TR LI 60 CU HI TRIT HC Cu 1: Hy phn tch s i lp gia phng php bin chng v bin php siu hnh trong Trit hc?

1. t vn : Nu vn vt cht v thc, tn ti v t duy l nhng vn c bn chi phi i vi bt c h thng trit hc no, th vn s vt, hin tng ca th gii xung quanh chng ta tn ti nh th no ? chng bit lp hay ph thuc nhau ? chng ang trong trng thi tnh, ngng ng hay ang vn ng v bin i khng ngng ?. Lch s pht trin trit hc c nhiu cch gii thch khc nhau, do tn ti 2 quan im xem xt khc nhau, i lp nhau, l php bin chng v php siu hnh. 2. S i lp gia phng php bin chng v bin php siu hnh trong Trit hc th hin ch: - Php siu hnh - Php siu hnh nhn s vt, hin tng l ng im, khng vn ng; hoc tha nhn vn ng nhng l vn ng mang tnh gin n nh vn ng c hc, vn ng sinh hc; hoc ph nhn nhng mu thun trong vn ng, trong khi nhng mu thun vn tn ti mt cch khch quan trong th thng nht ca s vt, hin tng; hoc ph nhn kh nng pht trin ca s vt, hin tng. (Lin h thc tin: tnh phin din trong ch o v iu hnh nh nh gi cn b, nh gi tnh hnh khng ton din, qua ch ra rng phng php siu hnh l phng php xem xt s vt, hin tng thiu tnh khch quan) - Php bin chng - Php bin chng xem xt s vt, hin tng trong mi lin h qua li ln nhau gia chng; trong s rng buc, trong s vn ng, pht sinh, pht trin v tiu vong; khng ch thy nhng s vt, hin tng c th m cn thy c mi lin h ph bin v a dng gia chng, khng ch thy trng thi tnh m cn thy c trng thi ng ca s vt, hin tng. Anghen nhn xt: t duy ca cc nh siu hnh ch da trn nhng phn tuyt i, khng th dung ha nhau c (c l c, khng l khng, tn ti hoc khng tn ti, khng nh hoc ph nh) ngc li t duy bin chng l t duy mm do, linh hot, khng cn bit n nhng ranh gii nghim ngt nh t duy siu hnh, tha nhn trong nhng trng hp cn thit bn cnh ci hoc lhoc l cn tn ti ci va l...va l, mt vt hu hnh n va l n nhng ng thi cng va khng phi l n. (Lin h thc tin: trong t nhin, ng im ch l tng i nh s vn ng ca tri t; trong x hi: con ngi ang sng cng ang qu trnh cht dn; trong t duy: bit nhng m khng bit) 3. Php bin chng hnh thnh v pht trin thng qua 3 giai on c bn sau: Php bin chng ngy th - Giai on u ca t duy trit hc bin chng l php bin chng t pht, bin chng ngy th : in hnh l thuyt m dng ca Trung Quc, cc hc thuyt trit hc c i Hy Lp; do kh nng nhn thc v t nhin v x hi cn nhiu hn ch, nn ch mang tnh cm nhn bin chng, thiu c s khoa hc v khng l gii nhiu vn tn ti trong t nhin v x hi. Php bin chng duy tm - Giai on pht trin tip theo l php bin chng duy tm: in hnh l trit hc bin chng ca Hghen; y l giai on pht trin mt cch mnh m ca khoa hc t nhin, t s nghin cu nhng s vt, hin tng mt cch ring l bc sang giai on nghin cu cc qu trnh, s pht sinh v pht trin ca s vt, hin tng; tuy nhin tnh cht duy tm trong trit hc ca Heghen th hin ch coi bin chng l s pht trin ca nim tuyt i; trong qu trnh y nim tuyt i t tha ha, chuyn ha thnh gii t nhin v sau cng quay tr v vi bn thn mnh trong tinh thn; hay ni cch khc, Hghen cho rng s pht trin bin chng ca th gii bn ngoi ch l s sao chp li s t vn ng ca nim tuyt i. Php bin chng duy vt
1

- Cui cng l php bin chng duy vt; in hnh l l lun trit hc ca Mc-Anghen; y l giai on pht trin kh mnh m ca cc ngnh khoa hc; Mc-Anghen chng rng, nhng nim trong u c ca chng ta chng qua l s phn nh ca cc s vt, hin thc khch quan; do bn thn bin chng ca nim cng ch n thun l s phn nh c thc s vn ng bin chng ca th gii hin thc khch quan; thc cht McAnghen ci to php bin chng y t ch duy tm sang duy vt v sng to ra php bin chng duy vt, giai on pht trin cao nht ca php bin chng. 4. Kt lun Tm li, phng php siu hnh l phng php xem xt s vt hin tng trong trng thi bit lp, ngng ng vi mt t duy cng nhc; cn phng php bin chng xem xt s vt hin tng trong mi lin h rng buc ln nhau v trong trng thi vn ng bin i khng ngng vi mt t duy mm do v linh hot. Thc tin chng minh rng, trong bin chng c siu hnh, ph phn siu hnh vn ti bin chng; thc tin hot ng khng c tuyt i ha c phng php bin chng v phng php siu hnh. Cu 2: V sao ni s ra i ca Trit hc Mc l mt tt yu? Trit hc l g? Trit hc l mt trong nhng hnh thi thc x hi, l hc thuyt v nhng nguyn tc chung nht cho tn ti v nhn thc, l thi ca con ngi i vi th gii, l khoa hc v nhng quy lut chung nht ca t nhin, x hi v t duy. iu kin ra i ca Trit hc Mc Trit hc Mc, cng nh cc h thng trit hc trc , u ra i da trn nhng iu kin kinh t-x hi nht nh: 1. iu kin v kinh t-x hi - Ch ngha t bn bc sang giai on mi - Trit hc Mc ra i trong giai on ch ngha t bn bc sang giai on mi nh tc ng ca cch mng cng nghip, to ra mt lc lng sn xut v cng to ln so vi cc thi k trc . - Mu thun x hi vn c ca n bc l ngy cng gay gt - S pht trin ca ch ngha t bn lm cho nhng mu thun x hi vn c ca n bc l ngy cng gay gt, nhiu cuc u tranh giai cp n ra, i t thp n cao, t t pht n t gic, t dn sinh n dn ch; giai cp t sn khng cn l giai cp cch mng, giai cp v sn tr thnh mt lc lng chnh tr ln mnh, l giai cp tin tin nht, cch mng nht. - Trit hc Mc ra i l tt yu khch quan - T thc tin x hi, nht l t thc tin cch mng ca giai cp v sn ny sinh mt yu cu mang tnh khch quan l phi c soi sng bng mt l lun khoa hc. S ra i ca Trit hc Mc, l mt tt yu khch quan, l s gii p v mt l lun nhng vn thi i ang t ra trn lp trng ca giai cp v sn. 2. iu kin v mt l lun v nhng tin khoa hc t nhin - S k tha v pht trin nhng thnh tu quan trng nht ca t duy trit hc - S ra i ca Trit hc Mc ph hp vi quy lut ca lch s t tng nhn loi; l s k tha v pht trin nhng thnh tu quan trng nht ca t duy trit hc nhn loi, n c Mc v Anghen sng to ra v c Lnin pht trin mt cch xut sc.
2

- Xy dng hc thuyt trit hc mi, trong ch ngha duy vt v php bin chng thng nht vi nhau mt cch hu c. - Cc ng va ph phn ch ngha duy tm, va nh gi cao t tng bin chng ca trit hc Heghen, ca Phbach, ci to chng v xy dng nn hc thuyt trit hc mi, trong ch ngha duy vt v php bin chng thng nht vi nhau mt cch hu c; l ch ngha duy vt bin chng trong vic xem xt gii t nhin, x hi v t duy con ngi. - Trit hc Mc ra i trong s tc ng qua li vi qu trnh cc ng k tha v ci to hc thuyt kinh t chnh tr Anh v l lun v Ch ngha x hi. - Vai tr quan trng ca nhng thnh tu khoa hc t nhin - Nhng thnh tu khoa hc t nhin c vai tr rt quan trng trong s ra i ca trit hc Mc; nhng pht minh ln ca khoa hc t nhin, nh: nh lut bo ton nng lng, thuyt t bo v thuyt tin ha ca acuyn lm bc l r tnh hn ch v bt lc ca phng php t duy siu hnh trong vic nhn thc th gii, ng thi cung cp c s khoa hc pht trin t duy bin chng, hnh thnh php bin chng duy vt. Tm li, Trit hc Mc cng nh ton b Ch ngha Mc ra i nh mt tt yu lch s, khng nhng v n l s phn nh thc tin x hi, nht l thc tin cch mng ca giai cp v sn m cn l s pht trin hp quy lut ca lch s t tng nhn loi. Cu 3: V sao ni s ra i ca Trit hc Mc l mt bc ngot cch mng trong lch s Trit hc? Trit hc l g ? Trit hc l mt trong nhng hnh thi thc x hi, l hc thuyt v nhng nguyn tc chung nht cho tn ti v nhn thc, l thi ca con ngi i vi th gii, l khoa hc v nhng quy lut chung nht ca t nhin, x hi v t duy. Phn tch trit hc Mc ra i l bc ngot lch s Trong lch s c khng t nhng bc nhy vt, nhng bc ngot cch mng to ra nhng thnh tu v i trong ngh thut, trong khoa hc v trong trit hc; s xut hin Trit hc Mc l bt ngot quan trng trong lch s t tng trit hc. 1. Tnh ng, tnh giai cp 1. Trit hc Mc-th hin tnh ng su sc, l trit hc ca giai cp v sn, l v kh sc bn trong cuc u tranh xc lp nn chuyn chnh v sn, xy dng ch ngha cng sn; l trit hc u tin trong lch s dm cng khai l h t tng ca giai cp cng nhn, ch ra cho giai cp cng nhn v nhn dn lao ng li thot khi s n l, em li cho giai cp nhng cng c nhn thc v ci to th gii; tnh ng khng i lp vi tnh khch quan v tnh khoa hc m l s ph hp vi tin trnh khch quan ca lch s. 2. Tnh cch mng trit 2. Trit hc Mc-th hin tnh cch mng trit , ng trn lp trng ca giai cp v sn, Trit hc Mc vch ra mt cch ton din nhng thit st cn bn ca trit hc trc , bin trit hc thnh c s l lun ca cuc u tranh giai cp, ngha l bin i tn gc vai tr x hi ca trit hc, trit hc khng ch nhn thc v th gii m cn phi gp phn ci to th gii; l lun phi da vo thc tin, thiu thc tin hot ng cch mng ca qun chng th l lun thiu sc mnh. Khng ch vy, trit hc Mc cn nhn mnh vai tr to ln ca hot ng tinh thn, pht trin mi quan h bin chng gia l lun cch mng v thc tin cch mng 3. Tnh sng to 3. Trit hc Mc-th hin tnh sng to,
3

 kt hp nhun nhuyn gia th gii quan duy vt v php bin chng, to ra hnh thc cao ca ch ngha duy vt l ch ngha duy vt bin chng v hnh thc cao ca php bin chng l php bin chng duy vt, l biu hin v i nht ca bc ngot cch mng trong lch s trit hc, gp phn nng Ch ngha Mc ln mt cht mi. Ch ngha duy vt trc Mc ng vai tr quan trng trong s pht trin ca khoa hc, trong cuc u tranh vi tn gio v ch ngha duy tm; nhng trong thi k c i n ch l ch ngha duy vt t nhin, trong thi k cn i l ch ngha duy vt siu hnh, khng ch ra c nguyn nhn ca s pht trin t nhin v x hi, khng ch ra c kh nng nhn thc th gii v con ng ci to th gii ca con ngi; do vy n b cc h phi trit hc theo ch ngha duy tm u tranh ph quyt lit. Mc v Anghen nghin cu c ph phn v k tha mt cch sng to nhng thnh tu trit hc trc Mc, xy dng thnh h thng trit hc duy vt bin chng. 4. Tnh khoa hc tin tin 4. Trit hc Mc-th hin tnh khoa hc tin tin, lm bin i cn bn tnh cht ca trit hc, i tng ca n v mi quan h vi cc khoa hc khc. Trc khi xut hin Ch ngha Mc, trit hc hoc l ha ln hoc l tch ri cc khoa hc c th v t nhin v x hi, cn trit hc Mc khng ha ln cng khng tch ri chng; l khoa hc khng ch khi qut thc tin pht trin x hi m cn khi qut c nhng thnh tu ca cc khoa hc. Trit hc Mc nh du s chm dt tham vng ca cc nh trit hc coi trit hc l khoa hc ca cc khoa hc ng trn mi khoa hc; ng thi th hin s thng nht gia trit hc vi cc ngnh khoa hc, t bit l khoa hc t nhin v khoa hc x hi; trit hc Mc pht trin da trn s pht trin ca khoa hc t nhin, gp phn tc ng, nh hng cho cc khoa hc t nhin v khoa hc x hi tip tc pht trin; c ngha v th gii quan v phng php lun to ln i vi cc khoa hc c th; hiu bit cc quy lut pht trin chung nht ca hin thc khch quan s gip nghin cu c kt qu cc quy lut c th. Kt lun Tm li, s ra i trit hc Mc to nn s bin i c ngha cch mng trong lch s pht trin trit hc ca nhn loi, nhng lun im c bn ca trit hc Mc c tnh nh hng con ngi tham gia mt cch tch cc vo vic ci to t nhin v xy dng mt x hi ngy cng tin b v vn minh. Cu 4: Hy nu ni dung c bn ca giai on Lnin trong s pht trin Trit hc Mc? Cc nh kinh in ca Ch ngha Mc, khi sng to v pht trin hc thuyt ca mnh lun lun ch ra rng hc thuyt y khng phi l gio iu m l s ch o hnh ng; xut pht t quan im , Lnin nhn mnh n s cn thit pht trin hc thuyt Mc ln tm cao mi. 1. Nhng iu kin v hon cnh kinh t x hi thi Lnin: - Ch ngha t bn chuyn sang giai on ch ngha quc,bt u thi k ra i ca x hi mi: x hi XHCN. - Mc v Anghen sng to ra hc thuyt trong giai on c bc chuyn cch mng t ch ngha t bn ln ch ngha x hi cha t ra mt cch trc tip trc mt; cn Lnin pht trin ch ngha Mc trong iu kin ch ngha t bn chuyn sang giai on ch ngha quc, thi k ra i ca x hi mi, x hi XHCN. - Cn thit phi c s phn tch ng n bn cht ca nhng hin tng mi pht sinh - Trong iu kin mi, cn thit phi c s phn tch ng n bn cht ca nhng hin tng mi pht sinh, phi c quan im mi i vi nhng vn quan trng trong chin lc v sch lc ca cuc u tranh giai cp, nu khng th trit hc Mc s i t sinh ng v ni dung, cch mng v phng php nhn thc v hnh ng n ch ngha gio iu cht cng, thnh l lun mang tnh phin din, mt kh nng ci to hin thc. 2. Ni dung c bn ca giai on Lnin trong s pht trin Trit hc Mc: - Bo v l lun ch ngha Mc
4

- bo v ch ngha Mc, Lnin ph phn khng khoan nhng i vi mi k th ca Ch ngha Mc, vch trn bn cht phn cch mng ca nhng ngi nhn danh l lun ca Mc trn li ni nhng trong thc t li xa ri Ch ngha Mc, i theo ch ngha xt li. - Pht trin v lm phong ph quan im duy vt lch s - Khng ch ph phn quan im duy tm ch quan v lch s, Lnin cn da trn nhng thnh tu khoa hc mi nht trong giai on ny, l nhng pht minh ra in t v nguyn t, pht trin v lm phong ph thm quan im duy vt lch s, nht l hnh thi kinh t-x hi ca Mc. - Nghin cu v pht trin trit hc Mc v vn nh nc, v cch mng bo lc, v chuyn chnh v sn - Nghin cu v pht trin trit hc Mc v vn nh nc, v cch mng bo lc, v chuyn chnh v sn, v l lun v ng kiu mi; lun im v kh nng thng li ca ch ngha x hi bt u t mt s nc, thm ch mt nc ring l, c rt ra t lun im pht trin khng ng u ca ch ngha t bn c nh hng ln n tin trnh cch mng nc Nga v trn ton th gii. - Nghin cu v s thng nht gia tnh ng vi yu cu sng to - Nghin cu v s thng nht gia tnh ng vi yu cu sng to trong vic vn dng ch ngha Mc trong hot ng thc tin ca giai cp cng nhn v nhn dn lao ng xy dng mt x hi mi 3. S vn dng v pht trin trit hc Mc-Lenin trong giai on cch mng hin nay: S pht trin ca Trit hc Mc sau khi Lenin mt n nay din ra trong iu kin mi - Trong cc nc xy dng Ch ngha x hi, trit hc Mc-Lenin c truyn b mt cch rng ri v thun li, c nh hng su rng trong qun chng v trn mi mt ca i sng x hi. - Thc tin xy dng ch ngha x hi lm ny sinh hng lot cc vn cn c gii p v mt l lun, nh: vn xa b ch t hu, xc lp ch cng hu, vn vai tr ca nh nc i vi cng tc k hoch ha, t chc qun l nn sn xut x hi, nhng mu thun trong thi i ngy nay - c im ca thi i ngy nay l s tng tc gia 2 qu trnh cch mng: cch mng khoa hc cng ngh v cch mng x hi, to nn nhng thay i nng ng v cn bn trong i sng x hi. - S khng hong ca h thng cc nc x hi ch ngha lm cho yu cu pht trin ca trit hc McLnin tr nn cp bch. Mun bo v thnh cng nhng thnh qu ca ch ngha x hi, tip tc a s nghip ny vt qua thch thc hin nay, tip tc tin ln i hi ng Cng sn phi nm vng l lun ca ch ngha Mc-Lenin, thm nhun th gii quan duy vt v phng php bin chng khoa hc; kin tr u tranh chng ch ngha xt li, ch quan v gio iu Cu 5: Phn tch nh ngha Vt cht ca L Nin v ngha phng php lun ca n? 1. Phm tr vt cht l mt trong nhng phm tr c bn, l trung tm ca h thng trit hc v l nn tng ca ch ngha duy vt, n cha ng bn trong ni dung th gii quan v phng php lun, va mang tnh khi qut va mang tnh su sc. 2. Phm tr vt cht c hiu rt khc nhau, ph thuc vo s pht trin ca hot ng thc tin v nhn thc ca con ngi trong tng giai on pht trin ca lch s; trong cc hc thuyt duy vt trc Mc, vt cht c coi l thc th, mang tnh bt bin ca mi s vt, hin tng; cc nh trit hc ng nht vt cht vi nhng vt th c th, coi l c s u tin ca mi tn ti. y chnh l nguyn nhn ch ngha duy tm li dng chng li ch ngha duy vt. Theo Lnin Vt cht l phm tr trit hc dng ch thc ti khch quan c em li cho con ngi trong cm gic, c cm gic ca chng ta chp li, chp li, phn nh v tn ti khng l thuc vo cm gic
5

Vt cht theo nh ngha ca Lnin trc ht l mt phm tr trit hc: vt cht vi t cch l mt phm tr trit hc c lch s trn 2500 nm; ngay t khi mi ra i, xung quanh phm tr vt cht din ra cuc u tranh khng khoa nhng gia cc trng phi trit hc, nht l gia ch ngha duy vt v ch ngha duy tm; CNDT cho rng vt cht l mt bn nguyn tinh thn no , l sn phm ca nim hoc nim tuyt i hoc vt cht l ci c tri gic, tt c nhng ci c tri gic l vt cht; cc nh duy vt trc mc coi vt cht l vt th, ng nht vt cht vi cc dng c th ca n, coi l c s u tin ca mi s tn ti; Trung hoa c i, An c i ng nht vt cht vi t, nc, la, khng kh; Hy lp c i th mcrit ng nht vt cht vi nguyn t v ho cho rng nguyn t l vt cht l bn nguyn ca th gii v nguyn t l phn t nh nht khng th phn chia n th k 19 u th k 20 nhng pht minh khoa hc v i ra i nh: Rn ghen pht hin ra tia X, Tm xon pht hin ra in t v chng minh rng in t l mt trong nhng thnh phn cu to nn nguyn t; iu ny bcb quan im siu hnh v vt cht v y chnh l mnh t CNDT li dng chng li CNDV v h cho rng vt cht ca ch ngha duy vt b tiu tan, CNDV b nh . Chnh trong bi cnh Lnin khi qut nhng thnh tu ca khoa hc t nhin v ch r: vt cht khng b tiu tan, CNDV khng b c b, ci b tiu tan, b bc b chnh l gii hn hiu bit trc y v vt chttheo Lnin, phm tr vt cht l mt phm tr "rng n cng cc, rng nht, m cho n nay tht ra nhn thc lun vn cha vt qu c; khi nh ngha phm tr vt cht khng th quy n v vt th hoc mt thuc tnh c th no , cng khng th quy v mt phm tr rng hn v n nay cha c phm tr no rng hn phm tr vt cht; do vy,ch c th nh ngha phm tr vt cht trong quan h vi thc, phm tr i lp vi n, v trong quan h , vt cht l tnh th nht, thc l tnh th hai. nh ngha ny, LN phn bit hai vn quan trng: th nht l cn phn bit vt cht vi t cch l mt phm tr trit hc vi cc quan nim thng thng v vt cht; vt cht vi t cch l mt phm tr trit hc n ch vt cht ni chung, v hn, v tn khng sinh ra v khng mt i cn cc i tng, cc dng vt cht ca cc khoa hc c th u c gii hn, n sinh ra v mt i chuyn ho thnh ci khc; v vy khng th quy vt cht v vt th, khng th ng nht vt cht ni chugn vi cc dng c th ca vt cht; Th hai: khi i lp vt cht vi thc th thuc tnh duy nht ca vt cht l thc ti khch quan, l tt c nhng g tn ti khch quan bn ngoi v c lp vi thc, khng l thuc vo cm gic, thc; Thc ti khch quan ny em li cho con ngi trong cm gic, tc l ni dung ca phm tr vt cht c t th gii khch quan, tc ng ln cc gic quan ca con ngi v c cm gic con ngi phn nh; Thc ti khch quan ny dc cm gic chp li, chp li v phn nh, iu ny ch r th gii vt cht tn ti khch quan v con ngi thng qua cm gic c kh nng nhn thc c th gii V iu quan trng l thc ti khch quan ny tn ti khng l thuc vo cm gic: quan h gia vt cht v thc trong nhn thc lun l c tnh tuyt i, vt cht c lp bn ngoi thc, vt cht c trc thc c sau v vt cht quyt nh thc. Nh vy, nh ngha ca Lnin v vt cht bao qut c 2 mt vn c bn ca trit hc trn lp trng ca ch ngha duy vt bin chng, n khc phc c tnh siu hnh, trc quan trong cc quan nim v vt cht ca trit hc trc Mc. 3. Tnh thng nht vt cht ca th gii: cc nh trit hc ca ch ngha duy vt bin chng cho rng bn cht ca th gii l vt cht, th gii thng nht tnh vt cht; iu ny th hin nhng im c bn sau: - Ch c mt th gii duy nht v thng nht l th gii vt cht; th gii vt cht tn ti khch quan, c trc v c lp vi thc con ngi. - Mi b phn ca th gii vt cht u c mi lin h mt thit v thng nht nhau, biu hin ch chng u l nhng dng c th ca vt cht, l nhng kt cu vt cht, c ngun gc t vt cht v cng chu s tc ng, chi phi ca cc quy lut khch quan, ph bin ca th gii vt cht.
6

- Th gii vt cht tn ti vnh vin, v hn v v tn, khng t sinh ra v cng khng t mt i, m chnh li s bin i chuyn ha cho nhau, l ngun gc, nguyn nhn v kt qu ca nhau. 4. ngha v phng php lun: - ng gp vo tri thc trit hoc nhn loi v gp phan pht trin trit hc Mc - nh ngha ca Lnin v vt cht gp phn u tranh chng li cc quan im duy tm v vt cht, c duy tm ch quan v duy tm khch quan, nht l khi trit hc ang ri vo cuc khng hong; u tranh chng xuyn tc hc thuyt Mc, bo v s trong sng ca ch ngha duy vt bin chng. - nh ngha ca Lnin v vt cht khng ch l s khi qut cc thnh tu ca khoa hc t nhin, m cn c vai tr nh hng cho s pht trin ca nhn thc khoa hc, gip cho nhn thc khoa hc trnh c cc cuc khng hong, dn t khoa hc tip tc pht trin i ln. - nh ngha ca Lnin v vt cht gip ta gii quyt ng n vn c bn ca trit hc; khi nim vt cht ca Lenin bao qut c dng vt cht trong x hi, l tn ti x hi, to c s l lun khc phc quan im duy tm trong i sng x hi ca con ngi. -Trang b cho chng ta mt phm tr c bn nghin cu nm bt cc vn khc ca trit hc. - Mi c nhn phi khng ngng hc tp, trau di kin thc nm vng phm tr vt cht nhm p ng cho hot ng thc tin Cu 6: Pht biu nh ngha Vt cht ca Lnin. Phn tch s ging nhau v khc nhau gia phm tr vt cht vi nhng tn ti vt cht c th? (nh Cu 5) 4. Phn bit phm tr vt cht vi cc dng c th ca vt cht : Gia phm tr vt cht v nhng tn ti vt cht c th, c nhng im ging nhau v khc nhau c bn sau: Vt cht l phm tr trit hc, c tnh khi qut cao; cn nhng tn ti vt cht c th l nhng khi nim thuc cc ngnh khoa hc dng ch nhng hnh thc tn ti c th ca vt cht. i vi vt cht con ngi khng th s m c, trong khi nhng dng tn ti c th ca vt cht th con ngi c th cm nhn c qua cc gic quan ca mnh Cu 7: Phn tch ngun gc v bn cht ca thc? ngha ca vn trong vic nng cao vai tr ca thc trong hot ng thc tin? 1. Vn trung tm ca cuc u tranh gia CNDV v CNDT Trong lch s trit hc, vn thc, ngun gc v bn cht ca thc, vai tr ca thc l vn trung tm ca cuc u tranh gia CNDV v CNDT. 2. Khi nim: thc l phm tr trit hc dng ch s phn nh th gii khch quan vo b no con ngi, l hnh nh ch quan ca th gii khch quan. Hay ni theo cch ca Mc, l hnh nh ch quan ca th gii khch quan c di chuyn vo trong u c con ngi v c ci bin i trong . 3. Ngun gc ca thc: a. Ngun gc t nhin: Da trn nhng thnh tu khoa hc, Ch ngha duy vt bin chng khng nh thc l mt thuc tnh ca vt cht, nhng khng phi ca mi dng vt cht m ch l thuc tnh ca mt dng vt cht sng c t chc cao l b c ngi; thc l chc nng ca b c ngi, hot ng ph thuc vo hot ng ca b c ngi, nu b c ngi b tn thng th hot ng ca thc s khng bnh thng v b hn lon. B c ngi hin i li l sn phm ca qu trnh tin ho lu di t vn bin thnh ngi, l mt t chc sng t bit vi hng t t bo, cc t bo ny c lin quan nhau v vi cc gic quan khc to thnh v s nhng lin h thu nhn, iu khin hot ng c th con ngi trong mi quan h vi th gii bn ngoi qua cc phn x khng iu kin v phn x c iu kin.
7

Tuy nhin, nu ch c b c ngi m khng c s tc ng ca th gii bn ngoi th cng khng c thc; phn nh l thuc tnh chung ca mi i tng ca vt cht, l s ti to nhng c im ca h thng vt cht ny h thng vt cht khc trong qu tnh tc ng qua li gia chng. Trong qu trnh pht trin lu di ca th gii vt cht cho thy nu h thng vt cht c t chc cng phc tp th nng lc phn nh cng cao; trong gii t nhin v sinh ch c nhng phn nh vt l, ha hc, mang tnh th ng, cha c s la chn; trong gii t nhin hu sinh phn nh pht trin ln mt trnh cao hn l phn nh sinh hc, bt u c s la chn, mang tnh nh hng, c th hin thng qua cc hnh thc nh s kch thch thc vt, s phn x ng vt. L hnh thc cao nht ca s phn nh th gii hin thc, thc ch ny sinh giai on pht trin cao ca th gii vt cht, cng vi s xut hin con ngi; thc l thc ca con ngi, nm trong con ngi, khng th tch ri con ngi. Tm li. b c ngi cng vi th gii bn ngoi tc ng ln b c chnh l ngun gc t nhin ca thc. b. Ngun gc x hi: Nhng tin v iu kin t nhin l rt quan trng, khng th thiu c, song iu kin quyt nh cho s ra i ca thc l nhng tin v ngun gc x hi; thc ra i cng vi qu trnh hnh thnh b c ngi nh lao ng, ngn ng v nhng quan h x hi. Nh lao ng con ngi tc ng vo th gii khch quan, bt chng phi bc l nhng thuc tnh, nhng kt cu, nhng quy lut vn ng ca mnh thnh nhng hin tng c th tc ng vo b c ngi, y chnh l hot ng ci to th gii khch quan ca con ngi. Trong qu trnh lao ng, con ngi xut hin nhu cu trao i kinh nghim, trao i t tng cho nhau, t ra i ngn ng; do vy, ngn ng l do nhu cu lao ng v nh vo lao ng m hnh thnh; ngn ng l ci v vt cht ca t duy, nh vo h thng nhng tn hiu vt cht ca ngn ng m thc tn ti v c th hin, con ngi c th khi qut ha, tru tng ha hin thc khch quan v tc ng vo hin thc khch quan phc v nhu cu ca con ngi. Nh vy ngun gc trc tip v quan trng nht quyt nh s ra i v pht trin ca thc chnh l lao ng, l thc tin x hi; hay ni cch khc thc l sn phn x hi, l hin tng x hi. 4. Bn cht ca thc: Cc nh trit hc duy vt trc Mc tha nhn vt cht tn ti khch quan v thc phn nh tn ti khch quan y; tuy nhin do nh hng bi quan im siu hnh nn coi thc ch l s phn nh th ng, n gin v mang tnh my mc; cc nh trit hc duy tm th cng iu tnh nng ng, sng to ca thc n mc coi thc sn sinh ra vt cht, ch khng phi l s phn nh vt cht. Khc vi cc quan im trn, ch ngha duy vt bin chng xem thc l s phn nh hin thc khch quan vo trong b c ngi mt cch tch cc, ch ng v sng to thng qua hot ng thc tin; bn cht ca thc l hnh nh ch quan ca th gii khch quan. Y thc l hnh nh ch quan ca th gii khch quan ; ch quan theo ngha thc l hnh nh ca s vt c di chuyn vo trong b c ngi, l s phn nh thng qua lng knh ch quan ca mi ngi, ph thuc vo cc yu t nh s nhy bn ca h thn kinh, tri thc, kinh nghim, vn sng ca mi ngi, ca ch th nhn thc, v c bit l thc b chi phi mnh m bi cc quan h v li ch, v d cng c mt vn bn php lut nh nhau nhng s vn dng li khc nhau mi a phng, iu ny do li ch cc b ca mi a phng, mi ngnh chi phi Y thc l s phn nh tch cc v ch ng, l s phn nh c mc ch, c nh hng theo yu cu ca thc tin, nhm hng dn hnh ng v ci to thc tin, ci to th gii, v d: mt con ong th d c lnh ngh my i chng na cng khng th hn mt ngi th ti, bi l ngi th trc khi xy hnh dung trong c m hnh v nhng cng vic cn phi lm, cn con ong th khng c iu ny m ch bit xy.

Y thc l s phn nh sng to: tnh sng to ca thc th hin ch: thc khng phi l bn sao gin n, th ng v my mc m thc c th to ra nhng tri thc mi trn c s nhng ci c, c th tin on, d bo tng lai thng qua nhn bit cc quy lut khch quan, c th to ra nhng gi thuyt, l thuyt khoa hc tru tng v c tnh khi qut cao, v d: Ch ngha mc, t tng HCM l s phn nh vt trc v mang tnh sng to, hoc k hoch 5 nm ca ngl s phn nh vt trc nhm ch o hng dn hot ng thc tin 5. Vai tr ca thc thc c vai tr to ln v s tc ng tr li mnh m i vi vt cht, v thc l s phn nh tch cc, ch ng sng to hin thc nn n c vai tr hng dn hot ng ca con ngi tc ng ci to th gii vt cht thng qua hot ng thc tin ca con ngi; v vy, nu ngh quet ca ng c ng n v khoa hc nhng khng hng dn ch o hot ng thc tin ca con ngi th ng li v ngh quyt y s khng c gi tr g trong i sng. 6. Kt cu ca thc Xt theo chiu ngang: thc c kt cu phc hp, bao gm cc yu t khc nhau nh: tr thc, xc cm, tnh cm v ch, trong tr thc l yu t quan trng nht. Tr thc l phng thc tn ti ca thc, tri thc ca con ngi v s vt hin tng cng nhiu th thc v s vt hin tng cng su sc (v d minh ho); tri thc c th l cm xc di dng tr gic, cm gic v biu tng v cng c th l tri thc l tnh nh nhng khi nim, phn on v suy lun; vic nhn mh tri thc l yu t c bn nht, quan trng nht ca thc gip chng ta trnh c nhng quan im gin n, coi thc nh l nhng yu t tnh cm, nim tin, cng chnh l bnh ch quan duy ch, khng xut pht t thc t khch quan nhn thc v vn dng cc quy lut vo thc tin i sng x hi mt cch ph hp; thc khng c tri thc ch l nim tin m qung, ngc li tri thc khng bin thnh tnh cm, nim tin v ch th t n khng c vai tr g trong hin thc. Xt theo chiu dc: thc bao gm t thc, tim thc v v thc; trong , t thc l thc v hnh vi, tnh cm, t tng, ng c, li ch v a v ca chnh bn thn con ngi trong mi lin h vi thc th gii khch quan, l yu t quan trng ca thc. Tim thc l nhng tri thc m con ngi c c t trc nhng gn nh tr thnh bn nng, k nng nm trong tng su ca thc, khi cn thit nhng tri thc y quay tr v phc v cho hot ng thc tin ca con ngi. V thc l hin tng tm l iu khin nhng hot ng ca con ngi xy ra bn ngoi phm vi ca thc hoc khng c s ch o trc tip ca thc Cu 9: Phn tch mi quan h bin chng gia vt cht v thc? ngha ca vn ? A. Vt cht 1. Phm tr vt cht l mt trong nhng phm tr c bn, l trung tm ca h thng trit hc v l nn tng ca ch ngha duy vt, n cha ng bn trong ni dung th gii quan v phng php lun, va mang tnh khi qut va mang tnh su sc. 2. Phm tr vt cht c hiu rt khc nhau, ph thuc vo s pht trin ca hot ng thc tin v nhn thc ca con ngi trong tng giai on pht trin ca lch s; trong cc hc thuyt duy vt trc Mc, vt cht c coi l thc th, mang tnh bt bin ca mi s vt, hin tng; cc nh trit hc ng nht vt cht vi nhng vt th c th, coi l c s u tin ca mi tn ti. y chnh l nguyn nhn ch ngha duy tm li dng chng li ch ngha duy vt. Theo Lnin Vt cht l phm tr trit hc dng ch thc ti khch quan c em li cho con ngi trong cm gic, c cm gic ca chng ta chp li, chp li, phn nh v tn ti khng l thuc vo cm gic Vt cht theo nh ngha ca Lnin trc ht l mt phm tr trit hc: vt cht vi t cch l mt phm tr trit hc c lch s trn 2500 nm; ngay t khi mi ra i, xung quanh phm tr vtcht din ra cuc u
9

tranh khng khoa nhng gia cc trng phi trit hc, nht l gia ch ngha duy vt v ch ngha duy tm; CNDT cho rng vt cht l mt bn nguyn tinh thn no , l sn phm ca nim hoc nim tuyt i hoc vt cht l ci c tri gic, tt c nhng ci c tri gic l vt cht; cc nh duy vt trc mc coi vt cht l vt th, ng nht vt cht vi cc dng c th ca n, coi l c s u tin ca mi s tn ti; trung hoa c i, n c i ng nht vt cht vi t, nc, la, khng kh; Hy lp c i th mcrit ng nht vt cht vi nguyn t v ho rng nguyn t l vt cht l bn nguyn cq th gii v nguyn t l phn t nh nht khng th phn chia n th k 19 u th k 20 nhng pht minh khoa hc v i ra i nh: rn ghen pht hin ra tia X, Tm xon pht hin ra in t v chng minh rng in t l mt trong nhng thnh phn cu tonn nguyn t; iu ny bcb quan im siu hnh v vt cht v y chnh l mnh t CNDT li dng chng li CNDV v h cho rng vt cht ca ch ngha duy vt b tiu tan, CNDV b nh . Chnh trong bi cnh l nin khi qut nhng thnh tu ca khoa hc t nhin v ch r: vt cht khng b tiu tan, CNDV khng b c b, ci b tiu tan, b bc b chnh l gii hn hiu bit trc y v vt chttheo Lnin, phm tr vt cht l mt phm tr "rng n cng cc, rng nht, m cho n nay tht ra nhn thc lun vn cha vt qu c; khi nh ngha phm tr vt cht khng th quy n v vt th hoc mt thuc tnh c th no , cng khng th quy v mt phm tr rng hn v n nay cha c phm tr no rng hn phm tr vt cht; do vy,ch c th nh ngha phm tr vt cht trong quan h vi thc, phm tr i lp vi n, v trong quan h , vt cht l tnh th nht, thc l tnh th hai. nh gnha ny, LN phn bit hai vn quan trng: th nht l cn phn bit vt cht vi t cch l mt phm tr trit hc vi cc quan nim thng thng v vt cht; vt cht vi t cch l mt phm tr trit hc n ch vt cht ni chung, v hn, v tn khng sinh ra v khng mt i cn cc i tng, cc dng vt cht ca cc khoa hc c th u c gii hn, n sinh ra v mt i chuyn ho thnh ci khc; v vy khng th quy vt cht v vt th, khng th ng nht vt cht ni chugn vi cc dng c th ca vt cht; Th hai: khi i lp vt cht vi thc th thuc tnh duy nht ca vt cht l thc ti khch quan, l tt c nhng g tn ti khch quan bn ngoi v c lp vi thc, khng l thuc vo cm gic, thc; Thc ti khch quan ny em li cho con ngi trong cm gic, tc l ni dung ca phm tr vt cht c t th gii khch quan, tc ng ln cc gic quan ca con ngi v c cm gic con ngi phn nh; Thc ti khch quan ny dc cm gic chp li, chp li v phn nh, iu ny ch r th gii vt cht tn ti khch quan v con ngi thng qua cm gic c kh nng nhn thc c th gii V iu quan trng l thc ti khch quan ny tn ti khng l thuc vo cm gic: quan h gia vt cht v thc trong nhn thc lun l c tnh tuyt i, vt cht c lp bn ngoi thc, vt cht c trc thc c sau v vt cht quyt nh thc. Nh vy, nh ngha ca Lnin v vt cht bao qut c 2 mt vn c bn ca trit hc trn lp trng ca ch ngha duy vt bin chng, n khc phc c tnh siu hnh, trc quan trong cc quan nim v vt cht ca trit hc trc Mc. B. thc: 1. Trong lch s trit hc, vn thc, ngun gc v bn cht ca thc, vai tr ca thc l vn trung tm ca cuc u tranh gia CNDV v CNDT. 2. Khi nim: thc l phm tr trit hc dng ch s phn nh th gii khch quan vo b no con ngi, l hnh nh ch quan ca th gii khch quan. Hay ni theo cch ca Mc, l hnh nh ch quan ca th gii khch quan c di chuyn vo trong u c con ngi v c ci bin i trong . 3. Ngun gc ca thc a. Ngun gc t nhin: Da trn nhng thnh tu khoa hc, Ch ngha duy vt bin chng khng nh thc l mt thuc tnh ca vt cht, nhng khng phi ca mi dng vt cht m ch l thuc tnh ca mt dng vt cht sng c t chc cao
10

l b c ngi; thc l chc nng ca b c ngi, hot ng ph thuc vo hot ng ca b c ngi, nu b c ngi b tn thng th hot ng ca thc s khng bnh thng v b hn lon. B c ngi hin i li l sn phm ca qu trnh tin ho lu di t vn bin thnh ngi, l mt t chc sng t bit vi hng t t bo, cc t bo ny c lin quan nhau v vi cc gic quan khc to thnh v s nhng lin h thu nhn, iu khin hot ng c th con ngi trong mi quan h vi th gii bn ngoi qua cc phn x khng iu kin v phn x c iu kin. Tuy nhin, nu ch c b c ngi m khng c s tc ng ca th gii bn ngoi th cng khng c thc; phn nh l thuc tnh chung ca mi i tng ca vt cht, l s ti to nhng c im ca h thng vt cht ny h thng vt cht khc trong qu tnh tc ng qua li gia chng. Trong qu trnh pht trin lu di ca th gii vt cht cho thy nu h thng vt cht c t chc cng phc tp th nng lc phn nh cng cao; trong gii t nhin v sinh ch c nhng phn nh vt l, ha hc, mang tnh th ng, cha c s la chn; trong gii t nhin hu sinh phn nh pht trin ln mt trnh cao hn l phn nh sinh hc, bt u c s la chn, mang tnh nh hng, c th hin thng qua cc hnh thc nh s kch thch thc vt, s phn x ng vt. L hnh thc cao nht ca s phn nh th gii hin thc, thc ch ny sinh giai on pht trin cao ca th gii vt cht, cng vi s xut hin con ngi; thc l thc ca con ngi, nm trong con ngi, khng th tch ri con ngi. Tm li. b c ngi cng vi th gii bn ngoi tc ng ln b c chnh l ngun gc t nhin ca thc. b. Ngun gc x hi: Nhng tin v iu kin t nhin l rt quan trng, khng th thiu c, song iu kin quyt nh cho s ra i ca thc l nhng tin v ngun gc x hi; thc ra i cng vi qu trnh hnh thnh b c ngi nh lao ng, ngn ng v nhng quan h x hi. Nh lao ng con ngi tc ng vo th gii khch quan, bt chng phi bc l nhng thuc tnh, nhng kt cu, nhng quy lut vn ng ca mnh thnh nhng hin tng c th tc ng vo b c ngi, y chnh l hot ng ci to th gii khch quan ca con ngi. Trong qu trnh lao ng, con ngi xut hin nhu cu trao i kinh nghim, trao i t tng cho nhau, t ra i ngn ng; do vy, ngn ng l do nhu cu lao ng v nh vo lao ng m hnh thnh; ngn ng l ci v vt cht ca t duy, nh vo h thng nhng tn hiu vt cht ca ngn ng m thc tn ti v c th hin, con ngi c th khi qut ha, tru tng ha hin thc khch quan v tc ng vo hin thc khch quan phc v nhu cu ca con ngi. Nh vy ngun gc trc tip v quan trng nht quyt nh s ra i v pht trin ca thc chnh l lao ng, l thc tin x hi; hay ni cch khc thc l sn phn x hi, l hin tng x hi. 4. Bn cht ca thc: Cc nh trit hc duy vt trc Mc tha nhn vt cht tn ti khch quan v thc phn nh tn ti khch quan y; tuy nhin do nh hng bi quan im siu hnh nn coi thc ch l s phn nh th ng, n gin v mang tnh my mc; cc nh trit hc duy tm th cng iu tnh nng ng, sng to ca thc n mc coi thc sn sinh ra vt cht, ch khng phi l s phn nh vt cht. Khc vi cc quan im trn, ch ngha duy vt bin chng xem thc l s phn nh hin thc khch quan vo trong b c ngi mt cch tch cc, ch ng v sng to thng qua hot ng thc tin; bn cht ca thc l hnh nh ch quan ca th gii khch quan. thc l hnh nh ch quan ca th gii khch quan; ch quan theo ngha thc l hnh nh ca s vt c di chuyn vo trong b c ngi, l s phn nh thng qua lng knh ch quan ca mi ngi, ph thuc vo cc yu t nh s nhy bn ca h thn kinh, tri thc, kinh nghim, vn sng ca mi ngi, ca ch th nhn thc, v c bit l thc b chi phi mnh m bi cc quan h v li ch, v d cng c mt vn bn php lut nh nhau
11

nhng s vn dng li khc nhau mi a phng, iu ny do li ch cc b ca mi a phng, mi ngnh chi phi thc l s phn nh tch cc v ch ng, l s phn nh c mc ch, c nh hng theo yu cu ca thc tin, nhm hng dn hnh ng v ci to thc tin, ci to th gii, v d: mt con ong th d c lnh ngh my i chng na cng khng th hn mt ngi th ti, bi l ngi th trc khi xy hnh dung trong c m hnh v nhng cng vic cn phi lm, cn con ong th khng c iu ny m ch bit xy. thc l s phn nh sng to: tnh sng to ca thc th hin ch: thc khng phi l bn sao gin n, th ng v my mc m thc c th to ra nhng tri thc mi trn c s nhng ci c, c th tin on, d bo tng lai thng qua nhn bit cc quy lut khch quan, c th to ra nhng gi thuyt, l thuyt khoa hc tru tng v c tnh khi qut cao, v d: Ch ngha mc, t tng HCM l s phn nh vt trc v mang tnh sng to, hoc k hoch 5 nm ca ngl s phn nh vt trc nhm ch o hng dn hot ng thc tin C. Mi quan h bin chng gia vt cht v thc: - Vn mi quan h gia vt cht vi thcl vn c bn ca trit hc, n chi phi ton b lp trng trit hc l duy vt hay duy tm. - Ch ngha duy vt bin chng khng nh: vt cht v thc thng nht bin chng vi nhau, trong vt cht c trc v quyt nh thc; thc khng tn ti th ng m tc ng tr li vt cht. a. Vt cht quyt nh thc: Vt cht quyt nh thc l quyt nh ngun gc, ni dung ca thc, quyt nh s bin i v pht trin ca thc. T nh ngha vt cht ca Lenin cho ta thy vt cht l thc ti khch quan c em li cho con ngi trong cm gic, v do vt cht l tnh th nht trong vn c bn ca trit hc, l ngun gc khch quan ca thc, quyt nh ni dung phn nh ca thc, tn ti bn ngoi thc, bt k s tn ti y con ngi c th nhn bit c hay cha nhn bit c. Th gii vt cht vn ng khng ngng, v cng v tn, v vy thc cng vn ng khng ngng; trong i sng x hi, quan h li ch gia cc giai cp khc nhau v vy m thc t tng ca cc giai cp cng khc nhau. Ni cch khc, tt c nhng g tn ti khch quan u quyt nh ch quan, tn ti x hi qut nh thc x hi, c s h tng quyt dnn kin trcthng tng, vt cht quyt nh thc b. thc c tnh c lp tng i, tc ng tch cc tr li i vi vt cht: khi khng nh vai tr quyt nh ca vt cht i vi thc, ch ngha duy vt bin chng ng thi cng vch r tnh c lp tngi v s tc ng tr li v cng quan trng ca thc i vi vt cht; bi v thc l thc ca con ngi, l s phn nh hin thc nhng khng phi l s phn nh gin n, th ng, my mc m l s phn nh tch cc ch ng v sng to hin thc nn n c vai tr hng dn, ch o con ngoi hot ng ci to th gii vt cht; Tnh c lp tng i ca thc trc ht c th hin ch bn thn thc c tnh quy lut k tha ni ti c th ca mnh, tnh quy lut ny i khi vt qua nhng hn ch ca iu kin vt cht pht huy sc sng to ca mnh, v d: Hc thuyt mc Tnh c lp tng i ca thc cn th hin tnh d on v sng to; tnh sng to ca thc khng phi ch n trc tip to ra hay thay i th gii vt cht, m l t s nhn thc th gii con ngi c th d bo s vn ng v pht trin trong tng lai, qua hnh thnh mc ch, phng hng, bin php v ch cn thit cho hot ng ca mnh. Tnh c lp tng i ca thc th hin r nht s tc ng tr li ca thc i vi vt cht, s tc ng ny din ra theo hai hong: thc phn nh ng hin thc khch quan s c tc dng thc y hot ng thc tin ca con ngi trong qu trnh ci to th gii vt cht; ngc li, nu thc phn nh khng ng hin thc khch quan, n c th km hm hot ng thc tin ca con ngi trong qu trnh ci to th gii vt cht; ni cch khc, thc ng th hnh ng ng v ngc li.
12

Tuy nhin, s tc ng tr li ca vt cht vi thc phi thng qua hot ng thc tin ca con ngi v c con ngi t chc thc hin trong thc tin, tc l phi bng mt lc lng vt cht, phi thm nhp vo qun chng (Mc: c nhin.) D. ngha ca mi lin h thc tin gia vt cht- thc; gia khch quan v ch quan: -Phi lun lun xut pht t thc t, tn trng v hnh ng theo cc quy lut khch quan, tc phi m bo nguyn tc khch quan ca s xem xt; tn trng Khch quan l tn trng iu kin khch quan, kh nng khch quan, quy lut khch quan. Chng cc biu hin ch quan nng vi duy ch (bnh t khuynh) . Lnin nhiu ln nhc nh. - Phi pht huy nhn t ch quan, pht huy tnh nng ng ch quan, nhn t ch quan chnh l nhn t con ngi, pht huy nhn t con ngi v khi dy mi tim nng vn c ca con ngi v n ng vai tr quyt nh trc tip s thnh cng hay tht bi trong hot ng c th. Chng bnh hu khuynh bo th tr tr, th ng, nu ko ci c ci v d ng vi cai mi, khng pht huy tnh nng ng sng to ca thc, khng pht huy nhn t con ngi. - S vn dng ca ng ta: bn cnh nhng thnh tu t c, ng ta phm phi sai lm, ch quan duy ch, vi phm cc quy lut khch quan (h 7); H5 tng kt v a ra 5 bi hc kinhnghim, bi hc u tin l tn trng khch quan, v ti thi im chng ta vi phm cc quy lut khch quan nh: xc nh mc tiu ca CHXH; ci to XHCN xy dng LLSX v QHSX; t chy giai on mun tin ngay ln CHXH Cu 10: Phn tch nguyn l v mi lin h ph bin v ngha phng php lun ca nguyn l y? 1. Quan im siu hnh v th gii: xem s vt hin tng trong th gii tn ti tch ri nhau, gia chng khng c mi lin h rng buc v chuyn ha cho nhau, nu c ch l nhng lin h ngu nhin, hi ht bn ngoi (v d minh ho: t nhin-x hi, v c-hu c); phng php siu hnh khng c kh nng pht hin ra ci chung, ci bn cht v quy lut ca s vn ng v pht trin; nguyn nhn l do trnh khoa hc t nhin thi by gi cn nhiu hn ch. Quan im duy tm tn gio v th gii: c gng i tm c s ca s lin h, s tc ng qua li gia cc s vt hin tng cc lc lng siu t nhin, nim tuyt i (Heghen) hay thc, cm gic ca con ngi. Nhng ngi theo quan im duy vt bin chng th khng nh rng c s ca s lin h qua li gia cc s vt hin tng chnh l mi lin h ph bin v coi y l c trng c bn ca php bin chng duy vt. 2. Mi lin h ph bin mang tnh khch quan, th hin ch cc s vt v hin tng tuy a dng v hnh thc, nhng tn ti trong th thng nht ca th gii vt cht, tc ng nhau, rng buc nhau, quy nh v chuyn ha cho nhau. Mi lin h ph bin chng nhng din ra mi s vt v hin tng trong t nhin, x hi v t duy, m cn din ra i vi cc mt, cc yu t, cc qu trnh ca mi s vt hin tng (trong t nhin: gia ng vt-thc vt, trong x hi: gia cc c nhn, tp on ngi, cc quc gia; trong t duy: gia cc hnh thc, cc giai on nhn thc). Mi lin h ph bin mang tnh a dng, bao gm cc mi lin h bn trong l mi lin h tc ng ln nhau gia cc b phn, gia cc yu t, cc thuc tnh, cc mt khc nhau ca s vt, hin tng, n gi vai tr quyt nh i vi s tn ti, vn ng v pht trin ca s vt hin tng; mi lin h bn ngoi vi cc s vt v hin tng khc; mi lin h trc tip v gin tip, mi lin h bn cht v khng bn cht, mi lin h tt yu v ngu nhin; trong php bin chng duy vt tp trung nghin cu cc mi lin h chung, mang tnh ph bin nht trong s vn ng ca th gii t nhin, x hi v t duy. 3. ngha phng php lun Nghin cu nguyn l ny cho php tha nhn tnh khch quan ca tin trnh bin chng ca th gii; cng c c s l lun cho vic gii quyt vn c bn ca trit hc.
13

N nh hng cho qu trnh nhn thc v hot ng thc tin mt cch ton din, khch quan, lch s, c th; khc phc nhng sai lm ca t duy nh thiu khch quan, phin din v duy ch khi nh gi mt s vt hin tng c th. Cu 11: Phn tch c s l lun ca quan im ton din, quan im lch s, quan im c th? Quan im ton din, lch s, c th u da trn nguyn l v mi lin h ph bin ca th gii vt cht. Nhng ngi theo quan im duy vt bin chng khng nh rng c s ca s lin h qua li gia cc s vt hin tng chnh l mi lin h ph bin v coi y l c trng c bn ca php bin chng duy vt. Mi lin h ph bin mang tnh khch quan, th hin ch cc s vt v hin tng tuy a dng v hnh thc, nhng tn ti trong th thng nht ca th gii vt cht, tc ng nhau, rng buc nhau, quy nh v chuyn ha cho nhau. Mi lin h ph bin chng nhng din ra mi s vt v hin tng trong t nhin, x hi v t duy, m cn din ra i vi cc mt, cc yu t, cc qu trnh ca mi s vt hin tng (trong t nhin: gia ng vt-thc vt, trong x hi: gia cc c nhn, tp on ngi, cc quc gia; trong t duy: gia cc hnh thc, cc giai on nhn thc). Mi lin h ph bin mang tnh a dng, bao gm cc mi lin h bn trong l mi lin h tc ng ln nhau gia cc b phn, gia cc yu t, cc thuc tnh, cc mt khc nhau ca s vt, hin tng, n gi vai tr quyt nh i vi s tn ti, vn ng v pht trin ca s vt hin tng; mi lin h bn ngoi vi cc s vt v hin tng khc; mi lin h trc tip v gin tip, mi lin h bn cht v khng bn cht, mi lin h tt yu v ngu nhin; trong php bin chng duy vt tp trung nghin cu cc mi lin h chung, mang tnh ph bin nht trong s vn ng ca th gii t nhin, x hi v t duy. Quan im ton din i hi chng ta khi xem xt nh gi mt s vt hin tng phi t chng trong mi lin h vi cc s vt v hin tng khc, phi xem xt tt c cc mt, cc yu t, cc khu trung gian, gin tip ca chng; tuy nhin, quan im ton din khng c ngha l xem xt co bng, trn lan, m phi thy c tng mi lin h, tng mt, tng yu t trong tng th ca chng, vai tr v tr ca tng mi lin hc nh th ta mi nm c bn cht ca s vt. V v vy quan im ton din bn thn n bao hm c quan im lch s, c th. Ch kt hp quan im ton din vi xc nh trng tm, trng im trong ch o v iu hnh, to ra ng lc cho s vn ng v pht trin. Cu 12: Phn tch ni dung nguyn l ca s pht trin v ngha thc tin ca n? 1. Nguyn l v s pht trin l ni dung c bn, bao trm mi vn v s pht trin, n c vai tr nh l ht nhn ca bhp bin chng v cc quy lut c bn, cc cp phm tr trit hc cng ch nhm vo vic chng minh nguyn l ny. 2. Lch s trit hc tn ti nhiu quan im khc nhau xung quanh vn ny : quan im siu hnh, quan im duy tm tn gio v quan im bin chng. Quan im siu hnh v th gii: tuyt i ha mt n nh ca s vt v hin tng, ph nhn s pht c nhng bc quanh co phc tp, ch l s tng ln hoc gim i n thun v mt lng, l s tun hon, s lp li ch khng c s thay i v cht, khng c s ra i ca ci mi v ngun gc ca chng nm bn ngoi s vt hin tng. Quan im duy tm tn gio v th gii: tha nhn th gii vn ng v pht trin nhng b chi phi bi lc lng bn ngoi, ca nng lc siu nhin, ca nim tuyt i. Quan im duy vt bin chng khng nh: pht trin l khuynh hng chung ca mi s vt hin tng, l hin tng khch quan, ph bin, v phong ph a dng. 2.Trn c s khi qut s pht trin ca mi s vt hin tng trong hin thc khch quan, ch ngha duyvt bin chng khng nh pht trin l phm tr trit hc dng khi qut qu trnh vn ng tin ln t thp
14

n cao, t n gin n phc tp, t km hon thin n hon thin hn ; theo quan im pht trin l mt trng hp c bit ca s vn ng. Vn ng bao hm ton b nhng s bin i ni chung, l phng thc tn ti ca vt cht, l thuc tnh vn c v khng th tch ri ca vt cht; iu ny cng c ngha l vt cht tn ti bng cch vn ng v thng qua vt ng m biu hin s tn ti ca mnh, khng th c vt cht m khng vn ng v ngc li. Theo quan im duy vt bin chng, vn ng ca vt cht l s t thn vn ng, l s tc ng qua li gia cc yu t, cc mt, cc qu trnh ang tn ti bn trong s vt hin tng; quan im ny hon ton i lp vi quan im duy tm v siu hnh v vn ng, cho rng vn ng c ngun gc v chu s tc ng t bn ngoi ch khng phi xut pht t bn trong ca s vt hin tng. Da vo nhng thnh tu ca khoa hc t nhin v trit hc, Anghen phn loi cc hnh thc vn ng c bn ca vt cht, bao gm: vn ng c gii (s di chuyn v tr ca cc vt th), vn ng vt l (s vn ng ca cc ht c bn), vn ng ha hc (cc qu trnh phn gii, ha hp cc cht), vn ng sinh hc (s trao i cht gia c th sng vi mi trng) v vn ng x hi (l qu trnh bin i, thay th cc hnh thi kinh t-x hi) Mi dng vt cht c th bao gi cng c c trng bi mt hnh thc vn ng c bn xc nh; dng vn ng sau cao hn dng vn ng trc v bao gi cng cha ng cc hnh thc vn ng trc. Tuy c s khc nhau v cht, nhng gia cc hnh thc vn ng c lin h, tc ng, chuyn ha qua li, v y chnh l s th hin s pht trin ca th gii vt cht t hnh thc thp n hnh thc cao. ng im l trng thi vn ng trong cn bng, ch mang tnh tng i; nu khng c ng im tng i th khng c s phn ha th gii vt cht thnh cc s vt hin tng phong ph v a dng. Nh vy, khi nim pht trin khng bao qut mi s vt ng ni chung, n ch khi qut xu hng chung ca vn ng, xu hng vn ng i ln, ci mi thay th ci c. Trong gii v c, s pht trin biu hin di hnh thc bin i ca cc yu t lm xut hin nhng hp cht phc tp (nguyn t vi phn t to nn hp cht mi); trong sinh vt, s pht trin th hin kh nng thch nghi trc s bin i phc tp ca mi trng, s hon thin khng ngng qu trnh trao i cht; trong i sng x hi, s pht trin th hin s thay th nhau ngy cng cao hn cc phng thc sn xut x hi; trong t duy, th hin kh nng nhn thc ngy cng su sc, y v ng n hn v hin thc t nhin v x hi. Quan im duy vt bin chng v s pht trin tha nhn tnh khch quan ca s pht trin, v cho rng ngun gc ca s pht trin nm ngay trong bn thn s vt hin tng, l ci t thn vn c ca s vt ch khng phi bn ngoi s vt; Mi s vt u bao hm mu thun, u l s thng nht v u trnh gia cc mt i lp; l qu trnh lin tc gii quyt nhng mu thun ny sinh trong s tn ti v vn ng ca s vt; pht trin cn l kt qu ca mt qu trnh lu di tch lu v lng dn n s bin i v cht thng qua cc bc nhy, cht mi ra i thay th cht c, s vt mi ra i thay th s vt c; ng thi pht trin l mt qu trnh ph nh bin chng lin tc, ci mi ra i thay th ci c, n lt n ci mi ny li b ci mi hn ph nh, c nh vy to ra khuynh hng vn ng v pht trin khong ngng ca s vt t thp n cao mt cch v tn; l mt qu trnh t thn, khch quan ca s vt. Quan im duy vt bin chng ca s pht trin tha nhn tnh ph bin ca s pht trin, v cho rng s pht trin din ra trn tt c mi lnh vc t th gii t nhin, x hi v t duy; t hin thc khch quan n nhng khi nim, nhng phm tr phn nh hin thc y. Trong th gii v c, s pht trin biu hin di hnh thc bin i ca cc yu t lm xut hin nhng hp cht phc tp; trong sinh vt, s phat trin th hin kh nng thch nghi trc s bin i phc tp ca mi rng sng, s hon thin khng ngng ca q trnh trao i cht; trong i sng x hi, s pht trin th hin s thay th nhau ngy cng cao ca cc phng thc sn xut x hi; trong t duy, th hin kh nng t duy ngy cng su sc v ng n hn v t nhin, x hi. Bn cht khch quan ca qu trnh vn ng v pht trin i hi chng ta trong qu trnh xem xt s vt hin tng cn phi c quan im pht trin, phi t chng trong s vn ng v pht trin, phi pht hin ra cc
15

xu hng bin i, chuyn ha v khuynh hng pht trin trong tng ca chng, t c bin php tc ng thch hp. S pht trin ca s vt hin tng trong thc t l qu trnh bin chng y nhng mu thun, do vy trong qu trnh nhn thc i hi chng ta phi thy r tnh quanh co, phc tp ca qu trnh pht trin nh l mt hin tng ph bin, phi i tm nguyn nhn bn trong ca s vt hin tng, ca tin trnh vn ng; thiu quan im khoa hc ny ngi ta d bi quan dao ng khi tin trnh vn ng tm thi gp kh khn, trc tr; chng t tng bo th, tr tr v nh kin. Cu 13: Phn tch ni dung quy lut thng nht v u tranh gia cc mt i lp; ngha ca n i vi quan im va hp tc, va u tranh trong giai on hin nay? Quy lut thng nht v u tranh gia cc mt i lp, cn gi l quy lut mu thun, l ht nhn ca php bin chng, n vch ra ngun gc bn trong s vn ng v pht trin ca s vt hin tng. 1. Khi nim a. i lp, mt i lp l phm tr trit hc dng ch nhng mt c nhng c im, nhng thuc tnh, nhng khuynh hng bin i tri ngc nhau tn ti mt cch khch quan trong t nhin, x hi v t duy; chnh nhng mt i lp ny nm trong s lin h tc ng qua li vi nhau to thnh mu thun bin chng. b. S thng nht gia cc mt i lp l s nng ta vo nhau, i hi c nhau ca cc mt i lp, s tn ti ca mt ny l tin cho s tn ti ca mt kia; chng lun tc ng qua li v u tranh ln nhau theo xu hng bi tr v ph nh ln nhau ga cc mt i lp. 2. Ni dung quy lut Trong mi s vt hin tng hay qu trnh no lun cha ng nhng mt, nhng khuynh hng i lp nhau to thnh nhng mu thun trong bn thn mnh; s thng nht v u tranh gia cc mt i lp to thnh xung lc ni ti ca s vn ng v pht trin, dn ti s mt i ca ci c v nhng ch cho s ra i ca ci mi. 3. Phn tch ni dung quy lut a. Mu thun l hin tng khch quan v mang tnh ph bin, l ngun gc ca s vn ng v pht trin Nhng nh trit hc theo quan im siu hnh ph nhn mu thun bn trong ca s vt hin tng, ch tha nhn c s i khng, s xung t bn ngoi gia cc s vt hin tng vi nhau, nhng khng cho l c tnh quy lut. Php bin chng duy vt khng nh rng, mi s vt hin tng trong th gii u tn ti mu thun bn trong; mi s vt hin tng u l mt th thng nht gia cc mt, cc thuc tnh, cc khuynh hng i lp nhau, nhng mt i lp nhau nhng li rng buc nhau nn n to thnh mu thun. Mu thun chng nhng l hin tng khch quan m cn l hin tng ph bin; mu thun tn ti khch quan trong th gii t nhin, x hi v t duy con ngi; tn ti ph bin chng nhng mi s vt hin tng m cn ph bin trong sut qu trnh vn ng v pht trin ca chng; mu thun ny mt i th mu thun khc li c hnh thnh. b. S thng nht v u tranh gia cc mt i lp Khi nim thng nht trong quy lut mu thun c ngha l 2 mt i lp lin h nhau, rng buc nhau v quy nh ln nhau, mt ny ly mt kia lm tin tn ti v pht trin. (v d: ng ha v d ha, giai cp v sn v giai cp t sn trong x hi t bn ch ngha) Khi nin thng nht trong quy lut mu thun cn ng ngha vi khi nim ng nht, l s tha nhn nhng khuynh hng mu thun, bi tr ln nhau trong tt c cc hin tng, cc qu trnh ca t nhin, x hi v t duy; song ng nht cn c ngha khc, l s chuyn ha ln nhau gia cc mt i lp; v nh vy s ng nht l khng tch ri vi s khc nhau v i lp, (v d lin h: mt vt va l n va khng phi
16

l n; quan im ny hon ton i lp vi quan im siu hnh, phin din, xem s vt mang tnh ng nht thun ty khng c i lp, khng c s chuyn ha. Trong mt mu thun, s thng nht ca cc mt i lp khng th tch ri s u tranh bi tr nhau, ph nh nhau gia chng; hnh thc u tranh c th hin trong th gii vt cht l rt a dng, t thp n cao, t n gin ti phc tp (v d: trong th gii t nhin ch l nhng tc ng nh hng ln nhau, trong x hi l nhng xung t gay gt, quyt lit bng bo lc cch mng mi c th gii quyt cn bn cc mu thun) S u tranh gia cc mt i lp l mt qu trnh phc tp, bao gm nhiu giai on vi nhng c im ring ca n; khi mi xut hin, mu thun thng c biu hin s khc nhau ca 2 mt c khuynh hng tri ngc nhau; trong qu trnh pht trin ca mu thun, s khc nhau bin thnh s i lp, khi 2 mt i lp xung t nhau gay gt, nu c iu kin chn mui s chuyn ha ln nhau, mu thun c gii quyt; kt qu l s thng nht gia 2 mt i lp c b ph hy, s thng nht ca 2 mt i lp mi c hnh thnh cng mi mu thun mi. Bt c s thng nht ca cc mt i lp c th no cng u c tnh cht tm thi tng i, ngha l n tn ti trong trng thi ng im tng i ca s vt hin tng; cn s u tranh gia cc mt i lp l c tnh cht tuyt i, ngha l n ph v s n nh dn n s chuyn ha v cht ca cc s vt hin tng, lm cho vt cht lun vn ng v pht trin. 3. Cc loi mu thun mu thun trong t nhin, x hi v t duy tn ti rt a dng; tnh a dng c quy nh bi c im ca cc mt i lp, iu kin thc hin s tc ng qua li gia cc mt i lp, bi trnh t chc ca h thng m trong mu thun tn ti. Cn c vo quan h gia cc mt i lp, ngi ta phn loi thnh mu thun bn trong v mu thun bn ngoi; trong , mu thun bn trong l s tc ng qua li gia cc mt, cc khuynh hng i lp ca cng mt s vt hin tng; mu thun bn ngoi l mu thun din ra trong mi lin h vi s vt, hin tng khc (v d: ng ha-d ha: bn trong; c th-mi trng: bn ngoi); cch phn loi ny ch mang tnh tng i, cc mu thun tc ng ln nhau v mu thun bn trong gi vai tr quyt nh trc tip n s vn ng v pht trin ca s vt hin tng (v d: chnh sch i ni-i ngoi). Cn c vo ngha i vi s tn ti v pht trin ca ton b s vt hin tng, ngi ta phn loi thnh mu thun c bn v mu thun khng c bn; mu thun c bn l mu thun quy nh bn cht ca s vt hin tng, quy nh s pht trin tt c cc giai on ca s vt hin tng, n tn ti trong sut qu trnh tn ti ca s vt hin tng; mu thun khng c bn l mu thun c trng cho mt phng din no ca s vt, n quy nh s vn ng v pht trin mt mt no ca s vt (lin h: mu thun gia lc lcng sn xut vi quan h sn xut trong x hi t bn ch ngha). Cn c vo vai tr mu thun c chia thnh mu thun ch yu v mu thun th yu; mu thun ch yu l mu thun ni ln hng u trong mt giai on pht trin nht nh ca s vt hin tng, gii quyt n to iu kin gii quyt cc mu thun th yu; phn bit mu thun ch yu vi mu thun th yu ch mang tnh tng i, trong cng mt s vt trong iu kin ny l mu thun th yu, trong iu kin khc li l mu thun ch yu. Cn c vo tnh cht cc li ch i lp trong x hi, ngi ta phn chia thnh mu thun i khng v mu thun khng i khng; mu thun i khng l mu thun gia nhng giai cp, nhng tp on ngi, nhng xu hng x hi c li ch c bn i lp nhau (v d); mu thun khng i khng l mu thun gia nhng lc lng, nhng khuynh hng x hi c i lp v li ch nhng mang tnh cc b, tm thi (v d: mu thun trong cc b phn cng nhn, gia thnh th-nng thn). Phn bit c cc loi mu thun trn s gp phn xc nh chnh xc phng php gii quyt ph hp: bng bo lc cch mng hay bng gio dc thuyt phc. 4. ngha phng php lun Phi tha nhn tnh khch quan ca mu thun, yu cu ny i hi chng ta phi bit phn tch cc mt i lp ca mu thun, nm c bn cht ca s vt, khuynh hng vn ng v pht trin ca chng.
17

Hot ng thc tin nhm bin i s vt l qu trnh gii quyt mu thun ca n, mun vy phi xc nh ng trng thi chn mui ca mu thun, tm ra phng thc, phng tin v lc lng c kh nng gii quyt mu thun; khng nn gii quyt mu thun mt cch vi vng khi cha iu kin. Mu thun phi c gii quyt bng con ng u tranh di nhiu hnh thc khc nhau, tu loi mu thun m c phng php gii quyt c th. Cu 14: Phn tch ni dung ca quy lut: T s thay i v lng dn n thay i v cht v ngc li ngha phng php lun ca quy lut ny trong hot ng thc tin? 1. Khi nim a. Cht l phm tr trit hc dng ch tnh quy nh vn c ca s vt hin tng, l s thng nht hu c nhng thuc tnh, nhng yu t cu thnh s vt, phn bit s vt ny vi s vt khc (v d: cch mng v sn v cch mng t sn khc nhau v cht) Khi nim v cht khng ng nht vi khi nim thuc tnh; mi s vt c nhiu thuc tnh, c thuc tnh c bn v thuc tnh khng c bn, nhng thuc tnh ny khng tham gia vo vic quy nh cht nh nhau, ch c nhng thuc tnh c bn mi ni ln cht ca s vt, bi v trong qu trnh vn ng v pht trin ca s vt nhng thuc tnh khng c bn c th thay i hoc mt i, cn nhng thuc tnh c bn quy nh v cht cha thay i; ch khi no thuc tnh c bn thay i th cht mi tht s thay i. Cc nh trit hc duy tm cho rng cht ch l cm gic ch quan ca con ngi; cc nh trit hc theo quan im siu hnh th coi cht l nhng g tn ti thun ty tch khi s vt; ch c php bin chng duy vt khng nh cht l ci vn c ca s vt, n tn ti khch quan cng s vt, khng tch ri s vt. b. Lng l phm tr trit hc dng ch tnh quy nh vn c ca s vt biu th s lng, quy m, trnh , nhp iu ca s vn ng v pht trin ca s vt cng nh cc thuc tnh ca n. S vt hin tng cng phc tp th nhng thng s v lng cng phc tp; trong t nhin v x hi c nhng lng c din t bng nhng con s chnh xc, nhng cng c nhng lng kh din t bng s liu c th, m ch c th nhn thc bng kh nng tru tng ha (v d: nhn thc ca con ngi v th gii); c nhng lng l nhn t quy nh bn trong s vt (v d: s lng nguyn t hp thnh nguyn t ha hc) nhng cng c nhng lng ch ni ln nhn t bn ngoi ca s vt (v d: chiu cao, cn nng..) S phn bit gia cht v lng ch mang tnh tng i, ty thuc vo tng mi quan h ca s vt, c ci trong mi quan h ny l cht, trong mi quan h khc li l lng. 2. Ni dung quy lut quy lut lng cht l quy lut v s tc ng bin chng gia lng v cht; nhng thay i v lng chuyn thnh nhng thay i v cht v ngc li; cht l mt tng i n nh, lng l mt bin i hn; lng bin i mu thun vi cht c, ph v cht c, cht mi c hnh thnh vi lng mi; qu trnh tc ng ln nhau gia lng v cht lm cho s vt khng ngng vn ng v pht trin. Bt c s vt hin tng no cng tn ti trong s thng nht gia cht v lng; hai mt khng tch ri nhau m tc ng ln nhau mt cch bin chng; trong s vt tnh quy nh v cht khng tn ti nu khng c tnh quy nh v lng; khi s vt ang tn ti, cht v lng thng nht vi nhau mt nht nh. l phm tr trit hc dng ch s thng nht gia lng v cht, n l khong gii hn m trong s thay i v lng cha lm thay i cn bn v cht (v d: nc tu theo m c trng thi khc nhau). Trong phm vi mt nht nh, hai mt cht v lng tc ng qua li ln nhau lm cho s vt v hin tng vn ng v bin i; s vn ng v bin i ca s vt bao gi cng bt u t s thay i v lng; qu trnh ny din ra mt cch t t theo cch thc tng dn hoc gim dn; khi lng thay i n mt gii hn nht nh dn n s thay i v cht, gii hn ph thuc vo tng s vt hin tng c th. S thay i v cht c gi l bc nhy, l bc ngot cn bn trong s bin i dn dn v lng, l s kt thc mt giai on bin i v lng; n l s gin on trong qu trnh vn ng lin tc ca s vt, nhng n khng chm dt s vn ng ni chung, m ch chm dt mt dng tn ti ca s vt; kt qu s vt c mt i,
18

s vt mi ra i vi s thng nht ca cht v lng mi (v d: lc lng sn xut pht trin n mt trnh nht nh xy ra xung t vi quan h sn xut hin c i hi phi c s thay i bng quan h sn xut mi ph hp hn) Tnh cht ca bc nhy c quyt nh bi tn cht ca tng s vt, bi mu thun vn c v bi Iu kin trong din ra s thay i v cht; c cc loi bc nhy nh: Bc nhy t bin khi cht ca s vt bin i nhanh chng tt c cc b phn cu thnh nn n (v d: cch mng thng tm); bc nhy dn dn l qu trnh thay i v cht din ra bng con ng tch ly dn nhng nhn t ca cht mi v mt i dn nhng nhn t ca cht c (v d: cch mng x hi ch ngha nc ta i t nn kinh t lc hu tng bc qu ln ch ngha x hi). Bc nhy ton b l bc nhy lm thay i v cht tt c cc mt, cc b phn, cc yu t cu thnh s vt; bc nhy cc b l bc nhy lm thay i mt s mt, mt s yu t ca s vt (v d: hnh thi kinh t x hi). 3. ngha phng php lun Trnh quan nim sai lm ch cn pht trin v lng, ri vo ch ngha hu khuynh, bo th, s i mi, s cch mng, s nhy vt. Trnh t tng t khuynh, gng p cch mng, gng p s nhy vt v cht m khng c s chun b chu o; thc cht l cn bnh ch quan, nng vi, duy ch, khng tnh n s tch ly, s chun b chu o. Phi c thi khch quan khoa hc v c quyt tm cao trong vic thc hin cc bc nhy khi iu kin cho php. Cu 15: Phn tch ni dung ca quy lut: Ph nh ca ph nh; ngha phng php lun ca quy lut ny trong hot ng thc tin? 1. Khi nim: Ph nh: th gii vt cht vn ng v pht trin khng ngng; mt dng vt cht no sinh ra, tn ti, mt i c thay th bng mt dng vt cht khc; trit hc gi s thay th l ph nh, l mt yu t phi c trong qu trnh vn ng v pht trin ca vt cht. Php bin chng duy vt khng cp n s ph nh chung, m ch ni n s ph nh lm tin , ti iu kin cho s pht trin, cho ci mi ra i thay th ci c, l s ph nh bin chng. Ph nh bin chng c nhng c im sau - Tnh khch quan: php bin chng siu hnh cho rng ph nh l nguyn nhn bn ngoi a li, xem s vt hin tng l ci b c lp, tch ri nhau; php bin chng duy vt khng nh nguyn nhn ca ph nh ci mi ra i thay th ci c chnh l kt qu gii quyt nhng mu thn bn trong s vt; v vy ph nh c tnh khch quan, l yu t tt yu ca s pht trin (v d: ch ngha x hi ph nh ch ngha t bn chnh l kt qu ca vic gii quyt mu thun c bn, vn c, khch quan trong lng x hi t bn, l mu thun gia lc lng sn xut vi quan h sn xut). - Tnh k tha: nhng nh trit hc theo quan im siu hnh, coi ph nh l s xa b hon ton ci c, chm dt s lin h, s vn ng v s pht trin ca bn thn s vt; cn quan im ca nhng nh trit hc bin chng duy vt th ph nh bin chng l kt qu ca s t thn pht trin to ra ci mi, khng th l mt s ph nh tuyt i, ph nh sch trn, m l s ph nh c k tha; ci mi ra i trn c s chn lc gi li v ci to nhng mt cn thch hp ca ci c, n ch gt b i nhng mt tiu cc, li thi, lc hu, gy cn tr cho s pht trin (v d: s di truyn ca sinh vt; cc hnh thi kinh t x hi trong x hi loi ngi, trong t duy nhn thc ca con ngi) 2. Ni dung quy lut Th gii vn ng khng ngng thng qua qu trnh ph nh ca ph nh; tc l s vt mi ra i nh l kt qu ca s ph nh bin chng ci c, ri n lt n li b ci mi hn ph nh; c th to ra khuynh hng
19

vn ng v pht trin ca s vt t thp n cao mt cch v tn theo hnh xoy c; sau mi chu k ca s pht trin, s vt li tr li ci ban u nhng trn c s mi, cao hn. S pht trin theo khuynh hng ph nh ca ph nh tng c cc nh bin chng t pht nu ra, song do cha nhn thc su sc tnh bin chng ca qu trnh pht trin, nn tuyt i ha tnh lp li sau mt chu k pht trin, coi nh l mt qu trnh din ra theo vng trn khp kn. Nhng nh trit hc duy vt bin chng th cho rng s vn ng din ra theo nhiu xu hng, tnh v cng tn ca th gii vt cht cng c biu hin trong tnh v cng tn ca cc khuynh hng vn ng; theo s vn ng theo vng trn khp kn ch l mt trong nhng khuynh hng c th, khng phi l khuynh hng duy nht. S pht trin bin chng thng qua nhiu ln ph nh bin chng, chnh l s thng nht loi b, k tha v pht trin; mi ln ph nh bin chng s mang li nhng nhn t tch cc mi; do s pht trin thng qua nhng ln ph nh bin chng s to ra xu hng tin ln khng ngng; s pht trin tin ln khng ngng khng phi din ra theo ng thng m theo ng xoy c, mi vng xoy biu hin mt trnh cao hn ca s pht trin. Quy lut ph nh ca ph nh biu hin s pht trin do mu thun; mi ln ph nh l kt qu u tranh chuyn ha cc mt i lp trong bn thn s vt; s ph nh ln th nht c thc hin mt cch cn bn s lm cho s vt c tr thnh ci i lp ca mnh; ln ph nh tip theo dn n s ra i ca s vt mi mang nhiu c trng i lp vi ci trung gian; nh vy v hnh thc s tr li ci xut pht, nhng v thc cht khng phi ging nguyn ci c, m dng nh lp li ci c nhng trn c s cao hn. S lng cc ln ph nh trong mt chu k pht trin c th, trong thc t c th nhiu hn hai tu theo tnh cht ca mt qu trnh pht trin c th. (v d: ht la: 2, t tm: 4) 3. ngha phng php lun Quy lut ph nh ca ph nh gip ta hiu bit mt cch ng n v xu hng ca s pht trin v c din ra trong qu trnh quanh co, phc tp, t bit l trong lnh vc i sng x hi. Quy lut ph nh ca ph nh gip ta c ci nhn v xu th ca thi i m ta ang sng, mc d h thng x hi ch ngha tan r, qua xy dng nim tin tt thng ca ch ngha x hi i vi ch ngha t bn. Quy lut ph nh ca ph nh gip ta hiu bit y hn v ci mi; ci mi l ci ra i ph hp vi quy lut pht trin ca s vt, n lun biu hin l giai on cao v cht trong s pht trin; trong lnh vc t nhin ci mi ra i mang tnh t pht, trong lnh vc x hi ci mi xut hin gn lin vi s nhn thc v hot ng c thc ca con ngi; qua xy dng thi ng h ci mi, u tranh loi tr ci c trong i sng x hi. Cu 16: Phn tch ni dung c bn ca cp phm tr Ci chung v ci ring; ngha phng php lun ca n trong hot ng thc tin? 1. Mt s khi nim - Ci ring l phm tr trit hc c dng ch mt s vt, mt hin tng, mt qu trnh ring l nht nh (v d: mt hnh tinh, mt cuc cch mng, mt con ngi) - Ci chung l phm tr trit hc c dng ch nhng mt, nhng thuc tnh chung khng nhng c mt kt cu vt cht nht nh, m cn c lp li trong nhiu s vt, hin tng hay qu trnh ring l khc (v d: vn ng, mu thun, lng, cht) - Ci n nht l phm tr trit hc c dng ch nhng nt, nhng mt, nhng thuc tnh ch c mt kt cu vt cht nht nh v khng c lp li bt c kt cu vt cht no khc (v d: giai cp cng nhn Vit Nam trong nhng nm trc cch mng thng tm) 2. Mi lin h bin chng - Ci ring v ci chung u tn ti khch quan : trong lch s trit hc tn ti 2 quan im i lp nhau v mi quan h gia ci chung v ci ring; phi duy thc cho rng ci chung mi tn ti khch quan, c lp vi
20

thc con ngi, khng ph thuc vo ci ring, sinh ra ci ring; phi duy danh th cho rng ch c ci ring mi tn ti khch quan, ci chung ch l nhng khi nim do con ngi sng to ra. Php bin chng duy vt khng nh c ci ring v ci chung u tn ti mt cch khch quan, chng c mi quan h hu c vi nhau; th hin ch: ci chung tn ti trong ci ring v thng qua ci ring m biu hin s tn ti ca mnh; ci ring khng tn ti mt cch c lp m ch tn ti trong mi quan h vi ci chung (v d: cc phng thc sn xut trong x hi loi ngi l nhng ci ring v trnh , dn s, nhng chng c ci chung l do 2 yu t hp thnh: quan h sn xut, lc lng sn xut v quy lut v s ph hp gia quan h sn xut vi tnh cht v trnh ca lc lng sn xut). - Ci ring l ci ton b, phong ph hn ci chung; ci chung l ci b phn nhng su sc hn, bn cht hn ci ring Ci ring phong ph hn ci chung, bi v ngoi nhng c im gia nhp vo ci chung, ci ring cn c nhng c im ring bit m ch n c (v d: giai cp t sn Vit Nam ngoi c im chung nh giai cp t sn cc nc l p bc, bc lt giai cp v sn, n cn c c im ring l ra i sau giai cp v sn Vit Nam). Ci chung l ci su sc hn ci ring, bi v n phn nh nhng mt, nhng thuc tnh, nhng mi lin h bn trong, tt nhin, n nh v ph bin tn ti trong ci ring cng loi, v vy ci chung l ci bn cht, quy nh phng hng tn ti v pht trin ca s vt. - Trong nhng iu kin nht nh, ci n nht v ci chung c th chuyn ha cho nhau; s chuyn ha ci n nht thnh ci chung l biu hin ca tin trnh pht trin i ln, ci mi ra i thay th ci c; ngc li, s chuyn ha ci chung thnh ci n nht l biu hin ca qu trnh ci c, ci li thi b ph nh (v d: trong iu kin sng b thay i, mt s c th s thay i cch sng thch nghi v dn thnh ci chung cho c loi, l qu trnh ci n nht chuyn ha thnh ci chung; nguc li, nhng c im chung ca loi khng cn thch nghi, s b mt dn trong tng c th th l qu trnh chuyn ha ci chung thnh ci n nht). 3. ngha phng php lun - Ch c th tm ci chung thng qua khi qut hng lot ci ring, ty thuc vo nng lc khi qut ca con ngi; trong thc tin cn phi ch pht hin ci ring in hnh khi qut thnh ci chung (v d: nhn in hnh tin tin). - Ci chung ch tn ti thng qua ci ring, cho nn khi p dng ci chung khng c rp khun, my mc, m phi bit c th ha, c bit ha, thch nghi ha tu theo iu kin hon cnh c th (v d: Cch mng Vit Nam thng li l mt v d in hnh v s vn dng sng to, gn gii phng dn tc vi Ch ngha x hi v tnh thn on kt tt c cc lc lng nhm nh thc dn v phong kin) - Quan h gia ci ring v ci chung l rt mt thit, cho nn khng c gii quyt 2 vn trn mt cch bit lp, tch ri nhau. - Nng nhn thc ln ci chung, ci khi qut, ci bn cht, ci quy lut nhm nh hng hot ng thc tin c hiu qu hn (v d: tng kt, rt kinh nghim trong cng tc ch o v iu hnh). - Phi xy dng tnh tch cc tc ng theo 2 chiu hng, thc y ci n nht tr thnh ci chung, nu ci n nht l tch cc v tin b; hn ch mt tiu cc, tri quy lut khch quan ca ci chung, chuyn ha dn tr thnh ci n nht. Cu 17: Phn tch ni dung c bn ca cp phm tr Tt nhin v ngu nhin; ngha phng php lun ca n trong hot ng thc tin? 1. Mt s khi nim Tt nhin l ci do bn cht, do nhng nguyn nhn c bn bn trong ca s vt hin tng quyt nh v trong nhng iu kin nht nh n phi xy ra nh th ch khng th khc. Ngu nhin l ci khng do mi lin h bn cht, bn trong quyt nh m n l do s ngu hp ca nhng hon cnh bn ngoi quyt nh, do n c th xut hin hoc khng xut hin, c th xut hin nh th ny hay th khc (v d: giai cp t sn bc lt cng nhn lao ng l tt nhin, cn sn xut ra ci g l ngu nhin).
21

Cn ch rng, c ci tt nhin v ci ngu nhin tn ti u c nguyn nhn, nhng khng phi mi hin tng u tt nhin xut hin. 2. Mi quan h bin chng Ch ngha duy vt bin chng cho rng: tt nhin v ngu nhin u tn ti mt cch khch quan, bn ngoi v c lp vi thc con ngi. Trong qu trnh pht trin ca s vt, khng phi ch c ci tt nhin mi ng vai tr quan trng, m ngay c ci ngu nhin cng c vai tr ca n; nu tt nhin chi phi s pht trin ca s vt th ngu nhin c nh hng n s pht trin ca s vt, lm cho s vt din ra nhanh hn hoc chm hn. Tuy tt nhin v ngu nhin u tn ti, nhng chng khng tn ti mt cch c lp nhau di dng thun ty; ngha l khng c tt nhin thun ty, ngu nhin thun ty; chng tn ti trong s thng nht hu c, th hin ch ci tt nhin bao gi cng vch ng i cho mnh qua v s ci ngu nhin; cn ngu nhin l hnh thc biu hin ca tt nhin, ng thi b sung cho ci tt nhin; iu ny cho thy rng ci tt nhin bao gi cng l khuynh hng ca s pht trin, nhng khuynh hng y mi khi bc l th bc l di mt trong nhng hnh thc ca ci ngu nhin (v d: s xut hin anh hng l tt nhin, song l ai th l ngu nhin). Ranh gii gia tt nhin v ngu nhin ch mang tnh tng i , bi v chng khng phi tn ti vnh vin trng thi c m thng xuyn thay i, pht trin v trong nhng iu kin nht nh chng chuyn ha ln nhau, tt nhin tr thnh ngu nhin v ngc li (v d: trong x hi cng sn nguyn thy vic trao i hng ha l ngu nhin, song v sau do sn xut pht trin x hi c nhiu hng ha hn nn vic trao i tr thnh ci tt nhin). 3. ngha phng php lun Nu nh ci tt nhin l ci nht nh xy ra theo quy lut ni ti ca n, cn ci ngu nhin l ci c th xut hin hoc khng xut hin, xut hin nh th ny hoc nh th khc, cho nn trong hot ng thc tin chng ta cn cn c vo ci tt nhin ch khng th da vo ci ngu nhin, dng li ci ngu nhin, nhng khng v th m b qua ci ngu nhin; cn c phng n d phng cho trng hp cc s bin ngu nhin bt ng xut hin, c nh vy mi trnh c nhng b ng trong hot ng thc tin. V ci tt nhin bao gi cng biu l ra bn ngoi bng ci ngu nhin v cng vch ra con ng i ca mnh qua v s ci ngu nhin, v vy mun nhn thc c ci tt nhin phi bt u t ci ngu nhin v phi thng qua v s ci ngu nhin. V ci ngu nhin cng khng tn ti mt cch thun ty m bao gi cng l hnh thc trong n np ci tt nhin, cho nn trong hot ng thc tin khng nn b qua ci ngu nhin, m bao gi cng phi ch tm ra ci tt nhin ang n giu ng sau ci ngu nhin . Trong nhng iu kin nht nh ci tt nhin c th tr thnh ci ngu nhin v ngc li, cho nn cn ch to iu kin cn thit hoc ngn tr hoc s chuyn ha din ra ty theo yu cu ca hot ng thc tin. Cu 18: Phn tch ni dung c bn ca cp phm tr Nguyn nhn v kt qu; ngha phng php lun ca n trong hot ng thc tin? 1. Mt s khi nim - Nguyn nhn l s tc ng ln nhau gia cc mt trong mt s vt hoc gia cc s vt vi nhau gy ra s bin i nht nh. - Kt qu l s bin i xut hin do tc ng ln nhau ca cc mt trong mt s vt hoc gia cc s vt vi nhau (v du: cuc u tranh gia giai cp v sn vi giai cp t sn l nguyn nhn ca cch mang v sn v ngc li. 2. Tnh cht ca mi lin h nhn qu theo quan im ca php bin chng duy vt th mi quan h nhn qu c tnh khch quan, ph bin v tt yu. - Tnh khch quan
22

Ch ngha duy tm khch quan v tn gio khng tha nhn mi lin h nhn qu tn ti ngay trong s vt hin tng v cho rng mi lin h y ch tn ti mt lc lng siu nhin hoc thng ; ch ngha duy tm ch quan coi khi nim nguyn nhn v kt qu ch l nhng k hiu m con ngi dng ghi nhng cm gic ca mnh; s pht trin ca khoa hc v thc tin bc b nhng quan im sai lm trn, nhng nh duy vt bin chng khng nh rng mi quan h nhn qu l mi quan h khch quan ca bn thn s vt, n tn ti ngoi mun ca con ngi, khng ph thuc vo vic con ngi c nhn thc c n hay khng; con ngi ch c th tm ra mi lin h y trong gii t nhin khch quan ch khng phi trong t duy ca mnh. - Tnh ph bin tt c cc hin tng trong t nhin v trong x hi u c gy nn bi nhng nguyn nhn nht nh, khng c hin tng no khng c nguyn nhn c, ch c u nguyn nhn y c c pht hin hay cha m thi. - Tnh tt yu kt qu do nguyn nhn gy ra ph thuc vo nhng iu kin nht nh, nhng iu kin ny l cn thit cho mt bin c c th xy ra; thc tin cho thy rng mt nguyn nhn nht nh, trong nhng iu kin nht nh ch c th gy ra kt qu nht nh (v d: nc t cht lng thnh cht kh trong iu kin 100 C v cc v d khc trong x i v t duy). 3. Mi quan h bin chng nhn qu a. Nguyn nhn sn sinh ra kt qu - Nguyn nhn l ci sn sinh ra kt qu, nn nguyn nhn lun c trc kt qu; cn kt qu ch xut hin sau khi nguyn nhn xut hin v bt u tc ng; tuy nhin s sp xp ny ch mang tnh tng i, bi v c ci l nguyn nhn ca qu trnh ny nhng li l kt qu ca qu trnh trc v c nh th to nn mt chui nhn qu v cng tn. - Cng mt nguyn nhn c th gy nn nhiu kt qu khc nhau ty thuc vo hon cnh c th, ngc li mt kt qu c th c gy nn bi nhiu nguyn nhn khc nhau tc ng ring l hay tc ng cng mt lc. - Cn c vo tnh cht v vai tr ca tng nguyn nhn i vi s hnh thnh kt qu c th phn chia nguyn nhn ra thnh cc loi sau: Nguyn nhn ch yu v nguyn nhn th yu : nhng nguyn nhn no m thiu chng th kt qu s khng th xy ra gi l nguyn nhn ch yu; nhng nguyn nhn no m s c mt ca chng ch quyt nh nhng c im nht thi, khng n nh, c bit ca hin tng th gi l nguyn nhn th yu (v d: nguyn nhn ch yu ca khng hong kinh t trong ch t bn ch ngha l mu thun gia lao ng c tnh cht x hi vi chim hu c tnh cht c nhn, cn nguyn nhn th yu l s gim nhu cu i vi mt hng no , s ph sn ca mt ngn hng no nh hng dy chuyn ton b nn kinh t) Nguyn nhn bn trong v nguyn nhn bn ngoi: nguyn nhn bn trong l s tc ng ln nhau gia nhng mt hay nhng yu t ca cng mt kt cu vt cht no v gy ra nhng bin i nht nh; nguyn nhn bn ngoi l s tc ng ln nhau gia nhng kt cu vt cht khc nhau v gy ra nhng bin i thch hp trong nhng kt cu vt cht y. Nguyn nhn bn trong bao gi cng quyt nh s hnh thnh, tn ti v pht trin ca cc kt cu vt cht, cn nguyn nhn bn ngoi ch pht huy c tc dng thng qua nhng nguyn nhn bn trong (v d: s tin b trong hc tp ca mi c nhn) Nguyn nhn khch quan v nguyn nhn ch quan : nguyn nhn khch quan l nguyn nhn xut hin v tc ng c lp i vi thc ca con ngi, ca cc giai cp, cc chnh ng; nguyn nhn ch quan l nguyn nhn xut hin v tc ng ph thuc vo thc con ngi, trong lnh vc hot ng ca cc c nhn, cc giai cp v cc chnh ng nhm thc y hay km hm s xut hin, pht trin cc qu trnh x hi. b. S tc ng tr li ca kt qu i vi nguyn nhn

23

Nguyn nhn sn sinh ra kt qu, nhng sau khi ra i kt qu khng gi vai tr th ng i vi nguyn nhn, tri li n c nh hng tch cc i vi nguyn nhn (v d: thanh st nhng vo nc lm cho nc nng ln, t s nng ln ca nc lm km hm tc ta nhit ca st) 4. ngha phng php lun Mi lin h nhn qu c tnh khch quan, khng c s vt hin tng no tn ti m khng c nguyn nhn, c nhng nguyn nhn hin nay con ngi cha khm ph nhng ri dn dn con ngi cng pht hin c, y chnh l nhim v ca nhn thc khoa hc ca php bin chng duy vt. Mt s vt hin tng c th do nhiu nguyn nhn sinh ra, nhng nguyn nhn ny c v tr v vai tr khc nhau trong vic hnh thnh nn kt qu, v vy trong hot ng thc tin chng ta cn phn tch thn trng cc nguyn nhn, xc nh nguyn nhn ch yu, nguyn nhn bn trong c cch x l cho ph hp mang li hiu qu cao nht. Kt qu do nguyn nhn sinh ra, nhng kt qu khng tn ti mt cch th ng, v vy trong thc tin chng ta phi bit khai thc, tn dng cc kt qu t c nng cao nhn thc v thc y s vt tip tc pht trin i ln; mun loi b hin tng no th loi b nguyn nhn ny sinh ra n v ngc li mun cho hin tng y xut hin cn to ra nhng nguyn nhn v iu kin cn thit; y nhanh qu trnh km hm hay loi tr s bin i ca mt hin tng x hi no cn lm cho cc nguyn nhn ch quan tc ng cng chiu (hoc ngc chiu) vi chiu vn ng ca mi quan h nhn qu khch quan. Cu 19: Phn tch ni dung c bn ca cp phm tr Bn cht v hin tng; ngha phng php lun ca n trong hot ng thc tin? 1. Mt s khi nim Bn cht l tng hp tt c nhng mt, nhng mi lin h tt nhin, tng i n nh bn trong s vt, quy nh s vn ng v pht trin ca s vt . Hin tng l ci biu hin ra bn ngoi ca bn cht. Phm tr bn cht gn lin vi phm tr ci chung; ci to nn bn cht ca s vt ng thi cng l ci chung ca s vt (v d: bn cht con ngi l tng ha cc mi quan h x hi, ng cho mi ngi ch khng ch ring mt ngi no v do vy n va th hin ci bn cht va th hin ci chung). Ci bn cht ng thi l ci c tnh quy lut; ni n bn cht l ni n tng hp cc quy lut quyt nh s tn ti, vn ng v pht trin ca s vt, v vy phm tr bn cht l phm tr cng bc, cng loi vi phm tr quy lut (v d; quy lut gi tr thng d v bn cht ca nn sn xut t bn ch ngha). Tuy nhin chng hon ton khng ng nht nhau, quy lut l mi lin h tt nhin ph bin, c lp i lp li v n nh gia cc hin tng, gia cc mt ca chng; cn bn cht l tng hp cc mi lin h ph bin chung cho nhiu hin tng, do vy phm tr bn cht rng hn, phong ph hn phm tr quy lut. 2. Mi quan h bin chng - Bn cht v hin tng l nhng phm tr trit hc tn ti khch quan nhng ngi duy tm ch quan cho rng bn cht khng thc s tn ti, cn hin tng ch l tng hp cc cm gic, ngha l ch tn ti trong ch ch quan ca con ngi; nhng ngi theo ch ngha duy tm khch quan tuy tha nhn s tn ti ca bn cht nhng li xem l ci tinh thn. Ch ngha duy vt bin chng khng nh: c bn cht v hin tng tn ti mt cch khch quan; bi v bt k s vt no cng c to nn t nhng yu t nht nh c mi quan h gn b vi cc yu t khc, to nn nhng mi lin h tt nhin, tng i n nh v chnh l bn cht ca s vt; s vt tn ti khch quan, nn nhng mi lin h ny cng tn ti khch quan, tc bn cht l khch quan v kt lun ny cng ng cho hin tng v hin tng l ci phn nh bn cht ra bn ngoi. - Mi s vt u l s thng nht gia bn cht v hin tng;

24

s thng nht th hin trc ht ch bn cht bao gi cng bc l ra qua hin tng, cn hin tng bao gi cng biu hin ca bn cht; khng c bn cht no tn ti mt cch thun ty m khng biu hin qua hin tng, ngc li khng c hin tng no li khng phI l s th hin ca mt bn cht no . - S thng nht gia bn cht v hin tng l s thng nht bin chng gia 2 mt i lp ; mu thun gia bn cht v hin tng th hin ch: bn cht phn nh ci chung, ci bn trong ca s vt, cn hin tng phn nh ci ring, ci biu hin ra bn ngoi ca bn cht; l s i lp gia ci tng i n nh vi ci thng xuyn bin i; hin tng phong ph hn bn cht cn bn cht th su sc hn hin tng. 3. ngha phng php lun Phi nhn thc bn cht thng qua cc hin tng nhng khng dng li hin tng; nhn thc c bn cht l nng cao kh nng t duy, gp phn ng dng mt cch rng ri bn cht cho cc hin tng khc nhau. V bn cht tn ti khch quan ngay trong bn thn s vt, nn ch c th tm ra bn cht ca s vt trong chnh s vt ch khng th ngoi n, khi kt lun bn cht s vt cn trnh nhng nhn nh ch quan, ty tin. Nhng hin tng bao gi cng biu hin bn cht di dng ci bin, nhiu khi xuyn tc bn cht, cho nn trong qu trnh nhn thc bn cht ca s vt cn phi xem xt nhiu hin tng khc nhau v t nhiu gc khc nhau v cn thn trng khi xem xt nh gi. Cu 20: Phn tch ni dung c bn ca cp phm tr Ni dung v hnh thc; ngha phng php lun ca n trong hot ng thc tin? 1. Mt s khi nim Ni dung l phm tr trit hc dng ch tng hp tt c nhng mt, nhng yu t nhng qu trnh to nn s vt; hnh thc l phm tr trit hc dng ch phng thc tn ti v pht trin s vt, l h thng cc mi quan h tng i bn vng gia cc yu t ca n. Bt k s vt no cng c hnh thc bn ngoi ca n, nhng hnh thc trong php bin chng duy vt l hnh thc bn trong, tc l cu trc bn trong ca s vt (v d: mt tc phm vn hc, hnh thc bn ngoi chnh l dy, kch thccn hnh th bn trong chnh l b cc, hnh tng ngh thut, ngn ng, bt php) 2. Mi quan h bin chng - Ni dung v hnh thc bao gi cng l mt th thng nht, gn b nhau; khng c hinh thc no li khng cha ng mt ni dung v khng c ni dung no li khng tn ti trong mt hnh thc nht nh. Tuy nhin, khng phi lc no ni dung v hnh thc ph hp vi nhau; khng phi ni dung no cng ch c th hin bng mt hnh thc nht nh v cng khng phi mt hnh thc ch cha ng mt ni dung c th; trong thc t, ty theo tnh hnh m mt ni dung c th c th hin thng qua nhiu hnh thc v mt hnh thc c th cha ng nhiu ni dung khc nhau. - So vi hnh thc, ni dung bao gi cng gi vai tr quyt nh; khuynh hng ch o ca ni dung l khuynh hng bin i, cn hnh thc l mt tng i bn vng ca s vt; v vy s bin i v pht trin ca s vt bao gi cng bt u t ni dung, cn hnh thc cng bin i nhng chm hn v da vo s bin i ca ni dung (v d: ni dung giai cp quyt nh n hnh thc nh nc cho ph hp). Hnh thc do ni dung quyt nh, nhng hnh thc lun lun c tnh c lp tng i v tc ng tr li ni dung; khi ph hp n s m ng v thc y s pht trin ni dung v ngc li khng ph hp n s km hm s vn ng v pht trin ni dung. - S tc ng qua li gia ni dung v hnh thc din ra trong sut qu trnh pht trin ca s vt ; lc u l nhng bin i v ni dung, tc ng nh hng n mi lin h tng i bn vng ca hnh thc, khi nhng bin i y tip tc din ra th hnh thc c tr nn qu cht hp, khng cn ph hp vi ni dung
25

mi v bt u km hm s pht trin ca ni dung; s khng ph hp tip tc pht trin v ti lc no xy ra xung t, hnh thc c b ph b, to ra hnh thc mi ph hp vi ni dung mi v s vt chuyn sang trng thi mi v cht (v d: quan h sn xut v lc lng sn xut trong cc hnh thi kinh t x hi). 3. ngha phng php lun Nu ni dung v hnh thc lun gn b mt thit vi nhau th trong hot ng thc tin cn trnh s tch ri gia chng hoc tuyt i ha vai tr ca mt trong hai mt vn c ca s vt, nht l trong lnh vc vn ha, ngh thut (v d: ch ngha hnh thc trong cc hot ng l hi, trong t chc i hi). Cng mt ni dung, trong tnh hnh pht trin khc nhau c th c nhiu hnh thc v ngc li, v vy trong hot ng thc tin ci to x hi phi bit s dng mi hnh thc c th c phc v cho nhng nhim v c th trong tng giai on cch mng (v d: cn chng 2 cn bnh ph bin hin nay l bnh bo th khng chu thay i hnh thc, mun n nh, khng mun ri ro hoc bnh ph ci c, ph nhn sch trn nhng hnh thc c, xem ci c l ci xu). V ni dung quyt nh hnh thc, cho nn khi xem xt s vt trc ht phi cn c vo ni dung; ng thi phi thng xuyn theo di mi quan h gia ni dung v hnh thc c s iu chnh cho ph hp, tc ng thc y cc hot ng thc tin i ng hng. Cu 21: Phn tch ni dung c bn ca cp phm tr Kh nng v hin thc; ngha phng php lun ca n trong hot ng thc tin? 1. Mt s khi nim Kh nng l ci hin cha c, cha ti nhng s c, s ti trong nhng iu kin thch hp; hin thc l tt c nhng g hin c, hin ang tn ti tht s. Hin thc bao gm nhng s vt hin tng ang tn ti mt cch khch quan trong thc t v c nhng g ang tn ti mt cch ch quan trong thc con ngi. Mi kh nng u l kh nng thc t, u tn ti thc s do hin thc sinh ra (v d: ht thc c kh nng tr thnh cy lc khi c nhng iu kin thch hp); Tuy mi kh nng u l kh nng thc t song s hnh thnh ca chn khng hon ton nh nhau: c kh nng c hnh thnh mt cch tt nhin do quy lut vn ng ni ti ca s vt gi l kh nng tt nhin; c kh nng hnh thnh mt cch ngu nhin gi l kh nng ngu nhin (v d: khi gieo ng tin, th kh nng xut hin mt trong hai mt ca ng tin l kh nng tt nhin, cn xut hin mt no l kh nng ngu nhin); kh nng tt nhin bao gm: kh nng gn tc l kh nng c hoc gn nhng iu kin cn thit bin thnh hin thc, kh nng xa tc l kh nng cn phi tri qua nhiu giai on pht trin qu mi iu kin bin thnh hin thc (v d: sn xut 10 tn la/ha/nm l kh nng gn, thc hin nguyn tc lm theo nng lc, hng theo nhu cu l kh nng xa). Ngoi nhng dng kh nng chnh trn y cn c th phn kh nng thnh kh nng ch yu, kh nng th yu; kh nng tt, kh nng xu; kh nng cng tn ti, kh nng loi tr nhau 2. Mi quan h bin chng - Kh nng v hin thc tn ti trong mi lin h cht ch nhau, khng tch ri nhau, lun chuyn ha cho nhau; trong thc t qu trnh pht trin ca s vt chnh l qu trnh m trong kh nng bin thnh hin thc, cn hin thc ny v qu trnh pht trin ni ti ca mnh li sn sinh ra cc kh nng mi, cc kh nng mi y trong nhng iu kin thch hp li bin thnh hin thc mi, to thnh mt qu trnh vn ng lin tc, khng ngng pht trin ca s vt. - Trong cng mt iu kin nht nh, cng mt s vt c th tn ti mt s kh nng ch khng phi ch c mt kh nng
26

(v d: mt hc sinh ang hc trong cc trng i hc ngy nay c nhiu kh nng tr thnh k s, bc s, gio vin) - kh nng bin thnh hin thc thng cn khng ch mt iu kin m l tp hp nhng iu kin ; tp hp gi l iu kin cn v , nu c n th kh nng nht nh s tr thnh hin thc, s bin nht nh s xut hin (v d: cch mng x hi ch ngha n ra cn c cc iu kin nh: giai cp thng tr khng th gi nguyn s thng tr ca mnh di dng c na, giai cp b tr b bn cng ha, tinh tch cc ca qun chng tng ln, giai cp cch mng c nng lc tin hnh nhng hnh ng cch mng mnh m; thiu mt trong nhng iu kin y th cch mng khng th n ra) - Kh nng c th tr thnh hin thc theo mt s con ng ch yu nh thun ty t nhin, do cc quy lut khch quan chi phi (v d: cc qu trnh v tr v a cht); s chuyn ha mang tnh t nhin, nhng c s tc ng ca con ngi (v d: t bin gien, lai ging nhn to); s chuyn ha thun ty do s tc ng ca con ngi (v d: sn xut vt liu mi). - Hot ng ca thc con ngi trong i sng x hi c ngha ht sc to ln trong vic bin kh nng thnh hin thc; n c th lm cho tin trnh chuyn ha din ra nhanh hn hoc chm hn, c th iu khin cho kh nng pht trin theo hng ny hay hng khc phc v cho chnh li ch ca con ngi bng cch to ra nhng iu kin thch ng. 3. ngha phng php lun - V hin thc l ci tn ti tht s, kh nng l ci cha c, nn trong thc tin phi da vo hin thc hn l da vo kh nng; tuy nhin, ni nh th khng c ngha l xem thng kh nng, v kh nng biu hin khuynh hng pht trin s vt trong tng lai, nn tuy khng da vo kh nng nhng chng ta phi tnh n cc kh nng c th c ra ch trng, k hoch hnh ng cho st, ng. - Khi xc nh cc kh nng cn ch : v kh nng do s vt gy nn v tn ti trong chnh s vt, nn ch c th tm cc kh nng ca s vt ngay trong chnh bn thn n ch khng th ni khc; kh nng tn ti ngay trong hin thc, gn b cht ch vi hin thc nn s sai lm khi tch ri chng xem xt; sai lm y biu hin ch khng thy kh nng tim tng ca s vt do khng xc nh c tng lai pht trin ca n hoc kh nng c th bin thnh hin thc do khng to ra nhng iu kin cn thit thc y s chuyn bin ny theo yu cu ca mnh. - Sau khi xc nh c kh nng pht trin ca s vt, nhim v ca hot ng thc tin l phi tin hnh la chn v thc hin kh nng; trong qu trnh y cn ch : phi tnh ton n mi kh nng c th c, tt cng nh xu, tin b cng nh lc hu, trn c s d kin chng trnh hnh ng ph hp; cn t bit ch n kh nng tt nhin, kh nng gn; c bit trong i sng x hi, kh nng khng th tr thnh hin thc nu nh khng c s tc ng ca con ngi, v vy ty theo iu kin c th m c bin php pht huy nhn t ch quan ca con ngi tham gia tch cc vo qu trnh bin i hoc ngn cn s bin i kh nng thnh hin thc; cn trnh c hai khuynh hng hoc tuyt i ha hoc xem thng vai tr nhn tt ch quan. Cu 22: Bn cht ca nhn thc thc tin v vai tr thc tin i vi nhn thc, con ng bin chng ca s nhn thc chn l, vn chn l? 1. Bn cht ca nhn thc nhn thc l g? con ngi c th nhn thc c th gii hay khng? y l mt trong nhng vn c bn, cc trng phi trit hc tranh lun v c nhng cu tr li khc nhau. Cc nh trit hc duy tm khng tha nhn th gii vt cht tn ti c lp vi thc ca con ngi, do khng tha nhn nhn thc l s phn nh hin thc khch quan; cc nh duy tm ch quan cho rng tt c mi ci ang tn ti u l nhng phc hp ca cm gic con ngi, do nhn thc chng qua l nhn thc cc cm gic v biu tng ca con ngi; cc nh duy tm khch quan, mc d khng ph nhn kh nng nhn thc th gii, song coi nh l s t nhn thc ca nim, t tng tn ti bn ngoi con ngi.
27

Nhng nh theo thuyt hoi nghi th nghi ng tnh xc thc ca tri thc, nghi ng s tn ti ca bn thn th gii bn ngoi; nhng ngi theo thuyt khng th bit li ph nhn kh nng nhn thc th gii, i vi h th gii l khng th bit c, l tr ca con ngi rt hn ch v ngoi gii hn ca cm gic ra con ngi khng th bit c g na. Khc vi nhng quan im trn y, ch ngha duy vt tha nhn con ngi c kh nng nhn thc th gii v coi nhn thc l s phn nh hin thc khch quan vo b c con ngi ; tuy nhin, do hn ch bi tnh siu hnh, my mc nn ch ngha duy vt trc Mc khng gii quyt mt cch khoa hc nhng vn v l lun nhn thc, cha thy y vai tr ca thc tin i vi nhn thc. Ch ngha Mc-Lenin k tha nhng thnh tu v khoa hc, k thut v thc tin x hi xy dng nn l lun nhn thc ca ch ngha duy vt bin chng; theo : - Tha nhn th gii vt cht tn ti khch quan, ngoi con ngi, c lp i vi cm gic, t duy v thc con ngi. - Tha nhn nng lc nhn thc th gii ca con ngi, khng c ci g con ngi khng th bit ch c ci cha bit v hy vng trong tng lai vi s pht trin ca khoa hc k thut, con ngi s bit c; - Nhn thc khng phi l hnh ng tc thi, gin n, my mc v th ng m l mt qu trnh bin chng, tch cc, sng to; qu trnh y i t trc quan sinh ng n t duy tru tng, ri t t duy tru tng n thc tin; l qu trnh i t hin tng n bn cht, t km su sc n su sc hn. - C s ch yu v trc tip nht ca nhn thc l thc tin; thc tin va l mc ch ca nhn thc va l tiu chun kim tra chn l ca nhn thc; nhn thc l qu trnh con ngi phn nh mt cch bin chng, nng ng sng to th gii khch quan trn c s thc tin lch s-x hi. Con ngi l sn vt ca t nhin, song vi hot ng c thc n t tch mnh ra khi t nhin v coi th gii bn ngoi l khch th ca nhn thc v thc tin; ch th nhn thc nh vy khng ch l mt c nhn m cn l mt tp th, mt cng ng ngi v c loi ngi; khch th nhn thc chnh l cc s vt hin tng trong phm vi tc ng ca hot ng nhn thc ca ch th; nh vy hin thc khch quan vn tn ti, cn khch th ca nhn thc li khng ngng tng ln c v b rng v chiu su trong quan h vi s pht trin nhn thc ca ch th. 2. Thc tin v vai tr thc tin i vi nhn thc a. Thc tin l phm tr trit hc phn nh nhng hot ng vt cht c mc ch mang tnh lch s-x hi ca con ngi nhm ci to t nhin v x hi. Thc tin l hot ng c trng bn cht ca con ngi v khng ngng pht trin bi cc th h loi ngi; khc vi hot ng t duy, trong hot ng thc tin con ngi s dng nhng cng c vt cht tc ng vo nhng i tng vt cht lm bin i chng theo mc ch ca mnh; nhng hot ng nh vy c thc hin mt cch khch quan. Tuy trnh v hnh thc hot ng thc tin c thay i qua cc giai on lch s khc nhau ca x hi, nhng thc tin lun lun l mt dng hot ng c bn v ph bin ca x hi loi ngi, hot ng ch c th tin hnh thng qua cc quan h x hi; thc tin cng c qu trnh vn ng v pht trin, trnh pht trin ca thc tin ni ln trnh chinh phc gii t nhin v lm ch x hi ca con ngi, do v ni dung v phng thc thc hin, thc tin bao gi cng mang tnh lch s-x hi. Hot ng thc tin rt a dng, vi nhng hnh thc ngy cng phong ph; hnh thc c bn u tin ca thc tin l hot ng sn xut vt cht, y l hnh thc nguyn thy nht v c bn nht v n to ra c s cho cc hnh thc hot ng khc ca con ngi v cho s tn ti v pht trin ca x hi loi ngi; mt dng c bn khc ca thc tin l hot ng chnh tr x hi nhm bin i cc quan h x hi, ch x hi; thc nghim khoa hc l hnh thc c bit ca thc tin, hnh thc ny ngy cng ng vai tr quan trng v trc tip i vi s pht trin ca nhn thc khoa hc ni ring, nhn thc v s pht trin ca x hi ni chung.
28

b. Vai tr thc tin i vi nhn thc Thc tin v nhn thc khng ngng pht trin trong s tc ng ln nhau, trong thc tin ng vai tr l c s, l ng lc, l mc ch ca nhn thc v l tiu chun ca chn l. Con ngi quan h vi th gii khng phi bt u bng l lun m bng thc tin; chnh t trong hot ng thc tin ci to th gii m nhn thc con ngi c hnh thnh v pht trin; bng hot ng thc tin con ngi tc ng vo th gii buc th gii phi bc l nhng thuc tnh, nhng quy lut con ngi nhn thc chng; ban u con ngi thu nhn mang tnh cm tnh, sau so snh, phn tch, tng hp, khi qut ha, tru tng ha phn nh bn cht, quy lut vn ng ca s vt. Trong qu trnh hot ng thc tin bin i th gii, con ngi cng bin i lun c bn thn mnh, pht trin nng lc bn cht v nng lc tr tu ca mnh; thc tin ra nhu cu, nhim v v phng hng pht trin ca nhn thc, con ngi cng i su khm ph th gii cng lm phong ph v su sc thm tri thc ca mnh. Thc tin l mc ch ca nhn thc, nhn thc phi quay v phc v thc tin, kt qu nhn thc phi hng dn ch o thc tin; l lun khoa hc ch c ngha tht s khi chng c vn dng vo thc tin v ci to thc tin; ngy nay cng cuc i mi nc ta ang t ra nhiu vn mi m v phc tp i hi l lun phi i su nghin cu nh: vn ch ngha x hi v con ng i ln ch ngha x hi, vn kinh t nhiu thnh phn theo nh hng x hi ch ngha Vai tr ca thc tin i vi nhn thc cn th hin ch thc tin l tiu chun ca chn l; tiu chun thc tin c tnh tuyt i v thc tin l tiu chun khch quan kim nghim chn l, nhng thc tin c c tnh tng i v thc tin lun thay i v l qu trnh c thc hin bi con ngi nn khng th trnh khi c c yu t ch quan. Cn xy dng quan im thc tin khi xem xt vn , cn chng t tng gio iu, bo th, ch quan, duy ch. 3. Con ng bin chng ca s nhn thc chn l nhn thc da trn c s thc tin nhng nhn thc din ra nh th no? vn ny c Lenin din t mt cch khi qut nh sau: t trc quan sinh ng n t duy tru tng v t t duy tru tng n thc tin- l con ng bin chng ca nhn thc chn l, ca s nhn thc thc ti khch quan. a. Trc quan sinh ng (nhn thc cm tnh) l giai on u tin ca qu trnh nhn thc, n th hin di 3 hnh thc: cm gic, tri gic v biu tng; Cm gic l hnh thc u tin ca qu trnh nhn thc v l ngun gc ca mi hiu bit ca con ngi; cm gic l s phn nh tng mt, tng thuc tnh bn ngoi ca s vt vo cc gic quan ca con ngi (v d: mu sc, m thanh, nh sng, nhit ) theo Lnin th cm gic chnh l hnh nh ch quan ca th gii khch quan. Tri gic l s tng hp nhiu cm gic, n em li hnh nh hon chnh hn v s vt; tri gic ny sinh trn c s cm gic v l s kt hp cc cm gic, so vi cm gic th tri gic l hnh thc cao hn ca nhn thc cm tnh. Biu tng l hnh nh ca s vt c gi li trong tr nh; s tip xc trc tip nhiu ln vi s vt s li trong chng ta nhng n tng v hnh nh v s vt; biu tng ch gi li nhng nt ch yu, ni bt nht ca s vt v thng c xut hin tr li khi c nhng tc nhn tc ng kch thch n tr nh ca con ngi. b. T duy tru tng (nhn thc l tnh) l giai on tip theo v cao hn v cht ca qu trnh nhn thc, n ny sinh trn c s ca nhn thc cm tnh; l s phn nh khi qut v gin tip hin thc khch quan; t duy c tnh nng ng sng to, n c th phn nh c nhng mi lin h bn cht, tt nhin, bn trong s vt v do phn nh su sc hn v y hn v s vt; nhn thc l tnh hay t duy tru tng c th hin cc hnh thc nh: khi nim, phn on, suy l; Khi nim: l hnh thc ca t duy tru tng, phn nh nhng mi lin h v thuc tnh bn cht, ph bin ca mt tp hp cc s vt hin tng no (v d: ci nh, con ngi, giai cp) v do c tnh khch quan; khi nim ng vai tr quan trng trong t duy khoa hc, l phng tin con ngi tch ly thng tin, suy ngh
29

v trao i tri thc vi nhau. Ni hm ca khi nim khng phi l bt bin m lun vn ng v pht trin cng vi s vn ng v pht trin ca hin thc khch quan v kh nng nhn thc con ngi. Phn on: l hnh thc ca t duy tru tng, vn dng cc khi nim khng nh hoc ph nh mt thuc tnh, mt mi lin h no ca hin thc khch quan; phn on l hnh thc lin h gia cc khi nim, phn nh mi lin h gia s vt hin tng trong thc ca con ngi; phn on c biu hin di hnh thc ngn ng l cc mnh theo nhng quy tc vn phm nht nh. Suy l l hnh thc ca t duy tru tng, trong xut pht t mt hay nhiu phn on lm tin rt ra phn on mi lm kt lun (v du: mi kim loi u dn din, st l kim loi do st dn din); suy l l cng c quan trng ca t duy tru tng, th hin qu trnh vn ng ca t duy i t ci bit nhn thc ci cha bit mt cch gin tip. c. S thng nht bin chng gia nhn thc cm tnh v nhn thc l tnh Theo quan im ca ch ngha duy vt bin chng th nhn thc cm tnh v nhn thc l tnh l hai giai on khc nhau v cht ca mt qu trnh nhn thc, c c im v vai tr khc nhau trong vic nhn thc s vt; nhn thc cm tnh l s phn nh trc tip, c th, nhng cha su sc v s vt, cn nhn thc l tnh th phn nh gin tip, mang tnh tru tng, khi qut nhng mi lin h bn trong, bn cht, ph bin, tt yu ca s vt. Tuy nhin, nhn thc cm tnh v nhn thc l tnh li thng nht bin chng vi nhau, lin h tc ng ln nhau, b sung h tr nhau, khng tch ri nhau; chng u phn nh th gii vt cht, c cng mt c s sinh l l h thn kinh con ngi v u cng chu chi phi bi thc tin lch s x hi. Nhn thc cm tnh l c s ca nhn thc l tnh, khng c nhn thc cm tnh th khng th c nhn thc l tnh; ngc li nhn thc cm tnh m khng c nhn thc l tnh th khng th nm bt c bn cht v quy lut vn ng ca s vt; trong thc t chng thng din ra an xen nhau trong mi qu trnh nhn thc. Trong hot ng thc tin khng nn tuyt i ha 1 trong 2 giai on ca qu trnh nhn thc; trnh xem xt n trong s bit lp ca tng giai on; nh gi ng mc vai tr ca tng giai on. 4. Vn chn l Vn chn l l mt trong nhng vn c bn ca l lun nhn thc; nhim v ca nhn thc l t n chn l; chn l l tr thc ph hp vi khch th m n phn nh v c thc t kim nghim; mi chn l u c tnh khch quan, tnh c th, tnh tuyt i v tnh tng i. Tnh khch quan ca chn l, ngha l tuy chn l l nhn thc ca con ngi nhng ni dung ca n khng ph thuc vo con ngi m l thuc vo s vt khch quan c chn l phn nh; ch ngha duy vt lin h cht ch vi vic tha nhn chn l khch quan, nu khng th nht nh s dn ti thuyt khng th bit v ch ngha ch quan (quan im khch quan khi xem xt gii quyt vn ) Tnh c th ca chn l, ngha l khng c chn l tru tng; chn l bao gi cng gn vi mt s vt, mt lnh vc c th ca hin thc v c pht trin trong nhng iu kin hon cnh c th , nu thot khi iu kin lch s-x hi c th th ci vn l chn l s khng cn l chn l na (quan im lch s c th khi xem xt gii quyt vn ). Tnh tuyt i v tnh tng i ca chn l chn l khng phi l sn phm c sn m l mt qu trnh, chn l c hnh thnh v pht trin dn dn, tng bc ph thuc vo nhng iu kin lch s c th ca ch th trong hot ng thc tin v hot ng nhn thc v th gii khch quan. Chn l tng i l nhng tri thc phn nh hin thc khch quan nhng cha y , cha hon thin, cn phi c b sung, iu chnh trong qu trnh pht trin tip theo ca nhn thc; chn l tuyt i l tri thc hon ton y , hon chnh v th gii khch quan; s d nh vy l do th gii vt cht l v cng tn, n bin i
30

khng ngng v khng c gii hn tn cng, cn nhn thc lun b hn ch bi nng lc c nhn v iu kin lch s c th. Gia chn l tng i v chn l tuyt i c quan h hu c ln nhau; chn l tng i bao gi cng cha ng nhng yu t ca chn l tuyt i, chn l tuyt i bao gm nhng chn l tng i ang pht trin; trong thc tin cn trnh tuyt i ha c 2 loi chn l trn, nu cng iu ha chn l tuyt i, xem nh chn l tng i d ri vo quan im siu hnh, ch ngha gio iu, bnh bo th tr tr; ngc li nu cng iu ha chn l tng i, h thp chn l tyt i s ri vo ch ngha tng i, ch ngha xt li, ngy bin, hoi nghi, khng th bit. Cu 23: Sn xut vt cht v vai tr ca n i vi s tn ti v pht trin ca x hi, lin h trong iu kin Vit Nam: 1. Khi nim Cc nh trit hc duy tm gii thch nguyn nhn, ng lc pht trin ca x hi l t thc t tng ca con ngi hay t mt lc lng siu nhin no ; cc nh duy vt trc Mc cng gii thch mt cch duy tm v s pht trin ca x hi. Ring Mc th cho rng sn xut l hot ng c trng ring c ca con ngi v ca x hi loi ngi; l qu trnh hot ng c mc ch v khng ngng sng to ca con ngi; s sn xut x hi bao gm: sn xut vt cht, sn xut tinh thn v sn xut ra bn thn con ngi, ba qu trnh ny khng tch ri nhau, trong sn xut vt cht gi vai tr l c s ca s tn ti v pht trin x hi v xt n cng quyt nh ton b s vn ng ca i sng x hi. Sn xut vt cht l qu trnh con ngi s dng cng c lao ng tc ng trc tip hoc gin tip vo t nhin, ci bin cc dng vt cht ca gii t nhin to ra ca ci cho x hi, nhm tha mn nhu cu tn ti v pht trin ca con ngi. 2. Vai tr ca sn xut vt cht Sn xut vt cht bao gi cng da vo cc nhn t c bn nh: iu kin t nhin, dn s v phng thc sn xut x hi; trong phng thc sn xut gi vai tr quan trng. Sn xut vt cht khng nhng c s cho s sinh tn ca x hi, m cn l c s hnh thnh nn tt c cc hnh thc quan h x hi khc nh: nh nc, php quyn, o c, ngh thut Sn xut vt cht cn l c s cho s tin b x hi; khng phi lc no sn xut cng trong trnh c m ni chung l khng ngng tin ln t thp ln cao; mi khi sn xut pht trin n mt giai on mi, cch thc sn xut ca con ngi cng thay i theo, k thut c ci tin, nng sut lao ng c nng cao, cc quan h sn xut u bin i theo. Tm li, d c xem xt trong ton b lch s ca s hnh thnh v pht trin ca x hi loi ngi hay trong mt giai on lch s c th th sn xut vt cht vn lun ng vai tr l c s, l nn tng ca s tn ti v pht trin ca x hi. Vit Nam ta, do c im i ln ch ngha x hi t mt nc nng nghip lc hu, khng qua giai on pht trin t bn ch ngha, c s vt cht cn thiu thn v ngho nn, phng tin sn xut cn th s, trnh sn xut cn thp km; mun xy dng thnh cng ch ngha x hi, thc hin thng li mc tiu dn giu, nc mnh, x hi cng bng, dn ch v vn minh, cn phi tin hnh i mi t nc v nhiu mt, trong c i mi v kinh t, i mi c ch qun l, pht huy ni lc, thu ht ngoi lc, tng bc a nn kinh t tng trng bn vng, to ra ngun ca ci vt cht di do, khng ch p ng nhu cu tiu dng trong nc m cn phc v cho xut khu, u t trang thit b hin i, y mnh pht trin cc ngnh kinh t mi nhn, kt hp pht trin kinh t vi gii quyt cc vn x hi Cu 24: Hy trnh by mi quan h bin chng gia lc lng sn xut v quan h sn xut; lin h thc tin Vit Nam: 1. Khi nim a. Phng thc sn xut

31

l phm tr trit hc dng ch cch thc con ngi thc hin qu trnh sn xut vt cht nhng giai on lch s nht nh ca x hi loi ngi; l nhn t quyt nh tnh cht, kt cu x hi, quyt nh s vn ng v pht trin x hi. Tnh cht, kt cu ca x hi bao gm: giai cp, kt cu giai cp, quan h gia cc giai cp, quan im chnh tr, php quyn, o c, trit hc khng phi do nguyn vng v ch ca con ngi, khng phi do t tng v l lun, cng khng phi do hnh thc nh nc v php quyn quyt nh, m l do phng thc sn xut quyt nh; mt khi phng thc sn xut mi ra i thay th phng thc sn xut c lc hu th mi mt i sng x hi cng thay i cn bn. b. Lc lng sn xut l phm tr trit hc biu hin mi h gia con ngi vi gii t nhin; trnh ca lc lng sn xut th hin trnh chinh phc t nhin ca con ngi; chnh l kt qu ca nng lc thc tin ca con ngi trong qu trnh tc ng vo t nhin to ra ca ci vt cht bo m cho s tn ti v pht trin ca x hi loi ngi. Lc lng sn xut bao gm ngi lao ng vi k nng lao ng ca h v t liu sn xut, trc ht l cng c lao ng; con ngi trong lc lng sn xut lun lun vn ng v pht trin cng vi s pht trin ca khoa hc cng ngh, i t lao ng chn tay sang lao ng tr c; cng c lao ng l mt thnh t c bn ca lc lng sn xut, l sc mnh ca tr tu c vt th ha, trong mi thi i cng c lun l yu t ng nht ca lc lng sn xut, chnh s bin i, ci tin v hon thin khng ngng ca n gy nn nhng bin i su sc trong ton b t liu sn xut. c. Quan h sn xut l phm tr trit hc dng ch mi quan h gia con ngi vi con ngi trong qu trnh sn xut; cng nh lc lng sn xut, quan h sn xut thuc lnh vc i sng x hi, n tn ti khch quan, c lp vi thc con ngi. Quan h sn xut l quan h kinh t c bn ca mt hnh thi kinh t x hi; n tiu biu cho bn cht kinh t ca mt hnh thi kinh t x hi nht nh. Quan h sn xut bao gm nhng mt c bn sau: quan h gia ngi vi ngi i vi s hu v t liu sn xut, i vi vic t chc qun l v i vi qu trnh phn phi sn phm lao ng; cc mt ny c quan h hu c vi nhau, trong quan h i vi s hu v t liu sn xut c ngha quyt nh vi nhng quan h khc, l quan h xut pht, quan h c bn, quan h trung tm ca quan h sn xut; ngc li, quan h v t chc qun l v quan h v phn phi cng c vai tr quan trng, n quyt nh trc tip quy m, tc , hiu qu v xu hng pht trin ca mi nn sn xut, n gp phn cng c quan h s hu hoc lm bin dng quan h s hu. Trong x hi c hai hnh thc s hu v t liu sn xut l s hu t nhn v s hu x hi. 2. Quy lut v s ph hp ca quan h sn xut vi tnh cht v trnh pht trin ca lc lng sn xut Lc lng sn xut v quan h sn xut l hai mt ca phng thc sn xut, chng tn ti khng tch ri nhau, m tc ng bin chng ln nhau hnh thnh nn quy lut ph bin ca lch s pht trin x hi loi ngi, l quy lut v s ph hp gia quan h sn xut vi tnh cht v trnh ca lc lng sn xut; quy lut ny ch r tnh ph thuc khch quan ca quan h sn xut vo s pht trin ca lc lng sn xut, n lt mnh quan h sn xut tc ng tch cc tr li lc lng sn xut. Tnh cht ca lc lng sn xut l tnh cht ca qu trnh sn xut ra sn phm, qu trnh ny ph thuc vo tnh cht ca t liu sn xut v lao ng; lc lng sn xut c tnh cht c nhn th t liu sn xut mang tnh th cng, tnh cht lao ng l lao ng ring l; khi my mc ra i i hi phi c nhiu ngi cng hp tc mi to ra sn phm th lc lng sn xut pht trin v mang tnh x hi ha. Trnh ca lc lng sn xut
32

l trnh pht trin ca cng c lao ng, ca k thut, kinh nghim, k nng ca ngi lao ng, quy m sn xut, trnh phn cng lao ng; trnh sn xut cng cao th s phn cng lao ng cng t m. Quan h sn xut c hnh thnh, bin i, pht trin do lc lng sn xut quyt nh; trong qu trnh sn xut con ngi lun ci tin, hon thin cng c lao ng nng sut lao ng ngy cng cao hn v v vy thi quen, kinh nghim, kin thc khoa hc ca con ngi cng tin b hn; lc lng sn xut tr thnh yu t ng nht, cch mng nht, cn quan h sn xut l yu t tng i n nh, c khuynh hng lc hu hn so vi s pht trin ca lc lng sn xut; lc lng sn xut l ni dung ca phng thc sn xut, cn quan h sn xut l hnh thc x hi ca n; trong quan h gia ni dung v hnh thc th ni dung quyt nh hnh thc, hnh thc tc ng tr li ni dung. Cng vi s hnh thnh v pht trin ca lc lng sn xut, quan h sn xut cng hnh thnh v bin i cho ph hp vi tnh cht v trnh ca lc lng sn xut ; s ph hp to ng lc cho lc lng sn xut pht trin, khi t n mt trnh nht nh m quan h sn xut khng cn ph hp s pht sinh mu thun gay gt gia 2 mt ca phng thc sn xut; tt yu s dn n vic xa b quan h sn xut c, thay th bng quan h sn xut mi ph hp hn, m ng cho lc lng sn xut pht trin. Vic xa b quan h sn xut c thay th bng quan h sn xut mi cng c ngha l x b mt thng thc sn xut li thi thay bng mt phng thc sn xut mi tin b hn; trong x hi c giai cp, mu thun gia lc lng sn xut vi quan h sn xut l c s khch quan ca cc cuc u tranh giai cp, tt yu dn n cch mng x hi, lm cho x hi chuyn t hnh thi kinh t x hi ny sang hnh thi kinh t x hi khc cao hn. S tc ng tr li ca quan h sn xut i vi lc lng sn xut: quan h sn xut l hnh thc x hi m lc lng sn xut da vo pht trin, n tc ng tr li lc lng sn xut theo hng hoc thc y hoc km hm s pht trin ca lc lng sn xut; nu quan h sn xut ph hp vi tnh cht v trnh ca lc lng sn xut s tr thnh ng lc thc y m ng cho lc lng sn xut pht trin; ngc li quan h sn xut li thi, khng cn ph hp vi tnh cht v trnh ca lc lng sn xut n c tc dng km hm s pht trien ca lc lng sn xut, s km hm ny ch mang tnh tm thi, tt yu s c thay th bng mt quan h sn xut mi ph hp hn. S d quan h sn xut c th tc ng mnh m i vi lc lng sn xut, v n qui nh mc ch sn xut, qui nh h thng t chc qun l, quy nh phng thc phn phi sn phm lao ng, n nh hng n ng o ngi lao ng lc lng sn xut ch yu ca x hi. Quy lut v s ph hp gia quan h sn xut vi tnh cht v trnh ca lc lng sn xut l quy lut chung nht ca s pht trin x hi, qua s thay th k tip nhau 5 phng thc sn xut t thp n cao; tuy nhin tng quc gia khc nhau, do iu kin lch s x hi khc nhau c th khng phi tun t tri qua cc phng thc trn (v d: Vit Nam xy dng ch ngha x hi khng qua giai on pht trin t bn ch ngha v cng cuc i mi hin nay) Cu 25: Bin chng gia c s h tng v kin trc thng tng: 1. Mt s khi nim C s h tng l ton b nhng quan h sn xut hp thnh c cu kinh t ca mt hnh thi kinh t x hi; c s h tng bao gm cc quan h sn xut thng tr, cc quan h sn xut tn d ca x hi c v cc quan h sn xut mm mng ca x hi sau; c trng ca c s h tng do quan h sn xut thng tr quy nh, chi phi, n quy nh v tc ng trc tip n xu hng chung ca ton b i sng kinh t x hi Trong x hi c giai cp i khng th tnh cht giai cp ca c s h tng l do kiu quan h sn xut quy nh; tnh cht i khng giai cp v s xung t giai cp bt ngun ngay trong c s h tng. Kin trc thng tng l ton b nhng quan im t tng x hi, nhng thit ch tng ng v nhng quan h ni ti ca chng c hnh thnh trn mt c s h tng nht nh.
33

Mi yu t ca kin trc thng tng c c im ring, c quy lut pht trin ring, nhng khng tn ti tch ri nhau m lin h tc ng qua li ln nhau, u ny sinh trn c s h tng v phn nh c s h tng; trong c nhng yu t lin h trc tip vi c s h tng nh t chc chnh tr, php lut, c nhng yu t lin h gin tip c s h tng nh: trit hc, ngh thut, tn gio Kin trc thng tng ca x hi c giai cp i khng bao gm : t tng v thit ch ca giai cp thng tr, tn d cc quan im t tng ca x hi c, quan im t tng ca giai cp mi ra i, quan im t tng cc tng lp trung gian; song c trng chnh l s thng tr v chnh tr v t tng ca giai cp thng tr. B phn c quyn lc mnh nht ca kin trc thng tng trong x hi c giai cp i khng l nh nc; chnh nh c nh nc m t tng ca giai cp thng tr mi thng tr c ton b i sng x hi. 2. Mi quan h bin chng gia c s h tng v kin trc thng tng a. C s h tng quyt nh kin trc thng tng vai tr y th hin ch c s h tng no sinh ra kin trc thng tng y; giai cp no chim a v thng tr v kinh t th cng chim a v thng tr v i sng tinh thn; quan h sn xut no thng tr th cng to ra kin trc thng tng chnh tr tng ng, mu thun trong lnh vc kinh t quyt nh tnh cht mu thun trong lnh vc t tng. Vai tr quyt nh ca c s h tng i vi kin trc thng tng cn th hin ch, nhng bin i cn bn trong c s h tng sm hay mun s dn ti s bin i cn bn trong kin trc thng tng; s bin i din ra trong tng hnh thi kinh t x hi cng nh khi chuyn t mt hnh thi kinh t x hi ny sang hnh thi kinh t x hi khc. Khi c s h tng c mt i th kin trc thng tng m n sinh ra cng mt theo, song nhng nhn t ring r ca kin trc thng tng c vn cn tn ti trong mt thi gian di; khi c s h tng mi ra i th kin trc thng tng mi ph hp cng xut hin; trong x hi c giai cp i khng, s bin i din ra thng qua cuc u tranh giai cp gay go, phc tp m nh cao l cch mng x hi nhm chuyn t hnh thi kinh t x hi ny sang hnh thi kinh t x hi khc cao hn. b. S tc ng tr li ca kin trc thng tng i vi c s h tng Kin trc thng tng lun l lc lng tc ng mnh m n ton b cc mt ca i sng x hi v tc ng tch cc tr li c s h tng sinh ra n; s tc ng y c th hin chc nng x hi ca kin trc thng tng l bo v, duy tr, cng c v pht trin c s h tng sinh ra n, u tranh xa b c s h tng v kin trc thng tng c. Trong x hi c giai cp i khng, kin trc thng tng bo m s thng tr v chnh tr v t tng ca giai cp gi a v thng tr trong kinh t; nu giai cp thng tr khng xc lp s thng tr ca mnh v chnh tr t tng th c s kinh t khng th ng vng c. Trong cc b phn ca kin trc thng tng th nh nc gi vai tr c bit quan trng v c tc dng to ln i vi c s h tng; nh nc khng ch da vo t tng m cn da vo h thng php lut, cc cng c bo lc khc nh qun i, cnh st cng c a v thng tr ca mnh. Cc b phn khc ca kin trc thng tng nh: trit hc, o c, tn gio, ngh thut cng u tc ng mnh m n c s h tng bng nhng hnh thc khc nhau, song thng nhng tc ng phi thng qua nh nc, php lut v cc th ch tng ng. Trong bn thn kin trc thng tng cng din ra qu trnh bin i, pht trin c tnh c lp tng i, qu trnh cng ph hp vi c s h tng th s tc dng ca n cng c hiu qu; nh vy kin trc thng tng cc tc dng to ln i vi c s h tng khi n tc ng cng chiu vi quy lut vn ng ca c s h tng, ngc li, n s cn tr s pht trin ca c s h tng 3. Quan h gia c s h tng v kin trc thng tng trong qu trnh i mi theo nh hng x hi ch ngha nc ta hin nay
34

Trong qu trnh i mi, xy dng nn kinh t hng ha nhiu thnh phn, vn hnh theo c ch th trng c s qun l ca nh nc theo nh hng x hi ch ngha, chng ta tng bc xy dng c s h tng cho ch ngha x hi. C s h tng trong thi k qu nc ta chnh l mt c cu kinh t nhiu thnh phn (v d) trong kinh t nh nc gi vai tr ch o; cc thnh phn kinh t va khc nhau v vai tr, chc nng, tnh cht, song va thng nht vi nhau trong mt c cu nn kinh t quc dn thng nht, chng va cnh tranh nhau va lin kt, b sung cho nhau. Cc thnh phn kinh t vn hnh theo c ch th trng, song bn thn c ch th trng c tnh 2 mt: va tch cc, va tiu cc; do cn phi tng cng s qun l ca nh nc pht huy mt tch cc, hn ch mt tiu cc v m bo hot ng theo ng nh hng x hi ch ngha. Vic i mi kinh t, xy dng nn kinh t hng ha nhiu thnh phn nc ta khng th tch ri nhng vn chnh tr, vn ha, x hi-nhng vn thuc kin trc thng tng. Ngh quyt i hi ng ton quc khng nh, trong cng cuc i mi t nc phi gi vng mc tiu c lp dn tc vi ch ngha x hi, phi kin tr vi ch ngha Mc-Lnin v t tng H Ch Minh, lm cho ch ngha Mc-Lnin v t tng H Ch Minh gi vai tr chi phi trong i sng tinh thn ca nhn dn ta. Phi kt hp ngay t u i mi kinh t vi i mi chnh tr, ly i mi kinh t lm trng tm ng thi tng bc i mi v chnh tr; trong i mi chnh tr phi tin hnh tng bc, ph hp vi i mi kinh t, p ng yu cu ca i mi kinh t; mc tiu ch yu ca i mi v chnh tr l nhm thc hin tt dn ch x hi ch ngha, pht huy cao nht quyn lm ch ca nhn dn; dn ch phi i i vi k lut, k cng, chng cc oan, qu khch, li dng dn ch, nhn quyn nhm gy ri trt t, lm mt n nh chnh tr. thc hin iu , chng ta phi xy dng nh nc php quyn x hi ch ngha, nh nc ca dn, do dn, v dn; phi khng ngng i mi v nng cao nng lc lnh o, sc chin u ca ng c v chnh tr, t tng, t chc v cn b. i mi v kinh t phi gn lin vi pht trin cc lnh vc khoa hc, cng ngh, gio dc v o to, nhm nng cao dn tr, o to nhn lc, bi dng nhn ti; phi gn vi pht trin vn ha v thc hin cng bng x hi. Cu 26: Phn tch nh ngha giai cp ca L Nin; ngha ca vn trong vic phn tch mi quan h giai cp nc ta hin nay? 1. Giai cp l g? Giai cp l mt trong nhng vn quan trng ca trit hc; vn giai cp c cc nh trit hc a ra nhiu cch gii thch khc nhau, tu thuc vo a v, quan im ca tng h thng trit hc. Nhiu nh trit hc ca cc giai cp bc lt th cho rng s khc nhau v giai cp l do c s khc nhau v chng tc, mu da, v ti nng, v a v x hi; cc nh trit hc theo thuyt t nhin th cho rng giai cp l nhng tp on ngi khc nhau v chng tc v tm l. Ch ngha duy vt lch s ch ra rng, cc giai cp trong x hi hnh thnh mt cch khch quan, gn lin vi nhng giai on lch s nht nh ca qu trnh sn xut vt cht. LNin a ra nh ngha: giai cp l nhng tp on ngi to ln, khc nhau v a v trong mt h thng sn xut x hi nht nh trong lch s, khc nhau v quan h ca h i vi nhng t liu sn xut, v vai tr ca h trong t chc lao ng x hi v nh vy l khc nhau v cch thc hng th v v phn ca ci x hi t hoc nhiu m h c hng. Qua nh ngha trn cho thy, ni n giai cp l ni n mt h thng cc tp on ngi trong mt ch kinh t x hi nht nh, do ch y sn sinh ra; mi giai cp trong lch s u c c im ring, tuy nhin nh ngha ca LNin cho php ta nm c du hiu c trng chung nht, c bn nht, nhng du hiu ph bin v n nh nht ca giai cp. Giai cp l phm tr kinh t x hi c tnh lch s; giai cp khng phi l sn phm ca sn xut ni chung m l sn phm ca h thng sn xut x hi nht nh trong lch s; mt h thng giai cp tng ng vi mt h
35

thng sn xut x hi, do khng th hiu c trng ca tng giai cp c th nu khng t n trong mi quan h vi cc giai cp i lp khc (v d: giai cp t sn v giai cp v sn). Ni n giai cp l ni n s khc nhau gia cc tp on ngi v a v trong mt h thng kinh t x hi nht nh, trong tp on ngi ny l thng tr, cn tp on ngi kia l b tr ; s khc nhau y th hin ch: Khc nhau v quan h i vi t liu sn xut; y l s khc nhau c bn nht, quy nh s khc nhau v a v ca cc giai cp trong x hi (v d). Khc nhau v vai tr trong t chc lao ng x hi, trong t chc qun l sn xut; tp on no chim hu t liu sn xut ng nhin gi vai tr lnh o, ch huy hot ng sn xut v lu thng hng ha ti tng n v kinh t v trn quy m ton x hi. Khc nhau v phng thc thu nhn ca ci x hi; cc giai cp thng tr chim ot gi tr thng d ca cc giai cp b tr; ch phn phi trong x hi c giai cp i khng l ch phn phi bt cng v phn ln ca ci nm trong tay giai cp thng tr, phn t i cn li thuc v lc lng ng o trong x hi l nhng ngi lao ng. 2. Ngun gc v kt cu giai cp V ngun gc giai cp trong x hi c nhiu nhm ngi, tp on ngi c phn bit bng nhng c trng khc nhau: tui tc, gii tnh, dn tc, chng tc, quc gia, ngh nghip trong nhng s khac nhau c mt s l do nguyn nhn t nhin, mt s khc l do nguyn nhn x hi; nhng s khc bit t n khng sn sinh ra s i lp v x hi; ch c trong nhng iu kin nht nh mi dn n s phn chia x hi thnh nhng giai cp khc nhau. Ch ngha duy vt lch s khng nh, s phn chia x hi thnh nhng giai cp l do nguyn nhn kinh t; trong x hi cng sn nguyn thy, trnh lc lng sn xut thp km, nng sut lao ng cha cao, x hi cha c sn phm d tha, con ngi phi nng ta vo nhau sng; giai cp cha th xut hin. Sn xut x hi dn dn c pht trin, vic s dng cng c bng kim loi lm cho nng sut lao ng tng ln; dn ti s phn cng lao ng trong x hi, chn nui tch ra khi trng trt, sn xut th cng dn tr thnh ngnh tng i c lp vi nng nghip, lao ng tr c tch khi lao ng chn tay; sn xut mang tnh c th, gia nh t ra c hiu qu hn, ch t hu ra i; x hi phn ha thnh cc giai cp khc nhau, hnh thnh giai cp thng tr v giai cp b tr. Nh vy, s hnh thnh giai cp din ra theo hai con ng: th nht l s phn ha bn trong ni b cng x thnh k bc lt v ngi b bc lt; th hai l nhng t binh b bt trong chin tranh gia cc b lc; ch c giai cp u tin trong lch s pht trin ca x hi loi ngi l ch chim hu n l, tip theo l ch phong kin, ch t bn ch ngha l bc pht trin cui cng v cao nht ca x hi c giai cp. V kt cu giai cp trong x hi trong x hi c giai cp, mi hnh thi kinh t x hi c mt kt cu giai cp nht nh; khi hnh thi kinh t x hi ny thay th hnh thi kinh t x hi khc th kt cu giai cp cng thay i. Mi kt cu giai cp trong x hi c giai cp u c cc giai cp c bn, giai cp khng c bn v tng lp trung gian; nhng giai cp c bn l nhng giai cp gn lin vi s xut hin v tn ti ca phng thc sn xut thng tr trong x hi; s i khng v cuc u tranh ca cc giai cp biu hin mu thun c bn ca phng thc sn xut sinh ra chng; nhng giai cp khng c bn l nhng ngi nng dn t do c t rung t trong ch chim hu n l, l giai cp n l, ch n vi t cch l tn d ca ch c, giai cp t sn vi t cch l mm mng ca x hi mi trong x hi phong kin.; tng lp trung gian l sn phm ca chnh phng thc sn xut ang thng tr, l kt qu ca qu trnh phn ha x hi din ra khng ngng trong x hi, l tng lp bnh dn trong x hi n l, l tng lp tr thc, tiu t sn trong x hi t bn Cng vi s pht trin ca sn xut, mi giai cp trong mt kt cu giai cp cng c nhng bin i nht nh, nhng bin i y dn n nhng thay i a v ca cc giai cp trong h thng sn xut x hi.
36

3. ngha phng php lun Phn tch giai cp v kt cu giai cp cng vi nhng bin i ca n gip ta hiu a v, vai tr v thi chnh tr ca mi giai cp i vi mi cuc vn ng lch s, t bit l trong cuc u tranh giai cp trong thi i ngy nay. Cu 27: u tranh giai cp l g? Phn tch ni dung c bn ca cuc u tranh giai cp nc ta hin nay? 1. Giai cp v kt cu giai cp: (nh cu 26) 2. u tranh giai cp: l mt trong nhng ng lc pht trin ca x hi c giai cp i khng; thc cht l cuc u tranh ca nhng giai cp c li ch cn bn i lp nhau, biu hin thng qua xung t gia lc lng sn xut mi vi quan h sn xut gi ci c gii quyt, bc qu chuyn t ch x hi ny sang ch x hi khc cao hn. u tranh giai cp l quy lut chung ca x hi c giai cp, song quy lut y c nhng biu hin c th trong tng x hi c th, iu do kt cu giai cp ca mi x hi, do a v lch s ca mi giai cp cch mng trong tng phng thc sn xut, do tng quan lc lng ca cc giai cp trong x hi quy nh. u tranh giai cp khng ch th hin trong thi k cch mng x hi m cn c trong thi k ha bnh; trong thi k ny, u tranh giai cp nh hng ln n s pht trin ca lc lng sn xut, chng nhng c tc dng ci to x hi, xa b cc lc lng x hi phn ng m n cn c tc dng ci to bn thn cc giai cp cch mng (v d). Nhng ci cch tin b nht nh ca mt quc gia l kt qu ca u tranh giai cp trong nc v p lc ca cuc u tranh giai cp cc nc trn th gii (v d). Trong x hi c giai cp, s pht trin cc mt vn ha, ngh thutkhng th khng mang du n ca u tranh giai cp v do cuc u tranh giai cp thc y (v d). Ngy nay c 3 hnh thc u tranh ca giai cp cng nhn trong x hi t bn , l: u tranh kinh t, u tranh t tng v u tranh chnh tr; c ba hnh thc u tranh trn u quan trng, mc tiu cui cng ca u tranh kinh t, u tranh t tng chnh l tin ln u tranh chnh tr, ginh li cc quyn t do dn ch v cui cng l ginh ly chnh quyn v tay nhn dn. Ch c bo lc cch mng mi chng li bo lc phn cch mng. 3. Ni dung u tranh giai cp nc ta hin nay Trong thi k qu i ln ch ngha x hi nc ta, x hi vn tn ti lu di cc giai cp, cc mu thun giai cp; u tranh giai cp l mt thc t khch quan v c din ra v cng gay go v phc tp trong iu kin mi: - ng ca giai cp cng nhn ginh ly chnh quyn. - Mc tiu u tranh trc tip ca giai cp cng nhn thay i t mc tiu ginh chnh quyn sang mc tiu c bn v ch yu l cng c chnh quyn ca nhn dn lao ng, xy dng thnh cng ch ngha x hi m trng tm l xy dng kinh t. Do vy, giai cp cng nhn di s lnh o ca ng phi s dng tng hp, linh hot cc hnh thc u tranh mi, trong c u tranh bng bo lc v bng ha bnh, bng gio dc thuyt phc v bng hnh chnh, php ch, bng chnh tr, qun s vi kinh t, bng ci to quan h c li thi xy dng quan h mi tin b, bng lin minh gia giai cp cng nhn vi cc giai cp v tng lp khc. Mt khc, thc hin mc tiu dn giu nc mnh x hi cng bng dn ch v vn minh, vn c bn l phi pht trin mnh m nn kinh t hng ha nhiu thnh phn, vn hnh theo c ch th trng, c s qun l ca nh nc theo nh hng x hi ch ngha; thc hin cng nghip ha hin i ha t nc, xy dng ch ngha x hi i i vi bo v t quc x hi ch ngha.
37

Ton b s nghip trn y l li ch cn bn ca dn tc v nhn dn lao ng, tt c cc giai cp v tng lp trong x hi u tn ng, tuy nhin cng cn mt b phn nh v quyn li ch k, v hn th giai cp, v ang lin kt vi cc th lc phn ng quc t chng li s nghip cch mng ca nhn dn ta. V vy, u tranh giai cp trong thi k qu nc ta, trc ht l cuc u tranh gia mt bn l qun chng nhn dn lao ng, cc lc lng x hi i theo con ng m ng v Bc h la chn, vi mt bn l cc th lc, cc t chc, cc phn t chng c lp dn tc v ch ngha x hi, chng ng, nh nc v php lut, ph hoi trt t x hi v an ninh quc gia. Cc th lc phn ng trong v ngoi nc chng i con ng cch mng ca nhn dn ta ch yu thng qua m mu din bin ha bnh nhm th tiu s lnh o ca ng, lm tan r h t tng, tin ti lt chnh quyn nhn dn. Cuc u tranh gia 2 con ng x hi ch ngha v t bn ch ngha cng l biu hin ca u tranh giai cp trong thi k qu nc ta; y l cuc u tranh gia nhn t thc y t nc pht trin theo nh hng x hi ch ngha vi cc nhn t thc y t nc dch chuyn theo hng t bn ch ngha; cuc u tranh ny din ra hng ngy, hng gi trn tt c cc lnh vc ca i sng x hi. Trong c cu giai cp nc ta hin nay, ngoi cng nhn, nng dn, tr thc v cc tng lp nhn dn lao ng khc, cn c tng lp t sn, tng lp ny c iu kin pht trin trong nen kinh t th trng; xut hin mu thun gia giai cp cng nhn v nhn dn lao ng vi tng lp t sn, y l mu thun gia lao ng v bc lt lao ng song trong thi k qu ch l mu thun trong ni b nhn dn. Kinh t t bn t nhn l mt b phn khng th thiu ca nn kinh t nhiu thnh phn v tng lp t sn c vai tr tch cc trong s nghip pht trin kinh t, c kh nng tham gia tch cc trong s nghip cng nghip ha hin i ha t nc; trong x hi hin nay, li ch cn bn ca cc nh t sn thng nht vi li ch chung cng ng; quan h gia giai cp cng nhn v nhn dn lao ng vi tng lp t sn l quan h va hp tc va u tranh, u tranh chng nhng khuynh hng tiu cc, phi x hi ch ngha thc hin mc tiu dn giu nc mnh x hi cng bng dn ch v vn minh. Cu 30: Tn ti x hi l g? Nhng yu t c bn ca tn ti x hi v vai tr ca n trong i sng x hi? 1. Khi nim Tn ti x hi l sinh hot vt cht v nhng iu kin sinh hot vt cht ca x hi, bao gm cc yu t chnh nh phng thc sn xut vt cht, iu kin t nhin (hon cnh a l, dn s v mt dn s) trong phng thc sn xut vt cht l yu t c bn nht. 2. Vai tr ca tn ti x hi - Tn ti x hi quyt nh thc x hi. - Mi khi tn ti x hi thay i nht l phng thc sn xut bin i th nhng vn thuc v thc x hi cng bin i theo (t tng, l lun, quan im, trit hc, php lut, o c) - Tn ti x hi quyt nh thc x hi khng phi mt cch gin n, trc tip m thng thng qua cc khu trung gian. Cu 31: thc x hi l g? Phn tch vai tr ca thc php quyn i vi cc hnh thi thc x hi khc? 1. Khi nim Y thc x hi l mt tinh thn ca i sng x hi, bao gm nhng quan im, t tng, tnh cm, tm l, truyn thng ny sinh t tn ti x hi v phn nh tn ti x hi trong nhng giai on pht trin nht nh. thc x hi v thc c nhn tn ti trong mi lin h hu c, bin chng vi nhau, thm nhp vo nhau v lm phong ph cho nhau; trong thc c nhn l th gii tinh thn ca mt con ngi ring bit, c th, thc c nhn cng phn nh tn ti x hi nhng khng th mang tnh x hi, khng th l quan im, t tng, tnh cm ca c mt cng ng, mt tp on x hi, mt thi i x hi nht nh.
38

Tu theo gc xem xt, ngi ta c th phn loi thc x hi theo cc dng sau: - thc x hi thng thng v thc l lun: thc x hi thng thng l nhng tri thc, nhng quan nim ca con ngi hnh thnh mt cch trc tip trong hot ng thc tin hng ngy, cha c h thng ha, khi qut ha. thc l lun l nhng t tng, quan im c h thng ha, khi qut ha thnh cc hc thuyt x hi, c trnh by di dng nhng khi nim, phm tr, quy lut. thc x hi thng thng phn nh sinh ng, trc tip nhiu mt i sng x hi ca con ngi, tuy trnh thc x hi thng thng thp hn trnh thc l lun nhng nhng tri thc, kinh nghim phong ph ca n l tin quan trng cho vic hnh thnh cc l thuyt khoa hc. Ngc li, thc l lun c kh nng phn nh hin thc khch quan mt cch khi qut, su sc v chnh xc, vch ra cc mi lin h bn cht ca s vt, hin tng. - Tm l x hi v h t tng x hi: Tm l x hi bao gm ton b tnh cm, c mun, thi quen, tp qun ca con ngi, ca mt b phn x hi hoc ca ton x hi, hnh thnh di nh hng trc tip ca i sng hng ngy ca h v phn nh i sng . c im ca tm l x hi l phn nh mt cch trc tip iu kin sng hng ngy ca con ngi, l s phn nh c tnh cht t pht, thng ghi li nhng mt b ngoi ca tn ti x hi, n khng c kh nng vch ra y , r rng v su sc bn cht cc mi quan h x hi. H t tng l trnh cao ca thc x hi, n c hnh thnh khi con ngi nhn thc su sc v nhng iu kin sinh hot vt cht ca mnh; h t tng l nhn thc l lun v s tn ti, l h thng nhng quan im t tng, l kt qu ca s khi qut ha nhng kinh nghim x hi; h t tng c hnh thnh mt cch t gic do cc nh t tng ca mt giai cp nht nh to ra v c truyn b rng ri trong x hi Tm l x hi v h t tng x hi tuy l hai trnh , hai phng thc phn nh khc nhau ca thc x hi, nhng chng c mi quan h qua li nhau, chng c cng mt ngun gc l tn ti x hi, u phn nh tn tai x hi; tm l x hi to iu kin thun li hoc gy tr ngi cho s hnh thnh, truyn b, tip thu ca con ngi i vi mt h t tng nht nh; ngc li h t tng khoa hc s thc y tm l x hi pht trin theo chiu hng ng n, lnh mnh, c li cho tin b x hi; tuy nhin, h t tng khng ra i trc tip t tm l x hi m l bt ngun t nhng hc thuyt, t tng, quan im tn ti trc . 2. Tnh giai cp ca thc x hi thc x hi phn nh iu kin sinh hot vt cht ca x hi; trong x hi c giai cp, mi giai cp c iu kin sinh hot vt cht ring, c a v v li ch khng ging nhau, do thc ca cc giai cp cng khc nhau, thm ch i lp nhau, to thnh tnh giai cp ca thc x hi. Tnh giai cp ca thc x hi biu hin mi mt i sng tinh thn ca x hi, thc thng thng, thc l lun, tm l x hi v h t tng x hi. Trong x hi c giai cp i khng th t tng thng tr ca mi thi i bao gi cng l t tng ca giai cp thng tr v kinh t v chnh tr; cc giai cp b tr thng phi chu nh hng ca t tng ny, tuy nhin mc nh hng ty thuc vo trnh pht trin thc cch mng ca giai cp b tr. Vic khng nh tnh giai cp ca thc x hi khng ph nhn vai tr v c im ca thc c nhn ; thc c nhn l thc ca mi con ngi trong x hi, v bn cht l s biu hin ca thc giai cp, do nhng iu kin sinh hot chung ca giai cp quyt nh; song xut pht t nhng hon cnh sng khc nhau, kh nng khc nhau nn n cng mang nhng c im ring, to thnh nhng c tnh, nhn cch ring, lm cho th gii tinh thn ca c nhn ny khc vi th gii tinh thn ca c nhn khc cng giai cp. 3. Cc hnh thi ca thc x hi a. thc chnh tr
39

xut hin trong x hi c giai cp v nh nc; n phn nh cc mi quan h chnh tr, kinh t, x hi gia cc giai cp, cc dn tc, cc quc gia, cng nh thi ca giai cp i vi vn quyn lc nh nc; c trng ca thc chnh tr l th hin trc tip v tp trung nht li ch giai cp; h t tng chnh tr th hin ngay trong ng li cng lnh chnh tr ca cc chnh ng, cng nh trong lut php chnh sch nh nc; h t tng chnh tr c hnh thnh mt cch t gic n c cc nh t tng ca giai cp xy dng v truyn b. thc chnh tr c vai tr quan trng i vi s pht trin ca x hi; n tc ng trc tip tr li c s kinh t v thc y kinh t pht trin; tc ng tch cc hay tiu cc ca thc chnh tr tu thuc vo tnh cht tin b, cch mng hay lc hu, phn cch mng ca giai cp mang h t tng ; Ch ngha Mc Lnin-h t tng ca giai cp cng nhn l h t tng trit cch mng v tht s khoa hc, n dn dt giai cp cng nhn v nhn dn lao ng tin hnh cuc u tranh mt cch t gic nhm xa b ch ngi bc lt ngi, xy dng mt x hi mi tt p, cng bng, x hi x hi ch ngha. b. thc php quyn l ton b cc t tng v quan im ca mt giai cp v bn cht v vai tr ca php lut, v quyn v ngha v ca nh nc, cc t chc x hi v cng dn, v tnh hp php v khng hp php ca hnh vi con ngi trong x hi; cng nh thc chnh tr, thc php lut ra i cng vi nh nc, n phn nh trc tip cc quan h kinh t ca x hi thng qua nhng vn bn lut. Php lut l ch ca giai cp thng tr c th hin thnh lut; mi ch x hi, mi nh nc ch c mt h thng php lut ca giai cp nm chnh quyn, nhng trong x hi c giai cp i khng, cc giai cp khc nhau c thc khc nhau v php lut, phn nh li ch ca giai cp mnh. Ra i v tn ti trong x hi c giai cp v nh nc, nn thc php quyn lun mang tnh cht giai cp; giai cp thng tr cng c a v ca mnh khng ch bng php lut m cn da trn h t tng php quyn lp lun v s cn thit v tnh hp l ca lut php do mnh t ra. Php lut v h t tng php quyn x hi ch ngha ly ch ngha Mc-Lnin-h t tng ca giai cp cng nhn lm nn tng, phn nh li ch ca ton th nhn dn lao ng, bo v c s kinh t ca ch ngha x hi v trt t x hi ch ngha; php lut x hi ch ngha tr thnh cng c sc bn bo v ch v tr thnh ch chung ca mi ngi, c mi ngi chp hnh mt cch t gic, nh nc x hi ch ngha di s lnh o ca ng cn khng ngng y mnh cng tc gio dc thc chnh tr v thc php lut cho nhn dn. c. thc o c: l ton b nhng quan nim v thin v c, tt v xu, lng tm v trch nhim, hnh phc v cng bng v v nhng quy tc nh gi, iu chnh hnh vi ng x gia c nhn vi x hi, gia c nhn vi c nhn trong x hi. Nhng quan nim v o c c hnh thnh rt sm trong x hi cng sn nguyn thy; khi x hi c giai cp ra i, thc o c c hnh thnh v pht trin nh mt hnh thi thc x hi ring. thc o c v o c pht trin khng tch ri vi s pht trin ca x hi; thc o c phn nh tn ti x hi di dng quy tc iu chnh hnh vi con ngi bng d lun x hi; n bao gm h thng tri thc v gi tr v nh hng gi tr o c, tnh cm v l tng o c, trong tnh cm o c c ngha quan trng nht, nu thiu n th nhng khi nim, phm tr v o c khng th chuyn ha thnh hnh vi o c. S thc v lng tm, vinh d v trch nhim phn nh kh nng t ch ca con ngi, l sc mnh c bit ca o c, l nt c bn quy nh gng mt o c ca con ngi, l biu hin bn cht x hi ca con ngi. Trong x hi c giai cp nhng ni dung ch yu ca thc o c mang tnh giai cp, n phn nh cc mi quan h gia cc giai cp trong x hi; o c cng sn c hnh thnh trong cuc u tranh cch mng ca giai cp cng nhn, bt ngun t o c cch mng ca giai cp cng nhn; o c cng sn k tha v pht huy nhng gi tr o c ca loi ngi, trc ht l ca nhn dn lao ng; phn nh mi quan h kinh t trong x hi khng cn giai cp, khng cn ngi bc lt ngi, n i hi phi hi ha trong s pht trin gia c nhn v tp th; coi trng s pht trin ton din ca c nhn, ng thi chng mi biu bin ca ch ngha c nhn.
40

o c cng sn th hin ch ngha nhn o cao nht, phn nh bn cht ca x hi mi, ly hnh phc con ngi lm mc ch ca s pht trin; ni dung ca o c cng sn cn bao gm ch ngha yu nc, ch ngha quc t v sn; s hnh thnh o c cng sn l kt qu ca qu trnh gio dc, u tranh lu di, bn b, loi b dn tn d ca x hi c. d. thc tn gio: theo Anghen tt c mi tn gio ch l s phn nh h o vo trong u c ngi ca nhng lc lng bn ngoi chi phi cuc sng hng ngy ca h, ch l s phn nh trong nhng lc lng trn th mang hnh thc ca nhng lc lng siu trn th. Tn gio xut hin v tn ti c ngun gc nhn thc v ngun gc x hi; ngun gc nhn thc ca tn gio l do trnh nhn thc cn hn ch v nhng hin tng t nhin cho nn thn thnh ha lc lng t nhin thnh mt lc lng thn b, nhng nu dng li nhn thc thp km th cha gii thch v nim tin tn gio, v nhn thc ca con ngi vi th gii l v cng, v tn v mang tnh tng i; ngun gc x hi l s bt lc ca con ngi trc nhng lc lng x hi gy ra nhiu tai ha cho h, l s p bc giai cp, l ch ngi bc lt ngi, h t ra bt lc trc bt cng v tai ha v t m c v mt th hnh phc o trn thin ng. Tn gio vi tnh cch l hnh thi thc x hi, bao gm tm l tn gio v h t tng tn gio. Tm l tn gio l ton b nhng biu tng, tnh cm, tm trng, thi quen ca qun chng v tn ngng tn gio; h t tng tn gio l h thng gio l ca cc gio s, cc nh thn hc to ra v truyn b trong x hi; gia tm l tn gio v h t tng tn gio c mi quan h mt thit nhau, b sung cho nhau, tm l tn gio em li cho h t tng tn gio mt tnh cht c trng, mt sc thi ring, h t tng tn gio gii thch cho tm l tn gio, khi qut thnh gio l. thc tn gio l mt hnh thi thc x hi mang tnh cht tiu cc, lun c cc giai cp thng tr s dng nh mt cng c p bc tinh thn, mt phng tin cng c a v thng tr ca h. Ch ngha Mc Lnin cho rng, iu kin tin quyt hn ch tnh cht tiu cc ca thc tn gio chnh l xa b ngun gc x hi ca tn gio, ngha l phi tin hnh mt cuc cch mng trit nhm ci to c tn ti x hi v thc x hi. Cu 32: Phn tch mi quan h bin chng gia tn ti x hi vi thc x hi? 1. Khi nim: nh cu 30 v 31. 2. Mi quan h bin chng gia tn ti x hi vi thc x hi. a. Tn ti x hi quyt nh thc x hi. - Tn ti x hi quyt nh thc x hi. - Mi khi tn ti x hi thay i nht l phng thc sn xut bin i th nhng vn thuc v thc x hi cng bin i theo (t tng, l lun, quan im, trit hc, php lut, o c) - Tn ti x hi quyt nh thc x hi khng phi mt cch gin n, trc tip m thng thng qua cc khu trung gian. b. thc x hi tng i c lp vi tn ti x hi Khi khng nh vai tr quyt nh ca tn ti x hi i vi thc x hi cc nh duy vt lch s khng xem thc x hi nh l mt yu t th ng, tri li cn nhn mnh tnh tch cc ca thc x hi i vi i sng kinh t x hi, nhn mnh tnh c lp tng i ca thc x hi trong mi quan h vi tn ti x hi. Tnh c lp tng i ca thc x hi th hin ch: - thc x hi thng lc hu hn so vi tn ti x hi. Lch s pht trin ca x hi loi ngi cho thy nhiu khi x hi c mt i nhng thc x hi ca x hi vn cn tn ti, nht l trong lnh vc tm l x hi; nguyn nhn ca biu hin ny l do: hc x hi phn nh tn ti x hi, thc x hi l ci c sau, bin i sau; do thi quen, tp qun, truyn thng chi phi; do cc lc lng x hi, ng phi chnh tr, giai cp li thi tm mi cch duy tr thc x hi c, chng li thc x hi mi ca nhng lc lng tin b, cch mng; do tnh cht bo th ca mt s hnh thi thc c th, ca nhng t tng cha ng cc hnh thi thc nh t tng tn gio, chun mc o c
41

- thc x hi c th vt trc tn ti x hi: trong nhng iu kin nht nh, t tng ca con ngi nht l nhng t tng khoa hc tin tin c th ng vai tr tin phong, vt trc s pht trin ca tn ti x hi, d bo c tng lai v c tc dng t chc, c o hot ng thc tin ca con ngi, hng hot ng vo vic giI quyt nhng nhim v mi do s pht trin chn mui ca i sng vt cht x hi t ra. Ch ngha Mc Lnin l h t tng ca giai cp cch mng nht ca thi i-giai cp cng nhn ra i trong lng x hi t bn, nhng ch ra c nhng quy lut vn ng tt yu ca x hi loi ngi ni chung, x hi t bn ni ring, qua ch ra rng x hi t bn s b thay th bi x hi cng sn. Khi ni t tng tin tin c th i trc tn ti x hi, d kin c qu trnh khch quan ca s pht trin x hi, iu khng c ngha l thc x hi khng chu s quyt nh ca tn ti x hi, m ngc li n phn nh mt cch chnh xc, su sc tn ti x hi. - thc x hi c tnh k tha trong s pht trin ca mnh: lch s pht trin i sng tinh thn ca x hi cho thy rng nhng quan im l lun ca mi thi i c to nn trn c s k tha nhng thnh tu l lun ca cc thi i trc; v d: ch ngha Mc Lnin l s k tha nhng tinh hoa t tng ca loi ngi, m trc tip l nn trit hc c in c, kinh t chnh tr hc c in Anh, ch ngha x hi khng tng php. Do thc mang tnh k tha trong s pht trin, nn khng th gii thch c mt t tng no ch da vo tn ti x hi, nhng quan h kinh t hin c m khng ch n cc giai on pht trin trc . Tnh k tha ca s pht trin thc chnh l mt trong nhng nguyn nhn gip chng ta giI thch c v sao mt nc km pht trin hn v kinh t nhng t tng li mt trnh cao (v d: Php v Anh). Trong x hi c giai cp, tnh k tha ca thc x hi bao gi cng gn lin vi tnh giai cp; nhng giai cp khc nhau k thanhng ni dung thc khc nhau ca thi i trc; giai cp tin tin tip nhn nhng l lun tin b do x hi c li, loi b nhng t tng phn tin b, khng cn ph hp vi thi i ca mnh; ngc li nhng nh t tng li thi ca cc giai cp li thi c gng lm sng li nhng g lc hu ph hp vi li ch ca mnh, ph hoc xuyn tc nhng di sn vn ha tin b. V vy khi tin hnh cuc u tranh giai cp trn lnh vc thc, khng nhng phi ch ra tnh cht phn khoa hc, phn tin b ca nhng t tng phn ng trong iu kin hin nay m cn phi ch ra ngun gc l lun ca chng trong lch s. Quan im ca trit hc Mc Lnin v tnh k tha ca thc x hi c ngha to ln i vi s nghip xy dng nn vn ho tinh thn ca x hi x hi ch ngha, theo hng va pht huy tinh hoa vn ha nhn loi va gi gn v pht trin nn vn ha mang m bn sc vn ha dn tc. - S tc ng qua li ca cc hnh thi thc x hi: thc x hi c th hin di nhiu hnh thc nh: chnh tr, php quyn, o c, trit hc, ngh thut, tn giomi hnh thi thc x hi phn nh mt i tng nht nh, mt phm vi nht nh ca tn ti x hi, nhng gia chng c mi lin h vi nhau; s lin h tc ng lm cho mi hnh thi thc c nhng tnh cht v nhng mt khng th gii thch c mt cch trc tip bng tn ti x hi hay bng cc iu kin vt cht. mi thi i, tu theo hon cnh lch s x hi c th m thng c hnh thi thc no ni ln hng u chi phi cc hnh thi thc khc; v d: Hy Lp c i, trit hc v ngh thut ng vai tr chi phi, cn Chu u thi trung c th tn gio. Trong s tc ng ln nhau gia cc hnh thi thc th thc chnh tr c vai tr c bit quan trng, chi phi trc tip cc hnh thi thc khc. - thc x hi tc ng tr li tn ti x hi: y l biu hin quan trng ca tnh c lp tng i ca thc x hi; trong x hi c giai cp, thc mang tnh giai cp, c thc tin b, cch mng, c thc lc hu; nhng thc tin b, khoa hc, cch mng, ph hp vi quy lut khch quan c tc dng thc y x hi pht trin i ln, cn thc lc hu s km hm s pht trin ca x hi. Mc nh hng ca t tng i vi tn ti x hi tu thuc vo iu kin, hon cnh c th, vo tnh cht cc mi quan h kinh t m trn t tng ny sinh, vo vai tr lch s ca giai cp mang ngn c t tng,
42

vo mc phn nh ng n ca t tng i vi cc nhu cu pht trin ca x hi, vo mc m rng t tng trong qun chng. Cu 33: Phn tch bn cht v ngun gc ca thc tn gio? Quan im ca Ch ngha Mc L Nin v tn gio di Ch ngha x hi l g? thc tn gio: theo Anghen tt c mi tn gio ch l s phn nh h o vo trong u c ngi ca nhng lc lng bn ngoi chi phi cuc sng hng ngy ca h, ch l s phn nh trong nhng lc lng trn th mang hnh thc ca nhng lc lng siu trn th. Tn gio xut hin v tn ti c ngun gc nhn thc v ngun gc x hi ; ngun gc nhn thc ca tn gio l do trnh nhn thc cn hn ch v nhng hin tng t nhin cho nn thn thnh ha lc lng t nhin thnh mt lc lng thn b, nhng nu dng li nhn thc thp km th cha gii thch v nim tin tn gio, v nhn thc ca con ngi vi th gii l v cng, v tn v mang tnh tng i; ngun gc x hi l s bt lc ca con ngi trc nhng lc lng x hi gy ra nhiu tai ha cho h, l s p bc giai cp, l ch ngi bc lt ngi, h t ra bt lc trc bt cng v tai ha v t m c v mt th hnh phc o trn thin ng. Tn gio vi tnh cch l hnh thi thc x hi, bao gm tm l tn gio v h t tng tn gio . Tm l tn gio l ton b nhng biu tng, tnh cm, tm trng, thi quen ca qun chng v tn ngng tn gio; h t tng tn gio l h thng gio l ca cc gio s, cc nh thn hc to ra v truyn b trong x hi; gia tm l tn gio v h t tng tn gio c mi quan h mt thit nhau, b sung cho nhau, tm l tn gio em li cho h t tng tn gio mt tnh cht c trng, mt sc thi ring, h t tng tn gio gii thch cho tm l tn gio, khi qut thnh gio l. thc tn gio l mt hnh thi thc x hi mang tnh cht tiu cc, lun c cc giai cp thng tr s dng nh mt cng c p bc tinh thn, mt phng tin cng c a v thng tr ca h. Ch ngha Mc Lnin cho rng, iu kin tin quyt hn ch tnh cht tiu cc ca thc tn gio chnh l xa b ngun gc x hi ca tn gio, ngha l phi tin hnh mt cuc cch mng trit nhm ci to c tn ti x hi v thc x hi. Bng hnh ng tch cc cch mng ca mnh, qun chng khng nhng ci to x hi m cn ci to bn thn, gii phng thc mnh khi nhng quan nim sai lm, k c nhng o tng tn gio. Trong x hi c i khng giai cp, cuc u tranh ca qun chng b bc lt chng k bc lt gi vai tr quyt nh trong vic xa b nhng ngun gc x hi ca tn gio; do khng c coi nh vic tuyn truyn gio dc t tng duy vt khoa hc, ng thi khng ngng nng cao trnh nhn thc mi mt cho qun chng. Da vo nhng lun im khoa hc ca Ch ngha McLnin, ng ta lun thi hnh chnh sch tn gio ng n, chnh sch tn trng t do tn ngng v t do khng tn ngng ca mi cng dn; khng phn bit quyn li v ngha v ca ngi c hay khng c tn ngng; tuyt i khng xm phm vo tnh cm tn gio ca cng dn c o; ng thi x l nghim theo php lut nhng hnh vi li dng tn gio chng ch , gy chia r cc tn gio v ng bo cc tn gio. Cu 34: Phn tch vai tr ca thc o c i vi vic xy dng nhng c tnh ca con ngi mi X hi ch ngha nc ta hin nay? thc o c l ton b nhng quan nim v thin v c, tt v xu, lng tm v trch nhim, hnh phc v cng bng v v nhng quy tc nh gi, iu chnh hnh vi ng x gia c nhn vi x hi, gia c nhn vi c nhn trong x hi. Nhng quan nim v o c c hnh thnh rt sm trong x hi cng sn nguyn thy; khi x hi c giai cp ra i, thc o c c hnh thnh v pht trin nh mt hnh thi thc x hi ring. thc o c v o c pht trin khng tch ri vi s pht trin ca x hi;
43

 thc o c phn nh tn ti x hi di dng quy tc iu chnh hnh vi con ngi bng d lun x hi; n bao gm h thng tri thc v gi tr v nh hng gi tr o c, tnh cm v l tng o c, trong tnh cm o c c ngha quan trng nht, nu thiu n th nhng khi nim, phm tr v o c khng th chuyn ha thnh hnh vi o c. S thc v lng tm, vinh d v trch nhim phn nh kh nng t ch ca con ngi, l sc mnh c bit ca o c, l nt c bn quy nh gng mt o c ca con ngi, l biu hin bn cht x hi ca con ngi. Trong x hi c giai cp nhng ni dung ch yu ca thc o c mang tnh giai cp, n phn nh cc mi quan h gia cc giai cp trong x hi; o c cng sn c hnh thnh trong cuc u tranh cch mng ca giai cp cng nhn, bt ngun t o c cch mng ca giai cp cng nhn; o c cng sn k tha v pht huy nhng gi tr o c ca loi ngi, trc ht l ca nhn dn lao ng; phn nh mi quan h kinh t trong x hi khng cn giai cp, khng cn ngi bc lt ngi, n i hi phi hi ha trong s pht trin gia c nhn v tp th; coi trng s pht trin ton din ca c nhn, ng thi chng mi biu bin ca ch ngha c nhn. o c cng sn th hin ch ngha nhn o cao nht, phn nh bn cht ca x hi mi, ly hnh phc con ngi lm mc ch ca s pht trin; ni dung ca o c cng sn cn bao gm ch ngha yu nc, ch ngha quc t v sn; s hnh thnh o c cng sn l kt qu ca qu trnh gio dc, u tranh lu di, bn b, loi b dn tn d ca x hi c. Trong x hi ta hin nay, bn cnh nhng o c truyn thng tt p ca dn tc ang tr thnh mt ngun sc mnh tinh thn cho s nghip i mi t nc, c khng t vn ang t ra i hi phi gii quyt; l cuc u tranh gia 2 li sng: li sng c l tng, lnh mnh, trung thc, sng bng lao ng ca chnh mnh, c thc bo v thnh qu lao ng ca mnh, chm lo li ch cho cng ng; v li sng thc dng, ch k, di tr, n bm, chy theo ng tin v vy, gio dc o c cho mi ngi, lm lnh mnh i sng tinh thn x hi l mt trong nhng nhim v quan trng ca cng cuc i mi nc ta hin nay./.

44