh danh, nht kh on nh kh tuyt, nhi tam bt h. Song tht d vn tiu lc phng, tin phong ho hu vn ho, trung lp ngn. Tm dch ly : T nm ba mi ba (1933) bt mc thnh danh, tuy bt c th on mc c th tuyt, m vn danh kia bt h. Gia ngy thng by (7-7-1963) tri my va rt phng, nhng trc c phong ho sau c vn ho, ri phng y lp ngn. Cu i th hai Ngi quay t i bn ti tm, anh phi sng ch sao on tuyt? i ma gi lnh lng bm trng, bui chiu vng u nh nng thu? Ghi ch: Tr bn ch in ng, tt c nhng ch khc u ng vo nhan tc phm ca Nht Linh. Cu i th ba i nay my mt tin tri, th : na thng na gin! Vn bt hai ta c vn, gi y: mt mt mt cn! (Si , 11-7-1963)
BI VN TRUY IU NHT LINH

V Hong Chng
Than i! i chnh tr lng hng gieo ni Thi, ngng u ln sm st vn cha ngui; vic vn chng mt tc ngn thu, ngonh mt li vng sao khi thn. Mun go to hn phch anh linh; vng khp giang sn tam bin. 334
Nh xa tin sinh: Cho i khi gi ni ng du; mi thp di trng m Th chin. Nghip truyn gia gio, thu nhp mn tng t Bc vui qu; vai nng quc th, bc du hc li tri Ty vt bin. Rn ch u tranh; ua ti hng bin. Ch kh ngy kia mt kin cng; ti nng y cng thm pht trin. Bao nm xut ngoi, lu tm ti ch, tng mu la chc di thc dn; mt sm hi hng, li nga mt trng ra, c tn kch tr h phong kin. Thi vn on T lc th tt phi xung phong; m tun bo Ngy nay phi k thi xut hin. V dn v nc y mnh phong tro; c ch c gan thiu g phng tin. No hia vi ht, ph cho tan tr hon l thanh vn; nay cp mai bng, ci n tnh l th sinh bch din. T tin sinh: Ly vn n lm ni bi tng, c pht dc ngang; gia chnh trng cao ging lp ngn, bt mi sc bn. Lm sng li tinh thn Yn Bi, na bc khng li; cun o ln tm huyt Quc dn, mt dng thng tin. Bn ba ni hi ngoi, Hng Chu, Qu Chu, Liu Chu; i lp mi cng quyn, chng Php, chng Cng, chng Dim. Ai hay: Gi gi cha ln; gi nghe im. Gia cao tro Pht gio, hong dng chnh php, la t bi va thng to thiu thn; nu i ngha Nho gia, nhm cnh co c ti, chn tn kh cng tin sinh tuyn chin. St ngang tai, bo lc thy gh hn: Tri ci mt, khng gian ch ny in. La-Cch-Mng dng v th tuyt mng, thi ri tay lnh t! Khp cc gii: thc gi, bnh dn, sinh vin, ng ch, cng dt do tim v mu si; Ngi-Quay-T nh b trng gung t, u na mt kinh lun? C bn phng: C Mau, Thun Ho, Bn Hi, Nam Quan, nghe gic gi sng di ni chuyn. Nhng au n thay: Pht h huyt sng gm vy kn, mun dng chu t ni cha trn; bui cu siu hng khi m thm, bao ting khc d dang cn nghn. 335
Cho nn hm nay: Mng quc gia va khc bo tr hung; p hy vng s h thanh hi yn. Dn chng th hng v tin sinh: L Truy iu m u nm dng lch, chnh tng cn du bi b, t hng lng to khp mi phng; vn Tao n rung ht t m giai, trng ra ngn c l cy, ho nc mt vy quanh mt chn. Mong cm ti tin sinh: Dm n chi u hin. Hi i: T on-tuyt thnh h on tch, mng du chi vi na cuc, s cn thm danh lit s Tng Tam; Phng Nht Linh h thin nht phng, lu tuy ng ngc bn sng, gi vn ni ting vn ho h Nguyn. (Si , 5-1-1964) Ngun: Vn. Tp san Vn chng T tng Ngh thut. Nm th By, s 156, ra ngy 15 thng 6 nm 1970. To son v tr s: 38, Phm Ng Lo, Si Gn. T: 23.595. Tp san xut bn do ngh nh s 64/BTT/N, ngy 4-12-1963. Ba 1 s ny: Chn dung Nht Linh, v bi Nguyn Gia Tr. Chi phiu tn ng Nguyn nh Vng (ch nhim kim ch bt). Th t, bn tho tn ng Trn Phong Giao (th k to son). [Chng ti nhp liu nguyn vn t trang 1 n trang 78, tp san ny dy 125 trang, c b mt vi bn tin rao vt, qung co sch]. Bn in t do talawas thc hin.
336
I HC HU TRANH U CHNG CH C
Qua hai gi ni chuyn vi Gio s L Tuyn Tp ch BCH KHOA (s 171 & 172 ngy 15/2 & 1/3/1964)
Nguin Ngu
L.T.S. ng L Tuyn l mt trong nhng ngi u tin t ngoi quc v cng linh mc Cao Vn Lun xy dng vin i hc Hu. ng ph trch mn Vit vn, ng thi cng l tc gi quyn Chinh ph ngm, tm thc lng mn ca k lu y, mt tp th v c chn trong nhm Bt Vit. ng l mt trong nhng v gio s hng ng phong tro gio s v sinh vin i hc chng ch c (Ng nh Dim). Cuc m thoi sau y gia bn Nguin Ngu (ca bo Bch Khoa) v ng L Tuyn, nhn dp ng v Si Gn hp Hi ng Nhn s, s trnh by cng bn c nhng nt chnh ca cuc tranh u ni trn.
Ln u gp anh nh mt ngi bn chng ti khng ng ngi vui v bt tay mnh l ngi mnh mun gp. Ti ch i mt thn th gy g, hay mt gng mt xanh xao, hoc i mt l , mt mi: hn hai thng trng nm trong bn tay st ca cng an mt v Ng nh Dim, mt trong nhng ngi tng hng dn phong tro gio s i hc v sinh vin, hc sinh Hu chng li ch c ang hi hng mu, m vn gi c ci v th sinh vi sc din hng ho, nh mt vui ci sau gng trng, th qu l mt iu ngc nhin thch th. Mc du hai thng tri qua . . . Nh on c ngh ti, anh m li trc: - Ti b mt t do by mi ba ngy, nhng khng b tra tn, nn nay mi c nh th ny. - Nhng m tinh thn anh, h no c yn u! Anh ci lng l. Ti tip: - Lm khi th xc mnh b xc x, nhng ri sc khe hi phc d dng; cn nh tinh thn b dy v, nhiu lc bn ngoi c v nh chng sao u, m bn trong mnh vn cha c bnh thng. Chc anh hin trong tnh trng . Anh xc nhn bng mt ci gt u nh. 337
- Ti thy con ngi ti cha c bnh thng nh trc, tuy ti c v vi gia nh, vi x hi trn hai thng. - Cng trn hai thng nay, anh em chng ti mun tip xc thn mt vi anh, nh anh m hiu u ui phong tro gio s, sinh vin i hc Hu chng i vi chnh ph trc. V nu sinh vin v hc sinh Si Gn tip tc v kt thc phong tro chng li bo quyn, th ci danh d ging cao l c chng i, vn l phn sinh vin v hc sinh Hu, trong c th ni cc anh em gio s i hc l linh hn. Cch t chc, nhng kinh nghim cng cc bin c t ngy phong tro nhen nhm n khi b n p, r tan chng ti ngh rng ngi Vit no cng mun bit. Vn bit anh l ngi trong cuc, ni ra lm sao trnh khi ci ti, iu ngi tr thc no cng k. Nhng nu ngi trong cuc mi gi im lng, th d lun t l phi nghe ting ni ca ngi ngoi cuc, th no cng thiu st, nu chng phi sai lm. Thy anh ra chiu ngh ngi, ti li tip: - Hn anh cng thy, chng ta ang trong mt thi k cha n nh. By gi chng ta ngi y, thong th chuyn tr; ai bit ngy mai s dnh cho chng ta nhng ci bt ng g. V li, chng ta tng kh chu v lm khi ti h - phi tm hiu nhng g xy ra nc mnh, hay cch mnh my bc, qua i pht thanh, qua bo ch, qua bn tin nc ngi! Chng l anh li n chng ti phi ch ngi ngoi quc cho bit s tht v v ny, khi no h mun! Ti y, anh vng tay m ly hai u gi, chm ri ni: - Cc anh hiu cho. S d ti ln la, l v ti hnh ng vi mt s anh em. Cn hi vi nhau trc xt xem c nn hay khng. Nu anh em thy lc ny c th ni, th ti c tic g vi Bch Khoa. Th l nh phi ch anh vo hp (1) kha sau vy. Ln ny, th anh c php ni. V chnh ti li lng tng, khng bit nn hi v gio s trc hay v sinh vin trc! Anh th sn sng chu ng. May sao mt cu hi n tha vt n: - Chng hay cuc tranh u ca gio s v ca sinh vin xy ra ng thi hay n so le? - ng thi, v bn trong, c c mt chng trnh hnh ng. - Hai bn chc c mt s lnh o chung? - Lnh o chung th khng c, nhng hai bn thng lin lc vi nhau bit phi lm g v hnh ng n khp vi nhau. 338
- Phong tro ni dy nhn cuc n p tn Pht gio trong ngy Pht n (2), song m t lu ? - m th chng ring g vin i hc Hu. Anh nh li khng kh trong nc lc by gi, u cng nght th. Cc nc y, v n p trng trn v v nhn o trn kia l git nc cui cng lm cho nc phi trn ra. Chng ti ngay ti ch, thy tn mt, nghe tn tai, nn cng phn trc. Ti c th ni rng, ngy lch s y ti Hu, qun chng th no, th sinh vin, gio s th y! - Ngha l mu nng si ln, v khng cn s g na? Anh mm ci ri ni: - Ti xin k li u ui. Chiu ngy 7 thng 5 - tc 14 thng 4 ta ti ang dng cm vi cha Lun, th nghe tin Chnh ph ra lnh cm treo c Pht trong dp Pht n. Ti rt i ngc nhin, linh tnh bo c iu g khc thng; cha Lun cng sng st. n 9 gi ti, th li c tin ng tnh trng Tha Thin nhng b v mai ngy Pht n cha chin, nh ca ca Pht gio c treo c. Ai ny tng th l yn. No ng sng hm sau, s tht li khc. Th l dn chng t ng biu tnh, ri cuc biu tnh bin thnh mt tinh. Nhng g xy ra trong ngy Pht n, hn cc anh r, bo ch thut li, nht l thin hi k ca thng ta Thch Tr Quang. Ti ch k i chi tit nh anh nghe. m rm y, 9 gi qun i xt nc ri bn vo m ng ang t tp trc i pht thanh. ng tnh trng ch thn ra (v lc by gi, ng v thng ta Thch Tr Quang ang trong i) yu cu ngng xt nc v ngng bn, b i chng thm m xa - Nh th l c lnh trn ri. Nhng ai ra lnh y ? ng Cn, ng Thc ? Hay ng Nhu, ng Dim ? - n gi, ti cng cha bit r. n bn qua trng i hc, i din vi i pht thanh, lm b my tm ca gng, hin nay vn cn lm chng. Sng li, xe p v guc, gip vt b trc i pht thanh nhiu n i Chnh quyn phi cho my xe cam nhng n thu dn. - Sng hm sau, anh c n thm ng Lun ? - C. Lc 7 gi. Bn v v rc ri m qua, cha cho l do Vit cng ling plastic gy nn. Nhng n tra, th theo tin ring ca phi b qun s Hoa K cho bit, h lm c nhng quai lu n, c tng i pht thanh ly n bn ghim vo , nhng thc y l loi v kh do Hoa K vin tr. Bi vy h in v ta i s Sign xc nhn rng chnh nhng qun nhn c iu ng n 339
p cuc biu tnh n gy ra cuc mu, ch chng phi Cng sn. H li nhn mnh th lu n a ra s dng l lu n t v, ch khng phi lu n tn cng. - C g khc nhau gia hai th lu n y ? - Lu n t v mnh hn lu n tn cng. Im lng mt hi ti mi hi tip: - Thi u tin ca cc anh chc l d dt. - Phi ni l rt d dt. V thy Chnh quyn cha t g gi l nhng b. Khin i y Minh bo co v vn phng ng c vn Chnh tr, i khi: Ti tr thc Hu khng c phn ng g c. - Nhng lc , cc anh ngh sao ? - Chng ti bn ring vi nhau: ln ny, Chnh quyn khng gii quyt n tha th Chnh ph cht n ni. i i vi ngi c trch nhim trong v ny; trng tr nng vi ngi gy cuc mu. ng ko di. Dn chng s phn ng mnh, th tc nc v b. a s ng bo d khng phi l Pht t, nhng khng bng lng Chnh ph t lu, nay gp dp, tt nhin h s ng vo mt mt trn vi cc Pht t tranh u - Ti nh dng nh lc gay cn nht, ng Cao Vn Lun i M th phi.. Anh gt u: - Cha t gi Hu ng vo hm c cuc biu tnh v i ca Pht gio. C trn by vn ngi. l ngy th su, 10 thng 5. - Th th ai trng nom vin i hc khi ng vin trng vng mt ? - Anh L Vn x l thng v, nhng lc cha Lun i, anh Vn ang bn vic Sign, nn cha nh anh L Vn Dim, khoa trng Vn khoa, coi gim cng vic trng. Cha Vin trng i hm trc th hm sau chng ti c giy mi n cha T m vo lc 6 gi chiu hm y nghe trnh by n phng v v ng tic va xy ra. Giy mi tng ngi nn chng ti d nh ot. Ai mun i th i, ai khng mun i th ty. - Th th nh th gii, gii gio s cc anh cng chia lm hai phe ! - Phe dn thn (engag) th mn cng xa, xe ca Vin, m i, t rng vic mnh lm t r nh ban ngy; cn phe ngn ngi th nh hay i ca Thun ngh mt ! - Phe ny c nhiu khng anh ? - mi ngi. 340
- Bui trnh by n phng cha T m ngy 11 thng 5 y, c dn chng khng ? - Khng. Ch c gio s, hc sinh v sinh vin. - Chc l Thng ta Thch Tr Quang ng ln trnh by. - Phi. ng gii thch nm nguyn vng, v cho rng Pht gio i hi nh th chng c g l qu ng. C ta ng cho rng i hi nh vy l iu chnh ng. - Chc l sau , tn cc anh em i d b ghi vo s en. - Chng nhng th, m sau ng Cn cho gi mt anh, trch: ln lm chi Pht gio h li dng s c mt ca cc gio s i hc m tuyn truyn. Anh bn n tr li tri chy: bi c giy mi ch no t ng; v li, chnh quyn cng chng cm ngi n nghe. Nhng tnh hnh mi ngy mi nghim trng. Chnh ph cha c du g l nhng b, m c v hon binh. Anh ngng ni, nh mt iu g: - Ti mun ni vi anh: trc kia, anh em gio s i hc Hu chn ng ti ngng ca i hc nhng g ca v chng Nhu. Bt c t chc g nh li dng gio s, sinh vin, l chng ti tm mi cch mi n ra xa. Nh t chc Thanh nin Cng ha l mt, t chc Ph n bn qun s l hai, v Tng hi gio gii l ba. - Nhng cn tri Gio dc Sui L vo khong thng su? - Lc u, chng ti nh phn i tri y mt cch th ng: Khng tham d. Nhng vi anh em ngi khng i tc l ra mt chng i ri, th cng b , chi bng mt s nh mt s i. Nh th, Chnh quyn chng bt b vo u c. i nghe ngng, hiu thi anh em Sign, cng c ci li. kin ny c chp thun. Mt s ln i L , mt s nh li Hu. - Anh li ? - T nhin l ti li. Ti cn c mt Hu hn l L . V chnh trong thi gian cc bn d tri, Hu c cuc biu tnh tun hnh ln. V chnh trong cuc biu tnh, ngi ta thy xut hin on sinh vin Pht t. V on sinh vin ny gi bn kin ngh u tin cho Tng thng, yu cu thc thi bn thng co chung. Chnh quyn c lm kh d vin i hc v v ny, chng ti phn i ngay, v h i biu tnh, h vit kin ngh, khng phi vi t cch sinh vin sung m l vi danh ngha sinh vin Pht t, mt vic lm khng cn thuc phm vi vin i hc. Khi cuc biu tnh va xy ra, ti c nh in vo anh em 341
Sui L nn anh em c thi sn. Bi vy, trong mt bui hp, khi mt v theo phe chnh quyn yu cu tt c gio s i hc thng qua mt bn tuyn ngn c son sn ln n hnh ng ca sinh vin Hu th mt gio s Hu lp tc ng ln phn i l anh em xa, khng th bit vic lm ca sinh vin ngoi y ng hay l sai, m vi ln n c. Lp trng ca anh em gio s Hu c a s bn ng nghip Sign ng h. Khi b phiu ly quyt ng ca hi ngh, tuy thng phe ch c hai l thm, nhng anh em Hu cng t ho rng mnh thng trong vn u, Khng kh nng n cng nng ln Hu. Cha chin b canh gc. Ai ln cha T m u b khm xt. Trn thng by, chng ti ch lin lc vi nhau nhn nh cho r rng tnh hnh hu c mt quyt nh hnh ng. Chng ti phi t ra ht sc thn trng; nhng con mt ca Cng an Mt v hng v pha chng ti. Nhng bc qua thng tm l phong tro bt pht. Sinh vin Pht t bt u ln ting than phin: Thi th nh th ny m cc thy cn ngi yn. Ti ci: - May m h mi trch mc nh nh ch cha nng li mt st! - y cng nh h hiu chng ti. Anh em chng ti n tn ni vi h: Khng phi cc thy lnh m th . Nhng cc em l Pht t, cn cc thy khng phi ngi theo o Pht ht. Cc thy i hc, cc thy ch mt s kin c bit lin quan vi i hc, cc thy s ln ting. M s kin kia th no cng xy ra. Chng phi cc thy trn trch nhim. Nhng gi cc thy cha im Ni th, song thy cc hc sinh sinh vin b bt b, b tra tn, m vn m thm hot ng, chng ti cng thy kh chu. Ngy no chng ti cng hp. Chng ti c t vn vi cha Lun. Cha Lun th ch trng n ha: ta khng lm th thin h cng lm; ch ny khng th tn ti lu; chng ta lm g by gi cng s b i phn g chng ta - Cng sn - li dng khai thc. Nhm u no khng chu. H thy cn t thi mnh ngay. Ngy 14 thng 8, nhn mt ch tiu cha Phc Duyn t thiu (m 12 rng 13), chng ti hp bn vi nhau, t vn : ni thng vi linh mc vin trng. Ri v mt ngi th mc cha T m b m st b mt Ti ngt li anh: 342
- Chng ti trong ny cha bit vic ny. Chng hay ngi th mc y c lm g - Ngi th y lnh vic treo biu ng cho nh cha. Mt khuya n, c ngi ku ca, anh ra l b bn cht. - V chng tm ra th phm ! - Chng ti xt rng mnh khng th ko di thi ch i na. Bn chnh quyn ngy cng nghi ng, m bn sinh vin bt u l v khinh khi. Ti vi anh Trng bn n nh ring cha vin trng xin t chc. Cha khng nhn, bun ra mt, yu cu chng ti i t ngy, v t chc ngay by gi khng li. Th ngy hm sau, 15 thng 8, nhn l c B, hc sinh v sinh vin biu tnh. Chnh quyn th ch d n p, c cuc x xt, v mt s sinh vin b bt. Tnh trng cng thng qu ri. Ngay chiu hm , sinh vin Pht t c mt phi on n yt kin linh mc vin trng vi hai yu sch: 1- Cha vin trng v gio s i hc phi t r thi ca ngi tr thc. 2- Cha vin trng v cc khoa trng can thip ngay vi chnh quyn cc sinh vin b bt c tr li t do. V yu sch th nh, nu khng c chp thun, th ngay chiu hm sau, s c mt sinh vin t thiu trc vin hay trc cha Diu . - Th linh mc Lun i ph ra sao ? - Cha ri l. V con ngi o v con ngi i xung t quyt lit trong cha, khng th dung ha c na. Cha triu tp hi ng khoa trng v gim c li. Chng ti tng thut nhng s vic xy ra v sau cng cha Vin trng nhn lnh trch nhim can thip vi chnh quyn tr li t do cho tt c sinh vin Pht t b bt giam. Trong khi , Pht gio cng tranh u mnh lit trong s bt bo ng. 4 gi ri khuya ngy 16 thng 8, cha T m chun b xong cho i c Thch Tiu Diu chm ngi la vo ngi. Chnh quyn i ph bng cch thit qun lut vo lc 6 gi sng. Xe tng ng t ng, ro thp gai y . - Th cc anh cng i ph ch ? - May thay, c hi n ng lc. Sng ngy y, c cuc thi v Vn chng Vit Nam do ti chu trch nhim. Ti nhn bo sinh vin ng thi v sinh vin ngoi khng n c, thi l gy thm mt s bt cng. Ti bn nh cha Lun in thoi cho ng i biu 343
Chnh ph xin php hon cuc thi. T nhin l ngi thay mt chnh quyn ny cho php ngay. Lc y vo khong 8 gi, chng ti 5 anh em - hp nhau ngoi hnh lang - Sao cc anh khng hp trong phng li ng ngoi hnh lang? - V chng ti c bit An ninh qun i mc thm dy c bit vo in thoi vin, ni g phng hp u b ngi ta bit c! Chng ti cng ng im chnh quyn h Ng l b mt tn bo, v nhn o ca h ri, th chng nn chn ch g na. Ngi sng tay khng, h cho xe tng cn ba ln, ling lu n t-xt vo m hc sinh sinh vin; ngi cht t thiu, h cp xc chn vi u khng ai bit, hoc xin h ci hm chn cho kp, h cng khng cho. Tn bo vi ngi sng, v nhn o vi ngi cht. Khng th tip tay cho mt ch phi nhn nh th. Nhng mun tranh u c hiu qu nhiu, phi lm mt ngi dn thng; ch cn b rng buc bi nhng chc tc, a v, th vng bn lm. Phi cng nhau xin t chc ngay. Nhng sau , ng tng th k vin i hc cho hay linh mc vin trng va i Nng, ng khng c quyn nhn s t chc ca chng ti, vy chng ti hy ch cha Lun s v ngay chiu hm y. Chng ti lin yu cu ng tng th k ghi vo nht k ca vin lm bng, rng vo ngy , gi , chng ti c n xin vin trng t chc. Chiu hm , ng b trng b Quc gia Gio dc ra Hu cng vi ng Trn Hu Th, tn vin trng. Hai ng Sign ra lc 5 gi th 7 gi, cha Lun hay tin mnh b cch chc, nh ng Th bo tin ring nn anh Hanh, khoa trng Khoa hc, cng bit. Nhng v lc nhm gi thit qun lut, anh ch c th cho nhng ngi cng mt khu vi anh hay c thi. Hm sau, 17 thng 8 lc 6 gi, ti c anh Nguyn Vn Thch cho bit tin. Chng ti ko n nh cha Lun. c bit 9 gi lm l bn giao, chng ti vi v hp nhau li nh anh bc s Quyn phc ha chng trnh s cho bom n cng mt lc: cha Lun va ht nhim v l chng ti ln lt t chc, anh cao nin nht m u, ri theo th t tui ln nh. Cn cho ngoi quc bit tin st do ny ngay. Anh em giao ti vic tho thng co. Ti tho xong c ln, anh em ng , bn nh my ri cho ngi mang trao cho i VOA, Associated Press v UPI. 344
- Xin anh cho bit ni dung bn thng co y. - Chng ti xin t chc khoa trng, gio s i hc v b ba xc ng lin tip: Chnh ph n p Pht gio - Chnh ph khng thc thi bn cam kt vi Pht gio - Chnh ph cch chc vin trng Cao Vn Lun. - Th m mu ca cc anh c c hai ng Trnh, Th bit trc bui hp khng ? - Khng. Tt c khoa trng, gio s u mt. ng Trnh ni t li, c sc lnh b ng Th m nhim chc vin trng thay cha Lun. Ri cha Lun ng ln ni rng cha sung sng m thy ngy mong i n v vai tr ngi vin trng rt quan trng, nng n, nht l vin i hc Hu ang thi xy dng. Cha l ngi tu hnh, khng th ko di cng vic ngoi i mi c. Hn na, khng khi no cha cho mnh l ngi khng th thay th c. V cha c mt cu ca Valry: Les cimetires sont remplis de gens irremplaables (3). Cha Lun ni tip: cha ngh rng Vn Ha lc no cng trng tn, nhng i khi n b Chnh tr lnh o. Vy, mun lm vic c lc cho Vn ha lc ny y, ngi lnh o vin i hc phi l ngi c ci th chnh tr. Tng khng ai hn ng tn vin trng. ng Trn Hu Th l ngi c th hn ai ht: ng c ci th ca Tng thng tc l ci th ca Chnh ph; li c ci th ca tng gim mc Hu tc l ci th ca my trm ngn gio dn. T trung ng n a phng, t i qua o, th chc rng vin i hc Hu s c mt tng lai v cng tt p, v hn hn qu kh i ri - Hn l mt ng Th lc xm xt ? - Anh on sai. Mt ng y xanh ngt. Ri cha cm n cc v gio s v yu cu chng ti cng tc vi tn vin trng nh cng tc vi cha. - n phin ng Th, chc ng cng tm cch tr a ng Lun? - i khi ng Th cho bit ng c gng xy dng i hc Hu ngay t khi ng cn lm b trng. Bng cch t ra rt d di v mt hnh chnh, cho cha Lun mi s t do hnh ng, lm khi cha Lun trc tip vi Tng thng m khng qua ng, theo h thng di trn, nhng ng khng ly th lm bun, hiu rng cha Lun s d lm th v qu thit tha vi vin, mun cho cng vic c mau chng. ng ch m nhim chc v ny trong mt thi gian thi, 345
trong giai on chuyn tip v ng phi tr v vi chc v i s ti Phi Lut Tn ca ng. - ng tn vin trng dt li chc c ta v tay nh thng l. - Khng ai v tay c. - C ng b trng ? - C ng b trng cng khng bun v tay. ng Th va ngi xung trong im lng th bc s L Khc Quyn, ngi ln tui nht, khoa trng Y khoa, ng ln xin t chc. Nhng tri vi bn thng co gi cho cc i ngoi quc, anh ch ni: v xc ng bi vic cch chc cha Lun. Ri n anh Bi Tng Hun, khoa trng Lut khoa, anh Tn Tht Hanh, khoa trng Khoa hc, anh Nguyn Vn Trng, gim c ban Khoa hc i hc S phm. Anh L Vn Dim thy anh em ng lng nh th bn tm mt li ra khc l xin ng b trng cho du hc ngoi quc mt nm ! n ti, ti a ra hai l: mt l v ti l hc tr ca cha Lun, cha Lun gi v cng tc ti mi v; hai l trong tnh trng ny, ti li y khng lm c g. n y, ng Trnh khng cho ai ni na, vin l do: y l l bn giao gia hai ng tn v cu vin trng. Cc gio s c mun t chc xin ni sau vi ng vin trng mi. - Th ng i biu chnh ph chng ni g sao ? - Sao li khng, anh. ng Khng ni vi v hm da t nh. ng bo rng chng ti khng v quyn li c nhn m v Hu (Hu km quyn r, quyn li vt cht khng nhiu), th khi a kin t chc hn l chng ti mun xa Hu lu di vy. - Ti hiu li hm da t nh y ri. Mun xa Hu lu di tc l mun b y ra min quan ti nh chng Giang Chu t m i ng, hay mun b nht di mt hm b mt no ca cu Cn. Chc anh cng c li g vi v i din chnh quyn y ? - C, nhng m thng thn hin lnh. Anh Nguyn Hu Tr p li: chng ti v Hu l phc v cho vin i hc Hu, nay xt khng th phc v c nh th xin t chc. Ch li m chng lm c g th chng ha ra ph ngi m cng ph mnh. Cn nh phi xa Hu l vic nh. ng Trnh vi vng tuyn b b mc bui l bn giao. Chng ti a bn thng co cho mt s anh em, c 27 ngi k; sau , s ngi ln n 45. Mt phi on c c n ta lnh s M cho hay rng cng vic xong xui. y, h dch 346
t thng co ca chng ti ri, v hi chng ti c nh rt li n t chc khng. Chng ti tr li khng, ch tr khi no chnh ph gii quyt m p vi Pht gio, sinh vin, cha Lun. Ngay sau , vo lc 10 gi 10 pht, ng Th nh anh a ln thm cha T m. Gp lc dn chng ln chim ngng X Li ca i c Tiu Diu, ngi ng nh thc. ng Th mt tinh thn. Tr v, li c nghe bn thng co ca chng ti. ng thy mnh b c lp nn ln v Si Gn tc khc (lc 10g.30) Ngay hm , lc 11 gi, chng ti n thm cha Lun. Cha cho bit sp i Nng ri i Si Gn. Chng ti khuyn cha hy li Nng chng ti tin b lin lc, c g th bn tnh vi nhau trc khi nh thi . Chiu ngy 17, sinh vin biu tnh. Chng ti c a cho anh em tch cuc tranh u ny ra ngoi cuc tranh u Pht gio. Anh ch em biu tnh l phn i Chnh ph cch chc cha Lun, do a s gio s phi t chc. Mc ch l yu cu cha Lun v cc gio s li. Tuyt nhin khng ni g n vn Pht gio c. - Nh th l cc anh t Chnh ph ng trc hai vn rc ri c hai ! - C phi th khng anh. Gom li mt th t th yu. Tch ra lm hai: sinh vin Pht t tranh u bo v Pht php, tt c sinh vin tranh u gi li vin trng v gio s - th lm kh d Chnh quyn thm ! Hai gi chiu, ng Trnh cho mi chng ti ti, yu cu rt n t chc. - ng b trng yu cu cc anh chung mt ln hay ring tng ngi? - Ring tng ngi. Nhng khng phi ng gp chng ti ht, mt s c ng tip, cn anh Trng v ti th li b ng i biu chnh ph ng mun gp. - Tip hai anh mt lt? - Khng, anh . ng ta ch mi ng mun gp ring tng ngi. Chng ti phn i. ng b trng l cp trn trc tip, ng mun tip tng ngi ci ty ng; cn ng i biu chnh ph l ngi thay mt chnh quyn tip ngi ny trc ri n ngi kia, ai bit ng s d tr g i vi mt ngi chng i m ng nh mua chuc hay da dm, khng ai lm chng. Nn chng ti a iu kin mi hai ngi mt ln chng ti mi chu. - Nhng ng ta khng chu? 347
Anh mm ci, v mt anh m mng sau knh trng nh nh li cnh v ngi hm y. - Trong lc y, hn ngn sinh vin ko n nh cha Lun th cha Lun i Nng trc nm pht. Lc by gi l hai gi ri. on sinh vin i xung ta i biu trnh kin ngh cho ng b trng, cuc biu tnh ny c ng tnh trng Nguyn Vn H cho php. ng Trnh coi mi khng m, gi my bay Nng ra Hu rc ng v Sign gp. My bay ra nhng sinh vin vy cht ta i biu, ng nh chu kt. ng i biu Chnh ph cho mi mt phi on sinh vin v, nhng sinh vin khng chu, h yu cu hoc cho h v ht hoc ng b trng ra. ng b trng nh nhng b. H l php trnh by nguyn vng v trnh bn kin ngh ln Tng thng. Trong bn kin ngh ton th sinh vin thuc cc phn khoa vin i hc Hu, hp ti trng i hc Khoa hc lc 14 gi ngy 17-8-1963 yu cu Tng thng thu hi lnh bi chc vin trng ca linh mc Cao Vn Lun v tm mi phng sch cc khoa trng v gio s t chc m nhn li chc v ca mnh - cng trong bn kin ngh ny, cc sinh vin quyt nh bi kha cho ti khi nguyn vng trn y c tha mn. a kin ngh xong, h v cu Trng Tin nh din hnh sang ph nhng b Cnh st Chin u bao vy nn phi tp trung li trong ta Khm s c v gii tn ti . Bn gi, chng ti hp vn ng anh em t chc, nhng c by anh chng khng. - Anh cho bit nhn vin ging hun ca vin c bao nhiu ngi? - c t 52 n 55 ngi m c 45 ngi k vo n xin t chc. - Nh th s ngi ng ngoi cuc tranh u khng l bao. - Nhng chng ti mun khng c mt bn no ng ring nn c vn ng vi anh em i hc Vn khoa: cha c mt ch k no ca anh em ny c. Cc anh y hn ngy mai, ti suy ngh li v ra v. Nhng bn xin t chc li bn vi nhau nn t k hoch hn hoi. ra mt chng i Chnh quyn - d l tiu cc i na - th cn phi c qu tranh u. Mi anh em gp mt s tin thnh lp qu. Ch cn dng phng tin ca Chnh ph (nh nh my, quay r-n-) th danh bt chnh mt. Ri chng ti chia tay, hn hp li sng mai, ch nht 18-8. 348
Trc khi hp, bc s Quyn cho hay ng Cn khi c bit cha Lun b cch chc, c tht mt cu: ti n p trn u ti m i! Trong phin hp sng 18-8 ny ti i hc S phm, chng ti quyt nh nh in cho ng b trng cho hay vn gi lp trng. Chng ti cng nh in cho hai vin i hc Sign v Lt, bo tin vic chng ti t chc ch cha ku gi cc bn ng nghip hai ni ny ng h. Ri chng ti tho mt bc th ng cho ton th gio chc Tiu, Trung v i hc ton quc. n chiu th bc th y c anh em gio chc duyt y v ng gi i. Trong th c nhng on nguyn vn nh sau: Tnh trng sinh vin ca vin i hc Hu cng ngy cng trm trng v tinh thn ca h lun lun b cng thng bi tt c lc lng qun s hay v trang, by lu nay ch bit thng tay n p ch khng quan tm n s thc thi bn Thng co chung gia Pht gio v Chnh ph. Hu ht sinh vin u l Pht t, v h gnh chu mt cch th thm hu qu tn khc ca nhng v n p n ni ngy 15-8-63 va qua, mt phi on Nam N Sinh vin n yt kin linh mc Vin trng, ku gi lng nhn o ca Ngi ra tay cu vt cho h. Mt gin ci c dng ln ti cha Diu v h au n tuyn b s ha thiu v bi kha. Linh mc Vin trng xc ng ri l trc bui tip kin , nhng ngi cha kp lm g th b cch chc v sinh vin phn ut biu tnh chiu 17-8 trc ta i biu Chnh ph, trao cho ng B trng Quc gia Gio dc mt bn kin ngh trnh Tng thng. H cng long trng xc nh li vn bi kha v ha thiu lm cho chng ti v cng au n v nhn thy rng vn cng ngy cng thm trm trng, khng nhng ch phm vi tn ngng m cn lan trn sang c a ht gio hun, gy cho nhng gio chc c trch nhim nhng kh khn m t c nhn mnh cng nh c i hc hp i cng khng h no gii quyt c. V th chng ti thit tha ku gi s sng sut gip ca qu v Khoa trng cc phn khoa i hc, cc v Gim c cc trng Cao ng, cc v Hiu trng cc trng Trung, Tiu hc ton quc, s on kt huynh chn thnh v mi phng din ca tt c cc bn ng nghip gio chc, cng nhau tm ra mt gii php n nh cho tnh th m gio dc cng nh x hi b lm nguy sut ba thng ri. 349
Chng ti c tin mai ng Th ra, bn lm cho xong mt vic cha kt liu, l mt vn ng ly ch k ca anh em Vn khoa. mi n 9 gi ti m cc bn y vn khng chu k. Chng ti ht sc bun, bun v ni ht nc bt th t m bun v thy anh em khng chu dn thn: c ti hai c m chng th ng bng quan: nu khng xc ng v Pht gio b n p d man th cng xc ng v linh mc vin trng b cch chc v li. Sau cng, cc bn y bo ri chng ti lm ring. Thi th cng c. Min l anh em ri cng c lm mt ci g hn l mi th - Nhng sau rt mt ci g y c khng? Anh th di v gng mt ti tr ca anh bng ti li: - Rt li chng c g c. ng bun hn na l cc bn y cho l bn vn chng ti k v mi cc anh cng k vn km n ha, cc anh s tho mt bn khc n ha hn. Nhng bn vn t chc son vo chiu 17-8-1963 l chnh do ngh ca cc anh em y. Xin nhc li rng bn vn t chc ny khc vi Bn Thng co ca chng ti do i VOA loan i. Bn vn ny ch ni n tnh hnh ca Vin i hc m thi, cn bn Thng co gi i VOA nu r 3 l do t chc ca cc Khoa trng, Gim c hc v v nhn vin gio hun Y khoa, Lut khoa, Khoa hc, S phm trong vin i hc Hu: - Xc ng trc hai v ha thiu v cp xc ti Hu, trc s n p bt b Pht t v sinh vin Pht gio, - Xc ng trc s th ca chnh ph ko di n 3 thng ri m khng em li gii php no n nh tnh th, - Xc ng trc s thay th linh mc vin trng. Sng ngy 19, ng tnh trng Tha Thin cho hay rng cng an c lnh b tr kp thi ngn chn nhng cuc biu tnh ca sinh vin. V hm nay l ngy k nim cch mng thng 8 nn cng an c th nhn dp sinh vin biu tnh m buc ti nhng ngi i biu tnh l Vit Cng tin ny ng Tnh trng mt bo cho ti kp phng, ngn gi ng cho sinh vin mc mu h m biu tnh hm . Chng ti bn v sn vin i hc ch ng Th. Chnh trong lc ch i ny chng ti nhn c t Tuyn co ca vin Hn hc, li l cn hng hn chng ti nhiu. Ni ti y, anh a cho ti coi bn tuyn co in rono ca Ging vin Vin Hn hc Hu ngy 17/8/63, ni dung tn ng quan im ca cc khoa trng v gio s cc phn khoa i hc Hu, phn i nhng li tuyn b ca nhng nhn vt khng c trch 350
nhim gy hoang mang trong dn chng, phn i nhng hnh ng che du s tht, xc ng trc s tranh u bt bo ng ca Pht gio , bt bnh v s bi chc linh mc vin trng Cao Vn Lun cng l Gim c vin Hn hc Hu. Do , ton th ging vin Vin Hn hc tuyn b ngh vic ging dy. Ngi ta c c nhng tn k di Tuyn co nh sau: V Nh Nguyn, Nguyn Duy Bt, H Ngi, Mguyn Hng Gio, H c nh, Cao Hu Honh, Phan Ch Chng, Nguyn Hu ChuPhan, Cao Xun Dun, Phan Vn Dt, Chu Vn Liu, Nguyn Vn Dng, Nguyn Don Thm, Trng Xun Trc, b Nguyn Th Trang (tc b Nguyn Hu Tr), La Hoi, Vnh Quyn, Nguyn vn Khng. - Hn l vin Hn hc mi ngi u k vo tuyn ngn ny la ny ? - Tic thay, c hai ngi khng k. Chng ti bn gi bn Thng co ca chng ti, bn tuyn ngn ny, cng bc Th ng vi gio chc ton quc quay rono vo Sign, nh mt b M mang i. Tra hm y th cha X Li pht thanh hai ti liu . Chng ti cp tc thnh lp mt y ban gm 5 ngi ly tn l y ban Lin lc Gio chc vi 5 tiu ban sau y ra i: n lot, lin lc, chnh tr, ngoi giao v ph trch sinh vin. Xong, chng ti nh ngi gi cng vn ghi n t chc ca chng ti vo s, km theo thng co ca chng ti v tuyn ngn ca vin Hn hc. Lc 11 gi, bc s Quyn c cho sinh vin v chng ti nghe bc in tn ca i s Trn vn Chng (thn ph b Nhu) gi linh mc Cao Vn Lun. y l mt bc in tn cng khai ng h lp trng ca vin i hc v ph bng chnh quyn Ng nh Dim: TLGRAMME Washington, le 18-8-1963 Rvrend Pre CAO VAN LUN, University Hue Veuillez recevoir lexpression de ma sincre sympathie (stop). Vous aurez rendu un grand service au pays et au gouvernement en contribuant montrer que la dignit humaine est le plus respectable des biens et que les forces morales triomphent toujours au Vietnam comme au treizme sicle et comme en 1954 et 1955 - Trn Vn Chng. 351
(Dch: Hoa Thnh n, ngy 18-8-1963 Linh mc Cao vn Lun, i hc Hu Xin nhn cm tnh chn thnh ca ti (stop). Ngi gip ch nhiu cho x s v cho chnh ph bng cch gip cho thy rng phm gi con ngi l ti sn ng knh trng nht v nhng lc lng o c lun lun c thng nc Vit, cng nh th k th mi ba v cng nh nhng nm 1954 v 1955 - Trn Vn Chng). 11 gi 15 pht, ng Th ti. Tt c sinh vin u ng im lng trong sn ta vin trng. ng Th tng u sinh vin n cho mng vin trng mi, nn rt vui v, song cha bit nn c thi nh th no. Sau ng vo vn phng v ng li vi ton th gio chc, nhng khi ng chm dt th c mt s im lng p li vi ng. Trong s im lng nng n, anh nin trng Quyn bc ra a n t chc ca chng ti v lin sau chng ti rt lui. Mt on i din sinh vin lin vo vn phng vin trng v a bc Tm th. Trong th ny, sinh vin rt mc tn dng ng i s (h khng gi l vin trng !). Yu cu ng dng tt c uy tn t ln chnh ph s thit tha ca ton th sinh vin Hu c thy cha Lun v lm vin trng tr li. Trong khi ng Th xem th th tt c sinh vin u ngi ngoi nng v tuyt i gi im lng. Trong bc tm th ca sinh vin i hc Hu gi gio s Trn Hu Th c nhng on sau y: S thay th chc v vin trng ca linh mc Cao Vn Lun gy xc ng ln trong ton th sinh vin chng ti. Chng ti buc phi tranh u mong Chnh ph hiu thu nguyn vng su thm ca chng ti linh mc Cao Vn Lun c th phc hi li chc v vin trng. y l mt cuc tranh u chnh ng, y ngha kh m mt ngi tr thc nh Gio s hn khng bao gi ph nhn. Vy cuc tranh u ca chng ti khi gp thm tr ngi kh x, chng ti tha thit knh mong gio s t chi chc v Vin trng ca vin i hc Hu. - Nhng ri ng Th phi ph tan s im lng y ch ? - Ch cn ai lm vic y. ng ch ni mt cu: Ti xin nhn th ny v ti s chuyn ln cp trn. Ri ngi sinh vin c th xc phm n ngi ng, ng nh chun ng sau. Nhng anh H, tng th k, cn khng cho, khuyn ng nn i ng trc gi th din vin trng. ng nh phi lm theo, sinh vin bn r ra, ng cho ng i. Chng y, h mi v tay. 352
Chng ti gii tn ra v, anh em sinh vin cng th. Chng ti v cng mt xe bn tip cng vic phi lm. Ai cng ng mi ngy phi lm mt ci g mi dn chnh quyn vo ci th b ng, lun lun phi i ph khng th thua h mt. Biu tnh l hnh ng cui cng v quyt lit mt mt mt cn, phi dnh cho ng lc. Cn by gi th quyt nh mt cuc hp bo ti vin vo chiu th ba 20-8. V mi ngay cha Lun v Hu cha c th trnh c nhng p bc ca chnh quyn. Nu mi khng c th yu cu cha ng k vo c giy t chi, v e v tnh cha cn tr cuc tranh u ca chng ti khi b p lc ca cc b trn tn gio chng hn. Phi y phong tro lan xung gii gio s Trung hc khi b c lp ha. V vn ng lin vi hai trng Trung hc Quc hc v ng Khnh, ri n cc trng Trung hc khc sao mi ngy mi trng tung ra mt bn tuyn ngn. Chng ti phi phn cng vic cho mi tiu ban hp ring, lm vic ring, v n 17 gi chiu y cng n trng Y khoa hp. - Cc anh lm ro rit th chng l ng Th li ngi im i ? - ng cng lm phn ng ch. ng cho mi ring chng ti v yu cu rt ch k. Nhng khng mt ai chu c. n 5 gi chiu, chng ti c tin Si Gn c cuc tuyt thc v i cha X Li, sinh vin v hc sinh c tham d ng o. Cha li c pht thanh nhng bi cng kch ng b Nhu. Chng ti nh c ngi vo Si Gn bn cch tranh u sao cho thng nht gia Si Gn v Hu. V th no, vi ci ny, tng ni, sinh vi n, hc sinh, gio s cng phi cng xung ng. V chng y, l mt cn mt mt. - Thi ca ngi M Hu ra sao anh ? Anh a hai bn tay ra nhng ch ni: - ng nhin nhng ngi c trch nhim ti Hu tn thnh v gip ph bin mau chng vic lm ca chng ti. Nhng trn cng v chnh tr v ngoi giao, h vn chnh thc tha nhn Chnh ph Ng nh Dim l chnh ph c thm quyn hin hu. - Cn Pht gio ? - Pht gio th rt i hoan nghinh. Chng ti to thm cho h yu t y mnh cuc tranh u bo v Pht php. Chiu th hai 19, sau bui hp chung ti i hc Y khoa ca y ban lin lc, chng ti ra mt bn thng co tm tt nhng vic 353
lm, v xc nhn chng ti khng bao gi rt li ch k. Bn thng co ny, ngi trong nc khng hay, nhng tin lnh s M c bit. Sng th ba, chng ti hp khong i hi ngh ti vin, hay tin cha Lun tr li mt bc th ng Thc. ng i din Chnh ph chp li phn Ti bt gi qua vin. - Anh cn nh on Ti bt y ni g m ng i biu Chnh ph min Trung li dng n - Nguyn vn th ti khng nh, nhng i cha Lun ni vi ng Thc du Tng thng c yu cu, cha vn khng tr v lm vin trng li. Chng ti lt ngc th c. V nhn xt thy cha Lun vit c my dng m sai chnh t, sai vn phm nhiu qu tri hn vi mi khi. Chng ti kt lun rng cha vit th ny di mt p lc no , khin cha mt hn bnh tnh. Vy th on Ti bt ny v gi tr. - Cn anh em sinh vin? - Hai anh chnh ph on trng, Th v Giu, lun lun lin lc vi chng ti. Anh em hp ti Morin, lp qu tranh u c vi ngn. Ri in truyn n, pht; vit biu ng, cng; ti li th vit khu hiu vch tng, cng an em vi li qut th anh em li vit. Phn chng ti tr liu mt cuc hp bo nn nh cho ngi v Nng mi cha Lun v - i bng xe la t ai . C ngi tin cho chng ti bit vi sinh vin b bt. Anh em sinh vin v chng ti quyt nh nu Chnh quyn khng b mnh th gio s v sinh vin phi biu tnh. Anh em sinh vin cn quyt lit hn: h mt gio s ban no b bt th c ngay mt sinh vin ban y t thiu phn i. V c by sinh vin by phn khoa tnh nguyn hy sinh. - Tht l mt tit l bt ng ! Chng ti Sign rt t ai bit iu ny. - Chng ti li c bit trong khong t 21 n 23 Sign s c cuc biu tnh ln. Hu sn sng ng h. Chng ti cn nghe tin Chnh quyn d nh bt anh L Khc Quyn v ti, v h cho rng mt hai chng ti th phong tro tranh u ca gii gio s v sinh vin s tan ngay. - Bit th, cc anh c nh lnh mt chng? - Vic b bt chng ti c ngh n, cn vic lnh mt th khng. Trn trnh ln np l cho vic lm ca mnh sai by; hn th 354
na, i vi hc tr v bn b ca mnh l mt s phn bi. Thy ti khng hi g thm m c chiu t l, anh ngc nhn ti bng i mt. - Anh lm ti nh li mt bn khc, bn thn vi Nht Linh. Anh bn ny c ni vi ti nhn cng bn v ci cht ca Nht Linh: Anh Nht Linh quan nim rng ngi lnh o c bn phn i trc qun chng, v khi cn phi cht trc qun chng ch khng phi quan nim nh Cng sn. Ngi Cng sn quan nim rng nu cn th hi sinh qun chng bo v cp lnh o, v cp lnh o c bn phn i sau qun chng, v c g nguy th ln trnh ngay ch c hi thun tin; qun chng lc no cng c sn c hao ht cng chng sao, cn mt ngi lnh o phi mt nhiu cng phu v thi gi o to, v lm khi mt mt ngi lnh o l thit hi cho c mt phong tro - Chng ti c thi nh th quyt khng ln trnh, v ngh l thi phi chng ca ngi tr thc. V (anh mm ci) xin anh ch xem chng ti l nhng nh cch mng hay nhng lnh t mt phong tro qun chng m ph phn. Mnh i xa cu chuyn ri ! Chng ti hp n mt gi mi chia tay. Qua mt gi ri chng ti lin lc c vi n Trung hc ng Khnh, c tin l n 5 gi ng Khnh s c bn tuyn ngn. Th l ngy 20, chng ti c mt ci g mi ri. Ngy 21 s n phin nam Trung hc Quc hc. Chng ti hng hi hn, chia nhau vn ng cc gio s cc trng t, cc cu sinh vin i hc S phm h hng ng phong tro m ln lt tung ra nhng bn tuyn ngn. Thng li cht ca chng ti v mt ny l lc 14g.30, anh em gio s Cao ng M thut ng vi chng ti v nguyn tc tranh u, trong c anh gim c Mai La Phng. Chng ti sp t chng trnh hnh ng cho nhng ngy 21, 22 v 23. Hai gi chiu, chng ti v nh hng Morin th bit c ng Th bt u m cuc phn cng. ng va ra Thng co s 1 cho hay t y cc gio s mun hp phi c php. Ba gi, thng co y n tay chng ti. i l cc khoa trng v gio s hay Tng hi Sinh vin mun s dng cc phng hp v ging ng phi xin php trc ta vin trng. Nhng cuc hp bo hay tho lun v tn gio, chnh tr phi xin php thm ng th trng thnh ph Hu. 355
Nhng trong phm vi vin i hc, chng ti cn c quyn hp ti phng gio s. ba chc anh em chng ti hp ti y v i ph li thng co s 1 ca ng tn vin trng bng Thng co 2, cho rng ng ny hnh ng tri vi truyn thng i hc, vn t tr, t do. THNG CO S 2 Cc Khoa trng v Gim c k tn sau y cc lc phn i vic ng Trn Hu Th va ra Thng co s 1 ngy 20 thng 8 nm 1963 cho bit rng: Nhng cuc hi hp trong cc phn khoa i hc phi c Ta Vin trng cho php iu khon trn ca thng co ny khng da trn mt vn bn php l no v tri vi tinh thn T do v T tr ca cc phn khoa i hc t trc n nay. Hu, ngy 20 thng 8 nm 1963 Cc Khoa trng i hc Y khoa, Lut khoa, Khoa hc: L Khc Quyn, Bi Tng Hun, Tn Tht Hanh. Cc Gim c Hc v i hc S phm: Nguyn Vn Trng, L Tuyn - V thng co 2 ny, cc anh cng a cho ta lnh s M nh thng co 1 ? Anh gt u. - Chng ti nh cho chp hnh li gi cc c quan ngoi quc khc, v hy bn chnh. Nhng hiu lm photocopie li thi thc bo mai mi lm. - Cc anh c ng rng hiu ny c lnh trn dy lm th chng ?. Lc th khng ng nhng sau ny, nh li th nghi c bn tay chnh quyn trong . Bi ngy mai, hm sau, c ngha l chng bao gi. Phn ng Th, ng vi v cho ra thng co s 2 trn an sinh vin v d lun. Ni dung thng co s 2 cho hay nhng chng ch i hc kha hai s tip tc thi v ngy tu trng s nh sau khi thi xong. c bit l cc thng co s v s 2 ca ng vin trng Th u c sao gi Thiu tng T lnh qun khu I c. - Anh em sinh vin hn ngy y cng hot ng mnh tr li li ng tn vin trng? - Mnh hn bao gi ht. V c hai phe! - Hai phe? 356
- C g m anh ly lm l. Mt phe chng p bc, bo tn, th vit li thng co ca chng ti em i dn khp ph phng. Nhm b mua chuc th hoc vit ln thng co kia hai ch o to tng, hoc i ri truyn n chng li thy, chng li bn. - Nhng phn t ny ch chng li cc anh hay c cn lm g khc ? - Lm g th cha thy nhng ni th r rng lm. H do bng ch rng chng ti l bn phn dn, phn nc, khng sm quay v vi chnh ngha quc gia th h s m lng rut, h s cht u. H hm da ngay trn i pht thanh bng cch ch tn nhng gio s hng dn sinh vin biu tnh v cho l phn ng. Khng kh cng thng hn lc no ht nn chng ti sp t cho ngi vo Nng mi cha Lun v Hu ngay. - Cn nh trng hp linh mc khng th v hay khng mun v ? - Th cha ng k vo bt c giy t g. - Bi v - Bi v cha th rt thc th. M h th rt iu ngoa. Nhng ri ba gi m y cha chin b tn cng. Nh ti trn ng i n cha nn ti nghe r c ting m, ting chung, ting ku cu cu. ng bo quanh cha bn nh m nh thng thic bo nguy. t xung phong u, cnh st chin u b thanh nin sinh vin hc sinh v cc o hu trong cha dng gy, ci y lui. Lc y h cha c lnh bn. Nhng ri ting sng u tin n. Em anh Tr i xe vl li bo tin nh anh Tr b bt cc, ri hi h p xe n cc nh anh khc. - Anh c ngh thot thn chng ? - Ngay lc th c. Ti ngh n ta Lnh s M, cch nh ti 200 thc. Nhng ri xt li, ti trn khng c li. Ch thot c thn mnh. lm th chu trch nhim. Mi lm pht sau khi em anh Tr bo tin, th nh ti b bao vy. Chng ku m ca. Lc y l 4 gi sng. Ti khng cho m, c h mt th gi v buc h dng bo lc. H ph ca trc khng c h ph ca sau. Trong lc ti lo hy gp mt s ti liu bng cch x ra v nut vo bng, v thu du mt s ti liu khc. Lc h v nh, ti ng trn lu lng tai nghe. H vo phng my a con ti v bt n hi ti. E h nh p chng, ti ln ting hi h mun g. Ti ci: 357
- Th h mun g anh d bit ri kia m - y , m h hi li ti y c phi nh ng L Trng Vinh khng ? - Th l h ln nh. Nhng tp tm anh h li i u ? - Sau, hi ra, th tp v lng tm ti K Vn. H tng ti khng di g ngay gia Hu. - Ri h b i ? - Khng. H i ti a th cn cc. H xung lu ni vi xp h y khng phi nh L Trng Vinh m l nh L Tuyn. Ngi ny ln, L Tuyn cng c tn trong s !. ng ta mi ti xung. Ti lc mc bi da ma, xin tr ln lu thay th ng ta lc u, bo cp trn mi ti n hi chuyn ring mt cht ri v. H a ti n nha cnh st. Ti l ngi th su c Chnh quyn mi n hi chuyn ring - Anh c th cho bit nm ngi n trc ? - Ba bn ng nghip: Tr, Trng, Nam; mt gio s trng Quc hc v ng hiu trng trng t thc B . - Cha c anh Quyn ? - Mi n 8 gi, anh Quyn mi b bt. - V v anh bc s Quyn b bt, ti c bit mt anh bn cng bc s rt kh tm v v ny. Tin y, ti xin k li cho anh nghe. Ngi bn ca ti cn tr, ngoi quc v khng bao lu. Anh c b lm gim c mt bnh vin n lc tnh. Khi hay tin ngi bn ng nghip Hu b Chnh quyn bt ngang ri tng giam chng a ra ta n xt x, anh rt i bt bnh, v v cn tr, v v nc chng lu, anh trng ngng cc bc n anh, gim c cc bnh vin trong ton quc ln ting phn i v bt giam tri php ny t tnh lin i, v anh tng th no ri cc bc y s c n t chc, th hng n em nh anh s sn sng tr chc. Nhng ung cng anh ngng trng v d hi. Sng cht mc my !. Anh khng th lm g hn l bc dc vi mnh v khinh cc bc n anh y. Anh m c ni vi ti sau mt thng: Anh tng tng nu gim c tt c bnh vin trong nc u t chc mt lt phn i chuyn anh Quyn th cuc i chc chng m r nh th ny, v h cng bt khinh bn tr thc chuyn vic cu nhn th. - Anh Quyn bit c vic ny chc anh c an i nhiu lm. Chnh ti sau ny rt bun cho ci gii tr thc nc nh, trong c mnh ! Cng sn h khinh, h Ng xem r, ri n lp tr xem 358
thng l ng lm. Khng dm lnh trch nhim, chng dm c sng kin, c n trch nhim cho cp trn, c tng mnh khn ngoan thn trng nhng tht ra nht nht v hn nht hn ai ! - Chc ngoi anh em trong gio gii, cn cc tng ni, sinh vin, hc sinh ? - v Hng o na. Chiu, thm mt s t ng bo. - S ngi b bt ngy 21 y chc l ng lm. - Ti phng ngn ngi. H nht vo hi trng ca nha cnh st, vn cha ngy thng c ba trm ngi l nhiu. - Nht chung nh th, cc anh lc y c hiu l do cuc bt b ny chng ? - Cha mt ai hiu. Ch phng on c l l mt v Saint Barthlmy mi, m nn nhn khng phi l ngi theo o Phn Th (Tin Lnh) m l Pht gio . Chng ti bn vi nhau: nht nh khng rt n t chc. Nhng nu Chnh ph gii quyt trong vng danh d i bn, trng dng chng ti th chng ti lm vic li. - Cc anh bt u bi quan cha ? - Tri li l khc. Trn ngy 21, chng ti lc quan, m ai b bt cng lc quan nh chng ti. Hn l Sign xy ra g quyt lit nn y h mi dng bin php tht nhn tm ny. M nu cha c g xy ra hm nay th cng c ci g xy ra ngy mai ngy mt: phi bn ph cha chin, bt b s vi tr thc sinh vin nh th ni, l bo hiu cn giy cht ca ch . Ring chng ti th ngh: mnh tht mt trn nh nhng ri mnh thng c trn gic. Tra hm sau - th nm 22-8 - ngi ta mi anh Quyn i. Nm pht sau, n phin ti. Ti theo ngi dt i v mt hnh lang ti om. Mt ngi cnh st chin u ch sn, d sung lc vo bng ti v bo ti ci qun o ra. Ti bo ti khng c mc lt. Anh ta cau mt ri gi o qun cng gng trng, anh ta ra lnh v mt ci phng. Ti va chn vo x lim th anh ta to ting chi - Anh ta chi c cht g vn chng khng ? - Vn chng th khng, m tc tn cng khng nt. Ch c iu trng trn. - Vy xin anh lp li Cng l mt ti liu ! - Ti liu ny c hai on. on u, thng thng; on sau, tht l bt ng. Bt ng i vi ti. Ti xin lp li: Vit gian, phn ng, Cng sn ! Ti by thng th ti by ct c ti tau, cn ti tau thng th ti tau ct c ti by ! 359
Ri hn ng sm ca x lim, kha v nim li. Khong mt gi sau, h mang cho ti mt ci thng st Ty st r ti i ngoi. - Anh b nht x lim my ngy ? - Nm tun - Cm nc ra sao, anh ? - Ngy hai da cm na chn na sng vi mt t x du. - Anh n c ch ? - Ln u, ti nh chu. Nhng ri c nhm mt. Cn nc th h cho mi ngy mt chai, th chai xa x , dng trn ngy trong mt lc cho mi th, ung, ra tay, ra mt, v.v Xut na ti qun, h c cho ti i dp Nht i. Ti khng i m dng chng gi u. Nn xi mng lu i b vn, nm kh chu v cng. Chng dm ln v ln th rch da. - Trong 5 tun x lim y, chc anh khng gi mt k nim no m m c ? Mt anh chp chp: - C, anh . i thnh thong cng dnh cho mnh i ci bt ng sung sng n c lc mnh ng mt ng tai. m th ba, phin gc va i, ti nghe c ting g ca. Ti thc m lm thinh. C ting gi khe kh: Thy ! Thy , ri mt mt ming giy kh ln c chui vo di khe ca. Em l mt Pht t y thy; thy ly giy ny lt lng cho au lnh. n 5 gi sng i phin gc, em g ca, thy chui ming giy ra cho em ko chng n bt gp th cht thy cht em. V, sau , h ti phin gc ca ngi lnh Pht t m ti khng bit tn bit mt l lng ti c sng my gi. Chng ti b bt sng th t 21-8, th n ch nht 25-4 h tha gn ht, cn c 5 ngi trong ban ch o; cc anh Trng, Hanh, Hun, Quyn v ti, cng vi anh V Nh Nguyn thuc vin Hn hc. Anh Nguyn lnh o phong tro vin ny. - Bn anh kia cng b nht x lim nh anh ? - Ch c mnh anh Quyn v ti v ch c hai x lim. Ba anh kia c nm gh b c mng. - Cn cc anh ch o anh ch em sinh vin ? - Ba anh Giu, Th, Bnh th vn b giam cnh y. - Ngy u, m u nm x lim, chc anh kh s lm ? - Kh s v mt ht tinh thn. V hon cnh thay i qu t ngt v qu khc. Nhng ri ci g cng quen i, v ni nh ai , con ngi l con vt d thch nghi vi hon cnh nht. n ngy th su thy bt kh chu nhiu, qua ngy th by th thy nh thng. 360
Ti nhn anh chm ch v hi: - anh bit ti sao ngy th by anh chng thy kh chu ? Anh y gng knh, nhn li ti. Ti ni v c Cha Bli to ra ci th gii ny trong su ngy thi. Qua ngy th by, Ngi bn xoa tay m i ngh vy ! Anh ci. Ti hi:- Anh c tm c cch g git th gi khng ? - c hai cch. Mt l g nhng ming xi mng vn dnh vo ngi, hai l ht nghu ngao - My ngy sau h mi thm vn anh ? - Nm ngy sau. Bun ci mt ni l nhng k thm vn ti trng li l cn b Vit Minh c. C g l u anh. Sau khi phng th mt ch ht sc duy vt th h li phng s mt chnh th cc k duy linh ! Nhng ci cc oan ri s ng nhau ! Chc h hi anh v m ? - ng vy. T 9 gi ti n 4 gi sng. H thng dng ng ti trong khong y. Nh ti ni vi anh, ti khng b tra tn, h ni ti rt lch s. - V nhng khi , h cho anh - Phi, h cho ti mc qun o, a gng cho ti mang ng hong. H hi kho lo lm, nh dn chng ti phi nhn ba iu ny: c lin lc vi Pht gio; c lin lc vi ta lnh s M; nh t chc trc lc cha Lun b cch chc. Mc ch ca h l c gi ti gin tip nhn a ti ra ta n Qun s. Nhng ti trc sau vn tr li: Khng. - H hi anh t - T 20-8 n 20-10. , c lc h hi ti lun ba m lin. Mt l mt. C khi h cho ngh vi m ri ku hi li. Sau, Sign c gi mt phi on ra hi na. - Nh th, nhng lc qu mt, anh c khi no tr li cho ri v ng cho khe ! - Khng khi no. V mnh bit h c hi mnh trong lc na tnh na m, lm cho tinh thn mnh cng thng tt mnh khng lm ch c mnh nn ti ht sc gi vng tinh thn. Khng l khng. - Th th kt qu - Kt qu l h ch cn mnh khai ra sao. H t tin dng ng h s mnh i n kt lun: mnh chng i v khuynh o Chnh ph th Ta n Qun s ! V l Ta n Qun s Mt trn 361
ngha l khng c quyn c lut s, khng c khng co, bn n c thi hnh ngay. - My anh kia c ai cng mt cnh on trng nh anh khng? - C. l Thng ta Thch Tr Th, bc s L Khc Quyn, anh V Nh Nguyn ( vin Hn hc) v hai anh sinh vin V Vn Th v Hong Vn Giu. - Sao anh bit h dng ng h s anh v cc ngi anh va k ? V cc anh cha b ta n Qun s x. - Ti bit v chnh mt ti thy nhng ti liu buc ti y. H c t i nhng cn st. Ti xin k tip. n tun th nm ti b ho ra mu, h bn ua ti ra ngoi. Ti xin i bnh vin h khng cho. Hai bc s n khm ti u yu cu ng gim c cho ti n bnh vin ri king. ng gim c khng cho l khng cho. ng ta yu cu cho ti thuc solucamphre m khng cho php ni ra ngoi l ti au bnh chi, chc l s ngi ta bo ti v b giam m ho ra mu. - Anh c lm bn vi con rp con mui no trong thi x lim khng? - - Ti c vi ngi bn cng b nht x lim nh anh, cng trong v chng ch c va qua. Cc anh y bo ln u trong i phi chu cnh c c hong s v cng, Cho nn bt c c s sng no hin din l cc anh bm ngay. V chnh do nhu cu qu cn thit ny m cc anh lm ch c phn ng p lin rp, mui ht mu mnh. Cc anh sung sng chng tha h ht mu cc anh. Nui chng sng thy ngoi mnh cn c mt sinh vt i din cho s sng trong ci cnh a ngc gia trn gian y. Ti li i xa mt ! , anh vn b nht nha Cnh st cho ti ngy o chnh thnh cng ? - Ngy phi on Lin Hip Quc ra Hu iu tra - tc l ngy th t 30 thng 10 - h a ti n C quan c bit Phn gin, chung quanh chn mn sn v b tr nh mt pho i. Ti y, ti thy hai anh Nguyn, anh Quyn, v bt ng hn ht l sau hai nm mt tm dng, anh Dng K ngi ung dung gt c rt ! H dn chng ti phi ni vi phi on Lin Hip Quc l chng ti b giam y l v c ti vi Chnh ph. Phi on c hi ti g th tr li khng c bit. iu quan trng l ni khng c k th tn gio nc Vit. 362
Nhng khi h a anh Bnh (cn l tng th k on sinh vin Pht t) gp phi on th anh Bnh ni toc ra tt c s tht. V th h min cho chng ti mn kch y. Ri 8 gi ri ngy 2 thng 11, h cho gi anh L Mng o, anh V Vn Th, ch Cm H (mt n sinh) v ti. Thiu t gim c nhn danh Hi ng Qun nhn Cch mng cm n chng ti tch cc tham gia vo vic lt ch thi nt v bo tn ca h Ng nh, v xin tr li t do cho chng ti. Chng ti nghe vy m chng hiu t gip g. Ti lng thng v i hc S phm, tc Morin c. - Sao anh khng v nh trc ? - V nh ti xa. Ti vin, thy sinh vin t hp sn i rc chng ti. Chng y ti mi bit u ui t s. c bit cn cc anh Quyn, Nguyn, Giu, Bnh cha c th, anh ch em sinh vin bn ko i n. Anh th di nh trt xong mt gnh nng. - Th l anh mt t do tt c l - 73 ngy. - Trong 73 ngy giam cm y, ngy no anh cm thy xt xa nht? - l ngy ch nht 25-8, ngy ti c nghe mt bn ng nghip tng st cnh u tranh vi mnh ni qua i pht thanh t co mnh l mt tn lu manh tr thc. Ti cng c bit vi bn yu bng va, c vi hnh ng phn bi, ti ch bun thi ch khng c xt xa tn y lng nh khi nghe anh bn kia buc ti qua ln sng in. Nht l h m ra- cho mnh nghe t 6 gi sng n 10 gi ti, mc ch khng b tinh thn mnh. - Ra ri, anh c nghe g v vic a anh ra to n Qun s ? - C sc lnh k t lu m nhng ta n qun s c bit, nhng cha c vng chin thut no m. Nu khng c cuc o chnh ngy 1 thng 11 nm ri th ti s c ta n Qun s x vo ngy 6 thng 11. M nh anh bit, b a ra ta ny th hoc c tha bng hoc b x t. Ti ca ti, tht ra, th ch c mt l khng a kim duyt n phm trc khi ph bin, mt ti v mt h. Nhng m khi ngi ta khng mun mnh sng th khng c ti g cng phi cht, hung chi l c mt ti. V a ra ta n Qun s ngy 6 l thi bnh. Ch vo m th su mng 1, lc 22 gi - sau khi ting sng cch mng n c 8 363
ting ri ng h, th ti dinh ng Cn, Hi ng Qun s hp v ln n x t anh Quyn, anh Nguyn, mt s sinh vin (Giu, Th, Bnh) v ti. Gp thi lon, ngi ta c th hnh quyt chng ti lc no cng c. Nhng mt gi sau, tng Cao Tr tuyn b ng bn phe cch mng, ra lnh ngng thi hnh tt c mnh lnh ca chnh ph c - Th l mng anh ln lm ! Anh ci nh, ci nhn lng bn tay tri. - c t do, anh vui. Nhng hn sau , anh cng c nghe thy vi iu bun. Anh im lng mt i. - Ti xin k vi trng hp in hnh. Trc ht, v c nhn. Chng ti c c t truyn n t Genve gi v cho bit Chnh ph Ng nh Dim s b lt v ng Bu Hi s ng ra lp chnh ph mi. Bu Hi l dn Hu, li l Pht t, li c truyn n kia nn khi ng ta v Hu trong hai ngy, anh Quyn gp Bu Hi ni r s tht v v n p Pht gio Hu cho ng ta bit, cng nhng d nh ca nhm chng ti mong ng gip v mt tinh thn. Anh Quyn mi nh bc hc ny v nh i cm v gii by tt c nhng thng kh ca mt nhm ngi c hc. Chng d v Sign, ng ta mch li vi ng Nhu tt c ! - C bng chng g v s phn bi lch s tr thc ny khng ? - Chnh mt nhn vt trong chnh ph c xin anh min cho ti vic ni tn v ny ni li vi chng ti. V thm: Bu Hi n bn ng anh em ly 80.000 -la qua Ty n ht, tng th cng qu lm ri. No ng n cn mt dn my dy i New York ni lo ni khot na. Ti khng ng n li hn n th ! - Cn trng hp c nhn no na khng anh ? - Cn. An ninh qun i c bt c mt s ti liu ca chng ti. H em ra nghin cu. Mt nhn vin reo ln: Thng cha Tuyn ti s ri ! Phen ny n chy u cho khi cht. Ging ca n y ny. Tao cn l g, tao hc vi n my nm ! - Ai ni li vi anh ? - Em ti. N lm chung mt ch vi ngi hc tr c n. Ti k tip: Mt sinh vin i hc S phm dn truyn n xin th ti, b bt b tra in. Nay cha tr li bnh thng - Anh cho bit i trng hp tp th. 364
- Mt phi on ca b Gio dc v gio s i hc Sign ra Hu ngy 25-8-63 (ng Trnh v ng Thi cm u), ln n thi chng ti, bt anh em lm kin ngh dng ln Tng thng, gin tip buc ti chng ti. - Ti cn nh kin ngh ny, trong c on bt h: nh n cao dy ca Tng thng - Gio s i hc Sign lm chng ti tht vng n ch. H khng c mt phn ng g khi chng ti t chc, khi chng ti b bt. Tuy vy, chng ti cn hiu h. Ch h chng mt li g t tnh thng cm khi chng ti c t do sau khi ch h Ng b lt - th qu l chng ti khng hiu h ni. C khi chng ti ngh: Nu gio s i hc Sign m ln ting ng h lp trng ca chng ti th bit u. Th tht vi anh, lc mi v ti tnh pht qua , nhng cng lu li cng thy kh chu, nhng m mun sng th phi qun .. - Anh lm ti nh li mt ngi bn vin phng: Ti c th tha th nhng ti khng th qun. Nhng sau cn ma gi hn gi anh c g khc trc trong cuc sng ? - Ti tr nn d dt trong vic giao t. v ti hn ch s giao thip. Trc kia ti ci m, gi y ti gi gn. l mt kinh nghim, theo anh, hay hay d ? Ti khng tr li anh, nng tch nc tr by gi ngui nh nc lnh: - Gi, chng ta c th ung nc. 12 thng chp, Qu Mo 64 Nguin Ngu ______________ Ghi ch: (1) Anh c chn trong Hi ng Nhn s (2) Rm thng 4 nm Qu Mo (nhm ngy th t, 8 - 5 - 1963) (3) Ngha a y nhng k cho mnh khng ai thay th c
365
GIAI ON KHI THU S SP CA NN NHT VNCH

Trn Vn Thng
Nm Canh T (1960)- nm tui ca Tng Thng Ng nh Dim- l nm khi thu s sp nn Nht VNCH, v hai bin c chnh tr v hai bin c qun s. Bin c chnh tr gm bn tuyn ngn ca nhm Caravelle ngy 26-4-1960 [1] v s ra i ca Mt Trn Gii Phng Min Nam ngy 20-12-1960 [2]. Bin c qun s gm trn nh Trng Sp ngy 26-1-1960, v cuc o chnh ca Nhy D ngy 11-11-1960 [3]. Trn nh Trng Sp ngy 26-1-1960 [3, 4, 5] X u Nam B ch trng m mt trn nh ginh thng li thc y phong tro ni dy ca qun chng Min Nam, v thu v kh chin li phm. Ban qun s VC chn la mc tiu Trng Sp cch tnh l Ty Ninh khong 8 cy s, do Trung on 32 BB [tin thn ca Trung on Bit lp 48 BB, ri sau st nhp vo S 25BB] thuc S on 21/Qun lc VNCH trn gi [3,4,5]. Trung t Trn Thanh Chiu, T lnh S21/QLVNCH, l mt ng vin Cn Lao, khng c kinh nghim ch huy chin trng, nhng ch trong 5 nm m c thng cp t Trung u ln Trung t [3]; thng thng mt cp trung u thi y c thng i u cng mt 4 hay nm, ri i u ln thiu t cng mt t nht 4 hay 5 nm nm na. D nhin thi gian vic thng cp trong thp nin 1970 khc hn vo nhng nm u ca thp nin 1960. Lc lng VC gm 3 i i b binh, mt n v c cng di quyn ch huy ca tn VC Nguyn vn Xuyn [4]. Quan nim hnh qun ca VC l kt hp cc yu t ni tuyn, b mt v bt ng tn cng vo mt trung on ca S 21. Trn nh din ra rt nhanh v ch hon ton ch ng. Tn tht bn ta l khong 400 t trn, 500 b ch bt lm t binh cng v s v kh b lt vo tay ch. Vn t ra l ti sao Trung on 32 ca S21BB v trang y , gm phn ng s quan v binh s c tinh thn chng Cng 366
cao v y kinh nghim chin trng m li thua m trong trn ny ? Ti khng nh rng QLVNCH l mt qun i thin chin v c chnh ngha; v vy chng ta khng th b thua mt cch nng n nh vy. Nhng nm trn mc t cp trung i trng n tiu on trng xc minh cho li khng nh ca ti. Th th ti sao mt trung on thin chin ca ta li thua nh th???. Sau y l nhng l do qun ta b thua: - Th nht, tiu chun chn la 9 v t lnh s on tc chin thi l sai nguyn tc. TT Ng nh Dim v ng Ng nh Nhu b nhim 7 s quan Cn Lao Cng Gio lm t lnh s on [3, tr. 403] mc d a s thiu kinh nghim chin trng v kinh nghim tham mu; Trung t Trn Thanh Chiu hay hai v t lnh trong trn p Bc l mt trng hp in hnh. Thng thng, tinh thn v kh nng thin chin ca n v tu thuc vo kh nng ch huy v kinh nghim chin trng ca cp ch huy. Trng hp chin thng v can trng ca Tiu on 1/8 S5BB l mt trng hp in hnh v T c ch huy bi mt tiu on trng u hng-Chu Minh Kin-;ri khi Trung t Kin t trn, mt s quan thiu kinh nghim chin trng thay th ng, a tiu on 1/8 tng l mt n v thin chin nht Q III, thnh mt tiu on vi kh nng tc chin v tinh thn xung cp ti mc hng ti. (theo www.generalhieu.com) - Th hai l quan nim hnh qun sai lm ca Trung t Trn Thanh Chiu T Lnh S21 BB cho c trung on b sng trong kho, phng qun bin, ch li mt trung i ng chin canh gc vi sng n y m thi [4]. - Th ba l chnh sch tiu dit o Cao i; hu qu l mt lng dn cng nh mt tnh bo nhn dn. Chnh Trung t Trn Thanh Chiu th nhn dn chng ti Ty Ninh khng c cm tnh vi qun i [3]. Ti sao? Cu tr li l ti i a s dn Ty Ninh theo o Cao i, m chnh ph li k th tn gio Cao i v ti ci cht b n ca Tng Trnh Minh Th, nn S 21 thiu yu t tnh bo nhn dn ti Ty Ninh. - Th t l c VC ni ng. Phi chng chnh sch tht nhn tm ca chnh ph nh k th tn gio, k th ng phi chng Cng... l mt trong nhng nguyn nhn ca ni ng? 367
V o Chnh Ngy 11-11-1960 V o chnh do lc lng Nhy D di quyn ch huy ca i t Nguyn Chnh Thi l hu qu dy chuyn ca chnh sch sai lm ca chnh ph. i t Nguyn Chnh Thi l mt ngi lnh trn mc t n m 1941; gi chc v T Lnh L on Nhy d t nm t 1956 n ngy o chnh 11-11-1960 [8], quan tm n nguyn tc ng cch b nhim cc cp ch huy chin trng trong QLVNCH vn b nhim khng cn c vo kh nng m ch ch trng vo tiu chun ng vin ng Cn Lao Nhn V hay s nnh b t lng trung thnh vi ng li chnh tr v qun s ca chnh ph l mt trong cc cn nguyn khc ca cuc o chnh. V qun s, c 27 thnh phn u t ca QLVNCH tham gia nh Thiu t Phan Trng Chnh-sau ny l trung tng trong sch nht ca QLVNCH- nh Thiu t Phm Vn Liu.... V chnh tr, c 35 thn ho nhn s tham gia thuc nhiu ng phi chng cng, nh Phan Khc Su, V Hng Khanh, Nguyn Tng Tam, Phan Quang n, Phan B Cm, Nguyn Ch ... Chnh sch s dng cc ng vin ng Cn Lao Nhn V thiu kh nng vo cc chc v ch huy trong qun i, chnh sch tiu dit cc ng phi i lp, chnh sch gia nh tr cng nh chnh sch k th tn gio l nhng cn nguyn ca cuc o chnh ngy 111-1960; xin c bi CLCM ca ti. Tic thay, 5 nm cm quyn ca TT Dim t 1955 n 1960 khng to c mt nn dn ch ng ngha , nn cng trnh chng Cng ca chnh ph tht bi t nm 1958 tr i. l l do cuc o chnh tr thnh tr chi chnh tr ca HK v thc dn Php. HK tuyt vng thy r mnh b phung ph tin bc v sc lc m pha VNCH khng to c mt tin n chng Cng hu hiu, li cn b chnh ph VN chng li nn HK phi ra tay cnh co hn ch [3,5,7 ]. Php th tha nc c th cu nn cng nhy v mong th li. Phng nh Php nm c nhm thn Php Vng Quang ng; trong khi To i S M qua vai tr ca W. Cloby nm c nhm dn s Hong C Thu v Nguyn Khnh. Chnh Nguyn Khnh ng ra thng thuyt Dinh c Lp gi qun tip vin t vng IV [3,5,7,8]. i t Thi khng tn cng dinh c Lp c v b HK, ngn cn, khi W. Colby ra lnh cho C Vn qun s E. Miller bo chm dt cc cuc tn cng [5]. D nhin phng nh Php phi chu lp v trc th lc ca M. 368
Tng Thng ND dng k "Tr Hon Chin" ch qun vin t min Ty bng cch a ra li tuyn b trn i Pht Thanh Si Gn, mun thnh lp mt chnh ph lin hip v ku gi ngng bn [5, tr.202]. Sau tha lnh Tng Thng, i Tng L Vn T gi Nht Lnh xc nhn nhng g Tng Thng tuyn b. Trong Nht Lnh i Tng ni r, TT u thc cho mt s s quan trach nhim trch thnh lp mt chnh ph qun nhn lm thi [ 5, tr. 203]. Tip theo, Tng Trn Thin Khim em qun tip cu chnh ph. Nh vy Tng Thi mc k tr hon ca chnh ph, phi mang ti t hnh khim din v em thn lu y ti Cam Bt trong ba nm. S kin lch s chng t TT Ng nh Dim khng phi l mt ngi qun t v ng nut li sau khi Tng Trn Thin Khim cu nguy ng. Sau khi cuc o chnh tht bi, chnh ph ra lnh Mt v, Cng an lng bt cc S quan, Chnh tr gia v Nhn s tham d chnh bin [6], mc d ng Nhu v ng Dim tuyn b chnh ph khoan hng [6]. Ngy 5-7-1963 v nhng ngy k tip 27 qun nhn v 35 nhn s tham gia cuc binh bin b ra to n Qun S c bit ti Si Gn; ng Nht Linh Nguyn Tng Tam t t phn i vic x n ny. Chnh hnh ng tro tr b o ny l mt trong mt s nguyn nhn khc lm hai anh em TT Ng nh Dim t o h chn mnh trong ngy Cch Mng 1-11-1963- ti s ni r sau trong mt bi khc. Kin Ngh Ca Nhm Caravelle Thng 4/1960, mi tm nhn vt tn tui ca min Nam hp ti khch sn Caravelle trung tm th Si Gn cng b mt Bn Tuyn Ngn ch trch v ln n ng Dim khng em li cho dn chng mt cuc sng tt p, t do. K tn trn bn Tuyn Ngn gm cc nhn vt Trn Vn Vn, Phan Khc Su, Trn Vn Hng, Nguyn Lu Vin, Hunh Kim Hu, Phan Huy Qut, Trn Vn L, Nguyn Tin H, Trn Vn , L Ngc Chn, L Quang Lut, Lng Trng Tng, Nguyn Tng Nguyn, Phm Hu Chng, Trn vn Tuyn, T Chng Phng, Trn L Cht v linh mc H Vn Vui, l i din cho nhiu thnh phn tr thc ca c ba min Trung Nam Bc, ca cc tn gio, cc khuynh hng chnh tr khc nhau v c nhiu ngi tng cng tc vi chnh quyn nh L 369
Quang Lut, Nguyn Tng Nguyn, Trn Vn , v.v STT. Tn, Nm sinh, Qu qun, Tn gio, ng phi, Ghi ch (ti thi im k tn) 1.Trn Vn Vn, 1907, Long Xuyn,Tam gio, ng Phc Hng,, Thc s Thng mi, cu B trng Kinh t v K hoch. 2.Phan Khc Su, 1905, Cn Th, Cao i, Mt trn i on kt Quc dn, K s Canh Nng, cu B trng Canh Nng. 3.Trn Vn Hng, 1902, Vnh Long, Tam gio, ng Phc Hng, Gio s Trung hc, cu trng Si Gn-Ch Ln. 4.Nguyn Lu Vin, 1919, Tr Vinh, ,Tam gio, Khng ng phi, Bc s Y khoa, cu Cao y Di c. 5.Hunh Kim Hu, ,cha r (qu qun min Nam, cha r),, Tam gio, Nhm Tinh thn, Bc s Y khoa, cu B trng Y t. 6.Phan Huy Qut, 1908, Ngh An, Tam gio, ng i Vit, Bc s Y khoa, cu B trng Quc phng v Gio Dc. 7.Trn Vn L, 1901, Qung Tr, Thin cha gio, Lin on Cng gio, cu Th hin Trung phn. 8.Nguyn Tin H, cha r (qu qun min Bc, cha r), Tam gio, Vit Nam Quc dn ng, Bc s Y khoa. 9.Trn Vn , 1903, Bin Ha, Tam gio, Nhm Tinh thn, Bc s Y khoa, cu B trng Ngoi giao. 10.L Ngc Chn, cha r, Thanh Ha, Tam gioVit Nam Quc dn ng, Lut s, cu B trng Quc phng. 11.L Quang Lut, cha r (qu qun min Bc, cha r), Thin cha gio, Phong tro Lin hip Dn chng, Lut s, cu B trng Thng tin. 12.Lng Trng Tng, 1904, Bin Ha, Ha Ho, ng Dn X, K s cng chnh, cu Th trng Kinh t Quc gia. 13.Nguyn Tng Nguyn, cha r (qu qun min Trung, cha r), Pht gio, ng Cn Lao, Bc s Y khoa, cu B trng Lao ng v Thanh Nin. 14.Phm Hu Chng, cha r (qu qun min Bc, cha r), Tam gio, cha r, Bc s Y khoa, cu B trng Y t v Cng tc X hi. 15.Trn Vn Tuyn, 1913, Tuyn Quang, Tam gio, Vit Nam Quc dn ng, Lut s, cu B trng Thng tin v Tuyn truyn. 16.T Chng Phng, cha r, Qung Ngi, Tam gio, Khng ng phi, cu Tnh trng Bnh nh. 370
17.Trn L Cht, 1874 (qu qun min Bc, cha r), Tam gio, Khng ng phi, Tin s Hn hc. 18.H Vn Vui, 1917 (qu qun min Nam, cha r), Thin cha gio, Khng ng phi, Linh mc, Chnh x h o Tha La, Ty Ninh. [Ngun: http://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%B3m_Caravelle] Ni dung ca Bn Tuyn Ngn gi cho Tng Thng Ng nh Dim, xin Tng Thng thay i phng thc lnh o to mt ch dn ch t do ng ngha nh T do c nhn, ng bt b dn lnh mt cch bt hp php, t do bo ch v xin hy b ch dinh in [7]. Hu ht 18 nhn s u b bt giam; c ngi c th sm trc ngy 1-11-1963, c ngi c th sau ngy 1-11-1963 nh ng Phan Khc S v bc s Phan Quang n [7]. Mt Trn Gii Phng Min Nam Hn mt thng sau cuc binh bin 1-11-1960, Mt Trn Gii Phng Min Nam c thnh lp bi ng Lao ng CS. "D nh thnh lp Mt trn c cng khai ni n ln u tin trong i hi ton quc ln th 3 ca ng Lao ng Vit Nam. Ti i hi, Tn c Thng ni rng Mt trn s c da trn cc khi nim ca Lenin v lin minh 4 giai cp, nhng ph hp vi s phc tp ca x hi min Nam, Mt trn cn bao gm c cc nhm tn gio v dn tc khc nhau; mc tiu u tranh ca Mt trn phi rng ku gi c ng o qun chng; Mt trn cn nhn mnh cc ch trng dn tc v ci cch, t ra mc tiu cui cng l s xy dng mt nc Vit Nam ha bnh, thng nht, dn ch v phn vinh. Cng nh tin thn Vit Minh ca n. Mt trn mi ny s cn c t chc thnh nhiu cp, t y ban trung ng n cc t chc cp lng; ch ngha cng sn s khng c ni n [3]. Mt trn t di s lnh o ca B Chnh tr ng Lao ng Vit Nam v Trung ng cc Min Nam. Nhng ngi cng sn min nam hot ng di danh ngha ng Nhn dn cch mng Vit Nam, hot ng cng khai v l thnh vin tham gia Mt trn. Mt trn Dn tc Gii phng min Nam c chnh thc thnh lp vo ngy 20 thng 12 nm 1960 ti x Tn Lp, huyn Chu Thnh (nay l Tn Bin) trong vng cn c ca VC tnh Ty Ninh, vi thnh phn ch cht l lc lng Vit Cong hot ng b mt 371
min Nam. Lnh o ban u l V Ch Cng, Phng Vn Cung, Hunh Tn Pht. Hunh Tn Pht gi chc v Ph Ch tch kim Tng th k y ban Trung ng. Ch tch y ban Trung ng Mt trn l Nguyn Hu Th (1961). i hi ln th nht khai mc ngy 16 thng 2 nm 1962 chnh thc bu Nguyn Hu Th lm Ch tch, Ph Ch tch: Phng Vn Cung, V Ch Cng, Hunh Tn Pht, Ybih Aleo, i c Sn Vng, v Nguyn Vn Hiu l Tng th k Mt trn. Mt trn ra "Tuyn ngn" v "Chng trnh hnh ng 10 im" vi mc tiu i din cho quyn li ca nhn dn min Nam Vit Nam u tranh nhm nh M v chnh quyn Vit Nam Cng ha, tin ti s thng nht ca Vit Nam." [Ngun: http://vi.wikipedia.org/wiki/M%E1%BA%B7t_tr%E1%BA%ADn_D %C3%A2n_t%E1%BB%99c_Gi%E1%BA%A3i_ph%C3%B3ng_mi %E1%BB%81n_Nam_Vi%E1%BB%87t_Nam ] Cht Thin Ngh Tng Nguyn Chnh Thi ch trch ng li sai lm v vic b nhim cc thnh phn Cn Lao thiu kh nng v kinh nghim chin trng vo cc chc v trng yu ca qun i, nh t lnh qun on, s on, trung on trng...Tuy nhin Tng Thi li b hm do bi ng C Vn Ng nh Nhu. Hu qu ca chnh sch sai lm ny l trn Trng Sp ngy 26-1-1960, nh ni trn. Tip theo l nhm Caravelle gm cc i din cc ng phi quc gia chng cng v tn gio lp bn Tuyn Ngn vi chnh ph xin chnh ph thay i chnh sch chng Cng c hiu qu hn, nh ch trong vo ch ngha t do, dn ch, thu ht nhn tm- yu t ch yu. S tht au lng, chnh ph xem thng bn Kin Ngh chin lc ny ca nhm Caravelle, m hu qu l cuc o chnh ngy 11-11-1960. CSVN xo quyt bng cch li dng chnh sch chia r tn gio, ng phi ca ng Ng nh Nhu v TT Ng nh Dim tuyn truyn ch trng ca Mt trn GPMN l:"on kt tt c cc tng lp nhn dn, cc giai cp, cc dn tc, cc ng phi, cc on th, cc tn gio v nhn s yu nc khng phn bit xu hng chnh tr khc nhau thu ht qun chng cho mc tiu cui cng l xy dng mt nc Vit Nam ha bnh, thng nht, dn ch v phn vinh". 372
[Ngun: http://vi.wikipedia.org/wiki/M%E1%BA%B7t_tr%E1%BA%ADn_D %C3%A2n_t%E1%BB%99c_Gi%E1%BA%A3i_ph%C3%B3ng_mi %E1%BB%81n_Nam_Vi%E1%BB%87t_Nam ] Chnh sch ca ng Nhu v TT Dim thiu hai yu t ch yu chin thng CSVN: on kt ton dn v c nhn tm. Chnh CSVN li dng hai s h y ca chnh ph chng tha c to ra MTGPMN. Th hi nu khng c trn Trng Sp, cng nh chnh ph nghe theo li tuyn ngn ca nhm Caravelle hay nhng ngh chn thnh ca Tng Nguyn Chnh Thi, th lm sao CSVN tha nc c th cu thnh lp MTGPMN? Th hi nu chnh ph VNCH chu thay i ng li lnh o mi cho c hiu qu chng Cng, th u c hin tng HK t iu kin qun v kinh t vin vi chnh ph VNCH hay p dng chnh sch can thip hn ch i vi chnh ph VNCH? Mt cch tng qut, Qun Cn min Nam anh dng chin u chng ch ngha CSVN, hon ton khng c trch nhim v nhng sai lm ca cp lnh o ngoi tr mt s ti phm ca cc ng vin ng Cn Lao. Qun Cn min Nam chng ta thua v chnh sch lnh o sai. Oi m thay chnh sch li l ngun gc ca chin lc chng Cng, nn d QLVNCH anh dng chin u dnh thng li chin thut trn chin trng, cng nh cam tm bi trn v s sai lm chin lc chng cng ca cp lnh o; chin lc quyt nh s thnh bi ca chin tranh. Trn trng, Trn Vn Thng _______________ Tham Kho: ]1]. http://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%B3m_Caravelle [2]. http://vi.wikipedia.org/wiki/M%E1%BA%B7t_tr%E1%BA%ADn_D %C3%A2n_t%E1%BB%99c_Gi%E1%BA%A3i_ph%C3%B3ng_mi %E1%BB%81n_Nam_Vi%E1%BB%87t_Nam [3] Mu, " Vit Nam Mu La Qu Hng Ti, Qu Hng 1986. Thiu Tng Mu l mt nhn chng lch s c kh tn. 373
[4] L Kinh Lch, "Trn nh Ba Mi Nm", Nh Xut Bn Qun i Nhn Dn, H Ni, 1995 [5] Tn Tht nh, " 20 Nm Binh Nghip", Chnh o 1998. Trung Tng Tn Tht nh l mt nhn chng lch s c kh tn. [6] Nguyt m & Thn Phong " Chn Nm Mu La", 2-3-1964. Vn Phng Trung Tng U Vin An Ninh cung cp ti liu v cc ti liu ca to n xt x cc ti phm ca cc ng vin Cn Lao. Sch c mc kh tn cao. [7] Trn Vn n, " Vit Nam Nhn Chng, Xun Thu 1989. Trung Tng Trn Vn n l mt nhn chng lch s c kh tn. [8] Nguyn Chnh Thi, Vit Nam: Mt Tri Tm S, Xun Thu, 1987
374
T NG MINH VI M N THA HIP VI CNG

Honh Linh Mu
Trong bi cnh chnh tr, qun s v ngoi giao c th ca Vit Nam vo nhng nm u thp nin 1960s, khi nhng nh lnh o min Nam tm cch tha hip vi H Ni th c phi l mt quyt nh chnh tr ng n, sng sut v t li ch ca min Nam ni ring, ca dn tc ni chung, ln trn ht khng ? Bi vit di y, trch t chng 16 ca tc phm Vit Nam Mu La Qu Hng Ti (Honh Linh Mu, nh xut bn Vn Ngh, 1993), l mt m t, phn tch tr li cho cu hi . GDOL Trong lc bin c Pht gio ang si ni th trong gii chnh tr v tnh bo ti Th Si Gn c hai vn cng c tho lun v theo di gn nh cng khai. l ngun tin v nhng vn ng ca chnh quyn NhuDim nhm tha hip vi Cng Sn H Ni v nhng tin tc v cc cuc o chnh c th xy ra. Si Gn nh ln cn st ma h vi nhng tin n phng i, nhng gi thuyt y mu thun v nhng vn ng ngm si ni. ti v m mu tha hip vi H Ni l ti nng bng nht v khng nhng n lin h n ch Dim m cn trc tip to nhiu h qu ln lao cho vn mnh ca min Nam T Do. Sau cch mng 1111963, cc b mt t t l ra qua cc ti liu Vit Nam v quc t, nhng nhn chng trong cuc cng t t tit l nhng s kin c th ta c th nghim tc trnh by li din tin ca m mu ny, cng nh ta c th chn chn suy nghim v bin c m hai anh em NhuDim ang t theo M n chng M v ang t chng Cng n tha hip vi Cng. m mu tha hip vi chnh quyn Cng Sn H Ni ca ch Dim l mt trong nhng ng c quan trng, nu khng mun ni l ng c thch nht, thc y qun i cng vi ton dn ng ln lm cuc cch mng 11163. ngn chn v trng pht dng h Ng nh. Chnh m mu ny l nguyn ng lc lm 375
cho nhiu t chc chng ch c th on kt hp tc vi nhau m khng ngi ngng, v n khi ting sng cch mng pht khi th cc on th qun chng v nhn dn c nc cng u mt lng ym tr cho cuc cch mng lt Ng triu thnh cng. C nhiu nguyn nhn dn n quyt nh thay i lp trng v chnh sch chng Cng ca hai anh em ng Ng nh Dim nhng tu trung c th gm li trong bn im chnh: th nht l s chng i cng lc cng quyt lit ca nhn dn v cc lc lng chnh tr i lp ti min Nam; th hai l p lc cng lc cng nng n ca lc lng chnh tr v trang ca k th Cng Sn; th ba l s cng thng trong mi bang giao VitM m nhng v c th mang n cc di hi trm trng; v th t, quan trng nht, l bn cht th on cng nh tnh ch quan ca ng Ng nh Nhu. Nu ch c mt, hay hai, hay c ba nguyn nhn m thi th cha chc hai ng DimNhu tha hip vi Cng Sn, nhng v bn nguyn nhn va khch quan va ch quan ny , chm chp nhng chc chn, cng phi hp vi nhau nn nh bt lp trng chng Cng ca anh em Ng nh, d t lu mi th git anh rut bt gc r vo tm tr h, v d s nghip chnh tr ca h c xy dng trn quyt tm chng Cng ca qun dn min Nam. -o0oTht vy, nh ti trnh by trong hai chng 11 v 12, cao tro chng i ca qun dn min Nam trc chnh sch c ti v n p cc lc lng quc gia ca chnh quyn Ng nh Dim cng lc cng gia tng vi bn co trng ln n ch ca nhm Caravelle, vi hot ng i khng ca Mt Trn on Kt do ng Nguyn Tng Tam ch xng, ca ng T Do Dn Ch do ng Phan Quang n thc y, ca Lin Minh Dn Ch do nhm cc ng Phan B Cm, Xun Tng, Hong C Thy lnh o, v hai cuc binh bin to bo cng nh quyt lit ca binh chng Nhy D v v nm bom dinh c Lp. l cha ni n nhng c nhn hoc on th trc kia tng cng tc, ng h v nhiu khi hy sinh c i ngi cho hot ng chnh tr ca hai ng NhuDim th k t nm 1960 tr i, cng cng khai ln n ch v by t thi chng i gia nh h Ng. V cng cha k n s cng phn ca qun chng m in hnh l cuc vn ng cch mng ca Pht gio bt u lan rng v bin thnh nhng hnh thc khng ch mt cch trc 376
tip hoc gin tip. Nhng hot ng chng i ng l phi c nghin cu su sc v truy tm nguyn nhn rt ra nhng bi hc tch cc hu xy dng dn ch v sa sai ch th hai ng NhuDim li xem nh nhng khiu khch phn lon cn phi dit tr cho tuyt hu ha. H xem hnh ng i lp ca cc lc lng quc gia nh hnh ng ca k th ti nguy him v chnh i lp mi thc s e da n quyn hnh v danh vng ca h, quyn li v mng sng ca h. H lo lng suy ngh v dnh nhiu phng tin cng nh nhn s ca quc gia lo i ph vi nhng thnh phn i lp quc gia cn hn c i ph vi k th Cng Sn. Nhng nh ti trnh by v lch s giai on chng minh, ch cng n p th s chng i cng gia tng. Gia tng trn c hai mt mc cng nh s lng n ni dng n c v lc (v nm bom) vn l hnh thc cao nht v dt khot nht ca mi cuc u tranh. Tnh trng ln mnh ca i lp , trong nhng nm t 1960 tr i, tuy cha trc tip v tc th e da ch , nhng hai ng NhuDim cng phi nhn rng nu tnh trng ko di th chnh cc lc lng chnh tr i lp , ch khng ai khc, trong tng l ai s p tan ch v uy quyn ca h. Nhn nh , khi bin c Pht gio xy ra vo nm 1963 v nht l khi nhng p lc ca ngi M tr thnh nng n hn, mi tr thnh mt yu t tc ng ln quyt nh tha hip vi Cng Sn H Ni hoc l dng Cng Sn nh mt ph lc tiu dit i lp, hoc dng Cng Sn nh mt mi e da lm chantage lc lng i lp. K hoch hai mt , hai ng NhuDim ngh rng nu khng lm t lit c quyt tm th t nht cng tiu dit c kh nng chng i ca ngi quc gia. Cho nn chnh s tht bi v b tc trong chnh sch n p i lp cui cng l nguyn nhn su sc nht nhng li n tng nht y hai ng DimNhu vo vng tay Cng Sn mong bo m danh vng v quyn li cho h. l nguyn nhn th nht. Nguyn nhn th hai l s trng thnh ca lc lng chnh tr qun s Cng Sn, mt k th khc, ang r rng cng khai thch thc t cch ch nhn min Nam ca chnh quyn Ng nh Dim v nh ph sc mnh bt u lung lay ca ch . S ra i ca Mt Trn Dn Tc Gii Phng Min Nam l cao im chnh tr ca Vit Cng sau khi lm ung thi tnh hnh thn qu min Nam m nhng p chin lc, nhng khu tr mt, nhng khu dinh in, nhng chnh 377
sch qun phn rung t, nhng chin dch t Cng, to ra nhng phn tc dng cho Vit Cng khai thc v bnh trng. Mt khc, s ra i ca Mt Trn cng chnh thc ha s l thuc ca n vo hu phng ln Bc Vit trn c hai mt chnh tr ln qun s, cho thy Mt Trn chnh l mt b phn ca H Ni v nh Mt Trn l trc tip nh H Ni. Trn mt thun ty qun s, s ra i ca Mt Trn cho php h thu nhn nhiu ym tr kh c hn cng nh kt np c nhiu nhn lc hn, ngay ti min Nam, thnh lp nhng n v chin u ln. Tht bi nng n ca S on 13 ti Ty Ninh cui nm 1960 l du hiu u tin ca s ln mnh ca Mt Trn. Hai ng DimNhu l tt nhin khng xem Vit Cng nh nhng lc lng phin lon a phng kiu cc gio phi Bnh Xuyn, Cao i, Ha Ho m h tng dp yn c, li cng khng xem nh nhng lc lng v trang quc gia i lp kiu chin khu Ba Lng ca i Vit hay chin khu Nam Ngi ca VNQD m h tng tn bo tiu dit mt cch d dng. Hai ng DimNhu tng thy c tnh cch trng k dai dng ca Vit Minh thi chin tranh PhpVit, cng nh bt u thong thy c s v hiu ca nhng chin lc chng Cng ca h t nhiu nm qua, th hn h cng hiu hn ai ht l thi gian khng ng v pha h, ngha l trong cuc chin ny, cng v di th ch cng mnh h cng yu. Cng nh cng v di th ngi v, danh vng, quyn lc, v ngay c mng sng ca h cng b e da m thi. Cho nn thay v nhng quyn lnh o quc gia cho lc lng chng Cng khc, hoc ci t chnh quyn v thay i chnh sch p ng hu hiu hn vi s e do th hai ng Nhu Dim, sau ny, khi cng mt lc b nhng p lc khc nng, nh con iu chui u xung ct, tm cch u hng bng s tha hip vi k th. Trc khi trnh by nguyn nhn th ba, nguyn nhn m ti gi l s cng thng trong mi bang giao VitM vo nhng nm u ca thp nin 1960 khin anh em DimNhu i n quyt nh tha hip vi Cng Sn, ti xin c rt thc t nu ln mt s bin c lch s , qua , c th phn tch mt kha cnh rt c th v chnh sch ngoi giao ca M i vi cc ng minh trong sch lc chng Cng ton cu ca h. Lch s bang giao quc t t thi xa xa lc cc quc gia bt u thnh hnh cho n hin i, khi m th lng cc T Bn 378
Cng Sn cng lc cng gay gt, cho thy khng thiu nhng trng hp mt quc gia ny yu cu mt quc gia khc em qun n gip. Li yu cu c th tht hay l gi, chnh ng hay khng, hp vi cng php quc t hay khng, l ty bn cht ca s lin h gia hai quc gia. Cng vy, gip l tht hay gi, ngy trang xm lng hay tht s ym tr, l ty tnh trng ca bin c . Hoa K khng nhng l mt cng quc, m cn l mt cng quc lnh o mt khi trc i vi mt khi khc, nn li cng b li cun vo nhng tranh chp tuy cc b nhng li nh hng n tng quan lc lng T Bn Cng Sn. Do m tuy mi 200 nm lp quc, Hoa K nhiu ln phi dnh d vo cc bin c ni b ca cc quc gia thn hu m Hoa K xem l ng minh. Nhng dnh d hu ht l ym tr. V d nhng ym tr c lc bt ngun t quyn li ca nc M, cng c lc vng v gy tai hi nhiu hn l em n ch li, nhng ni chung th nhng ym tr phn nh c tnh ho hip v v tha ca mt dn tc m tn gio l mt trong nhng nguyn y lp quc, m nhng l tng v T Do, Dn Ch, Nhn Quyn l nhng sc mnh duy tr s cao c ca dn tc h. c tnh ho hip v nhng l tng lp quc chy xuyn dng lch s ngoi giao ca Hoa K nh mt th ct ty, d phn th hin ca n l cc chnh sch ngoi giao, c thay i theo thi i hay theo tng nhim k ca mi v Tng thng. Chng thuc v cn cc vn ha ca dn tc Hoa K. Hay ni nh Coral Bell, mt nh nghin cu c, th: o c v tinh thn thng tn php lut l hai tuyn li trung ng ca nn ngoi giao Hoa K k t khi quc gia ny thc c vai tr cng quc ca mnh [1]. Tht vy, Hoa K hai ln a qun i vo nc Php gip gii thot nc ny khi gt giy xm lng ca qun phit c. Sau th chin th hai, Hoa K li thc hin k hoch vin tr Marshall gip Php ti thit x s v nht l gip cc lc lng dn ch Php nh bi mu toan cp chnh quyn ca ng Cng Sn Php, lc lng mnh nht lc by gi, mnh n ni nh bt v anh hng cu quc De Gaulle ra khi chnh quyn nm 1946. Cng vy, thng 6 nm 1950, Hoa K gi qun qua Thi Bnh Dng gip Nam Hn chng li cuc xm lng ca Bc Hn v Trung Cng. Trong nhng ngy u ca trn chin, tng MacArthur khuyn Tng thng L Tha Vn b th Hn Thnh rt v min cc Nam bo ton lc lng m v Tng thng ny v t i 379
dn tc khng chu nghe theo. n khi Bc qun nh xung nh th ch tre, ng mi rt v Ph San, t cng vi qun lc M ca tng MacArthur phn cng ui qun th ra khi v tuyn th 38. Sau khi ha bnh vn hi, nhn r p lc nng n vn e da t nc, Tng thng L Tha Vn yu cu qun M li bo v bin gii phng Bc, ng thi thc thi mt nn t do dn ch c trch nhim to nhng nn mng chnh tr cho nn c lp v cho nhng pht trin kinh t ly lng sau ny. Cng ti Chu v gn gi vi Vit Nam hn, Phi Lut Tn b Hoa K chim ng trong v sau i chin th hai. Nhng trong khi cc nc Phi khc phi rt nhiu xng mu v tn rt nhiu thi gian ginh li c lp th ngc li, Phi Lut Tn c Hoa K ho hip trao tr ch quyn t nc ngy 4 thng 7 nm 1946, khc hn vi chnh sch duy tr ch thuc a ca cc quc thc dn khc nh B ( Congo), Php ( Vit Nam, Algrie), Ha Lan ( Nam Dng). bo v nn c lp trong trng hp b Trung Cng xm lng v t thin ch cho mi giao ho hu m u nhng bang giao kinh t tt p sau ny, Phi Lut Tn nhng cho Hoa K thu (Cession and Bail) hai cn c qun s ln l Clark Air Base v Subic Bay m s ngoi t thu nhn c t hai cn c ny ng gp rt nhiu vo vic phc hng nn kinh t hu chin ca Phi Lut Tn. Trong sut cc thp nin 1950 v 60, Hoa K gip Phi Lut Tn ti a trn c hai mt kinh t ln chnh tr tr thnh mt trung tm vn ng ca vng ng Nam m in hnh l cc nh ch kinh t, qun s lin vng nh ADB Asia Development Bank (Ngn Hng Pht Trin Chu), SEATO Southeast Asia Treaty Organization (T chc Minh c Lin Phng ng Nam ) u t tr s hoc b ch huy trung ng ti Manila. Mt trng hp c bit khc m ti mun cp y nh mt bi hc lch s l trng hp ca Nht Bn. Trong nh th chin, Hoa K tng tin nh v nhiu khi chim ng cc o ca Nht ti Thi Bnh Dng trng pht quc gia ny tn cng Trn Chu Cng v hp tc vi c Quc X ca Hitler. Sau s tn ph khng khip ca hai qu bom nguyn t ti Hiroshima v Nagasaki, ngy 2 thng 9 nm 1945, trn soi hm Missouri, i din Nht hong k vn kin u hng v iu kin trc mt v Tng T Lnh Ti Cao ca Qun i ng Minh ti mt trn Thi Bnh Dng l tng MacArthur. Nhng c, 380
Tng lnh, S quan thng rt kiu hnh ca qun i Thin Hong nhng git nc mt t t ri xung ngay c trc mt qun th. l nhng git l chn thnh v chua xt nht ca k chin bi m mt thi tng nh tan hm i Nga Hong, tng tc chin tc thng ti L Cu Kiu (Trung Hoa), tng tung honh oanh lit khp vng ng Nam lm bng hong c th gii. Trc , ngy 15 thng 8 nm 1945, Nht Hong Hiro Hito ra lnh chm dt cuc chin. Ti cc mt trn, qun i Thin Hong phi h sng, rt nhiu s quan Nht dng gm t st theo truyn thng ca mt v s o n n nc, tr n vua v bo v danh d cng kh phch ca mt qun nhn. L c mt tri mc t nay vng bng trn bn b nm chu, ch cn trn my hn o x Ph Tang ngho nn nt. Trc ni au kh nhc nh v cng tn ca qun dn, Nht Hong thng thit ku gi dn chng Nht Hy chu ng ci khng chu ng ni v hy au kh ci khng au kh ni, v hy hng v tng lai. Sau Nht Hong ct mt phn t ca Hong thnh, ni m Hong gia tri bao i yu qu gn gi, tng li cho dn chng nh mt hnh ng t ti tng trng vi ng bo. i vi qun i chim ng M, ton th dn chng Nht u c nn ut hn v che du cm hn m t nhin i x mt cch l . H gp mt M kiu, d l thuc thnh phn qun nhn hay dn s, h u nghing mnh ci u xung, chp tay vi cho theo tc l ca dn Nht. H khng l thi th hn, chng i qu khch. Khi b p lc ca M phi k Ha c An Ninh H Tng San Francisco (1951) m trong c iu khon bt Nht khng c ti v trang qu gii hn phng v, chnh gii Nht Bn vn cam chu dn ht ngn sch vo sc mnh kinh t. Thi n nhn c v khip nhc , mt phn do li ku gi tn trng k lut i vi k chin thng ca nh vua, mt phn l do tnh tnh khn ngoan, cn trng, thc thi, v thc chnh tr sng sut ca con chu Thi Dng Thn N. H du dt, ch dn nhau trong thc tht bi l m thnh cng xy dng li qu hng. Chnh nh trit th hin thc khn ngoan m ngi Nht sm thu lm c nhng kt qu u tin v cng to ln m ngay c h cng khng ng ti. Bi hc lch s ca dn tc Nht Bn l g nu khng phi l bi hc v s vn dng sc mnh ca ch cho s cng thnh ca chnh mnh. V ng sau bi hc l mt bi hc rt ln khc cho 381
chng ta v lng yu nc bng mt quan im sng sut v bng mt tinh thn thc tin, ch khng phi ch bng nhng xc ng m qung ca mt th t i dn tc nhiu lc rt phn quc. Trng hp ca Nht Bn cng nh trng hp ca Cng Ha Lin Bang c, mt k cu th trong Nh Th Chin, Hoa K bit mau chng bin th thnh bn cng xy dng mt khi NATO hng mnh hu ngn chn s bnh trng nguy him ca Nga S. Cc nh lnh o c, d bo th nh Adenauer hay ch xng Ostpolitik nh Willy Brandt, u bit vn dng s ym tr ca ng minh ln Hoa K hng cng ha t nc. V d qun i ca M c ng trn t c, d ha tin Pershing II c t cn c trn lnh th c, khng ai c th ni rng c khng c ch quyn, khng c c lp. Tht tri hn vi trng hp ca nc ta khng vn dng c sc mnh cu nc ch ng ni n dng nc, m li cn mt ch quyn, mt c lp na! T thi Nht Cng Ha, ng Dim khng lm ni mt Nht Hong Hiro Hito, mt De Gaulle, mt L Tha Vn th lm sao trch c sau ny Nguyn Vn Thiu khng bin min Nam thnh mt ch hu trong qu o Hoa K. Nu ln mt s s kin lch s trn y t u qua , t bn n th, ti ch mun ni rng sau Th Chin th Hai, trc mu bnh trng ca Cng Sn quc t, chnh sch ngoi giao ca Hoa K d l i u (Confrontation), ngn chn (Containment), hay lt ngc (Rollover, ch ca tp ch Foreign Affairs), th cng u nhm em sc mnh qun s, sc mnh ti lc, sc mnh k thut ca mnh ra m cu bn v xy dng cho bn th mi cu c mnh v mi xy dng c mnh. Chnh sch ngoi giao ca Hoa K i vi Vit Nam t sau Nh Th Chin cng khng nm ngoi quy lut . Ngay sau Th chin th nh, Tng thng Franklin Roosevelt ch trng ym tr cho cc phong tro gii phng dn tc ca cc quc gia thuc a trong khun kh ca phong tro gii thc ton cu m Vit Nam l mt th im kiu mu. Ngay trong thi k Nht chim ng ng Dng, ngy 22 thng 8 nm 1945, mt phi on M gm nm s quan do Thiu t Archimede L. Patti cm u nhy d xung vng thng du Bc Vit gip ng H Ch Minh khng Nht, v chnh phi on M ny v H Ni d l c lp u tin ca nc Vit Nam Dn Ch Cng Ha. Nhng khi ng H Ch Minh v Vit Minh l mu sc Cng Sn th phi on Patti 382
c lnh chm dt mi lin h hi hng. Cuc chin tranh gia Cng sn Vit Nam vn dng dn tc v thc dn Php i lt quc gia chng Cng bt u ngay sau . Ngy 29 thng 12 nm 1947, cu i s Hoa K William Bullit vit trn t Life Magazine mt bi bo gi trn chin tranh ng Dng l trn chin tranh bun thm nht (the saddest war), ng ku gi Php phi tr c lp hon ton cho Vit Nam d l mt Vit Nam do ng Cng Sn ng Dng lnh o. Li ku gi ca William Bullit tuy ngy th nhng pht xut t tm thc gii phng dn tc, bt ngun t chnh cuc cch mng lp quc 1776 gii phng khi ch h ca quc Anh, nh ng c d lun Hoa K, v vy khi in Bin Ph lm nguy (thng 5 nm 1954) v khi chnh ph Php yu cu Hoa K ym tr bng lc lng khng qun th Tng thng Eisenhower v Ngoi trng Foster Dulles t chi. Quan im ca Ngoi trng Dulles lc by gi l nu Php mun Hoa K cu vin th phi chu hai iu kin: mt l phi tr c lp hon ton cho thnh phn quc gia Vit Nam khng Cng Sn, v hai l M phi ginh ly trch nhim lnh o cuc chin tranh ng Dng. Tuy nhin, phn v chnh ph Anh khng chp thun vic ng minh tham chin ti ng Dng, phn khc v c Php ln khi Cng Sn u mun gii quyt mau chng vn Vit Nam nn ch trng ca Ngoi trng Dulles khng c thc hin. Quy c ca Hi ngh Genve 1954 tm thi chia i t nc ti v tuyn 17. Phn nh ng n ng li ngoi giao ca mnh, Hoa K can thip mnh m vo vn ng Dng m c th l gip ng Dim v nc xy dng mt tin n chng Cng ti ng Nam . V tin n , nu mun ng vai tr chng Cng hu hiu th phi tht s t do, dn ch trn mt chnh tr, v phi tht s hng mnh trn mt kinh t v qun s, nn Hoa K khng ngi ngng dng mi k sch v phng tin ng h cho min Nam, k c vic khng tn trng hai iu khon quan trng ca hi ngh Genve v vn Tng Tuyn C (nm 1956) v v vn qun i ngoi nhp. Qun vin v kinh vin Hoa K vo min Nam nh thc , chuyn vin v phng tin Hoa K nh mt kho tng bt tn cho nh cm quyn min Nam s dng; tic thay, anh em ng Dim khng bit vn dng sc mnh b tc cho sc mnh ct li ca dn tc hu chng Cng cu nc v pht trin quc gia. th, khi khng chng ni Cng Sn v trc nhng p lc chnh 383
ng ca Hoa K i ci tin ch , h li phn bi c dn tc ln ng minh tha hip vi chnh k th Cng Sn. Nm 1963 ng Ng nh Nhu tuyn b rt r rng: Ti chng Cng trn quan im thc h, ti khng phi l ngi chng Cng trn quan im chnh tr hay nhn bn. Ti xem nhng ngi Cng Sn nh anh em, nh nhng con chin lc n. Ti khng theo ui mt cuc thnh chin chng li Cng Sn v nc ti ch l mt nc nh b. Chng ti ch mun sng trong ha bnh [2]. y ti khng bn n s nng cn tr thc ca ng Nhu v thc h Cng Sn khi tch phm tr chnh tr v nhn bn ra khi thc h ny; ti cng khng cn bn n s ngy th chnh tr rt ch quan ca ng Nhu khi cho rng v l mt nc nh b nn khng chng Cng, ti cng cha nhc li ti sao nm 1955 anh em ng Dim khng chu thc hin mt quy ch Trung lp Ha bnh cho min Nam m nay li mun tha hip vi Cng Sn c ha bnh, m ti ch mun nhn mnh n lp trng ca ng Nhu, ngi lnh t chnh tr thc s ca min Nam t do, qua chnh lc khng chng Cng Sn na v h l ngi anh em. Trc khi i su vo s thay i t ngt v lp trng ca ng Nhu v sau khi nhn mt cch tng lc v khi qut v chnh sch ngoi giao ca Hoa K i vi cc quc gia thn hu hoc ng minh, c bit l Vit Nam, ti xin tr li vi nguyn nhn th ba l s cng thng trong mi bang giao rut tht gia chnh quyn M v ch Ng nh Dim. hiu thm v bn cht v cng thc s ca tnh trng cng thng ny, ti xin c trnh by mt s s kin lin h n chnh sch ca cc chnh quyn M i vi ch Ng nh Dim, mt chnh sch t nng tnh khuyn co xy dng chnh ph Dim sa sai hu pht huy chnh ngha chng Cng hn l p lc c on tc ot ch quyn ca min Nam: - Th nht l s kin thay i mt v i s trc tnh v nhm phc v cho min Nam bng mt v i s mm do hn v ch mun lm hi lng ng Dim. Ngay t nm 1957, v i s Hoa K ti Vit Nam l ng Ellridge Durbow thy ng Dim tin hnh mt chnh sch c ti trong vic qun tr min Nam cng nh hnh x mt cch quan liu phong kin, khin cho nhn dn bt mn v lm nh tr cc chng trnh pht trin kinh t, x hi. ng Durbow cng thy c thi lng quyn tht nhn tm v phn tuyn truyn ca b 384
Nhu, nn khuyn co ng Dim nhiu ln. c bit ng ngh gim bt cc hnh thc lm dn bt mn v to c hi cho ch tuyn truyn nh gim thiu on xe h tng ng o n o, nh ng bt dn b cng n vic lm c ngy ch chc n cho Tng thng, nh khng nn ngi chm ch trn gh bnh t trn thuyn s quan li nc y thuyn. ng cng khuyn nn b Nhu ra nc ngoi mt thi gian hu xoa du lng cm phn ca dn chng. Nhng nhng li khuyn co ca i s Durbow khng c hiu qu no v lc by gi Hoa Thnh n vn cn tin tng vo uy tn v ti nng ca ng Dim nn khng mun to ra nhng mu thun c nhn gia hai ngi, lm phng hi n mi giao ho ang tt p gia hai quc gia. th, ng Dim li by t s bt mn i vi Hoa Thnh n v thi ca ng Durbow m ng cho l hay sinh s B Ngoi Giao M lm p lc ngc li ng Durbow. Quan h gia ng Dim v i s Durbow cng lc cng tr nn cng thng v ln n cao im sau bin c ngy 11111960, bin c m v nhng hn hc c nhn ng Nhu c nht nh cho l do M ch xng v i s Durbow l ngi ng vai tr quan trng. D lc by gi Hoa Thnh n thy s suy sp ca ch m i s Durbow tng bo trc t lu, nhng v mun duy tr mi lin h rut tht gia ch Dim v Hoa K cng nh v mun lm hi lng ng Nhu, Tng thng Kennedy ko i s Durbow v nc v c i s Nolting qua Si Gn thay th, d ng ny khng c nhiu hiu bit hoc kinh nghim v Vit Nam cng nh v ng Nam . i s Nolting l mt nh tr thc ha nh, mt nh ngoi giao t nh m B Ngoi Giao ch th nn dng nhng thi mm mng trong khi khuyn co chnh ph Dim khi chm t i ca nhng nh lnh o min Nam. ng Nolting thi hnh qu ch th ca thng cp n ti Hoa Thnh n ngi ta c cm tng ng ta b li cun bi b Nhu tr thnh mt v i s ca ng Dim bn cnh ngi M hn l mt v i s ca M ti Si Gn [3]. Cm tng hn khng sai lm v ng Nhu thnh cng trong vic iu ng vin i s d vn dng ny v c ln khen ng Nolting l v i s thng minh nht ca Hoa K ti min Nam t trc n nay. Mi cho n thng 3 nm 1963, khi c gn tn cuc, ng Nolting mi bt u thc tnh, lm cho mt ng nghip ca ng, i s Php Roger Lalouette, phi ch diu: i s M Nolting qu tht ang kt lm. No l nhng hiu lm gia ng ta v B Ngoi giao M, gia ng ta v cc ph t, gia ng ta v cc tng lnh M. 385
ng Nolting li ang kt vi bo ch M, vi gia nh v chnh ph Dim, vi tt c mi nh ngoi giao khc ti Si Gn. Tt c nhng iu kt chng t ng Nolting bt u chm hiu [4]. S kin thay th ng Durbow bng ng Nolting ny biu hin mt cch rt r rng rng Hoa K sn sng nhng b v lm tha mn anh em ng Dim d s nhng b , v di, c lm suy yu chnh sch ngoi giao ca h ti min Nam ni ring v sch lc chng Cng ti ng Nam ni chung. Ta c th ph phn ngi M thiu cng rn, km tm l, hoc ta c th ph phn h ngy th, nhng c mt iu chc chn m ta phi cng nhn l h nhng b lm hi lng hai ng DimNhu khi quyt nh vic thay i nhn s ny. - Th hai l s kin ngi M tm mi cch nng uy tn ng Dim ln cao, mt uy tn ang b sp v ang cn phi xy dng li gp hu duy tr kh nng chng Cng ca chnh quyn min Nam. Tht vy, va lm l nhm chc cui thng Ging nm 1961 th ngy 15 thng 5, Tng thng Kennedy gi v Ph Tng Thng ca mnh qua min Nam thm nh li tnh hnh ti ch, mt tnh hnh khng my lc quan v s gia tng hot ng ca Vit Cng v nhng bo co bi quan v cc tht bi chnh tr ca chnh quyn min Nam. ng thi Tng thng Kennedy cng nh ng Johnson trao li mt l th ring cho ng Dim ti xc nh quyt tm ca Hoa K tip tc ng h ng Dim v ym tr nhn dn min Nam chng Cng L th ni r rng Hoa K ch gip phng tin v ngn ph m thi, cn vic chin u bo v qu hng l do chnh nhn dn min Nam nhn ly trch nhim. Trong chuyn ving thm ny, lm hi lng bn cht t tn v tnh kiu hnh ca v lnh o min Nam, ng Johnson khi n Si Gn khng ngi ngng cng khai ca ngi Tng thng Dim l Churchill ca thp nin ny. Nu ta so snh cuc i cng nh s nghip chnh tr ca Th tng Churchill v ng Dim th ta s thy li cao qu l ny ch l mt li tuyn b thun ty thuc ngn ng ngoi giao, rt cn thit nhm gy li uy tn cho ng Dim vn suy sp qu nhiu, v ng thi va chng t cho Cng Sn cng nh nhn dn min Nam bit rng Hoa K vn cng quyt ng h ch Ng nh Dim d nhng sai lm v tht bi ca ch . Li tuyn b cn thit n Johnson phi dng mt s so snh khng nhng sai lm trn mt lch s m cn 386
hon ton ngc hn vi s nh gi thm kn ca chnh ng ta. Tht vy, cng trong chuyn ving thm ny, khi ngi trn phi c bay th st cc qun khu v b k gi M cht vn v li tuyn b , Ph Tng thng Johnson tr li: X ! Dim l a duy nht m ta c y (Shit ! Diems the only boy weve got out there) [5]. Loi ngn ng ngoi giao y th on chnh tr , sau ny, cng c ng Nixon dng khen ng Thiu l mt trong bn lnh t ti ba nht th gii ti vn hoa Ta Bch c vo nm 1973. Nhng im khc bit ng ch l ng Nixon khen ng Thiu khuyn khch thi hnh hip nh Paris cho M c th gii kt khi min Nam trong danh d, v ng Thiu bit li khen l gi di, cn ng Johnson khen ng Dim l mong to uy tn thm cho ng Dim hu cuc chin chng Cng c th thnh cng, trong lc trong thm tm th li ngh khc, nhng ng Dim li khng bit iu . V khng bit, ngha l khng pht hin ra s gi di v khng thy uy tn mnh ang b mt nn ng Dim mi di dt tuyn b trong mt bi din vn p t Johnson rng: Bin gii ca Th gii T Do chy di t Alaska n sng Bn Hi, to c hi cho i pht thanh H Ni li dng tuyn truyn v bn cht tay sai ca chnh quyn min Nam trong quan h M Dim, v p tan ci lun c c lp v dn tc chng Cng ca chnh ngha min Nam trong nhn dn. Nhng d li tuyn b ca ng Johnson c gi di th r rng n cng pht xut t chnh sch ca M mun cho ng Dim mnh thm v mun cho min Nam vng thm. Mt ln na, ta c th ph phn ng Johnson theo chiu hng no cng c, nhng chc chn l li tuyn b phn nh chnh sch thn thin v ng h ca ngi M lc by gi. - S kin th ba l mc du uy tn v sc mnh chnh tr bt u b tn thng sau v tht bi ti Vnh Con Heo Cuba vo thng 4 nhng Tng thng Kennedy cng theo li yu cu ca ng Dim, tin hnh chin dch tng cng qun nhn tham chin (ngy trang di hnh thc c vn qun s v chuyn vin cu tr nn lt) ti min Nam Vit Nam sau chuyn iu nghin ca Tng Maxwell Taylor v C vn Walt Rostow vo thng 10 nm 1961. Chin dch ny c ng Dim v chnh quyn M ng thun thi hnh mt cch tch cc m s ra i ca B Ch Huy Ym Tr Qun S M (American Military Assistance Command) vo ngy 6 thng 2 nm 1962 cho php ng Dim nhn thm t 700 c vn ln n 387
12.000 c vn vo gia nm 1962. Ngha l gia tng 1.700 phn trm trong vng 8 thng ! S gia tng mnh m c v mt ch ln sc mnh n ni Trng phi on Ba Lan trong y Hi Quc T Kim Sot nh Chin khi n Bc Kinh cng nhn thy cp lnh o Trung Cng rt lo lng v s can thip cng lc cng gia tng ca ngi M ti Vit Nam [6]. Tt c chin dch c chnh quyn M khn kho trn trnh chnh Quc Hi v bo ch Hoa K (vn ang bt u c khuynh hng chng vic gi qun nhn M tham chin ti ngoi quc sau v tht bi ti Cuba) mo him mt mt tha mn li yu cu ca chnh ph Dim, v mt khc bo m s thnh cng ca cuc chin chng Cng ti min Nam. Tht vy, mc d trong cuc tho lun vi Ph Tng thng Johnson trc nm thng ng Dim khng mun em qun chin u M vo min Nam, nhng khn ni vo thng 10, khi tng Taylor ang trn ng n Si Gn th Vit Cng pht ng cc t tn cng d di vo tnh l Phc Thnh, t ph cc c s, git hi c Tnh trng ln Ph Tnh trng v rt nhiu binh s, cn b, cng chc; ng thi Vit Cng li tn cng nhiu qun l ca tnh Darlac v tung ra nhiu n v ln nh ph khp min Nam, cng hm cc n bt chin lc dc quc l s 4 v gy thit hi nng n cho lc lng Vit Nam Cng Ha. Tnh hnh an ninh suy sp khin cho ng Dim s hi mt cuc tng ni dy ca Vit Cng nn ng bn a ra li tuyn b chnh thc rng chin tranh tht s xy ra ti min Nam. V khng cn gi nh chng li vic qun i M tham chin ti min Nam na nn ng Dim yu cu M em mt s qun chin u tng trng vo min Nam v ln ting ku gi Hoa K cng vi Vit Nam Cng Ha k mt hip c phng th song phng [7]. Trc li ku gi ca ng Dim, v trc tnh hnh an ninh suy thoi mt cch trm trng ca min Nam, B Tng Tham mu Hoa K cng khuyn co Tng thng M nn gi qun qua Vit Nam tham chin. kin ny c Th trng Quc phng William P. Bundy ng h mnh m v theo ng Bundy, sch lc tc chin tc thng c th gip ng Dim nhiu may mn hn v c th lt ngc th c. Nhng v vic qun i M cng khai tham chin ti Vit Nam c th gy nhiu phc tp trong ni b chnh tr Hoa K cng nh c th gy cc phn ng quc t nguy him, nn Ta Bch c b ngoi phi gim thiu nhng thc gic n o ti 388
c Si Gn ln Hoa Thnh n, bng cch gi v l mt s tin tc cho nht bo New York Times, tit l rng cc cp lnh o Ng Gic i cng nh i tng Taylor u t ra min cng v vic gi cc n v chin u M sang ng Nam . Bi bo ny chn ng c nhng tuyn b qu l liu ca ng Dim. Nhng s kin trn y cho thy mi gia nm 1961 m tnh hnh chin s ti min Nam n nguy ngp nh ti trnh by trong mt chng trc. S kin trn y cng cho thy ng Dim hong s, phi yu cu M tng vin, k c vic em qun chin u ngoi quc vo min Nam (s tht lch s ny b nhm Cng Gio Cn Lao bp mo vi lun iu cho rng ng Dim b M git v khng chu cho qun i ngoi quc ng trn t nc mnh). S tht r rng l chng nhng ng Dim i qun M vo min Nam, m cn nh M vn ng vi Trung Hoa Dn Quc gi mt s on qua Vit Nam tham chin. Ti liu mt ca Ng Gic i di y tit l mt bn mt in ca Ta i s M ti Si Gn gi v Hoa Thnh n, trnh by v cuc thng tho gia i s Nolting v ng Nguyn nh Thun, B trng Quc Phng kim B trng Ph Tng Thng, cho thy nhng b n : # 25 Nhng i Hi Vo Nm 1961 Ca Nam Vit Nam V Nhng n V Tc Chin Hoa K. in vn t Ta i s M ti Si Gn gi B Ngoi Giao / 13-10-1961 / V nhng i hi ca Nguyn nh Thun, B trng B Quc Phng ca Nam Vit Nam / Bn sao gi B T Lnh Lc Lng Thi Bnh Dng v Ta i s M ti Bangkok Thailand v Taipei Taiwan / . Trong bui hp 13-10 Thun a ra nhng i hi sau y: 1. Thm phi on AD-6 thay v phi on T-28 nh d nh v gi qua cng sm cng tt. 2. Yu cu cung cp phi cng dn s M li my bay trc thng, v phi c C-47 bay nhng phi v tc chin. 3. Nhiu n v tc chin Hoa K, hoc nhng n v gi l hun luyn tc chin vo Nam Vit Nam. Mt phn ng pha Bc gn v tuyn 17 thay cc lc lng Qun i VNCH phi bn i chng du kch vng cao nguyn. V cng ng nhiu tnh ca vng Cao nguyn Trung Vit. 4. Phn ng ca Hoa K v d nh ca Vit Nam yu cu Trung Hoa Quc Gia gi mt s on tc chin cho mt trn Ty 389
Nam. Thun nhc n nhng tp nht k ly c t nhng s quan Vit Minh b git min Trung, trong c tin tc v nhng d n v k thut ca Vit Minh. Nhng ti liu ny ang c phn tch, dch ra v s c chuyn v (Hoa K). Thun ni: ng Dim, v thy hin tnh ca Lo, s xm nhp (ca Vit Minh) vo Nam Vit Nam v vic Tng thng JFK gi Taylor (qua Vit Nam), yu cu Hoa K xt gp nhng i hi ca Nam Vit Nam. V vic i hi gi nhng n v hun luyn tc chin M, Nolting hi xem ng Dim c xt k vn cha v c nhiu chng i lin tip i hi ny. Thun xc nhn rng c, v rng ng Dim i kin (mun Hoa K gi qun qua Vit Nam) v tnh hnh cng ngy cng t hi hn. Thun mun Hoa K biu dng lc lng gn v tuyn 17 ngn nga Cng Sn tn cng, v thay th lc lng VNCH . Cng cn nhng n v Hoa K ng nhng tnh cao nguyn, cho cng mt mc ch: thay th cho qun lc VNCH . Nolting ni (ti sao li c) nhng i hi ny ngay sau khi ng Dim yu cu c mt tha c ca c hai phe, nh vy c phi ng Dim mun thay th tha c bng nhng i hi trn hay khng? Thun tr li nhng i hi trn (gii quyt vn ) nhanh hn tha c. Rng vic gi qun sang s tha mn Nam Vit Nam v thch ng hn mt tha c. (V vic tha c ny, r rng Thun cha suy ngh k, cng nh cha bn vi ng Dim). Bn v y Hi Quc T Kim Sot nh Chin, Nolting ni rng Nam Vit Nam trc y coi trng s hin din ca UHQTKSC. Thun ng nhng ngh rng nhng i hi trn khng vi phm v nhng n v Hoa K gi sang canh phng ch khng phi tc chin, ngoi tr khi b tn cng. Cho nn c th dng nhng n v ny m vn gi c UHQTKSC Vit Nam. Nolting ni rng ng nghi ng iu ny nhng c th th xem (McGarr v ti lu hai im: v nhng n v d nh cho mc ch hun luyn ch l mt s gi mo - mt ci c - ch khng phi mc ch tht. Nu c gi nhng n v Hoa K th cc n v phi mnh v chc chn Vit Cng s tn cng). V lc lng Trung Hoa, Thun ni rng Tng Gii Thch c du hiu mun gip (ti thy iu ny khng chc). Thun ni chnh ph Vit Nam khng mun quyt nh v vic ny nu khng c phn ng t Hoa K. nh l dng khong 10 ngn qun 390
(Trung Hoa) pha Ty Nam cng xa v tuyn 17 cng tt. Thun ngh rng c l nn a qun Trung Hoa vo mt cch b mt, nhng thy khng c sau khi phn tch li vn . Nolting ni: ng ngh rng Trung Hoa chc s mun mt quyn li no trong vic ny, c th l phng din chnh tr (gim bt p lc chnh tr) nu gi qun vo Chu lc a (Nolting ngh l ch th m thi). Vn chc chn s c t li vi Taylor. R rng chnh ph Nam Vit Nam khng th mt c hi i hi vin tr nhiu hn v s ch v lo lng ca chng ta gia tng. Nhng tnh hnh qun s v tm l i n hi m vn phi c xem xt mt cch nghim chnh v nhanh chng [8]. Sau hai tun l quan st ti ch v tho lun vi cc nh chc trch Vit Nam Cng Ha, tng Taylor a ra ngh: tng qun s cc c vn qun s M, tng cng chuyn vin v my mc, gia tng cc dng c ti tn cho mi ngnh thuc qun binh chng VNCH, c bit l vic ti tn ha ngnh truyn tin, gi gp qua min Nam trc thng chin u, thit vn xa M113 to lu ng tnh cho cc n v chin u min Nam, thay th phi c T28 bng phi c AD6, v nhiu v kh, dng c ti tn khc ng thi vi ngh trn y, tng Taylor cng lu ring Tng thng Kennedy l nn gi qua min Nam 8 ngn qun chin u M, ngy trang thnh nhng i chuyn vin gip min Nam i ph vi trn lt ang e da vng chu th sng Cu Long. Nhng sp t trn y, theo quan nim ca tng Taylor, l mt s tham d gii hn ca M vo chin tranh Vit Nam theo tinh thn limited partnership, ngha l nhng c vn qun s M tin n gn hn (nhng cha hn l) mt b ch huy hnh qun trn mt chin trng [9]. Ti liu mt ca Ng Gic i trn y v s gia tng nhy vt ca s lng c vn M ti chin trng Vit Nam sau , khng nhng ci chnh s huynh hoang ti nghip ca nhng phn t Cn Lao Cng Gio ang c bm vu vo ci huyn thoi Ng Tng thng khng chu cho qun M vo Vit Nam nn b M lt, m cn lm ni bt ln mt sc thi c th ca lin h MVit vo nm 1962 ca chnh ph Ng nh Dim: l d ng Dim c bt lc trong vic chng Cng, chnh ph M vn ym tr, bo bc ng Dim. V ng Dim cng nhn, chp thun s bo bc mt cch qu trn, nht l trong trng hp can thip l liu ca c vn M trong nhng quyt nh qun s, n ni sau ny, lc hi tng li nm 1961, khi cn lm phng vin tin tuyn theo di cc 391
cuc hnh qun, k gi Ng nh Vn vit: Ti thy r qun i trong thi I Cng Ha khng thc s c c c lp, c c y s ch ng ngay c trong lc giao tranh vi ch qun [10]. S ym tr v bao che li cng ni bt hn na trong trn p Bc m kt qu thm bi, d rt r rng hin nhin, c ng Dim v b Nhu i ngc thnh chin thng v, trong lin h thm thit MVit lc by gi, c mt s nhn vt ch yu ca chnh quyn Kennedy ng la cng nhn. Tht vy, t u nm 1962, khi cc c vn qun s M v s kh c ti tn mi c tng vin cho min Nam trong k hoch TaylorRostow th qun i Vit Nam Cng Ha thu lm c mt s chin thng ti chu th sng Cu Long, v ln u tin tin c vo chin khu D, rng U Minh, vn l nhng cn c bt kh xm phm ca Vit Cng. Nhng chin thng thun ty qun s gy phn khi cho c Si Gn ln Hoa Thnh n. ym tr cho mt trn tuyn truyn ti Hoa K, ng Dim cho php i T Hunh Vn Cao, T lnh S on 7, din hnh ti th Si Gn vi s tham d ca mt s Dn biu Quc hi. Trong lc ti M, B trng Quc phng McNamara hp bo tuyn b min Nam Vit Nam ca ng Dim ang lt ngc th c. Nhng nhng chin thng ch nh bt sng bn ln tung te ri sau tan v mt v ngay c ch trn mt thun ty qun s m thi, u th lu ng ca hai chin thut trc thng vn v thit vn xa M113 khng c khai thc ng mc, hn na chng li khng hiu dng trong mt trn chin m k th khn kho phi hp c cc k thut du kch chin vi nhng v kh ti tn do Nga vin tr. Nhng vn cha phi l l do chnh khin cho Vit Cng dnh li c u th trn chin trng m l do chnh l vo nhng nm u thp nin 1960, tinh thn chin u ca binh s khng cn hng say na. Tnh cm bt mn ch , bt mn cp lnh o l gia nh ng Ng nh Dim pht xut t nhng s kin rt thc t trc mt, rt lin h trc tip n bn thn ca s quan v binh s, lm suy gim rt nhiu tinh thn hng say v quyt tm chin u ca qun lc. Gia nm 1962, hai phi cng Quc v C nm bom dinh c Lp nh git c nh, tc l c ch , ca ng Ng nh Dim li cng nung nu v cng lm lan rng s bt mn . u nm 1963, ba cn b Cn Lao Cng Gio ca ng Dim l T lnh Vng 4 Hunh Vn Cao, T lnh S on 7 Bi nh m v Thiu t Tnh 392
trng nh Tng Lm Quang Th, vi qun s ng hn, vi v kh hin i hn, li hng chu thm bi nhc nh ti p Bc trc tiu on 514 ca ch khng n 400 qun. (Xin xem thm The Bright Shining Lie ca Neil Sheehan. Bn dch Vit ng S La Di Ho Nhong ca Nh Xut Bn Hng Lnh, 1991). Thm bi r rng ny khng nhng khin cho tng L Vn T phi ch thn xung iu tra ti ch m chnh cc c vn qun s M, c bit l Trung T John Paul Vann ngi phi hp cc phng tin ha lc gm M113, trc thng UH1A, trc thng CH21, cc n v qun i M trong vng cho trn p Bc ny phi nhc nh gi l mt thnh tch khn nn v tng Cao chn la tng cng s tht bi thay v n lc chin thng (A miserable damn performance They choose to reinforce defeat rather than to try for victory) [11]. Bo ch M tc gin v s bt lc ca qun i Vit Nam Cng Ha v s v hiu ca cc chin c vin tr, phanh phui s tht bi v cn qu khch i hi chnh quyn M phi ginh ly quyn lnh o chin tranh ti Vit Nam tiu dit Cng Sn. Thm bi r rng nh th, nhng trnh cho cuc khng hong chnh tr ti Si Gn khi lan rng thm v mt tht bi qun s nng n, ng Dim v ngay c b Nhu, ngi khng c thm quyn v cc vn qun s tuyn b rng p Bc l mt chin thng oai hng ca S on 7. Cc nh lnh o M, c bit l B trng Quc Phng McNamara, i s Nolting, i Tng T lnh Qun i M ti Vit Nam Paul Harkins, nh phi bnh vc ng Dim bng cch xc nhn l mt chin thng [12]. Thi bng bt s tht tin hnh chnh sch m trong giai on l chnh sch ng h ngi hng Ng nh Dim cn tip din di di sau ny sut cuc chin Vit Nam. y ti khng phn tch v nhng li v hi ca thi , m ti ch mun nhn mnh rng qua thi th cho n u nm 1963, mi lin h gia cc nh lnh o M v ng Dim vn rt thm thit. Thm thit n phi ni lo bnh vc cho ci th v ci lc ca mt con tt v dng vo lc c tn. - S kin th nm l s ng la ca mt s vin chc cao cp Hoa K nhm che du nhng tht bi ca quc sch p chin lc hu bo v ng Dim. Chng trnh p Chin Lc l do sng kin ca ng Thompson ngi Anh, C ln Du Kch chin ca Ta Bch c. Chng trnh ny c Tng thng Kennedy ht lng ym tr 393
v t ht hy vng vo hiu qu ca n m s thnh cng c chng nghim ti M Lai d iu kin ng dng c khc. Khi M ngh thc hin chng trnh ny trong mc ch tiu dit h tng c s ca Vit Cng ti nng thn th b ng Ng nh Nhu bc b. M phi vn ng mi v c bit phi tng ti ph ln rt cao ng Nhu mi chp thun. Khi tin vin tr bt u c tho khon, ng Nhu ch thn nm ly vic iu khin thc hin chng trnh v cho p dng k sch ring ca ng ta theo ng hng ca ch ngha nhn v v c bit to mt b my nhn s trung thnh vi ch [13]. M b my trung thnh c mc ch quyt lit nht l g nu khng phi l nhn danh cng cuc chng Cng pht ng v thc hin cho c m mu Cng gio ha nhn dn trong cc p Chin Lc nh ti trnh by mt chng trc. Nu cng cuc thc hin chng trnh p Chin Lc c tin hnh mt cch thc t hn, ngha l da trn thc t chnh tr qun s cng nh thc t x hi nhn vn ca min Nam, v nu c thc hin bi mt c cu nhn s trong sch v v dn ch khng phi tham nhng v v b phi m c th l ng bt dn ng gp vt liu, ng bt dn chng lao ng cc nhc sut m ngy khng cng, ng qu cng rn trong vic bt dn di nh ca vn tc ca ng cha h li, ngha l ng lm mt lng dn qu ng, th c l k hoch p Chin Lc cng c th thu hoch c phn no thnh qu. Khn ni, chng trnh p Chin Lc li c ch o v kim sot bi mt Ng nh Nhu bnh hon nn mi tr thnh mt ha dim sn th hn ch v lm suy yu lun sc mnh chng Cng min Nam. Trc tht bi v h qu nguy hi r rng , ng Rufus Phillips, nhn vin cao cp nht ca M c trch v chng trnh p Chin Lc, phi phc trnh trc tip vi Tng thng Kennedy yu cu xt li ngay c s cn thit ca chng trnh ny. Nhng mt ln na, nhng nhn vt rng ct ca chnh sch M ti Vit Nam nh Ngoi trng Rusk, B trng McNamara, i s Nolting, Tng Harkins, v ngay c Th trng Ngoi giao Roger Hillsman (ngi sau ny quyt lit ng h vic lt ch Dim) vn bnh vc ng Dim v cho rng chng trnh p Chin Lc thnh cng. Mc du thi ca h pht xut trc ht t nhng ng c khc nh v quyn li ca M, nh v chnh sch chng Cng ton cu, nh v mun gii hn vai tr ca bo ch nhng thi 394
khi che du s tht v nhn nh tri ngc hn vi chnh ngi trc tip ph trch cng tc l ng Rufus Phillips cng pht xut t nh nng v bao che cho ch Ng nh Dim, nu khng mun ni l bnh vc v chiu thun ch . -o0oNhn mi bang giao MVit, c bit l lin h gia ch Dim v cc cp lnh o Hoa K, trong sut chn, mi nm tri cai tr min Nam, anh em ng Dim phm khng bit bao nhiu li lm trm trng, ta thy d nhng li lm a t nc t thanh bnh n ri lon, t cnh an ninh n tnh trng chin tranh tht s, th m ngi M vn mt lng ng h ng Dim v ch ca ng ta. Ngi M chn thnh khuyn co anh em ng Dim sa sai, khuyn co khng ni th nhng b, chiu ly, th m ngc li anh em ng Dim vn c ch trch chng bng. M s chng bng tht ra khng phi pht xut t th din quc gia (cn g m th din khi c khai sinh v nui dng) hay c lp dn tc (cn g m c lp khi qun vin v kinh vin trn ngp t nc) m pht xut t bn cht phong kin, quan liu, t tn, t i ca anh em dng h Ng nh. Nm s kin tiu biu m ti va k trn kia chng minh thi chu ng ca ngi M trc s ngoan c ca anh em ng Dim. Li trnh by ca k gi Robert Shaplen di y cn m t r hn ni chn chng v kh tm ca ngi M trong vic giao thip vi nhng nh lnh o ca min Nam Vit Nam: n thng Ging nm 1962, sau nhng cuc tho lun ko di, mt bn thng co ra i cho thy r rng Dim v Nhu thu hoch tt c nhng g h mun v vn tng vin qun s v kinh t, mc du khng c du hiu no cho thy h c tht s thc hin nhng ci cch. y l khc quanh cui cng trong lin h lu di v au n gia chng ta v Dim. Nhng ai trong chng ta tng Trung Hoa vo nm 1946 v c theo di c gng ca ngi M trong vic li ko Tng Gii Thch chp nhn thc hin ci cch th c th lm mt s so snh y. Mi ln chng ta ngh rng chng ta ang t c thnh qu vi Tng Gii Thch v ang d di vi thnh phn cp tin ca Quc Dn ng, th v tnh chng ta lm cho thnh phn bo th chung quanh Tng Gii Thch c th thuyt phc ng ta khng nn thc hin bt c chng trnh ci cch no m ngi 395
M mun, bi v chng ta (ngi M) gin tip xc nh rng chng ta s tip tc h tr cho ng ta trong cuc chin chng Cng Sn. Si Gn vo khong thi gian thng tho 1961-1962, Nhu cng gi vai tr ging nh vai tr ca thnh phn phn ng trong Quc Dn ng. Nhu ni vi Dim rng Hoa K s khng b ch (Dim), v do khng cn phi nghe theo nhng i hi ci cch ca M. H qu ca vic cho Dim v tr u th ny l ngi M Si Gn, mt ln na li b bt buc phi l trong vic thuyt phc v khuyn co. iu cho thy th ng ca chng ta lc by gi b yu hn, v ri cui cng s khng trnh khi ri lon. Chng ta cho ngi Vit Nam iu kin h lm dng nim ch quyn, mt ngi chn nn ni nh vy. B ngoi th Ta i s lm b nh ang thy c nhng tin b ti Vit Nam. Mt nhn vin cao cp khc ni vi ti vi thng sau : Thi gian rt cn thit, chng ta cha sn sng thy a b ra khi bn tm. Ti hy vng thy a b s n nhiu hn t tun ny qua tun n. Tuy nhin, lc ring t, th hu ht cc nhn vin u ni r s bt mn ca h i vi tnh trng ang suy sp dn. Mt nhn vin na ca Ta i s ni mt cch tuyt vng rng: Chng ta hin mnh qu nhiu cho Dim ri, nhng chng ta cng phi gi th qun bng. C nhiu cch lm p lc: mt cch l chng ta c th chn li nhiu chng trnh nh Dim-Nhu chn v khng cho Dim-Nhu nhng g h i hi. Hay ni thng vi h: Cc ng khng mun lm nh vy ? Ok, vy th chng ti cng s khng lm nh vy. C th gi l li phn khng tiu cc, cng nh l li chi theo kiu ng phng xa, v n lc chng ta cng phi hc cch chi theo kiu [14]. Ngoi Robert Shaplen c nhn nh trn, k gi Karnow cn c kin su sc hn: ...Trong thi gian , Dim chng li khuyn co ca Hoa K trong vic ci cch ch bi v Dim bit rng Hoa K cn Dim chng Cng. Nh mt gii chc M Si Gn ni: Dim l mt th b nhn t ko ly dy (a puppet who pulled his own strings). Dim dng phng tin M cho nhng nhu cu ring t, ng ta khng quan tm nhiu n mt qun i chng du kch m li lo thnh lp nhng n v bo v ng ta chng li nhng ngi quc gia i lp ti Si Gn [15]. Nhng nhn nh ny ni ln th on ca anh em ng Dim li dng chnh sch chng Cng trong ch thuyt Domino ca ngi 396
M thao tng cc k hoch qun vin v kinh vin, v nht l c th khc t nhng khuyn co thc thi dn ch v hiu dng ha kh nng chin u ca qun i Vit Nam Cng Ha m ngi M nhiu ln thc gic. Nhng nhn nh cng ni thm mt im rt c bn khc l cho n trc khi xy ra v tn ph cha chin vo thng Tm nm 1963, ngi M vn tip tc ngm ng nut cay chu ng ch Ng nh Dim, mt ch ang b chnh nhn dn v qun i min Nam cm phn, mt ch ang b chnh gii v cng lun Hoa K ln n. Phn tch di y ca mt ngi bn M rt thn ca ng Dim li trnh by r hn v nhng thng trm trong lin h VitM qua sut gn mi nm dan du: Gii quyt vn dn di c cho thy s phi hp gia cp ch huy a phng, ti nguyn quc gia, v vin tr ca M c th lm c vic. Nhng chnh s thnh cng trong lnh vc ny li lm ni bt ln s yu km v phng thc iu hnh ca ch Dim trong vic gii quyt cc vn kinh t, x hi, hnh chnh v qun tr quc gia. S sng cn ca quc gia c t cn bn trn nhng k hoch kinh t, x hi, v chnh tr nhm mc ch li ko s trung thnh ca nhn dn v lm cho nhn dn quyt tm bo v ch chng li nhng cuc ni dy bng bo lc. Tuy mc ng h ca nhn dn i vi Dim khng th o lng c d dng, nhng chc chn gia nm 1955 v 1957, Dim to c nhiu tin b. Ngay c nhng k ch trch ch kh tnh nht cng phi nhn rng, d ngn ngi, Dim hng c s ng h ca nhn dn, v iu ny chng t rng lch s cho Dim mt c hi thc s. Nu mc ng h Dim ( Vit Nam) khng chc chn, th s ng h Hoa K li rt vng chi. Vin tr ca M rt quan yu cho Nam Vit Nam n ni c nhng ngi M Hoa K xem s vin tr ny thay th - ch khng phi l mt iu kin cho s ng h ca nhn dn Vit Nam. Ngay c ng Dim cng xem iu ny nh vy khi ng nhn ra rng ng khng li ko c khi qun chng v khi tri thc Vit Nam ng h ng. Mc d tinh thn quc gia chng Cng di s lnh o ca ng Dim c mt lc c v nh l mt th lc kh d c th chng li c nh hng ca Vit Cng, nhng n 1960 th r rng Dim khng s dng vin tr M tranh th lng dn. Nhng v sao m Dim vn thnh cng trong vic duy tr c s ng h ca Hoa K 397
trong nhiu nm mc d tnh trng suy sp v sc mnh chnh tr ca ng ta biu l r rng? V ti sao rt nhiu ngi M, d bit r vn v d c ci nhn chnh tr tinh t, li vn c tip tc bnh vc ng ta trong nhiu nm! hiu d dng hn s tin tng kin c ca nhng ngi M ny, ta c th chia chn nm cai tr ca Dim thnh ba giai on. Giai on Mt ko di khong mt nm, trong , ngc li vi mi d on, Dim thnh cng trong vic gi vng v th v t nn mng cho nn cai tr ca ng ta. S tin tng rng tt c u tt p v rng php l xy ra m r trong giai on hai, v s tin tng ko di khng qu hai nm sau . Tht vy mi nghi ng v s vng chc ca a v ng Dim bin mt hon ton sau hai nm u tin ca giai on Hai ny, v mc d ch bt u l ra nhng khuynh hng chnh tr to rc ri cho nn cai tr, nhng nim tin v kh nng hnh x theo chiu hng xy dng ca ch vn c c ny sinh v duy tr chnh trong giai on ny. Kh ni c giai on Ba bt u t lc no. Vit Nam th s bt mn ch lan rng vo nm 1957, Hoa K th nhng k ngng m Dim hi trc ngng ng h ng ta sau nm 1960. Tuy nhin gii chnh quyn M, cho n khi bin c Pht gio xy ra vo nm 1963 mi ln n s tht bi ca ch Dim. S d c mt s ngi M lc quan v Dim l v chnh nhng ngi M ny cn nui dng lc quan cho chnh h. Ch c good news t Si Gn mi gi c nim tin rng php l ti Vit Nam l tht ch khng phi l mt o nh. Nhu cu good news lm cho nhiu quan st vin chng Cng mang mt ci nhn hi ht, hay t nht b qua nhng tht bi ca Dim, v s kin ny lm cho nhng bo co v thnh qu ca Dim tr thnh v gi tr [16]. Gio s Buttinger, c xem nh khai quc cng thn ca ch Dim, ri gio s Fishel, i t Lansdale, Thng Ngh s Mansfield, nhng ngi va l bn va l nhn vt u ca ng Dim trong chnh sch M, t nm 1960, ln lt chn nn xa ri ng Dim trong ci tm trng b th thng m vng th ti. Ngay Tng thng Kennedy, t trc nm 1954 v cn ko di sau , cng tng trit ng h ng Dim, ri cui cng ngi n nhn ti quan trng cng b ng Dim phn bi khi ng bt tay vi Cng Sn H Ni. Phn m ti va trnh by trn v chnh sch ca ngi M i vi cc quc gia nhc tiu chng Cng, v c bit i vi ch 398
Ng nh Dim, ni ln rt r rng rng cho n thng Tm nm 1963 (ngha l cho n ngy ng Nhu cung di tn cng cc c s ca Pht Gio Vit Nam), gii lnh o M chng nhng khng to mt p lc no phng hi n s sinh tn ca ch Dim (ngoi nhng khuyn co xy dng cng c thm ch ) m ngc li chnh anh em ng Dim to ra nhng cng thng trong mi bang giao bng th on chantage nhn danh nhu cu chng Cng ca ngi M. Mi cho n u nm 1963, trc cuc khng hong chnh tr trm trng ti min Nam Vit Nam m h qu c th l s suy sp ton din sc mnh chng Cng ca c nc, v trc nhng p lc ca qun chng Hoa K, ca chnh gii Hoa K, ca cng lun th gii, ca cc nc ng minh, ca ta thnh Vatican, gii lnh o M mi bt u p dng nhng bin php cng rn trong lnh vc chnh tr v vin tr va lm p lc va gip chnh quyn min Nam sa sai. Ni chung, v chnh tr, ngi M i ch phi tn trng v thc thi nguyn tc phn quyn v chnh sch tn quyn trnh tnh trng trung ng tp quyn ang lm m qung v t lit kh nng iu hnh ca dinh Gia Long. C th l cho thnh phn i lp c t do sinh hot ti ngh trng Quc hi cng nh trong chnh gii, xt li h thng b nhim nhn s cc a phng trnh tnh trng lm dng quyn hnh nh c lin h c bit vi gia nh Tng thng, cc cuc bu c t trung ng n a phng phi thc s t do v trong sch L d nhin nhng i hi ny ch c ngi M trnh by di hnh thc khuyn co trnh tnh trng can thip vo ni tnh ca nc khc, ngc hn vi nhng bin php khc to bo v mnh m hn trong vic kim sot vic s dng ti ph vin tr. Vn kim sot tin vin tr ny khng phi ch v chnh quyn M mun hiu nng ha cng cuc chng Cng m cn v mun bin minh vi Quc hi Hoa K trong nhng bui iu trn v tnh trng tham chin ti ng Dng. c bit, chnh quyn M mun c bit v s tin ti tr cho Lc Lng c Bit, cc c quan cng an, mt v, v nhng mt ph c c s dng ng n cho cc cng tc tnh bo chng Cng khng. i hi ny b ng Nhu xem nh l mt p lc ca Hoa K nhm kim sot nhng b mt quc phng v b ng quyt lit t chi, v ai cng bit phn ln ca s tin c chi tiu xy dng b my n p i lp, xy dng nhng t chc kinh ti cho anh 399
em ng v cho nhng hot ng m m khc. Trong qun i, cc c vn M t ra kht khe hn trong vic s dng cc phong tin ca Hoa K khi hnh qun, v h cng tham d nhiu hn v trc tip hn vo nhng trn ng cng lc cng ln vi qun Vit Cng. Tnh trng ny to ra nhiu va chm gia s quan Vit Nam v s quan c vn M v chin thut giao tranh vi k th. Cho nn, trong thi gian , c nhng s quan Vit Nam khng cn tip vn ca M v v t i dn tc sng to ra nhng chin thut tiu dit ch oai hng, nhng cng c rt nhiu n v trng khc, nht l cc s quan thuc h thng Cn Lao chuyn lm quyn th li, khng dm hnh qun m ch lui v th phng ng gi cht ly cc tnh l cho an ton, v mc nng thn cho Vit Cng thao tng. Phn tch nhng bin php chnh tr v qun s, ti chnh v iu hnh ca Hoa K, ta c th ni rng trc khi xy ra v tn cng cc cha vo thng 8 nm 1963, ngi M khng to ra nhng p lc nng n no c m ch th hin nhng khuyn co ca mnh bng mt s bin php rt c th nng cao hiu nng i u vi Cng Sn ca chnh quyn Ng nh Dim. Nhng ng Ng nh Nhu th khng ngh nh th. D chnh M khai sinh v nui dng ch Dim t nm 1953, d ngi M trong cc c quan then cht ng nhng vai tr quan trng trong cc chnh sch t nhiu nm qua nhng n khi cn chng M th ng Nhu li nu ln nhng khuyn co v nhng bin php lm l do cho rng b M lm p lc, b M chen vo ni tnh quc gia d 8, 9 nm u dn tc nh tin bc v th lc ca M. n y th nguyn nhn th t ca quyt nh thay i lp trng t thn M n chng M, t chng Cng n tha hip vi Cng ca ng Ng nh Nhu bt u thnh hnh, m s thnh hnh bt ngun t chnh bn cht ni ti ca con ngi ng ta. Nhng bn tnh c bit ca ng Nhu l g? Trc ht ng Nhu l mt ngi Vit c mt tm hn rt Ty, th Ty tr thc chung l thuyt v m chm trong nhng l tng n ni qun mt thc ti. Nn gio dc t chng nng n ca Php vo thp nin 1930 v 40, cng nh ni dung ging hun ca trng Chartres ba mng li l thuyt vy kn c sng to v tnh khch quan ca ngi thu nhn. ng Nhu say sa c sch, cng nhiu cng tt, m khng bit i chiu vi thc ti khai m mt 400
trit l hnh ng cho chnh mnh cng nh cho chnh quc gia sau ny. Do m nhng tc phm l thuyt m ng Nhu l cha sau ny nh Hin php nht Cng Ha, Thuyt Nhn V, v.v ch l mt s chp v gng p ca rt nhiu tro lu t tng lc by gi m chng c mt ni dung c th no, li cng khng ph hp vi hin thc chnh tr v x hi ca min Nam Vit Nam cht no c. Khi v nc ph trch qun th th vin ti H Ni ri Hu, ng Nhu ch l mt cng bc ca b my cai tr Ty, suy t v hnh x nh Ty chng khc mt con c bin sng thoi mi trong nc mn. Do , ta khng l g khi thy ng Nhu ch giao du vi nhng thnh phn thuc giai cp thng lu tr thc, v n khi thnh hn th cng ly con gi mt gia nh trng gi trong np sng phng ng ca H Ni b u ha. Vn ha Php chi phi mnh m tm hn ng Nhu, mnh m n ni khi din t, ng Nhu khng dng ni ting Vit m phi nh ting Php ni v vit. Bi Hi Ma Xun ti H Ni thi Hu L (La Fte de Printemps Hanoi du temps des L Posterieurs), cng nh cc din vn ca ng Dim sau ny, ng Nhu u vit ting Php v V Vn Hi dch ra Vit vn. Con ci th ch hc trng Ty trng m, v trong nh th ch i p vi nhau bng Php ng. R rt hn na l khi mi c chnh quyn, v chng Nhu vi chuyn tin ra ngoi quc v ch chuyn qua Php hoc Thy S. Mua sm nh ca th cng ti Php v , to mi c s kinh doanh d nhin cng ti Php. Ba ln cng du chnh thc, ng Nhu u tm cch gh qua Php, ring b Nhu th i Php hng nm, c khi trong mt nm i hai, ba ln. Ch nm 1957, ng Ng nh Nhu c ving thm Hoa K v c Tng thng Eisenhower tip kin. Do , chnh np sng Ty ha, v quan im chnh tr b Ty ha ny lm cho ng Ng nh Nhu, trong s hn lon ca tnh hnh lc by gi, tr nn ch bi trong thc v tr v vi lp trng khuynh t ca gii tr thc u Chu chp nhn ch ngha ca Marx nh mt ch ngha nhn bn v mt trit l v l mt h thc thun l v mt s quan, n ni cng khai tuyn b Ti khng phi l ngi chng Cng trn quan im chnh tr hay nhn bn. Ti xem nhng ngi Cng Sn nh anh em T tnh cm thn Ty, phc Ty v trng Ty trn mt t tng cng nh np sng , tm l chng M, khinh M, ght M ca ng Nhu ch l mt h lun tt yu m thi. V ng Nhu b ri vo ci vng nh nguyn i i ca mt th la chn cng nhc: 401
cng trng Ty th cng khinh M, cng chng M th cng thn Ty, ch khng tm c cho mnh mt chn la c th no trn nn tng dn tc, khi vt v trong th tranh hng ngoi bang Ty M. Ngoi c tnh nng l thuyt (m l l thuyt Ty phng) n vin vng ny, ng Nhu cn b bnh ch quan ca mt ngi tng mnh qun thng kim c, ca mt ngi khinh th ngo vt , xem tr thc v nhn s min Nam nh c rc. ng Nhu ch quan n khng nhn ra rng anh mnh c lm Tng thng trc ht l nh M v ta thnh La M ch khng phi nh nhng vn ng chnh tr y tnh tha hip ca ng Nhu ti Si Gn. ng ch qu an n ni khng nhn ra rng sau nhng nm u ca ch , lng dn bt u dao ng v nhng tnh cm cng nh s tn nhim ban u ca nhn dn bt u bin i t d dt n nghi ng, t nghi ng n chng i. ng cng ch quan n ni khng bit rng nhng sch lc v nhng t chc ca mnh nh p Chin Lc, nh Thanh Nin Cng Ha, nh ng Cn Lao Cng gio, nh Lc Lng c Bit, nh tri giam P42 khng kh nng chng cho ch ang b ung thi t trong ct li. ng cng ch quan n vo nhng thng cui cng ca ch , khi bit c tin c nhng vn ng nhm lt ch , ng vn dng dng xem thng v nh gi rt thp m mu o chnh ca cc s quan. Ti cn nh vo do , trong my tun lin tip, c mi th nm t 9 gi sng n 12 gi tra, ng Nhu n cu lc b Tng Tham mu thuyt trnh cho khong 50 s quan cp Tng v T gm cc ch huy trng v gim c nha, s c mt ti Si Gn. T cho mnh l tr thc khoa bng v vi uy th ca v C vn Chnh tr em rut Tng thng, ng Nhu xem cc s quan cao cp nh nhng k v bin khng c thc chnh tr nn ng thao thao bt tuyt, dng mi l lun kch Pht gio bng nhng li l hung hng, cng kch s tham d qu mc ca ngi M vo ni tnh Vit Nam, cao mt cch sng sng cc thng k ca quc sch p Chin Lc v p m cp n mt nc Vit Nam thng nht trong ha bnh. Sut nm tri v qu lo u by mu tnh k i ph vi Pht gio v M nn mt ng Nhu trng hc hc, cp mi thm li thm thm, cp mt vn m c by gi li b cc qung en lm su hn. ng khng bit rng cng ni cng lm cho hi trng thm chn ght v cm th. Nhng ha hn cng nh nhng e da m ng trnh 402
by bng mt ging l nh v ung qu nhiu ru whisky, ch lm cho hi trng thm chn nn. Lm sao ng c th cp n lng yu nc v xy dng quc gia khi chnh ng ang m mu tha hip vi Cng Sn v ang lm ung thi lin h ng minh vi mt nc bn chng Cng ? Nhng ng Nhu cng say sa ni, v vn ch quan tin rng mnh ang thuyt phc c mt hi trng vn bit kh r v m mu ca ng cng nh ang c nhng vn ng i chi kch lit vi ng. Ci bnh ch quan ny trc dn ng Nhu vo th c tn m H Ni ging by v sau ny dn ng Nhu n ca t ca k hoch Bravo. Bn tnh th ba ca ng Nhu l liu lnh. Khng phi liu lnh trong ci ngha can m, bit trc c nhng kh khn m vn lm, nhng li l ci ngha cung tn ca mt ngi lm m khng cn bit hu qu s xy ra cho mnh hay cho t nc nh th no. S liu lnh bt ngun t nim tin c tnh cch tn ngng v vai tr lnh o m n trn ban cho, t mc cm t tn cho mnh khng bao gi lm ln v t o tng rng cc b my cng an, mt v, cc lc lng chnh tr, tn gio v qun s c ng Cn Lao kim sot. S liu lnh cng bt ngun t bn cht c nhn ca ng Nhu lun lun thch bo ng, thch m mu, thch khuynh lot, thch th on, v say sa vi nhng bo ng, m mu, khuynh lot, th on . Mt linh mc ngi Php vn bit rt r v con ngi ca ng Nhu, t nm 1959, ni rng: Nhu c y kh nng bt tay vi Cng Sn. Nhu s tha hip vi Cng Sn khi no cm thy b dn vo chn tng. Nhu l th ngi hnh x hon ton theo chnh sch sau ta l trn i hng thy (aprs moi, cest le deluge) [17]. Sau ny tnh liu lnh th hin r rng hn khi: s chng i ca tng lnh, ca ngi M, v ca Phong tro Pht gio khng cho Nhu mt chn la no khc hn bm ly chnh quyn ngoi cch liu lnh tha hip vi H Ni. Vi Nhu th khng c g l mt th din. Tt c mi nhn chng u cho thy nh mu s ca ch , v sng ring bit trong cn phng bc gm v xa ri thc t nng thn, c tng chng trnh p Chin Lc l mt thnh cng. Nhng phc trnh ca cc s quan khm nm v cc cng chc s st c li nhi (v s thnh cng) nh th, cn Vit Cng th h hiu rng nu c tha hip, chc chn h s c li [18]. Va chung l thuyt va nng u c ch quan, li tnh liu 403
lnh nn khi b dn vo th ng cng th ng Nhu khng th lm g khc hn l quay v tha hip vi k th Cng Sn, mt k th m v u c tim nhim nhng l thuyt khuynh t Ty phng, ng Nhu khng thy n phi nhn bn v phn tin ha, mt k th m nng u c ch quan, ng Nhu khng nh gi c mt tng quan lc lng rt bt li cho min Nam, mt k th m v tnh liu lnh th on, ng Nhu khng cn bit nhng hu qu g s xy ra sau khi tha hip. -o0oBn nguyn nhn m ti cp trn c th xem nh l nhng sc y hm da s an ton ca ch : Nhn dn min Nam y ng Nhu ra khi t th lnh o, Vit Cng y ng Nhu ra khi v tr i din chnh ng, chnh quyn M y ng Nhu ra khi tc phong c tn c ti, v bn cht ch quan y ng Nhu ra khi nhng khn kho chnh tr ti thiu ca mt ngi nm vn mnh t nc. Trc nhng sc y , ng Nhu h tay i th c ti c cht: Tha hip vi Cng Sn ha gii mi sc y ang lm lung lay ch , ang e da s an ton ca bn thn ng Nhu, ca gia tc Ng nh v ca b phi Cn Lao. Tht vy, tha hip c vi H Ni th Mt Trn Gii Phng Min Nam s khng cn vai tr ng, M s khng c l do p lc, nhn dn min Nam s khng cn t th thay ng Nhu chng Cng, v ring c nhn ng Nhu s kiu hnh lm c nhim v lch s ha hp vi nhng ngi anh em bn kia. Cng trong con tnh tha hip liu lnh ny, ng Nhu tin chc rng M s khng bao gi b min Nam m phi tr nn d bo hn qun bnh nh hng ca Cng Sn; cc sc mnh ca ng Nhu nh ng Cn Lao, p Chin Lc, khi Cng gio di c, cc b phn v trang trong qun i, mt v, cng an, s t cch v sc mnh thc hin sch lc tha hip m khng b phn bi. ng Nhu ch quan v liu lnh tnh ton nh vy, nhng cn ng Dim th sao? Lp trng ca ng v thi ca ng nh th no trong ton b m mu tha hip vi Cng Sn H Ni ca ngi em ct rut ? ng Dim l mt tn Cng gio c mt nim tn ngng m nhng khng su sc, ng tin tng tuyt i vo s mng thing ling tiu dit Cng Sn m ng cho l hin thn ca Satan. Lp trng chnh tr ca ng ch l mt th hin t nhin nhng 404
xc tn tn gio ca ng ch khng phi t mt chng nghim hay nghin cu chnh tr su sc v ch ngha McL, phong tro Cng Sn v bi cnh ca dn tc Vit Nam. i vi ng Dim, l ngi Cng gio th t nhin phi chng Cng. V cng t m ng quan nim chc nch rng ch c ngi Cng gio mi chng Cng tht s m thi. Ton b quan im chng Cng ca ng Dim cng nh a s nhng ngi ng o ca ng ta bt ngun t ci s mng tng tiu dit ma qu lm sng danh Cha, hn l t nhng tnh cm hoc thc dn tc, nhn quyn, bnh ng, t do V th cho nn khi qun i Php tr li Vit Nam vo nm 194546 di quyn ch huy ca mt v tu s l c Thierry d Argenlieu th hu ht ngi Cng gio Vit Nam u chn la theo ng h o qun xm lc mn chiu bi chng Cng ny, ch khng c mt cht ngn ngi chnh tr no gia hai chn la theo Khng Chin chng Ty hay theo Ty chng Cng Sn nh tnh trng kh ph qut ca a s cc b phn khc ca dn tc lc by gi. D , nhiu o Thn binh hp tc vi qun i vin chinh Php lc by gi cn c gi l Lnh o, v nm 1946, khi lc lng Cng gio cho ph bin L Th Lun Lu v thnh lp Lin on Cng gio Vit Nam th ni dung v ng c ca n cng ly ch im l c tnh V Thn ca ch ngha Cng Sn. V mt chnh tr, khng nhng c nhn ng Dim c mi th mu vi Cng Sn git cha con ng Ng nh Khi v giam t ng ti Thi Nguyn, m chnh s nghip chnh tr cng nh nhng quyn lc v danh vng ca ng u c xy p nh ch trng chng Cng ca ng, do nhng th lc chng Cng Vit Nam cng nh ngoi quc ng h. Ngy 7 thng 12 nm 1961, ng Dim gi cho Tng thng Kennedy mt l th di trnh by tnh trng bi t ca nhn dn min Nam do Cng Sn gy ra ku gi v Tng thng nc bn gip [19]. L th ny hp php ha v chnh ng ha quyt nh gi qun Hoa K tham chin ti Vit Nam ca Kennedy v cng c thm lp trng chng Cng quyt lit ca ng Dim lc by gi. Ngay nhng thng cui cng ca ch , lc ng cho tn cng cc c s Pht gio v n p Tng Ni th ng cng nhn danh s e do ca Cng Sn bin minh cho chnh sch tn bo th ti sao t ci lp trng thn M, chng Cng st nh th ng li hon chuyn tng quan th bn ch trng ui ng minh M v bt tay vi k th Cng Sn m nay ng gi l anh em. Ti l mt cn b trung kin vi ng Dim v lp trng yu 405
nc v chng Cng Sn, th vic chuyn i t tng v lp trng ca ng to cho ti mt ni bn khon, thc mc rt quan yu. Ti c t hi ch trng tha hip vi H Ni l chnh ca ng Dim hay ca ng Ng nh Nhu. Ti tht tm nghi ng rng ng Dim b ng Nhu thuyt phc li ko v ng Dim thiu quyt on m li c n ng Ng nh Nhu. Tht th, cuc i chnh tr ca ng Dim cho thy thi lm quan Nam triu ng ni ting l nh thi cn kim lim chnh ch khng phi nh ti nng tr tu, v mi chnh sch v hot ng u c quan Ty ch bo. ng ch cn thi hnh ng n ng li cai tr v chnh sch h ca ngi Php l c thng quan tin chc ri. T ngy lm Tng thng, v thiu kh nng lnh o, li mang tnh tnh bt thng khi nhu khi cng, u c ln xn, nn ng phi nh qu nhiu vo s gip sc ca anh em, v vy sau hon ton b anh em chi phi iu ng. T sau bin c Nhy D cui nm 1960, ngi ta thy tng quan ca hai anh em ng DimNhu trong Ph Tng thng khng khc g thi vua L cha Trnh, d b ngoi ng Dim vn c gi ci th thng ca mt v nguyn th quc gia. T sau cuc o chnh Nhy D, nht l t ngy dn v dinh Gia Long (sau cuc nm bom dinh c Lp), nhng ngi trong Dinh thng thy ng Dim hng ngy kp h s xung vn phng ng Nhu tng di bn cng vic, tham kho kin. Ngi ta c cm tng ng Dim hnh x nh mt vin chc tha hnh mang h s n trnh by cng vic vi thng cp l ng Nhu. Trong bin c Pht gio, ng Dim ng vai tr ca mt ng loa tuyn b, cn tt c k hoch i ph vi cuc khng hong u do ng Ng nh Nhu thit k v quyt nh; m ng Nhu th li vn l ngi qu n v, nu khng mun ni l s v, nh cc nhn chng v ti liu ni r. Thnh ra trong dinh Tng thng, nht l vo nhng nm cui cng, ng Dim bin thnh nhn vt th ba, nm di quyn hnh ca v chng ng Nhu. thy r b my lnh o ti cao ca ch v xc nh ng v tr ca ng Dim trong b my ny, ta hy nghe nhng chng nhn ngy ngy tng trc tip theo di v lin h gn gi vi b my m t. ng Nguyn Thi, cu Gim c Vit Tn X, vit rng: Mc d l lnh t ca ch , Ng nh Dim khng th v tht s khng quyt nh mt mnh, hon ton c lp khi nhng trung tm quyn lc khc trong ch c. Ngc li ng b h nh hng, v nhng quyt nh ca ng phn nh khng nhng li suy ngh ca ng m cn ca h na. D ng Dim c bit hay khng 406
rng ng ang b chi phi bi anh em khc trong gia nh th ng Dim vn c v nh tha th, lm ng, hay ngay c nng da vo nh hng ca h. S nh hng ln nhau v lin h v quyn lc gia anh em trong h thng lnh o ca Tng thng Dim c gi l gia nh tr. iu ny khng th khng ch c bi v n l trung tm gung my cai tr ng sau nn hnh chnh ca Nam Vit Nam. Cng nh nu mt ngi khng bit g v c nhn Ng nh Dim th ngi khng th hiu c s lnh o ca Tng thng Nam Vit Nam, khng th thy c ton din chnh cuc nu ngi khng quan st gia nh h Ng [20]. ng on Thm, ng l Vn phng B Ph Tng Thng, cn i su vo hin tng gia nh tr mt cch r rng hn: Trong my anh em gia nh h Ng, ng Ng nh Nhu l ngi nh hng ng Dim hn c. Trong my nm u, ng Dim khng thy cc em ng c li g ht. ng tin rng mi s cng kch u do lng k, do mu m ly gin ca i phng. nhiu ln, ng ni vi ngi chung quanh: B Nhu chu kh lm, au hoi m c gng lm vic cng ch, thin h c ming lm. Nhng ri ng thy c nhng ngi ch thn cng phn i nhiu hnh ng ca b. S bt ha gia b vi ng Cn chng hn, khng th gi kn. Phi l ch o mi c gan ln n b trc ng Tng thng. ng Dim hay b trch l nhu nhc mc v chng ng Nhu lm ma lm gi. ng Dim bit x tr ra sao? C tht ng yu t qu khng? Ti mun bit r hai im . Vi ngi thn tn v quyn thuc hiu c ni kh tm ca ng. Khng nhng ng phn vn gia t tng ring t v d lun chung, m ng cn hay b kt gia nhng ngi rut tht. C bn ng v Hu ngi ph rt lu, m tc en v di rt c xung trn v mang tai, ng khng ni khng rng ch theo thi quen khi ng suy ngh ngha l di tn thuc l, cha ht na iu ny chm iu khc di nhiu hn. ng mun trong m ngoi m, th h c lc c v gin di, ngi n khch bc ngi kia. ng thng tt c, chng n bnh ai gt ai. ng cn ng Nhu hn ht, sao mi ngi c mun cht tay ng ? Nhng chng l ng khng dm c phn ng hay sao? ng 407
Cn bit tnh lng l ca anh bo mt ngi chu: gic ng Tng thng m khng khng b ng ta tt khng c. Khng b Tng thng l ni mnh, da lm ba nu cha chu nghe. ng hay khng, b Nhu bin thuyt qu hng hn trc mt ng. nhng trng hp , ngi phi chng kin i ngi cho ng Dim. ng khng quen mnh dn trc ph n li c n v yu ca ngi em qu nht. Sau ht, ng km v ngn ng v thiu ti ng i nn ch cau mt, khng nghe, khng bc, lng thinh, trong mt bu khng kh nng n. Rt cuc, ng ch th di, hnh nh t gii thot, gii thot bng tha th. ng cho l ng rng lng ch khng phi l ng chu ng. Bi th c ln ng khuyn mt B trng: Thi thng n b ngi ta hay nhiu li. Xong th thi, mnh n ng bn tm lm chi, cho n yn m lo vic ln [21]. Nhng tt c vn l nu n khng yn th sao? V N khng yn cho nn t mt t nc thanh bnh v mt dn tc on kt thi 195556, N ng gp rt nhiu, qu nhiu, vo vic bin thnh mt t nc ly lon v mt dn tc b phn ha vo nm 196263. V n my thng cui cng, khi b c dn tc chng i, khi b k th e da, khi b ng minh khuyn co, v khi chng tin hnh k hoch tha hip vi qun th, th N cn hng hch tuyn b: ng Dim khng th cai tr min Nam nu khng c chng ti. Tri li chng ti c th cm quyn lnh o quc gia d khng c ng Dim [22]. Ni tm li, ta thy ng Dim tuy chng Cng nhng l mt th chng Cng b iu kin ha ch khng c thc y v ch o bi mt c s l lun vng chc hoc c chng nghim bng mt qu trnh u tranh sng cht. ng li l mt ngi hnh x vai tr lnh o nhng li khng c t cch v quyn lc ca mt nh lnh o. th bn tnh ng li nhu nhc, d di, nht l lc phi i ph vi nhng vn phc tp v to ln. T lu, ng tin tng tuyt i vo ng Ng nh Nhu l ngi em khng nhng ng thng yu tin phc m cn n s na, n gn nh trao ton quyn lnh o quc gia cho em. Cho nn trong nhng nm 1962 63, trc nhng khng hong dn dp, m khng hong no cng phc tp v trm trng, trc mt tnh th vt hn kh nng l lun v kh nng i ph ca mt ngi nh ng, ng an tm trao ht vn mnh ca ch , ca min Nam, vo tay v chng Ng nh Nhu. 408
Ngay c quyt nh quan trng nht, v qui d nht, l chng M tha hip vi Cng Sn H Ni, ng cng b ng Ng nh Nhu thuyt phc d dng. Thi phi tay trc nhng quyt nh sinh t ca ng khng khc g thi ra tay trnh trch nhim ca vin Thng c Pontius Pilate trc khi trao vn mnh cha Gi Su cho vin ch t Pha-ri-sin v lc lng La M ng inh Cha ln thnh gi. T , ng hon ton b ng Ng nh Nhu iu ng v tr thnh mt con c c lc cho v chng Nhu tri chiu nh vn bi nh mnh vi Cng Sn H Ni. Ti c th ni s chuyn bin lp trng ca ng Dim, t dao ng n b ng, v t b ng n dn thn vo m mu , ch c V Vn Hi v ti l bit c phn no. S d bit v mt phn chng ti l nhng cn b qu gn gi v thn thit vi ng Dim n vt qua khi tng quan ch huythuc cp thng thng, v phn khc l v chng ti c ch tm khm ph m mu m chng ti bt u nghi ng t nm 1960, sau cuc chinh bin ca binh chng Nhy D. Bc s Trn Kim Tuyn tuy l cng s vin s mt ca ng Nhu trong dinh c Lp, c th bit nhiu v ng Nhu, nhng i vi ng Dim th cng ch ngng li tng quan ch huythuc cp m thi. Ai cng bit V Vn Hi v ti l hai cn b ct cn ca ng Dim, v s tn vong ca ch cng nh ca ng ta gn lin vi s mng ca chng ti d chng ti u b ng Nhu nghi ng, on ght, v d chng ti u cm th nhm Cng gio Cn Lao, nhng k m chng ti cho l lm hi sc mnh chnh tr v uy tn ca ng Dim. V th, chng ti c gng theo di thc st ng li v hot ng chnh tr ca Ph Tng thng, ca ng Dim v ca v chng Ng nh Nhu, nht l v Nhu, ngi n b m Hi v ti mnh danh l th Cu V H ly tinh c K. Sau cuc o chnh ca Nhy D vo cui nm 1960, ti c thc mc ti sao anh em ng DimNhu c kt n ngi M ch trng cuc o chnh trong lc chnh nh M mt phn m Vng Vn ng, ngi lnh o cuc binh bin tm ngng tn cng dinh c Lp, to c hi cho ng Dim gi qun v phn cng. Ti li trnh by cho ng Dim bit c th nhm Vng Vn ng c lin h vi h thng gin ip Php v t khi trn qua Cao Min, nhm Vng Vn ng c tnh bo ca Sihanouk lin lc v che ch ngay. Cu Trung t Trn nh Lan trong c quan gin ip Php cng t Paris n Phnom Penh lin lc vi Vng Vn ng, 409
trong lc Nguyn Chnh Thi th li b chnh quyn v qun i Cao Min bc i. Vic ny bc s Tuyn cn bit r chi tit hn ti v bo co y vi ng Nhu. S kt n l lng khin cho Hi v ti tm theo di v tm hiu. Ri nhng s kin khc tip tc xy ra nh v i s Php Roger Lalouette v ng Nhu tr nn thn thit hn, v Trng phi on Ba Lan trong y hi Quc t Kim sot nh chin Mieczyslaw Maneli c sn n k cng hn, v cng kch ngi M cng lc cng kch lit v lin tc hn. Cho n u nm 1963, khi mt phi on Quc hi Vit Nam Cng Ha thm ving Php th Hi v ti khng cn nghi ng g na. Sau Tt Qu Mo (1963) mt thng, ti v Hi gp nhau phi kim mi d kin v duyt xt ton b nhng bin chuyn ca dinh Gia Long t hai nm qua, v Hi va lo lng va bun ru kt lun: ng C v ng Nhu thay i lp trng ri anh Mu i. By gi l chng M, bt tay Php ni chuyn vi H Ni ! Chng ta lm g i ch? Lm g by gi? l cu hi ln m Hi v ti c b m nh mi sut hai ma Xun v H ca nm 1963. cng l cu hi vt ra khi ci lin h tnh cm gia chng ti v ng Dim c ng n t trong ci lin h gia chng ti v t nc. Ma Thu nm , khi ti ly quyt nh cng vi ton dn lt ch Ng nh Dim th ti bit Hi cng ly quyt nh ri m th hin r rng nht l trong ngy Cch mng 11163, d ng Dim khn cp gi Hi nhiu ln nhng ngi bn hin ca ti nht quyt nm ti nh, khng vo Dinh. Phi nhn vo tnh bn thm thit gia ng Dim v c n V Vng, thn ph ca Hi, phi nhn vo tnh thy tr v cng khn kht gia ng Dim v Hi trn 20 nm tri, v hy nh hnh ng ca Hi trong bin c Nhy D nm 1960 mi thy c vic Hi khng vo Dinh lc by gi l au n v quyt lit nh th no. -o0oTon b sch lc tha hip vi Cng Sn ca anh em Nhu Dim c th tm tt trong bn k hoch sau y: 1. Cng khai v c th chng M, nhng ch chng n mt mc cn kim sot c, va tho mn iu kin tin quyt ca H Ni va li c th s dng c lc lng ca M nh mt p lc vi H Ni, hoc nu cn, c th quay tr li tnh trng ng minh 410
nh c. 2. Vn ng mt s quc gia, c bit l Php, ng vai tr trung gian v bo m s thc thi ca tha hip trong v sau khi tha hip thnh hnh. 3. Chun b v tin hnh nhng bin php an ninh v chnh tr kim sot cc lc lng quc gia v qun chng min Nam trong trng hp ni dy chng i tha hip ny. 4. Trc tip i thoi vi chnh quyn H Ni thng tho v vn chm dt chin tranh v thng nht t nc. Bn k hoch c song song tin hnh v do chnh ng Ng nh Nhu iu ng kim sot. V tnh cch ti mt v ti quan trng ca n, nhng nhn s c chn la thi hnh cc cng tc l nhng thuc h trung tn nht ca ng Nhu, v ch bit c tng phn m khng bit c ton b k hoch. Trong mt vi trng hp c bit, chnh ng Nhu ch thn trc tip thi hnh cng tc bo ton b mt. Din tin ca bn k hoch lc cng khai lc b mt, lc th dn dp lc th b tc, nhng mt cch th lp th xy ra nh sau: T u nm 1960, vi t cch l trng nhim s ngoi giao ti Lun n, ng Ng nh Luyn xin hi kin vi Tng thng Php De Gaulle. ng l ng De Gaulle khng tip nhng v ng Luyn cn l bo ca ng Dim, nn Tng thng De Gaulle chu tip trong 15 pht vi tt c s lnh lng v qui c ca mt cuc hi kin ngoi giao. Bui hi kin nhm m ng cho ng Nhu nhng khng mang li kt qu no v nm 1961, khi ng Ng nh Nhu trn ng i d l ng quang ca vua Hassan II ti Maroc gh qua Paris xin gp Tng thng De Gaulle th b t chi m ch c B trng Ngoi giao Couvre de Murville tip kin v mi n cm. Tham d bui tic ny c cc ng Phm Khc Hy, Bu Hi, i s Php Lalouette v ng Etienne Manac, Gim c ng Nam S V ca B Ngoi Giao Php (ng ny rt thin v H Ni). Tuy c gng by t mi cm tnh i vi nc Php, nhng ng Nhu khng thnh cng trong vic thuyt phc c Couvre de Murville v mt chnh sch m nc Php c th ng mt vai tr quan trng hn ti Vit Nam. Nhng nu khng thnh cng ln th t ra ng Nhu cng to c mt mi lin h tt p v hu ch vi i s Php Lalouette ng ny tip tc thuyt phc chnh quyn nn can d vo ni b Vit Nam khuyn khch v gip anh em ng Dim trnh c gng 411
km ca M (emprise americaine) [23]. Nm 1961 nh du mt khc quanh quan trng trong chnh sch ngoi giao ca Php i vi Vit Nam v mang li nhng kt qu tt p cho s kin nhn ca i s Lalouette trong vic lin tc thuyt phc chnh ph mnh hy can thip nhiu hn vo Vit Nam. Tht vy, tht bi ca M ti Cuba (Vnh Con Heo, thng 4 nm 1961) cho mt s ho hon ton cu, hi ngh Genve v vn Lo (thng 5 nm 1961) m u cho mt chnh ph lin hip do Hong thn Souvanna Phouma lnh o, H Ni ngh mt lot cc hip c hp tc vn ha v k thut vi Paris, nhng s kin cho chnh ph Php thy rng chiu hng chnh tr quc t, c bit ti ng Dng, khng thun li cho Hoa K cht no. K khng l M ngy th vng v tht bi ti Vit Nam Php c th ra li ci hn nm xa bng cch y M ra khi Vit Nam hu nm li u th trn vng t cu thuc a, m nh hng vn ha cng nh quyn li kinh t vn cha b phai m. thc hin mc tiu ny, trung lp ha ng Dng tin ti mt Vit Nam thng nht phi lin kt l cng thc chnh tr ca ng li ngoi giao Php. B ngoi giao Php bt u m nhng cuc thm d vi H Ni v Si Gn. Bng cch i chi thuyn trn sng Si Gn, ng Nhu v Lalouette gp nhau nhiu ln gii quyt nhng khc bit cui cng v hoch nh nhng k hoch cn thit cho vic tha hip gia hai min. Trc Si GnParisH Ni cng lc cng c khai thng cho nhng m mu, nhng d tnh, nhng th on tun chy. V n thng Hai nm 1963, trong khi cng lun v chnh gii Hoa K cng phn v s bt lc ca chnh sch qun vin M qua thm bi p Bc v s di tr ca chnh ph Ng nh Dim v kt qu trn nh ny, th chnh ph Php nm ly c hi , chnh thc mi mt phi on Quc Hi Vit Nam qua thm Paris. Sau khi c ng De Gaulle tip kin, phi on Quc hi do ng Trng Vnh L cm u, gm cc Dn biu H Nh Chi, Nguyn Hu Chnh, Nguyn Quc Hng, Trn Vn Th, t ra ngc nhin mt cch hng th (surprise agrable) v ca ngi De Gaulle rt thng cm vi Vit Nam (trs comprhensible lgard du Vietnam). Cng vo ma Xun nm , ng Mieczyslaw Maneli n Si Gn ln th nh m nhim chc v Trng phi on Ba Lan trong y hi Quc t Kim sot nh chin (ca Hi ngh Genve 1954). 412
ng Maneli l mt cn b tr thc Thin Cha gio cao cp ca ng Cng Sn Ba Lan, c khuynh hng quc gia cc oan v t do tin b, li l mt ngi hiu bit nhiu v vn Vit Nam. Hn na, ng Maneli li quen bit thn thit vi cc lnh t Cng Sn cao cp min Bc cng nh li c dp i v thng xuyn ng H NiSi Gn nh t cch Trng phi on Ba Lan trong y hi Quc t, nn khi ng va n Si Gn th i s Lalouette lin lc ngay v khuyn nn gp ng Ng nh Nhu [24]. Sau , Trng phi on n l i s Goburdhun, ri v i s i Li Giovanni Orlandi, v ngay c Khm mng Ta thnh Salvatore dAsta cng thc gic Maneli n tip xc ngay vi Nhu. Tuy bit rng ang c nhng vn ng quan trng lin h n nc anh em Dn Ch Cng Ha Bc Vit, nhng v cha nm y d kin v ch th nn Maneli t chi: Ti i din cho mt quc gia khng cng nhn min Nam Vit Nam. Theo quy c ca Hip c Genve th chnh quyn ny ch c tnh cch giao thi, do ti ch phi n cho v Tng trng Ngoi giao m thi Tuy nhin v thc t chnh tr, ti s vui mng c gp ng Nhu vi iu kin l ng ta mi ti [25]. Vi li tr li linh ng , ba v i s Php, n v xem nh ng Maneli ng trn nguyn tc nn tm mi cch dn xp mt cuc gp g NhuManeli. H cng cho ng Maneli bit rng h phc trnh y vi ng Nhu v qu trnh lin h v t th ca ng Maneli i vi cp lnh o H Ni, v ng Nhu by t mun gp ng Maneli (Nhu himself had expressed interest in meeting me). Trong hi k ca ng Maneli, ng th nhn rng ng khng c y tin tc v nhng vn ng t trc cho k hoch tha hip vi H Ni nh ng Nhu, m chc chn trong k hoch , ng Nhu v hai v i s n cng nh Php c nhng mu tnh t lu. iu lm cho ng Maneli ngc nhin l: k hoch ca Goburdhun nhm lm trung gian gia Nam v Bc Vit Nam l mt kt hp gia s ngy th v qu quyt, gia s thiu thc tin v l thuyt tru tng, gia s hng bin v s phc tp ca vn . im mu cht ca k hoch ny l cu ni rt m dn ca Nhu: Ti cng chng t bn. Cn khi cp n mt ch ngha x hi th c Nhu ln Goburdhun u khng xc nh ni mt cch r rng, ngoi tr ch ngha x hi khng da trn duy vt bin chng Li gii thch ca Nhu cng m h nh li m ng ta hng tuyn b rng trn th gii ny, ng ta l ngi theo ch 413
ngha x hi chn chnh nht trong khi vn nm ly hng triu M kim ca ngn kh M [26]. Cn v phn i s Php Lalouette th sau hai ln gp nhau, ng Maneli c bit k hoch ca Php l tm cch cho hai min BcNam thng tho vi nhau tin n trao i vn ha v kinh t, hu m ng cho nhng tha hip chnh tr sau ny. Phn v c chia r l ng Maneli s ngh vi H Ni m thc trong khi i s Lalouette s gi lin h vi chnh ph Si Gn. Mt tun sau , vo cui thng Hai, ng Maneli i H Ni v trnh by ton b k hoch ca Lalouette cho cc ng Phm Vn ng v Xun Thy th ch sau hai ngy, nhn c s ng ca H Ni rng nh li ca H Ch tch tuyn b t lu, chnh ph sn sng bt u thng tho bt k lc no v b mt hay cng khai cng c [27]. nh km vi th tr li l mt danh sch nhng sn phm s c trao i gia hai min, k c ngh cng xut bn sch chung. ng Maneli bay tr v Si Gn v bo co cho i s Lalouette bit nh ca H Ni khin ng Lalouette t ra hi lng. c bit ng Lalouette c ct vn mi v thi ca cc ng H Ch Minh, Phm Vn ng v V Nguyn Gip c th hn c nhn ng Nhu hay khng? Khi c bit h khng th hn m cn c v tin tng Nhu (?!)ng Lalouette phi ku ln: Trs intressant! Trs important! ng Maneli cho rng cu hi l do ng Nhu thc y ng Lalouette hi v cm tng ca ng l mi nguyn tc v tha hip c ng ri, giai on ny ch cn l nhng vn c nhn m thi. Cng trong ma Xun nm 1963 , ym tr cho nhng vn ng ca i s Php, v ch tch ca y Hi Quc T KSC l i s n Goburdhun cng nhp nhng tin hnh mt s cng tc khc. ng ta ra H Ni thm ng H Ch Minh nhn dp u Xun. V trong bui ni chuyn t ra rt ngc nhin nhn thy H Ni c bit ch n tnh trng cng thng gia M v anh em ng Dim, nht l vic ng Dim chng li cc p lc ca M. Vi iu b ngy th kh ai bt chc ni, ng H Ch Minh hi i s n c g l xy ra ti th Si Gn khng, vn an sc khe ng Dim v t v tm n vic ng Dim b M p lc. ng H Ch Minh cng by t s tic nui v Si Gn khng chu chp nhn nhng m phn m H Ni nhiu ln ngh tin ti mt tha hip chung. Khi i s n t gi ra v, ng 414
H Ch Minh cn n cn dn d: Khi no gp ng Dim nh ng bt tay h. Khi k li chuyn ny cho ng Nhu nghe, ng Nhu t v c ch lm v gii thch cho i s n bit rng l nh s thnh cng ca quc sch p Chin Lc (?!) [28]. Li hi thm ny cng nh li khen ngi ng Dim l ngi yu nc ca ng H Ch Minh, m sau ny tn d Cn Lao Cng Gio ti hi ngoi thng huynh hoang s dng nh mt bng chng kh tn, tht ra ch l hnh x chnh tr ca ng H Ch Minh nhm xi gic ng Dim c tip tc k hoch ui M ra khi min Nam m thi. Ci ti ht theo Ty n theo Nht, by gi li lm tay sai bn x cho M v Vatican chng li dn tc v tiu dit bao nhiu ng vin Cng Sn, lm sao ng H Ch Minh tha th gi ng Dim l ngi yu nc c. Nhng ngi Cng gio Vit Nam, vn t ho l lc lng chng Cng hung hn nht v nguyn ra ng H Ch Minh nhiu nht, s qun tt c m ch cn cu ni ca ng H Ch Minh ra mt cho ch c l c ri! u thng T nm 1963, khi mi dn xp cho cuc gp g trc tip gia ng Nhu v ng Maneli bt u c v c th th ng Maneli bn in v Warsaw xin ch th. ng thi cng thng bo cho ng H Vn Lu v i s Nga ti H Ni bit. My ngy sau, i din ca phi on Ba Lan ti H Ni thng bo cho ng Maneli bit rng cc ng ch Vit Nam rt lu tm n nhng chi tit v s dn xp ca Nhu, cng nh ni dung cuc gp g , ng thi ch thn ng H Vn Lu tr li thng cho ng Maneli rng cc ng ch lnh o yu cu c thng bo tc khc v cc din tin, v nu ng ch c th v H Ni hi vi chng ti trc khi gp Nhu th rt tt [29]. Trong khi th ng Nhu cng ro rit hot ng: no l gi gio s Bu Hi (vn l mt phn t c khuynh hng thn Cng ang Paris v c y lm trung gian lin lc vi Php) v nc nhn ch th trong k hoch tha hip vi nhng ngi in Bin Ph (les hommes de Dien Bien Phu), no l t chc mt chuyn tham quan chnh tr t Si Gn ln Lt cho ba v i s ca y Hi Quc T gii thiu nhng thnh qu ca p Chin Lc, nhng thnh qu m ch ng Nhu mi mang o tng c sc mnh lm mt mn hng tr gi vi H Ni. (Trong cuc tham quan ny, ng Maneli ch bai p Chin Lc ch l tr h i vi Vit Cng nh ni trc kia). Nhng hot ng ln nht trong thng 5 nm 1963 ca ng 415
Nhu l nhm cng khai ha lp trng chng M tha mn iu kin tin quyt ca H Ni: ngy 12 thng 5, ng Nhu tuyn b vi Washington Post nhng tht ra hng v H Ni m ni rng: Ti khng ngh rng ngi M c kh nng cho chng ti nhng li khuyn v Chin tranh Cch mng. Trong nhiu a ht khc nh khng gian, ngi M rt tin b, nhng cn nhng vn nh trn mt t, ti ngh rng ngi M khng gii hn chng ti. ng thi trong mt cuc phng vn khc ca UPI, Nhu t mun Hoa K rt mt s ln c vn qun s v nc [30]. Cng theo George Chaffard th ng Ng nh Nhu c s ng ca ng Dim c tnh to nhiu kh khn cho ngi M trc khi cho php M s dng cht ha hc khai quang vng rng ni m Vit Cng s s dng chuyn qun, hoc thit lp cc cn c xut qun tn cng qun i Vit Nam Cng Ha. K hoch khai quang ca M lc va mi pht ng b Mt Trn Gii Phng Min Nam nh gi nguy him nn t co d di. Gio s Bu Hi, ngi trong Phong tro Ha bnh c khuynh hng thn Cng (tng gin tip chng li thn mu l ni s Diu Khng trong bin c Pht gio 1963) cng chng minh ha cht khai quang l c hi ym tr cho k hoch chng M ca ng Nhu. Ngy 26 thng 4 nm 1963, Nga S yu cu Anh Ct Li, ng ch tch trong ha hi Genve, phi y hi Quc t Kim sot nh chin m cuc iu tra, nhng ngy 18 thng 5, Anh quc tr li l khng phi lc m cuc iu tra . Ni r ra, hai ng minh Anh v M cng nh B Tham mu qun i Vit Nam Cng Ha u ng phi c chin dch khai quang, nht l ti cc vng nh Chin khu D, chin khu X, rng U Minh, v.v tiu dit Vit Cng v lm gim thiu thng vong cho binh s Vit Nam Cng Ha. Trong lc th ch v ch trng chng M lm hi lng H Ni, hai ng Dim v Nhu gin tip bnh vc cho lp trng ca Nga S v Mt Trn Gii Phng Min Nam trong vic chng li chin dch s dng thuc khai quang ny. Thi anh em ng Dim cng lm tng thm s nghi ng ca ti v vic ng ta cho lnh cc ng Hunh Vn Cao, Bi nh m v nhiu cp ch huy khng c nh ui Vit Cng khi Vit Cng tho lui trong cc trn chin ti ng bng sng Cu Long trong nm 1962, d trn mt cng khai ng t ra lo s binh s s thng vong nhiu. Khng nhng n o chng M qua bo ch v bng v thuc khai quang, hai ng Dim v Nhu cn dng b my tuyn truyn 416
xm ca ch tung ra tin ng Nhu t chi li yu cu nhng thu (cession and bail) qun cng Cam Ranh. ch l mt li n ngy to v ti bit chc chn khng c mt d n no, lc by gi, v vn c. Cam Ranh l mt qun cng th hn B Tham mu phi bit v vn nhng tuyt nhin cc s quan cao cp khng bao gi nghe ni ti. Hn na, cc ti liu kh tn ca B Quc phng M, ca cc c quan truyn thng quc t, cng nh cc sch v nghin cu sau ny, u khng h cp n vn ny. Ngay c cc ti liu ca Cng Sn ti cng khng thy h kch min Nam v vn . V li, lc by gi, M cha chnh thc t gi qun tham chin th hn cha c nhu cu s dng mt cn c rng ln v l liu nh th. Sau ny, di thi Nguyn Vn Thiu, khi chin tranh bc pht ln v s qun tham chin ng o, nhu cu tip vn v tn tr mi c t ra v qun i M thit lp nhiu cn c to ln, bit lp; tuy nhin ngay c lc by gi, vn nhng thu cng khng c cp n gia hai quc gia cng tham d trong mt cuc chin tranh chng k th chung. V Cam Ranh ch l mt pht sng trong mt trn chng M ca ng Nhu lc by gi m thi. Mt pht sng gi lc nhng by gi, ti hi ngoi, li c cc s gia hoi Ng cho l tht, ngy bin rng v chng M nn ng Dim b M git. Trong khi ng Nhu i din cho chnh ph Si Gn hung hng chng M th ti Hoa Thnh n, Tng thng Kennedy vn b Quc Hi v d lun qun chng M cng kch v chnh sch ti Vit Nam v nhng hnh ng ca v chng Nhu, li cng b cc cng s vin p lc duyt xt li lin h vi chnh quyn Ng nh Dim. Tuy nhin, t u tin chng Cng ln trn ht v v cn tin tng vo ng Dim qua nhng bo co ca i s Nolting v mt thiu s s quan M ti Si Gn [31], ng Kennedy vn cho tho khon 55 triu M kim vo ngy 1751963 (ngha l 5 ngy sau li tuyn b i M rt qun ca Nhu trn Washington Post) cho chng trnh p Chin Lc. Mi cho n ngy 22 thng 5, Tng thng Kennedy mi hp bo minh nh lp trng cho min Nam v qun chng Hoa K bit: 1. S rt qun i M khi Vit Nam bt c lc no, nu chnh ph Vit Nam yu cu. Mt ngy sau khi c iu i hi , s cho ngay mt s qun v. Nhn mnh l im th nht. 2. Hy vng rng tnh th Vit Nam s cho php rt mt s qun vo cui nm nay, song e rng cuc chin u cn gay go [32]. 417
Li tuyn b dt khot v quyt lit lm cho ng Nhu lo lng v k hoch tha hip ca ng Nhu vi Cng Sn H Ni mi vo cui thng Nm, cha gii quyt c nhng vn c th. V vy, chnh ph Si Gn im lng khng c li bnh lun hoc tuyn b g tr li v quyt nh ny c. (Mi cho n thng Tm, sau khi b Hoa K cng khai ln n v tn cng cha chin, v sau khi i c su hn vo k hoch tho hip, ng Nhu mi cng kch M tr li bng cch kt n CIA khuyn khch v ym tr Pht gio, mc d ngc li, trc chnh ng tng t co Pht gio b Cng Sn iu ng, v mc d ch nhim s CIA ti Si Gn ng v phe ch Dim). V li tuyn b trn ca Tng thng Kennedy cng cho thy M khng mun lt ch Dim, sn sng tha mn nhng i hi ca anh em ng DimNhu. Cui thng Nm nm 1963, sau v cm treo c Pht gio v bo ng ti Hu, bin c Pht gio tr thnh mt cuc khng hong ln cho ch Ng nh Dim. Nhng tin n v mt cuc o chnh lt ng Dim v v chng Nhu cng lc cng gia tng v cng cng khai. Ngay c cc quan st vin ca Vatican cng m t ch ny l ch thn phng Ty ngu xun nht Cc quan st vin ny tuyn b mt cch cng khai m khng cn n c s thn trng ti thiu ca mt nhn vin ngoi giao on R rng s suy tn ca ch Dim ang c m tng ngy, v Vatican mun tch ri mi lin h vi ch ny khi ng cng phe vi k sp b bi trn [33]. Trong thng Su nm 1963, nhng cuc t thiu ca cc tng s Pht gio v nhng cuc biu tnh c lc lng sinh vin hc sinh tham gia lm cho tnh hnh Si Gn thm cng thng. Lnh gii nghim v t qun i trong tnh trng bo ng khin cho ng Maneli phi gi bn phc trnh ti mt sau y cho To i s Ba Lan v Nga S ti H Ni (m khng gi cho ng H Vn Lu): Dim v Nhu tp trung mi n lc chng li ngi M v Phong Tro Pht gio. Cc lc lng mt v v cng an dnh nhiu th gi theo di cc me M hn l theo di Vit Cng Qun i khng c iu ng ra chin trng v b hon chuyn lin tc m bo an ninh cho gia nh h Ng. Vit Cng hu nh b qun lng hn (the Viet Cong are practically forgotten) Mt trn Gii phng Min Nam khng khai dng c hi ny tn cng qun chnh ph v chnh H Ni cha mun lt Dim v Nhu, H 418
Ni cn ko di thm thi gian sng st ca Dim v Nhu h c th t c mt tho hip vi H Ni sau lng ngi M Qua nhng tin tc c bit m ti nhn c t min Bc, th mt cuc tho lun Ng-H bt u t lu ri vi s gip ca ngi Php. Nh ti phc trnh, Phm Vn ng v Xun Thu thc gic ti nn gp Nhu. Khi c hi mun ti nhn g vi Nhu khng th h tr li: ng c th cho Nhu bit v lp trng ca chng ti v vn giao thng v hp tc, ho bnh v thng nht. Nhng c mt im chc chn l ngi M phi ra i. Ch trn cn bn chnh tr th chng ti mi c th thng tho bt c v iu g Phm Vn ng cn nhn mnh rng Hip c Genve s c dng lm cn bn php l v chnh tr, ngha l khng c c cn c qun s ca ngoi quc v khng c qun i ngoi nhp. Khi c hi Dim v Nhu mt ngy kia c b bt v xt x trc to n nhn dn khng, Phm Vn ng ch tr li rng tt c mi vn u c th tho lun. Chng ti mun chm dt nh nhau, thit lp ho bnh v thng nht trn mt cn bn tht thc t. Chng ti rt thc t [34]. Trong khi th vo u thng 7 nm 1963, i s Lalouette c Tng thng De Gaulle triu hi v Php tham kho. ng Lalouette trnh by cho Tng thng Php bit nhng l do khin ch Si Gn mun ngi M phi ra i v tm kim mt tho hip vi H Ni. Mun gii php thnh cng, ch Dim ch trng nh nc Php gip . Phn trnh by ca i s Lalouette ph hp vi li trnh by ca hai nhn vt Vit Nam (?) vi ng Edmond Michelle v ci li ca Php khi c tr li ng. Nh hai ting chung m in Elyse ch , v v th m Tng thng Php qu quyt vi ng Lalouette rng ng c nhng bo co ca ng i s, v ng ng vi sch lc do ng i s ngh. Tng thng Php lp li quyt nh l s lm mi cch gip anh em nh Ng i con ng thng nht v c lp t nc ca h. Nc Php s chng t c ch khi c hi n [35]. Ti cn nh r khi i s Lalouette t Paris v c mt tun th ng Doudinot de la Boissire, i din ca Php ti H Ni, ln u tin t 9 nm qua bay vo Si Gn gh thm B ngoi giao, ri vo dinh Gia Long lin. V Vn Hi, Nguyn n Duyn v ti theo di tht k th bit nh li Hi ni ng C b v chng Nhu x mi nh Php lm trung gian tha hip vi H Ni. Ngy 27 thng 4 nm 1963, trong mt cng in mt gi v 419
Warsaw, Maneli cho bit cc i din ngoi giao ca khi ASEAN lin lc mt thit vi ng v c bit d xem c th c trng hp chnh quyn NhuDim hp tc vi Mt Trn Gii Phng Min Nam chng M khng. ng Maneli tr li rng: cuc khng hong hin ti l do M v Dim khng tn trng Hip c Genve t chc bu c, do chnh sch khng b ca chnh quyn, do quyt tm mun Cng gio ha Vit Nam bng bo lc (to convert Vietnam to Christianity by force), do chnh sch kinh t v x hi thoi b, v cui cng l do s thnh cng ca Mt Trn [36]. Ngy 1481963, ng Maneli li gi mt bo co v chuyn i H Ni u thng Tm: Ti xin nhc li li tuyn b ca c H Ch Minh ln Phm Vn ng: Mc tiu v nhim v quan trng nht ca chng ti l ui M. Ri sau s tnh R rng c mt s ng thun ti mt (supersecret understanding) gia Dim-Nhu v H Ni. Nu cha c mt tha hip chnh thc th t nht c mt kh c x hi (contract social): lc no Dim-Nhu cn chng M th H Ni cn cho sng [37]. Cng trong ngy 14 thng 8 , mt bn tin ca Thng Tn X Php (AFP) t H Ni nh i cp n mt cuc phng vn ng H Ch Minh ca k gi Cng Sn c Wilfred Burchett trong H Ch Minh tuy cng kch ch Dim l sn phm ca Hoa K nh thng l, nhng li mp m cho rng ch cn s can thip ca ngoi quc chm dt l c th i n ngng bn gia Mt Trn Gii Phng Min Nam v chnh quyn min Nam to iu kin thng thuyt [38]. Ngy 2581963, ng Maneli nhn c giy mi ca Tn B Trng Ngoi giao Trng Cng Cu tham d mt bui tip tn ti B. Bui tip tn ny c mt c ng Nhu ln i s M Cabot Lodge, v l ln u tin ng Maneli gp ng Nhu: Ti ng chung mt nhm vi cc i s thuc khi Ty u v lic nhn Nhu. Mi ln nh th ti li thy Nhu chm chm nhn ti. i s Orlando v Khm mng Ta Thnh Salvatore dAsta gic ti nhn c hi ny m gp v C vn Chnh tr ca Tng thng, ti bn tr li sn sng gp nu h dn xp. V Khm mng Ta s bn n ni vi Nhu mt hi ri cng vi Orlando, Lalouette v Goburdhun bt u di chuyn to ra mt vng trn m trong , tnh c thay Nhu v ti ng gia. V Khm mng gii thiu ti vi 420
Nhu v chng ti bt tay nhau [39]. V l bui gp mt bn chnh thc trong mt bui tip tn cng khai nn ng Nhu ch cp n vn mt cch rt tng qut. ng Nhu m u cu chuyn bng cu: Nh ng bit, Ba Lan l quc gia c nhiu ngi Vit Nam bit n nht. D nhin l sau nc Php khin c bn v i s bao quanh u chng hng. Sau , ng Nhu nh nhng chun b cho ch : t nc chng ti cha bao gi t nhn mnh l thuc a ca Php d chng ti ln ln trong tinh thn ca nn vn ha Php By gi th chng ti lu tm n ha bnh v ch ha bnh m thi Ti tin rng UHQT Kim Sot nh Chin c th ng, v cn ng, mt vai tr quan trng trong vic vn hi ha bnh ti Vit Nam Chnh ph Vit Nam mong mun c hot ng trong tinh thn ca Hip c Genve (The Vietnamese government wishes to act in keeping with the spirit of the Geneva Accords) [40]. Sau , ng Nhu t mun tip tc cuc tho lun rt hng th vi Maneli v cho bit sn sng gp khi no ng Maneli mun. i t An, v s quan lin lc, s dn xp. Hai ngy sau, i t An gi in thoi cho ng Maneli dn xp mt cuc gp g vi ng Nhu lc 10 gi sng ngy 2 thng 9. ng Maneli bn thng bo cho Warsaw, Ta i s Nga ti H Ni, v Bc Vit bit ngay. i s Nga t ra rt quan tm n bui gp mt ny v yu cu phc trnh y ni dung cuc gp g. Ring ng H Vn Lu th tr li lin: Cc ng ch lnh o ngh nn lng nghe tht k cng v khng ha hn iu g, ngoi vic by t thin ch ca ng ch mun mi hnh ng phi nm trong khun kh ca Hip c Genve. Xin gi gp chi tit bui gp g ngay sau . Ti hm trc bui gp g, i s Lalouette mi ng Maneli n t dinh v cho bit ti ngi M s t chc mt cuc o chnh Dim Nhu. i s Lalouette cng cho bit tng khuyn co i s Hoa K Cabot Lodge v i s c Von Wentlandt rng khng nn lt ng Dim, v ng Dim l hy vng cui cng Vit Nam c ha bnh. Nu Dim v Nhu b lt th tt c k hoch ca chng ta nhm chm dt chin tranh v tin n mt tha hip vi min Bc s ra my khi Dim-Nhu khng c g tt c, nhng hnh ng ca h mi y tht l kinh khng, nhng by gi chng ta ch c h l chng M thi [41]. Tuy nhin, ti khng c o chnh v khng c mt 421
cuc binh bin no do M t chc, v ring v pha Vit Nam th nhng vn ng lt ch Dim vn trong giai on tin hnh nhm kt hp thnh mt lc lng rng ln hn v cht ch hn. Ngy 2 thng 9, ng Nhu vit mt bi trn t Times of Vietnam t co CIA m mu lt ch hp php ti Vit Nam cng khai v quyt lit hn by t ch trng chng M ca DimNhu. Maneli n gp ng Nhu ln th nh ti dinh Gia Long trong ci khng kh ngt ngt ca Si Gn. Trc ht ng Nhu trnh by trit l chnh tr ca ng mt cch rt m h v bn cht chnh tr v tm linh ca cuc chin ti Vit Nam, v theo ng Nhu cuc chin khng phi ch n thun l mt cuc tranh chp Quc Cng. Ch ngha t bn ch c gi tr cho n th k th 19, sau th khng cn dng c na. ng Nhu chp nhn mt s lun Mc Xt ngoi tr duy vt s quan v v sn chuyn chnh. Theo ng Nhu, s mu thun gia nhng ngi theo ch ngha nhn v ti Si Gn v nhng ngi Cng Sn ti H Ni khng lin h g n quyn t hu trong ch ngha t bn m lin h n nhng gi tr tinh thn, v ng Nhu nhn mnh: Ti l mt ngi theo bin chng Hegelian v ti ng vi kt lun ca Marx: nh nc phi bin mt [42]. Sau phn c thoi mng lung v di dng , ng Nhu mi bt u i thng vo ch ca bui ni chuyn, l ng Nhu khng chng li vic thng tho v hp tc vi min Bc (I am not against negotiations and cooperation with the North) v hy vng vi t cch cng nh nhim v ca mt thnh vin trong y hi Quc t Kim sot nh chin, ng Maneli c th ng mt vai tr tch cc. Sau khi c ng Maneli nhn li, ng Nhu cho bit hin nay cha thun tin trc tip gp cp lnh o H Ni nhng trong tng lai gn th mi s s d dng hn. Bui gp mt chm dt . Ra khi dinh Gia Long, ng Maneli n gp i s Php Lalouette ngay, v sau khi k li ni dung bui gp mt vi ng Nhu, ng Lalouette c v bn chn v khng thy c g c th. Khi ni n on trit l ng Nhu chng ch ngha t bn, Lalouette nhn nh: Nhu vn mang o tng l c th tin n mt s cm thng vi Lodge. Nhu khng mun cht cu. Nu Nhu khng b o tng ny th s tht bi. Nhu lm mt li lm rt bi thm i s Lalouette cng ng vi ng Maneli rng ch Dim b c th gii khinh ght nhng nu chng ta mun tin n ha bnh th khng cn gii php no na [43]. 422
Hai ngy sau , ng Maneli gi mt bo co di, trnh by mi chi tit ca bui gp g ng Nhu cho B Ngoi Giao Ba Lan, i s Nga Tovmassian ti H Ni v ng H Vn Lu. Nhng trong khi hai ng Tovmassian v H Vn Lu t ra c bit quan tm v yu cu ng Maneli i H Ni gp th B Ngoi giao Ba Lan li gi cng in cm ng Maneli t y khng c gp ng Nhu na v chm dt mi hot ng lin h n cng tc ny [44]. L ngi ng mt vai tr quan trng trong m mu tha hip gia Si Gn v H Ni trong chn thng cui cng ca ch Ng nh Dim, sau ny (nm 1971) khi hi tng li, ng Maneli c nhng nhn nh nh sau v giai on : - m mu ny c pht ng t lu v do chnh ng Nhu khi xng. - Php v n l hai quc gia u tin c ng Nhu lin lc nh lm trung gian, sau ng Nhu c nh s ym tr ca Ta thnh Vatican na. - Cc cng quc lin h n Vit Nam u chng i m mu ny: Nga v Tu v mun cho M b sa ly trong cuc chin ti Vit Nam, v Hoa K v mun xy dng mt ch chng Cng ti ng Nam . - H Ni khng b t vo ci th phi tha hip v li cng khng c l do tha hip vi mt ch chng Cng v thn M. Ton b k hoch ch nhm m mu gy mu thun gia ch Dim v M, gia cc lc lng ti min Nam Mt Trn Gii Phng Min Nam ln mnh thm hu c th chin thng bng mt gii php qun s. - Ring i vi ch Ng nh Dim, ng Maneli cho rng khi tin hnh m mu ny, cc cp lnh o ngh n chnh h nhiu hn l n min Nam. Ba sai lm ln l (1) ng Nhu khng bit g v Cng Sn, c bit l gii lnh o Cng Sn ti H Ni; (2) l nh Php lm trung gian; v cui cng l (3) nh gi sai phn ng ca M khi blackmail quc gia ny. Ngoi ra, theo ng Maneli, ng Nhu sng trong o tng, khng bit g v thc t ca min Nam m khuynh hng v lc lng chnh tr chng Cng ca nhn dn Vit Nam l mt s tht khng chi ci c. Cp lnh o ca ch Dim-Nhu b bnh cn th nng n m ti c th so snh vi cn bnh ca gii lnh o Cng Sn loi Stalinist (The leaders of the Diem-Nhu regime suffered from definite myopia which I might compare with the myopia of the Stalinist-type 423
Communist leaders) [45]. Vic ng Maneli b chm dt vai tr lin lc nu ch l mt tr ngi k thut trong m mu tha hip ca chnh ph Si Gn, th ring i vi ng Nhu n li l mt du hiu cho thy s can d ca cc th lc Nga v M cng lc cng mnh, c th ph v m mu ca ng. V vy t cui thng 9 nm 1963, ng dn ht mi n lc vo k hoch t chc mt cuc binh bin chnh thc thay ng Dim hu tin hnh nhng bin php st hn trong vic kim sot cc lc lng chng i v nht l hu c th chm dt nhng ph hoi ca ngi M. K hoch c gi l k hoch Bravo v d nh c t chc vo cui thng 10, ngay sau ngy Quc Khnh. ng Nhu nh ly Lc Lng c Bit ca L Quang Tung lm ch lc, gi v bt cc ng Dim v Nhu em xung Vng Tu, ri sau iu ng mt s n v do cc s quan Cn Lao Cng gio ca S on 5 (Bin Ha) v S on 7 (M Tho) ch huy, phi hp vi mt vi lc lng khng tc chin ca cc Nha, S ti Th , v Thanh Nin Cng Ha, Ph N Bn Qun S. Cc lc lng ny s to mt cuc o chnh gi chng chnh ph khng Tng thng ti Si Gn vi i hi chm dt chin tranh, yu cu M v nc, v yu cu anh em ng Dim tip tc cm quyn thc hin hai nguyn vng ca ton dn. ng Nhu s gi v dng th nhn dn ui M v tha hip vi Cng Sn H Ni cho c v chnh ngha. ng Nhu cng ra lnh cho cc ng vin Cn Lao gi v h nh ca ng Dim ti vi ni cng cng xung, li li dng th nhn dn m ln cm quyn hu c th vi t cch l Tng thng ca min Nam, t do v ton quyn ui M tha hip vi ng H Ch Minh. Tuy nhin, v mt phn ca k hoch ng Nhu phi thng bo cho tng Tn Tht nh l ngi m ng Nhu tin tng v lc by gi ang l Tng trn Si Gn Gia nh nm ht mi lc lng an ninh v Nhy D, Thy Qun Lc Chin ti Th , nn khi nh quyt nh theo lc lng Cch Mng th nh tm cch ko di m mu o chnh ca ng Nhu ting sng Cch mng ngy 1 111963 c n trc v chm dt khng nhng k hoch tha hip vi Cng Sn ca ng Nhu, m cn chm dt vnh vin c ch phn bi min Nam ca DimNhu na. Vi ngy sau khi Cch mng 1111963 thnh cng, trong mt cuc hp bo, tng nh tuyn b r rng v m mu bt tay vi H Ni do trung gian ca Maneli m 424
chnh v Trng phi on Ba Lan ghi nhn c. Theo k gi Karnow trong Viet Nam: A History (trang 292) th sau ny, b Nhu cn tit l vic b ta d nh cho hai a con ca b ta ra sng ti H Ni lm con tin (fraternal gesture) trong m mu tha hip vi Cng Sn ca anh em chng b ta. -o0oSuy nghim v ton b v k hoch tha hip vi Cng Sn ca hai anh em NhuDim trong nhng nm cui cng ca ch , ta thy ni bt ln ba vn quan trng sau y: 1. Trc ht l quyt nh ca ng Nhu tha hip vi Cng Sn min Bc. Ha bnh v thng nht t nc ng l nguyn vng tha thit nht ca ton dn v phi l nhim v hng u ca mi chnh ph min Nam. Nhng khng phi Ha Bnh no cng c, Thng Nht di ch no cng c. Mt nn Ha bnh qu qut tm b trong mt t nc thng nht di s lnh o chuyn chnh ca ng Cng Sn Vit Nam chc chn khng phi l c m ca nhn dn min Nam, li cng khng phi l mc tiu ca nhng chnh ph m dn chng min Nam ng h. Nm 1954, gn mt triu ngi min Bc di c vo Nam. Nm 1955, dn chng b phiu tn nhim chnh ph Ng nh Dim, v sut chn nm, qun dn min Nam xng mu chng li Cng Sn, l nhng tuyn ngn chnh tr minh bch v lp trng chng Cng ca nhn dn min Nam. Do , nu c thng nht th chnh Nam qun phi tin v gii phng t Bc v nu c ha bnh th phi l mt nn ha bnh sau chin thng hoc sau mt cuc thng tho m ta nm u th. Nhng vi s ui m chnh tr v ch quan v kiu cng, trong s qun bch chnh tr v t b th ch, ng Nhu khng thy nhng iu mi da vo nhng l thuyt khng tng v nhng ch lc khng c tht nh m mu thng nht t nc bng ng tt v sng chung ha bnh vi k th. ng Nhu li cng khng bit, khng hiu ng n v Cng Sn, v lc lng Cng Sn quc t, v tp on lnh o Cng Sn Vit Nam ti min Bc. Khi mt t chc st thp nh ng Cng Sn Vit Nam t u tin gii phng min Nam ln trn chnh sch ti cn thit l xy dng min Bc, hy sinh bao nhiu xng mu trong 10 nm tri oanh lit chin thng o qun vin chinh Php, chim 425
c mt na nc, tin vo ch ngha gi l bch chin bch thng McL, t quyn li dn tc di quyn li ca v sn quc t th khng c mt l do g h c th tha hip v san s t nc vi mt ch (d ng Nhu c gi l ch x hi nhn v!) m h tng kt n l tay sai ca quc M. V li, tng quan lc lng chnh tr cng nh qun s lc by gi cho h nhng u th m ch cn tip tc khai dng l c th tin n thng li cui cng trong mt tng lai gn. H Ni ch cn DimNhu ui M l coi nh chim c min Nam ri. ng Nhu khng thy c nhng iu rt c bn, rt ct li nhng cng rt r rng v rt c th nn mi nh dng phn t t do cn li ca Vit Nam cho Cng Sn. May m ting sng cch mng ca qun i v nhn dn min Nam kp thi p tan m mu ny t y ci to v vong quc t nn khng xy ra t thp nin 60! Nu ch Dim t do dn ch hn, nu ch Dim c kh nng qun tr t nc hn, v nu ring anh em nh Ng khng c ti c tn, ch quan m qung th min Nam hn cng thnh tnh chuyn thng nht t nc mt cch c ch ng, c u th (nh nhng n lc ca Nam Hn, Ty c by gi), v ng Nhu khng phi n ti mt cch ch ng trc dn tc v lch s. 2. Th nh l k hoch tha hip ca ng Nhu. K hoch ca ng Nhu ch yu ly bn sc mnh sau y bo m s an ton v thnh tu ca n: 1. S ng thun vi tp on lnh o H Ni v chng M v v mt m thc xy dng quc gia theo ch ngha x hi. 2. Sc mnh ni ti ca min Nam. 3. Quyt tm chng Cng, khng b ri min Nam ca M. 4. S bo m quc t ca Php v Vatican. - V s ng thun vi Cng Sn H Ni, ta thy r t u cho n cui, H Ni chng mt by sp v la di cho ng Nhu vo trng. v hnh ng ca H Ni l phi ui M - k th nguy him nht ra khi min Nam v to mu thun khng hn gn c gia NhuDim v nhn dn min Nam. Mt khi M i ri, min Nam b x nt v mu thun th Mt Trn Gii Phng Min Nam s d c sc mnh chnh tr ln qun s cp chnh quyn vi s ym tr mi mt ca H Ni. ng Nhu khng thy c chic by sp chnh tr gh gm , ng mang o tng v mt bn cht dn tc ca ngi Cng Sn, 426
mang o tng v mt ch ngha x hi m ng ngh l cng pht xut t h t tng MarxHegel, do ngi Cng Sn c th chia s quan im, nn ng m qung chui vo chic by ca chnh mnh vn nm gn trong chic by ln hn ca Cng Sn H Ni. ng Nhu c tng chng M hung hng l H Ni s hi lng, c tng ui M l s c H Ni i x nh ngi anh em m khng nh rng, d ch trn mt hnh thc m thi, H Ni vn ly cc iu khon ca Hip c Genve lm c s tha hip. M c s l g nu khng phi l nhng iu kin thun tin dn ng cho H Ni chim ly min Nam, mt min Nam khng c M ym tr, mt min Nam m d ng Nhu c bu c gian ln vn tht bi trong mt cuc tng tuyn c ton quc. Nhng ch l ni v mt hnh thc v ai cng bit rng t nm 1956 tr i, khi ng Dim c M gip vi phm Hip c Genve th H Ni ch cn mt chn la v mt chn la m thi: gii phng min Nam bng v lc. Cho nn sc mnh th nht ca k hoch do ng Nhu thit k ch l mt o tng. Hn c mt o tng, n l mt s tr tr v thc chnh tr, mt s bnh hon v kh nng nhn nh ca ng Nhu, mt ngi c cc phn t Cng Gio Cn Lao mui mt xng tng l Trng Lng ca thi i! - V sc mnh ni ti ca min Nam th ng Nhu trng cy vo lc lng Cn Lao Cng Gio ang iu ng cc b phn khc ca dn tc. ng Nhu tng ng vin Cn Lao trung kin vi ng v l tng v ng o, m khng ng rng s trung kin ch c thnh hnh v c quyn c li v v nhng th on bo qun bo tr. ng Nhu tng ng vin Cn Lao nm c cc t chc nhn dn nh Thanh Nin v Thanh N Cng Ha, nh Lin on Cng Chc v Hi Ph N Lin i, nh qun i v Phong Tro Cch Mng Quc Gia. ng Nhu khng bit rng chng nhng ng vin Cn Lao khng nm c cc t chc v t cch thi nt v li hnh x hung thn ca chng, m d c nm c th t thn cc t chc cng khng c chc nng ca mt lc lng u tranh. Cc t chc ca ng Nhu v v ch c tnh cch trang tr cho ch mt cch ph phm: cng chc th th ng, qun i th y mu thun v cm phn. l cha ni n cc b phn khc ca dn tc nh ng phi, tn gio (ngoi tr Cng gio), tr thc u sn sng lt ng Nhu ngay lc ch ng ni i n khi ng Nhu tha hip vi Cng Sn. C min Nam, ng Nhu ch cn ng Cn Lao Cng Gio, nhng 427
t chc mt v, Lc lng c bit c v trang, mt vi n v qun i thun Cng gio qu khch v mt vi h o gn thnh l sn sng x thn khng iu kin cho ng Nhu. Nhng ng Nhu nhn sc mnh ca nhn lc min Nam qua ci s lng t i , ri trong thp ng v bnh ch quan, phng i ra thnh nhn lc c nc. Cng v sc mnh ni ti ca min Nam, ng Nhu nh gi nhm nhng thnh qu ca quc sch p Chin Lc, ca Khu Dinh in, m khng bit rng nhng thnh qu ch hi ht b ngoi cn bn trong b rung nt v h thng tham nhng, v nhng bt cng thi nt. Nhng k sch nhm v nng thn b Vit Cng v hiu ha, v nng thn b Vit Cng kim sot t lu. Sc mnh ni ti ca min Nam, tht s, nm trong quyt tm u tranh ca nhn dn min Nam. u tranh chng Cng Sn bo v min Nam t do, u tranh chng thin nhin xy dng t nc, u tranh chng mi thch thc xy dng mt ch dn ch v hu hiu. Nhng ch Ng nh Dim khng tranh th c quyt tm ca nhn dn li bin ci quyt tm thnh ra quyt tm chng ch . Mt quc gia m mun thay i Tng thng, cp lnh o phi dng n th on o chnh gi th c s php l cn gi tr g na, hin php cn gi tr g na, lng dn cn gi tr g na! Cho nn sc mnh th nh ca k hoch do ng Nhu thit k, ng l l quyt tm ca ton dn th thc s li ch l mt lc lng mt v v trang v mt thiu s b phn thi nt v qu khch. Ly sc mnh ra tr gi v bo m cho vic H Ni phi thi hnh nghim chnh mt tha hip cha thnh hnh th qu tht ng Nhu n nc liu, nh vn bi hi dn m khng cn bit n nhng hu qu g s xy n cho nhn dn min Nam Vit Nam. - V suy lun rng M chng Cng nn s khng b ri min Nam, ta thy iu khng phi l ng Nhu hon ton sai lm. Tht vy, cho n cui thng 8 nm 1963 (ngha l cho n ngy ng Nhu hung bo tn cng cc cha chin v bt giam cc tng s Pht gio) d lin h VitM tr nn rt cng thng v nhng hnh ng v nhng li tuyn b ca ng Nhu, d tnh bo M khm ph ra m mu ca ng Nhu mun tha hip vi Cng Sn, chnh quyn Kennedy vn cha c nh ng h mt cuc thay i cp lnh o ti min Nam Vit Nam. Nhng im sai lm cn bn nht ca ng Nhu l khng nhn 428
nh c s vn hnh ca mt cng quc. Mt cng quc th phi t chnh sch ngoi giao trong mt quan im ton cu v di hn. Ngn chn Cng Sn (containment) l trit l ngoi giao ch o mi sch lc ca Hoa K lc by gi, v gip Vit Nam tr thnh mt tin n chng Cng hay ym tr ng Dim (nm 1953) v nc chng Cng ch l nhng th hin c tnh cch chnh sch ca trit l ngoi giao m thi. Cho nn d ch DimNhu c c ti, tham nhng, th trong qu kh M vn ng h v s cn ng h mi cho n khi DimNhu khng chng Cng na hoc lm li cho Cng th M mi can thip, v lm li cho Cng l i ngc li vi ci trit l ngoi giao ch o . S can thip c th l chm dt t cch ng minh, c th l vn ng thay th bng cp lnh o mi. ng Nhu khng thy rng M gip min Nam chng Cng ch khng phi ch gip ring mt gia nh h Ng chng Cng, cho nn c inh ninh l c th lm chantage M c. ng Nhu c tng rng i vi M th trong 15 triu dn min Nam ch c gia nh h Ng l c quyt tm v c kh nng chng Cng m thi nn mun yu sch g cng c. V M khng gii kt khi min Nam trong nm 1963 , nhng b ri gia nh h Ng. ng Nhu nhn nh ng mt na, l M khng b ri min Nam, nhng na cn li th ng sai mt cch th thm v M sn sng b gia nh h Ng ym tr cho mt thnh phn lnh o mi. Ngoi ra, ng Nhu cng khng thy rng d H Ni c tht tm mun tha hip ui M chng na th hai quc Cng Sn NgaTu vn mun cm chn M trong mt chin trng dai dng khng nhng b tiu hao uy tn chnh tr v kh nng lnh o Khi T Do ca M, m cn lm suy nhc H Ni, mt ch hu trong qu o ca h. V li, d ng Nhu c tht s chng M i na th i vi cp lnh o H Ni, t cch tay sai v hnh ng tay sai ca ch Ng nh Dim l mt t cch khng thay i c na. Ch M Dim, Mt Trn Dn Tc hai t ng ni ln r rng v dt khot s nh gi ca Cng Sn Vit Nam i vi ch Ng nh Dim. Th m ng Nhu vn m tng ho huyn ! - V s bo m quc t ca Php v Vatican, ta li cng thy r rng hn tnh ch quan v thin cn trong con tnh chnh tr ca ng Nhu. nh rng mi bang giao quc t u t trn cn bn lng li, nhng khi nh Php dnh d vo k hoch ca mnh, ng Nhu qun 429
rng chnh sch ca Php ly ton b Vit Nam (c Bc ln Nam) lm i tng, cn ng Nhu th ch ly min Nam lm i tng m thi. iu c ngha l Php cng mun c nhng lin h tt vi min Bc nu cn th hy sinh mt s cam kt vi min Nam. Trong m mu tha hip ny, Php cn H Ni hn cn Si Gn, v Php cn H Ni hn H Ni cn Php. Tht vy, sau nm 1954, ti min Nam, Php vn duy tr c cc c s kinh t, vn ha v x hi, trong khi min Bc h qu ca cuc chin tranh PhpVit vn cha cho php Php t c mt b phn ngoi giao (ch ng ni n vn ha v kinh t) vng vng no. vy, phn ng li nh hng v uy th ca M ti min Nam, ta cn thy Php gin tip ym tr cho min Bc: cc c s vn ha, kinh t, cc n in, cc dch v thng mi u c lin h n h thng tnh bo ca Php nhm ym tr c th cho Vit Cng. Ngoi ra, khng nhng De Gaulle ym tr cho chnh sch chng ph Vit Nam Cng Ha ca Sihanouk m ngay ti th Paris, ng ta dnh mi d dng cho i din H Ni, cho i din Mt Trn Dn Tc Gii Phng Min Nam t do hot ng bi nh chnh ngha ca min Nam trc cng lun quc t. Chnh sch ca Php v ng Dng c Tng thng De Gaulle cng khai tuyn b vo nm 1962 ti Phnom Penh, ly Hip nh Genve 1954 lm cn bn. Hip nh phn nh y lp trng ca chnh quyn Php: y nh hng M ra khi Vit Nam, thng nht hai min bng tng tuyn c, trung lp ha ton bn o ng Dng. Ai cng thy lp trng gin tip m ng cho cp lnh o H Ni tr thnh cp lnh o ca ton nc Vit Nam. V ai cng thy nh mt quc gia c lp trng nh th ng vai trung gian cho mt m mu tho hip th chng khc g m ca cho cp vo nh. Ta cn nh nm 1975, i s Php Merillon ng ng vai tr ca i s Lalouette ca nm 1963, cng nhn lm trung gian cho hai phe i nghch nh chnh sch ca Php hn 10 nm trc, cui cng mt s lc lng ca Vit Nam Cng Ha v Php u b Cng Sn Vit Nam nh la vo pht cht. Chnh sch ca Php l nh th, ca Cng Sn l nh th, cho nn tha hip vi Cng Sn l phn ng ri, li cn nh Php lm trung gian na th ng ng Nhu va phn ng va xun ng! Nhng ring hnh ng nh Ta thnh Vatican dnh d vo m mu tha hip vi Cng Sn th ng Nhu t ra c thc chnh tr. Trc ht v mt tm vc, lc lng Cng Sn v Gio hi Cng 430
gio u c tnh quc t, ngi ng vin Cng Sn v ngi tn Cng gio u l nhng ngi t vn quc t trn vn quc gia, mt bn hng v in Cm Linh, mt bn hng v Ta Thnh La M. Th hai l To Thnh La M khng nhng c gio quyn m th quyn nhiu khi cn mnh hn vi nhng nh hng chnh tr v kinh t ton cu. Th ba l nhn li qu trnh lch s ngoi giao ca Ta thnh, ta thy khng phi l mt m rt nhiu ln, Ta Thnh sn sng tho hip vi mi lc lng, k c nhng lc lng phn ng v phi nhn nht, min l bo ton c quyn li ca Gio hi hoc ca con chin. Khng cn phi tr li qu kh xa xm, t nh Th chin n nay, bt u bng Gio Hong Pie XII tha hip vi Pht xt c Hitler v Pht xt Mussolini (m quc gia Do Thi hin nay ang ln lt phanh phui mi b n), cho n gn y Gio Hong John Paul II tha hip vi chnh quyn Cng Sn Ba Lan ca tng Jaruzleski lm t lit Cng on on Kt ca lnh t Walesa, ta cng thy To Thnh La M qu tht c chnh sch v c kh nng lm trung gian mi tha hip. Trong v Ba Lan, chuyn ving thm Ba Lan ca Gio Hong v s rt lui kh hiu ca v lnh t Cng on on Kt Lech Walesa lm m i nhng din bin quan trng Li tuyn b rng Gio Hi v chnh quyn ang sa son mt nn mng gip cho nn nng nghip Ba Lan l vn mu cht. Tht l l lng kh tin khi bit rng Gio hi Cng gio La M v cp lnh o Cng Sn ti v li hp tc vi nhau trong lnh vc sng cht nht ca nn kinh t Ba Lan [46]. Hung chi vo lc m ng Nhu mun tha hip vi H Ni th Gio Hong Paul VI li l Gio hong thn Cng Sn, chc chn ng s ng v phe Cng Sn ch khng phi ng v phe min Nam chng Cng. Nh mt th lc c c ba yu t: Quc t, Chnh tr v c truyn thng tha hip, li vn l th lc tng m u cho ch , ng Nhu tnh rt ng. Tic rng m mu ca ng khng thnh hnh xem kt qu li cho Gio hi Cng gio hay li cho dn tc Vit Nam? Hay li cho Cng Sn! 3. Nhng h qu ca k hoch tha hip vi Cng ca ng Nhu. - H qu u tin l trong hn mt nm tri (k t 1963 m thi) cp lnh o min Nam khng chng Cng, 12 thng tri cho lc lng Vit Cng c d dng pht trin. V cng trong 12 thng , d nhin cp lnh o min Nam, nh mt h lun tt yu, phi tiu dit ch v kh nng chng Cng ca nhng lc lng 431
quc gia chng li m mu ny. Mi hai thng c th l ngn trong cuc chin Quc Cng 30 nm, nhng 12 thng ca nm 1963 li c gi tr sinh t v chng nm trong cn tr mnh nhiu s h nht ca min Nam. - H qu th hai l li mt m nh su sc v tiu cc trong mi bang giao VitM cho nhng chnh ph k tip. i vi ngi M, ngoi n tng khng tt v gii lnh o Vit Nam xuyn qua ch Ng nh Dim l ch m h t nhiu k vng nht, t tr i h phi lun lun xt li chnh sch ng minh, n ni s xt li nhiu lc gy ra nhng phn ng qu , lm vi phm n ch quyn ca min Nam. i vi cc chnh ph Vit Nam k tip m a s l chnh ph qun nhn ti c tha hip vi Cng Sn ca ch DimNhu lm cho h mang mc cm v tr thnh m qung trong sch lc u tranh chng Cng. Chng Cng ng l phi l mt mt xch trong ton b chnh lc pht trin quc gia th li tr thnh cu cnh cui cng. - H qu chnh tr th ba l Cng Sn H Ni qua k hoch ny d cui cng khng thc hin c nh gi c ng n hn nhng nhc im ca min Nam. T giai tng lnh o n tng quan lnh t qun chng, t vai tr ca ngi M n bn cht ca lin h VitM, t cc mu thun gia cc thnh phn nhn dn n cc mu thun ca cc lc lng chnh tr ti min Nam S nh gi thm ng n phn no gip h khai thc c nhng s h ca cc lc lng trong cng nh ngoi chnh quyn v gip h hoch nh cc k hoch nh chim min Nam thm hiu dng sau ny. - H qu cui cng, cn ko di n ngy nay, l v m qung v c chp bnh vc cho ch Ng nh Dim, mt s phn t Cn Lao Cng Gio bnh vc lun c ci ti c nh dng min Nam cho Cng Sn ca ng Ng nh Nhu. Hoc l h ng trn mt quan im nhn bn v quc gia rt qu qut v m m bin minh mt cch rt l thuyt cho hnh ng ca ng Nhu, do gy hoang mang cho nhng n lc lt Cng Sn; hoc l h bp mo lch s cho rng c nhiu nhn vt ng phi hp tc vi ng Nhu trong k hoch ny ha gii ti c ca ng Nhu, do gy nghi ng v chia r gia cc lc lng chng Cng ang cn mt s on kt ti hi ngoi. C hai th on , tht ra, u pht xut t chy ti cho ch, ngha l cho quyn li phe nhm ca Cn Lao Cng Gio, m khng cn bit n hu qu cho dn tc l g. 432
Corall Bell, From Carter To Reagan, trong Foreign Affairs, c bn American and the World (s thng 1-1985, tr. 491). [2] Li tuyn b ca ng Ng nh Nhu trong cuc phng vn ca i truyn nh TV-2 ca Php c chiu li trong chng trnh Vietnam: A Television History ca i PBS, M nm 1983. [3] George Chaffard, Les Deux Guerres du Vietnam, tr. 299, 300. [4] Mieczylaw Maneli, War Of The Vanquished, tr. 61. [5] Stanley Karnow, Vietnam: A History, tr. 214. [6] Mieczylaw Maneli, War Of The Vanquished, tr. 52. [7] Neil Sheehan, The Pentagon Papers, tr. 138, 139-143. [8] Neil Sheehan, The Pentagon Papers, tr. 140, 141. [9] Stanley Karnow, Vietnam: A History, tr. 252. [10] Ng nh Vn, Hon Cnh Bi Thm Ca Qun Lc VNCH, trong bo Tin Vit (s 51 ngy 21-1-85), tr. 9. [11] Terrence Mailand, The Vietnam Experiences, tr. 51. [12] William Hammond, US Intervention And The Fall Of Diem (Vietnam War), tr. 68. [13] Robert Shaplen, The Lost Revolution, tr. 165. [14] Robert Shaplen, The Lost Revolution, tr. 154, 155. [15] Stanley Karnow, Vietnam: A History, tr. 235. [16] Joseph Buttinger, Vietnam: A Political History, tr. 433, 434. [17] Robert Shaplen, The Lost Revolution, tr. 197. [18] George Chaffard, Les Deux Guerres du Vietnam, tr. 310. [19] Marvin E. Gettleman, Vietnam History, Documents and Opinions, tr. 239, 242. [20] Nguyn Thi, Is South Vietnam Viable?, tr. 175. [21] on Thm, Nhng Ngy Cha Qun, tr. 111, 112. [22] Chng trnh Vietnam: A Television History, i truyn hnh PBS, 1983. [23] George Chaffard, Les Deux Guerres du Vietnam, tr. 304. [24] Nm 1968, Maneli b chnh ph Cng Sn Balan trc xut ra khi i hc Warsaw v khuynh hng ny v b e da th tiu nn vt tuyn n M tm t do. y, ng c mi dy mn chnh tr hc ti i hc Queens, New York. Nm 1971 ng xut bn cun War of The Vanquished ch trch cc ch Cng Sn Nga, Tu, Ba Lan, Vit Nam v tit l trong hai chng di vai tr trung gian ca ng trong m mu tha hip vi Cng Sn 433
[1]
Bc Vit ca ng Ng nh Nhu. Mieczylaw Maneli, War Of The Vanquished, tr. 117. [26] Mieczylaw Maneli, War Of The Vanquished, tr. 120. [27] Mieczylaw Maneli, War Of The Vanquished, tr. 121. [28] George Chaffard, Les Deux Guerres du Vietnam, tr. 302. [29] Mieczylaw Maneli, War Of The Vanquished, tr. 123. [30] George Chaffard, Les Deux Guerres du Vietnam, tr. 302. [31] Mieczylaw Maneli, War Of The Vanquished, tr. 123. [32] on Thm, Hai Mi Nm Qua, tr. 348. [33] Mieczylaw Maneli, War Of The Vanquished, tr. 124. [34] Mieczylaw Maneli, War Of The Vanquished, tr. 127, 128. [35] George Chaffard, Les Deux Guerres du Vietnam, tr. 316. [36] Mieczylaw Maneli, War Of The Vanquished, tr. 133. [37] Mieczylaw Maneli, War Of The Vanquished, tr. 134. [38] Mieczylaw Maneli, War Of The Vanquished, tr. 137. [39] Mieczylaw Maneli, War Of The Vanquished, tr. 138. [40] Mieczylaw Maneli, War Of The Vanquished, tr. 139. [41] Mieczylaw Maneli, War Of The Vanquished, tr. 141, 142. [42] Mieczylaw Maneli, War Of The Vanquished, tr. 145. [43] Mieczylaw Maneli, War Of The Vanquished, tr. 151. [44] Sau ny b B Ngoi Giao Ba Lan phc trnh cho B th ng Cng Sn v li lm ca Maneli c nhng hnh ng phng hi n chnh sch ha du ca Ba Lan vi cc nc Ty phng v cng l mt trong nhng l do khin Maneli b trc xut khi i hc Warsaw. [45] Mieczylaw Maneli, War Of The Vanquished, tr. 150. [46] Flore Lewis, Polands Strange Coalition, trong New York Times (trch ng trong nht bo Fresno Bee ngy 7-7-83).
[25]
434
TNG THNG DIM V QUN I M

Ng c Trit
Mi nm c vo khong u thng 11 th li thy xut hin trn bo ch hi ngoi mt s bi vit v bin c lch s 1/11/1963. Hin nhin, ngy ny nh du mt khc quanh quan-trng ca lchs Vit-Nam (VN) cn i. Trong khi a s nhng ngy lch s khc thng c nhc n xy dng tnh yu nc (ngy gi t Hng Vng, Hai B Trng, v.v.) th ngy 1/11/1963 c nhc n lm hin r ci h chia r trin min gia nhng ngi theo Ng ch s v nhng ngi chng gia nh tr. Phn tch nguyn nhn ca ngy lch s ny, do , lun lun l mt tin trnh phn chia gii nghin cu chnh tr VN lm hai phe i nghch. Mt cch tng qut, phe ny ni nguyn nhn n t lng dn qu chn ght ch Ng nh Dim dng Cn lao Cng gio p t mt ch c ti gia nh tr v phe kia ni nguyn nhn n t thi yu nc ca Tng thng Ng nh Dim chng chin lc thm qun ca ngi M nn b h t chc lt . V vy bi ny s gm phn th nht ni ngn gn v yu t VN ca nguyn nhn ch mt lng dn rt r rng khng cn phi gii thch nhiu. Phn th hai phi ni di hn v yu t ngoi bang v y l ni au nhc ca nhng ngi ng h tinh thn Ng nh Dim m bi ny, c gng chng minh r rt mt ln cui cng, gip h thy c s tht l ng Dim chng nhng khng chng m cn xin thm qun ngoi bang vo VN. cho mi nm n thng 11, h khng phi vi phm vo iu Rn th chn ca Cha: Con khng c lm chng di chng li ng loi. (Xh 20,16). . . Nhng h c th phi ni c, khng th phi ni khng. Thm tht iu g l do c qu. (Mt, 33) nh Cao Vn Lun, Cao Th Dung, T Gn Nguyn Cn, Nguyn vn Chc v ang b c qu dn dt. Hy bt u bng yu t Vit Nam qua bn lnh vc: 1. Qun chng: S ng h ca nhn dn d nhin l ch yu chnh quyn 435
c tn ti. Trong mt ch dn ch, tht hay gi, s ng h ny c th phn bit c l t pht hoc p buc qua nhng cuc bu c. Theo bi ging Lut Hin Php v Chnh Tr Hc cho sinh-vin nm th nht Lut khoa ca Gio s Nguyn vn Bng, trong cuc Trng cu dn thng 10/1955 ng Dim c ln lm Quc trng, kt qu c 5,721,735 phiu thun (hn 98%) trong tng s 5,828,907 ngi dn i bu. Thng 4/1961, trong cuc bu c Tng thng nhim k hai, ng Dim khng chng t l mt hc tr gii v thc t ca khi nim dn ch thng vi t s 89% (5,997,972 trn tng s 6,723,720). Hai kt qu ny thua 100% ca ng Sadam Hussein khng xa bao nhiu. Nu nhng ngi ng h tinh thn Ng nh Dim khng mt khi c hai kt qu bu c ny th h khng nn v khng cn c tip bi ny na. 2. Thnh phn chnh tr : Gm cc lc lng i lp v ng h chnh quyn. Trong lc lng ng h, ng Cn Lao c quyn t chc bao trm c hai mi trng dn s v qun s trn ton quc lm cho tnh c ti ca ch tr nn khng th chi ci nh tnh trng c ng ca cc ch Cng sn. Ai cng bit khng c i lp tht s th khng th c dn ch thc s. V vy m trong lc lng i lp, hai trng hp tiu biu l ng Nht Linh ca Vit Nam Quc Dn ng phi ung thuc c t t, v ng Nguyn Bo Ton ca lc lng Ha Ho b chnh quyn th tiu (chi tit trong sch Vit Nam Mu La Qu Hng Ti ca Honh Linh Mu, 1986) l nhng du ch ca mt chnh sch n p ng phi tn bo nh cc cuc Thnh chin ca cc Gio hong Gia-t La m. 3. Thnh phn tn gio: V phng din php l, chnh quyn ng Dim c lp c 9 nm m vn gi nguyn o d s 10 ca thc dn Ty li coi Pht gio nh mt hi banh. V vy m mt trong 5 nguyn vng ca Pht gio gi cho chnh ph Dim trong thng 5/1963 l c bnh quyn vi Ki-t gio. Mt o mang nim tin ca gn 90% dn m li xin c bnh quyn vi mt o ca gn 10% dn! V thc t, s kin o ca thiu s Ki-t l tn gio duy nht (gm hai nhnh Gia-t La m v Tin Lnh) c tuyn y trong qun-i ni v chnh sch n p tn gio ca Ng ch s. 4. Thnh phn qun i: Qun i VNCH c gc r t qun i Php. i a s nhng s quan lnh o u c kinh nghim vi ch thuc a. Nhng 436
kinh nghim ny cng vi truyn thng k lut ca qun i m h theo ui t thi trai tr to trong h mt trng vng v thc chnh tr su sc. Do , nhng hnh ng, phn ng hay quyt nh ca h c tnh cch bn nng, nng v cm tnh v ch trng n hiu qu thc tin. iu ny c chng nghim nm 1954 qua s ng h v iu kin ca h i vi chnh khch Ng nh Dim, s i khng ca h i vi thc dn Php v s ly khai ca h i vi Cng sn tnh ca lc lng Vit Minh. Chn nm sau, qun i thy rt r, t v th qun nhn ca h, s thiu hiu qu ca ch qua s tng trng ca Mt Trn Gii Phng Min Nam, s phn bi ca mt ch chng Cng m i m vi Cng (cng nh nhng t bo Bolsa hin nay h ho chng Cng m vn ng qung co gi tin v VN). V bn nng ca qun i bng v khi v con, bn b h bi kha, i biu tnh trn ton quc trong ma H nm 1963. Trong khun kh yu t VN, kt qu ca tnh trng chn mi ny l ngi qun nhn trong mt lc lng chun b, ch cn 24 ting ng h lt mt chnh quyn m h thy r l khng cn gi tr, mt chnh quyn mt lng dn. Nu ni rng mt ng i T lt chnh ph v khng c ln Tng th va coi thng chnh ph va coi thng qun i . Phi nhn thy s khng c duy nht v rt ngn ngi ca L on Phng v Ph Tng thng v s im lng tuyt i ca ng Cn lao, Thanh nin/ n Cng ha, Cng an, Cnh st, ... trn ton min Nam trong ngy 1/11/1963 mi thy c s quan trng ca yu t lng dn trong khi phn tch nguyn nhn ca ngy lch s ny. * * * Bn cnh yu t Vit Nam, yu t ngoi bang tr nn tng i n gin v khng nh hn v nhn chng v ti liu th y v d phi kim v, do , gip chng ta c th suy lun mt cch khch quan hn. Nhng ti liu, sch bo, hi k xut bn t nm 1963 M cho thy r rng mi lin h cht ch gia nc ny v ng Dim. Trong mt bi, c ng trn nht bo Ngi Vit Westminster, California ngy 9 thng 11/1996, tc gi Lng Minh Sn c kt cc chng liu ngoi quc trnh by mt cch sc tch v chnh xc s ng ch, ng lc v ng ngi ca ng Dim khi ng c chnh quyn M v Vatican a v VN. Trong khun kh ca bi ny, vn ch cn gii hn trong cu hi: Ti sao ngi M a ng Dim v nm 1954 ri 9 nm sau 437
li mun lt ? C phi ca ngi M thay i? Cu tr li, trong trng hp VN, tt nhin l: Khng. V t 1954 n 1963, ng M ch c mt l chng Cng sn. (Tht ra th chnh sch i ngoi ca M t c s trn sch lc ngn chn Cng sn bt u t bi bo nm 1947 ca George Kennan cho n 1989 khi Nga S-vit sp v Trung Cng bt u chy theo kinh t th trng). Mc tiu khng thay i th c th l ng li thay i. y l ch a n lp lun s c ca nhng ngi mang tinh thn Ng nh Dim : ng minh M tr nn quc, mun em qun chin u vo thao tng ch quyn ca VN m chng Cng theo kiu M, Tng thng Dim mun bo ton c lp quc gia nn chng li m mu ny v phi tr gi bng chnh mng sng v chnh quyn ca ng. Bng l lun chnh tr, lp lun ny khng ng vng trong bi cnh ca nc M c mt Tng thng b tht bi nng n ngay t u nhim k trong phiu lu qun s Vnh Con Heo (thng 4/1961) mu lt Fidel Castro ca Cuba. ng Kennedy d nhin l khng mun phiu lu vo mt tht bi lt Ng nh Dim mt x VN xa xi vo cui nhim k (thng 11/1963) khi cuc chun b bu c cho nhim k hai bt u. C th hn, bi ny s chng minh ng Dim chng nhng khng chng m cn xin thm qun M v Tu, (vng, qun Tu, k th truyn kip ca dn tc Vit) vo VN. Qua ti liu mt ca B Quc Phng M v ti liu cng khai ca Phng Bo ch Ta Bch c, lp lun ny li cng mt thm gi tr c xng ng gi l mt lp lun chnh tr. Cu B trng McNamara dng ti liu mt ca B Quc Phng tit l nhng chi tit sau y trong hi k In Retrospect (Ed. Random House, NY, 1995) ca ng : 1). (Ngoi Trng) Dean Rusk v cc c vn ca ng ta cng i n kt lun nh (ca ti) vy. Ngy 11/11 (nm 1961) ng ta v ti, sau khi suy ngh v tho lun thm, 438
cng gi mt vn th lin b (Ngoi Giao v Quc Phng) cho Tng thng can ngn vic gi qun chin u sang VN theo ngh ca Walt (Rostow) v Tng Max (well Taylor). . . . Chiu hm y, TT Kennedy em c hai vn th ra gia bui hp ti Ta Bch c. ng ni r rng ng khng mun cam kt mt cch v iu kin s gi cho min Nam Vit Nam khi b sp v tuyt i khng chp nhn vic gi qun tc chin M sang VN. [Tr. 39] 2). Trong bn tng trnh mt ln Tng thng, sau chuyn ving thm VN (thng 9/1963), B trng McNamara c nhng ngh sau y (trong an ninh tnh bo, nhng ngh mt trong gii lnh o cao cp loi ny c coi nh l nhng nh tht ca mt chnh ph) : Thnh lp mt chng trnh hun luyn ngi Vit Nam n cui nm 1965 c th thay th qun nhn M trong cc nhim v thit yu. Vo thi im , mt s ln nhn vin M c th c rt v nc. . . . Theo chng trnh hun luyn (qun i) Vit Nam t t thay th (qun i M) trong cc nhim v qun s, B Quc Phng nn tuyn b sm k hoch ang c chun b rt 1,000 qun M vo cui nm 1963. [Tr. 78] 3). Thng bo ca Phng Bo Ch Ta Bch c ngy 2-101963 : Cui cng tng thng ng , v Tham v Bo ch Pierre Salinger a ra bn thng bo sau bui hp. Bn thng bo ny c on nh sau : B trng McNamara v Tng Taylor. . . bo co rng chng trnh hun luyn ca M ti VN s tin trin n mc 1,000 qun nhn M ang ng ti Nam Vit Nam s c th c rt v vo cui nm nay. [Tr. 80] 4). Trong mt l th c nht bo The New York Times ng ngy 14 thng 9/1995 tr li mt c gi, ng McNamara tng kt nh sau : . . . Ti tin rng cc ti liu chng t l Tng thng Kennedy, chng nhng khng tr tnh mt k hoch leo thang no, m cn quyt nh - v tuyn b cng khai ngy 2 thng 10, 1963 rng M d tnh rt qun i ra (khi Vit Nam) vo cui nm 1965 v bc u tin l rt 1,000 (trong tng s 16 ngn qun) vo cui nm 1963. 5). Mi nht l bn tin ngy 23 thng 12, 1997 ca Associated Press trch t h s dy hn 800 trang ca vn phng Tng tham mu 439
Lin qun M (Joint Chiefs of Staff) tit l Tng thng Dim du dim nhng bo co chin trng cho thy cuc chin din tin mt cch bt li cho Nam Vit Nam (Diem had been hiding reports from the field that showed the war was going badly for the South Vietnamese). Mt khc, vi tun trc khi b m st, TT Kennedy mun cc lnh o qun s lp cho ng mt k hoch rt qun M khi Vit Nam sau cuc bu c 1964 (weeks before his assasination President Kennedy wanted his military leaders to draw up contigency plans for a U.S. withdrawal from Vietnam after the 1964 presidential election.). Bn kia nhng tit l r rt ny v ca ngi M th H s Mt ca Ng Gic i (The Pentagon Papers, Ed. Bantam Books Inc., 1971) li cho thy chnh ng Dim c ... xin thm qun tc chin M v Tu vo Vit Nam, t nm 1961! in vn ca Ta i s M Si Gn gi b Ngoi Giao ngy 13 thng 10, 1961 v nhng yu cu ca ng Nguyn nh Thun, B trng Quc Phng ca Nam Vit Nam... Trong bui hp ngy 13/10/1961 Thun yu cu : 1. Gi thm cc phi on khu trc AD6... 2. Gi phi cng dn s M... 3. Gi qun M tc chin hoc qun M c vn tc chin cho qun VNCH. Mt phn qun s ny s ng gn v tuyn 17 qun VNCH c rnh tay chng qun du kch min cao nguyn ... 4. Xin c bit phn ng ca M i vi ngh (ca ng Dim) xin Trung Hoa Quc gia gi mt s on qun tc chin vo khu vc hnh qun vng Ty Nam .... (B trng Thun) ni ng Dim, da trn tnh hnh Lo, s xm nhp (ca qun i Bc Vit) v s lu tm ca TT Kennedy khi gi Tng Taylor qua thm VN, yu cu M hy duyt gp nhng yu cu trn. [Tr. 40] *** Tt c nhng ti liu trn y t n ni ln hai s tht n gin: 1. Tng thng Dim khng th chng M thm qun, v cho n ngy lch s 1/11/1963 chnh quyn M khng c thm qun vo Vit Nam m ngc li cn d tnh - v tuyn b cng khai - s rt qun k t cui nm 1963. 2. T nm 1961, Tng thng Dim cu vin qun ngoi bang (M v Tu) vo Vit Nam. 440
Nguyn nhn ca mt bin c lch s lm sp mt ch di 9 nm phi n t nhiu yu t. Khng th l lun mt cch ngu mui l tt c u do M v nhng ngi chng ng Dim (t Nht Linh n Thch Tr Quang n Trn Kim Tuyn n Dng Vn Minh) u b CIA mua chuc. Qua nhng chng liu r rt trn y, mt c gi thng minh ti thiu v khng cung tn v tn gio s thy nguyn nhn ca ngy 1/11/1963 n t c hai yu t bn trong v bn ngoi Vit Nam. Vi mt ngi c tinh thn dn tc th s nhn ra ngay yu t Vit Nam mi l ti quan trng, yu t lng dn Vit Nam mi l ch yu. Vi loi ngi c truyn gio tr thnh phi dn tc v vng ngoi th d nhin ch c th thy c yu t ngoi bang. Nu nhng ngi ny c can m c n y v c mc khi th xin hy chn i ci huyn thoi TT Dim cht v chng M sau khi c iu s 4 trong l th ca B trng Thun trn rng Xin c bit phn ng ca M i vi ngh (ca ng Dim) xin Trung Hoa Quc gia gi mt s on qun tc chin vo khu vc hnh qun vng Ty Nam.... c nh vy, vo thng 11 mi nm, qu v hoi Ng khi phi day dt v mc cm phm ti m i mua nhang n lm l tng nim tinh thn" xin-c-bit-phnng-ca-M ca Ng ch s, v cha Ki-t khi phi nhc cng lp li iu rn th Chn cho nhng tn ma u loi Cao Vn Lun, Cao Th Dung (H Nhn Vn, H Nhn!!), Nguyn vn Chc, T Gn Nguyn Cn. Ng c Trit (Montral) 3.11.2002
441
NHN C BI TNG THNG DIM VA QUN I M CA NG NG C TRIT, TI CNG XIN C I LI GP L ng Nhin

(http://www.sachhiem.net/LICHSU/N/NgoDacTriet.php) Cch y my tun l, bnh ln gia ni ting Trn Bnh Nam c cho ph bin lot bi CIA V Cc ng Tng trong tc gi c cp n chi tit Tng Thng Dim phn i vic qun i M b vo Vit Nam ph bin trn website n Chim Vit. Lin sau , ng Phan c Minh cng cho ph bin trn n Chim Vit lot bi Nh Ngy 1/11/1963 trong ng c cho bit Tng Thng Dim c ra thm Qun on I Nng vo nm 1960 v c ni chuyn vi cc s quan. Trong bui , Tng Thng Dim cng cho bit ng chng vic qun i M b vo Vit Nam. Nhn dp c bi vit ca ng Phan c Minh, ng Nguyn Tng Tm, chu ca nh vn Nht Linh, c bi Gp di bi vit trn y vi i nh sau: 1.- Bui ni chuyn ca Tng Thng Dim c tht khng? Xin ng cho bit mt vi chi tit chng thc. 2.- Xin ng Phan c Minh cho ti liu v vic Tng Thng Dim chng vic qun M b vo Vit Nam. ng thi, ng (Nguyn Tng Tm) cng cho bit ng c yu cu ng Trn Bnh Nam cho ng ti liu , nhng ng Trn Bnh Nam thnh tht tr li rng khng th cung cp ti liu cho ti c. Xin gp nh sau: 1.- Bui ni chuyn ca Tng Thng Dim vi cc s quan Qun on I vo nm 1960 Nng l hon ton khng c v rng t ngy 1/1/1960 n ngy 31/12/1960, Tng Thng Dim khng h i Nng. Xin c (1) sch Hai Mi Nm Qua 19451964 Vic Tng Ngy (Los Alamitos, CA: Xun Thu khng nm) ca tc gi on Thm. (C on Thm lm vic trong vn phng Tng Thng Dim), v (2) Vit Nam Nin Biu 1939-1975 Tp 442
I-C: 1955-1963 (Houston TX: Vn Ha, 2000) ca tc gi Chnh o. 2.- Gio-s Nguyn Mnh Quang v Tin-s V Ng Chiu cng c gng i cc th vin truy tm m cng khng tm ra mt vn kin no cp n Vic Tng Thng Dim chng qun i M b vo Vit Nam v vic M xin Tng Thng Dim s dng hi cng Cam Ranh, nhng b ng Dim t chi. Trong lc i tm ti liu lch s ni v Vit Nam trong thi cn v hin i, Tin-s V Ng Chiu bt gp c my t phc trnh ca i-s Php Lalouette gi v chnh quyn Php, trong c ni vic ng Dim cho i-s Php bit r l Cuc Chin Vit Nam hin nay trn thc t ging nh Cuc Chin Triu Tin trc y v t na cho ti ngy 7/11/1961, (min Nam Vit Nam) khng nhng mun n nhn qun chin u M v cc nc bn, m cn tuyn b i a s dn min Nam tn thnh (welcome) vic ny (qun i M n Vit Nam.). S kin ny c sch s ghi li r rng nh sau: T liu trong kho Cambodge-Laos-Vietnam ghi nhn Ng nh Dim t na cho ti ngy 7/11/1961, khng nhng mun n nhn qun chin u M v cc nc bn, m cn tuyn b i a s dn min Nam tn thnh (welcome) vic ny. Nh th, nhng li tuyn b chng M vo nm 1963 ca v chng Ng nh Nhu ch nhm vo cc c vn qun s M sau khi Ng nh Nhu b mt gp nhiu i din Cng Sn V Ng Chiu, Cc Vua Cui Nh Nguyn (Thin Mnh i Php) 1884-1945 Tp 3 (Houston, TX: Vn Ha, 2000), tr 1038. Ngoi s kin lch s trn y,, li cn c nhiu kin khc nh: a.- Ngy 11/11/1960, Tng Thng Dim Nh Linh-mc Raymond de Jaegher, ngi B, quc tch M, xin vi i-s M Elbridge Durbrow cho Thy Qun Lc Chin M b vo Sign bo v cng dn M v kim sat phi trng Tn Sn Nht. S kin ny c sch Vit Nam Nin Biu 1939-1975 Tp IC 1939-1975 ghi li r rng nh sau: Th Su 11/11/1960 13G30: Durbrow bo co i-t Thi ang thng thuyt ti Dinh c Lp. Thi bt gi i-Tng T v Trung Tng Thi Quang Hong (T Lnh Bit Khu Th ) lm con tin. Trn i pht thanh, Thi khng nh lp trng chng Cng. Vn theo Durbrow, Dim tng nh Raymond de Jaegher, mt linh mc ngi B, i din Hi Thi Bnh Dng T Do, Vng Vin ng yu cu Thy Qun Lc Chin M b bo v cng dn M v kim sot phi trng Tn-sn-nht. Durbrow tin rng iu ny 443
khng th c. Cho ti 13G30, vn cha c M kiu no b tn hi. (FRUS, 1958-1960: I:633-4). Chnh o, Vit Nam Nin Biu 1939-1975 Tp I-C 1939-1975 (Houston, TX: Vn Ha 2000), tr. 186. b.- Ngy 29/9/1961: Dim gp c Harry D. Felt, i S Nolting, ngh k mt hip c phng th chung vi M. Chnh o, Sd., tr. 229. c.- Ngy 20/10/1961: Taylor hi tho vi Dim ln u tin. Dim ngh mt hip c h tng phng th, gia tng qun s Vit Nam Cng Ha v khng ym ca M. d.- Ngy 27/10/1961: Taylor hi tho vi Dim ln th hai: ngh a b binh M vo min Nam Vit Nam di danh ngha l cu lt. Theo Taylor, Dim rt tn thnh. Chnh o, Sd.,tr. 231. NHN XT: cng quyt chng vic qun i M vo Vit Nam bo v ch quyn, th TI SAO li cn mi M vo Vit Nam lm g? Mt khi k mt tha hip phng th chung vi M th ng nhin l qun i M phi tr ng trn lnh th Vit Nam ging nh qun i M ng i Hn vy. NGHI: Mong rng ng Trn Bnh Nam, Phan c Minh v cc ng tng a ra lp lun ni rng Tng Thng Ng nh Dim chng li vic chnh quyn M mun a qun vo Vit Nam cho nn mi b M thu ngi git ng Dim, hy ln ting lm sng t vn ny cho cc ng khi mang ting l nhng ngi NI LO v PHA S. Mong lm thay! L ng Nhin
444
NG NH DIM MUN DNG MIN NAM VIT NAM CHO CNG SN BC VIT
L Chn Nhn
Trc khi gi-t Th k 20, ti tng chng ta cng nn th tm gii-p cho mt thc-mc vn cn tn-ng t thp-nin '60 ca Th-K 20: 1/ C theo nhiu ngi (trong c ti) th chng ta phi t ch-quyn quc-gia ln trn ht; ni cch khc, v tinh-thn dn-tc, chng ta khng chp-nhn cho ngoi-bang ln-lt quyn quytnh vic nc ca chng ta. Do , vic c Tng-Thng Ng nh Dim chng li Hoa-K trong d-nh thm nhiu qun vo VNCH (M-ho chin-tranh Vit-Nam) l mt vic ng. 2/ C theo mt s nhn-vt Hoa-K (trong c cu BTrng Quc-Phng McNamara, cu Ngoi-Trng Henry Kissinger) th M khng nn tn-ng hay nhng tay vo vic lt ch- Dim, v h rt tic l Hoa-K lm nh th. 3/ Mt s nhn-vt Quc-Gia thn-Dim da vo cc -kin trn ca phi Hoa-K khng-nh rng nu khng c cuc chnhbin 1-11-1963, nghi l nu c Tng-Thng Dim vn cn sng v tip-tc lo-li cng-cuc chng Cng ca quc-dn Vit-Nam (btchp thi-lng nhim-k, t 1955 n 1975 l 20 nm!), th VitNam Cng-Ho hn vn cn tn-ti v pht-trin, giu-mnh ch khng sp- nh vo Thng T en nm 1975. 4/ Th nhng, nu ta c ht v c k cc -kin ca M chng vic chng Dim, nghi l c chi Hoa-K hi khng giatng lc-lng v hot-ng qun-s m c cho ng Dim trctip tip-xc vi Bc-Vit c hai min Nam Bc cng t gii-quyt vn- ni-b Vit-Nam vi nhau, th ta thy rng cc nhn-vt M tn-tui k trn l-lun khc hn, v kt-qu ca vic ng Dim bt tay vi Bc-Vit: Khng phi l VNCH vn cn ng vng, m l Bc-Vit thng-nht Vit-Nam (nut chng Min Nam) sm hn, chin-tranh Vit-Nam chm dt sm hn, v, quan-trng hn 445
ht l, M c th trnh c thit-hi ln-lao (v vt-cht l ln n hn nm-vn-tm mng ngi, v trm-t-t -la; v v tinhthn l -danh bi-trn, thay v c ng Dim yu-cu rt ra, rt ra trong danh-d). 5/ C mt s ngi vn cn tin rng: nu c Tng-Thng Ng nh Dim ton-quyn v t-lc lo ly, th M khi tn-tht nh trn, m Vit-Nam cng thot c cc thm-cnh xy ra, nht l khng b cng-sn trn ngp. Vn- ti xin t ra hm nay l: - V phi cng-sn th h c quyt-tm v k-hoch thn-tnh Min Nam (qua vic ci li cn-b nm vng ti Min Nam sau Hip-nh Geneva 1954, nht l qua Ngh Quyt 15 u nm 1959 ch-trng bo-lc cch-mng giiphng Min Nam khin Tng-Thng Dim phi ban-hnh Lut 10-59, c-th l vic thnh-lp "Mt Trn Gii-Phng Min Nam" t nm 1960) vi s vin-tr ti-a ca Khi cng-sn quc-t; - V pha Hoa-K th h hn thy ch dng chnh-tr, kinht, ngoi-giao... th vn cha , nn phi dng n qun-s ( thm qun vo Vit-Nam). - Vy th, v phi VNCH, nghi l v phn c Tng-Thng Dim, -- ngi tin dng cn-b tnh-bo chin-lc V Ngc Nh ca Bc-Vit lm c-vn cho mnh, cng vi nituyn-vin Phm Ngc Tho c Tng-Gim-Mc Ng nh Thc nhn lm con nui -- chng ta lm cch th no m thng cng-sn (t nht th cng cn nguyn, khng b cngsn ln chim) khi m cng-sn chc-chn l quyt tin ln, Hoa-K rt ra, phi tay, khng cn phi-hp v ym-tr v qun-s, d-nhin gim-thiu nu khng ct ht vin-tr kinh-t v cc mt khc, trong lc chng ta khng c nc ngoi gip (M m rt i th ai m chu nhy vo?), thua st CngSn c v dn-s, qun-s, v-kh, tip-liu, vin-tr, kh-nng t-tc, nht l on-kt v n-nh ni-tnh? * * *
ng H Ch Minh tr li phi-b ngoi giao n- rng "He is a patriotic man: ng Ng nh Dim l mt ngi yu nc 446
(Cng nh sau ny -- tht khng? -- h H t thng tic trc ci cht ca h Ng). Cu ni (khen) cu h H i vi h Ng ch l mt cu ni "chnh tr", v "ngoi giao". ng H Ch Minh cn (t) nh bng thm con ngi cu mnh, nn phi hc i ni-nng lch-s, nht l khi ni vi mt nh ngoi-giao nc ngoi. (Ngy xa, bn Tu, tng ca phe ny bt c tng ca phe kia, cng-khai khen ti-nng & tit-tho ca k th, ri mi ra lnh chm u!) Quan-trng hn ht, ng y cn mong thuyt-phc ng Ng nh Dim chu t-chc tng-tuyn-c, v xa hn na l chu "v" vi mnh, th khng l ch-bai ngi ta ri mnh li s ngi chung bn hi-ngh, k chung vn-bn vi ngi ta? hoc gi mnh s thu-dng ngi ta lm ngi hp-tc vi mnh? Cu ni (khen) cu ng H Ch Minh v ng Ng nh Dim tht ra l mt cu ni c "git ngi". a) Trc ng Ng nh Dim: vo cc nm 1945 v 1946, ng H Ch Minh "khen" cc ng Nguyn Hi Thn, V Hng Khanh, Nguyn Tng Tam... nng-nhit n mc no cc ng y chu ng chung vo "Chnh-Ph Lin Hip" do ng H Ch Minh lm Ch Tch; ri sau , may m h trn kp ch khng th h cng b git cng vi cc nn-nhn khc trong v n Nh Hu ri. b) Sau ng Ng nh Dim: vo cc nm 1973, 1974, v u nm 1975, ng H Ch Minh (qua cc lnh-t ng tha-k chtrng ng-li cu mnh) "khen" ng Dng Vn Minh ngonngt n mc no (H Ni tuyn b ch ni chuyn vi ng DVM m thi, tc l cng-nhn ng ny l mt "nh yu nc") ng Dng Vn Minh sa vo by, nhn chc Tng-Thng min Nam trong tnhhnh nt bt v-phng cu-cha ri, tc l git cht ng y, v u-hng tc l t-st (thn-bi danh-lit, cht c v mt tinh-thn). c) i vi ng Ng nh Dim: ng H Ch Minh bit chc l nhng g i-s n ni vi, v nhng g ng ny nghe t, ng H Ch Minh, u s lt vo tai CIA (n trung-lp nghi l "u dy" gia cng-sn v t-bn, ch khng phi thun-ty thn cngsn). Trong tri "ci-to", ti c c mt cun sch dch t tc-phm ca Lin-X, k thnh-tch Lin X (ch mt mnh Lin X m thi) nh thng c Quc-X, v (cng ch mt mnh) Lin X li c c Quc-X ra To-n Quc T, tc-gi l ra l hu ht phng-tin t-chc Ta n Quc t, k c tng chic xe Jeep cho cc s-quan Lin X i, tng vt-phm vn-phng, v.v... u do Hoa K cung-cp. Trong chin-tranh Vit-Nam cng th, sau 1954 vi y447
Hi Quc T Kim-Sot nh Chin, l 1973 vi y-Hi Quc-T Kim-Sot V Gim-St Ngng Bn gm Ba Lan, Hung Ga Ri, Iran, v Canada (sau th Indonesia thay th) cng nh Ban Lin-Hp Qun-S 4-Bn ri 2-Bn (c Cng-Sn Bc-Vit v MTGPMN trong ), tt c tr-s lm vic, phng-tin di-chuyn (nh tu bay, xe hi), ti-x, cng-nhn, thm ch lng-thc, v.v... u do Hoa K i-th. D-nhin tai+mt cu CIA c gi vo (xem hi-k Cnh St Ha ca L Xun Nhun). ng H Ch Minh li cn cng-khai gi vo min Nam biu ng Ng nh Dim mt cnh hoa o chc Tt na! Do , ng H m "khen" (v lm thn vi) ng Ng l mt cu hi m CIA cn tm cu tr li. Rt cuc, ng Ng nh Dim mc mu ng H Ch Minh, tm cch ln-lt lin-lc vi i-phng, v b CIA bit c, nn nh mt tn-nhim v hu-thun cu Hoa-K, kt-qu l ci cht. (V phi ni-b Min Nam, ch- Ng nh Dim nh mt lng dn, nhiu nht l k t u thp-nin '60: - C-th vi v 18 nh chnh-tr trong c n 11 TngTrng, B-Trng cu chnh -Nht Cng-Ho hp ti nh hng Caravelle ra Tuyn-Ngn i ng ND thay-i chnh-sch vo thng 4-1960, - Cuc o-chnh ht ngy 11-11-1960, - V nm bom Dinh c-Lp u nm 1962, - Ri n vic cm treo c Pht-Gio vo ngy l Pht-n, n cht ngi ti i Pht-Thanh Hu ti 8-5-1963, tng-tncng chu-chin m 20-8-1963, ri Ho-Thng Thch Qung-c (v cc v khc) t-thiu, Pht-T khp ni xung ng, v.v... Chnh ng b Trn Vn Chng, i-S ti M v Quan-St-Vin ti Lin-Hip-Quc, l cha m ca b Ng nh Nhu, thc-s V Vn Mu, Ngoi-Trng v l cng-s-vin lu nm nht ca Tng-Thng Dim, m cng quyt-lit chng li ch- h Ng. l nhng tn-hiu, nhng cnh-bo trc, t pha ngi dn Min Nam. Hoa-K thy r tnh-cht c-ti hi dn ca tp-on h Ng v tinh-thn i-khng ca s-phu v qunchng Vit-Nam t lu, cng nh bit trc v d-mu o-chnh cu s tng VNCH lin-h t nhiu nm qua. Th nhng mi n 448
thng 9-1963 Tng Thng Kennedy mi tr li bo-ch rng mun chin-thng Vit-Cng th phi thay-i chnh-sch v nhn-s cu chnh-ph Ng nh Dim, v i-s Henry Cabot Lodge mi trctip -ngh Tng-Thng ND ci-t (nhng ng Dim vn khng nghe theo!). Nh th, thi v quyt nh cu Hoa K ty-thuc rt nhiu vo lng dn Min Nam Vit-Nam. PH LC 1 Theo ng Nguyn Hng t (Cu ng-vin cao-cp Cng-Sn Vit-Nam, Moscow): "V M mun qun vo, nn thng thuyt, c H thng qua i t Phm Ngc Tho lin h vi c Tng thng Ng nh Dim cho c phi vin c bit, Tng Nguyn Ti - Th trng B Cng An (ch khng phi Ni v) ca chnh ph VNDCCH n Si Gn. ng Ti l em rut nh vn ni ting Nguyn Cng Hoan. Nhn chng i t Tho ni r vi ng Dim mnh l ngi CS trc lc mi gii thng thuyt. Tng Hunh Vn Cao (trong hi k "Mt Kip Ngi") vit : [Trung t Phm Ngc Tho, hin l s quan ca Min Nam, din hi chnh, nhng tng l bn thn ca L Dun, ngy m ci ca Tho ti Thin H ng Thp th L Dun ch thn n d. Khi ti cn l T lnh S on 7 kim Khu chin Tin Giang th Tho lm Tnh trng kim Tiu Khu trng Kin Ha, ngi c Tng thng Dim tin cy. Trong nhng giy pht thn tnh, Tho th th vi ti: "Nu i t T Lnh mun quen bit vi ng L Dun th ti c th sp xp c." Cho nn c ln ti tha vi c Dim: "Sao C c Trung t Tho lm Tnh trng Kin Ha lu vy, C khng s Tho r r chu theo Cng Sn hay sao?" C Dim p li: ", xem a no r c a no?" Lc y, ti hiu l Tng thng Dim tin chc khng th no Tho r r ti c, nhng ng thi c ngha l Tng thng Dim bit r Tho l Cng Sn]. ng Dim cho ng Ti ngay bn cnh mnh trong Dinh Gia Long. Nhn vt m Thiu tng Mu, Ph trch An ninh Qun i (tht ra l ng Cao th Dung, mt k gi), vit trong hi k " Lm Th No Git Mt Tng Thng" l nhng nhn vt cao cp cu Chnh ph c thy mt ngi mang mt l c sao vng nh bng con tem trn ve o, chnh l ngi ny. ng Nguyn Ti b bt ngay 449
sau o chnh 11.1963, b bit giam n cui thng 4.1975, may nh mt h s khng theo lnh ch huy nm lu n vo x lim. Anh ny bo vi y ban Qun qun n cu con ngi lit hai chn ny. Tt Vit nam 1963, thng qua y hi Quc t, ch tch H Ch Minh gi mang vo tng Tng thng Ng nh Dim mt cnh o. Tic thay,v khng thay i c lp trng tho hip vi CS m M git ng Dim. Nh c ti Pinochett khng b git v khng lm iu ny." (trong bi vit "Tiu s cu C H Ch Minh cn phi c xem xt li" BBC 05-05-2005) Theo ng Ng K (K-gi): (Thng 9 nm 1963) ... Trong thi im ny, M bt mn vic Php ng lm trung gian gii quyt chin tranh Vit Nam. i S Php n min Nam Vit Nam tho lun b mt vi H Ch Minh v Tng Thng Dim qua trung gian ca ngi Ba Lan tn Mieczyslaw Maneli, thnh vin Polish Member of the International Control Commission, c quan ny c thit lp quan st Hip nh Genve. Trong sut nhiu thng, Maneli qua li Si Gn - H Ni nhiu ln tm gii php thng tho. Vo thng 07 nm 1963, Bc Vit ng cn bn l lp chnh ph Lin Hip cm u bi Tng thng Dim min Nam tr thnh trung lp. H mun M phi rt qun. (trong bi "Khui h s "Ti Mt": M ch mu thanh ton anh em Tng Thng Ng nh Dim") Theo ng Vit Thng (Cu ng-vin cao-cp Cng-Sn Vit-Nam): "... Nguyn cng Ti dnh nhiu thi gian nghin cu hng ni h s v gia nh nh ng Ng nh Dim v nhng ngi k cn, cng nh nhng ngi i lp. Ti liu cp nht t nhiu ngun, nhng phn ng gp ca ni gin Phm ngc Tho l rt quan trng. Lm sao phi chn ngi tip xc tht ng m li bo ton b mt. Cui cng, sau nhiu ngy m suy ngh, Nguyn cng Ti la nhn vt M Tuyn, ngi Tu Ch-ln ang lm cng vic kinh ti cho gia nh ng Ng nh Dim. Thng qua dch v bun bn to bo, Nguyn cng Ti tip xc trc tip c vi M Tuyn. V, ci thi im a kin cho M Tuyn "gi " vi anh em ng Ng nh Dim l sau thng 2 450
1962, sau ci ngy m hai trung u ca qun i ng Dim l Phm Ph Quc v Nguyn vn C nm bom dinh c Lp lm o chnh. S vic ca hai trung u Phm Ph Quc v Nguyn Vn C tuy khng thnh cng nhng n li l l do hp thi Nguyn Cng Ti lm cuc tip xc vi anh em ng Dim, Nhu thng qua thng gia ngi Tu Ch-ln l M Tuyn. Tn hiu c thun li. Qu nhin ng Nhu nhn s tip xc mt cch thn trng v ko di thi gian mc c cho ci gi i m. Nguyn cng Ti c nhn xt l anh em ng Dim, Nhu tuy hc Php v M v nhng c bi ngoi cc oan nh "T c" v cng c mng Vit Nam s gm c Min v Lo v phi l cng quc chu . S vic tin i mi li ch dng . Phi cho n lc c php ca ng Line, Nguyn cng Ti cung cp cho ng Nhu mt s ti liu chng minh ngi M mun lu li ng Dim cn v chng ng Nhu phi i lu vong nc ngoi, cng nh h trc sau cng buc ng Dim phi t b ch c ti, gia nh tr, phi chia quyn lnh o cho cc ng phi cng nh phi c chnh sch bnh ng tn gio. ng Nhu chp nhn mt cuc gp g vi phi vin c bit ca ng Line. C th y ch l gii php phng nga m cng c th ng Nhu mun hiu r hn ca ch. Nhng iu ny cn l b n i theo ng Nhu xung tuyn i. Phm Hng nhn nhng ch th ton quyn hnh ng t ng Line ti ph ton quyn ng Dng Ba-nh (H-ni) v cp tc i Nam bng c ba th phng tin: thy, b v hng khng. u thng 2-1963, cuc hp "b mt" gia ng Ng nh Nhu v Phm Hng din ra ti mt a im kn o qun Tnh Linh, tnh Bnh Tuy. Trong cuc hp ny c c Nguyn cng Ti cng c d. Khi chia tay, c hai bn u h h. Ni dung cuc hp vn cn nm trong b mt cho n nay. u thng 11-1963, cc tng trong qun i ca ng Dim lm o chnh thnh cng. Anh em ng Dim, Nhu theo ng hm trn vo Ch-ln nh M Tuyn. Phi chng hai anh em ng Dim, Nhu nh ch ngi ca Phm Hng v Nguyn cng Ti n n ra bng bin? Ngi duy nht cn li l Nguyn cng Ti, sau ny "tnh c" lm ci vic xt cn cc, cnh st ca min Nam bt c Nguyn cng Ti. Ngi M cho giam Nguyn Cng Ti Bch ng (Si-gn), cho hng mi tin nghi vt cht rt cao v cng c ngi xe hi (tt nhin c bo v) i "tham quan" ph x Si-gn. 451
n 1975, trc khi t phim min Nam, M th Nguyn cng Ti ra..." Theo ng Quang Phc (k gi, ch nhim Gp Gi): Chng ti nhn nh rng chnh gia nh ng (Ng nh Dim), c th l ng b Ng nh Nhu, v ng Cn Lao ca ng ta lm hi ng, khi m mu tha hip vi CS H Ni t nm 1958 khi ra lnh cho cc Tnh trng ngng bt cc cn b cng sn v thu hi v kh t ng ca Bo An, Dn V, thay vo bng sng mousqueton v dao gm. (Hi k Cng v Ti ca Nguyn Trn, trang 269) (trch t cun Hy Tr Li S Tht cho Lch S ca Quang Phc V Vn Su, 2004, trang 39) Theo Trung Tng Hunh Vn Cao: c hi k Mt Kip Ngi ca Trung tng Hunh Vn Cao, ti y th vn ng Nhu c lin h vi CS khng cn bn ci na. C tng (Trn Vn) n, tng Hunh Vn Cao v Nha An Ninh Qun i ca i t Mu u bo co (rng) i t Phm Ngc Tho l VC nm vng, nhng c 2 ng Dim v Nhu ln cha Thc vn c c bo v cho Tho. Trong hi k Mt Kip Ngi ca Hunh Vn Cao cho bit /t Tho cn dm c gan mc ni ng Cao (lc cn i t), i gii thiu ng Cao lm quen vi Tng b th L Dun. Cc s quan di quyn ng Cao rt tc gin v bit Tho l VC nm vng, i git Tho (cc trang 79-80). ng Nhu nghe Tho bo co bn da K no ng ti Tho (ti) s b t rc xng (trang 90). ng thi, ni trang 84, Tng Hunh Vn Cao cn cho bit c i tng Harkins cng nghi ng TT Dim. Bi v cuc hnh qun no ca QLVNCH sp m ra m bo cho Tng Thng ph th VC u bit trc! Cho thy ngi M, CIA bit v theo di bm st ng Ng nh Nhu t lu. V ngi M nhiu ln i Tng Thng Dim loi tr ng Nhu. Cc tng lnh cng i loi tr ng Nhu nhng ng Dim cng quyt gi ng Nhu! (trch t hi k Mt Kip Ngi ca tng Hunh Vn Cao - theo Quang Phc trong cun Hy Tr Li S Tht cho Lch S ca Quang Phc V Vn Su, 2004, trang 30) Theo New York Times va The Washington Post H s ti mt ca Ng Gic i: Ngi M Lm Th No 452
Git Tng Thng Vit Nam? Ba tc gi Lan Vi, Hng H v Dng Hng su tm, phin dch cc bi bo ng trn 2 t bo k trn, trong c tit l v nhng cuc tho lun b mt gia Tng Thng Dim v H Ni ng sau lng ngi M... (trch t cun Hy Tr Li S Tht cho Lch S ca Quang Phc V Vn Su, 2004, trang 41) Theo Trung Tng Tn Tht nh (Cu B Trng B Ni V, Thng Ngh S VNCH): Trong khi , Tng Thng Ng nh Dim v ng Ng nh Nhu li phm vo mt li lm ngoi giao to ln l khc t s gip v an ninh ca i S M Cabot Lodge, chy vo nh M Tuyn l Trung Tm Lin Lc xa nay ca ng Nhu vi Mt Trn Gii Phng Min Nam. Khng phi cuc binh bin 1-11-63 a n cuc thm st 2 ng, m chnh quyt nh liu lnh ny lm cho 2 ng gnh ly thm ha! Sao li i n mt trung tm lin lc vi cng sn m M bit t lu ri! (trch trong cun hi-k Ngha Bn Tnh Sng (Hai Mi Nm Binh Nghip ca Tn Tht nh, trang 443) Theo Lut S Hong Duy Hng (Nh vn, nh bo, nh hot-ng cng-ng ti Texas) (Phng dch:) "Cc cuc gp hp b mt vi Cng Sn. Sau i Hi ng Cng Sn Vit Nam ln th 15 vo nm 1959, L Dun cu kt vi L c Th v Trn Quc Hon cng c quyn lc Min Bc. Do , h gy sc p vi H Ch Minh, v k t nm 1965 tr i th quyn lc thc s nm trong tay h. Nm 1963, H hai ln gi ngi vo tip xc vi Ng nh Nhu. H mun lin minh vi chnh ph Dim chng li p lc ca Dun. Dim v em l Nhu cng mun nhn c hi ny chng li p lc ca Hoa K. Ng nh Nhu gi v i sn cc khu rng Tnh Linh, Khnh Ha v Bnh Long, nhng trong thc t l hi hp vi cc cn b cao cp ca Min Bc do H Ch Minh phi vo. C mt ln Phm Hng, ngi m sau nm 1975 th c c lm Th Tng, mang vo trao cho Nhu nhng thng ip trc tip ca H Ch Minh. Cc cuc thng tho phi ngng li v vi thng sau th Dim v Nhu b st hi. V cc cuc hp mt ny m Hoa K m ra nghi ng Dim v Nhu. Ngy 1-11-1963, cc tng QLVNCH ph 453
bin trn i tin tc v cc cuc gp mt gia Nhu v cng sn mong dn chng hu thun trong vic lt chnh ph Dim... Nhiu nm sau , vo ngy 1-11-2001, t Newsweek ng ti mt bi vi hnh ca Tng Thng Dim, bnh lun rng Hnh Php Kennedy vo nm 1963 khm ph ra rng Dim v Nhu l "cng c ca cng sn" nn kt qu l h phi lt chnh ph Dim..." (trch t bn tho tc phm "A Common Quest for Vietnam's Future a brief of Vietnam War, the First and Second Republic of Vietnam" ca Hong Duy Hng) Theo ng Minh V (nh bnh lun thi s): Ng nh Nhu: Hip thng Nam-Bc i Ting ni VNHN Phng vn Minh V Ngi hi l nh bo Hng Phc L Hng Long, ch nhim bo Th Gii Ngy Nay. Cuc phng vn ny c pht thanh ngy ch nht 07/10/2007 trn i pht thanh Ting Ni Vit Nam Hi Ngoi. Hi: Trong cuc mn m gia ng v ng Cao Xun V ng trn DCVOnline mi y, ng Cao Xun V c ni n cuc tip xc gia ng Ng nh Nhu vi... Phm Hng, cn b cao cp ca Vit Cng. Hi: V pha nh cm quyn min Bc, phn ng ca h ra sao, v nhng u kin h a ra l g? p: Theo b Hammer, tc gi cun A Death In November, th khi ng Goburghun, i s n i H Ni vi t cch ch tch y Ban Kim Sat nh Chin, n gp ng H Ch Minh th thy ng ta chng nhng khng thy c g ngn cn cuc hip thng vi Saigon... Khi Maneli n H Ni trnh by k hoch theo s hng dn ca cc ng Lalouette v Goburghun, th ch hai ngy sau H Ni c p ng: H Ni sn sng khi s thng thuyt bt c u v bt c lc no, b mt hay cng khai. B trng ngoi giao Xun Thy, theo ch th ca ch tch v th tng s sn sng trnh ln mt danh sch nhng hng ha c th trao i gia hai min. Cn iu kin, H Ni ch cn thy M rt khi min Nam, th sn sng bn tho v bt c vn g? (trch t Ti Liu N CHIM VIT 30-10-2007)
454
Theo Linh Mc An-Tn Trn Vn Kim (bn thn ca Tng Thng Ng nh Dim): "V sau kh lu, ti nghe mt ngun tin ni rng: Khi b Hoa k dn p ti ng cng, ng Dim c nh gio s Bu Hi lm trung gian m mt vi cuc ho m b mt vi i din ng H ti Tnh Linh, khin cho mt s chnh khch M da vo m g ti cho ng Cabot Lodge, i s ca Tng Thng J.F.Kennedy" (trch t bn tho cun hi-k "C phi Hoa thnh n a ng Dim v lm Tng thng nht Cng ho Vit Nam?" ca L.m. An-tn Trn vn Kim) [Ngun: http://lexuannhuan.tripod.com/PhanDoMi.html ]
455
Chng Ba
CHNG NHN LCH S

Nghn nm bia ming vn cn tr tr
Trch t phn Ph Lc ca Hi k chnh tr
Vit Nam Mu La Qu Hng Ti

ca Honh Linh Mu, Vn Ngh, USA, 1993
456
Bn c c th c/nghe phin bn in t ca tc phm Vit Nam Mu La Qu Hng Ti trn 9 Trang nh sau y (tnh n nm 2012): 1- Vn Tuyn (USA) http://quanvan.net/index.php?view=story&subjectid=26193 2- Vit Nam Th Qun (Vit Nam) http://vnthuquan.net/truyen/truyen.aspx?tid=2qtqv3m3237nvnvnnnm n1n31n343tq83a3q3m3237nvn 3- Sch Him (USA) http://sachhiem.net/HOANHLINH/VNML0.php#TacgiaHLDM 4- Th vin Maivoo (Vit Nam) http://thuvien.maivoo.com/Lich-su-c4/VIET-NAM-Mau-Lua-QueHuong-Toi-d4127 5- Lng Sn Bc (Germany) http://luongson.de/forum/lstq.php?do=doctruyen&t=134324817 6- Truyn (Vit Nam) http://lmvn.com/truyen/index.php?func=viewpost&id=z4ibpv4gJOaH D7c1POI3IBxWKnxOjQDc 7- Giao im Online (USA) http://www.giaodiemonline.com/2008/vnmlqht/index.htm 8- Chuyn Lun Online (Australia) http://www.chuyenluan.net/index.php?option=com_content&view=ar ticle&id=5036:y-kien-nhan-si-ve-hoi-ky-domau&catid=2:khaocuu&Itemid=4 9- Thi ca Vit Nam (Vit Nam) Audio file. Cn AlphaBe.mp3 http://www.facebook.com/notes/thi-ca-viet-nam/viet-nam-mau-luaque-huong-toi-hoanh-linh-do-mau-truyen-audio/107969589262495
457
LI PH PHN CH DIM
ca 100 Chng nhn
Tng Xun AN Trn Vn N Nguyn Tng BCH Nguyn Vn BNH Phm Vn BNH Phan B CM Thch Tm CHU Hong Vn CH T CHUNG Phm Hu CHNG Trn Vn CHNG V Hong CHNG NCD Nguyn n D Bo I Chnh o Phan Quang N Kim T Tn Tht NH Trn Vn N Vng Vn NG Thng C Bi Ngc NG Thch H GIC Trng GIANG V Vn HI Hunh Ph HI Thch Nht HNH Trn S HUN Minh HUY Nguyn Ngc HUY Trn Vn HNG Nguin Ngu Trn Vn KHIM L B KNG V Ngc KHU Nguyn Cao K Lu K LINH Chu Bng LNH Thnh Nam Nguyn LONG Hoa L Trn Ph MINH o Mng NAM Phan Nht NAM Trn Bnh NAM V Th NGC L i NGUYN Trn Nh NGUYN Ho Nhin Trn Th NG Nguyn Khc NG Nguyn NHO L Quang ONH Nguyn Hu PHIM L PH Quang PHC Thin Nht PHNG Trn Kim QUAN L QUN Phm Nam SCH SNG Di Min Nam (tun bo) Don Quc S Ng Quc S L Vn SIU Trng Bo SN L T Trng Nh TNG Phm Cng TC Trn Cng TM T TM Nguyn TN Quch TN Nguyn THI L Vn THI V Vn THI on THM Nguyn Chnh THI Nghim Xun THIN Nht THNH Hunh Sanh THNG C B c TH Nguyn nh THUN Nht TIN Hong ng TIU TIU Ban Nghin Cu ng Minh (Tp Ch Cu Nc) Nguyn Hu TR Nguyn Th TRUYN L Minh TRC Tn Tht TU T Do (Nht Bo) Dng Tn TI Trn TNG L Vn T Bo VN VIT Nam Dn Ch X Hi ng L Khi VIT Nguyn Thnh VINH Nguyn V Vn XA Phan XNG Hunh Minh
458
PH LC
Phn ph lc ny trch ng li cc nhn nh v ph phn ca nhng nhn vt v t chc Vit Nam sng, chng kin v nhiu khi tham d vo nhng bin c ti min Nam trong 9 nm di ch Ng nh Dim. ng l trong tnh trng lu vong ti nc ngoi, tc gi c th t cho php mnh ch gii hn trong vic su tm d dng nhng chng liu y v kh tn do ngi ngoi quc trnh by m khng cn t bt buc kh khn tm kim nhng ti liu Vit Nam him hoi ti hi ngoi. Nhng v ngh rng chnh nhng ngi Vit Nam sinh ra, ln ln v sng trong giai on chia s nhng hin thc ca thi i, hoc chnh nhng ngi Vit tr tui hn, sau thm trng ma Xun nm 1975 m h kinh qua, bit suy nghim chn chn ph phn v mt giai on lch s hin i... mi cm thng su sc v nh gi trung thc hn, nn tc gi quyt nh s dng nhng ngun s liu ca ch ngi Vit phn Ph Lc ny mang c gi tr ca mt Bn n Lch S tng hp v chung quyt ca Dn tc Vit Nam v ch Ng nh Dim. Tng hp v chung quyt v trong s nhng ti liu Vit Nam thu thp c ti hi ngoi, tc gi ch tuyn chn nhng nhn vt c tnh cch i din tiu biu cho ting ni ca nhn dn min Nam hoc bit r rng v ch Ng nh Dim. H l nhng cng s vin thn tn ca anh em ng Dim hay l nhng nhn vt nng ct lin h n s tn vong ca ch nh Bo i, Trn Vn Chng, V Vn Hi, Nguyn Thi, on Thm, Nguyn nh Thun, L Vn Thi... H l nhng ngi lm vn hc ngh thut ng trn nhng mu thun chnh tr nhng khng ng ngoi nhng u lo chung v vn mnh ca T quc v Phc li ca ng bo nh Tng Xun An, V Hong Chng, Don Quc S, L Vn Siu, Quch Tn, Nht Tin, Dng Tn Ti, Nguyn V... H cng l nhng tng s Pht gio nh Ha Thng Thch Tm Chu, Thng Ta Thch Nht Hnh, hay tu s Thin Cha gio nh Gim mc Nguyn Vn Bnh, Linh mc L Quang Onh. H cng l sinh vin u tranh nh Bi Ngc ng, Tn Tht Tu, hay qun nhn nh Phan Nht Nam, Nguyn Cao K. H thuc thnh phn ng phi quc gia nh Phan B Cm, 459
Phan Quang n, Nguyn Ngc Huy, Nguyn Long hay thuc lc lng k gi u tranh nh T Chung, Hiu Chn, L Minh Trc. H l th h tin chin nh Trn Vn n, Nguyn Tng Bch, Nguyn Th Truyn, Hong Vn Ch, Trn Vn Hng, th h trung nin nh Kim t, inh Thch Bch, Trn Vn Sn, Phm Nam Sch, hay th h ang u tranh cho tng lai t nc nh V Th Ngc, Ng Quc S, T Tm, L Khi Vit... H l tt c, h l ngi Vit Nam. T nhng v th khc nhau, t nhng gc cnh khc nhau, h lng thin dng dc ct ting ni chung to thnh mt ting vang vng NGHN NM BIA MING ghi li li Tuyn n Lch S ca dn ta v bn ch t v hnh x ca ch Ng nh Dim trong chn nm lm ch min Nam. 1. TNG XUN AN - Gio s trng Trung hc Chu Vn An Si Gn. - Gim c Nha Trung-Tiu hc Vit Nam. ...V Tng thng Ng nh Dim l ngi Cng gio nn ht sc nng gio dn v a s ngi di c li l tn Thin Cha gio. Di thi ny cng c mt s ngi ham danh li, b Pht gio theo Cha. Vic ny lm bo huynh ca ng Ng nh Dim (tc c Cha Ng nh Thc) rt hi lng, v ng l Tng Gim Mc Gio phn Hu v hy vng s c Ta Thnh La M tn phong chc Hng Y Gio Ch. Vo khong thng 4 m lch nm 1963, Ta Thnh La M c mt v Khm sai qua thm Vit Nam, nhng chng may li ng vo ma Pht n. Bt u t ngy mng mt thng T, nhiu tnh min Trung (Hu, Nng...) bin thnh rng c Pht gio treo cnh l quc k. V trt gi ln c Gio hong nhng bo co sai s tht v con s tn Vit Nam tr v vi Cha, nn ng Ng nh Thc lm p lc Tng thng Ng nh Dim ra lnh cm treo c Pht gio ti cc t gia, m ch c treo ti cc nh cha m thi. Nhng thng trm ca Pht gio Vit Nam Tp ch Pht Gio Vit Nam, s 24 thng 5 nm 1980, trang 10 - Los Angeles.
460
2. TRN VN N - K s Cng Chnh - Chin s Cch Mng chng Thc dn Php thi Nht chim ng ng Dng, b lng bt, lu vong qua Tn Gia Ba. - Ch nhim tun bo i Mi, Si Gn 1947-1955. - Chnh tr gia. ...Khng phi c Ng gii m t 1955 n 1960 khng c gic, c nhiu ngi ngoi Bc vo ni sao c Ng gii qu... t nc bnh yn qu, my nm i ti u cng c. Khng, (Cng Sn) n cn lo ngoi Bc, n cn lo nhiu chuyn lm, n sp xp chuyn ny chuyn kia xong ri, khi n thnh lp xong con nga thnh Troie min Nam l Mt Trn Gii phng Dn Tc , n mi l khi u,... cui 59 bt u 60 mi khi s trn gic th nh. Trn gic th nh l gic xm lng ca quc Cng sn chim min Nam... Phi nh r chuyn , lun mi c... ...Khng phi mnh mun nh dp ng Dim m mnh lm cho ng Dim ng c ti, v mnh khng mun o Cha tr hay Kit tr, Cng gio tr... ...ng Dim vi ti cng l ch quen thn, ng qu c... khng c vn ti ni xu ng Dim trc vong linh ca ng... Nhng ri cho mnh bao nhiu nm mt th gi xy dng... la lc v vn mt nc... Nh vy th cc anh thy, ng l mnh mt nc t nm 1965. Nu m M khng... th chc nm thua ri ch u i n ngy nay. Li pht biu (c ghi m) trong bui ni chuyn ti Sacramento thng 5 nm 1985 do ng Ch tch Cng ng, cu i t Phm Vn Liu v cu Chun tng Nguyn Vn Chc, t chc. 3. NGUYN TNG BCH - Bc s Y khoa. - Mt trong nhng lnh t Vit Nam Quc Dn ng. - Tc gi Vit Nam Nhng Ngy Lch S. ...Cui cng ti c khuyn anh v sau ch lm vic vn ngh, cn trnh nhng cuc u tranh chnh tr gay go. Nhng ng u, hn 10 nm sau anh li b Ng nh Dim bc phi t hy thn mnh. Ng u mt ngi c ti kit xut, c uy vng trong qun chng v chin u v t trong c i mnh li gp s phn bi 461
thng th! (Hi tng v quyt nh t st ca nh vn Nht Linh Nguyn Tng Tam). Vit Nam, Nhng ngy Lch s Nguyn Tng Bch - Nhm Nghin cu S a, Montreal, Canada, 1981, trang 48. 4. NGUYN VN BNH, PH-R - Gim mc Gio phn Si Gn. Nu c cha (Ng nh Thc) lnh o gio phn Hu th ti lnh o gio phn Si Gn v ti khng th nh th ca ti tr thnh trung tm hi hp chnh tr. Background To Betrayal Hilaire Du Berrier, Mass: Western Islands, 1965. (c Cha Bnh tr li c Cha Thc khi ng ny i hi cc Gim mc, Linh mc ton quc phi t chc cc i qun Cng gio ti cc gio phn). 5. PHM VN BNH (bit hiu VN BNH) - Nh bo. - Chin s chng Vit Minh (1945-1946) trong Phong Tro Dn Chng Ng X. - B trng Thanh Nin thi ch Quc trng Bo i. Bc s n cng thnh mt ci ch cho d lun ph bnh, dn biu ln n... Trc sau bc s n vn im lng khng tr li, khng ln ting. Vn bit bc s n c mt bn tnh cao ngo, ti tin rng s im lng y khng phi l mt s chp nhn nhng li ph bnh kia mt cch m thm hay lng l. Nhiu ngi nu ra ci thnh tch khc lc xin Ta n gim ca bc s n trong thi Ng nh Dim chng t s thiu kh phch ca mt ngi lm cch mng. Ring phn ti, khng phi l nhn chng ca cuc o chnh ny, ti khng c quyn quyt on t cch ca bc s n lc by gi. Nhng ly qu kh lm bo m, ti ngh rng tt nhin c vi un khc bn trong. Hi k Phong tro Dn Chng Ng X Bin c 11/11/1960. Trn Tng. Si Gn 1971, trang 278 v 279. 462
6. PHAN B CM - Lnh t Vit Nam Dn Ch X Hi ng (Ha Ho). - Ch tch Hi Nhn Quyn Vit Nam (1970-1975). - Ch tch Lc Lng Dn Tc Vit (1968-1975). - Nh vn, bt hiu Vng Kim. - Thi Php thuc lu vong ti Cao Min hot ng cch mng, thi nht Cng Ha b lu y ra Cn o. Nguyn Ngc Th la L Quang Vinh (tc tng Ba Ct) n thng thuyt bt v cho ng Dim x t. Bo rng L Quang Vinh sm nh ti u m git i nhng L Quang Vinh sm nh ti u vi Thc Dn c thm v kh, phng tin nh Ty nh Cng vy th L Quang Vinh cng hay ti. Trong 10 nm tri (1945-1954) L Quang Vinh v trang chng Cng Sn, chng Thc Dn hi rng Nguyn Ngc Th v anh em ng Dim lm g cho dn tc, qu hng? Trong lng ngi Ha Ho chng ti lun lun mang ba ci tm tang: tang c Thy, tang anh Nguyn Bo Ton, tang L Quang Vinh cho nn chng ti khng i tri chung vi Cng Sn, Thc Dn, Phong Kin, c ti, Qun phit... Lch s khng phi ch bit cc chnh bin ca thi cuc m cn phi bit tm ti khai sng nhng yu t cu to thi cuc. Nu mt ngy no t nc c thanh bnh, mt T M Thin ra i vit li nhng trang s cho tht nghim minh cng ai ti ai cho r rng chnh xc th ni chn sui c Thy, Nguyn Bo Ton, L Quang Vinh s c ngm ci... Phan B Cm, mt chin s cch mng dn tc Nguyt san Khai Phng s 4, ngy 15/6/1981, Los Angeles, trang 15. 7. THCH TM CHU - Thng Ta. - Vin trng Vin Ha o Gio hi Pht Gio Vit Nam Thng Nht (1964) ... Ti v cc Thng Ta trong y Ban Lin Phi u b bt giam trong ngc ti ca nhng ngi mt ht lng tri, mt ht tt c nhng g gi l tn ngha. Nhng Pht t hy c gng ln dnh li ci l hng ca 463
ng b chng ta b cp. Hy rng chng vi nhng k bt chng ta p bn th th Cha. Ti c cht cng cam chu. Bc th t trong t Lch S Tranh u PGVN, Kim t, Pht Hc, Vin Quc T, Los Angeles 1981, trang 112 ...Cuc tranh u nm 1963, khi nguyn t vic cng bc b o t my nm v trc. V nm 1963, do lnh cm treo c Pht gio m bng n. Bng n ngy 8/5/1963 ti Hu v ngy 9/5/1963 a vo Si Gn. ...Sau gn mt thng, nguyn vng t do tn ngng, bnh ng tn gio khng c Chnh ph ng thi tha ng, cuc tranh u ti Hu mi ngy mt gia tng, cha T m (trung tm tranh u) b bao vy, khng in, nc, lng thc sut trong 7 ngy. Trong tnh trng khn trng ny, Thng Ta Thch Qung c quyt lit i U Ban Lin Phi chp nhn s t thiu ca Ngi cu nguy cha T m (Hu), nu U Ban Lin Phi khng chp nhn, Ngi vn t lc lm ly theo th nguyn ca Ngi. Bt c d U Ban phi chp thun v c s tr lc cho th nguyn ca Ngi l thy Thch c Nghip. ...Vi s hy sinh cao c v o php ca Ngi Qung c cng nh ca nhng v t o khc, ch t bn thn, ch trng v sng kin ca cc ngi mi lm nn ni s nghip y, ngoi ra khng ai c th cng p cc Ngi lm c vic y! Th m ngay sau khi Ngi t thiu c ngi, c k c quyn lc ng thi cho rng ngi b chch thuc m v nng sng. V sau 20 nm ca ngy Pht gio tranh u, c mt s ngi eo cp knh mu chnh tr i nghch giu c tng tng phng ra nhng bi, nhng li hay nhng cun tiu thuyt cho Ha thng Qung c l cn b Cng Sn nm vng, b cng bc t thiu... Thc l mt s tro lng khng tng tng c! Chng nhn ca lch s cn nhiu ngi cn sng m b xuyn tc, khng hiu tng lai xa na, s thc ca lch s Pht gio cng nh ca quc gia Vit Nam s b bin th nh th no! Cuc T Thiu Lch S Nguyt san Chn Hng, s 5 thng 1/1986, Los Angeles, Hoa K. 8. HONG VN CH - Nm 1926: Tham gia cuc bi kha ton quc. 464
- Nm 1936: Tham gia Phong Tro Le Travail. - Nm 1946: Tham gia khng chin chng Php. - Nm 1954: c ng H Ch Minh tuyn dng cng trng ton quc, di c vo Nam nm 1954, lm vic B Ngoi Giao. - Nm 1959: T chc i ngoi quc c dp ni ln s thc ca 2 ch H Ch Minh v Ng nh Dim. - Tc gi cun sch ni ting T Thc Dn n Cng Sn c dch ra nhiu th ting: Anh, Php, Nht, Y Pha Nho, i Hn, Thi... v Duy Vn S Quan mt cng trnh nghin cu cng phu c xut bn ti hi ngoi. ... Vit Nam , nguyn nhn chnh (gy nn cch mng) l lng dn khao kht mun dit tr quan li tham nhng v cng ho c b. Theo s suy xt ca ngi thng dn Vit Nam th cch mng l u tranh gia lim v v lim, gia chnh v bt chnh, cn vn ch ngha m sau ny Cng Sn gi thm vo ch l yu t ph. C xt theo im ny, cng bit vin cu Hong Bo i cng nh vin cu quan li Ng nh Dim khng ti no ch ni H Ch Minh... ...Sau cht l ng Ng nh Dim, nh p lc ca M m cm quyn min Nam Vit Nam t 1954 n 1963. ng Dim v ng H khc nhau v mi mt. Trong lc ng H t b gia nh t hi thanh nin th tri li, ng Dim lc no cng m bc anh em v h hng thn thch, giao cho h quyn cao chc trng trong Chnh ph v trong qun i. Trong khi ng H chuyn tr thn mt vi th thuyn v dn qu th ng Dim ngi bnh che trn chic gh m vng th chn cho cc t trng dn tc thiu s hng ly ra, in ht vua cha thu xa nhn l quy thun ca ngi Thng. T Thc Dn n Cng Sn Hong Vn Ch-Tokyo 1980, trang 58 v 59 M can thip a ng Ng nh Dim v lm Th tng. ng Ng nh Dim khng c Nho hc nhng c t nhiu t cch nh Nho: cng trc, lim chnh v c kinh nghim v hnh chnh v ng tng lm Tun ph trong nhiu nm. Nhng ng c ba khuyt im rt ln: 1. ng khng lp gia nh nn khng c kinh nghim t gia, m theo sch i hc ca Khng gio th phi bit T Gia th mi Tr Quc c. ng nh vy, v khng c v nn ng b em du 465
lng hnh, ph hng cng vic tr quc gia ca ng. 2. Xut thn trong mt gia nh quan li, ba i lm ti nh Nguyn ng khng hiu t do dn ch l g c. ng trut ph Bo i, ri ngang nhin cp ot chc v Quc trng ca Bo i, ch trng cu dn , hi dn Mun Bo i, hay Mun Ng nh Dim, khng t chc bu c Tng thng v khng cho mt ngi th hai ra tranh c vi mnh. 3. Cng nh Trn Trng Kim, ng khng c ng phi, khng c cn b. n gi th 23, ng mi tm c ngi cng tc v nhng ngi ng thu thp c, phn ln l nhng phng gi o ti cm, mt s l cn b ca x hi. Vn Ha Giao Lu Nguyt san c Lp s 8, nm th 8 (8/84) Stuttgart, Ty c. Ngh li, nu ng Dim khng k th ngi Min, khng khinh Sihanouk, khng sai Ng Trng Hiu sang t chc mu hi Sihanouk, nu ng Dim bit Campuchia v Vit Nam quan trng vi nhau nh mi vi rng, bit kho lo ngoi giao th chc chn Sihanouk khng ni khng m ca cho Vit Cng t cn c trong ni a Min, v tnh hnh chin tranh c l khc hn. nh rng Sihanouk lm nh vy l di v hu qu cng mt nc vi Cng Sn, nhng ng Dim v quan thy M cng chng khn hn. ...Li cn k th ngi Thng, khinh h th lm sao on kt c vi t chc FULRO chng k th chung? Nguyt san Dn Quyn s 98/99 trang 53, thng 5, 1986, Canada. (ng li trn tc phm Duy Vn S Quan, Tr.96) 9. T CHUNG - K gi, Tng th k Nht bo Chnh Lun, Si Gn. - B Cng Sn m st nm 1966. HIU CHN (Tn tht l NGUYN HOT) - K gi, nh vn, bin tp vin Nht bo T Do, Si Gn. - Tc gi Trng Nc ng Nai v dch gi b Liu Trai Ch D. CHU T (tn tht l CHU VN BNH) - C nhn Lut khoa, K gi, nh vn. - Tc gi nhiu tiu thuyt hin i. - Ch nhim Nht bo Sng, Tun bo i. 466
- T nn trn bin trn ng tm t do sau bin c thng 4 nm 1975. Mang danh l nhng ngi cm bt chin u cho T Do, Dn Ch, gii phng con ngi vy m trong thi gian va qua, v cm o, khip nhc, n hn, chng ta nhm mt n d, nh tm hn, phn bi s tht, phn bi dn tc, cam tm lm gia n cho b l h Ng. D chng ta c vin bt c l g bo cha, chng ta cng khng th chi ci c ti li ca chng ta i vi ng bo, lch s... Cch mng 1/11/1963 l c hi duy nht chng ta thot khi cnh hung bi bt phi cm phi th, c hi duy nht chng ta tr li lm ngi ti... Chng ti khn thit ku gi vn ngh s, bng mu v nc mt, m hi m trong chn nm qua b l h Ng lm hoen ... Hiu triu cc nh vn, nh bo Nht bo Ngn Lun, ngy 4/11/1963, Si Gn. 10. PHM HU CHNG - Bc s Y Khoa - B trng B X Hi u tin ca Chnh ph Ng nh Dim. Sau 1954, tuy Vit Minh phn bi cc anh em hy sinh cho t quc, song Chnh ph Si Gn khng lm g khch l nhn dn. ng Ng nh Dim (bn thn trong sch, song) b sai lm v gia nh tr, v gia n ton ht. Ngi ngi u ngao ngn m xa lnh. t li vn chng Cng Tp san Quc Phng s 19, Si Gn thng 1/1972, trang 26. 11. TRN VN CHNG - Thn ph ca b Ng nh Nhu (Trn Th L Xun). - Tt nghip i hc Lut khoa Paris. - Hi vin i Hi ng Kinh T Ti Chnh ng Dng (1938). - Tng trng B Ngoi giao Chnh ph Trn Trng Kim (1945). - Quc v khanh Chnh ph Ng nh Dim (1954). - i s VNCH ti Hoa Thnh n (t 1955). - B Chnh ph Ng nh Dim chm dt nhim v i s thng 8 nm 1963 khi ng a ra li tuyn b phn khng chnh sch k th Pht gio ca ch Dim. 467
Ti ht sc khuyn can Chnh ph ca chng ti chp nhn nhng chnh sch dn ch v n ha hn. Cui cng ti khng th lm g khc hn l phi t chc. Quotations VietNam: 1945-1970 Williams Effros, Random House, NY 1970 trang 138. (Li tuyn b vi bo ch Hoa K ti Washington DC ngy 22/8/1963) 12. V HONG CHNG - Thi s - Gio s i hc Vn khoa Si Gn v Vin i hc Vn Hnh.
- Tc gi cc tp th Say, My, Rng Phong, Tm S K Sang Tn...

LA T BI La! La chy ngt Ta Sen! Tm chn phng nhc th trn tm hin thnh th, qu c xung Hai vng sng rng rng ng Ty nhe l ngc Chp tay n mt Mt Tri mi mc nh o Vng phi phi ang bng ln dng ln i, ch thc hm nay Tri c Mt Gi l gi Hong o nguy nga Mun vn khi sn si va m mt Nhn nhau: Tnh huynh bao la Nam M c Pht Di Sng Hng kia bi u m ct bay? Thng chng sanh trm lun b kh Ngi s phng m ti t y Bc ra, ngi nhp nh hng v Ty Gi ht la vo xng da b ng Pht Php chng ri tay... Su ng lun hi u Mang mang cng nn th Ting nc ln ngng nhp Bnh Xe Quay Khng kh vn mnh theo khc a ln Ngi siu thng-Ging bo lng t y Bng ngi vt chn tng my Nhn gian mt ri bng cy B 468
Ngc hay tng chng cn ai tc La hay tre no khin bt ai ghi Ch ngi ngi: mt Thin thu Tuyt tc Trong v hnh sng chi nt t bi Ri y... ri mai sau... cn chi Ngc cng thnh tro la tre dn mc Vi thi gian l vt mu qua i... - Cn mi ch? Cn Tri Tim B Tt Gi ho quang xung tn ngc A t i ngn la Huyn Vi Th gii ba ngn, pht giy ng ngc T ci V minh Hng v Cc lc Vn iu ca thi nhn ch cn l rm V ch nguyn c l rm rc Th chy ln theo vi li Kinh Tng cho nhn loi ha bnh Trc sau bn vng tnh huynh ny Thn thc nghe lng Tri t Mong thnh Qu phc v Cy. Nam M Thch Ca Mu Ni Pht! ng loi chng con nm tay nhau trn nc mt Tnh thng hin Thp chn tng xy. (Sng tc tng nim v vinh danh ca cuc t thiu cao c v Dn tc v o Php ca Ha thng Thch Qung c nm 1963) 13. N.C.D ...Sut t 1949 n 1954, cu Hong Bo i trong vn c ng chi vi Php lun lun trong tnh cnh c c. Cc nhn s t nhiu c nhng thnh tch u tranh cch mng, c danh l nhng ngi yu nc th hu nh tt c u chm chn, khng nhn ra nhu cu phi tip tay hy sinh vi Bo i cho ci quc gia hoang sinh y c nhiu thc cht quc gia ng ci ngha truyn thng lch s ca n. Mt phn thi tiu cc ny cng bi Php ngn chn, nhng mt phn ln cng bi cc v y cha phi l nhng ngi lo luyn v chnh tr, tinh thn hy sinh cha t n ch v ng. Trong sut 5 nm dng co thay i c chc ln Th tng m ch c ba ngi tng i l cu hong c quyn chn la: Ngi th nht chnh l cu hong. ng t kim nhim sau 469
khi ui Nguyn Vn Xun, nhng c c, khng ng u ni vi sc mnh ca Php, ng nh lui bc ch gi quyn php l ti cao m thi. Ngi th hai ng mi ra l Nguyn Phan Long, y l mt nh bo c lng d ngay thng, nhng cha mu tr i ph vi p lc ca Php. ng ny cm quyn c vi ba thng, b Php du vo th b tc phi rt lui. V ngi cui cng trc khi Ng nh Dim l hong thn Bu Lc. ng ny cng l ngi thanh sch, nhiu thin ch li ra cm quyn vo lc m th lc Php Vit Nam qu suy yu, i c Php trao tr nhng quyn thc t cng cc c s ca mt quc gia thc s c lp. Nhng th c Vit-Php tay ba: Php, Bo i, H Ch Minh n chin dch in Bin Ph chuyn thnh mt th c ng Dng, quc t phc tp hn. (Hai phe quc t ang x ng Dng, ch cht l Vit Nam, mi bn s dng nhn s bn x thi hnh nhng ch ch ca mnh cng nhng sp t vi nhau). K m cu hong phi i ph nm gi a con t thng khng cn l Php na, m l M. ng hong thn Bu Lc phi rt lui v cu hong phi tip nhn ngi ca M: Ng nh Dim. (Tht ra Ng nh Dim l ngi ca Vatican gii thiu cho M M thi hnh sch lc ly Gia-t gio chng Cng. Tc l s dng tn ngng hu thn (Cha) chng tn ngng v thn-ng Cng Sn)... Quc gia hay Quc gian Nguyt san Dn Quyn s 86, thng 4/1985 Montral, Canada 14. NGUYN N D (QU U) - Nhn s, thi s tnh Tha Thin CHY NH RA MT CHUT c khot xa ry np u? Chy nh thy chut chy lao nhao Dng oai b Ha va ln mi Khip va ng Thin vi l u Rng ct r ri phi mt a Cng ch quay qut chng hm ru Tai bay v gi ra ra Chnh np dm v sch lu. Chy nh ra mt chut Tinh thn tro phng trong thi ca x Hu, 470
Hong Trng Thc, Si Gn 1973 trang 272. (Bi th trn m ch vic dinh c Lp di ch Ng nh Dim b 2 phi cng Phm Ph Quc v Nguyn Vn C oanh tc vo thng 2 nm 1962). 15. BO I - V vua cui cng ca triu Nguyn - Ti cao C vn Chnh ph Vit Nam Dn Ch Cng Ha, tc Chnh ph H Ch Minh (1945-1946). - Quc trng Vit Nam (1948-1955). - Tc gi Le Dragon dAnnam. ...Do , tt c cc mc tiu ca Ng nh Dim, t nhng n lc ci cch in a n vic thnh lp cc p Chin Lc khng nhng u dn n tht bi m cn tip sc cho hot ng khuynh o v du kch ca Cng Sn. V th m ngy 20 thng Chp nm 1960 Mt Trn Gii Phng Min Nam ra i. Mc d qun i VNCH c n 150 ngn ngi c M trang b hn hn qun i ca MTGPMN m cng ngy ngi ta cng nhn thy chnh quyn min Nam bt lc. ...Cng cn phi ni li. By gi th c Ng nh Dim. Chnh ti tm ng ta khi ng ta cn nghin cu v gio l (Thin Cha gio) v c giao cho cm quyn. Nhng than i! Chng bao lu, di quyn hnh ca ng ta, nc Vit Nam tr thnh mt quc gia do mt thiu s cai tr (oligarchique). Dim b nhng phn t xu bao vy, gia nh ng ta lm hi ng ta. Le Dragon DAnnam Bo i, Paris 1980 trang 348 v 351. 16. PHAN QUANG N - Bc s Y khoa - Chin s cch mng, lnh t Phong tro Ng X ti H Ni nm 1945-1946 chng Vit Minh. - B trng B Thng tin Tuyn truyn Chnh ph Quc gia Lm thi nm 1948, ch 3 thng ri t chc. - Theo hc chnh tr hc ti i hc Harvard Hoa K cho n 1954 th v nc. - ng trng ng Cng Ha. Tham gia cuc o chnh Nhy D 11/11/1960, b bt y ra Cn o. 471
- Ph Th tng c trch X hi thi Nh Cng Ha Vit Nam. Ti l mt ngi c cht hc vn, cng gi l giao du rng ri, vn l quen bit vi Tng thng (Dim) t lu m cn gp nhiu iu oan tri, nhiu iu bt cng trng trn nh vy th th hi ngi dn thp c b ming hn cn b ch p nh th no. Bin c 11/11/1960 (Li khai trc Ta n Qun s c bit Si Gn nm 1963, nhn Ta x v o chnh ca Nhy D). 17. CHNH O - Tin s S hc, Lut hc - S quan Pho Binh trong Qun Lc Vit Nam Cng Ha, cng tng phc v trong nhiu binh chng, k c Nhy D. - Nh vn vi hn 20 tc phm c k di bt hiu Nguyn V. - iu hnh c s Xut Bn v Pht Hnh Vn Ha. Hnh ng ve vn [flirtation] CS ca anh em Dim-Nhu, v nh th phn bi li a s dn chng min Nam, ch c n i t nm 1962 Si Gn, v c bch ha sau ngy cc Tng lm o chnh git cht h Ng nm 1963. Yu t phin Cng ny mi thc s mang li s sp ca Nht CH (1956-1963), m khng phi cuc tranh u ca Pht gio, hay ci gi l bo v ch quyn quc gia, quc th, nn c lp nh nhiu ngi tng ngh. Trong cng in gi v Oat-shinh-tn ngy 31/8/1963 bo tin hon li cuc o chnh d tr vo hm sau, ngy 1/9, S Lodge ghi thm chi tit: C vn Nhu ang b mt tip xc vi CSBV qua trung gian hai S Php v Poland [Ba Lan], v hai chnh ph ny mun mt gii php VN trung lp. Ngay trong ngy 31/8, Hi ng ANQG M tho lun v vic ny. Hilsman tuyn b c trong tay mt cng in chng t Nhu lin lc vi VC qua trung gian Php, v ang vn ng trc xut cc c vn cp tnh. Cu S Nolting, c mt trong bui hp, bo cha cho Nhu l Nhu s khng chu chp nhn mi iu kin ca HCM. Tuy nhin, ht xc xc c gieo xung. C s thnh lp ch min Nam sau Hip nh Geneva (2021/7/1954) l lp trng chng Cng. S d ngi M bao tin ca, v kh v nhn vt lc vo min Nam t nm 1950 cng ch nhm mc tiu chin lc duy tr mt tin n chng Cng ca th gii t do. Bi th, t gia thng 7/1955, h Ng c ton quyn T 472
Cng, Dit Cng, bn git v bt gi hng chc ngn ngi tnh nghi. Ch cn lin h hay ph bin ti liu CS l mt hnh ti, c qui nh r rng trong lut php cng nh sinh hot hng ngy min Nam. Chnh quyn ND ngy m ra r lp trng chng Cng. Vin chc ch mang cng st, sng n v my chm n khp hang cng ng hm, lng xm, thn bn pha Nam v tuyn 17 tiu dit phin Cng, ti danh chnh thc ca cc cn b CS hoc nhng ngi tnh nghi. Cc tri ci hun cht nch cn b CS, k c nhng cn b cao cp ca t chc tr vn Si Gn-Gia nh nh Dc s Phm Th Yn, Lut s Nguyn Hu Th, Bi Th Nga (v Hunh Tn Pht, Tng th k MT/DTGPMN), v.. v... Nhng ai ng chnh anh em Dim-Nhu, ngi ang c M ng h v trao ph trch nhim chng v Dit Cng, t u nm 1963 tr thnh, m mu tr thnh, hoc b M tnh nghi l, phin Cng nm vng hng u trong Dinh Gia Long, v nh th ng b t hnh theo Sc Lut 10/59 do chnh ND ban hnh. Kh kt lun thc chng anh em Dim-Nhu mun bt tay vi H Ni, hay ch mun nh mt canh bc vi M. Ngy 30/9/1963, Ph t c bit Th trng c trch Chnh tr v B NG l Sullivan bo co rng XLTV S Php, Canada v India u t nghi ng v thc cht ca nhng tin n quanh mi giao dch HCM-ND. Tuy nhin, tt c nhn mnh rng mi giao dch c th xy ra trong tng lai. XLTV S Php [Perruche] cho rng c th xy ra trong vng ba, bn thng Trong cng in gi ln TT Lyndon B. Johnson ngy 1/1/1964, Lodge cho rng Kennedy cha c ca ngi ng mc v vic ngn chn khuynh hng tn hi VN: Nu trong ma H v Thu 1963, Kennedy khng kp thi ngn chn, tnh th min Nam dn n i ha. Li chng ca Lodge trc y Ban NG Thng vin ngy 30/6/1964, cn i thng vo vn hn: Ma Thu [1963] va ri, nu chnh ph ND khng b dt im v tn ti thm khong mt thng na, ti ngh chng ta thy CS cp chnh quyn. Ti ngh yu t ny rt quan trng. Lodge, tng cn nhn mnh, c Kennedy giao cho c quyn hnh x Si Gn. Bi th, d Lodge c bt mn v nhng tr khiu khch ca v chng Nhu hay chng, vic ve vn CS ca NDNhu, ging nh hnh ng ca Raymond Khnh vo cui nm 1964, u nm 1965, l chic inh cui cng ng ln np quan ti ch Nht CH. 473
Nhng li co buc cc Tng cm u cuc o chnh 1/11/1963 l st nhn m L Xun rn r, hay m thm nguyn ra trong vng bng ti lnh lo ca kip lu vong ti Paris, ch l d hng ca cn in cung tp th ca mt gia nh cai tr b nm xung mt t sau cuc t l chng Cng. Hai vin n bn vo gy anh em Dim-Nhu, cuc hnh hnh Cn vo thng 5/1964, hay cnh cht gi trong in lon, b rt php thng cng ca TGM Thc hai mi nm sau Missouri, d c khin trnh lng trc n ca ngi Vit, mt dn tc y lng lng v khoan hng, nhng chnh thc l nhng bn n xng ng cho ti bi phn v m mu bi phn ca h Ng. Trch on t Kt T ca bi Phin Cng Trong Dinh Gia Long, Houston, 12/8/2003 - Si Gn, 4/2005 18. KIM T - Gio s trng Quc hc Hu. - Nh vn, nh bo, nh th. - Tc gi Lch S Tranh u Pht Gio Vit Nam v cc tc phm bin kho khc. Th on chnh: Nhng hnh ng ca gia nh Ng nh Dim ch mu nhm vo cc mc tiu: 1. C lp cha chin ct lm gim kh th u tranh, ngn chn cc cuc biu tnh, cu nguyn, tuyt thc. 2. Khng b tinh thn v cuc sng hng ngy ca cc tng ni, lm gin on cuc u tranh. 3. Phn ha tinh thn dn chng, phao vu nhng tin n nhm, cho rng c Cng Sn trong hng ng d b khng ch. Nhng thc t vn xy ra hon ton tri ngc. Cng tn cng, ph hoi, n p d man bao nhiu, th tri li dn chng li ln mnh vo cuc u tranh hng by nhiu. Lch S Tranh u PGVN Kim t, Los Angeles 1981, trang 89. 19. TN THT NH - Trung tng, Qun i Vit Nam Cng Ha. - Cu Ngh s Nh Cng Ha. Tng thng Dim b lt l do hu qu ca s phn bi ca 474
hai ng Dim-Nhu m mu thng thuyt vi H Ni v s thng thuyt y l do i s Ba Lan lm trung gian. Li tuyn b sau cuc Cch Mng 1/11/63 War of The Vanquished, Mieczylaw Maneli, New York Harper Row 1971, trang 112. 20. TRN VN N - Trung tng Qun i Vit Nam Cng Ha. - Gim c An Ninh Qun i v Tham mu trng Qun i Quc Gia (thi vua Bo i). - T lnh qun on I, Quyn Tham Mu trng Qun i (thi Nht Cng Ha). - Tng trng Quc Phng, Ngh s Quc hi (thi Nh Cng Ha). ...Hnh nh Dim v Nhu ch ng im bt di dch l ngn trit s xm nhp ca Cng Sn. H ch trng bt b c on, y i vo cc tri tp trung v thi hn v khng c ta n xt x v m st nhng thnh phn dn chng m h nghi ng l thn Cng. Cc v lng bt v tra tn theo kiu qun xung phong c Quc X b nghe than phin khp mi ni. Ti min Trung, nhng phng php khng b tn bo nht c s dng theo ch th v khuyn khch ca Ng nh Cn. Ch cn b tnh nghi l Cng Sn hay c cm tnh vi Cng Sn l s bit c nhng bin php tn bo ca Cn v ng bn. Ngoi ra, chnh sch khng b cng c i x cho nhng ai ch l i lp vi ch nh cc lnh t hay pht ngn vin ca cc ng phi quc gia hoc i vi nhng c nhn chng li chnh sch khng b, tra tn cn b chnh quyn. Nhiu phn t quc gia chn chnh c ng li chng Cng khn ngoan chy theo Mt Trn Gii Phng v cho rng Mt Trn cn t tn bo hn. Ti nhng vng xa xi, cn b ca chnh quyn c nhng lm dng khng khip bng cch hon ton ngy to ra nhng ti c gn cho k th ca h. Nhu v Cn ch huy nhng ban Mt V c trch nhng v n p khng b khp ni. Mt chng c r rt v chnh sch bt b, tra tn c on l hnh ng i x vi mt nhn vt quc gia tn tui l ng Phan Khc Su, v Quc trng ca nm 1964. Sau khi ch Dim b lt ng Su c chng ti gii thot k li mt cu chuyn ht sc rng rn. Mc d ng ta khng lin h g n cuc o chnh ca Nhy 475
D nm 1960, ng ta vn b Mt V n bt vo m ti ri em giam vo mt ci hm o su di t ti S Th, ci hm va nng va m t m li khng c khng kh. Sau , ng c chuyn n mt tri giam khc nhng vn thng b tra tn. H s dng kiu tra xa c ca Tu l kiu nc bng cch tri ti nhn li ri cho tng git nc rt xung u lm cho ng Su cm thy nh in cung. Chn ca ng ta b t bi phi cha tr mt thi gian kh lu vo nm 1964 sau khi c gii thot. Mt ngi khc l ng Nguyn Ngc Yn, ch khch sn Morin (Hu), b bt v b t co l thn Php. y ch l mt th on Chnh ph (Dim) c th chim hu ngi khch sn ca ng Yn. Hin nhin l trong lc ng Yn ngi trong lao t h c nhng cung cch buc ng Yn bn vi gi tht thp ngi khch sn ca ng ta cho ng Cn Lao sau h bn li cho Chnh ph. Our Endless War Hoa K 1978 trang 66, 67. (My thng sau khi c tr t do, ng Yn cht v bin chng ca nhng cuc tra tn. Nhng nn nhn ca ng Ng nh Cn nh trng hp ca ng Yn hin sng ti Hoa K l cc ng Bu Bang, Nguyn Vn Qu, L Trnh, v.v...). 21. VNG VN NG - Trung t Qun i VNCH, Binh chng Nhy D. - Lnh t cuc o chnh ngy 11-11-1960. ...Ti khng h ngh n vic gii tn Chnh ph ny hay thnh lp Chnh ph khc. Ti cng khng bao gi c d nh gi gh ny hay nm quyn kia trong Chnh ph. Ti mun lt chnh quyn Ng nh Dim l ci b cho ng bo nhng xing xch c ti p bc, ng thi xa sch nhng bt cng qu qut y ry hin ang lng on tinh thn chin u ca binh s v lm tan r hng ng qun i, gia hm da ca xm lng Cng Sn ang nng ln na mnh t qu hng cn li. Ti mun chm dt mt ch chnh tr phi nhn phn quc. Ti mun thay i mt chnh sch tr quc. Vi cuc o chnh, ti mun xoay chiu th cuc, to ra mt thi c thun li cho nhng ngi ti c tht tm yu nc nm ly ri cng vi ton dn gp sc a nc nh ra khi ng b tuyt vng hin nay v tin dn n cng thnh thng nht. Hoi bo ca ti l th... ...Theo ti, thng cuc chin ny, chng ta phi chng t 476
cho qun chng thy s khc bit gia Cng Sn v Dn Ch. Nhn dn Nam Vit Nam ch thy rng chnh sch ca ng Dim ging nh c ca Cng Sn-nu khng mun ni l cn t hn. Ti Nam Vit Nam cng c tri tp trung, bu c gian ln, kim sot chnh tr trong qun i v hon ton kim sot dn chng nh trong mt ch Cng Sn. V ngoi ra, tham nhng li lan trn trong mi cp ca ch Dim. Hoa K s khng tham d vo mt cuc chin khng tuyn chin v dai dng chng li Cng Sn ti Nam Vit Nam. D lun quc ni s khng cho php iu nu ngi M thy rng h khng thng c cuc chin v d c thng th ch Dim cng chng khc g ch Cng Sn. Bin C 11-11-1960 Trn Tng, Si Gn 1971 trang 60 v 136 22. THNG C Trc ht, v mt tch cc cch mng: ng Trnh Minh Th xut thn l mt nng dn, nn c tinh thn cch mng trit hn ng Dim. Hnh ng ly khai qun i gio phi vo bng khng chin ca ng y cch mng ti giai on bo lc cn thit cho cng cuc cch mng gii phng dn tc. Trong khi Dim l mt quan li na Nho na Ty nn tinh thn bo th ch nhm vo vic nm gi quyn lc. T khi l mt quan li di triu Nguyn cho n lc gi chc v Th tng sau ngy v nc, mc du c du hiu ng c tinh thn bi Php, nhng t bn cht nu trn th no ng cng c s lin h quan li vi Php, do , bi Php l nhu cu mun nm gi quyn lc c tn m khng xut pht t tinh thn cch mng trit . Phong tro khng chin Trnh Minh Th chng tinh thn phong kin Bo i, nhng li hp tc vi Dim, mt biu tng tinh thn phong kin khc... Trong cun Wars in the Shadow c on ghi li li mt nh ngoi giao M ni vi tc gi mt na nhng kh khn ca chng ta s tiu tan nu Dim l mt k m ci. ...Cui cng, con co gi Lansdale lm ch c vn v kt qu t mc tiu mnh khng kh khn. ri sau Lansdale ng h Dim cht ch hn... Sau khi thu xp mt cuc tng tuyn c cho Dim, trc ngy ln ng i Hoa Thnh n lnh mt, Lansdale ni vi Dim: Trong lc i vng, ti khng mun bng nhin c c tin ng thng 99.99%. Ti bit l m mu sp 477
t trc.... Sau ng Dim thng 98%... im sch Phong tro Khng chin Trnh Minh Th Nguyt san Thanh nin Hnh ng s ra mt ngy 1-8-1985, San Jose Hoa K. 23. BI NGC NG - Gio s - Gim c Sinh Vin V, Vin i hc Vn Hnh, Si Gn. - Ch bin Tp ch Chn Hng, Los Angeles. ...Trc khi chng Cng, TT Dim tin hnh chnh sch tiu dit cc ng phi quc gia v cc tn gio khng phi l tn gio mnh, cn ai na m chng Cng? ...Khi qun lc, thnh tr cui cng v vng chc nht ca ch phi ng ln lt ch th iu duy nht c th hiu l ch t hy dit v sp . iu ny c ngha l chnh ng Dim v B Tham Mu ca ng t tiu dit sinh mnh ca mnh v ca c ch trong ging sng ca dn tc... ...V khng th ngoan ngon, cm nn, chu ng nn dn chng ni ln lt mt ch (ND) bo quyn. y l mt hnh ng chnh trc. Ni nh ngy xa l thun lng tri, hp lng dn. Phm Kim Vinh, ng l ai? Tp ch Khai Phng, s 9, Los Angeles 1983. 24. THCH H GIC - Thng ta. - U vin trung ng Vin Ha o Gio hi Pht gio Vit Nam Thng Nht. ... Ngi Ty phng v Hoa K hiu lm Pht gio, th nn mi c tm l ch bi ti Vit Nam hin nay. Ngi M ngh rng Pht gio thn Cng v khng gip g cho Pht gio nhng chng ti hy sinh bao xng mu m vn b Chnh ph phn bi. Phi nh rng qun i c 80% binh s theo o Pht, v nu ngi M mun li Vit Nam, h phi chp nhn Pht gio l nn tng cn bn ca x hi Vit Nam. H phi thc tnh gip Pht gio... ...Pht t c cng mt thi vi nhn dn, nguyn vng ca nhn dn l nguyn vng ca Pht t... The New Face of Buddha 478
Jerold Schecter - nh xut bn John Weatherhill Inc. Tokyo 1967 trang 165. 25. TRNG GIANG - Nhn s tnh Ph Yn ...Sau ngy 20-7-1954, t nc chia hai, bao nhiu xng mu ca nhn dn tnh Ph Yn cng nh c nc ra Cng sn cp cng v l nguyn hnh theo lnh quan thy Nga, ct chia t quc Vit Nam lm hai. Ngy c Ng nh Dim v nc, ngi dn Ph Yn hn hoan tng bng n nhn nh mt ci g ci m h ra khi 9 nm nght th v dnh cho C Dim mt cuc tip n gn 90 ngn ngi ti sn bay Cp Chi nm 1954. Oi m thay! Bao nhiu m c hy vng c mi ngy li chm m. Bi l cng ho c b nng thn c chnh quyn s dng v ym tr bp c ngi dn, song vi s ln p tn gio cng ng Cn Lao xu x ngi dn v a n s st hi (1960). Bc s Nguyn Trng Thin, Dn biu n v Ph Yn thi Nht Cng Ha n thn Mu Lm, thn Ngc Lnh thuc x Ha Quang chng kin. Xut pht t truyn thng u tranh cho T Do, c Lp v Dn ch, nhn dn Ph Yn hp nhau di s lnh o ca ng i Vit Quc Dn ca c ng trng Trng T Anh lin kt vi mt s Bo An on lm cuc o chnh cp chnh quyn vo nm 1954, nhng b thng tay n p. Lng Duy U, Tnh trng tnh Ph Yn lc by gi n lng Nam Cm thuc x Ha Phong, qu hng ca c Trng Bi Hong, ch thn ch huy cuc n p v mt st. Chnh ch Ng nh Dim l ch ngi dn hy vng nht, c iu kin khch quan v ch quan kt hp ton dn i on kt thnh mt khi chng Cng Sn hu hiu v bo v mnh t min Nam T do ng hu v lu, v di gii thot ng bo rut tht min Bc. Tri li, ch ngy cng i su vo ti li, lm mt lng dn vi chnh sch cai tr v cng v chnh sch , ch y bit bao ngi dn vo ng ct, ng cng. ng thi bn cht ca Cng Sn, li dng c hi bt mn ca ngi dn i vi ch khai thc ti a nhng nhc im ca ch Dim nn bit bao nhiu nhn lc a phng t b rung vn vo bng bin 479
ri ngy nay tr thnh nhng k c ti vi Dn Tc. Chnh ng Nguyn Hu Th b ch Ng nh Dim y ra Ph Yn. V khi im t y i vo Bng lm Ch tch Mt trn Dn tc Gii phng min Nam... Hy vng tan nh my khi Nguyt san Thc tnh s 97-98, Los Angeles, Hoa K, Xun 1983. 26. V VN HI - Chnh vn phng c bit Ph Tng Thng t 1954-1963. - Tham gia t chc chnh tr ca ng Dim t nm 1945. ...Ti ng v vic Trung t (Vng Vn ng). Dinh c lp khng th mt bn im c. Nhng trong hon cnh hin ti, ko di mt cuc chin u ch c li cho Cng Sn... Ti xin lm trung gian gia ng Dim v Trung t tm mt gii php n tha c th trnh c s li dng ca Cng Sn v ng thi p ng c i hi ca phe ni dy. Gii php ny c th l lm thi gi ng Dim lm i din quc gia khng quyn hnh php. Gt b gia nh Nhu v Cn ra khi chnh trng Vit Nam. Ci t Chnh ph. Bin c 11-11-1960 Trn Tng, Si Gn 1971 trang 109. (Trch hi k ca Trung t Vng Vn ng k li cuc iu nh gia phe Nhy D o chnh v Chnh ph Ng nh Dim do ng Hi lm i din). 27. HUNH VN HI - Tin s S hc, i hc Sorbonne, Paris. - Nhn chng cuc t thiu ca Ha Thng Qung c. ...Ngy 15 thng 5, Tng thng Dim bt c d phi tip phi on Pht gio gm 5 v: Thng ta Thin Hoa, Thin Ha, Hnh Tr, Tm Chu v n Hu, nhng ng Dim khng thc tm gii quyt vn . Do , ngy 16 li c nhiu cuc tuyt thc khc v biu tnh rm r trc Quc Hi, nhng chnh quyn vn khng ng g n nhng yu cu ca Pht gio ... By gi cu hi rt quan trng c t ra l vic t thiu, ngi hng ng u tin l Ngi Qung c. ... Lc 10 gi sng ngy 11 thng 6 nm 1963, ti du Ngi ra 480
n cng cha, thy c Nghip m ca chic xe Austin u sn, mi Ngi ln. Xe gp ng Phan nh Phng quo pha tri l ng L Vn Duyt, ti x dng xe li, xung quanh ti cc tng ni ng cht nch bao vy ng t L Vn Duyt-Phan nh Phng. Tay tri ti xch thng xng, tay mt ti du Ngi bc ra xe v mi Ngi ngi xung. Ngi ngi Kit Gi tay mt t ln tay tri. Ti cm thng xng ng l ti ln vai Ngi, nhng v ht hong lo s mt v ti nn xng t u Ngi tr xung. Ngi m hp dim rt 5, 6 que ri qut mnh. La tc tc bng chy t ngay thn xc Ngi nh mt pho tng trong khi cc tng ni qu xung va khc va nim: A Di Pht. Ting nim Pht rt no nng th thm trong lc ngn la cng bc cao, ph kn c ngi Ngi, nhng Ngi vn ngi vng nh bn thch chp hai tay trc ngc. Sau 7 pht ton thn Ngi ng xung nhng hai tay vn cn chp trn ngc. Xung quanh cc tng ni va bi ly va khc, va nim Pht, nhng c mt ngi vn ng thng nh mt tr , khng khc, nt mt rt au thng n trng rt lnh lng, chp hai tay nhn thng vo thn xc chy en ca Ngi Qung c. l Thng Ta Thch Tm Chu m nay l Ha thng tu hnh ti nc Php. Ngi Qung c hin mnh cho o Php bng cch an nhin ta thuyn trong bin la cao ngt. B TT QUNG C t t mnh bo v o Php lc lm nguy v bo v quyn T Do Tn Ngng. Hnh ng can m v tuyt vi ny ca Ngi lm c th gii khm phc v thc tnh lng tri nhn loi rng n p, chm git ch gieo rc thm hn th. Bo lc s tht bi trc T DO, CNG BNG, TNH THNG v lng KHOAN DUNG. Cuc T Thiu Lch S Nguyt san Chn Hng s 4 thng 8 nm 1985 Trang 2, 3 v 19. Los Angeles, Hoa K. 28. THCH NHT HNH - Tu s Pht gio. Nh vn. Nh th. - Tc gi: VietNam, Lotus In A Sea Of Fire, i Thoi Cnh Ca Ha Bnh, Bng Hng Ci o, Ni Vi Tui Hai Mi, Tng Lai Vn Ha v.v... ...Cng lao qu gi nht m Tng thng Dim ng gp l 481
vic to ra c thc v s khc bit gia phong tro khng chin quc gia v nhng ngi Cng Sn. c bit ti thnh ph, thnh phn tr thc v tiu t sn bt u hiu v ng h cc chnh sch chng Cng ca chnh quyn Dim. iu ny t c l nh vo ci ho quang bao quanh vic ch dnh li c ch quyn cho Vit Nam. Nhiu chng trnh do ng Dim a ra vn c quan nim ng v c th thnh cng tt, nhng chnh quyn th ngy cng thi nt v thiu hiu nng v ci g ng Dim cng mun chnh mnh kim sot ly ht, v v ng khng ku gi s hp tc trong Chnh ph ca ng t nhng ngi quc gia c ti v khng Cng Sn. T khi bt u nm chnh quyn, ng Dim khng b ph mt n lc no nhm trit h mi hnh thc i lp, v ng khng tin tng vo ai ngoi b con v gio hi ca ng. Tr mt s t c kh nng, cng s vin chung quanh ng l mt nhm nnh thn ch lo cng c a v bng cch da vo chnh quyn v gio hi. Ti min Nam Vit Nam lc by gi c nhiu nhm mun tham chnh vi hy vng lm cho chnh quyn tr nn thc s c tnh cch i din. Cao i v Ha Ho l nhng tp th c qun i ring v kim sot mt vi vng t. H da vo nhng c a v lc lng qun s lm bn p tm cch tham d vo chnh quyn. Tuy nhin, ng Dim v cc c vn M quyt nh ngc li l dng v lc loi tr cc tp th ny vi l do khng th chp nhn tnh trng mt quc gia trong mt quc gia. Ch Dim quyt tm loi tr tt c mi phe i lp, nhng li khng ngh g n vic chn chnh cc lc lng khng Cng Sn ti min Nam Vit Nam. ng Dim hon ton da vo vic loi tr bng bo lc thay v dng nhng phng cch chnh tr nhn bn hn cng c s tn vong ca quc gia... VietNam, Lotus In A Sea Of Fire Thch Nht Hnh, New York 1967, trang 56, 57. 29. TRN S HUN - K s Cng Chnh - Tc gi Bng Ngy Qua (1992) ...Thi C (K s Trn Vn Bch) ln voi l lc ng Ng nh Dim mi v nc lm Th tng, mi C lm Tng trng Cng Chnh nm 1954-1955. n khi C xung gh, ti gp li th C bo C l ngi dm ng gia sn c B Cng Chnh cho c m 482
khng chu h Ng nh Dim mun nm! C ni c ai sng mun nm u. Ri ti n chp m C thn Bnh Xuyn ct chc. Lm chnh tr m n ni nh C tht ch c rc ha vo thn, may m Cng an cn yn cho C i dy hc. Nh Thy Ni san L Th Cng Chnh s 14, Sacramento 11-1979. 30. MINH HUY - Nh vn. ...S vic qun i lt triu i Ng nh gii cu nhn dn khi cnh lm than, cn c ch cu quc no cao p hn na. Qun i, Mt Ln Na Ra Tay Cu Nguy Cho Dn Tc Tp ch Minh Tn, Hi Khng Hc Vit Nam, Si Gn, s thng Ging 1964, trang 5. 31. NGUYN NGC HUY - Tin s Lut khoa i hc Paris. - Gio s Hc Vin Quc gia Hnh chnh. - Khoa trng trng i hc Lut khoa v Khoa hc X hi Vin i hc Cn Th. - Gio s trng Chnh tr Kinh doanh Lt. - ng vin cao cp i Vit Quc Dn ng (1945-1963). - Ch tch phong tro Quc gia Cp tin. C ba ngi trc sau khng quyt tm thc hin on kt quc gia gy nn s sp lm mt min Nam. Ngi th nht l Bo i. Nm 1949, tt c mi ng phi quc gia ht lng mong mi ng ta ng ra lm cng cuc kt hp chng li Cng Sn. Nhng v thiu cng quyt v thiu o c, ng ta lm mt c hi him c cc ng phi, phe nhm, gio phi, phi t lc u tranh trong nhng iu kin ht sc thiu thn nn khng thnh cng. Ngi th hai l Ng nh Dim. Sau nm 1954, khng kh tht l thun li lm mt cuc on kt cht ch gia mi thnh phn ng phi v tn gio, gio phi. Tic thay ng Dim sai lm mt ln na khi ra tay tiu dit ht cc lc lng ny. Khi ch cn mt mnh ng, gia nh v phe nhm ca ng trn chnh trng, s tan v ca phe quc gia l iu tt nhin. 483
Ngi th ba l Nguyn Vn Thiu. Sau nm 1967, Hin Php Nh Cng Ha cho ng ta mt c hi tt nht lm cng cuc on kt, ng khng lm. n 1968, sau trn Mu Thn, ng l khng cn chn ch g hn th ng cng khng lm g thm. n khi k hip nh Paris l on cht ri cng khng thy mt c gng no to sc mnh tng hp on kt dn tc. Lnh o quc gia khng on kt ni th my ai c th on kt c? Lch s Vit Nam va qua li ba trng hp b l c hi on kt au n. Tun bo Vit Nam T Do b mi s 10 ngy 28 thng 6 nm 1980. Trang 4 v 5, Orange County, Hoa K. 32. TRN VN HNG - Gio s Trung hc. - trng Si Gn (thi Th tng Ng nh Dim). - Nm 1960 cng vi 17 nhn s ra Tuyn ngn chng ch Dim, b cu lu. - Th tng Chnh ph thi Quc trng Phan Khc Su. - Ph Tng thng Vit Nam Cng Ha (thi Nguyn Vn Thiu). LAO TRUNG LNH VN My vn th lnh trong lao, Kho vng d ai hiu th no; Thng cng cm n, ci cng chu, Hi ngi thng cm chng bao? T SNG QU N Ra i ngi bo: kh a nghe! Ai ng vo y sng qu n! Sng hng bnh Ty dn tht ngui, m nm gh b x mn the. n chong thng ba soi trn ca1 Lnh gc thu canh din khp h. Gi lng ci vui cho ht bui, Bn lng nng tru mi cn e. (1) x lim bng mt tri chiu vo rt t v vy nn my ci n non ngoi hnh lang chy ngy ln m cho sng khp c cho d b kim sot ngi b giam trong (ghi ch ca tc gi bi th). Bin C 11-11-1960 484
Trn Tng, Si Gn 1971, trang 582, 583. (Sau cuc o chnh ca Nhy D nm 1960, ng Trn Vn Hng b tnh nghi v b bt giam. Ngi trong t ng thng lm th ma mai ch Dim. Trn y l hai bi do ng sng tc khi b bt giam vo nh lim ti). 33. NGUIN NGU - Nh vn. - Bin Tp vin tp ch Bch Khoa, Si Gn. ...V di ch c, lc lng gm nhng phn t u t ny ca t nc b nh cm quyn lng on bng mi cch: chia r, khng b, mua chuc, cho nn hng ng sinh vin c th coi nh gn tan r v quc dn gn nh chng bit n s hin din ca mt Tng Hi Sinh Vin hu danh v thc. Nhng t khi Pht gio b n p trng trn, ngi sinh vin Hu, ri Si Gn ng ln tham gia vo cuc chng li ch bo tn ca h Ng, khin ng bo thng mn v qu trng h. Sinh vin sau ngy 1-11-1963 Nguyt san Minh Tn, Hi Khng Hc Vit Nam s thng Ging 1964, Si Gn, trang 28. 34. TRN VN KHIM - Lut s. - Em trai b Ng nh Nhu. - Nm 1963, c anh ch l ng b Nhu c thay th ng Trn Kim Tuyn trong chc v Gim c Nha Nghin cu Chnh Tr. ...I fear I will swing by the neck with the rest in rue Catinat even though I am innocent (tm dch: D v ti, ti vn s s b treo c cng vi nhng ngi khc ng T Do). The Last Confucian Dennis Warner, Penguin Books, Baltimore, Hoa K 1963, trang 22. (Li Trn Vn Khim than phin vi bn l k gi Denis Warner khi Khim nhn thy ch (Dim) cng ngy cng ti t, tham nhng cng khng khip, khng trnh khi c mt cuc o chnh).
485
35. V NGC KHU - Nh bo. ...S bng bt ca qun chng trong cuc tri dy ca L Phi khng phi l s bng bt ca lng ngi trong mt ngy i Hi, m n cha ng nhng g v i ca hn nc, n mnh nh v bo, si sc nh vt cht ang tan chy trong lng ni la. Hin tng y, Boris Pasternak bo l s ngn sao cng hp mt tinh, nh ca cng cun cun bc i biu tnh, ngha l thin nhin cng ci xung hng ng vi lng ngi ang bc chy, v tri cng cp ly linh hn ca sng ng ng ca. S si sc y c sc mnh chuyn hng c lch s, t chy lch s, lm sng li qu kh, cp chng ng nhiu nm b km ta tiu xi trong giy pht ci nng lc tim tng b dn p n tt . S bng n ra y, chnh l s tri dy ca L Phi, n l Cch Mng, l s i di, ngha l nhng s kin Hung Gia Li ni dy, l ci cht ca Th tng Th Nh K Menderes, l s chy trn ca L Tha Vn, Batista, Pron, v mi y l ci cht ti nhc ca hai ng NhuDim. S tri dy ca L Phi Nguyt san Minh Tn, Hi Khng Hc Vit Nam s thng Ging 1964, Si Gn, trang 13. 36. L B KNG - Gio s - Nh vn. - Tr thc Thin Cha gio. - Dch gi chnh thc ca Ph Tng thng thi I Cng Ha. ... Nhng oi m thay, qun i ca chng ta trng thnh bao nhiu th ch gia nh tr ca nn Nht Cng Ha cng c cng c theo nhp . Chng ti khng mun nhiu li bnh phm v nhng khuyt im ng tic ca ch gia nh tr, ln ti cao im vo nhng nm 1959 ti 1963. The Vietnam Syndrome (mc cm Vit Nam) (In English and Vietnamese) Nh xut bn Ziekleks, Texas trang 55. 37. NGUYN CAO K - Thiu tng Khng qun. - Ph Tng thng VNCH 1967-1971. 486
...Cng v di Dim cng cm thy rng ng ta l ngi do Thin Cha sai xung cu ri Vit Nam n ng ta giao tt c mi chuyn cho c vn ca ng ta. Trong trng hp ny, em trai ca ng ta l C vn Chnh tr ti cao, v cng l ch huy trng Lc lng Mt v, th khng nhng tn c v tham nhng m cn ly mt ngi n b cng tn c v gian c lm v. Twenty Years and Twenty Days Stein and Day Publisher, New York 1976, trang 32. 38. LU K LINH - Thi s tin chin, ng th trn H Ni Bo, Tao n, Tiu Thuyt Th By. C tn trong Thi Nhn Vit Nam ca Hoi Thanh, Hoi Chn. - Anh rut thi s Lu Trng L. TRI TIM BI DNG I Ngn ngt la hng vy lp lp, Chp tay ngi lng nim Nam M. Ma dung theo la, lng ln gi, Qung c dng mnh gia Th . Nim nm iu nguyn nim Nam M. Rc tri Nam hn C ; Xe st nghin tan xng Pht t, Sng Hng tro mu thu no kh? Nim nm iu nguyn nim Nam M, Ting nc vang vang rn y m. Gng mt T Bi ngi dng kh, Cao Tng quyt lit dit hung . Tng xanh my trng n hoa sen, Nm sc c bay dng du hin. Ru rt chim cnh ha ting k, Xc en gc xung nh vng ln. Tan tc khi m ln qui in, Ty phng chi li ng xe Thin. Hng hng t rng rng l, V o qun mnh ai dm qun. II 487
An dng ni ny li hin linh, Tui vng cng chng qu V Sinh. Tim khng gh la tri nao nng, Mu chng thnh tro qu khip kinh. Tung gi trn i ri bin o, C mu trc mt xng minh. Mi phng dng ngc ta xy thp, Th tri tim Thy: o kt tinh. Mt thin s Pht ghi mu la, Di cht d quang s Vit nh. Nghn tm trm nm n Php nh, Dng thnh Qung c ging ni ta. (Bi th lm sau cuc t thiu ca Ha Thng Thch Qung c ti Si Gn ngy 11-6-1963) X Trm Hng Quch Tn, Si Gn 1969, trang 452. 39. CHU BNG LNH (tc K gi MC THU) - Nh vn, nh bo. - Ban Ch bin nht bo T Do, Si Gn. - Tc gi ng Cn Lao Nhn V Cch Mng ng Cn Lao Ng nh Cn lt xc mt ln th hai khi ch trng v Cha v cho Gio hi c chnh thc ra, thay th cho ch trng Ba Chng Ba Vng c hu. Cc tng t t y tuyn th trc mt Cn theo hnh thc mi: Thay v nhng bui l khi trc, t chc cc k trng th ti t dinh ngi C vn Ch o min Trung Ph Cam, di bng Quc k v ng k (c ngi sao trng trong vng trn chnh gia l c), th nay l tuyn th c t chc ngay chnh in trng ca gio hi, v d nhin vn trc s hin din ch thn ca ng lnh cha Ng nh Cn. Nhng nu trc kia ch c mt cm n bc nhung trn ht cho ng Cu ng, ch ta l tuyn th nh hi nhn tuyn th ca hai tng vo ng, th nay hai chic gh c t ngang hng nhau: mt chic l ca Gim mc Phm Ngc Chi ngi, vi b o thu kim tuyn vng, tay cm cy gy chn chin ca cc Gim mc, v u i chic nn nhn ca cc hng Gio phm i din c Thnh Cha. Cn chic gh kia th ng Cn ngi, trong b o di en qun trng quc phc, chn mang dp, ming nhai tru, tay cm chic qut giy c nan, xp li c. Bng quc k khng cn thy xut hin 488
trn tng nh khi xa, nh lc ny. Cn mang cho trn vai xung vng qua ngc mt gii la vng v ba sc , in ht tm Bo quc Hun chng vy. V khng nhng ch c bi tr ca bui l tuyn th l khc m thi. C n li th cng khng cn nh trc na: Khi xa trong giai on ca Hi Hu Hn ng vin tuyn th phi th tuyt i trung thnh vi ng Dim, vi Cn v vi cc ng thay mt cho Cha, l cc Cha. Nhng ngy nay, ng vin phi th tuyt i trung thnh vi Gio hi Cng gio, v ch c vy! Ci tn ng Dim, Cn, khng cn c c ln trong bui tuyn th na. Khi trc, ng vin t tay vo ngc, ci u th em ht th xc v tm hn ra chng Cng, chng Pht gio, v chng cc ng quc gia, th ng vin phi qu gi, hai tay chp trc ngc, trong dng iu k dng i mnh cho Cha v th em ht th xc v linh hn cho n hi th cui cng chng Cng Sn v thn (thm hai ch V Thn), v chng Pht gio ma qu (thm hai ch Ma Qu) v chng cc ng quc gia (b i hai ch phn lon khi xa). Cn nhn li th bng cch ng dy t tay ln vai k tuyn th, ri li ngi xung. Cn c gim mc ng vai chnh! Ngi vn ngi, t bn tay ln u k tuyn th, ri c li cc cu La Tinh c ngha l: Cha s cng con v ri Ngi ban php lnh cho k mi vo ng. ng Cn Lao Nhn V Cch Mng Si Gn 1971, trang 407-409 40. NGUYN LONG (bit hiu THNH NAM) - Chnh Th K Hi Pht Gio Ha Ho Vit Nam (trc 1975). - U vin trong Dn X ng. - Tc gi Pht Gio Ha Ho Trong Ging Lch S Dn Tc (1991), Hoa K Lch s Pht Gio Ha Ho c chia ra cc giai on sau y: - 1939-1945: Lp o, truyn o, nhng b thc dn Php km hm, cm on, n p; Hunh Gio ch phi bit x 5 ni khc nhau. ... - 1955-1963: Triu i Ng nh Dim, khng c t do hnh o, vn b n p. (Din vn c ti San Diego ngy 6 thng 4 nm 1986 nhn l Tng nim ngy c Hunh Gio Ch ra i). 489
Tp ch Vit Nam Hi Ngoi s 117 ngy 30/4/1986. 41. HOA L (mt trong cc bt hiu ca ng INH THCH BCH) - Lut s - Cng s vin thn tn ca Tng Trnh Minh Th. - Ch bin Tp ch Vit Nam Hi Ngoi (San Diego - Hoa K). Vit Nam Cng Ha tha hng mt x hi do Thc dn Php li. Bn phong kin ca x hi c, bm cht Thc dn np sau chiu bi chng Cng sng nt nhng ngy tn. Ng nh Dim da vo tng lp cn b y cng c quyn hnh, dp tt mi c hi vn ln ca dn tc, to mnh t mu m cho mm Cng Sn mc nhnh. Ng nh Dim vi bn cht quan li, vi nh kin hp hi, khng th c ni mt nhn quang tin b hu t nn mng cho mt x hi mi Vit Nam tn tin theo kp i ca th gii v t do, dn ch, cng bng to nn mt khng t ng nhin loi tr Cng Sn. Ngc lai, Ng nh Dim cu kt vi tng lp c Ph S tr thnh mt th quan cai tr xy dng quyn hnh trn s tun phc ca by tng t xut thn Kh xanh, Kh do Thc dn Php li v ngonh mt i trc cc lc lng dn tc tng dy cng khng Php, dit Cng. Hn th na, vi s tip tay ca quan thy M, h Ng thng tay n p, tn ph tt c cc lc lng dn tc c quyn yu nc. Mt mnh chnh quyn sut mt thp nin, h Ng khng vch ni mt ng i ti cho x hi Vit Nam. C mt x hi b v khng nh hng. Thang gi tr c truyn b thi th ph v ri khng c mt thang gi tr mi thay vo. Dn tc nut i bao nguyn vng tha thit hng ngy nhn thy mt ng lnh t khn ng o di vy quanh bi mt by nha li v mt bn tng t v hnh bt ti cai tr theo kiu quc gia l ta. C mt x hi loay hoay theo chiu loay hoay ca ngi lnh o. X hi khng c hng i th Cng Sn mi gi mt hng i. Hng i c ci ng c ci sai nhng x hi khng th mt ngy khng nh hng. Hng i Cng Sn d nhin l sai nhng t ra chng c mt ci g mi gi ngi ta i ti... cn hn l ng chu n, nut thm nguyn vng khng bit ngy mai, i sau ra sao, ngoi tr hng ngy chng kin nhng iu chng tai gai mt ca mt tng lp thng tr cn b, vy quanh mt ng lnh t khn ng o di dy d nhng iu c l phong kin, lai mt cht gio 490
iu La M. Ch Nhy Bn c Nguyt san Vit Nam Hi Ngoi, s 7 ngy 1-9-1977. San Diego, Hoa K. 42. TRN PH MINH ...B sinh vo thng 5 nm 1945. Ngi Sa c. Gia nh thuc gii thng lu tr thc min Nam. ng v b c thn sinh l nhng ngi yu nc thng ni. B tha hng lng yu nc chn tht, khng ming li, ca dn ng Nai y. V lng yu nc ny, ng Trn Vn Vn, thn sinh B, nhiu ln b cng n vic lm tham gia cc phong tro chnh tr tin b, dn ch v n ha. T chn ng l Vn phng ca B trng Kinh t H T Khanh trong chnh ph c lp u tin ca Vit Nam sau thi thuc Php - Chnh ph Trn Trng Kim - cho ti vic khi xng thnh lp nhm T Do Tin B quy t nhng tr thc yu nc min Nam ra tuyn ngn hng quc, nhng ng Dim, vi n np chnh tr xa v nng c gia nh, b t nhng th lnh ca nhm ny, m ngi ta quen gi l nhm Caravelle... Chn dung Trn Vn B
Nguyt san Qu M, s 63-64 Paris, thng 2 nm 1985.

43. O MNG NAM - Gio s Hn Hc - Nh nghin cu Trit hc ng Phng. ...Cn VNCH min Nam trc y, ti ngy nay, cc lnh t c nh lm th cng ti nh th, cha chin, hoc thnh tht... l cng, cha h thy ai ngh ti Hi Xun, lp bn th Quc T mnh cng dn chng ti chim bi c. Hn chng ta cn nh r, c mi Tt, Xun v, dn chng li t ng ko nhau ti Lng ng, n th v anh hng dn tc c cng m mang di t min Nam. Trc kh th , Chnh ph phn ng bng cch ra lnh cm m l do ch v s dn chng ko nhau ti qu ng, khng gii nghim hn l s dm xo ln nhau m cht. Dinh c Lp xy ct cho mnh v gia nh th to m n th Quc T th khng c, c n th v anh hng khai quc l c T qun L Vn Duyt tri qua hai triu Tng thng vn khng cao hn thm dinh c Lp. Quc o Tp ch Non Sng, s 1 Xun t Su 1985 ca Tng Hi Sinh 491
Vin min Nam California, Hoa K, trang 6. 44. PHAN NHT NAM - i y Qun i VNCH. - Nh vn vi trn 10 tc phm vit v cuc chin tranh Quc Cng ti Vit Nam. ...Chng ti cng khng chng Cng v khng Cng (ch ca cha Khai), v s hi, t lit trc ngi Cng Sn. Mi nm chin tranh (63-73) nng nht l hai h, chng ti l tng lp gnh chu au n v c th nht. Chng ti cng khng nh cha Khai, cha Qunh, cha Nguyn Lc Ha phi nh Ty git Cng (l tt nhin chng ti xi sng M cng nh Cng Sn dng sng AK) m chin u bng chnh i sng mnh, cng lng xung mang mt chic ba l, tay cp sng tay cm thm thng n bm i chn trn ni rng bt ngn ca min Nam nh Cng Sn. T Binh v Ha Bnh Hin i, Si Gn, 1974, trang 413. (Ghi ch: Cha Khai tng h ho tinh thn Ng nh Khi, tng ra l hng tun cho TT Dim v tng l c s lu ng ca TT Dim lin lc cc tri nh c ca nhng ngi Cng gio di c Ngh-Tnh-Bnh. Sau khi TT Dim cht, v chu nh hng thn Cng ca Gio Hong Paul VI, v b nh hng ca ch trng tha hip vi H Ni ca nh Ng, tr thnh mt linh mc phn chin hng u trong nhm i Din. - Cha Ha, bn thn ca anh em ng Dim tng ch huy cc n v lnh o chng Cng ti vng C Mau -Bc Liu. Sau khi ng Dim cht gi thi im lng. - Cha Qunh, thi chin tranh Php-Vit l T lnh Dn qun T v vng Pht Dim. Thi Nht Cng Ha cha Hong Qunh t th i lp vi ch Dim. Sau khi ng Dim cht, cha hot ng tch cc chng li cc phong tro u tranh ca sinh vin v Pht gio. Cha Qunh chng li Phong Tro Chng Tham Nhng ca cha Thanh v cng nm Linh mc khc ln i Truyn Hnh bnh vc Tng Thng Nguyn Vn Thiu). 45. TRN BNH NAM (bt hiu ca ng TRN VN SN) - Cu Hi qun Trung t. - Cu Dn biu Quc Hi Nh Cng Ha. ... thnh lp tin n chng Cng ti min Nam Vit Nam, 492
Hoa K a ng Ng nh Dim t M v v bt u k hoch thay th Php. Nhng Cng Sn vi nhn s v v kh gy sn min Nam pht ng cuc chin tranh ph hoi bng cch khai thc mi sai lm v chnh sch i vi qun chng ca ng Ng nh Dim nht l chnh sch tn gio. Du kch Cng Sn kim sot gn 2/3 t ai min Nam v ang chun b tng tn cng dnh chnh quyn. Hoa K Trn Bn C ng Nam Nguyt san c Lp s thng 5/1984 Stuttgart - Ty c. 46. V TH NGC - Gio s, Nh vn, nh bo. - Mt trong nhng Sng Lp Vin v Bin Tp Vin Nht Bo Sng Thn ti Si Gn. - Ch nhim Nguyt san Vit Nam v Bn nguyt san Vit ti San Jos, Hoa K. - Tc gi: B t Ma Tuyt Qun Lun, Ma Thu Hoa Vng Vin Mng Xanh. ...S thc ngy nay cho thy Bin C Pht Gio Hu ch l nhng git nc cui cng. Trc c bit bao m mu o chnh, bin ng m trc m mu ca nhm n-Kim... l chnh m mu ca nhm Cng gio Bc Vit do chnh Bc s Trn Kim Tuyn chnh s Mt v t chc (Phng Nghin cu Chnh tr Tng thng) m Phm Ngc Tho mc ni. ...Ch Ng nh Dim mi l b o. Lt ci b o kia i coi nh chm dt mt th ch. Cn TT Dim hy cho Ngi th th vui th in vin. Nh th mi chnh ngha, mi xng ng lp ngi k v lm ch dinh Gia Long. Nh th c ngha l Hi ng Tng Lnh hy t y, git ht bn n hi np di bng uy quyn ca TT Ng nh Dim, ng bo c nc ly lm hoan h chp nhn. Nhng k ng cht l ng b Ng nh Nhu, B trng Ph TT kim ph t Quc phng Nguyn nh Thun, Nguyn Lng, Trng Vnh L (Ch tch phn o chnh 1960), Trng Cng Cu, Bi Vn Lng, Ng Trng Hiu. Tng lnh th c Nguyn Khnh, Hunh Vn Cao, L Nh Hng, Nguyn Hunh. V pha Quc hi, H Nh Chi... Phong Tro Lin i Ph N th lm mnh ph ng chm. Nht bo Ha Bnh, Si Gn, trc 1975. 493
...Vit lm sao c khi ng con nui C Dim ko lnh v git C ri vi nm sau li cho t chc truy iu C long trng. Vit lm sao khi ngi Dn biu C trong ngy 11-11-63 th trn M, sau khi cch mng thnh cng, th bc ra ch im cho cch mng v ti li Ng nh, ri vi nm sau li t chc Phc Hng Tinh Thn C... Mt vng Ta B Bn Nguyt san Vit s 5 ngy 1-11-1983 tr. 5 v 6. 47. L I NGUYN - Tc gi Dng Sinh Mnh Vn Ha Vit Nam v nhiu tc phm nghin cu chnh tr, vn ha, tn gio - Trong nhm ch trng Nht bo Sng Thn, Si Gn ...Ngi M xut hin ti min Nam Vit Nam qua l bi Ng nh Dim ...Ng nh Dim v nc vi s bo tr trn vn ca Gio hi o Thin Cha, li c cc on th v nhn s quc gia n nhn tht tnh. Th nhng Ng nh Dim v nc mang theo mt s mng quc t mi: nh tan mi lc lng ca Php l cc Gio phi min Nam. Theo quan nim ca ngi Ty phng, bnh din l lc lng duy thn ca o Thin Cha. Chnh v tnh cch quc t ny m cc on th, nhn s quc gia tr thnh lc lng. ...Quc dn ln ln b nh Ng. Nu h khng i vi Cng Sn th np vo ca cha. Hnh thi Pht gio, t ngn xa vn ln vo dn tc, gi y b nh Ng y vo th phi l mt thnh lc lng c th. Sau khi trit h cc gio phi min Nam, nh tan lc lng quc gia ri, nh Ng t Pht gio lm i tng cui cng Vit Nam. Quyn hnh t nay lnh t cai tr Ng nh Dim chuyn dn sang tay lnh t chnh tr Ng nh Nhu, Tng B th ng Cn Lao Nhn V. ...Tht bi ca Nhu l ch b a bn chin lc quc t rt v chin lc quc gia. V chn nm cai tr Nhu-Dim nh mt yu t cn bn ca dn tc l nhn tm bng s dung tng thi nt, bng hnh ng tiu dit tn gio Ngi Vit, nht l khi Pht t trung thnh, khng th chp nhn ch trng Thin Cha gio ha min Nam. ... tha ch vy vng v t kiu t i. Nhu ngm lin lc vi Php, vi Cng Sn gy sy thng nht Vit Nam trong ha bnh. Th nhng ch bt cp lc, v qu tham lam nn chuc ly thm 494
bi. Sau khi c Php v Cng Sn ngm gip, Nhu dng Dim cm chn M ri thng tay trit h lc lng chng i cui cng l Pht gio. Nhng ngn la t thiu bng ln, lp tr lao xung ng lm cch mng... Dng Vn ng Cch mng Vit Nam Si Gn thng 6 nm 1967, trang 18, 19 v 20 48. TRN NH NGUYN - Nh bo. - Bnh lun gia chnh tr ca mt s bo ch Hi ngoi. ...Bi hc ca nn Nht Cng Ha: L thuyt ch o khng thc t, chin lc mu thun, thiu cn b ng n v c kh nng, khng nm vng chin thut, ln ln gia nh vi quc gia, khng kt hp c cc mt chnh tr trn cng mt chin tuyn, khng thng hp c ton dn... S tht bi nht nh phi n. Tp ch c Lp s 4/83, Ty c 4/1983 tr. 27, 28. 49. HO NHIN (bt hiu ca ng TRN TH NG) - Gio s. - Tr thc Thin Cha gio. ng nh li bn ca C L Minh Trc v ca Cao Th Dung trong cc bi bo nu trn t 1940 n 1975 ch c v ch c tp on Cng Sn do Quc Nga X lnh o v tay sai y nhim H Ch Minh-L Dun tng tranh vi tp on tay sai T Bn do Quc M lnh o v tay sai cc Chnh ph y nhim min Nam (Dim - Nhu ri Thiu). Khng ai ph nhn hai anh em c Tng thng Dim u l nhng nh i quc mun nhn lm tay sai giai on c phng th chng Cng v pht trin x s. Nhng v l do no v v da lng vo M nn khng c s hp tc m cn b cc thnh phn dn tc chng i mnh lit. Trong khi y quan thy M li i chnh sch nn gin cnh thanh ton mt cch hp l hai anh em nh Ng v xa tan nn Nht Cng Ha. Ti xin gi ch min Bc l bn thun ty tay sai; ch min Nam Nht Cng Ha l tay sai bn phn v chun b g vng n l ca quan thy b tht bi. Nn Nh Cng Ha l tp th qun phit tay sai ton phn. Bng chng l Dim, Nhu, Cn b thm st v Thiu, Khim, Vin, Quang c rc i vi y gia nhn v hnh trang mt cch an ton hng cnh v hu an lc. Cao Th Dung cng ng quan im mt cch dt khot l 495
tt c thnh phn dn tc d ng phi, tn gio, cng chc, nng dn v.v... u b n p thng tay v cn b cng bch, trng dng khai thc phc v gung my tay sai hai min NamBc. Chng ta c mt nc khng? Bn nguyt san Thc Tnh s 103, Los Angeles Hoa K, 1983, trang 16. 50. NGUYN KHC NG - Gio s S a i Hc Si Gn. - S gia, tc gi Nhng Ngy Cui Cng ca VNCH. ... Trong khi y min Nam, Ng nh Dim li p dng chnh sch c ti, gia nh tr. ng v em ng t chc ng Cn Lao Nhn V Cch Mng, lp cc c cu mt v cng c chnh quyn. ng dp cc ng phi quc gia, n p cc phe i lp nn dn chng cng ngy cng chn ght v ng v pha Vit Cng mt cch d dng. T tnh hnh min Nam ngy cng bi t, Vit Cng m rng cc khu vc nh hng, kim sot c n 50% din tch nng thn. Nhng Ngy Cui Cng Ca VNCH Nguyn Khc Ng-Montreal Canada 1979, tr. 4, 5. 51. NGUYN NHO ... Vi c hi ngn vng y: thin thi a li nhn ha, ng Dim lm c g cho quc gia? Thay v bt tay vo vic xy dng, bt ngun t h tng c s, lng bt tiu dit nhng con cht nm vng gi li trnh hu hon sinh si ny n, th li dng phng tin quc gia vo vic suy tn c nhn, tung h, kt b, nnh b... tip theo sau l s chia r, n p tn gio, k th a phng, trong mu toan cng c a v, p t mt th ch git li ca ch phong kin. Bin c 1963 l bin c tt nhin phi ti. T 20/7/54 n 30/4/75 Tp ch ng Phng s 5, thng 8/1983 Midway City, Hoa K. 52. L QUANG ONH - Linh mc Thin Cha gio Knh tha qu v, Chng ti, LM L Quang Onh nhn danh khi Gio s ng 496
Tm cng i din cc on th khc ca chng ti knh gi i li huyt l nh sau: Rt au bun cho th o nhn tm, xin knh cn phn u cng qu v v cc qu Pht t trong cuc tang thng vo dp l Pht n nm nay C Hu, tn ng quan im u tranh cho Tn ngng T Do, khng o ng, khng yu hn. Ka di quc k Vit Nam bao chin s anh hng ta hy sinh trn khp ng ng t nc. Tinh thn i quc y t lu c hun c bi tinh hoa cc tn gio t nhin v siu nhin. Xin nghing mnh mc nim cc linh hn t s, chia bun vi gia nh h v an i cc nn nhn trong cuc mu ny. Chng ti ln n ti bt cng git hi ng bo v ti. Tht l tn bo, d man, phn dn ch, phn t do, phn o c, lm nhc cho quc th Vit Nam, mt nc vn hin trn bn ngn nm lch s. Dm qu quyt rng Nhn Ngha s thng. Nhng mu c tng trng cho cng bng, bc i, nhn o v ha bnh nh quc k Vatican, Hi k Hng Thp T, o k Pht gio, Thnh k Maria vn cn mi mi tung bay trn t Vit thn yu v khp ton cu, mc du c sm ngn xun ng xc phm tinh thn Phc m m c Gio Hong din t trong thng ip Ha Bnh Trn Th Gii, mt vn kin rt thi danh. c Gio Hong Joan 23 khi tip phi on Pht gio Nht Bn ni vi 19 Thng Ta rng: Cng gio v Pht gio chng ta u phng s cho Ha Bnh. Trn h Than Th Lt 12 thng 5 nm 1963. ng k vi Linh mc L Quang Onh trong l th gi Ha Thng Hi ch Tng Hi Pht Gio Vit Nam, v Thng Ta Tr s trng Gio Hi Tng Gi Nam Vit gm c cc v sau y: - Linh mc: T. V Quang Thing. - N sinh M. Ngc Lan Hng. - Lao cng A. Hong Tr Siu. - Thn ho N. Thanh Lc. - Tu s P. Vin T T. - Gio hu B. Hunh Ph S S. - Thanh nin V. Lao Kim Chi. - Nhn s M. o Vn H. Th ny cn c sao knh gi c Khm s v cc Linh mc Cng gio. 497
Vit Nam Pht Gio Tranh u S Hoa Nghim, Si Gn 1964. Trang 159, 160. 53. NGUYN HU PHIM - Bc s Y Khoa - Cu B trng thi Quc trng Bo i. ... C ngi cho rng, d cho c giao du vi Nht Linh th sao, nht l trong trng hp ti, vn quen bit anh t lu, li l thy thuc ca gia nh anh na; nhng theo ti, phi sng di ch c ti, nh ch h Ng, mi thy rng ngi dn khng c quyn g ht nh, li khng c c ci quyn chi vi bn na, nht l khi ngi bn li ng v phe i lp nh Nht Linh. Nu khng tt s b khng b, v nu l mt cng chc, s b sa thi, ni cm s b b nh ta ni. iu bi t ny chnh ti c tai nghe mt cu cng chc cao cp ca Ng triu thut li. ... Nht Linh (...) trt hi th cui cng trong m hm . Anh c toi nguyn, c cht ngy 7-7-63 l ngy song tht ca k phn dn hi nc. ... Ci cht ca Nht Linh gy nhiu bi ri cho chnh quyn Ng nh Dim, nht l cho v chng Ng nh Nhu, lng ln ln nh con th d. Chng s ngi sng nh, chng s v th ght c ngi cht na, nhng ngi cht cng knh (les morts encombrants) nh chng ti ni. Trc kia chng s ci cht ca Thng Ta Thch Qung c, ngy nay chng s ci cht ca Nht Linh, khng nhng v Nht Linh l mt chin s Cch mng quc gia c rt nhiu uy tn trong nc cng nh ngoi quc, m li cn l mt vn ho tn tui, c gii thanh nin tr thc mn chung. Ti dm ni, khng s ni ngoa, l t lc Nht Linh nm xung cho ti khi a anh v ni an ngh cui cng ngha trang G Vp, chnh quyn Ng nh Dim mt n mt ng, v tm mi cch ph. Bng c l ngay sau khi anh mt, h ra lnh lm mt cuc phu nghim t thi (autopsie), mc du khng c s ng thun ca gia nh. ... Cng an v mt v ca Nhu-Dim nhiu tht y nhng chng u c ngn ni anh em sinh vin khing linh cu ca Nht Linh t nh xc ra tn xe tang. C ngi khc Nht Linh thng tic mt chin s quc gia chng Cng, sut i tranh u cho t do dn ch th m li b nhng k i lt quc gia bc t. 498
Chn Dung Nht Linh Nhiu tc gi, Vn xut bn ti Si Gn thng 6/1966 cc trang 20, 24, 27, v 34. 54. L PH - Gio s M thut Paris - C vn M thut Chnh ph (1950-1954) ... Ti ch l mt ha s, ti khng lm chnh tr. Ch mt ln, hi Th chin th hai, ti cng vi Bu Hi v Phm Duy Khim ng lnh chng c. Nhng y l s tham gia ca tr thc chng nn c Quc X. Thi Bo i ti c mi lm C Vn M thut, khng c g chnh tr. Ti ch mun lm p cho qu hng. Ti ght phi chng s hung c, git ngi. ng Bo i tuy chng lm c g nhng khng hi ai, khng git nhiu ngi. ng Dim khng hung c, nhng cc em ng y, Nhu, Cn..., v gia nh ng y qu tn bo, h git qu nhiu ngi. Thi Nguyn Vn Thiu cng vy. L do v sao ti khng mun v Vit Nam qua cc triu i ny, d c nhiu anh em mi mc, thc hi. Nhng lng ti vn mong c mt ngy tr li lm mt ci g cho ngh thut Vit Nam. i vi Cng Sn y ? D nhin ti cc lc chng i. Ha s L Ph, Ngi v nng Gii phm Qu M Xun Gip T s thng 2 Paris 1984, tr 19. 55. QUANG PHC - Nh bo ... Thm ln na, nhn dn Vit Nam chin thng. Ting sng cch mng ngy 1-11-63 x tan tnh chic ngai vng ca mt bo cha. ... Ngay sau khi ng Ng nh Dim tuyn b thnh lp nn Cng Ha Vit Nam, s chng i pht hin. Cc on th Cch mng cng nh cc lc lng Gio phi cng b nhiu ti liu vch trn cc th on xo tr ca ng. V mt s vic quan trng xy ra: l s ra i ca mt nhm ng trong lc lng Cao i Lin Minh v lc lng Cao i tng v hp tc vi ng Dim t gn mt nm trc. Nhng ngi u tin by t thi tch cc ny d nhin khng phi l nhng ngi thiu thit tha vi mt chnh th Cng Ha. Nhng ng thi vi s thit tha , h cn i hi s trong trng v ngay thng ni nhng ngi lnh o quc gia. Chnh v th m trong khong thi gian cui nm 1956, sang u 499
nm 1957, h ln lt ra i sau khi gi v cho ng Dim nhng l th y li l chua cht. Trong cc th ny, nhng ngi lnh o cc lc lng trn mong ng Dim coi thi ca h nh mt li cnh co thi tip tc s lng gt nhn dn v lng gt nhng ngi thc tm yu nc. Tuy nhin, ng Dim khng phi l mt ngi d dng phc thin. ng t vch ra mt con ng v ng khng mun i hng. S may mn gip ng thot khi cuc mu st ti Ban M Thut trong thi gian k cng khin ng tin con ng ca ng hn. Thc ra, ngi ta cng c th bo l cn gin d buc ng khng phc thin. Nhng b no th con ng ng i vn khng khin tha mn c nguyn ca nhn dn Vit Nam. l l do khin mi ngy nhn dn cng thm xa ng v phong tro i lp pht trin mnh m. Gia khong i dng ngm sng , ng Dim lo li con thuyn a v ca ng bng cch hn ch mi quyn t do, t t do ngn lun, ti t do lp hi. ng c gng o to mt s tay sai trung tn v tip tc i su vo con ng v nh v c nhn ng ch khng v t nc. Thi gian ny kh ko di cho ti nm 1960 v ngi ta c th coi l khong thi gian tng i nhn h nht ca ng Dim. Cc phong tro cch mng, cc on th chnh tr i lp, v cn phi lo cng c thm hng ng nn cn rng nhng bc cho ng tung honh. t nc chuyn mnh Nguyt san Minh Tn-Hi Khng Hc Vit Nam S thng Ging 1964, Si Gn trang 8 v 9. 56. THIN NHT PHNG (bt hiu ca ng NGUYN VN CHC) - Cu Ngh s Quc hi Nh Cng Ha - Lut s. - Tr thc Thin Cha Gio. ... Bi hc Ti Cao Php Vin l bi hc tr thc hn h. Tr thc hn h, cng ging nh tng lnh hn h, cng ging nh a v hc hn h. Ba hng ngi ny gp nhau mt im: d thay i ch, d tr c. Lch s ngay trc mt: Hu ht nhng k xu nnh Nguyn Vn Thiu cng l nhng k xu nnh nh Ng. Cc ng Trn Vn Lm, Trn Trung Dung, Ng Khc Tnh, Phm Nh Phin, Vng Vn Bc... cc tng Trn Vn n, Hunh Vn Cao... Lch s ngay trc mt: Trn Vn Dnh, cu i s Vit Nam ti Hoa Thnh n, mt tr thc thm nhun Cn Lao Nhn V hin 500
nay ang hot ng cho Cng Sn trn t M. Khuyn Tp ch Vit Nam Hi Ngoi s 33, ngy 1-10-1978-San Diego, Hoa K. 57. TRN KIM QUAN - Dc s. - Ph Ch tch Hi Truyn B Quc Ng. - Tng Th k Hi Hng Thp T Vit Nam. - c Vit Cng mi gi chc Ch tch Mt trn Dn tc Gii phng Min Nam nhng t chi v thn ph b Vit Minh st hi. Nm 1954, Cng Sn vn cn np di chiu bi dn tc trong khi Ng nh Dim, mt cu Thng th ca triu nh phong kin Hu, trc lm vic cho ch Thc dn Php, sau li mc ni vi M v do M a v Vit Nam. Di mt ti lc , Dim i din cho c nhn v gia nh ng y, lm tay sai cho M v m mu gy li chin tranh. Chnh v ngh nh vy, ti ch trng lp Phong Tro Bo V Ha Bnh. Phng vn ca Tp ch Vit Nam Hi Ngoi s 76 ngy 31-7-1980-San Diego, Hoa K, trang 64. 58. L QUN - Bt hiu ca mt cu gio s Vin i hc Hu. - Nh Vn, nh bo. ... Nhng ch ng Dim sp . Qu kh qua ri. Nhng con ngi ca mt thi qua cng khng cn nh c. Khi li ng tro tn ca lch s l iu v ch nu n khng nhm mc ch soi sng cho hin ti. y bn vic nh tan nhng ng my ng nhn, xuyn tc tng lm xt xa qun chng Pht t, vic khi li n cng cn cho chng ta nhng bi hc lch s quan trng khng km. l nhng bi hc v s tn ti v hy dit ca mt ch , v s cn thit phi tn trng v phc v cho s cng bng x hi, phi tn trng v phc v v ni au kh v kht vng ca mun dn, cng nh phi nh rng: Ci cht bt c ca mt ngi dn-d nh b n u-t bn cht cng u mang tt c ci ngha au kh nh ci cht ca mt bc Vng to ln. Chnh trong nhng bi hc v s tn ti v hy dit nh th m chng ta dng mnh ln ng i tm mt bnh minh mi cho T quc vi tt c nim tin ca nhng con ngi Vit Nam c nui dng bng 501
gio l chn chnh ca bt k tn gio no: Cao i, Ha Ho, Thin Cha gio, Nho gio, Pht gio th hm nay vn cng ng trn mt mnh t: Dn tc; vn cu mang cng mt ni kh: Cng Sn; v u cng mt kht vng gii thot khi tai ha Cng Sn c nghit. Nhng xuyn tc, ng nhn v Pht gio Vit Nam Nguyt san Khai Phng s 3 ngy 30-4-1981-Los Angeles. Trang 39 n 48. 59. PHM NAM SCH - Lut s - Ngh s Quc hi Nh Cng Ha Vit Nam. ... ng Dim vn ging quan li, chu nh hng Nho hc, trng l qun s ph v tin vo ng thng trong cch x th. Quan nim thin mnh ca nh Nho khin ng Dim tin rng ng c mt s mnh Thng trao cho cu dn Vit khi tai ng Cng Sn. Nh mt ng vua tin vo thin mnh, ng Dim cng tin vo thin mnh. V dn d ng hnh x nh l i din c uy quyn ca Thng thc. Vn quan li t trong ni, t nh trng (Quc hc Hu, Hu b H Ni) v t trong np ngh n hnh ng mi ngy, ng Dim t coi nh l mt th dn chi ph mu. ng khng chu nhn ra chn l nu khng phi l chn l ca ng. ng t cho mt li ni, mt vic lm ca ng l gng mu, mi ngi phi y th m lm... Nhng bt u t nm th t (1959) tr i th uy tn v hiu qu chnh tr ca ng i xung. N khi s i xung vi b lut Gia nh m tc gi khng ai khc hn l b Ng nh Nhu, nh danh Trn Th L Xun. Ngi ta n i rng cu chuyn cm ly hn ny ch ct cht chn ng C. chng b Trn Th L Chi, bo mui ca b Nhu. Qua o lut gia nh, ngi thc gi nhn thy nh hng r rt ca Thin Cha gio. T nhn nh ny nhem nhm dn dn ci ngh rng ng Dim mun em c dn Vit min Nam vo o Thin Cha. Khng th ph nhn vai tr u tin ca Thin Cha gio trong thi gian ng Dim chnh quyn. T l thuyt, trit l Cn Lao Nhn V, qua hnh ng ngi ta u cm thy hoc nhn thy bng dng nhng v linh mc, nhng nh x. Trung tm nghin cu, pht trin v hun luyn cn b cho l thuyt Nhn V l th trn Vnh Long, ni c mnh danh nh Vatican ca VNCH. Qun nhn, cng chc, t nh n ln thy u phi theo hc lp hun luyn Nhn V Vnh Long. Son tho v ph trch hun 502
luyn phn ln l cc linh mc di s gim st ca gim mc Ng nh Thc. ... Bin chnh 1 thng 11 nm 1963 ch l mt ci g phi c kt thc mt giai on suy vi thm t ca min Nam. ng Dim t nhiu bit n tnh trng suy thoi trong s lnh o ca ng. Vn tnh bng bnh, t kiu ng khng nghe nhng li khuyn co. Ngc li ch mi ngy mt i vo sai lm t hi. Hng ng nnh thn mi ngy mt ng v ngi thc gi ch cn bng tai bt mt nu khng phi nm trong lao t. Ngay nhng ngi Thin Cha gio cng nhn ra s lung lay ca ch v mt s ln ting yu cu ng Dim ci t Chnh ph v sa i chnh sch... V Ngy 1-11-1963 Tp ch Hn Vit s 3 B Mi nm th 8, Califonia Hoa K, trang 23, 45 v 63. ... T nm 1954 n 1963, ch bn phong kin v bn thuc a giam cm dn tc ta trong bn ly ca ch k ging h v c nhn, ca nhng t tng lc hu, phn dn tc v phn tin b. Bin chnh 1 thng 11 nm 1963 c c kt qu v n c kt nguyn ton dn. Nhng nhng k ch xng khng mang bn cht cch mng, u c t nhiu nhim tnh n l, hng th c nhn, km ci v c chnh tr ln hc vn, c bc m tham vng cao, nn thay v m ra mt chu k cch mng cho nhn dn th li khp kn trong quyn li qun phit vi nhau, nhm mt lm theo nc ngoi an b a v. Quyn li ca hai quc Ty v ng, vn xung t, gi y tm c th im l t nc chng ta. Chnh Danh Khng Chin Tun bo Tin Vit s 39, ngy 28-10-1984, Santa Ana, Hoa K. 60. SNG DI MIN NAM - Tp ch. (Xut bn ti Si Gn t thp nin 1950). Trong chnh th c ca nh Ng, v k cm quyn bt ti nn ghen s ngi ti v v c tn nn khng ng cho ai c kin g khc l gp vo vic tr nc an dn. Bi th m ngoi s nhn ti b t y m hi, ngoi s ngi rt ra hi ngoi lu vong, i a s ngi khc th ng khng v nhn dn ht sc dng dng vi mi chnh sch nh nc. Vn Hi Mi 503
Bi Quan im, Tp ch Sng Di Min Nam b mi s 1, Si Gn 1964. 61. DON QUC S - Nh vn, t nhn Lng Tm ca Amnesty International (sau 1975) - Gio s i hc Vn Khoa v i hc Vn Hnh, Si Gn. - Tc gi cun: Ba Sinh Hng La, Ngi Vit ng Yu, Khu Rng Lau, v rt nhiu tc phm nghin cu vn chng khc. Bo l ngi M git Dim. Khng! Dim cht trong lng dn tc t lu. M ch n lm xc sng ca y. Giai phm Ch ng li trn Tp ch Vit Nam Hi Ngoi s 8 ngy 15-91977 San Diego, Hoa K. Sau khi dn tc b H Ch Minh la, Ng nh Dim l mt trng hp hn hu c dn tc trao trn vn cho nim tin trc khi y t chng minh bng cch hnh ng. Dim khng bit hng dim phc . Quyn hnh nm trn v chia cho anh em trong nh. Kinh t quc gia nm trn v ban ti pht lc cho gia n. Ngh rng nh vy th Tn Thy Hong t nht th n vn th l iu chc ri cn g. Nhng dn tc ni KHNG, v li cy Kim Cng cy rung t ng ca y ri cn u. Ngi Vit ng Yu, Li M u Nh xut bn Sng To, Si Gn, 1965. 62. NG QUC S - Gio s, nh th. - Trong nhm ch bin Tp ch Ngy V, Colorado v Califonia. ... Tr li trng hp Vit Nam, s khng hong nim tin cng to nn bao ri ren v a ti nhng tht bi ch. Giai on 1956 n 1960 c coi l giai on tm n nh nh s tin tng ca dn chng vo chnh quyn. Nhng sau , nhng li lm ca gia nh h Ng lm cho dn chng dn dn mt tin tng. S chng i cng ngy cng mnh v s xm nhp ca Cng Sn, v th, cng ngy cng gia tng. Nim Tin V L Tt Thng Tp ch Ngi Vit T Do s 63, ngy 15/7/1980 Tokyo, trang 37. 63. L VN SIU - Gio s i hc Vn Khoa, i hc Vn Hnh, Si Gn. 504
- S gia. - Tc gi cc cng trnh nghin cu vn ha v vn minh Vit Nam: Vit Nam Vn Minh S Cng (1967), Vit Nam Vn Minh S Lc (1972), v.v... ... V sch v bo ch th hi tin chin, di thi Php thuc, vn nhn k gi cn hng c nhiu t do dn ch hn di chnh th Cng Ha (ND) ngy nay. Tp K Yu hi Bt Vit c trch ng li trong Vn Ho v Nh Cch Mng Nguyn Tng Tam. Tp ch Khai Phng s 5 ngy 1-9-1981 t trang 27 n 33. Los Angeles, Hoa K 64. TRNG BO SN - Chin s Cch mng (Vit Nam Quc Dn ng) - Gio s. - Nh vn. ... Anh bit thoi. Anh sa son bc thoi ca anh kp thi ng lc. Cht di thm tri bom vo ci ch c ti tn bo ca anh em Ng nh Dim. Cht thc tnh bit bao nhiu ngi nht l gii thanh nin, sinh vin v hc sinh. thc y cho cuc cch mng ton dn sm bng n v hon thnh. Ci cht ca anh cng tuyt ho, cng cao c, p nh s nghip vn chng v cch mng ca anh. Chn Dung Nht Linh i Nam, Si Gn, ti xut bn ti Hoa K tr. 14. (V cuc t vn ca vn ho Nht Linh chng li ch Ng nh Dim). 65. L T - Cu Hiu trng trng Trung hc V Tnh, Nha Trang. - Cu Thanh tra Nha Trung hc. ... Ni v chuyn c, ti k anh nghe thm v ng Dim. Ti c ba ngi thn bit r ng Dim k nh sau: 1. ng Hunh Ha. Hi cui thng 6/54, Hunh Ha v ti n Paris. n nh ngi bn l Cao Vn Chiu, b th ca ng Dim ti Php. ng ny ni: hai anh bn nh mi qua, ti gii thiu vi C hai anh ni cho C r tnh hnh ch C c tin my ci th bn nh, sai ht. Ti khng i, ch Hunh Ha i thi. i v, Hunh Ha kt lun: ng Dim rt tm thng, khng c thc 505
chnh tr na l khc. 2. Mt ngi bn thn, gio vin ngi Hu, bn hc vi ng Dim trng Pellerin (Hu). ng Dim u Diplome, ng ta hng. ng ny cng ni ng Dim khng c g c bit ht, tm thng lm. 3. i t Nguyn Quang Honh th ni mi khi ng Dim i kinh l hoc khi no cn ni iu g th Trn Ngc Lin, B trng phi son trc cho ng. Ring ti th c ln cc Hiu trng Trung hc v Thanh tra hp Si Gn, c ng Dim tip ti dinh c Lp. Ti b ngi hng gh u, cch ng Dim 3m. Tht l mt gi cc hnh. ng ta ni g m khng u ui th t g ht. ng u ni . Bun ng qu sc m cng phi rng m mt. Trch th ring t Olympia, Washington ngy 12/4/1984 gi ng L Nguyn Long Fresno v c giao li cho tc gi lm ti liu. 66. TRNG NH TNG - Cu B trng T Php ca Chnh ph Lm Thi Cch Mng Min Nam (Mt trn Gii phng Min Nam). T b hng ng Vit Cng, chng li Cng Sn H Ni, vt bin tm t do v t nn chnh tr ti Php t nm 1978. - Tc gi Mmoires dun Vietcong Trong vng Cao Nguyn c gi l Ngi Thng chnh sch ca Dim tht l tn nhn v hy hoi. kim sot dn Thng, cng chc v binh s dng v lc ui dn cc Lng Thng v vng thung lng lm cho h phi xa la t ai v m m t tin. Ti tnh Ban M Thut cng nh ti nhiu ni khc, nhng tp qun x hi vn m su gc r t lu i b bin ng do nhng v di dn p buc lm cho ngi Thng xem nh l mt chnh sch hon ton tn bo khng chi ci c. Cho n cui nm 1958 Dim thnh cng rc r trong vic lm tan r hng ng cc i phng v cng c c chnh quyn. Nhng ng thi ng ta cng lm phn ha nhn dn ra nhiu mnh v to nn mt phong tro th hn khp nc. Khi mi ln cm chnh quyn, Dim khng c my ai bit n nhng chng bao lu ng ta t to ra mi cm th khp ni. ng ta tr thnh mt nh c ti ch da vo khi ngi Cng gio Bc di c lm hu thun v nhng k da th lm giu. T hn na ng ta st hi 506
rt nhiu ngi yu nc tng chin u chng Php... S ra i ca Mt Trn Gii Phng Min Nam Mmoires dun Viet Cong, Paris 1985, trang 83. 67. PHM CNG TC - c H php, Gio ch o Cao i. - Chin s Cch mng b Php bt y qua Phi Chu t nm 1940 n nm 1946 mi c th cho v nc. ... Chnh ph Ng nh Dim cha thc thi dn ch v cha hnh ng ng chnh sch ca Mt Trn Thng Nht gm nhiu on th v i hi mt chnh ph Lin Hip Quc Gia, do cc ng phi chp nhn trong bn Tuyn ngn ngy 3-3-1955. Hai Mi Nm Qua on Thm, Si Gn 1969, trang 164, 165. 68. TRN CNG TM - Nh vn, nh bo ... ng Tun ph Ng nh Dim tr thnh Tng thng, v ng c ph s Nguyn Ngc Th tr thnh Ph Tng thng. im khc bit duy nht l ngy trc lp ngi ny lnh o quc gia Vit Nam di s ch huy ca Php, ngy nay h lnh o VNCH di s c vn ca siu cng Hoa K. c khai sinh bi Hoa K v tip ni chnh sch cai tr kiu thc dn Php nhng li theo tinh thn c ti v phng php tn bo ca Cng Sn, nhng ngi cm u VNCH n p v tiu dit tt c ng phi quc gia v cc lc lng dn tc khc, duy tr nguyn trng bt cng p bc do Thc dn Php li... Trc khi Cng Sn H Ni gi hng trm ngn binh lnh vo Nam th ch Ng nh Dim l mi sinh tt o to ra hng trm ngn cn b Cng Sn ti min Nam Vit Nam. Khng nhng x y dn chng v pha Cng sn, ch ND cn x y nhng ngi ng h n mt cch hng say nht l QVNCH v Hoa K phi ng ln chng n. Cui cng, ch khng c hu thun qun chng, khng c tinh thn dn tc, khng c tc phong cch mng ny b lt vo ngy 1-11-63. Nhng Ch T Hy Tp ch Khai Phng s 10 ngy 15-2-1983. Los Angeles, Hoa K. 507
69. T TM - Bnh lun gia chnh tr Nguyt san Dn Quyn, Montral, Canada. ... ng Cn Lao ch c hnh thc nn khng ng ni vai tr mt ng cm quyn... Mi hot ng, ng li ca ch u do c vn Ng nh Nhu quyt nh v hu ht u thuc cc quyn thuc v nhng ngi cng tn gio vi Tng thng Ng nh Dim nm gi cc chc v then cht ca chnh quyn trung ng. Nn hi mi quyn th v th pht sinh d khng ln nh ch sau, nhng mm mng ca n tim n di mt mi trng tt. ... Khng th bo nn Nht Cng Ha tn ti th khng c thng T en 1975. S thc anh em c Tng thng Ng nh Dim cht ng lc tn tui h i vo lch s. S tht mi din bin a n sp u khng th trnh khi do nhng sai lm cn bn. Ton b ch ch c lnh o bi h thng th li hn l h thng cn b c t chc, c hun luyn. V t tng, v ng li ngn v di hn, l nhng im cn bn a n sp trc mt k th c quyt, c t chc nh Cng Sn. Bi hc lch s 30-4 Tp ch Dn Quyn s 8, thng 4-1981 Montral, Canada. 70. NGUYN TN ... Cuc o chnh ca qun i ngy 1-11-1963, v c dn chng ng h nn bin ci thnh mt cuc cch mng nhn dn. Khi nhn thy chnh th ca Nht Cng Ha khng p ng ng nguyn vng ca qun chng v b dn dn sa ly trong cc cuc tranh chp gia phe phi nguy hi cho quyn li quc dn, qun i phi ng dy lt ch c tm cch a min Nam Vit Nam tr li thin chc Cch Mng . Qun i trc s mng thc hin Cch Mng Quc Gia Tp san Quc Phng s 19, Si Gn trang 74 v 81. 71. QUCH TN - Thi s: Mt Tm Lng, Ma C in, ng Bng Chiu - Nh nghin cu, tc gi: X Trm Hng, Nc Non Bnh nh - Gio s Trung hc V Tnh, Nha Trang. ... Sau khi thanh ton xong cc ng phi quc gia, tiu dit xong cc lc lng i lp, h Ng ra sc cng c a v v bt u n p Pht gio. 508
Pht gio ch trng t bi nhn nhc. Ngi Pht t lun lun tu dng, tnh n ha v bn gan chu ng. Tng l nhu nhc, h Ng khng cn che du lng k th tn gio: Chnh sch n p Pht gio c b h trng trn thi hnh. C Pht gio treo vo ngy Pht n 2507, tc ngy rm thng T nm Qu Mo (8-563) b trit h, sng n n vo m Pht t i d l. Sau nhng cuc khng b tip tc. X Trm Hng L Bi Xut bn, Si Gn 1970 trang 451. 72. NGUYN THI - Ch tch Hi Sinh Vin Cng Gio Vit Nam ti M. - Tng gim c Vit Nam Thng Tn X, 1955-1961. - Tc gi Is South Vietnam Viable? ... Nu ngi ta c th tm c mt th ch chnh quyn tt p th cu hi c t ra y l ch Ng nh Dim c kh nng t n th ch hay khng? Nhng chng c y chi tit c trnh by trong nhng chng sch chng t rng ch Ng nh Dim khng t c hai yu t: T cch chnh tr v mt nn Hnh chnh hu hiu. Qu vy, d vin c chng Cng p t ln min Nam Vit Nam mt s cai tr cng nhc, t cch chnh tr ca ng Ng nh Dim nh mt nh lnh o b thch thc trong my nm gn y. V yu t th nh, ngi ta c y bng c chng t ci kiu cai tr k l ca ng Dim kh m t c mt nn hnh chnh hu hiu. tm tt li nhng g trnh by, sau y l nm l do ca s tht bi ca ch Ng nh Dim trong tin trnh tr thnh mt chnh quyn tt p: 1. Quan nim ca ng Dim v chnh quyn l mt quan nim khng ng nht v hn n. ng to min Nam Vit Nam thnh mt x hi b kim sot trong khi vn ca tng l tng t do. iu ny gy nn bt mn ln lao trong qun chng i vi ch ca ng. Trong khi va tuyn b dn ch va p t c ti mt cch bt nht, ng ph v l tng cao p ca mt x hi t do ng thi khng t c s t chc hu hiu c bit ca mt ch c ti. Va na vi va bt nht, ng b ph bnh trn c hai kha cnh, bt lc v c ti. 2. ng Dim cng nh mt ci ting tm ngay thng ca ng: Gia thi k nhng lon chnh tr ca nm 1954, ngi dn Vit 509
tin tng c t nht l mt ngi, ng Ng nh Dim, s khng phn bi dn tc. Nhng trong nhng nm gn y, nhiu trng hp lm ngi dn mt tin tng ng Ng nh Dim, t ng mt ci ba ch chnh tr qu bu nht ca ng: ting tm lim khit ca ng. 3. Ci m nh phi vt qua cc tr ngi chnh tr bng mi gi lm v uy tn ca ng Dim cng nh l mt nh i quc, mt lnh t quc gia chn chnh. Mi coi s an ninh c nhn nng hn s an n ca nhn dn, mi t s sng cn ca ch mnh ln trn quyn li quc gia, ng Dim mt i ci hp lc i vi qun chng v xa nay ng vn c coi nh mt ngi khng mng quyn th. 4. Chnh quyn gia nh tr v hnh ca ng Dim to nn mt thi hnh chnh lch lc lm nguy hi n vic thc hin nhng mc tiu ca chnh quyn min Nam: chng Cng v pht trin. Lin h vi chnh quyn gia nh tr v hnh l nhng t chc hoc nhn vt np bng li dng thi c. H khng tm n s an sinh ca dn chng m ch ngh c hi khai thc ch . H ng h ng Dim khng bi lng tin tng ng ta m bi ng ta c th lm cho h va giu c va c ting phc v Cch Mng Nhn V. Trong khi , nhng ngi thc tm ng h ng Dim, nhng ngi ht lng gip ng ta chng Cng v khi u cuc pht trin quc gia l nhng ngi lo lng cho chnh sch t ph hy ca ch . Phn ln nhng ngi ny vn tip tc nhim v ca h cng s nhng trong lng li mang mt mi n c l ch ang theo mt chnh sch s dn quc gia n thm ha. Vi ngi ni dy chng li ch th b gi i tri ci to hay b bt buc phi xut ngoi. Bi v ch khng th chp nhn ch trch, d l ch trch xy dng, ngi dn khng c mt phng cch bt bo ng no ni ln ngh hay kin c ch li cho chnh quyn. Hu qu l nhng phn t mun ci t x hi b li ko vo nhng hnh thc i lp qu khch nh vo bng vi Vit Cng hay m mu o chnh qun s. 5. Bnh tn th c nhn ng Dim to thnh mt tnh trng nnh b ph qut v nhng cch c x gi di. iu ny dn n vic che du nh lnh o tnh trng tht ca t nc. Nhng ngi thn cn ch bit nnh ht v li dng bit rng s c c hi 510
cho h nu h gi nhng nh lnh o xa qun chng, nht l xa nhng ngi c th nh thc nh lnh o ra khi o tng. V nhng nh lnh o thch nghe nhng li xim nnh hn l li ph phn v v iu kin an ninh sa st to nn nghi ng, h tr nn mt tin tng ngi ngoi v ch bit n cc thn nhn trong gia nh. Ch tr nn hon ton c lp. Nhng k nnh ht li dng trit lm giu nhng h khng c mun hay kh nng thu phc nhn dn cho ch . Do min qu Vit Nam m rng ca cho tuyn truyn ph hoi ca Vit Cng. Is South Vietnam Viable? Manila 1962 trang 289-293. 73. L VN THI - Ph t Gim c S Nghin cu Chnh tr Ph Tng thng, Chnh ph Ng nh Dim. ... Khi i cng ch Dim, d l lm vic di quyn ng Nhu, ti cng ch thy mnh l mt cng s vin trn cn bn phc v Dn Tc. Ri n 1962, thy nh Ng gy nhiu bt mn cho qun chng v nhiu ln ni cng ng Nhu, v hai ln cp n chuyn sa sai ch cng Bc, ti bt buc phi tnh chuyn o chnh vy. Ti khi vic ny cng anh (Trn Kim) Tuyn ngay sau khi v Pht gio bng n min Trung, v anh Tuyn bt u tham d t ... ... V chuyn Pht gio v Cng gio, ti xin tha Bc, c anh inh Thch Bch lm chng l ti lun lun coi Cng Gio l... nn vic Cng gio ng h cc chnh quyn ng thi l chuyn d nhin. V Pht gio th ti hon ton ng cng Bc v s bt cng ca D s 10 nhng xin Bc r cho l Ng nh Thc l th phm chnh trong v ny... Th ring t San Diego, Hoa K gi tc gi ngy 31-10-1977. 74. V VN THI - Nguyn Tng gim c Nha Ngn Sch v Ngoi vin Chnh ph Ng nh Dim. ... Cng ngy c nhn ti cng b s dng to o tng rng chnh quyn Vit Nam ang c mt chnh sch cht ch. Trong khi , tht ra ti khng cn c th lm vic mt cch hu hiu na. Is South VietNam Viable? 511
Nguyn Thi, Manila 1962, trang 292. (Tr li cuc Phng vn ca bo Washington Post, ngy 24 -11-1961 gii thch l do v sao t chc Tng gim c Nha Ngn Sch v Ngoi vin vo nm 1961 v t lu vong n Hoa K). 75. ON THM - Lut gia - Nh vn. Tc gi: Nhng Ngy Cha Qun, Chuyn Tng Ngy - Nguyn ng l vn phng B Ph Tng thng thi Nht Cng Ha. ... Nh nhiu ngi bit, ng Dim a coi tng mo ca nhn vin. Tnh trng n mt trng mi thm, Trung t kia coi b chung thy, Gim c kia c di u di nh rn (tte serpent). Phi chng lu dn ti cng ly phn no thi quen ca ng nn ri c lc t hi: Th cn tng ng th sao? V c dp i qua phng ng hay gp ng l ti nhn, nhn nhiu hn nghe. Nhn ng cng l mt cch trn khi nhng cu chuyn rt di m ng hay k, bn cnh nhng vn phi trnh ln ng. Nhiu v lng tai hng gi n ni t chn mi lng mun ngp m vn c ngm ming. Ti mch b quyt ca ti (nhn nhiu hn nghe) vi bn l hiu nghim, hin din m vn thot ly, trong gang tc m vn ngoi quan san. Xt thong qua th lm ngi coi ng l nhn vt tiu biu mt cch in hnh nht cho quan to thi trc m ng l hin thn cui cng. Ngi y , bng n nang, mt to tai ln; di mt nhng v thuc th h 1922 tr v xa th ng ng v ng b ca nhiu Tng c, Thng th, mt v rt kh chu i vi thn kinh ca nhng ngi t tui hin nay, v cn l ra hn vi b khn xp o di: l mt s thit thi ln cho ngi lnh o v b ngoi cng khng th gy thin cm cho thanh nin. C ngi cn ct ngha chc v Tng thng bng tng ng on: thn ngn, chn tay ngn, trn ngn... Ti b li Th th lm ri, c l ng Dim: lc, tht, bt on mi phi. im khc c nhiu ngi ch l dng i. Mt s chnh khch i lp ku: Chn lch bch, hai cnh tay bi nh ra. Tht ra ng i rt mau du ngi cn nng. Ti ngh ng i mau v hay mc c mun trnh nhng con mt to m. ng d mt v hay ngng nghu khi phi qua hng ng n cho nht l nu c n b ph n. 512
ng thn m c ci, th ti lin tng n mt k ngy th Simplet, mt trong by anh ln chy quanh c Bch Tuyt ca Walt Disney. Tht khc hn khi ng ni gin: mt bng, i mt y on hn c l v ng lng trng nhiu hn lng en, dung mo d nh ngi say ru. Cm tng ca ti v ton thn ng cng tng t nh v tr no ca ng: mt khi vng chc nhng nng n, y cht nn kh ci m co trn v chm lng vo trong th d hn phi by rng ri... Nhng Ngy Cha Qun on Thm - Nam Chi Tng Th Si Gn 1969, c s xut bn i Nam ti pht hnh ti hi ngoi. 76. NGUYN CHNH THI - Trung tng Qun lc Vit Nam Cng Ha. - T lnh Binh chng Nhy D nm 1960. - Cm u cuc o chnh 11-11-1960 v sau lu vong ti Cao Min. - T lnh Qun on I, 1965. - Lu vong ti Hoa K t 1966. - Tc gi hi k Mt Tri Tm S. ... H khng mong c g hn l qut ng ch phn bi, thi nt ca gia nh h Ng m qun i xem nh l th nghch (...). o chnh (...) l mt c hi tt p m h vn mong ch t lu trt ni cm hn ca mnh, tr th cho cc chin hu hi sinh, v ra nhc cho quc dn. Chnh ph Ng nh Dim sau 6 nm cm quyn t ra hon ton bt lc trong cng vic kin quc v cu quc, gia lc Cng Sn cng ngy cng tng p lc. Ng nh Dim p dng chnh sch c ti phong kin, gia tc tr m qung, t nhng tham vng ch k ca gia nh y ln trn quyn li ti cao ca t nc. Qun i, lc lng chnh yu ca quc gia, b nghi k, chia r; mi tng lp nhn dn b bc lt, p bc, mit th; t do khng c bo m, dn tc b dn vo ha dit vong. Trc tnh th en ti ca t nc, qun i ng ln lt chnh quyn Ng nh Dim v tm thi iu khin Chnh ph vi s tham gia ca nhng nhn s quc gia kp thi thi hnh nhng bin php chng Cng v cu quc. Bin C 11-11-1960 Trn Tng, Si Gn 1971 cc trang 20 v 41. 513
77. NGHIM XUN THIN - K s. - Tng trn Bc Vit (thi Quc trng Bo i). - Ch nhim Tun bo Thi Lun. ... Cn v vic bu c dn ch th sao? Di thi phong kin v thc dn Nguyn Vn Tm (thi Bo i 1953) c tri b e da v bt buc phi i bu Hi ng Hng Tnh v Hi ng Hng X, y vy m nhng cuc bu c y cn hn nhng cuc bu c by gi v thu y khng c ai b ch bng xe nh binh vo Si Gn tr gip cho cuc bu c. Cn v ch Tng thng ca ng th sao? ng hnh din v to c cho Vit Nam mt ch m ng ngh l ging nh ch ti Hoa K. Nu hai ch ny ging nhau th hai ch y cng lin quan vi nhau nh mi lin h gia mt ta nh chc tri v ngi lu lp tn l v c hai u l nh cho ngi ta . Ti Hoa K, Quc Hi qu l din n ca dn v Ngh s, Dn biu l nhng ngi lm lut, ngha l h l nhng ngi t do, bt v li v khng s hi chnh quyn, l nhng ngi bit r bn phn ca mnh v dm chu ton nhng bn phn y. Ti y Dn biu ch l nhng cng chc lm lut nh ngi xng ngn vin ca i pht thanh, ngha l c ln nhng bi c ngi khc son sn cho m c. The Two Vietnam Bernard Fall trang 270, 271 trch t Tun bo Thi Lun s 440 ngy 15-3-1958. (Trn y l mt on trong bi Th gi cho ng Ngh ca ti ca ng Nghim Xun Thin m theo Bernard Fall th ng Thin dm cng khai ni ra mt iu m nhiu ngi Vit Nam tuy khng ni ra nhng u ngh n). 78. NHT THNH - Gio s - Nh vn. ... Nht Linh cht v chnh tr. Cht gy tc ng tm l, ln n ch v t gii thot... ng cht i c ngi cho rng ng tiu cc. ng khng dm chng i Ng nh Dim thng thn. S tht, ng chn s siu thot l ng chn ci thi ca ngi qun t: lm iu phi, th tit. 514
Chn Dung Nht Linh Nht Thnh - i Nam, Si Gn. Ti xut bn ti Hoa K, trang 25. 79. HUNH SANH THNG - Gio s i hc Yale Hoa K. - Hc gi - Ch trng Vietnam Forum, Hoa K. ... Mt iu oi om v chnh ph min Nam Vit Nam l di quyn lnh o ca mt v Tng thng ght n b, Chnh ph trao quyn cho mt ngi n b vi quyn lc khng tin khong hu: B Ng nh Nhu, em du ca Tng thng Dim v nht Phu nhn ca quc gia. Cng vi chng, l C vn Chnh tr v chin lc gia ca ng Dim, b Nhu nm cht mu cht ca nn kinh t v b b nghi ng l u mi ca tt c s tham nhng ln trong nc. The Greatest Little Man in Asia Bo The Nation trang 141 thng 2 nm 1961. 80. C b C TH - N chin s cch mng t thi Thc dn h. ... Trc khi cht, em trai ti thu xe xch l gi ti i phn phi ti liu kh bo v khai sn ph thch cho cc chin hu v thay th giy i ca ng Ng nh Nhu, tip xc vi ng L Vn ng, c tng em ti gi v co bnh. Mc du n lnh th tiu ti, ng Trn Kim Tuyn (hin t nn Lun n) bo cho ti bit, n lnh thu hi. Khi ti tr v bnh vin, thy ng Nguyn Bo Ton xut hin trong phng cp cu, ti thc dc ng Nguyn Bo Ton i ngay, chnh quyn i truy lng, treo lun gii thng mt triu ri, nu ng khng i th cht c l. V ci gii thng to ln , ngi chin s Pht gio Ha Ho, kim Tng th k Dn X ng, phi cht tc ti di sng Nh B cu Tn Thun, ti khng nh ngy, ch bit trc khi th tiu, ng Ton c nht gi vo ming cho vo vao b, hai gi m em ra xe, ngi ti x tn l V, thy trong bao b cn ca quy, hi ai y, Nguyn Bo Ton, thi em i cho xong vic. Tm Th Gi Lm Vn Tt v Trnh nh Tho Tp ch Vit Nam T Do s 1 ngy 6-9-81 Orange County, Hoa K. 515
81. NGUYN NH THUN - Ph t B trng Quc phng, Nht Cng Ha. - B trng B Ph Tng thng, Nht Cng Ha. - B trng c nhim An Ninh v Quc Phng, Nht Cng Ha. ... Vo giai on , Nhu sa vo vng nghin ngp v iu y ng ta n nhng trng thi cc oan... Ngi ta bt u thy nhng du hiu in lon trn mt ng ta, nhn bt ng nh k mng du vi mt n ci lnh lng c hu... To Move A Nation Roger Hillsman, trang 480. Doubleday and Co, Inc. New York 1967. 82. NHT TIN - Nh gio. - Nh vn (gii thng Vn Chng Ton Quc). Tc gi: Thm Hoang, Chim Ht Trong Lng, M Hi Ca . ... i din cho mt nhm nh vn c lp, khng ph thuc mt mu sc chnh tr, khng gia nhp mt ng phi, hm nay trc anh hn ca Vn ho, chng ti xin c by t lng tic xt ca chng ti. Trn mt i gian kh, khng ngi kh khn, khng mng danh vng, Vn ho tn ty hy sinh, t b mi quyn li ring tranh u cho l tng T Do, cho cuc sng hnh phc ca dn tc. Vn ho hon thnh s mnh cao qu ca ngi cm bt, Vn ho nu cao s kh bt khut ca truyn thng ca nhng nh vn chn chnh. Ci cht ca Vn ho s mi mi l b uc soi sng con ng ti tm ca chng ti ang i, l nim khch l ln lao cho nhng kh nhc m chng ti s gp g, l mt tm gng sng ln m mi mi nhng k cm bt i sau nh chng ti phi soi vo suy ngm. Chng ti xin nguyn trc anh hn ca Vn ho l chng ti s nht quyt theo ui con ng cao p m Vn ho vch ra. l hon thnh s mnh cao qu ca cc nh vn. l s chng i li mi mi bo quyn v bo lc. l s i hi n k cng quyn t do c sng ng ngha lm Ngi ca ton th dn tc nh mun ca Vn ho trc khi nhm mt. 516
Chn dung Nht Linh Nht Thnh, nh xut bn i Nam. (Li vnh bit c trc linh cu ca Nht Linh Nguyn Tng Tam trc khi h huyt, thng 7/1963). 83. HONG NG TIU - Cu gim c Cng An Bc phn Trung-Vit. ... Ti qu bun phc v nh Ng, sau ny bi bc cn mun em giam cm l khc. V dm , th ngoi m Nhu cn ng Cn li qu tay hn. Sau khi lm Gim c (sau 1-11-63) ti Nha Cng tc, khai thc mt con hu b Kh c c trch vo th k. Ting hu b Kh, ch phc v ng Cn trong trng dm dc... N cn khai rng ti v Ngh s, Tnh trng a no ng Cn l ni n v thm tau vi, ri xi ht. N khai v nu tn tui hn hoi, cng mt hiu ti ti t lui ra, ng Cn ng vi n. Ngoi ra cn thng con m Luyn, ly con Bu Hong (con ng Thng) b y i qua Anh vi ng Luyn, cn nh ng ly con y. H s y, lc y bo M v Vit thch lm, nu ti em bn l c bc triu. Ti thu li v em x ht v ti mun gi hai ch thy chung v khng mun hi ngi xung nga. T ti ngao ngn nh Ng thm! Th ring ngy 7-11-1977 gi cho tc gi t Vancouver, tiu bang Washington. 84. TIU BAN NGHIN CU NG MINH ... Ta phi nhn r ci cht ca Dim hay s b Thiu l do tnh ngha gia mt bn l tay sai v mt bn l ch M khng dnh dng g n dn tc Vit Nam c. Bi mt l rt gin d l dn tc Vit Nam khng bao gi rc Ng nh Dim v nc hoc a Nguyn Vn Thiu ln lnh o. Do , ci cht ca h hay s ra i ca h khng phi thuc quyn quyt nh ca dn tc Vit Nam. Ni mt cch khc M a Dim, Thiu ln lnh o Vit Nam thi hnh chnh sch ca M, ch Dim, Thiu khng phi da vo lc lng nhn dn ln nm chnh quyn lnh o... ... Thc t l ch Thiu d th hn Dim v ch Dim d th hn ch L Dun ngy nay. Tt c s khc bit ch l s khc bit v hin tng, cn bn cht cc ch Dim, Thiu, L 517
Dun vn l bn cht tay sai. Nhn Thng Vo Ta-Bn-Th Tp ch Cu Nc s 1, trang 25 ma H nm 1983-Los Angeles. 85. NGUYN HU TR - Mt lnh t ca ng i Vit min Bc. - Th Hin Bc Vit thi Quc trng Bo i. ... ng Ng nh Dim l ngi th no? Kh ni lm. Kh hiu lm. T lu ngi ta n rng ng y c c cao, thanh lim cng trc, v thng tnh m b Php cho v hi 1932. Song i vi ti, c thnh tch ca ng y ch c s trit hi m thi. Cn nh con ngi ng y th kn qu, nh ln c vo trong, c l thm lm. ... ng Dim khc ng (Trn vn) Hu. ng Hu mun c ton quyn, Ngi (Bo i) khng cho. Ngi ch cho t do quyt nh v cc bin php an ninh v trong hn 6 thng mt. Cn ng Dim l ngi o gc, li my i th nh Nguyn, chc chn l tn qun, bo hong v ht lng vi Ngi. Ti cn ca ng Dim th ti cng nh ng, cha ai r. Nhng trung thnh vi Ngi, th ti c th tin. Nhng Ngy Cha Qun on Thm, trang 234, i Nam ti xut bn. Glendale, California. 86. NGUYN TH TRUYN - K s. - Hi vin Hi ng Thnh Ph H Ni thi Php thuc. - T lu vong ti Php u tranh dnh c lp cho Vit Nam. cng vi Nguyn i Quc cng b Bn n thc dn Php (Le Procs de la Colonisation Francaise) . - ng c vin Tng thng VNCH nm 1961. ... Xin cm t ng Pineau thnh thc a ra nh sng v ci tn kch min Nam Vit Nam. Th gii v quc gia chng ti tng hi lm sao m chng ti c c ng Ng nh Dim lm Th tng. By gi th chng ti bit c khng nh phe nhm ng Dim ni rng v ng Dim thanh lim v ting tm m l nh n hu ng ta cu xin c ni hai cng quc Php v M m ln cm quyn. By gi chng ti bit c qua ngun tin chnh thc rng hai cng quc Ty phng xa nc chng ti, trong mt ngy p tri nm 1954 p t ln chng ti mt ng Th 518
tng ch thch hp cho hai quc gia . Hoa K v Php hy em ng Dim i v hy chm dt vic xen vo chnh tnh nc ti... Background To Betrayal Hoa K, 1965, trang 31. (Trn y l mt on trong bc th ng ca nh Cch mng Nguyn Th Truyn gi cho Tng thng Php Coty v Tng thng M Eisenhower cui thng 4 nm 1956 sau khi ngoi trng Php, ng Christian Pineau, tuyn b trong mt ba tic rng Hoa K a ra iu kin tin quyt l nu Php mun c tip tc vin tr th phi cho ng Ng nh Dim lm Th tng). 87. L MINH TRC (K gi T VN) - Nh vn, nh bo, k gi. - Ch nhim Bn nguyt san Thc Tnh, Los Angeles. ... Ci quan nh lun, ngy nay C Ng nh Dim v cc bo ca C ra ngi thin c, lch s phn xt vai tr ca C Ng nh Dim cng nh ca gia nh h Ng, nht nh khng xt mt kha cnh m phi xt ton b. Hn ai ht, ng Nguyn Trn l mt nhn vt tng hot ng cho lnh t Ng nh Dim t ngy C Dim cn lang thang ni nc ngoi vn ng chnh tr ri gii php Ng nh Dim c chp nhn thay th cho l bi Bo i ca Thc dn Php. Vin quan i thn, Cu Thng th B Li triu nh nh Nguyn, C Ng nh Dim c a v nc lm Th tng, ri lm Tng thng khai sinh ra nn Nht Cng Ha qua mt cuc trng cu dn ngy 13-10-1955, trut ph Bo i, qu l khng xut pht t nguyn vng nhn dn Vit Namnhn dn min Nam Vit Nam-m l do s t d ca M. l mt s tht ca lch s, d chng ta c qu trng, knh mn C Ng nh Dim cng khng th ph nhn c. Lc c th C Ng nh Dim cng nh ng Ng nh Nhu, Ng nh Luyn, c cha Ng nh Thc v cc ng ch ca C mun li dng thi c, s bt buc ca thi cuc, M phi dnh dp vo Vit Nam, v nm chnh quyn ri sau s da vo M thc hin mt cuc Cch mng Dn tc, Dn ch. l s ch quan m qun iu kin khch quan ca ng minh Hoa K phi lm ng thi qun c k th l quc Cng Sn Nga S v bn tay sai... ... Nm 1956 ti b ch T Cng Nht Cng Ha bt giam 17 thng lao B Chiu ri i an tr ti Trung tm Ci hun Tam Hip Bin Ha. Trong thi gian , ti v mt s anh em i 519
Vit, Vit Quc, Duy Dn, Ha Ho, Cao i, Bnh Xuyn v.v... trong s ny c c ng H Th Ruyt hin c mt ti vng Los Angeles ny, b giam chung vi cn b Cng Sn v nhng ngi i khng chin chng Php khng tp kt trong c ng t ti nh Bc Liu, ng Thiu Sn, L S Qu v.v... u b gp chung l Cng Sn... Chng Ta C Mt Nc Khng? (th ca ng L Minh Trc tr li ng Nguyn Trn v ng Ho Nhin). Bn Nguyt san Thc Tnh s 102 trang 15, 16 v s 103 trang 18, 19 nm 1983, Los Angeles, Hoa K. 88. TN THT TU - Sinh vin tranh u 1963, 1964. - Mt trong nhng sng lp vin Nht bo Sng Thn. - Nh vn, nh th. ... Tha Bc, ni y (San Jose) cng c nhiu on th lm trong c c t chc Phc Hi Tinh Thn Ng nh Dim. Chu khng c nhn xt v T chc ny, ch c ao trong lc h tng nim Tng thng Dim v ng Nhu h cng nn nh n ci cht ca rt nhiu ngi do trch nhim hai ng y gy ra...
Th ring t San Jose, ma ng nm 1983, gi cho tc gi.

89. T DO - Nht bo xut bn ti Si Gn. ... Tng tuyn c Quc Hi th hai c th v nh mt cuc ua thuyn ton quc... nhng trn sng ngi ta ch thy mt chic tu c nht, trn boong tu l Phong Tro Cch Mng Quc Gia , di hm my l ng Cn Lao Nhn V. Ngoi ra ch thy nc tri, khng c bng dng mt chic thuyn no khc, d ch l mt chic thuyn manh hay mt chic tam bn. Chng ta c th tin on rng ngy Tng tuyn c s c mt vi chic b con do mt s ng c vin c lp cho chng thi ua vi chic tu ti tn kia. Nhng chic b no c tu ko th n bn. Nhng chic khc th b sng tp vo b v ngi cho ch cn vic chy i lo c my chc ngn ng hon li Chnh ph dng in bch chng biu ng. Nhng ng No S Tranh C Nht bo T Do s ngy 23-6-59, Si Gn. 520
90. DNG TN TI - Bc s Y khoa - Nh vn. Tc gi Ci, Nguyn Nhn v Thc Cht ... Ti khng chi ci mt hin nhin: ci ci Vit Nam rt oi om v v cng thm c. N l s t v ca mt dn tc b h nhiu ln v qu lu. V vy trong con mt ngi mnh, ci l biu hin s c lp ca tinh thn. Tnh cch y r rt trong ci thi bui mt t do nh khong chn nm di ch c ti ca nh Ng. ... Chc anh cha qun lc 7 gi sng ngy 2-11-1963: khi i pht thanh Si Gn bo tin dinh Gia Long b qun i chim , th gi, tr, ln, b l lt ko nhau n xem. Li h reo, ting ci vang vi sc din ti vui ca mi ngi chng t s gii thot khi gng cm km kp ca c ti bp nght lng dn trong chn nm ng ng. ... Ch c ti lc no cng nghim cm ci ci. V chnh th loi l mt s gian ln, mt mi ln sng, mt vic tro tr... Di triu i Ng nh Dim, ngi ta c tn dng li tuyn truyn trnh by mt gia nh nh l ng tiu biu cho c dn tc. Tuy c s bo m ca bi ng lut, ch pht vng trn bng sn en bng lng; nhng no ai du c s h gi qu chn chng. Cng nh em mt ngi n b thiu nhiu c tnh s ng ca ph n Vit Nam ln chc mu nghi thin h th c g ma mai hn. V vy cn phi duy tr n su, by c quan mt v ngn chn ting ci. Tng thng, Chnh ph, Quc hi, bo ch hi thi bui , u b h gi m dn chng khng c h mi ci. ... Chng ta chng kin s hn hoan ca ton dn lc qun i lt chnh quyn nh Ng. V cc nhn vt chuyn mn ht cu Ng Tng thng mun nm mau chn chui rt vo ch hm, nn chng ta ton gp trn gng mt ca cng chng mt s h h tt ... Trc s vui mng , mi ngi u nhn thy ci s giam cm, tra tn, kh au ca qu kh u b h gi khi em so snh vi mc tiu, ao c bao nhiu nm nay va ot c. Nhng tri li ti sao trong s hoan h tt cng , c ngi vng a ln khc? Nu nh li s thy phn ln l nhng nhn vt tng b gng cm, hoc nht di hm ti v chu qu nhiu tang thng di triu ca nh Ng. Ci, Nguyn Nhn v Thc Cht Nguyn Tn Ti, Si Gn, 1968, trang 21, 22, 45, 333 v 337. 521
91. TRN TNG - Gio s Trung hc. Ta n lc by gi (thi Ng nh Dim) ai cng u bit, l cng c ca Hnh Php p nhng k chng i ch bt c bng hnh thc no. Cn cc c quan ngn lun, d c mun vn mnh ln ni ting t do, cng khng c. H b rng buc v mi mt. Mun sng th phi chiu nh cm quyn. Nh vy th chng ta c th khng nh rng t Lp php, Hnh php, T php cho n quyn T do ngn lun ca nn Nht Cng Ha khng mt ai bnh vc hay c quyn bnh vc nhng ngi lin h trong bin c 11-11-1960. Ngc li h cn ba chuyn xuyn tc, nguyn ra nhng chin s Cch mng mu cuc o chnh... Bin C 11-11-1960 Hi k chnh tr trang 330 92. L VN T - i tng Tng Tham Mu Trng Qun i VNCH. ... S quan, H s quan, Binh s, Gia lc cuc chnh bin nghim trng din ra ti Th hm nay, ti hi m vi Tng thng Ng nh Dim v i n nhng tha thun sau y duy tr s on kt ca qun i: 1. Tng thng ng gii tn chnh ph hin ti sau khi tho lun v vn quc s vi Hi ng Cch mng. 2. Vi s ng ca Hi ng Cch mng, Tng thng y thc cho cc tng lnh trong qun i Cng Ha trch nhim thnh lp mt chnh ph qun nhn lm thi. Chnh ph ny tip tc chin u bo v T Quc. 3. Ngay sau khi nhn c lnh ny, tt c cc n v phi lp tc ngng bn, tip tc hot ng tr li v phi lun lun bnh tnh cao cnh gic phng s ph hoi ca Vit Cng. KBC 4002 ngy 11-11-1960 i tng L Vn T Tng Tham Mu Trng Qun i VNCH Bin C 11-11-1960, Trn Tng, trang 123. (Nht lnh ca i tng L Vn T c trn i pht thanh Si Gn trong cuc o chnh ca Nhy D khi dinh c Lp b bao vy tn cng v sau khi ng Dim tuyn b chu thng tho vi phe ni dy). 522
93. BO VN (bt hiu ca ng BI VN BO) - Nh gio - Tc gi nhiu sch gio khoa v gio dc. ... Ti thng 12 nm 1960, Mt Trn Gii Phng Min Nam do H Ni u c ra i v chuyn mnh sang giai on v trang ph hoi. Trong khi y th Tng thng Ng nh Dim dn dn i ti ch c ti, gia nh tr, n p i lp, dp b cc ng phi quc gia, lm mt lng dn chng. T tnh hnh min Nam cng ngy cng tr nn en ti v Cng Sn li dng c hi ny tng thm nh hng. Thm vo v cm treo c Pht gio khin Pht t Hu biu tnh phn i v xy ra mu 9 ngi cht v nhiu ngi b thng. Tip theo li ti vic Ha Thng Thch Qung c t thiu v v vy bt Tng Ni lm cho dn chng cng chn ght ch ... Sch gio khoa Vit Nam Thng Thc Nh xut bn Qu Hng, Toronto, Canada, 1980 trang 68 v 69. 94. L KHI VIT - Tin s Lut khoa, i hc Sorbonne, Paris. - Sng lp v bin tp vin tp ch Khai Phng. - Ch trng Tp ch Thanh Nin Hnh ng, Bng Sen - Tc gi Hai Ngn Nm Vit Nam v Pht Gio ... Nm 1963, i din vi s k th v n p ca ch c ti ngu ti Ng nh Dim, mt ch khng xut sinh t mt cuc u tranh cch mng m xut sinh t mu ca ngoi bang, mt ch khng i din cho i a s qun chng m ch i din cho mt thiu s c u i. Pht gio Vit Nam, d khng c mt tc st trong tay, vn can m ng ln tranh u. Hai Ngn Nm Vit Nam v Pht Gio Trang 258, Los Angeles, 1981. 95. VIT NAM DN CH X HI NG - Ti liu ng ... n khi Hip nh Gi Neo k kt, lc lng L Quang Vinh ra tuyn ngn phn i s chia ct t nc, ri rt vo bng. ng Ng nh Dim v nc chp chnh, ng ph tnh th trong Nam vi mt chnh sch sai lm, v vi ci nhn phin din, ngn tm vi cc tn gio trong Nam. ng ra sc lnh gii tn VNDCXH, cm hot ng. Nhng ng bt chp sc lnh , 523
vn tip tc hot ng b mt, d c s ti Si Gn b tch thu. Nm 1955, ni tip cc hot ng Dn X, qu ng Phan B Cm, Nguyn Bo Ton ng ln xin hp thc ha ng tr li, di danh xng l ng Vit Nam Dn Ch X Hi (thay v Vit Nam Dn Ch X Hi ng, ch t ch ng ln u thay v cui). L do l theo lut php lc , VNDCXH b gii tn ri, nay hp thc ha phi c s thay i thch nghi nhu cu php l. Nhng ch t lu sau, ng VNDCXH cng tr thnh nn nhn ca ch Ng nh Dim. y l mt k hoch khng b hai mt. Va khng b ng VNDCXH (ng Nguyn Bo Ton, Tng b th) ngoi thnh, va khng b VNDCXH (ng Trnh Quc Khnh) trong bng. ng Trnh Quc Khnh b bt giam. ng Nguyn Bo Ton phi trn sang Cao Min ri qua M (1956). ng Phan B Cm b bt giam ti Si Gn sau cuc o chnh ht thng 11-1960. Ton b ng b ch Ng nh Dim khng b t pha. Rt nhiu cn b ng b bt. Mt s b th tiu, trong c cc cn b cao cp l qu ng Nguyn Bo Ton, Trn Vn Tp, Hunh Thin T, L Hoi nam, Hunh Hu Thin (1963). Sau khi ch nh Ng b lt (1963) Pht gio Ha Ho c c hi phc hot, gy dng li c s. cng l c hi VNDCXH chn chnh hng ng b nh ph tn nhnh sut 9 nm cai tr ca ch gia nh tr. Lc S Vit Nam Dn Ch X Hi ng Bo Vit Nam Hi Ngoi, s 159, nm th 8, ngy 31-10-84, trang 73, San Diego, Hoa K. 96. NGUYN THNH VINH - Gio s i hc Vn Khoa Si Gn. - Dn biu Quc Hi Lp Hin Nh Cng Ha Vit Nam. ... T khi M v, ti cng thy r ch Dim khng th tn ti c. V ch cn sng ngy no th nhn dn phi chu cnh cht chc iu linh ngy . Nhng lm th no nh n. l mt vn nan gii i vi nhng t chc chnh tr b chnh sch thc dn lm cho ph sn 30 nm. Nhiu anh em chin hu khng chu ni m phi hnh ng d bit tht bi. V th m nh t ng. T chc mt v ri khp ni, tri giam b mt cng mc y v tp trung hu ht l ngi quc gia yu nc. ... Qun i khng dng chng Cng na m cng c a v. B my chnh quyn dng phc v cho c nhn v gia nh 524
ng Dim. ng b c vn lm vua min Nam. Cu Cn lm vua min Trung. Ri t chc Nghin cu Chnh tr, t chc mt v min Trung hnh thnh cng c v phc v cho a v quyn li ca gia nh h Ng. Nhn dn iu ng kh s cng ngy cng cm th chnh quyn. V th m Vit Cng li dng lc chnh sch tht nhn tm ca ng Dim gi cn b xm nhp min Nam. Thn qu bt u mt an ninh. Vt gi leo thang e da i sng kinh t. Trong chnh quyn nn tham nhng honh hnh. Bin c 11-11-1960, Si Gn, 1971, trang 134, 135. 97. NGUYN V - Nh vn, nh th, nh bo, tng b Php bt giam ti Dakto (Kontum) Php thuc - Ch nhim tun bo Dn Ta thi chin tranh Php-Vit (1945-1954) - Ch nhim Nguyt san Ph Thng thi VNCH. ... Bo i khng phi v phc nhn ti m triu Phm Qunh v Hu lm ng l i thn. Phm Qunh khng phi hn l ngi ca Bo i. ng l ngi ca Ton quyn Pierre Pasquier v ca Khm s Yves Chatel. Ngi Php rt kinh nghim hai v Hong tr tui Hm Nghi, Duy Tn s rng Bo i s c th chu nh hng thm kn ca cc ng phi Cch mng ang hot ng ln lt... ... Cho nn bn cnh Bo i, ngi Php mun lm mt k thn tn ca h v k y khng th ai hn Phm Qunh. Tin n Phm Qunh s v Hu lm quan, gii tr thc H Ni v Hu bit lu ri. C hai lung d lun u khng tt cho nh hc gi ca Nam Phong tp ch. m quan li c dng di my i lm quan triu nh Hu v ganh ght, ch Phm Qunh l mt k bch inh c Nh nc Bo h cn nhc ln ngang hng vi h, v chc l s cn ln cao hn h na. Trong m ny c Ng nh Dim, con ca cu thn Ng nh Kh, v ng thi lm Tun v Phan Thit va c Bo i triu v Kinh lm Thng Th. T tng chng i Phm Qunh ca gia nh h Ng chnh l mm mng s chng i Bo i. Lung d lun th hai cng khng c thin cm vi nh hc gi ca Nam Phong l trong cc gii tr thc v Cch mng... - S tht Phm Qunh khng m xa n thi chng i ca phe quan li ganh ght nh mn v Ng nh Dim phi t chc 525
Thng Th v t thy mnh khng uy tn v th lc ng u vi ch th h Phm. Tun, Chng Trai Nc Vit Hi k ca Nguyn V, xut bn ti Si Gn nm 1970, ti bn ti Hoa K, trang 187, 188. 98. VN XA (Bt hiu ca ng H S Khu) - Gio s - Trong nhm ng h ng Dim t thp nin 1940 - Nh nghin cu chnh tr - Tc gi Ng nh Dim, H Ch Minh v Mt trn Gii phng Min Nam, Vn Ngh, Hoa K ... Trong mt x hi m nt c o ca np sng vn minh l t khen, khng nn ly lm l l Bc c th tr trn t mnh xng tng ly mnh trong cu nh nc qun chng bt buc phi ht hng ngy cho Bc nghe: H Ch Minh mun nm H Ch Minh Lm cho nc Vit Nam quang vinh iu ng ni l min Nam, tiu biu c t nhiu tinh thn dn tc, tc khng c chuyn t khen m c l thi thm xng. C Ng t ra chng thua Bc H. lm Quc trng, ng ra cm quyn. C vn cn buc dn xng tng mnh l ch s nh thng. ngi Tng thng bt dn ht: Ton dn Vit Nam ghi n Ng Tng thng Ng Tng thng, Ng Tng thng mun nm cho mnh nghe, nghim trang ng thng cho quc k. Phi chng c lc vui tnh, C cng lm nhm ht theo, nghe mnh khen ly mnh l cu tinh ca dn tc! Xin ni r: C Ng c th ng cho ton dn ghi n, hay Bc H qu lm cho nc c quang vinh , nhng l chuyn chnh tr, thuc phm vi phn quyt ca lch s, khng thuc phm vi bi ny. V ty nhn nh ca qun chng trong nc, cng nh ca mi c nhn, ngi vit khng c t cch bn n. Nhng Bc v C dng quyn lc nh nc, ng trn cng v Quc trng, m buc nhn dn trong nc ngy ngy ht cho mnh nghe nhng li chng c cht thm xng hay t khim, ngc vi tm l chung ca dn tc th y l chuyn ngn t n ni xng h ba bi. Nguy him li xut pht t cp thng ng trong nc. 526
Li xng h n ni ba bi y c th gi l li Kiu xng m min Nam li kiu xng ny, sau , truyn nghip cho cc ng tng k tip ngi cao. Ngi Vit Ting Vit Nguyt san Qu M-Xut bn ti Paris thng 9, 10 nm 1984, s 61, 62. 99. PHAN XNG - Chin hu v n nhn ca gia nh Tng thng Ng nh Dim t 1948 thi cn Lt. - Cu Dn biu Quc hi, Nht Cng Ha Vit Nam. ... Khi Lt, ti l ngi duy nht lui ti v tip t cho gia nh ng Nhu t ht go, t lon sa, t iu thuc v cng bit qu nhiu v gia nh ny nht l nhng giao du thn mt ca ngi n b c ging mu "T Hy Thi Hu". Khi hn vi th thn thit nhng lc ln voi ri th mi ln gp ti l mi ln nh n qu kh chng my tt p. Nn h mun qun qu kh v khng mun gp ti. Bit vy nn mun gi tit tho ca mnh, ti tuyn b vi bn b rng: Je leur laisse la chance de russir. Trch t th ring gi tc gi-ngy 28-6-1979, t Minesota, Hoa K. 100. HUNH MINH - Nhn s tn gio Tin Lnh. - Dn biu Quc Hi Nht Cng Ha. - Bn thn ca Tng thng Ng nh Dim. ... Ch tht gia nh C (Ng nh Dim) i vi bn khng c nhn tnh. C bit C T Chng Phng ch, dm biu C Dim 20 ngn ng bc khi c Dim sa c tht th m khi C v nc chp chnh C Phng v chu (tc T Ch Dip) con trai C chng c chi v nhiu ngi tranh ginh. C Phng tht ch lang thang, Bc s Tn nui, n ti ht tng thang thuc Bc (ti c hiu thuc Bc v c v ng y i ti) ti biu C Phng lun. C Phng c m gi lm Nha Trang trn 90 tui. Lc con r C Phng b Cng An bt, v Chu trn sang Bnh Xuyn, nhn vin Cng an thm vn nhn C Phng ng vo h s ni, C cng theo Tng thng kia m. C Phng trn mt la ln: ni by, ti u c ci hn hnh theo Tng thng, tht s ti ng h Ng ch s, ch Tng thng Dim ti u c c theo, nu ti c theo Tng thng Dim th cha ca 527
ng cng khng dm bt ti. Nhn vin y nghe cu khng khi, thch qu, trnh ln th no, C Phng c th t do ngay... Lc ng Ung Hi Th cng thng C Phng. trong Nam tt c cc nh tai mt u bit ti v thng ti v ti ni tht, nhn nhc m theo Kinh Thnh dy s tham tin l ci r mi ti c. Nn ti thng thn trc mt Tng thng Dim v dm ni: Tt c ci g C lm ai ny u khen c, ci g cng c kt qu. Song cn c mt iu, C (Dim) hi iu g? Ti ni: C hi ti mi dm ni, xin C ng nng gin. Ngi ta ni C vi bn thiu nhn tnh, kia ka nh C T Chng Phng . C mun lm Tng thng qu sm nn hng vic c... nh tn ng. Ti ni mnh lm ci g v sau ngi ta yn th mnh lm, cn lm m ngi ta ln ph ngay th ng lm nh tn ng Ng nh Khi, Vnh Long tn ng Ng nh Thc my thng sau o chnh h ph ngay... Nu Ng nh Kh cn c ngha hn cht nh ch Ng nh Khi, ai khng bit khi Qung Nam... Trch th ring gi tc gi ngy 9-5-1977 ti Oakland, California.
HT TP MT XIN C TIP TP HAI V TP BA
Nh Xut bn THIEN TRI THUC Publications P.O. Box 4805 Garden Grove, CA.92842-4805 USA
528

1963-2013 Năm Mươi Năm Nhìn Lại (Tập 1/3)

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

1963-2013 Năm Mươi Năm Nhìn Lại (Tập 1/3)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt

1963 2013 NM MI NM NHN LI

Tuyn tp ca 99 tc gi v nhng li Ph phn ca 100 Chng nhn v ch Ng nh Dim

1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt

1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt

1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt

1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt

1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt

1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt

1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt

1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt

1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt

1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt

1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt

1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt

NG NH DIM TRONG LIN MINH M-VATICAN

1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt

1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt

1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt

1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt

1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt

1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt

1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt

1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt

1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt

1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt

1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt

1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt

1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt

1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt

1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt

1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt

1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt

1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt

1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt

1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt

1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt

HNG Y FRANCIS SPELLMAN V CHIN TRANH VIT NAM

1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt

1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt

1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt

1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt

1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt

1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt

1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt

1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt

1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt

1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt

1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt

1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt

TRNG HP NG NH DIM CCH M CHN NG MINH TI CHU

1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt

1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt

1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt

Hng Y Francis Spellman

1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt

1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt

1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt

1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt

1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt

1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt

1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt

1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt

GIO HI TRONG CN BO BNG