Giaùo trình hoùa kó thuaät moâi tröôøng

Giôùi thieääu
Hoaù Kiõ Thuaät Moâi Tröôøng

Traùi ñaát
Caáu truùc traùi ñaát:
Voõ moûng:
5 -10 km beân döôùi ñaïi döông
30 km ôûû ñoààng baèèng, ñaït 60 km daøy döôùi nuùi
Voû TD caáu taïo töø caùc loaïi ñaù khaùc nhau

1
Traùi ñaát
Thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa voõ traùi ñaát
O Si Al Fe Ca Na K Mg Khaùc
46.6 27.7 8.1 5.0 3.6 2.8 2.6 2.1 1.5

Döôùi lôùp voû laø lôùp aùo (mantle) daøy 300 km, ñaù ñaëc (tæ troïng
4,5), chuû yeáu laø silicates kim loaïi;
Taâm traùi ñaát coù baùn kính 6371 km (tæ troïng 10,7), hoån hôïp
saét, nikel vôùi S vaø Oxy

Caùc quyeån
Quyeån: Traùi ñaát khoâng phaûi laø khoái ñòa chaát (thaïch quyeån), maø
noù coøn mang khí quyeån, nöôùc (thuûy quyeån) vaø caùc daïng sinh
vaät (sinh quyeån)
Thuûy quyeån (hydrosphere): bao goàm caùc loaïi nöôùc tìm thaáy treân
traùi ñaát: ñaïi döông, hoà, suoái, soâng, baêng (baêng cöïc, soâng baêng),
tuyeát vaø nöôùc ngaàm.
Hôn 70% voõ traùi ñaát bao phuû bôûi nöôùc.
Thaïch quyeån (lithosphere): Laø phaàn ngoaøi cuûa traùi ñaát, lôùp chaát
raén cöng,
ran cöùng day
daøy 100 km,
km taï
tao
o neâ
nenn maët ran
raén treâ
trenn phaà
phann noù
nong
ng chay
chaûy
cuûa lôùp aùo phía treân (asthenosphere). Loùp ngoaøi cuøng laø voû traùi
ñaát.

2
Thuaät Ngöõ
Khí quyeån (atmosphere): Lôùp khoâng khí bao quanh traùi ñaát.
Khí quyeån ñöôïc chia thaønh caùc vuøng khaùc nhau tuøy theo ñoä cao:
Thöôïng taàng (Thermophere): 85 – 500 km treân beà maët
Trung taàng (Mesophere): 50 – 85 km treân beà maët
Taàng bình löu (stratosphere): 16-50 km treân beà maët
Taàng ñoái löu (Trotosphere): 0 – 16 km treân beà maët
Sinh quyeån (Biosphere) lieân quan ñeán ñôøi soáng bao goàm sinh vaät soáng
vaø moâi tröôøng xung quanh

Thuaät Ngöõ
Hieáu khí (Aerobic): Quaù trình sinh hoïc vôùi söï coù maët cuûa oxy
Ammonia hoùa (ammonification): quaù trình phaân huûy sinh hoïc hôïp chaát chöùa
nitô giaûi phoùng urea vaø ammonia
Kò khí (Anaerobic): khoâ
khong
ng co
coù maët oxy
Thieáu khí (Anoxic): Khoâng coù oxy (öùng duïng trong quaù trình nitrate hoùa
SV töï döôõng (Autotrophic biota): sinh vaät söû duïng naêng löôïng maët trôøi/hoùa
naêng ñeå chuyeån hoùa chaát voâ cô ñôn giaûn thaønh teá baøo soáng;
SV dò döôõng (Hetotrophs): SV phaân huûy hôïp chaát höõu cô phöùc taïp.
Phuù döôõng hoùa (Eutrophication): söï sinh tröôûng vöôït quaùmöùc cuûa taûo trong
nöôùc daån ñeán söï giaûm DO do söï phaân huûy cuûa taûo cheát
Phytoplankton (phieâu sinh thöïc vaät): SV nöôùc kích thöôùc nhoû troâi noåi coù khaû
naêng quang hôïp
Zooplankton (phieâu sinh ñoäng vaät). SV soáng nhoû troâi noåi khoâng quang hôïp

3
Thuật Ngữ
n
ng
n
ng, ammonia.
n
sinh.

.
t
c.

Thuaät ngöõ
n
.
n
n..)
m

p
ng
ng
ng.

4
Chu trình ñòa hoùa
Chæ raát ít vaät chaát treân traùi ñaát khoâng thay ñoåi theo thôøi gian;
Vaät chaát thay ñoåi tính chaát hoùa vaø lyù laø keát quaû cuûa caùc quaù trình lyù,
hoùa vaø sinh:
Ñaùù bòò moøøn bôûûi doøøng chaûûy soâng vaøø mang ra bieå
i ån;
Caây laáy khí C02 toång hôïp thaønh teá baøo soáng vaø cho oxy;
Hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi laøm thay ñoåi vaät chaát
Trong sô ñoà chu trình, hình hoäp theå hieän nôi chöùa vaät chaát; caùc ñöôøng
thaúng theå hieän doøng chuyeån ñoäng giöõa khoái vaät chaát.
Neáu heä thoáng oån ñònh, thôøi gian trung bình maø moãi thaønh phaàn giöõ laïi
trongg hoääp chöùa g goïïi laø thôøi g
gian löu.

luong thanh phan trong nguon chua

Thoi gian luu =
toc do vao/khu cua thanh phan
RT phaûn aùnh heä thoáng di ñoäng theá naøo

Chu trình Carbon

Haàu heát carbon trong traùi ñaát lieân quan ñeán ñaù nhö carbonate voâ cô
(ñaù voâi, ñaù phaán) hoaëc hôïp chaát höõu cô nhö ñaù phieán seùt;
Hôn 1% carbon ñöôïc tìm thaáy trong khí quyeån, sinh vaät vaø ñaát, etc.
CO2 hoøøa tan trong nöôùùc maët, ñöôïc caùùc sinh
i vaät töï döôõng söûû duïng, sau
ñoù cheát vaø laéng xuoáng ñaùy

10

5
Chu trình Carbon

11

12

6
Chu trình Carbon

13

Chu trình Carbon

14

7
Chu trình Carbon

15

Chu trình Nitô

Nitô laø nguyeân toá phaân boá roäng, tìm thaáy nhieàu nhaát laø khí nitô trong
khí quyeån, nitrate trong ñaát, trong cô theå soáng ôû daïng amino acid,
protein vaø acid nucleics.
Khí N2 chiem
chieám 78% theå
the tích khí quyeå
quyen n
Tæ leä cao N2 trong khí quyeån do tính phaûn öùng hoùa hoïc chaäm cuûa N2;
Phaàân lôùn khí N2 khoâng theå ñöôïc SV söû duïng tröïc tieáp, ngoaïi tröø coù
theå ñöôïc chuyeån hoùa töø caùc phaûn öùng sinh hoïc goïi laø quaù trình coá ñònh
nitô,
Quaù trình naøy do vi sinh kò khí vaø hieáu khí (VK, taûo xanh) duøng
enzyme nitrogenase chuyeån hoaù N2 thaønh ammonia. SV deå daøng söû
d ng ammonia;
duï i

16

8
Chu trình Nitô
N2 Î NH3 Î NO2 Î NO3 Î amino acids Î protein;
Hôïp chaát höõu cô chöùa nitô (thöïc vaø ñoäng vaät) khi phaân huûy quay trôû
laïi moâi tröôøngôû daïng urea vaø ammonia
NH3 Î NO2 Î NO3 Î N2 : Döôù D ùi taùùc d
duïng cuûûa VK hieá
hi áu vaøø kò khí

17

Chu trình Nitô

18

9
Chu trình Nitô

19

Chu trình Nitô

20

10
Chu trình Nitô

21

Chu trình Nitô

22

11
Chu trình Kim loạ
loại

23

Chu trình Kim loạ

loại

24

12
Chu trình Thuûy ngaân
Taát caû caùc nguyeân toá trong moâi tröôøng ñeàu tham gia vaøo chu trình
sinh ñòa hoùa (biogeochemical cycles);
ÔÛ daïng hoøa tan, daïng ñôn giaûn nhaát laø ion mercury hydrated Hg2+,
thuûy ngaâ
thuy ngan n ôû
ô daï
dang
ng phöù
phöcc HgCl42- khi nöôù
nöôcc coù
co ham
haøm löôï
löông
ng Chloride cao
(nöôùc bieån);
Thay ñoåi töø ñieàu kieän oxy hoùa sang ñieàu kieän khöû coù theå daàn ñeán söï
hình thaønh mercury kim loaïi Hgo, deå bay hôi trong khoâng khí.
Söï hieän dieän cuûa sulfide hình thaønh do VK trong ñieàu kieän ñaùy buøn
yeám khí, Hg coù theå keát tuûa trong caën ôû daïng HgS khoâng tan;
Sinh vaät gaây aûnh höôûng ñeán chu trình Hg baèng nhieàu caùch. Ñaàu tieân,
H toà
Hg t àn taï
t i trong
t côô theå
th å SV coùù nhieà
hi àu protein
t i giaø
i øu S (metallothionein).
( t ll thi i )
Quaù trình methyl hoùa sinh hoïc seõ hình thaønh ñoäc chaát methyl Hg
(CH3Hg) (gaây nhieãm ñoäc Hg, Minimata bay).

25

Chu trình Nöôùc

nh c o t
t qua 2 nh:
(1) bay hơi (evaporation)

t)

m.

26

13
Chu Trình
Trình N
Nướ
ước
c

27

Chu Trình
Trình N
Nướ
ước
c

28

14
Nguoàn Nöôùc

29

n Nöôùc
Nguoàn nöôùc:
Nöôùc möa
Nöôùc maët (song,
Nöôc (soâng ao/ho)
ao/hoà)
Nöôùc ngaàm (gieáng khoan)
Nöôùc khaùc (Nöôùc bieån, nöôùc thaûi)

30

15
Nguoàn Nöôùc

31

Nöôùc mưa
:
p
(evaporation)

t (infiltration)
t (interception)

(trapping)

ch(abstraction)
( )

t.

32

16
Nöôùc mưa
,
i.

C
i, t.

- c trong năm.

33

t
n:
p

sông.

c (catchment
area,watershed ,basin)
Chu
c)
c:

y.

34

17
 c sông

ng,
ng dân cư…
m:

…
Fe2+ Î Fe3+.

)
V
t oxy.
t oxy)

35

a
c
ng

ng.

36

18
 m
(a) p (Unconfined aquifer )

n.

a (saturation zone).

c (aquifer)

c m (water
table)
M c ng
nh.

37

Nguoàn Nöôùc Ngaàm

38

19
 m
p (Artesian Aquifer)

p.
N
t.

m.

p.

39

Nướ
ướcc ngầ
ngầm

c) Giếng Lộ Thiên (Seepage Springs)

Ở những nơi mực nước ngầm cắt với mặt đất, nước ngầm
chảy ra khỏi tầng nước không áp hình thành giếng lộ thiên
(mọi nước)

(d) Vĩa nước (Perched Water Table)

Túi nước bao bọc bởi tầng không thấm nằm phía trên tầng
nước không áp.

40

20
 m

t:
ng.
T ng cao

t)
c.

41

Đặc
Đặc Điể
Điểm Nguồ
Nguồn Nướ
Nướcc Ngầ
Ngầm
So sánh tính chất nước mặt và nước ngầm
Đặc diểm Nước mặt Nước ngầm
Nhiệt độ Thay đổi theo mùa Tương đối ổn định
Hàm lượngợ g khoáng
g Thayy đổi nhiều Thấpp hoặc
ặ không g
Sắt(II) và mangan(II) Thay đổi tuỳ theo loại Rất ổn định, thông thường
đất, mưa, lớp phủ thực cao hơn so với nước mặt
vật… Thường có
Hàm lượng CO2 -> pH Thường không có Hàm lượng cao
thấp, ăn mòn Thường không có
Oxy hoà tan Thường hàm lượng ở Bằng không
mức bảo hoà
Ammonia Tìm thấy trong nước ô Thường có (không phải do
nhiễm ô nhiễm)
Hydrogen
H d sulphide
l hid H2S Khô
Không ( ó khi ô nhiễm)
(có hiễ ) Th ờ
Thường có
ó
Silica Thấp hoặc trung bình Cao
Nitrate Thấp Đôi khi cao
Sinh vật Vi khuẩn, virus, phiêu Chủ yếu vi khuẩn sắt
sinh, động thực vật
nước.

42

21
Nguoàn Nöôùc Ngaàm

Trong quaù trình khai thaùc söû duïng nöôùc ngaàm thöôøng xaûy ra 3 vaán ñeà
sau:
Suy thoaùi gieááng (tröõ löôïng giaûm, suït möïc nöôùc)
Suït luùn neàn ñaát
OÂ nhieãm taàng nöôùc (nöôùc thaûi, xaâm nhaäp maën)

43

22