1

RI RO TN DNG CA NGN HNG THNG MI NHN T GC L LUN V KINH NGHIM CC NC TS. Nguyn Trng Ti - HVNH tn dng (TD) l hot ng kinh doanh chnh ca cc NHTM, y l lnh vc hot ng em li thu nhp ch yu nhng cng tim n ri ro rt cao. Chnh v th, gn lin vi vic m rng TD th cng tc qun tr ri ro tn dung (RRTD) lun c cc NHTM ch . Bi vit ny s cp mt s ni dung ch yu sau y 1.Nhng vn chung v RRTD Theo y ban Basel (thuc NH thanh ton quc t) th: RRTD l kh nng m khch hng vay hoc bn i tc khng thc hin c cc ngha v ca mnh theo nhng iu khon cam kt. Cng theo y ban ny th Ri ro tht thot i vi mt NH l s v n ca ngi giao c trong hp ng, trong s v n c xc nh l bt k s vi phm nghim trng no i vi ngha v hp ng khi hon tr n gc v li. Theo quyt nh s 493/2005/Q - NHNN (ngy 22 thng 04 nm 2005) ca Thng c NH Nh nc Vit Nam th: RRTD trong hot ng NH ca t chc TD l kh nng xy ra tn tht trong hot ng NH ca t chc TD do khch hng khng thc hin hoc khng c kh nng thc hin ngha v ca mnh theo cam kt. C th nhn dng RRTD 2 c tnh: (1) Bin ri ro. Th hin s thit hi m ri ro gy ra; (2) Tn s xut hin ca ri ro. Th hin vic xut hin ri ro nhiu hay t, c quy lut hay khng. RRTD lun em n nhng hu qu rt kh lng cho nn kinh t cng nh chnh bn thn cc NHTM. i vi cc NHTM. RRTD pht sinh s dn n nhng hu qu tiu cc: (i) Lm gim uy tn ca NHTM. RRTD mc cao phn nh nng lc hot ng kinh doanh ca NHTM khng tt, lm suy gim uy tn ca NH trn th trng huy ng vn do suy gim lng tin ca cng chng gi tin, suy gim tn nhim trn th

trng tin t quc t, gy kh khn trong vic quan h vay vn nc ngoi, thit lp quan h i l vi nc , hn ch nng lc cnh tranh; (ii) Lm suy gim nng lc thanh ton ca NHTM. RRTD xy ra lm cho NHTM khng thu hi c gc v li s vn cho vay theo k hoch nh, trong khi , NH vn phi thanh ton cc ngha v ti chnh n hn, l nguyn nhn dn n ri ro thanh khon; (iii) Lm gim li nhun trong hot ng NHTM. Khi RRTD xy ra, NHTM khng thu hi c n vay nh d kin ban u, lm chm tc quay vng vn, mt c hi kinh doanh, chi ph tng cao ngoi d kin, thm ch thua l; thu nhp gim st, gim phn np ngn sch, hn ch tch lu hin i ho cng ngh v u t o to li cn b, nng cao trnh . NH b mt vn, phi khoanh n, gin n, thm ch phi xo n. Cc NH phi trch lp phng nga ri ro nn lm gim thu nhp ca NH; (iv) Lm tng nguy c ph sn NH. RRTD gy tht thot vn, cc NHTM c th ri vo tnh trng mt kh nng thanh ton, dn ti ph sn. Vic ph sn mt NH c th dn n phn ng dy chuyn gy nn ph sn cc NH khc v lm suy sp ton b nn kinh t, chnh tr quc gia. i vi nn kinh t . Do hot ng ca cc NHTM lin quan n hu ht mi ngi, mi ngnh, lnh vc hot ng trong x hi, cho nn khi RRTD pht sinh s tc ng tiu cc n hu ht cc hot ng kinh t - x hi: (i) Khin cho ngun lc b s dng km hiu qu. L trung gian ti chnh, vi hot ng ch yu l tp trung cc ngun vn nhn ri trong nn kinh t cho vay p ng cc yu cu v vn cho u t pht trin, do vy cc NHTM phi cho vay ng i tng th ngun vn TD mi pht huy hiu qu cao, nu ngc li th ngun vn s b s dng km hiu qu, khng c kh nng tr n NH, RRTD pht sinh; (ii) H thng thanh ton b suy gim, thm ch b t lit. Mt khi cc KH vay vn khng c kh nng tr n nhng mn vay th iu ny ng ngha vi vic cc NHTM phi mt vi nhng kh khn trong hot ng thanh ton. Nu tnh trng ny din bin phc tp vi nhiu khch hng khng c kh nng tr n NH, th

khng hong n c th xy ra v s lm t lit h thng thanh ton trong nn kinh t; (iii) Lm mt tc dng ca cng c TD vi t cch l mt n by kinh t. Nguyn tc TD l tnh hon tr (c gc v li), p ng yu cu ny th i hi vn vay phi c s dng hiu qu. Mt khi khch hng s dng vn TD km hiu qu th RRTD s pht sinh, c ngha l vai tr n by kinh t b mt tc dng. Cc loi RRTD RRTD ca NHTM kh a dng v phc tp, c th nhn din chng cn c theo cc tiu ch khc nhau. Nu cn c vo hot ng nghip v v qun tr iu hnh ca NHTM ngi ta c th chia RRTD thnh 2 loi: -Ri ro n qu hn. N qu hn l biu hin khng lnh mnh ca qu trnh hot ng TD ca NHTM, bo hiu cc ri ro i vi NH v khch hng. N qu hn c nhiu loi khc nhau, nu cn c theo nguyn nhn pht sinh c: (i) N qu hn t pha ngi i vay gy ra; (ii) N qu hn t pha ngi cho vay gy nn; (iii) N qu hn do nhng nguyn nhn bt kh khng nh thin tai, dch ha. Khi pht sinh cc khon n qu hn, th d xut pht t bt k nguyn nhn no, cng khin cho cc NHTM phi i mt vi nhng ri ro khng thu hi c khon cho vay, iu ny e da s pht trin n nh ca chnh NHTM cng nh i vi ton h thng cc t chc TD. Hn na, khi ri ro pht sinh n cng e da s n nh bn vng ca mi trng kinh t v m. -Ri ro ng vn, thiu vn. Vi t cch l mt trung gian ti chnh trong kinh t th trng, hot ng ch yu ca cc NHTM l i vay cho vay, nu gia 2 khu trong chu trnh hot ng ny khng to c s phi hp nhp nhng v ng b th ri ro s pht sinh. C th: (i) Ri ro ng vn. Nu huy ng vn ca NHTM ln hn so vi cho vay s dn n tnh trng ng vn. Vic ng vn ny khin cc NHTM tng chi ph, gim thu nhp, thm ch c th dn ti thua l ; (ii) Ri ro thiu vn. Nu nh nhu cu vn vay ca KH gia tng nhng ngun vn huy ng li khng p ng y v kp thi, hoc ngun vn khng p ng nhu cu chi tr cc khon tin gi thanh ton, tin gi tit kim, k phiu, tri phiu v

cc khon chi ph khc, khi y cc NHTM s i mt vi ri ro, thm ch l rt nghim trng mt khi khch hng ti NHTM rt tin gi hng lot. Ngoi ra, cc NHTM cn phi i mt vi nhiu loi ri ro khc, nh: ri ro thanh khon, ri ro t gi, ri ro li sut, ri ro k hn, ri ro o c Du hiu cnh bo RRTD RRTD n cha trong nhng khon vay c vn v biu hin di nhiu hnh thc khc nhau. Di y l mt s du hiu c bn gip nhn bit, phn on v sm c nhng bin php kp thi ngn chn ri ro xy ra Nhm du hiu pht sinh t pha khch hng. Bao gm: (1) Nhm du hiu lin quan n mi quan h vi NH . C th pht hin du hiu ri ro thng qua cc hnh vi ng x ca khch hng, nh: (i) Vic tr hon hoc gy kh khn i vi NH trong qu trnh kim tra theo nh k hoc t xut tnh hnh s dng vn vay, tnh hnh ti chnh, hot ng sn xut kinh doanh ca khc hng m khng c s gii thch minh bch, thuyt phc; (ii) Khng thc hin y cc quy nh, vi phm php lut trong qu trnh TD; (iii) Chm gi hoc tr hon gi cc bo co ti chnh theo yu cu m khng c s gii thch minh bch, thuyt phc; (iv) Khng c cc bo co hay d ton v lu chuyn tin t; (v) Mc vay thng xuyn gia tng, yu cu cc khon vay vt qu nhu cu d kin; (vi) Ti sn m bo khng tiu chun, gi tr ti sn b gim st so vi nh gi khi cho vay; (vii) Khch hng trng ch cc ngun thu nhp bt thng p ng cc ngha v thanh ton; (viii) Tm kim s ti tr ngun vn lu ng t nhiu ngun khc, c bit t i th cnh tranh ca NH; (ix) S dng nhiu cc ngun ti tr ngn hn cho cc hot ng u t di hn; (x) Chp nhn s dng cc ngun vay vn cao vi mi iu kin; (xi) ngh gia hn, iu chnh k hn n nhiu ln khng r l ro hoc thiu cc cn c thuyt phc v vic gia hn hay iu chnh k hn n; (xii) S st gim bt thng s d ti khon tin gi m ti NH, xut hin nhng thay i bt thng ngoi d kin v khng gii thch c trong tc v tng mc lu chuyn tin gi thanh ton ca NH; (xiii) Chm thanh ton cc khon li n hn, thanh ton cc khon n gc khng y d, ng hn; (xiv) Xut hin

n qu hn, n xu do khch hng khng c kh nng hon tr hoc khc hng khng mun tr n hoc do vic tiu th hng ha, gia tng bt thng hng tn kho, cc khon bn chu v cc khon n, gim bt thng gi bn hng ha, thu hi cng n chm hn d tnh. (2) Nhm du hiu lin quan n phng php qun l, tnh hnh ti chnh v hot ng sn xut kinh doanh ca khch hng. Nhm du hiu ny c tc ng trc tip ti cht lng cc khon TD, nhng tc chm hn. Cc du hiu ny xut pht t chnh hot ng SXKD ca khch hng v khng d nhn din nu thiu s qun l cht ch, su st ca NHTM. Cc du hiu c th: (i) C chnh lch ln gia doanh thu hay dng tin thc t so vi mc d kin khi khch hng ngh cp TD; (ii) Nhng thay i bt thng trong c cu vn, t l thanh khon hay mc hot ng ca khch hng; (iii) Xut hin ngy cng nhiu chi ph bt hp l, nh: Gia tng t bin trong chi ph qung co, tip khch, tp trung qu mc gy n tng vi cc thit b vn phng hin i, phng tin i li t tin; (iv) Thay i thng xuyn Ban iu hnh, xut hin bt ng v mu thun trong qun tr iu hnh, tranh chp trong qu trnh qun l; (v) Nhng thay i t chnh sch Nh nc, c bit l tc ng ca cc chnh sch thu xut nhp khu, thm i th cnh tranh tc ng bt li n chin lc v k hoch SXKD ca khch hng; (vi) Kt qu kinh doanh l; (vii) Khch hng gp ri ro khch quan (bo lt, ha hon, tai nn, dch bnh xy ra, bn hng ca khch hng gp ri ro hoc b ph sn, b truy t ...); (viii) T l n/ vn ch s hu (h s n by) tng. Nhm du hiu xut pht t chnh NH. C th nhn nhn nhng du hiu ri ro t chnh NHTM. Bao gm: (i) S nh gi v phn loi khng chnh xc v mc ri ro ca khch hng; (ii) Cp TD da trn cc cam kt khng chc chn v thiu tnh bo m; (iii) Tc tng trng TD qu nhanh, vt qu kh nng v nng lc kim sot cng nh ngun vn ca NH; (iv) Cho vay da trn s kin bt thng c th xy ra, chng hn nh sp nhp, thay i a v php l t Chi nhnh ln Cng ty con hch ton c lp; (v) Chnh sch TD qu cng nhc hoc qu lng lo k h cho khch hng li dng; (vi) Son tho cc iu kin rng buc

trong hp ng TD, hp ng th chp mp m khng r rng; (vii) Cung cp TD vi khi lng ln cho cc khch hng khng thuc phn on th trng ti u ca NH, t l TD cao cho mt t khch hng, khch hng c tr s ngoi lnh a hot ng ca NH; (viii) H s TD khng y , thiu s tun th hay tun th khng y cc quy nh hin hnh v ph duyt TD; (ix) C xu hng cnh tranh thi qu (gim li sut cho vay, ph dch v hay thc hin chin lc gi chn khch hng bng cc khon TD mi h khng quan h vi cc TCTD khc mc d bit r cc khon TD s cp tim n nguy c ri ro cao); (x) Cha nhy cm vi s thay i cc iu kin mi trng kinh t; (xi) Cho vay h tr mc ch u c (mua bt ng sn, kinh doanh chng khon...); (xii) Thiu k hoch r rng thanh l tng khon TD. Nguyn nhn RRTD Rui ro TD xut pht t nhiu nguyn nhn, trong c mt s nhm nguyn nhn chnh sau y: Nguyn nhn t pha mi trng KD. Bao gm: Th nht, Mi trng kinh t. Mi trng kinh t tc ng mnh n hot ng kinh doanh ca cc NHTM. Khi nn kinh t ang tng trng n nh th cc doanh nghip lm n c hiu qu v mt khi cc khch hng ca NHTM kinh doanh hiu qu th s c nhiu kh nng tr n cho NHTM. Ngc li, khi nn kinh t ri vo tnh trng suy thoi, mt n nh khin cc doanh nghip gp nhiu kh khn trong hot ng, sn xut b nh tr, sc mua b gim st, hng ha b ng. iu ny tt yu nh hng n kh nng tr n cc khon vay ca NHTM. Cc chnh sch kinh t v m ca chnh ph cng nh hng khng nh n hot ng ca cc NHTM. Chng hn: (i) Chnh ph theo ui mc tiu tng trng kinh t cao, iu ny s tim n nguy c lm pht leo thang; khi lm pht tng cao s lm tng chi ph u vo trong kinh doanh ca cc khch hng, gy kh khn trong khu tiu th sn phm. Hu qu l nng lc tr n ca cc khch hng i vi NHTM s b suy gim; (ii) Chnh ph thay i cc chnh sch ti chnh, tin t ... s nh hng trc tip ti hot ng kinh doanh ca cc NHTM...

Th hai, Nguyn nhn bt kh khng (thin tai, ch ha, nhng thay i nhu cu ca ngi tiu dng hoc v k thut cng ngh ca mt ngnh no ) c th lm ph sn c mt hng kinh doanh v t ngi i vay tng lm n c hiu qu vo th thua l, mt kh nng tr n. iu ny t cc NHTM phi i mt vi ri ro mt vn. Th ba, Nguyn nhn thng tin khng cn xng. NHTM thc hin cc nghip v ti sn N, ti sn C, chuyn vn t ngi gi tin sang ngi vay tin - Ton b cc giao dch ny s sun s nu cc bn tham gia u c nhng thng tin v hiu bit y v nhau. Song thc t l mt bn thng khng bit ht nhng g cn bit v pha bn kia v s khng cn bng v thng tin m mi bn c c nh vy c gi l thng tin khng cn xng. Vic thiu thng tin trong cc giao dch s a n s la chn i nghch v ri ro o c. Thng tin khng cn xng trn th trng ti chnh khin cc NHTM phi i mt vi nguy c ri ro cao. Nguyn nhn t pha KH vay. y l mt trong nhng nguyn nhn chnh gy ra RRTD cho NH. Khch hng c th em li ri ro cho cc NHTM khi: (1) Vn t c tham gia SXKD thp so vi nhu cu v vn kinh doanh. Trong tnh hung ny, buc khch hng phi i huy ng vn. Nu NHTM p ng phn vn cn thiu ht ny ca khch hng th nguy c tim n ri ro i vi NHTM s tng cao. L do l cc khch hng c xu hng lao vo cc hot ng kinh doanh mo him hy vng tm kim li nhun cao, bi hu ht vn kinh doanh khng phi l ca h, v iu ny ng ngha vi vic hu ht mi gnh nng ri ro trong canh bc mo him ny c dn ht vo vai cc NHTM (l ch s hu ngun vn cho vay); (2) Cng ngh sn xut khng kh nng to ra sn phm c tnh cnh tranh cao, iu ny s khin hot ng kinh doanh ca khch hng gp nhiu kh khn. Mt khi khch hng gp kh khn trong kinh doanh th s khin cc NHTM i mt vi ri ro trong cho vay; (3) Nng lc qun tr iu hnh ca b my lnh o cc doanh nghip b hn ch, thiu thng tin th trng v cc i tc, bn hng lm nh hng n k hoch SXKD. Mt khi iu ny xy ra s khin cc NHTM i mt vi nguy c ri ro cao khi cho vay cc khch hng ny; (4) S thiu thng tin v khch hng

vay v thng tin v mi trng kinh t m khch hng hot ng l nguyn nhn ch yu nht dn n RRTD; (5) Thin ch tr n vay NH ca cc khch hng vay vn. Mt khi khch hng thiu thin ch tr n cc khon vay th cc NHTM s gp rt nhiu kh khn trong thu hi n vay. y chnh l loi ri ro xut pht t o c ca ngi i vay. Cc nguyn nhn ny NH c th xc nh c thng qua qu trnh thm nh, tm hiu, nm vng tnh hnh hot ng SXKD ca khch hng c trc, trong v sau khi cho vay, tm hiu mc ch s dng tin vay v hiu qu ca phng n SXKD. Nguyn nhn t bn thn cc NH. RRTD c th xut pht t chnh bn thn cc NHTM. Chng bao gm: (i) Khng chp hnh nghim tc nguyn tc TD; (ii) Chnh sch v quy trnh cho vay cha cht ch, cng tc qun tr ri ro cha hu hiu, cha ch trng phn tch khch hng, xp loi RRTD tnh ton iu kin cho vay v kh nng tr n; (iii) K thut cp TD cha hin i, cha a dng, vic xc nh hn mc TD cho khch hng cn qu n gin, thi hn cha ph hp, ch yu l cp TD trc tip, sn phm TD cha phong ph; (iv) Trnh chuyn mn, nghip v ca cn b TD cn bt cp so vi yu cu cng vic, thiu k nng nm bt, phn tch thng tin th trng, thiu kh nng d bo chiu hng bin ng ca th trng, nht l th trng kinh doanh ca cc khch hng chin lc. T cch o c, trch nhim ngh nghip ca cn b TD cn nhiu yu km, thiu s quan tm kim tra gim st ca cc cp lnh o. 2. Kinh nghim phng nga RRTD t NHTM cc nc Kinh nghim ca cc NHTM Singapore Bn cnh vic xy dng mt h thng phng nga n qu hn, n xu thng qua cc c ch, chnh sch cho vay, thnh lp y ban gim st NH cng nh m rng cc nghip v kinh doanh hin i, Singapore quy nh nhng ngi k kt cc khon TD phi chu trch nhim trc tin trong vic thc hin phn loi TD chnh xc da trn nhng nh gi v tnh hnh tng th (kh nng thanh ton t cc ngun thu nhp thng thng, ngi bo lnh, ti sn k qu, dng tin cc iu kin v ti chnh, trin vng pht trin, ...) v c th thay i kt qu phn loi trong

qu trnh ph chun thng thng hay vo bt c thi im no khc. Cc khon n TD c chia thnh 5 nhm n: n tiu chun (nhm 1), n cn ch (nhm 2), n di tiu chun (nhm 3), n nghi ng (nhm 4), n c kh nng mt vn (nhm 5). Trong , n cc nhm 3, 4, 5 c gi l n xu. Vic trch lp d phng tn tht cho vay ch bao gm d phng c th. D phng c th c xc nh theo cc tiu ch: (i) Hot ng kinh doanh c bn v kh nng ti chnh vng chc ca khch hng vay (kim tra kh nng tn ti); (ii) Ngun tin mt ca khch hng vay (bao gm c ngun h tr ca bn th ba); (iii) Cht lng v gi tr c th bn c ca ti sn k qu v ti sn bo lnh cho khon vay TD; (iv) S tn ti ca quyn truy i hp php c gi tr php l v c th thi hnh i vi khch hng vay. ng thi vi cc tiu ch trn, gi tr d phng khng c nh hn gi tr ti thiu theo quy nh ca C quan qun l tin t ca Singapore (MAS). Trong : (1) N di tiu chun: 10% gi tr khon vay; (2) N nghi ng: 50% gi tr khon vay; (3) N c kh nng mt vn: 100% gi tr khoan vay. phng nga cc khon n xu pht sinh, cc NHTM Singapore c yu cu xy dng Danh mc theo di nhn bit nhng du hiu cnh bo sm vn bt n v TD. Danh mc theo di khng phi l danh mc phn loi, m l danh sch nhng khch hng ang tn ti nhng vn RRTD tim n cn quan tm. Nhng khch hng c tn trong danh sch theo di khng phi l nhng khch hng b xp vo loi n cn ch hoc thp hn, m u l nhng khch hng c xp loi n tiu chun. Tuy nhin, trong trng hp du hiu cnh bo sm c chiu hng c nh hng bt li i vi khch hng vay, khi cn xem xt c th xp loi khch hng vo nhm n cn ch hoc thp hn. i vi cc khon n c phn loi vo n xu, th ti a trong vng 30 ngy lm vic, cc cn b TD phi chuyn ngay cho b phn qun l ti sn c bit theo di : (i) Xem xt li tt c cc loi giy t v ti sn k qu v khi cn thit c th sa i hon chnh cc giy t v ti sn ; (ii) nh gi kh nng ca khch hng v sn sng thc hin c cu li n trong mt khong thi gian thch hp; (iii) Trng hp cn thit s tin hnh nhng th tc php l thch hp thu hi cc

10

khon TD; (iv) a ra chin lc thu hi khon n cng nh phn loi vo cc nhm n thch hp; (v) Tin hnh gim st cht ch v kim tra thng xuyn hn i vi cc khon n ny. i vi cc khon n xu c trch lp d phng y , MAS cho php cc NHTM c xa n xung cn 1 SGD, bt k tnh trng c th thu hi c khon n nh th no. iu ny nhm phc v cho cc mc ch gim st. Bo co danh mc cc khon n xu v trch lp d phng c th ca cc NHTM bt buc phi c np ti Hi ng qun tr ca NHTM v MAS qun l. Vi vic qun l n xu nh trn, nhn chung t l n xu ca cc NHTM Singapore khng cao v thng thng nu pht sinh mt khon n xu NHTM th gn nh ngay lp tc khon n s c x l. Kinh nghim ca cc NHTM Trung Quc. Theo cc t liu c cng b th h thng NH nc ny c tng d n cho vay cng nh cc khon n xu c quy m l rt ln. C th: (1) Tng d n cho vay nn kinh t ln n gn 2.000 t USD, gp 1,5 ln GDP; (2) Tng khi lng n xu khong 480 t USD bng 36% GDP. Nu xt v s tuyt i, th khi lng n xu ny tng ng khi lng n xu ca M vo nm 1989, nhng t l so vi GDP lai gp hn 5 ln. phng nga v x l RRTD, NH Nhn dn Trung Quc (NHTW) a ra qui nh: (i) B phn TD ca cc NHTM phi c cc quy trnh kim tra trc, trong v sau khi cho vay, kp thi thu nhp thng tin phn loi, thit lp v hon chnh h s phn loi, kp thi xut kin ngh kim tra li; (ii) Chu trch nhim v tnh chn thc, chun xc v hon chnh ca cc d liu phn loi cung cp; (iii) Tin hnh phn loi s b ti sn theo tiu chun phn loi, xut kin v l do phn loi; (iv) nh k bo co cho b phn qun l ri ro nhng thng tin phn loi ca b phn TD; (v) Cn c vo kt qu phn loi tin hnh qun l cc khon TD c s phn bit trong qun l i vi tng khon TD, thc hin cc bin php ci tin, loi tr v x l ri ro.

11

NHTW Trung Quc ban hnh hng dn trch lp d phng tn tht cho vay s 98 (2002) v cng vn s 463 (2005), yu cu cc NHTM kim tra nh k i vi cc loi ti sn da trn nguyn tc thn trng d kin mt cch hp l cc khon ti sn c kh nng pht sinh tn tht v trch lp d phng gim gi ti sn i vi cc ti sn c kh nng pht sinh tn tht (nh d phng tn tht cho vay, ...), theo , cc khon TD c phn thnh 5 nhm: n tiu chun (nhm 1), n cn ch (nhm 2), n di tiu chun (nhm 3), n nghi ng (nhm 4), n c kh nng mt vn (nhm 5). Trong , n nhm 3, 4, 5 c gi l n xu. Vic trch lp d phng tn tht cho vay bao gm: (1) D phng chung. c trch hng thng v c xc nh bng 1% s d cui k ca cc khon TD; (2) D phng c th. Vo cui thng, da theo kt qu phn loi n v sau khi khu tr gi tr ti sn th chp, NHTM trch lp d phng c th theo s d cc khon TD vi t l nh sau: Nhm 1: 0%; Nhm 2: 2%; Nhm 3: 25%, Nhm 4: 50%; Nhm 5: 100%. Khi phn loi cc khon TD, cc NHTM Trung Quc ch yu da trn c s kh nng tr n, dng tin thun, thin ch tr n, ti sn m bo, trch nhim php lut v thanh ton n vay ca KH, tnh hnh qun l TD ca NHTM, ... Trong , vic phn loi n ch yu da trn c s nh gi kh nng tr n ca khch hng, ti sn m bo ch l ngun vn tr n th yu. i vi cc khon cho vay mi, NHTM xem xt lch s giao dch, tnh trng uy tn ca khch hng vi NH khc. Nu khch hng vay l cng ty mi thnh lp, th ch yu xem xt lch s giao dch, uy tn ca cc c ng. Lch s tr n ca khch hng c th phn nh tnh trng gia hn, qu hn n vay ca h, y l yu t quan trng cn xem xt khi tin hnh phn loi cc khon TD. thc hin x l n xu, Trung Quc thnh lp 4 cng ty qun l n (AMCs) vi vn iu l khong 5 t USD (tng ng 1% tng s n xu ca h thng NH Trung Quc hin nay). y l mt con s rt nh so vi tng n xu, dn n kh khn trong hot ng ca AMCs. Nm 1999, khi mt khi lng n bng 170 t USD c chuyn giao cho AMCs, m bo ngun vn cn bng vi khi lng

12

n chuyn sang, AMCs phi vay t NHTW 67 t USD v pht hnh tri phiu tr gi 108 t USD. Kt qu l n thng 03/2004, AMCs x l c 63,9 t USD, trong c mt b phn n c chuyn thnh vn ch s hu (12,87 t USD). Nh vy, s n thu hi ch t 7,6% tng d n xu c chuyn sang v bng 20% s n c x l. Tnh t thi im hot ng n cui nm 2007, tri qua gn 7 nm hot ng (thi gian hot ng ca AMCs ti Trung Quc d tnh l 10 nm), kt qu m AMCs mang li l rt hn ch v ngi ta bt u t vn vi vai tr v s tn ti ca AMCs nc ny. Bn cnh khon n chuyn giao cho AMCs, cc NHTM quc doanh Trung Quc vn cn mt khi lng n xu rt ln (khong 232 t USD vo cui nm 2003, gim 13 t USD so vi nm 2002). Nhng thc ra, khon n c x l ch yu l vic xa cc khon n khng c kh nng thu hi thng qua s dng d phng ri ro, phn thu c ca khch hng gn nh khng ng k. Ngoi ra, cc NHTM v AMCs bn cho cc nh u t nc ngoi khi lng n vi mnh gi khong 6 t USD, trong City Group chim t trng cao nht, vi khi lng mua gn 2,2 t USD. Khi lng n c x l ny l c s Chnh ph Trung Quc cp thm cho 2 NH x l n tt nht Trung Quc l NH Trung Quc (BOC) v NH Xy dng Trung Quc (CCB) 45 t USD t ngun d tr ngoi hi. Kinh nghim ca cc NHTM M Theo thng k, cc NH ti M ang thc hin nhiu khon cho vay y ri ro m tng tr gi ln ti trn 600 t USD. Cc khon cho vay ny ch yu dnh cho vic u t mo him vo lnh vc bt ng sn hoc cho vay n mua t cng ty. iu ny gy p lc ln ln Cng ty Bo him tin gi Lin bang (FDIC). Hin nay, FDIC ang phi i mt vi hng lot NHTM lm vo kh khn do nh hng ca RRTD. Trc tnh hnh , cc nh qun tr NHTM M cho rng, cn phi tin hnh qun tr RRTD mt cch hiu qu nhm mc tiu ti a ho t l thu hi vn TD bng cch duy tr mc ri ro mt gii hn chp nhn c. FDIC a ra 17 nguyn tc qun l RRTD c bn. Bao gm:

13

Nguyn tc 1: Ban Gim c c trch nhim ph duyt v nh k (t nht l 1 nm/ln) xem xt chin lc v RRTD v cc chnh sch phng nga v x l RRTD chnh cho NHTM. Chin lc qun l ny phn nh mc chp nhn ri ro ca NH vi mc sinh li nht nh m NH k vng. Nguyn tc 2: Cn b qun l cc b phn phi c trch nhim thc hin chin lc qun l RRTD m Ban Gim c ra, cng nh c trch nhim phi thc thi cc chnh sch v cc th tc hin hnh xc nh, o lng mc RRTD. Cc chnh sch, th tc ny c p dng qun l RRTD trong tt c cc hot ng ca NH, t nhng khon TD n l cho ti nhng hng mc u t ln ca NH. Nguyn tc 3: NH cn phi xc nh v qun l RRTD tim tng trong tt c cc hot ng ca NH, m bo rng cc loi ri ro tim n trong cc dch v mi m i vi NH phi c qun l v kim sot mt cch thch ng trc khi NH bt tay vo thc hin trin khai hot ng. Ngoi ra, Ban Gim c ca NH phi ph duyt hot ng ny trc khi chng c thc hin. Nguyn tc 4: Cc NH phi hot ng trong phm vi cc tiu ch cp TD lnh mnh c xc nh r rng. Nhng tiu ch ny cn ch r th trng mc tiu ca NH, ng thi, NH phi hiu bit r v khch hng vay vn cng nh mc ch v c cu ca khon TD v ngun thu thanh ton cho khon TD . Nguyn tc 5: NH cn xy dng cc hn mc TD vi cc mc c th cho tng khch hng v nhm khch hng vay vn v tp hp thnh tng nhm khc nhau c tnh tng ng, c kh nng so snh v theo di c trong s sch k ton NH, s sch k ton kinh doanh, ni bng v ngoi bng. Nguyn tc 6: NH cn c quy trnh r rng trong vic ph duyt cc khon TD mi cng nh vic iu chnh, gia hn v ti ti tr cc khon TD hin ti. Nguyn tc 7: Vic cp TD cn c thc hin trn c s giao dch cng bng gia cc b, c bit, cc khon TD cho cc cng ty v c nhn c lin quan phi c ph duyt trn c s ngoi l cn theo di cn thn v trin khai cc bc cn thit kim sot nhm loi tr ri ro.

14

Nguyn tc 8: NH cn c h thng qun l mt cch cp nht i vi cc danh mc u t c RRTD. Nguyn tc 9: NH cn c h thng kim sot vic thc hin iu kin TD i vi tng khon TD ring bit, bao gm c vic xc nh mc cho vay v mc d phng cho khon TD mt cch thch hp. Nguyn tc 10: NH nn pht trin v s dng h thng xp hng TD ni b trong qun l RRTD. H thng xp hng cn nht qu vi bn cht, quy m v mc phc tp ca cc hot ng ca NH. Nguyn tc 11: NH phi c mt h thng thng tin v cc k thut phn tch cho php cc nh qun l o lng c mc RRTD trong mi hot ng ni bng v ngoi bng. H thng thng tin qun l phi cung cp y thng tin v c cu ca danh mc u t TD, bao gm c vic xc nh s tp trung ca ri ro. Nguyn tc 12: NH cn phi c h thng theo di c cu v cht lng ca ton b danh mc u t TD. Nguyn tc 13: NH cn tnh n cc thay i trong tng lai v cc iu kin kinh t khi nh gi tng khon TD v danh mc u t TD v phi nh gi mc ri ro TD trong iu kin phc tp. Nguyn tc 14: NH cn xy dng h thng nh gi cp nht v c lp v cc quy trnh qun l RRTD, kt qu nh gi cn c bo co trc tip cho Hi ng Qun tr v Ban Tng Gim c(Gim c). Nguyn tc 15: Chc nng cp TD ca NH cn c qun l hiu qu v RRTD c nm trong h thng tiu chun v thn trng v cc gii hn ni b. NH cn xy dng h thng v tng cng kim sot ni b v cc hot ng khc nhm bo m vic bo co kp thi cho cc cp lnh o v cc vi phm chnh sch, th tc v gii hn TD. Nguyn tc 16: NH phi c h thng h thng khc phc sm vi cc khon TD xu, qun l cc khon TD c vn . Nguyn tc 17: Cc c quan gim st cn yu cu NH c mt h thng pht hin, o lng, theo di v kim sot RRTD c hiu qu. C quan gim st cn tin hnh

15

nh gi c lp v cc chin lc, chnh sch, th tc v thc hnh lin quan n vic cp TD v qun l lin tc i vi danh mc u t. C quan gim st cng phi xem xt vic t ra cc gii hn thn trng hn ch ri ro ca NH i vi tng bn vay hay mt nhm i tc c lin quan. Cc nguyn tc trn y c chia lm 5 nhm chnh m vic vn dng chng nhm t c cc mc tiu: (1) Thit lp mi trng qun l RRTD mt cch thch hp (bao gm vic tun th cc nguyn tc 1, 2 v 3); (2) Thc hin mt quy trnh cp pht TD c cn c (bao gm vic tun th cc nguyn tc 4, 5, 6 v 7); (3) Duy tr mt phng php qun l, o lng v kim sot RRTD (bao gm vic tun th cc nguyn tc 8, 9, 10, 11, 12 v 13); (4) m bo mt kh nng kim sot thch ng i vi RRTD (bao gm vic tun th cc nguyn tc 14, 15 v 16); (5) Vai tr ca ngi gim st (tun th nguyn tc 17). qun l n xu, Cc d tr Lin bang M (FED) a ra iu khon FAS 114 quy nh v mi quan h gia quyt nh cho vay, phn loi khon vay, tnh trng cc khon n v vic d phng nh sau: x l n xu, M thnh lp Cng ty Tn thc x l ti sn quc gia Hoa K (The Resolution Trust Company in the United State RTC). Nh mt c quan nh nc, RTC c thnh lp vi cc mc tiu: (i) Ti a ha thu nhp rng t vic bn ti sn c chuyn nhng; (ii) Ti thiu ha cc tc ng ln cc th trng a c v th trng ti chnh ni a; (iii) Ti a ha vic to ra nh cho cc c nhn c thu nhp thp. RTC thc hin vic x l i vi c hai loi n lun chuyn thng thng v n tn ng, kh x l. Kt qu x l RRTD ca RTC l rt tt, tng ti sn m RTC x l c l 465 t USD, bng 8,5% tng ti sn trong khu vc ti chnh (tng ng 8,5% GDP ca M nm 1989).

16

Bt u phn tch Khon vay c vn

C

Khng

Xp nhm 1 hoc nhm 2

Khng
C c duy tr trn tin mt bi s suy gim ti chnh ca ngi vay

Ko

C qu hn > 90 ngy khng

Ngn hng mong mun thu gc v li y khng

C C

Khng
Khon vay c vn

Khon vay nn xp c vn

C
Khon vay c c bo m tt v trong qu trnh thu n khng Hoc

Xp nhm 3

Khng
Khon vay c vn

NH mong mun thu n gc v li y khng

Khng
C thm ht nhng khng quan trng

Khng
Khon vay suy yu v p dng theo FAS 114. Hu ht cc khon vay ny c xp nhm 4 v 5

Ti sn th chp cho khon vay c c lp khng

Khng
D phng da trn s tnh ton tt nht v chit khu dng tin hoc gi tr th trng c th nhn thy ca khon vay

C
D phng da trn gi tr th trng y ca ti sn th chp, c iu chnh tng ng vi gi tr nh gi bn

17

Nguyn nhn thnh cng ca RTC l do khi lng n xu ch bng 3% tng ti sn ti chnh trong giai on khng khong trm trng nht. Hn th na, khong 50% ti sn l cc khon vay bt ng sn v cm c, 35% l tin mt v cc loi chng khon khc, v vy, nhiu ti sn c chuyn nhng l rt tt v d dng bn thng qua chng khon ha v u gi trn th trng ti chnh pht trin nht th gii. Mt trong nhng yu t to nn thnh cng ny l cc nhn s cao cp ca RTC c ly t cng ty bo him tin gi lin bang - y l c quan c s hiu bit rt r v vn la chn bt li v tm l li trong hot ng ti chnh v i ng nhn vin ca h c rt nhiu kinh nghim trong vic x l cc t chc ti chnh kh khn, lm vo tnh trng ph sn. Mt khc, RTC da vo nhng nh thu t nhn nh gi, qun l v bn nhiu sn phm. Mt cu trc qun l hiu qu cho php RTC thu hi 1/3 ti sn c chuyn nhng, gim thiu ng k khi lng n phi bn. Mc d t l thu hi trn tng ti sn c chuyn nhng t 86%, nhng tng chi ph hot ng ca RTC l 88 t USD, bng 20% gi tr ti sn c chuyn nhng v bng 1,5% GDP nm 1989. C nhiu yu t khng thun li nh hng n hot ng ca RTC nh: vic ti tr ca Chnh Ph khng kp thi v y lm gia tng chi ph x l, vic x l ti sn nhanh chng b cn tr bi nhiu mc tiu khng nht qun an xen.

1.3.2. Bi hc rt ra i vi NHTM Vit Nam T kinh nghim phng nga v x l RRTD thc t ca cc NHTM mt s nc trn th gii, mt s bi hc kinh nghim sau y m cc NHTM Vit Nam c th xem xt v vn dng: Th nht, Hon thin quy nh phn loi n, trch lp d phng x l RRTD, ng thi xy dng phng n x l n xu theo quy nh ca NH Nh nc.

18

Th hai, Nng cao cht lng thm nh cc d n u t, phng n vay vn nhm mc ch la chn cc d n u t c hiu qu cp TD. Phn tch b phn trong quy trnh gii quyt cho vay thnh hai b phn c lp: b phn tip nhn h s v b phn thm nh TD nhm mc ch thm nh TD khch quan, chuyn nghip, tng cng bin php gim st khon vay trc, trong v sau khi cho vay. Th ba, Nng cao vai tr ch lc v quy m hot ng, nng lc ti chnh, trnh cng ngh, kh nng qun tr, iu hnh v nng cao hiu qu KD l mc tiu s 1 ca cc NHTM Vit Nam trong tin trnh hi nhp kinh t quc t v khu vc. Th t, Xy dng cc quy ch qun l v hot ng ph hp vi chun mc quc t nh qun tr ri ro, qun tr ti sn n ti sn c, qun tr vn, kim tra, kim ton ni b, xy dng cc quy trnh TD hin i v s tay TD theo chun mc quc t, h thng chm im, nh gi xp loi TD hu hiu. Th nm, Xy dng chin lc pht trin cng ngh NH, nht l h thng thng tin qun l cho ton b h thng NH, qun l ngun vn, ti sn, qun l ri ro, qun l cng n v cng tc k ton, h thng thanh ton lin NH, h thng giao dch in t v gim st t xa. Th su, Hon thin hot ng ca cc cng ty mua bn n v khai thc ti sn trc thuc cc NHTM trung ng qun l v khai thc cc khon vay. Th by, Nng cao cht lng i ng nhn vin NH, o to v o to li cn b thc hin tt cc nghip v chuyn mn ca NH hin i, k nng lm vic ngy mt tt hn.