TRNG I HC Y KHOA PHM NGC THCH B MN SINH L HC

SINH L HC Y KHOA
TP I

CH BIN: PHM NH LU

NH XUT BN Y HC 2009

BIN SON:
PHM NH LU GS. TS. BS. Ch nhim B mn Sinh L Hc Sinh L Bnh Min Dch Hc, Trng i hc Y khoa Phm Ngc Thch.

THI HNG H TS. BS. Ging vin chnh, Ph ch nhim B mn Sinh L Hc Sinh L Bnh Min Dch Hc, Trng i hc Y khoa Phm Ngc Thch.

L TH HNG TUYT ThS. BS. Ging vin chnh, Ph ch nhim B mn Sinh L Hc Sinh L Bnh Min Dch Hc, Trng i hc Y khoa Phm Ngc Thch

PHAN NGC TIN ThS. BS. Ging vin chnh, B mn Sinh L Hc Sinh L Bnh Min Dch Hc, Trng i hc Y khoa Phm Ngc Thch.

TRN KHIM HNG ThS. BS. Ging vin chnh, B mn Sinh L Hc Sinh L Bnh Min Dch Hc, Trng i hc Y khoa Phm Ngc Thch.

BIN TP:
NGUYN DUY THCH BS. Ging vin, B mn Sinh L Hc Sinh L Bnh Min Dch Hc, Trng i hc Y khoa Phm Ngc Thch.

LI NI U

p ng vi nhu cu hc tp ca sinh vin cc lp nm th hai y khoa, cc lp chuyn tu v nhu cu v sch tham kho ca cc i tng sau v trn i hc, chng ti bin son cun sch Sinh l hc Y khoa, theo mc tiu ca ngnh Y t v ph hp vi s gi qui nh. Cun Sinh l hc Y khoa cha ng nhng kin thc c bn v cp nht v mn Sinh l hc i vi sinh vin y khoa. Ngoi ra, cc bc s sau v trn i hc cng c th tm thy nhng kin thc b ch. V ni dung nhiu, nn chng ti xut bn sch lm hai tp, tp I v tp II. Trong tp I c 7 chng, mi chng li c mt s bi, chng ti c trnh by mc tiu mn hc, mc tiu chng, v mc tiu ca tng bi. Cui mi bi c cc cu hi trc nghim, ngi c t nh gi kin thc ca mnh. Mc d c nhiu c gng, nhng cun sch chc cng khng trnh khi nhng thiu st, chng ti mong nhn c s ng gp kin, nhn xt ca cc c gi. Thng 2 nm 2009 Ch nhim B mn Sinh L Hc - Sinh L Bnh - Min Dch Hc

GS.TS. BS. Phm nh Lu

HNG DN S DNG SCH

Trong cun sch ny c 7 chng, mi chng c mt s bi, chng ti c trnh by mc tiu ca c chng v mc tiu ca tng bi. Cui mi bi c 10 cu hi trc nghim sinh vin t nh gi kin thc ca mnh. Cui sch c hng dn gi vic tr li cc cu hi trc nghim: xem trang no. Do cch hc ca sinh vin l c k cc mc tiu chng v mc tiu ca tng bi, nm vng cc phn trng tm ca chng trnh, c k cc phn trong sch gio khoa. Sau khi hc xong hy tr li cc cu hi trc nghim kim tra kin thc, xem phn gi tr li cui sch.

MC LC
MC TIU MN SINH L HC CHNG I: I CNG V SINH L HC Phm nh Lu Bi m u CHNG II: SINH L HC T BO Phm nh Lu i cng v t bo 1. Cu trc ca t bo 2. H thng chc nng ca t bo 3. S vn chuyn vt cht qua mng t bo 4. iu ha hat ng ca t bo CHNG III: SINH L HC MU Thi Hng Ha i cng 5. Sinh l huyt tng 6. Sinh l hng cu 7. Sinh l bch cu 8. Sinh l tiu cu v qu trnh cm mu 9. Nhm mu CHNG IV: SINH L TUN HAN Phan Ngc Tin i cng 10. c im v gii phu m hc v hot ng in ca tim 11. Chc nng bm mu ca tim 12. iu ha hot dng tim 13. Sinh l h mch 14. iu ha hot ng mch CHNG V: SINH L H HP L Th Hng Tuyt i cng 15. Thng kh phi
5

7 8 9 16 17 18 28 42 56 65 66 67 74 84 101 109 115 116 117 131 138 144 156 162 163 164

16. S khuch tn oxy v carbonic qua mng ph nang mao mch 17. Chuyn ch kh oxy v carbonic trong mu 18. iu ha h hp CHNG VI: SINH L TIU HA Trn Khim Hng 19. i cng v h tiu ha 20. S tng, trn thc n trong lng ng tiu ha 21. Chc nng tit ca ng tiu ha 22. Chc nng hp thu 23. Sinh l chc nng gan CHNG VII: SINH L THN Phm nh Lu 24. S lc tiu cu thn 25. S ti hp thu v bi tit ca ng thn 26. S ti hp thu v bi tit ng xa v ng gp Bi xut nc tiu 27. Chc nng iu ha ni mi ca thn 28. Chc nng ni tit ca thn Thm d chc nng thn INDEX

185 195 206 213 214 221 230 244 251 259 260 272 284 296 306 320

MC TIU MN SINH L HC

Sau khi hc xong chng trnh Sinh l hc, sinh vin Y phi c kh nng: 1. Trnh by y chc nng ca cc t bo, cc c quan v h thng c quan trong c th con ngi bnh thng. 2. Gii thch c ch v s iu ha hot ng ca t bo, cc c quan v h c quan trong c th. 3. Phn tch c mi lin h cht ch v chc nng gia cc t bo, cc c quan v h thng cc c quan, coi c th l mt khi thng nht. 4. Nu ra c mi lin h gia c th v mi trng sng. 5. Lm c mt s xt nghim thng thng trong chn on lm sng, v lm c mt s bi thc tp chng minh cho l thuyt. 6. Xc nh c tm quan trng ca Sinh l hc i vi nn y hc, cc ngnh khoa hc khc v i vi cuc sng: Nhn nh c Sinh l hc l mn hc c s cho mt s mn y hc c s khc v cc mn y hc lm sng. Vn dng Sinh l hc trong cc lnh vc khc nh: k hoch ha gia nh, sinh l lao ng v th dc th thao, sinh l hc ng, sinh l hng hi, hng khng, gio dc hc, tm l hc, trit hc vv p dng c kin thc Sinh l hc phc v nghin cu khoa hc v t o to. Bit cch gi gn sc khe cho c nhn v cho cng ng.

CHNG 1

I CNG V SINH L HC

MC TIU CHNG: 1. nh ngha c mc ch ca mn Sinh l hc, v nu c cc qui lut hot ng ca c th ni chung v cc c quan, b my ni ring trong trng thi bnh thng. 2. Gii thch c ton b hot ng ca c th nh l mt khi thng nht v thng nht vi mi trng sng. 3. Xc nh c vai tr v v tr ca mn Sinh l hc, l mn y hc c s rt quan trng ca y hc v c s lin quan cht ch gia mn Sinh l hc vi cc mn khoa hc c bn, y hc c s v lm sng. 4. M t c lch s pht trin ca mn Sinh l hc qua ba thi k: thi k c xa, giai on khoa hc t nhin, v thi i sinh hc phn t. 5. Lit k c cc phng php nghin cu Sinh l hc, t quan st n thc nghim v kt hp vi lm sng. 6. Trnh by c khi nim v c th sng v nhng c im ca s sng. 7. Phn tch c s iu ha chc nng ca c th ni chung v cc c quan, b my ni ring, v c s iu ha hai chiu, hay iu ha ngc.

BI M U
1. NH NGHA VAI TR V V TR CA MN SINH L HC: 1.1. nh ngha: Sinh l hc l mn hc chuyn nghin cu v hot ng chc nng ca cc c quan, b my, v h thng c quan b my trong c th trong trng thi bnh thng, tm ra qui lut hot ng chung ca c th, v ca ring tng c quan, b my, ng thi nghin cu s iu ha hot ng chc nng ca cc c quan, b my. Cc c quan b my trong c th u c s lin h cht ch vi nhau, v chu s iu hoa chung ca hai c ch: thn kinh v th dch, trong iu kin y, hot ng chc nng ca mi c quan b my u c tc ng n c quan b my khc, to nn mi lin h hai chiu, ngy nay c gi theo mt thut ng l c ch iu ha ngc (feed back mechanisms). Sinh l hc coi ton b hot ng ca c th nh l mt khi thng nht v thng nht vi mi trng sng, trn c s lm cho c th tn ti v pht trin, nu s thng nht y b ph v, c th s lm vo trng thi bnh l. 1.2. Vai tr v v tr ca mn sinh l hc: - Sinh l hc l mt mn c s rt quan trng ca y hc, trong qu trnh phng bnh, chn on v iu tr, ngi thy thuc phi nm vng nhng qui lut hot ng v c ch hot ng ca c th ni chung, v cc c quan b my ni ring trong trng thi bnh thng, t mi xc nh c nhng ri lon hot ng chc nng ca c th trong trng thi bnh l. Do mc d sinh l hc c hnh thnh t nhiu th k, nhng n l mt ngnh khoa hc vn ang pht trin, v lun gp phn gii p nhng vn m y hc t ra. Ngc li, y hc li cung cp nhng ti liu thc t gp trong lm sng, to iu kin cho sinh l hc pht trin. - Sinh l hc gp phn nghin cu v s pht trin dn s, hng dn sinh c k hoch. K hoch ha gia nh l mt cng vic c tm quan trng c bit, v l quc sch ca nc ta hin nay. - Sinh l hc l c s khoa hc cho vic chm sc sc khe nhn dn theo ng li chm sc sc khe ban u ca ngnh y t. - Sinh l hc l mt ngnh ca sinh vt hc, n da trn kin thc ca cc ngnh khoa hc c bn khc nh: ton, l, ha. Hu ht nhng vn m sinh l hc nghin cu l nhng vn c lin quan n l sinh, ha sinh, ha m hc, sinh vt hc phn t vv Trong bt k mt qu trnh sng no u c lin quan n s chuyn ha vt cht v nng lng, ngha l c lin quan n nhng qu trnh l ha. - Sinh l hc c lin quan mt thit vi mt s cc mn c s khc nh m - phi hc v gii phu hc, v l cc mn hc hnh thi, v hot ng chc nng ca cc c quan b my quyt nh hnh thi cu trc ca chng. - Sinh l hc l khoa hc c s cho mt s mn hc khc trong y hc nh: Sinh l bnh hc, Dc l hc, Bnh hc lm sng v iu tr hc. - Sinh l hc l c s cho cc ngnh khoa hc khc nh: y hc lao ng v th dc th thao, Sinh l hc ng, Sinh l hng hi hng khng, gio dc hc, tm l hc, trit hc vv 2. LCH S PHT TRIN MN SINH L HC: 2.1. Thi c xa: - Khi khoa hc t nhin cha pht trin, t thi k C Trung Hoa ngi ta vn dng thuyt m dng v 5 yu t ng hnh (kim, mc, thy, ha, th) gii thch cc hot ng sinh l ca c th ngi v ng vt, cng nh s sng ni chung.

Theo thuyt ny th sc khe ca ngi v ng vt ph thuc vo tnh trng cn bng gia hai lc m v dng v ng hnh y. Trong cc tng ph, th phi thuc kim, gan thuc mc, thn thuc thy, tim thuc ha v lch thuc th. - Thi k C Ai Cp v n : ra thuyt vt linh lun gii thch mi hot ng chc nng ca c th bng linh hn. C th hot ng c l nh c linh hn, linh hn cn hot ng th c th cn sng. Trt linh hn la 2 cht, tc l hn la khi xc. - Trc cng nguyn 5 th k, mt thy thuc ngi Hy Lp l Hippocrate, c xem l ng t ngh y, c xng Thuyt hot kh, thuyt ny cho rng hot kh trong phi chuyn sang mu ri lu thng khp c th, lm c th hot ng. Tt th l cht. - Galien th k th II chia hot kh thnh 3 phn: Linh kh trong no iu khin tm linh, k c Vt kh trong gan, mt chi phi dinh dng, mu Hot kh trong tim, mch chi phi s gan d, phn n 2.2. Giai on khoa hc t nhin: T th k XVI n XIX, kinh t cc nc Ty u pht trin, ch t bn ra i, khoa hc t nhin c nhng tin b quan trng, to iu kin cho sinh l hc pht trin. - Michel Servet, mt ngi thy thuc Ty Ban Nha (1511-1553) tm thy tun hon phi trn ngi trong khi m t thi, v b pht thiu trn dn ha. - Andr Vsale, mt thy thuc ngi B (1514-1564), tin hnh gii phu c th ngi, thy r cu trc ca c th. - William Harvey, mt thy thuc ngi Anh (1578-1657) m t thi quan st thy ton b tun hon mu trong c th. ng vit mt cun sch v tun hon, b pht phi t i. - Ren Descartes, mt nh ton hc v trit gia Php (1596-1650), nghin cu phn x, cho rng phn x l mt hot ng ca linh kh, v a ra quan nim c hc ca s sng. - Marcello Malpighi, mt thy thuc ngi (1628-1694), dng knh hin vi soi thy tun hon mao mch phi. - Boe de Sylvius (1614-1672) cho rng h hp v tiu ha l nhng hot ng men. - Antoine Laurent de Lavoisier, mt nh ha hc ngi Php (1743-1794) chng minh rng h hp l mt qu trnh thiu t c tiu th oxy ( con chim v ngn nn trong chung, khi nn tt th chim cht). - Luigi Galvani, thy thuc ngi (1737-1798) pht hin in sinh vt. - Franois Magendie, thy thuc ngi Php (1783-1855) pht hin xung thn kinh. - Flourens (1794-1864) ct i no chim b cu, con chim mt kh nng thch ng. - Th k XIX: Trong giai on ny khoa hc t nhin pht trin mnh, c 3 hc thuyt tc ng ln ti s pht trin ca sinh l hc: nh lut bo tn nng lng: Lomonosov (1742-1786) Hc thuyt tin ha: Darwin (1809-1882) vit quyn ngun gc cc loi chn lc t nhin (1859). Hc thuyt t bo: Scheiden (1804-1881) tm ra t bo thc vt; Schwann (1810-1882) tm ra t bo ng vt, t bo thn kinh. - Dubois Reymond, ngi c (1818-1896); Karl Ludwig, ngi c (1816-1904); Etienne Marey, ngi Php (1830-1904) sng ch nhiu dng c o c trong sinh l hc. - Bassov (1842), Heidenhein (1868) mo l r d dy thc nghim trng din trn ng vt quan st chc nng tiu ha. - Claude Bernard (1813-1878), nh sinh l hc ln ngi Php, dng phu thut ngoi khoa nghin cu thc nghim trn ng vt, v a ra quan nim hng nh ni mi, m Cannon (1871-1945) gi l Homeostasis. - Sherrington (1859-1947); Setchenov (1829-1905) c nhiu cng hin v sinh l hc thn kinh. - Broca (1861) tm thy trung tm vn ng li ni v no.

10

- u th k XX, nh sinh l hc ln ngi Nga Pavlov (1849-1936) nghin cu sinh l h thn kinh, lm nhiu th nghim trng din trn ch, chng minh hot ng thn kinh cao cp da trn phn x c iu kin, v a hot ng tm l vo lnh vc thc nghim. Pavlov chng minh rng c th hot ng nh l mt th thng nht v thng nht vi mi trng sng. 2.3. Thi i sinh hc phn t: Trong giai on ny c nhng bc nhy vt v nghin cu sinh hc phn t, em li mt cuc cch mng v kin thc v phng php nghin cu trong sinh l hc v y hc. - Watson, Cricks, Wilkins tm ra cu trc phn t ca nucleic acid, nhn c gii Nobel 1962 v y hc v sinh l hc. - Jacob, Monod, Lwoff tm thy mRNA (RNA thng tin) ot gii Nobel nm 1965. - Nirenberg, Holley, Khorana tm thy m di truyn, v ot gii Nobel nm 1968. - Sutherland tm ra c ch tc dng ca hormone, v ot gii Nobel nm 1971. - Albert Claude, George Palade, Christian de Duve pht hin siu cu trc v chc nng ca t bo, ot gii Nobel nm 1974. - Temin, Baltimore, Dulbecco, tm ra enzyme sao chp ngc (reverse transcriptase) ot gii Nobel nm 1975. - Khorana i su vo b n ca m di truyn v tng hp c gene nhn to (1977). - Arber, Nathans, Smith tm thy enzyme ct phn t DNA, ot gii Nobel nm 1978. - Dausset, Suell, Benaceraff tm ra khng nguyn HLA, ot gii Nobel nm 1980. - Jerue, Kohler, Milstein, tm ra nguyn tc v k thut to khng th n dng, ot gii Nobel nm 1984. - Bishop, Varmus, tm ra cht sinh ung th oncogen, ot gii Nobel nm 1989. - Neher, Sakmann, pht hin knh ion, ot gii Nobel nm 1991. - Rodbell, Gilman tm ra protein G v vai tr ca cc protein ny trong s chuyn tn hiu trong t bo; ot gii Nobel nm 1994. - Doherty v Zinkernagen pht hin tnh c hiu ca s bo v min dch trung gian t bo, ot gii Nobel nm 1996. - Furchgott, Ignarro, Ferid Murad: nitric oxide nh l mt phn t tn hiu trong h tim mch, ot gii Nobel nm 1998. - Carlsson, Greengard, Kandel: s chuyn tn hiu trong h thn kinh, ot gii Nobel nm 2000. - Brenner, Robert Horvitz, Sulston: s iu ha gene ca s pht trin c quan v s cht theo chng trnh ca t bo, ot gii Nobel nm 2002. - Lauterbur, Peter Mansfield: cng hng t, ot gii Nobel nm 2003. - Marshall, Robin Warren: Bacterium Helicobacter pylori, vai tr ca n trong bnh vim lot d dy t trng, ot gii Nobel nm 2005. - Fire, Mello: s can thip ca RNA bt hot gene do RNA gy cn tr kp, ot gii Nobel nm 2006. k nguyn sinh hc phn t, ngi ta i su nghin cu t bo mc phn t, lm sng t mi chc nng ca cc c quan trong c th, i su vo m di truyn, cu trc ca gene, tng hp gene, tm ra nguyn nhn phn t ca mt s bnh bm sinh do sai m di truyn. Nhng pht hin ca Pauling v Itano (1949) v s sai lc ca mt vi amino acid trong cu trc ca huyt cu t, trong bnh hng cu hnh lim m u cho ngnh bnh l phn t. Ngy nay ngi ta bit nhiu bnh thuc v bnh l phn t, do ri lon m di truyn. Lch s pht trin khoa hc sinh l hc cho ta thy khoa hc ny phi tri qua nhiu giai on t siu hnh, huyn b, ch quan n khoa hc t nhin v sinh hc phn t ngy nay.

11

Nn vn minh ni chung, nn cng nghip ni ring cng pht trin, h sinh thi cng bin i, loi ngi cng ng c trn hnh tinh, nhiu bnh tt mi pht sinh v ngy cng honh hnh, y hc v sinh l hc phi ng ph vi nhiu vn mi, v d: AIDS, Ebola, Skaig. Hin nay ton th gii ang tp trung nghin cu phn t ca virus HIV, v h thng min dch ca c th, tm ra cch gii quyt bnh ca th k l bnh AIDS. Sinh l hc, mt khoa hc pht trin hng nghn nm nay, vn cn ang pht trin. Hin nay c th ni, hng ngy, trn th gii u c nhng thng tin mi v sinh l hc, cho nn ngi thy thuc cn cp nht nhng kin thc v sinh l hc v y hc. 3. PHNG PHP NGHIN CU SINH L HC: C nhiu phng php nghin cu sinh l hc 3.1. Phng php quan st: - Quan st bng cc gic quan: nhn ton trng; s nn cc c quan ni tng c nh gan, lch; g cc tng ph c v rng; nghe tim phi bng ng nghe; hi bit tnh trng. - Quan st bng nhng my mc, dng c, phng tin, ha cht c bit nh: xt nghim mu, nc tiu, dch no ty, dch tit, phn vv 3.2. Phng php thm d chc nng cc c quan, b my: - Chc nng gan: th cc loi men gan - Chc nng tun hon: o huyt p, in tim, siu m tim, chp mch - Chc nng thn: phng php Clearance, ng v phng x - Chc nng thn kinh: in no, chp ct lp - Chc nng h hp: o cc th tch v dung tch kh phi - Chc nng tiu ha: ni soi 3.3. Phng php thc nghim: p dng trn ng vt, to cc m hnh bng nhng th nghim cp din v trng din, tng gim hot ng ca mt c quan, b my v theo di s p ng. 3.4. Phng php ha min dch v ha m hc: Dng cc k thut nh: cc th nghim min dch phng x (RIA), min dch men (ELISA) min dch hunh quang, vv Quan st i th bng phn tch, quan st vi th bng knh hin vi quang hc, hay knh hin vi in t. 3.5. Kt hp vi lm sng: Vic kt hp vi lm sng l quan trng, v l ni din ra nhng hot ng chc nng ca cc c quan v b my ca c th tnh trng khng bnh thng. Nghin cu sinh l hc, chng ta lun phi tr li 3 cu hi: - Hin tng g xy ra - N din bin nh th no - Ti sao n xy ra v din bin nh vy, tc l tm ra c ch hot ng chc nng ca cc c quan, b my. Quan st v phn tch hin tng phi da trn cc kin thc v khoa hc c bn v y hc c s, khng c a ra cc gi thuyt ch quan. 4. KHI NIM V C TH SNG V NHNG C IM CA S SNG: 4.1. S sng l g? Nm 1878 nh trit hc Eugels trong quyn sch chng During c nh ngha nh sau: S sng l mt phng thc tn ti ca cht Albumin, m cht ny lun thay i t l cc thnh phn ha hc cu to ra n. Ngy nay ta gi Albumin l protein, hay cht m, bao gm cc nguyn t C, H, O, N, ngoi ra cn cc yu t vi lng nh: Fe, Zn, Mg, Ca, Na, K vv Eugels cn ni: u c s sng l c protein, ngc li u c protein cha phn gii l c s sng. Cho n nay, ta mi ch bit c tri t l c s sng v ngi ta ang tm xem trong v tr c ni no khc c cht C, H, O, N khng nh c s sng nh chng ta khng. 4.2. Ngun gc s sng:

12

Chng ta quan nim s sng xut hin do cc nguyn t C, H, O, N phn ng vi nhau, di tc dng ca nhng yu t vt l trong bu kh quyn bao quanh a cu nh: phng in, cc tia bc x mt tri, p sut kh quyn, nhit vv, to ra cht m. Nm 1953, hai nh khoa hc M l S.Miller v H.Urey cho phng mt dng in cc mnh gia hai in cc t hai u mt ng thy tinh, trong c nhng cht kh m thnh phn ging nh kh quyn tri t. Sau khi phng in, trong ng xut hin mt s cht m. Theo nh bc hc Oparine, th trong hng triu nm, cc nguyn t C, H, O, N trong kh quyn, di tc dng ca nhiu yu t vt l, kt hp li vi nhau thnh mt cht th s, m Oparine gi l Coacervat. Cht ny t chc li, thch nghi vi nhng iu kin ca mi trng chung quanh, dn dn tr thnh c th n bo, sau tin ln a bo. Trong qu trnh tin ha ny, cht sng to c cho mnh tnh cht chuyn ha, v t sinh sn theo mt phng thc, m mi cho n nhng nm 60 ca th k XX, ngi ta mi bit c v gi l m di truyn. 4.3. Nhng c im ca s sng: Vt sng khc vi vt khng sng 4 c im sau y: 4.3.1. Thay c, i mi: Cn gi l chuyn ha, tc l lin tc thu nhp vt cht t bn ngoi vo qua b my tiu ha, v bin i vt cht theo hai hng: - Bin vt cht thu nhp vo thnh ra cc thnh phn cu to ca c th, l qu trnh ng ha. - Bin vt cht thu nhp vo thnh nng lng c th hot ng, l qu trnh d ha. Hai qu trnh ny l hai mt i lp, nhng thng nht ca mt qu trnh chuyn ha, chuyn ha ngng l c th cht. Qu trnh chuyn ha din ra trong t bo. 4.3.2. Kh nng chu kch thch: L kh nng p ng vi cc kch thch a dng ca mi trng bn ngoi v bn trong c th, nh cc kch thch vt l, ha hc, tm l x hi, nh sng lm co ng t, nc chanh lm chy nc bt, s hi lm tim p nhanh, mnh; hay cc kch thch thuc cc c ch thn kinh v th dch trong c th 4.3.3. Kh nng sinh sn ging mnh: L kh nng to ra c th mi ging mnh, hot ng sinh sn nm trong chng trnh ca s sng, do m di truyn quyt nh nhm mc ch duy tr ni ging. 4.3.4. Kh nng thch nghi: L kh nng thay i mt phn cu trc, hay hot ng ca cc c quan, b my, thch nghi vi iu kin mi trng sng thay i, l c s c th tn ti v pht trin. 4.4. Khi nim v iu ha chc nng: C th sng l mt chnh th, m cc c quan, b my u c lin quan mt thit vi nhau, nh hng qua li ln nhau, mi c quan trong c th hot ng theo mt qui lut ring ca n, nhng ng thi phi tun theo mt qui lut hot ng chung ca ton c th. Trong mt mi trng sng lun lun thay i (ngoi mi), c th phi lun iu chnh hot ng ca cc c quan, b my v ton b c th, thch nghi vi mi trng sng, nhng ng thi phi bo m tnh hng nh ca mi trng bn trong c th (ni mi), mt hin tng m Claude Bernard gi l Hng tnh ni mi nh: cc thnh phn ca ni mi, thn nhit, pH, p sut thm thu vv C th hot ng thnh mt khi thng nht, v thng nht vi mi trng sng l nh vo s iu ha chc nng ca c th. C th iu ha chc nng bng hai phng thc l th dch v thn kinh. Hot ng ca hai h thng ny lun h tr ln nhau v b sung cho nhau.

13

iu ha bng th dch l do ni mi ph trch, bao gm mu, bch huyt, dch khe, dch no ty, dch cc c quan (dch mng tim, mng phi, mng bng, dch khp, nhn dch, nh dch vv). Trong ni mi, c nhng thnh phn quan trng gp phn iu ha cc c quan, b my nh: cc hormones, cc kh O2 v CO2, cc cht in gii Na+, K+, Ca++, Mg++, vv iu ha bng thn kinh l do h thn kinh trung ng v h thn kinh thc vt ph trch, bao gm cc neurons v cc si trc thn kinh i n tng tn cc t bo. Cc neurons thn kinh iu ha cc t bo thng qua mt s ha cht trung gian, gi l cc cht dn truyn thn kinh (Neurotransmitters), cht dn truyn ph bin v in hnh l acetylcholine. Cn cc t bo tip nhn cc cht dn truyn thn kinh bng cc th th (receptors). Hot ng iu ha c tin hnh theo nguyn tc hai chiu, gi l c ch iu ha ngc, ngha l khi cc c quan, b my nhn cc tn hiu iu ha, n cng c nhng phn ng ngc tr v cc c quan m pht tn hiu n n. l kh nng t iu chnh ca c th. 5. KT LUN: Sinh l hc l mt mn c s quan trng ca y hc. Nghin cu hot ng chc nng bnh thng ca c th, tm ra qui lut hot ng ca c th ni chung, v qui lut hot ng ca tng c quan, b my ni ring l mt cng vic phc tp, i hi nhng kin thc tng hp ca cc ngnh khoa hc c bn, y hc c s v lm sng. T nhiu th k nay, sinh l hc pht trin qua nhiu giai on, t giai on duy tm, thn b, n giai on thc nghim khoa hc, v cho n nay giai on sinh vt hc phn t, chng t sinh l hc c nhng bc tin di, v cn tip tc pht trin. Mun nghin cu sinh l hc phi c phng php lun chnh xc, v c quan im duy vt bin chng. Lch s pht trin sinh l hc cng cho thy nhng quan nim duy tm thn b ch quan, bo th, my mc, tin vo nh mnh s km hm bc pht trin ca khoa hc ni chung v sinh l hc ni ring. Ngi thy thuc mun gii v chuyn mn phi cp nht nhng thng tin mi v sinh l hc v y hc, phi c phng php suy lun ng: tip nhn thng tin, chn lc x l, v s dng thng tin mt cch hiu qu nht. tr thnh mt ngi thy thuc tt, phi trung thc vi ngi v vi mnh, phi lun lun hc tp, hc na v hc mi (Lenin), trau di kin thc phc v tt sc khe nhn dn, lm vic theo lng tm ngh nghip, l y o v y c. Bc H dy chng ta thy thuc nh m hin. Thy thuc dt nt, khng th nh m hin c, v khng ai c th trao tnh mng ca mnh cho mt thy thuc dt.

14

CHNG 2

SINH L HC T BO

MC TIU CHNG: 1. M t c cu trc ca t bo: cu trc ca mng t bo, cu trc ca bo tng v cc bo quan, cu trc ca nhn. 2. Trnh by c cc chc nng c bn ca t bo nh: Hot ng thng tin ca t bo. Tiu ha cht trong t bo. S to nng lng t cc cht dinh dng. S tng hp v to thnh cc cu trc ca t bo. 3. Gii thch c cc hnh thc vn chuyn vt cht qua mng t bo: khuch tn th ng v vn chuyn tch cc. 4. Phn tch c cc h thng iu ha trong t bo.

15

I CNG V T BO
C th con ngi c cu to t hng t t t bo, t bo l n v cu to v cng l n v chc nng ca c th. Nhng t bo chuyn chc kt li vi nhau thnh cc m, cc c quan, h thng nh: h thng tun hon, h hp, tiu ha, tit niu, sinh dc, thn kinh, v.v V vy, mun hiu chc nng ca cc c quan trong c th, cn nm c chc nng ca t bo. Mi hot ng chc nng ca c th u c c s ti t bo, v cc ri lon chc nng cng c c s t bo. 1. NHNG C TNH C BN CA T BO C TH NGI: T bo c th ngi c kh nng bit ha v phn chia. i a s t bo u phn chia, sinh ra nhiu t bo con, kt li vi nhau thnh t chc hay m. Nhng c mt s t bo pht trin theo mt th thc ring. Th d: - T lc phi cn trong bng m cho n tun l th tm, cc c quan sinh dc ca nam v n ca phi u ging nhau. T tun l th tm tr i c qu trnh bit ha thnh nam hoc n. C trng hp qu trnh bit ha ny khng xy ra, v tr sinh ra mang trong ngi hai gii tnh. - T bo c vn khng phn chia, v ch tng trng theo chiu ngang v chiu dc. - T bo thn kinh cng khng phn chia, nhng mi khi b tn thng th pht trin nhnh. - T bo tuyn gip thay i hnh th khi ngh v khi hot ng bi tit. - T bo bung trng ln lt bit ha trong mi chu k kinh nguyt, c mt trng thnh thc c phng ra khi bung trng, ri vn chuyn theo ng dn trng vo t cung. i b phn cc t bo c phn chia s pht trin ti ch thnh cc t chc c nh, nhng cng c mt s t bo sau khi thnh thc th c gii phng khi ni sn xut, nh cc t bo mu lu thng khp c th, ri cht, khng phn chia, v ty xng s tip tc sn xut t bo mi. 2. I CNG V CU TRC V CHC NNG CA T BO: Trong qu trnh thch nghi vi mi trng sng, c th c nhiu c quan, b my khc nhau, lm nhng chc nng khc nhau. Do cc t bo trong c th rt a dng, c th c hnh th rt khc nhau, nhng nhn chung mi t bo u c cu trc ging nhau: mi t bo c mt mng bao quanh, gi l mng t bo, bao bc bo tng. Trong bo tng c nhiu bo quan chuyn chc nh: chc nng sn xut cc sn phm ca t bo, chc nng tiu ha cht, chc nng sn xut nng lng v.v Trong bo tng c mt bo quan ln l nhn t bo, bao quanh nhn l mng nhn, bn trong l nhn tng, cha ng nhiu phn t ADN, l thnh phn c bn ca nhim sc th, bo m chc nng di truyn, v nhiu phn t ARN, tp trung trong ht nhn. Ngoi nhn t bo ra, trong bo tng cn c nhng bo quan khc nh hn nh: ty th to nng lng, lysosom chuyn chc tiu ha cht, v mt mng li ng ng, gi l b Golgi, chuyn chc sn xut cc sn phm ca t bo. Tt c t bo cng nh cc bo quan u c mng bao bc, cu trc ca cc mng u ging nhau.

16

1 CU TRC CA T BO
MC TIU: 1. M t c cu trc ca mng t bo. 2. Trnh by c cc thnh phn ca bo tng v chc nng ca cc bo quan: li ni bo v b Golgi, lysosom v ty th. 3. Phn tch c cc thnh phn ca nhn: mng nhn, nhim sc th, ht nhn.

CU HI T LNG GI
1. 1. 2. 3. 4. 5. 2. A. B. C. D. E. 3. A. B. C. D. E. 4. Cu no sau y sai v c tnh c bn ca t bo: i a s t bo u phn chia sinh ra nhiu t bo con. T bo c vn khng phn chia, ch tng trng theo chiu ngang v chiu dc. T bo thn kinh mi khi b tn thng th phn chia v pht trin nhnh. T bo tuyn gip c thay i hnh th khi nghi v khi bi tit. Hng cu lu hnh trong mu th khng sinh sn. Cu no sau y sai v thnh phn cu trc ca mng t bo: Nc l thnh phn dch t bo, chim 70 85% C cc cht in gii nh K+, Na+, Ca++ Protein chim t 10 - 20% khi t bo. Cacbohydrat ng vai tr chnh v dinh dng t bo l chc nng cu trc. Lipit chim 2% ca khi t bo, quan trng nht l phospholipit v cholesterol. Cu no sau y ng vi mng t bo: Gm hu ht l protein. mt s ion qua li c l nh cc knh ion. Khng thm i vi cc cht tan trong du m. Cho cc ion thm qua t do v khng cho protein i qua. Phn k nc ca phn t phospholipit hng ra mt ngoi ca mng t bo.

Cu no sau y sai v protein ca mng t bo: A. Protein ton b xuyn sut b dy ca mng v li ra ngoi mt on. B. Protein ton b cung cp cc knh cu trc, qua cc cht ha tan trong nc v cc ion c th khuch tn qua mng. C. Protein ngoi bin thng nm hu nh hon ton pha trong ca mng. D. Cc protein ngoi bin thng hot ng nh cc men hay nhng cht kim tra chc nng trong t bo. E. Protein ton b c khi hot ng nh nhng protein mang, chng vn chuyn cc cht theo chiu khuch tn t nhin. A. B. C. D. E. Cu no sau y sai v cacbohydrat mng: Cacbohydrat thng kt hp vi protein, gi l glycoprotein. Khong mt phn mi lipit mng l glycolipit. Phn t cacbohydrat gn vi li protein nh c gi l proteoglycan. Glycocalyx gn cc t bo vi nhau to thnh m. Glycocalyx tham gia vo cc phn ng men. Cc t bo sau y u l t bo prokariot, ngoi tr: Hng cu.
17

5.

6. A.

B. C. D. E. 7. A. B. C. D. E. 8. A. B. C. D. E. 9. A. B. C. D. E. 10. A. B. C. D. E.

Vi sinh vt n bo. Vi khun. T bo nm. Siu vi. Cu no sau y khng ng i vi nhim sc th: Cng c trong ty lp th. Bao gm cc phn t ADN v ARN. Phn t ADN kt hp vi histon v mt s protein khc lm thnh nhim sc th gii tnh. Cn c gi l cht nhim sc. C s lng nh nhau tt c cc t bo trong c th, tr trng v tinh trng Ni no sau y l v tr sinh tng hp protein: Nhn. Ht nhn. Li ni bo trn. Li ni bo c ht. B Golgi. Cu no sau y ng v mng t bo: Bao gm tan b l cc phn t protein. Khng thm i vi cc cht ha tan trong lipid. Cho php thm qua O2 v CO2. Cho thm cc cht in gii mt cch t do, nhng khng thm protein. C thnh phn n nh trong sut i sng ca t bo. Cu no ng v protein ca t bo: c tng hp mng ni bo tng trn. c tng hp b Golgi. N c ha tan trong bo tng. c tm thy trong nhng ti vn chuyn nh, sn phm ca li ni bo. Nguyn liu tng hp protein l cc phn t peptide v cc amino acid.

18

1.

2 H THNG CHC NNG CA T BO

MC TIU: 1. Trnh by c cc hot ng thng tin ca t bo, bao gm nhn tin t knh thn kinh v nhn tin t h thng th dch Khng nguyn tng hp t chc HLA nhn dng cc t bo. 2. M t c s tiu ha ca t bo vi chc nng ca cc lysosom. 3. Gii thch c s tng hp cc cht v to thnh cc cu trc ca t bo do li ni bo v b Golgi m nhn. 4. Phn tch c s to nng 1ng t cc cht dinh dng vi vai tr ca ty th.

CU HI T LNG GI
1.
Cu no sau y ng vi cht truyn tin th hai? A.L nhng cht tng tc vi cht truyn tin th nht bn trong t bo. B. L nhng cht gn vi cht truyn tin th nht trn mng t bo. C. Gy p ng trung gian bn trong t bo, khi c tc ng ca cc hormon hay cht dn truyn thn kinh khc. D.L nhng hormon do t bo bi tit, v c s kch thch ca hormon khc. E. L phn t ATP trong bo tng. Cu no sau y ng vi khng nguyn tng hp t chc? A.Cn c gi l HLA. B. Bn cht l lipoprotein. C. Ch c trn mng t bo bch cu. D.c biu l bi gen nm trong nhnh ngn ca nhim sc th X. E. Mt s ln ngi c khng nguyn tng hp t chc ging nhau. Cu no sau y ng vi bnh t min? A.Din ra khi lympho T v B b bin i tnh cht v tiu dit cc m ca c th mnh. B. C th xy ra khi i thc bo thay i tnh cht, t tn cng t bo ca c th mnh. C. L bnh i tho ng khng ty thuc insulin. D.Do mt s t bo ca mt c quan b bin i v HLA ca mnh, b coi l mt m l v b h lympho min dch tn cng. E. L trng hp c th t c kh nng min dch i vi khng nguyn l. Cu no sau y khng ng vi lysosom? A.L mt h thng tiu ha trong t bo. B. N cha cc men thy phn c kh nng phn hy cc hp cht hu c v v c C. Mng lysosom ngn men thy phn khng cho n tip xc vi cc cht khc trong thnh phn ca t bo. D.T bo tiu cc cht qua hai qu trnh m bo v thc bo. E. Lysosom cn cha cc men lysozym, n phn gii mng vi khun, lysoferrin n gn st v cc kim loi khc. Cc cu sau y u ng vi lysosom, NGOI TR: A.Tt c cc sn phm tiu ha ca lysosom u c t bo s dng.
19

2.

3.

4.

5.

B. Lysosom c to thnh bi b Golgi. C. Lysosom tiu ha c cc cu trc ca t bo b ph hy, cc vi khun, v cc

tiu phn thc n c a vo t bo. D.Trong lysosom c khong 40 men axit hydrolaz. E. Khi no b vim nhim, cc men c gii phng, chng s tiu cc cht ca t bo.

6.

Cc cu sau y u ng vi li ni bo, NGOI TR: A.C loi sinh tng hp protein. B. C loi sinh tng hp lipit. C. C rt t t bo bi tit. D.C loi c nhiu ht ribosom. E. Khong bn trong ca li ni bo c lin h vi khong gia hai mng nhn. Cu no sau y khng ng i vi ht ribosom? A.L mt thnh phn ca li ni bo c ht. B. C vai tr quan trng trong sinh tng hp protein. C. Thnh phn gm mt hn hp axt ribonucleic v protein. D.Cc phn t protein c tng hp trong cu trc ca ribosom. E. Ribosom a phn t protein c tng hp vo trong bo tng ca t bo. Cc cu sau y u ng vi b Golgi, NGOI TR: A.B Golgi cng c th sn xut mt s sn phm nh li ni bo. B. Cu to tng t nh li ni bo. C. Nm v mt pha ca t bo, gn nhn. D.Pht trin mnh cc t bo tuyn. E. C vai tr ng gi cc ht bi tit. Cu no sau y khng ng vi ty lp th: A.L ni din ra chu k Krebs. B. L ni tp trung cc enzym ca chui h hp. C. Trong cht khun ca ty lp th c nhiu acetyl coenzym A. D.L ni din ra qu trnh ng phn ym kh. E. L ni sn xut nng lng di dng ATP. Cu no sau y sai v th th (receptor) ca t bo: A.Cc hormone c bn cht ha hc l protein c tip nhn bi th th trn mng t bo. B. Cc hormone c bn cht cu to bng lipid c tip nhn bi th th trong bo tng. C. C ch tc dng ca cc hormone bn cht lipid l lm tng tng hp protein ca t bo ch. D.Bn cht ca hormone tuyn gip l amino acid, nhn tyrosine, nn tc dng thng qua cht truyn tin th hai. E. Hormone c gn vi th th bng dy ni ha tr.

7.

8.

9.

10.

20

3 S VN CHUYN VT CHT QUA MNG T BO

MC TIU: 1. Trnh by c cc hnh thc khuch tn qua mng t bo v cc yu t nh hng n qu trnh khuch tn. 2. M t v phn tch c cc hnh thc vn chuyn tch cc nguyn pht v vn chuyn tch cc th pht . 3. Gii thch c s vn chuyn lin tip qua hai mng ca t bo

CU HI T LNG GA
1. Mng t bo c tnh thm rt cao i vi nc v l do no sau y? A. Nc ha tan trong lp lipit ca mng B. Nc c vn chuyn qua mng bng c ch khuch tn c h tr C. Nc l mt phn t nh, n c khuch tn n thun qua cc knh protein ca mng D. Nc c vn chuyn tch cc qua mng E. Nc c th bin hnh d dng 2. S khuch tn n thun v khuch tn c h tr ging nhau im no sau y? A. Cn cht mang B. i ngc bc thang nng C. Mc khuch tn tng ln mt cch cn xng vi nng cht khuch tn D. Cn th th (receptor) c hiu E. Hot ng khng cn nng lng ATP 3. Khuch tn c h tr v vn chuyn tch cc ging nhau im no sau y? A. Cn nng lng do ATP cung cp B. Cn enzym xc tc C. Cn protein mang vi receptor D. i ngc bc thang nng E. C th vn chuyn c cc cht in gii 4. Cu no sau y ng vi tnh trng phn cc ca mng t bo? A. Ty thuc tnh thm ca mng i vi ion K+ B. Ty thuc tnh thm ca mng i vi ion Na+ C. Tng ln khi men ATPase trong mng b c ch D. L do bm Na+ - K+ E. Thay i rt nhiu nu nng Cl- dch ngoi bo tng 5. Vn chuyn tch cc th pht khc vn chuyn tch cc nguyn pht im no sau y? A. C c ch bo ha B. Cn protein mang C. Cn receptor c hiu D. Khng ph thuc vo bc thang nng E. Ph thuc vo th nng ca Na+

6. p sut thm thu c tc dng no sau y? A. Chuyn dung mi qua mng bn thm ti vng c p sut thy tnh thp
21

B. Chuyn dung mi qua mng bn thm t vng c cht ha tan vi nng cao sang vng c cht ha tan vi nng thp hn. C. Chuyn dung mi qua mng bn thm t vng c cht ha tan vi nng thp sang vng c cht ha tan vi nng cao hn. D. Chuyn cht ha tan qua mng bn thm t vng c cht ha tan vi nng cao sang vng c nng thp hn. E. Chuyn cht ha tan qua mng bn thm t vng c cht ha tan vi nng thp sang vng c nng cao hn 7. Cc yu t sau y nh hng ti mc khuch tn, NGOI TR: A. Tc dng v bc thang in tch B. Tc dng v bc thang nng lng C. Tc dng v bc thang p sut D. Tc dng v bc thang nng E. Tc dng v tnh thm ca mng Cu hi t 8 10: - Nu v th nht ln hn v th hai, tr li ch L; - Nu hai v bng nhau, tr li ch B; - Nu v th nht nh hn v th hai, tr li ch N. 8. Nng ca ion H+ trong lysosom (L/B/N) nng ca ion H+ trong bo tng ca t bo. 9. S gp phn ca nng glucoz huyt tng cho thm thu tan phn ca huyt tng (L/B/N) s gp phn ca nng Na+ huyt tng cho thm thu tan phn ca huyt tng. 10. Th tch huyt tng tnh c khi cht mu dng o c chch vo di da (L/B/N) th tch huyt tng tnh c khi cht mudng o c chch vo tnh mch.

22

4 IU HA HOT NG CA T BO
MC TIU: 1. Trnh by c s iu ha hot ng ha sinh trung t bo, vi 2 c ch c bn l iu ha gen v iu ha enzym. 2. Phn tch c s iu ha sinh sn ca t bo vi s sao m ADN, pht trin t bo v mt s lng v kch thc. 3. Nu c s bit ha t bo. 4. M t c s t bin ca t bo dn n ung th, vi s ri lon v gen iu ha s pht trin v gin phn t bo.

CU HI T LNG GI
1. Cu no sau y ng v 3 operon: A. Operom gm 3 gen cu trc v 3 enzym tng ng B. Operon gm cc gen cu trc v b iu khin c ch C. Operon gm cc gen cu trc v b iu khin hot ho D. Operom gm 3 gen cu trc v cc b iu khin E. Protein c ch gn vo b iu khin thc y s gn ca men ARN polymeraz 2. Cc cu sau y ng vi operon, NGOI TR: A. Cc sn phm c t bo to ra gy iu ho ngc m tnh i vi operon B. Cc sn phm ca t bo c th to ra mt protein c ch gn b vi b iu khin c ch, hoc to ra mt protein gn protein hot ho vi b iu khin c ch, do c ch s to ra sn phm C. Cht hot ho lm t cu ni cu protein c ch vi b iu khin, gy ra qu trnh sao chp to ARN D. S sao m gen trong operon s to ra ARN tng hp protein ca t bo E. Khi protein iu ho gn vo b iu khin gy thu ht men ARN polymeraz, lm hot ho operon 3. Cc c ch kim tra s sao chp bng operon sau y u ng, NGOI TR: A. Khi ADN cun li quanh mt protein l histon, l n c th hot ng to ra ARN B. Operon c kim tra bng mt gen iu ho, gen vy to nn protein iu ho C. Nhiu operon khc nhau c th c kim tra ng thi bng cng mt protein u ho D. S kim tra c th xy ra cc giai on khc nhau ca s tng hp protein t bo E. ADN c ng gi trong nhng n v cu trc c bit gi l nhim sc th 4. cu no sau y sai i vi s hot ho enzym: A. Mt s cht ho hc c to thnh trong t bo c tc dng c ch h enzym c hiu to ra n B. Cc enzym b bt hot c th hot ng tr li, khi n c hot ho bi mt s cht ho hc C. AMP vng l cht hot ho enzym phophorylaz phc hi phn t ATP D. Purin v pyrimidin cn cho s tng hp ADN v ARN, khi purin c to thnh chng s c ch enzym xc tc s to ra chnh n E. Khi pymidirin c to thnh do purin hot ho enzym, s c ch enzym cn cho s to thnh purin 5. Tt c cc cu sau y u ng vi s sinh sn t bo, NGOI TR:

23

A. S sinh sn t bo bt u bng s sao chp tt c ADN trong nhim sc th, s sao chp ny ging ht s sao chp ARN B. C 2 dy ADN trong mi mt nhim sc th u c sao chp C. Ton b dy ADN u c sao chp t u ny n u kia D. Cc enzym chnh cho s sao chp l ADN polymeraz E. Men ADN lipaz xz tc s gn cc nucleotit lin tip t phn t ny ti phn t kia 6. Cu no sau y sai v vn ung th: A. Ung th l do s t bin hay s hot ho bt thng ca gen B. Cc t bo b t bin gen c kh nng sng km hn so vi t bo bnh thng C. Cc t bo b t bin gen khng cn chu s iu ho ngc ngn cn s pht trin qu mc na D. Cc t bo ung th lun b ph hu bi h min dch ca c th E. Trong m ung th, thng nhiu oncogen khc nhau phi c hot ho ng thi 7. Cc cu sau y du ng vi s iu ho pht trin v sinh sn ca t bo, NGOI TR: A. C mt s t bo pht trin v sinh sn sut i nh cc t bo to mu ca tu xng B. Mt s t bo nh nrn v c vn khng sinh sn sut i, k c thi k bo thai C. Mt s t bo ti sinh rt mnh nh t bo gan D. T bo tuyn, t chc di da, biu m rut cng c kh nng ti sinh cao E. S pht trin ca t bo c iu ho bngcc yu t pht trin 8. Nhng yu t sau y c kh nng gy t bin gen, NGOI TR: A. Mt s ho cht c trong thuc l B. S bc x nh tia X, tia gamma, tia cc tm C. Nhng tc nhn kch thch vt l D. Cc yu t di truyn E. Vai tr ca vi khun 9. Cu no sai v c im ca t bo ung th: A. T bo ung th thng pht trin qu mc B. Cc t bo ung th thng dnh vi nhau v tri theo dng mu, nn to ra hin tng di cn C. T bo ung th to ra yu t sinh mch D. T chc ung th cnh tranh cht dinh dng vi cc t bo bnh thng E. T bo ung th c kh nng sng km hn t bo bnh thng. 10. Cu no sai v s bit ha t bo: A. Bit ha t bo l s chuyn mt s t bo c bit thnh cc cu trc khc nhau ca c th. B. Khi t bo tng sinh trong bo thai, c s thay i v c tnh chc nng v vt l, to nn s bit ha. C. Mt s t bo bnh thng cng mang cc thng tin di truyn cn thit to nn mt c th han chnh D. Bit ha l kt qu ca s c ch chn lc mt s gen ny v hat ha mt s gen khc E. B gen iu ha to ra mt protein iu ha c ch vnh vin mt nhm gen chn lc.

24

CHNG 3

SINH L HC MU

MC TIU CHNG: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Nu nhng chc nng chnh ca mu. Trnh by thnh phn v c, hu c v vai tr ca chng trong huyt tng. M t cu trc v chc nng ca cc t bo mu: hng cu, cc loi bch cu, tiu cu. Gii thch c ch cm mu tc thi v cm mu duy tr. Phn tch c ch ca qu trnh ng mu ni sinh v ngoi sinh. Ni v cc nhm mu h ABO v Rhesus. Nguyn tc ca truyn mu theo h ABO. Lm mt s xt nghim thng thng v mu: m hng cu, bch cu, tiu cu; nh cng thc bch cu; nh lng Hemoglobin; nh sc bn hng cu; nh nhm mu; nh thi gian mu chy, mu ng... ng dng nhng xt nghim c bn trn vo thc t lm sng.

25

I CNG

Hng cu

Tiu cu Bch cu

Trong c th chng ta lun din ra nhng phn ng chuyn ha, cho nn vic cung cp cc cht dinh dng v thi cc sn phm chuyn ha l cn thit. m bo chc nng trn, mu ng mt vai tr rt quan trng. Mu l mt cht lng, lu thng trong h tun hon, bo m mi lin h gia cc c quan, b phn trong c th. 1. CHC NNG CHUNG CA MU: 1.1. Chc nng h hp: Vn chuyn O2 t phi n cc t bo v ngc li, vn chuyn CO2 t m n phi. 1.2. Chc nng dinh dng: Cc cht nh acid amin, glucose, acid bo, cc cht in gii, cc vitamin v nc c cung cp t ng tiu ha vo mu, v c vn chuyn n m, nhm tng hp cc cht v cung cp nng lng cn thit cho hot ng sng ca t bo. 1.3. Chc nng o thi: Mu ly cc sn phm chuyn ha ca t bo, CO 2 ion H+ v NH3 t cc m chuyn n thn, phi bi tit ra ngoi. 1.4. Chc nng bo v: Th hin qua cc qu trnh thc bo, qu trnh min dch. 1.5. Chc nng iu nhit: Mu lm nhim v vn chuyn nhit gi cho nhit ca c th ch thay i trong phm vi hp. Mu vn chuyn nhit nh cc c tnh nh: t nhit ca nc, kh nng dn nhit cao. 2. TNH CHT CA MU: Mu l mt dch qunh, vi khi lng khong 1/13 trng lng c th, mu ti trong h thng ng mch, mu xm trong h thng tnh mch. T trng mu ton phn: 1045-1055, t trng mu ca nam cao hn n. Mu gm hai thnh phn: huyt tng chim khong 54% khi lng mu, t trng huyt tng khong 1030, cn 45% l huyt cu gm hng cu, bch cu, tiu cu, y chnh l ch s Hct (hematocrit), t trng huyt cu 1100. qunh ca mu so vi nc: 4,5/1, qunh huyt tng 1,7/1 so vi nc. qunh ca mu thay i ph thuc vo nng protein huyt tng v Hct. Ch s Hct thay i theo gii tnh. Nam: 42 - 46% N: 38 - 42 %. pH mu lun n nh : 7,35-7,45 trung bnh l 7,39. pH mu lun hng nh, l nh vo h thng m ca mu, thn v phi.

26

5 SINH L HUYT TNG

MC TIU: 1. Vit ng, v phn tch c ion huyt tng. 2. Trnh by chc nng ca cc cht in gii huyt tng. 3. K cc thnh phn protein, lipid v carbohydrate huyt tng. 4. Ni v chc nng ca protien, lipid v carbohydrate huyt tng. 5. Phn bit s bt thng do thay i nng huyt tng ca cc cht trong lm sng.

CU HI T LNG GI
1. Cu no sau y ng vi bn cht ca mu? A. Cht dch protein ha tan B. Hn hp cc dch th C. M lin kt c bit D. Hn hp cc loi t bo mu E. Hp cht v c v hu c 2. T trng ca mu ph thuc vo yu t no sau y? A. S lng hng cu B. S lng bch cu C. S lng tiu cu D. Nng protein v s lng huyt cu E. Nng natri v clo 3. nht ca mu ph thuc vo yu t no sau y? A. Nng protein v s lng huyt cu B. Nng protein v nng cc cht in gii C. Nng cc yu t gy ng mu v s lng tiu cu D. Nng phospholipid v lipoprotein E. Nng NaCl v globulin 4. p sut thm thu ca mu ph thuc vo yu t no sau y? A. Nng NaCl v protein ha tan B. Nng NaCl v calci C. Nng clo v calci D. Nng albumin v lipoprotein. E. Nng glucose. 5. Protid huyt tng c nhng chc nng sau y, NGOI TR : A. To p sut keo ca mu B. Vn chuyn lipid trong mu C. Bo v c th D. Vn chuyn oxy E. ng mu pH ca mu ph thuc ch yu vo ion no sau y? A. Na+ B. ClC. K+
27

D. HPO4 -E. HCO3- v H+ Hematocrit l t l phn trm gia hai i lng no sau y? A. Tng th tch huyt cu v th tch mu ton phn B. Tng th tch hng cu v th tch huyt tng C. Tng th tch huyt cu v th tch huyt tng D. Tng th tch huyt cu v th tch huyt thanh E. Tng th tch hng cu v th tch bch cu cng vi tiu cu p sut keo ca mu c to nn bi cht no sau y? A. Globulin B. Albumin C. NaCl D. Lipoprotein E. Phospholipid Cc lipoprotein huyt tng bao gm nhng cht sau y, NGOI TR: A. Alpha - lipoprotein (High Density Lipoprotein HDL) B. Tin beta lipoprotein (Very Low Sensity Lipoprotein VDL) C. Lipoprotein (Intermediate Density Lipoprotein IDL) D. Beta lipoprotein (Low Density Lipoprotein LDL) E. Caroten. Hemoglobin ngi trng thnh bnh thng thuc loi no sau y? A. Hb A B. Hb C C. Hb E D. Hb F E. Hb S

28

6 SINH L HNG CU
MC TIU: 1. M t hnh th v cu trc ca hng cu. 2. Trnh by chc nng ca hng cu. 3. Ni v cc c quan v cc yu t tham gia to hng cu. 4. Phn tch s thoi ha ca hemoglobin v nhng sn phm phn hy ca chng.

CU HI T LNG GI
1. Hng cu c vai tr min dch v c cc kh nng sau y, NGOI TR: A. Gi ly cc phc hp khng nguyn khng th b th to thun li cho thc bo B. Bm vo cc lymplo T, gip s "giao np" cc khng nguyn cho t bo ny C. C cc hot ng enzyme b mt D. Cc IgE thng bm trn mng hng cu, gy phn ng vi khng nguyn E. Cc khng nguyn trn mng hng cu c trng cho cc nhm mu. 2. Hemoglobin c chc nng m v l do no sau y? A. Tng tnh acid ca huyt tng B. pH t thay i C. pH tng cao D. pH gim E. Tng tnh kim ca huyt tng 3. Vitamin B12 kt hp vi yu t ni ti s c bo v khi s ph hu ca cc men ni no sau y? A. Ty B. Gan C. Rut D. Lch E. D dy 4. Sau khi B12 c hp thu t b my tiu ha n s c d tr ni no sau y? A. Cc m trong c th B. Tu C. Ty xng D. Gan E. Lch 5. St l mt cht quan trng trong s thnh lp hemoglobin, n c hp thu ch yu ni no sau y? A. T trng B. Hng trng C. Hi trng D. Manh trng E. i trng 6. Cc cht cn thit cho s to hng cu bao gm cc cht sau y, NGOI TR: A. Vitamin B12 B. Acid folic C. Cht st
29

D. Cholin v Thymidin. E. Cht ng. 7. Khi d tr mu lu trn mt thng yu t no sau y trong mu s thay i? A. Thnh phn protein B. pH C. p sut thm thu D. p sut keo E. nht 8. Cc khng th anti -A v anti- B t nhin c bn cht ha hc no sau y? A. Ig G. B. Ig A. C. Ig M. D. Ig D E. Ig E 9. Hng cu ngi bnh thng ly mu ngoi vi c hnh da lm hai mt thch hp vi kh nng vn chuyn cht kh v nhng l do sau y, NGOI TR: A. Bin dng d dng xuyn qua mao mch vo t chc B. Lm tng tc khuch tn kh C. Lm tng din tch tip xc D. Lm tng phn ly HbO2 E. Tng din tch tip xc ca hng cu trong c th l 3000m2 10. Tc lng mu thay i ph thuc vo cc cht cu to mng t bo hng cu m ch yu l cht no sau y? A. Phospholipid B. Glycoprotein C. Glycolipid D. Acid sialic E. Cholesterol

30

7
1. SINH L BCH CU
MC TIU: 1. Nu c s lng v t l phn trm trung bnh ca cc loi bch cu trong mu (cng thc bch cu), v ngha ca s thay i s lng bch cu trong lm sng. 2. Xc nh ngun gc v chc nng ca i thc bo (macrophages). 3. Phn tch vai tr ca bch cu lympho trong qu trnh min dch bm sinh v min dch mc phi. 4. Trnh by chc nng ca t bo lympho B v lympho T. 5. M t ngun gc v s bit ha ca cc dng bch cu.

CU HI T LNG GI
1. Bch cu c nhng c tnh sau y, NGOI TR: A. Xuyn mch B. Chuyn ng bng chn gi C. To p sut keo D. Ha ng ng E. Thc bo 2. Neutrophil tng trong trng hp no sau y? A. Tim cc protein l vo c th. B. Tim norepinephrine C. C th b nhim k sinh trng D. B chn thng tm l E. Dng thuc ACTH 3. A. B. C. D. E. Trong trng hp vim, cc loi t bo sau y u tng NGOI TR: Neutrophil Monocyte i thc bo M bo Basophil

4. Basophil cha cc loi ha cht sau y, NGOI TR: A. Heparin B. Histamine C. Plasminogen D. Serotonin E. Bradykinin 5. Trong trng hp vim mn tnh t bo no sau y s tng? A. Neutrophil B. Eosinophil C. Basophil. D. Monocyte E. Tiu cu 6. Cp t bo no sau y c lin quan n tnh trng d ng? A. Neutrophil v eosinophil B. Neutrophil v basophil
31

C. Eosinophil v basophil D. Basophil v monocyte E. Eosinophil v lympho T 7. Khi c th b nhim k sinh trng t bo no sau y s tng? A. Neutrophil B. Eosinophil C. Basophil D. Monocyte E. Lymphocyte 8. Plasminogen c gii phng t bch cu no sau y? A. Neutrophil B. Eosinophil C. Basophil D. Monocyte E. Lymphocyte 9. Cc khng th ca lympho B tn cng trc tip vt xm ln bng cc cch sau y, NGOI TR: A. Ngng kt B. Kt ta C. Trung ha D. Tiu i E. Gy vim 10. Cc yu t sau y c gii phng khi khng nguyn phn ng vi khng th gn trn t bo gy v t bo, NGOI TR: A. Histamine B. Yu t c ch di tn bch cu C. Cht phn v ca phn ng chm D. Yu t ho ng ng E. Yu t gy phn ng phn v.

32

8 SINH L TIU CU V QU TRNH CM MU

MC TIU: 1. M t hnh dng v ngun gc ca tiu cu. 2. Trnh by qu trnh cm mu v cc yu t tham gia. 3. Phn tch cc cht chng ng trong c th v trong ng nghim.

CU HI T LNG GI
1 Tiu cu s khng kt dnh vi lp collagen c nu thiu cht no sau y? A. Yu t Willebrand B. Phospholipid C. ADP D. Serotonin E. Thromboplastin 2 Tiu cu gi vai tr quan trng trong giai on cm mu tc thi do tiu cu tit ra cht no sau y? A. Histamine B. Bradykinin C. Adrenalin D. Phospholipid E. Thromboplastin S co tht mch mu khi thnh mch b tn thng c tc dng g trong cc tc dng sau y? A. Tng gii phng cc yu t gy ng mu B. Gim bt lng mu b mt C. c ch tc dng cc cht chng ng mu D. Tng s kt dnh tiu cu E. Hot ha cc yu t gy ng mu Khi thnh mch b tn thng c s co tht mch mu l do qu trnh no sau y? A. Phn x thn kinh B. S co tht c ti ch C. Kch thch h ph giao cm D. A v B ng E. B v C ng Phn x thn kinh gy co mch khi b tn thng bt ngun t ni no sau y? A. Phn da pha trn mch mu b tn thng B. Cc mch mu tn thng C. Cc m ln cn vng mch mu tn thng D. A v B ng E. B v C ng iu kin gy co mch tt l thnh mch phi: A. Dy dn B. Vng chc C. n hi tt D. A v B ng
33

E. B v C ng Cc cht gip cho mch mu co tht mnh hn l cht no sau y? A. ADP B. Serotonin C. Adrenalin D. A v B ng E. B v C ng S gia tng tnh bm dnh ca tiu cu vo thnh mch tn thng ph thuc vo yu t no sau y? A. ADP B. ATP C. Vitamin K D. T trng ca mu E. nht ca mu Cu no sau y KHNG NG i vi qu trnh thnh lp nt chn tiu cu? A. Thnh mch b tn thng l ra lp m lin kt c collagen B. Tiu cu bm dnh vo lp collagen C. Tiu cu pht ng qu trnh ng mu D. Tiu cu gii phng ADP E. ADP lm tng tnh bm dnh ca cc tiu cu, to nn nt chn tiu cu

10 Cc nt xut huyt xut hin nhiu trn c th l do nguyn nhn no sau y? A. S lng tiu cu gim B. Cht lng tiu cu gim C. Phospholipid tiu cu gim D. A v B ng E. B v C ng

34

9 NHM MU
MC TIU: 1. Trnh by nhm mu h ABO v ng dng trong truyn mu. 2. Gii thch v nhm mu Rh, v nhng tai bin ngi khi c nhm mu Rh-.

CU HI T LNG GA
1. Tiu cu s khng kt dnh vi lp collagen c nu thiu cht no sau y? 1. Yu t Willebrand 2. Phospholipid 3. ADP 4. Serotonin 5. Thromboplastin 2. S co tht mch mu khi thnh mch b tn thng c tc dng g trong cc tc dng sau y? A. Tng gii phng cc yu t gy ng mu B. Gim bt lng mu b mt C. c ch tc dng cc cht chng ng mu D. Tng s kt dnh tiu cu E. Hot ha cc yu t gy ng mu 3. Khi thnh mch b tn thng c s co tht mch mu l do qu trnh no sau y? A. Phn x thn kinh B. S co tht c ti ch C. Kch thch h ph giao cm D. A v B ng E. B v C ng 4. Phn x thn kinh gy co mch khi b tn thng bt ngun t ni no sau y? A. Phn da pha trn mch mu b tn thng B. Cc mch mu tn thng C. Cc m ln cn vng mch mu tn thng D. A v B ng E. B v C ng 5. Thi gian chy mu (TS) ko di trong cc trng hp sau y, NGOI TR: A. S lng tiu cu gim B. Cht lng tiu cu gim C. Thnh mch km vng chc D. Thnh mch gim kh nng n hi E. Thiu cc yu t ng mu 6. iu kin gy co mch tt l thnh mch phi: A. Dy dn B. Vng chc C. n hi tt D. A v B ng E. B v C ng

35

7. Tiu cu gi vai tr quan trng trong giai on cm mu tc thi do tiu cu tit ra cht no sau y? A. Histamine B. Bradykinin C. Adrenalin D. Phospholipid E. Thromboplastin 8. Cc cht gip cho mch mu co tht mnh hn l cht no sau y? A. ADP B. Serotonin C. Adrenalin D. A v B ng E. B v C ng 9. Cc nt xut huyt xut hin nhiu trn c th l do nguyn nhn no sau y? A. S lng tiu cu gim B. Cht lng tiu cu gim C. Phospholipid tiu cu gim D. A v B ng E. B v C ng 10. Vitamin K cn thit cho qu trnh tng hp yu t ng mu no sau y? A. Tt c cc yu t gy ng mu B. Prothrombin C. Fibrinogen D. Thromboplastin E. Yu t Hageman

36

CHNG 4

SINH L TUN HAN

MC TIU CHNG: 1. M t c im gii phu, m hc v tnh cht sinh l ca tim. 2. Gii thch hot ng in ca tim, cch ghi in tm v cc sng ca mt in tm bnh thng. 3. Trnh by chc nng bm mu ca tim v cc giai on ca chu chuyn tim. 4. Phn tch cc c ch iu ha hot ng tim. 5. nh ngha c huyt p v cc yu t nh hng n huyt p. 6. Ni v chc nng ca mao mch, mch bch huyt, v cc yu t gip mu v tim. 7. Hy nu nhng c ch iu ha mch v trung tm vn mch.

37

I CNG
H tun hon l h thng vn chuyn mu trong c th, h tun hon mang cc cht dinh dng hp thu t h tiu ho n cc c quan trong c th, v mang oxy t phi n cc m. ng thi mu cng mang cc cht thi n c quan bi tit nh thn phi Tim phi gm nh phi, nhn mu t hai tnh mch: ch trn v ch di, v tht phi, bm mu vo ng mch phi, mao mch phi. Ti mao mch phi c s trao i oxy v CO2 gia mu v kh ph nang, sau mu theo tnh mch phi ra khi phi v nh tri, ri xung tht tri. l vng tun hon nh hay tun hon phi. Tim tri gm nh tri v tht tri, bm mu n tt c cc m. Mu t tht tri i ra ng mch ch, cc ng mch ln, nh v mao mch. Ti mao mch, c s trao i cht gia mao mch v m. Sau mu t mao mch v h tnh mch ri v tim phi. l vng tun hon ln hay tun hon h thng. Mu chy qua tim mt chiu nht nh do s sp xp cc van tim. p sut mu cao ng mch ch, gim dn ng mch ln, gim nhiu khi qua cc ng mch nh. S iu ha co c vng ca cc ng mch nh cho php iu chnh lu lng mu qua m, v gip iu ha huyt p ng mch. p sut mu gim dn n khi v tim. Ngoi ra cn h thng mch bch huyt, chuyn ch dch bch huyt n ng ngc ri vo h tnh mch.

38

10 C IM V GII PHU M HC V HOT NG IN CA TIM

MC TIU: 1. M t c im gii phu v m hc ca tim 2. Trnh by tnh cht sinh l ca c tim 3. Gii thch c hot ng in ca tim 4. Ni v cch mc in cc ghi in tim 5. Phn tch mt in tm bnh thng

CU HI T LNG GI
1. Nt xoang bnh thng l nt to nhp cho ton tim v l do no sau y? A. nh B. To cc xung thn kinh C. Nhp xung cao hn cc ni khc D. Chu s kim sot ca h thn kinh thc vt E. Gn nt nh tht 2. V tr dn nhp bnh thng trong tim ngi l ni no sau y? A. Nt nh tht B. Nt xoang C. B Bachman D. Si Purkinje E. B His 3. S lan truyn in th ng trong tim nhanh nht ni no sau y? A. Nt xoang B. Nt nh tht C. B His D. Si Purkinje E. C tht 4. in tm T hiu qu nht trong vic khm ph cc bt thng no sau y? A. V tr ca tim trong lng ngc B. Dn truyn nh - tht C. Nhp tim D. Co tht tim E. Lu lng mu mch vnh 5. Thi gian bnh thng ca sng P trn tm in l bao nhiu? A. 0,08 - 0,11 giy B. 0,05 - 0,08 giy C. 0,08 - 0,12 giy D. 0,06 - 0,11 giy E. 0,05 - 0,10 giy
39

6. Khong cch P-R bnh thng c thi gian l bao nhiu? A. 0,12 - 0,20 giy B. 0,08 - 0,10 giy C. 0,06 - 0,10 giy D. 0,08 - 0,12 giy E. 0,10 - 0,20 giy 7. Sng ti cc ca tm tht c biu din bng sng no sau y trn in tm ? A. Sng P B. Sng Q C. Sng T D. Sng S E. Sng R 8. Cu no sau y ng vi khong cch P-R trn tm in ? A. Thay i vi v tr ca in cc B. Khng c ngha sinh l C. Thng di khong 0,25 giy D. Lin quan n thi gian dn truyn t nh sang tht E. Khng cu no nu trn l ng 9. Phc b QRS c ngha A. Thi gian kh cc tht B. Thi gian ti cc tht C. A v B ng D. Tt c u sai 10. Sng P trn in tm c ngha A. Thi gian kh cc nh B. Thi gian ti cc nh C. A v B ng D. Tt c u sai

40

11 CHC NNG BM MU CA TIM

MC TIU: 1. M t cu trc t bo c tim v phc hp kch tch co c 2. Trnh by v chu chuyn tim 3. Phn tch cung lng tim, ch s tim v cng ca tim

CU HI T LNG GI
1. Yu t no sau y l ch s chnh ca tin ti? A. Th tch mu B. p sut tnh mch trung tm C. p sut nn mao mch phi D. Th tch tht tri cui tm trng E. p sut tht tri cui tm trng 2. Yu t no sau y l ch s chnh ca hu ti? A. p sut tht tri cui tm trng B. p sut ng mch ch trong lc van ng mch ch m C. p sut nn mao mch phi D. Tng khng lc ngoi bin E. p sut mu ng mch trung bnh 3. Van ng mch ch ng lc bt u pha no ca chu k tim? A. Co ng th tch B. Bm mu nhanh C. Gia tm trng D. Gin ng th tch E. Mu v tht nhanh 4. Ting tim th hai xy ra trong thi k no sau y? A. Co ng trng B. Co ng trng (co ng th tch) C. Gin ng trng D. Gin ng trng E. Khng cu no nu trn l ng 5. ng van nh - tht c khi u bi qu trnh no sau y? A. Co nh B. Co tht C. Co c ct D. Gin tht E. p sut mu trong tm tht cao hn trong tm nh 6. Hin tng no sau y xy ra sau ting tim th nht v trc ting tim th hai? A. Giai on tim bm mu B. Sng P ca ECG C. Gin ng trng D. Thu nh
41

E. Tim ht mu v 7. Khi ngh ngi, ngi n ng kho mnh, tim bm bao nhiu lt trong mt pht? A. 0,9 B. 2 n 3 C. 5 n 6 D. 8 n 10 E. 15 n 20 8. Lng mu do tim bm ra trong mt nhp c th gim bi nguyn nhn no sau y? A. Tng co tht tht B. Tng nhp tim C. Tng p sut tnh mch trung ng D. Gim tng khng lc ngoi bin E. Gim p sut mu 9. Giai on bm mu ra ng mch ca k tm thu, p sut trong tht tri A. Ln hn p sut trong ng mch ch B. Bng p sut trong ng mch ch C. Gp i p sut trong ng mch ch D. 120mmHg E. 100mmHg 10. Ch s tim ca ngi trng thnh bnh thng khong A. 1 n 2 lt B. 2 n 3 lt C. 3 n 4 lt D. 5 n 6 lt E. 7 n 8 lt

42

12 IU HA HOT NG TIM
MC TIU: 1. Trnh by c ch thn kinh iu ha hot ng tim 2. Ni v vai tr ca cc phn x v c ch th dch iu ho hot ng tim 3. Phn tch qui lut Starling: s iu ha ngay ti tim

CU HI T LNG GI
1. Kch thch dy X s lm tng hot ng no sau y? A. Nhp tim B. Sc co tht c tim C. Dn truyn trong tim D. Bi tit acetylcholine E. Bi tit norepinephrine 2. Cu no sau y din t ng nh hng ca h hp ln nhp tim? A. Nhp tim gim khi ht vo v tng khi th ra B. Nhp tim tng khi ht vo v gim khi th ra C. Nhp tim tng khi ht vo v tng khi th ra D. Nhp tim gim khi ht vo v gim khi th ra E. Khng cu no nu trn l ng 3. Khi vn ng, ch s no sau y s tng? A. Lu lng tim B. Huyt p tm trng C. n hi ca tnh mch D. Khng lc ng mch phi E. Tng khng lc ngoi bin 4. ngi bnh thng, lng mu do tim bm ra trong mt nhp s tng trong iu kin no sau y? A. Tng kch thch giao cm n tim B. Tng kch thch ph giao cm n tim C. Gim co tht D. Gim th tch cui tm trng E. Phn x p th quan 5. Nng epinephrine trong mu tng gy hu qu no sau y? A. Gim lng mu trong mt nht bp B. Gim nhp tim C. Tng cung lng tim D. Gim co tht c tim E. Gim dn truyn trong tim 6. Lng mu tim bm ra trong mt nhp c th tng do: A. Gim n hi tht B. Tng n hi tnh mch C. Gim khng lc ngoi bin D. Tng nhp tim E. Gim co bp nh
43

7. nht mu ty thuc vo yu t no sau y? A. Dung tch lng ng hng cu B. S lng t bo mu C. Hnh dng t bo mu D. Lng protein trong huyt tng E. Tt c cc cu trn u ng 8. Cu no sau y KHNG phi l yu t xc nh lu lng mu? A. sai bit p sut B. ng knh mch mu C. pH ca mu D. Tng khng lc ngoi bin E. Sc n hi thnh ng mch 9. Thyroxin tng trong mu lm tng nhp tim l do: A. Do tng hot ng h giao cm B. Do c ch hot ng h ph giao cm C. Do lm tng chuyn ho t bo D. Tt c u sai 10. Huyt p tng v nhp tim gim khi p ng vi: A. Tp luyn B. Nhit c th tng C. trn cao D. p lc ni s tng E. Xut huyt

44

13 SINH L H MCH
MC TIU: 1. Trnh by v huyt p ng mch: cc loi, cc yu t nh hng n huyt p ng mch. 2. Phn tch v mch p. 3. Ni v h mao mch:cu trc, chc nng ca mao mch. 4. M t v mch bch huyt v vai tr ca mch bch huyt. 5. Gii thch v huyt p tnh mch v cc yu t gip mu v tim.

CU HI T LNG GI
1. Yu t no sau y s lm gim p sut y (hiu p) ng mch? A. Gim sc n ng mch B. Gim sc n tnh mch C. Gim th tch mu D. Tng p sut tnh mch trung ng E. Tng co tht c tim 2. Tt c cc yu t sau y u lm tng huyt p ng mch, NGOI TR: A. Cung lng tim tng B. Khng lc ngoi bin tng C. Tng th tch mu tng D. Sc n hi thnh mch tng E. nht mu tng 3. S trao i cc cht dinh dng v kh gia mu v m xy ra ti ni no sau y? A. ng mch ch B. ng mch C. Tiu ng mch D. Mao mch E. Tnh mch 4. Tng thit din mch ln nht ni no sau y? A. ng mch ln B. Tiu ng mch C. Mao mch D. Tnh mch nh E. Tnh mch ln 5. Bnh thng lng mu c phn b nhiu nht ni no sau y A. ng mch B. Tim C. Mao mch D. H thng tnh mch E. Gan 6. H thng mao mch cha khong bao nhiu lng mu ca h tun hon A. 10% B. 15% C. 5%
45

D. 20% E. 25% 7. c tnh no sau y ca ng mch gip n nh huyt p khi c thay i th tch trong ng mch: A. Co tht c B. Nhiu c trn C. C tnh n hi D. Nhiu si n hi E. Nhiu u tn cng thn kinh 8. Cu no sau y ng vi hin tng t iu ha do c mch? A. Khi p sut truyn vo mch tng mch co li v ngc li B. Khi p sut truyn vo mch tng, mch gin ra v ngc li C. Khi p sut truyn thay i, khng c phn ng thnh mch D. p ng mch l thuc vo t bo ni b thnh mch E. Khng cu no nu trn l ng 9. Tc truyn ca mch cao nht : A. ng mch ch B. ng mch ln C. Tiu ng mch D. Tt c u bng nhau 10. n v p sut tnh mch trung tm: A. mmHg B. mm nc C. cm nc D. cm Hg E. Cc cu trn u sai.

46

14 IU HA HOT NG MCH
MC TIU: 1. Gii thch c ch iu ha ti ch ca mch 2. Trnh by trung tm vn mch v nhng xung ng thn kinh v trung tm vn mch. 3. Phn tch c ch thn kinh thc vt v th dch iu ha h mch.

CU HI T LNG GI
1. Vng thn kinh no sau y c tham gia vo phn x vn mch? A. V no B. Vng di i C. Hnh no D. Ty sng E. Tt c cc cu trn u ng 2. Phn x p th quan c tc dng no sau y? A. Nhp tim tng, huyt p tng B. Nhp tim chm, gy gin mch C. Nhp tim chm, gy co mch D. Nhp tim khng thay i, lm huyt p tng E. Nhp tim tng, gy co mch 3. Ap lc mch tng khi: A. Tng nhp tim B. Th tch mt nht bp gim C. n hi ng mch ch tng D. Hp ng mch ch E. Huyt p ng mch trung bnh tng 4. Gim p sut trong xoang cnh s lm gim yu t no sau y? A. Nhp tim B. Co tht c tim C. Huyt p D. Kch thch trung tm c ch tim E. Xung ng giao cm ra ngoi bin 5. Khi cc p th quan b gim kch thch, tt c cc yu t sau y s tng, NGOI TR: A. Cung lng tim B. Nhp tim C. Tng khng lc ngoi bin D. Hot ng thn kinh giao cm E. Hot ng thn kinh ph giao cm 6. Mao mch bch huyt khc mao mch h thng: A. t thm hn B. Khng c lp t bo ni mc C. Khng c valve D. Khng c h thn kinh trung ng E. Xp khi p lc m k tng

47

7. Tng yu no sau y s lm co tiu ng mch h thng: A. Nitric oxide B. Angiotensin II C. Atrial natriuretic peptide D. Beta () antagonist E. Ion Hydrogen 8. Tnh thm mao mch thp nht : A. Thn B. Lch C. Gan D. No E. Da 9. S phn b mu vo cc c quan khc nhau trong c th c iu ho do s iu chnh khng lc ca: A. ng mch B. Tiu ng mch C. C tht tin mao mch D. Tnh mch sau mao mch E. Tnh mch 10. Khi xoa cng th th p sut xoang cnh, s gy tng: A. Tng khng lc ngoi bin B. p sut nh phi C. Trng lc tnh mch D. Co c tht E. Hot ng thn kinh X

48

CHNG 5

SINH L H HP
MC TIU CHNG: 1. M t c im gii phu v cu trc m hc ca c quan h hp. 2. Trnh by hot ng c hc ca thng kh phi. 3. Phn tch s khuch tn kh qua mng ph nang - mao mch. 4. Gii thch s vn chuyn kh trong h hp. 5. Hy din gii cc yu t iu ha h hp.

49

I CNG
1. TM QUAN TRNG CA H HP: Mi t bo ca c th ng vt u cn xy t mi trng ngoi, nhm chuyn ha cc cht carbohydrate, lipid, protein thnh nng lng v cu trc c th duy tr s sng. Sn phm sau d ha khng ch c nng lng, m cn c C02 v H20. Kh carbonic trong t bo gp nc s to ra acid carbonic (H 2C03). H2C03 l mt acid yu d phn ly thnh H+ v HC03-, H+ s thi qua thn, cn C02, mt phn thi qua b my h hp, cn mt phn s thi qua thn. Nc d ca c th s o thi qua thn vo nc tiu. Hot ng cung cp xy v thi kh carbonic ca c th l hot ng trao i kh do b my h hp m nhim. 2. NH NGHA CHC NNG CA H HP: H hp l hot ng trao i kh, gm cung cp 02 cn thit cho t bo, o thi kh C02 ra ngoi c th duy tr s n nh pH ni mi. 3. QU TRNH TRAO I KH: Qu trnh trao i kh gia t bo ca c th vi mi trng ngoi thay i theo s tin ha ca c th ng vt. i vi ng vt n bo, s trao i kh n gin ch qua mng t bo. ng vt a bo, s trao i kh thc hin phc tp, qua nhiu khu vc trung gian trc khi n t bo, ch yu l qua b my h hp v b my tun hon. Qu trnh h hp gm cc hot ng chc nng sau: Thng kh ca phi Khuych tn kh qua mng ph nang - mao mch phi Vn chuyn kh ca mu t mao mch phi n mao mch quanh m. Trao i kh qua mng t bo S dng xy trong t bo.

50

15 THNG KH PHI
MC TIU: 1. M t gii phu sinh l v cu trc m hc ca c quan h hp. 2. Gii thch vai tr ca lng ngc v cc c h hp trong s co gin phi. 3. Phn tch tc dng ca cc p sut kh gip kh di chuyn ra, vo phi. 4. Trnh by s n hi ca phi v mi quan h n hi ca phi vi lng ngc. 5. Nu cc nghim php nh gi kh nng thng kh phi v ph nang. 6. Xc nh chc nng ca ng dn kh.

CU HI T LNG GI
1. Cu trc m hc ng dn kh c tc dng: A. Thng kh B. iu ha lu lng kh C. Bo v D. Trao i kh E. Khuch tn kh 2. Cu trc cy ph qun t h nhnh th 1 n 17 c tc dng A. Dn kh B. Trao i kh C. Gy s khng tr kh lu thng D. Bo v E. Khuch tn kh 3. Thng kh ph nang khi ht vo bnh thng l: A. Kiu m B. Kiu dng C. Ap sut kh ngoi ph nang thp hn trong ph nang D. Ap sut kh ngoi ph nang ln hn trong ph nang E. Lng ngc co y kh vo ph nang 4. Th tch lng ngc thay i: A. Theo chiu trn di B. Theo chiu ngang C. Theo chiu trc sau D. Gip th tch phi thay i E. Do c h hp co gin 5. S th l: A. Hot ng ht vo B. Hot ng th ra C. Gip thng kh phi D. Mc th ph thuc kh nng n hi ca lng ngc E. Mc th ph thuc kh nng n hi ca ph nang 6. Vai tr c honh th hin trong hot ng h hp bnh thng l: A. khi ht vo c honh co
51

B. C. D. E.

Khi th ra c honh gin S co gin c honh lm th tch phi thay i 70% Th ra nh c honh nng ln Th ra nh c honh h xung

7. Chc nng mng phi: A. Lin kt phi vi thnh ngc B. Tham gia hot ng thng kh ca phi C. Hnh thnh khoang mng phi D. Mng phi co lm gim th tch phi E. Mng phi gin lm tng th tch phi 8. S thng kh ph nang ph thuc: A. S n hi ca thnh ngc B. Vai tr cc si n hi trong m k quanh ph nang C. Vai tr dch lt thnh b mt trong ph nang D. S co gin ph nang E. Vai tr ca p sut n 9. nh gi kh nng thng kh phi da vo: A. Th tch kh lu thng B. Th tch kh d tr ht vo C. Th tch kh d tr th ra D. Th tch kh cn E. Dung tch sng 10. Kho st hi chng bnh l ca phi l: A. o th tch th ra nhanh mnh ti a trong 1 giy B. o dung tch sng C. Tnh t s Tiffneaux D. o th tch cn E. o th tch ton phi

52

167 S KHUCH TN XY V CARBONIC QUA MNG TRAO I PH NANG MAO MCH

MC TIU: 1. Trnh by s khuch tn ca kh qua mng trao i v qua dch gian bo, m v cc cc yu t nh hng. 2. Phn tch s trao i kh v kt qu trao i kh ca phi.

CU HI T LNG GI
1. Cc yu t nh hng s khuch tn: A. Din khuch tn B. H s ha tan C. Hiu s phn p kh ti mng trao i D. B dy mng trao i E. Kch thc phn t kh 2. Cu trc mng trao i c: A. 3 lp B. 4 lp C. 5 lp D. 6 lp E. 7 lp 3. Thc t b dy mng trao i gim c: A. 1 lp B. 2 lp C. 3 lp D. Lp huyt tng gia hng cu v thnh mao mch E. Lp dch m k 4. c im kh th trong ng dn kh so vi kh quyn: A. Ging nhau B. Khc nhau C. Trong ng dn kh kh th c trn vi phn t nc D. Ap sut kh th ca ng dn kh l 713 mmHg E. Phn p xy thay i theo phn p kh th 5. c im kh ph nang sau mi ln h hp KHNG NG l: A. c thay i ton b B. Ch thay i mt phn nh C. S lng kh c thay i trong ton b kh ph nang l 1/7 D. S lng kh ton ph nang c thay i l 350ml E. S lng kh ton ph nang c thay i l 500ml 6. Tc dng s thay i kh ph nang t t sau mi ln h hp l: A. Hn ch s thay i sinh l t bo t ngt B. m bo hiu qu s lng kh c khuch tn C. Theo nhu cu cung cp xy cho m D. Trnh s C02 trong mu
53

E. Duy tr s n nh ca ni m 7. Hiu qu s trao i kh tt ph thuc: A. C s xng hp thng kh ph nang tt v tun hon mao mch phi lu thng B. Ch cn phi thng kh tt C. Ch cn tun hon mao mch lu thng tt D. T s V/Q = 0.8 E. Tn s h hp 8. Khi c s bt xng gia thng kh ph nang v tun hon mao mch ph nang: A. Ni thng kh tt, tun hon km, tiu ph qun co li B. Ni tun hon mao mch tt,thng kh km, mao mch co li C. Trung tm h hp t iu chnh D. C hin tng tng shun sinh l E. C hin tng tng khong cht sinh l 9. Kt qu trao i kh phi mu ng mch c c im l: A. Cn 5% kh Carbonic B. Ch ton c kh xy C. Phn p xy ti a l 95 mmHg 97 mmHg D. Hiu qu s trao i kh din ra khong 0.25 giy E. S trao i kh xy ra trn ton b b mt din tch mng trao i 10. Kt qu trao i kh xy ca phi sau 16 ln h hp l: A. 250 ml B. 350 ml C. 400 ml D. 150ml E. 200ml

54

17 CHUYN CH KH XY V CARBONIC TRONG MU

MC TIU: 1. Trnh by vai tr vn chuyn kh xy ca hmoglobin v giao xy cho m. 2. M t ng cong gn nh xy ca hmoglobin. Nu ngha. 3. Gii thch s vn chuyn kh carbonic t m n phi. Cho bit s n nh pH ca t bo v mu. 4. Phn tch cc yu t nh hng t l hmoglobin bo ha xy v nng kh carbonic trong mu.

CU HI T LNG GI
1. Cc yu t nh hng lng xy ha tan: A. H s ha tan ca xy trong dch B. Phn p xy trong mu C. Lng hmoglobin trong mu D. Trng lng phn t E. Nhit c th 2. c im xy dng ha tan trong mu: A. C s lng trong mu l 3% B. Khuch tn qua mng t bo d dng C. Nng cao trong mu d gy ng c xy m D. H s ha tan trong dch m ca 02 thp hn C02 E. Chn A,B, C 3. Oxy dng kt hp: A. C s lng l 97% nng xy mu ng mch B. Cht kt hp l hmoglobin C. S kt hp 02 vi Hb l lc gn kt gia cc phn t D. Cht khng khuch tn c qua mng t bo E. Trong 100ml mu c 15 gam Hb cung cp c 20ml xy 4. S gn nh xy ca hmoglobin c m t bng: A. ng thng B. ng cong parabon C. ng cong sigmoid D. Khng theo qui lut E. A, B,C,D sai 5. c im ng cong Backroft la: A. Vng phn p xy thp < 40mmHg ng cong dc ng B. Vng phn p xy cao > 40mmHg, ng cong i ln t t C. Phn p xy trn 100mmHg, ng cong nm ngang D. M t kh nng gn nh 02 ca Hb E. M t mi quan h gia t l Hb02 vi s thay i Pa02 mu 6. ngha ng cong Backroft l: A. ng cong dc ng l ni Hb gn nh xy d dng khi Pa02 thay i nh
55

B. C. D. E.

ng cong dc t t l ni Hb gn nh xy kh khn d Pa02 thay i ln Hb nh xy d dng ni phn p 02 thp, m bo cung cp xy m Hb d gn 02 ni phn p 02 cao l m bo s n nh lng xy d tr trong mu Nh c Hb, vic cung cp 02 cho m nhanh gp 100 ln

7. Cc yu t nh hng t l Hb-02, lm ng cong lch phi: A. Thn nhit tng B. Nng C02 mu gim C. S vn ng c bp tng D. pH mu tng E. Dung tch hng cu tng 8. Kh C02 vn chuyn n phi cc dng: A. Kt hp vi Hb B. Kt hp vi H20 to ra acid carbonic C. C02 t do D. C02 - protein E. Chn A,B,C,D 9. ngha hiu qu Haldan l C02 t do c to ra t: A. HbC02 trong hng cu B. H2C03 mu C. HbC02 ch chim 4% lng C02 c trong mu D. Ch yu H2C03 E. Ngun khc 10. Nng C02 mu nh hng: A. Nng Hb chuyn ch kh xy B. giao xy m C. thi C02 qua phi D. pH mu E. nng H2C03 mu

56

18 IU HA H HP
MC TIU: 1. Trnh by hot ng ca cc trung tm h hp. 2. M t vai tr ca cc vng cm ng ha hc i vi iu ha h hp. 3. Phn tch tc dng cc yu t ha hc i vi iu ha h hp. 4. Hy ni v cc yu t khng ha hc iu ha h hp.

CU HI T LNG GI
1. Trung tm iu khin ht vo nm phn trn cu no: A. ng B. sai 2. Trung tm h hp phn trn cu no tc dng c ch s ht vo: A. ng B. sai 3. Tc dng trung tm ngng th l gy ht vo di: A. ng B. sai 4. C02 kch thch trc tip t bo cm ng ha hc trung ng: A. ng B. sai 5. Yu t gy kch thch t bo cm ng ha hc ngoi vi: A. PC02 B. Nng ion H+ C. P02 D. au E. Nhit 6. Phn p kh carbonic tng cao trn. . . . . . mmHg gy c ch trung tm h hp 7. Tc dng ca trung tm nhn cm ha hc l. . . . . . . . .trung tm ht vo 8. Phn x Hering Breuer: A. Xut hin khi h hp bnh thng B. Lin quan n thn kinh thc vt C. Tc dng bo v ng h hp D. Tham gia iu ha thng kh phi E. Th th cm ng vng ngoi bin 9. Kch thch thn kinh X gy gim h hp: A. ng B. sai 10. Thn nhit tng gy gim h hp:
57

A. ng B. sai

58

CHNG 6

SINH L TIU HA

MC TIU CHNG: 1. Phn tch c hot ng c hc ca ng tiu ha. 2. Trnh by hot ng bi tit dch ca tuyn nc bt, d dy, rut non, tuyn ty v gan. 3. Gii thch hot ng hp thu cc cht dinh dng, nc v mui khong rut non. 4. M t hot ng tiu ha v o thi cht cn b rut gi. 5. Nu c chc nng ca Gan bao gm chc nng tun hon, tit mt, chuyn ha, chng c, chc nng d tr .

59

19 I CNG V H TIU HA
MC TIU: 1. M t c gii phu sinh l ca thnh ng tiu ha. 2. Gii thch cc dng sng ca c trn. 3. Trnh by h thn kinh ni ti v thn kinh thc vt ca h tiu ha. 4. Nu c cc hormone kim sot qu trnh vn ng ca c trn. 5. Phn tch tun hon mu ca h tiu ha. 1. VN NG: 1.1. Gii phu sinh l ca thnh ng tiu ha:

Hnh 19.1. Hnh ct ngang rut

Hnh trn cho thy cc lp ca thnh ng tiu ha t ngoi vo trong. Chc nng vn ng do cc lp c trn m nhim. Chc nng ca c trn ng tiu ha tng t nh hp bo. Tc l cc si c trn c ng knh 2-10 m, chiu di 200-500 m v chng sp xp thnh b c khong 1000 si nm song song vi nhau. Trong cc b c cc si lin h vi nhau thng qua cc khp ni (gap junction) cho php cc ion di chuyn vi tr khng thp t si c ny sang si c ln cn. V th tn hiu c truyn rt nhanh, v phng din chc nng coi nh l hp bo. 1.2. C ch in sinh l: Gm 2 loi : sng chm v sng nhn. - Sng chm c ngun gc t cc t bo to nhp (pacemarker) gi l t bo k Cajal nm trong lp c trn, to thng mng li c qu trnh kh cc, ti cc t ng theo chu k to thnh sng chm. Sng chm ny lan dc theo cc si c dc v i xung lp c vng bn di. Tuy nhin sng chm ny khng to nn in th hot ng v cng khng c s co c trn v in th ca n di mc in th ngng.

60

Hnh 19.2. in th mng ca c trn ng tiu ha

- Sng nhn: xy ra khi c cc kch thch t cc cht dn truyn thn kinh (acetylcholine), hormone trn nn kh cc ca sng chm s lm tng in th ca n vt qua mc ngng, cho php ion calcium qua cc knh i vo trong t bo. Kt qu hnh thnh s co c. S co c mnh hay yu ty thuc vo s lng cc gai hnh thnh trn nh sng chm, trong khi tn s ca sng chm th khng i. - Tn s sng chm thay i ty theo phn no ca ng tiu ha: D dy, rut gi : 3 - 8 l/pht. Rut non : 10 - 20 l/pht. 2. H THNG THN KINH NI TI: Nm hon ton trong thnh rut, bt u t thc qun v kt thc hu mn. S lng t bo thn kinh khong 100 triu. H thng thn kinh ny c 2 m ri: m ri ngoi cng nm gia lp c dc v lp c vng gi l m ri mc treo hay Auerbach, chc nng chnh l iu ha chc nng co bp ca rut dc theo chiu di ca ng tiu ha. Khi m ri ny c kch thch s dn n hu qu: (1) Tng trng lc c, (2) tng cng co c, (3) gia tng tc truyn dn kch thch dc theo thnh rut lm tng nhu ng rut. m ri cn li nm di nim mc, nn gi l m ri di nim hay Meissner c chc nng iu ha tit, lu lng mu cung cp cho ng tiu ha v qu trnh hp thu cc cht. S iu ha ny ch nh hng ln mt on ngn ca rut. 2.1. H thng thn kinh ni ti thc hin chc nng thng qua cc cht dn truyn thn kinh nh: acetylcholine, norepinephrine, adenosine triphosphate, serotonin, dopamin, cholecystokinin, subtance P, vasoactive intestinal polypeptide, somatostatin, leu-enkephalin, met-enkephalin, bombesin. C nhiu cht vn cha r chc nng, tuy nhin in hnh l acetylcholine thng kch thch cc hot ng ca ng tiu ha, cn norepinephrine hu nh c tc dng c ch. 2.2. Mc d h thng thn kinh ni ti c th thc hin chc nng ca mnh, chng vn c s lin kt vi h thng thn kinh thc vt bn ngoi: thn kinh giao cm v ph giao cm. Thng qua y chc nng ca ng tiu ha c th b c ch hay tng cng mt cch ng k.

61

Hnh 19.3. H thng thn kinh ni ti rut

Chc nng ng tiu ha c thay i cho ph hp nh cc phn x ng tiu ha. Khi u l cc si thn kinh cm gic c u tn cng t bo biu m rut, thnh ng tiu ha b kch thch. Cc si ly tm mang tn hiu n 2 m ri thn kinh ni ti, cng nh ty sng, thn no 2.3. Hormone kim sot qu trnh vn ng: Mt s hormone c vai tr trong vic iu ha hot ng c ng ng tiu ha, nhng chc nng ny yu hn cc chc nng tit cc cht. Gastrin c tit bi cc t bo G vng hang v, tit khi c cc kch thch nh: s cng gin ca thnh d dy sau ba n, cc sn phm protein v gastrin releasing hormone c tit bi nim mc d dy khi c s kch thch ca thn kinh ph giao cm. Cholecystokinin c tit bi cc t bo I nm nim mc t trng v hng trng khi c s kch thch ca m, acid bo v monoglyceride c trong thc n. Hormone ny lm co tht mnh ti mt, tng mt nhanh vo t trng. Cholecystokinin c tc dng c ch s co tht ca d dy mt cch va phi, nhm m bo kh nng trung ho, tiu ha cht m ng tiu ha trn. Secretin c tit bi t bo S nm trong nim mc t trng p ng vi dch acid vo t trng t mn v. Secretin c tc dng va phi trn c ng ca ng tiu ha, ch yu thc y qu trnh tit bicarbonate gan v ty. Gastric inhibitory peptide c tit bi nim mc phn u rut non, khi c kch thch ca acid bo, m v amino acid c tc dng lm gim nh c ng ca d dy do lm gim i tc tng thc n ra khi d dy. 3. TUN HON: Mu cung cp cho h thng tiu ha l mt phn m rng hn ca h thng gi l tun hon tng c trnh by trong hnh sau:

62

Hnh 19.4. Tun han ni tng

Trong iu kin bnh thng lu lng mu chy qua cc vng ca h thng tiu ha c mi lin quan trc tip vi cc hot ng ti vng . Chng hn trong qu trnh hp thu cc cht dinh dng, lu lng mu qua nhung mao tng ln khong 8 ln. Tng t, hin tng ny cng thy trong cc lp c trn khi hot ng c hc gia tng. V th sau ba n cc hot ng: c hc, ch tit, hp thu u gia tng nn lng mu ti cng gia tng sau s gim dn cho n mc ngh khong 2-4 gi sau . C ch ca hin tng ny n nay vn cha r, tuy nhin c mt vi gii thch: Trc tin cc cht gin mch c phng thch t nim mc rut non trong qu trnh tiu ha. Phn ln l peptide hormone nh cholecystokinin, vasoactive intestinal peptide, gastrin v secretin. Mt vi tuyn ng tiu ha phng thch vo thnh rut 2 kinin: kallidin v bradykinin cng mt thi im m n tit cc cht vo lng rut . Cc kinin ny l cht gy gin mch rt mnh v xy ra cng lc vi qu trnh tit dch tiu ha. S gim nng oxygen trong thnh rut c th gia tng lng mu n khong t 50 n 100%, v th hu qu ca vic gia tng chuyn ha rut lm gim nng oxygen ti ch li l nguyn nhn lm gin mch.

63

CU HI T LNG GI
1. Cu no sau y ng vi sng chm? A. Khi s trong phn trn thc qun khi nut B. L nhng dao ng ca in th mng t bo c trn C. L nhng co tht c tc dng y thc n dc theo thnh rut. D. C tn s khong 20 ln/pht trong d dy E. L do acetylcholine kch thch trc tip t bo c trn 2. Sng chm l ngun gc ca in th hot ng: A.ng B. Sai 3.Tn s sng chm thay i ty vo s kch thch ca cc yu t: thn kinh, ni tit. A.ng. B.Sai. 4.Pht biu no sau y ng vi h thng thn kinh ni ti: A.Nm mc treo rut. B.Gm c hai m ri Auerbach v Meissner. C.m ri Auerbach c chc nng iu ha chc nng bi tit dch men tiu ha. D.Tt c u ng. E.Tt c u sai. 5.Vi h thng thn kinh ni ti rut c th thc hin trn vn cc chc nng ca mnh. A.ng. B.Sai. 6.H thng thn kinh thc vt c vai tr g i vi chc nng ca ng tiu ha. A.c ch. B.Kch thch. C.iu ha. E.Tt c u sai. 7.Mt s hormone nh: Gastrin, cholecystokinin, hon ton khng c tc dng trn ng tiu ha. A.ng. B.Sai 8.Cholecystokinin c tit bi cc t bo C t trng A.ng B.Sai 9.Pht biu no ng: Sau n A. Lng mu n c quan tiu ha gia tng. B.Lng mu tng ch khi ta tng vn ng. C.Tt c u ng. D.Tt c u sai. 10.C ch ca s gia tng lng mu n c quan tiu ha: A.Cc cht gin mch c phng thch t rut non trong qu trnh tiu ha. B.Vai tr kallidin, bradikinin.
64

C.Gim nng oxygen ti rut. D.Tt c u ng. E.Tt c u sai.

65

20 1. S TNG, TRN THC N TRONG LNG NG TIU HA

MC TIU: 1. M t cc ng tc nhai, cc giai on ca ng tc nut v hot ng ca c tht thc qun d dy. 2. Gii thch chc nng vn ng ca d dy vi cc sng nhu ng v vai tr ca cc hormone. 3. Phn tch cc sng nhu ng ca rut v cc yu t iu ha. 4. Trnh by chc nng vn ng ca rut gi.

CU HI T LNG GI
1. Cu no sau y ng vi phc hp c ng? A.Ch xy ra gia cc ba n B.Do dy X iu khin C.Ch thy rut non D.Xy ra mi 2 gi mt ln E.Khng b nh hng bi hormone tiu ha 2.Phc hp c ng c tt c nhng c tnh sau y, NGOI TR : A.Lin quan n s tng motilin trong huyt tng B. l nhng giai on tng hot ng co tht rt mnh C.Ch xy ra trong thi k gia cc ba n D.Ch xy ra rut non E.Cn c h thn kinh rut iu khin s di chuyn 3.Cu no sau y ng vi tc thot thc n ra khi d dy? A.Nhanh hn khi nh trp lm cng thnh t trng nhiu hn B.Tng khi pH ca nh trp ra khi d dy gim C.Gim khi nh trp ra khi d dy cha nhiu lipid D.Tng khi c s bi tit ca cholecystokinin E.Gim khi c s bi tit ca gastrin 4.Cht no sau y c ch s co bp ca d dy ? A.Acetylcholine B.Gastrin C.Secretin D.Histamine E.Somatostatin 5.S tng thot thc n khi d dy chu nh hng ca tt c cc yu t sau y, NGOI TR : A.Carbohydrate trong d dy B.Bi tit gastrin C.Cng thnh t trng D.Nng thm thu ca cht cha trong d dy E. axt ca nh trp khi vo t trng
66

6.Nhu ng rut non c c tnh no sau y? A.Tng khi kch thch h giao cm B.Khng b nh hng bi h thn kinh rut C.Xy ra khi thnh rut b cng D.Nim mc rut non tng bi tit dch trc khi nhu ng xy ra E.y thc n vi vn tc 10 cm/pht

7.Hot ng c hc ca rut non b kch thch bi tt c cc cht sau y, NGOI TR : A.Cholecystokinin B.Secretin C.Gastrin D.Insulin E.Motilin 8.Van hi manh trng:chn cu sai A.Nhm ngn chn qu trnh tro ngc dch phn t hi trng. B.Van ny c th chu p lc 50-60 cm nc. C.Van ny hi nh su vo lng manh trng D.C tht hi manh trng ngay pha trc ca van hi manh trng. 9. Yu t no sau y c tc dng bo v chng li s tro ngc thc qun: A.C vng thc qun. B.Cu trc ging nh van on cui thc qun. C.S tng p lc trong bng mt mc gii hn no . D.Tt c u ng. 10.Chuyn ng phn on ca rut non c tn s ti thiu l 12 ln/pht A.ng. B.Sai.

67

21 CHC NNG TIT CA NG TIU HA

MC TIU: 1. Ni v s bi tit nc bt: cc loi tuyn, thnh phn, tc dng v iu ha bi tit nc bt. 2. M t bi tit dch v: cc loi tuyn, thnh phn, tc dng v iu ha bi tit. 3. Gii thch c ch to thnh HCl, vai tr tiu ha v iu ha bi tit HCl. 4. Phn tch yu t hot ha, iu kin hot ng v tc dng ca men pepsin. 5. Trnh by dch ty, dch mt v dch rut: thnh phn, tc dng v iu ha hot ng.

CU HI T LNG GI
1. Nc bt gm cc thnh phn sau y, NGOI TR : A. Bicarbonate B. Kali C. Clo (Cl-) D. Glucose E. Amylase 2.Cu no sau y ng vi amylase nc bt? A.c bi tit trong mt dung dch c thnh phn ion ging dch ngoi bo B.Hot ng mnh nht trong khong pH t 1.3 - 4.0 C.Ct ni peptide trong cc chui polypeptide D.Khi u s tiu ha ca acid bo trong ming E.c bi tit khi nng gastrin trong mu tng cao 3.S bi tit ca cht no sau y KHNG ph thuc vo secretin ? A.Nc bt B.Dch rut C.Pepsin D.Dch ty E.Mt 4.S bi tit HCl ca d dy c m t ng bng nhng cu di y, NGOI TR : A.C s dng CO2 B.B c ch bi cc thuc khng histamine C.Cn c s chuyn ch ch ng ca H+ D.B kch thch bi acetylcholine E.Xy ra ti cc t bo chnh 5.Mt chc nng quan trng ca nim mc d dy l bi tit cht no sau y? A.Cholecystokinin B.Enterokinase C.Yu t ni ti D.Secretin E.Trypsinogen
68

6.T bo thnh bi tit cht no sau y? A.Gastrin B.Cholecystokinin C.Yu t ni ti D.Secretin E.Histamine 7.Cc cu sau y u ng vi s bi tit ca tuyn ty ngoi tit, NGOI TR: A.Dch giu bicarbonate c bi tit bi t bo biu m ng dn di tc dng ca secretin B.Men c bi tit bi t bo nang tuyn di tc dng ca cholecystokinin C.Dch ty c bi tit trc khi thc n vo n rut D.Gastrin kch thch s bi tit men E.Epinephrine kch thch s bi tit bicarbonate 8.T bo ng dn ca ty tng bi tit cht no sau y? A.Trypsin B.NaHCO3 C.Lipase D.Bilirubin E.Amylase 9.Amylase nc bt l men tiu ha ca c cht no sau y? A.Sucrose B.Glucose C.Maltose D.Tinh bt E.Lactose 10.Cu no sau y ng vi s co tht ti mt ? A.B c ch bi ba n giu lipid B.B c ch bi s hin din ca amino acid trong t trng C.B kch thch bi atropine D.B kch thch bi cholecystokinin E.Xy ra ng thi vi s co tht c vng Oddi

69

22 CHC NNG HP THU

MC TIU: 1. M t cu trc c trng ca nim mc rut to thun li cho s hp thu. 2. Phn tch c ch hp thu cc cht: nc, cc cht in gii, protein, glucid v lipid rut non. 3. Trnh by s hp thu cc cht rut gi.

CU HI LNG GI
1. Tt c nhng iu sau y u ng i vi dch ty bnh thng ca ngi, NGOI TR : A.pH kim B.Cha pepsin C.Trn 1000 ml c bi tit mi ngy D.Cc men tiu ha protein c bi tit di dng tin men E.S bi tit b kch thch bi dy X 2.Sau khi c bi tit vo t trng trypsinogen c i thnh dng hot ng trypsin bi cht no sau y? A.Enterokinase B.Procarboxypolypeptidase C.Lipase ty D.Amylase ty E.pH kim 3.C quan no sau y c vai tr quan trng nht trong vic cung cp men tiu ha m? A.Tuyn nc bt B.D dy C.Ty tng D.Gan E.Rut non 4.Cht no sau y c vai tr trong s iu ha bi tit enzyme ca tuyn ty ? A.Secretin B.Histamine C.Cholecystokinin D.GRP (Gastrin releasing peptide) E.Motilin. 5.S co ti mt c iu khin bi hormone no sau y? A.Enterogastrone B.Cholecystokinin (CCK) C.Gastrin D.Secretin E.Histamine

70

6.Cu no sau y ng vi secretin? A.L mt enzyme ca t trng B.Lm tng s bi tit ca t bo thnh C.Kch thch ty bi tit ion bicarbonate D.L mt hormone ca tuyn ty E.Lm tng s thot thc n ra khi d dy

7.Mt KHNG cha cht no sau y? A.Cholesterol B.Mui v c C.Lecithin D.Lipase E.Bilirubin 8.Cu no sau y ng vi s co tht ti mt ? A.B c ch bi ba n giu lipid B.B c ch bi s hin din ca amino acid trong t trng C.B kch thch bi atropine D.B kch thch bi cholecystokinin E.Xy ra ng thi vi s co tht c vng Oddi 9.Amylase nc bt l men tiu ha ca c cht no sau y? A.Sucrose B.Glucose C.Maltose D.Tinh bt E.Lactose 10.Cu no sau y ng vi carbohydrate trong thc n? A.Tiu ha ch yu ti d dy. B.Tiu ha ming pH 2.0. C.Ct thnh disaccharides do amylas D.Hp thu di dng duy nht l glucos E.Hp thu ch yu vo mch bch huyt.

71

23 SINH L CHC NNG GAN

MC TIU: 1. M t cu trc c bn ca gan. 2. Trnh by su chc nng quan trng ca gan bao gm: Chc nng tun hon. Chc nng bo v vi h i thc bo ca gan. Chc nng chuyn ha: protein, glucid, lipid. Chc nng kh c. Chc nng bi tit mt. Chc nng d tr.

CU HI T LNG GI
1.Acid mt bao gm tt c cc cht sau y, NGOI TR : A.Acid cholic B.Acid chenodeoxycholic C.Acid deoxycholic D.Acid lithocholic E.Acid uric 2.Cu no sau y KHNG NG i vi mt? A.Cha mui mt v sc t mt B.C tc dng nh tng ha lipid C.c d tr ti ti mt D.S ti hp thu mui mt rut lm tng s bi tit mt E.Mui mt c to ra t hemoglobin 3.Cu no sau y ng vi mui mt:? A.c tng hp trong gan t cholesterol B.Khng c ti hp thu sau ba n C.L nhng cht kt hp ca acid mt vi acid glucuronic D.Nhim v ch yu l trung ha acid hydrochloric ca d dy E.L cht chuyn ch aminoacid trong rut 4.Mui mt c ngun gc t cht no sau y? A.Hemoglobin B.Glycerol C.Cholesterol D.Sc t mt E.Lecithin 5.Mui mt cn cho s hp thu cht no sau y? A.Vitamin A B.Protein C.Carbohydrate D.Yu t ni ti E.Calcium
72

6.Mui mt lm tng hp thu m l do kh nng thc hin nhng iu sau y, NGOI TR : A.Thnh lp micelle B.Gim sc cng b mt ca cc ht lipid C.Vn chuyn lipid n b bn chi nim mc rut. D.Nh tng ha m E.Kch thch s tiu h tip theo ca lipid trong t bo biu m rut

7.Tt c cc cu sau u u ng vi cholecystokinin (CCK) NGOI TR : A.c phng thch khi m kch thch nim mc rut non B.Tng s bi tit men ca ty C.Gy co c trn ti mt D.Lm co c vng Oddi E.c ch s thot thc n khi d dy 8.Cc cu sau y u ng i vi s bi tit mt ca gan, NGOI TR: A.Mt c a xung t trng khi n do adrenalin gy co tht ti mt. B.S bi tit mt gip thi cholesterol. C.Si mt c hnh thnh l do s mt cn bng trong qu trnh c c mt D.Mt tham gia vo s tiu ha v hp thu lipid E.Nu b tc mt phn s nht mu 9.Nhng hot ng khc nhau ca h tiu ha lin quan trc tip n mt s loi t bo. Trong nhng kt hp sau y ci no KHNG ng ? A.C ng - T bo c trn thc qun B.Bi tit - T bo biu m ti mt C.Tiu ha - T bo nang tuyn ty D.Hp thu - T bo biu m rut non E.Bi tit - T bo ng dn tuyn nc bt 10.Khi tc ng dn mt s gy vng da. Triu chng vng da ny l do tng cht no sau y trong huyt tng ? A.Biliverdin B.Urobilin C.Bilirubin D.Hemoglobin E.Stercobilin

73

CHNG 7

SINH L THN

MC TIU CHNG: 1. Nu c nhim v to nc tiu ca thn v hai chc nng chnh ca thn l bi xut cc sn phm chuyn ha ca c th v gi hng nh ni mi. 2. Trnh by c qu trnh lc tiu cu thn, v qu trnh ti hp thu v bi tit ng thn. 3. Xc nh c chc nng gi hng nh ni mi ca thn l kim tra nng cc cht trong huyt tng, iu ha p sut thm thu dch ngoi bo, iu ha th tch mu v dch ngoi bo, iu ha pH ca dch c th. 4. Phn tch c chc nng ni tit ca thn l iu ha huyt p, kch thch sinh hng cu, v gp phn chuyn ha canxi v phosphat trong c th. 5. M t c cc vn sau y - Thm d chc nng thn bng thanh thi - Cc cht li niu v c ch tc dng - Thn nhn to - S bi xut nc tiu

74

24 S LC TIU CU THN
MC TIU: 1. M r c cu to ca nephron, mch mu thn kinh thn, phc hp cn tiu cu 2. Trnh by c dng mu thn, cc p sut trong tun hon thn 3. Phn tch c s lc tiu cu thn: mng lc, dch lc, ng lc hc, cc yu t nh hng, v s iu ha mc lc

CU HI T LNG GI
1. Cu trc t bo no sau y KHNG NG i vi nephron? A. T bo biu m ca cu thn l nhng t bo c chn bm vo mng y B. T bo biu m ng gn c b bn chi to bi cc vi nhung mao C. T bo biu m on dy ca quai Henle c b bn chu th s, c ch ni cht gia cc t bo D. T bo biu m ng xa c v bn chi v nhiu ty lp th nh ng gn E. C khong 250 ng gp ln nc tiu vo b thn phn bit t bo biu m ca ng gn v t bo biu m ca ng xa, ngi ta da vo c im cu trc no sau y? A. ng xa c mng y dy hn B. ng gn c mng y dy hn C. ng gn c b bn chi rng hn D. ng gn to thnh phc hp cnh cu thn E. ng xa c t ch ni cht gia cc t bo hn Cu no sau y KHNG NG i vi v tr ca cc nephron A. Cu thn, ng gn v ng xa nm trong vng v thn B. a s nephron nm hon ton trong vng v C. 1 s nephron nm vng cn ty D. 1 s quai Henle thc su vo vng ty E. 1 s t nephron nm vng ty H mch mu ca nephron bao gm cc phn sau y, NGOI TR: A. Tiu ng mch vo cu thn B. Li mao mch dinh dng trong cu thn C. Tiu ng mch ra D. Li mao mch quanh ng E. Quai mao mch thng vasa recta p sut mu trong mao mch cu thn cao, thun li cho s lc l do cc yu t sau y, NGOI TR A. Tiu ng mch vo cu thn l ngnh thng v ngn ca tiu ng mch gian thy B. Li mao mch cu thn gn ng mch ch bng C. Tiu ng mch ra c ng knh nh hn tiu ng mch vo
75

2.

3.

4.

5.

D. Tiu ng mch vo c sc cn tng i ln E. Dng mu thn ln, chim trn lng tim 6. Cu no sau y KHNG NG i vi mng lc cu thn v s thm qua mng A. T bo ni m ca mao mch cu thn c nhng khe h vi ng knh khong 160A B. Mng y c l lc ng knh chng 110A C. Lp t bo biu m ca bc Bowman c l lc ng knh l 70A D. S thm qua mng ph thuc vo kch thc phn t vt cht E. Ton b albumin c trng lng phn t ln kh6ong lc qua mng lc cu thn c Mng lc cu thn gm cc cu trc sau y, NGOI TR A. T bo ni m ca mao mch cu thn B. Mng y C. Cc khong khe D. Macula densa E. T bo biu m ca cu thn Cu no sau y KHNG NG i vi thnh phn ca dch lc cu thn A. Lng protein chin 0,03% ca ln protein huyt tng B. Hemoglobin trong hng cu c lc qua cu thn khong 5% C. Cc ion m trong dch lc ln hn cc ion m ca huyt tng l 5% D. Cc ion dng t hn ion dng ca huyt tng l 5% E. Cc cht khng ion ha nh ure, creatinin v glucose tng ln gn 4% ng hc ca s lc cu thn ph thuc vo cc yu t sau y, NGOI TR A. p sut thy tnh ca mao mch cu thn B. p sut keo ca mu trong mao mch cu thn C. p sut thy tnh trong bc Bowman D. p sut thy tnh ca mao mch cu thn v bc Bowman chng li p sut keo ca mu mao mch cu thn E. H s lc l mc lc cu thn i vi 1mmHg p sut lc

7.

8.

9.

10. Mc lc cu thn tng ln l do nguyn nhn no sau y? A. Co tiu ng mch vo B. Kch thch thn kinh giao cm thn C. Chn p bao thn D. Gim nng protein huyt tng E. Gim dng mu thn

76

25 S TI HP THU V BI TIT CA NG THN

MC TIU: 1. Trnh by c s ti hp thu v bi tit ng ln gn, bao gm s ti hp thu Na + v K+, glucoz, protein v cc axit amin, cc cht in gii, ur, nc v s bi tit cc ion H+ v NH3. 2. Nu c sc ti ng v khi nim v s vn chuyn ti a. 3. Phn tch c s thng bng cu ng. 4. M t c hot ng ca quai Henle, c ch tng nng ngc dng quai Henle ty, c ch trao i ngc dng quai mao mch vasa recta.

CU HI T LNG GI
1. Cu no sau y KHNG NG i vi cc cht c ti hp thu v bi tit bi ng thn? A. C nhng cht c ti hp thu hon ton nh glucoz, protein, lipit B. C nhng cht c ti hp thu theo yu cu nh vitamin v ur C. C nhng cht c bi tit hon ton nh H+, CO2, NH3 D. C nhng cht c bi tit theo yu cu nh cc cht in gii tha E. Nc c ti hp thu theo p sut thm thu 2. Na+ c ti hp thu ng gn theo cc c ch sau y, NGOI TR A. Na+ c ti hp thu theo c ch vn chuyn tch cc nguyn pht v th pht b mng y B. Nng Na+ rt cao long ng v rt thp trong t bo, nn Na + khuch tn t lng ng vo t bo C. Trong t bo c in th m, trong lng ng c in th dng do Na +, nn Na+ c khuch tn vo t bo D. b bn chi c protein mang Na+, n c th mang thm cc cht khzc, v ng vn chuyn t lng ng vo t bo Cu no sau y KHNG NG i vi s ti hp thu glucoz ng gn A. Mc lc glucoz qua cu thn l 100mg/pht, nu ng huyt l 80mg/dL B. Ngng thn ca glucoz l 180mb/dL C. Nu mc ng huyt trn ngng, phn glucoz trn ngng s b o thi ht D. Glucoz c vn chuyn tch cc th pht ng vn chuyn vi Na+ t lng ng vo t bo biu m E. Glucoz c vn chuyn theo c ch khuch tn c h tr t t bo dch khe Cc cu sau y u ng vi s ti hp thu axit amin v protein ng gn, NGOI TR A. C 30g protein c lc qua cu thn mi ngy B. Protein c ti hp thu bng m bo t lng ng vo t bo biu m C. Protein c vn chuyn t t bo vo dch khe nh c ch khuch tn c h tr D. Axit amin c vn chuyn t lng ng vo t bo bng c ch vn chuyn tch cc th pht ng vn chuyn E. Axit amin c vn chuyn t t bo vo dch khe bng c ch khuch tn c h tr Cu no sau y KHNG NG i vi s ti hp thu 1 s cht ng gn A. Cc cation c ti hp thu theo c ch tch cc
77

3.

4.

5.

B.

6.

Phn ln cc anion c ti hp thu theo c ch khuch tn th ng theo cc cation C. Ion bicarbonate c ti hp thu t lng ng vo t bo theo ch ch khuch tn D. 1 s anion cng c ti hp thu bng c ch tch cc nh: Cl -, urat, phosphate, sulfat, nitrat E. Ur c ti hp hu theo c ch khuch tn th ng Khi c ADH, phn nc lc c ti hp thu nhiu nht ti ni no sau y ca ng thn A. ng gn B. Quai Henle C. ng xa D. ng gp v E. ng gp ty Khi thiu ADH, phn nc lc c ti hp thu nhiu nht ti ni no sau y ca ng thn A. ng gn B. Quai Henle C. ng xa D. ng gp v E. ng gp ty Cu no sau y KHNG NG i vi sc ti ng v s vn chuyn ti a i vi glucoz A. TmG l 320mg/pht B. Sc ti ng ca glucoz bnh thng l 125mg/pht C. Ngng glucoz ca thn l 180mg/dL huyt tng th sc ti ng l 225mg/pht D. Sc ti ng l 400mg/pht th lng glucoz qua nc tiu s l 80mg/pht E. Nu sc ti ng l 320mg/pht, th khng c glucoz trong nc tiu Nu mc lc cu thn tng, s ti hp thu mui v nc ca ng gn s tng bi s thng bng cu - ng: cc yu t sau y u tham gia trong qu trnh ny, NGOI TR A. Tng p sut thy tnh mao mch quanh ng B. Gim nng Na+ quanh ng C. Tng p sut keo quanh ng D. Tng dng dch ng gn E. Tng dng mu mao mch quanh ng

7.

8.

9.

10. thm thu ca dch phn no ca nephron l SAI? A. Dch t ng gn vo quai Henle c thm thu l 300 mosm/L B. Dch khe ty thn, t vng ty ngoi ti vng ty trong c thm thu t 300 mosm/L n 1200 mosm/L C. Dch trong ng n chp quai Henle c thm thu l 300 mosm/L D. Dch t quai Henle i vo ng xa c thm thu l 100 mosm/L E. Dch xung ng gp c thm thu l 300 mosm/L

78

26 S TI HP THU V BI TIT NG XA V NG GP - S BI XUT NC TIU

MC TIU: 1. Trnh by c hot ng ca ng xa: ti hp thu Na +, bi tit K+, bi tit ion H+, v ti hp thu nc. 2. M t c hot ng ca ng gp: s bi tit nc tiu c c hay pha long, vai tr ca hormon chng bi niu ADH. 3. Gii thch c s bi xut nc tiu: s dn nc tiu ca niu qun, cu trc bng quang v s phn phi thn kinh, trng lc v p sut trong bng quang, phn x tiu tin v vai tr ca cc trung tm thn kinh iu ha phn x tiu tin.

CU HI T LNG GI
1. thm thu ca dch khi i qua cc phn khc nhau ca nephron l nh sau, NGOI TR: A. Dch ng trng khi vo quai Henle. B. Dch u trng khi qua ngnh xung ca quai. C. Dch ng trng khi ri quai Henle D. Dch ng trng khi vo ng gp E. Dch u trng khi ri ng gp. 2. Trong ng xa, s ti hp thu Na+ tng ln l do nguyn nhn no sau y? F. Kch thch thn kinh giao cm thn G. Bi tit hormon li niu natri ca tm nh H. Bi tit ADH. I. Bi tit aldosteron J. Bi tit prostaglandin. 3. S lng K+ c bi xut bi thn s gim trong iu kin no sau y? K. Tng dng dch trong ng xa L. Tng mc aldosteron mu tun hon. M. Tng ch n c K+ N. Gim ti hp thu Na+ bi ng xa O. Tng nng angiotensin II trong mu 4. Trong nhng so snh sau y gia ng xa v ng cn ca nephron cu no l SAI? P. ng xa chu tc dng ca aldosteron nhiu hn ng gn Q. ng xa thm H+ t hn ng gn R. ng xa bi ht K+ nhiu hn ng gn S. ng xa chu tc dng ca ADH nhiu hn ng gn T. on pha long na u ca ng xa thm nc km hn ng gn. 5. Cu no sau y KHNG NG i vi s ti hp thu ur? U. Lng ur bi xut qua nc tiu chim chng 50% lng ur lc qua cu thn. V. ng gn ti hp thu ur bng c ch khuch tn th ng theo bc thang nng . W. Ti ngnh xung ca quai Henle, ur khuch tn t dch khe ty vo lng ng X. ng gp ty thm ur mt cch va phi. Y. ng xa sau v ng gp v rt thm vi ur.
79

6. Cu no sau y KHNG NG i vi s ti hp thu nc? Z. ng gn ti hp thu 65% nc. AA. Quai Henle ti hp thu 15% nc. BB. ng xa ti hp thu nc 27L / 24gi CC. ng gp ti hp thu 9,3% nc. DD. Nc tiu chim 0,7% nc tc l,26L/24gi 7. Cu no sau y KHNG NG i vi bng quang? EE. Hai niu qun vo bng quang hai gc cao nht ca tam gic trigone FF.Khi c bng quang co, cc c thnh bng quang p cht vo l niu o, lm nc tiu khng tro ngc ln b thn GG. Trng lc t nhin ca c tht trong thun li cho nc tiu t bng quang thot ra niu o HH. C tht ngoi l c tht vn chu s chi phi ca v no II. Thn kinh chi phi bng quang l thn kinh chu lin h vi ty sng qua m ri cng, on S2 v S3 8. Cu no sau y KHNG NG i vi trng lc vch bng quang? JJ. Khi c t 30 50 ml nc tiu, p sut trong bng quang tng ln t 5 10 cm nc KK. Khi th tch nc tiu t 200 300 ml, p sut trong bng quang tng nhanh LL. Khi c t 300 400 ml, p sut tng rt nhanh, l p sut c s MM. Khi bng quang y nc tiu, n kch thch gy co c bng quang, lm p sut c th tng t vi ba centimt n 100 cm nc NN. Khi khng c nc tiu, p sut trong bng quang bng khng 9. Cu no sau y KHNG NG i vi phn x tiu tin? OO. Khi phn x tiu tin mnh, n gy phn x qua dy thn kinh thn, c ch c tht ngoi. PP.Phn x tiu tin l mt phn x ty t ng, nhng c th b c ch hay kch thch bi cc trung tm thn no, cu no v v no. QQ. Cc trung tm thng xuyn c ch phn x tiu tin, tr phi l do mun. RR. Cc trung tm ngn cn tiu tin, ngay c khi c phn x tiu tin, bng cch co lin tc c tht bng quang trong. SS.Khi thi c tiu tin n, cc trung tm c th kch thch gy phn x tiu tin, ng thi c ch c tht ngoi. 10. Cu no sau y KHNG NG i vi cc dy thn kinh chi phi bng quang? TT. Nhng si cm gic ca thn kinh chu nhn cm mc cng ca vch bng quang UU. Nhng si vn ng ca thn kinh chu l nhng si ph giao cm VV. Nhng si vn ng dn truyn qua thn kinh thn ti c tht bng quang ngoi iu khin khng theo mun WW. Nhng si giao cm qua thn kinh h v, lin h vi on L 2 ca ty sng ch c tc dng kch thch mch mu XX. Mt s si thn kinh cm gic cng qua ng thn kinh giao cm a cm gic y v au ca bng quang

80

27 CHC NNG IU HA NI MI CA THN

MC TIU: Phn tch c s iu ha ni mi: iu ha nng cc cht trong huyt tng, iu ha p sut thm thu dch ngoi bo, iu ha th tch mu, iu ha pH ca c th v iu ha huyt p

CU HI T LNG GI
1. Aldosteron c tc dng mnh nht on no ca ng thn? A. Cu thn B. ng gn C. on mng ca quai Henle. D. on dy ca quai Henle E. ng gp v 2. Cu no sau y ng vi tc dng ca ADH trn thn? A. Tng mc lc cu thn. B. Tng bi xut Na+ C. Tng tnh thm ca ng xa v ng gp i vi nc D. Tng s bi xut nc E. Tng tnh thm ca quai Henle i vi nc 3. Nu ADH c bi tit nhiu, hin tng no sau y s xy ra? A. Na+ huyt tng thp do tc dng pha long ca nc. B. Na+ huyt tng thp do tc dng c ch trc tip ca ADH trn s ti hp thu Na + ca ng xa. C. Khng c s thay i Na+ huyt tng, v tc dng pha long ca nc c cn bng do tc dng kch thch trc tip ca ADH trn s ti hp thu Na+ ng xa D. Na+ huyt tng cao do tc dng kch thch trc tip ca ADH trn s ti hp thu Na+ ng xa. E. Na+ huyt tng cao do tc dng ca ADH lm tng bi xut nc ng gp. 4. Khi ADH c bi tit qu mc s c cc tc dng sau y, NGOI TR: A. Lng nc ton phn ca c th tng B. Lng nc tiu gim C. Nng Na+ huyt tng tng D. thm thu ca nc tiu tng E. thm thu ca huyt tng gim 5. Cc cu sau y u ng vi chc nng iu ha ni mi ca thn, NGOI TR: A. Thn iu ha thnh phn v nng cc cht trong huyt tng B. iu ha p sut thm thu ca dch ngoi bo C. iu ha s lng tiu cu D. iu ha nng ion H+ v pH ca c th E. iu ha huyt p 6. Cu no sau y KHNG NG i vi p sut thm thu dch ngoi bo?
81

A. thm thu ca dch ngoi bo ch yu l do nng ca Na +, n chim hn 90 B. C. D. E.

phn trm Glucose v ur khng to ra thm thu Do ADH gi nc, lm gim p sut thm thu Cm gic kht xut hin khi t bo mt nc C th thm n mui khi gim nng Na+ trong dch ngoi bo.

7. Cc yu t sau y tham gia iu ha th tch mu v dch ngoi bo, NGOI TR? A. Phn x th tch : khi th tch mu tng th tch nc tiu tng B. Yu t li tiu natri ca tm nh C. Tc dng ca aldosterone D. Angiotensin II E. Tc dng ca ADH, lm tng natri ngoi bo

F.
8. Cu no sau y KHNG NG i vi s bi tit ion H+? A. Ion H+ c bi tit ra lng ng theo c ch vn chuyn tch cc th pht ng gn, on dy ngnh ln ca quai Henle v ng xa B. ng xa sau v ng gp, ion H+ cn c bi tit do c ch vn chuyn tch cc nguyn pht C. C ch vn chuyn tch cc nguyn pht chim 5% ton b ion H+ bi tit D. Nng ion H+ c c cao lm tng pH ca dch ng. E. Khi pH t ti 4,5 n s lm ngng s bi tit ion H+ 9. Cu no KHNG NG i vi s iu ha s thng bng toan kim ca mu? A. Khi b toan huyt, mc bi tit ion H+ ca thn tng, v tng lng ion bicarbonate ra dch ngoi bo B. Khi b kim huyt, nng ion bicarbonate trong dch ngoi bo gim, thn gim bi tit ion H+ v ion bicarbonate c ti hp thu C. Cc ion bicarbonate tha s b loi qua nc tiu mang theo ion Na+ D. Hai h m vn chuyn ion H+ qu mc l h phosphate v h NH3 E. Mt s h m ion H+ khc l h urate v citrate 10. Cu no sau y KHNG NG i vi h m NH3 ca thn? A. NH3 trong t bo ng thn l c rt ra t glutamine di s xc tc ca men glutaminase B. Mt s NH3 cng c to thnh t s kh acid amin ca acid glutamic v cc amino acid khc C. NH3 khuch tn th ng t t bo vo lng ng v kt hp vi H + to thnh ion NH4+ D. NH4+ c th khuch tn qua mng tr li t bo E. Lng NH4+ mt nc tiu kim gn nh bng khng, v lng mt nc tiu acid l rt cao

82

28 CHC NNG NI TIT CA THN - THM D CHC NNG THN

MC TIU: 1. Phn tch c chc nng ni tit ca thn: h renin - angiotensin vi chc nng iu ha huyt p; h erythropoietin vi chc nng kch thch sn sinh hng cu; h 1,25 dihydroxycholecalciferol vi s chuyn ha canxi v phosphat ca c th. 2. M t c phng php thm d chc nng thn bng thanh thi: thm d chc nng lc ca cu thn, thm d chc nng ti hp thu v bi tit ng thn, CH2O t do. 3. Phn loi c cc cht li niu v c ch tc dng. 4. Gii thch c phng php dng thn nhn to.

CU HI T LNG GI
1. Cu no sau y ng vi renin? A. Renin c bi tit bi t bo cu thn. B. S bi tit ca renin dn ti mt Na+ v nc t huyt tng. C. Tng huyt p ng mch thn gy kch thch s bi tit renin. D. Renin bin i angiotensinogen thnh angiotensin I. E. Renin bin i angiotensin I thnh angiotensin II. 2. S gii phng renin t phc hp cnh cu thn b c ch bi yu t no sau y? A. Kch thch thn kinh giao cm. B. Prostaglandin. C. Nng Na+ mu gim. D. Kch thch macula densa. E. Tng p sut trong tiu ng mch vo. 3. Angiotensin II c cc tc dng sau y, NGOI TR: A. Gy co tiu ng mch ngoi bin, gy tng huyt p tm thu v tm trng B. Kch thch lp cu v thng thn bi tit aldosteron. C. Gy bi tit acetylcholin lm tng dn truyn qua xinp. D. Gy bi ht ADH. E. Gy co tiu ng mch ra ca thn. 4. Angiotensin II c cc tc dng sau y trn thn, NGOI TR: A. Gy co tiu ng mch ra v co nh tiu ng mch vo. B. Co tiu ng mch ra, lm thay i mc lc cu thn. C. Co tiu ng mch ra, lm gim s bi xut dch. D. Lm gim s bi xut cc sn phm chuyn ha. E. Tc dng c hiu ca angiotensin II trn thn l gi mui v nc cho c th 5. Cu no sau y KHNG NG i vi s sinh hng cu? A. S thiu mu v thiu oxy gy kch thch t bo cnh cu thn. B. Phc hp cnh cu thn b kch thch s bi tit erythrogenin.

83

C. Erythrogenin hot ng nh l mt enzym, n ct mt gobulin huyt tng thnh

erythropoietin. D. Erythropoietin kch thch t bo gc ca ty xng chuyn thnh tin nguyn hng cu. E. Thiu mu v thiu oxy cng trc tip kch thch ty xng sinh hng cu. 6. Tiu chun no sau y ca mt cht dng o mc lc cu thn l SAI? A. Lc hon ton qua cu thn. B. Khng c ti hp thu bi ng thn. C. c bi tit bi ng thn. D. Khng c d tr trong c th. E. Khng gn protein. 7. Mt cht c lc t do, m clearance li nh hn clearance ca inulin l do nguyn nhn no sau y? A. C s ti hp thu cht trong ng thn. B. C s bi tit cht trong ng thn. C. Cht khng c bi tit cng khng c ti hp thu trong ng thn. D. Cht gn vi protein trong ng thn. E. Cht c bi tit trong ng gn nhiu hn trong ng xa. 8. Thng s no sau y KHNG o c bng clearance? A. Mc lc cu thn. B. Dng huyt tng c hiu qu ca thn. C. Dng mu thn. D. Dng huyt tng ty thn. E. Dng nc tiu bi xut. 9. Tiu chun no sau y ca mt cht dng o chc nng bi tit ca ng thn l SAI? A. Lc hon ton qua cu thn. B. c bi tit hon ton bi ng. C. c ti hp 'thu bi ng. D. Khng chuyn ha trong c th. E. Khng c i vi c th. 10. Nu mt cht c trong ng mch thn, nhng khng c trong tnh mch thn, l do nguyn nhn no sau y? A. Clearance ca n bng vi mc lc cu thn. B. N phi c bi tit bi ng thn. C. Nng nc tiu ca n phi cao hn nng huyt tng. D. Clearance ca n bng dng huyt tng thn. E. Khng cu no nu trn l ng.

84

INDEX
2,3 DPG (Diphospho Glycerate) -lipoprotein -lipoprotein A ADH Angiotensin Anhydraz carbonic ATP m bo Ap sut khoang mng phi Ap sut ph nang Ap sut xuyn phi Ap sut phi tnh Ap sut ring phn tng cht kh Ap sut keo p sut thm thu Albumin Acid lactic Acid folic Antithrombin B Bao Bowman Bch cu Bch cu a acid Bch cu a kim Bch cu trung tnh Bch cu lympho Bch cu mono Bch cu lympho dit t nhin Bilirubin B Golgi Bm Na+ - K+ C Carbonhydrate Carbaminohemoglobin Cm mu Cht nhy Cholesterol Clearance C h hp C vng CO2 dng ha tan CO2 dng kt hp CO2 vn chuyn trong mu Cng h hp Chylomicron Chromoprotein 69 76 102 235 239 309 170 214, 222 200 200 200 177 247 75
85

198 69 70 286 306 298 22 31 172 172 173 176 188 68 67 68 69 78 105 260 85 85 85 85 88 86 89 239 20 48

Clon lympho D D dy Dung tch kh ht vo Dung tch sng Dung tch kh cn chc nng Dung tch phi Dng c Spirometer Dipalmitoyl Phosphatidyl Dicoumarin p ng min dch c hiu p ng min dch khng c hiu ng mu ng cong BARCROFT ng dn kh iu ha enzym iu ha gen nh lut Boyle nh lut Laplace nh lut Dalton nh lut Henry ng mu ngoi sinh ng mu ni sinh E Erythropoietin F Fibrinogen G Gastrin Glycocalyx Giao xy cho m Globulin Globin Glycogen H Ht nhn Hb A Hb F Hct (hematocrit) HCO3HDL Hem Huyt tng Huyt cu t 215

90

178 178 178 178 177 175 105 89 89 102 197 166 58 56 173 175 187 188 103 104 308 69

216 19 200 68 75 253 23 75 75 66 235 69 75 67 75

86

Hemoglobin Heparin Hot ng thng tin ca t bo Hng cu Hng cu li Hng cu trng thnh H s ha tan kh trong dch v m Hiu qu Bohr 201 Hiu qu Haldane Ht vo gng sc I Interleukin -1 K Khng nguyn HLA Kh nng n hi ca nhu m phi Kh cn Khng th Khong cht c th Khong cht sinh l Khoang mng phi Kh mu ng mch Khuch tn n thun Khuch tn c h tr L LDL Lipoprotein Li niu Li ni bo Lympho bo Lympho bo T 93 Lympho bo B Lysosom Lysozyme Lymphokin M Macrophage Mng nhn Mng phi Mng t bo Mng trao i Mt MCV MCH MCHC Min dch t bo Min dch dch th Min dch bm sinh Min dch nguyn pht Min dch th pht

75 105 28 74 77 77 188 202 171 91 30 176 180 92 180 180 168 191 43 45 70 69 313 20 88 92 21 89 91, 93 87 22 168 18

168 251 75 75 75 88 88 88 88 89
87

Min dch mc phi Mn v Mc lc tiu cu N Nephron Nho trn Nhn t bo Nhim sc th Nhu m phi Nguyn l sc cng b mt Nguyn hng cu a kim Nguyn hng cu a acid Nguyn bo lympho Nguyn tng bo Nc bt O Oddi O2 dng ha tan O2 dng kt hp ng ph nang ng gp ng ln gn ng ln xa ng mt ch ng thn Oxyhemoglobin P P50 Pepsin Peptidaz Phn x cng phi Phn x Hering Breuer Phn x tiu tin Ph nang Phn x xp phi Phospholipid Phc hp cn tiu cu Porphyrin Protoporphyrine Q Quai henle R RDW Renin Ribosom Rut non Rut gi

89 223 266 260 223 22 23 176 174 77 77 92 92 230 254 195 195 167 260 260 260 237 260 76 198 234 236 210 210 291 167 210 69 263 75 75 260 75 306 20 224 226
88

S Secretin Sinh sn t bo Somatostatin S n hi ca phi S trao i kh S khuch tn kh Surfactant S ht vo S th ra

216 58 215 173 190 185 175 171 171

T Tn s h hp 191 T bo chnh T bo G T bo gc T bo khng nhn T bo lympho T h tr T bo mastocyte T bo T gy c t bo T bo T trn p T bo thnh Thn nhn to 315 Th tch d tr ht vo Th tch d tr th ra Th tch kh cn Th tch kh lu thng 178 Th tch thng kh pht ti a 179 Th tch phi Thng kh Thng kh kiu m Thng kh kiu dng 170 Thng kh ph nang Thng kh pht Th ra gng sc Th th Thc qun Thc bo Tin nguyn hng cu 77 Tiu cu Tiu cu thn Tiu ng mch vo Tiu ng mch ra Triglyceride Trung tm iu ha hot ng h hp Trung tm h hp Trung tm ht vo Trung tm ngng th Trung tm c ch ht vo ngn Trung tm c ch ht vo di 169 Trypsin

232 216 77 24 91 167 93 93 232 178 178 178 178 169 169 180 179 171 28 221 31 101 260 260 260 69 206 206 206 208 169 236
89

Ti ph nang T tiu ca t bo Tng bo Ty th U Ung th V Vn chuyn tch cc Vn chuyn tch cc nguyn pht Vn chuyn tch cc th pht VLDL vitamin B12

167 33 92 35 60 48 49 50 70 78

90