LI M U p ng nhu cu nghin cu v hc tp cho sinh vin ngnh Khoa hc qun l, chng ti bin son Tp bi ging Khoa hc qun l i cng

g nhm cung cp h thng tri thc c bn, c tnh l lun chung v qun l. Vic nm vng cc nguyn l qun l, quy lut qun l, cc phm tr v cc khi nim c bn ca khoa hc qun l s gip cho sinh vin c nhng c s l lun v phng php lun nhn thc mt cch ng n cc mn hc trong khi kin thc c s cng nh trong khi kin thc chuyn ngnh. y l mt mn hc c tnh khi qut ho v tru tng ho cao, i hi sinh vin phi c trang b kin thc ca nhng mn hc c bn, c bit l mn Nhng nguyn l chung ca Ch ngha Mc - Lnin. Kt cu ca tp bi ging c trnh by bi cc phn v cc chng theo logic sau: Phn 1: Tng quan v Khoa hc qun l Chng 1. Qun l v mi trng qun l Chng 2. Qun l vi t cch l mt khoa hc Phn 2: Nguyn tc v phng php qun l Chng 3: Nguyn tc qun l Chng 4: Phng php qun l Phn 3: Cc chc nng ca quy trnh qun l Chng 5: Lp k hoch v ra quyt nh qun l Chng 6: Chc nng t chc Chng 7: Chc nng lnh o Chng 8: Chc nng kim tra
1

Chng 9: Thng tin trong qun l Tip cn v ni dung ca tp bi ging ny l c s k tha ca cc tc gi i trc, nhng cng c nhng khc bit ng k. Chng ti c gng u t cho tp bi ging c cht lng v ph hp vi sinh vin ngnh Khoa hc qun l. Tuy nhin, cng trnh ny cng khng trnh khi nhiu thiu st. Chng ti rt mong c s gp ca cc ng nghip v ca sinh vin tip tc hon thin vi cht lng cao hn. Tc gi

PHN 1: TNG QUAN V KHOA HC QUN L

Phn ny gm 2 chng: Chng 1. Qun l v mi trng qun l Chng 2. Qun l vi t cch l mt khoa hc

CHNG 1: QUN L V MI TRNG QUN L Chng ny lm r cc ni dung c bn: - Khi lun v qun l + Tip cn v quan nim khc nhau v qun l + Bn cht ca qun l + Vai tr ca qun l + Phn loi qun l - Mi trng qun l + Khi nim Mi trng qun l + Phn loi mi trng qun l + Mt s nhn t c bn ca mi trng v m tc ng ti qun l Nhn t chnh tr Nhn t kinh t Nhn t vn ha - x hi

1.1 Khi lun v qun l

3

1.1.1 Tip cn v quan nim khc nhau v qun l Qun l l mt dng hot ng c bit quan trng ca con ngi. Qun l cha ng ni dung rng ln, a dng phc tp v lun vn ng, bin i, pht trin. V vy, khi nhn thc v qun l, c nhiu cch tip cn v quan nim khc nhau. F.W Taylor (1856-1915) l mt trong nhng ngi u tin khai sinh ra khoa hc qun l v l ng t ca trng phi qun l theo khoa hc, tip cn qun l di gc kinh t - k thut cho rng: Qun l l hon thnh cng vic ca mnh thng qua ngi khc v bit c mt cch chnh xc h hon thnh cng vic mt cch tt nht v r nht. H. Fayol (1886-1925) l ngi u tin tip cn qun l theo quy trnh v l ngi c tm nh hng to ln trong lch s t tng qun l t thi k cn - hin i ti nay, quan nim rng: Qun l hnh chnh l d on v lp k hoch, t chc, iu khin, phi hp v kim tra. M.P Follet (1868-1933) tip cn qun l di gc quan h con ngi, khi nhn mnh ti nhn t ngh thut trong qun l cho rng: Qun l l mt ngh thut khin cho cng vic ca bn c hon thnh thng qua ngi khc. C. I. Barnarrd (1866-1961) tip cn qun l t gc ca l thuyt h thng, l i biu xut sc ca l thuyt qun l t chc cho rng: Qun l khng phi l cng vic ca t chc m l cng vic chuyn mn duy tr v pht trin t chc. iu quyt nh i vi s tn ti v pht trin ca mt t chc l s sn sng hp tc, s tha nhn mc tiu chung v kh nng thng tin. H. Simon (1916) cho rng ra quyt nh l ct li ca qun l. Mi cng vic ca t chc ch din ra sau khi c quyt nh ca ch th qun l. Ra quyt nh qun l l chc nng c bn ca mi cp trong t chc.

Paul Hersey v Ken Blanc Harh tip cn qun l theo tnh hung quan nim rng khng c mt phng thc qun l v lnh o tt nht cho mi tnh hung khc nhau. Ngi qun l s la chn phng php qun l cn c vo tnh hung c th. J.H Donnelly, James Gibson v J.M Ivancevich trong khi nhn mnh ti hiu qu s phi hp hot ng ca nhiu ngi cho rng: Qun l l mt qu trnh do mt ngi hay nhiu ngi thc hin nhm phi hp cc hot ng ca nhng ngi khc t c kt qu m mt ngi hnh ng ring r khng th no t c. Stephan Robbins quan nim: Qun l l tin trnh hoch nh, t chc, lnh o v kim sot nhng hnh ng ca cc thnh vin trong t chc v s dng tt c cc ngun lc khc ca t chc nhm t c mc tiu t ra. Harold Koontz, Cyril Odonnell v Heinz Weichrich nhm gp cc tip cn v qun l thnh cc loi: - Tip cn theo kinh nghim hoc theo trng hp - Tip cn theo hnh vi quan h c nhn - Tip cn theo hnh vi nhm - Tip cn theo h thng hp tc x hi - Tip cn theo h thng k thut - x hi - Tip cn theo l thuyt quyt nh - Tip cn h thng - Tip cn ton hc hoc khoa hc qun l - Tip cn theo iu kin hoc theo tnh hung - Tip cn theo cc vai tr qun l
5

- Tip cn tc nghip Trong s cc tip cn trn, Harold Koontz v cc ng s c bit lu v ng quan im vi tip cn tc nghip (tip cn ny cn c gi l trng phi quy trnh qun l). Tip cn ny c cao bi v Trng phi tc nghip tha nhn s tn ti mt ht nhn trung tm ca khoa hc qun l v l thuyt c dng cho qun l v cng rt ta nhng ng gp quan trng t cc trng phi v cc cch tip cn khc. Chnh v vy, Harold Koontz v cc ng nghip cho rng: Bn cht qun l l phi hp cc n lc ca con ngi thng qua cc chc nng lp k hoch, xy dng t chc, xc nh bin ch, lnh o v kim tra. iu ng lu l cc tc gi ca Nhng vn ct yu ca qun l cho rng: khu rng l thuyt qun l khng ch tip tc n hoa m cn rm rp hn gn gp i con s cc trng phi hoc cch tip cn c tm ra trong hn hai mi nm trc. Nhng tip cn v quan nim khc nhau to ra bc tranh a dng v phong ph v qun l, gp phn cho vic nhn thc ngy cng y v ng n hn v qun l. Tuy nhin, cc tip cn v quan nim trn ch mi xem xt qun l nhng gc v kha cnh nht nh m cha nhn nhn n nh mt chnh th vi nhng quan h c bn, v vy, cha vch ra c bn cht ca qun l. S d c nhng s khc nhau trong tip cn v quan nim nh vy l do cc nguyn nhn sau: - Qun l l lnh vc cha ng ni dung rng ln, a dng, phc tp v lun bin i cng vi s thay i ca nhng iu kin kinh t - x hi nhng giai on nht nh.

- Nhu cu m thc tin qun l t ra cc giai on lch s l khng ging nhau, v vy, i hi phi c nhng quan nim, l thuyt v qun l lm c s l lun cho vic gii quyt nhng vn thc tin cng khc nhau. - Trnh pht trin ngy cng cao ca cc khoa hc v kh nng ng dng nhng thnh tu ca chng vo lnh vc qun l lm xut hin nhng trng phi mi vi nhng l thuyt mi trong qun l. - V th, ch ng, lp trng giai cp ca cc nh t tng qun l l khng ging nhau. 1.1.2 Bn cht ca qun l lm r bn cht ca qun l, trc ht cn phi xc nh im xut pht khi nghin cu v qun l. Qun l l mt trong v lng cc hot ng ca con ngi, nhng l mt loi hnh hot ng c bit l lao ng siu lao ng, lao ng v lao ng, ngha l n ly cc loi hnh lao ng c th lm i tng tc ng ti nhm phi kt hp chng li thnh mt hp lc t to nn sc mnh chung ca mt t chc. V vy, qun l va c nhng c im chung, c quan h hu c vi cc hot ng c th khc, va c tnh c lp tng i v mang nhng c trng ring ca n. Chng ta bit rng, con ngi ch c th tn ti v pht trin thng qua hot ng tha mn nhng nhu cu nht nh. Bt k hot ng no cng c tin hnh theo quy trnh: Ch th (con ngi c thc) s dng nhng cng c, phng tin v cc cch thc nht nh tc ng vo i tng (t nhin, x hi, t duy) nhm t ti mc tiu xc nh.

Hot ng ni chung

Cng c

Ch th Phng tin

i tng

Mc tiu

Hot ng sn xut vt cht l loi hnh hot ng c bn nht trong tt c cc hot ng ca con ngi v ng vai tr quyt nh s tn ti v pht trin ca con ngi ca x hi. Hot ng sn xut vt cht c thc hin theo quy trnh: Ch th sn xut (con ngi vi kinh nghim, k nng v tri thc lao ng ca h) s dng nhng cng c, phng tin v cc cch thc sn xut tc ng vo i tng sn xut nhm to ra sn phm phc v nhu cu ca con ngi. Ngoi vic tun theo quy trnh ca hot ng ni chung v hot ng sn xut ni ring, hot ng qun l cn c nhng c trng ring ca n. Tnh c th ca hot ng qun l so vi hot ng sn xut vt cht biu hin trn tt c cc phng din: Ch th; i tng; Cng c, phng tin; Cch thc tc ng v Mc tiu. S phn bit gia hot ng sn xut vt cht v hot ng qun l c minh ho bng s sau:

Hot ng sn xut vt cht

Ch th

Cng c sn xut Phng tin sn xut

i tng

Mc tiu

Hot ng qun l

Ch th qun l

Quyt nh qun l Cng c, phng tin qun l

i tng qun l

Mc tiu ca t chc

Con ngi

Con ngi

Tuy nhin, s phn bit gia hot ng qun l v hot ng sn xut vt cht l c ngha tng i v ch tn ti trong lnh vc nhn thc. Trong thc t (v mt bn th lun) hot ng qun l c quan h hu c vi hot ng sn xut v cc hot ng c th khc ca con ngi, bi v, nh chng ta bit: Qun l l hot ng tt yu ny sinh khi c s tham gia hot ng chung ca con ngi v v vy, n l hot ng mang tnh ph qut.

Ch th qun l

Cng c 1 Phng tin 1

i tng 1

Cng c 2 Phng tin 2

i tng 2

Mc tiu chung

Ngi qun l

Ngi b qun l

Phi con ngi

MI TRNG

T xut pht im nh trnh by trn, k tha nhng nhn t hp l ca cc tip cn v quan nim v qun l trong lch s t tng qun l, c th tng hp v rt ra nh ngha v qun l nh sau: Qun l l tc ng c thc, bng quyn lc, theo quy trnh ca ch th qun l ti i tng qun l phi hp cc ngun lc nhm thc hin mc tiu ca t chc trong iu kin mi trng bin i. T nh ngha ny, c th thy rng: - Qun l l biu hin mi quan h gia con ngi vi con ngi, l quan h gia ch th qun l vi i tng qun l. - Qun l l tc ng c thc - Qun l l tc ng bng quyn lc - Qun l l tc ng theo quy trnh - Qun l l phi hp cc ngun lc - Qun l nhm thc hin mc tiu chung - Qun l tn ti trong mt mi trng lun bin i. Nh vy, qun l l mt h thng bao gm nhng nhn t c bn: ch th qun l, i tng qun l, mc tiu qun l, cng c, phng tin qun l, cch thc qun l (c thc, bng quyn lc, theo quy trnh) v mi trng qun l. Nhng nhn t c quan h v tc ng ln nhau hnh thnh nn quy lut v tnh quy lut qun l. lm r hn bn cht ca qun l cn phi lun gii v c trng ca hot ng qun l. Qun l c nhng c trng c bn sau: Th nht: Qun l l hot ng mang tnh tt yu v ph bin.

10

Tnh tt yu v ph bin ca hot ng qun l biu hin ch: Bn cht ca con ngui l tng ho cc mi quan h x hi. iu c ngha l con ngi khng th tn ti v pht trin nu khng quan h v hot ng vi ngi khc. Khi con ngi cng tham gia hot ng vi nhau th tt yu phi c mt ch iu khin hay l phi c tc nhn qun l nu mun t ti trt t v hiu qu. Mt khc, con ngi thng qua hot ng tho mn nhu cu m tho mn nhu cu ny li pht sinh nhu cu khc v vy con ngi phi tham d vo nhiu hnh thc hot ng vi nhiu loi hnh t chc khc nhau. Chnh v vy, hot ng qun l tn ti nh mt tt yu mi loi hnh t chc khc nhau trong t chc kinh t ch l mt trong nhng loi hnh t chc c bn ca con ngi. Th hai: Hot ng qun l biu hin mi quan h gia con ngi vi con ngi. Thc cht ca quan h gia con ngi vi con ngi trong qun l l quan h gia ch th qun l (ngi qun l) v i tng qun l (ngi b qun l). Mt trong nhng c trng ni bt ca hot ng qun l so vi cc hot ng khc l ch: cc hot ng c th ca con ngi l biu hin ca mi quan h gia ch th (con ngi) vi i tng ca n (l lnh vc phi con ngi). Cn hot ng qun l d lnh vc hoc cp no cng l s biu hin ca mi quan h gia con ngi vi con ngi. V vy, tc ng qun l (mc tiu, ni dung, phng thc qun l) c s khc bit so vi cc tc ng ca cc hot ng khc. Th ba: Qun l l tc ng c thc. Ch th qun l tc ng ti i tng qun l l nhng con ngi hin thc iu khin hnh vi, pht huy cao nht tim nng v nng lc ca h nhm hon thnh mc tiu ca t chc. Chnh v vy, tc ng qun l (mc tiu, ni dung v phng thc) ca ch th qun l ti i tng qun l phi l tc ng c thc, ngha l tc ng bng tnh cm (tm l), da trn c s tri thc khoa hc (khch
11

quan, ng n) v bng ch (th hin bn lnh). C nh vy ch th qun l mi gy nh hng tch cc ti i tng qun l. Th t: Qun l l tc ng bng quyn lc. Hot ng qun l c tin hnh trn c s cc cng c, phng tin v cch thc tc ng nht nh. Tuy nhin, khc vi cc hot ng khc, hot ng qun l ch c th tn ti nh yu t quyn lc (c th coi quyn lc l mt cng c, phng tin c bit). Vi t cch l sc mnh c tha nhn, quyn lc l nhn t gip cho ch th qun l tc ng ti i tng qun l iu khin hnh vi ca h. Quyn lc c biu hin thng qua cc quyt nh qun l, cc nguyn tc qun l, cc ch , chnh sch.v.v. Nh c quyn lc m ch th qun l mi m trch c vai tr ca mnh l duy tr k cng, k lut v xc lp s pht trin n nh, bn vng ca t chc. iu ng lu l cch thc s dng quyn lc ca ch th qun l c ngha quyt nh tnh cht, c im ca hot ng qun l, ca vn ho qun l, c bit l ca phong cch qun l. Th nm: Qun l l tc ng theo quy trnh. Cc hot ng c th thng c tin hnh trn c s nhng kin thc chuyn mn, nhng k nng tc nghip ca n cn hot ng qun l c tin hnh theo mt quy trnh bao gm: Lp k hoch, t chc, lnh o v kim tra. l quy trnh chung cho mi nh qun l v mi lnh vc qun l. N c gi l cc chc nng c bn ca qun l v mang tnh k thut hc ca hot ng qun l. Vi quy trnh nh vy, hot ng qun l c coi l mt dng lao ng mang tnh gin tip v tng hp. Ngha l n khng trc tip to ra sn phm m nh thc hin cc vai tr nh hng, thit k, duy tr, thc y v iu chnh t gin tip to ra nhiu sn phm hn v mang li hiu lc v hiu qu cho t chc. Th su: Qun l l hot ng phi hp cc ngun lc.

12

Thng qua tc ng c thc, bng quyn lc, theo quy trnh m hot ng qun l mi c th phi hp cc ngun lc bn trong v bn ngoi t chc. Cc ngun lc c phi hp bao gm: nhn lc, vt lc, ti lc v tin lc. Nh phi hp cc ngun lc m qun l tr thnh tc nhn c bit quan trng trong vic to nn hp lc chung trn c s nhng lc ring, to nn sc mnh tng hp trn c s nhng sc mnh ca cc b phn nhm hon thnh mc tiu chung mt cch hiu qu m tng c nhn ring l hay cc b phn n phng khng th t ti. Th by: Qun l nhm hng ti thc hin mc tiu chung. Hiu qu ca cc hot ng c th c o bng kt qu cui cng m n mang li nhm tho mn nhu cu ca ch th n mc no, cn hot ng qun l ngoi vic tho mn nhu cu ring ca ch th th iu c bit quan trng l phi p ng li ch ca i tng. N l hot ng va phi t c hiu lc, va phi t c hiu qu. Trong thc tin qun l, khng phi bao gi mc tiu chung cng c thc hin mt cch trit . iu tu thuc vo iu kin kinh t - x hi ca nhng giai on lch s nht nh. Nhng xung t v li ch gia ch th qun l vi i tng qun l thng xuyn tn ti v vy, hot ng qun l xt n cng l phi a ra cc tc ng nhm khc phc nhng xung t y. Mc gii quyt xung t v thit lp s thng nht v li ch l tiu ch c bit quan trng nh gi mc u vit ca cc m hnh qun l trong thc t. Th tm: Qun l l hot ng va mang tnh khoa hc, va mang tnh ngh thut. Tnh khoa hc ca hot ng qun l th hin ch cc nguyn tc qun l, phng php qun l, cc chc nng ca quy trnh qun l v cc quyt nh qun l phi c xy dng trn c s nhng tri thc, kinh nghim m nh qun l c c thng qua qu trnh nhn thc v tri nghim trong thc tin. iu c
13

ngha l, ni dung ca cc tc ng qun l phi ph hp vi iu kin khch quan ca mi trng v nng lc hin c ca t chc cng nh xu hng pht trin tt yu ca n. Tnh ngh thut ca hot ng qun l th hin qu trnh thc thi cc quyt nh qun l trong thc tin v c biu hin r nt trong vic vn dng cc phng php qun l, vic la chn cc phong cch v ngh thut lnh o. Tnh khoa hc v ngh thut trong qun l khng loi tr nhau m chng c mi quan h tng tc, tng sinh v c biu hin ra tt c cc ni dung ca tc ng qun l. iu to nn c trng ni bt ca hot ng qun l so vi nhng hot ng khc. Th chn: Mi quan h gia qun l v t qun Qun l v t qun l hai mt i lp ca mt chnh th. iu th hin ch, nu hot ng qun l c thc hin mt cch khoa hc ngha l khng p t quyn lc mt chiu t pha ch th m l s tc ng qua li gia ch th v i tng th qun l v t qun l l c s thng nht vi nhau. Nh vy, qun l theo ngha ch thc bao hm trong n c yu t t qun. Tuy nhin, trong qu trnh hng ti t do ca con ngi, khng phi khi no v u cng c th t ti s thng nht gia qun l v t qun m n l mt mu thun cn phi c gii quyt trong tng nc thang ca s pht trin. Qu trnh c th c gi l qun l tim cn ti t qun. 1.1.3 Vai tr ca qun l Qun l ng vai tr c bit quan trng trong vic duy tr v pht trin t chc mi cp , mi loi hnh. Vi ni dung rng ln v a dng ca qun l, lm r vai tr ca n, cn tip cn hai cp : Tip cn vai tr ca qun l theo tng c trng ni bt ca n:
14

A.Smith (Nh kinh t hc C in Anh, th k XVIII) nhn mnh ti vai tr ca phn cng lao ng i vi hiu qu ca sn xut. A. Smith cho rng: lao ng chung mang li hiu qu ln hn lao ng c th l nh c s phn cng lao ng hp l v 3 l do c bn: 1) K nng ca ngi lao ng c nng cao; 2) Tit kim c thi gian v khng phi chuyn t cng vic ny sang cng vic khc; 3) To iu kin thun li cho vic u t khoa hc - k thut nhm ci tin cng c sn xut. Cc Mc pht trin cc t tng ca A.Smith v khng nh lao ng tp th c t chc hp l bao gi cng mang li hiu qu ln hn lao ng c th iu c c l nh ngoi vic phn cng lao ng hp l, lao ng tp th cn to ra bu khng kh thi ua v t kch thc tinh lc ca ngi lao ng. Cc Mc cn c bit nh gi cao vai tr ca " ch iu khin" trong hot ng chung v ng thi coi tc nhn qun l c vai tr nh l "nhc trng" ca dn nhc. V.I.Lnin lun cao sc mnh to ln ca cng tc t chc trong tin trnh cch mng ca giai cp v sn. thi k non tr v kh khn ca cch mng Nga, ng a ra mt lun im quan trng: Hy cho ti mt t chc ca nhng ngi cng sn, ti s lm o ln c nc Nga. V khng phi ngu nhin, trong qu trnh lnh o cng cuc xy dng trt t x hi mi, Lnin lun ku gi v yu cu cc nh my, cng xng ca Chnh quyn X vit mun t nng sut cao th phi hc tp v p dng m hnh qun l ca Taylor. Cc chuyn gia Nht Bn a ra hc thuyt v "nhn t th t" khng nh vai tr c bit quan trng ca qun l. Qun l c coi l nhn t th t nh l nhn t ni kt 3 nhn t trong cc x hi truyn thng (T bn, rung t v lao ng) v ng vai tr l nhn t quyt nh s pht trin ca x hi hin i. Tip cn tng th v vai tr ca qun l:
15

Qun l l mt hot ng hay l mt hnh thc lao ng c bit. N ly cc hot ng c th lm i tng tc ng vo nhm nh hng, thit k, duy tr, pht trin, iu chnh v phi hp cc hot ng thnh mt hp lc hng ti hon thnh mc tiu ca t chc. Chnh v vy, xt v mt tng th hay xt nh mt quy trnh, qun l c nhng vai tr sau: Th nht: Vai tr nh hng Nh c hot ng qun l vi t cch l ch iu khin mt cng ng ngi, mt t chc ngi m n c th hng cc hot ng ca cc thnh vin theo mt vct chung. Vai tr nh hng ca hot ng qun l c biu hin ch yu thng qua chc nng lp k hoch. Bn cht ca lp k hoch chnh l xc nh mc tiu, cc phng n v ngun lc thc hin mc tiu. Vic xc nh mc tiu ng n, ph hp s gip cho t chc vn hnh, pht trin ng hng v ng thi ng ph vi s bt nh ca mi trng. Th hai: Vai tr thit k thc hin mc tiu vi cc phng n v cc ngun lc c xc nh th cn phi c "kch bn". Chnh v vy, thng qua chc nng t chc m cc hot ng qun l s thc hin vai tr thit k ca n. Vai tr thit k lin quan ti cc ni dung: Xy dng c cu t chc, xc nh bin ch, phn cng cng vic, giao quyn v chun b cc ngun lc khc. Thc hin tt nhng ni dung ny l tin v iu kin c bit quan trng i vi hiu qu ca hot ng qun l. Th ba: Vai tr duy tr v thc y Vai tr duy tr v thc y c th hin qua chc nng lnh o ca quy trnh qun l. Nh c h thng nguyn tc qun l (ni quy, quy ch) mi c th bt buc ch th qun l v i tng qun l hot ng trong gii hn quyn lc v thm
16

quyn ca h. y l nhn t c bit quan trng gp phn to nn k lut, k cng tnh n nh, bn vng ca mt t chc. Thng qua h thng chnh sch v nhn lc, vt lc, ti lc, tin lc ph hp v phong cch qun l hp l, hot ng qun l l tc nhn to ra ng c thc y t pht huy cao nht nng lc ca ngi lao ng v to iu kin cho h kh nng sng to cao nht. Th t: Vai tr iu chnh Thng qua chc nng kim tra m hot ng qun l th hin vai tr iu chnh ca n. Vi h thng cc tiu ch c xy dng o lng cc kt qu hot ng ca t chc a ra cc gii php nhm iu chnh nhng sai lch, sa cha nhng sai lm, t m bo cho t chc pht trin theo ng mc tiu ra. Th nm: Vai tr phi hp Thng qua cc chc nng lp k hoch, t chc, lnh o v kim ta m hot ng qun l biu hin vai tr phi hp ca n. Bn cht ca hot ng qun l l nhm phi hp cc ngun lc (nhn lc, vt lc, ti lc, tin lc...) c c sc mnh tng hp nhm thc hin mc tiu chung m s n lc ca mt c nhn khng th lm c. 1.1.4 Phn loi qun l Qun l tn ti nhiu hnh thc khc nhau, iu tu thuc vo cn c phn loi. - Cn c vo quy m t chc, qun l c phn chia thnh: + Qun l vi m: qun l mt t chc nh, n chc nng, n mc tiu + Qun l v m: qun l mt t chc ln, a chc nng, a mc tiu

17

S phn chia ny ch mang tnh tng i bi v trong nhng quan h xc nh m mt t chc c th l vi m, c th l v m. - Cn c vo i tng, qun l c phn chia thnh: + Qun l gii t nhin: Qun l gii t nhin thng c hiu theo ngha l chm sc, trng coi v bo v.v.v. + Qun l h thng vt t, k thut: Qun l vt t, k thut thng c hiu theo ngha l bo qun, bo dng, iu khin.v.v. + Qun l con ngi - x hi: Qun l con ngi- x hi c hiu theo ngha l tc ng c thc, bng quyn lc, theo quy trnh ca ch th qun l ti i tng qun l phi hp cc ngun lc nhm thc hin mc tiu ca t chc. nh ngha v qun l tit 1.1.2 c hiu theo ngha ny. Tuy nhin, s phn chia theo cn c ny cng mang tnh tng i bi v cc h thng t nhin, vt t, k thut, cng ngh v con ngi - x hi ch tn ti mt cch c lp tng i, trong thc t chng c quan h gn b hu c vi nhau. Hn na, khi ni ti qun l, nh trnh by, xt n cng l qun l hnh vi v hot ng ca con ngi. V bn cht qun l l biu hin ca mi quan h gia con ngi vi con ngi. - Cn c vo cc lnh vc hot ng ca x hi, qun l c chia thnh: + Qun l kinh t + Qun l hnh chnh + Qun l vn ho + Qun l x hi.v.v. S phn chia ny l xt cp chung ca tng lnh vc. Bi v, tng lnh vc hot ng ca con ngi li c th c phn chia thnh nhng cp c th, vi nhng loi hnh qun l chuyn ngnh.
18

- Cn c vo cc hin tng, cc qu trnh x hi nh l nhng "h thng ng", qun l c chia thnh: + Qun l bin i + Qun l ri ro + Qun l khng hong.v.v. Nhng loi hnh qun l ny l biu hin ca xu hng tip cn hin i v qun l v chng c th bao cha cc loi hnh qun l khc nhau hoc nhm gp mt s loi hnh qun l li vi nhau. - Cn c vo chnh th t chc hoc cc yu t cu thnh t chc, c th phn chia qun l thnh: + Qun l t chc (Ton b chnh th ca mt t chc) + Qun l cc yu t ca t chc (Qun l mc tiu; Qun l c cu t chc; Qun l ngun nhn lc; Qun l chnh sch; Qun l h thng thng tin; Qun l vn ho t chc) - Cn c vo tnh cht ca hot ng qun l, c th chia qun l thnh cc loi: + Qun l cht lng + Qun l chnh th + Qun l i mi + Qun l hi ho.v.v. - Cn c vo ch th ca hot ng qun l, c th phn chia qun l thnh: + Qun l c nhn + Qun l nh nc
19

+ Qun l hnh chnh nh nc + Qun l x hi.v.v. Cc hnh thc qun l ny biu hin vai tr ca cc ch th trong cc loi hnh qun l khc nhau. Chng c th ging nhau v mc tiu qun l, nhng c s khc bit v phng thc qun l. Qua s phn loi trn, cho thy qun l l mt lnh vc hot ng cha ng ni dung rng ln, a dng, phong ph v tn ti nhiu cp , nhiu hnh thc khc nhau. V th, qua vic phn loi v qun l s gip cho nhn thc v qun l mt cch y v ton din hn. Tuy nhin, qun l tn ti di bt c loi hnh no th xt n cng bn cht ca n l biu hin ca mi quan h gia con ngi vi con ngi. 1.2 Mi trng qun l Qun l tn ti di nhiu hnh thc v cp khc nhau v c th coi l nhng h thng qun l xc nh. Mi mt h thng qun l u c nhng nhn t bn trong v nhn t bn ngoi. Chng lun c quan h v tc ng ln nhau. Mi quan h v tng tc ca cc nhn t bn trong s c trnh by cc phn tip theo. phn ny ch trnh by mt cch khi qut nhng vn v mi trng qun l v phn tch nhng nhn t c bn, chung nht ca mi trng qun l m chng c tc ng ti qun l tt c cc loi hnh v cp . 1.2.1 Khi nim Mi trng qun l 1.2.1.1 nh ngha Mi trng qun l l cc yu t hoc tp hp cc yu t bn ngoi h thng qun l, tc ng v nh hng ti s vn ng, bin i v pht trin ca h thng qun l. 1.2.1.2 c trng Mi trng qun l c nhng c trng c bn:
20

- Mi trng qun l l cc yu t hoc tp hp cc yu t bn ngoi h thng qun l. + Cc yu t hoc tp hp cc yu t ca mi trng qun l tn ti khch quan, ngha l khng ph thuc vo mun ch quan ca nh qun l. + Tu thuc vo tng loi hnh t chc, tng h thng qun l c th m c cc yu t hoc tp hp cc yu t ca mi trng tng ng. - Mi trng qun l khng phi l tnh ti m lun vn ng bin i. S bin i c th l: + Lin tc, thng xuyn, t bin + Tun t, tng i n nh, ngt qung. - Mi trng qun l c tc ng ti h thng qun l. S tc ng ny c th din ra theo hai hng: + Tc ng tch cc (thun li) + Tc ng tiu cc (kh khn) - Ch th qun l phi nhn thc c quy lut bin i ca mi trng c s ng ph thch hp (thit k ro chn, bc m) nhm hn ch mt tiu cc, pht huy mt tch cc, gip cho s pht trin ca t chc mt cch n nh v bn vng. 1.2.2 Phn loi mi trng qun l C th phn chia mi trng qun l thnh cc loi hnh c bn sau: - Cn c vo phm vi, quy m tc ng ti h thng qun l, mi trng qun l c th c phn chia thnh:

21

+ Mi trng v m: l tp hp cc yu t, cc iu kin bn ngoi cc h thng qun l v c tc ng ti tt c cc loi hnh v cp qun l. Mi trng v m c th phn chia thnh cc nhn t: -- Nhn t chnh tr -- Nhn t kinh t -- Nhn t vn ho - x hi + Mi trng trung m: l tp hp cc yu t bn ngoi cc h thng qun l c tc ng ti mt s cc loi hnh v cp qun l. + Mi trng vi m: l cc yu t bn ngoi mt h thng qun l c tc ng ti h thng qun l . Bt c mt h thng qun l no cng chu s tc ng ca mi trng v m, trung m v vi m. - Cn c vo mc v tnh cht tc ng ti h thng qun l, mi trng qun l c th c phn chia thnh: + Mi trng trc tip: l cc yu t c lin quan mt thit ti h thng qun l xc nh v lun tc ng ti h thng . + Mi trng gin tip: l cc yu t c lin quan mt mc nht nh ti h thng qun l v tc ng ti h thng qun l mt cch khng thng xuyn. - Cn c vo tnh cht n nh hay bt n nh, mi trng qun l c th c chia thnh: + Mi trng n nh: l nhng yu t hoc tp hp cc yu t t c s bin i.

22

+ Mi trng bt nh: l nhng yu t hoc tp hp cc yu t thng xuyn bin i. - Cn c vo phm vi hot ng ca cc h thng qun l, mi trng qun l c th c chia thnh: + Mi trng trong nc + Mi trng quc t Ngoi nhng loi hnh mi trng qun l nh phn loi trn, cn c th c nhng loi hnh mi trng qun l khc nh: mi trng thun li, mi trng kh khn, mi trng thng xuyn, mi trng nht thi.v.v. Tuy nhin, s phn loi v mi trng qun l nh trn ch mang tnh cht tng i, v gia chng c mi quan h hu c vi nhau. 1.2.3 Mt s nhn t c bn ca mi trng v m tc ng ti qun l Trong phm vi ca mn hc, khi phn tch mi trng qun l tc ng ti qun l, Khoa hc qun l i cng ch lm r cc yu t c bn ca mi trng v m tc ng ti tt c cc loi hnh v cp qun l. Nhng nhn t bao gm: Nhn t kinh t, nhn t chnh tr v nhn t vn ho - x hi. * Nhn t kinh t Kinh t l lnh vc cha ng ni dung rng ln, phong ph v c nhiu cch tip cn, quan nim khc nhau. y, di gc tng qut, kinh t c hiu l ton b hot ng sn xut vt cht, trao i, phn phi, tiu dng ca con ngi. l sn xut vt cht theo ngha rng. Sn xut vt cht l s tc ng ca con ngi vo t nhin thng qua cc cng c, phng tin v cch thc sn xut bin i t nhin nhm to ra sn phm phc v cho nhu cu ca con ngi. Chnh v vy, sn xut vt cht l c s cho s tn ti v pht trin ca con ngi v x hi loi ngi. Nguyn l ny gip
23

ta thy c nguyn nhn c bn ca s thay i t nc thang ny ln nc thang khc trong s pht trin ca lch s x hi loi ngi. l s thay i ca cc phng thc sn xut vt cht. Phng thc sn xut l cch thc m con ngi dng to ra ca ci vt cht trong mt giai on lch s nht nh, theo cch , con ngi c nhng quan h vi t nhin v c nhng quan h vi nhau trong sn xut. Phng thc sn xut l mt chnh th bao gm hai mt thng nht bin chng vi nhau. l lc lng sn xut v quan h sn xut. Lc lng sn xut l mt th thng nht hu c gia t liu sn xut (nht l cng c sn xut) v con ngi vi kinh nghim, k nng, tri thc lao ng ca h. Quan h sn xut l nhng quan h c bn gia con ngi vi con ngi trong sn xut, bao gm: quan h v mt s hu t liu sn xut, quan h v t chc qun l sn xut v quan h v phn phi sn phm. S tc ng gia lc lng sn xut v quan h sn xut to thnh quy lut v s ph hp ca quan h sn xut vi tnh cht v trnh pht trin ca lc lng sn xut. l quy lut kinh t c bn quyt nh qu trnh pht trin ca x hi loi ngi. Quy lut ny cng c vai tr quyt nh v chi phi i vi tt c cc quy lut x hi khc (trong c quy lut qun l). S tc ng ca nhn t kinh t i vi cc h thng qun l c th hin ch l s tc ng ca cc nhn t trong lc lng sn xut. Nhng nhn t bao gm con ngi v t liu sn xut (gm: t liu lao ng v i tng lao ng). - Nhn t con ngi c th hin thng qua kinh nghim, k nng v trnh ca n.
24

- Nhn t t liu sn xut c biu hin thng qua tnh cht v trnh ca cng c, phng tin v c bit l vai tr ca khoa hc cng ngh. S tc ng ca nhn t kinh t cn c biu hin qua s tc ng ca cc nhn t trong quan h sn xut. l quan h gia con ngi vi con ngi i vi t liu sn xut; quan h gia con ngi vi con ngi trong t chc qun l sn xut v quan h trong lnh vc phn phi sn phm. Nhn t s hu ng vai tr quyt nh i vi cch thc t chc sn xut cng nh tnh cht ca phn phi sn phm. Tuy nhin, hnh thc v tnh cht ca s hu li ph thuc vo trnh pht trin ca lc lng sn xut. * Nhn t chnh tr C nhiu quan im khc nhau v chnh tr, song, c th hiu, chnh tr l cc lnh vc hot ng v tng ng vi n l cc quan h gia con ngi vi nhau trong nhng lnh vc quyn lc, nh nc, quan h gia cc quc gia v gia cc dn tc nhm bo v li ch ca cc tng lp, giai cp, cc dn tc trong x hi trn c s tn trng v bo m quyn lc v li ch ca giai cp cm quyn. Chnh tr xt v hnh thc th hin l nhng quan im, t tng, hc thuyt, cng lnh, ng li ca chnh ng, l chnh sch php lut ca nh nc, ca giai cp cm quyn; cn xt v ni dung, chnh tr l nhng hot ng v cng vi n l mi quan h gia cc giai cp, tng lp v gia cc dn tc lin quan ti qu trnh ginh, gi, t chc v thc thi quyn lc nh nc. Nh vy, nhn t chnh tr c xem xt y bao gm cc ni dung: + H thng quan im, ng li, quyt sch chnh tr + H thng cc quy phm php lut + Cc th ch chnh tr

25

H thng quan im, ng li, quyt sch chnh tr l s biu hin tp trung v phn nh li ch kinh t, a v thng tr v kinh t ca giai cp cm quyn, c ngha l s phn nh iu kin kinh t - x hi nhng giai on lch s nht nh ng thi c vai tr trong vic nh hng cho s pht trin ca x hi. Php lut l h thng cc quy tc x s c tnh bt buc chung do nh nc t ra hoc tha nhn, th hin ch nh nc ca giai cp thng tr trn c s ghi nhn cc nhu cu v li ch ca ton x hi, c m bo thc hin bng nh nc, nhm iu chnh cc quan h x hi vi mc ch duy tr trt t v n nh x hi, v s pht trin bn vng ca x hi. Th ch chnh tr l h thng cc nh ch, cc gi tr chun mc hp thnh nhng nguyn tc t chc v phng thc vn hnh ca mt ch chnh tr, l hnh thc th hin cc thnh t ca h thng chnh tr thuc thng tng kin trc, l c s chnh tr - x hi quy nh tnh cht, ni dung ca ch x hi nhm bo v quyn lc v li ch ca giai cp cm quyn. Bt c h thng qun l no cng u chu s tc ng ca nhn t chnh tr. Phm vi, quy m, mc , tnh cht ca s tc ng c th khc nhau nhng h thng qun l c th. Tuy nhin, nh hng ca s tc ng ca nhn t chnh tr i vi tt c cc loi hnh v cp qun l l ging nhau ch s tc ng lun lun din ra theo hai khuynh hng: khuynh hng tch cc v khuynh hng tiu cc. S nh hng tch cc ca nhn t chnh tr i vi cc h thng qun l c c khi h thng quan im, ng li, chnh sch v cc quy phm php lut phn nh ng quy lut khch quan, ph hp vi iu kin kinh t x hi xc nh, cng nh ph hp vi nhu cu v li ch ca x hi. ng thi nhn t chnh tr c tc ng tch cc khi cc thit ch chnh tr c t chc v vn hnh mt cch khoa hc, hp l.
26

Nhn t chnh tr c th c nh hng tiu cc ti qun l khi h thng cc quan im, ng li, chnh sch v cc quy phm php lut ch l ch ch quan ca lc lng x hi cm quyn, v c ch vn hnh ca cc thit ch chnh tr thiu khoa hc. * Nhn t vn ha - x hi Nhn t vn ho bao gm cc ni dung c bn: - Trnh dn tr - Chun mc gi tr trong quan h ng x - Gi tr vn ho truyn thng ca dn tc Nhn t x hi bao gm: - C cu dn c - S hnh thnh v bin ng ca cc tng lp x hi - C cu quyn lc x hi - Phng thc sinh hot ca x hi Tu thuc vo tnh cht ca cc nhn t vn ho - x hi m chng c th l iu kin thun li hoc kh khn v c tc ng tch cc hoc tiu cc i vi cc h thng qun l c th.

Ch n tp v tho lun: 1. Trnh by v nh gi nhng tip cn v quan nim khc nhau v qun l 2. Lm r bn cht ca qun l 3. Phn tch vai tr ca qun l i vi s pht trin ca t chc 4. Trnh by cc cch phn loi qun l v rt ra nhn xt, nh gi
27

5. Lm r khi nim mi trng qun l, phn tch s tc ng ca nhng yu t thuc mi trng v m tc ng ti qun l

Ti liu tham kho chng 1: H. Koontz v cc tc gi: Nhng vn ct yu ca qun l, NXB KHKT, H Ni, 1994, trang 20 - 59.

28

CHNG 2: QUN L VI T CCH L MT KHOA HC

Chng ny lm r cc ni dung c bn: - iu kin kinh t - x hi v tin l lun cho s ra i ca khoa hc qun l - i tng ca khoa hc qun l - Phng php ca khoa hc qun l - c im, ngha ca khoa hc qun l

2.1 iu kin kinh t - x hi v tin l lun cho s ra i ca khoa hc qun l 2.1.1 iu kin kinh t - x hi Nhng t tng v qun l xut hin cng vi s hnh thnh v pht trin ca x hi loi ngi. Song, khoa hc qun l vi t cch l mt h thng tri thc v qun l ch mi ra i vo cui th k XIX u th k XX, khi phng thc sn xut t bn ch ngha pht trin mt trnh nht nh. a s cc nh nghin cu cho rng, s ra i ca thuyt Qun l theo khoa hc ca F.W Taylor l bc ngot nh du s ra i ca khoa hc qun l; m ra mt k nguyn mi cho s pht trin ca mt lnh vc khoa hc c bit quan trng i vi s pht trin ca x hi cng nghip. Nh chng ta bit, s ra i ca phng thc sn xut t bn ch ngha, do nhu cu ca thc tin, hng lot khoa hc mi c iu kin tch ra thnh nhng lnh vc khoa hc c lp, chm dt tnh trng, mt nh khoa hc l mt nh Bch khoa ton th ca thi k c i v mt nh khoa hc va l mt nh thn
29

hc ca thi k trung c. Tuy nhin, khng nh cc khoa hc khc, khoa hc qun l khng xut hin ngay t u cng vi s hnh thnh phng thc sn xut t bn ch ngha. Thc tin sn xut kinh doanh ca cc giai on tch lu nguyn thu t bn v cng trng th cng cho thy: to ra sn phm, to ra gi tr thng d, gii ch tin hnh sn xut trn c s s dng ngi lao ng - nhng ngi nng dn mi thot thai khi rung ng v bng nhng cng c, phng tin th cng, th s, bn c kh v bng nhng cch thc sn xut, cch thc qun l truyn thng (kinh nghim, thi quen, p t ch quan). Thc cht ca cch thc qun l y l s cai tr hay thng tr ca gii ch nhm bc lt gi tr thng d t lao ng c bp ca nhng ngi tin v sn. Chnh v vy, nng sut lao ng trong sn xut kinh doanh thi k ny l ht sc thp km. n cui th k XIX u th k XX nh ng dng nhng thnh tu ca khoa hc - k thut, lc lng sn xut ca x hi t bn c bc pht trin vt bc v t ti trnh tng i cao. Lc lng lao ng chnh trong giai on ny l giai cp cng nhn. Do i hi tt yu ca nn sn xut cng nghip, nhng ngi cng nhn phi c trnh kin thc chuyn mn nht nh, c t chc v k lut. Cng c sn xut c c kh ho. Nn sn xut c quy m i c kh, s pht trin cu lc lng sn xut tt yu ko theo s bin i ca quan h sn xut. S bin i ca quan h sn xut biu hin c ba mt: S hu, t chc qun l v phn phi sn phm. iu c bit cn nhn mnh y l, nu trc y gii ch hay giai cp t sn va l ch s hu t liu sn xut va l ch th qun l qu trnh sn xut, ngha l h phi thc hin vai tr kp th iu ng nhin xy ra l xut hin mu thun gia mc ch (ci cn phi t - li nhun ti a) vi phng tin (cch c li nhun). Gii quyt mu thun ny khng phi l s mnh ca giai cp t sn. Hay ni cch khc giai cp t sn khng t gic thc c iu m chnh lgic ca nn sn xut t vch ra hng gii quyt. ng nh Cc Mc nhn nh
30

lc u nh t bn trc tip gim st, iu hnh sn xut. Khi t bn t n mt i lng nht nh th n bn giao cng vic qun l cho nhng s quan v h s quan cng nghip. Nhng s quan v h s quan ny chnh l i ng nhng ngi qun l chuyn nghip. H nhn danh cc nh t bn iu hnh, ch huy qu trnh sn xut. Nh vy, s pht trin ca qu trnh sn xut tt yu dn ti tnh trng qun l phi tch ra nh mt dng lao ng c chuyn mn ho, c tnh c lp v l mt ngh chuyn nghip. Vic chuyn mn ho hot ng qun l v vai tr ngy cng to ln ca n i vi hiu qu ca qu trnh sn xut lm cho qun l tr thnh mt tc nhn khng th thiu ca qu trnh sn xut v ca mi lnh vc khc trong i sng x hi hin i. ng nh nh kinh t hc Keney khng nh: Th k XIX l th k ca cng nghip, th k XX l th k ca hnh chnh mc d cng nghip vn ng vai tr quan trng nhng quc bn giy ng tr vng quc k thut. Nh vy, thc tin i sng kinh t x hi ca thi k cui th k XIX u th k XX to ra tnh tt yu v vai tr ngy cng tng ca qun l (ban u l trong lnh vc sn xut cng nghip, sau l cc lnh vc khc). Chnh nhu cu thc tin i hi phi c mt h thng tri thc v qun l lm c s l lun cho hot ng qun l. S ra i ca khoa hc qun l, v vy, tr thnh mt tt yu ca s pht trin x hi trong thi k cn - hin i. 2.1.2 Tin l lun Khoa hc qun l ra i trong iu kin kinh t - x hi nht nh, ng thi l s k tha nhng gi tr ca qu trnh nhn thc trong lch s. Nhng quan nim, t tng qun l xut hin t rt sm, cng vi s xut hin vi xut hin

31

ca x hi loi ngi. Song, cc hc thuyt qun l cn - hin i vi nhng gi tr ni bt ca n l tin l lun trc tip cho s ra i ca khoa hc qun l. Cc hc thuyt qun l cn - hin i rt a dng, phong ph trong cch tip cn, trong quan nim cng nh trong ni dung v qun l. y ch trnh by mt cch khi qut nhng vn c bn ca cc l thuyt qun l c in, cc l thuyt tm l - x hi trong qun l, cc hc thuyt qun l theo vn ho v cc hc thuyt qun l tng hp - thch nghi, v coi chng l tin l lun cho s ra i ca khoa hc qun l. * Cc hc thuyt Qun l c in Cc l thuyt qun l c in ra i cui th k XIX u th k XX nh du bc ngot quan trng trong s pht trin nhn thc v qun l. Ln u tin, qun l c nhn nhn mt cch khoa hc, ngha l qun l theo kinh nghim, thi quen v mun ch quan c thay th bng qun l theo khoa hc. Cc l thuyt qun l c in tip cn qun l t cc gc : kinh t - k thut, t chc, hnh chnh, c nhng ng gp c bit quan trng cho l lun qun l hin i. Nhng tc gia tiu biu ca n l: Frederick W. Taylor, Henry Fayol, Max Weber, Chester I. Barnard. Frederick W. Taylor (1856 - 1915) Frederick W. Taylor l mt trong nhng i biu xut sc ca trng phi qun l theo khoa hc. Nhng ng gp ni bt ca ng cho khoa hc qun l hin i th hin cc ni dung c bn sau: - i mi nhn thc v mi quan h qun l. ng cho rng mi quan h gia ch th qun l v i tng qun l khng phi l mi quan h i lp, m l quan h ho hp v hp tc. Chnh iu ny
32

c ng nhn mnh v khng nh l mt cuc cch mng tinh thn v i. c c s ho hp v hp tc th phi phn nh r cng vic v trch nhim ca nhng ngi qun l vi nhau v ngi qun l vi ngi b qun l. S phn nh cng vic v trch nhim gia nhng ngi qun l c ng pht biu trong nguyn l v vic tch bch gia chc nng lp k hoch v chc nng iu hnh. S phn nh cng vic v trch nhim gia ngi qun l vi ngi b qun l (gia lao ng qun l v lao ng c th) c ng xc nh mt cch r rng. - Xy dng nhng ni dung qun l c th + Chuyn mn ho lao ng, c bit l i vi lao ng c th. Taylor phn chia cc cng vic thnh nhng cng on v thao tc m mi mt ngi u thuc v mt v tr v chuyn trch nhng nhim v c th. iu ngha l to ra mt sn phm hon chnh th phi c s tham gia ca nhiu ngi v nhiu b phn khc nhau. V vy, trnh v k nng lao ng ca cng nhn ngy cng c nng cao, gp phn tng nng sut lao ng. + Tiu chun ho cng vic. Mi mt cng vic u c chun ho trong c qu trnh thc hin cng nh kt qu cui cng (chun ho quy trnh lm vic v sn phm). Nh c tiu chun ho cng vic m i hi ngi lao ng phi thay th lao ng theo thi quen, kinh nghim, mun ch quan ca h bng lao ng theo khoa hc, ngha l phi ng dng tri thc khoa hc k thut vo qu trnh sn xut. V nh vy, vic o to tay ngh cho cng nhn h tr thnh nhng ngi lao ng chuyn nghip l mt yu cu bt buc i vi cc nh qun l ch khng phi mt gnh nng ca h nh quan nim truyn thng. + Ci tin cng c v la chn phng n ti u thc hin cng vic.
33

y l mt ni dung c Taylor c bit quan tm. ng cho rng vi mi mt loi hnh cng vic, vi mi mt i tng nht nh, phi c nhng cng c tng thch v nhng cng c phi lin tc c ci tin. Mt khc, cng vic mang li hiu qu th khng phi thc hin n bng mi cch. Phi hng dn cho ngi lao ng la chn phng n ti u trong qu trnh m trch cng vic ca h. + nh mc lao ng nh mc lao ng l nhng chun mc, nhng ch tiu t ra phn nh v nh gi kt qu cng vic ca ngi lao ng. Nh c nh mc m ngi lao ng thc c s lng v cht lng cng vic m mnh phi m nhim. cng l c s h pht huy kh nng v nng lc ca mnh, cng nh l cn c ngi qun l xc lp ch tin lng, tin cng, tin thng. nh mc lao ng nh l mt trong nhng nhn t c ngha t ph quan trng ca tc nhn qun l bi v n tc ng ti mt vn c ngha sng cn i vi ngi lao ng, chnh l vn li ch. Tuy nhin, vic la chn ngi v cch xy dng nh mc ca Taylor cn c nhiu vn cn phi tranh lun. + K lut lao ng Taylor mun xy dng mt l li lm vic (nhiu ngi gi l ch Taylor) m ngi lao ng phi tun th nhng quy nh ngt ngho v thi gian, quy trnh, trch nhim v thi lao ng. Nhng ni quy v quy ch m Taylor a ra thc cht l mun xy dng mt phong cch cng nghip trong sn xut. iu ny l ht sc l lm v kh chu i vi nhng ngi va thot thai ra khi ng rung hoc l nhng ngi sn xut nh. - Xy dng mi trng lao ng.
34

Mi trng lao ng m Taylor bn ti l mi trng t nhin v mi trng x hi. Mi trng t nhin lin quan ti vic cch thc b tr, sp xp cc b phn khc nhau trong mt nh my v v tr i l ca cc c s sn xut. Theo Taylor nu xy dng mi trng t nhin tt s gp phn quan trng trong vic to iu kin thun li cho qu trnh sn xut, v t tng nng sut lao ng v hiu qu sn xut. Mi trng x hi l quan h gia con ngi vi con ngi trong qu trnh sn xut. Quan h phi th hin c thc trch nhim ca ngi qun l cng nh ngi sn xut, cng nh trong vic thit k t chc. iu c th hin quan im c tnh trit l ca ng: Mt nh my hin i c t chc ti khng mang li hiu qu bng mt nh my ti c t chc tt. Tuy nhin, lun im ny ch mi c t ra nh mt tng ch cha c hin thc ho mt cch c th. Nh vy, vi tip cn qun l t gc kinh t - k thut, Taylor xc lp nhng t tng qun l c gi tr l lun ni bt v tnh ng dng cao. c bit, nhng tri thc v qun l hng ti yu cu cn phi c ca i tng qun l. l nhng vn quan trng cn phi k tha v pht trin nhm gp phn xy dng h thng tri thc ca khoa hc qun l hin i. Tuy nhin, nhng ng gp ca Taylor lin quan ti nhng tri thc v qun l nh l nhng yu cu cn phi c ca ch th qun l li cha c ng quan tm v gii quyt thch ng. Henry Fayol (1841 - 1925) Henry Fayol c coi l Taylor ca Chu u v ng c nhiu ng gp quan trng trong tip cn v quan nim v qun l. - Tip cn v quan nim v qun l
35

Khc vi Taylor, tc gia tip cn qun l cp thp v trong lnh vc sn xut cng nghip; thin v i tng qun l; theo gc kinh t - k thut, Fayol tip cn qun l cp cao v trong mi loi hnh t chc; thin v ch th qun l; theo gc hnh chnh. Chnh v vy, nhng t tng ca Fayol khc phc c nhng hn ch v c nhng b sung cn thit cho nhng thiu st trong tip cn v quan nim v qun l ca Taylor. Fayol cho rng trong tt c cc loi hnh t chc u c 06 loi hnh hot ng c bn: hot ng chuyn mn, hot ng huy ng vn, hot ng thng mi, hot ng an ninh, hot ng k ton - hch ton, hot ng qun l hnh chnh; trong hot ng th su bao gm: d on v lp k hoch; t chc; iu khin; phi hp v kim tra. Hot ng th su thc cht l hot ng qun l. N l hot ng ni kt nm hot ng trn li vi nhau. ng cho rng hot ng qun l ng vai tr c bit quan trng quyt nh ti s thnh bi ca t chc. - 05 chc nng ca quy trnh qun l Fayol cho rng tt c cc nh qun l v cc lnh vc qun l u phi thc hin nm chc nng c bn: d on v lp k hoch; t chc; iu khin; phi hp v kim tra. - 14 nguyn tc qun l hnh chnh : 1/ Phn cng lao ng; 2/ Quyn hn tng xng vi trch nhim; 3/ K lut; 4/ Thng nht ch huy; 5/ Thng nht ch o; 6/ Li ch c nhn phc tng li ch tp th; 7/ Vn tr cng cho cng nhn vin; 8/ Tp trung; 9/ H thng cp bc; 10/ Trt t; 11/ Cng bng; 12/ n nh trong b tr, sp xp nhn lc; 13/ Tinh thn sng to; 14/ Tinh thn ng i. - Vn o to con ngi trong qun l Fayol nhn mnh ti vic phi o to i ng nhn vin c trnh tay ngh p ng vi yu cu cng vic.

36

Fayol cho rng ngi qun l phi c c v c ti. Ngi qun l khng phi do bm sinh m c. c nhng phm cht p ng cho cng vic qun l th ngi qun l phi c o to v phi c qu trnh rn luyn trong thc tin. Trong qu trnh o to phi lu cc hnh thc o to, l: o to qua trng, lp v ngi qun l i trc o to cho th h qun l tng lai. Fayol nh gi cao vai tr ca tri thc qun l trong x hi hin i v cho rng tri thc v khoa hc qun l l tinh hoa ca tri thc tng lai. Max Weber (1864 - 1920) - Tip cn v qun l Ging nh Henry Fayol, Max Weber cng tip cn v qun l t gc hnh chnh v thin v ch th qun l. Nhng nu nh Fayol nhn mnh ch th qun l biu hin ra nhng con ngi c th, th Max Weber ch trng trang b nhng kin thc c tnh chuyn nghip ho cho i ng cn b qun l v t chc cc ch th qun l thnh b my qun l. - u th ca th ch qun l hnh chnh l tng B my qun l l Weber thit k l mt th ch hnh chnh trong l tng, hay cn c gi l b my quan liu. Th ch qun l hnh chnh trong l tng c nhng u im ni bt so vi cc th ch qun l truyn thng. Nhng u im th hin cc kha cnh ni bt: tnh chun xc, tnh nhy bn, tnh r rng, tinh thng vn bn, tnh lin tc, tnh nghim tc, tnh thng nht, quan h phc tng nghim ngt, phng nga va chm v tit kim nhn lc, vt lc. - c trng ca th ch qun l hnh chnh l tng Th ch qun l hnh chnh trong l tng c nhng c trng c bn sau: 1. Thit lp s phn cng r rng theo chc nng 2. Thit lp ch cp bc r rng
37

3. Thit lp nhng quy nh php lut v quy ch v chc quyn, chc trch 4. X l v truyn t cng vic phi bng vn bn 5. Tt c cc chc v trong t chc v vic tuyn chn bt phi c o to v cn c vo nng lc chuyn mn 6. Tt c mi v tr qun l phi c tuyn dng theo tiu chun nht nh 7. Mi thnh vin ca t chc phi lm trn chc trch, nhim v ca mnh vi thi ch nhn ng - Cc loi hnh quyn lc trong t chc Weber cho rng bt k t chc x hi no cng phi ly quyn lc mt hnh thc no lm c s tn ti. Da trn c s thit lp quan h phc tng i vi quyn lc, ng ch ra 03 loi hnh quyn lc: + Quyn lc truyn thng Loi quyn lc ny da vo truyn thng c xa v a v chnh thng ca ngi s dng quyn lc . y l s phc tng i vi c nhn ngi c a v chnh thng bt kh xm phm, c biu hin qua ch th lnh, trng b tc, ch cha truyn con ni. + Quyn lc do c nhn siu phm Loi hnh quyn lc ny da vo s sng bi v yu qu i vi mt nhn vt tri ph hoc mt anh hng c o c gng mu. y l s phc tng da vo lng tin ca cp di v s thing ling ca lnh t, khng phi l mt sc mnh cng ch. Cng vic hng ngy ca mt quc gia khng th ch da vo kh nng cm ho v th khng th l c s cho mt nn cai tr vng chc. + Quyn lc php l

38

Loi hnh quyn lc ny da vo tnh cht hp l, hp php hoc quyn lc ca ngi c c lm ch huy. y l loi hnh quyn lc m nhng ngi s dng n l nhng ngi thc thi cc quy nh ca php lut, ch khng phi ngn ngun ca cc quy nh ca php lut. Weber cho rng nhng quan li ca cc quc gia hin i ch l n bc ca mt quyn lc chnh tr cao hn. Chester I. Barnard (1886 - 1961) - Tip cn v quan nim v qun l Barnard c xp l tc gia qun l thuc trng phi qun l c in. Tuy nhin, tip cn v qun l ca ng c nhng im khc bit ng lu so vi cc tc gi khc. Khng dng li vic xy dng cc tri thc v qun l trang b cho ch th qun l hoc i tng qun l, Barnard vn dng l thuyt h thng tip cn qun l t gc t chc. V vy, khi nghin cu v Barnard, a s cc nh nghin cu u xp l thuyt ca ng l l thuyt qun l t chc. Barnard cho rng qun l khng phi l cng vic ca t chc m l cng vic chuyn mn nhm duy tr t chc. iu quyt nh i vi s tn ti ca t chc l s sn sng hp tc, s tha nhn mc tiu chung v kh nng thng tin. - Nhng ni dung c bn + Quan nim v con ngi Barnard c mt th gii quan nhn o v con ngi. ng cho rng bt c con ngi no cng tn ti hai phng din: 1/Con ngi trong t chc; 2/Con ngi ngoi t chc. Con ngi trong t chc l con ngi ch th hin nhng thuc tnh v nng lc nht nh nhm p ng yu cu cng vic ca t chc. V vy, n l con ngi phin din. Con ngi ngoi t chc l mt chnh th ton vn vi tt c nhng tnh cm, c vng, nhu cu v li ch ca n.
39

Theo Barnard, ngi qun l phi nhn thc v thuc cp c hai phng din th mi c th a ra nhng tc ng qun l c hiu lc v hiu qu. + Quan nim v t chc Barnard l mt trong nhng ngi c ng gp c bit quan trng khi a ra quan nim c sc thuyt phc v t chc. l: t chc l mt h thng hot ng c thc ca con ngi. ng phn chia t chc thnh hai loi hnh: 1/ T chc chnh thc; 2/ T chc phi chnh thc. T chc chnh thc l s phi kt hp nhng n lc ca cc thnh vin nhm thc hin mc tiu chung. T chc phi chnh thc l s phi kt hp cc hot ng ca cc c nhn nhm tho mn nhng nhu cu ring. Theo Barnard, ngi qun l cn phi nhn thc c vai tr quan trng ca c hai loi hnh t chc trong khi thc hin chc nng ca mnh. + Quan nim v hiu lc v hiu qu Hiu lc l s n lc ca tt c cc thnh vin nhm thc hin mc tiu chung ca t chc. Hiu qu l s n lc ca tt c cc thnh vin nhm tho mn nhu cu ring ca h. Theo Barnard, ngi qun l cn phi c trch nhim hng t chc ca mnh t ti c hiu lc v hiu qu. + 03 ni dung c bn pht trin t chc 1/ S sn sng hp tc cho tt c cc thnh vin trong t chc c c s sn sng hp tc, Barnard cho rng cn phi gii bi ton gia ng gp v nhn li. 2/ S tha nhn mc tiu chung 3/ Kh nng thng tin
40

* Cc hc thuyt Tm l - x hi trong qun l Nu nh cc l thuyt c in tip cn qun l t gc kinh t - k thut, hnh chnh - t chc th cc l thuyt tm l x hi tip cn qun l t gc quan h con ngi v mt tm l - x hi. Cc l thuyt tm l - x hi cho rng hiu qu ca qun l l hng ti mc tiu nng cao hiu sut hot ng ca t chc, nhng iu khng ch do cc yu t kinh t - k thut, t chc - hnh chnh quyt nh m cn do s tho mn cc nhu cu tm l - x hi ca con ngi. Chnh v vy, cc thuyt tm l - x hi l s tip ni, b khuyt nhng hn ch ca cc l thuyt qun l c in. Cc l thuyt tm l - x hi xut hin M trong thp nin 30 v pht trin trong thp nin 60 ca th k XX. Cc l thuyt ny ht sc a dng v phong ph. y, ch trnh by mt cch khi qut nhng khuynh hng v tc gi in hnh m gi tr ca n ng vai tr l tin l lun cho khoa hc qun l. Thuyt quan h con ngi ca Mary Parker Follet M. P. Follet (1863-1933) l i biu ni bt ca trng phi tm l - x hi trong qun l. Hc thuyt ca b c nhiu gi tr ni bt: - Quan nim v qun l: Follet cho rng qun l l ngh thut khin cng vic ca bn c hon thnh thng qua ngi khc. - Ngh thut qun l m Follet quan nim bao gm nhng ni dung: + Ngh thut gii quyt mu thun Trong mt t chc vi nhiu thnh vin khc nhau lun cha ng mu thun. Mu thun l s khc bit v kin. Mu thun ging nh l ma st cho nn n khng tt v cng khng xu. iu quan trng l nh qun l phi bit cch gii quyt mu thun. Trong ba phng php gii quyt mu thun, Follet nhn mnh tm quan trng ca vic gii quyt mu thun bng phng php thng nht.
41

Phng php ny mi a li tnh trit trong gii quyt mu thun nhng thc hin n l ht sc kh khn. + Ngh thut ra quyt nh Ra quyt nh theo Follet l mt nhim v tt yu ca cc nh qun l. Tuy nhin, ni dung v hnh thc ra quyt nh phi c thc hin da vo yu t tm l - x hi ch khng phi nh cch truyn thng m cc l thuyt c in thc hin. Ra quyt nh c ngh thut phi c biu hin ch: -- Ni dung ca quyt nh phi cha ng s thng nht v li ch gia ch th qun l v i tng qun l, ngha l n phi l sn phm ca quy lut hon cnh. B ph phn nhng quyt nh theo kiu ng ch hoc l tnh trng nh qun l b ri mnh lnh, tc l khng ra quyt nh. -- Hnh thc ca quyt nh phi r rng, c s gii thch ngi nhn lnh hiu c ni dung ca mnh lnh v cung cp nhng iu kin cn thit thc hin mnh lnh mt cch thun li. + Phn bit gia quyn lc v thm quyn Quyn lc l do chc v quy nh, thm quyn l do chc nng, nhim v mang li. Gia quyn lc v thm quyn c mi quan h hu c nhng cng c s tn ti c lp tng i. Nu nh qun l nhm ln, ln ln vai tr ca quyn lc v thm quyn th s dn ti s ri lon trong hot ng ca t chc. Follet nh gi cao hiu qu ca trch nhim lu tch (trch nhim tp th, trch nhim cng ng) v khuyn co tc ng tiu cc ca quyn lc tuyt i (quyn nhn). + Phm cht v nng lc ca ngi qun l thc hin c ngh thut qun l, ch th qun l phi bit thng nht cc khc bit ca cp di nhm to ra hp lc chung ca t chc; phi hiu bit
42

lc

thu o v c lng tin vo tng lai, cn phi nhn xa trng rng ng thi phi hiu c v tr ca mi c nhn trong tp th lun bin i. H cn phi c nhng phm cht c nhn nh tnh kin tr, nng lc thuyt phc, s kho lo trong ng x. Nh qun l l ngi phi hp cc ngun lc v ng thi l mt nh gio dc. Cc l thuyt v nhu cu Abraham Maslow phn chia nhu cu ca con ngi thnh nm loi c bn: - Nhu cu sinh hc: l nhng i hi v n, mc, , i li v cc phng tin sinh hot khc. - Nhu cu an ton: bao gm an ton v tnh mng, ti sn v vic lm. - Nhu cu giao tip: l nhng quan h x hi. - Nhu cu c tn trng: ngha l i hi ngi khc ghi nhn gi tr ca mnh. - Nhu cu t khng nh: mi mt con ngi l mt ch th c kh nng sng to. Theo Maslow, tt c mi ngi d khc nhau v nhiu kha cnh nhng u c nm loi nhu cu trn. Nm loi nhu cu c xp loi t thp n cao, ngha l chng c v tr khc nhau. Khi mt nhu cu cn c tho mn th nhng nhu cu khc tm thi lng xung. Khi nhu cu ny c tho mn th nhu cu khc s xut hin. David Mc Cleland cho rng con ngi c ba nhu cu c bn: - Nhu cu thnh tu: ngha l lun theo ui cng vic, vt kh khn tr ngi, thch cng vic c tnh thch thc, cao trch nhim c nhn, t mc tiu cao, lm ch cng vic. - Nhu cu lin minh: gn ging nhu cu giao tip ca Maslow
43

- Nhu cu quyn lc: ngha l mun kim sot v gy nh hng ti ngi khc cng nh mi trng lm vic ca h. Clayton Alderfer cho rng con ngi c ba loi nhu cu l: - Nhu cu tn ti: gn ging vi nhu cu sinh hc v nhu cu an ton ca Maslow - Nhu cu quan h: ging vi nhu cu giao tip ca Maslow - Nhu cu pht trin: ging vi nhu cu c tn trng v t khng nh ca Maslow. Vic phn chia nhu cu ca cc tc gi thuc trng phi tm l hc hnh vi c th khc nhau, nhng chng u c gi tr trong vic gi m cho cc nh qun l khi xy dng v thc thi quyt nh qun l ca mnh. Cc l thuyt v ng c thc y F. Heizberg vi thuyt hai yu t. Khc vi Maslow, Heizberg cho rng khng phi nhu cu no cng ng vai tr l ng c thc y. Nhng nhu cu khi c p ng ch to ra cm gic hi lng, khng phi l ng c thc y, m ch l nhng yu t duy tr (hp v sinh). Ch nhng nhu cu no khi p ng to ra cm gic tho mn th mi l ng c thc y. Theo Heizberg: - Nhng yu t duy tr bao gm: chnh sch ca t chc, s gim st cng vic, iu kin lm vic, cc mi quan h cng vic, lng, chc v v s an ton. - Nhng yu t to ng c thc y gm: s thnh t, s cng nhn v tha nhn thnh tch, s thng tin v tnh hp dn ca cng vic.. Ngi qun l cn phi p ng c hai loi nhu cu trn v Heizberg xut gii php lm phong ph cng vic thc y hay khch l nhn vin.
44

Victor Vroom vi thuyt khch l ng vin nhn vin. Vroom cho rng ng c thc y hnh vi ca con ngi chnh l nhu cu c nhn ca h. Cng ng c thc y = S ham m x K vng

Trong : cng ng c thc y th hin sc mnh hay tnh tch cc ca hot ng; S ham m l gi tr cn t c m ch th u i n; K vng l xc sut t c kt qu hoc gi tr . Nh vy, theo Vroom, tnh tch cc hot ng ca con ngi t l thun vi gi tr mc tiu c nhn v k vng t c mc tiu , c ngha l con ngi cng hot ng tch cc khi gi tr mc tiu ca c nhn cng ln v k vng t c mc tiu cng cao. Hay ni cch khc, con ngi s th vi cng vic hoc lng trnh cng vic khi thy cng vic a li gi tr nh, hoc thy khng k vng hon thnh cng vic t gi tr. B. F. Skinner cho rng mun lm thay i hnh vi ca con ngi th phi thng qua cc tc ng tng cng. Cc hnh vi c thng c xu hng c lp li, cn cc hnh vi khng c thng (hoc b pht) s c xu hng khng c lp li. Khong thi gian gia thi im xy ra hnh vi v thi im thng hoc pht cng ngn bao nhiu th cng c tc dng thay i hnh vi by nhiu. Tuy nhin, pht c tc dng loi tr hnh vi ngoi mun ca nh qun l, nhng c th gy ra nhng hu qu tiu cc v em li hiu qu nh hn thng. Chnh v vy, to ng lc, ngi qun l phi quan tm ti thnh tch tt v thng cho n. Stacy Adams vi thuyt cng bng. Stacy Adams cho rng mun to ng lc cho nhn vin th phi da trn c s nh gi s cng bng gia u vo v u ra ca h. ng khng nh: ngi lao ng lun so snh nhng g h b vo cng vic (u vo) vi nhng g h
45

nhn c t cng vic (u ra) v sau i chiu t sut gia u vo - u ra ca h vi t sut u vo - u ra ca ngi khc. Nu t sut ca h ngang bng vi t sut ca ngi khc th ngi ta cho rng ang tn ti mt tnh trng cng bng. Nu t sut ny khng ngang bng nhau th h cho rng ang tn ti mt tnh trng bt cng. Nu cng bng th ngi lao ng s khng thay i hnh vi. Nu khng cng bng, ngi lao ng s c gng thay i s bt cng bng mt trong nm gii php sau: - Lm mo m cc u vo hay u ra ca chnh bn thn mnh hay ca ngi khc. - C x theo mt cch no lm nhng ngi khc thay i u vo hay u ra ca h. - C x theo mt cch no lm thay i cc u vo, u ra ca chnh h (lm vic t hn, thng xuyn vng mt hay yu cu nhn khon tin lng hoc ph cp cao hn). - Chn mt tiu ch khc so snh. - B vic. Cc l thuyt v hnh vi qun l (lnh o) Rensis Linkert vi bn m thc qun l. Cn c vo mc tin tng hay khng tin tng ca ngi qun l i vi ngi b qun l, Rensis Linkert phn chia m thc qun l thnh bn loi: 1. M thc qun l quyt on - p ch Ngi qun l hon ton khng tin tng vo cp di. Ngi qun l t ra quyt nh v bt cp di phi phc tng tuyt i. Ni dung ca cc quyt nh lin quan ti mi lnh vc ca t chc. Ngi qun l s dng thng xuyn

46

cc hnh pht, e do; thc hin kim tra, gim st cht ch v ch thng tin mt chiu. 2. M thc qun l quyt on - nhn t Ngi qun l c mt t tin tng vo cp di, cho php cp di tham gia mt phn nh trong vic a ra cc kin ca mnh nhng ngi qun l vn t mnh ra quyt nh v yu cu s tun th ca cp di. Ngi qun l c s dng hnh thc thng i vi cp di v thc hin gim st cht ch. 3. M thc qun l tham vn Ngi qun l tin tng phn ln vo cp di, khuyn khch, ng vin cp di nu kin, cng trao i, bn bc ra quyt nh. Ngi qun l thc hin ch cng tc nghim minh, cng khai, dn ch; thng, pht cng bng; kim tra, gim st ng mc; ch thng tin a chiu. 4. M thc qun l tham gia theo nhm Ngi qun l hon ton tin tng vo cp di, dnh cho h tnh c lp cao trong vic thc hin cng vic v trong ra quyt nh. Ngi qun l ng vai tr l t cch php nhn, l ngi a tin v l mt thnh vin ca nhm thc hin mt cng vic theo s thch. Thc hin ch qun l theo mc tiu. Robert R. Blake v Jane S. Mouton vi bn c qun l. Cn c vo s quan tm ti cng vic hay quan tm ti con ngi, Robert R. Blake v Jane S. Mouton phn chia phong cch qun l thnh nm loi in hnh: 1. Phong cch Qun l suy gim: ngi qun l va khng quan tm ti cng vic, va khng quan tm ti con ngi; s dng s c gng t nht hon thnh cng vic nhm duy tr a v ca cc thnh vin trong t chc.

47

2. Phong cch Cu lc b ngoi tri: ngi qun l khng quan tm ti cng vic m ch quan tm ti con ngi mc cao nht, ngha l ch xy dng mt mi quan h hi ho, to bu khng kh t chc thn thin, vui v. 3. Phong cch Chuyn quyn theo cng vic: ngi qun l khng quan tm ti con ngi m ch quan tm ti cng vic mc cao nht, ngha l sp xp cc iu kin lm vic, s dng nhng phng php m theo s can thip ca nhn t con ngi l nh nht t hiu qu trong cng tc. 4. Phong cch Qun l ng i: ngi qun l va quan tm ti cng vic, va quan tm ti con ngi mc cao nht, coi thnh tch cng tc bt ngun t s hin thn ca cc thnh vin, hng vo mc tiu ca t chc. Li ch ca cc thnh vin l thng nht, da vo nhau tn ti, t dn n quan h tin cy v tn trng ln nhau. 5. Phong cch Chuyn quyn rng lng: ngi qun l va quan tm ti cng vic, va quan tm ti con ngi mc trung bnh, ngha l ch c hai mt: cng vic cn phi hon thnh v pht huy tinh thn ca nhn vin, lm cho thnh tch ca t chc c th tr thnh hin thc. R. Tanenbaum v Waren H. Smith vi by m thc qun l. Cn c vo mc u quyn cho cp di trong vic ra quyt nh, R. Tanenbaum v Waren H. Smith phn chia thnh by m thc qun l: 1. Nh qun l ra quyt nh v thng bo n 2. Nh qun l ra quyt nh v gii thch cho nhn vin 3. Nh qun l gii thiu tng v yu cu cu tr li 4. Nh qun l gii thiu quyt nh thm d ty thuc vo s thay i 5. Nh qun l a ra vn , nhn c gi , ra quyt nh 6. Nh qun l xc nh cc gii hn; yu cu nhm ra quyt nh
48

7. Nh qun l cho php nhn vin thc hin vic ra quyt nh trong gii hn xc nh Douglas Mc Gregor vi thuyt X,Y. Gi thuyt X cho rng con ngi c c tnh c hu l khng thch lm vic v lun c xu hng ln trnh cng vic nu c c hi. Do khng thch lm vic nn mi ngi cn c kim sot v e do th h mi c gng v chuyn cn trong cng vic. Con ngi thch c ch dn, khng thch chu trch nhim v mun c an phn. iu ny lm ny sinh s qun l chuyn quyn. Gi thuyt Y cho rng con ngi coi cng vic l nim vui, thch c lm vic, thch c ng gp, dm chu trch nhim, lun mun n lc phn u thc hin nhng cng vic kh v c tnh sng to trong cng vic. V vy, vic thc thi phng php qun l truyn thng ca trng phi c in l khng ph hp, m phi thc hin phng php qun l mi theo tip cn ny. * Cc hc thuyt Vn ho trong qun l Cui nhng nm 60 ca th k XX, kinh t c nhng bin ng ln, c bit l cuc khng hong du m v nhng du hiu bt thng trong lnh vc thng mi. Nht Bn t mt quc gia bi trn trong cuc chin tranh th gii ln th hai dn dn phc hi nn kinh t v cui nhng nm 70 tr thnh mt cng quc kinh t tin st nc M. Cc cng ty ca Nht Bn to ra nng sut v cht lng sn phm ni tri hn cc cng ty ca M nh p dng thnh cng m hnh qun l Nht Bn chnh quc v ngay c trn t M. M hnh qun l c cch tip cn mi vi nhng ni dung mang m du n ca vn ho phng ng v l vn c cc hc gi phng Ty c bit quan tm. Thuyt Z v thuyt 7S l nhng hc thuyt in hnh ca trng phi qun l theo vn ho. William Ouchi vi thuyt Z.

49

William Ouchi nghin cu so snh hai m hnh qun l Nht Bn v Hoa K nh sau:
Ni dung qun l o to nhn lc Ch lm vic Ra quyt nh Trch nhim nh gi v bt Quyn li Kim tra Qun l Nht Bn a nng Sut i Tp th Tp th Chm Tp th Mc nhin Qun l Hoa K Chuyn mn ho cao Theo thi gian C nhn C nhn Nhanh C nhn Hin nhin

Trn c s phn tch s khc nhau ca m hnh qun l Nht Bn v m hnh qun l Hoa K, Ouchi cho rng s khc bit gia chng l do nn vn ho quy nh. Tuy nhin trong iu kin quc t ho th cc nn vn ho l khng th ng kn m phi c s giao thoa. Chnh v vy, trong lnh vc qun l cng cn thit c s k tha ln nhau th mi mang li hiu qu. Thomas J. Peter v Rober H. Waterman vi m hnh 7S. Theo Thomas J. Peter v Rober H. Waterman, qun l khng ch da trn nn tng vn ho ni chung m mi mt t chc cng c vn ho ring ca n. Vi tng t chc, qun l l thc hin by ni dung c bn c vit tt bng by ch S (7S): 1. Gi tr chung (Share Values) Gi tr chung l s mnh chung ca t chc v nhng nim tin, thi chung m nh qun l phi truyn th, gio dc cho mi thnh vin chng tr thnh gi tr chung ca mi ngi. 2. Chin lc (Stratergy)
50

Chin lc l k hoch di hn bao gm c nhng mc tiu c th v cc yu t th phn, cht lng v gi c sn phm; khuyn khch s t do sng to ca thnh vin nhng da vo chin lc ca t chc. 3. C cu t chc (Structure) C cu t chc l biu hin mi quan h gia cc b phn khc nhau trong mt chnh th. Phi thit k cc loi hnh c cu t chc ph hp vi cc mc tiu, nhim v c th v thun li cho vic phi hp gia cc b phn vi nhau thc hin mc tiu chung, ng thi ng ph vi nhng nhim v pht sinh. 4. H thng chnh sch (Systems) H thng chnh sch l cc quy nh, th tc thc hin cng vic. Tt c cc lnh vc hot ng ca t chc cn phi c xy dng cc chnh sch cho chng (chnh sch ti chnh, nhn s) 5. Nhn vin (Staff) Mi mt t chc cn phi c s lng nhn vin hp l v cht lng m bo. 6. Kiu vn ho qun l (Style) Phi xy dng vn ho t chc (to bu khng kh hu ch), vn ho qun l (s dng quyn l, thi ng x vi nhn vin) 7. K nng (Skill) Ch pht trin nng lc ca cc c nhn thng qua cc hnh thc v phng thc o to. * Cc hc thuyt qun l tng hp - thch nghi Cui th k XX, cng vi s pht trin mnh m ca sn xut cng nghip nh s p dng nhng thnh tu ca khoa hc - cng ngh hin i, cc hc thuyt
51

qun l tng hp thch nghi ra i nhm p ng nhu cu mi ca thc tin. Cc hc thuyt tng hp - thch nghi mt mt k tha nhng ht nhn hp l v nng ln mt trnh mi nhng gi tr ca cc l thuyt qun l trc y, mt khc xc lp nhng ni dung mi thch nghi vi iu kin ca x hi thng tin trong thi k quc t ho v ton cu ho. i din in hnh cho cc thuyt tng hp thch nghi l cc tc gi William Edwards Deming vi qun l cht lng v Peter Ferdinand Drucker v qun l trong x hi bin i. William Edwards Deming vi qun l cht lng Deming (1920-1993) xy dng 14 nguyn l c bn ca qun l cht lng trong thi i x hi thng tin gm: 1/ Hnh thnh v kin tr mc ch; 2/ Tip nhn nhng trit l mi; 3/ Hn ch s ph thuc vo cng tc kim tra hng lot; 4/ Chm dt kiu kinh doanh ch da trn li nhun v gi c; 5/ Thng xuyn ci tin h thng sn xut v dch v; 6/ o to con ngi; 7/ Lnh o, ch dn mt cch khoa hc; 8/ Thot khi s s hi; 9/ Ph v cc ro cn; 10/ Loi tr cc khu hiu mang tnh cht h ho; 11/ Loi tr cc hn ngch, s liu tu tin; 12/ Chp nhn v c v lng t ho ca ngi lao ng; 13/ Khuyn khch t o to; 14/ i ng qun l hng u phi hnh ng thc hin qun l cht lng. Deming cng ch ra nhng cn bnh him ngho v mt s tr ngi trong qun l: - 7 cn bnh him ngho: 1/ S khng n nh v mc ch; 2/ Chy theo li ch trc mt; 3/ nh gi thnh tch hng nm; 4/ Cc cp qun l thay i lin tc; 5/ Vic iu hnh cng ty trn cc con s nh lng v hnh thc; 6/ Chi ph qu nhiu cho y t; 7/ Chi ph qu nhiu cho bo him v lut s. - Mt s tr ngi: + Sao nhng nhng bin i v k hoch di hn + Cho rng thay i thit b my mc s lm thay i nng sut, cht lng
52

+ Tm kim v nhn rng cc in hnh + Ch ch n nhng kin thc kinh vin trong trng hc + Tuyt i nh cy vo b phn kim tra cht lng + li cho ngi lao ng v mi rc ri v sai st Peter Ferdinand Drucker v qun l trong x hi bin i Peter F. Drucker vit hn 20 cun sch v qun l vi nhiu ch phong ph v a dng. ng tip thu v tng hp cc kin v quan im ca nhng tc gi i trc, ng thi xy dng hc thuyt mi trong bi cnh c nhiu thay i ca nhng tin b khoa hc - cng ngh hin i. Theo Drucker, qun l bao gm: qun l mt doanh nghip, qun l cc nh qun l v qun l cng nhn, cng vic. ng cn bn v qun l trong x hi thng tin v trong thi i bo tp. Drucker hoi nghi kinh t hc v m trong vic ct ngha nhng vn c bn ca nn kinh t hin i. ng cho rng cc tp on kinh t c xu hng sn xut qu nhiu sn phm, thu cng nhn m h khng cn v m rng lnh vc kinh doanh khng ph hp. Chnh v vy cn phi thay i cn bn quan nim v cch tip cn qun l trc y: - Mc ch ca qun l khng ch l li nhun; l mua r bn t. Qun l theo phng thc nhiu, nhanh, tt, r ca Taylor li thi. Khch hng v nhng nhu cu ca hc l nguyn nhn tn ti v pht trin ca cc doanh nghip. Mc ch ca qun l doanh nghip l phc v nhu cu a dng, thng xuyn bin i ca khch hng. V vy makerting phi tr thnh mt hot ng khng th thiu ca bt k doanh nghip no. Nh n, doanh nghip bit cch khng ngng ci tin sn phm c th cung cp hng ho vi gi c, tin ch m khch hng mong mun v sn sng tr tin mua. V vy, qun l doanh nghip l mt
53

nhim v sng to trn nn tng makerting tt vi vic khng ngng thc thi nhim v nghin cu v trin khai (R&D) nhm p ng nhu cu x hi. - Drucker mun xy dng cng ng nh my - ni cc nhu cu x hi ca c nhn c tho mn. ng l ngi i theo v pht trin thm cch tip cn qun l theo mc tiu (MBO). Ngi qun l phi qun l theo mc tiu: phc v khch hng, cung cp hng ho dch v, trch nhim i vi nhn vin, trch nhim i vi x hi t to li nhun. Tnh a dng, a cp, mun v ca khch hng cng nh nhng thay i thng xuyn ca nhu cu thm m, tiu dng i hi ngi qun l phi sn sng i u vi nhng ri ro. Mun vy, phi c nng lc ra quyt nh, c kh nng tp hp i ng thng nht, c kh nng thc y v khuyn khch h tham gia ra quyt nh. Ra quyt nh l mt nhim v quan trng v mang tnh c trng ca qun l. Qu trnh ra quyt nh theo Drucker gm 5 giai on: 1/Xc nh vn ; 2/Phn tch vn ; 3/ xut gii php; 4/Tm ra gii php tt nht; 5/ Quyt nh gii php v thng tin v quyt nh. - Drucker lun lu v nhng thay i kh lng ca thi i (thi i bo tp). trnh b ng, cc nh qun l phi tip cn chnh sch qun l nh hng tng lai: l s tch t cc nng lc trc tip v gin tip to ra kt qu v s tng trng, sn sng i mi v chuyn hng k thut cng ngh, nng cao hiu nng ca cc nh qun l. Chnh sch nh hng tng lai gip cc nh qun l ch ng ng ph vi nhng thay i mnh m ca i sng x hi (lm pht, cc nguy c khc). - Trong mi hon cnh, tnh hung, Drucker lun nhn mnh tm quan trng ca i ng nhn lc qun l v coi y l ti sn quan trng mang tnh quyt nh ca mi t chc. Phi tiu tn nhiu thi gian v ti chnh mi o to c i ng qun l, nhng i ng ny li rt d dng v nhanh chng mt i do s cnh tranh v nhn lc thng qua cc chin lc nhn lc ca cc t chc. Drucker cho
54

rng cp no ta cng cn qun l cc nh qun l mt cch hiu qu. Mun lm c iu th phi thc hin 3 yu cu c bn: + Hy cho cc nh qun l cp di c quyn ch ng t iu khin kt qu cui cng l h t c mc tiu; + Kt ni mc tiu b phn vi mc tiu chung ca t chc theo phng thc: hy cho ngi qun l cp di c quyn ng vin, pht trin lng nhit tnh v cng vic ca i ng thuc b phn ca h vi iu kin trong khi thc hin li ch ring ca h phi cng hng ti ng gp tt nht cho mc tiu ca t chc. + To c hi cc nh qun l cp di thng tin khi h thc s c nng lc v thnh tch. Drucker dnh nhiu thi gian nghin cu v tng kt cc m hnh t chc doanh nghip v khi qut thnh 3 nguyn tc thit k t chc khc nhau: - Nguyn tc ly nhim v lm trung tm - Nguyn tc ly thnh qu lm trung tm - Nguyn tc ly quan h cng vic lm trung tm * Nhn xt chung v cc l thuyt qun l trong lch s T vic trnh by mt cch khi lc v cc tip cn v nhng ni dung c bn ca cc l thuyt qun l cn hin i, chng ta thy rng: - C nhiu trng phi khc nhau trong tip cn v quan nim v qun l. iu th hin tnh a dng, phc tp ca thc tin qun l, ng thi chng t nhn thc ca con ngi v qun l l mt qu trnh i t tip cn qun l theo gc kinh t - k thut, t chc - hnh chnh n tip cn qun l theo gc tm l x hi qua tip cn theo vn ho v cui cng l tip cn tng hp - thch nghi.

55

- Cc hc thuyt cn hin i hm cha h thng quan im, t tng mang li nhng gi tr l lun l gii thc tin qun l qua nhng giai on khc nhau. l nhng tin l lun c bit quan trng xy dng h thng tri thc cho khoa hc qun l hin i. 2.2 i tng ca khoa hc qun l Vic xc nh ng i tng ca khoa hc qun l (c th gi l qun l hc) c ngha c bit quan trng gp phn khc phc hin tng kh ph bin l ng nht khoa hc qun l vi cc khoa hc qun l chuyn ngnh (nht l vi khoa hc qun l kinh t) t xy dng h thng tri thc v kt cu ca mn khoa hc qun l ng vi v tr vn c ca n. Chng ta bit rng, qun l l hot ng mang tnh tt yu v ph bin. iu c ngha l: bt c lnh vc v cp hot ng no ca con ngi cng cn tc nhn qun l. Hn th na, qun l t hiu qu, mi lnh vc v cp qun l u phi da vo c s khoa hc hay phi c khoa hc v qun l cc lnh vc c th tng ng. i tng ca cc khoa hc qun l chuyn ngnh (khoa hc qun l kinh t, khoa hc qun l hnh chnh, khoa hc qun l vn ho.v.v.) l nghin cu thc tin qun l nhng lnh vc, qu trnh, cp c th, t vch ra quy lut qun l ca tng lnh vc nht nh (quy lut qun l kinh t, quy lut qun l hnh chnh v quy lut qun l vn ho.v.v..). Khoa hc qun l nh trn ni, khng ng nht vi cc khoa hc qun l chuyn ngnh (tt nhin l n c quan h hu c vi chng). N l khoa hc qun l tng qut hay thc cht l l lun chung v qun l. Khoa hc qun l ly thc tin qun l ( tt c cc lnh vc v cp ) lm i tng nghin cu nhm vch ra ci chung, ci ging nhau, ci lp li ca hot ng qun l tt c cc lnh vc v cp ca n, tc l quy lut qun l.
56

 lm r i tng ca khoa hc qun l cn phi lun gii cc ni dung lin quan ti cc nhn t c bn ca h thng qun l: Ch th qun l; i tng qun l; Mi quan h qun l v Quy lut qun l. 2.2.1 Ch th qun l L nhn t c bit quan trng ca mi hot ng qun l v ca mi h thng qun l, ch th qun l c nhng c trng c bn: - Ch th qun l l nhn t to ra cc tc ng qun l. Cc tc ng qun l tn ti nhiu hnh thc v cp khc nhau. N c th l mc tiu, ni dung, phng thc qun l; cng c th l cc nguyn tc, phng php, phong cch v ngh thut qun l. Hay mt bnh din khc l cc quyt nh qun l. Hiu qu qun l ca cc t chc tu thuc phn ln vo cht lng ca cc tc ng qun l . Vic to ra cc tc ng qun l li tu thuc vo iu kin khch quan v nhn t ch quan. Cch thc to lp cc tc ng qun l quy nh tnh cht v cc m thc qun l xc nh. - Ch th qun l c mt quyn lc nht nh. Quyn lc l sc mnh c tha nhn. N l cng c v phng tin khng th thiu ca ch th qun l. Nh c quyn lc, ch th qun l mi to ra c cc tc ng qun l iu khin v iu chnh hnh vi ca thuc cp. Tuy nhin, vic s dng quyn lc nh th no l mt vn quan trng, c vai tr quyt nh ti vic hnh thnh vn ho qun l v do nh hng ti hiu qu ca qun l. - Ch th qun l tn ti nhiu quy m v tng nc khc nhau. Ch th qun l c th l mt ngi, mt nhm ngi hoc l mt t chc v tn ti cc tng nc khc nhau. Vi cc t chc nh, ch th qun l c th l mt ngi; vi t chc ln ch th qun l c th l mt nhm ngi; vi mt

57

quc gia, khu vc.v.v. ch th qun l l mt t chc ngi. Ch th qun l tn ti di cc cp : cp cao, cp trung, cp thp. Cc hnh thc v cp tn ti ca ch th qun l c biu hin cc tuyn quyn lc (ngang - dc, trn - di) v c quan h tc ng ln nhau t to nn tnh phc tp ca c ch qun l. Vic thit lp cc mi quan h quyn lc v phi hp hot ng gia chng mt cch hp l l to ra c ch qun l khoa hc v l nhn t quan trng nh hng ti hiu qa hot ng ca cc t chc. - Ch th qun l phi c nhng nng lc v phm cht nht nh. Ch th qun l c th c phn thnh ba cp c bn (qun l cp cao, cp trung v cp thp) song d cp no, ch th qun l cng cn phi c nhng nng lc v phm cht c bn. Nng lc chuyn mn: l nhng tri thc c bn v chuyn mn lin quan ti lnh vc m ngi qun l ph trch. Nng lc lm vic vi con ngi: l kh nng tp hp, quy t nhn lc, bit b tr, sp xp v s dng con ngi hp vi kh nng ca h v tha nhn nhng gi tr khc bit. Nng lc t duy, bn lnh v phng php t chc cng vic khoa hc: l kh nng nhn xa, trng rng, hay c tm nhn chin lc v hin thc ho n trong thc tin. Ch th qun l phi c tnh quyt on, dm chu trch nhim. Nhng nhm nng lc v phm cht trn khng phi do bm sinh m ch c th c hnh thnh thng qua qu trnh hc tp, nghin cu v tri nghim trong thc tin. V vy, trong qu trnh o to c c cc nh qun l va c tm, va c tm th phi lu ti cc lnh vc tri thc khoa hc ph hp v phi ch trng ti vai tr ca thc tin qun l. - Ch th qun l c li ch xc nh.
58

Li ch ca ch th qun l c th thng nht hoc i lp vi li ch ca i tng qun l. iu tu thuc vo nhng iu kin kinh t - x hi nht nh. Song, tnh cht ca quan h li ch ng vai tr quyt nh ti tnh cht ca hot ng qun l v hiu qu ca n. Thc tin qun l chng minh rng, khi li ch ca ch th i lp vi li ch ca i tng th hot ng qun l b bin dng thnh hot ng cai tr hoc thng tr. Khi li ch ca ch th thng nht vi li ch ca i tng th hot ng qun l mi c biu hin theo ng ngha ca n. Tuy nhin, c s thng nht v li ch gia ch th v i tng th phi tri qua mt qu trnh vn ng, bin i v pht trin lu di ca x hi. 2.2.2 i tng qun l Vi t cch l nhng con ngi hin thc v l nhn t quan trng ca h thng qun l, i tng qun l c nhng c trng c bn sau: - i tng qun l l nhng ngi tip nhn cc tc ng qun l v c th tham gia mc nht nh vic to lp cc tc ng qun l. Khi tip nhn cc tc ng qun l, i tng qun l c th chp nhn hay khng chp nhn v dn ti hng phn hay c ch iu ph thuc vo ni dung ca nhng tc ng qun l m ch th a ra. Tuy nhin, khng phi c ni dung ca nhng tc ng qun l khch quan, ng n th s c i tng qun l chp nhn v to ra s hng phn h. Chnh v vy, ch th qun l ngoi vic lu ti ni dung ca cc tc ng qun l th cn phi quan tm ti hnh thc v phng thc tc ng ti i tng qun l. Khi tham gia mc nht nh vic to lp cc tc ng qun l, i tng qun c th khng c ng gp, ng gp t hoc ng gp nhiu, song vic tham gia l ht sc c ngha. Ch th qun l nn s dng phong cch qun l dn ch pht huy tr tu ca cp di trong vic xy dng quyt nh qun l v

59

vic thc hin n s c hiu qu cao hn khi i tng qun l c coi l ngi trong cuc. - i tng qun l l nhng con ngi c kh nng t iu chnh hnh vi ca h. Ch th qun l khng v c quyn lc m s dng n tu tin tc ng vo i tng qun l bi v h khng phi l nhng cng c bit ni, ch bit vng lnh v tun phc m i tng qun l l nhng ch th hot ng c thc, c ng c v mang tnh sng to. Chnh v vy ch th qun l phi tc ng ti i tng qun l mt cch c thc, bng quyn lc v theo quy trnh. ng thi, ch th qun l phi cn c vo iu kin, hon cnh, tm t nguyn vng, trnh ca i tng qun l a ra cc tc ng ph hp. C nh vy th mi thit lp c s thng nht gia vai tr iu chnh ca ch th vi kh nng t iu chnh ca i tng qun l. - i tng qun l l mt t chc xc nh T chc l s tp hp v lin kt ca cc thnh vin theo mt cch thc xc nh, l s phi hp cc hot ng thc hin mc tiu chung. T chc c th phn chia thnh t chc chnh thc - phi chnh thc; t chc kinh t - chnh tr vn ho - x hi.v.v. Bt c t chc no u c nhng yu t c bn: Mc tiu, c cu, ngun nhn lc, h thng chnh sch, h thng thng tin, h thng c s vt cht - k thut, cng ngh v vn ho t chc. Ch th qun l tc ng ti i tng qun l vi t cch l t chc nh vy s bao cha nhiu ni dung v nhiu cp . Tuy nhin, t chc l mt h thng ton vn song nhn t con ngi ng vai tr quyt nh. V vy, h thng hp tc x hi vi cc nhn t chc nng x hi v tm l x hi cn c c bit

60

lu . Vic to lp cc chc nng x hi v tm l x hi hp l ng vai tr quyt nh i vi thnh cng ca qun l. - i tng qun l l nhng con ngi c phm cht v nng lc nht nh. Nhng yu cu v phm cht v nng lc ca i tng qun l phi cn c vo mc tiu, chc nng, nhim v ca t chc. c nhng nng lc p ng cng vic ca t chc, i tng qun l khng th ch da v kinh nghim, thi quen, m phi c o to nhng ni dung v hnh thc ph hp. Ch c nhng ngi c tri thc, k nng, thi v trch nhim cao mi c th p ng c yu cu ca cng vic. - i tng qun l c li ch xc nh. i tng qun l l nhng con ngi khc nhau v tnh cm, nhu cu, li ch Song, khi lm vic trong mt t chc, h s c lin kt li thc hin mc tiu chung ca t chc. Li ch ca cc thnh vin c th i lp hoc thng nht vi li ch ca ch th qun l. iu tu thuc vo vic xc lp ni dung ca mc tiu chung. Ch c s thng nht v li ch gia i tng qun l vi ch th qun l thng qua mc tiu chung th mi to nn ng lc cho s pht trin ca t chc, v ngc li. 2.2.3 Quan h qun l v Quy lut qun l - S tc ng qua li gia ch th qun l vi i tng qun l to nn quan h qun l. Quan h qun l tn ti nhng hnh thc khc nhau ty thuc vo tnh cht ca quan h li ch gia chng. C 2 hnh thc quan h qun l c bn: + Quan h i lp + Quan h thng nht.
61

Quan h i lp: l biu hin mu thun v mt li ch gia ch th qun l v i tng qun l. Quan h ny tn ti theo 2 khuynh hng: Khuynh hng 1: Ch th qun l ch quan ho nhng tc ng qun l (mc tiu, ni dung, phng thc qun l) v dng quyn lc p buc i tng qun l phi hot ng thc hin li ch ca ch th. Khuynh hng 2: i tng qun l ch quan ho s tip nhn nhng tc ng qun l (m nhng tc ng l ng n, khch quan) t pha ch th v hot ng thc hin li ch ring ca mnh.

C 2 khuynh hng trn to nn mu thun gia ch th qun l v i tng qun l, tc l khng tun theo quy lut qun l, v c ch th v i tng qun l u ch quan ho cc chc nng v nhim v ca mnh. iu nh hng tiu cc n hiu lc v hiu qu ca hot ng qun l. Quan h thng nht: l biu hin s thng nht v mt li ch gia ch th qun l v i tng qun l. Mi quan h thng nht gia ch th qun l v i tng qun l c biu hin ch: Ch th qun l khch quan ho nhng tc ng qun l, i tng qun l khch quan ho vic tip nhn nhng tc ng qun l t pha ch th qun l v cng hng ti thc hin mc tiu chung ca t chc. y l khuynh hng tun theo quy lut qun l.

62

Ch quan ho tc ng qun l

MCT

MChung

Khch quan ho tc ng & tip nhn QL

MT

CTQL

TQL

Nh vy, c th coi quy lut qun l l qu trnh khch quan ho nhng tc ng qun l v s tip nhn nhng tc ng ca ch th v i tng qun l, nhm hng ti thc hin mc tiu chung cu t chc. - Quy lut qun l c biu hin cc phng din sau: + Xc nh mc tiu qun l ph hp + Xy dng ni dung qun l ng n + La chn phng thc qun l hp l - Tnh quy lut qun l c biu hin vic xy dng v thc thi mt cch khoa hc v sng to cc ni dung c bn: + Nguyn tc qun l
63

Ch quan ho tip nhn cc tc ng QL

+ Quy trnh qun l + Phng php qun l + Phong cch qun l + Ngh thut qun l 2.3 Phng php ca Khoa hc qun l Khoa hc qun l vi t cch l mt khoa hc x hi, cng nh cc khoa hc khc, mun nhn thc c i tng ca n nht thit phi vn dng nhng phng php nghin cu chung v nhng phng php nghin cu c th. 2.3.1 Cc phng php chung lm r quy lut v tnh quy lut ca qun l, Khoa hc qun l phi vn dng cc phng php nghin cu c bn. l cc phng php: - Phng php bin chng duy vt - Phng php logic - lch s - Phng php tru tng ho Cc phng php ny u c cc khoa hc khc s dng trong nghin cu nhn thc bn cht i tng ca chng. Tuy nhin, trong qu trnh vn dng cc phng php ny, mi mt khoa hc u c cch tip cn ring. * Phng php bin chng duy vt Phng php bin chng duy vt l phng php xem xt cc s vt, hin tng v qu trnh ca th gii khch quan trong mi lin h tc ng qua li, trong s vn ng bin i v pht trin theo quy lut ca chng. Qun l l mt trong nhng hin tng, qu trnh ca th gii hin thc. nhn thc bn cht v quy lut ca qun l, Khoa hc qun l cn thit phi vn dng phng php bin chng duy vt.
64

Bng phng php bin chng duy vt, khoa hc qun l ch ra rng: qun l l mt trong nhng dng hot ng hoc lao ng c bit ca con ngi. Nhng n khng tn ti bit lp m c quan h mt thit vi iu kin kinh t x hi nhng giai on pht trin nht nh. Ni c th hn, hot ng qun l khng phi l mt dng hot ng qun l thun tu t n v v n. Hot ng qun l gn lin vi cc dng hot ng c th ca con ngi, n tt yu ny sinh khi c s tham gia hot ng ca nhiu ngi. Tuy nhin, trong v lng cc hot ng ca con ngi th hot ng sn xut vt cht ng vai tr quyt nh i vi s tn ti v pht trin ca con ngi, ca x hi, ng thi, n c ngha quyt nh i vi tnh cht ca hot ng qun l. Mt khc, vi t cch l mt dng hot ng c tnh c lp tng i, qun l lun gn vi mt t chc hay mt h thng xc nh. H thng ny bao gm cc nhn t bn trong v chu s tc ng ca nhng yu t bn ngoi. S tng tc ca chng to nn quy lut vn ng bin i v pht trin ca qun l. l s biu hin ca mi lin h bn trong ca h thng qun l v mi lin h gia h thng qun l vi mi trng qun l. Mi quan h qun l c to nn bi s tc ng qua li gia ch th qun l vi i tng qun l thng qua cc cng c, phng tin qun l t ti mc tiu qun l xc nh. Thng qua mi quan h qun l m hnh thnh quy lut qun l v tnh quy lut ca qun l. Quy lut qun l thc cht l th hin mi quan h bin chng gia mc tiu qun l, ni dung qun l v phng thc qun l. Tnh quy lut qun l c biu hin vic xy dng v thc thi cc nguyn tc qun l, quy trnh qun l, cc phng php qun l, phong cch qun l v ngh thut qun l. Quy lut qun l v tnh quy lut qun l xt n cng l sn phm ca quy lut hon cnh hay ni c th l sn phm ca s kt hp gia nhng iu kin
65

khch quan v nhn t ch quan. Nhn thc ng n v vn dng sng to quy lut qun l trong thc tin l nhn t ct li quyt nh s pht trin ca qun l. * Phng php logic - lch s Phng php logic - lch s cn c gi l phng php kt hp gia logic vi lch s, hoc l phng php thng nht gia logic vi lch s. Phng php logic l phng php xem xt cc s vt, hin tng ca th gii trong mi lin h ni ti, tt yu cng nh nhng ci chung, ci ging nhau, c tnh lp li ca s vn ng, bin i v pht trin ca chng (xem xt s vt trong tnh ng i ca n, hay l xem xt s vt v mt khng gian). Phng php lch s l phng php xem xt cc s vt, hin tng ca th gii qua cc giai on pht sinh, hnh thnh, pht trin v tiu vong ca chng (xem xt s vt v mt lch i ca n, hoc xem xt s vt v mt thi gian). nhn thc c bn cht v quy lut ca s vn ng, bin i v pht trin ca s vt th phi kt hp c hai phng php: phng php logic v phng php lch s, hay l phng php logic - lch s. Bng phng php logic - lch s, khoa hc qun l ch ra rng mi mt loi hnh v cp qun l u c qu trnh pht sinh, hnh thnh, pht trin v mt i ca n; ng thi cc loi hnh qun l khc nhau (qun l kinh t, qun l hnh chnh, qun l nhn lc) u c mi lin h nht nh vi nhau, u c nhng ci chung, ci ging nhau, ci lp li hay l tnh quy lut ca chng. Tnh quy lut ca chng c biu hin ch bt c loi hnh qun l no cng u phi xc lp v thc thi mc tiu qun l ph hp, ni dung qun l ng n v phng thc qun l hp l. Bt c loi hnh qun l no cng phi xy dng v thc hin cc nguyn tc qun l, quy trnh qun l, phng php qun l, phong cch qun l v ngh thut qun l Tuy nhin, nhng ci chung, ci lp li, ci ging nhau khi vn dng vo cc loi hnh qun l c th li mang nhng nt c th.
66

* Phng php tru tng ho Phng php tru tng ho l phng php xem xt cc s vt hin tng ca th gii khch quan khng phi tt c cc mt, cc yu t, cc thuc tnh ca n, m n gt b nhng hin tng bn ngoi a dng, phong ph, nhng yu t ngu nhin hng ti ci in hnh, ci ct li nhm vch ra bn cht v cc cp bn cht ca s vt. Phng php tru tng ho nu c vn dng mt cch ng n s l sc mnh ca t duy khoa hc. Phng php ny khng lm cho t duy xa ri hin thc m gip hiu r hin thc cp bn cht, quy lut vn ng ca hin thc - iu m nhn thc cm tnh khng lm c. Nh c phng php tru tng ho, khoa hc qun l gip chng ta nhn thc c rng: trong s a dng, phong ph, mun hnh mun v ca cc loi hnh v cp qun l (nh trnh by tiu tit 1.1.4) nhng bn cht ca qun l l biu hin mi quan h tc ng gia con ngi vi con ngi (bn cht cp 1). Tuy nhin, mi quan h khng phi l mi quan h gia con ngi vi con ngi ni chung m l quan h gia ch th qun l (ngi qun l) vi i tng qun l (ngi b qun l) (bn cht cp 2). Mt khc, trong quan h gia ch th qun l v i tng qun l th quan h quyn lc l ht nhn ct li (bn cht cp 3) Vn dng phng php tru tng ha, khoa hc qun l xc lp nhng mu s chung cho tt c cc lnh vc v cp qun l cc ni dung lin quan ti ch th qun l, i tng qun l, nguyn tc qun l, quy trnh qun l, phng php qun l Chnh v vy, h thng tri thc chung ca khoa hc qun l ng vai tr l c s l lun v phng php lun cho tt c cc khoa hc qun l chuyn ngnh. 2.3.2 Cc phng php c th
67

Ngoi nhng phng php chung nh trnh by trn, khoa hc qun l cn s dng mt s phng php c th khc nh: Phng php phn tch - tng hp, Phng php quy np - din dch, Phng php h thng, Phng php m hnh ho v mt s phng php lin ngnh khc. 2.4 c im v ngha ca Khoa hc qun l 2.4.1 c im ca khoa hc qun l Vi i tng v phng php nghin cu nh trnh by trn, khoa hc qun l c nhng c im c bn sau. Th nht, khoa hc qun l l mt h thng tri thc phn nh thc tin qun l mt giai on pht trin x hi nht nh v l s k tha nhng t tng qun l trong lch s. iu kin kinh t x hi giai on cui th k XIX, u th k XX lm ny sinh nhu cu tt yu phi tch hot ng qun l thnh mt dng hot ng c tnh c lp, v ng thi ko theo nhu cu ra i ca khoa hc qun l p ng thc tin qun l. Nhng t tng qun l xut hin t rt sm trong lch s, nhng c nhn thc y , ng n v qun l l mt qu trnh. Cc l thuyt v qun l ra i trong giai on cui th k XIX u th k XX l tin l lun quan trng cho s hnh thnh h thng tri thc v qun l. Nh vy, nhu cu ca thc tin qun l v nhn thc ca con ngi v qun l phi t ti mt trnh nht nh mi hi cc iu kin cho s ra i ca khoa hc qun l. Th hai, h thng tri thc ca khoa hc qun l mang tnh khi qut ho, tru tng ho.

68

Cc khoa hc qun l chuyn ngnh (khoa hc qun l kinh t, khoa hc qun l hnh chnh) c i tng nghin cu l thc tin qun l nhng lnh vc v cp nht nh, do , h thng tri thc m chng xc lp gn vi nhng lnh vc c th lin quan ti nhng quy lut v tnh quy lut qun l ring. Khoa hc qun l c i tng nghin cu l thc tin qun l tt c cc lnh vc v cp , do h thng tri thc m n xc lp l h thng tri thc c bn v qun l lin quan ti nhng quy lut v tnh quy lut qun l chung. Tnh khi qut ho v tru tng ho ca khoa hc qun l th hin h thng tri thc v: - Ch th qun l - i tng qun l - Mc tiu qun l - Quy lut qun l - Nguyn tc qun l - Phng php qun l - Cc chc nng qun l -.v.v. Th ba, khoa hc qun l l khoa hc x hi - hnh vi. Khoa hc qun l hng vo nghin cu v con ngi v mi quan h tc ng gia con ngi vi con ngi, trong c bit quan tm ti c s v ng lc ca hnh vi con ngi. Khoa hc qun l khi nghin cu v ch th qun l ch ra nhng phm cht, nng lc cn phi c ca mt nh qun l, ng thi xc nh cch thc to lp nhng phm cht v nng lc y.
69

Khoa hc qun l khi nghin cu v i tng qun l nhm lm r i sng tm l c nhn, tm l nhm, tm l x hi v nhng nhu cu, li ch cng nh nhng ng c thc y hnh vi ca h. Nhng phm cht, nng lc ca ch th qun l cng nh nhng c im ca i tng qun l lun phi c xem xt trong mt iu kin kinh t x hi nht nh. Chnh v vy, khoa hc qun l cn thit phi vn dng nhng tri thc ca cc khoa hc x hi chung, c bit l quan h vi cc khoa hc x hi c th: tm l hc, tm l nhm, tm l hnh vi, x hi hc, chnh tr hc.v.v. Th t, khoa hc qun l va mang tnh khoa hc, va mang tnh ngh thut. Tnh khoa hc th hin ch, hot ng qun l phi c xy dng trn c s nhng tri thc khch quan ch khng phi l mun ch quan ca ngi qun l. Ni c th hn, nhng quyt nh qun l, nhng nguyn tc qun l, quy trnh qun l khng th ch da vo kinh nghim, thi quen, m phi tun theo quy lut khch quan ca i sng x hi. Tnh ngh thut th hin ch, mun cho hot ng qun l mang li hiu qu cao th ngoi vic phi thc thi n mt cch khoa hc th cn phi vn dng mt cch linh hot, sng to, ph hp vi cc hm bin s xc nh. Tnh khoa hc v tnh ngh thut khng loi tr nhau m chng thng nht hu c vi nhau. l mi quan h cng sinh, cng trng. Tnh khoa hc v tnh ngh thut ca khoa hc qun l th hin tt c cc kha cnh ca hot ng qun l. Tuy nhin, tnh khoa hc th hin r nt hn cc kha cnh lin quan ti nguyn tc qun l, quy trnh qun l, Tnh ngh thut th hin r nt cc kha cnh lin quan ti phng php qun l, phong cch qun l, ngh thut qun l. Th nm, khoa hc qun l l s kt hp gia tnh l lun v tnh thc tin.
70

H thng tri thc v qun l l mang tnh khi qut ho v tru tng ho. N l s chng ct, tinh lc t thc tin qun l ht sc a dng v phong ph c c nhng nguyn l, quy lut, phm tr, khi nim v qun l. Tuy nhin, khng v th m cho rng khoa hc qun l ch l sn phm ca thc thun tu. Nh c h thng tri thc chung v qun l m c th to lp hnh thnh nn t duy v qun l. T duy qun l l cng c sc bn gip cho cc nh qun l vn dng mt cch hu hiu vo thc tin qun l trong qu trnh thc thi chc nng, nhim v ca h. Th su, khoa hc qun l c quan h vi nhiu lnh vc tri thc ca cc khoa hc khc. Khoa hc qun l coi cc khoa hc chung (trit hc, kinh t chnh tr hc, ch ngha x hi khoa hc) l c s l lun v phng php lun. Khoa hc qun l c quan h mt thit v hu c vi khoa hc t nhin, khoa hc x hi - nhn vn v cc khoa hc hnh vi. Khoa hc qun l c quan h vi cc khoa hc qun l chuyn ngnh. Khoa hc qun l ng vai tr l c s l lun v phng php lun cho cc khoa hc qun l chuyn ngnh. Thnh tu ca cc khoa hc qun l chuyn ngnh gp phn lm c s khoa hc qun l khi qut nhng nguyn l, l lun qun l. 2.4.2 ngha ca Khoa hc qun l * i vi cc nh qun l Khoa hc qun l cung cp nhng tri thc c bn, ct li v qun l lin quan ti: yu cu v phm cht v nng lc ca ngi qun l; v tr, vai tr, chc nng, nhim v c bn ca nh qun l; trang b nhng kin thc v nguyn tc qun l, v quy trnh qun l (nhng bc c bn ca qu trnh lp k hoch, ra quyt nh, nhng ni dung c bn ca cng tc t chc, nhng phng php qun
71

l v phong cch qun l, nhng loi hnh v phng php kim tra c s dng trong thc tin); nhng ni dung c bn ca quy trnh thng tin trong qun l * i vi vic nghin cu v ging dy ngnh khoa hc qun l Khoa hc qun l trang b h thng tri thc lm c s nn tng cho vic i su nghin cu cc lnh vc qun l chuyn su hoc l cc lnh vc ca khoa hc qun l chuyn ngnh. Trong cng tc nghin cu v ging dy ni chung v trong lnh vc nghin cu v ging dy ngnh khoa hc qun l, thng ngi ta vn phi p dng phng php i t ci chung n ci ring, hay l i t ci tru tng n ci c th, v l phng php nhn thc hu dng nht. Chnh v vy, chim lnh cc lnh vc qun l chuyn su v cc lnh vc thuc khoa hc qun l chuyn ngnh th phi nm vng l lun chung v qun l. Khoa hc qun l l mt trong nhng mn khoa hc gip cc nh khoa hc c c mt trong nhng phng php c bit quan trng nu trn.

Ch n tp v tho lun: 1. Phn tch tiu kin kinh t - x hi v tin l lun cho s ra i ca khoa hc qun l 2. Lm r i tng, phng php ca khoa hc qun l 3. Phn tch c im v ngha ca khoa hc qun l

Ti liu tham kho chng 2

72

L Hng Li: o ca qun l, NXB HQGHN, H Ni, 2004, trang 247 265. H Vn Vnh: Mt s vn v t tng qun l , NXB CTQG, H Ni, 2003, trang 199 - 210. Hc vin Chnh tr quc gia H Ch Minh: Gio trnh Khoa hc qun l, NXB CTQG, H ni, 2002, trang 13 - 23.

73

PHN 2: NGUYN TC V PHNG PHP QUN L

Phn ny bao gm 2 chng: Chng 3: Nguyn tc qun l Chng 4: Phng php qun l

CHNG 3: NGUYN TC QUN L Chng ny gm nhng ni dung sau: - Khi lun v nguyn tc qun l + Cc tip cn khc nhau v nguyn tc qun l + nh ngha Nguyn tc qun l + c trng chung ca nguyn tc qun l + Vai tr ca nguyn tc qun l - Cc nguyn tc qun l c bn + Nguyn tc s dng quyn lc hp l + Nguyn tc quyn hn tng xng vi trch nhim + Nguyn tc thng nht trong qun l + Nguyn tc kt hp hi ho cc li ch + Nguyn tc kt hp ngun lc bn trong v ngun lc bn ngoi + Nguyn tc thc hin quy trnh qun l + Nguyn tc tit kim v hiu qu

74

3.1. Khi lun v nguyn tc qun l 3.1.1 Cc tip cn khc nhau v nguyn tc qun l Nguyn tc qun l l nhn t c bit quan trng ca hot ng qun l. N l c s nn tng c vai tr chi phi v tc ng ti ton b ni dung v phng thc hot ng ca ch th qun l v i tng qun l. V vy, lm r bn cht ca nguyn tc qun l v c trng ca cc nguyn tc qun l c bn l vn ht sc cn thit. Tuy nhin, qun l l lnh vc rng ln v phc tp, v vy trong lch s t tng qun l, tu thuc vo cc cch tip cn v quan nim khc nhau v qun l m c nhiu cch hiu khc nhau v nguyn tc qun l. Nhiu tc gi thuc trng phi kinh nghim hoc theo trng hp do nhn mnh n vai tr ca c nhn hay tnh hung trong qun l m ph nhn s tn ti ca cc nguyn tc qun l. Nhiu tc gi thuc cc trng phi khc nhau do khng nhn thy vai tr c bit quan trng ca nguyn tc qun l m khng dnh cho n mt s u tin ng c lun bn mt cch trc tip nh mt vn c tnh c lp. Mt s tc gi trong khi bn v qun l li ch tp trung lun gii nguyn tc qun l nhng kha cnh, ni dung c th ca h thng qun l. V vy, s lng cc nguyn tc qun l c a ra l khng ging nhau v thm ch l khng c gii hn. F.W Taylor vi thuyt qun l theo khoa hc c nhng ng gp quan trng trong vic a ra nhiu t tng qun l c gi tr. Tuy nhin, i vi vn nguyn tc qun l, Taylor cng cha ginh mt s quan tm cn thit m mi gi m mt s tng m nht mang tnh tng quan. Xut pht t nguyn l phn cng theo chc nng, Taylor cho rng: + Phi coi chc nng k hoch v chc nng tha hnh nh l nhng chc nng c tnh c lp.
75

+ Phi phn nh r rng cc chc nng ca qun l + Phi phn bit cng vic thng thng vi cng vic bt thng thc hin nguyn tc ngoi l trong qun l. l nhng nguyn tc c bn m Taylor a ra song thc cht ch l nhng nguyn tc lin quan ti phn cng lao ng trong qun l. H.Fayol ln u tin trong lch s t tng qun l nhn mnh n tm quan trng ca nguyn tc qun l, coi nguyn tc qun l l phng hng ca hot ng qun l, l mt ngn n pha gip con ngi khi tnh trng ti tm v ri lon. Cn c vo kinh nghim, Fayol khi qut 14 nguyn tc qun l c bn. Nhng nguyn tc qun l m Fayol a ra vn cn c gi tr thc tin nht nh. Tuy nhin phi thy rng: Mt s nguyn tc c th gp li vi nhau v chng c ni dung trng nhau (nguyn tc 4, 5 v 8; cc nguyn tc 3 - 10, hay cc nguyn tc 6, 7 v 11). ng thi c nhng nguyn tc mu thun nhau (nguyn tc 3 v 13). Hn na, 14 nguyn tc m Fayol a ra cn thiu tnh khi qut. H.Koontz cho rng: Thut ng nguyn tc c ngha l chn l c bn, c kh nng p dng vo mt tp hp cc hon cnh cho m chng c gi tr trong vic d on trc cc kt qu. Nh vy, cc nguyn tc mang tnh cht m t v d on ch khng phi c tnh mnh lnh cng nhc nh nhiu ngi lm tng. T vic k tha nhng ht nhn hp l ca cc cch tip cn v nguyn tc qun l trong lch s t tng qun l, c th thy rng vic xy dng cc nguyn tc qun l l mt tt yu. Hn na, phi khi qut t thc tin qun l to lp cc nguyn tc qun l mang tnh ph qut. 3.1.2 nh ngha nguyn tc v nguyn tc qun l * Nguyn tc

76

Theo ngha Hn Vit: nguyn l gc; tc l suy ngh, hnh ng; nguyn tc l ci gc ca suy ngh v hnh ng. Theo T in Ting Vit: nguyn tc l iu c bn nh ra, nht thit phi tun theo trong mt lot vic lm1. Nh vy, c th cho rng nguyn tc ni chung l cc quy tc x s do ch th t ra v yu cu phi thc thi trong sut qu trnh hot ng nhm t hiu qu hot ng . Theo , nguyn tc c cc c trng ni bt: - Tnh khch quan - Tnh bt buc - Tnh hng ch * Nguyn tc qun l Xut pht t bn cht ca qun l nh c trnh by chng 1, c th a ra nh ngha v nguyn tc qun l: Nguyn tc qun l l h thng nhng quan im qun l c tnh nh hng v nhng quy nh, quy tc bt buc ch th qun l phi tun th trong vic thc hin chc nng v nhim v nhm hon thnh mc tiu ca t chc. T nh ngha trn, chng ta thy rng nguyn tc qun l bao gm hai nhn t c bn: 1. H thng cc quan im qun l; 2. H thng quy nh v quy tc qun l. - H thng quan im qun l: + H thng quan im qun l lin quan ti vic tr li cho nhng vn : Qun l ca ai (Ch th qun l)? Qun l bng cch no (phng thc qun l)?

Vin Ngn ng hc: T in Ting Vit, NXB Nng, Trung tm t in hc, 2003, trang 693.
1

77

Qun l v ai (mc tiu ca qun l)? Nh vy, quan im qun l nhng iu kin kinh t - x hi khc nhau l khng ging nhau. + H thng quan im qun l mang tnh nh hng, n l yu t ng ca h thng nguyn tc qun l, n c tnh khuyn co i vi ch th qun l trong vic hng ti hiu qu ca hot ng qun l. + H thng quan im qun l tn ti di cc hnh thc: trit l qun l, phng chm qun l, khu hiu qun l, biu tng qun l v.v.v V vy h thng quan im qun l c quan h mt thit vi vn ho qun l song gia chng khng ng nht vi nhau. - H thng quy nh v quy tc qun l: + H thng quy nh v quy tc qun l l yu t mang tnh bt buc, tu thuc vo quy m t chc v phm vi ca hot ng qun l m n c th tn ti di cc hnh thc: php lut, ni quy, quy ch.v.v. + H thng quy nh v quy tc qun l chi phi ch th qun l trong vic ra quyt nh qun l (mc tiu, ni dung v phng thc ra quyt nh), t chc thc hin quyt nh qun l v kim tra, nh gi quyt nh qun l. 3.1.3 c trng ca nguyn tc qun l - Tnh khch quan Nguyn tc qun l do con ngi to lp nhng mang tnh khch quan. Tnh khch quan ca n c biu hin ch ni dung ca nhng quan im, quy nh, quy tc qun l phi ph hp vi quy lut vn ng, pht trin ca x hi nhng thi k nht nh, ng thi phi ph hp vi iu kin, nng lc ca t chc. Chnh v vy, vic xy dng cc nguyn tc qun l phi c quan tm v u t thch ng. - Tnh ph bin
78

Nguyn tc qun l tn ti tt c cc loi hnh v cp qun l. l nhng nguyn tc chung nht lm c s cho cc nh qun l v cc lnh vc qun l khc nhau. Mt khc, nguyn tc qun l c th tn ti di dng nhng yu cu cn phi thc hin i vi tng chc nng ca quy trnh qun l hoc nhng cng vic c th ca nh qun l. - Tnh n nh Nguyn tc qun l di dng nhng quy nh v quy tc l s phn nh nhng mi quan h c bn, bn cht ca cc nhn t trong cc h thng qun l xc nh. Nhng quan h ny l tng i bn vng. Chng nh l nhng nhn t ng vai tr phn cng ca h thng qun l v m bo s n nh v bn vng cho s pht trin ca t chc. V vy, bt c t chc no khi xy dng cc nguyn tc qun l th phi xut pht t nhng quan h ca nhng nhn t c bn ca h thng qun l . - Tnh bt buc Nhng quy nh v quy tc v chc nng, nhim v, quyn hn l mang tnh bt buc i vi cc nh qun l. iu c ngha l cc nh qun l khng v c quyn lc m s dng n mt cch tu tin. m bo cho s pht trin n nh, bn vng ca t chc, cc nh qun l phi hn ch quyn lc ca mnh trong vic ban hnh, t chc thc thi v kim tra cc quyt nh qun l. l nhng ch ti c biu hin theo phng chm: nh qun l ch c php lm nhng iu m quy nh cho php, cn nhng ngi b qun l th c lm tt c nhng g m quy nh khng ngn cm. - Tnh bao qut Tnh bao qut ca nguyn tc qun l c hiu hin ch: nhng quy nh v quy tc c tnh bt buc khng ch phn nh mt kha cnh, mt nhn t, mt quan h qun l c th, n l nhng quy nh, quy tc ca cc chc nng trong quy
79

trnh qun l m ch th qun l phi m nhn. Mt khc, nguyn tc qun l tn ti trong sut qu trnh xy dng, t chc v kim tra nh gi vic thc hin cc quyt nh qun l. - Tnh nh hng H thng cc quan im qun l c tn ti cc hnh thc: Trit l, phng chm, khu hiu, logo. l nhng gi tr, nhng tng, nhng biu tng gip cc nh qun l dn dt t chc hng v tng lai. - Nguyn tc qun l l c s nn tng cho s vn hnh ca mt t chc xy dng mc tiu qun l ph hp, xc nh ni dung qun l ng ng, la chn phng thc qun l hp l, cc nh qun l phi tun th cc nguyn tc qun l. Mt khc, nh c nguyn tc qun l m ch th qun l c th xy dng v thc thi cc phng php, phong cch v ngh thut qun l ca h. 3.1.4 Vai tr ca nguyn tc qun l Nguyn tc qun l l mt trong nhng nhn t ca h thng qun l. N ng vai tr c bit quan trng i vi hot ng qun l. thc thi quy lut qun l th phi tun th cc nguyn tc qun l. Nguyn tc qun l c nhng vai tr c bn sau: - nh hng pht trin t chc H thng quan im qun l c biu hin thng qua trit l qun l, phng chm qun l, biu tng qun l l nhng nhn t lm c s cho vic xy dng chin lc pht trin ca t chc, c ngha l vic xy dng v thc thi nhng nhn t l gii quyt nhng vn cn ct ca hot ng qun l: Ai l ch th ca qu trnh qun l, Mc tiu qun l l nhm t ti iu g, Qun l bng cch no. - Duy tr s n nh ca t chc
80

Nh c h thng ni quy, quy ch v chc nng, nhim v v quyn hn ca ch th qun l v i tng qun l m t chc c vn hnh trong s n nh c k lut, k cng. iu quan trng l nh qun l phi xut pht t iu kin hin thc xy dng cc ch ti cho ph hp th vic thc thi n mi c hiu lc. - m bo thc thi ng quyn hn ca ch th qun l - Duy tr k lut, k cng i vi i tng qun l - Gp phn xy dng vn ho t chc v vn ho qun l 3.2. Mt s nguyn tc qun l c bn 3.2.1 Nguyn tc s dng quyn lc hp l - Ch th qun l phi s dng quyn lc trong gii hn cho php tc l thc thi ng quyn hn. iu c ngha l, trong mt c cu t chc, tuyn quyn lc tn ti nhng tng nc khc nhau v mi mt chc v trong tuyn quyn lc c mt thm quyn nht nh. - Nguyn tc ny yu cu ch th qun l khng c vi phm vo cc trng hp sau: c quyn, chuyn quyn, lm quyn, tim quyn hay b ri quyn lc. - thc hin c nguyn tc ny th cng vic qun l phi c m t r rng, c th. Phi thc hin vic u quyn hp l trnh qu ti trong vic, thit lp h thng kim tra rng ri. 3.2.2 Nguyn tc quyn hn tng xng vi trch nhim - Quyn hn trong qun l l tnh c lp ca nhng chc v trong vic ban hnh, t chc thc thi v kim tra nh gi quyt nh qun l. - Trch nhim l yu cu cn phi hon thnh cng vic ca mi chc v trong c cu t chc theo ng chun mc. Mi mt chc v va phi thc hin
81

ng bn phn ca mnh i vi cp trn, va gnh chu hu qu ca nhng cng vic m cp di thc hin theo s phn cng. - S tng xng gia quyn hn v trch nhim l s th hin mi quan h gia quyn c ban hnh, t chc thc thi v kim tra nh gi cc quyt nh qun l vi kt qu v hu qu ca qu trnh . Nh vy, quyn hn ca ngi qun l cng ln th trch nhim cng cao. Ngi qun l khc vi ngi khng qun l ch anh ta va chu trch nhim vi hnh vi ca mnh m cn phi chu trch nhim vi hnh vi ca cp di. - thc hin c nguyn tc ny, nh qun l cn phi: + Nng cao cht lng ca cc quyt nh qun l + Chun b tt cc iu kin thc thi cc quyt nh quyt nh + Quan tm n vic kim tra, gim st v nh gi quyt nh qun l 3.2.3 Nguyn tc thng nht trong qun l - Nguyn tc ny phn nh mi quan h gia ngi qun l vi ngi qun l, l cc mi quan h gia ngi qun l cp di v cp trn v quan h ng cp trong vic thc thi chc nng ca h. Nguyn tc ny yu cu cc cp qun l trong mt c cu t chc phi c s thng nht trong: ra quyt nh qun l, t chc thc hin quyt nh v kim tra, nh gi kt qu thc hin. - thc hin c nguyn tc ny cc nh qun l cn phi qun trit quan im qun l, trao i tho lun trong qu trnh ra quyt nh qun l, phn cng nhim v r rng v hp l, giao ban nh k.v.v. 3.2.4 Nguyn tc thc hin quy trnh qun l - Quy trnh qun l bao gm lp k hoch v ra quyt nh, t chc, lnh o v kim tra l c tnh bt buc i vi mi nh qun l mi lnh vc qun l.

82

- Thc hin quy trnh ny l th hin c trng ca lao ng qun l. Bi l, hot ng qun l khng phi l hot ng tc nghip c th to ra sn phm trc tip m n l hot ng gin tip v tng hp thng qua con ngi v cc ngun lc thc hin mc tiu chung ca t chc. - thc hin c nguyn tc ny ch th qun l khng ch trang b cho mnh nhng kin thc chuyn mn nghip v c th m iu quan trng l phi c c nhng kin thc v khoa hc qun l, khoa hc t chc, khoa hc lnh o.v.v. 3.2.5 Nguyn tc kt hp hi ho cc li ch - Qun l l nhm hng n thc hin mc tiu chung ca t chc, tuy nhin thc hin c iu v m bo cho t chc pht trin lu di v bn vng th ch th qun l phi nhn thc c h thng li ch v quan h li ch, m bo thc hin chng mt cch hi ho. - S hi ho ca h thng li ch biu hin s kt hp hi ho gia li ch vt cht v li ch tinh thn; li ch kinh t vi li chnh tr, x hi, mi trng; li ch chung - li ch ring; li ch ton cc - li ch b phn; li ch trc mt - li ch lu di v.v. - S hi ho ca cc quan h li ch th hin s kt hp hi ho gia li ch ca ngi qun l vi ngi b qun l; gia li ch ca cc ch th qun l vi nhau; gia li ch ca cc i tng qun l vi nhau; gia li ch ca t chc ny vi li ch ca cc t chc khc v vi li ch x hi - thc hin c nguyn tc ny nh qun l phi: + Thc hin dn ch trong vic xy dng cc ni quy, quy ch, chnh sch + Phi cng bng, cng khai v minh bch trong vic phn b cc gi tr

83

+ Gii quyt cc xung t v vai tr v xung t v li ch mt cch khch quan 3.2.6 Nguyn tc kt hp cc ngun lc - Nguyn tc kt hp cc ngun lc th hin mi quan h gia cc nhn t bn trong ca t chc vi quan h bn ngoi ca t chc. - Nguyn tc ny i hi cc nh qun l mun mang li hiu qu cao nht cho t chc th phi kt hp ti u gia cc ngun lc bn trong ca t chc vi ngun lc bn ngoi (nhn lc, vt lc, ti lc, tin lc). Bi v trong thc t khng c mt t chc no c th thc hin tt mc tiu ca n nu nh khng m ca ra bn ngoi. - thc hin c nguyn tc ny cc nh qun l cn phi: + Thit k b my t chc ph hp + S dng v b tr cc ngun lc bn trong mt cch hp l. iu chnh cc ngun lc ny khi cn thit. + Thu ht v s dng c hiu qu cc ngun lc bn ngoi 3.2.7 Nguyn tc tit kim v hiu qu - thc hin mc tiu chung ca t chc cc nh qun l bit phi phi hp mt cch ti u cc ngun lc. l s kt hp ti u, hiu qa gia ngi qun l vi ngi qun l; gia ngi qun l v ngi b qun l; gia ngi b qun l vi nhau v gia nhn lc vi cc ngun lc khc. - thc hin nguyn tc ny, cc nh qun l phi: + Phn cng cng vic, giao quyn mt cch ph hp + S dng hiu qu cc ngun lc khc (vt lc, ti lc, tin lc) + u t c trng im trong vic pht trin nhn lc + u t cng ngh p ng yu cu ca cng vic
84

Di gc ca khoa hc qun l i cng th cc nguyn tc qun l trn l nhng nguyn tc chung, bt buc i vi mi loi hnh v cp ca t chc nhng vic vn dng n l mang tnh c th. Tu theo cc loi hnh qun l c th m bn cnh cc nguyn tc qun l chung cn c nhng nguyn tc qun l ring v c th. T gc quy trnh qun l, c th chia nguyn tc qun l thnh cc loi nh: nguyn tc trong lp k hoch v ra quyt nh, nguyn tc t chc, nguyn tc trong lnh o v kim tra. l nhng nguyn tc ca cc chc nng qun l v chng s c trnh by trong cc phn tip theo. iu ng lu y l cc nguyn tc qun l c trnh by theo logic: 1. Ni dung ca nguyn tc l g? 2. Bng cch no c nguyn tc ? 3. Vic thc hin nguyn tc c ngha nh th no? Trong thc tin qun l, cc nguyn tc qun l nu trn cn phi c p dng mt cch linh hot, tu thuc vo iu kin hon cnh nht nh.

Ch n tp v tho lun: 1. Khi nim nguyn tc qun l v c trng chung ca nguyn tc qun l 2. Phn tch c trng ca cc nguyn tc qun l c bn 3. nh gi vic thc hin cc nguyn tc qun l nhng t chc c th

Ti liu tham kho chng 3 L Hng Li: o ca qun l, NXB i hc Quc gia H Ni, H Ni, 2004, trang 64- 77.

85

CHNG 4: PHNG PHP QUN L

Chng ny gm cc ni dung sau: - Tng quan v phng php qun l - nh ngha phng php qun l - c trng ca cc phng php qun l - Cc phng php qun l

4.1 Khi nim phng php qun l 4.1.1 nh ngha Phng php qun l Theo ngha Hn Vit: phng ngha l pha; php ngha l php tc, khun php; Phng php l l li, cch thc phi theo tin hnh cng vic nhm t c kt qu nht nh tt nht. Theo E. M. Heghen: Phng php l thc v hnh thc vn ng bn trong ca ni dung. Phng php qun l l mt trong nhng yu t ca h thng qun l. Nu nguyn tc qun l l c s, nn tng c tnh nh hng v bt buc ch th qun l phi tun th trong vic thc hin chc nng, nhim v ca h th phng php qun l l yu t c bit quan trng, gp phn nng cao hiu lc v hiu qu ca hot ng qun l. C nhiu quan nim khc nhau v phng php qun l. Xut pht t bn cht ca qun l c th a ra nh ngha v phng php qun l nh sau: Phng php qun l l tng th nhng cch thc tc ng ca ch th qun l ti i tung qun l trn c s la chn nhng cng c v phng tin
86

qun l ph hp nhm mang li hiu qu qun l cao nht trong iu kin mi trng nht nh. T nh ngha , ni hm ca khi nim phng php qun l bao gm nhng nhn t sau: 1. La chn cng c v phng tin qun l ph hp Cng c, phng tin qun l bao gm quyn lc, quyt nh qun l, chnh sch, ti chnh, c s vt cht, k thut - cng ngh 2. La chn cch thc tc ng ca ch th ti i tng qun l Cc cch tc ng c th c phn chia thnh: Tc ng bng quyn lc (chuyn quyn, dn ch, t do); Tc ng bng kinh t - k thut; Tc ng bng t chc - hnh chnh; Tc ng bng chnh tr - t tng; Tc ng bng tm l x hi; hoc cch tc ng bng khoa hc hay l tc ng bng ngh thut. Cng c, phng tin v cch thc tc ng ph hp gn lin vi cc nhn t: ch th, i tng, tnh cht cng vic, mc tiu ca t chc v iu kin hon cnh. Nh vy, phng php qun l khng ng nht vi bt c yu t no ca h thng qun l m n l s lin kt gia ch th qun l vi cc yu t khc mt cch khoa hc - ngh thut pht huy ti a nng lc ca cc thnh vin v phi hp cc ngun lc mt cch ti u nhm t ti hiu qu cao nht. 4.1.2 c trng ca phng php qun l - Tnh linh hot v sng to Vic ch th qun l la chn cng c, phng tin qun l v cch thc tc ng l tu thuc vo nng lc ca ch th, c im ca i tng qun l, tnh cht ca cng vic, mc tiu ca t chc v hon cnh thc t. Nhng yu t ny

87

khng phi l bt bin, do vy phng php qun l l mang tnh linh hot v sng to. Tnh linh hot v sng to ca phng php qun l biu hin ch khng c mt phng php qun l no l ti u cho mi lc, mi ni, bi v: Tnh a dng ca ch th qun l v nng lc, trnh , phm cht, thi quen; Tnh khc bit ca i tng qun l th hin trnh , nng lc, nhu cu, li ch; Tnh phong ph ca cc cng c, phng tin; Tnh c th ca mi trng Tnh linh hot v sng to ca phng php qun l cn c biu hin ch nu nh quy lut qun l v tnh quy lut qun l l mang tnh khch quan, tnh khoa hc th phng php qun l li mang tnh nng ng, tnh ch quan v tnh ngh thut ca hot ng qun l. - Tnh a dng, phong ph H thng phng php qun l bao gm nhiu phng php khc nhau. Mi mt phng php ch ti u khi n kt hp mt cch thch ng vi cc nhn t ca chnh th qun l. iu ny chng t phng php qun l l mang tnh c th. Tuy nhin vic khng nh qun l mang tnh tnh hung l khng c c s khoa hc. C nhiu cch phn loi v phng php qun l. Tuy nhin, di gc tng qut, c th phn chia h thng phng php qun l thnh ba nhm c bn: - Nhm 1: cn c vo vic s dng cng c quyn lc, c th phn chia thnh 03 phng php qun l: phng php qun l chuyn quyn, phng php qun l dn ch v phng php qun l t do. - Nhm 2: cn c vo vic s dng cng c c tnh vt cht, phng php qun l c phn chia thnh: phng php qun l bng kinh t, phng php t chc - hnh chnh.
88

- Nhm 3: cn c vo vic s dng cng c c tnh phi vt cht, phng php qun l bao gm: phng php chnh tr - t tng (phng php tuyn truyn gio dc), phng php tm l - x hi. Trong qu trnh thc hin cng vic qun l ch th qun l phi nhn thc c tnh a dng v phong ph ca h thng phng php qun l, v vn dng mt cch linh hot tng phng php c th. - Phng php qun l c quan h hu c vi nguyn tc qun l. Phng php qun l c tnh linh hot v sng tao, tnh a dng v phong ph nhng n phi da trn c s ca nguyn tc qun l. iu c ngha l ch th qun l khng c sng to mt cch tu tin, thot ly khi nhng nh hng, quy nh v quy tc qun l. Quan h gia phng php qun l v nguyn tc qun l l quan h gia 2 mt i lp ca mt chnh th: nguyn tc qun l l mang tnh khch quan, n nh, bt buc; cn phng php qun l mang tnh nng ng, linh hot v sng to, l hai mt to nn s thng nht gia khoa hc v ngh thut ca hot ng qun l. - Phng php qun l l c s cho vic hnh thnh phong cch v ngh thut qun l. Nu nh nguyn tc qun l l c s hnh thnh phng php qun l th phng php qun l l nn tng t xc lp phong cch qun l v ngh thut qun l. Nh qun l mun to lp cho mnh mt phong cch qun l v ngh thut qun l th trc ht phi nhn thc v vn dng h thng phng php qun l mt cch nhun nhuyn. Phng php qun l l tin khch quan t kt hp vi nhn t ch quan ca nh qun l m hnh thnh nn phong cch qun l v ngh thut qun l.
89

4.2. Nhng phng php qun l c bn C nhiu cch tip cn v quan nim khc nhau v cc phng php qun l. iu l do trong thc t ngi ta xut pht t nhng c s v tiu ch khc nhau phn loi. Vic phn loi phng php qun l y l cn c vo vic la chn cc cng c qun l v la chn cch thc tc ng ca ch th qun l i vi i tng qun l. Theo c th phn loi phng php qun l bao gm ba nhm sau y: 4.2.1. Nhm phng php qun l cn c vo vic s dng quyn lc Nhm phng php qun l cn c vo vic s dng quyn lc c ba phng php qun l in hnh: * Phng php qun l chuyn quyn - hiu c phng php qun l chuyn quyn, trc ht cn phi lm r hm ngha ca chuyn quyn. Chuyn quyn l vic s dng quyn lc mt cch ti a mi lc mi ni. Chuyn quyn c biu hin cc du hiu: khng san s, khng u quyn, khng giao quyn hay l khng chp nhn s tham gia ca ngi khc vo qu trnh s dng quyn lc, nht l trong vic ra quyt nh. Chuyn quyn c th tn ti di nhiu dng thc phi sinh: c quyn, lm quyn, tim quyn, vt quyn. l nhng hnh thc ch th qun l vi phm thm quyn hay l vt khi quyn hn cho php. - Phng php chuyn quyn l tc ng cng ch, p t ca ch th qun l n i tng qun l trn c s s dng quyn lc mt cch ti a trong iu kin, hon cnh c bit, vi nhng cng vic c th, nhm t ti hiu qu ti u.
90

Phng php chuyn quyn c nhng c trng c bn: + La chn cng c Ch th qun l s dng cng c quyn lc xy dng ni quy, quy ch, cc chnh sch v cc quyt nh qun l. Thc hin ch thng tin mt chiu. + Cch thc tc ng Ch th qun l tc ng ti i tng qun l bng cng ch, hnh pht, kim tra, gim st cht ch v buc h phi thc thi mnh lnh mt cch trit . + i tng, hon cnh v tnh cht cng vic Phng php chuyn quyn gn lin vi i tng qun l, hon cnh v nhng cng vic c th. * Phng php qun l dn ch Phng php dn ch l tc ng qua li, hi ho ca ch th qun l n i tng qun l trn c s s dng quyn lc mt cch ph hp nhm t ti hiu qu ti u. Phng php dn ch c nhng c trng c bn: + La chn cng c Ch th qun l s dng cng c quyn lc trong gii hn cho php trn c s bn bc, tho lun vi cp di pht huy tnh sng to ca h trong vic xy dng ni quy, quy ch, cc chnh sch v cc quyt nh qun l. Thng tin a chiu t trn xung, t di ln, thng tinh theo chiu ngang dc mt cch rng ri. + Cch thc tc ng Ch th qun l tc ng ti i tng qun l bng quyn lc mt cch ph hp: thc hin ch thng pht cng bng; giao quyn v phn cng cng vic
91

r rng, ng n v cng khai; s dng h thng kim tra, gim st va m bo tnh nghim minh ca t chc va pht huy c tnh c lp tng i ca cp di. + i tng, hon cnh v tnh cht cng vic Phng php qun l dn ch gn lin vi nhng cng vic lin quan ti xy dng cc quyt nh chin lc, cc chnh sch, ni quy, quy ch ca t chc trong iu kin hon cnh bnh thng. * Phng php qun l t do Phng php qun l t do l tc ng khuyn khch, ng vin ca ch th qun l n i tng qun l trn c s s dng quyn lc mt cch ti thiu vi nhng cng vic c th nhm t ti hiu qu ti u. Phng php t do c nhng c trng c bn: + La chn cng c Ch th qun l s dng quyn lc mt cch ti thiu trong vic xy dng ni quy, quy ch, chnh sch v cc quyt nh qun l. Thng tin a chiu. + Cch thc tc ng Ch th qun l u quyn ti a cho cp di v dnh cho h tnh c lp cao trong cng vic. Ch th qun l ng vai tr l mt t cch php nhn, l ngi cung cp thng tin, tham gia cng vic nh mt thnh vin ca nhm. Ch th qun l hu nh khng s dng h thng kim tra gim st i vi nhn vin. Vic nh gi cng vic ca nhn vin cn c vo kt qu cui cng ca h. + i tng, hon cnh v tnh cht cng vic
92

Phng php ny gn lin vi nhng cng vic c tnh c th v chuyn mn, vi nhng ngi nng ng, sng to, c trnh nng lc, c trch nhim. 4.2.2 Nhm phng php qun l da vo vic s dng cc cng c c tnh vt cht Nhm phng php ny gm c hai phng php c bn: * Phng php qun l bng kinh t - Phng php qun l bng kinh t l tc ng ca ch th qun l n i tng qun l trn c s s dng cc ngun lc vt cht v li ch kinh t to ra ng c thc y, pht huy tim nng v nng lc ca h nhm t ti hiu qu ti u. - Phng php qun l bng kinh t c nhng c trng c bn: + La chn cng c Ch th qun l s dng ngun lc vt cht v li ch kinh t tc ng vo nhn vin nhm thc y h trong cng vic. + Cch thc tc ng Phng php kinh t c thc hin thng qua cc bin php: Cung cp nhng iu kin v c s vt cht, k thut phc v cho cng vic, cc ch bo him, bo h lao ng; Xy dng nh mc lao ng hp l, ng dng cc thnh tu khoa hc - k thut, la chn cc phng n ti u thc hin cng vic; Thc hin ch tin cng, tin lng, tin thng v cc ch phc li khc mt cch cng bng, cng khai, minh bch. + i tng, hon cnh v tnh cht cng vic

93

Phng php ny c thc hin mt cch tng i ph bin vi nhiu i tng, nhiu cng vic v trong nhiu hon cnh khc nhau. * Phng php t chc - hnh chnh - Phng php t chc - hnh chnh l tc ng ca ch th qun l n i tng qun l trn c s s dng cc cng c t chc - hnh chnh duy tr k lut, k cng nhm t ti hiu qu ti u. - Phng php qun l t chc - hnh chnh c nhng c trng c bn: + La chn cng c Cc cng c v t chc - hnh chnh c ch th qun l s dng bao gm: cng tc t chc - cn b; lut, ni quy, quy ch, quy nh. + Cch thc tc ng Phng php ny c thc hin thng qua cc bin php: Phn cng cng vic cho nhn vin v giao quyn cho cc cp qun l theo ng chc nng, nhim v, ph hp vi nng lc ca h; Thc hin vic nh gi hiu qu cng vic mt cch cng bng; bt, thuyn chuyn, buc thi vic i vi nhn vin trn c s kt qu lao ng ca h; o to v pht trin nhn lc. + i tng, hon cnh v tnh cht cng vic Phng php ny c p dng mt cch tng i ph bin trong nhiu t chc, nhiu cng vic v hon cnh khc nhau. 4.2.3 Nhm phng php qun l da vo vic s dng cc cng c c tnh phi vt cht
94

Nhm phng php ny bao gm hai phng php c bn: * Phng php chnh tr - t tng - Phng php chnh tr - t tng l tc ng tuyn truyn gio dc ca ch th qun l n i tng qun l xc lp nhn thc ng n v s mnh ca t chc, trch nhim v ngha v ca mi thnh vin nhm thc hin cng vic mt cch ti u. - Phng php qun l chnh tr - t tng c nhng c trng c bn: + La chn cng c Ch th qun l s dng cc hnh thc tuyn truyn, gio dc, vn ng tc ng vo i tng qun l nhm gip h nhn thc c s mnh ca t chc v bn phn ca mnh. + Cch thc tc ng Phng php ny c thc hin thng qua cc bin php: hc tp, hi ngh, hi tho, to m, giao lu.v.v. + i tng, hon cnh v tnh cht cng vic Phng php ny gn lin vi nhiu t chc, trong nhiu i tng v phi la chn nhng hon cnh khc nhau. * Phng php tm l - x hi - Phng php tm l - x hi l tc ng bng tm l, tnh cm ca ch th qun l n i tng qun l to nn s hiu bit, chia s v gn b gia cc thnh vin nhm xy dng bu khng kh hu ch ca t chc. - Phng php qun l tm l - x hi c nhng c trng c bn: + La chn cng c
95

Ch th qun l tc ng bng yu t tnh cm, tm l i vi nhn vin v to ra c hi cho nhn vin c tip xc, trao i nhng tm t, nguyn vng ca h; to iu kin nhn vin giao lu vi nhau, gip h hiu bit v chia s vi nhau trong cng vic v cuc sng. + Cch thc tc ng Phng php ny c thc hin thng qua cc hnh thc: giao lu, t chc hot ng vn ho - th thao, picnic.v.v. + i tng, hon cnh v tnh cht cng vic Phng php ny c s dng mt cch ph bin nhiu t chc vi mi i tng v phi chn nhng hon cnh thch hp. Nhng phng php qun l c trnh by trn l nhng phng php chung nht cn phi c p dng tt c cc loi hnh qun l v cp qun l nhng s vn dng n l mang tnh c th. Ngoi cc phng php chung th cc loi hnh qun l c th cn c nhng phng php qun l ring ca n. Tuy nhin, theo tip cn quy trnh qun l, c th chia cc phng php qun l thnh cc loi sau: phng php lp k hoch, phng php t chc, phng php lnh o, phng php kim tra. Nhng phng php ny s c trnh by nhng phn sau.

Ch n tp v tho lun: 1. Lm r khi nim phng php qun l v c trng chung ca phng php qun l 2. Phn tch c trng ca nhng phng php qun l c bn 3. Nhn din v nh gi vic thc thi cc phng php qun l c bn nhng t chc c th
96

Ti liu tham kho chng 4: L Hng Li: o ca qun l, NXB i hc Quc gia H Ni, H Ni, 2004, trang 91- 117.

97

PHN 3: CC CHC NNG CA QUY TRNH QUN L Cc chc nng ca quy trnh qun l l phn ni dung quan trng trong h thng tri thc ca khoa hc qun l. N cung cp nhng vn lin quan ti k thut hc qun l. Vic tun th cc chc nng qun l cng chnh l s biu hin ca vic thc thi quy lut qun l i vi ch th qun l trong qu trnh hot ng ca n. C nhiu quan nim v phn loi khc nhau v cc chc nng qun l. S khc nhau th hin s lng v tn gi cc chc nng. Cui th k XIX u th k X, H.Fayol a ra nm chc nng: D on v lp k hoch; T chc; iu khin; Phi hp v Kim tra. Vo thp nin 30 ca th k XX, Gulick v Urwich nu ln by chc nng qun l (POSDCORB): Hoch nh, T chc, iu khin, Qun l nhn s, Phi hp, Kim tra v Ti chnh. thp nin 60 ca th k XX, H.Koontz v cc ng s ch ra nm chc nng: Hoch nh, T chc, nh bin, Lnh o v Kim tra. Cui thp nin 80 u thp nin 90 ca th k XX, cc gio s i hc M c s thng nht v s phn chia cc chc nng qun l. James Stoner, Stephan Robbins chia thnh 4 chc nng: Hoch nh, T chc, Lnh o v Kim tra. Tuy c nhng quan nim v phn loi khc nhau v cc chc nng qun l nhng s khc nhau ch mang tnh hnh thc. Xt v mt bn cht, c th cho rng bn chc nng ca quy trnh qun l ( Lp k hoch, T chc, Lnh o v Kim tra) l bao cha ni dung ca n. Phn ny s trnh by nhng ni dung lin quan n 4 chc nng qun l ni trn, bao gm: - Chng 5: Lp k hoch v ra quyt nh qun l
98

- Chng 6: Chc nng t chc - Chng 7: Chc nng lnh o - Chng 8: Chc nng kim tra

99

CHNG 5: LP K HOCH V RA QUYT NH QUN L

Chng ny gm cc ni dung nh sau: - Khi nim Lp k hoch v K hoch - c im ca k hoch - Vai tr ca k hoch - Phn loi k hoch - Ni dung cc bc lp k hoch - Phng php lp k hoch - Nhng yu cu khi lp k hoch - Khi nim Quyt nh qun l - c im ca quyt nh qun l - Vai tr ca quyt nh qun l - Phn loi quyt nh qun l - Quy trnh ra quyt nh qun l

5.1 Lp k hoch 5.1.1 Khi nim Lp k hoch v K hoch * Lp k hoch - Lp k hoch l tng th cc hot ng lin quan ti nh gi, d on d bo v huy ng cc ngun lc xy dng chng trnh hnh ng tng lai cho t chc.
100

- L chc nng c bit quan trng ca quy trnh qun l. N c ngha tin quyt i vi hiu qu ca hot ng qun l. Tt c cc nh qun l (cp cao trung - thp) v tt c cc lnh vc qun l u phi thc hin vic lp k hoch. Do vy, c th cho rng y l mt chc nng mang tnh ph qut. - Lp k hoch l biu hin bn cht hot ng ca con ngi. Ngha l trc khi hot ng, con ngi phi c thc v mc tiu cn t c. - Lp k hoch l mt quy trnh gm nhiu bc (nh gi, d on - d bo v huy ng cc ngun lc) - Trng tm ca lp k hoch chnh l hng vo tng lai: Xc nh nhng g cn phi hon thnh v hon thnh nh th no. V c bn, chc nng lp k hoch bao gm cc hot ng qun l nhm xc nh mc tiu trong tng lai nhng phng tin thch hp t ti nhng mc tiu . Kt qu ca lp k hoch chnh l bn k hoch, mt vn bn hay thm ch l nhng tng xc nh phng hng hnh ng m t chc s thc hin. Quan h gia lp k hoch v k hoch l quan h nhn - qu: K hoch l sn phm ca qu trnh lp k hoch v vy c mt k hoch ng n v ph hp th qu trnh lp k hoch phi coi l mt qu trnh cn phi qun l. * K hoch K hoch l sn phm ca cng tc lp k hoch. N va l cng c, va l mc tiu ca qun l. Chnh v vy, ngi qun l va phi bit s dng k hoch mt cch hiu qu, va phi bit to lp nhng k hoch mi p ng s pht trin ca t chc. Vic to lp k hoch l vn lin quan ti cng vic ca qun l chin lc. K hoch chnh l cy cu bc qua nhng khong trng c th i n ch. K hoch lm cho s vic c th xy ra, nu khng chng s khng xy ra nh vy.
101

- K hoch l d nh ca nh qun l cho cng vic tng lai ca t chc v mc tiu, ni dung, phng thc qun l v cc ngun lc c chng trnh ha. T nh ngha ny c th thy ni dung c bn ca k hoch bao gm: - Xc nh mc tiu (Lm g? - What) - Xy dng ni dung (Ai lm? - Who) - La chn phng thc (Lm nh th no? - How) - Thi gian (Khi no lm? - When) - a im (Lm u? - Where) Nh vy, khi nim k hoch bao cha tng th cc nhn t c bn ca h thng qun l. K hoch l tn gi chung cho mt tp hp cc hot ng tng t. Trong thc t, biu hin ca k hoch rt a dng v phong ph. Trong , nhng tn gi sau y cng chnh l nhng dng k hoch ph bin: Chin lc, Chnh sch, chng trnh, v.v. Gia chng vi k hoch c im chung nhng cng c nhng khc bit nht nh. Chin lc: Thng thng ngi ta gi cc chin lc l nhng k hoch ln vi nhng mc tiu di hn, phng hng ln, ngun lc tng hp v quan trng. Ngy nay, hm ngha ca t chin lc c hiu theo 3 kha cnh: + Th nht: Cc chng trnh hnh ng tng qut vi cc ngun lc tng hp v quan trng + Th hai: Chng trnh cc mc tiu hnh ng trong di hn ca mt t chc. Nhng chng trnh ny cung cp thng tin cho vic d bo nhng thay i v sp xp b tr cc ngun lc t mc tiu
102

+ Th ba: Chin lc chnh l vic xc nh cc mc tiu di hn ca mt t chc v la chn phng hng hnh ng, phn b cc ngun lc cn thit t mc tiu ny. Nhn chung, chin lc khng vch ra mt cch chnh xc lm th no t mc tiu. Nhng chng li cho chng ta mt b khung hng dn t duy v hnh ng ca cc ch th, cc b phn trong t chc. V th, chin lc l mt loi k hoch c bit. Cc chnh sch: Cng l mt dng k hoch theo ngha chng l nhng iu khon hoc nhng quy nh hng dn hoc khai thng nhng ch tc v tp trung vo nhng nhim v u tin. Tuy nhin, khng phi nhng quy nh hay iu khon hng dn no cng l chnh sch. Ch nhng hng dn c tm quan trng, c ni dung tng hp v phm vi tc ng rng th mi tr thnh chnh sch. Cc chnh sch gip cho vic gii quyt cc vn c thun li hn v gip cho vic thng nht cc k hoch khc nhau. Nh , ngi qun l c th u quyn cho cp di thc hin mt phn cc mc tiu v nhim v ca t chc. Cc chng trnh: y l mt dng k hoch c bit. Cc chng trnh l mt phc h ca cc mc tiu, chnh sch, cc nhim v v cc hnh ng, cc ngun lc cn thit thc hin mt chng trnh hnh ng xc nh t trc. Mt chng trnh ln c chi tit ho thnh nhiu chng trnh nh v k hoch c th. Cc chng trnh hnh ng khng tn ti c lp m n c lin h vi nhiu chng trnh khc. V th, vic lp chng trnh l mt dng lp k hoch c bit.
103

5.1.2 c im ca k hoch K hoch c nhng c im c bn sau: - Tnh khch quan Mc d do con ngi thit lp nhng ni dung ca k hoch phn nh thc trng ca t chc. Qu trnh lp k hoch chnh l qu trnh thu thp v x l thng tin lin quan v mc tiu, cc ngun lc, cc phng n thc hin. V th, ni dung ca k hoch khng phi l sn phm ch quan, theo s thch ca nh qun l m l s cht lc thng tin t thc t. Tt c nhng k hoch phn nh thun tu nguyn vng ca nh qun l s ch l nhng tng vin vng v khng c tnh kh thi. - Tnh bt buc Cc k hoch khi c thng qua lun i hi cc ch th c lin quan c ngha v thc hin nhng ni dung ca k hoch. c bit, tnh bt buc ca k hoch i hi xc nh r chc nng, nhim v ca mi ch th trong vic thc hin cc mc tiu. Tnh bt buc th hin tnh cht php lnh ca cc k hoch trong quan h gia cc ch th vi mc tiu. iu kin m bo cho cc ni dung k hoch c thc thi chnh l quyn khen thng v k lut ca nh qun l mi cp. - Tnh n nh Cc k hoch thng c s n nh tng i. Ngha l, khi hon cnh thc hin k hoch thay i th cc k hoch cng phi c iu chnh kp thi. S n nh ca k hoch cho php cc ch th c iu kin cn thit thc hin mc tiu ca k hoch ra. - Tnh linh hot Cc k hoch cng phi c s cn bng hp l gia tnh n nh v tnh linh hot. Khi cc iu kin cho s tn ti ca k hoch thay i th bn thn k hoch cng phi c iu chnh.
104

Do nhng bt nh ca tng lai v sai lm c th ngay c trong mt d on thng thng nht, cho nn tinh thn ca k hoch l phi linh hot - c c kh nng thay i phng hng khi nhng iu kin thay i. Khng c mt k hoch bt bin trong mi trng hp. V th, vic iu chnh k hoch l mt tt yu lm cho t chc c kh nng ng ph c vi mi trng. - Tnh r rng Cc k hoch phi c trnh by r rng v logic. N phi cho bit c th ai lm g? u? Phi hp vi ai? Quyn hn n u? Tiu chun nh gi l g? Hay ni mt cch khc, mt k hoch phi r rng v nhim v ca cc ch th thc hin mc tiu. 5.1.3 Vai tr ca k hoch Vic lp k hoch c tm quan trng c bit i vi cng vic qun l. N l chc nng c bn ca mi nh qun l. Cc k hoch c xy dng ra mt cch hiu qu s ng nhng vai tr c bn nh sau: - K hoch l c s cho cc chc nng khc ca qun l. + Cc chc nng khc u c thit k ph hp vi k hoch v nhm thc hin k hoch. T nhng mc tiu c xc nh s lm c s cho vic xc nh bin ch, phn cng cng vic v giao quyn, la chn phong cch lnh o v phng thc kim tra thch hp. + Khi k hoch phi iu chnh th cc chc nng khc cng phi iu chnh nhng ni dung tng ng. - Gip t chc ng ph vi s thay i ca mi trng. + Nu khng c k hoch th t chc s khng pht trin n nh v khng ng ph linh hot vi nhng thay i ca mi trng. Chnh s thay i hay l tnh
105

bt nh ca mi trng lm cho vic lp k hoch tr nn tt yu. Bi l, tng lai t khi chc chn, v tng lai cng xa th vic lp k hoch cng tr nn cn thit. V th, vic lp k hoch chnh l cy cu quan trng h tr nh qun l ra c nhng quyt nh ti u hn. + Tuy vy, ngay c khi tng lai c chc chn cao th vic lp k hoch l vn cn thit v cc l do: 1) Cc nh qun l lun phi tm mi cch tt nht t mc tiu; 2) Thun li hn cho cc b phn trin khai v thc thi nhim v. + Mt k hoch tt s to c hi cho t chc c th thay i. - K hoch ch ra phng n tt nht phi hp cc ngun lc t mc tiu. + Vic lp k hoch chu o s a ra c phng n ti u nht thc hin cc mc tiu. Nh , nng cao hiu qu s dng cc ngun lc v tit kim c thi gian. + Vic lp k hoch s cc tiu ho chi ph khng cn thit. - To s thng nht trong hot ng ca t chc. + K hoch lm gim bt nhng hnh ng tu tin, t pht, v t chc v d i chch hng mc tiu. + Tp trung c cc mc tiu b phn vo mc tiu chung. N thay th nhng hot ng manh mn, khng c phi hp thnh mt hp lc chung, thay th nhng hot ng tht thng bng nhng hot ng u n, thay th nhng quyt nh vi vng bng nhng quyt nh c cn nhc k lng. - L c s cho chc nng kim tra. + Nhng yu cu ca v mc tiu v phng n hnh ng l cn c xy dng nhng tiu chun ca cng tc kim tra.

106

+ Ngi qun l s thun li hn trong cng tc kim tra nu nh cc k hoch c son tho chi tit, r rng v thng nht. 5.1.4 Phn loi k hoch - Cn c vo thi gian, k hoch c phn chia thnh: K hoch di hn, K hoch trung hn v k hoch ngn hn. K hoch ngn hn thng c gii hn trong mt nm hoc hn v c chia nh thnh cc k hoch nm, na nm, qu, thng, tun hoc ngy. K hoch ngn hn thng c mi quan h hu c vi cc k hoch trung v di hn. y l nhng k hoch mang tnh thc t v c nhim v c th ho cc k hoch trung v di hn. K hoch trung v di hn l dng k hoch c mc tiu di hn, s dng cc ngun lc ln v mang tnh tng hp, c nhiu phng n thc hin ln. Trong thc t, mt k hoch trung v di hn thng c thc hin trong thi gian t 3 n 5 nm tr ln. Nhng k hoch ny ch yu nhm ci tin b mt ca ton b t chc nh: chin lc, chnh sch.v.v. - Cn c vo tnh cht ca k hoch: + K hoch nh tnh + K hoch nh lng. - Cn c vo cp ca k hoch: + K hoch chin lc + K hoch tc nghip - Cn c vo quy m ca k hoch: + K hoch v m v K hoch vi m + K hoch chung v K hoch ring
107

+ K hoch tng th v K hoch b phn - Cn c vo ni dung ca k hoch: + K hoch nhn s + K hoch ti chnh + K hoch vt t + K hoch i ngoi + K hoch th trng + .v.v. - Cn c vo cc chc nng ca quy trnh qun l: + K hoch v cng tc lp k hoch + K hoch v cng tc t chc + K hoch v cng tc lnh o + K hoch v cng tc kim tra S phn loi trn l mang tnh tng i. 5.1.5 Ni dung cc bc lp k hoch Theo quan nim ca H. Koontz lp k hoch l quy trnh bao gm 8 bc: 1. Nhn thc c hi; 2. Xc lp mc tiu; 3. K tha cc tin ; 4. Xy dng cc phng n; 5. nh gi cc phng n; 6. La chn phng n; 7. Xy dng cc k hoch b tr; 8. Lng ho k hoch di dng ngn qu. Quan nim ca H. Koontz c bn l hp l. Tuy nhin, c th tip cn quy trnh lp k hoch theo cc bc sau:

108

nh gi thc trng cc ngun lc

nh gi cc phng n

D on - D bo

La chn cc phng n

Xc nh mc tiu

Xy dng cc k hoch b tr

Xy dng cc phng n

Chng trnh ho tng th

Bc 1: nh gi thc trng cc ngun lc y l vic xc nh cc ngun lc cho vic thc hin mc tiu, bao gm: Nhn lc, vt lc, ti lc. Cc ngun lc khng ch c hin ti m cn xut hin trong qu trnh thc hin mc tiu tng lai. V th, nh qun l phi d bo cc ngun lc s xut hin trong thi gian tip theo l g, mc no. Cc ngun lc thc hin mc tiu khng c nh sn v bt bin m n lun c kh nng bin i cng vi thi gian. V th, nh qun l phi nhn thy c s bin i ca cc ngun lc trong tng lai l nh th no: Tch cc hay tiu cc. Vic xc nh cc ngun lc phi gn lin vi nhng mc tiu c th v a ra c phng n khai thc v s dng cc ngun lc y hp l. Lp k hoch l hot ng hng v tng lai. c chng trnh hnh ng ph hp trong tng lai th trc ht phi nhn thc ng hin trng ca t chc hay phi phn tch nh gi thc trng cc ngun lc ca t chc. Cc ngun lc ny bao gm: ngun nhn lc, vt lc, ti lc v cc k hoch c hoc ang thc hin. Mt trong nhng phng php hu hiu cn phi s dng y l
109

phng php phn tch SWOT. Bng phng php ny nh qun l s nhn thc c mt cch ng n, ton din v nhng im mnh, im yu, c hi v thch thc v ngun lc ca t chc. T ch th qun l nhn thc c c hi ca t chc. Bc 2: D on - d bo D on - d bo l bc tip theo ca lp k hoch. Trn c s nhn thc hin trng ca t chc, nh qun l phi d on - d bo v iu kin mi trng, cc chnh sch c bn c th p dng, cc k hoch hin c ca t chc v cc ngun lc c th huy ng. iu quan trng l ch th qun l phi nh gi chnh xc nhng nh hng c th c ca cc nhn t trn v d on c nhng bin ng v s pht trin ca chng. Nu ch th qun l cng hiu bit v cc tin v cc c s khch quan, nh gi ng bn cht ca cc vn lin quan th vic lp k hoch s cng c hiu qu. hiu v nh gi ng cc iu kin tin v cc c s khch quan ca k hoch, i hi ngi qun l cao nht trong t chc phi c trch nhim gii thch v to iu kin cho nhng ngi qun l cc cp hiu r chng. Phi u t thch ng cho cng tc iu tra, kho st, makerting Bc 3: Xc nh mc tiu Lp k hoch bt u t vic xc nh mc tiu tng lai v nhng mc tiu ny phi tho mn nhng k vng ca nhiu nhm li ch, nhiu ch th khc nhau. Bn cnh vic ch ra cc mc tiu th nh qun l cn phi xc nh cch thc o lng mc tiu. T , lm cn c nh gi mc hon thnh mc tiu ca cc ch th. Mc tiu l im kt thc ca mt k hoch n nh. ng thi, chng khng ch l im kt thc ca k hoch m cn l im kt thc ca cng tc t chc, xc nh bin ch, lnh o v kim tra.
110

Khi xc nh cc mc tiu cn phi ch n cc phng din sau y: + Th t u tin ca cc mc tiu: Ngha l, ti mt thi im xc nh vic hon thnh mc tiu ny phi quan trng hn so vi vic hon thnh mc tiu khc. Cc nh qun l s gp tnh hung lun phi nh gi, xp hng th t u tin cc mc tiu. V th, h cn phi c cung cp y nhng thng tin cn thit cho qu trnh ny. Nhn chung, vic sp xp th t u tin cc mc tiu l mt qu trnh kh khn. Vic xc nh mc tiu c lin quan cht ch vi qu trnh phn b hp l cc ngun lc, v th, vic xc nh ng th t u tin cc mc tiu s quyt nh n hiu qu s dng cc ngun nhn lc, vt lc, ti lc ca t chc. + Xc nh khung thi gian cho cc mc tiu: Cc mc tiu cn phi c xc nh l ngn hn, trung hn hay di hn. Nhng mc tiu ngn hn c th c hon thnh trong thi gian di mt nm, cn cc mc tiu di hn c th ko di trn nm nm. Gia thi gian v th t u tin cc mc tiu c quan h cht ch vi nhau. Thng thng, nhng mc tiu di hn thng c u tin hon thnh c th m bo chc chn rng t chc s tn ti lu di trong tng lai. V c bn, mc tiu ngn hn v mc tiu di hn thng nht vi nhau. Mt mc tiu di hn thng c chi tit ho bng nhiu mc tiu ngn hn. Do tm quan trng ca cc mc tiu di hn, nn trong nhng nm gn y nhiu nh qun l thay th v b sung cho vic hoch nh chc nng hay iu hnh bng vic tp trung vo hoch nh chin lc - xc nh cc mc tiu v chin lc di hn t c mc tiu . + Cc mc tiu phi o lng c: Cc mc tiu phi d hiu vi nhng ngi s thc hin chng. Mt mc tiu c th o lng c c th nng cao kt qu thc hin v d dng cho vic kim tra. Mi mc tiu khc nhau s c nhng
111

tiu chun nh gi khng ging nhau. V vy, khng th mang tiu chun ca mc tiu ny nh gi, o lng mc tiu khc. Mc tiu bao gm: Mc tiu chung (tng th) v cc mc tiu ring (c th/b phn). Cc mc tiu c xc lp phi ph hp vi nng lc ca t chc. Bc 4: Xy dng cc phng n Cc phng n hnh ng l mt trong nhng ni dung quan trng ca lp k hoch. Cc phng n hnh ng l cht xc tc quyt nh n s thnh cng hay tht bi ca cc mc tiu. Phng n hnh ng v mc tiu c quan h nhn qu vi nhau. Cc phng n hnh ng l nguyn nhn xut hin mc tiu. Cc mc tiu cn thc hin chnh l c s xy dng cc phng n thc hin. Chc nng lp k hoch khng ch xc nh phng n no c a ra thc hin mc tiu m quan trng hn l vic ch ra phng n hnh ng hiu qu nht. Nh qun l c th s dng cc tiu ch v phng php khc nhau nh gi hiu qu ca cc phng n hnh ng. gii quyt bt k vn no trong tng lai cng cn phi c nhiu phng n. i vi nhng vn v tnh hung phc tp, quan trng hay gay cn, i hi nh qun l phi c nhiu phng n t c th la chn c phng n ti u. Nghin cu v xy dng cc phng n l s tm ti v sng to ca cc nh qun l. S tm ti, nghin cu cng cng phu, khoa hc v sng to bao nhiu th cng c kh nng xy dng c nhiu phng n ng n v hiu qu by nhiu. Bc 5: nh gi cc phng n Sau khi xy dng cc phng n khc nhau thc hin mc tiu, ch th qun l cn phi xem xt nhng im mnh, im yu ca tng phng n trn c
112

s cc tin v mc tiu c. Nu trong trng hp ch c mt mc tiu v hu ht cc yu t so snh c th lng ho c th vic nh gi v so snh cc phng n s tng i d dng. Trn thc t li thng gp nhng trng hp c nhiu mc tiu cn thc hin, kh lng ho, do , vic nh gi v so snh cc phng n s gp nhiu kh khn. C nhiu cch nh gi v so snh cc phng n: - La chn cc ch tiu hay cc mc tiu quan trng nht lm u tin cho vic so snh, nh gi; - Xem xt v nh gi mc quan trng ca nhng mc tiu v xp loi theo th t 1, 2, 3, - Tng hp nh gi chung xem phng n no gii quyt c nhiu vn quan trng v ct yu nht. Bc 6: La chn phng n Sau khi so snh v nh gi cc phng n, ch th qun l quyt nh la chn phng n ti u. Nhiu khi vic phn tch v nh gi cc phng n cho thy rng: c hai hoc nhiu phng n thch hp v nh qun l c th quyt nh la chn mt s phng n ch khng ch dng li mt phng n ti u. Mun chn c phng n ti u, ch th qun l thng da vo cc phng php c bn: kinh nghim, thc nghim, nghin cu phn tch, m hnh ho, Bc 7: Xy dng cc k hoch b tr Trn thc t, phn ln cc k hoch chnh u cn cc k hoch ph bo m k hoch chnh c thc hin tt. Tu tng t chc vi mc tiu, chc nng, nhim v c th m c nhng k hoch b tr thch ng. Bc 8: Chng trnh ho tng th

113

Lng ho k hoch bng vic thit lp ngn qu l khu cui cng ca lp k hoch. l chng trnh ho tng th v cc vn lin quan ti: Cc ch th tin hnh cng vic; Ni dung cng vic; Yu cu thc hin cng vic; Ti chnh v cc cng c, phng tin khc; Thi gian hon thnh cng vic; S phn chia cc bc lp k hoch ch mang tnh tng i. Cc bc lp k hoch c mi quan h hu c vi nhau. Vic p dng cc bc lp k hoch cn cn c vo c th ca tng t chc c th (t chc mi thnh lp, t chc kinh t) 5.1.6 Phng php v yu cu lp k hoch 5.1.6.1. Phng php lp k hoch C nhiu phng php lp k hoch, sau y gii thiu mt s phng php c bn: *Phng php vn tr hc y l mt trong nhng phng php phn tch ton din trong lp k hoch. Phng php ny hng vo vic phn tch thc nghim v nh lng, chuyn nghin cu v vn dng cc phng php khoa hc pht trin ti a cc iu kin vt cht c nh nhn lc, vt lc, ti lc nhm t c mc ch nht nh. N ch yu dng phng php ton hc phn tch s lng, tr tnh cc quan h gia cc khu trong ton b hot ng nhm chn ra phng n ti u nht. Phng php vn tr hc bao gm cc bc chnh: 1. Xy dng m hnh ton hc v vn 2. Quy nh mt hm s mc tiu lm tiu chun tin hnh so snh cc phng n tin hnh hnh ng c th 3. Xc nh tr s c th ca cc tham lng trong m hnh
114

4. Tm cch l gii m hnh, tm ra l gii ti u hm s mc tiu t c gi tr ln nht. *Phng php hoch nh ng y l mt phng php lp k hoch mang tnh linh hot, thch ng cao vi s thay i ca mi trng. N tun theo cc nguyn tc: Mc tiu ngn hn th c th, mc tiu di hn th khi lc, bao qut, iu chnh thng xuyn, kt hp cht ch gia hoch nh di hn, trung hn v ngn hn. Phng php ny c biu hin c th: trn c s k hoch lp ra qua mi thi gian c nh (mt qu, mt nm) thi gian ny c gi l k pht trin trng thi ng, cn c vo s thay i ca iu kin mi trng v tnh hnh trin khai trn thc t, chng ta s c nhng iu chnh thch hp nhm m bo vic thc hin mc tiu xc nh. Mi ln iu chnh vn phi gi nguyn k hn k hoch ban u v tng bc thc y k hn hoch nh n k tip theo. * Phng php d ton - quy hoch Khc vi phng php d ton truyn thng y l phng php d ton c lp ra th h thng mc tiu. Phng php ny bao gm cc bc: 1. B phn qun l cp cao a ra h thng chin lc v mc tiu chung v xc nh hng mc thc hin mc tiu 2. Tnh ton v quy hoch s lng ti ngun lc cn thit cho vic thc hin mi hng mc v sp xp theo th t u tin 3. Xut pht t mc tiu, th t u tin v nhu cu thc t ca hng mc tin hnh phn phi ngun lc 4. a d ton n b phn chc trch v lng cng vic m nhnj ca cc b phn khi thc hin mc tiu.
115

Ngoi ra cn mt s phng php lp k hoch c th nh: * Phng php s mng li (PERT) C nhiu phng php s mng li c th h tr hiu qu qu trnh lp k hoch nhng phng php thng dng nht l PERT (The Program evaluation and Review Technique). PERT l mt k thut c bit c trnh by bng biu v s phi hp cc hot ng v cc s kin cn thit t mc tiu chung ca mt d n. PERT thng c s dng phn tch v v ch ra nhng nhim v cn phi thc hin t c nhng mc tiu trong mt khong thi gian xc nh. C 4 yu t to thnh PERT: Mng li PERT ng gng (Critial Path) Phn b cc ngun lc Chi ph v thi gian * Phng php phn tch SWOT (phn tch im mnh, im yu, c hi v thch thc) SWOT l cm t vit tt ca cc ch Strenghs (im mnh), Weaknesses (im yu), Opportunities (C hi) v Threats (Thch thc). Vo nhng nm cui thp k 60, th k XX, cc gio s Edmund P. Learned, C. Roland Christiansen, Kenneth Andrew v William D. Guth ca trng i hc San Francisco a ra phng php phn tch SWOT trong tc phm Business Policy: Text and Cases (Homewood, IL, Irwin, 1969). n nhng nm 1980s, Hi ng pht trin tp on General Electric ng dng SWOT phn tch v lp k hoch hot ng kinh doanh ca mnh.
116

Phng php SWOT c kh nng pht hin v nm bt cc kha cnh ca mt ch th hay mt vn no . Phng php ny cho chng ta bit c im mnh v im yu, v nhn ra nhng c hi cng nh thch thc s phi i mt. V th, SWOT l mt cng c phn tch chung, mang tnh tng hp nn thng mang tnh phn on v nh tnh nhiu hn v ly cc s liu, dn chng chng minh. SWOT l mt phng php, mt cng c d dng h tr khi t duy (minds tool) v i tng. V th, n rt c ch trong vic lp k hoch. i tng phn tch c th l mt t chc, mt c nhn hay mt vn no (quyt nh, hot ng). Ni dung phn tch c th l kinh t, chnh tr, vn ho v x hi hoc mt quyt nh no . i tng c phn tch lun t trong quan h vi nhng nhn t khc nh mi trng bn trong v bn ngoi. Cc thnh vin ca mt t chc, cc nh qun l, nhng ngi phn tch v hoch nh chnh sch, hay thm ch l nhng ngi lm cng tc nghin cu khoa hc cng c th ng dng SWOT vo phn tch im mnh v im yu, c hi v thch thc ca mt i tng no hoc ca chnh bn thn mnh. Phn tch SWOT c chia thnh 3 phn l: phn tch iu kin bn trong, phn tch iu kin bn ngoi v phn tch tng hp c bn trong - bn ngoi ca i tng. * Phng php phn tch chi ph - li ch (Cost benefit Analysis) Phn tch chi ph - li ch (CBA) c lng v tnh tng gi tr tng ng i vi nhng li ch v chi ph ca mt hot ng no xem c ng u t hay khng. y chnh l phng php nh gi cc hot ng t gc kinh t hc. V vi t cch l mt ni dung ca qun l, vic lp k hoch cng chnh l mt hot ng mang tnh kinh t. V th p dng CBA l hon ton ph hp vi

117

vic lp k hoch. Nhng nguyn tc c bn ca phng php phn tch chi ph li ch c th ng dng vo cng vic lp k hoch mt cch thun li. * Phng php chuyn gia v phng php Delphi Phng php chuyn gia l phng php m cc ch th qun l thng s dng khi phi i mt vi nhng vn vt ra khi nng lc chuyn mn ca h. Nh qun l tham vn cc kin v chuyn mn ca cc c nhn chuyn gia hoc tp th cc chuyn gia bng to m, hi tho t la chn nhng kin ti u ca h nhm phc v cho vic lp k hoch hoc ra quyt nh v nhng vn m h cn. Phng php Delphi l phng php gn ging vi phng php chuyn gia, nhng khc bit hnh thc tham vn. Thay v vic ly kin cng khai thng qua to m, hi tho, nh qun l s dng phiu kn cc chuyn gia biu th tnh c lp ca mnh trong vic a ra cc kin. Chnh v vy, nhng quan im m cc chuyn gia a ra thng khng b nh hng bi quan h vi cc ng nghip nn mang tnh khoa hc, khch quan v c gi tr tham kho cao. Tuy nhin, cc nh qun l thng gp kh khn a ra quyt nh cui cng khi m cc chuyn gia a ra nhiu kin khc nhau. Nh vy, lp k hoch mt cch c hiu qu, cn phi s dng nhiu phng php khc nhau tu thuc vo loi hnh v tnh cht ca k hoch. Tuy nhin, cn c s phn bit gia phng php trong lp k hoch tng th v phng php trong tng bc ca lp k hoch vn dng chng mt cch ph hp. 5.1.6.2. Yu cu ca lp k hoch c k hoch hiu qu, ph hp vi nng lc ca t chc v xu hng vn ng khch quan th qu trnh lp k hoch phi c u t v nhn lc, vt lc, ti lc v thi gian p ng cc yu cu sau:
118

* Cng tc lp k hoch phi c u tin c bit S u tin ny th hin : - u tin v mt nhn lc: chn nhng con ngi c nng lc, c tm nhn chin lc, c tng v c kh nng hin thc ho cc tng thnh nhng phng n, gii php c th. - u tin v mt ti chnh: u t tin bc cho vic iu tra, kho st, makerting hay thu thp v x l cc thng tin u vo c nhng k hoch ng n v ph hp. - u tin v mt thi gian: phi dnh thi gian thch ng cho cng tc lp k hoch, coi lp k hoch nh l chc nng tin quyt ca quy trnh qun l. Nh c thi gian mi c th trin khai c cc ni dung cng vic ca cc bc lp k hoch. * Lp k hoch phi mang tnh khch quan - Mc tiu phi c xy dng ph hp vi nng lc ca t chc. Nng lc ca t chc c biu hin ra s lng v cht lng ca ngun nhn lc, tim lc v ti chnh ca t chc cng nh kh nng huy ng ti chnh bn ngoi. ng thi mc tiu c xy dng phi ph hp vi nhu cu ca x hi. - Nhng phng n c xy dng thc hin mc tiu phi m bo nhng thng s v kinh t - k thut. - Thi gian c xc nh trong k hoch phi ph hp vi nhng ch tiu v cc gii php a ra. * K hoch phi mang tnh k tha S pht trin ca mt t chc l mt qu trnh mang tnh lch s m nhng ngi i sau phi k tha nhng u im ca th h i trc. l mt trong nhng nhn t c bit quan trng ca nguyn l v s pht trin. Chnh v vy,
119

khi lp k hoch, cc nh qun l phi k tha nhng ht nhn hp l ca k hoch trc. K hoch phi th hin c tnh lin tc v ngt qung trong s pht trin ca t chc. * K hoch phi mang tnh kh thi K hoch khng phi l nhng tng c tnh phi hin thc m n phi mang tnh thc t. K hoch phi gn vi nhng ch tiu ng n phi thc hin, nhng cch thc ti u t ti, gn lin vi nhng con ngi c phn cng ph hp, ng thi phi gn vi nhng iu kin v c s vt cht - k thut v ti chnh xc nh. C nh vy, k hoch mi m bo c thc thi hiu qu. * K hoch phi mang tnh hiu qu Vic thc hin k hoch khng phi l bng mi gi. Mt k hoch c coi l hiu qu khi n c thc thi mt cch tt nht trn c s s dng ngun lc t nht vi mt thi gian ngn nht. m bo tnh hiu qu trong vic thc thi k hoch, nh qun l cn phi la chn, u t cho u vo mt cch thch ng v tit kim. * Qu trnh lp k hoch phi m bo tnh dn ch c c k hoch ng n, c tnh kh thi v hiu qu, qu trnh lp k hoch phi thc hin mt cch dn ch. iu c ngha l ch th qun l phi huy ng, khuyn khch v to iu kin cho cc cp qun l v cc thnh vin ca t chc tham gia vo cng tc lp k hoch. Nh qun l phi phn chia k hoch thnh cc loi khc nhau c s u quyn hp l trong vic xy dng cc k hoch . Quyt nh qun l ch c thc thi hiu qu khi n khng phi l mt sn phm xa l i vi nhng ngi phi thc hin n. Ni cch khc, ngi ta ch lm tt mnh lnh ca ngi khc khi h cho rng cng l mnh lnh ca chnh mnh. 5.2 Quyt nh qun l
120

5.2.1 Khi nim quyt nh qun l Quyt nh qun l l nhn t c bit quan trng ca quy trnh lp k hoch. Vic la chn phng n ti u trong nhiu phng n c xy dng l thi im nh du k hoch c chp nhn. Nh vy vic tm hiu nhng vn lin quan ti quyt nh qun l y l s c th ho ca mt bc trong qu trnh lp k hoch. iu c ngha l quyt nh qun l c tip cn theo ngha hp. Quyt nh qun l l vic n nh hay tuyn b la chn ca ch th qun l v mt hoc mt s phng n thc hin nhng cng vic c th trong iu kin hon cnh nht nh nhm hon thnh mc tiu ca t chc. 5.2.2 c im ca quyt nh qun l * Quyt nh qun l l ht nhn ca h thng qun l Quyt nh qun l lin quan ti tt c cc yu t ca h thng qun l. Quyt nh qun l l nhn t c bit quan trng ca hot ng qun l. Bt c nh qun l no cng phi thng qua quyt nh qun l thc hin chc nng ca mnh. Nhiu nh t tng qun l ng nht qun l vi vic ra quyt nh. iu l hp l ch khi thc hin nguyn tc qun l, quy trnh qun l, phng php qun l, phong cch qun l mc ch cui cng hng ti l c cc quyt nh qun l ng n. Tuy nhin, ra quyt nh ch mi l mt iu kin cn ca hot ng qun l. Qun l l mt chnh th bao gm nhiu nhn t trong ra quyt nh v thc thi quyt nh l ht nhn quan trng nht ca n. * Quyt nh qun l va c tnh ti u va c tnh hn nh Tnh ti u ca quyt nh qun l th hin ch khi nh qun l n nh v la chn mt phng n no th h phi cn nhc rt k lng phn cng ng ngi ng vic v cung cp nhng iu kin vt cht, ti chnh ph hp vi hon cnh c th.
121

Tuy nhin, khi hon cnh thay i (m iu ny din ra thng xuyn) th phng n la chn c th khng cn ph hp. Mt khc, khi thc hin tt phng n la chn c th xy ra tnh trng nh hng khng tt ti phng n khc hoc cng vic khc ca t chc. * Quyt nh qun l va mang tnh chc chn va mang tnh ri ro Quyt nh qun l l mt hm bin s, bao gm: con ngi thc hin, cng vic, cng c, phng tin v hon cnh. Tnh chc chn ca quyt nh qun l ch c th c c khi nh qun l nhn thc c bn cht ca cc bin s v kt hp chng mt cch ph hp. Tnh ri ro ca quyt nh qun l c th xy ra nu nh nh qun l khng thy c mt hoc mt s bin s thay i hoc lch pha nhau m vn kt hp chng li mt cch ch quan. Nh vy, quyt nh qun l vi t cch l nhng phng n la chn ti u ca ch th trong mt iu kin hon cnh nht nh l biu hin r nt nht ca ci gi l qun l theo tnh hung. Di gc nhn khoa hc v nhn quan thc tin, chng ta khng nn ph nhn hon ton trng phi qun l theo tnh hung bi v n vn tn ti thc s trong thc t. Ch c iu thc tin qun l l ht sc a dng v phong ph m qun l theo tnh hung l mt trong nhng biu hin ca s a dng . * Quyt nh qun l phn nh quan h li ch nht nh Quyt nh qun l c nhiu loi hnh v tnh cht khc nhau. Nhng di gc li ch c th thy rng vic ban hnh v thc thi nhng quyt nh qun l c th thng lin quan ti quan h li ch trong t chc. C nhng quyt nh mang li li ch chung cho mi ngi, cng c th c nhng quyt nh mang li li ch cho mt nhm ngi, c nhng quyt nh mang li li ch cho mt c nhn, hoc c nhng quyt nh ch c li cho ch th qun l m nh hng ti
122

li ch ca i tng qun l. R rng cc loi quyt nh qun l c nh hng khc nhau i vi s pht trin ca t chc. Cc nh qun l c vai tr quyt nh i vi vic gii quyt cc xung t v li ch trong t chc thng qua vic xy dng v thc thi cc quyt nh qun l ng n v ph hp. Mun vy, h phi tun theo quy lut hon cnh trong vic ra quyt nh v t chc thc hin quyt nh qun l. Ch c nhng quyt nh qun l mang li li ch chung, li ch tp th th mi m bo tnh hiu lc v hiu qu cho t chc. * Quyt nh qun l va mang du n ca ch th, va phn nh vn ho t chc Thng qua vic ra quyt nh v thc thi quyt nh, c th nhn bit c ch th qun l ang la chn phng php v phong cch qun l no. Ni cch khc, quyt nh qun l l sn phm ca cch thc s dng quyn lc ca ch th. Quyt nh qun l c th c to ra bi mt ngi, mt nhm ngi hay mt t chc. Vic la chn cch thc no cho vic ra quyt nh l biu hin ca vn ho t chc. 5.2.3. Phn loi quyt nh Tu vo cc cn c khc nhau m c th phn chia thnh nhiu loi quyt nh qun l: - Cn c vo phm vi ca quyt nh: + Quyt nh chin lc: y l nhng quyt nh mang tnh nh hng pht trin trong thi gian tng i di v c lin quan n nhiu i tng khc nhau trong h thng t chc. + Quyt nh chin thut hay cc quyt nh tc nghip. y l nhng quyt nh mang tnh nh lng, lin quan ti ni dung v cch thc thc hin nhng
123

nhim v v cng vic c th. Nhng quyt nh tc nghip thng cn c vo nhng quyt nh chin lc trin khai. - Theo mc n nh hay khng n nh ca quyt nh + Quyt nh chng trnh ho: L dng quyt nh v mt vn thng xuyn ny sinh, quy trnh thc hin r rng, c tnh n nh v lp li. y l nhng quyt nh d ban hnh v thng tn t thi gian. + Quyt nh phi chng trnh ho: y l loi quyt nh v nhng vn cha c tin l, hay l mt vn phc tp v quan trng. Ni dung ca loi quyt nh ny thng l mi v khng c cu trc. - Theo ch th ra quyt nh: + Quyt nh c nhn: L quyt nh do mt c nhn ban hnh + Quyt nh tp th: L quyt nh do tp th ban hnh + Quyt nh hn hp: L hnh thc quyt nh kt hp c hai phng thc ra quyt nh tp th v c nhn Hoc l: + Quyt nh ca ngi qun l cp cao + Quyt nh ca ngi qun l cp trung + Quyt nh ca ngi qun l cp thp - Theo ni dung quyt nh: + Quyt nh v nhn s + Quyt nh v ti chnh + Quyt nh v c s vt cht + Quyt nh v lnh vc chuyn mn
124

- Theo hnh thc ban hnh quyt nh: + Quyt nh bng vn bn: L quyt nh c ban hnh di dng vn bn + Quyt nh bng li ni: L quyt nh c ban hnh di dng li ni - Theo cch thc tc ng ti i tng thc hin + Quyt nh cng ch + Quyt nh hng dn + Quyt nh tu nghi 5.2.4 Xy dng quyt nh qun l * Cn c xy dng quyt nh qun l - Cn c vo mc tiu: Mc tiu m t chc cn thc hin chnh l mt cn c quan trng ra quyt nh. c im, tnh cht v quy m ca mc tiu (nhim v) s l cn c la chn hnh thc, phng thc ban hnh quyt nh qun l. Cc nh qun l khng th ra c cc quyt nh chnh xc v hiu qu nu nh khng nm r c mc tiu ca t chc. Chng ta bit rng, t nhiu mc tiu v nhim v c th tr thnh mc tiu chung ca t chc th phi thng qua mt lot cc quyt nh c th. V th, nh qun l s khng th tu tin ban hnh cc quyt nh qun l nu nh khng bit n s nh hng nh th no n vic hon thnh mc tiu chung. - Cn c thc trng ngun lc ca t chc Ngun lc ca t chc thc cht l s th hin nng lc thc t ca chnh t chc. Vic la chn phng n no v coi n l ti u ngoi vic tnh ti iu kin hon cnh th iu ht sc quan trng l phi cn c vo nng lc ca nhn vin. Phi cn c vo trnh k thut cng ngh v kh nng ti chnh. Hay ni cch
125

khc, nu thot ly khi thc trng ngun lc ca t chc th cc phng n la chn d khoa hc i chng na cng khng th hin thc ho c. - Cn c vo iu kin ca mi trng Trong qu trnh ra quyt nh, nh qun l phi tnh ti cc yu t hoc l tp hp cc yu t ca mi trng qun l. Tu thuc vo loi hnh (v m, trung m, vi m) v tnh cht (n nh hay thng xuyn bin i, thun li hay kh khn) ca mi trng qun l lm c s cho s la chn mt phng n hoc mt s phng n trong s nhiu phng n. - Cn c vo thi gian Vic la chn cc phng n thc hin nhng cng vic c th nhm hon thnh mc tiu ca t chc khng ch cn c vo mc tiu, ngun lc, iu kin mi trng m cn phi cn c vo thi gian ca n. Thc hin nhng phng n ln, mang tnh v m th phi cn thi gian di (c th l trung hn), cn nhng phng n thc hin nhng cng vic c th, mang tnh tc nghip thng ph hp vi thi gian ngn. * Quy trnh xy dng quyt nh qun l Bc 1: Xc nh vn Vic xc nh vn l cng vic kh khn. Nu xc nh vn sai, th mi quyt nh c ban hnh u sai. xc nh c vn ra quyt nh, nh qun l da vo nhng ch bo sau y: + S sai lch gia hin ti vi nhng g xy ra trong qu kh. Chng hn, s khc bit gia thnh tch hin ti vi nhng thnh tch trong qu kh hay mt s thay i t ngt v chnh sch.v.v. Khi , tnh hung c vn s xut hin v l du hiu cn quan tm cho vic ra quyt nh.
126

+ S sai lch so vi k hoch ban u. Khi cc kt qu khng p ng mc tiu d kin hoc k hoch. Nhng s c ny bo hiu rng k hoch ang b chch hng. + Vn pht sinh t bn ngoi: V d, s i hi ca th trng, khch hng hay s thay i ca h thng php lut.v.v Vic xc nh vn l mt cng vic kh khn. Nhng nguyn nhn cn tr qu trnh xc nh vn c th l do nhn thc, thiu thng tin v t chnh s phc tp ca vn cn xc nh. Cc loi vn thng gp l: C hi, khng hong v nhng vn thng l ca t chc. Cc nh qun l phi t pht hin ra cc c hi cn nhng khng hong v nhng vn thng l ca t chc th t n bc l ra. Cc t chc thng b qua nhng vn khng hong v thng l tp trung vo nhng c hi v vn lu di thng qua nhng hot ng lp k hoch. Bc 2: Thu thp v x l thng tin Khi xc nh c vn th cng vic tip theo ca cc nh qun l l phi thu thp nhng thng tin lin quan n n. Bc 3: D kin phng n thc hin Khi vn c xc nh th cn phi xem xt nhng phng n kh thi cho vn . Qu trnh xy dng cc phng n chnh l qu trnh kho st v tm kim thng tin bn trong v bn ngoi ca t chc. Vic xy dng cc phng n phi c thc hin trong nhng gii hn v cc ngun lc, thi gian v hiu qu. V mt l thuyt, cng c nhiu phng n c a ra th cng c nhiu c hi la chn. Tuy nhin, trong thc t th khng cn xy dng qu nhiu phng

127

n m cn phi n lc xy dng c cc phng n ti u nht. Vic xy dng nhng phng n cn phi chi tit. Bc 4: nh gi cc phng n Khi xy dng xong cc phng n th cn phi nh gi v so snh chng. Vic la chn mt quyt nh chnh l chn la mt phng n hnh ng c coi l ti u nht. Khi la chn mt phng n, nh qun l phi hng n nhng mc ch v mc tiu nh trc. Mi quan h gia phng n - kt qu da trn c s ba kh nng c th xy ra nh sau: Kh nng phng n chc chn: Ngi ra quyt nh hon ton bit r nhng kt qu ca tng phng n. Kh nng phng n ri ro: Ngi ra quyt nh c tnh xc sut ca nhng kt qu ca tng phng n. Kh nng phng n tht thng: Ngi ra quyt nh hon ton khng bit xc sut ca kt qu ca tng phng n. Vic nh gi cc phng n c th c thc hin bng nhiu cch khc nhau nh: + Phn tch nh lng v nh tnh + Phn tch SWOT v cc phng n + Phn tch l (bin duyn) + Phn tch chi ph - li ch Bc 5: Ra quyt nh Mc ch ca vic la chn phng n l nhm t c mc tiu nh trc bng. Cc phng n c la chn thng l phng n ti u nht. Tuy
128

nhin, vn c nhng ri ro xy ra. Bi l, vic la chn phng n l hin ti, cn vic thc hin n l tng lai. Gia hin ti v tng lai khng phi lc no cng thng nht vi nhau. V vy, vic la chn phng n khng phi lc no cng c c nhng gii php ti u. Chnh v nhng l do trn, cho nn ngi la chn phng n (ra quyt nh) ch l ngi lm tho mn yu cu ch khng phi l ngi ti u ho, khi la chn phng n p ng c mt tiu chun c th chp nhn c (t yu cu). Vic la chn phng n ra quyt nh trong tnh hung ri ro thng l ph bin hn c. * Cc c s ra quyt nh qun l + Kinh nghim + Trc gic + Thc nghim + Nghin cu v phn tch (vn tr hc, cy quyt nh, l thuyt tr chi) + Phng php chuyn gia 5.2.5 Nhng yu cu ra quyt nh qun l hiu qu ra c mt quyt nh chnh xc, hp l v mang li hiu qu cao cn phi thc hin mt s yu cu c bn nh sau: - Khc phc tnh trng thiu thng tin trong xy dng quyt nh. Thng tin l yu t u vo ca qu trnh ra quyt nh. Vic thiu thng tin hoc thng tin khng chnh xc s nh hng rt ln n cc la chn quyt nh. Nhng thng tin c bn v vn ra quyt nh cn phi c thu thp v x l t

129

trc. Qu trnh ra quyt nh ch l bc la chn thng tin chnh xc nht m thi. - Thng nht gia cc ch th (quan im, li ch.v.v.) Tnh trng gia cc cp qun l khng thng nht v h quan im v cc gi tr k vng vo vic thc hin quyt nh cng l mt yu t nh hng ln n cht lng quyt nh qun l c ban hnh. V vy, trong qu trnh ra quyt nh, vic tun th nguyn tc qun l "Thng nht v mt lnh o v ch huy" l mt i hi quyt nh nhm nng cao tnh hiu lc v hiu qu ca quyt nh qun l. - Chp nhn tnh tng i ca quyt nh qun l. Khi ra quyt nh qun l th ng c gng tm cu tr li ng. Ty theo tm nhn, s hiu bit v h gi tr ca mi ngi m vn c th c nhiu cu tr li ng. V th, ng c tm mt cu tr li duy nht ng m ch nn tm cu tr li hp l nht. - Tnh kp thi Thng thng, vic ra quyt nh qun l c quy trnh ho di cc bc i c th. Nhng gia tnh quy trnh ( tnh logic) vi s sng to v nhy cm khng phi lc no cng thng nht vi nhau. V th, ng bao gi thc hin cc nguyn tc v quy trnh cho trc mt cch my mc. - Dm chu trch nhim Vic khng dm chu trch nhim s dn n tnh trng la chn quyt nh hp l vi bn thn ch khng hp l so vi hon cnh. S lo s tht bi c th lm t lit quyt tm thc hin nhng tng hay.

Ch n tp v tho lun:
130

1. Lm r khi nim Lp k hoch v K hoch 2. Phn tch c im v vai tr ca k hoch 3. Phn tch ni dung cc bc lp k hoch 4. Lm r khi nim Quyt nh qun l 5. Phn tch quy trnh ra quyt nh qun l

Ti liu tham kho chng 5: H. Koontz v cc tc gi: Nhng vn ct yu ca qun l, NXB KHKT, H Ni, 1994, trang 86 - 108; 110 - 117; 147 - 177; 181 - 193. James H. Donnelley v cc tc gi: Qun tr hc cn bn, NXB Thng K, H Ni, 2004, trang 149 - 172; 180 - 182. Cung Bnh Bang: Qun l hc hin i (Li Quc Khnh dch), Tham kho ti Th vin Khoa Khoa hc qun l, trang 298 - 301.

131

CHNG 6: CHC NNG T CHC

Chng ny gm nhng ni dung c bn sau: - Khi nim v vai tr ca chc nng t chc + nh ngha chc nng t chc + Vai tr ca chc nng t chc - Ni dung c bn ca chc nng t chc: + Thit k m hnh c cu t chc + Phn cng cng vic + Quyn hn v giao quyn

6.1 Khi nim v vai tr ca chc nng t chc 6.1.1 Khi nim T chc c hiu theo nhiu ngha khc nhau. Khoa hc qun l nghin cu t chc vi t cch l h thng con ngi - x hi vi nhng qu trnh, hin tng v hot ng ca con ngi. c mt quan nim khoa hc v t chc cn phi nhn thc n hai gc : 1.T chc vi tnh cch l mt thc th; 2. T chc vi tnh cch l mt hot ng. * T chc vi t cch l mt thc th Khi c hiu nh mt thc th hay nh mt n v x hi th cn c nhiu quan nim khc nhau v t chc.

132

Theo cch hiu thng thng nht: T chc l mt n v x hi bao gm nhng thnh vin cng gia nhp vo n v x hi hon thnh mc tiu chung v mc tiu c nhn. Cc nh x hi hc cho rng: t chc l mt cu trc x hi c bit ca nhm th cp (primay group), c to nn bi nhng hnh ng mang tnh khun mu ca cc thnh vin v cc nhm tn ti trong n nhm t nhng mc tiu nht nh. Mt s ln cc nh t tng v t chc coi t chc nh l mt tp hp cc mi quan h ca con ngi trong mi hot ng ca nhm. Theo C.I Barnard, t chc l mt h thng nhng hot ng hay n lc ca hai hay nhiu ngi c kt hp vi nhau mt cch c thc nhm hon thnh mc tiu chung. Hay ni mt cch n gin, t chc l s lin kt ca nhiu ngi theo mt cch thc nht nh v c cng mc ch chung. * T chc vi t cch l mt hot ng (hay l chc nng t chc) Chc nng t chc l mt trong nhng chc nng quan trng ca quy trnh qun l. Mc ch ca chc nng t chc l nhm m bo cung cp y kp thi s lng v cht lng nhn lc, phi hp cc n lc thng qua vic thit k mt c cu t chc hp l v cc mi quan h quyn lc. Ni dung c bn ca chc nng t chc l thit k b my, phn cng cng vic v giao quyn. Chc nng t chc hng n vic phn chia nhng nhim v chung thnh nhng cng vic c th cho tng b phn vi nhng quyn hn tng ng. Vi nhng hm ngha ny, chng ta c th hiu chc nng t chc l s phn chia cc nhim v thnh nhng cng vic, trao quyn hn, xc nh nhng nguyn tc thch hp cho cc b phn v quyt nh quy m thch hp cho tng b phn.
133

Vi ngha nh trn, chng ta hiu t chc l quy trnh thit k b my, sp xp, b tr, s dng v pht trin cc ngun lc nhm thc hin mc tiu chung. T nh ngha ny, c th thy nhng hot ng c bn ca chc nng t chc bao gm: - Xc nh nhng nhim v thc hin t c mc tiu chung - Nhm gp cc hot ng ny thnh nhng b phn - Phn cng ngi ph trch cc b phn v cng vic ca tng b phn - Giao ph quyn hn tng ng thc hin nhim v - Xc lp c ch cho s phi hp hot ng gia cc b phn, v trong vic phi hp quyn hn v thng tin, theo c chiu ngang v chiu dc ca c cu t chc (thit k m hnh c cu t chc). Nh vy, bn cht ca chc nng t chc l thc hin s phn cng lao ng hp l (c lao ng qun l v lao ng c th) pht huy cao nht kh nng ca ngun nhn lc nhm thc hin hiu qu mc tiu chung. V th, t chc l mt cng vic chuyn mn va mang tnh khoa hc, va mang tnh ngh thut. 6.1.2 Vai tr ca chc nng t chc Nu nh tm quan trng ca cng tc lp k hoch c th hin vic xc nh mc tiu v phng n hnh ng th chc nng t chc th hin tm quan trng ca n vic bin nhng mc tiu thnh hin thc. S khng sai khi ni rng chc nng t chc l nhn t quyt nh s thnh bi ca mi t chc. Tt c cc quyt nh qun l, k hoch, hot ng lnh o v kim tra s khng tr thnh hin thc nu khng bit t chc thc hin mt cch khoa hc. Vai tr ca chc nng t chc th hin ra nhng phng din c bn sau: Thc hin tt chc nng t chc trong vic xy dng b my s m bo c n np, nhp nhng trong phi hp gia cc b phn, m bo tnh k lut v
134

pht huy c s trng ca mi c nhn v mi b phn trong t chc. Ngc li, khi b my t chc khng c thit k ph hp c th lm cho cc hot ng ca t chc km hiu qu v gp nhiu kh khn. ng thi, trong vic phn cng cng vic, nu b tr, sp xp sai nhn lc s lng ph ngun lc ca t chc (nhn lc, vt lc, ti lc.v.v), nh mt c hi, lm cho t chc b suy yu. T s phn tch trn y, chng ta c th thy vai tr to ln ca chc nng t chc trong hot ng qun l l: - Xy dng v hon thin b my qun l cng vi c ch vn hnh, phi hp gia cc b phn. T , c th nng cao hiu qu hot ng, gim ti a s lng ph trong vic vn hnh hot ng ca b my t chc. - Nhm pht huy cao nht cc tim nng v kh nng ca tng thnh vin Vic phn cng chnh xc con ngi v cng vic s pht huy c cao nht tim nng ca mi ngi. - Phi hp cc sc mnh ring l thnh mt hp lc T chc to ra s thng nht, s hp tc (b phn, c nhn vi nhau, gia cc ngun lc, cc mc tiu) to nn tnh tri ca h thng. Nh c cng tc t chc m cc hot ng ca cc b phn khc nhau khng b chng cho ln nhau, v xc nh c mi lin h v kt hp gia cc b phn trong qu trnh thc hin mc tiu. Thng qua chc nng t chc, ch th qun l s lin kt hot ng ca cc c nhn, b phn v cc hot ng thnh mt th thng nht nhm thc hin mc tiu chung ca t chc hiu qu hn. - m bo tnh hiu lc v hiu qu ca hot ng qun l.

135

Thng qua qu trnh phn cng cng vic v xc nh mi quan h trong cng vic gia cc b phn (C ch) s lm cho hiu lc ca cc quyt nh qun l c nng cao. 6.2 Ni dung chc nng t chc Chc nng t chc bao c nhiu ni dung phong ph v a dng, trong phm vi ca phn ny ch trnh by nhng ni dung c bn sau: 1. Thit k b my; 2. Phn cng cng vic; 3. Giao quyn. 6.2.1 Thit k m hnh c cu t chc * Khi nim c cu t chc: L mt khi nim c bn ca khoa hc qun l, c cu t chc c nhiu tc gi quan tm cp n. T nhng cch tip cn khc nhau m mi tc gi li c nhng quan nim khc nhau v c cu t chc. Tc gi H. Koontz cho rng: C cu t chc l c cu ch nh v cc vai tr v quyn hn, nhim v c hp thc ho2 Tc gi H Vn Vnh li cho rng: C cu t chc qun l l mt chnh th gm cc b phn c chc nng, quyn hn, trch nhim khc nhau, c mi lin h v ph thuc ln nhau, c b tr thnh tng cp, tng khu, thc hin cc chc nng qun l nht nh nhm t mc tiu nh trc3 Trn c s nhng quan nim khc nhau, t nhng phn tch v tip cn t chc vi t cch l chc nng ca hot ng qun l, chng ta c th hiu: C cu t chc l tng hp cc b phn c chuyn mn ho, c quyn hn v trch nhim c th, c b tr theo mt cch thc nht nh v c mi lin h qua li vi nhau nhm m bo thc hin cc mc tiu, chc nng v nhim v nh trc.

2 3

H.Koontz: Nhng vn ct yu ca qun l, NXB KHKT, H Ni, 1999, trang 227 H Vn Vnh: Gio trnh Khoa hc qun l, NXB CTQG, H Ni, 2002, trang 122.
136

T khi nim trn, chng ta c th thy, c cu t chc thng c 4 yu t c bn: + Chuyn mn ho: mi mt thnh vin c b tr vo mt b phn, mi b phn thc hin mt chc nng v nhim v xc nh. + Quyn hn v trch nhim: Mi mt thnh vin, mt b phn c thm quyn thc hin nhng cng vic c phn cng v phi gnh chu hu qu i vi nhim v thc hin. + B tr theo mt cch thc nht nh: V tr ca mi mt c nhn v mi mt b phn tu thuc vo m hnh c cu t chc chung. + Mi lin h qua li: Tu thuc vo tnh cht ca cc m hnh c cu t chc m mi quan h gia cc thnh vin, cc b phn c quan h xc nh vi nhau. Mi b phn c s c lp tng i trong phm vi nhim v ca mnh. Mi t chc c cch thc phn b quyn lc khng ging nhau. Mc u quyn ph thuc vo c im cng vic, trnh ca cc ch th v c bit l phong cch m nh qun l la chn. * Nhng quan im thit k c cu t chc: Khi bt tay vo vic thit k c cu t chc cn phi cn c vo nhng c s thc tin v l thuyt r rng, chnh xc. Tuy nhin, trc khi a ra nhng c s d th l lun qun l hin i cng gi m cho cc nh qun l mt s quan im nht nh trong vic thit k c cu t chc. +Quan im th nht cho rng: Bt k trong tnh hung no cng c mt cch tt nht thit k c cu t chc. y l quan im ph bin khi n cho rng khng c tnh c th trong vic thit k c cu t chc.

137

+Quan im th hai cho rng: Vic thit k c cu t chc ph thuc vo tnh hung c th. y l quan im tu c ng bin vi lun im mi mc ch khc nhau s c mt kiu c cu t chc ph hp. T cc quan im v vic thit k c cu t chc, c c quan im hp l, chng ta tm hiu ni dung cc c s ca vic thit k c cu t chc: * C s ca vic thit k c cu t chc Khi thit k c cu t chc cn phi cn c vo cc yu t sau: + Mc tiu chung v mc tiu c th + Tm hn qun l + S lng, cht lng nhn lc + iu kin vt cht, k thut v cng ngh + Mi trng bn ngoi t chc * Cc m hnh c cu t chc c bn 1. C cu trc tuyn
Cp trng

Cp ph tuyn 1

Cp ph tuyn 2

A1

A2

A3

B1

B2

B3

- c im ca c cu trc tuyn:
138

+ Tuyn quyn lc theo mt ng thng; Mi cp qun l c xc nh quyn hn, trch nhim mt cch r rng. Mi b phn cp di ch b chi phi bi mt cp trn trc tip. + Mi cp qun l phi m nhn nhiu chc nng v c tnh c lp + Chc nng, nhim v ca cc b phn c tnh chuyn mn ho cao. + Phi hp gia cc b phn cng cp b hn ch - u im: + Gim ti cho cc cp qun l + D tm Nh qun l + Quyn hn v trch nhim r rng + Thun li trong kim tra - Hn ch: + B my cng knh, nhiu tng cp gy tn km v ti chnh + Tnh lin kt b hn ch + Thng tin b nhiu + Ch ph hp vi t chc nh, c chc nng n gin - C cu trc tuyn thng c s dng trong nhng t chc c quy m nh, tnh cht cng vic khng phc tp.v.v. 2. C cu trc tuyn - chc nng

139

Cp trng

Tr l

Cp ph tuyn 1

Cp ph tuyn 2

CHC NNG 1

CHC NNG 2

CHC NNG 3

CHC NNG 4

A1

A2

A3

B1

B2

B3

- c im ca c cu trc tuyn - chc nng: + Ngoi cc b phn ca c cu t chc trc tuyn th c thm b phn chc nng. + B phn chc nng ny va ng vai tr l tham mu cho cp trn va c giao nhng quyn hn nht nh chi phi cc b phn cp di. + Cp di va chu s chi phi ca quyn lc trc tuyn va chu s hng dn v chuyn mn ca cc b phn chc nng. + To iu kin cho vic phi kt hp gia cc b phn khc nhau trong c cu t chc. C cu ny c th c thit k thm b phn tham mu tn ti di cc hnh thc tr l, c vn, t vn.v.v. to thnh c cu t chc hn hp (trc tuyn - chc nng - tham mu). - u im: + S dng c i ng chuyn gia, chuyn vin + Gim ti cho cc cp qun l
140

+ To iu kin phi hp cho cc b phn - Hn ch: + Cp di b chi phi bi nhiu ch th + To nn s khng r rng v trch nhim + Thng tin d b nhiu - C cu chc nng thng c thc hin nhng t chc c quy m tng i ln, c nhiu hot ng v nng lc qun l, iu hnh ca ch th qun l tt, c kh nng bao qut cc hot ng trong t chc.v.v. C cu trc tuyn chc nng hin nay c p dng rng ri v ph bin trong nhiu t chc, c bit l t chc kinh t; cc t chc s nghip.v.v. 3. C cu t chc theo chng trnh - mc tiu
Cp trng
Tr l

Gim c Chng trnh D n

Cp ph 1

Cp ph 2

CHC NNG 1

CHC NNG 2

CHC NNG 3

CHC NNG 4

A 1

A 2

A 3

B 1

B 2

B 3

- c im ca c cu chng trnh - mc tiu: + T m hnh trc tuyn v m hnh hn hp thit k thm b phn chng trnh - mc tiu hnh thnh nn c cu t chc chng trnh - mc tiu.
141

+ Ngi qun l chng trnh chi trch nhim trc ngi qun l cao nht v c u quyn c th chi phi, iu hnh cc b phn cn li thc hin chng trnh. - u im: + Thc hin c yu cu ca nhng cng vic mi m nhng c cu khc khng p ng c + Phi hp c cc ngun lc, cc b phn bn trong mt cch ti u + To iu kin phi hp vi cc t chc bn ngoi - Hn ch: + Lm phc tp cc mi quan h trong ni b t chc + D b ln ln v v tr vai tr ca ngi ph trch chng trnh vi cc v tr qun l trong t chc + Kh xc nh trch nhim - C cu chng trnh - mc tiu thng c ng dng trong cc t chc ln nh cc tp on kinh t, cc cng ty a quc gia, trong m hnh cng ty m -cng ty con; khi cn phi phi hp nhiu ch th, nhiu hot ng khc nhau.v.v 4. C cu t chc ma trn

142

Cp trng

Tr l

Gim c Chng trnh D n 1

Cp ph 1

Cp ph 2

Gim c Chng trnh D n 2

CHC NNG 1

CHC NNG 2

CHC NNG 3

CHC NNG 4

Gim c Chng trnh D n 3 A 1 A 2 A 3 B 1 B 2 B 3

- c im ca c cu ma trn: + Kiu c cu ny l tng hp ca nhiu loi hnh c cu t chc khc nhau. + Tuyn quyn lc trong c cu ma trn rt a dng, phc tp: t trn xung; t di ln; theo chiu ngang - dc; bn trong - bn ngoi.v.v. ng thi thc hin nhiu mc tiu khc nhau v hng ti mc tiu tng th. + C cu ma trn thit lp mt mng li cc b phn khc nhau trong vic thc thi cc nhim v va c tnh c lp va c tnh an xen, va c tnh phi kt hp t to nn hp lc nhm thch ng vi s a dng ca mc tiu. - u im: + Gip t chc thc hin c s mnh a mc tiu + Phi hp c ngun lc mt cch ti a thc hin cc vn phc tp, a chc nng + o to i ng cc nh qun l v cc chuyn vin, chuyn gia, nhn vin
143

- Hn ch: + i hi nh qun l phi c nng lc c bit + S pht sinh nhiu vn thuc v c ch qun l - C cu ma trn thng c p dng c nhiu chng trnh - mc tiu, khi quy m ca t chc c m rng; trong cc t chc c quy m ln; cc tp on kinh t.v.v Ngoi cc m hnh c cu t chc ni trn trong thc t cn c mt s m hnh khc: m hnh c cu chc nng, m hnh trc tuyn - tham mu; m hnh c cu theo a l; m hnh c cu theo sn phm, m hnh c cu theo khch hng.v.v. * Nhng yu cu khi thit k c cu t chc: Vic xy dng bt k mt c cu t chc mt quy m no cng phi m bo nhng yu cu sau: + Ph hp vi mc tiu v tm qun l: Vic xy dng c cu t chc phi da trn thc trng v phn nh thc trng ca t chc. + Tnh cn i: Vic phn chia cc b phn, cc chc nng phi m bo tnh hp l v c s lng v cht lng ca cc mi quan h v trch nhim v quyn hn. ng thi, vic xy dng c cu cng phi ch n tnh nng ng, sng to cao, c kh nng cao nht trong vic thc hin mc tiu xc nh. + Tnh linh hot: C cu t chc phi c kh nng thch ng vi bt k tnh hung thay i no xy ra mi trng bn ngoi v bn trong t chc. + Tnh hiu qu: C cu t chc phi s dng chi ph thp nht v c phng din kinh t v nhn lc, gia chi ph u vo v kt qu u ra, trnh tnh trng kng knh, tn km v hiu qu thp. 6.2.2 Phn cng cng vic
144

* Mc tiu phn cng cng vic hon thnh mc tiu ra c rt nhiu cch thc khc nhau. Vn l la chn cch thc ti u nht. Thit k v phn cng cng vic l vic lm thng xuyn ca cc nh qun l. Thit k v phn cng cng vic khoa hc s gip cho cc nh qun l tit kim c thi gian, cc ngun lc, nng cao c cht lng v hiu qu cng vic, trnh c nhng s lng ph, thc y c tnh tch cc ca ngi lao ng trong qu trnh lm vic. Cc nghin cu u khng nh rng, thit k v phn cng cng vic khoa hc l mt phng php nng cao nng sut lao ng v hiu qu s dng cc ngun lc trong t chc. thit k v phn cng cng vic c hiu qu th cn phi da trn nhng c s, nguyn tc v phng php khoa hc. Mc tiu ca thit k v phn cng cng cng vic hp l l: + Thc hin c nhng nhim v m chnh bn thn cng vic hng ti; + Ti u ho quy trnh thc hin cng vic + Pht huy c tnh nng ng, t ch v sng to ca mi c nhn, mi b phn trong qu trnh thc hin cng vic + To ra s nhp nhng trong vic phi hp gia cc hot ng, cc b phn nhm ti u ho vic s dng cc ngun lc. thit k v phn cng cng vic c hiu qu th cn phi da trn nhng c s, nguyn tc v phng php khoa hc. Trong , cn phi tho mn nhng yu cu sau y: + Chia cng vic thnh nhng nhim v n gin hn + C kh nng tc nghip v quy trnh ho vic thc hin cc nhim v
145

+ To s hp dn, hng th trong khi thc hin cng vic + Nng cao c cht lng cng vic v tit kim c chi ph lao ng * C s phn cng cng vic + Cn c vo chc nng nhim v chung (mc tiu chung) + Cn c vo chc nng nhim v c th (mc tiu b phn) + Cn c vo cng vic ca tng v tr + Cn c vo c im, nng lc ca tng c nhn * Cc yu cu khi phn cng cng vic phn cng cng vic c hiu qu nh qun l cn phi thc hin yu cu: + Xut pht t yu cu ca cng vic sp xp, b tr nhn s + Tp hp cc cng vic tng t vo cng mt nhm + Quy nh r rng, chnh xc nhim v ca mi b phn + Cung cp cc iu kin vt cht, k thut thc thi cng vic + Trao quyn tng xng cho cc ch th ph trch cc b phn. Trn thc t, ngi ta a ra cc tiu ch c tnh nguyn tc nhm kim sot cht lng hot ng thit k v phn cng cng vic trong t chc. Nhng nguyn tc ny gm cc kha cnh ch yu nh sau: + Chuyn mn ho cng vic + Ph hp vi nng lc v kh nng ca con ngi v cc ngun lc vt cht, k thut hin c + Hiu qu, tit kim chi ph duy tr hot ng + Cng vic c tnh phong ph, hp dn + Pht huy c tnh c lp, t ch, sng to ca ngi lao ng.v.v.
146

6.2.3 Quyn hn v giao quyn 6.2.3.1. Quyn hn * Khi nim quyn hn - Nh qun l thc hin c y , chc nng, nhim v ca mnh khng th khng c quyn lc. Tuy vy, quyn lc ca nh qun l khng phi l v hn m c nhng gii hn nht nh. ng thi, nh qun l khng th t mnh s dng quyn lc mt cch c lp m phi u quyn cho cp di, ngha l phi thc hin vic giao quyn. - Quyn lc trong t chc l mc c lp trong hot ng dnh cho mi ngi to ra kh nng s dng nhng quyt on ca h thng qua vic trao cho h quyn ra cc quyt nh hay ch th. - Quyn hn l s c lp ca mi chc v trong c cu quyn lc ca t chc lin quan ti vic c php ban hnh, t chc thc hin v kim tra nh gi cc quyt nh qun l. Quyn hn khng phi l ti sn tri cho m n c ny sinh t quan h cng vic v phn cng lao ng trong t chc, phc v t chc v tun theo quy nh ca t chc. * Biu hin ca quyn hn + S lng cc quyt nh ban hnh + Tm quan trng ca cc quyt nh qun l + S lng cc chc nng, b phn chu s tc ng ca quyt nh + Tnh c lp trong vic ban hnh quyt nh + Mc , phm vi kim tra.v.v. 6.2.3.2. Giao quyn
147

* Khi nim giao quyn Giao quyn l biu hin ca s phn cng lao ng qun l. Nu cng vic ny c thc hin mt cch khoa hc th mi pht huy th mnh ca i ng cc nh qun l. Quyn lc nu khng c chia s hay u thc cho ngi khc ngha l thc hin c quyn hay l tp quyn trong qun l th c cu ca t chc s b ph v. Giao quyn l giao ph quyn hn cho cc cp qun l theo tng chc v trong c cu quyn lc ca t chc h thc hin thm quyn ca mnh nhm thc hin mc tiu chung ca t chc. Nh qun l mc d phi chu trch nhim cao nht v vic phi hon thnh cc mc tiu ca t chc nhng khng phi t mnh hon thnh m phi thng qua ngi khc. V th, cng vi vic giao vic l qu trnh giao quyn l mt i hi tt yu. Vic trao quyn hn s khuyn khch cp di ch ng v chu trch nhim v cng vic chung ca t chc. Vic giao quyn cho php cc cp qun l ra cc quyt nh trng phm vi nhim v ca mnh. T , hnh thnh nn nhng nh qun l chuyn nghip. V c ra cc quyt nh qun l, cho nn c th nng cao trnh hiu bit v c kh nng x l cc vn qun l hiu qu hn. Vic giao quyn cho cc b phn c th nng cao kh nng cnh tranh trong ni b t chc. Cc cp qun l s b thc y tham gia vo qu trnh cnh tranh bi v h c em so snh vi nhng ngi c cng nhim v v chc trch v kt qu cng vic. Mt mi trng cnh tranh trong c nhng cp qun l ua tranh thc hin tt cc mc tiu s gp phn thc y vic hon thnh mc tiu chung ca t chc hiu qu hn. Nu nh mi b phn phi thc hin mt phn mc tiu chung ca t chc c c u quyn s nng cao tnh t qun. Quyn t qun ny s l ci ngun ca
148

s sng to, a ra c nhng t ph trong qun l. V th, vic giao quyn cho cc cp khc nhau thc hin cng vic cn l mt gii php thch ng c vi nhng bin i. Mc d giao quyn l mt tt yu nhng khng phi lc no vic giao quyn cng mang li hiu qu. Nhng ngi ng h ch trng tp trung ho quyn lc qun l nu ra 4 l do gii thch cho vic khng phi lc no cng c th giao quyn cho cp di: + Mt l: Nhng nh qun l phi c o to ra nhng quyt nh qun l ph hp vi quyn hn c giao. + Hai l: Nhiu nh qun l quen vi vic t mnh ban hnh quyt nh v h chng li vic trao quyn cho cp di. H cho rng, vic trao quyn s lm mt vai tr kim sot ca ngi qun l cp cao. + Ba l: Vic giao quyn s dn n cc chi ph pht sinh do cn phi xy dng nhng h thng qun l b sung cho ph hp vi c cu t chc sau khi giao quyn. Khi cp di c quyn hn th cc nh qun l cp cao cn phi c phng tin kim sot vic s dng quyn hn . + Bn l: Vic phn quyn s gy ra s trng lp cc chc nng. Mi b phn phi t lc thc hin cc hot ng v chi ph. iu ny c th lm tng chi ph qun l v vn hnh h thng. H cho rng, chi ph cho vic phn quyn ln hn li ch c hng. R rng, vic phn quyn l mt tt yu nhng khng phi bt c iu kin no, hon cnh no vic phn quyn cng mang li hiu qu. * Vai tr ca giao quyn trong qun l Vic giao quyn s mang li nhng li ch c bn sau y:

149

- Cho php cp di c mt s ch ng v c lp cn thit thc hin cng vic chung ca t chc. To cho nhn vin c c hi th thch mt cng vic c lp. ng thi, vic giao quyn cn to ra c hi cho nhn vin sng to trong khi thc hin cng vic. - Gim ti cng vic cho nh qun l. Nh , nh qun l c th tp trung vo nhng cng vic quan trng ca t chc - Vic giao quyn cho cp di cn to ra ng lc v khuyn khch nhn vin duy tr trch nhim v mong mun thc hin cng vic. - To s cn bng gia trch nhim v quyn hn. Thc cht vic giao quyn v nhim v l qu trnh to ra kt qa thc t - mang n s sng cho t chc. * Qu trnh giao quyn Quyn hn c giao khi cp trn cho cp di c ra quyt nh. R rng l, cp trn khng th giao ph nhng quyn hn h khng c. Cp trn cng khng giao ph ton b quyn hn ca mnh cho cp di ca mnh bi v nh vy h trao a v ca mnh cho cp di. Qu trnh giao quyn c thc hin thng qua cc bc nh sau: + Xc nh kt qu mong mun + Giao nhim v + Giao ph quyn hn hon thnh cc nhim v + Bt mi ngi phi chu trch nhim hon thnh nhim v. Giao quyn l mt qu trnh lin tc, khng th tch ri cc bc ny mt cch ring r. Bi l, vic mong mun mt ngi hon thnh nhim v m khng giao quyn thc hin chng l v ngha cng nh giao quyn m khng bit nhim v v kt qu cui cng l g th n s b li dng.Ngoi ra, v khng th giao ph trch nhim ca mnh nn mt nh qun l s chng c bt k bin php thc thi
150

no ngoi vic bt buc cc thuc cp phi chu trch nhim hon thnh cc cng vic c giao ph. * Nguyn tc giao quyn - Phi c thng tin y v ngi c giao quyn - Phi cn c vo nng lc giao quyn tng xng - Quyn c giao phi r rng v ni dung, phm vi v trch nhim - Phi kim tra, nh gi vic s dng quyn c giao * Ngh thut giao quyn Bn cnh vic tun th nhng nguyn tc th vic giao quyn cn phi quan tm n ngh thut giao quyn. Hu ht cc tht bi trong vic s dng quyn hn c giao l do khng c ngh thut khi giao quyn cho cp di ca nh qun l. Mc d giao quyn l hnh ng bnh thng ca nh qun l nhng vic giao quyn th thin hoc khng ph hp chnh l nguyn nhn cn bn dn n s tht bi trong giao quyn. V th, nng cao cht lng giao quyn, nh qun l cn ch n cc kha cnh sau y: - S chp thun ca cp di khi nhn quyn - Thi tin tng vi cp di - S chia s vi cp di - Chp nhn nhng sai lm nht nh ca cp di - Xy dng v s dng h thng kim tra rng ri giao quyn mang li kt qu cao, nh qun l phi trnh thi d di khi giao quyn cho cp di. ng thi, nh qun l cng phi t thi sn sng chia s vi cp di nhng vn lin quan v quyn hn c giao. T , cp di mi c y thng tin v sn sng nhn quyn hn c giao.
151

Trong phn ln cc tht bi khi giao quyn l nh qun l c gng p buc cp di khng c php mc sai lm. y l nguyn nhn chnh dn n vic nh qun l thng xuyn kim tra, gim st quyn hn giao ph cho cp di. iu ny lm gim hiu qu s dng quyn hn c giao ca cp i. Chng ta nn nh rng, bt k ai cng c th mc sai lm, cp di cng phi c php mc sai lm, thit hi ca chng phi c coi nh l u t cho con ngi. Thay v gim st th nh qun l c th khuyn bo, cung cp thng tin y cho cp di trnh mc sai lm khi s dng quyn hn c giao gii quyt cng vic. S tin tng vo nng lc v phm cht ca ngi nhn quyn cng l mt i hi quan trng vi nh qun l khi giao quyn. Mt nh qun l gii khng th giao quyn hnh ca mnh cho cp di m khng kim tra. Mc ch ca vic kim tra l nhm m bo vic quyn hn c giao ang c s dng ng hng, ng mc ch v c hiu qu. Tuy nhin, thit lp h thng kim tra ph hp l mt ngh thut. Cc mc tiu, tiu chun, k hoch kim tra phi c thng tin cho cp di t trc. nng cao hiu qu giao quyn, bn cnh phi tun th cc nguyn tc v thc hin nhng ch dn mang tnh ngh thut trn th mt phn trch nhim cn li thuc v cc cp di nhn quyn hn. Cp di cng phi th hin l ngi dm chu trch nhim, hnh ng c k hoch v ch ng nm bt thng tin ca t chc. ng thi, cc cp qun l phi thng xuyn ng vin, khch l cp di thc hin tt chc nng, nhim v v quyn hn ca mnh. Nhng hng dn sau y c th phn no khc phc tnh trng giao quyn khng hiu qu trong qun l: + Xc nh cc cng vic c giao v giao ph quyn hn tng ng + La chn con ngi theo cng vic + Duy tr cc knh thng tin rng ri
152

+ Thit lp h thng kim tra ng n + Khen thng vic giao quyn c kt qu v vic tip nhn quyn hn c giao tt ca cp di.

Ch n tp v tho lun: 1. Lm r khi nim t chc v c cu t chc 2. Phn tch c trng ca cc m hnh c cu t chc c bn 3. Phn tch c s v ni dung ca phn cng cng vic 4. Lm r khi nim quyn hn v giao quyn 5. Phn tch c trng ca cc nguyn tc v ngh thut giao quyn

Ti liu tham kho chng 6: H. Koontz v cc tc gi: Nhng vn ct yu ca qun l, NXB KHKT, H Ni, 1994, trang 282 293. James H. Donnelley v cc tc gi: Qun tr hc cn bn, NXB Thng K, H Ni, 2004, trang 236 - 254, 274 - 294.

153

CHNG 7: CHC NNG LNH O

Chng ny gm nhng ni dung c bn sau: - Khi nim lnh o v chc nng lnh o + Khi nim lnh o + Khi nim chc nng lnh o - c trng v vai tr ca chc nng lnh o + c trng ca chc nng lnh o + Vai tr ca chc nng lnh o - Ni dung v phng thc ca chc nng lnh o + Ni dung ca chc nng lnh o + Phng thc thc hin chc nng lnh o - Nhng yu cu nhm nng cao hiu qu chc nng lnh o + Nhng yu cu c ni dung tc ng hiu qu ti nhn vin + Nhng yu cu c phng thc tc ng hiu qu

7.1 Khi nim lnh o v chc nng lnh o 7.1.1 Khi nim lnh o C nhiu quan nim khc nhau v lnh o. Theo James Gibson: lnh o l mt phn cng vic ca qun l nhng khng phi ton b cng vic qun l. Lnh o l nng lc thuyt phc ngi khc hng hi phn u cho nhng mc tiu xc nh.
154

George Tery: Lnh o l hot ng gy nh hng n con ngi h phn u t nguyn cho cc mc tiu ca t chc. R. Tannenbaum, R. Weschler v F. Massarik: Lnh o l nh hng lin nhn cch c thc hin trong tnh hung v c nh hng thng qua qu trnh giao tip nhm t c mc ch chung hoc nhng mc ch chuyn bit. H. Koontz v cc tc gi: Lnh o l qu trnh tc ng n con ngi sao cho h c gng mt cch t gic v hng hi thc hin mc tiu chung ca t chc. P. Hersey v Ken Blanc Hard: Lnh o l mt qu trnh gy nh hng n cc hot ng ca mt c nhn hay mt nhm nhm t c mc ch trong tnh hung nht nh. C nhiu quan nim khc nhau v mi quan h gia lnh o v qun l. Nhng c th khi qut thnh hai khuynh hng in hnh: Mt l: Lnh o v qun l l ng nht vi nhau. Hai l: Lnh o v qun l l hon ton khc bit. Thc cht, lnh o v qun l va c s ng nht, va c s khc bit. thy c lnh o v qun l va c s ng nht, va c s khc bit, cn phi cn c vo cc phng din sau: Th nht, xt v ch th hot ng. S ng nht gia lnh o v qun l l ch mt nh lnh o cng c th c gi l mt nh qun l, v ngc li, mt nh qun l c th c coi l mt nh lnh o. S khc bit gia lnh o v qun l c biu hin: ch nhng nh qun l cp cao mi l nhng nh lnh o ng ngha; cn cc nh qun l cp trung v cp thp thng khng c gi l nh lnh o.
155

Th hai, xt v phng din mc tiu (Ni dung) hot ng. S ng nht gia lnh o v qun l l cc hot ng ny d c thc thi theo cch no th cng nhm hng ti thc hin mc tiu ca t chc. S khc bit gia lnh o v qun l thuc v tnh cht ca mc tiu m chng hng ti. Mc tiu ca lnh o mang tnh nh hng, chin lc, nh tnh; Mc tiu ca qun l mang tnh cht c th, chin thut, nh lng. Th ba, v phng thc hot ng. S ng nht gia lnh o v qun l: hot ng lnh o v hot ng qun l u phi c thc hin trn c s khoa hc v ngh thut phi hp cc ngun lc nhm t ti hiu qu cao nht. S khc bit gia lnh o v qun l th hin ch: hot ng lnh o l hot ng nhm hng dn, ng vin, khch l nhn vin v duy tr k lut, k cng ca h, do vy, yu t ngh thut phi c t ln hng u v cng vi n l phi s dng yu t khoa hc; hot ng qun l l hot ng nhm duy tr k lut, k cng v ng vin, khch l nhn vin, do vy, yu t khoa hc c t ln trc v cng vi n l yu t ngh thut T nhng quan nim v lnh o v v mi quan h gia lnh o v qun l, xut pht t thc tin lnh o v qun l, c th a ra mt nh ngha v lnh o (theo ngha rng) nh sau: Lnh o l tc ng bng ngh thut v khoa hc gy nh hng tch cc ti con ngi pht huy v phi hp tim nng v nng lc ca h nhm hng ti hon thnh mc tiu ca t chc. 7.1.2 Khi nim chc nng lnh o Vi t cch l mt chc nng ca quy trnh qun l, chc nng lnh o (lnh o theo ngha hp) c nh ngha nh sau:
156

Lnh o l tc ng bng ngh thut v khoa hc duy tr k lut, k cng ca t chc v hng dn, thuyt phc, khch l nhn vin nhm pht huy cao nht tim nng v nng lc ca h hng ti thc hin mc tiu ca t chc. * c trng ca chc nng lnh o Chc nng lnh o c cc c trng sau: - L mt chc nng ca quy trnh qun l gn vi ch th qun l - Chc nng lnh o c 2 phng din c bn: Duy tr k cng, k lut v ng vin, khch l nhn vin - Va mang tnh khoa hc va mang tnh ngh thut v th i hi ch th qun l phi vn dng cc tri thc ca nhiu khoa hc. * Vai tr ca chc nng lnh o Vic xc nh mc tiu, phng n ng n c th mang li hiu qu cho hot ng qun l khi n c phn cng, phn nhim, giao quyn v thit k b my ph hp. Tuy nhin, khi nh qun l b tr, sp xp ng ngi ng vic l iu kin cn nhng cha . Vn quan trng i vi hiu qu qun l l lm th no duy tr k lut, k cng v pht huy cao nht tim nng v nng lc ca nhn vin. thc cht l chc nng lnh o (m nhiu ngi l chc nng iu khin, phi hp ca nh qun l). Chc nng lnh o c nhng vai tr c bn sau: - Duy tr k lut, k cng nhm n nh t chc - Hng dn, thuyt phc, khch l nhn vin pht huy cao nht tim nng v nng lc ca nhn vin nhm pht trin t chc - Phi hp cc c gng ring l thnh c gng chung - Xy dng vn ho t chc
157

7.2 Ni dung v phng thc ca chc nng lnh o 7.2.1 Ni dung ca chc nng lnh o 7.2.1.1 Tc ng quyn lc trong vic duy tr k lut, k cng i vi nhn vin Vic thc thi k lut, k cng l mt nhn t khng th thiu nhm duy tr s n nh ca t chc. thc hin cng vic ny nh qun l phi s dng cc cng c: + Php lut + Chnh sch + Ni quy, quy ch.v.v. Vic thc thi php lut, chnh sch, ni quy, quy ch i hi ch th qun l phi tin hnh thng xuyn, nghim tc v theo quy trnh khoa hc. 7.2.1.2 Hng dn, thuyt phc v khch l nhn vin khi dy ng c thc y ca nhn vin, pht huy cao nht tim nng v nng lc ca h th ngi qun phi thc hin: - Hng dn nhn vin trong vic nhn thc s mnh ca t chc, quyn li v ngha v ca h, nhn thc v yu cu ca cng vic m h phi m nhn - Cung cp nhng iu kin m bo cho vic thc hin quyt nh qun l - Xy dng v thc hin h thng chnh sch ph hp: b tr, sp xp, s dng; nh gi; o to v pht trin nhn lc; tin lng, tin cng, tin thng, phc li tp th.v.v. - Xy dng v thc thi vn ho t chc 7.2.2 Phng thc thc hin chc nng lnh o

158

 thc hin c hiu qu nhng ni dung ca chc nng lnh o, nh qun l phi thc thi: - Cc nguyn tc qun l - Cc phng php qun l - La chn mt m hnh thc v phong cch qun l ph hp Trong phm vi cho php, lm r phng thc thc hin chc nng lnh o ca nh qun l, phn ny ch tp trung gii thiu cc m thc v phong cch qun l in hnh c khi qut t thc tin t gip cc nh qun l khi thc hin chc nng lnh o ca mnh c s la chn hiu qa. C rt nhiu m thc v phong cch qun l c xy dng xut pht t thc tin qun l m cc nh qun l cn tham kho vn dng vo vic thc hin chc nng lnh o ca mnh. Sau y l mt s m thc v phong cch qun l in hnh: * 4 m thc qun l ca R. Likert: 1. Qun l quyt on - p ch 2. Qun l quyt on - nhn t 3. Qun l tham vn 4. Qun l tham gia theo nhm * 5 m thc qun l ca Jane Mouton v R. Blake: 1. Phong cch qun l suy gim (1.1) 2. Phong cch qun l ng i (9.9) 3. Phong cch qun l theo kiu cu lc b ngoi tri (1.9) 4. Phong cch cc nh qun l chuyn quyn theo cng vic (9.1)
159

5. Phong cch qun l chuyn quyn rng lng (5.5) * 7 phong cch lnh o ca R. Tannenbaum v W.H Schmidt lin quan ti mc ca ngi qun l trong vic ra quyt nh: 1. Xy dng quyt nh ri cng b cho cp di 2. Tuyn truyn quyt nh vi cp di 3. Bo co quyt nh cho cp di v khuyn khch h nu kin 4. D tho quyt nh v cp di a ra kin sa i 5. Nu vn , nghe kin cp di sau ra quyt nh 6. Nu yu cu v cho cp di quyn ra quyt nh 7. U quyn cho cp di ra quyt nh trong phm vi vn nht nh.
Gn cc hnh vi ra quyt nh vi cc phong cch lnh o t c on n dn ch

S lnh o ly ch lm trung tm

S lnh o ly cp di lm trung tm

Mc s dng quyn hn ca nh qun tr

Khu vc dnh quyn t do cho nhng ngi cp di

Nh qun tr ra quyt nh v ph bin

Nh qun tr bn quyt nh

Nh qun tr trnh by tung v yu cu cht vn

Tuy nhin, s d c nhiu loi m thc

Nh qun tr a ra quyt nh thm d c th thay i

Nh Nh qun tr qun tr nu vn xc nh , tip gii hn; nhn yu cu kin nhm ra xut, ra quyt quyt nh nh cch qun l v phong

ngi ta cn c vo nhng tiu ch khc nhau m nhng tiu ch

160

Nh qun tr cho php cp di hot ng trong gii hn nh vy l do cp trn quy nh cha phi l

biu hin ca bn cht ca qun l. Thc cht, nu cn c vo quan h quyn lc v cch thc s dng quyn lc, c th phn chia phong cch qun l thnh ba loi in hnh: - Phong cch qun l chuyn quyn - Phong cch qun l dn ch - Phong cch qun l t do T ba phong cch ny c th phi sinh nhng phong cch khc. Cc nh qun l cn c vo iu kin khch quan cng nh nhng nhn t ch quan la chn phong cch qun l cho ph hp. 7.3 Nhng yu cu nhm nng cao hiu qu ca chc nng lnh o 7.3.1 Nhng yu cu c ni dung tc ng hiu qu ti nhn vin - Nhng ni quy, quy ch ca t chc phi ph hp vi php lut ca nh nc v iu kin ca n v. - Vic xy dng v thc thi n phi m bo tnh dn ch: N l sn phm ca tr tu tp th ch khng phi l s p t mun ch quan ca ch th qun l. - ng vin khch l nhn vin, nhit tnh pht huy ti a tim nng v nng lc ca h nh qun l phi nhn thc c cc l thuyt v ng c thc y v vn dng sng to vo iu kin ca t chc. 7.3.2 Nhng yu cu c phng thc tc ng hiu qu - Ch th qun l phi c nng lc, phm cht nht nh - Ch th qun l phi bit vn dng linh hot v sng to h thng phng php qun l. - Ch th qun l phi la chn phong cch qun l ph hp
161

- Ch th qun l phi to lp v hon thin ngh thut qun l.

Ch n tp v tho lun: 1. Lm r khi nim lnh o v chc nng lnh o 2. Phn tch ni dung v phng thc ca chc nng lnh o 3. Phn tch nhng yu cu nhm nng cao hiu qu chc nng lnh o

Ti liu tham kho chng 7: H. Koontz v cc tc gi: Nhng vn ct yu ca qun l, NXB KHKT, H Ni, 1994, trang 498 - 517.

162

CHNG 8: CHC NNG KIM TRA

Ni dung c bn ca chng ny bao gm: - nh ngha Kim tra trong qun l - c im v vai tr ca kim tra trong qun l - Phn loi kim tra - Quy trnh kim tra - Phng php kim tra - Nhng yu cu i vi cng tc kim tra

8.1 Khi nim kim tra 8.1.1 nh ngha Kim tra l mt trong nhng chc nng ca quy trnh qun l. Thng qua chc nng kim tra m ch th qun l nm bt v iu chnh kp thi cc hot ng thc hin tt mc tiu xc nh. C nhiu quan nim khc nhau v kim tra trong qun l: + Harold Koontz: Kim tra l o lng v chn chnh hot ng cc b phn cp di tin chc rng cc mc tiu v k hoch thc hin mc tiu ang c hon thnh. + Robert J. Mockler: Kim tra l qun tr l mt n lc c h thng nhm thit lp nhng tiu chun, nhng h thng phn hi thng tin, nhm so snh nhng kt qu thc hin vi nh mc ra, v m bo rng nhng ngun lc v ang c s dng c hiu qu nht, t c mc tiu ca t chc.
163

+ Kenneth A. Merchant: Kim tra bao gm tt c cc hot ng m nh qun r thc hin nhm m bo chc chn rng cc kt qu thc t s ng nh kt qu d kin trong k hoch. T nhng quan nim v kim tra nh trnh by, c th k tha v tng hp a ra nh ngha v kim tra nh sau: Kim tra l qu trnh o lng hot ng v kt qu hot ng ca t chc trn c s cc tiu chun c xc lp pht hin nhng u im v hn ch nhm a ra cc gii php ph hp gip t chc pht trin theo ng mc tiu. T nh ngha trn ni hm khi nim kim tra bao gm: + Xc lp cc tiu chun + o lng kt qu pht hin u im v nhc im + Cc gii php ph hp (pht huy u im, iu chnh sai lch v sa cha sai lm) + Mc ch ca kim tra l t chc vn hnh theo ng mc tiu. 8.1.2. c im v vai tr ca kim tra * c im ca kim tra trong qun l - Kim tra l mt qu trnh. - Kim tra l mt chc nng ca quy trnh qun l. - Kim tra th hin quyn hn v trch nhim ca nh qun l i vi hiu lc v hiu qu ca t chc. - Kim tra l mt quy trnh mang tnh phn hi. * Vai tr ca kim tra trong qun l Kim tra c vai tr quan trng trong qun l, iu c th hin ra nhng kha cnh sau:
164

- Thng qua kim tra m nh qun l nm c nhp , tin v mc thc hin cng vic ca cc thnh vin trong mt b phn ca t chc v ca cc b phn trong tng th c cu t chc. Thng qua kim tra ngi qun l nm v kim sot c cht lng cc cng vic c hon thnh, t pht hin nhng u im v hn ch trong ton b hot ng ca t chc v quy trnh qun l t a ra cc gii php ph hp hng ti vic thc hin mc tiu. - Kim tra cung cp cc cn c c th hon thin cc quyt nh qun l. Nh c kim tra m nh qun l bit c quyt nh, mnh lnh c ban hnh c ph hp hay khng, t c s iu chnh. - Kim tra gip m bo thc thi quyn lc ca ch th qun l. Ngi qun l bit thi , trch nhim ca nhn vin trong vic thc hin mc tiu, nhm duy tr trt t ca t chc. - Thng qua kim tra, ngi qun l nng cao trch nhim ca mnh i vi cng vic c phn cng v m bo thc thi hiu lc ca quyt nh c ban hnh. - Kim tra gip cho t chc theo st v i ph vi s thay i ca mi trng. - Kim tra to tin cho qu trnh hon thin v i mi t chc. 8.1.3 Phn loi kim tra - Cn c vo thi gian: + Kim tra trc khi thc hin k hoch Kim tra trc khi thc hin k hoch l loi hnh kim tra nhm phng nga nhng sai lm c th xy ra v mt ni dung hoc tng th chng trnh hnh ng ca t chc (mc tiu, phng n, cc ngun lc...). + Kim tra trong qu trnh thc hin k hoch

165

Kim tra trong qu trnh thc hin k hoch l loi hnh kim tra c tin hnh ng thi vi qu trnh ang din ra cc hot ng ca k hoch trong thc t. Mc ch ca loi kim tra ny l x l kp thi nhng sai lch m bo chc chn mi ci u din ra theo ng mc tiu. Vic kim tra ng thi c thc hin ch yu bng nhng hot ng gim st ca cc nh qun l. Thng qua cc hnh thc thu thp thng tin ti ch, h s xc nh xem vic lm ca nhng ngi khc c din ra ng theo yu cu hay khng. Vic trao quyn hn cho cc nh qun l chnh l mt nhn t m bo cho vic kim tra ng thi c hiu qu. + Kim tra sau khi hon thnh k hoch Kim tra sau khi hon thnh k hoch l hnh thc kim tra tp trung vo cc kt qu cui cng. Bin php chn chnh nhm ci thin qu trnh tch lu ngun ti nguyn hay cc hot ng thc t. Kiu kim tra ny ph thuc nhiu vo nhng thng tin bo co. V th, i khi n khng c nhng xt on v nguyn nhn sai lch chnh xc. Thng thng, vic kim tra cui cng p dng cho cc i tng kim tra nh ti chnh, cht lng, kt qu thc hin cc mc tiu phc tp.v.v. - Cn c vo ni dung hoc i tng kim tra Tu thuc vo cc loi hnh t chc m c nhng dng kim tra c th: + Kim tra sn xut + Kim tra ti chnh + Kim tra nhn s + Kim tra nguyn liu + v.v. - Cn c vo tn sut ca kim tra + Kim tra t xut
166

Kim tra t xut l hnh thc kim tra khng bo trc v thi gian, ni dung v phng thc. Mc ch ca hnh thc kim tra ny nhm m bo tnh khch quan ca kt qu thu c. + Kim tra nh k Kim tra nh k l hnh thc kim tra thng xuyn nhm m bo tnh n nh trong hot ng ca i tng. - Cn c vo phm vi ca kim tra + Kim tra tng th + Kim tra b phn + Kim tra trng im - Cn c vo cc chc nng ca qun l: + Kim tra cng tc k hoch Kim tra cng tc k hoch bao gm cc hot ng kim tra vic tun th cc quy trnh, nguyn tc lp k hoch. + Kim tra cng tc t chc Kim tra cng tc t chc l kim tra nhng hot ng lin quan n vic thit lp quan h quyn lc - trch nhim, phn cng cng vic, xc nh bin ch v qun l nhn lc. + Kim tra cng tc lnh o Kim tra cng tc lnh o l kim tra nhng vn lin quan n vic thc hin chc nng, nhim v, thi lm vic ca nh qun l.v.v. + Kim tra cng tc kim tra 8.2 Quy trnh, phng php v yu cu kim tra
167

8.2.1 Quy trnh kim tra 8.2.1 Quy trnh kim tra c bn Quy trnh kim tra c bn gm cc ni dung sau:
Thit lp Thit lp cc tiu chun cc tiu chun

o lng o lng

Cc gii php Cc gii php iu chnh iu chnh

* Thit lp cc tiu chun Thit lp tiu chun l cng vic u tin ca qu trnh kim tra. N ng mt vai tr c bit quan trng, quyt nh i vi cht lng ca hot ng kim tra. Tuy nhin, vic xc lp tiu chun l mt cng vic khng n gin. V vy, i hi cc nh qun l phi c s quan tm v u t thch ng. Tiu chun l yu cu phi hon thnh nhim v theo mt quy trnh khoa hc to ra nhng sn phm v dch v c cht lng cao. Tiu chun c phn ra thnh nhiu loi hnh khc nhau: - Tiu chun nh tnh Tiu chun nh tnh thng lin quan ti thi , trch nhim i vi cng vic; nhng chun mc gi tr trong ng x bn trong v ng x bn ngoi... Tiu chun nh tnh thng mang tnh chung chung, tru tng v tng i kh xc nh cng nh kh o lng. Chnh v vy i hi cc nh qun l phi s dng ti t duy logic v t duy phi logic. - Tiu chun nh lng
168

Tiu chun nh lng thng lin quan ti cc ch tiu, cc thng s v kinh t - k thut v c biu hin qua cc con s, c th cn ong o m c. Tiu chun cng c th c chia thnh: - Tiu chun trong quy trnh thc hin cng vic - Tiu chun v cc dch v v sn phm Mt s yu cu khi xy dng cc tiu chun: - V ni dung ca tiu chun: + Tiu chun phi ph hp vi mc tiu v nng lc ca t chc + C th, r rng, gn lin vi cng vic v i tng + Chnh xc, d s dng - V cch thc xy dng tiu chun: + La chn nhng ngi c nng lc + u t v thi gian v ti chnh * o lng Vic o lng phi xut pht t nhng tiu chun c xc lp. o lng bao gm vic thc hin cng vic v kt qu ca cng vic. y l hot ng i chiu, so snh gia hot ng v kt qu hot ng vi tiu chun ra, t c th pht hin nhng sai lm v sai lch. Vic o lng khng phi lc no cng c thc hin mt cch d dng v chnh xc, nht l i vi nhng cng vic v i tng phc tp, tiu chun khng r rng hay mang tnh nh tnh. Trong trng hp nh vy, i khi nh qun l c th dng kh nng phn tch ca mnh phn on v ch ra cc sai lch. - Mt s phng php o lng: + nh gi bng im v th
169

+ Xp hng lun phin + So snh cp i + o lng im mu cht + S dng cc cng c ISO, hp en - Mt s yu cu trong qu trnh o lng vic thc hin kt qu: + Khng c mang tiu chun ca mt cng vic ny sang p t, nh gi mt cng vic khc. + Loi b nhng thnh kin v nh kin c nhn trong qu trnh o lng, nh gi. + Tin hnh o lng, nh gi thng xuyn, ng yu cu, ng mc ch v quy trnh + Kt qu o lng phi ph hp vi cng vic, chc nng, nhim v ca ngi thc hin cng vic + o lng phi ch ra c sai lch mt cch chnh xc v nguyn nhn ca nhng sai lch . * Cc gii php iu chnh - i vi u im Khi pht hin nhng u im ca hot ng v kt qu hot ng ca t chc, cc nh qun l phi a ra cc gii php nhm pht huy, k tha v nhn rng n. Bn cnh phi kp thi khch l, ng vin bng cc hnh thc khen thng i vi cc c nhn, b phn thc hin cng vic . - i vi nhc im

170

Khi pht hin ra sai lm v sai lch, ngi qun l cn phi tp trung phn tch vn tm ra nguyn nhn sai lm v sai lch, t c k hoch a ra nhng gii php iu chnh hu hiu. Sa cha sai lm v iu chnh sai lch l nhng cng vic lin quan n ton b cc chc nng ca quy trnh qun l. Tu theo ni dung sai lm v sai lch m nh qun l c th thc hin phng n iu chnh ph hp. C th iu chnh nhng ni dung trong lp k hoch (mc tiu, phng n), hay iu chnh trong cng tc t chc (thit k b my, phn cng cng vic, giao quyn), hoc iu chnh trong cng tc lnh o (ni dung hay cch thc lnh o), thm ch iu chnh ngay trong cng tc kim tra (tiu chun, o lng). Nhng phng n iu chnh l cn c vo nguyn nhn dn ti nhng sai lm v sai lch. Nu nh cng vic xc lp tiu chun, o lng kt qu l nhng cng vic kh khn th vic a ra cc gii php iu chnh li cng kh khn hn. 8.2.2 Quy trnh kim tra chi tit Quy trnh kim tra chi tit gm tm bc c bn v c m t theo s sau:
o lng Hot ng v Kt qu hot ng

Xc nh u & Nhc im

So snh vi tiu chun

Hot ng v Kt qu hot ng

Phn tch Nguyn nhn u & Nhc im

Xy dng cc gii php

Thc hin cc gii php

Kt qu Mong mun

171

Qu trnh kim tra chi tit l s c th ho ca quy trnh kim tra c bn v n l mt h thng mang tnh phn hi. Tnh phn hi ca h thng kim tra chi tit c biu hin ch: h thng ny phn tch qu trnh kim tra mt cch ton din v chi tit hn so vi tin trnh kim tra c bn (thit lp tiu chun, o lng v cc gii php iu chnh). Cc nh qun l tin hnh o lng hot ng v kt qu hot ng thc hin trong thc t, so snh kt qu o lng ny vi cc tiu chun c xc lp, ri xc nh v phn tch cc nguyn nhn ca cc vn . Sau , thc hin nhng gii php ph hp cn thit, cc nh qun l phi a ra mt chng trnh cho cc gii php v thc hin chng trnh t ti kt qu mong mun. Quy trnh ny li tip tc mt chu k mi theo nhng ni dung trn nhng mt cp v trnh cao hn. 8.2.3 Phng php kim tra Phng php kim tra l ton b cch thc o lng hot ng v kt qu hot ng ca t chc trn c s la chn nhng cng c, phng tin v cch thc ph hp nhm t ti kt qu kim tra chnh xc v khch quan. Phng php kim tra bao gm cc nhn t: + Phn cng ch th kim tra ph hp vi chc v + La chn cng c v phng tin kim tra ph hp + La chn cch o lng ph hp S ph hp ca cng c, phng tin v cch thc o lng gn lin vi ch th, i tng, hon cnh kim tra. Ch th kim tra c th l mt ngi, mt nhm ngi vi cc tng nc khc nhau. Tu thuc vo mc ch, ni dung, tnh cht ca cng vic, i tng v hon cnh m ch th kim tra la chn nhng cng c v cch thc kim tra ph hp.
172

Mt s cng c kim tra - Bng tiu chun cng vic - Ni quy, quy ch, php lut - Cc cng c k thut: Biu Gantt, PERT (Program Evaluation and Review Technique) v.v. Mt s cch kim tra - Kim tra trc tip v kim tra gin tip - Kim tra khu trng im - Kim tra cho gia cc b phn - Kim tra ngu nhin v kim tra mc nhin - Kim tra ton b vi kim tra b phn 8.2.4 Yu cu ca kim tra Vi mi loi hnh v ni dung kim tra khc nhau s c nhng yu cu v nguyn tc kim tra khc nhau. Tuy nhin, c th a ra cc yu cu c bn ca cng tc kim tra nh sau: - Cng vic kim tra cn phi c thit k theo cc k hoch v chc v. Mi vn kim tra v k thut kim tra phi phn nh nhng i hi v ni dung ca k hoch. Bi l, c s v nguyn nhn phi kim tra l da vo k hoch. - Cng vic kim tra cn phi c thit k ph hp vi c im c tnh ca nh qun l. Kim tra l mt cng vic v chc nng ca nh qun l nhm lm cho cc k hoch v mc tiu ca t chc chc chn tr thnh hin thc. Cc phng thc kim tra ch l mt cng c nh qun l thc hin cng vic ca mnh. V vy,
173

cc nh qun l ch s dng h thng kim tra hiu qu khi nhng h thng ph hp vi nng lc v s thch ca h. - Vic kim tra phi c thc hin ti nhng im trng yu trong ton b h thng. - Kim tra phi khch quan. Kim tra phi khch quan t vic thit k tiu chun, o lng n vic din t kt qu kim tra. - Kim tra phi ph hp vi bu khng kh v vn ho t chc. - Kim tra phi tit kim v hiu qu - Kim tra phi to ng lc hon thin v pht trin t chc.

Ch n tp v tho lun: 1. Lm r khi nim kim tra. Phn tch c im v vai tr ca kim tra trong qun l. 2. Phn tch quy trnh kim tra c bn v quy trnh kim tra chi tit 3. Phn tch nhng yu cu i vi cng tc kim tra

Ti liu tham kho chng 8: James H. Donnelley v cc tc gi: Qun tr hc cn bn, NXB Thng K, H Ni, 2004, trang 304 - 327.

174

CHNG 9: THNG TIN TRONG QUN L

Chng ny bao gm cc ni dung c bn: - Khi nim thng tin v thng tin qun l + nh ngha thng tin v thng tin qun l + Vai tr ca thng tin trong qun l + Phn loi thng tin trong qun l - Qu trnh thng tin trong qun l + Thng tin cho vic xy dng quyt nh qun l + Thng tin cho vic trin khai thc hin quyt nh qun l + Thng tin trong kim tra, nh gi vic thc hin quyt nh qun l - Nhng tr ngi ca qu trnh thng tin v yu cu s dng thng tin trong qun l + Nhng tr ngi ca qu trnh thng tin trong qun l + Yu cu s dng thng tin trong qun l

9.1 Khi nim thng tin v thng tin qun l 9.1.1 nh ngha thng tin v thng tin qun l Thng tin l mt vn phc tp bao cha ng ni dung a dng v phong ph v th n c hiu theo nhiu cch khc nhau. Theo ngha chung nht th thng tin c hiu l nhng tri thc c s dng nh hng, tc ng tch cc v iu khin nhm duy tr tnh c th v cht, hon thin v pht trin h thng.
175

Thng tin qun l l h thng tri thc c thu thp v x l phc v cho vic ban hnh, t chc thc hin v kim tra nh gi quyt nh qun l. T nh ngha ny, c th thy thng tin qun l bao gm: - H thng tri thc c thu thp v x l (thng tin u vo) - Thng tin trong t chc thc hin quyt nh qun l (qu trnh truyn thng) - Thng tin cho vic kim tra, nh gi quyt nh qun l (thng tin phn hi) 9.1.2 c trng ca thng tin qun l - Thng tin khng phi l vt cht, nhng n tn ti nh v vt cht, tc l vt mang thng tin (ti liu, sch bo, tivi). Chnh v vy, thng xy ra hin tng: cng mt vt mang thng tin nh nhau nhng ngi nhn tin c th thu lm c nhng gi tr khc nhau tu thuc vo trnh v vn m h quan tm. - Thng tin trong qun l c s lng ln v tnh cht a dng v phong ph ca hot ng qun l, bi vy, mi ch th qun l, mi t chc u c th tr thnh mt trung tm thu pht thng tin. - Thng tin trong qun l phn nh trt t v cp bc ca qun l. Trong mt t chc tn ti cc cp qun l khc nhau. Do d, vic tip nhn v x l thng tin cng nh s dng n i vi cc cp qun l khc nhau l c s khc bit. Ni cch khc, khng th c s bnh ng tuyt i trong tip nhn, x l v s dng thng tin ca cc cp qun l v ca cc thnh vin trong t chc. 9.1.3 Vai tr ca thng tin trong qun l Thng tin c vai tr c bit quan trng trong qun l. Trong mi t chc, cho cc hot ng qun l c hiu qu th iu khng th thiu c l phi xy
176

dng h thng thng tin ti u. Vai tr ca thng tin trong qun l th hin nhng ni dung c bn sau: - Vai tr ca thng tin trong vic lp k hoch v ra quyt nh Lp k hoch v ra quyt nh l cng vic phc tp v kh khn nhng n li c ngha tin quyt i vi cc nh qun l. c c nhng k hoch v nhng quyt nh ng n, cc nh qun l cn rt nhiu thng tin. Nh c thng tin m cc nh qun l c th gii quyt ng n v hiu qu cc vn sau: + Nhn thc vn cn phi lp k hoch v ra quyt nh + Xc nh c hi cng nh thch thc i vi t chc + Xc lp cc c s tin khoa hc cn thit xy dng cc mc tiu. + La chn cc phng n thc hin cc quyt nh qun l - Vai tr ca thng tin trong cng tc t chc Trong qu trnh thc hin chc nng t chc, thng tin c vai tr quan trng cc phng din sau: + Nhn thc cc vn lin quan ti vic thit k m hnh c cu t chc, phn cng phn nhim v giao quyn + Cung cp cc d liu cn thit v nhn lc, vt lc v ti lc + Xy dng cc phng n b tr, sp xp, s dng nhn lc v phn b cc ngun lc khc + Gii quyt cc vn lin quan ti cng tc t chc - Vai tr ca thng tin trong cng tc lnh o Khi thc hin chc nng lnh o, thng tin gip cc nh qun l gii quyt ng n v hiu qu cc ni dung sau: + Nhn thc cc vn lin quan ti ng c thc y nhn vin
177

+ Cung cp cc d liu lm c s cho vic xy dng ni quy, quy ch v chnh sch ca t chc + La chn cc phng php v phong cch qun l hiu qu - Vai tr ca thng tin trong cng tc kim tra Trong lnh vc kim tra, thng tin c vai tr quan trng trn cc phng din: + Nhn thc vn cn phi kim tra + Cung cp d liu cho vic xy dng cc tiu chun + Xy dng cc phng n o lng v cc gii php sa cha sai lm ca ch th Nh vy, c th thy rng thng tin l mch mu lin kt ton b cc chc nng ca quy trnh qun l, l nhn t khng th thiu xy dng, trin khai thc hin v kim tra nh gi cc quyt nh qun l. Thng tin l cu ni gia t chc vi mi trng. 9.1.4 Phn loi thng tin qun l Thng tin qun l l mt dng thng tin c bit, tn ti di nhiu dng thc khc nhau. Tu vo cc cn c khc nhau m c th phn chia thng tin thnh loi: - Cn c vo mc x l thng tin + Thng tin ban u Thng tin ban u l nhng thng tin cha c x l phc v cho hot ng qun l, nhng n c th l mt thng tin c x l phng din khc vi mc ch khc. + Thng tin trung gian
178

Thng tin trung gian l loi thng tin c x l nhng mi mc s cp. V vy, cc nh qun l phi cn trng trong vic x l cc thng tin ny phc v cho hot ng qun l. + Thng tin cui cng Thng tin cui cng l thng tin c x l mt cch trit v c th c s dng cho hot ng qun l. - Cn c vo mc phn nh ca thng tin + Thng tin y (Thng tin tng th) Thng tin y l thng tin v chnh th i tng v c x l. + Thng tin khng y (Thng tin b phn) Thng tin khng y l thng tin v mt mt, mt kha cnh ca i tng. - Cn c vo tnh php l ca thng tin + Thng tin chnh thc Thng tin chnh thc l thng tin c cng b bi nhng cp qun l xc nh trong t chc. + Thng tin phi chnh thc Thng tin phi chnh thc l nhng thng tin khng phi do nhng ngi c trch nhim trong t chc cng b. - Cn c vo chc nng ca quy trnh qun l: + Thng tin phc v qu trnh lp k hoch v ra quyt nh + Thng tin phc v cng tc t chc + Thng tin phc v cng tc lnh o
179

+ Thng tin phc v cng tc kim tra - Cn c hng chuyn ng ca thng tin: + Thng tin theo chiu dc Thng tin theo chiu dc l thng tin t cp trn chuyn xung cp di v cp di chuyn ln cp trn trong mt t chc v ca quan h gia t chc cp trn v t chc cp di. + Thng tin theo chiu ngang Thng tin theo chiu ngang l thng tin gia cc cp qun l ng cp v gia nhng ngi b qun l vi nhau. - Cn c vo ni dung ca cc lnh vc lin quan ti hot ng qun l + Thng tin kinh t, thng tin ti chnh.v..v. + Thng tin php lut + Thng tin vn ho - x hi.v.v. - Theo hnh thc truyn t thng tin + Thng tin bng vn bn + Thng tin bng li ni + Thng tin khng li Ngoi ra, c th phn loi: thng tin v nhn s, thng tin v ti chnh...; thng tin mi, thng tin lc hu ( lo ho), 9.2 Qu trnh thng tin trong qun l 9.2.1 Qu trnh thng tin cho vic xy dng quyt nh qun l Qu trnh ny gm: Thu thp thng tin; X l thng tin v S dng thng tin.
180

Thu thp, x l v s dng thng tin lin quan ti nhng vn v thc trng, kh nng ca t chc v nhng thng tin bn ngoi nhm xy dng mc tiu v cc chng trnh hot ng ph hp.

D liu D liu

Ra quyt nh

D liu

D liu

D liu v.v

S dng

Thu thp

La chn

X l

9.2.2 Qu trnh thng tin trin khai thc hin quyt nh qun l - Ban hnh cc quyt nh qun l - Truyn t vic thc hin quyt nh qun l - Gii thch, hng dn thc hin quyt nh y chnh l qu trnh truyn tin trong qun l. Qu trnh ny bao gm: 1. Ngun tin (Quyt nh qun l), 2. Thng ip, 3. M ho, 4. Truyn t qua cc knh, 5. Gii m, 6. Ni nhn, 7. Thng tin phn hi.

181

Ngi qun l
Quyt nh Qun l

Nhiu

Ngi b qun l
KT QU
Thc thi Quyt nh Qun l

M ho

Thng ip

Truyn t

Gii thch Hng dn

Tip nhn

Gii m

Phn hi

9.2.3 Qu trnh thng tin cho vic kim tra, nh gi vic thc hin quyt nh qun l - Thng tin cho vic xy dng cc tiu chun kim tra - Thng tin v kt qu thc hin quyt nh qun l - Thng tin v kt qu nh gi - Nhng thng tin v cc gii php iu chnh

182

Thng tin xy dng Tiu chun

Cc tiu chun

u im

Kt qu thc hin

o lng Kt qu

Hn ch

Thu thp

X l

Kt lun

NH QUN L

Gii php

9.3 Nhng tr ngi ca qu trnh thng tin v yu cu s dng thng tin trong qun l 9.3.1 Nhng tr ngi ca qu trnh thng tin trong qun l Nhng tr ngi i vi qu trnh thng tin trong qun l: - Nhng tr ngi trong vic thu thp, x l v s dng thng tin cho vic xy dng quyt nh qun l + Tnh trng qu ti hoc thiu thng tin hu ch + Hn ch v nng lc v k nng x l thng tin - Nhng tr ngi trong vic truyn t thng tin + i vi ch th truyn t + i ch th tip nhn + Knh truyn t (phng tin, hnh thc.v.v) + Nhiu - Nhng tr ngi trong vic x l thng tin phn hi
183

+ C cu t chc + Phong cch qun l + Vn ho t chc 9.3.2 Nhng yu cu s dng thng tin trong qun l - Thng tin trong qun l phi khch quan, chnh xc, y - Thng tin trong qun l phi kp thi, khng s dng thng tin lc hu - Thit lp h thng x l thng tin hu hiu - Truyn t thng tin phi r rng, d hiu - S dng thng tin phn hi

Ch n tp v tho lun: 1. Lm r khi nim thng tin v thng tin qun l 2. Phn tch qu trnh thng tin trong qun l 3. Trnh by nhng tr ngi ca qu trnh thng tin trong qun l v bin php khc phc 4. Phn tch yu cu s dng thng tin trong qun l

Ti liu tham kho chng 9: H. Koontz v cc tc gi: Nhng vn ct yu ca qun l, NXB KHKT, H Ni, 1994, trang 519 - 535. James H. Donnelley v cc tc gi: Qun tr hc cn bn, NXB Thng K, H Ni, 2004, trang 663 - 670.

184

DANH MC TI LIU THAM KHO 1. Gaston Courtois, Lnh o v qun l - mt ngh thut, NXB LXH, H Ni, 2002 2. H. Koontz v cc tc gi, Nhng vn ct yu ca qun l, NXB KHKT, H Ni, 1994 3. P. Hersey v Ken Blanc Hard, Qun l ngun nhn lc, NXB CTQG, H Ni, 1995 4. James H. Donnelley v cc tc gi, Qun tr hc cn bn, NXB Thng K, H Ni, 2004 5. Phm Th Doan v cc tc gi, Cc hc thuyt qun l, NXB CTQG, H Ni, 1995. 6. Phm Cao Hon, Thc t trong qun tr, NXB ng Nai, 1998 7. Nguyn Thanh Hi, Phan Thng, Qun tr hc, NXB Thng K, H Ni, 2005 8. Nguyn Ngc Huyn, Gio trnh qun tr hc, NXB GTVT, H Ni, 2006 9. Nguyn Hi Sn, Qun tr hc, NXB Thng K, H Ni, 1998 10. Nguyn Anh Thi, Lch s th gii hin i, NXB Gio dc, H Ni, 2005 11.Vin NC&TQL, Tinh hoa qun l, NXB Lao ng - X hi, H Ni, 2003 12. L Hng Li, o ca qun l, NXB HQGHN, H Ni, 2004 13. H Vn Vnh (CB), Gio trnh khoa hc qun l, NXB CTQG, H Ni, 2003 14. H Vn Vnh, Mt s vn v t tng qun l, NXB CTQG, H Ni, 2003
185