2/27/2009

Giaùo trình hoùa kó thuaät moâi tröôøng

ĐỘ ĐỤC
ĐỤC

Ñaïi cöông veà ñoä ñuïc

Thuaät ngöõ ñoä ñuïc ñöôïc aùp duïng cho nöôùc coù chöùa thaønh phaàn chaát
raén lô löûng laøm caûn trôû söï lan truyeàn cuûa anh saùng qua nöôùc hoaëc laøm
giaûm ñoää saâu nhìn thaáy.
g
Ñoä ñuïc trong nöôùc gaây ra bôûi caùc chaát lô löûng vaø caùc haït keo nhö
buøn, seùt, caùc haït phaân taùn coù nguoàn goác höõu cô vaø voâ cô.
Ñoä ñuïc cuûa maãu nöôùc ñöôïc ñaët tröng bôûi tính chaát taùn saéc vaø haáp thuï
aùnh saùng hôn laø söï thay ñoåi phöông aùnh saùng theo moïi höôùng hoaëc söï
böùc xaï aùnh saùng qua maãu.
Ñoä ñuïc thay ñoåi trong phaïm vi roäng tuøy thuoäc vaøo haøm löôïng, hình
daïng vaø kích thöôùc caùc chaát lô löûng, caùc chaát naøy coù kích thöôùc thay
ñoåi tö
ñoi töø haï
hatt keo cho ñen
ñeán cac
caùc haï
hatt phan
phaân tan
taùn tho.
thoâ
Trong caùc hoà chöùa hoaëc nhöõng vuøng nöôùc tónh, ñoä ñuïc sinh ra laø
do caùc haït keo vaø caùc haït phaân taùn nhoû.
Taïi doøng soâng vaøo muøa luõ, phaàn lôùn ñoä ñuïc sinh ra laø do caùc haït
phaân taùn thoâ.

1
 2/27/2009

Nguyeân nhaân gaây ra ñoä ñuïc:

Caùc hoaït ñoäng noâng nghieäp, naïn phaù röøng gaây xoùi moøn ñaát
vaø caùc hoaït ñoäng khaùc ñaõ gaây neân ñoä ñuïc cuûa nöôùc trong
cac
caùc con song.
soâng
Trong muøa luõ, moät khoái löôïng lôùn cuûa lôùp ñaát beà maët bò röõa
troâi vaøo caùc doøng soâng gaây neân ñoä ñuïc
Nöôùc thaûi sinh hoaït vaø coâng nghieäp sau xöû lyù vaø chöa ñöôïc
xöû lyù töø caùc vuøng ñoâ thò, thaønh phoá, khu coâng nghieäp thaûi vaøo
nguoàn tieáp nhaän (keânh, raïch, soâng, suoái,… ...) gaây neân ñoä ñuïc.
Nöôùc töôùi vaø röûa ñöôøng chöùa nhieàu chaát gaây ñoä ñuïc voâ cô
vaø höõu cô.
Söï taêng tröôûng cuûa vi sinh vaät cuõng seõ laøm taêng ñoä ñuïc cuûa
nöôùc.
Caùc chaát dinh döôõng voâ cô nhö nitô vaø phospho coù trong
nöôùc thaûi xaû vaøo nguoàn vaø töø quaù trình röûa troâi trong noâng
nghieäp kích thích söï phaùt trieån cuûa taûo, ñieàu naøy cuõng laøm
taêng ñoä ñuïc cuûa nöôùc.
3

YÙù nghóa moâi tröôøng

Ñoä ñuïc coù yù nghóa quan troïng trong vieäc caáp nöôùc coâng coäng vì ba
lyù do chính sau ñaây:
Caûm Quan
Ngöôøi söû duïng mong muoán söû duïng nöôùc saïch vaø coù quyeàn
yeââu caààu veàà chaá
h át löôï
l ng nöôùùc caááp.
Ñoä ñuïc trong nöôùc uoáng gaây maát caûm quan vaø coù theå gaây
nguy haïi ñeán söùc khoûe cuûa ngöôøi söû duïng.
Haàu heát nguyeân nhaân gaây ra caùc beänh truyeàn nhieãm ñeàu coù
lieân quan ñeán coâng taùc caáp nöôùc khoâng hôïp veä sinh.
Khaû Naêng Loïc
Ñoä ñuïc trong nöôùc cao seõ gaây khoù khaên cho quaù trình loïc vaø
laøm taê
lam tang
ng chi phí vaän haø
hanh
nh be
beå loï
loc.c.
ÔÛ haàu heát caùc vuøng nguoàn nöôùc coù ñoä ñuïc cao, vieäc söû duïng
beå loïc chaäm trôû neân khoâng thöïc teá, vì ñoä ñuïc cao seõ laøm giaûm
ñaùng keå chu kyø loïc vaø taêng chi phí röõa loïc.
Vieäc vaän haønh toái öu beå loïc nhanh phuï thuoäc vaøo hieäu quaû xöû
lyù ñoä ñuïc baèng quaù trình keo tuï hoùa hoïc tröôùc khi ñöa nöôùc
vaøo beå loïc.
4

2
 2/27/2009

YÙù nghóa moâi tröôøng (tt)

Khöû Truøng
Trong caáp nöôùc ñoâ thò, quaù trình khöû truøng thöôøng söû duïng laø
khöû truøng baèng (Cl2), ozone (O3), hoaëc chlorine dioxide (ClO2).
ÖÙùng duï
Öng dung
ng qua
quaù trình khö
khöû trung
truøng trong xö xöû ly
lyù nöôc
nöôùc nham
nhaèm loaï
loaii bo
boû
caùc vi sinh vaät gaây beänh khi chuùng tieáp xuùc vôùi chaát khöû truøng.
Trong nhieàu tröôøng hôïp, ñoä ñuïc do chaát raén cuûa nöôùc thaûi sinh
hoaït gaây neân, nhieàu loaïi vi truøng gaây beänh coù theå ñöôïc bao
phuû baèng caùc haït caën lô löûng vaø traùnh ñöôïc söï tieáp xuùc vôùi
chaát khöû truøng.
Giôùi haïn ñoä ñuïc trong nöôùc caáp phuï thuoäc vaøo quaù trình xöû lyù,
muïc ñích söû duïng ... Ñoä ñuïc laø moät thoâng soá raát quan troïng ñeå
ñaùnh gia
ñanh giaù hieäu qua
quaû cua
cuûa qua
quaù trình xö
xöû ly
lyù nöôc.
nöôùc

Öùng duïng trong vieäc xaùc ñònh ñoä ñuïc

Caáp nöôùc vaø xöû lyù nöôùc caáp
Trong caáp nöôùc, söï thay ñoåi ñoä ñuïc cuûa nguoàn nöôùc thoâ coù taàm
quan troïng baäc nhaát Æ ñeå xaùc ñònh xem coù caàn phaûi xöû lyù baèng
quaù trình keo tuï hoùa hoïc vaø loïc hay khoâng?
Nguoààn nöôùc coù ñoä ñuïc thaáp khoâng caààn phaûi xöû lyù maø chæ caààn
khöû truøng tröôùc khi ñöa ñeán nôi tieâu thuï.
Nguoàn nöôùc laáy töø soâng coù ñoä ñuïc cao Æ caàn phaøi aùp duïng
quaù trình keo tuï trong xöû lyù nöôùc caáp.
Thoâng qua giaù trò ñoä ñuïc coù theå xaùc ñònh hieäu quaû cuûa quaù trình
keo tuï taïo boâng öùng vôùi caùc loaïi hoùa chaát khaùc nhau vaø lieàu
löôïng caàn thieát Æ Vì vaäy, chuùng giuùp cho vieäc löïa choïn hoùa chaát
coù hieä
co eäu qua
quaû nhaá
a t vaø
a kinh teá
e nhaá
a t ñe
ñeå xöû
ö lyù
y nöôù
öôc c cap
caáp.
Vieäc ño ñoä ñuïc giuùp cho vieäc xaùc ñònh löôïng hoùa chaát söû duïng
haøng ngaøy ñeå vaän haønh traïm xöû lyù. Ñieàu naøy ñaëc bieät quan troïng
cho caùc doøng soâng caïn ôû nhöõng nôi khoâng coù nguoàn boå caäp.
Vieäc ño ñoä ñuïc cuûa nöôùc tröôùc vaø sau loïc laù raát caàn thieát ñeå kieåm
tra sai soùt cuûa vieäc vaän haønh beå loïc traùnh beå loïc laøm vieäc quaù taûi.
6

3
 2/27/2009

Öùng duïng trong vieäc xaùc ñònh ñoä ñuïc (tt)

Xöû lyù nöôùc thaûi
Phaân tích chaát raén lô löûng thöôøng ñöôïc söû duïng trong nhaø maùy xöû
lyù nöôùc thaûi ñeå xaùc ñònh hieäu quaû cuûa quaù trình xöû lyù chaát lô löûng.
Vieäc xaùc ñònh haøm löôïng chaát raén lô löûng thöôøng chaäm vaø toán thôøi
gian. Vì vaäy vieäc ño ñoä ñuïc coù theåå ñöôïc söû duïng nhö moät phöông
phaùp coù nhieàu öu ñieåm cho keát quaû trong thôøi gian ngaén.
Döïa vaøo giaù trò ñoä ñuïc, ngöôøi vaän haønh traïm xöû lyù nöôùc seõ ñieàu
chænh lieàu löôïng hoùa chaát xöû lyù cho phuø hôïp nhaèm ñaûm baûo chaát
löôïng nöôùc sau xöû lyù vôùi chi phí thaáp nhaát.

Ñôn vò ño ñoä ñuïc

1mg SiO2/l = 1 ñôn vò ño ñoä ñuïc
Moät soá ñôn vò ño ñoä ñuïc thöôøng duøng:
1. JTU – Jackson Tubidity Units JTU NTU or SiO2 (mg/L)
FTU
2. NTU – Nephelometric Turbidity Units JTU 1 19 2,5

3. FNU – Formazin Nephelometric Units NTU or FTU 0,053 1 0,13

4. FAU – Formazin Attenuation Units SiO2 (mg/L) 0,4 7,5 1

Coâng thöùc theå hieän moái quan heä giöõa ñoä ñuïc vaø chaát raén lô löûng
TSS, mg/L ≈ (TSSf).T
TSS : Toåång chaát raéén lô löûng, mg/L

TSSf : Heä soá chuyeån ñoåi giöõa ñoä ñuïc vaø chaát raén lô löûng, mgTSS/NTU

TSSf = 2,3 – 2,4 Nöôùc sau laéng:

TSSf = 1,3 – 1,6 Nöôùc sau xöû lyù baèng quaù trình loïc loïc saâu vôùi haït caät lieäu trung bình

T : Ñoä ñuïc, NTU

8

4
 2/27/2009

Phöông phaùp xaùc ñònh ñoä ñuïc

Phöông phaùp baùn ñònh löôïng: thöôøng aùp duïng trong thöïc teá.
Phöông phaùp söû duïng oáng thöû ñoä trong (Jackson candle
turbidimeter): thích hôïp vôùi nöôùc trong vaø nöôùc ít oâ nhieãm
Phöông phaùp söû duïng ñóa thöû ñoä trong: ñaëc bieät thích
hôïp vôùi nöôùc maët
Phöông phaùp ñònh löôïng: söû duïng caùc maùy ño quang hoïc
Phöông phaùp ño böùc xaï khueách taùn: duøng cho nöôùc coù
ñoä ñuïc thaáp (nöôùc aên uoáng) Æ Tuyø thuoäc vaøo loaïi duïng
cuï maø coù theå thích hôïp cho nöôùc coù ñoä ñuïc cao hôn.
Phöông phaùp ño söï suy giaûm cuûa cuong do aùnh saùng:
thích hôïp cho nöôùc coù ñoä cao (nöôùc thaûi hoaëc nöôùc oâ
nhieãm naëng).

Phöông phaùp söû duïng oáng thöû ñoä trong

Nguyeân taéc
Söû duïng oáng thöû ñoä trong, bao goàm moät oáng thuyû tinh khoâng
maøu daøi 600 mm 10 mm vaø ñöôøng kính trong 250 mm 1 mm
coù vachï chia laø 10 mm.
Maãu in ñaët beân döôùi oáng, goàm daáu in treân neàn traéng (ñoä cao kyù
töï 3,5 mm, ñöôøng kính neùt roäng 0,35 mm) hoaëc daáu thöû.

10

5
 2/27/2009

Phöông phaùp söû duïng ñóa thöû ñoä trong

Nguyeân taéc
Caáo taïo laø moät ñóa coù ñöôøng kính 200 mm coù 6 loã, moãi loã
ñöôøng kính 55 mm treân ñöôøng troøn ñöôøng kính 120 mm.
Ha thap
Haï thaáp ñóa thong
thoâng qua sôï
sôii xích hoaëc cancaàn cua
cuûa no
noù vao
vaøo trong
nöôùc cho ñeán khi vöø ñuû nhìn thaáy töø treân xuoáng. Ño ñoä daøi cuûa
sôïi xích hoaëc caàn ngaân trong nöôùc ta seõ xaùc ñònh ñöôïc ñoä ñuïc
cuûa maãu nöôùc.

11

Phöông phaùp ñònh löôïng duøng duïng cuï quang hoïc

Nguyeân taéc
Maãu nöôùc ñöôïc nhuoäm maøu bôûi caùc chaát hoaø tan taïo thaønh heä
ñoàng nhaát vaø chæ laøm giaûm söï truyeàn böùc xaï qua maãu:
Mau
Maã u nöôc
nöôùc chöa
chöùa cac
caùc chat
chaát khong
khoâng hoa
hoaø tan lam
laøm giam
giaûm cac
caùc böï
böcc xaï
xa va
vaø
caùc haït khoâng tan naøy taïo ra böùc xaï khueách taùn khoâng ñoàng ñeàu
theo moïi höôùng.
Söï khueách taùn böùc xaï do caùc haït aûnh höôûng ñeán söï suy giaûm böùc
xaï, qua ñoù laøm giaûm heä soá quang phoå chung (baèng toång heä soá
quang phoå khueách taùn vaø quang phoå haáp thuï).
Keát quaû xaùc ñònh ñoä duïc döïa treân so saùnh vôùi ñöôøng cong
chuaån ñaõ hieäu chænh.
Cöôøng ñoä cuûa böùc xaï khueách taùn phuï thuoäc vaøo böôùc soùng
cuûûa böùc xaï tôùi, goùc ño, hình daïng, ñaëc tính quang hoïc, kích côõ
caùc haït vaø söï phaân boá caùc haït lô löûng trong nöôùc

12