Professional Documents
Culture Documents
CHUYN DY THM
TRNG THPT ON THNG GIO VIN : NGUYN TRNG SN
CHUYN
MT S PHNG PHP GII
H PHNG TRNH
Ni dung : 1) Phng php th.
2) Phng php cng i s.
3) Phng php bin i thnh tch.
4) Phng php t n ph.
5) Phng php hm s.
6) Phng php s dng bt ng thc
Ti liu dy thm t son. Nghim cm sao chp in n di mi hnh thc.
Tc gi : Nguyn Trng Sn
Gmail : ngoisaocodon1911@gmail.com
St : 0988.503.138
Bi 1 : Mt s dng h phng trnh c bit.
1) H bc nht hai n, ba n.
a)
2 4 0
2 5 0
x y
x y
+
'
+
b)
2 3 7 0
2 4 0
x y
x y
+
'
+
c)
1 0
2 2 0
2 3 4 0
x y z
x y z
x y z
+
+
'
+ +
d)
1 0
2 2 0
2 3 4 0
x y z
x y z
x y z
+ +
+
'
+ +
'
+
Li gii.
T (1) ta c
5 3
2
y
x
th vo (2) ta c
2
2
5 3
3 2 4 0
2
y
y y
_
+
,
2 2 2
59
3(25 30 9 ) 4 8 16 23 82 59 0 1,
23
y y y y y y y y + + +
Vy tp nghim ca h phng trnh l ( )
31 59
1;1 ; ;
23 23
_
' ;
,
Bi 2 Gii h phng trnh sau :
2 2
2 1 0
2 3 2 2 0
x y
x y x y
'
+ +
Bi 3 Gii h :
3 2
2
3 (6 ) 2 0
3
x y x xy
x x y
+
'
+
'
+
'
+
'
+ + +
+ + +
.
- T (1)
2 2
1 4 x y y xy + thay vo (2). Nghim
(1; 2); ( 2;5)
Bi 7. Gii h phng trnh
4 3 2 2
2
2 2 9 (1)
2 6 6 (2)
x x y x y x
x xy x
+ + +
'
+ +
,
Ch .: H phng trnh ny c th th theo phng php sau:
- H
( )
2
2
2
2
2
2 2
2
6 6
2 9 2 9
2
6 6
6 6
2
2
x x
x xy x x
x x
x xy x x
x xy
_ + +
+ + +
,
' '
+ +
+ + +
+
- Phng php th thng l cng on cui cng khi ta s dng cc phng php khc
Bi 8 (D 2009 ) Gii h :
2
2
( 1) 3 0
5
( ) 1 0
x x y
x y
x
+ +
'
+ +
. T (1) th
3
1 x y
x
+ v thay vo PT (2).
Bi 9 Gii h :
2 2
2( ) 7
( 2 ) 2 10
x y x y
y y x x
+ + +
'
HD : Th (1) vo PT (2) v rt gn ta c :
2
2 4 2 3 0 ( 1)( 2 3) 0 x xy x y x x y + + + + + + +
II. Phng php cng i s.
* C s phng php. Kt hp 2 phng trnh trong h bng cc php ton: cng, tr, nhn, chia ta thu
c phng trnh h qu m vic gii phng trnh ny l kh thi hoc c li cho cc bc sau.
* Nhn dng. Phng php ny thng dng cho cc h i xng loi II, h phng trnh c v tri
ng cp bc k.
Bi 1 Gii h phng trnh
2
2
5 4 0
5 4 0
x y
y x
+
'
+
'
Li gii.
- K:
0 xy
- H
2 2
2 2
3 2 (1)
3 2 (2)
x y y
y x x
+
'
+
+ +
+ +
- TH 1.
0 x y y x
th vo (1) ta c
3 2
3 2 0 1 x x x
- TH 2.
3 0 xy x y + +
. T
2
2
2
3 0
y
y y
x
+
> ,
2
2
2
3 0
x
x x
y
+
>
3 0 xy x y + + >
. Do TH 2 khng xy ra.
- Vy h phng trnh c nghim duy nht (1 ; 1)
Bi 2 Gii h phng trnh
1 1
2 2 (1)
1 1
2 2 (2)
y x
x y
+
+
'
Li gii.
- K:
1 1
,
2 2
x y .
- Tr v hai pt ta c
1 1 1 1
2 2 0
y x x y
+
( )
1 1
2 2
0 0
1 1 1 1
2 2 2 2
y x y x y x y x
xy xy x y
xy
y x y x
+ +
+
+ +
_
,
_
,
- TH 1.
0 y x y x
th vo (1) ta c
1 1
2 2
x x
+
- t
1
, 0 t t
x
>
ta c
2
2 2 2
2 0 2
2 2 1 1
2 4 4 2 1 0
t t
t t t x
t t t t t
' '
+ +
v
1 y
- TH 2.
( )
1 1
0
1 1
2 2
xy x y
xy
y x
+
+
+
_
,
. TH ny v nghim do K.
Vy h c nghim duy nht (1; 1)
Bi 5 Gii h phng trnh:
2 2
2 2
2 2
3
x xy y
x xy y
+
'
+ +
'
'
'
+ + +
c nghim.
- Phn tch. c kt qu nhanh hn ta s t ngay
, 0 y tx x
Li gii.
- TH 1.
2
2
2 2
11
11
0
17
3 17
3
y
y
x
m
y y m
' ' +
+
Vy h c nghim
17
0 11 16
3
m
x m
+
- TH 2. 0 x , t
y tx
. H
2 2 2 2
2 2 2 2
3 2 11
2 3 17
x tx t x
x tx t x m
+ +
'
+ + +
2
2 2
2
2 2
2
2
11
(3 2 ) 11
3 2
11
(1 2 3 ) 17
(1 2 3 ). 17
3 2
x
t t x
t t
t t x m
t t m
t t
+ +
+ +
' '
+ + +
+ + +
+ +
2
2
2
11
3 2
( 16) 2( 6) 3 40 0 (*)
x
t t
m t m t m
+ +
'
+ + + +
- Ta c
2
11
0,
3 2
t
t t
>
+ +
nn h c nghim
'
+ +
(I) c nghim.
Li gii.
- Nhn 2 v ca bpt th hai vi -3 ta c
2 2
2 2
5 2 3
1
6 6 3 3
1
x xy y
x xy y
m
+
'
- Cng v hai bpt cng chiu ta c
2 2 2
1 1
4 4 ( 2 )
1 1
x xy y x y
m m
+
- iu kin cn h bpt c nghim l
1
0 1
1
m
m
> >
- iu kin . Vi 1 m > . Xt h pt
2 2
2 2
5 2 3
2 2 1
x xy y
x xy y
+
'
+ +
(II)
- Gi s
0 0
( ; ) x y
l nghim ca h (II). Khi
2 2
2 2
0 0 0 0
0 0 0 0
2 2 2 2
0 0 0 0 0 0 0 0
5 2 3
5 2 3
2 2 2 2 1
1
x x y y
x x y y
m
x x y y x x y y
m
+
+
' '
+ + + +
- Vy mi nghim ca h (II) u l nghim ca h (I)
(II)
2 2
5 2 3
2 2
4 4 0 2 0 2
2 2
6 6 3 3
x xy y
x xy y x y x y
x xy y
+
+
'
- Thay
2 x y
vo pt th 2 ca h (II) ta c
2 2 2 2
1 2
8 4 1 5 1
5 5
y y y y y x + t m
- H (II) c nghim, do h (I) cng c nghim. Vy 1 m > .
Bi 6. Gii h phng trnh
1
3 1 2
1
7 1 4 2
x
x y
y
x y
+
+
+
,
'
_
,
- Phn tch. Cc biu thc trong ngoc c dng a + b v a b nn ta chia hai v pt th nht cho
3x
v chia hai v pt th hai cho 7y .
Li gii.
- K:
0, 0, 0 x y x y +
.
- D thy 0 x hoc
0 y
khng tha mn h pt. Vy
0, 0 x y > >
- H
2 4 2 1 2 2 1 2
2 1 (1) 1
3 7 3 7 3
1 4 2 2 2 4 2 1 2 2 1
1
7 3 7 3 7
x y x y x y x
x y x y x y y x y x y
+ + +
+
+ + +
_
,
' ' '
_
,
- Nhn theo v hai pt trong h ta c
1 2 2 1 2 2 1
3 7 3 7 x y x y x y
+
+
_ _
, ,
2 2
6
1 8 1
7 38 24 0
4
3 7
7
y x
y xy x
x y x y y x
- TH 1.
6 y x
th vo pt (1) ta c
1 2 11 4 7 22 8 7
1
21 7 3 21
x y
x x
+ +
+
- TH 2.
4
7
y x khng xy ra do
0, 0 x y > >
.
- Vy h pt c nghim duy nht ( )
11 4 7 22 8 7
; ;
21 7
x y
+ +
_
,
.
- Ch . H phng trnh c dng
2
2
a b m m n a
a b n m n b
+ +
' '
. Trong trng hp ny, dng th
nht c v phi cha cn thc nn ta chuyn v dng th hai sau nhn v mt cn thc.
- Tng qut ta c h sau:
a n
m
px qy bx
c n
m
px qy dy
+
+
+
+
'
'
'
hoc
0
,
z
y t t
'
- Tng t vi
0 y
v 0 z ta thu c cc nghim l
(0;0; ), (0; ;0), ( ;0;0), t t t t
- TH 2.
0 xyz
. Chia hai v ca mi pt trong h cho
2 2 2
x y z ta c
2
1 1 1 1
3 (1)
2
2
1 1 1 1
4 (2)
2
2
1 1 1 1
5 (3)
2
z y x
x
x z y
y
y x z
z
+ + +
+ + +
+ + +
_
'
,
_ _
, ,
- T (4) v (1) ta c
2
2
1 1 1 9 9
4 3 13
13
x
x x x x
_
+ +
,
- T (4) v (2) ta c
3
4
y . T (4) v (3) ta c
9
11
z
- Tng t, t (5), (1), (2), (3) ta c
5 5
, 1,
6 4
x y z .
- Vy h c tp nghim l
S =
9 3 9 5 5
( ;0;0); (0; ;0); (0;0; ); ; ; ; ; 1; ,
13 4 11 6 4
t t t t
_ _
' ;
, ,
- Nhn xt. Qua v d trn ta thy: t mt h phng trnh n gin, bng cch i bin s ( trn
l php thay nghch o) ta thu c mt h phc tp. Vy i vi mt h phc tp ta s ngh n
php t n ph h tr nn n gin.
III. Phng php bin i thnh tch.
* C s phng php. Phn tch mt trong hai phng trnh ca h thnh tch cc nhn t. i khi cn
kt hp hai phng trnh thnh phng trnh h qu ri mi a v dng tch.
Bi 1 (Khi D 2012) Gii h
3 2 2 2
2 0 (1)
2 2 0 (2)
xy x
x x y x y xy y
+
'
+ +
'
+
. H c 3 nghim
1 5
( ; ) (1; 1); ( ; 5)
2
x y
t
t
Bi 2. (D 2008) Gii h phng trnh
2 2
2 (1)
2 1 2 2 (2)
xy x y x y
x y y x x y
+ +
'
- Phn tch. R rng, vic gii phng trnh (2) hay kt hp (1) vi (2) khng thu c kt qu kh
quan nn chng ta tp trung gii (1).
Li gii.
K:
1, 0 x y
(1)
2 2
( ) ( ) ( )( 1 ) 0 y x y x y x y x y y x y + + + + + +
TH 1.
0 x y +
(loi do
1, 0 x y
)
TH 2.
2 1 0 2 1 y x x y + +
th vo pt (2) ta c
(2 1) 2 2 4 2 2 ( 1) 2 2( 1) y y y y y y y y y + + + +
1 0
1
2
2 2
y
y
y
y
+
. Do
0 2 y y
. Vy h c nghim
( ; ) (5; 2) x y
- Ch . Do c th phn tch c thnh tch ca hai nhn t bc nht i y (hay x) nn c th gii
pt (1) bng cch coi (1) l pt bc hai n y (hoc x).
Bi 3. (A 2003) Gii h phng trnh
3
1 1
(1)
2 1 (2)
x y
x y
y x
'
(t/m)
TH 2.
1 1
1 0 y
xy x
+
th vo (2) ta c
4 2 2 2
1 1 3
2 0 ( ) ( ) 0
2 2 2
x x x x + + + + + .
PT ny v nghim.
Vy tp nghim ca h l S =
1 5 1 5 1 5 1 5
(1;1); ; ; ;
2 2 2 2
_ _
+ +
' ;
, ,
Bi 3. (Thi th GL) Gii h phng trnh
1 1
(1)
3 3
( 4 )(2 4) 36 (2)
x y
x y
x y x y
+
'
Li gii.
2 2
2 2
3 3 3 3
3 3
1 1 ( )( )
( )
1
x y
y x y xy x
x y x y
y xy x
x y x y
x y
+ +
+ +
TH 1.
x y
th vo pt th hai ta c
2
6
4 12 0
2
x
x x
x
+
TH 2.
2 2
3 3
1 0
y xy x
xy
x y
+ +
<
.
(2)
2 2 2 2
2 4 9 4 16 36 2( 1) 4( 2) 9 18 x y xy x y x y xy + + + +
Trng hp ny khng xy ra do
2 2
0 2( 1) 4( 2) 9 0 xy x y xy < + + >
Vy tp nghim ca h phng trnh l S = { } (2; 2); ( 6; 6)
Bi 4. Gii h phng trnh
2 2
2
8
16 (1)
(2)
xy
x y
x y
x y x y
+ +
+
'
- Phn tch. R rng, vic gii phng trnh (2) hay kt hp (1) vi (2) khng thu c kt qu kh
quan nn chng ta tp trung gii (1)
Li gii.
K:
0 x y + >
. (1)
2 2
( )( ) 8 16( ) x y x y xy x y + + + +
2
( ) 2 ( ) 8 16( ) x y xy x y xy x y + + + + 1
]
2
( ) ( ) 16 2 ( 4) 0 x y x y xy x y + + + 1
]
[ ]
( 4) ( )( 4) 2 0 x y x y x y xy + + + +
TH 1.
4 0 x y +
th vo (2) ta c
2
3 7
6 0
2 2
x y
x x
x y
TH 2.
2 2
( )( 4) 2 0 4( ) 0 x y x y xy x y x y + + + + + + v nghim do K
Vy tp nghim ca h l S = { } ( 3;7); (2; 2)
Bi 5 (Th T 2013) Gii h phng trnh
( )( 2)
2
( 1)( ) 4
xy x y xy x y y
x y xy x x
+ + +
'
+ + +
- iu kin :
; 0
( )( 2) 0
x y
xy x y xy
'
+
- PT (1) ( )( 2) ( ) 0 xy x y xy y x y + +
( )( 2)
0
( )( 2)
x y y xy x y
x y
xy x y xy y
+
+
+
+ +
2 1
( ) 0 (3)
( )( 2)
y xy
x y
x y
xy x y xy y
_
+
+
+
+ +
,
0,25
- T PT (2) ta c
2 2
4 4
( 1) 1 2 2
1 1
y xy x x x x
x x
_
+ + + + +
+ +
,
2 1
0
( )( 2)
y xy
x y
xy x y xy y
+
+ >
+
+ +
0,25
- PT
(3) x y
, thay vo PT (2) ta c :
3 2
2 3 4 0 x x x +
1 x hoc
1 17
2
x
t
0,25
- Kt hp vi iu kin ta c 1 x ,
1 17
2
x
+
'
+ + +
HD : Bin i PT (2) thnh tch ta c
2 2
1
2
xy
x y
.
- TH1:
1
y
x
thay vo PT (1).
- TH 2: PT(1)
2 2 2 2
3 ( ) 2 4 2( ) y x y x y xy x y + + + ( 1)(2 4 ) 0 xy x y
Bi 7 (Th GL 2012) Gii h :
3 3
4(4 )
2 2
1 5(1 )
x y x y
y x
'
+ +
HD : T (2)
2 2
4 5 y x thay vo (1) ta c :
3 3 2 2
( 5 )(4 ) x y y x x y
IV. Phng php t n ph.
Bi 1. Gii h phng trnh
2 2
1
7
x y xy
x y xy
+ +
'
+
Li gii.
y l h i xng loi I n gin nn ta gii theo cch ph bin.
H
2
( ) 1
( ) 3 7
x y xy
x y xy
+ +
'
+
t
x y S
xy P
+
'
( )
2
, 4 x y S P
ta c
2
1 1, 2
4, 3 3 7
S P S P
S P S P
+
'
TH 1.
1 1 1, 2
2 2 2, 1
S x y x y
P xy x y
+
' '
TH 2.
4 4 1, 3
3 3 3, 1
S x y x y
P xy x y
+
' '
. Vy tp nghim ca h l
S = { } ( 1; 2); (2; 1); ( 1; 3); ( 3; 1)
Ch .
- Nu h pt c nghim l
( ; ) x y
th do tnh i xng, h cng c nghim l
( ; ) y x
. Do vy, h
c nghim duy nht th iu kin cn l
x y
.
- Khng phi lc no h i xng loi I cng gii theo cch trn. i khi vic thay i cch nhn
nhn s pht hin ra cch gii tt hn.
Bi tp tng t : (T 2010) Gii h phng trnh:
2 2
1
3
x xy y
x y xy
'
+ +
Bi 2 (D 2004 )Tm m h c nghim :
1
1 3
x y
x x y y m
'
+
'
+ +
. t
2
2
1
,
4
1
,
4
x x a a
y y b b
'
ta c
18 6, 12
72 12, 6
a b a b
ab a b
+
'
TH 1.
2
2
6 6 2, 3
12 3, 4
12
a x x x x
b y y
y y
+
' ' '
+
TH 2. i vai tr ca a v b ta c
3, 4
2, 3
x x
y y
'
. Vy tp nghim ca h l
S = { } (2;3); (2; 4); ( 3;3); ( 3; 4); (3; 2); ( 4; 2); (3; 3); ( 4; 3)
Nhn xt. Bi ton trn c hnh thnh theo cch sau
- Xut pht t h phng trnh n gin
18
72
a b
ab
+
'
(I)
1) Thay
2 2
, a x x b y y + + vo h (I) ta c h
(1)
2 2
18
( 1)( 1) 72
x y x y
xy x y
+ + +
'
+ +
chnh l v d 2.
2) Thay
2 2
, a x xy b y xy + vo h (I) ta c h
(2)
2 2
2 2
18
( ) 72
x y
xy x y
+
'
3) Thay
2
2 , 2 a x x b x y + + vo h (I) ta c h
(3)
2
4 18
( 2)(2 ) 72
x x y
x x x y
+ +
'
+ +
4) Thay
1 1
, a x b y
x y
+ +
vo h (I) ta c h
(4)
2 2
( ) 18
( 1)( 1) 72
x y xy x y xy
x y xy
+ + +
'
+ +
5) Thay
2 2
2 , a x xy b y xy + vo h (I) ta c h
(5)
2 2
18
( 2 )( ) 72
x y xy
xy x y y x
+ +
'
+
a. Nh vy, vi h xut (I), bng cch thay bin ta thu c rt nhiu h pt mi.
b. Thay h xut pht (I) bng h xut pht (II)
2 2
7
21
a b
a b
+
'
v lm tng t nh trn ta li
thu c cc h mi khc. Chng hn :
6) Thay
2 2
, a x y b xy + vo h (II) ta c h
(6)
2 2
4 4 2 2
7
21
x y xy
x y x y
+ +
'
+ +
7) Thay
1 1
, a x b y
x y
+ +
vo h (II) ta c h
(7)
2 2
2 2
1 1
7
1 1
21
x y
x y
x y
x y
+ + +
'
8) Thay
1
,
x
a x b
y y
+
vo h (II) ta c h
(8)
2 2 2
1 7
( 1) 21
xy x y
xy x y
+ +
'
+ +
9) Thay
1
, a x y b
y
+
vo h (II) ta c h
(9)
2 2 2
( ) 1 9
( 2) 21 1
x y y y
x y y y
+ +
'
+
10)Thay
2 2
2 , 2 a x x b y x + + vo h (II) ta c h
(10)
2 2
4 4 2 2
4 7
4 ( ) 21
x y x
x y x x y
+ +
'
+
...
Bi 5 (D 2007 ) Tm m h c nghim :
3 3
3 3
1 1
5
1 1
15 10
x y
x y
x y m
x y
+ + +
'
+ + +
.
t n ph
1
1
a x
x
b y
y
'
iu kin
; 2 a b
Ta c h
3 3
5
3 3 15 10
a b
a a b b m
+
'
+
'
b) (B 2002)
3
2
x y x y
x y x y
'
+ + +
c)
2 2 2
3
4 2 2 4 1
x y x y
x y
'
+
d)
Bi 7 (St hch khi 10 nm 2012) Gii h :
a)
3 2
2
3 (6 ) 2 18 0
3
x y x xy
x x y
+
'
+
b)
3 2
2
2 (6 ) 3 18 0
7
x
x
y x xy
x y
+
'
+ +
a) H
( 2)(3 ) 18 0
( 2) (3 ) 0
x x x y
x x x y
+
'
+ +
t
( 2)
3
a x x
b x y
+
'
Nghim
1; 3 x
b) H
( 3)(2 ) 18 0
( 3) (2 ) 0
x x x y
x x x y
+
'
+ +
t
( 3)
2
a x x
b x y
+
'
Nghim
Bi 8 (D 2009 ) Gii h phng trnh :
2
2
( 1) 3 0
5
( ) 1 0
x x y
x y
x
+ +
'
+ +
- K. 0 x . H
2
2
1
1 3. 0
1
( ) 5. 1 0
x y
x
x y
x
+ +
'
_
+ +
,
t
1
, x y a b
x
+ ta c h :
2 2 2 2
2, 1 1
1 3 0 3 1
1 1 3
, 2, 5 1 0 (3 1) 5 1 0
2 2 2
a b x y
a b a b
a b x y a b b b
+
' '
+ +
Bi 9 (A 2008) Gii h phng trnh :
2 3 2
4 2
5
4
5
(1 2 )
4
x y x y xy xy
x y xy x
+ + + +
'
+ + +
- H
2 2
2 2
5
( ) ( 1)
4
5
( )
4
x y xy x y
x y xy
+ + + +
'
+ +
. t
2
x y a
xy b
+
'
ta c :
2
2
2
5 5
( 1) 0, 0
4 4
5
5 1 3
,
4
4 2 2
a b a a b a a ab
b a
a b a b
+ +
' '
+
- Vy tp nghim ca h pt l S =
3 3
3 5 25
1; ; ;
2 4 16
_
_
' ;
,
,
Bi 10 Gii h phng trnh :
2 2
2( ) 7
( 2 ) 2 10
x y x y
y y x x
+ + +
'
- H
2 2
2( ) 7
( 2 ) 2 10
x y x y
y y x x
+ + +
'
2 2
2 2
( 1) ( 1) 9
( ) ( 1) 9
x y
y x x
+ + +
'
+
.
- t
1, 1 a x b y b a y x + +
ta c h
2 2
2 2
9
( ) 9
a b
b a a
+
'
2 2 2 2 2
( ) 2 0 a b b a a a ab a + hoc 2 a b
- Vi
0 3 1, 2 a b x y t
hoc
1, 4 x y
- Vi
2
3 6
2 5 9
5 5
a b b b a t m
6 3
1 , 1
5 5
x y +
hoc
6 3
1 , 1
5 5
x y +
Cch 2 : Th (1) vo PT (2) v rt gn ta c :
2
2 4 2 3 0 ( 1)( 2 3) 0 x xy x y x x y + + + + + + +
Bi 11 (A 2006) Gii h phng trnh :
3
1 1 4
x y xy
x y
'
+ + +
- K:
1, 1, 0 x y xy
- H
3 3
2 2 ( 1)( 1) 16 2 1 14
x y xy x y xy
x y x y x y x y xy
+ +
' '
+ + + + + + + + + +
- t , x y a xy b + .
2 2
2, 0, 4 a b a b ta c h pt
2
2 2
3 3
3
3 26 105 0
2 1 14 2 4 11
a b a b
a b
b b
a a b b b b
+
+
' ' '
+
+ + + + +
3 3
6 3
b x
a y
' '
(tha mn k)
Bi 12 (Th T2010) Gii h phng trnh:
8
2 2
9 9 10
x y
x y
'
+
+ + +
. Bnh phng c 2 PT.
Bi 13 (Th GL 2012) Gii h :
2 2
2 2
1 1
2 7
6 1
1
x y
x y
x y xy
+ + +
'
- PT (1)
2 2
1 1
( ) 2 ( ) 2 2 7 x y
x y
+ + +
- PT (2)
1 1
6 ( ) ( ) ( ) 6
x y
x y x y
xy x y
+
+ + + + +
Ta c
2 2
6
2 2 2 7
a b
a b
+
'
+
Bi 14 (T 2011) Gii h :
( 7) 1 0
2 2 2
21 ( 1)
y x x
y x xy
'
+ +
+
. Ln lt chia cho
2
; y y v t n ph.
Bi 15 (B 2009 ) Gii h :
2 2 2
1 7
1 13
xy x y
x y xy y
+ +
'
+ +
. Ln lt chia cho
2
; y y v t n ph.
Bi 16 (Th T2012) Gii h :
2 2
1 4
2 2
( ) 2 7 2
x y xy y
y x y x y
'
+ + +
+ + +
Chia 2 v ca 2 PT cho y v t n ph.
Bi 17 Gii h phng trnh:
2 2 2 2
(2 ) 5(4 ) 6(2 ) 0
1
2 3
2
x y x y x y
x y
x y
+ +
'
+
V. Phng php hm s.
* C s phng php. Nu
( ) f x
n iu trn khong
( ; ) a b
v
, ( ; ) x y a b
th :
( ) ( ) f x f y x y
Bi 1 Gii cc HPT sau :
a)
3 3
2 2
2
x x y y
x y
+ +
'
+
b)
5 5
2 2
2
x x y y
x y
+ +
'
+
'
'
Phn tch. Ta c th gii h trn bng phng php a v dng tch. Tuy nhin ta mun gii h
ny bng phng php s dng tnh n iu ca hm s. Hm s
3
( ) 3 f t t t khng n iu trn
ton trc s, nhng nh c (2) ta gii hn c x v y trn on [ ]
1;1
.
Li gii.
T (2) ta c [ ]
2 2
1, 1 , 1;1 x y x y
Hm s
3
( ) 3 f t t t c
2
'( ) 3 3 0, ( 1;1) ( ) f t t t f t < nghch bin trn on [ ]
1;1
.
[ ]
, 1;1 x y
nn (1)
( ) ( ) f x f y x y
th vo pt (2) ta c
2
2
x y t
.
Vy tp nghim ca h l S =
2 2 2 2
; ; ;
2 2 2 2
_ _
' ;
, ,
Nhn xt. Trong TH ny ta hn ch min bin thin ca cc bin hm s n iu trn on .
Bi 4 Gii h phng trnh:
3 2
3 ( 3) (1)
2 2
( 1) 2 5 0 (2)
x x y y
y y x y x
+ +
'
+ + + + +
PT
3 3
(1) 3 3 x x y y + +
Xt hm
3
( ) 3 f t t t + . HS ng bin. T (1)
( ) ( ) f x f y x y
Thay v (2) tip tc s dng PP hm s CM PT (2) c 1 nghim duy nht
1 1 x y
.
Bi 5 (A 2003) Gii h :
3
1 1
(1)
2 1 (2)
x y
x y
y x
'
- Xt hm s
2
1 1
( ) ( 0) '( ) 1 0 f t t t f t
t t
+ > nn hm s ng bin.
- T
(1) ( ) ( ) f x f y x y
- Thay vo (2) c nghim
1 5
1;
4
x
t
Bi 6 (Th GL) Gii h phng trnh
1 1
3 3
( 4 )(2 4) 36 (2)
(1) x y
x y
x y x y
+
'
.
- Xt hm s
3 4
1 3
( ) ( 0) '( ) 1 0 f t t t f t
t t
+ > nn hm s ng bin.
- T
(1) ( ) ( ) f x f y x y
- Thay vo (2) c nghim
2; 6 x
. vy h c nghim
(2; 2); ( 6; 6)
.
Bi 7 (Thi HSG tnh Hi Dng 2012)
3 3
3 ( 1) 9( 1) (1)
1 1 1 (2)
x x y y
x y
'
+
' '
Bi 8 (A 2012) Gii h phng trnh
3 2 3 2
2 2
3 9 22 3 9
1
2
x x x y y y
x y x y
+ +
'
+ +
'
Li gii.
- (1)
2
(4 1)2 (2 6) 5 2 0 x x y y + +
( ) ( )
2 3
2 3
(2 ) 1 (2 ) 5 2 1 5 2 (2 ) 2 5 2 5 2 x x y y x x y y + + + +
1
1
1
]
]
(2 ) ( 5 2 ) x f y vi
3
( ) f t t t + .
2
'( ) 3 1 0, ( ) f t t t t + > B trn .
Vy
2
5 4
(2 ) ( 5 2 ) 2 5 2 , 0
2
x
f x f y x y y x
- Th vo pt (2) ta c
2
2
5 4
2
4 2 3 4 7 0 ( ) 0
2
x
x x g x
+ +
_
,
- Vi
2
2
5 4 3
2
( ) 4 2 3 4 7, 0;
2 4
x
g x x x x
+ +
_
1
1
]
,
. CM hm g(x) nghch bin.
- Ta c nghim duy nht
1
2
2
x y
Bi 10.(Thi th T 2011) Tm cc gi tr ca m h phng trnh sau c nghim
3 3 2
2 2 2
3 3 2 0
1 3 2 0
x y y x
x x y y m
+
'
+ +
Li gii.
- iu kin.
1 1, 0 2 x y
(1)
3 3
3 ( 1) 3( 1) x x y y
- Hm s
3
( ) 3 f t t t nghch bin trn on
[ 1;1]
[ ]
, 1 1;1 x y
nn
( ) ( 1) 1 1 f x f y x y y x +
Th vo pt (2) ta c
2 2
2 1 (3) x x m
H c nghim
Pt (3) c nghim [ ]
1;1 x
Xt [ ]
2 2
2
1
( ) 2 1 , 1;1 , '( ) 2 1
1
g x x x x g x x
x
_
+
,
'( ) 0 0 g x x
.
(0) 2, ( 1) 1 g g t
Pt (3) c nghim [ ]
1;1 2 1 1 2 x m m
Bi 11 (Th T 2012) Gii h :
( )
5 4 10 6
(1)
2
4 5 8 6 2
x xy y y
x y
+ +
'
+ + +
.
TH1 : Xt
0 y
thay vo h thy khng tha mn.
TH2 : Xt
0 y
, chia 2 v ca (1) cho
5
y ta c
5 5
( ) (3)
x x
y y
y y
+ +
- Xt hm s
5 4
( ) '( ) 5 1 0 f t t t f t t + + > nn hm s ng bin.
- T
2
(3) ( ) ( )
x x
f f y y x y
y y
- Thay vo (2) ta c PT 4 5 8 6 1 x x x + + + . Vy h c nghim
( ; ) (1;1) x y
Bi 15. Gii h phng trnh
2 2
2 2 ( )( 2)
2
x y
y x xy
x y
+
'
+
+ +
'
+ +
Li gii.
Tr v hai pt ta c
( )
2 2 2 2
1 1 3 3 1 3 1 3
y x x y
x x y y x x y y + + + + + + + + + +
( ) ( ) f x f y
vi
2
( ) 1 3
t
f t t t + + + .
2
( ) 1 3 ln3 0,
1
t
t
f t
t
+ + >
+
( ) f t
ng bin trn . Bi vy
( ) ( ) f x f y x y
th vo pt th nht ta c
( )
2 2
1 3 1 3 1 (0) ( )
x x
x x x x g g x + + +
Vi
( )
2
( ) 3 1
x
g x x x +
.
( )
2
2
'( ) 3 ln3 1 3 1
1
x x
x
g x x x
x
_
+ +
+
,
( )
2
2
1
3 1 ln3 0,
1
x
x x x
x
_
+ >
+
,
do
2
1 0 x x + >
v
2
1 1 x +
Suy ra
( ) g x
ng bin trn . Bi vy
( ) (0) 0 g x g x
Vy h phng trnh c nghim duy nht x = y = 0
Bi 17. Chng minh h
2007
2
1
2007
2
1
y
x
e
y
x
y
e
x
'
c ng 2 nghim
0, 0 x y > >
Li gii.
K:
2
2
1 0 ( ; 1) (1; )
( ; 1) (1; ) 1 0
x x
y y
> +
' '
+ >
. Do
0
0
x
y
>
'
>
nn
1
1
x
y
>
'
>
Tr v hai pt ta c
2 2 2 2
1 1 1 1
x y x y
x y x y
e e e e
x y x y
Hay
( ) ( ) f x f y
vi
2
( ) , (1; )
1
t
t
f t e t
t
+
.
( )
2 2
1
'( ) 0, (1; ) ( )
1 1
t
f t e t f t
t t
+ > +
ng bin trn
(1; ) +
.
Bi vy
( ) ( ) f x f y x y
th vo pt th nht ta c
2 2
2007 2007 0 ( ) 0
1 1
x x
x x
e e g x
x x
+
Vi
2
( ) 2007, (1; )
1
x
x
g x e x
x
+ +
. Ta c
2
2 2 2 3 2
1 3 ( 1)
'( ) ; ''( ) 0, (1; )
( 1) 1 ( 1) 1
x x
x x
g x e g x e x
x x x x
+ > +
Suy ra
'( ) g x
ng bin trn
(1; ) +
.
'( ) g x
lin tc trn
(1; ) +
v c
1
lim '( ) , lim '( )
x x
g x g x
+
+
+
nn
'( ) 0 g x
c nghim duy nht
0
(1; ) x +
v
0 0 0
'( ) 0 '( ) '( ) . '( ) 0 1 g x g x g x x x g x x x > > > < < <
T BBT ca
( ) g x
ta suy ra pt
( ) 0 g x
c ng 2 nghim
(1; ) x +
.
Vy h phng trnh cho c ng 2 nghim dng.
Bi 18 Gii h phng trnh
ln(1 ) ln(1 ) (1)
2 2
12 20 0 (2)
x y x y
x xy y
+ +
+
'
Li gii.
K:
1, 1 x y > >
(1)
ln(1 ) ln(1 ) ( ) ( ) x x y y f x f y + +
vi
( ) ln(1 ) , ( 1; ) f t t t t + +
1
'( ) 1 0 0 ( 1; ) ( )
1 1
t
f t t f t
t t
+
+ +
B trn
( 1;0)
v NB trn
(0; ) +
TH 1.
, ( 1;0) x y
hoc
, (0; ) x y +
th
( ) ( ) f x f y x y
Th vo pt (2) ta c
0 x y
(khng tha mn)
TH 2.
( 1;0), (0; ) x y +
hoc ngc li th
2 2
0 12 20 0 xy x xy y < + >
TH 3.
0 xy
th h c nghim
0 x y
. Vy h c nghim duy nht
0 x y
VI. Phng php s dng bt ng thc.
1) C s phng php : S dng BT chng minh VT VP hoc ngc li, du bng xy ra khi
x y
2) Mt s BT quen thuc.
Bi 1 Gii h :
2 2 2 2
2 3
3
(1)
2 3
2 1 14 2 (2)
x y x xy y
x y
x y x x y y
+ + +
+ +
'
+ +
'
+ +
+ + +
( )( )
( , ) x y
- (2) + + +
2 2
( 7) 6 14 0 x y x y y .
7
0 1
3
x
x y 0,25
- (2) + + +
2 2
( 6) 7 14 0 y x y x x .
10
0 2
3
y
y x 0,25
- Xt hm s
2
3
( ) 2 3 4, '( ) 4 - 3, '( ) 0 1
4
+ < f t t t t R f t t f t t
- V vy trn
_
+
,
3
;
4
hm s f(t) ng bin
0,25
- TH 1.
> > 2 ( ) (2) 6 x f x f
Kt hp vi
1 y
+ + >
2 2
( ) (1) 3 ( ). ( ) (2 3 4)(2 3 4) 18 f y f f x f y x x y y .
- TH 2. 2 x h tr thnh
2
2
1
2 3 1 0 1,
2
4 4 0
2
y y y y
y y
y
' '
+
v nghim
- Vy h cho v nghim.
0,25