You are on page 1of 280

Mc Lc

Li Ta ................................................................................................................ 6 Phm Nhn Duyn.......................................................................................... 10 B|i k t{n Bt ................................................................................................ 10 B|i k 1 ........................................................................................................... 12 B|i k 2 ........................................................................................................... 14 B|i k 3 ........................................................................................................... 17 B|i k 4 ........................................................................................................... 29 B|i k 5 ........................................................................................................... 30 B|i k 6 ........................................................................................................... 33 B|i k 7 ........................................................................................................... 34 B|i k 8 ........................................................................................................... 40 B|i k 9 ........................................................................................................... 41 B|i k 10 ......................................................................................................... 44 B|i k 11 ......................................................................................................... 50 B|i k 12 ......................................................................................................... 51 B|i k 13 ......................................................................................................... 53 B|i k 14 ......................................................................................................... 58 Phm Qun Kh Lai ....................................................................................... 60 B|i k 1 ........................................................................................................... 60 B|i k 2 ........................................................................................................... 61 B|i k 3 ........................................................................................................... 62 B|i k 4 ........................................................................................................... 71 B|i k 5 ........................................................................................................... 73 B|i k 6 ........................................................................................................... 76 B|i k 7 ........................................................................................................... 76 B|i k 8 ........................................................................................................... 76 B|i k 9 ........................................................................................................... 90 B|i k 10 ......................................................................................................... 91 B|i k 11 ......................................................................................................... 92 B|i k 12 ......................................................................................................... 94 B|i k 13 ......................................................................................................... 96 B|i k 14 ......................................................................................................... 96
2 | Mc Lc B|i k t{n Bt

B|i k 15 ....................................................................................................... 112 B|i k 16 ....................................................................................................... 114 B|i k 17 ....................................................................................................... 116 B|i k 18 ....................................................................................................... 128 B|i k 19 ....................................................................................................... 129 B|i k 20 ....................................................................................................... 130 B|i k 21 ....................................................................................................... 131 B|i k 22 ....................................................................................................... 132 B|i k 23 ....................................................................................................... 133 B|i k 24 ....................................................................................................... 134 B|i k 25 ....................................................................................................... 135 Phm Qun T ........................................................................................ 143 B|i k 1 ......................................................................................................... 143 B|i k 2 ......................................................................................................... 143 B|i k 3 ......................................................................................................... 144 B|i k 4 ......................................................................................................... 146 B|i k 5 ......................................................................................................... 147 B|i k 6 ......................................................................................................... 147 B|i k 7 ......................................................................................................... 149 B|i k 8 ......................................................................................................... 149 B|i k 9 ......................................................................................................... 150 B|i k 10 ....................................................................................................... 151 B|i k 11 ....................................................................................................... 152 B|i k 12 ....................................................................................................... 152 B|i k 13 ....................................................................................................... 153 B|i k 14 ....................................................................................................... 154 B|i k 15 ....................................................................................................... 156 B|i k 16 ....................................................................................................... 157 B|i k 17 ....................................................................................................... 158 B|i k 18 ....................................................................................................... 159 Phm Qun Hu V ..................................................................................... 162 B|i k 1 ......................................................................................................... 162 B|i k 2 ......................................................................................................... 164 B|i k 3 ......................................................................................................... 165
3 | Mc Lc B|i k t{n Bt

B|i k 4 ......................................................................................................... 166 B|i k 5 ......................................................................................................... 176 B|i k 6 ......................................................................................................... 178 B|i k 7 ......................................................................................................... 178 B|i k 8 ......................................................................................................... 180 B|i k 9 ......................................................................................................... 183 B|i k 10 ....................................................................................................... 185 B|i k 11 ....................................................................................................... 186 Phm Qun t v B t ........................................................................... 190 B|i k 1 ......................................................................................................... 190 B|i k 2 ......................................................................................................... 194 B|i k 3 ......................................................................................................... 195 B|i k 4 ......................................................................................................... 202 B|i k 5 ......................................................................................................... 206 B|i k 6 ......................................................................................................... 208 B|i k 7 ......................................................................................................... 220 B|i k 8 ......................................................................................................... 221 B|i k 9 ......................................................................................................... 222 B|i k 10 ....................................................................................................... 223 B|i k 11 ....................................................................................................... 224 B|i k 12 ....................................................................................................... 225 B|i k 13 ....................................................................................................... 226 B|i k 14 ....................................................................................................... 237 B|i k 15 ....................................................................................................... 238 B|i k 16 ....................................................................................................... 241 Phm Qun Nit Bn .................................................................................... 243 B|i k 1 ......................................................................................................... 243 B|i k 2 ......................................................................................................... 247 B|i k 3 ......................................................................................................... 249 B|i k 4 ......................................................................................................... 253 B|i k 5 ......................................................................................................... 254 B|i k 6 ......................................................................................................... 255 B|i k 7 ......................................................................................................... 256 B|i k 8 ......................................................................................................... 257
4 | Mc Lc B|i k t{n Bt

B|i k 9 ......................................................................................................... 259 B|i k 10 ....................................................................................................... 260 B|i k 11 ....................................................................................................... 262 B|i k 12 ....................................................................................................... 263 B|i k 13 ....................................................................................................... 263 B|i k 14 ....................................................................................................... 264 B|i k 15 ....................................................................................................... 265 B|i k 16 ....................................................................................................... 265 B|i k 17 ....................................................................................................... 267 B|i k 18 ....................................................................................................... 269 B|i k 19 ....................................................................................................... 271 B|i k 20 ....................................................................................................... 272 B|i k 21 ....................................................................................................... 273 B|i k 22 ....................................................................................................... 276 B|i k 23 ....................................................................................................... 277 B|i k 24 ....................................................................................................... 278

5 | Mc Lc B|i k t{n Bt

Li Ta
Nu trong khoa hc c nhng khi c nh Einstein th trong Pht hc cng c nhng tr{i tim nh Long Th. B c l| thy v| hiu, tr{i tim cng l| thy v| hiu. Khng phi ch c b c mi bit l lun. Tr{i tim cng bit l lun, v| c khi tr{i tim c th i xa hn b c, bi v trong tr{i tim c nhiu trc gi{c hn. Bin chng ph{p ca Long Th l| mt loi l lun siu tuyt c cng nng ph{ v mi phm tr kh{i nim thc ti c c hi hin b|y. Ngn ng ca bin chng ph{p c kh nng ph{ tung c m|ng li kh{i nim. Ngn ng ca to{n hc cha l|m c nh th. B t{t Long Th ra i khi c{c c{nh ca ca Pht gi{o i tha c bt u m rng. Long Th tha hng khng gian kho{ng t do c{c c{nh ca y cung cp v| v vy c kh nng kh{m ph{ trong kinh in Pht gi{o nhng vin bo ch}u s{ng ngi b chn lp trong nn vn hc Nikaya. Long Th nm c c{i tinh hoa ca phng ph{p hc Pht gi{o: loi b c c{i nhn nh nguyn gip tip xc c vi thc ti, mt th thc ti bt kh c i vi nhng ai cn kt v|o nhng phm tr ca kh{i nim. Khoa hc cn ang vng vy tho{t ra khi c{i nhn nh nguyn y: sinh-dit, c-khng, thnhhoi, ti-i, trong-ngo|i, ch th v| i tng. Bt Thch Ca ni: C c{i khng sinh, khng dit, khng c, khng khng, khng th|nh, khng hoi l|m ch quay v cho tt c nhng c{i c, khng, sinh, dit, th|nh, hoi. M| c{i khng sinh khng dit y, c{i khng ch th khng i tng y, mnh ch c th tip cn c khi mnh vt tho{t m|n li kh{i nim nh nguyn. Trung Qu{n l| nhn cho r vt ra c m|n li nh nguyn. Bin chng ph{p Trung Qu{n, theo Long Th, l| cha kha ca phng ph{p hc Pht gi{o. T{c phm tiu biu nht ca b c v| tr{i tim Pht hc n|y l| Trung Qu{n Lun. Long Th khng cn s dng ti bt c mt kinh in i tha n|o thit lp ph{p mn ca mnh. ng ch s dng c{c kinh in truyn thng nguyn th. ng ch cn trch dn mt v|i kinh nh kinh

6 | Li Ta B|i k t{n Bt

Kaccyanagotta Sutta. ng khng cn vin dn bt c mt kinh i tha n|o. Nu Einstein c thuyt Tng i Lun th Long Th c Tng i Lun. Tng i c kh{c vi tng i. Trong tu gi{c ca o Pht, c{i n|y c mt v c{i kia c mt, c{i kia khng c mt th c{i n|y cng khng. V ngn cho nn mi c d|i, v c cho nn mi c khng, v sinh cho nn mi c dit, v nh cho nn mi c sch, nh sng cho nn mi c ti. Ta c th vt tho{t c{i th tng i y i ti c{i thy bt nh. Bin chng ph{p Trung Qu{n gip ta l|m vic y. Theo tu gi{c Trung Qu{n, nu khoa hc khng i mau c l| v khoa hc gia cn kt v|o c{i thy nh nguyn, nht l| v mt ch th v| i tng, t}m thc v| i tng t}m thc. Kinh Kaccyanagotta cho ta bit l| ngi i phn ln ang b kt v|o hai nim c v| khng. Kinh Bn Ph{p (S.2, 149-150) v| kinh tng ng Tp A H|m (Tp 456) cho ta thy c{i s{ng c l| nh c{i ti, c{i sch c l| nh c{i nh, c{i khng gian c l| v c c{i vt th, c{i khng c l| nh c{i c, c{i dit c l| v c c{i sinh. l| nhng c}u kinh l|m nn tng cho tu gi{c tng i. Nit b|n l| c{i thc ti khng sinh, khng dit, khng c, khng khng, khng khng gian cng khng vt th... v| Nit b|n c th chng c nh c{i thy bt nh. Ban u ta c nim tng duyn (prattyasamutpda), ri ta c c{c nim tng sinh, tng i. Sau ta li c nim tng tc v| tng nhp. Tt c cng u c mt ni dung nh nhau. Nhng nim khng, gi danh v| trung o cng u c ngha . Ht h |o (walnut) n rt ngon nhng c{i v ca n rt cng. T}y phng ngi ta c ch ra mt c{i kp st, ch cn bp mnh c{i kp th v h |o v v| ta c th thng thc ngay hng v thm ngt v| bi ca h |o. C nhng k trong chng ta tng b lng tng trong khi c nhng b|i k Trung Qu{n Lun. Nhng trong hai ma ng nm 2001-2002 v 2002-2003, thy ca chng ti l| thin s Nht Hnh ging gii cho chng ti nghe v| hiu c nhng b|i k y mt c{ch d d|ng v| thch th. S{ch n|y ghi li nhng b|i ging

7 | Li Ta B|i k t{n Bt

ca thy v s{u phm cn bn ca Trung Qu{n Lun, c{c phm Nh}n Duyn, Kh Lai, T , Hu V, Nhin Kh Nhin v| Nit B|n. Nhng phm n|y i din c cho to|n b Trung Qu{n Lun. Thy Long Th sinh v|o khong cui th k th hai trc Thin cha ging sinh (B.C.), trong mt gia nh n gi{o. Ln ln thy hc Pht v| theo Pht gi{o. Thy s{ng t{c bng ting Phn thun ty, thay v bng ting Pali hay bng ting Phn lai Pht gi{o. T{c phm Trung Qu{n Lun ca thy c mc ch xin dng Nht Ngha (Paramartha) ca o Bt. nht ngha l| s tht tuyt i. Ngo|i s tht tuyt i cn s tht tng i, tc l| Th t c (Savrti). S tht tng i tuy khng phi l| s tht tuyt i nhng cng c kh nng ch b|y, chuyn ha v| tr liu, do khng phi l| c{i g chng i li vi s tht tuyt i. Mc ch ca Long Th, nh th khng phi l| b|i b{c chng i s tht tng i m| ch l| din b|y s tht tuyt i. Nu khng c s tht tuyt i th thiu phng tin hng dn th nhp thc ti tuyt i, tc ch}n nh hay Nit b|n. V vy trong khi c Trung Qu{n Lun, ta thy c khi nh Long Th ang ph bnh c{c b ph{i Pht gi{o ng thi nh Thuyt Nht Thit Hu B (Sarvstivda) hay c T B (Pudgalavda) hay Kinh Lng B (Sautrntika). Long Th khng ng v pha mt b ph{i n|o, khng bnh vc mt b ph{i n|o, cng khng ch trch b|i b{c mt b ph{i n|o. ng ch c nguyn trnh b|y Nht Ngha ca o Bt, th thi. Trong s{ch p V V H |o n|y, c tt c 6 chng ca Trung Qu{n Lun c ging gii. l| c{c chng: 01. Phm Nh}n duyn 02. Phm Qu{n kh lai 03. Phm Qu{n t 04. Phm Qu{n hu v 05. Phm Qu{n t v| b t 06. Phm Qu{n Nit b|n

8 | Li Ta B|i k t{n Bt

Mi c{c bn cng chng ti thng thc nhng ht h |o thm ngt. (Lng Mai)

9 | Li Ta B|i k t{n Bt

Phm Nhn Duyn


Trong o Bt chng ta c hc c{c ph{p t nh}n duyn m| sinh khi, v vy i tng ca phm n|y l| qu{n v nh}n duyn. Chng ta c th c mt kh{i nim v nh}n duyn (dependent origination, relational origination), nhng kh{i nim v nh}n duyn ca chng ta c th cn u tr, cn cha chp rt nhiu yu t sai lm. Phm Qu{n nh}n duyn gip chng ta vt tho{t nhng nim v duyn khi m| chng ta ang c. Chng ta c bn ch H{n, c bn ch Phn, chng ta c v|i bn dch bng ting Anh nhng chng ta cha c bn dch ting Vit v| ting Ph{p. Trong qu{ trnh hc hi n|y chng ta s to ra bn ting Vit, ting Ph{p v| ting Anh, v bn ting Anh chng ta hin c c rt kh hiu.

Bi k tn Bt
Bt sinh dic bt dit Bt thng dic bt on Bt nht dic bt d Bt lai dic bt xut Nng thuyt th nhn duyn Thin dit ch h lun Ng kh th l Pht Ch thuyt trung nht. Khng sinh cng khng dit Khng thng cng khng on Khng mt cng khng kh{c Khng n cng khng i Tuyn thuyt ph{p nh}n duyn Dp tt mi h lun Con ci u ly Bt Bc o s tuyt vi.
10 | P h m N h } n D u y n B | i k t { n B t

Bi k n|y, tuy thuc v phm Qu{n nh}n duyn, nhng tht ra n l| tiu cho to|n t{c phm. Tiu l| ch trng, l| tinh hoa ca tt c t{c phm. Bn c}u u ni ti tm ci khng (b{t bt), ting Anh l| the eight no. Thy Long Th a ra tm ci c mc tiu l| ly i tm ci khng. Trong u ta c t{m nim, v| chnh t{m c{i l|m cho ta khng thy c thc ti, khng thy c s thc. Ta tin c sinh, c dit, c thng, c on, c mt, c kh{c, c ti, c i, cho nn c{i nhn ca chng ta v thc ti tr th|nh mo m. V vy c Th Tn phi ly nhng nim ra khi u ca ta. Bt sinh dic bt dit Bt thng dic bt on Bt nht dic bt d Bt lai dic bt xut. Chng ta, nhng ngi L|ng Mai l}u nm, thng nghe nh vy ri. Tuy nhin c v|i bn mi ti L|ng nghe qua cn ng ng|ng lm nn chng ta phi gip h. Nng thuyt th nhn duyn Thin dit ch h lun C ngha l|, nu c kh nng tuyn thuyt ph{p nh}n duyn n|y - tc l| nh}n duyn v b{t bt (t{m c{i khng) - th c th kho lo dp tt tt c nhng h lun. H l| chi. H lun l| nhng ch thuyt khng a chng ta ti }u, ch ni m| chi thi, khng ch li g cho i sng, khng a mnh ti }u ht th gi l| h lun (vain speculation, metaphysical speculation). Ng kh th l Pht Ch thuyt trung nht C ngha l|: con ci u ly xung trc c gi{c ng - Ngi hay nht, gii nht trong c{c bc o s. S d chng ta hiu c nh vy l| nh ta c bn ting Phn. Nu chng ta dch l| thuyt hay nht trong tt c c{c thuyt th khng ng. Nguyn bn ting Phn cho ta

11 | P h m N h } n D u y n B | i k t { n B t

bit rng: Ng|i l| bc o s hay nht v Ng|i tuyn thuyt c thuyt nh}n duyn v| b{t bt, thuyt n|y c kh nng dp tt c tt c mi h lun (useless speculations). Bt lai dic bt xut C ngha l|, khng n cng khng i. }y, chng ta khng c ch kh m| c ch xut. Xut l| i ra, cn lai l| i v. Bt lai dic bt xut cng c th ni l| bt nhp dic bt xut. Bt lai l| khng ti (no coming), mun cho r ngha hn th dch l| no coming into being. Bt xut l| khng i ra ngo|i (no going out of being). Bt lai dic bt xut l khng ti m| th|nh c, khng i m| th|nh khng.

Bi k 1
Ch php bt t sinh Dic bt tng tha sinh Bt cng bt v nhn Th c tri v sinh. C{c ph{p khng t sinh Cng khng phi tha sinh Khng cng khng v nh}n Nn u l| v sinh. B|i k n|y, chng ta tm gi l| b|i k th nht, ni v bn c{nh ca, gi l| t mn. Khi ni ti sinh l| phi ni sinh bng c{ch n|y hay bng c{ch khc. N t sinh ra hay l| t mt c{i kh{c sinh ra, hoc va t mnh va do c{i kh{c sinh ra, hoc khng cn nguyn do g ht cng c th sinh ra. gi l| t mn hay bn trng hp: - th nht l| t sinh - th hai l| tha sinh - th ba l| cng sinh - th t l| v nhn sinh
12 | P h m N h } n D u y n B | i k 1

l t mn bt sinh. Ch php bt t sinh: c{c ph{p khng t mnh n m| sinh ra c. (Things can not be born from themselves. The phenomenal things, elements of being can not be born from themselves). l| trng hp th nht. Dic bt tng tha sinh: c{c ph{p cng khng th t c{i kh{c n m| sinh ra. (Things can not be born either from others). Ch t i vi ch tha. l| trng hp th hai. Bt cng bt v nhn: C{c ph{p khng th va t n sinh ra va do c{i kh{c n sinh ra. Cng sinh l| va t sinh va tha sinh. (They can not be born from both themselves and others). Bt v nh}n l| khng th sinh ra m| khng c nguyn nh}n. (They can not be born from no causes). l| trng hp th ba. Th c tri v sinh: v vy nn ta bit t t{nh ca c{c php l v sinh. (Its nature is the nature of no birth). Nh vy, t{c gi Long Th a ra bn trng hp v| hi chng ta l| c{c ph{p c ph{t sinh ra t trng hp n|o? N t sinh ra, hay n do mt c{i kh{c sinh ra, hay n sinh ra va t n va t mt c{ i khc, hay n sinh ra do s tnh c ngu nhin, khng c nguyn do? C bn trng hp u v l. V| s v l s c chng minh trong nhng b|i k ti, chng ta thy r t t{nh ca c{c ph{p l| v sinh (no birth), tc l| Nit B|n. Tt c nhng g chng ta ang hc }y u c dnh lu ti i sng hng ng|y ca chng ta, nhng au kh, nhng s hi, nhng lo }u ca chng ta ch khng phi l| nhng c{i hc vu v. Ti s em ht tt c xung t qu v thy chng c gc r t s sng, t s kh au v| s an lc trong i sng hng ng|y ca chnh chng ta. Bn ting Vit, v phi dch ng hai mi ch, nn qu{ vn tt, nhng chng ta cng c th hiu c: Cc php khng t sinh: c{c ph{p khng t mnh n m| sinh ra.

13 | P h m N h } n D u y n B | i k 1

Cng khng phi tha sinh: tha i vi t. Cng khng phi do c{i kh{c n m sinh ra. Khng cng, khng v nhn: cng l| va t mnh va t c{i kh{c. Khng cng l| khng va t mnh cng khng t c{i kh{c m| sinh ra. Khng v nhn l| khng phi khng c nh}n duyn m| sinh ra. Ch c bn trng hp thi, ngo|i ra khng c c{i th nm. Nhng trong bn trng hp , chng ta u thy n v l. C{c ph{p khng th t mnh sinh ra c, cng khng th t c{i kh{c m| sinh ra c; n khng phi va t chnh n va t c{i kh{c sinh ra, cng khng phi sinh ra do s tnh c, khng c nguyn do. Nh vy chng ta i n kt lun: t t{nh ca c{c ph{p l| v sinh. B|i k th hai Nh ch ph{p t t{nh ca bn ting H{n, ti xin ngh th|nh b|i k th ba. Theo bn ting Phn th chng ta hc b|i k th ba (ca bn ting H{n) trc v| coi nh }y l| b|i k th hai, th hp l hn.

Bi k 2
Nhn duyn Th duyn T duyn sinh ch php Cnh v ng duyn. Nh}n duyn, Th duyn Duyn duyn, Tng thng duyn Bn duyn sinh c{c ph{p Khng c duyn th nm. B|i n|y khng c g kh hiu v ch nu ra bn duyn (t duyn) m| ta ngh rng n l| ngun gc sinh khi ca vn ph{p. T duyn l|: Nh}n duyn, Th duyn, S duyn duyn v| Tng thng duyn. Bn duyn sinh ra c{c ph{p, ngo|i ra khng c duyn th nm. Gi{o l v t duyn l| do hc ph{i Thuyt Nht Thit Hu B (Sarvstivda) min Bc tinh luyn ra. Gi{o l c din b|y
14 | P h m N h } n D u y n B | i k 2

Duyn duyn Tng thng duyn

trong Lun C}u X{ (Abhidharmakoa-stra) v| sau n|y c s dng trong hc ph{i Duy Biu (Duy Thc). Thy Long Th hi ln min Bc hc. Vn hc B{t Nh bt u hnh th|nh v| ph{t trin t th k th nht trc Thin Cha gi{ng sinh (B.C.) v| tip tc ph{t trin trong nhiu trm nm. Ban u chng ta c kinh Bt Thin Tng (kinh T{m ng|n b|i tng) ri t t c nhng kinh ln hn nh kinh Hai mi lm ngn bi tng, ri ti kinh Mt trm ngn bi tng. Vn hc B{t Nh c hnh th|nh, ln ln v| ph{t trin min Nam trc. Trc thy Long Th th gi{o l Khng (Snyata) c nhng cha c h thng ha. Chnh thy Long Th l| ngi u tin h thng ha gi{o l Khng. Tip theo c nhng thy kh{c nh thy ryadeva ( B|) v| nhng v kh{c m| chng ta s k tn sau, trong c thy Nguyt Xng (Candrakrti). Khi ln min Bc th thy Long Th tip xc c vi gi{o l ca Thuyt Nht Thit Hu B (Sarvstivda). Thuyt gi l| t duyn (the four conditions) lc thnh h|nh nhiu nn trong t{c phm n|y c du tch ca bn duyn; nhng cha c du tch ca su nhn, c th ti v l thuyt v s{u nh}n ph{t trin sau. L thuyt v t duyn v lc nhn qu v phi bit. Lc n|y chng ta ch ni s v t duyn v n c lin h ti phm n|y ca Trung Lun. T duyn l| bn iu kin cn c mt hin tng (mt php) c th ph{t sinh. 1. Nhn duyn Nh}n duyn, ting Phn l| hetupratyaya. Nh}n duyn l| iu kin u, iu kin chnh, cng nh ht bp l| nh}n duyn ca c}y bp. Ta c th dch l| chief cause hay primary cause. Ch nhn c vit ging nh c bn bc tng gii hn tm ph{t trin, gia c ch i (l| ln). C{i ln nhng n nm trong khun kh rt nh nn chng ta cha thy c, nhng nu c nhng iu kin kh{c th n s tr

15 | P h m N h } n D u y n B | i k 2

th|nh ln. V d nh mt ht hng dng rt nh, nhng trong c cha mt c}y hng dng rt ln. C}y hng dng nm trong gii hn ca ht hng dng. Sau n|y nh t, nc, {nh s{ng, mt tri..., nhng bc tng xung quanh c ly i v| ht hng dng tr th|nh ln thit. Nh}n duyn tc l| iu kin ht nh}n (ht ging), iu kin chnh m| chng ta dch l| primary cause hay chief cause. Nhng c hai ch u khng din t c c{i hay ca ch hetupratyaya. 2. Th duyn Th l| c th t, c lp trc lp sau. Nu khng c c{i trc th l|m sao c c{i sau? Th duyn c khi cn gi l| ng v gin duyn. ng l| u u. V gin l| khng c s gi{n on. }y l| iu kin th hai, iu kin ca s lin tc nh mt vng xch. D}y xch c nhiu khoen, c khoen n|y th mi c khoen kia. Nu khoen n|y t th khng th n|o ni lin khoen kia c. Vy th gi}y pht trc l| iu kin th duyn cho gi}y pht sau. Khng c gi}y pht trc th s khng c gi}y pht sau, cng nh khng c cha m th l|m sao c chng ta. Nh c cha m nn chng ta mi tip ni c ng b|, t tin mnh. Cha m l| ng v gi{n duyn hay th duyn, dch l| immediate subcondition. Ting Phn l| Samanantarah-pratyaya. 3. Duyn duyn Ni cho l| S duyn duyn. S duyn duyn l| i tng ca nhn thc (ting Phn l| Alambanapratyaya), gi tt l| Duyn duyn. C ch th th phi c i tng. Tri gi{c phi c i tng ca tri gi{c. C{i ght v| c{i thng u phi c i tng ca ght v thng th n mi sinh khi ra c; c{i vui, c{i bun u phi c i tng th mi sinh khi ra c. V vy, iu kin th ba l| i tng, chng ta dch l| objective subcause.

16 | P h m N h n D u y n B | i k 2

4. Tng thng duyn Tng thng duyn ting Phn l| Adhipatipratyaya. Tng thng duyn l| iu kin gip cho nhng duyn kh{c c kh nng a ra i mt c{i qu. Bn dch ting Vit ca chng ta cng d hiu: Nhn duyn, Th duyn Duyn duyn, Tng thng duyn Bn duyn sinh cc php Khng c duyn th nm C ngha l| khng cn ti duyn th nm. Hi , thuyt bn duyn c thnh h|nh min Bc. Trong b|i k ny chng ta thy khng c s l lun, thy Long Th ch nu ra chng ta nhn k v|o c{c duyn m| thy rng, kh{i nim v duyn ca mnh cn ng}y th, cn s lc, cn c nhng s h.

Bi k 3
Nh ch php t tnh Bt ti duyn trung D v t tnh c Tha tnh dic phc v. T tnh ca cc php Khng nm trong cc duyn T tnh l khng Tha tnh lm g c. T t{nh ca c{c ph{p khng th tm thy trong bn duyn. T t{nh l| g? T t{nh l| s c mt ch thc, s c mt nh mt thc ti bit lp. T t{nh l| svabhva. Bt c mt c{i g m| ta cng nhn l| c tht th n phi c t t{nh ca n. T t{nh (self-nature) l| t{nh ca mnh, n l|m cho ta kh{c vi nhng c{i kh{c (tha t{nh). Chng ta c th tm t t{nh ca c{c ph{p trong duyn ca n hay khng? Hnh nh l| tm khng c. C th l| c{i cha sinh hay

17 | P h m N h } n D u y n B | i k 2

sinh ri. V| ta c th tm t t{nh trong nhng iu kin ang sinh hay sp sinh hay khng? V d chng ta c mt hp dim v| ta i tm t t{nh ca ngn la trong hp dim . Trong hp dim c dim sinh, c g; ngo|i hp dim c dng kh. Chng ta i tm trong nhng iu kin , xem c th c t t{nh ca nhng c{i ang sinh hay sp sinh (tc ngn la); nhng chng ta khng tm thy t t{nh . (What we call the self-nature of something, cannot be found in its conditions at all). Nu t t{nh khng c th l|m g c tha t{nh? T t{nh l| i vi tha t{nh. Ging nh bn phi v| bn tr{i, nu bn phi khng c th l|m g c bn tr{i. T l| i vi tha. }y ch l| ph{t sng thn cng u tin ca thy Long Th. D v t tnh c: v t t{nh khng c. Tha tnh dic phc v: th tha tnh lm g c. Trung Qu{n Lun nh mt tr{i h |o c bc ngo|i bi mt c{i v rt cng. Nu chng ta khng p b c{i v th s khng thng thc c cht bo, cht ngt trong tr{i h |o (walnut). C th c mt v|i b|i k ta cha hiu, nhng ta vn tip tc i ti nhng b|i k kh{c ri ta s tr li nhng b|i k , v| t t ta s hiu sau. Chng ta hc b|i k th ba: Nh ch php t tnh Bt ti duyn trung D v t tnh c Tha tnh dic phc v. T tnh ca cc php Khng nm trong cc duyn T tnh l khng Tha tnh lm g c.

18 | P h m N h } n D u y n B | i k 2

Nu khng c t t{nh th l|m g c tha t{nh? T t{nh l| bn cht ca chnh mnh, tha t{nh l| bn cht ca c{i kh{c. Nu khng c trn th l|m g c di? Nu khng c trong th l|m g c ngo|i? Nu khng c tr{i th l|m g c phi? mt c{i th lun ci th hai. Ch t tnh thng c dch l| self-nature, tc l| c{i l|m cho mnh l mnh, lm cho mnh khng c ln ln vi nhng c{i kh{c, l| mt entity. V d nh la th c t t{nh ca la. V c t t{nh nn la khng phi l| nc {. La th nng, nc { th lnh. T t{nh ca la l| nng, t t{nh ca nc { l| lnh. Ngi ta hiu t t{nh l| nh vy. Khi mt vt khng duy tr c t t{nh ca n th vt khng cn l| vt na. V vy ngi ta tin v|o t t{nh ca mi ngi v| mi vt, mi ngi v| mi vt u c t t{nh. Nhng }y thy Long Th mi chng ta nhn s}u hn thy l| hnh nh t t{nh khng c. Trong o Bt c hai hc ph{i gn nh l| chng i nhau, mt bn l| Ph{p Tng Tng v| mt bn l| Ph{p Tnh Tng. Ph{p Tng Tng chuyn kho s{t v tng trng bn ngo|i ca c{c ph{p, v vy cho nn phi ph}n bit, phi thy c{i n|y kh{c vi c{i kh{c, v| rt cn s ph}n tch (analysis, distinction). Duy Thc hc (Duy Biu hc) thuc v hc ph{i . Ph{p tng l| Dharmalaksana, tc l| mt trng ph{i nghin cu v tng trng bn ngo|i ca c{c ph{p, nghin cu v s biu hin bn ngo|i ca c{c ph{p (phenomelogy). Hc ph{i n|y c mt nh ngha v ch php. Php l nhm tr t tnh, qu sinh vt gii. Nhm tr t t{nh, qu sinh vt gii c ngha l| n duy tr c t t{nh ring bit ca mnh; t t{nh l| mu mc, l| kch thc l|m ph{t sinh ra c{i ngh, c{i nhn thc ca ta v c{i . V d nh t t{nh ca nc { l| va lnh va cng. Nc { phi duy tr t t{nh th n mi c nhng quy c, nhng mu mc gip ta ph{t sinh ra mt c{i hiu v n. Nu nc { khng c c t{nh va lnh va cng th l|m sao ta bit n l| nc {. Nhm tr t tnh

19 | P h m N h } n D u y n B | i k 2

c ngha l|: nc { phi duy tr c c{i lnh v| c{i cng ca n. Qu sinh vt gii c ngha l|: l| c{i mu mc gip ta ph{t sinh ra c{i hiu, c{i thy v nc {. (Dharma is something that can retain its characteristics, so that it can give us opportunity to perceive it as something different from another thing). Gii l| hiu, l| thy; vt gii l| thy n l| mt vt. l| nh ngha ca Duy Thc hc v php. Trong o Bt, ch php c nhiu ngha. Ch Ph{p vit hoa (Dharma) c ngha l| gi{o ph{p, l| ch}n l. Ch ph{p vit thng (dharma) c ngha l| s vt, l| hin tng, ta c th dch l| une chose, a thing. Nh bng hoa l| mt ph{p, {m m}y l| mt ph{p, ht si l| mt ph{p (un phnomne). B}y gi trong gii Pht hc, ngi ta hay dch ch dharma l| elements of existence, elements of being. H ngh elements of being th gn vi ngha ca ch dharma hn. Nhng trc ht, chng ta phi nh rng ph{p l| mt i tng ca thc. (Dharma, first at all, is an object of our consciousness, of our mind consciousness). Qu v bit l| c s{u cn: nhn, nh, t, thit, th}n v| . i vi s{u cn th c s{u trn l: sc, thanh, hng, v, xc v| ph{p. Vy ph{p l| i tng ca . Nc { cng l| i tng ca t}m , m| la cng l| i tng ca t}m . Cho nn php l i tng ca tm l| nh ngha hay nht v| cn bn nht trong o Bt. Cn nh ngha elements of being, a thing, a phenomena cng cha hay lm, ti v ngi ta c th ngh rng nhng th c mt c lp vi nhn thc ca mnh. Chng ta dch nh th n|o c th nh rng c{i chng qua l| mt i tng ca t}m m| khng phi l| mt thc ti c mt ngo|i t}m . l| chnh thng nht, khng th n|o sai c. nh ngha n|y l| nh ngha ca Ph{p Tng Tng, ca Duy Biu hc. Trong khi , Ph{p T{nh Tng l| tng ph{i chuyn nghin cu v t t{nh. Tng ph{i mun p b c{i v i v|o c{i rut, mun p b hin tng bn ngo|i i v|o bn cht bn trong gi l| t t{nh. Ch t t{nh, c ngi dch l| own-being. Nc { c t t{nh ca nc {, la c t t{nh ca la, hai c{i khng th ln ln vi nhau
20 | P h m N h } n D u y n B | i k 2

c. Trong b|i k chng ta ang hc c ni: T t{nh l| khng, tha t{nh l|m g c. Theo Ph{p T{nh Tng, c{i m| ta gi l| t t{nh ch l| mt nim. Nhn s}u v|o th t t{nh khng c v| chng ta i ti kt lun l| v tnh. Nhng Ph{p Tng Tng khng ch nhm v phng din tng (Laksana) m| Ph{p Tng Tng gip ta i t t v|o t{nh, tc l| khi chng ta nhn s}u v|o hin tng th c th chm v|o c bn th. Th gii hin tng (phenomenal world) l| th gii ca tng, l| i tng nghin cu ca Ph{p Tng Tng. i tng nghin cu ca Ph{p T{nh Tng l| bn th (noumenal world). Noumena l| bn th, phenomena l| hin tng. Mc ch ca Ph{p Tng Tng khng phi ch nghin cu tng trng ca vn ph{p m| cn c ch ch th}m s}u l| chc thng c v|o trong t t{nh, gi l| tng tng nhp tnh, t tng m| i v|o t{nh (from the phenomena we penetrate into the noumena). Hi ti hai mi tui, ti l|m mt b|i th Thuyn v bn c, trong c c}u: Mi cho kia theo hng nc my tri T hin tng thuyn quay v bn th [1]
[1]

Bi Thuyn v Bn C trong tp th Th Tng m v| Mt Tri Tng

Ht. T hin tng thuyn quay v bn th l| tng tng nhp t{nh. Tng tng nhp tnh l| nguyn tc ca chng ta. C hc g na th chng ta cng i v|o t{nh. Ph{p T{nh Tng thng gi l| Tnh Khng hc. T{nh i vi khng t{nh. Gary Snyder, thi s M, c ra mt tp th c{ch }y chng by, t{m nm. Tp th c ta l| No Nature, A collection of poems ca Gary Snyder. No nature c ngha l| T{nh Khng. Nhng ngo|i i t ai hiu c ta . No nature c

21 | P h m N h } n D u y n B | i k 2

hiu l| khng c thin nhin. Trong khi Gary Snyder l| mt thi s thin sinh, bit thc tp thin qu{n v| c hc Pht. Chng ta thy b|i k th ba kh{ quan trng: T tnh ca cc php khng nm trong cc duyn. V d nh khi nhn v|o trong hp dim, chng ta thy g l|m que dim, cht dim sinh, g ca v hp dim v| thy c dng kh xung quanh. l| nhng nh}n v| duyn l|m ph{t sinh ra ngn la. Chng ta c hc bn th duyn l| Nh}n duyn, Th duyn, S duyn duyn v| Tng thng duyn. Chng ta n li bn duyn: - Nhn duyn (primary cause) nh mt ht la chng hn, nh nhng Tng thng duyn tc {m m}y, cn ma, mt tri, t v.v.. nn ht la mc mm ra v| tr th|nh c}y la. - Tng thng duyn: Nu khng c Tng thng duyn gip rp, l|m tng trng th l|m g ht la c th tr th|nh c}y la. Ht la cn nhng Tng thng duyn nh t, ph}n, ma, mt tri v| ngi l|m rung. - Th duyn l| s lin tc. Nu khng c s lin tc th khng th|nh. V d nh ht la va nt mm, chng ta ko n ln b v|o hc t ri ba ng|y sau trng tr li th khng c. iu kin lin tc l| Th duyn hay ng v gi{n duyn. Gin l| gi{n on, v gin l| khng gi{n on (non-interruption). Ch V gi{n duyn nghe d nh hn ch Th duyn, th c ngha l| th lp. - Duyn th t thuc v nhn thc hc. S duyn duyn l| i tng. T}m thc phi c i tng mi ph{t trin c. C{c ph{p l| i tng ca t}m thc, vn vt trn th gian u l| ph{p. Nu khng c i tng t}m thc th l|m g c t}m thc. V vy S duyn duyn (gi tt l| Duyn duyn) l| i tng, l| mt iu kin. i tng nhn thc l| mt iu kin c nhn thc. C nhn thc th mi c tri, c t, c n|y, c kia; ti v tri, t, n|y, kia u l| i tng nhn thc.

22 | P h m N h } n D u y n B | i k 2

Nhn v|o trong bn duyn , chng ta c th thy c qu cha? Qu }y l| ngn la. Chng ta nhn v|o trong que dim, v|o hp dim, v|o cht dim sinh, ri nhn v|o khng kh. Chng ta thy, trong tt c c{c duyn k c Tng thng duyn v| S duyn duyn, c c{i t t{nh (c{i nng) ca ngn la cha? Chng ta khng thy! l cu: T tnh ca cc php khng nm trong cc duyn. Nc { cng vy, nhn v|o nhng iu kin l|m ph{t sinh ra nc { th chng ta khng thy t t{nh ca nc {. Trong nhng iu kin l|m ph{t sinh ra ngn la, chng ta khng thy c{i nng ca la. C{i gi l| t t{nh ca la, chng ta khng tm thy trong nguyn nh}n ca n. V vy cho nn gi l| Khng T{nh hay V T{nh. C{i m| chng ta tng l| t t{nh, k thc l| khng t t{nh, l| T{nh Khng. l| then cht ca T{nh Khng hc. Snya l Khng, Snyat l Tnh Khng, ch t sau c ngha l| t{nh. }y l| l lun ca thy Long Th. L lun ca thy Long Th c ng l|m cho ngi ta b kt cng, khng tr li c. S d thy bt b l| ngi kia c c hi nhn li, qu{n chiu tr li m| ng qu{ tin chc v|o l thuyt v| v|o quan nim ca mnh. Phng ph{p ca thy Long Th dng ging dy gi l| bin chng php (dialectics). Bin chng ph{p n|y l| quy mu lun chng c ngha l| mt loi lun chng a ti s kt lun rng: Anh v l! Anh ni sai! Ting La tinh l reductio ad absurdum (n l|m cho tr th|nh ra v l). Trong sut c t{c phm n|y, thy Long Th {p dng quy mu lun chng l|m cho i phng b kt. Nhng thy khng l|m cho ngi mc kt b nhc nh. Chnh v b kt v|o nhng ngn t v| nim ca mnh cho nn ngi ta khng chm c thc t{nh ca vn ph{p. Mt khi b kt ri th ngi ta khng i c v|o con ng trc tip ca tr tu, m| ch s dng con ng ca tr nng. Dng tr nng ch l| i chi vi nhng danh t v| nhng nim, m| khng t c thc ti ca s vt. Con ng ca kh{i nim, ca tr nng ging nh ng ry xe la. Cn ng ry th xe la cn chy, ly

23 | P h m N h } n D u y n B | i k 2

ng ry i th xe la ht chy, v| xe la s tm c{ch tr th|nh my bay. Phng ph{p ca nh| trit hc l| s dng tr nng, cn phng ph{p ca nh| o hc l| vt tr nng i v|o mt th gii khng cn l| th gii ca tr nng na. Tr nng ging nh th gii hai chiu trn cng mt mt phng, l| chiu ngang v| chiu dc. Tr nng i trn th gii hai chiu (espace de deux dimensions), n ch i trn mt mt phng v| rt cuc th khng i n }u ht. Trong khi , thc ti ging nh khng gian ba chiu, c thm chiu cao. Khi l|m cho tr nng ht hng, mt ng ry ri th n c c hi i ln theo chiu th ba, i v|o trong khng gian ba chiu. S chng ng cng vy. S chng ng l| kinh nghim trc tip v thc ti t c bng Nht thit chng tr, bng V ph}n bit tr. V phn bit tr l| tr khng cn kh{i nim ph}n bit (non discriminative wisdom, the wisdom of non-discrimination). V ph}n bit tr cng ging nh khi mnh tr th|nh chic m{y bay bay ln khng gian. Ph}n bit tr hay tr thc kh{i nim th b{m ly mt phng hai chiu, khng i ti }u ht. C rt nhiu nh| trit hc v| nh| o hc b kt v|o tr nng (intellect), ch l|m th thao, ma m{y, biu din trn lnh vc kh{i nim v| l lun m| khng bay ln c trong khung tri ca trc gi{c. Trc gi{c (intuition, direct experience) l| v ph}n bit tr (the wisdom of non-discrimination). Mc ch ca thy Long Th l| bt b h, cho h thy l| tr nng ca h khng i n }u ht, h c c hi t mt chic u xe la bin th|nh mt chic m{y bay. Phng ph{p Ng|i s dng l| quy mu lun chng, l| l|m cho nhng l lun v| nhng kh{i nim ca ngi kia tr th|nh v l (rduire | labsurde). T tnh khng c Tha tnh lm g c?

24 | P h m N h } n D u y n B | i k 2

T l| sva. T t{nh l| svabhva, i vi tha t{nh l| parabhva. Nu t t{nh khng c, th l|m g c tha t{nh. T t{nh l| t{nh ca chnh mnh, tha t{nh l| t{nh ca c{i . Trong truyn thng ca Pht gi{o Tiu tha m| i din l| Hu B, tc l| Thuyt Nht Thit Hu B (Sarvstivda), ch trng l| Ng v php hu. Sarva l| tt c, asti l| hu, vda l| thuyt. Sarvstivda l| ch thuyt cho rng tt c c{c ph{p u c tht trong qu{ kh, trong hin ti v| trong v lai. Trng ph{i n|y di c ln min Bc, th|nh lp mt trung t}m rt phn thnh Kashmir v| tn ti mt ng|n nm. T cn c m| o Bt truyn sang Trung Quc. Trong khi th Therevda hay ng hn na l| ng Dip B (Tamrasatiyahvda) th i v min Nam lp cn c. Mt trong nhng cn c ca ng Dip B l| Tch Lan, v| Tch Lan duy tr trng ph{i cho n ng|y hm nay. i kh{i, trong Pht gi{o Tiu tha hay Pht gi{o B ph{i th ch trng: ng khng ph{p hu. Nhng khi nhng kinh B{t Nh ra i th ngi ta bt u thy rng: Trong nguyn ca Bt th khng nhng ng (atma) khng c t t{nh m| ph{p (dharma) cng khng c t t{nh. Thy Long Th l| mt trong nhng ngi u tin h thng ha t tng T{nh Khng (Snaytavda). Vda l| thuyt. Ting Phn c ch vda tng ng vi ch ism ca ting Anh nh Buddhism chng hn. Bn c}u n|y l| mu mc ca bin chng ph{p gi l| quy mu lun chng (reductio ad absurdum). T tnh l khng Tha tnh lm g c? V d c mt m|n nh v| c mt con mt ang nhn v|o m|n nh, con mt thy trn m|n nh khng c g ht. Bn n|y c mt cun phim v| mt bng in, bng in chiu qua cun phim v| chiu ln m|n nh hnh nh mt ngi. ng thi c mt magntoscope pht ra m thanh, c nhc. M|n nh l| mt duyn, mt iu kin, cun phim vido l| mt iu kin, in lc l| mt iu kin v| m{y ph{t thanh l|
25 | P h m N h } n D u y n B | i k 2

mt iu kin. Nhng iu kin to ra hnh nh mt ngi trn m|n nh, mt ca s ang h{t. Khi , con mt nhn thy c ca s ang h{t. Ca s ang h{t l| mt c{i qu, mt biu hin ging nh s biu hin ca mt cc nc {, mt ngn la, mt s c, hay mt s ch. Chng ta khng th ni hnh nh c ca s ang h{t l| khng c thit. Cng nh khng th ni ngn la, hay cc nc { ang biu hin l| khng c thit, v nu a tay v ngn la th ta s b phng, hoc b cc nc { v ming th ta thy t c li. Khng th ni ngn la hay cc nc { l| khng c. Chng l| c{i c th t{c ng ln nhng c{i xung quanh chng. Hnh nh ca c ca s ang h{t cng vy, hnh nh c th l|m cho ta bun hay vui, n c th l|m ta thn thc, u su, v| cng c th l|m ta khc nc n. Qu v tng i xem phim th bit, c nhiu ngi khc trong rp chiu phim. B}y gi, chng ta i tm t t{nh ca hnh nh c ca s ang h{t trn m|n nh n|y. Nu ta ngh n l| mt c{i g t n c th khng ng. Ti v c nhng iu kin nh vy nn n mi biu hin ra c. Nu ta ngh, hnh nh c t t{nh ring ca n, l| sai. T{nh Khng hc gi l| T{nh Khng. V d n|y cho chng ta hiu c rng tuy trng thy nh khng c g ht, nhng n t{c ng trn con ngi. C ngi c th i t t sau khi xem mt cun phim; c ngi, sau khi xem phim ri th i ung ru, ung n say kht mi ngng; c ngi, sau khi xem phim th tm n chn lu xanh tha mn nhc dc... Khng th ni cun phim l| mt c{i g khng c. N c. N c t{c ng rt mnh ln xung quanh ging nh ngn la hay cc nc {. Chng ta l mt c thiu n, l| mt ch|ng thanh nin hay l| mt c gi| th chng ta cng nh vy, cng do nhng duyn phi hp to t{c, v| ta khng c mt t th c lp ring bit. Chng ta cng l| mt ph{p nh c ca s trn m|n nh, cng l| mt ph{p nh cc nc {, cng l| mt ph{p nh ngn la. Chng ta c t{c ng r r|ng trn th

26 | P h m N h } n D u y n B | i k 2

gii, c tr{ch nhim vi th gii, nhng trong khi th chng ta khng c mt t th ring bit, nn gi l| Khng T{nh. Chng ta tng ta l| ta, k thc ta khng phi l| ta. Ti v nhng iu kin l|m ra ta, ta phi nhn thy chng ri th mi {nh tan c nim v ta. Trong ming ca ta (mnh khng tho{t c danh t ta) c bit bao sinh vt ang sng trong . N sng nh v|o ta v| nhiu khi ta cng sng nh v|o n. Di li ta c nhng sinh vt sng trong , nhng sinh vt c lin h ti sc khe ca ta. Nu git ht tt c sinh vt trong ming ta th ta s bnh. C nhng vi khun trong ming l|m ta bnh, nhng c nhng vi khun, nht l| vi khun di li m| nu git ht i th khng tt cho tnh trng sc khe ca ta. Cho nn chuyn co li m| co cho thit sch cha chc tt, l| mt nha s khai th cho ti. Trong rut ca ta c hng h| sa s nhng vi khun v| nm, c nhng loi rt cn thit cho sc khe ca ta. Nu ta dit ht nm v| vi khun th ta s bnh. D}n s (population) ca vi khun trong ming nhiu hn d}n s ca nc c v| nc Ph{p hp li. N nhiu nh vy nhng bng mt thng ta khng thy c. Khoa hc c th cho ta thy mt cht v t{nh duyn khi v| v v t{nh ca o Bt. Trong t b|o ca c th ta c mt loi sinh vt rt nh gi l| lp cht th, ting Anh l| mitochondria, ta tng n l| ca ta nhng k thc n khng phi l| ca ta. Nhng lp cht th sinh sn ring trong tng t b|o ca ta v| tit ra mt loi nng lng gi l| oxidative energy. Nu ta khng c oxidative energy th ta khng nhc ni b|n ch}n hay a ngn tay g trn mt b|n. S d ta bc i c v| g tay trn mt b|n c l| nh nng lng oxidative do nhng con sinh vt b t trong nhng t b|o c th mnh. Chng khng phi l| ta m| cng khng phi l| khng ta. Chng c genome ring, c DNA ring, v| sinh sn (replicate) do t n m| thi. Chng l| mt loi symbiosis, ng sinh cng t vi ta. N cht th ta cht, n sng th ta sng, l danh t ca tiu thuyt Kim Dung.

27 | P h m N h } n D u y n B | i k 2

Cng nh c}y u chng ta trng. C}y u khng th n|o l|m hoa, l|m tr{i v| cho ta u n|nh, u xanh nu khng c mt loi bacteria b{m v|o r c}y u (Rhizom bacteria). Nhng con vi khun (bacteria) l| nhng symbiosis, nhng con vt cng sinh ca c}y u. Nu khng c nhng con vt sng chung, l|m vic chung v| tr lc th c}y u khng th ra hoa ra tr{i c. V| nu khng c c}y u th nhng con vi khun cng khng ph{t trin v| sng c. Chng ta nng v|o nhau m| biu hin. Khi ta h{t th nhng con lp cht ang h{t b|i h{t ca ta; khi ta suy t, ta ng tng l| ta suy t, chnh ti n suy t. (They think our thought, they sing our song, they walk our walk). Chng ta bit rng tt c gia t|i t}m linh v| huyt thng, nhng kh au, nhng hnh phc, nhng sai lm, v| tu gi{c ca t tin ta vn cn trong mi t b|o c th ta. Ta c Bt, c thy, c cha, c m trong tng t b|o. Khi ta i, ta nn bit rng thy ta ang i c{i i , Bt ang i c{i i , cha ta ang i c{i i , m ta ang i c{i i . ng tng l| ta ang i. Ta l| c{i g }u? Ta l| mt c{i g rt l| trng rng (empty). Ta phi thy c c{i . Khi thy c th gi l| c tu gi{c. V d mt s ch ang cc nhc v c{i m{y vi tnh. S ch ch mi hc vi tnh s{u th{ng nn gp mt v|i kh khn. S ch ang th ngn th d|i th c mt s anh ti gn: Em cho s anh!. S ch mng qu{, ti v s anh n|y rt gii v vi tnh. S ch rt hoan h ngi xch ra mt bn s anh ngi v|o gip. My ngn tay ca s anh sao m| hay qu{, mi chm v|o mt c{i hin ra c ht nhng g m| mnh tm ho|i khng ra. Ng|y hm qua, ti c ni vi thy Ph{p Hi: Con nn thc tp nh vy. Mi khi con c phin no, c kh khn, con nhng ch cho Bt. Con mi Bt v ngi ch Bt l|m. Ph{p mn n|y, ti thc tp rt l| hay, rt l| th|nh cng. (Let him walk your walk, let him breathe your breath, let him sing your song, and everything will be OK!). cho Bt bc i: Bt i! Bt bc i, con khng bc na, con Ng|i bc. Bt i! Th i! Con khng th na, con Ng|i th. Bt i! Mm ci i!, th t nhin

28 | P h m N h } n D u y n B | i k 2

mnh tho{t ra khi tnh trng b tc rt mau chng. Ti sao mnh c nu v|o , c kt v|o , mnh c c th, mnh quyt t vi n? Ti sao mnh khng cho Bt gip? M| Bt l| ai? Bt cng l| mnh, nhng mnh c gi|nh ch ca Bt, mnh c gi|nh ch ca thy. Thy ti ni: Con xch ra, thy l|m cho! S em xch ra s anh l|m cho! Mnh sng qu{ tri! Sao thc tp d nh vy m| mnh khng chu thc tp? Khi nhn v|o o l nh}n duyn mt c{ch s}u sc, thy c T{nh Khng th ta tho{t ra c s c chp . Tu gi{c ca T{nh Khng rt thc t. Nhng b|i n|y tuy c v kh nh vy, nhng thc ra n cha kh lm }u, i s}u v|o mi kh. }y l| mt loi to{n hc cao cp (high mathematics) m| nu chng ta gii c th rt mu nhim. Ta au c{i au ca ta, ta kh c{i kh ca ta, ta lo c{i lo ca ta. Ta hp tp, vt chc, ta bc trn than hng, ta ngi trong l la. Ti sao ta khng nhng ch cho Bt? Bt cng trong ta. Hy cho Bt mt c hi! (Give the Buddha a chance!) Hy cho Thy mt c hi! Thy v| Bt }u? trong mi t b|o ca c th ta. Ta c ch}n ca Bt m| khng cho Bt i. Ta c mt ca Bt m| khng cho Bt nhn. Ta c c th, ta ni: Bt x ra con t l|m ly c. M| con l| g? Con th ang cn vng vu bit bao nhiu l| c{i!

Bi k 4
B|i k th t lp li lp lun: Qu t duyn m| sinh ra. Lp li m| xt. B|i k n|y ging nh mt i tng ca s qu{n s{t. Ta a i tng ln, ri nhn v|o i tng: Qu vi tng duyn sinh Vi tng phi duyn sinh Th duyn vi hu qu Th duyn vi v qu. Qu l| t duyn sinh? Hay t phi duyn sinh?

29 | P h m N h } n D u y n B | i k 4

Trong duyn sn c qu? Hay l| khng c qu? Qu vi tng duyn sinh l| mt c}u hi: Anh ni qu l| t duyn m| sinh ra? (Did you say that the effect comes from the cause?) Vi tng phi duyn sinh Hay l| anh ni rng qu l| phi duyn m| sinh ra? (Or did you say that the effect comes from a non-cause?) V d nh khi chng ta ni, c{i trng g| l| t con g| m| sinh ra. Con g| l| duyn v| trng g| l| qu. Nhng nu ni trng t c{i b|n sinh ra th c{i b|n l| duyn hay l| phi duyn? Trn phng din hnh thc, chng ta thy con g| mi l| duyn ca c{i trng g|, cn c{i b|n khng phi l| duyn ca c{i trng g. Con g l duyn (cause), v ci bn l phi duyn (non-cause). l| c}u hi m| thy Long Th a ra. Th duyn vi hu qu Th duyn vi v qu C}u hi th hai l| trong c{i duyn c sn qu ri hay l| khng c sn qu? C{i trng c sn trong con g| ri hay l| cha c? }y l| c}u hi th hai ca thy Long Th a ra. Trong b|i k n|y c}u hi t ra rt l| r. C}u hi th nht l|: Qu t duyn sinh hay t phi duyn m| sinh? C}u hi th hai l|: Trong duyn c qu hay trong duyn khng c qu? B}y gi chng ta l|m cho b|i k d hiu hn na: Qu l| t duyn m| sinh hay l| t phi duyn m| sinh? Trong duyn , c qu ri hay l| cha c qu? t c}u hi nh vy ta thy rt r. C}u tr li l| b|i k th nm.

Bi k 5
Nhn th php sinh qu Th php danh vi duyn

30 | P h m N h } n D u y n B | i k 5

Nhc th qu v sinh H bt danh phi duyn. Nh}n l| c{i sinh qu C{i y gi l| duyn Vy khi qu cha sinh Sao khng gi phi duyn?

B|i k th nm l| ph{t sng u p tan lp lun: qu c sn trong duyn. Chng ta bit c bn duyn m| duyn th nht l| Nh}n duyn. }y nhm ti Nh}n duyn m| xt, xt Nh}n duyn xong ri chng ta mi xt ti nhng duyn kh{c. Nh}n l| g? Nh}n l| mt ph{p m| t sinh ra qu. Nhn th php sinh qu Nh}n l| c{i sinh ra qu (the chief cause is thought to be what that produces effect). Th php danh vi duyn V| ph{p c gi l| duyn. Nh}n l| mt th duyn (the chief cause is a condition. The chief cause is one of the four conditions and it is what produces the effect. This is why we call it a cause). Nhc th qu v sinh H bt danh phi duyn Vy khi c{i qu cha sinh ra th ti sao chng ta khng gi n l| phi duyn? C hai c{i, mt l| duyn, hai l| qu. Sau khi c{i duyn sinh ra c{i qu th ta gi n l| duyn. Vy trc khi n sinh ra qu ti sao ta khng gi n l| phi duyn? Duyn l| duyn c{i g? V d nh con g| sinh ra c{i trng. Sau khi con g| sinh ra c{i trng th ta gi con g| l| duyn ca c{i trng. Nhng trc khi sinh ra c{i trng th con g| cng ging nh c{i b|n thi, n l| mt phi duyn. N ch c gi l| duyn khi n sinh ra qu, cn khi cha sinh ra qu th ti sao chng ta khng gi n l| phi duyn? (The chief cause is what producing
31 | P h m N h } n D u y n B | i k 5

effect and that is called condition. Why, before the effect is born, we did not call it a non-condition?) V d nh c mt c g{i i ly chng, v| c sinh ra mt a con. Khi sinh ra a con th c g{i c gi l| m, v| a con c gi l con. Khi c cn l mt c g{i th ta }u c th gi c l| m c? Ch khi n|o c sinh con th mi c gi l| m, cn cha sinh con th cha c gi l| m. Cng mt c{i m| c khi ta gi l| duyn, c khi gi l| phi duyn. Khi c c{i qu sinh ra t c{i duyn th ta gi n l| duyn. Nhng khi c{i qu cha sinh ra t c{i duyn th ti sao mnh khng gi n l| phi duyn? Vy th c{i g l|m cho duyn kh{c vi phi duyn? Duyn vi qu s d th|nh lp c l| v n c s lin h nh}n-qu. C{i mnh gi l| nh}n (hay duyn), chnh c{i , trc khi n sinh ra qu, ti sao mnh khng gi n l| phi duyn (non-condition)? S tht l| nh vy! }y l| c}u hi u tin l|m chng ta bi ri, ti v chng ta qu{ tin chc v|o nim nh}n qu ca mnh. nim nh}n qu ca chng ta cn n s, cn nng cn lm. Chng ta b kt v|o trong nhng gi{o iu m| chng ta khng bit. }y l| c}u hi gip chng ta t li vn (make you less sure of yourself). Cng c{i , khi cha sinh ra qu th c gi l| phi duyn, khi sinh ra qu ri th c gi l duyn. Nhn con g|, chng ta thy n c dnh lu ti trng g|. Nhn c{i b|n, chng ta thy n khng c dnh lu g ti trng g|. Nhng cha chc l| c{i b|n khng sinh ra c{i trng! C{i b|n c dnh lu g ti c{i trng? C{i b|n l| c}y, nu c}y khng c th con g| khng c v| c{i trng cng khng c c. l| nhng g chng ta hc c trong gi{o l trng trng duyn khi ca Hoa Nghim sau n|y. Chng ta thy khng c c{i n|o m| khng lin h ti c{i n|o. Trong c{i mt cha ng c{i tt c. Trong {m m}y hay mt tri, chng ta khng thy m ca c{i trng, chng ta ch thy con g| l| m ca c{i trng thi. Nhng nu khng c {m m}y, khng c mt tri th l|m sao c con g|, m| khng c con g| th l|m sao c c{i trng? S ph}n bit gia duyn v|
32 | P h m N h } n D u y n B | i k 5

phi duyn ca chng ta rt l| sai lc, rt l| nng cn. S ph}n bit gia duyn v| phi duyn (c{i n|y ta gi l| duyn cn c{i kia ta gi l| phi duyn) khng ng. Ri t t chng ta s hiu thm.

Bi k 6
Qu tin duyn trung Hu v cu bt kh Tin v vi thy duyn Tin hu h dng duyn? Qu c khng trong duyn C khng u v l Nu khng, duyn c{i g? Nu c, cn g duyn? Qu tin duyn trung Hu v cu bt kh Ni l| c{i qu c sn trc trong duyn hay l| khng c sn trc trong duyn (tin l| trc, duyn trung l| trong c{i duyn), c hai trng hp u khng chp nhn c, c hai u v l (cu bt kh). Ni rng qu c sn trong nh}n (duyn) hay khng c sn trong nh}n, c hai u sai lm, u vi phm l lun (logique) c. Ti sao? Ti v: Tin v vi thy duyn Nu trc m| n khng c, th duyn l| duyn ca c{i g? Tin hu h dng duyn Nu n c ri th }u cn c duyn na. B|i k n|y ni v v sinh (la non-naissance, no-birth), bt u chm ti quan nim v sinh ca chng ta. Chng ta tng l| ta c sinh nhng k thc bn cht ca ta l| v sinh.

33 | P h m N h } n D u y n B | i k 6

Nu c{i trng khng c trong duyn th khng th n|o n sinh ra t duyn c. Nu c{i trng khng c trong c{i b|n th n l|m sao sinh ra t c{i b|n? Nu m| n c ri th }u cn phi sinh ra na. Khng c th mi cn sinh ra, ch c ri th }u cn phi sinh ra na. Qu v c s thy Long Th khng? Thy dng nhng vin n i b{c bn cho ti bi nhng nim ca chng ta v c, khng, sinh, dit. Thy Long Th ging nh ng Oppenheimer, ngi ch ra bom nguyn t, ng l|m cho nhng nguyn t va chm nhau, n tung ht (splitting atom). }y l| nhng kh{i nim (concept) ca chng ta v sinh, dit, trc, sau, c, khng. Ng|i dng th thut ca Ng|i l|m cho nhng khi nim va chm nhau, b tan ht. l| quy mu lun chng, bin chng ph{p ca thy Long Th. Bin chng ph{p dng nhng kh{i nim, nhng lun c, nhng ngn t ca mnh ph{ n{t tr li nhng ngn t v| lun c . Trong nh}n c sn qu hay khng c sn qu? Nu khng c sn th l|m sao qu t m| sinh ra c? Nu qu c ri th cn g phi sinh? N ch ln ln thi, ch thay i thi. C{i g m| chng thay i, c{i g m| khng ln ln? V vy trong c hai trng hp u c sai lm. Nhn l duyn khi c{i kia cn n sinh ra, nhng nu c sn qu trong nh}n ri th nh}n }u cn ng vai tr ca duyn na. Cn nu qu khng c mt sn trong nh}n th nh}n }u gi l| duyn c. V vy b|i k th s{u c ngha: Qu c trc hay khng c trc trong nh}n, c hai u v l.

Bi k 7
Nhc qu phi hu sinh Dic phc phi v sinh Dic phi hu v sinh H c ngn hu duyn?

34 | P h m N h } n D u y n B | i k 7

C sn trc m| sinh Khng c sn m| sinh Va c va khng sinh Sao ni c c duyn? B|i k th by cn nm trong phm vi nh}n duyn. B|i k th nm v| th s{u c mc ch l| ph{ quan nim v nh}n duyn, b|i k th by cng vy. Chng ta bit rng ba b|i k, th nm, th s{u v| th by, l| ph{ quan nim v nh}n duyn, gi l| qun nhn duyn bt thnh. Qun nhn duyn bt thnh l| qu{n chiu v|o trong nim nhn duyn thy nim khng th|nh lp c, ngha l| n v l. Qu{n chiu thy s v l ca nim nh}n duyn v| t t chng ta thy c t{nh v sinh. Nhc qu phi hu sinh Dic phc phi v sinh Dic phi hu v sinh H c ngn hu duyn? C ba trng hp: - Th nht l| qu khng c sn trong nh}n - Th hai l| qu c sn trong nh}n - Th ba l| qu va c va khng c trong nh}n Trong c ba trng hp , nim v nh}n duyn u v l. Nu khng c qu trong duyn th ti sao gi l| duyn? Nu qu c sn trong duyn ri th n cn g ng vai tr duyn na? Cn va c va khng c th chuyn rt l| v l. C ba trng hp u v l, v vy quan nim v duyn l| sai lm. Thy Long Th khng ngi l lun, ph b|y kin thc ca thy. Thy thy c nhng c{i hiu sai lc v li ca c Th Tn dy nn thy tm mi c{ch l|m s{ng t ch}n l ca c Th Tn, v| ngi ta ng hiu lm. Nhng ph{t sng thn cng ph{ t| kin l| bin chng ph{p ca thy.

35 | P h m N h } n D u y n B | i k 7

Chng ta bit rng trong lch s o Bt c s th|nh lp ca nhng h ph{i t tng, nhng b ph{i Pht gi{o. Sau khi Bt nhp dit khong mt trm nm, gi{o o|n ph}n ra l|m hai b ph{i: b ph{i ca nhng ngi bo th l| Thng Ta B, v| b ph{i ca a s ngi mun thay i, mun thch ng, gi l| i Chng B. Sau th li chia ra l|m mi t{m b ph{i trong vng my trm nm. Trong nhng b ph{i ph{t sinh ra, c mt b ph{i gi l| Hu B, ch trng c{i g cng c ht. Sarvstivda l| Thuyt Nht Thit Hu B. Ch trng ca b ph{i , nh qu v bit, l| Ng khng php hu (Ng khng c tht nhng c{c ph{p c tht). l| mt khuynh hng gi l| Thc ti lun, ting Anh gi l| Realism. Khng nhng c{c ph{p c tht, m| thi gian v| khng gian cng c tht, ti v thi gian v| khng gian l| c{i khung cha ng c{c ph{p, nh mt bc tranh th phi c mt c{i khung. V vy h ch trng rng thi gian c tht v| c{c ph{p cng c tht, gi l| Tam th tht hu, php th hng hu. Trong o Bt cng c khuynh hng ngc li, nh khuynh hng Duy thc lun ni rng tt c ch l| t}m thc thi (Duy t}m lun). Ph{i Thuyt Nht Thit Hu B (Sarvstivda) ch trng tt c u c tr c{i ng l| khng c. B ngo|i ging nh l| h cn trung thnh vi gi{o l ca c Th Tn. Ph{i Hu B cng ch trng v thng, v ng v Nit Bn tc l| c cng nhn ba Ph{p n. Tc l| cng nhn tt c u c, c mt c{ch v thng, c trong khonh khc, n tng c trong qu{ kh, n ang c trong hin ti v| n s c trong tng lai. N khng phi l| o nh, n l| nhng g c tht. Tuy qu{ kh khng cn na, nhng trong qu{ kh n c v| trong tng lai n s c. Ch trng n|y c s nguy him l|, c th a ngi ta ti s tng tng: c mt c{i nm di s bin chuyn v| c{i l| s thng hng, c{i l| t t{nh (self-nature, own-being, svabhva). S vt tuy bin chuyn nh vy, nhng di n c mt nn tng v| nn tng thng c.

36 | P h m N h } n D u y n B i k 7

Trong khi , b ph{i Kinh Lng B (Sautrntika) c c{i c bit l| b{m ly kinh in v| ch lp lun trn kinh in ch khng nng nh v|o t|i liu v| lp lun kh{c. Kinh Lng B l| mt b ph{i chuyn mn i theo nhng ch trng cn c trn ch ngha v| kinh in. B ph{i n|y ch trng ch c hin ti mi c thc, cn qu{ kh v| tng lai ch l| nim. H cho rng mnh gn vi Bt hn ht ti v Bt c dy: Qu{ kh qua ri, tng lai th cha ti, ch c hin ti thi. Nhng Thuyt Nht Thit Hu B ni rng, nu hin ti c th qu{ kh phi c. Hin ti l| hin ti i vi c{i g? Nu khng c qu{ kh th l|m g c hin ti? Nu khng c tng lai th l|m g c hin ti? Nh tay tr{i v| tay phi, nu khng c tay phi th l|m g c tay tr{i? V vy cho nn lp lun cng rt vng. Khng cn phi cn c trn kinh in, khng cn Bt phi ni qu{ kh c v| tng lai c. Bt ch cn ni hin ti c thi th cng kt lun c l| Tam th tht hu. B ph{i Thuyt Nht Thit Hu B di c ln min Bc n , vng Kashmir v| tn ti trn ti mt ng|n nm. Trong thi gian , h s{ng to ra bit bao nhiu b lun. Vn hc Abhidharma (A t t ma) ca Sarvstivda rt v i gm nhng b lun gi l| T B| Sa (Vibhs). T B| Sa Lun nhiu lm, c ho|i khng ht. T B| Sa Lun hin c nguyn mt bn dch bng ch H{n. Nguyn vn bng ting Phn th khng cn, hay cn rt t nhng i T B| Sa Lun (Mah-vibhsstra) ca Thuyt Nht Thit Hu B ang cn tn ti trong i Tng ca ch H{n. Nhng bnh lun gia ni ting ca T B| Sa a ra nhng v d chng minh rng t t{nh c. Trc ht l| thy Ph{p Cu (Dharmatrta) dng v d v|ng v| nhng vt c ch to ra bng v|ng. V d nh mt i bng tai v|ng hay mt chic nhn v|ng hay mt c{i king v|ng, ba vt rt kh{c nhau. Nhng k thc chng c mt c{i chung l| v|ng. Vy th ba thi, qu{ kh, hin ti v| v lai, kh{c nhau nh vy, c khi c gi l| cn hay khng cn, c mt hay khng c mt, nhng nm di s kh{c nhau c c{i chung ca ba thi. Nhn v|o trong i bng

37 | P h m N h } n D u y n B | i k 7

tai, trong chic nhn v| trong c{i king, chng ta thy c mt c{i g chung cho c ba, v| c{i thng c. l| v d ca thy Ph{p Cu (Dharmatrta). Mt thy kh{c l| thy Diu m (Ghosa) th dng mt v d kh{c rt hay: c nhiu ngi kh{c nhau nhng c cng mt phn s n|o nh phn s l|m bp chng hn. Nh thy Ph{p l| mt, thng ta Gi{c Tr l| hai, s anh Nguyn Hi l| ba, chng ta c ba u bp, ba ngi rt kh{c nhau nhng khi v|o bp th u th|nh ra u bp. Tuy chng ta thy ba ngi kh{c nhau, nhng phn s vn l| mt. Nhn v|o ba ngi kh{c nhau, ta thy c mt c{i g chung nm s}u trong , l| t|i nu bp ca c{c thy, l| kh nng c th ng vai tr u bp. l| v d ca thy Diu m (Ghosa). Thy Th Hu (Vasumitra) l| ngi s{ng to ra b D B Tng Lu}n Lun, mt t{c phm ni v ni dung ca 18 b ph{i kh{c nhau ca Pht gi{o. Thy dng nim v con s nh con s 1, con s 2 hay con s 3. Mi con s c th ng c nhiu vai tr. V d nh s 3, khi i vi mt con s 0 th n l| 30 (ba mi), khi i vi hai con s 0 th n th|nh 300 (ba trm), khi i vi ba con s 0 th n th|nh 3000 (ba ng|n). Ta thy 30 khng ging 300, 300 khng ging 3000, nhng trong ba trng hp u c nim v s 3. Nhng th kh{c nhau nh qu{ kh, hin ti, v lai, sc, thanh, hng, v, xc, ph{p,... nhng th kh{c nhau nh vy nhng bn di chng c mt c{i g ng nht, l| t t{nh. Th t l| thy Gi{c Thin (Buddhadeva). Thy ly v d mt c con g{i. Khi sinh ra, c c gi l| con, c ng vai tr ngi con. Khi ln ln ly chng, c ng vai tr th hai l| ngi v. Khi sinh con ra th c ng vai tr ngi m. Ba vai tr rt kh{c nhau: con g{i, v, m; nhng ch c mt c ng vai m| thi. Trong ba c{i kh{c nhau c mt c{i g ng nht, c{i gi l| t t{nh. Ch trng rt nguy him, c th a o Bt tr li vi ch trng ca S lun (Samkhy) v| a ti quan nim ca Vednta, n

38 | P h m N h } n D u y n B | i k 7

khng phi l| chnh thng Pht gi{o. V vy cho nn thy Long Th rt lo, thy dng bin chng ph{p p ph{ nhng t tng nh l| Ph{p th hng hu, c ngha l| t t{nh ca c{c ph{p lun lun c, ging nh v|ng ca ba th trang sc, ging nh s 3 ca to{n hc, ging nh tr{ch v nu bp ca ba thy, ging nh mt ngi va l|m con, va l|m v, va l|m m. Hu B thuc v Tiu tha, thuc v Pht gi{o B ph{i, nhng i xa o Bt nguyn th. Ni Pht gi{o Tiu tha hay Pht gi{o B ph{i l| Pht gi{o nguyn th th iu n|y khng ng. Pht gi{o nguyn th rt l| trong (pure). Chng ta phi khn kho ng i xa nguyn ca c Th Tn. Thy Long Th c coi nh ngi c cng rt ln, thy dng tr thng minh tuyt th ca thy p ph{ nhng quan nim, nhng s ging gii a ngi ta i xa nguyn ca c Th Tn. ng thi cng nh nhng th h sau ngh rng thy Long Th l| mt v Bt th hai (the second Buddha). l| mt v Bt th hai cu v Bt th nht, v Bt th nht l| c Thch Ca khng b hiu lm. To|n t{c phm Trung Qun Lun l| ph{ t| hin chnh, tc l| ph{ tt c nhng quan nim sai lm v| l|m hin l ra gi{o ph{p ch}n chnh nguyn th ca c Th Tn. c Th Tn tng dy rng: Gi{o ph{p ca ta nh ngn tay ch mt trng, ng c lm ngn tay l| mt trng. Bt ni ra c}u g th ngi ta b kt v|o c}u , v d nh Bt ni ch c hin ti thi chng ta ng t {nh mt mnh trong qu{ kh, trong tng lai. Nhng chng ta li cho l|, nu hin ti c th c nhin qu{ kh c, qu{ kh c th hin ti mi c. Chng ta i qu{ xa. Bt khng c chng minh hin ti l| c. Mc ch ca Ng|i khng phi l| trit hc, mc tiu ca Ng|i l| gip cho chng ta ng sng trong qun lng. Chng ta ly gi{o l l|m nn tng cho mt nn trit hc th hi ti cho Ng|i. T B| Sa Lun l| mt cng trnh trit hc s, chuyn l|m vic ph}n tch. Thy Long Th t min Nam ln v| thy nghin cu nn trit hc ca T B| Sa Lun. C{i thy v Trung Qu{n ca thy nh m|
39 | P h m N h } n D u y n B | i k 7

s}u hn. V| thy thy c phi dng phng ph{p n|o ph{ nhng quan nim trit hc c th a gi{o l nguyn th i xa. V th thy mi s{ng t{c Trung Qun Lun. Trong ba trng hp, qu c sn trong nh}n, hay qu khng c sn trong nh}n, hay va c va khng c trong nh}n, u bt th|nh c. V vy quan nim v duyn ca chng ta cn phi xt li. B}y gi chng ta sang b|i th t{m l| b|i c mc ch ph{ quan nim v duyn th hai (Th duyn hay ng v gi{n duyn).

Bi k 8
Qu nhc v sinh thi Tc bt ng hu dit Dit php h nng duyn C v Th duyn. Khi m| qu cha sinh Th khng th c dit C{i dit l|m sao duyn? Nn khng Th duyn. B|i k th t{m ph{ duyn th hai l| Th duyn, tc ng v gi{n duyn, gi l| qun th duyn bt thnh. Khi qu cha sinh th {ng l ra khng th c s dit. C{i trc dit ri, c{i sau mi sinh. Nu c{i trc khng dit th c{i sau khng sinh c. Nh ht la phi dit i th c}y la mi sinh. Th duyn l| s tip ni khng ngng. C{i trc dit l|m cho c{i sau c th sinh c. Khi c{i n|y cha sinh th c{i kia cha dit, khi c}y la cha sinh th ht la cha dit, qu v phi ghi nhn iu . Khi qu cha sinh th nh}n cha dit, ti v c{i dit ri th l|m sao l|m duyn cho c{i kh{c? Dit ri th khng c na, khng c na th l|m sao c th ng vai tr duyn cho ci khc? Dit php h nng duyn

40 | P h m N h } n D u y n B | i k 8

L lun ca thy Long Th nh th n|y: Khi qu cha sinh th nh}n cha dit. C{i gi l| dit khng c c, ti v Th duyn l| s sinh dit khng ngng ca dng thc ti. C{i g dit ri th }u c th gi l| duyn na, m| nu khng c s dit th khng th n|o c s sinh c. iu chng t c{i ta gi l| Th duyn ch l| nim trong u ta, ngo|i thc ti n khng c.

Bi k 9
Nh ch Pht s thuyt Chn tht vi diu php th v duyn php Vn h hu Duyn duyn? Nh ch Bt ni Ph{p ch}n tht vi diu Vt ngo|i nng s duyn Lm g c Duyn duyn? B|i k n|y qu{n chiu v duyn th ba (S duyn duyn), thy rng nim v S duyn duyn cng v l. l| qun duyn duyn bt thnh. (Looking deeply into what you call the objective condition, you see that it is also an absurd idea). Chng ta bit rng, S duyn l| i tng ca nhn thc. Trong ba ch S duyn duyn c hai ch duyn, v| ch duyn th hai c ngha l| iu kin (a condition). Chng ta bit c bn loi iu kin, }y l| mt s{ng to mi ca Pht gi{o ng thi: Nh}n duyn, Th duyn hay ng v gi{n duyn, S duyn duyn v| Tng thng duyn. Duyn duyn l| tn gi tt ca S duyn duyn. S duyn l| mt danh t chuyn mn. S duyn l| i tng ca nhn thc. V d nh b|n tay o c}y bt, b|n tay l| ch th o v| c}y bt l| i tng o; con mt nhn bng hoa, con mt l| ch th nhn v| bng hoa l| i tng nhn. i tng l| s duyn, ch th l| nng duyn. V d nh t}m ca chng ta l| nng duyn, n i tm s vt

41 | P h m N h } n D u y n B | i k 9

duyn. Duyn n|y c ngha l| i ti nm bt l|m i tng ca nhn thc. Trong nhn thc ca mnh gm c ch th nhn thc v| i tng nhn thc. Trong danh t chuyn mn Pht hc, i tng nhn thc gi l| s duyn, cn ch th nhn thc gi l| nng duyn (the object of cognition and the subject of cognition). Hai c{i i vi nhau: nng v| s, ch th v| i tng. V vy hai ch duyn ca S duyn duyn c ngha kh{c nhau, ch duyn sau c ngha l| iu kin. iu kin th ba l| S duyn, nu khng c s duyn th khng c nng duyn. Nh ch Pht s thuyt Nh c{i m| ch Bt tuyn thuyt ra. (As proclaimed by the Buddha). Chn tht vi diu php C{c ph{p ch}n tht vi diu. (The Realm of the Dharma is wonderful and true in the ultimate dimension). Ch Bt ni ti lnh vc ca c{c ph{p, n ch}n tht v| vi diu tc l| n vt ra khi quan nim nng duyn v| s duyn. th v duyn php Trong lnh vc ca c{c ph{p vi diu th khng c g gi l| ang i nm bt v| ang b nm bt. V duyn l| khng c ch th nm bt v| khng c i tng b nm bt. V d nh khi nm m, chng ta thy mnh nm c mt bng cp, mt ngi p, mt a v. Nhng thc ra c g ta nm bt c }u? Chng ta ch s{ng to ra thi! Trong cn m nh vy m| trong lc ta gi l| tnh cng nh vy. Trong khi tnh, chng ta cng sng nh nhng ngi ang nm m. Mt anh ch|ng th sinh i thi. Anh hc mi nm v| anh c bit bao nhiu l| m c trong mi nm n s{ch. Nhng anh thi hng, tt c hy vng khng cn na. Trn ng v, anh b tr|n ngp bi
42 | P h m N h } n D u y n B | i k 9

ni tuyt vng. Anh mt, anh i. Anh i ngang qua mt trin ni, thy mt ng o ang ngi nu mt ni ch{o, c v rt thnh thi. ng o hi: - Anh i }u m| c v thiu no nh vy? Anh th sinh ni: - Ch{n qu{, thy i! Chc ti cht qu{! Bao nhiu hy vng b}y gi tan t|nh ht. Mi nm n s{ch, kinh s, b}y gi khng cn g na, mt mi n|o m| v nh|! - Anh thi hng h? - D ng. - Thi ngi li }y ngh ngi mt cht cho khe ri i. C mt gc c}y, anh nm u ln }y. Nm ngh cho khe, ng i mt gic. Ti ang nu ch{o k. Khi ch{o chn, ti s thc anh dy anh n mt chn trc khi anh tip tc cuc h|nh trnh. Anh nm xung v| va mi gi u ln r c}y th anh ng lin v| anh bt u m. Anh nm m thy g? Anh thy mnh thi u v| c vua gi v|o g cho ngi con g{i yu l| cng cha. Anh c l|m quan to, hnh phc tr|n tr, danh vng, a v y ht. Sau c gic ti x}m chim bin cng, vua c anh ra dp gic. Nhng l|m n sao khng bit m| anh gic tr|n qua bin gii. V vy vua ra lnh chm u anh. Khi sp chm u th anh thc dy. ng o ni: - Ng ngon d |! K cha chn, nhng cng gn chn ri. Anh dy ra mt i. Ti mc cho anh mt b{t ch{o. Tt c nhng g trong gic mng ca anh xy ra trn mi nm, nhng trong khi ni ch{o k ca ng o cha chn. K c m|u v|ng nn trong vn hc Trung Quc ngi ta gi l| gic k v|ng hay mng ho|ng lng (lng l| k, ho|ng l| v|ng). Trong gic m , t}m anh i nm bt, v| nhng i tng anh nm bt rt l| r:

43 | P h m N h } n D u y n B | i k 9

mt bng cp rt ln, mt c thiu n tuyt vi, con vua, mt chc v cao tt trong triu nh v| mt c{i m{y chm, mt tn ao ph th. Tt c nhng c{i l| t}m anh i tm, t}m anh nm bt. Ch th i tm i tng, i tng l| s duyn ca ch th. V vy cho nn i tng ca nhn thc l| mt s{ng to phm ca nhn thc m| khng phi l| mt thc ti c lp. N khng phi l| mt thc ti nm ngo|i. Thng mt ngi, ta c tng ngi l| mt thc ti ngo|i ta, nhng k thc, hnh bng ngi ta thng l| ho|n to|n do ta to ra. Ci v i ri ba nm sau s bit! V duyn }y c ngha l| khng c s t{ch bit, khng c s tn ti c lp gia i tng nm bt v| ch th nm bt. H|nh ng i nm bt l| s chim hu (the act of appropriating). Trong lnh vc vi diu ca c{c ph{p khng c g gi l| nng duyn v| s duyn c, vy th l|m sao c c{i gi l| Duyn duyn? Nh ch Bt ni Php chn tht vi diu Vt ngoi nng s duyn Lm g c Duyn duyn? Khi c b|i k n|y, chng ta hiu ngha nh th n|y: Nh ch Bt ni v lnh vc ca c{c ph{p ch}n tht vi diu, trong c{c ph{p vt ngo|i nim nng duyn v| s duyn. Vy th l|m g c c{i gi l| S duyn duyn?. gi l| ph{ quan nim v S duyn duyn. B}y gi chng ta i ti b|i k th mi, qu{n chiu v duyn th t l| Tng thng duyn.

Bi k 10
Ch Php v t tnh C v hu hu tng Thuyt hu th s c Th s hu bt nhin.

44 | P h m N h } n D u y n B | i k 1 0

C{c ph{p khng t t{nh Nn khng c tng hu Vy th khng th ni Th hu c b hu. Tng thng duyn l| nhng iu kin gip cho nh}n duyn c ph{t trin th|nh qu. V d nh ht bp, nu ht bp khng c t, nc, mt tri th n s khng th|nh c}y bp; vy th t, nc, mt tri u l| Tng thng duyn. B|i k th mi l| qu{n Tng thng duyn bt th|nh. Ch php v t tnh C ngha l| s vt (tt c c{c ph{p) khng c bn cht ring bit ca mnh. C v hu hu tng V vy cho nn n khng c tng c. V hu l khng c. Khng c g? Khng c tng c (v hu hu tng). (Because things have no own-being, that is why they do not possess the mark of being (the mark of existence). Ch hu, ting Phn c ngha l| sad, cn ch v hu l asad. Trong b|i k, chng ta thy bn cht ca vn ph{p khng phi hu m| cng khng phi v. Chng ta c quan nim: C{i n c. Nhng chng ta phi rt cn thn, nim v c ca mnh rt l sai vi s tht. Khi ta ni: , nh vy th n khng c h?, th cng sai. C c{i c th mi c c{i khng, cn khng c c{i c th l|m g c c{i khng? l| nhng cp i lp nhau. Vy th c{c ph{p, nh c}y bt, hay bng hoa, u khng c t t{nh ring bit, khng c bn cht, khng c thc ti ring bit. N khng c tng (laksana). Chng ta cho n l| c (hu) l| sai m| cho n l| khng (v) cng sai lun.

45 | P h m N h } n D u y n B | i k 1 0

C{c ph{p khng c t t{nh nn khng c tng hu. (Everything is without self-nature. Nothing can be termed as being). V vy cho nn ni rng: Thuyt hu th s c Th s hu bt nhin Chng ta phi bit rng }y l| mt s trch dn (quotation) trong kinh. Hu th s c th s hu, c ngha l| c c{i n|y cho nn mi c c{i kia. C tay tr{i cho nn c tay phi, c c{i n|y cho nn c{i kia c. Thuyt hu th s c th s hu bt nhin, c ngha l|: Ni c{i n|y c v ci kia c l sai. Bt nhin dch ra ting Anh l| not evident. Cu ny quan trng lm! Trong kinh A-H|m (gama) v| trong kinh B (Nikya), c}u n|y c Bt ni nhiu ln: C{i n|y c v c{i kia c (th hu c b hu). Nhng v thy Cu Ma La Thp, v|o th k th t, mun dch mt b|i k c ng hai mi ch, cho nn phi gom l|m sao cho mi c}u nm ch, nn chng ta c Hu th s c th s hu. Nhng trong nguyn vn l| Th hu c b hu. (This is because that is). C{c ph{p khng c t t{nh nn n khng c tng hu, v vy chng ta khng th ni: Th hu tc b hu (khi dch ra ting Vit ti ly li nguyn vn trong kinh cho d hiu). Chng ta thy ging nh l| thy Long Th b|i b{c c}u ni quan trng nht ca c Th Tn v vn duyn sinh: Th hu c b hu. Th v c b v. Tuy trn hnh thc, ging nh l| thy Long Th ni ngc li vi c Th Tn nhng thc ra thy Long Th l| mt tri k ca c Th Tn, thy gip cho ngi ng thi hiu s}u hn c}u ni ca c Th Tn m| ng b kt. c Th Tn }u c mun x{c nhn t{nh c{ch hu ca vn ph{p! c Th Tn khng mun chng minh g ht, Ng|i khng mun chng minh vn vt hu hay l| vn vt v. c Th Tn ch mun ch cho chng ta rng: C mt s lin h duyn sinh. C{i n|y nh th n|y cho nn c{i kia nh th kia, c{i n|y sinh th c{i kia sinh, c{i n|y dit th c{i kia dit. Ng|i khng ni v sinh dit, Ng|i

46 | P h m N h } n D u y n B | i k 1 0

khng ni v c khng, Ng|i ch mun ni v s lin h (relational patterns) gia c{i n|y v c{i kia. Tt c u do nhng s lin h to tc ra. (Everything is relational patterns). Phn trc, chng ta ly v d l| c mt m|n nh v| mt c ca s ang ma trn m|n nh, l| nhng to t{c do s lin h gia m|n nh v| c ca s. Do s lin h m| n biu hin ra nhng c{i nh vy v| nhng c{i khng c t t{nh, khng c bn cht ring trong . Bt }u c mun cng nhn c{i l| c tht. Ng|i c dng ch hu tht, nhng khng phi Ng|i mun chng minh l| n c t t{nh, thc cht ca vn hu. Ch hu c ngha l| biu hin thi. C{i n|y biu hin ti v c{i kia biu hin. V d nh ta c m{y quay phim, c m|n nh, c {nh s{ng th ta l|m cho c ca s biu hin ra trn m|n nh, ri ta khc, ta ci theo c ca s. C nhng biu hin tht , nhng ca Bt khng phi l| ni c{i c tht. Nu c kinh khng cn thn th ta cho rng: Bt ni c{i n|y c th c{i kia c. Th|nh ra ta c b{m v|o ch c m| cht. Th hu c b hu, chng ta phi thy c ca Bt m| ng kt v|o ch Bt dng. Ch T thng ni rng: Y kinh gii ngha tam th Pht oan, tc l| nu nng v|o kinh ri tng ch, tng ch m| gii ngha th oan tht cho ch Bt trong ba i. V vy, chnh t ca Bt li l|m hi Bt nhiu nht. t ca Bt cha chc l| tri k ca Bt, bi rt nhiu t hiu lm Bt. M| Ng|i cng bit trc nh vy: Ti c ni g }u m| ni ti ni nh vy! Trong 45 nm ti cha tng ni g ht!. l| ni kh ca mt v o s, b hiu lm qu{ nhiu. H ni ra c{i g th b nu vo ci v| gii thch tm lum (deducing). Th| rng ngm ming li cho ri, ni ra rt l| nguy him. Nhng c}u ni nghe rt n s nh: C{i n|y c v c{i kia c, c{i n|y sinh v c{i kia sinh. C{i n|y nh th n|y v c{i kia nh th kia. ca Bt ch nh vy, nhng hu sinh li cho l| Bt ni c sinh, c dit. V vy c nhiu v cho thy Long Th khng phi l| i tha, thy l| Nguyn th. Thy l| a con, l| hc tr ch

47 | P h m N h } n D u y n B | i k 1 0

thc ca c Th Tn. Thy Bt b hiu lm nhiu qu{ nn thy dng thanh gm sc bn ca bin chng ph{p i nhng ng gm chm cho t tung nhng si d}y mun tri c Th Tn li trong nhng l thuyt, nhng ch trng. Tuy ni l| Thuyt Nht Thit Hu B thuc v Tiu tha nhng k thc h rt xa vi o Bt nguyn th, ti v Thuyt Nht Thit Hu B i ti quan nim v Thc ti lun v| a o Bt i xa. iu rt nguy him, n gn vi ch trng cho l| c mt c{i g nm s}u di nh l| c{i thc ng. l| quan nim atma ca n gi{o, ca kinh V |. Bt tho{t ra khi ri, b}y gi b ko lui tr li. tman (ng) l| nn tng vng chi ca n gi{o t xa n nay m| Bt vi bit bao cng phu thng c nhng trn ln tho{t ra khi nhng c{i . Chnh t ca Ng|i t t ko Ng|i tr lui, rt l| nguy him! Ngay trong Thuyt Nht Thit Hu B, bn v i lun s ca T B| Sa dng bn v d kh{c nhau (v|ng c th l|m ra nhiu loi trang sc nh nhn, king, bng tai; mt ngi c th ng nhiu vai tr nh con g{i, ngi v, ngi m, v.v.). Tuy h c gng duy tr tam php n (v thng, v ng, nit b|n) nhng l thuyt Thc ti lun Tam th tht hu, ph{p th hng hu i xa, ging nh l| m ca cho c{i kia tr li. C{i kia l| c{i g thng ti, nm s}u trong lng vn vt. Du l| Nit B|n hay Ch}n Nh m| n tng t, hao hao nh c{i ng, l| phn li c Th Tn. C{i m| mnh gi l| i tha ca thy Long Th chng qua l| nhng c gng l|m cho o Bt nguyn th s{ng t tr li. C{i gi l| Tiu tha kia cn xa o Bt nguyn th hn l| i tha. Cc php khng t tnh Nn khng c tng hu Vy th khng th ni Th hu c b hu

48 | P h m N h } n D u y n B | i k 1 0

Bn ngo|i ging nh thy Long Th ni ngc li nhng iu ca Bt dy, nhng k thc thy l| ngi thng Bt nht, thng thit. Ti v thy hiu c Bt, hiu c nn mi thng ng. Trong kinh Ngi bt rn c ni: Gi{o ph{p ca ta nh l| chic b anh s dng m| qua c b bn kia. Anh ng lm gi{o ph{p l| b! Thng thng, ngi n|o cng m chic b m| cho l| b nn b kt v|o gi{o l ca Bt. Gii u ca dng tu Tip Hin nhm v|o chuyn chng ta ng b kt v|o mt l thuyt hay mt ch ngha, d l| l thuyt hay ch ngha Pht gi{o. Gii Tip Hin phn nh rt s}u sc v| trung thc gi{o l nguyn th ca c Th Tn tc l| ph{ chp, khng b kt v|o mt nim n|o d l| nim do Bt a ra. C{i n|y c v c{i kia c. C{i n|y l| qu v| c{i kia l| nhng iu kin gip v|o qu n|y c th th|nh tu c. Th s l ci ny. Ci ny c cho nn c{i kia c, c{i n|y l| Tng thng duyn ca c{i kia. B|i k n|y chng minh rng: C{i gi l| Tng thng duyn cng khng c ti v t t{nh ca n cng l| khng. Nu khng c t t{nh th khng c c{i g (k c Tng thng duyn) c th c din t l| c ht. V vy c}u th hu c b hu cng khng ng ng v phng din hnh thc m| ni. Chng ta nh khi mi bt u t{c phm, nhng c}u u tin ca thy Long Th l| ly Bt, ly rt cung knh, khng h c th{i g gi l| khng phc tng Bt. Khng sinh cng khng dit Khng thng cng khng on Khng mt cng khng khc Khng n cng khng i Con ci u ly Bt Bc o s tuyt vi tuyn php nhn duyn Dp tt mi h lun.
49 | P h m N h } n D u y n B | i k 1 0

Chng ta phi hiu nhng c}u n|y trong tinh thn , ngha l| thy Long Th mun p ph{ cho tan i s hiu lm ca ngi ta i vi nhng c}u tuyn b ca Bt. C}u tuyn b ca Bt l|: Th hu c b hu. B}y gi chng ta i sang b|i k th mi mt.

Bi k 11
Lc qung nhn duyn trun Cu qu bt kh c Nhn duyn trung nhc v Vn h tng duyn xut? Nhn khp trong nh}n duyn Tm qu khng th thy Khng c trong nhn duyn Sao ni t duyn sinh? Lc qung nhn duyn trung Cu qu bt kh c Lc l| i ngang qua, qung l| rng ri. Mt c{ch vn tt hay mt c{ch rng ri th chng ta nhn trong nh}n v| duyn cng tm khng ra s c mt ca qu. (Looking deeply into cause and condition, either intensively or briefly, we cannot see the own-being of an effect). Cng nh nhn v|o que dim th ta khng thy t t{nh ca ngn la. T t{nh ca ngn la l| nng, l| t ch{y, l| c kh nng si m. Nhn v|o nhng c{i m| ngi ta gi l| nh}n v| duyn th ta khng thy t t{nh . Khng thy tng (laksana) |nh ri m| ta cng khng thy c t{nh (svabhva) na. Nhn duyn trung nhc v Vn h tng duyn xut?

50 | P h m N h } n D u y n B | i k 1 1

Nu t t{nh ca qu m| khng tm thy trong nh}n v| trong duyn (nhn duyn trung nhc v) th ti sao chng ta d{m ni c{i l| t nhn duyn m ra (vn h tng duyn xut)? Nhn khp trong nhn duyn Tm qu khng th thy Khng c trong nhn duyn Sao ni t duyn sinh?

Bi k 12
Nhc v duyn v qu Nhi tng duyn trung xut Th qu h bt tng Phi duyn trung nhi xut? Ni trong duyn khng qu M| qu t duyn sinh Th qu y sao khng T phi duyn xut hin? Nhc v duyn v qu C ngha l|: Nu ni rng trong duyn khng c qu trong . Nhi tng duyn trung xut Nhng qu li t trong c{i duyn m| i ra Th qu h bt tng Phi duyn trung nhi xut Vy th ti sao c{i qu khng t phi duyn m| i ra? Phi duyn l non-condition. }y chng ta ang ni v nh}n qu (cause and effect). Duyn, tc l| nhng iu kin sinh ra qu, khi nhn v|o chng ta thy c hay khng thy c qu. Qu c th c trong hoc khng c trong .

51 | P h m N h } n D u y n B | i k 1 2

Qu l| effect, duyn l| condition. V d nh khi nhn v|o trong con g| (duyn) th chng ta thy c trng g|, tc l| con g| con (qu). Vy l| qu c trong duyn ri, m| c{i g c ri th }u cn phi sinh na. Sinh l| t khng m| tr th|nh c, t khng m| tr th|nh c th mi gi l| sinh. Cn nu c sn ri th cn g phi sinh na? l| l lun i ti kt lun l| v sinh, l| trng hp qu c sn trong nhn. Trng hp th hai l| qu khng c sn trong nh}n. V d nh c{i b|n, trong c{i b|n khng c trng g|, khng c con g con, th lm sao ni c{i b|n sinh ra con g| con c? l| trng hp th hai, trong duyn khng c qu. Trong duyn, mnh nhn khng c qu th chc chn l| qu khng t duyn m| sinh ra. C{i b|n l|m sao sinh ra con g| c? Chng ta i ti kt lun l| bt sinh. Nu trong duyn khng c qu th khng th n|o c sinh c. }y l| ni dung ca b|i n|y. Trong hai trng hp u i ti kt lun l v sinh: N c ri th khng cn sinh, n khng c th khng th n|o sinh ra c. B|i n|y c ngha l|: Nu ni trong duyn khng c qu th c{i qu khng th ni t duyn m| sinh ra c. Nu n c th sinh ra t mt c{i duyn m| trong n khng c sn th ti sao qu khng t phi duyn m| sinh? Phi duyn tc l| khng phi l| iu kin, nh c{i b|n i vi con g| l| phi duyn. Con g| con khng th n|o sinh ra t c{i b|n, c{i b|n l| mt phi duyn. Con g| con sinh ra t g| m th g| m l| duyn, nhng trong trng hp n|y th con g| con c sn trong g| m. Nu g| con khng c sn trong g| m th duyn cng tng ng vi phi duyn. V| nu c sn ri th g| con khng cn phi sinh ra na. V vy chng ta i ti kt lun l| v sinh. Sinh l| mt nim mnh t trong u ch khng th c ngo|i s tht. Trong duyn (condition) khng c qu, trong phi duyn (noncondition) cng khng c qu, vy th duyn v| phi duyn bnh ng.

52 | P h m N h } n D u y n B | i k 1 2

Bi k 13
Nhc qu tng duyn sinh Th duyn v t tnh Tng v t tnh sinh H c tng duyn sinh? Nu qu t duyn sinh Duyn y khng t t{nh T khng t t{nh sinh Sao gi t duyn sinh? Nu qu t duyn sinh ra, m| duyn vn khng c t t{nh (ti v nu duyn c t t{nh th n bt bin, n l| n thi), th n khng th sinh ra mt c{i kh{c n, m| nu t ch khng t t{nh m| sinh ra th ti sao chng ta li ni t duyn m| sinh ra? Chng ta phi bit rng, chng u ca Trung Lun l| cha mi di ti nim t t{nh. nim t t{nh l| mt nim c t l}u trong n gi{o, trong Thng Lun, S Lun v| trong trit hc n . T t{nh, ting Anh l| self-nature hay own-being. Trong n gi{o (B| la mn gi{o) c nim v thn ng, c ngha l|: Di nhng c{i thay i c mt c{i khng thay i, c{i gi l| Ng hay l| Phm Thin. Khi c Th Tn ra i, Ng|i l|m mt cuc c{ch mng, Ng|i ni rng c{i gi l| ng hay l| t t{nh, n khng c! Ng|i ch cho chng ta thy hin tng v| ni: Ch c hin tng, cn np sau hin tng th khng c mt c{i g bt dit hay bt bin c, d c{i bt bin gi l| Ng hay Phm Thin. c Th Tn ch cng nhn danh-sc tc l| hp th nm un (sc, th, tng, h|nh v| thc), v| nhn v|o hp th th thy tt c u bin chuyn, khng c g bn b v| ko d|i c. C khi gi l| hp th danh-sc (nma-rpa). Sc tc l| hnh h|i ca ta, danh tc l| t}m l ca ta. Sc l| un th nht, danh l| bn un sau (th, tng, h|nh, thc). Nhn v|o ta khng thy c g bn chc, bt bin, khng c g tng ng vi att trong trit hc n
53 | P h m N h } n D u y n B | i k 1 3

, trong B| la mn gi{o. Khi nhn nh vy, chng ta ch thy c{i khng ng (anatt). Tt c nhng g m| chng ta c th kinh nghim ti c nh nm un, nh nhng hin tng; tt c nhng c{i cng v thng, cng bin chuyn. V| nhn s}u v|o n, chng ta khng nm c mt c{i g gi l| vnh cu, thng hng ht. Khi c Th Tn xut hin th Ng|i l|m mt cuc c{ch mng t tng rt ln. Gi{o l ca Ng|i rt thc t. Ng|i khng cng nhn thn ng. Anatt (antman) tc l| v ng. Trong khi th B| la mn gi{o ni, nm di antman tc nm un bin chuyn th c att (tman) hay thn ng, ng v phng din c{ nh}n th gi l| ng. Nhn k v|o thn ng , ta thy c{i tuyt i (paramrtha) tc l| Brahma. l| gi{o l ca n gi{o. c Th Tn ra i, Ng|i dy gi{o l v v thng, v ng, v| mi di gi{o l cha v|o nim v ng hay tiu ng (tman) v| nim v Phm thin hay i ng (Brahma). Hai c{i cng mt cht. Brahma l siu ng, cn tman l| c{i ng nh ca mnh. Nhng t{c phm ni ting sau n|y ca n gi{o c tinh luyn i ph vi gi{o l o Bt. Gi{o l o Bt ni v ng (anatt), khng cng nhn mt c{i t ng (self-nature, own-being) n|o nm di ht. n gi{o phn ng li, a ra rt nhiu lun chng nn t ca Bt cng phi ph{t trin gi{o l ca mnh {p ng li. }y thuc v lnh vc lch s t tng, v hi Bt cn ti th th gi{o l ca Ng|i rt hng mnh. Ng|i thng thng ph nhn nim v ng v| v Phm thin. Ng|i nhn t pha hin tng v| thy rng tt c u v thng v| v ng. Pha bn kia phn ng li rt mnh v| vn tip tc phn ng sau khi Ng|i nhp Nit B|n. V vy c{c b ph{i Pht gi{o phi ti luyn ra nhng l thuyt chng li s tn cng ca bn thn gi{o. Hi sinh hot v t tng, v trit hc rt phn thnh. Sarvstivda (ph{i Hu B) nm Kashmir min Bc n , tinh luyn ra mt nn vn hc Abhidharma rt gi|u c m| i biu l| T B| Sa Lun

54 | P h m N h } n D u y n B | i k 1 3

(Vibhs). Trong T B| Sa Lun, Hu B ph{t trin nim v t t{nh. Chng ta bit rng, Hu B ch trng thi gian (qu{ kh, hin ti v| v lai) l| tht c tuy ng khng c. Theo l thuyt , ngi ta chia ch vt cht ra th|nh nhng vi trn, chia ch thi gian th|nh nhng s{t na. Anu l| nhng vi trn rt nh nh nhng nguyn t, nhng in t b}y gi. Ngi ta i ti n v nh nht ca khng gian v| thi gian v| ni rng tt c u chuyn bin, nhng nm di thi gian l| mt c{i g c tht, nhng yu t l|m ra c{i ng c tht. Ng khng c nhng yu t l|m ra ng th c. Hu B mun trung kin vi Pht gi{o, vi c Th Tn nn ni rng khng c ng. Nhng Hu B cng ni, nhng yu t l|m cho ta cm tng l| c ng, nhng yu t c tht. Gi{o l ca Hu B l|: Ng khng php hu. (There is no self but there are elements, there are things). Nhng ph{p rt cuc l| nhng vi trn, nhng nguyn t, nhng s{t na ca thi gian, v| nhng ph{p c; ch c ng l| khng c thi. Trong l thuyt ng khng ph{p hu ngi ta i ti mt c{i gi l| t t{nh. }y cng l| mt nt khng chnh thng ca Hu B, tc l| khng trung th|nh vi gi{o l ca c Th Tn. c Th Tn ni khng c t t{nh, khng c ng. Bn ngo|i Hu B ni khng c ng, nhng bn trong li ni c t t{nh. iu n|y rt nguy him, v t t{nh l| mt c{i g rt gn vi ng, n ging ging nh c{i ng. Hu B (Sarvstivda) thuc v gi{o hi ca nhng ngi bo th, tc Thng Ta B, nhng v phi tranh u vi nhng l thuyt ca n gi{o nn tinh luyn ra nhng l thuyt chng tr. Trong khi tranh u nh vy i ti mt nim rt nguy him, nim c th phn li gi{o l nguyn th ca c Th Tn, tc l| gi{o l v ng. ng thi c mt b ph{i ln na l| Kinh Lng B (Sautrntika). Kinh Lng B l| mt gi{o ph{i khng say m chuyn s{ng t{c ra nhng b lun mi nh T B| Sa. H ch b{m rit v|o kinh, ch theo li kinh thi nn gi l| Kinh Lng B, tc l| c{i thy, c{i hiu ca h ch da v|o kinh vn. Kinh Lng B ch trng: Qu{ kh khng c, tng lai khng c, ch c hin ti thi. C l h cng c kinh
55 | P h m N h } n D u y n B | i k 1 3

Ngi bit sng mt mnh: Qu kh qua ri, tng lai th cha ti, k thc gi an tr trong gi pht hin ti. H c kinh, nhng khng thy c t{nh tng tc gia ba thi. S kh{c nhau gia Hu B v| Kinh Lng B l|: Hu B cho rng c ba thi qu{ kh, hin ti v| v lai u c tht; cn Kinh Lng B ni qu{ kh khng c tht, tng lai khng c tht, ch c hin ti c tht thi. Kinh Lng B cng chp nhn nim vi trn v| nim s{t na ca Hu B. Kinh Lng B cng ngh rng, trong s sinh dit ca c{c ph{p th phi c mt c{i g ni kt c{i n|y mi tr thnh ci kia c. V vy Kinh Lng B i ti mt nim v ng rt ng nghnh, quan nim l| Phi tc phi ly un ng. nim n|y v sau c nhiu tng ph{i i theo. i tm c{i ng }u? Tm trong nm un hay tm ngo|i nm un? Tc c ngha l|: l nm un. Ly c ngha l|: xa nm un. Chng ta thy ngi i thng c hai quan nim: Mt quan nim l| tm ng trong nm un (tc un) v| mt quan nim l| tm ng ngo|i nm un (ly un). Quan nim ca Kinh Lng B l| quan nim th ba: C c{i ng khng phi l| un m| cng khng phi ngo|i un, khng nm trong un m| cng khng nm ngo|i un. l| nim a ra gii thch ti sao li c s ni tip, c nh}n qu. H chp nhn c mt c{i ng m| c{i ng khng hn l| ng un (v ng un lun lun bin chuyn) v| cng khng phi ngo|i un. l| mt quan nim rt rc ri. Phi tc phi ly ngha l| khng phi l| n m| cng khng phi l| khng n, khng phi l| un m| cng khng phi l| khng phi un (phi tc phi ly un). Tc un l| l| un, ly un l khng phi l| un. C mt c{i ng m| ta khng th tm thy trong ng un, cng khng tm thy ngo|i ng un, l| nim phi tc phi ly un ng. C{i ng gi l pudgala (b c gi| la). Sau n|y sinh ra mt hc ph{i gi l| Pudgalavda. Pudgala l| mt c{i ng, ngi ta khng dng ch atman m| dng ch pudgala.
56 | P h m N h } n D u y n B | i k 1 3

Kinh Lng B hay trch trong kinh nhng c}u nh: C mt ngi xut hin trong ci i ny v s xut hin ca ngi em li li lc cho khng bit bao nhiu ngi khc. C}u mun ni v Bt. Trong i xut hin mt c Th Tn v| nh c Th Tn m| bit bao nhiu ngi c . Kinh ni l| c mt ngi, ti sao chng ta li cho l| khng c ngi (v ng l| khng c ngi)? Ngi l| pudgala, Nh Lai l| pudgala. Chng ta khng c tman nhng c pudgala, ngha l| ngi ta i tm mt c{i ng c th ct ngha, iu ho|n to|n khng mang tnh c{ch chnh thng ca o Bt. Khi thy Huyn Trang i qua n thnh kinh v|o th k th by th hc ph{i Pudgalavda c 70.000 thy, rt ng v| rt hng thnh. T tng pudgala (b c gi| la) rt quan trng v| t Kinh Lng B (Sautrntika) m| ra. Nhng b ph{i nh Sarvstivda hay Sautrntika }u c mun phn li Bt, h vn mun trung th|nh vi l thuyt v thng v| v ng. Nhng ti bn kia tn cng qu{, bn kia ni phi c tman, c Brahma. V vy bn n|y tm c{ch to ra mt c{i g l|m tha hp mt phn n|o c th gii thch c ti sao c s tip ni. Nu khng c t t{nh pha di th l|m sao c s tip ni? V th h s{ng to ra kh{i nim pudgala, v| sau n|y tr th|nh mt hc ph{i rt ln gi l| Pudgalavda. Do vy o Pht i rt gn vi nhng hc ph{i trit hc n l| S Lun (Smkhya) v| Thng Lun (Vaiesika). S kh{c bit gia o Bt v| n gi{o t t m dn i. Ban u, gi{o l ca Bt ho|n to|n ngc li vi gi{o l ca n gi{o, ri ranh gii gia o Bt v| n gi{o t t b xa i v| b}y gi ngi ta ln ln Vednta vi o Bt. S Lun v| Thng Lun l| hai hc ph{i thi cng vi Kinh Lng B cng nhn l| c t t{nh. V vy, chng u ca Trung Lun l| cha mi di v|o quan nim t t{nh, cha ngay trong o Bt m| khng cha v bn kia v thy Long Th thy rng Hu B v| Kinh Lng B i qu{ |. Thy Long

57 | P h m N h } n D u y n B | i k 1 3

Th mun trung kin vi c Th Tn v| mun sa li nhng iu sai lm m| c{c b ph{i thi ang vp phi. Chng u ca Trung Lun kch quan nim v t t{nh (selfnature). Phi hiu nh vy th chng ta mi hiu c c}u n|y: Nu qu l| t duyn m| sinh ra, m| nhn v|o trong duyn th thy n bin chuyn, khng c g chc tht; v vy duyn khng c t t{nh. Khi qu t mt c{i khng c t t{nh sinh ra th ti sao ta gi c{i l| duyn? Ng|i l|m cho ngi ta thy s v l ca l lun kia. B c gi la l| ting phin }m ca pudgala. Pudgalavda quan nim: C c{i ng khng phi l| un (ti v nm un bin chuyn lun) cng khng nm ngo|i nm un (phi tc phi ly). l| sn phm ca Kinh Lng B, c T B (Vtsputrya) v Ch{nh Lng B (Sammitya). Ba tng ph{i n|y cng nhn mt c{i ng gi l| phi tc phi ly un ng. Pudgala c ngha l| ngi, nn Pudgalavda dch ra ting Anh l Personalist (Personalism). B}y gi chng ta hc n b|i cui cng ca chng u.

Bi k 14
Qu bt tng duyn sinh Bt tng phi duyn sinh D qu v hu c Duyn phi duyn dic v. Qu khng t duyn sinh Khng t phi duyn sinh Qu vn khng c Duyn phi duyn cng khng. B|i n|y l| b|i kt lun: Qu khng t duyn m| sinh, cng khng t phi duyn m| sinh. Ti v bn cht ca qu l| Khng nn bn cht ca duyn v| phi duyn cng khng c. iu a ti nim v Khng. c tnh ca qu l| Khng, cho nn duyn cng Khng m phi duyn cng Khng.
58 | P h m N h } n D u y n B | i k 1 4

Chng ta phi hiu b|i n|y trong vn mch ca b|i k th mi ba: Qu khng t duyn cng khng phi t phi duyn m| sinh, v qu trong t th ca n l| khng c tht; cho nn c{i gi l| duyn hay phi duyn cng khng c tht.

59 | P h m N h } n D u y n B | i k 1 4

Phm Qun Kh Lai


Bi k 1
D kh v hu kh V kh dic v kh Ly d kh, v kh Kh thi dic v kh. i ri khng phi i Cha i khng phi i Ngo|i i ri, cha i ang i cng khng i. Trong chng trc, thy Long Th hng chng ta v ph{i Hu B, v| trong chng n|y thy mun hng ti ph{i Kinh Lng B. Khi mt ngi cht th chng ta ni ngi i ri, khi mt ngi sanh ra th chng ta ni ngi ti. Ti l| t khng m| tr th|nh c, i l| t c m| tr th|nh khng. Chng ta i tm c{i gi l| i th khng tm thy c. Chng ta tm n trong qu{ kh khng thy, tm n trong tng lai khng thy, m chng ta tm n trong hin ti cng khng thy. Trong ting Anh, chng ta c th dng ch passing, t bn ny sang bn kia. B|i k n|y nu ra tng ch: nim v i l| mt nim trong u ca chng ta, trong thc ti khng c chuyn i. Tm c{i i trong qu{ kh th chng ta khng thy. N thuc v qu{ kh ri, ta }u c thy c{i g i na? Trong hin ti ta cng khng thy c ch th i v| i tng i. i ri }u phi l| i, cha i th }u phi l| i. Ngo|i chuyn i ri v| cha i th l|m g c chuyn ang i. ang i cng khng thy i, v vn cn ang sng! ang i khng phi i, i ri khng thy i v|

60 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 1

cha i cng khng thy i. Trong ba thi, ta khng thy i. B}y gi th ti i phng phn i li:

Bi k 2
ng x tc hu kh Th trung hu kh thi Phi d kh v kh Th c kh thi kh. C ng l| c i Lc y c ang i Khng i ri, cha i Lc ang i c i. }y l| mt th to{n hc cao cp (high mathematics) ca thy Long Th. B|i k n|y bnh vc lp trng c i. Trong qu{ kh, ta khng thy chuyn i xy ra. Trong tng lai, ta cha thy chuyn i xy ra. Nhng trong gi}y pht hin ti th ta thy c s i xy ra, ti sao ni khng c i? Nghe b|i k u th chng ta cng c phn ng nh vy, cng c phn ng nh l| i phng nu ra. ng x tc l| ch ang c s di chuyn, ch th c i ch sao khng c i? Trong c mt thi gian ca s i, thi gian gi l| kh thi. C kh v kh thi. Kh thi khng phi l| i v| cha i. N chng minh rng, trong kh thi (thi gian i), th chng ta c th thy c c{i i. Chng ta thy b|i k th hai l| b|i k i din cho phe phn i. ng x tc hu kh Th trung hu kh thi Phi d kh v kh Th c kh thi kh. }y l| ting ni ca ngi phn i. Ngi phn i ni rng, khi ng t{c i ang xy ra th chng ta thy c s i v| trong c thi gian i. H mun chng minh c c{i i v| c c{i thi gian ang i.
61 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 2

Chng ta cng nhn rng, i khng c trong i v khng c trong cha i. Nhng chng ta phi cng nhn s tht l|, c s i trong thi gian ang i. (When the act of going is taking place, there is going). Nu ni khng c s i l| khng ng ti v trong thi gian i c chuyn i, nn chng ta kt lun l| c c{i i. (There is going in the time of going). l| l lun ca tt c chng ta. Thy Long Th tr li bng b|i k th ba:

Bi k 3
Vn h kh thi Nhi ng hu kh php Nhc ly kh php Kh thi bt kh c? L|m sao khi ang i M| c c c{i i? Nu khng c c{i i L|m sao c khi i? Khng c s i th khng c thi gian i. C s i mi c thi gian i. Tt c chng ta u phn i thy Long Th, chng ta ni: Trong khi c h|nh ng i xy ra, th c c{i i ch ti sao khng? H|nh ng i chng t l| c thi gian i, tc l| chng minh va c h|nh ng i, va c thi gian i. C{i i c mt khung cnh. V| b|i k th hai mun chng minh l| c c{i i v| c thi gian i (the act of going and the time of going). Chng ta ni ti c{i i (d kh) v| c{i s i (v kh), v| hai c{i khng hin nhin, nhng ta phi thy l| c{i i c xy ra trong thi gian ang i. Chng ta hiu ch i nh th n|o? i }y c ngha l| i mt, l| t c m| tr th|nh khng. Coming l| ti, going l| i. M| ti t ch n|o? Trong u, chng ta ngh l| ti t ch khng c. (From nothing, suddenly you become something. Coming into existence, coming into being). Coming c ngha l| nh vy. Ti () l| tr th|nh hin hu.

62 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 3

Trc n khng hin hu, ri t nhin n tr th|nh hin hu. Khi xa ta khng c, b}y gi ang c ta, gi l| ti (coming). i l| g? i () l| t c{i c m| tr th|nh c{i khng c. (Going means going out of existence). Trong gi{o l ca c Th Tn c ni, Nit b|n l| khng ti cng khng i. Trn bnh din sinh hot hng ng|y, ta thy c ti v| c i, l| s tht tng i; nhng nhn s}u th ta thy khng ti cng khng i, }y l| s tht tuyt i. Mc ch ca ng|i Long Th l| m tung ra chng ta thy c chiu s}u . Kinh Kim Cng ni rng, ch n|o c tng l| ch c s lng gt. Tng ti v| tng i, chng ta ang b kt v| ang b la gt v|o . Thy Long Th ni: Con i! Con ng b la gt. thy ch cho con x c{i m|n gi l| kh{i nim. Ng|i dng bin chng ph{p ch cho chng ta thy c{i m| mnh gi l| ti tht s khng c, m| c{i mnh gi l| i tht s cng khng c. Chng ta c nhiu c{ch i ti ch}n l. Duy Thc Tng th dng phng ph{p php tng, Ph{p T{nh Tng th dng phng ph{p php tnh, cn thy Long Th th dng phng php bin chng (dialectics). Trong b|i k th hai, thy Long Th nu ra s phn kh{ng ca nhng ngi i din cho chng ta. Chng ta ni: Khi cha i, ti khng thy c s i. Khi i ri th ti cng khng thy c s i. Nhng r r|ng l| c s i trong thi gian i, ti sao li ni l| khng c s i? Vn h kh thi, nhi ng hu kh php: L|m th n|o trong thi gian i m| chng ta thy c s tht v i? Lc cha i chng ta vn ang cn sng. Mnh ni: ng ta i ri!. Nhng trong lc hp hi th ng i }u, ng cn sng m|. C{i gi l| kh thi l| mt nim m| c{i gi l| kh cng l| mt nim. Trc khi i mnh khng thy c s i, i ri mnh khng thy c s i m| trong khi i mnh cng khng thy c s i.

63 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 3

Qu v nn bit, thin qu{n i hi chng ta c kh nng nhn s}u. Nhn cho s}u mi thy c cn nhn cn th khng thy c. Trong khi ni i th phi c ch th i (goer) v| h|nh ng i (going). Nu khng c ngi i (goer) th l|m sao c h|nh ng i (going)? Chng ta ng ti gi{o l cn bn ca o Bt l| khng c t{c gi (actor) ca s i, v| khng c h|nh ng i (acting). i l| mt h|nh ng. Ngi i v| s i (ch th i v| h|nh ng i) c t nm trn c bn gi l| kh thi (thi gian i). Ngha l| trong sut thi gian , c mt ch th ang i v| c mt h|nh ng i ang xy ra. Ti L|ng Mai, chng ta thng hc: Qu{ kh khng cn, tng lai th cha ti, ch c hin ti mi c tht. Chng ta gn nh i theo l thuyt ca nhng ngi chng i thy Long Th, khng c qu{ kh, khng c tng lai, ch c hin ti thi, v| mnh phi sng s}u sc trong gi}y pht hin ti. Nhng trong khi ni nh vy th chng ta thc rng mnh ang ni trn bnh din ch}n l tng i m| khng ni n ch}n l tuyt i. Ch}n l tng i (conventional truth) th c chng ta ang n cm, c chng ta s i ng, c ti v| c anh, c hai ngi kh{c nhau. Nhng nu chng ta x toc c m|ng li ca ch}n l tng i th chng ta c th thy c ch}n l tuyt i. Khi hc n chng T th thy Long Th s ch b|y cho chng ta thy l| c hai s tht, s tht tng i v| s tht tuyt i. Khi ni vi ngn ng ca b|i k th hai th chng ta ang ni v s tht tng i. Khng phi thy Long Th ph nhn s tht tng i nhng ng|i mun x toc n ra ch cho chng ta thy s tht tuyt i. Ch thuyt ca Thuyt Nht Thit Hu B y s ph}n tch ti mc ti a. H ni thc ti ch l| nhng vi trn v| nhng s{t na chng minh cho l thuyt v ng: khng c g l| thng ti, bt bin v| l}u d|i. Nhng khi ng ti vn , nhng s{t na, nhng vi trn ring r lin h vi nhau nh th n|o to cho chng ta c cm tng l| c mt dng sinh mng lin tc, th Hu B c a ra ch thuyt gi l t tnh (svabhva). V d mt ngi |n b|. Ngi |n b| khi
64 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 3

cn tr th gi l| con g{i, ngi |n b| c th tr th|nh mt ngi v, mt ngi m hay mt b| ni (b| ngoi). Vy th ngi con g{i, ngi v, ngi m, b| ni (b| ngoi) tuy l| bn vai tr nhng k thc c mt c{i g nm di lin kt bn vai tr li, c{i gi l| t tnh (svabhva). iu rt nguy him, n c th l|m l vn c Th Tn. C{i t t{nh c th a ngi ta n kt lun l|, c mt c{i ng nm di tt c nhng c{i gi l| phi ng. Thy Long Th rt lo, cho nn trong to|n phm mt ca Trung Qu{n Lun, thy cha ht mi di v c{i gi l| svabhva, tc l| t t{nh. C{i t t{nh a Pht gi{o n rt gn vi S Lun (Smkhya) v| Thng Lun (Vaiesika) ca n gi{o. Ranh gii gia Pht gi{o v| nhng ch thuyt n gi{o lu m dn, c{i rt l| nguy him. Khi ni c chuyn i, c ngi i, th r r|ng l| c mt thc ti bt bin, ko d|i trong khong thi gian i. Trong hai, ba, bn gi}y pht lin tc c mt ch th ang i, m| khi thit lp ngi i l| thit lp ci ng. Nu chng ta tip xc vi gi}y pht hin ti cho s}u sc th chng ta thy gi}y pht hin ti cha ng gi}y pht qu{ kh v| gi}y pht tng lai. Chng ta thy qu{ kh khng mt i }u ht! N cn y nguyn trong hin ti v| mang c{i hnh h|i ca hin ti. Nhng hnh phc, nhng au bun trong qu{ kh vn cn ang c mt trong hin ti. Nu tip xc vi hin ti cho s}u sc th ta cng tip xc c vi nhng hnh phc v| nhng au bun trong qu{ kh. Vt thng g}y ra ng|y xa cha l|nh, b}y gi n cng cn. Mt c}u ni khng d thng vi m ng|y xa vn cn nu cha chuyn ha, cha l|m mi c. Nu tip xc s}u sc c vi hin ti th chng ta tip xc c vi qu{ kh. Tng lai cng vy! L|ng Mai chng ta hc rng, lo lng v tng lai l| v ch ti v phng ph{p bo m c c mt tng lai tt p l| qun l hin ti cho |ng ho|ng. Qun l hin ti cho |ng ho|ng l| c{ch duy nht c th x}y dng tng lai, tuy tng lai cha ti nhng ta c th s ti n ri. Tt c nhng g ta l|m cho hin ti l| l|m cho tng
65 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 3

lai. Tip xc v|o hin ti l| tip xc v|o qu{ kh v| tng lai. C{i thy ca chng ta l| c{i thy tng tc ch khng phi chng ta ch ni: Qu{ kh khng cn, tng lai th cha ti, ch c hin ti thi!. Hin ti ca ta khng phi l| c{i g c th tn ti c lp ngo|i qu{ kh v| tng lai. Tuy ni qu{ kh khng cn, tng lai th cha ti, nhng k thc trong s thc tp ta thy qu{ kh v| tng lai nm trong gi}y pht hin ti. Nh vy th chng ta i theo s{t v| rt gn vi gi{o ngha Hoa Nghim, c{i mt cha c{i tt c, m| khng cn vng v|o c{i thng, c{i ng. Chng ta khng kt v|o nim thng v| nim ng. Ph{p mn L|ng Mai l| nh vy. Chng ta nghe li c Th Tn dy: qu{ kh khng cn, tng lai th cha ti th phi hiu mt c{ch thng minh. Nu ngh rng c Th Tn ph nhn qu{ kh v| tng lai, ch cng nhn c hin ti thi th chng ta hiu mt c{ch khng thng minh. Qu{ kh, hin ti, tng lai u l| nhng nim. Trong qu{ kh c cha ng hin ti v| tng lai, trong hin ti c cha ng qu{ kh v| tng lai, c{i hiu l| c{i hiu ng. Bn M c mt trit gia tn l| William James, trong t{c phm Psychological concepts, ng cng c ni ti nim v hin ti. James ni rng: Hin ti khng phi l| mt s{t na, khng phi l| mt li dao sc, khng c chiu d|y. Hin ti lun lun c chiu d|y (dure, duration). Thi gian l| nh vy! Theo William James, hin ti khng phi l| mt ng d|i sc bn m| hin ti l| c mt chiu d|y v| mnh ngi trn chiu d|y m| ngm v tng lai v| qu{ kh. ng ta v d c{i khong mnh ngi l| mt c{i yn nga, mnh ngi nhn v pha trc m| thy tng lai hay nhn v pha sau m| thy qu{ kh. Trong thi gian d ch l| mt, hai hay mi s{t na th trong thi gian cng c mt ngi i. Nhng theo l v thng th ngi i khng c, ti v ngi i ca gi}y pht trc khng ging ngi i ca gi}y pht sau. V vy nhn v|o thi gian i, chng ta thy ngi i khng c. Nu ngi i c tc l| c ng, m| nu ngi i khng c
66 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 3

th l|m g c h|nh ng i. Khng c m}y th khng c bay, khng c hoa th khng c n. l| mt b|i th ti l|m nm 1968 British Museum. B|i th l| s qu{n chiu ca ti ch khng phi l| s m mng. Nu qu v m ra tp th Th tng m v| mt tri tng ht th qu v s thy b|i Ting gm s t ln bt u bng c}u: My bay, my trng bay Mt a tng vi n Bay vn l my N l hoa vy. Nu khng c m}y th l|m g c bay? Nu khng c hoa th lm g c n? Nhng c}u th l|m sao mnh hiu c khi mnh khng bit l| s thin qu{n ca t{c gi: My bay, my trng bay Mt a tng vi n Bay vn l my N l hoa vy. Tng vi mt a n My trng tng cm bay Khng my th khng bay Khng hoa th khng n. My l bay Hoa l n. Nu khng c ch th th khng c h|nh ng. M| nu cng nhn c ch th th chng ta cng nhn c ng. Trn thc t iu khng ng, ti v tt c u bin chuyn trong tng gi}y tng pht. Tm ch th khng c th l|m sao tm ra h|nh ng? Vn h kh thi, nhi ng hu kh php. C ngha l|: L|m sao trong thi gian i m| ta tm ra c h|nh ng i?
67 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 3

Nhc ly kh php, kh thi bt kh c: Nu nh khng c h|nh ng i (act of going) th c{i m| ta gi l| thi gian i l|m sao c c? Khi nhn que dim th chng ta khng thy la. Khi qut que dim ln th thy la, chng ta ni ngn la ti. Nu c ngn la th c s ti. Chng ta hi n ti t }u? N ti vi t c{ch mt thc th, n t ch khng m thnh ra c. Ti c ngha l| t khng m| tr th|nh c. (Coming means coming into existence). Trong h|nh ng ti phi c ch th ti. Ch th ti tm }u? Anh l| ai? Ti sao m| ti }y? Em l| ai, c g m| ti }y? l| cng {n ca chng ta. Ai l| c{ i g? C mt c{i g gi l| ai khng? C mt thc th gi l| ai khng? C mt ch th khng? (Someone is coming. Who is this someone?). Cng nh trong thin tng c cng {n: Ai l| ngi nim Bt? Nhng ngi thc tp cng {n phi bit rng, thy Long Th cng tng thc tp nh vy v| thy gip mnh thc tp cng {n . Ngn la i ri! Chng ta c tic thng, c ho|i nim khng? Ngn la i }u? N c tht i hay khng? V| n c thi gian i khng? Thi gian n cn c i, thi gian l| bao l}u? Chng ta l| nhng ngi rt bn rn, bn rn l|m n, x}y nh|, bn rn i tm cng vic l|m, bn rn con c{i. Chng ta c th gi chim nghim v nhng t|i n|y hay khng, nhng t|i thit yu cho s sng? Chng ta sng m| chng ta khng bit chng ta l| ai? Ngn la ti nh l| mt thc ng. N ang cn , n vn ang cn, nhng chng ta bit ng|y mai hay mt l{t na n s khng cn. V| b}y gi th ngn la i. Trc khi ngn la i th ta khng thy c s i. Khi ngn la i ri th ta cng khng thy c s i xy ra. Khi i th ta cng khng thy thi gian i d l| ch trong mt s{t na. Ti v sao? Ti v khng c ch th i, m| khng c ch th i th cng khng c h|nh ng i. Sau n|y gi{o l Duy Biu gip chng ta thy c nhng iu m| thy Long Th mun ni bng bin chng ph{p. Duy Biu c ngha l| ch c s biu hin m khng c s pht sanh, ch c s n tng m khng c

68 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 3

s tiu dit. (This is only the manifestation, this is no birth, no death. This is no coming, no going). Nhn vi t c{ch Duy Biu l| mt c{i nhn kh{c ta c th hiu c vn . Chng ta ni: Ngn la }u? Anh l| ai? Anh s ti nhng anh t }u ti? Anh s sanh v| anh s dit!. Chng ta thy nh vy! Nhng tht ra, nhn cho k, ta thy khng c g sanh v khng c g dit. Khi iu kin hi t y th anh biu hin, khi iu kin khng y th anh n t|ng. C{i nhn ca Duy Biu gip cho chng ta thy c iu . ng v phng din ph{p tng, ta cng thy c t t{nh khng ti khng i ca s vt. Khi mt ngi ta quen hay ta thng n t|ng th ta khng khc, v ta bit rng khng phi l| mt s ra i. khng phi l| t c m| tr th|nh khng, going out of existence. Trong khi ngi c, ta khng ni ngi l| ti, v vy khi ngi khng biu hin th ta khng ni ngi i (going out of existence). S d chng ta ni ngi khng cn na (has gone out of existence) l| ti v trong lc ngi biu hin ta cho ngi l| c, c theo nhn thc nm bt ca ta, cho nn khi ngi n t|ng ta mi b ci khng nm bt. }y l| mt s thc tp v t do, v Nit b|n l| t do. C ngi dch Nirvana l Freedom. T do do tho{t khi nhng nim, khng b nim nm bt, trong c nim c, khng, ti v i. Thy Long Th l|m theo c{ch ca thy gip cho ta c c t do . Thy V Trc cng l|m theo c{ch ca thy gip cho ta c c t do . Thy Nht Hnh cng c c{ch ca thy gip cho ta c c t do . Em khng phi to sinh m ch l biu hin Biu hin l| mt danh t c th gip ta tho{t khi nim sanh, dit, ti, i. Nhng nu khng khn ngoan th ta vn b kt nh thng. Ai biu hin? Thy c biu hin trong {nh s{ng ca v thng, v ng th ta vn cn an tr trong tu gi{c ca c Th Tn.

69 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 3

B}y gi chng ta th thc tp qu{n chiu ngn la m| chng ta gi v nh l| mt c{i tng. Qu v c th thy c ngn la trong c{i v tng ca n. Qu v c th thy ngn la trong dim sinh, trong cng g, trong dng kh, ti v ta bit nu khng c dng kh th ngn la khng ph{t hin c. Ta phi thy c ngn la trong c{i v tng ca n. i tm Bt cng vy, chng ta phi tm Bt trong c{i v tng ca Ng|i. Bt c dy: Nhc d sc kin ng D m thanh cu ng Th nhn hnh t o Bt nng kin Nh Lai. Tc l| nhng ngi n|o mun thy ta qua sc, mun tm ta qua }m thanh th ngi vn i theo con ng nghing v| kh thy c ta. B|i k mun ni l| chng ta phi i tm Bt trong c{i v tng ca Ng|i. Vy chng ta i tm ngn la trong c{i v tng ca n. M| tm c ngn la trong c{i v tng ca n th cng tm thy Bt v| cng tm thy ta. Tm bng c{ch qu{n chiu, ta phi nhn cho s}u thy rng ngn la khng th c cha ng trong nhng c{i thng hay nhng c{i hp gi l| hp ti, hp i, hp cn, hp mt, hp c, hp khng. Lc ta mi thy c bn cht ch thc, thy c ch}n nh (suchness) ca ngn la. Khi thy c ngn la nh vy ri th ta cng c th thy c Bt nh vy, thy c ngi thng ca ta nh vy, thy k th ca ta nh vy. Lc t}m ta hon ton rng rang, khng b bt c c{i g nm bt na c. Chng ta ni: Ngn la i! Ta thy ngi! Bn cht ca ngi l| khng c, khng khng, khng sanh, khng dit. Khi nhng iu kin hi t li th ngi biu hin cho ta thy. Ta thy ngi th ta cng khng ngh rng ngi c hay ngi khng. Khi ngi biu hin, trong nhn thc ta thy ngi khng c cng khng khng th khi ngi khng biu hin c l do g m| ta phi khc }u? Ta thy c r r|ng thc ti ca ngi l| khng ti v| khng i, ta khng b nim ti - i r|ng buc.

70 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 3

l t do ln! Chng ta sinh ra trong o Bt l| mt hnh phc rt ln ti v ta c c hi ln tip xc vi c{i gi l| t do ln, l| Nit b|n. Nit b|n ang nm ngay trong hin ti. Ngn la n|y ang an tr trong Nit b|n. Ta mong c, tic thng l| ti v ta khng cng ngn la, ta khng trong Nit b|n m| thi.

Bi k 4
Nhc ngn kh thi kh Th nhn tc hu cu Ly kh hu kh thi Kh thi c kh c. ang i m| c i Ni vy l| v l Khng i c ang i ang i t mnh i. Nhc ngn kh thi kh. C ngha l|: Nu ni rng c c{i i trong thi gian i. Th nhn tc hu cu. Th nhn l| ngi . Cu l| li. Th nhn tc hu cu l| ngi c li. Ngi ni rng, trong thi gian i c c{i i l| ngi mc phi li lm. Ly kh hu kh thi, kh thi c kh c: Ngo|i c{i i m| c thi gian i, ni nh vy ging nh l| thi gian i ang i. Thi gian i thay cho ch th (actor) l|m h|nh ng (act). Phi c ch th i, m| chng ta }u thy c ch th i? Ging nh l| ch c thi gian i v| c{i s i xy ra thi. Nh vy th chnh c{i thi gian i n i ch khng c ch th n|o c. l| thy Long Th dn ch th v|o ch m ming ra khng c na. ang i t mnh i, ting Anh l time of going is going by itself. Chng ta bit c ba nim: nim v ngi i (ch th i), nim v i (h|nh ng i) v| nim v thi gian i. Trong thi gian i, ta thy c ba th: ngi i, ng t{c i v| thi gian i. Nhn di {nh s{ng
71 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 4

ca v thng v| v ng th chng ta thy khng c ngi i, khng c s i. Nu ngi i khng c th l|m sao c s i? C{i m| ta gi thit l| thi gian i, khng c l chnh thi gian i n ang i hay sao? B}y gi chng ta tp nhn di {nh s{ng ca biu hin, ca n t|ng v| ca nh}n duyn. Ngn la n|y, nhn cho k th n khng tht s ti. Trong nim ti th phi c ngi ti, m| c ngi ti th c ngha l|, trc khi ti n c ri. Nu c ri th cn g phi ti na? l| mt trong nhng b|i chng ta hc: Nu qu c sn trong duyn ri th }u cn sanh ra na? B}y gi chng ta khng dng danh t sanh m| dng danh t ti. Ti th phi c ai mi ti c ch! Khng c ch th ti th l|m sao c ng t ti? Khng c m}y th l|m sao bay? Khng c hoa th l|m sao n? V vy cho nn nim ti l v l nu khng c nim ngi ti, m| nu c ngi ti th ti ri, cn g c s ti na? B}y gi chng ta kt v|o nim l| ngn la ang c. Chng ta khng bit rng ngn la n|y, trong {nh s{ng ca duyn sinh, th n sinh dit trong tng gi}y pht. Thc ti ca n l| khng thng, khng ng, khng c cng khng khng, khng ti cng khng i. Chng ta hay b kt v|o nim l| ngn la ti v| ang c. Chnh v kt v|o nim ngn la ti v| ang c cho nn sau n|y ta kt v|o nim ngn la khng cn na v| i. Nhn v|o ngn la nu ta thy c bn cht khng ti, khng i, khng c, khng khng ca n; th sau khi n khng cn biu hin, ta cng khng b vng v|o nim khng c v| i khng phi tip tc su au, than khc. Ta bit c{i m| ta gi l| i chng qua ch l| s n t|ng thi. V d nh b}y gi chng ta qu{n chiu khng gian n|y. Khng gian n|y c v yn lm, n khng c m|u sc v| }m thanh. Nhng ta bit c{c |i ph{t thanh v| truyn hnh lin tc gi i nhng tn hiu ln trn v tinh v| v tinh chuyn v di chng ta. Ch cn c mt m{y truyn thanh hay truyn hnh, m ra th t nhin ta nghe ting la, ting bn sng, ta thy m|u trng, m|u en, m|u , m|u v|ng... Lc
72 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 4

th ta ni c, nhng lc cha m m{y }u phi l| khng. Nhng tn hiu y ry trong h khng nhng ti v theo thi quen nhn thc hng ng|y ca ta nn ta ni l| khng c. Ta sng trong s u m, ta b kt v|o nim c, khng. Chnh s u m ca ta mi l| vn ch khng phi chuyn c hay khng c ca ngn la. Ta c ngh rng, c{i l|m ta au kh l| ngn la: Anh ti l|m g, b}y gi anh i cho em kh!. Nguyn do khng phi ch . V vy, c sinh ra trong gia nh t}m linh o Bt l| mt c hi t ti t do. Thi gian ca ngi tu tp phi c s dng l|m chuyn , chuyn l| quan trng nht. Khi gii phng c cho mnh ri th ta mi c th gip cho ngi kh{c. C{i t do ca ta l| v kh ca ta, nu mnh khng c t do th ta khng gip ai c. T do n|y t c khng phi do }n hu ca mt ng thn linh m| l| do s qu{n chiu ca ta. Nu ta cn b nm bt, cn b kt, cn su au tc l| ta cha c t do. Cha c t do th ta cha gip c ta, ng ni l| c th gip c ngi kh{c. Khi chng ta chng minh, khng c ngi i v| khng c h|nh ng i nhng c thi gian ang i, th bun ci qu{. Nh vy ging nh l| thi gian ang i chnh n i, l| mt iu v l. Chng ta thy rt r rng, phng ph{p n|y l| phng ph{p bin chng gip cho ngi ni thy c c{i v l ca nhng iu h ni h ng nn ni na.

Bi k 5
Nhc kh thi hu kh Tc hu nh chng kh Nht v vi kh thi Nh v kh thi kh. ang i m| c i Th c hai th i Mt gi l| ang i Hai l| ang i i.
73 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 5

Trong thi gian ang i m| c thc ti i ang din bin th cng nh l| ni c hai th i: mt gi l| ang i, hai l ang i i (ang i lm h|nh ng i). Nu ni rng, trong c{i ang i c c{i i, th c hai th i: th nht l| thi gian ang i (kh thi) v| th hai l| s i ca kh thi (kh thi kh). Trong khng c ch th i v ch th ang sng, ang c mt. Nhng chng ta nhn ch th vi con mt v thng, v ng hay vi con mt ca thng, ca ng? Nu nhn ch th vi con mt v thng, v ng th chng ta kh{m ph{ ra rt nhiu, trc ht l| kh{m ph{ ra s u m ca mnh, nhng nm bt, nhng c{i kt ca mnh. Trong lc sng i sng hng ng|y nh ra b{t, lt rau, l{i xe, l|m vn, ti c}y, ta phi bit s dng th gi nhn ta, nhn ngi kia, nhn c}y, nhn c thy c t t{nh (ch}n nh) ca vn vt. Nh vy t t ta tho{t ra khi nhng si d}y r|ng buc ta. Tp nhn nh vy l| cng phu. }y l| tinh hoa ca o Bt. Ti v tt c nhng t}m h|nh nh s hi, bun thng, mc cm u ph{t xut t nhng nim c/khng, ti/i, ta/ngi. V d khi ta i ngang qua cng nh| ca mt ng nh| gi|u, ta thy nhng c{i nh ng rm, chung g| v| va ng la. Ti ta ngho qu{ nn thy nhng c{i ta ham: Tri t! C chung g| nh vy chc l| sng lm! Nu c va la nh vy th sng nht! C ng rm nh vy th nu cm c nm cng khng ht!. Ta thch qu{, th|nh ra ta b kt v| ch m c nhng th thi. Ta khng bit l| trong nh ng nh giu cn c nhng t khm, nhng c}u i, nhng bc tranh, v| rt nhiu v|ng ngc qu gi{. Trong o Bt cng vy. Ta ti vi o Bt, ta thy c v|i ph{p mn l|m cho mnh khe, mnh nh. Ta thch qu{, ta nm nhng c{i {p dng v|o i sng hng ng|y, min sao th c l| c ri. Ta khng i s}u v|o kim nhng c{i qu gi{ nht ca o Bt. Phn ln trong chng ta, th c, sng c, mm ci c l| tha mn ri, chng ta khng chu i s}u v|o trong nh| c nhiu gia bo. Gia bo l| nhng tinh ty ca Pht ph{p, tc l| t cho c v y,
74 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 5

t cho c Nit b|n, t cho c c{i thy l|m th{o tung ra ht nhng si d}y r|ng buc mnh. l| ho|i bo ln lao nht ca ngi tu. Kt v|o c{i cha, kt v|o c{i hi, kt v|o mt nhm ngi, vui, bun, m c, x}y dng vi nhm ngi , vi c{i t}m ca mnh; nu m| chng ta b kt v|o nhng th th hi ung, rt ung! Th|nh th hc v phng ph{p chuyn ha cn gin bt gin mt cht, sng st, c th mm ci c, ni c vi ngi kia mt v|i c}u d thng cng hay; nhng khng phi l| ho|i bo s}u sc nht ca ta. Ho|i bo s}u sc nht ca ta l| t do ho|n to|n. V vy cho nn phi h th cng phu, phi sng cho c quyt t}m. l| ch kh ca bc i trng phu m| ta phi theo ui, phi thc hin cho c! Nhc kh thi hu kh Tc hu nh chng kh Nht v vi kh thi Nh v kh thi kh. ang i m c i Th c hai th i Mt gi l ang i Hai l ang i i. ang i m c i, c ngha l| trong thi gian i c xy ra chuyn i. Nh vy l| c hai th i: th nht l| h|nh ng ang i v| th hai l| h|nh ng ang i ca thi gian ang i. Ni ti chuyn i, chng ta thy c ba yu t: - Th nht l| ngi i - Th hai l| hnh ng i - Th ba l| thi gian i Tc l| khung cnh trong xy ra chuyn i. B|i n|y ni ti h|nh ng i v| thi gian i.

75 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 5

Nhc kh thi hu kh. C ngha l|: Nu trong thi gian i m c ci i. (If during the going time there is the act of going). Tc hu nh chng kh. C ngha l|: Nh vy l| c hai c{i i: c{i i th nht l| thi gian i (kh thi, the time of going) v| c{i i th hai l| c{i i ca thi gian i (kh thi kh, the going of the going time).

Bi k 6
Nhc hu nh kh php Tc hu nh kh gi D ly kh gi Kh php bt kh c? Nu c hai loi i Th c hai k i Nu t{ch ri ngi i i sao nm bt c?

Bi k 7
Nhc ly kh gi Kh php bt kh c D v kh php c H c hu kh gi? Nu khng ch th i ng t{c i khng th|nh ng t{c i khng L|m sao c ch th?

Bi k 8
Kh gi tc bt kh Bt kh gi bt kh Ly kh bt kh gi V tam kh gi.

76 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 6

K i |nh khng i K khng i khng i Ngo|i i v| khng i L|m g cn c i? Khi c Th Tn i vi thy A Nan th c Th Tn cng dng ngn ng thng thng m| chng ta hay dng: Thy A Nan, thy c mun leo ln ni chi vi ti khng?. C ch thy, ch ti, ch leo hay khng leo. Ng|i cng s dng ngn ng thng thng ca chng ta. Ng|i cng ni ti v| thy, ti v| anh, ti v ng. Trong kinh, ngn t cng c s dng nh c}u m| ph{i Kinh Lng B (Sautrntika) hay trch dn: C mt ngi m| s xut hin em ti bit bao nhiu li lc cho nhng ngi kh{c. Ngi l| ai? Ngi l| c Th Tn. (There is a person whose appearance on earth benefits so many living beings. Who is this person? The Buddha). Mnh thy r r|ng l| c ngi, c s xut hin ca ngi v| c li lc cho nhng ngi kh{c. Cn c v|o , c{c thy trong Kinh Lng B ni c ci ta, c ci ngi, c ci i, c c{i ti ch khng phi khng c. l| ngn t m| mi ngi u chp nhn. Nhng khi ngi gi{c ng s dng nhng danh t th ngi gi{c ng khng b kt v|o n v h coi nhng danh t, nhng kh{i nim ch l| gi danh (conventional designation). Khi ta gi s c l| Thanh Trang th ch dng ch mt thc ti v| ch l| mt gi danh (conventional designation) dng cho tin li thi nh ch ngi (c ngi) hay c s xut hin ca ngi v| s li ch cho nhng ngi kh{c. Nhng danh t nh ngi, xut hin, li ch, ngi kh{c, u l| nhng gi danh, tc l nhng giao c chng ta dng cho tin li vy thi. Nu i s}u v|o thc ti th chng ta thy r l| thc ti ca s c Thanh Trang, thc ti ca Bt Thch Ca hay ca thy X{ Li Pht v.v.. vt tho{t c{i gi danh . Gi danh cho chng ta mt kh{i nim rt hn hp, rt tng i v thc ti. Khi i s}u vo thc ti, ta thy thc ti khng b kt v|o nhng gi danh kia.
77 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 8

Trong ngn t thng ng|y, chng ta ni c i, c ti, c ng, c ti, c ta, c ngi, c sanh, c dit. Nhng khi i s}u v|o thc ti th ta thy nhng danh t, nhng gi danh khng cn ni ln c s tht na. V d nh khi ta ni: Ti ght b ti, ti ght m ti ti v b m ti l|m ti au kh sut i!. C{i ght , c{i au kh c ph{t sinh trn mt c{i kt v nhn thc. C{i kt v nhn thc l| ta cho rng b ta hay m ta l| mt thc ti kh{c v| ta l| mt thc ti kh{c. S d s au kh, s hn gin bng ra c l| ti v ta b kt v|o gi danh. Nhn cho k, ta thy trong b ta c ta, trong ta c b ta, trong ta c m ta v| trong m ta c ta. Thy c iu , ta vt tho{t gi danh v| tip xc c vi chiu s}u ca s tht. T nhin nhng bun au, nhng gin hn ca ta tan bin. Mc ch ca s tu hc l| l|m sao t bnh din ca hin tng chng ta i ti c bnh din ca bn th, t bnh din ca gi danh chng ta i ti bnh din ca Trung o. Trung o l| s vt tho{t tt c nhng gi danh. Khi ta thy ta l| s tip ni ca b ta, b ta c nguyn vn trong tng t b|o ca ta th t tng gi l| khng mun dnh lu g ti b, ta l| kh{c, b l| kh{c khng th n|o xy ra. Ta khng th n|o l| mt thc ti ring bit, c lp ngo|i b ta c. V vy s gin hn, s hn th khng th n|o c c v| t t s chuyn ha s ti. Mt t sng s hi v chuyn cn-mt, thp-cao, ln-xung, ti v t sng khng bit n l| nc. Nu n bit n l| nc ri th ln n khng s m| xung n cng khng s. C hnh thc hay khng c hnh thc th n cng khng s. iu n|y quan trng ch l| chng ta vt c nhng gi danh i ti c chiu s}u ca thc ti gi l| Nit b|n. Nit b|n l| mt thc ti vt tho{t tt c nim nh nim ti v| ngi, ln v| xung, ti v| i, mt v| nhiu. Thy Long Th c c{ch ca thy gip chng ta vt tho{t nhng gi danh. Bin chng ph{p ca thy cho ta thy rng, ngn ng ca ta, cn c trn nhng gi danh, {nh la ta rt nhiu. Thy Long Th mi chng ta kh{m xt nhng gi danh tm thy trong
78 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 8

nhng m}u thun. Khi thy c m}u thun th ta tho{t khi gi danh v| i s}u xung c thc ti. Nu b kt v|o nim ta v| ngi, t sng n|y v| t sng kh{c th ta vn cn s s hi, lo }u. Khi vt tho{t c nim ta vi ngi, th t nhin nhng au kh, nhng bun lo u bin mt. Ta thy ta l| tt c. t sng thy mnh cng l| nc. B}y gi chng ta hy tng tng, ch tng tng thi, ti v trong thc ti th n khng c. Ta tng tng ra mt ng ranh gii gia hin hu v khng hin hu, tc l| ranh gii gia c{i c v| c{i khng. }y ch l| tng tng thi, ngi thng minh th khng b kt v|o v d. C mt ngi ang bn ci c v| t t i ti ranh gii ca ci khng v| mai n|y th ngi s khng c. i l| i t c{i c ti c{i khng (hoc c th ngc li, t c{i khng i v c{i c). l| nim v sinh dit (ti i) ca chng ta. Chng ta hy tip tc tng tng, ngi n|y i t bn n|y ranh gii ca c{i c t t sang bn kia ranh gii ca c{i khng. l| thi gian i, t c m| tr th|nh khng c (hay ngc li t khng c m| tr thnh c): - Trong giai on th nht ta thy ngi cn nguyn trong lnh vc c. - Trong giai on th hai ngi tr th|nh 2/3 c v| 1/3 khng c. - Trong giai on th ba ngi ch cn 1/3 c v| 2/3 khng c. - Trong giai on th t th ngi ho|n to|n khng c. giai on th nht, th hai v| th ba, ta ang cn sng, nhng ta cng ang cht t t. Thi gian n|y gi l| thi gian i. Trong khi i phi c: thi gian i, ngi i v| h|nh ng i. Thy Long Th mi ta quan s{t chuyn . Trong giai on th nht, ta thy c ngi i ang cn nguyn vn, cn ni c, cn trng tri c, cn c k c. Ri ngi i bt u r xung cho ti khi s r tr th|nh

79 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 8

ho|n to|n th mi gi l| ngi i qua bn kia c. Nu qua ti bn kia m| ngi vn cn, tc l| ngi khng c i, ti v i l| t c m| sang khng (going out of existence). Nu qua bn kia m| cn th }u c th|nh khng c? Th|nh ra chng ta phi xt li c{ch ta suy ngh, ta b {nh la rt nhiu. B}y gi chng ta v d c mt s ch hay mt s c mun ra i. }y l| cha ra i, ri ra i mt t, ra i nhiu v| tip na l| ra i ho|n to|n. B}y gi c{c s c, s ch t hi l| ta ang }u? Ta ngh l ta cha ra i, ta cn mc {o tu, ta cn l| s c, cn l| s ch. Nhng m| cha chc, ta phi coi k li, ti v c th n bt u rt xung m| ta khng hay. C{i b t}m, c{i ch hng tu o ca ta bt u rt bt ri. Ta l| ngi ang i m| ta khng bit. Khng c c{i g xy ra mt ln, n xy ra t t. C{i cht ca mt v thy tu xy ra t t (The death of a monastic takes place slowly). C khi nhn thy nh vy nhng k thc l| ri xung ht ri. Ta tng ngi cn bn n|y nhng k thc l| bn kia cho nn chuyn i hay khng i, ta phi xt rt l| k. Ngi tu s cng ging nh bt c mt hin tng n|o kh{c, nh mt c}y n cy hay mt que dim. Khi ngn la ph{t hin ri th n phi c nui dng bi nhin liu ca que dim v| ca dng kh xung quanh. Nhng iu kin nui dng ngn la l| que dim phi d|i v| dng kh phi c mt th que dim mi c th ch{y ho|i c. Nu ht mt que dim, chng ta c th ly mt khc g hay mt que dim kh{c nui ngn la. i ca mt thy tu cng nh mt ngn la, n phi c nui dng bng nhng thc phm m| ngi tu cn. Thc phm l| b t}m, tc l| tnh thng, l| ch nguyn tu tp mnh v| ngi. Nu khng c nui dng th ta ang cht, ta ang i ch khng phi khi ta khng cn mc {o ngi tu th ta mi i. ng v phng din c th, cm th hay tri gi{c cng lun lun c s chuyn bin, lun lun c s ri rng. C th chng ta, sc, th, tng, h|nh, thc, lc n|o cng c s ri rng, c s dit. Nhng t
80 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 8

b|o cht i trong mi gi}y pht; nhng cm th, tri gi{c cng thay i, cng cht i trong tng gi}y pht. C{i cht xut hin trong mi gi}y pht ca i sng hng ng|y. C{i sng cng vy, n cng i v|o trong tng gi}y pht ca i sng hng ng|y. Input v| output xy ra mi gi}y pht. Khng phi i ti c mt ln mc n|o th mi c c{i t, c{i sanh t t nhng cho c{i t. Sinh t xy ra trong tng gi}y pht ca i sng hng ng|y. C{i t h tr cho c{i sinh v| c{i sinh h tr cho c{i t. Nu ni c i th lc no ta cng ang i. Nu ni c ti th lc no ta cng ang ti. Chng ta ang i v| ang ti trong mi gi}y pht ca i sng hng ng|y. Khi th ra mt hi, th hi th ra l| mt s ri rng t trong ta i ra. Khi ht v|o mt hi l| ta a nhng yu t khc v|o trong ngi. Hi th v|o ca ta c th l| hi th ra ca ngi kia, chc chn l| trong hi th ca ta c hi th ca ngi kia. Qu v c qu{n chiu i ri thy! Chng ta ngi trong phng n|y, gn 200 ngi, tt c chng ta u ang th. Hi th ra ca mt ngi, th n|o nhng ngi kia cng ht v|o. Ta ht v bng mi v| n chm v|o da tht ta. C s i qua, i li, i ti, i lui rt l| mt thit. l| ni v c th. V t}m h|nh cng vy, tc l| nhng bun, vui, nhng cm th hay tri gi{c cng bin chuyn nh vy. V| chng ta lin h rt mt thit vi nhau. Tt c nhng chm hi t hay chm ph}n k xy ra trong tng gi}y pht cho chng ta thy r r|ng l| c{i i v| c{i ti xy ra trong tng gi}y, tng pht. Nhn cho k ta khng thy c mt k i m| c nhn thc nh mt thc ti ng nht, bt bin. Chng ta tng tng, c{i m| chng ta i qua l| thi gian v| khng gian thi ch ngi i vn cn l| ngi i, ngi y vn cn l| ngi y. Nhng k thc khng phi nh vy, ti v v thng trong tng giy tng pht cho nn ta khng tm c thc th ca ngi i. Ngi i chnh l| s i, ngi i khng cn l| ngi i na trong hai gi}y pht ni tip nhau.

81 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 8

Nu ta tng tng ngi i vn cn nguyn vn trong khi i th l| mt sai lm. Ta b kt v|o nim ngi i, m| kt v|o nim ngi i th kt v|o nim i, kt v|o nim i th kt v|o nim thi gian ang i. Ta b kt v|o nhng gi danh. ng chia ranh gii c - khng , n c tng pht, tng gi}y ngay bn n|y th ta thy rng s ph}n chia gia bn c v bn khng c l| sai lm. V vy ta c kh nng ly i c{i ranh gii m| ta tng tng ra. Chng ta c th thy c{i m| ta tng l| khng c , tht ra l| n c trong gi}y pht hin ti. C{i c v ci khng c i i vi nhau nh bng vi hnh trong bt c lc n|o. Cng vy, c{i i v ci khng i i i vi nhau rt s{t. B}y gi l| nim i i vi nim ti. Khi ni ti th ta ngh l| t ch khng c m| tr th|nh ra c (coming into existence, going out of existence). V d ngn la. Nu ni n t h khng ti th khng ng. Chng ta tng tng ra c mt pha gi l| khng, ri t pha i sang pha c, v| ta ni l| c ti (lai). Rt l| oan! Khi b kt v|o tng gi l| ngn la, m|u hng, nng, c th t ch{y th ta cha thc s thy c ngn la. C{i thy ca chng ta cn b kt v|o tng. c Th Tn ni: Ngi n|o mun thy ti qua hnh sc th ngi cha thy c ti. Nhc d sc kin ng D m thanh cu ng Th nhn hnh t o Bt nng kin Nh Lai. Ngn la cng c th ni nh vy: Nu c{c bn mun nhn din ti qua hnh nh, m|u sc v| }m thanh th c{c bn cha nhn ra c ti }u! Ngn la cng c th ni nh c Nh Lai. Chng ta cng vy. Khi ngi ta c mt nim v mnh, mnh c th ni vi h: Bn i! Bn ng tng ti l| c{i hnh nh bn to ra trong u ca bn. Khng phi vy }u! Ngn la cng ni nh vy. N s ci bn.

82 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 8

Khng nhng c Th Tn, ngn la, m| tt c chng ta, mi s, mi vt trn i u c th ni nh vy: ng nhn din ti qua c{i tng ri phi kh! Khi nh}n duyn y l|m cho mt c{i g biu hin th ta ng ni n l| c; trc khi n biu hin th ng ni n l| khng c. Tht ra, khng c chuyn i (kh) v| khng c chuyn ti (lai). Ngn la , trong khi biu hin, th n c nui dng bng nhng cht liu nh g, dng kh v| nhng iu kin thun li kh{c (Tng thng duyn). Khi c mt iu kin ngc li th ngn la ngng s biu hin. N khng phi t lnh vc c i v|o lnh vc khng. N khng c i! Ta hi: Ngn la i! Em i }u ri? Ngn la ni: Em }u c i! (I have gone nowhere. I have come from nowhere). l| ngn ng ch thc ca ngn la. Trong b|i Trng ca Avril, ti c vit mt c}u: Em khng phi to sinh m ch l biu hin (You are not a creation, you are a manifestation). C}u rt ng vi tinh thn ca Trung Qu{n. Ba kh{i nim: k i, khi i v| h|nh ng i da v|o nhau m| c v| n khng c thc th. N ch l| nhng gi danh. Nu ta b n la gt th ta au kh v| ta s au kh d|i d|i. }y khng phi l| trit l, }y l| s khai th cho ta thy c mt mi ca thc ti vt tho{t nhng kh au. Thy Long Th ni ba nim, k i, c{i i v| thi gian i l| ba nim ca chng ta. Ba nim n|y nng v|o nhau m| c th|nh lp. nim n|o trong ba nim cng l| gi danh, l| ngn ng m| chng ta chp nhn vi nhau ch trong thc ti n khng c gi{ tr t th}n ca n. Khi s dng nhng gi danh th ta phi s dng mt c{ch rt t do ng b vng mc v|o n. Trong khi s dng nhng gi danh th ta vn an tr trong tu gi{c ca Trung o. Trong phm T ca Trung Lun c mt c}u ni ting ca thy Long Th, l| c}u: Chng nhn duyn sanh php Ng thuyt tc th khng
83 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 8

Dic danh vi gi danh Dic danh trung o ngha. C}u n|y rt quan trng, chng ta phi hc thuc lng. Chng nhn duyn sanh php, ng thuyt tc th khng: Nhng ph{p, nhng hin tng sinh ra, biu hin ra t c{c nh}n duyn, chng ti ni rng c{c ph{p u l| khng. (Everything that is manifested on the base of conditions, we proclaim that they are empty). Dic danh vi gi danh: Cng gi n l| gi danh. (We also call them conventional designations). Dic danh trung o ngha: Cng gi n l| trung o (And we also call them the middle way). Trung o l| vt tho{t c{c cp i nghch, vt tho{t c v| khng, ti v| i, mt v| nhiu, sinh v| t. Nh vy trung o l| th t{nh Nit b|n, tc l| thc ti Nit b|n vt tho{t nhng cp i nghch. Bn cht ca c{c ph{p c th c din t bng bn danh t: duyn sinh (prattyasamutpda), khng (snyat), gi danh (prajpti-upadaya) v| trung o (madhyamaka, majjhimpatipad). Bn cht ca c{c ph{p l| duyn sinh (prattyasamutpda). Khi thy c mt c{ch s}u sc tnh c{ch duyn sinh ca n ri th chng ta c th thy c n l| trng rng (snyat), khng c mt c{i g chc tht, trng cu, bt bin. Ch khng ca ting H{n c th b hiu l| khng c. Khng, ting Anh dch l| empty. Ch empty khng c ngha l| khng c, empty c ngha l| rng, rng trong rut. Ting Vit chng ta c ch trng, trng rng, ch khng phi l| khng c mt. C}y chui khng c rut trong, ta bc b n|y ti b kh{c, cui cng th trong khng c g ht. C h|nh cng vy, bc lp n|y ti lp kh{c, ta khng thy c rut. Ch empty c ngha l| nh vy, l| trong khng c ct li, khng c thc ti chc tht, bt bin. N ch l| s phn chiu, s tng hp li bng nhng nguyn do, trong n trng khng, n khng c

84 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 8

g chc tht c (emptiness, snyat). Dng ch trng rng hay hn ch khng. Ch khng c th l|m cho ngi ta hiu lm l| khng c. Ch trng rng c ngha, khng hn l| khng hay l| c. N rng tuch, n khng c mt thc ti. Nhng gi danh u l| nh vy! N c , chng ta tip nhn, chng ta c tri gi{c v n, nhng nhn cho k th n trng v n l| duyn sinh. Cng ging nh phim hnh chng ta chiu trn m|n nh, n c ch khng phi khng c. Nhng xt cho k th t n, n khng c g chc ht, khi chng ta tt in th n bin mt. C}y chui cng vy, c h|nh cng vy, c th ca ta, nm un ca ta cng vy, nn gi l| emptiness (snyat), cng c th gi l| gi danh. Nhng c{i nh ti, anh, xut hin ra ri n t|ng i, c ti, c i, leo ni vi ti, khng leo ni vi ti..., tt c u l| gi danh. Nhng nim nh sanh, dit, c, khng, cn, mt, nu ta bit n l| gi danh th ta c t do. T do l| an tr trong Nit b|n, trong trung o. Trung o l| Nit b|n, tc l| thc ti vt tho{t nim cn, mt, c, khng, chc tht hay khng chc tht. B}y gi chng ta ni ti thy Gi{c Thanh, ni ti ngi i. Trong thi gian chng ta c thc v c{i gi l| s ra i ca thy Gi{c Thanh th trong chng ta u c xc ng. N l| ting chung ch{nh nim cho c thy tr mnh. Chng ta c c hi qu{n chiu. Trong thi gian chng ta u t nhiu tip xc c vi t t{nh khng ti khng i ca thy Gi{c Thanh. C ngi tip xc c s}u, c ngi tip xc cn nhng hu nh ai trong chng ta cng u tip xc c mt phn n|o bn cht khng i khng ti ca thy Gi{c Thanh. C iu l| chng ta thc tp t qu{. Chng ta i n khi c mt ting chung ln nh vy, chng ta mi thc tp. Chng ta phi thc tp trong mi gi}y pht ca i sng hng ng|y. Chng ta phi thc tp trn bn th}n ta v| trn nhng tng kh{c xung quanh ta. V d nh ta ngh thy cn bn ta c my nm na? l| mt ting chung v| ta c c hi qu{n chiu. Thy ang c hay khng c? Thy ang i hay khng ang i? ri ta ng b kt v|o nhng
85 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 8

tng v| gi danh v nu kt v|o tng v| gi danh th ta s kh. Bn th}n ta cng vy, nhng ngi thng, ngi ght ca ta cng vy, tt c u l| gi danh. Ta phi thy c t tnh duyn sinh trong ta, gia ta vi h th t nhin nhng bun au, tht vng, nhng tic nui, gin hn s tiu ht. Cu ta tho{t khi kh au khng phi l| mt ng thn linh m| l| tu gi{c v trung o ca ta. Chng ta tng ti nh| qu|n, chng ta tng ti nh| thiu, chng ta chng kin nhng ngi g|o tht, khc than thm thit v s ra i ca ngi th}n. H tuyt vng lm, h mun cht theo ti v h c c{i thy rt rch ri gia c{i c v| c{i khng, ci sng v| c{i cht, c{i cn v| c{i khng cn, c{i i v| c{i khng i. Trong nhng trng hp , nu ta x toc c c{i m|ng kh{i nim, c{i lp gi l| gi danh kia h tip xc c vi chiu s}u th h s khng khc, khng au bun nh vy. Nht l| nu trc mt nm m| h c c hi qu{n chiu, th n lc xy ra, n gi}y pht n t|ng ca ngi th}n, h s khng au kh n nh vy. C mt iu l|, khng phi i n sau khi n t|ng th chng ta mi biu hin. Ta khng i n khi thy ta mt v|i ba nm, ri ta mi i tm mt ch b con hi hi ging thy a v tip ni ngi v ca thy nh trong truyn thng T}y Tng. Nu qu{n chiu cho k th ta thy rng, s n t|ng biu hin trong tng s{t na v| s biu hin mi cng c mt trong tng s{t na. Khng phi ch c thy mi nh vy m| qu v cng u nh vy. Mi gi}y pht chng ta u n t|ng, u cht, v| mi gi}y pht chng ta u c nhng biu hin mi. Ta phi thy c s biu hin mi ca ta, trong ta v| xung quanh ta. Cn nu b giam gi trong c{i hnh thc, c{i n|y l| ca ta, c{i n|y l| bt bin; cn nhng c{i nm ngo|i hnh h|i nm un n|y khng phi l| ca ta, th lc ta b kt v|o tng, b kt v|o gi danh. C hai loi s tht m| c Th Tn ni n v| thy Long Th cng c nhc n. Trc ht l| th tc (loka-samvrti). Loka l| th tc. l| nhng s tht m| chng ta giao c vi nhau. Khi sanh th chng ta
86 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 8

l|m mt t khai sanh, khi cht th chng ta l|m mt t khai t. Chng ta c hn l| em b cha c, b}y gi tr th|nh c cho nn ta phi ghi li em b bt u c t ng|y my. ng gi| ang c m| tr th|nh khng v vy ta phi ghi li gi cht ca ng gi| . gi l| s tht th gian (Th tc ). Chng ta phi cng nhn nhng s tht . Nhng nu ta ch sng vi s tht th gian th ta s kh v cng. Cho nn trong khi sng, chng ta phi thc tp nh th n|o, tip xc c vi s tht th hai, s}u hn, gi l| Ch}n hay Thng ngha . Ch}n (paramrtha) l| i vi Tc . Khng phi ca thy Long Th l| mun ph nhn Th tc . Ng|i ch mun ni: Qu v khng phi ch sng vi Th tc . Qu v phi vt tho{t Th tc , phi tu tp tip xc c vi Ch}n . Tt c nhng b|i k n|y l| gip chng ta nhn li Th tc mt c{ch s}u sc c th tip xc c vi Thng ngha nm s}u trong lng s vt. Con ng rt l| r: Khi qu{n chiu v tnh duyn sinh ca s vt th ta t ti c{i thy v tnh trng rng ca tt c c{c ph{p. Nu ta thy c{c ph{p m| ta kh{i nim, ta gi tn, ch l| nhng gi danh (prajapti-upadaya) th ta an tr c trong thc ti v sinh bt dit, khng c cng khng khng. gi l| trung o. Th gian ang au kh rt nhiu ti v ngi ta b kt v|o nhng nim cn c trn th tc . Chng ta phi m ra cho th gian tip xc c vi thng ngha th gian bt kh. L|m sao cho t sng tip xc c vi nc. N khng cn phi i xa, n ngi ngay ti ch m| c th tip xc c vi nc. Khi t sng bit n l| nc ri th nhng s hi, bun au, ganh t ca n khng cn na. Nhn k th chng ta hiu ra rng, thi gian i (kh thi) khng c hoc l| c trong tng pht gi}y. Thy c tnh v thng ca tt c vn vt th chng ta vt tho{t c quan nim kh thi. Kh thi khng phi l| giai on n|o nm xa trc mt chng ta m| n ang xy ra trong tng gi}y, tng pht trong i sng hng ng|y ca ta. Thy r c kh thi th nim v kh thi ca ta bin mt. Khi nim v kh thi bin mt th nim v kh (i) cng bin mt.
87 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 8

nim v thi gian i bin mt th nim v k i cng bin mt v| nim v h|nh ng i cng bin mt. Hm trc, chng ta c ni n b|i th My bay my trng bay. Chng ta bit rng m}y l| ni, l| bay. Nu khng ni, khng bay th khng phi l| m}y. Ly c{i ni, c{i bay ra khi m}y th m}y khng cn l| m}y na. V vy chng ta khng th ph}n bit m}y v| bay l| hai thc ti kh{c nhau. Trong trit hc Trung quc c ni: ng vua th l|m vua. ng vua l tc gi (actor), l|m vua l| t{c nghip (action). Qun qun c ngha l| ng vua phi l|m vua, dch ra ting Anh l|: The King kings. (The King has to king, that is why he can be called the King). S c th phi l|m s c. Nu s c khng l|m s c th s c }u phi l| s c. Thn thn, tc l| the subject subjects, the citizen citizens. Ph ph, nu cha khng l|m cha th }u c c gi l| cha. T t, the son has to son. (The king kings, the subject subjects, the father fathers, the son sons). Ting th hai l| ng t. }y gi l| ch{nh danh. Ch{nh danh l| gi ng tn ca n, m| tn ca n cng l| mt gi danh. Chng ta thy bt c mt danh t n|o cng c th l| ng t, v d nh danh t mother. Trong ting Anh r r|ng ngi ta dng danh t mother th|nh mt ng t: Please! Dont mother me!. ng c l|m m{ ti nh!. Mother l| mt danh t nhng ng thi n cng l| mt ng t, ti v h|nh ng lm m khng th t{ch ri khi t{c gi m. V d nh ta ni: This building houses many people. Ch house vn l| mt danh t nhng n tr th|nh ng t: The house houses many people. M}y bay, m}y l| bay. Hoa n, hoa l| n. Chng ta tng tng ra c mt ngi, ri ni ngi s dng mt ng t i, v| mnh gi ngi l| ngi i. Ngay trong cng c s nguy him, v ta ngh rng ngi i c th c lp vi hnh ng i. Nhng t{c gi v| t{c nghip khng th t{ch ri nhau c. Hai c{i nng nhau m| th|nh lp. iu ta s thy trong nhng b|i k v t{c gi v| t{c nghip k tip. Chng ta n li b|i k th s{u:
88 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 8

Nu c hai th i L c hai ch th Nu khng c k i Lm sao c s i? Chng ta phi hiu ch i }y l| s tht v chuyn i (the reality of going). Ch i c ngha l| t c m| i v|o khng (going out of existence). Khi ngi i cn th l|m sao c c s tht l| i? Ngi vn cn s s ra . Nu i ri th ngi }u c mt? V vy ang i cng c ngha l| cha i. Khi chng ta ni, ng y i ri c ngha l| ng y cht ri. Nu cht ri th }u cn i na? Cho nn nim ang i cn phi c xt li. B|i k th nm ni, ang i m c i, trong c m}u thun. Trong c{i gi l| ang i m c i th ta cha thy s tht i. ang i c ngha r r|ng l| ang , ang c mt. Ch H{n ca l tr (dwelling, stationary). ang i m c i c ngha l| c hai quan nim, mt l| ang i, hai l| i. Vy th c hai th i, mt l| ang i v hai l ang i n i. B|i k th s{u chng minh nim c{i ang i n i l| mt nim v l gi l| ph kh thi kh. Kh thi kh c ngha l| ang i n i. Nm b|i k tip chng minh l| ngi i khng th i. Nu k i c mt th khng th i c, gi l| kh gi bt nng kh (It is impossible for the goer to go). Bt u l| b|i k th by: Nu khng ch th i ng tc i khng thnh ng tc i khng Lm sao c ch th? B|i th hai l| b|i k th t{m: K i nh khng i K khng i khng i
89 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 8

Ngoi i v khng i Lm g cn c i? K i nh khng i c ngha l| k i l| khng i ri m| k khng i cng khng i. Nu chng ta chp nhn hai s tht th l|m g c thc ti i th ba na? Ngo|i i v| khng i th l|m g cn c c{i i th ba na?

Bi k 9
Nhc ngn kh gi kh Vn h hu th ngha Nhc ly kh php Kh gi bt kh c Nu ni k i i Th tht l| v ngha H|nh ng i khng c L|m sao c k i? Nhc ngn kh gi kh Vn h hu th ngha Nu ni rng k i i, th l|m sao c ngha c? Ni nh vy l| v l! Nhc ly kh php Kh gi bt kh c Nu la khi c{i i th k i khng th nm bt c. Ngo|i c{i i (reality of going) th ch th i (subject, author) cng khng th quan nim c. (You cannot conceive a goer outside of the reality of going). Khng l|m h|nh ng cha th l|m sao gi l| cha c? Khng c n th l|m sao gi l| hoa c?

90 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 9

Bi k 10
Nhc kh gi hu kh Tc hu nh chng kh Nht v kh gi kh Nh v kh php kh Nu k i c i S c hai th i Mt l| k i i Hai l| c{i i i Nhc kh gi hu kh Tc hu nh chng kh Nu k i c i, tc l| c hai th i. Nht v kh gi kh Nh v kh php kh Mt l| c{i i ca ngi i, hai l| c{i i ca s i. V d nh b}y gi c mt s ch ang n cm (hoc ung nc), tc l| c mt s ch v| mt h|nh ng n cm. Khi s ch n cm th c ngi n v| s n xy ra ng thi. Nhng trc , s ch cha n th s ch c phi l| ngi n hay khng? Nu khng c s ch th l|m sao c s n? Nu khng c s n th l|m sao c s ch ang n c? Quan trng nht l| ta phi thy c t{c gi (the author) v| t{c nghip (the action). Nu cn c quan nim l| tc gi c th tn ti c lp ngo|i tc nghip th l| li lm cn bn v| ta cn kt v|o ng chp. T t i s}u v|o, ta s thy nhng chi tit r hn. V d nh ta c mt c{i thc 100 ph}n (10 tc). Ta cun trn n li trong mt c{i ti. C{i ti l| c{i thc , n tn ti c lp ngo|i chiu ngang v| chiu dc ca cn phng. B}y gi ta ly c{i thc ra bt u o, th lc mi c h|nh ng o. Khi n cn nm trong ti
91 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 1 0

th ta khng th ni n ang o c. Khng th gi n l| thc o c ti v n khng o. Ta c th dng n ct c{i n|y, l|m c{i kia, nhng h|nh ng o khng c. Nu ta quan nim c mt k i tn ti c lp vi i th sai. Khi k i ng nht vi c{i i th k i khng cn l| mt thc ti c lp na. Nu ni k i i th c hai th i: c{i i ca k i v| c{i i ca s i (If you say that there is a goer that goes, there could be two kinds of going: the going of the goer and the going of the going). K i (kh gi) ang i v| c{i i (kh ph{p) cng ang i, hai th i ang xy ra.

Bi k 11
Nhc v kh gi kh Th nhn tc hu cu Ly kh hu kh gi Thuyt kh gi hu kh Nu ni k i i Tc l| c m}u thun Ngo|i i c k i V| k i c i Nhc v kh gi kh Th nhn tc hu cu Nu ni rng k i i th ngi ni phm li. Ly kh hu kh gi Thuyt kh gi hu kh Ngo|i h|nh ng i m| cn c mt k i c lp, v vy mi ni ngi i c i. Ba b|i k tip sau n|y ni v chuyn bt u, chuyn khi s ca s i. C{i g cng c s bt u. Bt u, ting H{n gi l| pht (). Nhn

92 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 1 1

v|o bt c mt hin tng n|o, chng ta cng thy c bn tng: sinh, tr, d v| dit. V d v tng sinh: chng ta c mt s s em tng lai ang php phng khng bit mnh c c Tng th}n chp nhn hay khng, c c sinh ra trong gia nh xut s hay khng? Ng|y 26 Tt sp n l| ng|y sinh ca c{c s em. Ng|y c{c s em s hin ra mt tng gi l| tng u trn {o vung. Ta ch tng sinh . Nhng nu b la bi tng sinh th ta rt php phng, rt lo s, ta d b kt v|o chuyn vui, chuyn bun. Tht ra, nhn cho k th tuy s vt biu hin nh vy, nhng bn cht ca n l| v sinh (khng c sinh). Ta c mt hp qut, hin gi ta khng thy c ngn la, nhng khi ta qut ln mt c{i th thy c ngn la sinh ra. l| tng sinh. Nhng mt ngi c tu gi{c th khi nhn v|o hp qut thy ngn la c mt trong ri. Chng ta thy ngn la tim t|ng trong nhng nh}n duyn, trong nhng iu kin ca n. Chng ta thy c, nn khng cn tng sinh chng ta cng thy c n. Chng ta gi l| s biu hin. Nu chng ta thc mc, lo }u, bun ch{n, khng bit ng|y chng ta c c sinh ra hay khng, l| do chng ta khng bit c{ch nhn s}u v|o nhng iu kin. iu kin m| y th chng ta }u cn lo lng g na, sm mun g mnh cng s c sinh ra. Sinh hay khng sinh th mnh thy trc ri. Chng ta phi thy c tnh v sinh ca n. Nhn v|o hp dim, ta thy r r|ng l| ngn la c ri. Tt c nhng iu kin c trong hp dim v| ngo|i hp dim. Trong hp th c dim sinh, c g. Ngo|i hp th c dng kh v| c hai ngn tay ca ta na. Hai ngn tay ca ta l| yu t quan trng cho ngn la biu hin. Vy th tng sinh, chng ta khng nn kt v|o n. Tng i cng vy, tng i tc l| tng dit. Trong bn tng sinh, tr, d, dit, th ch kh (i) c ngha l| dit (going out of existence). - ng i cha?
93 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 1 1

- ng i ri. Tc l| ng cht ri! Dit l| mt tng ngc li vi tng sinh. nim v dit lin quan rt mt thit ti nim v sinh. Phi nhn s}u v|o bn cht ca n ng b c{c tng {nh la. Ngo|i tng sinh v| tng dit cn c tng tr. Tr c ngha l| li. K , ngi i. Ngi i l| khng cn na, k l| ang cn sng }y. Tng cng chng tng i v| tng sinh, ng v phng din hnh thc. Mi sinh ra th cn nh b hoc cn phi thai. T giai on sinh cho n giai on dit, c mt giai on d|i gi l| giai on tr (). Trong giai on , chng ta c cm tng nh l| tht s, n l| n. K thc, n cng thay i tng gi}y tng pht m| ta khng thy c ti v ta v minh. Cho n khi ngi rng rng, mm ri th ta mi thy tng d. D c ngha l| khc. Tri i! Hi hai mi tui, hnh ti chp p nh vy, m| sao b}y gi li thm th nh vy n! Chng ta phi qu{n chiu l|m sao khi nhn s}u v|o bn tng, chng ta khng b n l|m cho lung lc, su mun v| kh au. Lc chng ta mi gii tho{t c. B}y gi chng ta xt n chuyn ti. Ti tc l| lai. Bi ny khng ni v lai m| ni v pht (lc bt u ca lai). H|nh ng lai c th ko d|i. Bt c h|nh ng n|o cng c c{i bt u (ph{t) v| c{i tiu dit (dit). Tng sinh cng c bt u sinh v| sinh xong; tng dit cng c bt u dit v| dit xong. }y l| thi gian cht v| thi gian sanh. Thy Long Th gip ta thy r hn bng c{ch qu{n chiu v c{i im bt u .

Bi k 12
D kh trung v pht V kh trung v pht Kh thi trung v pht H x ng hu pht

94 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 1 2

i ri khng bt u Cha i khng bt u Khi i khng bt u Bt u v|o lc n|o? D kh trung v pht: Ph{t l| ph{t khi, l| bt u. Trong c{i i th khng c s bt u. V kh trung v pht: Trong c{i cha i cng khng c c{i bt u. Kh thi trung v pht: ang i cng khng c s bt u i. H x ng hu pht: Vy th tm c{i bt u ch n|o? Ch n|o c th tm c c{i gi l| bt u? Trong ba thi gian, i, cha i v| ang i, chng ta khng tm ra s bt u ca c{i i. B|i k n|y gip chng ta xem xt li kh{i nim v khi ph{t ban u. (Commencer par le commencement). Phi bt u t ch bt u, nhng ch bt u tm }u, n c th c khng? V d nh s bt u ca mt s ch hay ca mt s c. Chng ta ni thi gian bt u l| v|o bui s{ng ng|y 26 th{ng chp. Nhng nhn cho k th ta thy hnh nh l| s ch (s c) bt u ri. Cng vy, c th ta bt u t trc khi m ta sinh ta ra. Nhng iu kin hm nay ta tr th|nh ngi xut gia, n c t xa, n c t v th. Ai tm ra c s bt u? Ta ni ta c xut gia, xung tc ng|y 26, nhng ch l| c{i tng thi. Nhn k th n bt u t v th. Nhng phc c ca ng b| c lin h mt thit vi vic ta c xut gia hay khng. Trong nhng iu kin cha ng c{i bt u ri. Cho nn ni bt u t ng|y hay t ch th khng ng lm. Trong ci i khng c c{i bt u, trong c{i cha i cng khng thy s bt u, trong c{i ang i chng ta tm s bt u cng khng c. Vy th chng ta tm s bt u ch n|o?

95 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 1 2

Bi k 13
V pht v kh thi Dic v hu d kh V kh h hu pht Khi i khng bt u i ri cng nh th Hai trng hp khng Cha i sao li c? V pht v kh thi Trc khi s i khi s th l|m g c thi gian i? Khi i khng bt u c ngha l| trong khi s i xy ra th khng c s bt u na. Trong thi gian cha c s khi s i th l|m sao c khi i? Dic v hu d kh S khi s i cng khng tm thy trong c{i i ri, trong khi i ri cng khng tm ra c s bt u. Th nh ng hu pht V kh h hu pht Trong khi ang i khng tm ra c s khi s. Trong khi i ri cng khng tm ra c s bt u. Trong hai c{i, i v| ang i, tm s bt u khng ra th l|m sao tm c{i bt u trong c{i cha i c? Trong c{i ang i v| c{i i tm c{i bt u i khng c, th l|m sao tm c c{i bt u i trong c{i cha i?

Th nh ng hu pht

Bi k 14
V kh v v kh Dic phc v kh thi Nht thit v hu pht H c nhi phn bit

96 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 1 3

Khng i khng cha i Cng li khng ang i Ba thi khng khi s L|m sao ph}n bit c? Trong ba thi, ang i, i v| cha i, chng ta khng tm c s khi s i (tng lai). Vy th ti sao ta quan nim c tng lai (tng bt u) trong u mnh? Trong ba c{i gi l| i, cha i v| ang i, ta tm khng ra c{i gi l| bt u, v vy cho nn khng th ph}n bit c. Khi qu{n chiu v|o bn tng, t sinh n dit, th ta thy c s tht v v ng, v thng. Khi qu{n chiu c s tht v ng, v thng trong tng gi}y pht ca thi gian sinh-tr-d-dit th ta kh{m ph{ ra ch th sinh-tr-d-dit khng phi l| mt ch th bt bin. Sinh l| c{i g sinh? Tr l| c{i g tr? D l| c{i g d? Dit l| c{i g dit? Tm ra bn cht ca ngi ng kch th tt c nhng c}u hi u c tr li. Chng ta tho{t ra khi nim gi l| nim bn tng. Nhng iu kin y cho ngn la ph{t sanh v| ngn la c tip ni. N c tip ni l| nh nhin liu. Nu n khng c tip ni th ta gi l| ngn la dit. Nhng k thc ngn la khng c dit, khng c sinh, n ch nh v|o nhng iu kin ph{t hin. Ngn la ph{t hin, v| ta chng kin c{i gi l| s ph{t sinh ca ngn la. Ngn la c phi l| t{c gi khng? N c phi l| mt thc ti t{ch ri ra khi h|nh ng hay khng? Ngn la th t. Nu khng t th khng phi l| ngn la. K i m| khng i th khng th gi l| k i. Chng ta khng th quan nim c mt ngn la m| khng t. Trc khi n ph{t hin th|nh ngn la t th ta phi thy t t{nh ca n, tc l| ta phi thy s c mt ca n trong nhng nh}n duyn gip n biu hin. Chng ta c th cm c}y n cy trn b|n v| n ch{y nh vy khong hai, ba gi ng h. Vi nhn thc v minh ca mnh, ta ngh
97 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 1 4

ngn la ti (sinh), ngn la biu hin t hi ny, n vn cn v| cng l| mt ngn la ch khng phi l| ngn la kh{c. Tuy nhin, khi ta nh li lc que dim gip cho ngn la ph{t hin th ta thy, khi ti ch}m n cy v|o que dim th ging nh l| c ngn la th hai. Ta thy c hai ngn la |ng ho|ng. Ri que dim tt. Chng ta th hi: Hai ngn la , n l| mt hay l| hai? Ngn la ca que dim c truyn v|o ngn la ca n cy, hai ngn la l| mt hay l| hai? Ta tr li: N khng phi l| mt m| cng khng phi l| hai. Ta thy iu d ti v c lc n biu hin th|nh hai nn ta ni d d|ng l| n khng phi l| mt. Nhng ni n l| hai th ta khng chc lm. Bn cht ca s vt, tc t t{nh ca Nit b|n, l| khng phi mt cng khng phi kh{c (phi nht phi d). Chng ta thy c tnh phi nht phi d l| nh n biu hin trn que dim ri, b}y gi n biu hin trn c}y n cy. Nhng nhng ngi khng thy ngn la ca que dim, ch thy ngn la trn c}y n cy, v| i mt gi sau th ni n ch l| cng mt ngn la; nhng ngi ch thy tnh c{ch nht m| khng thy tnh c{ch d ca ngn la. Nu nhn cho s}u th h c th thy nhin liu ca mi s{t na kh{c nhau v| dng kh ca mi s{t na cng kh{c nhau. Trong {nh s{ng ca v thng, ta thy khng c g c th tn ti c qua hai s{t na m| vn cn l| n. Thy c v thng l| thy c v ng. Ngn la t ging nh ngi-i i. Ngi-i khng phi l| mt thc th bt bin. Trong u ta, ngi lun lun l| ngi . K thc ngi i l| mt thc th lun lun bin chuyn. V vy, ta phi thy bn cht ca ngn la cng ging nh ngi-i l| khng mt cng khng kh{c. Trong nhng b|i k va hc, khi ni ti ngi i, chng ta lun lun ngh, ngi i l| mt thc ti bt bin. Ta khng hiu c bn cht ca ngi i v| bn cht ca h|nh ng i. Gi{o l gi l| phi nht phi d gip ta hiu c gi{o l bt sinh bt dit. Ni sinh th phi c c{i g sinh ra, ni dit th phi c c{i g dit i. V vy cho nn ta phi thit
98 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 1 4

lp mt t{c gi l|m ch h|nh ng (t{c nghip). T{c nghip l| ti, l| i; v vy phi c ngi ti, ngi i. Nhn s}u v|o bn cht ca ngi ti v| ngi i, ta thy bn cht l| khng. Ti sao? Ti v c{i m| mnh gi l| ngi ti , n l| s tng hp ca nhng iu kin. Cng nh ngn la, ngn la khng phi l| mt thc ti ring bit. N khng phi l| mt ch th c sn l|m cng vic t ch{y hay khng t ch{y. V vy gi pht ca s ph{t hin, ta phi nhn nh th n|o thy c{i khng phi t khng m| tr th|nh c; v| gi pht n t|ng, ta phi thy n khng phi l| t c m| tr th|nh khng. th|nh ph New York c hai c{i th{p rt cao, gi l| World Trade Centre-Trung t}m Thng mi Quc t. Trc ng|y n b m{y bay }m v|o v| sp xung th c mi ln i ngang qua chng ta u d d|ng thy c n v| n tr nn v cng quen thuc. B}y gi, mi khi ngi ta i ngang qua , h thy c g thiu thiu, thng thng, thy mt mt c{i g! Hai c{i th{p ti t hi n|o m| b}y gi n i? Ta thy l| c ti v| c i, v| trong s c ti v| c i , mnh thy mng, vui v| au kh. Ta khng nhn thy c bn cht ca c{i ti v| c{i i ti v ta khng thy c t{c gi ca c{i ti v| c{i i. Thy c bn lai din mc tc l| mt mi xa nay ca c{i ti v| c{i i th ta khng kt v|o tng ti v| tng i na. Trong phm n|y, chng ta hc chuyn ti v| i, nhng thy Long Th ch ni chuyn i thi. Nu ta hiu c bn cht ca i (kh) th ta cng hiu c bn cht ca ti (lai), hiu c bn cht ca (tr) v| hiu c bn cht ca s thay i (d). Gi{o l v v thng, v ng ca Bt l| gi{o l cn bn. S thc tp qu{n chiu v gi{o l v thng, v ng l| s qu{n chiu cn bn. Tu gi{c v v thng, v ng {nh tan c c{c tng (tng ti, tng , tng thay i v| tng i). Khi tho{t ra c nhng tng ri th ta c th tip xc c vi thc ti ti hu tc l| Nit b|n. Trong chng u ca Trung Qu{n Lun, t{c gi ni n v sinh, dng v sinh khai th cho chng ta thy bn cht ca hin hu.

99 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 1 4

Trong chng th hai th ch l| v kh (khng ti, khng i). C}u hi ca ngi i thng l|: C{i g s xy ra khi ta cht? (What happens when I die?). C}u hi nm trong u ca tt c mi ngi v| c khi n tr th|nh ngn t. Nu khng th n cng nm trong lng ngi. Khi cht ri th ta tr th|nh c{i g? Trong c}u hi c ba ch qu{n chiu. C ch I tc l| k i (kh gi), ch die l| h|nh ng i (kh) v| ch when l| thi gian i (kh thi). Qu{n chiu v|o ba ch di nh s{ng ca v thng, v ng th t c c{i m| thy Long Th trnh b|y cho chng ta. C ngi tr li nh th n|y, ti thy cng hay: When you die, you dont die. Khi ta cht th tht ra ta khng cht. Qu tht l| vy! Khi ta nm c bn cht ca ngi i v| ca s i th ta thy r rng l khng c ci cht, khng c c{i gi l| i. Ch c s n t|ng, s chuyn ha! Gi s ming giy n|y l| i tng ca tri gi{c qu v. N c nhn qua con mt sinh-tr-d-dit ca ta. Thi im khi n xut hin di hnh thc ca ming giy n|y th c gi l| sinh. Sau , n tn ti mt thi gian th gi l| tr. B}y gi, khi n b x ra v| nhn v|o khng cn ging mt ming giy na th gi l| d, v| n khi chng ta t i th n dit. N c bn tng. Nu nhn k v|o ming giy, chng ta thy g? Ta thy rng c}y. S d ta c th thy c rng c}y trong t giy l| nh ta c con mt thin qu{n. Nu khng c rng c}y th l|m g c tng giy. Nhn v|o tng giy, ngi c thin qu{n c th thy c tng c}y, nhng ngi khng thin qu{n th khng th thy c. Thy c l| nh c thin qu{n, mc d ngi khng cho h l| ngi tu thin. Nhn v|o tng giy ta phi thy c {m m}y trong t giy. Nu cha thy c {m m}y trong t giy th ta cha tht s thy t giy. Khng c {m m}y th khng c ma, khng c ma th rng c}y khng mc c. Ta c th chc chn mt c{ch rt khoa hc l| {m m}y ang c mt trong tng giy. Nhn v|o tng giy, ta phi thy tng mt tri. Nu khng c mt tri th m| c}y mc ln c.

100 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 1 4

Khi nhn vo tng giy, ta phi thy nhng tng kh{c. Ch c con mt ph{p khi nhn v|o tng giy mi thy c nhng tng kh{c, mt thng khng thy c. Mt ca ta cng l| con mt ph{p. Trong i sng hng ng|y, ta dng mt tht (mt thng). Nhng Bt v| thy truyn cho ta con mt ph{p. Sng i sng hng ng|y, ta phi bit s dng mt ph{p thy c t giy n|y trong c{i thc ti v tng ca n. ng b kt v|o tng ca t giy, ngha l| ta phi thy c nhng tng khng giy trong tng giy. Tng khng giy l| tng rng, tng m}y, tng mt tri, tng t, v.v.. Cho nn ta phi thy mun vn tng phi giy c th thy c tng giy ng theo kiu ca n. Nu thy tng giy l| mt c{i g t{ch ri khi nhng tng phi giy th chng ta cha thy c thc ti ca giy. Khi t ming giy th ng thi ta cng t rng, t {m m}y. V| ngn la l| mt nh}n duyn kh{c, l| mt nghch tng thng duyn hay mt thun tng thng duyn l| ty theo ta ngh. Nu t giy mun l|m my, th ngn la l| mt tng thng duyn ti v t xong th n s th|nh m}y. Nu t giy mun tip tc l|m t giy th ngn la l| mt nghch tng thng duyn. Chng ta ni t giy i ri! Nhng n i }u mi c? S thc l|, trn phng din tng giy th n bung ra, n n t|ng. N khng cn biu hin trn tng giy na, nhng n bt u biu hin trn nhng tng kh{c. Nhng tng kh{c , nu qu{n chiu th ta c th nhn din ra c. Trong khi t giy ch{y th chng ta thy c tng nng. Trc kia chng ta }u c ngh rng l| t giy c tng nng, nhng trong t giy c tng nng ti v giy l| mt nhin liu. Tng nng i v|o trong b|n tay n|y, i v|o trong qu v, d rt t, v| i v|o trong v tr n|y. T giy b}y gi ang c trong v tr, n ang c trong khng gian, trong thi gian v| c trong qu v. Ni t giy t c i v khng l| mt chuyn rt sai lm. T giy cng biu hin ra mt tng mi ca n l| tng khi. Tng khi i ln ri. Tuy mt ca ta khng thy nhng k thc mt
101 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 1 4

trong nhng tng mi ca t giy l| tng khi. Tng khi gia nhp v|o {m m}y. Mai mt c th c mt git ma ri ln u ca qu v v| c th l| s o|n t ca ta v| t giy. Tro cng l| mt biu hin mi ca tng giy. Chuyn biu hin lun lun xy ra trong {nh s{ng ca v thng v| v ng. Nu ng trn phng din thin qu{n, ta ni t c m| i ti khng, th ho|n to|n khng ng. ng trn phng din khoa hc, n cng khng ng. Khng c g t c m| i ti khng, cng nh khng c g t khng m| i ti c c! Nu cng nhn s tht , cng c ngha l| cng nhn khng c sinh v| khng c dit. Khi cng nhn khng sinh, khng dit, th ng thi ta cng cng nhn khng ti v| khng i. Trong kinh, c Th Tn c dy: Khi nhng iu kin y th c{i biu hin, n khng t }u m| ti ht. Khi nhng iu kin khng thun tin th c{i ngng biu hin, n khng c i }u ht. Ni c i trong thi gian v| khng gian l| vng mc v|o nim ( nim c, nim khng, nim sinh, nim t, nim ti, nim i,<). Khi c hi: What happens when you die?, th chng ta c th ni: Nothing happens! When you die, you dont die at all. You do not come, you do not become. Thng thng ngi ta s l| khi cht, ta tr th|nh ra h v, ta tr th|nh khng c g ht. Nhng trong s sng hng ng|y th ch c s bin chuyn, s biu hin m| khng c s c v| khng. V d nh khi ta nu nc lnh th ch trong vng mt hay hai pht th nc lnh khng cn l| nc lnh na, iu khng c ngha l| nc khng cn. Nc nng ln t t, v| khi ln ti 100C th nc bin th|nh hi. Nu nc khng l| nc th n l| hi, l| m}y, l| tuyt. N i vng vng nh vy. S tip tc biu hin nu qu{n chiu thy c, th ta thy nc cng c tnh v sinh bt dit nh mt c Th Tn. Vy th What happens when I die?, c}u n|y ch tr li c khi ta qu{n chiu v|o trong ba thc th: thc th ngi i, thc th i v| thc th thi gian i. Nu ta khng qu{n chiu m| ni rng: ng s
102 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 1 4

sinh ln ci tri! ng s khng cn ci i n|y na, v.v... v| v.v..!, th sai ht. u l| nhng gi thuyt, nhng huyn |m thi (spculations). tr li c}u What happens when I die?, chng ta phi xt li kh{i nim ca ta v ba thc ti, thi gian i, ngi i v| hnh ng i v| xt li trong {nh s{ng ca v thng, v ng. Khi xt li th chng ta thy gi{o l v sanh bt dit, v kh v lai c dnh lu ti phi nht phi d. Gi{o l phi nht phi d gip rt nhiu chng ta c th hiu c c{i v sanh bt dit, v kh v lai. Thng thng, khi nhn ngn la, chng ta tng n ch n thun l| mt ngn la. Ta khng bit ngn la l| do mt triu ngn la ang ni tip nhau to nn. Mt triu ngn la , so vi mt ngn la m| ta tng, bn cht ca n l| khng phi mt cng khng phi kh{c. Thy c c{i gi l| kh gi (ngi i) di {nh s{ng th ta khng cn b kt v|o nim kh gi na. Khng kt v|o nim kh gi th khng kt v|o nim kh v| kh thi. Nhng bun thng, nhng s hi u tan bin c khi ta tho{t khi nim v sinh t, v sinh t khng phi l| mt thc ti m| ch l| mt nim. ng v phng din Th tc th ging nh c sinh, c t. Nhng khi x toc c m|ng li Th tc v| i s}u v|o thc cht ca Thng ngha th ta chm v|o t t{nh khng sinh, khng dit, khng ti, khng i. Lc , ta c t do, t do i vi nhng bun thng, s hi do nim ti-i, sinh-dit, cn-mt a n. Chng ta {p dng gi{o l n|y v|o i sng hng ng|y nh th n|o? Tht ra, c mun ngn cch chng ta c th {p dng. V d nh c mt ngi n|o ang th ght, o{n hn cha hay m ca mnh. Ngi khng sng c nhng gi}y pht nh nh|ng, hnh phc nh nhng ngi kh{c ti v h lun lun gi trong mnh s o{n hn cha hay m ca mnh. B}y gi l|m sao gip ngi ly ra c s o{n gin ? Phng ph{p chng ta c th {p dng c: Khi ta o{n gin m ca ta th ta khng mun ngh ti m. Ta mun ta l| mt thc ti c lp ngo|i m, ti v m l|m kh ta, g}y thng tch cho ta. Ngi ta c b| m rt ngt ng|o nh chui ba
103 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 1 4

hng, nh xi np mt. Ta cng c mt b| m, nhng ta khng knh phc, khng thng mn v trong b| m c th c s bi bc, s v n, s t|n nhn. Ta au bun v| m s au bun i sut cuc i ta m khng cch n|o tho{t ra c. Trong ta ang m p mt nim o{n gin. Ta l| ngi o{n gin v| m ta l| i tng ca s o{n gin . Ta }u c mun ng nht ta vi i tng m| ta o{n gin. Ti khng phi l| m ti! Nhiu ngi con trai, con g{i, au kh v m hay tuyn b nhng c}u ng tri nh: Ti ght m. Ti khng mun lin h g vi b| ta c. (I hate her! I dont want to have anything to do with her!). Nhng trong {nh s{ng qu{n chiu n|y th ta thy r r|ng rng: Ta vi m ta tuy khng phi mt nhng cng khng phi kh{c. Bn cht ca ta v| ca m ta u l| phi nht phi d, hay ni mt c{ch kh{c, ta l| s tip ni ca m ta. Ta khng th ly m ra khi ta. iu l| s tht. Cng nh ngn la, n ngh rng m ca n, tc l| ngn la t hp dim sinh ra, l| khc v n l khc. Khng ng! Bn cht ca n l| khng mt cng khng kh{c. Nu khng c ngn la th l|m sao c ngn la n|y. Chnh ngn la n|y l| s tip tc ca ngn la . Con g{i hay con trai u l| s tip ni ca m. Gin m v| khng mun c bt c mt lin h n|o vi m ht l| mt chuyn ht sc v l v| kh di! Ngi con g{i ang gin, ang th hn m, khng bit rng ta ang mang trong ta thc th to|n vn ca m, tc l| nhng yu km ca m u c c trong ta. Nu khng tu tp, mai n|y ta s l|m ging ht nh m, ta cng s l|m au kh con ta v| nhng ngi kh{c. S tht l| nh vy! l| do v minh, nu qu{n chiu s}u hn ta s c c tr tu v| tnh thng. u ch}u, c{ch }y chng 10 nm, c mt tai ha cho c}y orme (elm tree). C mt loi s}u c thng v|o v c}y, l|m nh| l|m ca di v c}y v| ht ht nha c}y cho n khi c}y cht. Bn Anh, c}y cht hu ht, Ph{p cng vy. l| mt tai nn xy ra cho c}y orme. Ti ni vin Phng Kh c mt c}y orme rt p nhng n cht v loi s}u . Ta cha c th gi n xung th n mc n{t, n ng ln l|m cht nhng c}y con kh{c ang vn ln rt p. Nhn k, ta thy c}y orme }u mun nh vy? N }u c mun b s}u n, cht
104 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 1 4

kh i, ri ng xung l|m dp n{t nhng c}y kh{c trong vn. Nhng s thc xy ra nh vy! M ta cng c th nh vy! M ta c sinh ra v| ln ln trong mt mi trng khng thun li; c nhng con s}u ca tham gin, vng mc, tuyt vng x}m chim. Ni tm li, ho|n cnh hay y b{o ca m khng tt. Nhng ht ging xu ca m biu hin ra rt nhiu trong khi c{c ht ging tt ca m li khng c c hi biu hin. Ta l| con g{i, ta bit mt c{ch rt khoa hc l| ta tip nhn tt c nhng ht ging ca m, nhng ht ging tt v| c nhng ht ging xu. Nu ta b t v|o trong mt mi trng xu nh m th ta cng tr th|nh ra m m| thi. Nu ng|y xa m c t v|o mi trng tt th nhng ht ging xu ca m khng biu hin nh vy v| m }u c l|m kh ta. Vn l| mi trng. Mi trng l| nurture, bn th}n ta l| nature. B}y gi ta c may mn hn, c t v|o mt khung cnh rt an to|n, c hiu bit, c tnh thng; nh vy m| nhng ht ging tiu cc ca m trong ta khng c c hi biu hin v| ta s khng h|nh x nh vy i vi con ta sau n|y. Cng vy, nhng ht ging tt m| trong i m cha c c hi c biu hin ra, b}y gi nh mi trng tt m| ta l|m biu hin ra. Ta tr th|nh mt ngi rt ngt ng|o, c thng yu. Khi thy c nh vy th nhng o{n hn i vi m tan bin, tnh thng m tr|o d}ng ln, v| chnh tnh thng s c cng nng chuyn ha ht nhng gin hn, o{n hn kia. Ta thy r r|ng ta vi m khng phi l| hai thc ti ring bit, ta vi m khng phi l| mt cng khng phi l| kh{c. Ta tng ta sanh v|o ng|y , th{ng , nm , ti ni , nhng k thc ta c trong m trc khi c sinh ra. Sinh ch l| tng bn ngo|i m| thi, ta c c l|m giy t khai sinh |ng ho|ng, nhng ch l| tng sinh. Ta s i qua nhng tng tr, d, dit, nhng ta bit cng ch l| nhng tng thi. Thc cht ca ta l| cha bao gi sinh ra ht. Khi m ta c mt th ta c mt trong ri. Chng ta th nhn v|o mt c}y chanh con. Tuy cha thy hoa chanh, tr{i chanh nhng hoa chanh v| tr{i chanh c trong c}y chanh ri.

105 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 1 4

Tng hoa chanh, tr{i chanh cha l ra nhng vi con mt ca ngi thng minh, ca ngi trng chanh, chng ta bit th n|o c}y chanh cng cng hin cho mnh hoa chanh v| tr{i chanh. Chng ta cng vy! Trn phng din tng th ta cha c con nhng k thc con c sn trong lng ta ri. V tng, ta cha c t, nhng thc ra ta c t sn s|ng ri, n ch i biu hin ra m| thi. Phi thy c tnh v sinh ca con ta (ca t ta) thy r l| khi con ta ( t ta) sinh ra, n khng phi l| mt thc ti bit lp m| l| s tip ni ca ta (your own continuation). Ngi con g{i thy c m mnh v| mnh l| v sinh, mnh khng phi l| mt thc ti mi, bit lp vi m. Ta l| s tip ni ca m vi tt c nhng ht ging tt v| xu ca m. Ch v m khng c mi trng tt nn ht ging xu biu hin v| nhng ht ging tt cha bao gi c biu hin. Ta khng cn ngh rng: M ti ch l| nhng iu xu! M ti khng c iu tt! Ta thng cho m v nhng iu tt ca m khng c c hi biu hin. Nh vy, ta mi c c s knh trng i vi m. Trong m cng c mt v B t{t, trong m cng c mt v Bt, nhng trong i m khng c ti tm nhng ht ging l|nh thin cho nhng v Bt v| B t{t biu hin. Vy th trong i ta, ta phi sng l|m sao nhng tnh Bt c c mt. Nu l|m biu hin c tnh Bt v| B t{t trong ta, th cng ng thi ta ang l|m cho tnh Bt v| B t{t trong m c biu hin. mi tht l| tnh thng v| lng hiu knh ca mt ngi con i vi mt ngi m. }y l| mt v d ca s {p dng. C}y orme }u c mun cht kh, ri gy xung l|m tan n{t c}y con. M ta }u c mun kh au, phn bi, }u c mun l|m kh ta. M ta l|m nh vy ti v m ta khng c s may mn c trong mt mi trng tt. Khi thy c ri th ngi con g{i s cm thng, s chuyn ha v| s thng m nhiu hn. Chnh nhng ngi kh au, nhng ngi khng c c hi mi {ng l| i tng ca tnh thng ca ta trc. l| nhng ngi {ng thng trc, chng ta phi tp thng. Thng khng phi l| s hng th m| thng l| mt s
106 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 1 4

thc tp. C|ng thng nh vy th tr tu ca ta c|ng ln. C|ng qu{n chiu nh vy th tnh thng ca ta c|ng rng. Nhng c{i ta hc v v sinh bt dit, v kh v lai, phi nht phi d u c lin h mt thit vi i sng, vi hnh phc v| kh au hng ng|y ca chng ta. Chng ta phi cn thn khi chng ta c th ght vi mt ngi n|o . V khng c tu hc, khng c qu{n chiu, ta s l|m v| c x ging ht nh ngi m| ta th ght. Nguy him lm! Chng ta phi thc tp, phi qu{n chiu, phi thy c s tip ni ca ngi kia trong ta! Nu ta l c t tng mun cht, mun t t, cht cho kho cho ri (c ngi ch ni thi nhng c ngi mun l|m thit) th ta phi bit rng t tng c truyn ti cho ta, l| do s tip tc ca ngi kia. Ngi kia c th l| cha, l| m ca ta. Nu l|m nh vy th ta ang h|nh ng nh ngi kia, ta khng c kh{c g ngi kia ht, ta cng cha chuyn ha c g. Ch{nh nim v| thc cho ta bit l| nhng ht ging kia cha c chuyn ha v| ta phi tu tp chuyn ha m| thi. T tng mun b nh| m| i, b chng m| i; nu n biu hin ra th ta bit, khng phi t nhin m| n ti. T tng, ht ging c t nhiu th h ng b| t tin truyn li cho ta. Bn phn ca ta l| phi nhn din n v| phi tu tp chuyn ha c n. Chng ta tr li b|i k th mi mt: Nu ni k i i Tc l c mu thun Ngoi i c k i V k i c i. Trong mnh k i i c s v l m| chng ta khng thy c. Ni nh vy th ging nh k i l| mt thc ti c th tn ti c lp ngo|i h|nh ng i, v| h|nh ng i cng tn ti c lp ngo|i k i. iu rt v l, nhng ti v trong u chng ta quen c{ch suy ngh nh vy th|nh ra ta tng l| n hp l. Chnh v vy nn thy

107 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 1 4

Long Th mi gip chng ta thy c s v l trong c{ch suy ngh ca mnh. Ti rt thch th khi ngh n chuyn thy Long Th ngi ni chuyn vi nh| trit hc Wittgenstein. ng n|y cng l|m ging nh vy, ng ch cho ta c{ch suy t v| c{ch dng ngn t. Nhng c{i chng ta ni trt lt ht, chng ta khng bit l| mnh ni g? (We dont know what we are saying?). Chng ta ngh rng, ngo|i h|nh ng i c mt ngi i nn mi ni: ngi i i. Tht l| bun ci! Hm trc chng ta ni ti nhng v d gip cho ta hiu d hn nh m}y bay, hoa n, vua vua, ti ti, cha cha, con con. L do tn ti ca vua l| vua ang lm vua. Nu vua khng l|m vua th }u c phi l| vua? L do tn ti ca ti (thn t, subject) l| phng s v| v}ng li vua, nu khng nh vy th khng gi l| thn t (subject). l| thuyt chnh danh ca Khng gi{o. (Chnh danh, ting Anh l| using the proper term, call something by its true name). Nu vua khng l|m vua th }u c gi l| vua c? H|nh ng vua nm trong vua, n khng th nm ngo|i vua c. Ng|y xa chng ta hay dng mnh : Ti bit gi ang thi. Chng ta s ph}n tch mnh . (I know the wind is blowing). Gi m khng thi th c gi l| gi c hay khng? C c{i gi ngo|i c{i thi hay khng? Khng th c c! Khng c thi th l|m sao c gi? Ni gi thi th rt bun ci! Nhng ai cng ni nh vy c: Gi thi! Vy th ch thi l| tha v trong ch gi c h|m thi ri. Chng ta c th b ch thi. Ti bit, trong c ch th ti v| ng t bit. Ti bit }y l| mt tri gi{c, mt ch{nh nim, mt t}m h|nh gi l| tm hnh tng. Tng l| mt trong nm t}m h|nh Bin h|nh. Nm t}m h|nh Bin h|nh (sarvatraga) l| nm t}m h|nh lc n|o cng c v| bao gi cng c. l|: xc, t{c , th, tng v| t. Khi mt t}m h|nh biu hin ra th c ch th ca t}m h|nh v| i tng ca t}m h|nh. Tng l| mt t}m h|nh rt ph bin, ai cng c v| lc n|o cng c. Tng c ch th gi l| nng tng v| i tng gi l| s tng (tng). Tng gi l| thc v gi, v vy gi l| i tng ca tng. Ch cn tng
108 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 1 4

biu hin ra th c ch th tng v i tng tng m| khng cn c c{i ti ng ngo|i m| tng. Khng cn c t{c gi, chng ta ch nn gi li t{c nghip thi. Trong t{c nghip ging nh l| c t{c gi trong, ngha l| c ch th tng v| i tng tng. Nu chng ta ngh, ngo|i c{i bit cn c k bit tn ti l| sai lm. Trong {nh s{ng ca gi{o l Trung Lun, nu quan nim c c{i ti tn ti c lp ngo|i c{i bit (c{i tri gi{c) l| sai. Chng ta c th ni: Bit gi ang thi. M| bit gi ang thi l| g? Gi ang thi l| i tng. Nhng ni gi ang thi rt rm r|, n cng ch l| gi thi. V vy cho nn gi l| i tng v| bit l| ch th. Bit c{i g? Bit l| ang c gi. Khi gp li ht, cn hai ch bit gi th mnh thy cng tha thi qu{. Gi l| i tng ca tri gi{c ri, gi li i tng thi cng , ti sao phi ni l| bit gi. Ban u chng ta ni: Ti bit gi ang thi. T t ta khai tr nhng ch khng quan trng, cui cng ch gi li ch gi thi. Khi nghe gi ang thi th ta ni: Gi! Nh vy c khng? Ti sao phi ni rng: gi ang thi? l| s ph}n tch ca thy Long Th cho ta thy rng ngn t v| c{ch suy tng ca chng ta a mnh i qu{ xa vi thc t. Trong gi c t}m thc, ti v gi l| i tng ca t}m thc. Tht ra, ch c s biu hin ca t}m thc. Khi dng ch gi th vi tr tu ta bit ch gi l| mt biu hin cn c trn nn tng duyn khi, c ngha l| c bao nhiu iu kin t hp li l|m gi biu hin. Gi khng phi l| mt thc ti c lp, mt thc ti thng v| ng. Gi l| mt gi danh, l| mt duyn sinh. N c tnh c{ch trng rng trong t th}n ca n. Gi l| mt thc ti khng th din t bng c, bng khng, bng ti, bng i, bng mt v| bng kh{c. Bn c}u k ni ting ca thy Long Th trong Trung Lun l|: Ch nhn duyn sanh php Ng thuyt tc th khng Dic danh vi gi danh Dic danh trung o ngha.

109 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 1 4

Trong bn c}u , c bn danh t: nh}n duyn, khng, gi danh v| trung o. Ch nhn duyn sanh php: c{c ph{p t duyn sanh. Ng thuyt tc th khng: Chng ta thy c{c ph{p , t t{nh ca n l| khng. Dic danh vi gi danh, dic danh trung o ngha: N chng qua ch l| tn gi, l| gi danh, l| thit lp. Khi nhn s}u v|o, ta thy tnh trung o ca n, tc l| n khng c cng khng khng, khng ti cng khng i, khng cn cng khng mt. Khi nghe ting gi m| thy c bn tnh c{ch n|y ca gi th lc chng ta chng o: Prattyasamutpda, snyata, prajapti v| madhyamaka. Mi khi gi tn mt c{i g ta phi thy c bn tnh ca n: duyn sinh, khng, gi danh v| trung o. Trung Quc, thy Tr Gi cn c trn c}u n|y ca thy Long Th v| th|nh lp ra mt tng ph{i rt ni ting, cng thc tp thin nhng khng gi mnh l| tng ph{i thin, l| Thin Thai tng. Thin Thai tng qu{n v ba tnh cht cn bn ca vn ph{p l: khng, gi v trung (khng qu{n, gi qu{n v| trung qu{n), gi l| Thin Thai Tam Qun (The Three Meditations of the Tendai School). To|n b gi{o l ca Thin Thai tng da trn b|i k ca thy Long Th v| cn bn thc tp ca Thin Thai tng l| ba php qu{n: qu{n khng, qu{n gi v| qu{n trung. Nhng nu khng c duyn sinh l|m nn tng th chc chn ta khng thy c ba tnh cht mt c{ch r r|ng. Duyn sinh l| c bn ca ba php qu{n khng-gi-trung (emptinessconventional designation-middle way). Thin Thai tng cng c truyn sang Vit Nam. Hi cn l|m ch tiu, ti cng c hc hi v| thc tp theo gi{o l Thin Thai. Cun s{ch ng mng ch qu{n (Meditations for the young

110 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 1 4

beginner), ti c hc v|o nm u ca Pht hc vin. ng mng ch qu{n cn c th gi l| Tiu ch qu{n (The Smaller Manual for amatha and Vipayana). S d c{c s c, c{c s ch L|ng khng hc cun l| ti v chng ta c c{i kh{c hay hn. Ng|y xa, sau khi hc ng mng ch qu{n ri th hc sang Maha ch qu{n (The Greater Manual for Meditation). Maha l| ln, ch l| amatha, qun l vipayana. Hi , lp ca ti gm 50 ch, tt c u cng hc ng mng ch qu{n. B}y gi, ti c c{i hay hn v| truyn cho qu v nhng ph{p mn thch hp hn. Nhng nu chng ta mun tm hiu lch s, nht l| lch s ca s hc hi ca thy mnh, th cng nn c ng mng ch qu{n. Hnh nh ha thng Thanh T c dch ng mng ch qu{n ra ting Vit. Nu ni ti bit l| gi ang thi nghe rt rm r| v| n c th a ti nhng nhn thc sai lm ca ta v thc ti (misleading). Thay v|o chng ta ni: Gi!. Gi c th biu l c thc ti mu nhim, l|m cho ta khng vng v|o nim ti, nim i tng ca ti, nim ngi, v.v.. Nu bit qu{n chiu gi di {nh s{ng ca tam qu{n tc l| khng - v tng - v t{c th chng ta c th thy c bn cht ca thc ti. Ta s chng ng, s vt tho{t c nhng vng mc, nhng kh au. Nu ni k i i l| c m}u thun th ni gi thi khng nhng n m}u thun, m| n cn rt l| bun ci. Ta l|m nh l| ngo|i s i cn c k i, ngo|i c{i thi cn c gi. L|m nh c gi tn ti ngo|i thi cho nn khi mun thi th n thi, khi khng mun thi th n khng thi! Gi m| khng thi th }u phi l| gi na. B|i k 12, 13, 14 qu{n v s xut ph{t, s khi s ca h|nh ng. i th phi c khi s i v| n th cng c khi s n. Rc ri hn na l| trong khi s cng c bt u ca khi s, n i ti c{i vng ln qun. (You have to begin by the very beginning). Bun ci nh vy. Th|nh ra l| beginning (bt u) cng c ch cha tht s l| beginning. Trong ba b|i k n|y, thy Long Th chng minh rng, c{i m| chng ta gi l| bt u ch l| mt nim thi.
111 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 1 4

B}y gi chng ta i sang b|i 15 ni v tr, tc l| s ang . Tr l| ng li, dng li. Chng ta nh, c bn tng l|: sinh (khi s), tr (cn li }y), d (gi|, bnh, xu i) v| dit (khng cn na). Chng ta phi vt tho{t bn tng !

Bi k 15
Kh gi tc bt tr Bt kh gi bt tr Ly kh bt kh gi H hu tam tr K i th khng Khng k i khng Ngo|i k i khng i Cn c ai ? Phng ph{p ca thy Long Th l| nh th! Kh gi tc bt tr Kh gi tc l| ngi i. Mnh l| ngi i th }u c th gi l| c? K khng ging ngi i, ni ngi i ang l| sai. Bt kh gi bt tr K i (goer) khng |nh ri m| khng k i (non goer) cng khng . Non goer kh{c vi the one who does not go. V vy ti dch l| khng k i khng . Ly kh bt kh gi H hu tam tr Ngoi k i (kh gi) v| khng k i (bt kh gi) th l|m g c k th ba gi l| ang ? (Beside goer and non goer, there could not be any third element that can play the role of abiding).

112 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 1 5

Khi nhn s}u v|o ch i v| ch th chng ta thy quan nim ca mnh v i v| rt l| sai lc. Trc khi qu v i v|o trong thin ng n|y th nm un ca qu v c kh{c vi b}y gi. Qu v gi i nhng t tng, nhng ng t{c, gi ra th{n kh, nhng c t trong c th, l|m ri rng nhng t b|o da trn s}n c... Khng c gi}y pht n|o trong i sng hng ng|y ca qu v m| khng c s i xy ra. Chng ta i trong tng gi}y tng pht, chng ta cng n trong tng gi}y tng pht v| chng ta cng trong tng gi}y tng pht. l| c{i nhn di {nh s{ng ca v thng v| v ng. c Th Tn c ni: Chuyn tc tc th lai sinh. Mt hi th ra, mt hi th v|o l| ta i sang mt kip khc. Nhn vo mnh, ta thy ta ang i, ang hay ang ti? C th ni ta ang i, ang v| ang ti cng xy ra mt ln. Nu qu v, nht l| c{c v sa di v| sa di ni c tng c Quy sn cnh s{ch th nhn ra c}u n|y : Chuyn tc tc th lai sinh H ni yn nhin khng qu Th v|o, th ra, th i sang kip kh{c ri, m| ti sao li c l|m bing nh vy? Sao li th gi tri qua nh vy? Khng chu hc hi thm? Khng chu i thin h|nh? Khng chu h th cng phu? Trong kinh T thp nh chng (The Sutra of Forty second Chapters), Bt hi c{c thy: - Mng ngi ko d|i bao l}u? C thy tr li: - D, bch thy! Mt trm nm. Bt mm ci. - V|i chc nm. Bt mm ci. C v ni: - D, mt ng|y.
113 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 1 5

Bt mm ci. C mt thy ni: - Mng ngi ch trong mt hi th. Bt mm ci ni: - c! Thy ni ng! Mng ngi ch trong mt hi th! l| cn bn ca c}u: Chuyn tc tc th lai sinh. i hi th mt c{i l| i sang i kh{c ri. Sinh t, lu}n hi (mnh ti, mnh i, mnh ) xy ra trong tng gi}y tng pht. Nhn cho k th thy khng c ti, khng c i, khng c . V vy, khi nhn thy Gi{c Thanh chng ta thy thy Gi{c Thanh }u c i }u }u? Khng i th }u cn phi ti. Khng i, khng ti th cng khng th|nh vn . Phi vt tho{t ba nim i--ti th ta mi thy c ch}n tnh ca thy Gi{c Thanh v| thy c ch}n tnh ca chnh mnh. Mc ch ca thy Long Th l| ni: Khng c s khi s m| cng khng c s tn ti. Ni k , ngi i cng nh nhng su than, tic thng ca mnh ho|n to|n cn c v|o nhng nim. Thy c vy c ngha l| ta t c c{i gi l| Trung o. Chng ta tip xc c vi bn mn v| thy c t tnh ca gi cng nh ca thy Gi{c Thanh l| khng ti, khng , khng i.

Bi k 16
Kh gi nhc ng tr Vn h hu th ngha Nhc ng ly kh Kh gi bt kh c Ni k i ang iu l| v ngha Khng c h|nh ng i Sao c ch th i? Kh gi nhc ng tr

114 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 1 6

Chng ta ni ngi i c th , ngi i th l|m sao m| c? i ri m| cn na th qu{ nghch l! Vn h hu th ngha L|m sao m| c ngha nh vy c? L|m sao m| mnh va va i? V l qu{! Nu ni ngi cng i th tht l| v l! Nhng nu nhn k, chng ta c th t li vn : Ngi n|o trong chng ta m khng ang i? i ti }u? i ti c{i m| ta ngh l| c{i gi|, c{i cht, i ti ngha a. Trn bnh din suy t th ai cng ang i ht. Mc tiu ca mnh l| ti ngha a, ti l thiu. bnh din tch mn (gi danh) th ai trong chng ta m| khng ang i. Chng ta u nhm v mt hng, hng khng phi l| l tng m| hng l| l thiu. Nhng ai trong chng ta m| khng ? Ai cng ang c mt, cng ang ci ni. ri, sao li i c? ang i th sao gi l| cn ? V vy cho nn li suy t ca chng ta l sai lm, l| v l. Nhc ng ly kh Kh gi bt kh c Nu la xa h|nh ng i th l|m g c c{i gi l| k i. }y cng l| thin qu{n. Phng ph{p thin qu{n ca thy Long Th rt ng nghnh. Thy dng bin chng ph{p gip cho chng ta thy c s phi l trong c{ch t duy ca chng ta. Thng thng chng ta h|nh ng trn c{ch t duy , m| h|nh ng trn t duy th g}y ra rt nhiu lm l. T duy m| khng phi l| ch{nh t duy th h|nh ng khng phi l| ch{nh nghip. Ch{nh kin, ch{nh t duy ri mi ti ch{nh nghip (action). Ch{nh kin tuyt i l| ch{nh kin Khng-Gi-Trung. Khi c c{i thy s}u sc v khng-gi-trung th t duy mi l| ch{nh t duy. C ch{nh t duy, khng kt v|o nim i, cn-mt, c-khng th lc mi c h|nh ng ho|n to|n nh Bt v| B t{t, gi l| ch{nh nghip (right action).

115 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 1 6

V chng ta khng c ch{nh kin v trung o nn ta khng c t duy theo ng hng ca khng-gi-trung. H|nh ng ca ta lc lm, g}y ra au kh, s hi. Nghip ca ta khng phi l| ch{nh nghip.

Bi k 17
Kh v kh v tr Kh thi dic v tr S hu hnh ch php Giai ng kh ngha i, cha i, khng ang i cng khng C{c ph{p h|nh ch kia Cng cng chung mt C bn tng l| sinh, tr, d v| dit; nhng }y chng ta ch b|n ti tr. Nhng iu m| thy Long Th ni v (tr) cng {p dng c cho ba tng kh{c nh ti, i, bin i (dtriorer, deterioration). Kh v kh v tr Kh thi dic v tr Trong c{i i ri (kh) v| c{i cha i (v kh) khng tm ra c c{i (v tr). Trong lc i (kh thi) cng khng c . S hu hnh ch php Giai ng kh ngha Nhng kh{i nim v h|nh (i), v ch () u c th suy xt theo c{i ti ni v kh. Ni v mt c{i l| c th hiu c c bn c{i. Ti c cho qu v nghe mt b|i th ti l|m u nm 1964: Cng nh dng sui v gp i dng Ngy mai ra i anh nh ht ln khc ca ma mi Ting ht kia vng li s sc tin ti trn mt on ng

116 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 1 7

}y l| t}m s ca tt c chng ta. Chng ta, ai cng c thy, c s anh, s ch, ai cng c ngi thng. Chng ta php phng lo ngi, mt ng|y n|o , ngi kia i ri th mnh s b v. Ngi kia c th l| thy, l| s anh, s ch hay l| ngi thng ca mnh. Ba c}u u ni v t}m trng . Cng nh dng sui v gp i dng, th n|o ri anh cng phi i v| ti s b v. Th n|o ri thy cng phi i v| con s cm thy lc lng. Ngy mai ra i anh nh ht ln khc ca ma mi. Phi l|m mt c{i g , phi trao li cho em (cho con) mt c{i g ti v ng|y em (con) s b v. Nu c c{i th em (con) c th i c mt on ng. l| s i hi ca tt c mi ngi i vi ngi thng ca mnh. Ngi thng c th l| thy, l| s anh, s ch hay l| ngi m| mnh nng ta. Trong c}u n|y chng ta ang c vng mc (attachement). Ting ht kia vng li s sc tin ti trn mt on ng. Ti nghip qu! Con ang cn thy! Em ang cn anh! (I need you! I still need you!). Thy li cho con mt c{i g i! Anh ch li cho em mt c{i g i! Nu khng, ng|y mai thy i, anh i, ch i th em s cht, em s b v, lc lng. Cng nh dng sui v gp i dng Ngy mai ra i anh nh ht ln khc ca ma mi Ting ht kia vng li s sc tin ti trn mt on ng }y l| mt s i hi rt con ngi. V| }y l| c}u tr li ca ngi anh: Ti s khng ra i Hoc s ra i nhng khng bao gi ti n Ni khi hnh c trng my gi nc, v ni ti n n ch cng s c hoa vng trc tm L l l hoa, em c ti t v th

117 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 1 7

V mu xanh tri cao trong mt em s cn mi mi Nhng v khng thy, thng ti, em bao ln nhc chuyn ra i Ti s khng ra i, hoc s ra i nhng khng bao gi ti n. }y l| c{i thy ca v kh v lai. Chng ta thy rt r l| khng c ngi i, khng c thi gian i v| khng c ni chn i. T{c gi ni mt c{ch rt du d|ng v| kho lo khai th cho ngi t ca mnh, cho ngi em ca mnh. Ti s khng ra i. l| c}u tuyn b rt ln! (I will never die! I will never leave you!). Thy s khng bao gi b con! Anh s khng bao gi b em! Ch s khng bao gi b em! C}u ri, nhng ti v ngi con, ngi em c nhiu vng mc qu{ nn phi ni tip. Ti s khng ra i th lm ri, v bn cht ca ti l| v kh. Nhn k s thy c bn cht ca ti l| v kh. thy c th ti sao cn phi lo na? Ti s khng ra i, hoc ti c ra i nhng khng bao gi ti n: cu ny biu l r r|ng l| ti }u c i }u }u? Nu khng c n th l|m g c i? Ni khi hnh c trng, my, gi, nc. V ni ti n n ch cng c hoa vng trc tm Nu ni l| ti c i th ni ti khi h|nh c trng, m}y, gi, nc, rt l| mu nhim. Ni ti n, ni n ch ti cng s c hoa v|ng, trc tm. i }u th ti cng trong bn mn m| thi, ngha l| ti khng c i. Trng m}y gi nc hoc hoa v|ng trc tm }u c kh{c nhau. Trng m}y gi nc l| biu hin ca ph{p th}n, m| hoa v|ng trc tm cng l| biu hin ca ph{p th}n. M t chng ta tng cho c Th Tn l| Nh Lai, ngi t ch}n nh ti v| s tr v ch}n nh. Ch n|o m| khng phi l| ch}n nh? Nh Lai c ngha l| v kh v| v lai. Khng nhng bn cht ca Nh Lai l| nh vy m| bn cht ca mt bng hoa, mt cn gi, mt {m m}y

118 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 1 7

cng l| nh vy. Ta phi thy bn cht th ta mi t o. Thi ca c c{i c bit l| a ra hnh nh cho mnh thy c. C{ch ca thy Long Th l| dng bin chng ph{p, c{ch ca t{c gi b|i th l| dng hnh nh. Ti s khng ra i Hoc s ra i nhng khng bao gi ti n Ni khi hnh c trng my gi nc, v ni ti n n ch cng s c hoa vng trc tm L l l hoa, em c ti t v th Nu ta t thy ta l| mt t l{, l| mt bng hoa th ta thy rng ngi ta thng, cha bao gi ta khng c ngi v| s khng bao gi ta khng c ngi . V mu xanh tri cao trong mt em s cn mi mi. Nhng v khng thy, thng ti, em bao ln nhc chuyn ra i Khi chng ta nhn tri xanh th tri xanh th|nh i tng ca tri gi{c ta. Tri xanh c th c nhn thy trong mt ca ta. C khi c nhng {m m}y m khng cho ta thy tri xanh, ta tng tri xanh khng cn na. Nhng tri xanh lun lun c . Thi s Tr V c ni rng: Cng v mt thy tri xanh Cho nn mt cng long lanh mu tri Khi ta thng Bt, qu{n chiu v Bt th t}m ta phn chiu Bt trong . Cng v mt thy bin khi Cho nn mt cng xa vi i dng Ch th v| i tng tr th|nh mt, i tng ca s nh thng v| ngi nh thng l| mt ch khng phi hai. Tri xanh lun lun c mt cho ta, nhng v khng thy nn ta mi lo s, tic thng. C{i l|m cho ta khng thy l| v minh ca ta, tc l| nhng {m m}y che ph bu tri xanh. Nu ta thy c m|u tri xanh ngay trong
119 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 1 7

mt ca mnh th khng bao gi ta khng c tri xanh. V khng thy cho nn ta s hi. C lc ta thy c, c lc ta thy khng. Ta ngh tri xanh ngy mai s khng cn na, cho nn ta au kh. Ng|y mai thy cht, con s ra sao? Ng|y mai anh cht, em s ra sao? V mu xanh tri cao trong mt em s cn mi mi. Nhng v khng thy, thng ti, em bao ln nhc chuyn ra i Ta c t ra nm np s hi ho|i. (How could I survive when you are not there?) Cng nh dng sui v gp i dng Ngy mai ra i anh nh ht ln khc ca ma mi Ting ht kia vng li s sc tin ti trn mt on ng Ti s khng ra i Hoc s ra i nhng khng bao gi ti n Ni khi hnh c trng my gi nc, v ni ti n n ch cng s c hoa vng trc tm L l l hoa, em c ti t v th V mu xanh tri cao trong mt em s cn mi mi Nhng v khng thy, thng ti, em bao ln nhc chuyn ra i Ta ngi chi vi con ta, ngi chi vi em ta v| t t tm c{ch khai th: Sng nay sau gic ng ca trng sao, v tr lm ri nhng git nc mt trong nh pha l, m du sng khuya, hy khc cho hn ngi thm p. Nc mt s bin hn hoang vu thnh ni vn qu ti sng, thanh lng thm lng tri t, nng niu lc mt chi non, Ngy xa nhng khi ngi nhn em khc,

120 | P h m Q u { n K h L a i B i k 1 7

ti cng ng khc c d dnh. Con c mun khc th con c khc i cho kho, ti v trong con c nhng nm np, lo s. Trong c}u n|y c rt nhiu t bi! Ngi m ngi bn a con v| m a con: Nu cn th con c khc i!. Sng nay sau gic ng ca trng sao, v tr lm ri nhng git nc mt trong nh pha l: V tr m| cn khc c th con cng c th khc c, ng xu h. m du sng khuya, hy khc cho hn ngi thm p. Nc mt s bin hn hoang vu thnh ni vn qu ti sng, Thanh lng thm lng tri t, nng niu lc mt chi non, Ngy xa nhng khi ngi nhn em khc, ti cng ng khc c d dnh T}y phng, h ni con trai khng c khc. Ti sao con trai khng c khc? c khc trong s chng kin, v v ca ngi thng l| mt hnh phc rt ln. Trong lng ta c nhng ni bun lo, s hi m| ta khng bc l c. Khi c mt ngi thng ca ta, c thy ta, c anh ta, ch ta ngi mt bn v| ta c bc l ra bng nhng git nc mt, th hy c khc. T{c gi b|i th n|y c rt nhiu t bi, t{c gi khng ni: Khng c c khc! Khng c n, khng c i! ngu! T{c gi ni: Con c khc i! Khng sao }u! Ti v ng|y xa thy cng vy. Ng|y xa thy cng mun khc c d d|nh. Thy ngi kh{c khc, c d d|nh; ta cng mun khc c d d|nh. N rt con ngi (human nature). Ta cng c th bt u t ch . Nhng m| t t ta phi ln ln. i thin nhin B m tc xanh, xanh mt t tri, n ci em v y bm chim hoa l,

121 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 1 7

L l l hoa em c ti t v th V trong nhn thc mong manh em, ti thc cha bao gi tng hin hu t sinh. Em c nh ngy u tin khi m a ti v, nh nm nhm nhim mu, em mi thy bng hnh ti hin l? Ngy mai bng hnh mt i Em hy mm ci V bnh thn tm ti tr li Tm ti qua thanh sc sinh v mt thy rng ti vn cn chn thc Cha bao gi i Cha bao gi n Qua thi gian, qua nhn thc, qua ch khch tn sinh. i thin nhin, b m tc xanh, xanh mt t tri, n ci em v y bm chim hoa l. Chng ta c dy l| phi tr v vi thin nhin. Nhng kh au, nng bc ca ta, nu ta giao cho thin nhin m p th ta s kh nhiu lm. Mt thi s Ph{p, trong cn au kh, cng ni tng t: Mais la nature est l Qui tinvite et qui taime Plonge toi dans son sein Quelle touvre toujours Et tandes que tout change pour toi La nature est la mme Et le mme soleil se lve sur tes jours. Alphonse de Lamartine (Le wallon) B|i th c ngha l|: Nhng m| thin nhin cn , mi mc, m p, thng yu, du d|ng. Hy i v|o trong vng tay ca thin nhin. Vng tay ca thin nhin lun lun m rng cho ta. Trong khi tt c u thay i, v thng, i, ti, thng, ght, th|nh, bi, th thin
122 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 1 7

nhin vn l| thin nhin, l| b| m ca ta. Phi tr v b| m m p nhng u t, su mun, nng bc ca mnh. V| vn mt tri m {p , mi ng|y vn mc ln v| chiu s{ng nhng ng|y th{ng ca i ta. i thin nhin, b m tc xanh, xanh mt t tri: Thin nhin }y c gi l| b| m tc xanh. N ci em v y bm chim hoa l: Khi thin nhin ci th bm chim hoa l{ biu hin. Chng ta c th m ly nhng c{i l|m m du ni au thng, nng bc ca mnh. L l l hoa em c ti t v th. V trong nhn thc mong manh em, ti thc cha bao gi tng hin hu t sinh. Ti l| mt thc th vt ra khi nim sinh t. Ti v nhn thc ca em mong manh cho nn em khng thy c bn cht v sanh bt dit ca ti, cho nn em mi lo, mi khc. Em c nh ngy u tin khi m a ti v, nh nm nhm nhim mu, em mi thy bng hnh ti hin l? Bng hnh ti l| c{i tng, v| ng|y ch c s biu hin thi. Ti khng c sanh, ti ch biu hin. M tc l| thin nhin, l| v tr, l| duyn sinh, l| nhng iu kin phi hp li, th|nh ra ti biu hin. V| em bt u thy c ti qua tri gic em nh nhng yu t sc, th, tng, h|nh v| thc (nm nhm). Nm nhm l| nm un. Nm un vng mc gi l| th un, nm un gii tho{t th mu nhim v cng. c Nh Lai c nm un, chng ta cng c nm un. Nhng chng ta kt v|o nm un nn nm un tr th|nh t ngc. c Nh Lai c nm un nhng nm un l| th gii ca Ph{p th}n. Ngy mai bng hnh mt i. Em c nh ng|y khng? Bng hnh l ci tng l|m i tng cho c{i tng ca em. Em ngh khi bt u c c{i tng th ti bt u c v| khi tng n t|ng th ti khng c na. l| s biu hin v| s n t|ng. Ngy mai bng hnh mt i
123 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 1 7

Em hy mm ci V bnh thn tm ti tr li Hy tm ti ngo|i nm un m| em b kt v|o. Ti ngh em kt v|o nm un , v vy em khng thy ti nhng thi gian kh{c, nhng khng gian kh{c. Hy tm ti vi mt n ci! Tm }u? Tm ti qua thanh sc sinh v mt thy rng ti vn cn chn thc Cha bao gi i Cha bao gi n Qua thi gian, qua nhn thc, qua ch khch tn sinh. Tm ti nh th n|o thy c ti khng qua nhng tng biu hin m| ng|y xa em vng mc. Phi nhn ra c s c mt ca ti trong thi gian, trong nhn thc v| trong s lin h ch th v| i tng, thy ti l| mt thc th khng sanh khng dit, khng i khng . l| c{ch duy nht vt thng nhng lo }u, nhng thao thc, s hi. Ngy mai bng hnh mt i, tc l| nhng c{i m| ta gi l i ri nh hnh bng ca thy Gi{c Thanh m| ta tng l| khng cn na. Tm ti v tin dp em tm em Nt khm ph nguyn s Ch cho em thy rng em l bt dit Em s thy Khng c g i, mt V vi mt mi tn thi, em bn ri mt ln hai l c huyn tng Tm ti v tin dp em tm em: Ta thy c ngi thng ca ta l ta thy c chnh mnh. Tm ti v tin dp em tm em Nt khm ph nguyn s Ch cho em thy rng em l bt dit Mu nhim bit bao nhiu! Khng nhng c Th Tn l| v sinh bt dit, l| th mng v lng, m| chnh chng ta cng vy. Ta cng v

124 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 1 7

sinh bt dit, ta cng c th mng v lng nh c Th Tn. Thy c tnh v sinh bt dit, khng ti khng i ca mt chic l{ th cng thy c tnh v sinh bt dit, khng ti khng i ca bn th}n mnh. Rt l| mu nhim! Em s thy Khng c g i, mt V vi mt mi tn thi, em bn ri mt ln hai l c huyn tng Mi tn n|y l| mi tn ca s qu{n chiu. i tng qu{n chiu l| Bt, l| thy, hay c th l| ngi ta thng. Khi thy c bn cht ca Bt (ca thy hoc ca ngi thng) th t nhin ta cng thy c bn cht ca ta. Bn cht ca ta cng nh bn cht ca Bt, ca thy hay ca ngi thng l| khng i, khng ti, khng c cng khng khng. (With one arrow you can bring down two flags of illusion). Hai l c huyn tng l| ngi i v k , c ngi i mi c k ; hai l{ c l sinh v dit, c sinh nn mi c dit; hai l{ c l| c v khng, c c mi c khng. Ch ch cao nht ca ngi tu l| phi ging cung ln bn ri mt ln hai l{ c huyn tng, ti c trung o, vt tho{t nhng cp i nghch nh sinh-dit, c-khng, cn-mt, mt-nhiu, i-. Chn nh s xut hin mu nhim ni t sinh Ti ang mm ci an nhin trong pht giy hin ti N ci n mi trong bi ca ma Xun bt tn Trong n ci kia em cng s thy em cn mi Bi v em qu thc cha bao gi tng hin hu trong o tng tn sinh. Chn nh s xut hin mu nhim ni t sinh: Bn mn s xut hin ngay trong tch mn. Khng cn chy trn tch mn m| ta vn c th nhn thc c bn mn. Ti ang mm ci an nhin trong pht giy hin ti

125 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 1 7

N ci n mi trong bi ca ma Xun bt tn Trong n ci kia em cng s thy em cn mi Bi v em qu thc cha bao gi tng hin hu trong o tng tn sinh. Bn th ca em cng nh bn th ca ti l| v sinh bt dit, n vt tho{t khi nim o tng tn sinh (I have existed, I am existing). Chng ta khng c hin hu trong o tng tn sinh. Chng ta c mt mu nhim trong bn mn v sinh v dit, v kh v lai. Ch cn nhn v|o n ci ca ti l| em c th thy c ma Xu}n bt tn, ma Xu}n khng thay bng ma H hay ma ng, ma Xu}n ca bn mn, trong kinh gi l| Bt thng Xun, tc l| mt ma Xun khng c ma Xu}n n|o so s{nh c. Bt thng Xun l| danh t ca Trn Nh}n Tng, ph{i Trc L}m Yn T. V| }y l| on cui ca b|i th: N ci hm nay, ta s nhn thy ngy mai Tn cui ng o tng Khng c g qua v mt Khng c g s qua v s mt V sui chim khuyn em hm nay Hy c l bng hoa ht ca. Nu nhn thc c n ci hm nay th ng|y mai, gi pht ta gi{c ng, ta cng c th thy c n ci , n s khng mt. N ci ca c Th Tn, n ci ca thy, ca s anh, ca s ch, khng phi ng|y mai s mt i. N ci ca thy Gi{c Thanh l| mt n ci rt p, ng tng rng n ci mt. Gi pht m| chng ta tnh thc, vt tho{t nim i v| th t nhin n ci vn lun cn mi vi ta. N ci hm nay, ta s nhn thy ngy mai Tn cui ng o tng Khng c g qua v mt Khng c g s qua v s mt
126 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 1 7

V sui chim khuyn em hm nay Hy c l bng hoa ht ca. (Mt mi tn ri hai c huyn tng - th Nht Hnh) l| chuyn hay nht: Hy c l| bng hoa h{t ca! (Be a flower singing!). l| s thc tp ca ta. Em hy l a hoa ng yn bn hng giu Hy l n ci, l mt phn ca hin hu nhim mu. (Bm bay vn ci hoa vng - th Nht Hnh) S thc tp ca ta l| khng cn phi i }u ht, khng phi lo lng g ht, mt khi ta an tr c trong th tnh ca trung o, ca Nit b|n. C{i hay nht m| ta c th l|m l| mm ci. Trong b|i Tm nhau c c}u: hay Vng trng thnh thi va tr li cho con Nhng g con ng rng mt Chng ta tng ta {nh mt tui tr, {nh mt tnh yu, {nh mt cha, {nh mt m. Nhng s tht th khng c g qua v| mt, tt c u cn y nguyn trong thc ti nhim mu ca bn mn. C}u kt lun l| li ca ngi anh: C{i hay nht m| em nn l|m trong hin ti l| l|m nh sui, chim khuyn em: Hy vn c l|m bng hoa h{t ca!. Hy tn ti, c mt nh mt bng hoa h{t ca, bng hoa ca Qu{ch Thoi. Bng hoa vn khng ngng li ht ca Tt c ht theo bi ht ngn i ca nhim mu hin hu (Trng ca Avril - th Nht Hnh) Chng ta c li on cui: N ci hm nay, ta s nhn thy ngy mai
127 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 1 7

Tn cui ng o tng Khng c g qua v mt Khng c g s qua v s mt V sui chim khuyn em hm nay Hy c l bng hoa ht ca. Hi cn tr, ti c vit mt b|i gi l| Hy nguyn cu cho bng ti thm s}u hi ng|n sao lp l{nh: Ngy mai nu c nghe Hy nghe li ta nh nghe sui reo Hy nghe li ta nh nghe chim ht Nh xem liu lc bng hng Nh ngm hoa vng trc bic Nh nhn bch vn minh nguyt Phi tp nghe ti nh nghe li sui reo, nh nghe ting chim ht, nh thy liu lc bng hng, nh ngm hoa v|ng trc bic. Nh vy mi ng l| nghe! Hy vn c l bng hoa ht ca. l| li khuyn cui. Khng lo s, hy tn hng c{i mu nhim ca Ph{p th}n v| cng hin cho nh}n loi, cho v tr, cho mi lo|i n ci ca mnh.

Bi k 18
Kh php tc kh gi Th s tc bt nhin Kh php d kh gi Th s dic bt nhin Ni k i l| i L| iu khng hp l K i khng l| i iu n|y cng khng hp Kh php tc kh gi
128 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 1 8

Th s tc bt nhin Kh ph{p l| chuyn i (the reality of going, the act of going, the business of going), kh gi l| k i (goer). Nu ni c{i i tc l| ngi i, c{i i v| ngi i l| mt th khng hp l (bt nhin). (To say that the act of going is the goer itself, this is something absurd). Kh php d kh gi Th s dic bt nhin Nu ni c{i i khng phi l| ngi i, c lp vi ngi i th cng khng ng. i l| ngi i hay i khng phi l| ngi i u sai. i v| ngi i dnh vi nhau, n dnh vi nhau n ni, ni c{i n|y l| c{i kia khng c m| ni c{i n|y khng phi l| c{i kia cng khng c. Nu nh ti nguyn tc khng phi mt cng khng phi kh{c th chng ta hiu lin. Nu khng c ngi i th l|m sao c h|nh ng i v| nu khng c h|nh ng i th l|m sao gi l| ngi i. Hai c{i khng phi l| hai thc ti ring bit m| hai c{i cng khng phi l| mt, l| phi nht phi d. Nht l: A l B. D l: A khng phi B. C{i i l| A, k i l| B. B|i k n|y, chng ta ch c th hiu c trong {nh s{ng ca phi nht phi d. N khng phi l| mt m| cng khng phi l| hai c{i ring bit.

Bi k 19
Nhc v kh php Tc vi th kh gi Tc gi cp tc nghip Th s tc vi nht Ni rng h|nh ng i Cng chnh l| k i Th ha ra t{c gi V| t{c nghip l| mt }y l| trng hp th nht: kh ph{p l| kh gi.

129 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 1 9

Nhc v kh php Tc vi th kh gi Nu ni rng kh ph{p (c{i i) tc l| kh gi (ngi i) th, Tc gi cp tc nghip Th s tc vi nht t{c gi v| t{c nghip tr th|nh ra mt. }y l| trng hp th nht: A l B. Thay v ni A v| B, ta ch cn ni A; thay v ni gi thi, ta ch ni gi khng thi. Ni gi thi rt l| tc ci, ti v c hai c{i kh{c nhau: ch th thi (gi) v| ng t thi. Khi ni n th phi c ngi n th chuyn n mi th|nh. Nu khng c ngi n th c{i n khng th|nh. Ni ngi n l chuyn n th tc ci, m| ni ngi n tn ti c lp ngo|i chuyn n cng bun ci. Nu ni rng t{c gi l tc nghip th ha ra rng t{c gi v| t{c nghip l| mt (nht) hay sao?

Bi k 20
Nhc v kh php Hu d kh gi Ly kh gi hu kh Ly kh hu kh gi Nu ni h|nh ng i L| kh{c vi k i (th chng l) Ngo|i k i c i V| ngo|i i c k i }y l| trng hp th hai: A khng phi l B. Kh ph{p ho|n to|n c lp vi kh gi. Nhc v kh php Hu d kh gi Nu ni rng kh ph{p ho|n to|n kh{c (d) vi kh gi, c{i i c th tn ti c lp ngo|i ngi i th,

130 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 2 0

Ly kh gi hu kh Ly kh hu kh gi ha ra rng, la k i (kh gi) c chuyn i (kh ph{p) v| la chuyn i (kh ph{p) c k i (kh gi). Nu ni rng thi ho|n to|n khng dnh lu g ti gi th ha ra la c{i thi c c{i gi v| la c{i gi c c{i thi. l| chuyn v l! C{i thy v phi nht phi d l| mt cha kha. Nu qu v ly cha kha t v|o l kha n|o ca tt c c{c b|i n|y n u c th m toang c ht.

Bi k 21
Kh kh gi th nh Nhc nht d php thnh Nh mn cu bt thnh Vn h ng hu thnh i k i hai c{i, D ni mt hay kh{c, C hai u bt th|nh, Lp lun sao ng vng? Kh kh gi th nh Nhc nht d php thnh Nht php l| mt c{i, d php l| hai c{i kh{c nhau. Nu ni c{i i v| ngi i l| mt (nht ph{p) hay l| kh{c nhau (d ph{p) th u v l. Nh mn cu bt thnh Vn h ng hu thnh Ngha l|, c{i i v| k i, d ni l| mt hay l| kh{c, c hai u bt th|nh, lp lun sao ng vng c?

131 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 2 1

Bn b|i n|y (t b|i 18 n b|i 21) thuc v mt nhm b|i k, c th gi l| nhm nht d (same and different). Ta c th hiu c nhng b|i n|y mt c{ch trit khi dng con mt bt d nhn.

Bi k 22
Nhn kh tri kh gi Bt nng dng th kh Tin v hu kh php C v kh gi kh Do i bit k i Sao s dng i n|y Trc khng c i Nn k i khng i Nhn kh tri kh gi Ngha l|, v h|nh ng i (kh) ang c mt cho nn chng ta nhn din c k i (kh gi); nh chuyn n ang xy ra nn ta nhn din c ngi n; nh h|nh ng thi ang xy ra cho nn ta nhn din c s c mt ca gi. Bt nng dng th kh Bn b|i tng sau }y (t b|i 21 n b|i 24) thuc v vn s dng. V d nh khi ngi th mc s dng c{i ca th ngi th mc l| ngi s dng v| c{i ca l| vt c s dng. Trong b|i k n|y, ngi i l| ngi s dng v| i l| i tng c s dng. Ngi i s dng h|nh ng i. Nhng chuyn s dng n|y v l! }y cng l| vn , A l| mt thc ti bit lp vi B. Nh}n do s c mt ca h|nh ng i m| ta nhn din c ngi i. Nhng ngi i , tht ra khng s dng c h|nh ng i. Ti sao? Ti v trc khi h|nh ng i xy ra th khng c ngi i. Tin v hu kh php

132 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 2 2

C v kh gi kh Tin l| trc khi. Trc khi ta n th khng th gi ta l| ngi n c. Ngi i cng vy, ngi i khng c i ti v ngi i khng s dng c chuyn i. Trc khi chuyn i xy ra th l|m g c ngi i? Do vy, ni ngi i s dng chuyn i (the actor is using the act) l| khng ng!

Bi k 23
Nhn kh tri kh gi Bt nng dng d kh nht kh gi trung Bt c nh kh c Do i bit k i Khng th dng i kh{c trong mt k i Khng (th) c hai th i Nhn kh tri kh gi Bt nng dng d kh Nh s c mt ca h|nh ng i m| ta nhn din ra k i. K i , nu khng s dng c c{i i n|y th cng khng th s dng c c{i i kh{c. D kh l| c{i i kh{c. Trong b|i k th 22, chng ta thy r r|ng ngi i khng s dng c chuyn i. Ngi ta c th ngh, k i khng s dng c c{i i n|y nhng c th s dng c c{i i th hai n|o (a certain kind of act of going). nht kh gi trung Bt c nh kh c Nh h|nh ng i m| ta bit c ngi i. K i, |nh rng khng s dng c h|nh ng i n|y, nhng gi d c mt h|nh

133 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 2 3

ng i kh{c th k i cng khng s dng c. L do l| trong mt kh gi khng th n|o c hai loi kh ph{p.

Bi k 24
Quyt nh hu kh gi Bt nng dng tam kh Bt quyt nh kh gi Dic bt dng tam kh K i nu c tht Khng dng ba thi i K i nu khng tht Cng khng dng ba i Quyt nh hu kh gi Bt nng dng tam kh Nu ta qu quyt l| c mt thc ti gi l| k i th k i khng th n|o s dng c c{i i d l| c{i i ca qu{ kh, c{i i ca hin ti hay c{i i ca tng lai, gi l| tam kh. Bt quyt nh kh gi Dic bt dng tam kh Nu ngc li, ta quyt nh l| khng c k i, th cng khng s dng c ba loi i. Khng c k i th ni chuyn i l|m g na? C k i m| ni ba loi i cn khng dng c, hung h g l| khng c k i! L|m sao khng c kh gi m| c kh ph{p? K i, nu c tht, khng s dng c ba thi i; k i, nu khng c tht, th cng khng s dng c ba thi i. Ni tt l|: K i nu c tht Khng dng ba thi i K i nu khng tht Cng khng dng ba i

134 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 2 4

Sau }y l| b|i k cui ca phm Qu{n Kh Lai:

Bi k 25
Kh php nh bt nh Kh gi bt dng tam Th c kh kh gi S kh x giai v C{i i c hay khng K i cng khng i Vy nn i k i V| ni i u khng Kh php nh bt nh Kh gi bt dng tam C{i i hay h|nh ng i (kh ph{p) c tht c hay khng tht c (nh bt nh) th k i (kh gi) cng khng s dng c ba thi i (bt dng tam). Th c kh kh gi S kh x giai v V vy cho nn c ba c{i: ngi i, h|nh ng i v| ni i, u l| khng c tht. ch l| nhng to t{c ca t}m mnh. Ci i c hay khng K i cng khng i Vy nn i, k i V ni i u khng B|i k n|y ni n s kh, tc l| ch i v| ch n. Ch n v| ch i l| mt. Mi c th chng ta tng b|i n|y ni chuyn trn tri di t. Tht ra, }y l| chuyn ct yu nht ca ngi tu, l| chuyn sinh t. Thin s Thin Nhai c mt bc bt ph{p rt p, vit ch T (cht) rt ln, pha di h|ng ch: Ngi n|o
135 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 2 5

thy c bn cht ca n mi l| bc i trng phu. (DEATH, who sees the reality of this, I call him or her a hero). t|i cht l| t|i chnh ca ngi tu. Ngi tu n|o kh{m ph{ ra c mt mi ca c{i cht th ngi tu gii tho{t, gii tho{t ra khi s au bun, s tic nui v| s s hi. Trong Thin mn, ngi ta thng hay ni: Sinh t s i. Vn gii quyt sinh t l| vn ln. C cha hay khng c cha, c l|m tri kh hay khng c l|m tri kh, khng phi l| vn ; s ch thng mnh hay ght mnh, khng phi l| vn ; thy c thng mnh t hn hay nhiu hn s anh, khng phi l| vn . Vn l| vn sinh t. Sinh t s i, i l| ln, s l| vn . (The business of live and death is big). l| c{i ch ca ngi tu. Ngi tu phi ging d}y cung ln v| nhm c{i ch bn v|o. C{i ch l| ci cht ca chnh mnh, l| c{i cht ca ngi mnh thng. Hm l|m tang l cho thy Gi{c Thanh, s em Thng Nghim c vit mt b|i tin a ni: Thy Gic Thanh! I know that you have looked carefully and deeply into death. (Con bit rng, trong nhng thng ngy gn y, thy nhn rt su v rt k vo trong bn cht ca ci cht). C c{i thy s}u v c{i cht, iu s gii tho{t cho mnh. Trong chng Kh Lai n|y, chng ta nghin cu v c{i cht thy c r hn v c{i sng. C{i cht v| c{i sng khng phi l| hai c{i kh{c nhau m| cng khng phi l| mt c{i. Vi s v minh ca mnh, chng ta dng nhng kh{i nim vch ra mt con ng, chia bn n|y l| s sng v| bn kia l| s cht, c hai ci kh{c nhau r r|ng. Ta c ngh rng, c mt con ng, t bn n|y ta t t i ti ranh gii v| ti , ta i qua ranh gii bn kia, v| ta bn c{i cht. Ging nh ch}n tri v| mt bin, ta thy mt tri xung t t, ri nc bin m ht mt tri, ta ni mt tri cht. Ta i cht mnh mt tri gay gt l cu th ca Th L! Trong to t{c ca t}m thc (mental construction), chng ta to ra ba c{i: k i (ta), h|nh ng i (c{i cht
136 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 2 5

ca ta) v| ni i (ci cht). Nhm mi tn nh th n|o bn ri mt ln ba l{ c o tng th ta c gii tho{t. Phm n|y ca Trung Qun Lun l| mt trong nhng phng ph{p gip chng ta l|m chuyn . S dng suy lun, tc bin chng ph{p, thy c tnh v l trong nhng kh{i nim ca ta. Ta c ba kh{i nim, ba c{i tng: tng k i, tng h|nh ng i v| tng ni i. Ch i, ta c th hiu ngha l| cht. Trong ting Ph{p cng vy: Il est dj| parti! ng y cht ri! V| ng ang bn kia th gii. M| ang bn kia th }u c cht. Chng ta c nim l|, mnh cn bn n|y v| khi sang bn kia th mnh khng cn. nim cn v khng cn, c v khng cng c dnh lu ti nim i v cha i. Chng ta sng mt cuc sng bn rn, lo chuyn danh li, a v. Ta vng mc v|o nhng chuyn dung thng nh vy cho n ht i. Ta khng c c hi l|m chuyn quan trng nht, vic {ng l|m, cn l|m v| phi l|m. Vic cn l|m ca ngi tu l| vic g? L| sinh t s i! L|m c iu ta s c c mt n ci gii tho{t, vi nhiu thng yu, nhiu lng v| lng bao dung. Tt c nhng c{i kh{c s th|nh ra nh i vi ta. Nhng vic ta l|m hng ng|y tr th|nh rt nh, khng c g quan trng ht, ti v ta t c{i g{nh xung ri. Trong Trung Qun Lun, thy Long Th khng trch dn mt kinh i tha n|o. Thy cng khng xng t{n c{c v B t{t. Nghin cu t{c phm t u ti cui, chng ta thy thy Long Th ch xng t{n Bt, Ph{p v| Tng. Tng }y l| Thanh vn tng (ravaka), c ngha l| lc thy cha phi l| ngi i tha. Sau n|y thy mi s{ng t{c nhng t{c phm i tha nh i Tr Lun (Mahaprajapramit-stra). Hi cn tr, ti ngh l| thy Long Th vit nhng t{c phm kh{c trc, cn Trung Qun Lun l| t{c phm cui i ca thy v }y l| mt t{c phm rt s}u, rt hay. Nhng sau n|y, ti kh{m ph{ ra l| thy Long Th vit t{c phm n|y trc, c th v|o lc m| thy cha c c kinh i tha. V vy, thy khng xng t{n i tha, khng xng

137 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 2 5

t{n c{c v B t{t cng nh khng trch dn mt kinh in i tha n|o. Nhng kinh m| thy Long Th trch dn trong n|y, trc tip hay gi{n tip, u l| nhng kinh ca o Bt Nguyn th. Trong c kinh Trung o nh}n duyn v| kinh A nu la . Hai kinh chng ta c trong Thin mn nht tng. Ch xng t{n Bt, Ph{p v| Thanh vn tng, v| ch trch dn trc tip v| gi{n tip nhng kinh ca Pht gi{o Nguyn th thi, t{c phm n|y nh vy c th ni l| rt thun cht (pure). Ng|i sng trong mt thi i m| tr|o lu t tng ph{t trin rt thnh. C{c b ph{i Pht gi{o nh Hu B hay Kinh Lng B u c gng s dng tr tu ca mnh ph{t trin nhng gi{o l bnh vc cho o Pht, chng li s cng kch ca c{c tr|o lu t tng n thi . Ng|i thy c nhng ngi i qu{ xa. Ng|i s rng s i xa ca h s l|m cho o Bt Nguyn th b bin hnh. T{c phm n|y l| mt n lc, mt cng trnh ca ng|i l|m s{ng t c{i tinh ba ca o Bt Nguyn th. N ngn nga khng cho o Bt ca c Th Tn b kho{c v|o nhng m|u sc m| c Th Tn khng mun nh l| m|u sc ca t t{nh, m|u sc ca nim ng, gi l| pudgala. Pudgala l| nim v mt c{i ng khng phi l| nm un m| cng khng phi nm ngo|i nm un. Thy Long Th s dng nhng kinh cn bn do chnh Bt ni ph{ dp nhng t tng c th l|m cho o Bt Nguyn th b bin hnh. Chng ta thy r r|ng l| ba php n (v thng, v ng v| Nit b|n) c th c s dng nh l| cha kha m tung ra nhng kha n|y. Thy Long Th lun lun trung kin vi ba ph{p n . Trong i Tr Lun, thy cng c nhc n ba ph{p n. Trong vn h Pali, ba ph{p n khng phi l| v thng, v ng, Nit b|n m| l| v thng, v ng v| kh. Nu dng v ng nh l| cha kha th khng c kha n|o m| chng ta khng m ra c. Khi nhn v|o mt bng hoa, nh hoa quyn, th ta tip nhn mt s hnh nh. Ta ly nhng hnh nh trong t}m thc ca ta ra v| ta so

138 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 2 5

s{nh, nhn din. Ta bit }y l| hoa quyn v| trong t}m ta cng c sn tn gi l| quyn. Th|nh ra hoa quyn l| mt i tng ca tri gi{c, mt c{i tng m| ta tm gi l| A. Trn bnh din l lun v| nhn thc thng thng th hoa quyn l| hoa quyn. Hoa quyn khng th n|o l| l{ quyn, l| c}y quyn, khng phi l| hoa sen, khng phi l| mt tri, l| gi, l| m}y. Hoa quyn ch c th l| hoa quyn thi. Nhn thc c cn c trn mt nguyn tc gi l| nguyn tc ng nht (principe didentit). Chnh v cn c trn nguyn tc ng nht m| ngi ta lp ra th cn cc cho tng ngi. Mi ngi c mt chng minh nh}n d}n, mt th cn cc kh{c nhau. ng Nguyn Vn A khng th n|o l| ng Phan Vn B c, l| hai thc ti kh{c nhau. B| Nguyn Th Lo khng th n|o l| c L Th S c, hai ngi rt kh{c nhau. Mi ngi c mt mt thc th ring bit (identity). ng trn phng din gi l| tc , tc l| nhng s tht m| ta giao c vi nhau, th ta chp nhn vi nhau nh vy. Ngi n|y l| cha, m| cha th khng th l| con c. Ngi n|y l| con, m| con ch c th l| con, khng th l| cha c. ng trn phng din c l th ai cng chp nhn nh vy, n mang tnh thc dng. Trong th gii c l, cha phi l| cha, con phi l| con. Nu ta thng minh mt cht th tuy ta chp nhn nhng c l nhng ta vn khng au kh, v ta c c{i nhn s}u hn. Nhn s}u v|o con, ta thy c cha v| nhn s}u v|o cha, ta thy c con. Do c{i nhn s}u m| ta kh{m ph{ ra s tht th hai gi thng ngha hay chn . Ch khi n|o nm c ch}n th ta tho{t c kh. Nu ta ch sng trong th gii ca s tht c l th ta vn au kh nh thng. Nhn v|o hoa quyn m| thy l| hoa quyn th l| chuyn thng, ai cng c th l|m c. Nhng nhn v|o hoa quyn m| khng thy n l| hoa quyn m| thy n l| gi, l| m}y, l| ma, l| ht ging, l| ngi trng hoa. Lc , ta c c c{i thy s}u hn, c{i thy ca v ng, c{i thy duyn sinh.
139 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 2 5

Nhn v|o con m| thy c cha th c{i nhn mi hay. Nhn v|o con, ta cng c th thy cha, m, t tin, ng b|, nn gi{o dc, x hi,... Phi vt ln trn nguyn tc ng nht m| i ti nguyn tc duyn sinh. Nh vy th A tuy cn l| A trn bnh din c l (conventional), nhng nhn s}u v|o A th A khng cn l| A na m| A l tt c nhng nh}n duyn a ti s biu hin ca A. Nhn v|o ngn la, ta thy c que dim, dng kh v| nhng yu t a ti ngn la, c{i nhn mi l| c{i nhn s}u. C{i nhn s}u a ta ti bnh din ca chn hay thng ngha . Nh vy, khng c ngha l| chng ta chng li s tht c l. Khng phi khi nhn hoa quyn thy c mt tri, i a, {m m}y, ht ging, ngi trng hoa, v.v... th hoa quyn khng cn l| hoa quyn na. N vn cn l| hoa quyn, nhng ta l| ngi c tr tu, c gi{c ng cho nn ta khng cn b tng hoa quyn giam hm v| l|m lung lc ta c na. Cng thc l| nh th n|y: A m khng phi l A th mi ch thc l A. Trong Thin c c}u n|y: Trc khi tu, ti thy sng l| sng v| ni l| ni. Khi tu, ti thy sng khng phi l| sng v| ni khng phi l| ni. Sau khi tu chng ri, ti thy sng vn l| sng v| ni vn l| ni. B}y gi th qu v c th hiu c c}u ri. Gi{c ng ri th ni v| sng khng c kh nng giam hm v| l|m cho ta au kh na. Ta thy ci ngun ca n. Ci ngun ca n l| v sinh bt dit, khng c khng khng, v| ta c c t do ln. Ta l| a con, ta phi bit ta l| con. Nhng nhn s}u v|o thc th con, ta thy ta cng l| cha, l| m, l| t tin, l| ng b|. Khi , c{i thy ca ta v chnh mnh mi c chiu s}u. Tuy ta vn l| a con nhng a con n|y l| a con gii tho{t. nim v con ca ta rt ln, ta khng i tm hnh phc trn s au kh ca k kh{c, trong c cha ta, c m ta. Kinh Kim Cng - mt trong nhng kinh thuc vn h B{t Nh, xut hin rt sm, thng ni lp i lp li cng thc:

140 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 2 5

- Tu B , thy ngh sao? B tt c trang nghim ci Bt hay khng? - Bch c Th Tn, khng! V sao? Trang nghim ci Bt tc l khng trang nghim ci Bt, v vy nn mi gi l trang nghim ci Bt. l| cng thc: A khng phi l| A cho nn A mi c gi l| A. N|y Tu B ! K ph|m phu , Nh Lai khng cho l| ph|m phu cho nn mi gi l| ph|m phu. V B t{t m| thy mnh l| B t{t th cha phi l| mt v B t{t ch thc. B t{t m| khng phi l| B t{t th lc mi l| B t{t ch thc. C hai ch A: ch A u, nhn v|o ta cha thy tnh duyn sinh ca n, cho nn n c t{c dng tri buc, {p o, to kh au; nhng khi nhn v|o n m| thy tnh cht khng phi A trong n th n tr th|nh mt thc ti phi tng. Lc , tuy ta vn nhn din ra n l| n, nhng n khng cn c kh nng tri buc, sai s v| to t{c nhng kh au cho ta na. Mt trong ba c{nh ca gii tho{t c Th Tn dy l| v tng (animitta). Nimitta l tng, animitta l| vt khi tng, khng c tng. Ba c{nh ca gii tho{t l|: khng, v tng v v tc. Gii tho{t l| t do, l| ci tri. C{i g tri ta? Su thng, tic nui, s hi l| nhng si d}y tri buc ta. S d ta b tri buc l| ti v ta b kt v|o tng: tng c, tng khng, tng i, tng . Lp mt mi tn v|o cung ca ta v| bn rt tng thy c c{i bn cht vt khi c{c tng. Khi c{c tng ri rng th ta gii tho{t, l| php qun v tng. Phm th hai ca Trung Lun l| qu{n chiu v tng i. Bn rt c tng i th ng thi cng bn rt c tng . Mt mi tn bn ri hai c o tng. Ti v sao? Trn phng din sinh hot c l hng ng|y, chng ta cn tng nhn din. Nhng nh vy cha ! Nu ch sng vi tng thi th ta b n la gt v| ta s au kh. V vy ta phi tp sng vi thc ti v tng. Mun sng vi thc ti v tng th phi qu{n chiu. Khi t c c{i thy v tng ri th

141 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 2 5

ta vn sng vi nhng ngi kh{c trong cng mt mi trng, nhng ta l| mt con ngi t do. Ta c th nhn thc c mnh, nhn thc c ngi kia, nhn thc c th gian trong thc ti v tng ca n, cho nn ta thong dong do chi trong ci sinh t, trong khi nhng ngi kh{c m chm trong ci sinh t, ti v h b kt v|o tng. Tng l| mt c{i g c kh nng {nh la chng ta, n c tnh c{ch lng gt. Mun ng b lng gt, ng au kh th phi vt khi tng. Kinh Kim Cng c ni: Phm s hu tng giai th h vng. Ch n|o cn tng th ch cn c s lng gt. (Where there is sign, there is delusion). V vy v tng l| mt trong ba c{nh ca gii tho{t. Phng ph{p ca thy Long Th l| ch cho chng ta thy tnh khng ca vn ph{p, ta c th t ti c{i thy v tng. Khi qu{n chiu tng m}y, tng sng, tng tuyt, tng nc {, tng ma th ta thy nhng tng thay th nhau. M}y tr th|nh ma, ma c th tr th|nh nc {, m}y c th tr th|nh ra tuyt, tuyt c th tr th|nh ra nc. Nhng tng v thng, v v thng cho nn n chuyn bin. Ta ni n c i, c ti. Kt v|o nhng tng l|m cho ta kh. Nhn s}u v|o c{c tng ng b c{c tng lng gt, lc ta c c hnh phc. n gin vy thi. V vy cho nn c ca gii tho{t gi l| ca v tng. Nu tu m| sut ng|y ta khng c c hi nhn s vt, nhn nhng ngi chung quanh ta bng con mt v tng th rt l| ung!

142 | P h m Q u { n K h L a i B | i k 2 5

Phm Qun T
Bi k 1
Nhc nht thit giai khng V sanh dic v dit Nh th tc v hu T Thnh chi php Nu tt c u khng Khng sinh cng khng dit Nh th th khng c Ph{p bn Th{nh c Nhc nht thit giai khng: Nu tt c u l| khng. (If everything is empty). V sinh dic v dit: Khng sinh cng khng dit. (No birth and no death). Nh th tc v hu: V hu l| khng c. Nh vy l| khng c. T Thnh chi php: C{c ph{p gi l| bn Th{nh . (There is no such a thing as the Teaching on the Four Holy Truths).

Bi k 2
D v T c Kin kh d on tp Chng dit cp tu o Nh th s giai v V khng bn Th{nh Vic thy kh dt tp Chng dit v| tu o Cng u l| khng c D v T c: Ti v l do khng c bn Th{nh .
143 | P h m Q u { n T B | i k 1

Kin kh d on tp, chng dit cp tu o: Cho nn nhng c{i gi l| kin kh, on tp, chng dit, tu o. Nh th s giai v: u l| khng c. Kh (ill-being) l| s tht th nht, Tp (the root of ill-being) l| s tht th hai, Dit (cessation of ill-being) l| s tht th ba v| o (the path leading to the cessation of ill- being) l| s tht th t. Kin kh l| thy kh; on tp l| chm dt nguyn do au kh; chng dit l| thc chng s chuyn ha, s vt kh; tu o l| h|nh tr, i theo con ng. Thy kh, dt tp, chng dit, tu o, bn c{i khng th c nu khng c T . Khng c kh th khng c kin kh. Khng c tp th khng c on tp. Khng c dit th khng c chng dit. Khng c o th khng c tu o. V khng c T cho nn vic kin kh, on tp, chng dit v| tu o u khng th c c.

Bi k 3
D th s v c Tc v T o qu V hu T qu c c hng gi dic v V c{c vic y khng Nn khng c Bn qu Nu khng c Bn qu Th Bn hng cng khng D th s v c, tc v T o qu: V nhng chuyn khng c, th khng th n|o c c{i gi l| Bn qu. (Because of the fact that these things do not exist, there are no Four fruits). Qu l| hoa tr{i ca s thc tp, l| s gi{c ng. C bn qu: qu Nhp lu, qu Nht lai, qu Bt lai v| qu A la h{n.

144 | P h m Q u { n T B | i k 3

V hu T qu c, c hng gi dic v: Nu khng c Bn qu th nhng ngi c Bn hng cng khng c. Bn qu gm c t{m bc. Ting H{n l| T song v| B{t bi. T song l| bn cp, Bt bi l tm hng ngi (the Four pairs and Eight kinds of holy people). Cp th nht l| Nhp lu hng v Nhp lu qu. Nhp lu (getting into the stream) l| i v|o dng. Nhng ngi i v|o dng ri th chng c qu gi l| Nhp lu (Tu | ho|n) v| trong con ngi ca h c cht Th{nh, v qu l| mt Th{nh qu. Nhng khng ch c nhng ngi Nhp lu mi c cht Th{nh. C nhng ngi cha i v|o dng, nhng trn con ng i v|o dng, h cng c cht Th{nh trong ngi, v| qu gi l| Nhp lu hng (those who orientate towards the streams entrance). Nhp lu hng l| nhng ngi i v|o dng, v| mi khi i v|o dng th chc chn s i ra bin. Trong Th{nh chng c ngi nhp lu, ngi thoi m{i, vng chi trong dng, th n|o dng cng a mnh ra bin. Nhng cn nhng ngi cha v|o dng nhng ang hng v dng, ging nh ta phi i ra Bordeaux hay Libourne mi c th i t|u siu tc TGV c. S tht th ngay t khi ta l{i xe t L|ng Mai ra Libourne c ln TGV th ta l| TGV hng ri. Khi ta ngi trong TGV th gi l| TGV qu. TGV hng TGV qu l| cp u, l| nht song (the first pair). Cp th nh l Nht lai hng v Nht lai qu. Nht lai ngha l| tr li mt ln na. Cp th ba l| Bt lai hng v Bt lai qu. Bt lai ngha l| khng cn tr li na. A la hn hng v A la hn qu l| cp th t. Nhng ngi cha chng A la h{n, nhng trn con ng i n A la h{n qu th gi l| A la h{n hng. Bn cp Th{nh qu tc l| t{m loi ngi c cht Th{nh. Trong b|i Ty Nim Tng c ni n bn i v| t{m bc Th{nh qu. Chng ta ng mc cm l| chng ta ch c cht ph|m, ch c tham, s}n, si, mn,

145 | P h m Q u { n T B | i k 3

nghi, {c kin. Chng ta cng c cht Th{nh. Mi khi th v|o, chng ta c ch{nh nim, bit c{i g ang xy ra, gin bit mnh gin, bun bit mnh bun, vui bit mnh vui, l| chng ta c cht Th{nh ri. C ch{nh nim l| c cht Th{nh. l| iu rt hay! Chng ta }y l|m g? nui dng cht Th{nh. l| s nghip, l| business ca ngi tu, tc l| ch t{c v| nui dng cht Th{nh, mt dng ging khng b tuyt chng. Dng ging l| Th{nh chng (the race of Holy People). Thiu long Thnh chng l l|m cho dng Th{nh c hng thnh, c trng tn. Chng ta l| con ch{u ca Th{nh, l| Th{nh con. L| Th{nh con th ta phi mi ng|y vun trng v| nui dng cht Th{nh trong ta bng bc ch}n, bng hi th, bng n ci, bng s qu{n chiu. Khi c cht Th{nh ri th o|n th ca chng ta c gi l| Th{nh chng. Th{nh chng ging nh i dng, trong c nhiu ch}u b{u, c t{m loi ch}u b{u t Nhp lu hng - Nhp lu qu cho n A la h{n hng - A la h{n qu. Quy y Tng l| tm v bin ch}u b{u trong o|n th Th{nh chng. B|i k n|y tip ni b|i k trn l| nu khng c t th khng c T qu. Nu khng c T qu th khng c T hng.

Bi k 4
Nhc v bt Hin Thnh Tc v hu Tng bo D v T c Dic v hu Php bo Tm Th{nh Hin nu khng Th khng c Tng bo. Nu khng c T Th khng c Ph{p bo.

146 | P h m Q u { n T B | i k 4

Nhc v bt Thnh Hin, tc v hu Tng bo: Nu khng c t{m loi Th{nh Hin th s khng c c{i gi l| Tng bo. (If there are no eight kinds of Holy People, there cannot be Holy Community). D v T c, dic v hu Php bo: Gi{o l T khng c th khng th n|o c Ph{p bo. (If the Four Noble Truths are not there, the existence of the Dharma is also impossible).

Bi k 5
D v Php Tng bo Dic v hu Pht bo Nh th thuyt khng gi Th tc ph tam bo Ph{p bo, Tng bo khng, Th khng c Pht bo. Cho nn ch trng khng, L| ph{ hoi tam bo D v Php Tng bo, dic v hu Pht bo: Nu khng c Ph{p bo v| Tng bo th khng c Pht bo. V khng c Ph{p bo v| Tng bo, cho nn khng c Pht bo. T trn xung di, thy l lun rt cht ch! Nh th thuyt khng gi, th tc ph Tam bo: Nh vy, ch trng thuyt Khng l| ph{ hoi tam bo. }y chnh l| nhng ngi Pht t cng kch ch khng phi l| ngi ngo|i. Nhng ngi Pht t n|y khng t ti gi{o l khng cho nn mi cng kch gi{o l khng.

Bi k 6
Khng php hoi nhn qu Dic hoi ti phc Dic phc tt hy hoi Nht thit th tc php

147 | P h m Q u { n T B | i k 5

Ci khng ph{ nh}n qu Li ph{ hoi ti phc M| cng ph{ hoi ht C{c ph{p ca th gian Khng php hoi nhn qu: C{i ph{p gi l| khng (the teaching of emptiness) ph{ hoi gi{o l nh}n qu (undermines the teaching of causality). V tin v|o nim v nh}n qu cho nn ngi ta khng d{m l|m by chuc ly qu {c. B}y gi ni khng tc l|m cho o c h hng. H ln {n thy Long Th rt nng: Gi{o l v khng ph{ hoi o l nh}n qu! Dic hoi ti phc: V| ph{ lun nim v ti phc. L|m i, khng c ti g }u, ti v tt c u khng!. Ti l adharma, phc l| dharma. Trong nguyn vn dng ch dharma (php) v adharma (phi php). Dharma-adharma, chng ta dch l| ti phc. Dharma l| i ng vi o l, adharma l| i ngc vi o l. Dic phc tt hy hoi, nht thit th tc php: Tt l| ng nhin. Cng ng nhin ph{ hoi tt c nhng ph{p ca th tc. Trong o c ph{p, ngo|i th gian cng c lut ph{p, c thin {c, c lu}n l, o c ca th gian. V vy, ng dy gi{o l Khng rt l| nguy him! S{u b|i k n|y (t b|i k th nht n b|i k th s{u) l| nhng vn nn ca i phng, ti v gi{o l khng rt vi diu, rt s}u xa v| t ngi c th hiu c. Nghe ni ti khng th nhiu ngi hong s. H ngh rng gi{o l khng ph nhn tt c nhng g mnh hc trc }y, khng nhng v Pht ph{p m| v c th ph{p, th ph{p cng c ph{p lut, c o c. V| }y l| chnh ca ngi vn nn. Ngi vn nn khng phi l| ngi ngo|i o Bt m| l| ngi trong o Bt, trong o Bt m| khng vi ti gi{o l nhim mu ca khng. Ti b|i th by th thy Long Th bt u tr li.

148 | P h m Q u { n T B | i k 6

Bi k 7
Nh kim thc bt nng Tri khng, khng nhn duyn Cp tri khng ngha Th c t sinh no. Bn qu thc khng hiu Khng v nhn duyn khng Khng hiu c ngha khng Nn t sinh u no. Nh kim thc bt nng, tri khng, khng nhn duyn. Kim l trong giy pht n|y, b}y gi }y. Nh l| anh, l| bn. B}y gi }y, anh (bn) khng th hiu v khng v| nh}n duyn a ti s ging dy gi{o php khng. Cp tri khng ngha, th c t sinh no: V| khng hiu c l ch thc ca khng nn bn s, bn tr{ch, v| bn t sanh ra s phin no, bn t l|m hi bn.

Bi k 8
Ch Pht y nh V chng sanh thuyt php Nht d th tc Nh nht ngha . C{c Bt nng hai , Thuyt ph{p cho chng sanh: Mt l| th tc , Hai l| thng ngha . Ch Pht y nh , v chng sanh thuyt php. V l v, v tha l| v ngi. C{c c Pht nng v|o hai s tht. l| s tht. Ch H{n vit ch (), mt bn l| ch ngn () v| mt bn l| ng vua (). Li ni ca mt ng vua th khng ai d{m t vn g ht.

149 | P h m Q u { n T B | i k 7

Nht d th tc , nh nht ngha : Mt l| th tc (loka-samvrti), hai l| nht ngha (paramrtha). nht ngha cn gi l| thng ngha . Thng l| hn, nht cng l| hn. S tht tng i l| s tht th gian v| s tht tuyt i l| s tht xut th gian.

Bi k 9
Nhc nhn bt nng tri Phn bit nh Tc thm Pht php Bt tri chn tht ngha. Nu khng ph}n bit c Hai th ch}n l kia Th khng th hiu c Ngha th}m s}u ca ph{p. Nhc nhn bt nng tri, phn bit nh : Nu ngi ta khng ph}n bit c hai s tht . (If someone is not able to distinguish one truth from the other). Tc thm Pht php, bt tri chn tht ngha: Th ngi khng th hiu c ngha ch}n tht trong chiu s}u ca Pht ph{p. Th}m Pht ph{p, ting Anh l| Deep Buddhism. C hai th o Bt (Buddhism) l|, o Bt trn b mt (Shallow Buddhism) v| o Bt s}u thm (Deep Buddhism). Nhng ngi quanh qun trn b mt o Bt th khng th n|o hiu c o Bt s}u thm. Khi anh hi xong th ngi ta bit anh ch thuc v o Bt trn mt thi, cn o Bt s}u thm th anh cha hiu. Ch Deep Buddhism c t th k th hai. Ch}n tht, ting Anh l| true meaning. Nu ngi ta khng c kh nng ph}n bit hai s tht th, i vi nn Pht ph{p th}m s}u, ngi ta khng hiu c ngha l ch}n tht.

150 | P h m Q u { n T B | i k 9

Bi k 10
Nhc bt y tc Bt c nht ngha Bt c nht ngha Tc bt c Nit bn. Nu khng nng tc Th khng t ch}n Nu khng t ch}n . Th khng chng Nit b|n Nhc bt y tc , bt c nht ngha: Nu khng nng v|o tc th khng nm c nht ngha . C hai s tht: mt l| tc , hai l| ch}n . Nhng khng c ngha l| chng ta chn mt c{i v| vt b c{i kia. C{i n|o chng ta cng cn. Nu khng bt u bng tc , ri nng v|o tc m| nhn s}u th khng th n|o t ti ch}n . V vy cho nn ti khng c ph{ hoi g ht, ti ch i s}u thi. Ti khng ph{ hoi c{i anh ang tin tng, nhng anh cn phi nhn tht s}u v|o c{i anh tin tng th anh s thy c chiu s}u ca n, c ngha l| t tc anh s thy c ch}n . C}u n|y ni rng, tc (conventional truth) rt quan trng. C thin, c {c, c ch{nh, c t|, c phc, c ti, c ph}n bit r r|ng, c nh}n, c qu. Nhng chng ta ng kt v|o . Ta phi i s}u hn th t ch}n l tng i ta c th t ti ch}n l tuyt i v| ta s c th|nh qu ln lao hn nhiu. Trong b|i n|y, chng ta thy r }y khng phi l| th{i {nh ph{ m| l| th{i du dt. Nng v|o tc m| thy c ch}n . Khng nng v|o tc th khng thy c ch}n . Vn khng phi l| b tc i m| phi s dng tc mt c{ch rt khn kho. Bt c nht ngha, tc bt c Nit bn: Nu khng t c nht ngha th khng t c Nit b|n. Tc khng sc cho chng ta t c Nit b|n. N c th l|m cho chng ta bt kh,

151 | P h m Q u { n T B | i k 1 0

nhng mun t c Nit b|n l| phi t ti ch}n , t ti nht ngha . (If you dont base on the worldly truth, you cannot attend the ultimate truth. And without attending the ultimate truth, it is impossible for you to touch Nirvana).

Bi k 11
Bt nng chnh qun khng n cn tc t hi Nh bt thin ch thut Bt thin trc c x. Khng qu{n chiu c khng K n cn t hi Nh khng gii ch thut Khng bt c c x|. Bt nng chnh qun khng: Khng c kh nng thc tp ch{nh qu{n v khng (Without the capacity to practice the right looking deeply into emptiness). Ch{nh qu{n l| mt c{i nhn ch}n tht. n cn tc t hi: n cn tc l| cn c {m n. Nhng ngi cn c {m n th t l|m hi mnh, t l|m hi bng s khng hiu ca mnh, bng s m {m, ln xn trong u mnh. Nh bt thin ch thut: Cng nh ngi khng gii v ch thut. Ch thut c ngha l| nhng k thut chuyn mn. Bt thin trc c x: Nu khng gii ch thut th khng kho lo bt c c x|.

Bi k 12
Th tn tri th php Thm thm vi diu tng Phi n cn s cp Th c bt dc thuyt.

152 | P h m Q u { n T B | i k 1 1

Th tn bit ph{p n|y Rt vi diu s}u thm. K n cn kh hiu, Nn khng thuyt cho h. Th tn tri th php, thm thm vi diu tng: c Th Tn bit ph{p n|y rt s}u thm (thm th}m) v| mu nhim (vi diu). Phi n cn s cp: Chng phi nhng k cn c {m n m| vi ti c. Cp l| ti, bt cp l| khng vi ti. (This Teaching is out of reach of the people with meager intelligence). Th c bt dc thuyt: V l do cho nn ng|i khng mun ni cho h nghe, ch khng phi ng|i tic. H nghe ri ch hiu lm thi, th| rng ng ni cn hn.

Bi k 13
Nh v ng trc khng Nhi vi ng sanh qu Nh kim s thuyt qu khng tc v hu. Bn ni ti chp khng, Cho rng ti lc lm. Nhng c{i lm bn ngh, Khng dnh ti c{i khng. Nh v ng trc khng: Nh l| anh, l| ng. Anh ni rng, ti dnh v|o ci khng, b kt v|o c{i khng (You say that I am caught in the idea of emptiness). Nhi vi ng sanh qu: Cho nn ti l|m ra nhiu sai lm (That is why I have made many errors). Nh kim s thuyt qu: Nhng c{i m| b}y gi anh ni l| sai lm. Qu l sai lm. (The things you call errors.)

153 | P h m Q u { n T B | i k 1 3

khng tc v hu: Nhng sai lm anh ngh , n chng dnh g ti khng (They do not exist in emptiness). B}y gi, chng ta i ti mt b|i k rt ni danh, l| b|i k th 14. B|i k n|y l|m chn ng c th gii t th k th hai cho ti b}y gi. Ng|y m| ti c nghe b|i k n|y, ti sng qu{, ti hnh phc qu{ i!

Bi k 14
D hu khng ngha c Nht thit php c thnh Nhc v khng ngha gi Nht thit tc bt thnh. Chnh nh v|o ngha khng M| mi ph{p c th|nh. Nu m| khng c khng, Chng ph{p n|o th|nh lp. D hu khng ngha c. C l l do. D hu khng ngha c l|: Ti v l do c ch}n l v khng (Because of the fact that the true of emptiness is there). Ni mt c{ch kh{c, nh t t{nh ca vn vt l| khng. Nht thit php c thnh: Cho nn tt c c{c ph{p mi c th|nh lp. Khng l| nn tng ca mi ph{p. C{c ph{p biu hin c, th|nh lp c l| nh c khng. Nu c{c ph{p khng l| khng th s khng c ph{p n|o c thnh lp, c biu hin. Ch khng }y c ngha l| trng rng. Ting Vit c ch trng, ch rng dch ch khng (snyata) rt hay. Ch khng c th l|m cho ngi ta hiu lm l| khng ngc li vi c. V d c{i ly n|y c nc tr|, cn ly kia th khng c nc tr|, ngha l| mt ly c tr| v| mt ly khng c tr|. Mun c tr| hay khng c tr| th phi c c{i ly. Khng c ly th l|m g c tr| hay khng c tr| c? Khng c tr|, khng c ngha l| khng c c{i ly. C{i ly n|y khng c tr| nhng n c nhng

154 | P h m Q u { n T B | i k 1 4

c{i kh{c, n c khng kh y trong . Khng c l| khng c c{i g? N khng c tr nhng m| n y khng kh. Vn vt khng c c{i g, trng rng c{i g? N khng c t ng, n trng rng c{i t ng. (Empty means empty of an own-being, empty of a separate self, a self-nature). T t{nh, ting Anh dch l| own-being hay self-nature. Nh khng c t t{nh cho nn s vt mi biu hin ra c. Nu c t t{nh th s vt khng v thng, n khng v thng th n khng c sinh dit. V d chng ta gieo mt ht bp v|o trong t. Nu ht bp c t t{nh (own-being) th ht bp vn mi mi l| ht bp v t t{nh l| c{i thng cn, c{i khng hy dit. Nhng ht bp khng c thng cn, n hoi dit, nh ht bp c th nt mm tr th|nh c}y bp. Nh c c{i khng c t t{nh m| c}y bp c th ph{t hin c. C t t{nh l| c mt thc cht khng bin i. N lun lun l| n, n khng th tr th|nh c{i kh{c. Ni vn vt c t t{nh th khng c vt n|o c th biu hin c. Nh vn vt khng c t t{nh cho nn tt c vn vt u c th biu hin ra c. D hu khng ngha c Nht thit php c thnh Nu em b c t t{nh th em b khng th n|o tr th|nh ngi ln. Bt c mt c{i g: mt c}y bp, mt ngi ln,< tt c ch c th c c vi iu kin: cn bn ca n khng c t t{nh (snyata). Nh snyata m| tt c mi c{i u c. Trong khi , ngi ta v khng hiu snyata, khng hiu khng nn nghe ni ti khng l| s. Chnh nh khng m| c{i g cng c c. (Thanks to emptiness, everything becomes possible). B}y gi chng ta l| chng sanh kh au, trm lu}n, ta mun c gii tho{t, c an lc. C{i mun l|m sao thc hin c nu ta c t t{nh? Nu c t t{nh th ta s kh au d|i d|i, m lm d|i d|i. V c{i kh au, c{i m lm khng c t t{nh cho nn ta c th c gi{c ng, c hnh phc, c an lc. Thay v lo bun cho khng c g c t

155 | P h m Q u { n T B | i k 1 4

t{nh ht!, th ta ni: May qu{! Ti v khng c t t{nh cho nn c{i g cng c ht!. l| mt nhn quan, mt c{i thy rt l| tch cc. Nu c{i nhc u ca anh m| c t t{nh th anh s nhc u sut i. Nh c{i nhc u khng c t t{nh nn anh mi ht nhc u. Cho nn mnh ni: Vn tu v thng! Vn tu khng! Vn tu s khng c t t{nh! (Long-lived impermanence! Long-lived emptiness! Thanks to impermanence and emptiness everything is possible!) Cu n hay nh vy! Trong khi ngi ta than phin v v thng, v khng th c}u n|y lt ngc li ht. Nh v thng, nh khng m| c{i g cng c th c c. Ngi ta rt s nim khng ti v h ng nht khng vi nim h v. H v l| non being, l| le nant. Nht l| ngi T}y phng, nghe ch khng, h rt s, ti v h khng bit khng l| g. Nht thit php c thnh. Ch thnh dch ting Anh l| possible. D hu khng ngha c, nht thit php c thnh. Thanks to emptiness everything is possible!. l| li tuyn b rt mu nhim, rt dng dc, rt thn diu ca thy Long Th. D hu khng ngha c Nht thit php c thnh Nhc v khng ngha gi Nht thit tc bt thnh. Thy c iu l| bt u c th tip xc c vi bn mn, tc l| s tht tuyt i, l| ch}n hay nht ngha v| c c hi tip xc c vi Nit b|n, tc l| thc ti khng sinh khng dit, khng c cng khng khng.

Bi k 15
Nh kim t hu qu Nhi d hi hng ng Nh nhn tha m gi T vong s tha.

156 | P h m Q u { n T B | i k 1 5

Nhng sai lm ca bn, Bn li bo ca ti. Cng nh k ci nga Qun con nga mnh ci. Ta ci nga m| ta qun mt l| ta ang ci nga. V d n|y rt vui, ta ang ci nga m| ni ngi kh{c ly mt nga ca mnh. Cng nh ta cha kha xe trong ti m| ta ni: Anh ly cha kha xe ca ti!. Nh kim t hu qu: Gi pht n|y, bn t to ra nhng lm lc nh vy. T mnh l|m ra ch khng ai l|m ht. Nhi d hi hng ng: Nhng bn em li lm quy cho ti, ni ti l| sai lm. Nh nhn tha m gi: Nh c ngi ang ci nga. Tha l leo ln, l ci. Tha xa l| leo ln xe i. Tha m l| leo ln nga i. T vong s tha: T mnh qun mt i tng (con nga) mnh ang ci. S tha l| vt mnh ang ci, l| i tng ca s ci, tc l| con nga.

Bi k 16
Nhc nh kin ch php Quyt nh hu tnh gi Tc vi kin ch php V nhn dic v duyn. Nu bn thy c{c ph{p Quyt nh c t t{nh, L| bn cng ch trng Khng nh}n cng khng duyn. Nhc nh kin ch php, quyt nh hu tnh gi: Nu bn thy c{c ph{p quyt nh c t t{nh.

157 | P h m Q u { n T B | i k 1 6

Tc vi kin ch php, v nhn dic v duyn: C t t{nh l| c sn ri th }u cn phi c nh}n, c duyn m| sinh ra (If you see that all things definitively have a self-nature, then you also see them as without causes and conditions).

Bi k 17
Tc vi ph nhn qu Tc tc gi tc php Dic phc hoi nht thit Vn vt chi sanh dit. Bn ph nh nh}n qu T{c, t{c gi, t{c ph{p. Li cng khng cng nhn Sinh dit ca mun lo|i. Tc vi ph nhn qu, tc tc gi tc php: Ni c{c ph{p c t t{nh l| ph nhn nh}n v| duyn, ph nhn lut nh}n qu, v| ph nhn s to t{c (t{c), ngi to t{c (t{c gi) v| vt to t{c (t{c ph{p). V d nh ht bp c cng nng to t{c, n to tc ra mm bp v| c}y bp con. Ht bp l| t{c gi, l| k to t{c. N c h|nh ng to t{c, n c th to ra c}y bp nh. C}y bp nh l| c{i (ph{p) c to t{c. Anh ph nhn nh}n qu, ph nhn h|nh ng to t{c, k to t{c v| i tng ca s to t{c. Dic phc hoi nht thit, vn vt chi sanh dit: Cng li ph{ hoi, ph nhn s sinh dit ca tt c vn vt (It also means that you deny the birth and the death of all things). Nu anh thy c{c ph{p quyt nh l| c t t{nh, nh vy th khng cn nh}n cng khng cn duyn. Anh ph{ hoi nim nh}n qu, nim to t{c, k to t{c v| vt c to t{c. Anh cng ph{ hoi lun nim v sinh dit ca mi s vt. Nhng li buc ti ca i phng, thy Long Th tr li cho i phng ht. i phng ni: Ni

158 | P h m Q u { n T B | i k 1 7

khng th ph nhn tt c. Thy Long Th ni ngc li: Ni khng c khng ngha l| ni c t t{nh. Anh ph{ hoi ch khng phi ti. B}y gi chng ta i n b|i k tr danh kh{c m| trn th gii ai cng bit. B|i k n|y l|m nn tng cho gi{o l v| s thc tp ca mt tng ph{i quan trng Trung Quc, l| Thin Thai tng. T b|i k n|y, thy Tr Gi rt ra mt ph{p mn gi l| Nht tng tam qun. l| ba php qun: qun khng, qun gi v qun trung. Gi{o l ca Thin Thai tng cng c thc tp Vit Nam. Hi cn l| sa di, ti cng c thc tp theo Thin Thai tng. Tuy l| Thin tng nhng mnh s dng gi{o l ca Thin Thai tng. Thin Thai tng cng thc tp Thin nhng khng mang danh Thin. Hi 16, 17 tui, ti hc cun s{ch gi{o khoa v thin tp, gi l| ng mng ch qu{n. ng l| nhng ngi tr. ng mng ch qun l| php ch qu{n s dng cho c{c ngi tr mi thc tp. Cun s{ch cng c gi l| Tiu ch qu{n (The smaller book on amatha and Vipayan). Trong s{ch c dy php iu ha hi th, iu th}n, iu t}m v| qu{n chiu. Trong ng mng ch qu{n cha ni ti ba php qu{n khng, gi v| trung. Phi i ti cun i ch qu{n (The larger manual on the practice of amatha and Vipayan) th mi cp ti ba php qu{n . }y chng ta ch bit rng, ba php qu{n ca Thin Thai tng c rt ra t b|i k ca Trung Lun.

Bi k 18
Chng nhn duyn sanh php Ng thuyt tc th khng Dic vi th gi danh Dic th trung o ngha. C{c ph{p t nh}n duyn Ti gi n l| khng. N cng l| gi danh, Cng gi l| trung o.

159 | P h m Q u { n T B | i k 1 8

}y l| li tuyn b ca thy Long Th (proclamation): - Chng nhn duyn sanh php: C{c ph{p sanh ra t nh}n duyn. - Ng thuyt tc th khng: Ti tuyn b rng, c{c ph{p l| khng. Ti sao c th tuyn b c{c ph{p l| khng? L do l| ti v c{c ph{p t nh}n duyn sinh khi (prattyasamutpda). Khng l snyata, v l| duyn sinh cho nn c{c ph{p cng l| khng. - Dic vi th gi danh: N cng l| gi danh (prajapti). Gi danh tc l| mt tn gi (conventional designation), chng ta ng vi nhau gi tn cho tin. V d nh ng Euro. ng Euro t n khng c t t{nh. Ta thng nht vi nhau quyt nh cho ng Euro c mt gi{ tr n|o , th|nh ra ng Euro tr th|nh mt i tng ca c l ca mnh. Nu khng th n ch l| mt t giy hay mt cc st khng c ngha g. Tt c gi{ tr ca n l| do b c c l ca con ngi a ra, th|nh ra ng Euro c th dng c. ng Euro l| mt conventional designation, cho nn ng Euro c gi{ tr, anh ly n em i c my k l go. Prajapti l| gi danh. - Dic th trung o ngha: Cng gi l| ngha trung o (Madhyamaka). Trung o l| con ng gia, con ng siu tho{t nhng cp nim nh c-khng, ti-i, sinh-dit,.... Bn cht ca c{c ph{p vt khi nhng cp i lp . N khng ti, khng i, khng sanh, khng dit, khng c, khng khng, khng phi mt, khng phi kh{c. l| t t{nh ca Nit b|n, gi l| trung o, tc l| vt tho{t nhng nim i lp nhau. l| ba php qu{n: khng, gi v| trung. S d c{c ph{p l| khng-gi-trung ti v bn cht ca chng l duyn sinh. Trung Qun Lun c tt c 27 phm, phm cui l| Qu{n T| Kin. Phm n|y l| phm th 24, qu{n v T . Qu{n T l| mt trong nhng phm quan trng nht. Hai phm u l| c bn ca l thuyt, phm Qu{n T rt thc t. n }y, chng ta hc ba b|i k ni danh v|o bc nht, tt c u nm trong phm th 24 n|y.
160 | P h m Q u { n T B | i k 1 8

B|i k u ni v hai s tht: s tht tng i (tc hay th ) v| s tht tuyt i (ch}n hay thng ngha ). em s tht v hai chiu v|o c{c ph{p th chng ta c th thy nhng c{i b coi l| m}u thun tht ra n khng m}u thun cht xu n|o. Nu khng th ta thy c khi Bt ni th n|y, c khi Bt ni th kia. Ngi chp v|o c{i kia th khng thy c c{i n|y, ngi chp v|o c{i n|y th khng thy c c{i kia. Gi{o l v nh (samvrti v| paramrtha) l| {nh s{ng ri v|o chng ta thy tuy hai ch trng kh{c nhau nhng k thc c{i n|y c th nng v|o c{i kia. Nu khng c c{i n|y th khng thy c{i kia. B|i k v hai l| mt trong ba b|i k quan trng nht ca phm n|y. B|i k quan trng th hai l| b|i k th 14: D hu khng ngha c Nht thit php c thnh. B|i k quan trng th ba cng long tri l t, l| b|i k th 18: Chng nhn duyn sanh php Ng thuyt tc th khng Dic vi th gi danh Dic th trung o ngha. l| nhng tu gi{c, nhng cng hin, nhng thc n rt b dng. Chng ta c th thy l| s tha mn m| mnh c th t c khi tip xc vi gi{o l mu nhim. C th gi, c c hi tip xc vi nhng gi{o l nh vy, em gi{o l ra qu{n chiu trong i sng h|ng ng|y l| mt hnh phc rt ln ca ngi tu. Ngi ngo|i i bn rn lm, h khng c th gi th th l|m sao m| c c hi tip xc c vi nhng gi{o l thm th}m nh vy v| em n {p dng v|o i sng hng ng|y ca mnh. L| ngi tu, ta phi ph{t khi t}m nim bit n th nim hnh phc ca mnh mi tht s ln lao v| trng cu.

161 | P h m Q u { n T B | i k 1 8

Phm Qun Hu V
Bi k 1
Chng duyn trung hu tnh Th s tc bt nhin Tnh tng chng duyn xut Tc danh vi tc php.. Trong duyn c t t{nh, iu n|y khng hp l. T t{nh m| duyn sinh, Th l| ph{p to t{c. T t{nh (self-nature) l| bn cht, l| thc ti chc thc ca mt vt (reality), ting Phn l| svabhva. Ta ngh rng, c mt t t{nh n|o khin cho thy Minh Nim l| thy Minh Nim m| khng phi l| thy Ph{p Nim, ta ph}n bit c thy Minh Nim vi thy Ph{p Nim. C}u hi ca thy Long Th a ra l|: C{i t t{nh c th tm thy trong nhng iu kin khng? Ta nhn vo trong bng hoa ny tm t t{nh ca hoa. C{i g gip cho chng ta khng lm bng hoa vi c{i b|n, vi {m m}y? Khi nhn v|o mt bng hoa th ta thy nhng iu kin (conditions) a ti bng hoa nh l| ht ging ca hoa, t l|m ht ny mm, ma hay mt tri chiu sc m cho hoa mc ln. l| nhng iu kin, gi l| duyn (prattya). Chng duyn trung hu tnh: Chng duyn l| nhng iu kin, trung l trong. Trong nhng iu kin c c{i gi l| t t{nh hay khng? Nhn v|o nhng iu kin l|m ra thy Minh Nim nh t tin, ba m{, Pht hc vin, cha, tng chao, v.v... ta c th tm thy t t{nh ca thy Minh Nim trong nhng iu kin hay khng? l| c}u hi! C nhin c}u tr li l| khng. Ngo|i nhng iu kin th tm t t{nh ch n|o na? Ta khng th tm c t t{nh ca bng hoa hay ca thy Minh Nim ch n|o kh{c.
162 | P h m Q u { n H u V B | i k 1

Chng duyn trung hu tnh: Ni l| t t{nh nm trong lng c{c duyn. Th s tc bt nhin: Th iu l| khng ng. Th s l| iu , bt nhin c ngha l| khng phi nh vy (not evident, not true). Ni rng c mt t t{nh nm trong nhng iu kin to th|nh ra vt th chuyn khng ng. l| c}u khng nh th nht. C}u khng nh th hai l|: Tnh tng chng duyn xut, tc danh vi tc php: Nu ni t t{nh t nhng iu kin ph{t hin ra th t t{nh l| vt c to t{c ra. Tc php l| vt c to ra. V d nh b{nh m, b{nh m l| vt c to t{c (something that is made). C{i g trc khng c, nh ta l|m ra mi c th gi l| ph{p to t{c (t{c ph{p). Trong Nh}n Minh Lun c ni: m thanh l| v thng ti v l| mt c{i c l|m ra (S tc tnh c, thanh th v thng). C{i g c ch bin ra, c l|m ra th }u phi l| t t{nh. T t{nh theo nh ngha trong c mnh l| mt c{i g vnh cu, vnh hng, khng c bt u, khng c kt thc, khng th t khng m| tr th|nh c hay t c m| tr th|nh khng, n phi duy tr c bn cht ca n, mi l| t t{nh, l| svabhva (sva l| t, bhva l| hu). Nhng vt c l|m ra nh c{i b|n, bng hoa, }m thanh, khng th l| t t{nh c. Chng ta u ngh l| ta c c{i ng ca ta, c t t{nh ca ta. Khng ai ng ti c{i ng c, ng ti l| ta b au nhc (be hurt). Nhng nu bit l| khng c c{i ng, khng c t t{nh th ta s khng au nhc na. Qu{n chiu thy c khng c t tnh th kh, khng b t {i, khng mun cun gi ri chng i na. Ngi n|o c mun ri chng i th ngi cn tin v|o t t{nh ca mnh. Ta cng nh mt bng hoa thi, m| bng hoa l| mt c{i g c to t{c ra. S tc tnh c ngha l| bn cht ca n l| c l|m ra, m| c l|m ra th khng phi l| t t{nh. T t{nh m| t nh}n duyn xut ph{t th n l| mt t{c ph{p, khng phi l| t t{nh. C hai s khng nh (affirmations):

163 | P h m Q u { n H u V B | i k 1

- ni t t{nh nm trong c{c duyn l| khng ng - ni t t{nh t c{c duyn ph{t sinh ra cng khng ng ti v nh th th t t{nh tr th|nh mt t{c ph{p (mt ph{p c to tc ra).

Bi k 2
Tnh nhc th tc gi Vn h hu th ngha Tnh danh vi v tc Bt i d php thnh.. T t{nh c to t{c iu n|y khng c ngha T{nh phi l| v t{c Khng i ph{p kh{c th|nh. Tnh nhc th tc gi: Nu ni t t{nh l| c{i c l|m ra (something that is made) Vn h hu th ngha: L|m sao m| c l lun nh vy c? Tnh danh vi v tc: Theo ng nh ngha th t t{nh phi l| mt c{i g v tc. Bt i d php thnh: T t{nh khng i c{c ph{p kh{c m| th|nh. D php l| nhng ph{p kh{c (other things). Mt c{i g m| phi i nhng iu kin kh{c mi c th l|m ra c th theo nguyn tc, n khng phi l| t t{nh. i l i. Bng hoa, nu n c t t{nh th n khng i mt tri, {m m}y hay i a m| th|nh. Ngo|i c{c ph{p kh{c th khng tm thy bng hoa, v vy bng hoa khng c t t{nh. Thy Minh Nim cng vy, thy Minh Nim khng c t t{nh. Nu ni t t{nh l| mt c{i g c l|m ra, c to t{c ra th l|m sao c ngha l c? T t{nh l| mt c{i g khng c l|m ra, khng i nhng iu kin kh{c mi c to th|nh.

164 | P h m Q u { n H u V B | i k 2

Bi k 3
Php nhc v t tnh Vn h hu tha tnh T tnh tha tnh Dic danh vi tha tnh.. Nu ph{p khng t t{nh Th khng c tha tnh. T t{nh ca c{i n|y L tha tnh ci khc. C t t{nh mi c tha t{nh. V d }y l| thy Ph{p Nim v| }y l| thy Minh Nim. Ta ngh thy Ph{p Nim c t t{nh trong v| t t{nh ca thy Ph{p Nim khng phi l| t t{nh ca thy Minh Nim. i vi t t{nh (self-nature) Ph{p Nim th t t{nh Minh Nim c gi l| tha t{nh (other-nature). T t{nh l| svabhva, tha t{nh l| parabhva. C{i ngi ta gi l| t t{nh nhng i vi ta n l| tha t{nh. Ci ng ca ta, ta gi l| t t{nh. C{i ng ca ngi kh{c, ta gi l| tha t{nh. Tha l| i vi t. Nu t t{nh ca ta c th t t{nh ca ngi kia cng c. Nu t t{nh ca ta khng c th t t{nh ca ngi kia cng khng c. V vy t ch khng c t t{nh ta i ti ch khng c tha tnh. Php nhc v t tnh, vn h hu tha tnh: Nu nhng hin tng, nhng s vt khng c t t{nh trong bn th}n n th l|m sao kt lun l| c tha t{nh? C t t{nh mi c tha t{nh. Khng c t t{nh th l|m g c tha tnh. T tnh tha tnh, dic danh vi tha tnh: C{i m| ta gi l| t t{nh ch l| t t{nh i vi ta thi, ti v i vi t t{nh ca mt c{i kh{c th c{i m| ta xem l| t t{nh tr th|nh tha t{nh. T t{nh n|y, i vi tha t{nh kia cng c nhn thc nh mt tha t{nh. Cng vy, ngi kia c t t{nh ca h nn h nhn ta l| tha t{nh.

165 | P h m Q u { n H u V B | i k 3

Nu t t{nh ca c{c ph{p khng c th tha t{nh ca c{c ph{p cng khng th n|o c c.

Bi k 4
Ly t tnh tha tnh H c cnh hu php Nhc hu t tha tnh Ch php tc c thnh.. La t t{nh tha t{nh Lm sao cn c php C t t{nh tha t{nh C{c ph{p mi c th|nh. Ly t tnh tha tnh, h c cnh hu php: Nu b t t{nh v| tha t{nh ra th l|m sao c c{i m| ta gi l| ph{p? Php, ting Ph{p l| les choses, ting Anh l| things. Nu t t{nh v| tha th{nh khng c th l|m sao c{c ph{p thc s c mt c? Nhc hu t tha tnh, ch php tc c thnh: C{c ph{p ch thc s c mt khi n c t t{nh v| tha t{nh. Nhn cho k v|o trong thy Minh Nim, nhn cho k v|o trong bng lys th ta thy khng c t t{nh cng khng c tha t{nh. V vy ta khng chc l| c{c ph{p tht s c. Nu la xa t t{nh v| tha t{nh th l|m g c c{i gi l| ph{p. C t t{nh v| tha t{nh th c{c ph{p mi c chnh thc th|nh lp. Nhng v c{c ph{p khng c t t{nh v| tha t{nh nn n khng c chnh thc th|nh lp, c{c ph{p khng tht c. N ging nh l| c nhng khng phi l| thc, n l| gi. Nhng b|i k n|y dy cho ta bt u nhn li v| xt li quan nim v c v| v khng ca mnh (being and non-being). Trong i sng hng ng|y, chng ta hot ng trn mt nn tng, nn tng l| nim ca ta v c v| khng, v mnh v| ngi. V| v nim khng ph hp vi thc ti cho nn ta to ra nhng lm li trong lc t duy, ni nng v| h|nh ng. Ta phi nhn cho k thy c s tht l| ta

166 | P h m Q u { n H u V B | i k 4

khng c t t{nh v| ngi kia cng khng c t t{nh, ngha l| khng c t t{nh v| tha t{nh. Ta l| do nhng nh}n duyn, nhng iu kin gip cho ta biu hin. Ngi kia cng vy, cng do nh}n duyn, nhng iu kin l|m cho h biu hin. Thy c iu ri th ta khng b kt v|o nim v ng v| phi ng. Thy c nh vy th t duy ca ta l| ch{nh t duy, ngn ng ca ta l| ch{nh ng v| h|nh ng ca ta l| ch{nh nghip. }y khng phi l| vn trit hc hay l thuyt. Mt b| m sng vi c con g{i. B| m thy con g{i ca mnh khng phi l| mt tha t{nh v| mnh cng khng phi l| mt t t{nh. C hai m con u khng c t t{nh ring bit. An vui cng nh au kh ca hai bn u c dnh lu vi nhau. B| m thy c tnh v ng ca mnh v| ca con g{i mnh. T duy ca b| m tr th|nh ng n gi l| ch{nh t duy. Mt ngi con trai cng vy. Ngi con trai thy mnh khng c mt t t{nh ring bit v| cha mnh cng khng c mt t t{nh ring bit. Mnh l cha mnh, cha mnh l mnh, mnh l| s tip ni ca cha mnh. T nhin lc nhng ph}n bit, nhng au kh, gin hn tan bin. Mnh mun l|m mt c{i g gip cha mnh tho{t ra tnh trng hin ti. Gip cho cha mnh l| gip cho chnh mnh, m| gip cho mnh cng l| gip cho cha mnh. Ngi cha l|m th n|o con mnh th c nh v| mm ci c th ngi cha c hnh phc. Nhng au kh m| ta hng chu l| do ta b kt v|o nim v t t{nh, v ng. S qu{n chiu n|y khng phi l| trit hc m| qu{n chiu tm thy s tht. Tm thy c th t nhin s ph}n bit, s k th khng cn na v| c mt s ha iu rt ln. Khi nhn t th ngi thy nhn nh th n|o thy c nhng ngi t l| s tip ni ca mnh. Sau n|y h c i lm ng lc no th mnh phi chu tr{ch nhim, cng nh chnh mnh ang i lm ng lc no. Nhng kh khn, yu km ca t, mnh phi chm sc nh nhng kh khn, yu km ca mnh. Mnh g cho t

167 | P h m Q u { n H u V B | i k 4

tc l| mnh g cho mnh. Nhn nh vy th mnh s khng tr{ch mc, khng gin t, khng bun, khng pht t m| mnh ch thng thi. C{i thy rt quan trng! l| c{i thy khng c t t{nh (v tnh). Nu hc Trung Qun Lun ch hiu trit l ca Trung Qu{n v| dy li th khng c ch li g. Hc Trung Qun Lun l| c th t gip mnh trong lc qu{n chiu th hay hn. Trong khi ngi thin bui s{ng, bui tra, bui chiu cng nh trong khi l|m vic, ta khng t}m ta i theo ho|n cnh m| ta tr v qu{n chiu thy ta v| cha ta khng phi l| hai thc ti ring bit, mt bn l| t t{nh v| mt bn l| tha t{nh; qu{n chiu thy ta v| thy khng phi l| hai thc ti ring bit. Lc , tnh cha con, tnh thy tr tr nn rt d chu i vi mnh. l| do c{i thy ng (ch{nh kin) m| ra. Nhng chng n|y ca Trung Qu{n khng phi dng h lun (speculation) m| l| hng dn cho chng ta thy c iu . Bui s{ng khi ngi thin, qu v phi thc cho c rng, gi ngi thin ca mnh l| mt gi rt qu b{u. Gi l| gi dng nui mnh v| nui tng th}n ca mnh. S c mt ti m{t, thng xuyn ca mnh l| cht liu nui dng tng chng. C tng tng trong chng 300 ngi m| ch c 3, 4 ngi i ngi thin bui s{ng, l| ta ang b i chng v| ta ang t b i ta. Ta phi nui chng v| nui ta bng s thc tp. Ta c mt khng phi ch cho ta m| ta cn c mt cho chng. S c mt n thun ca ta (physical presence) l| hay ri. N nui dng chng v| nui dng ta ti v ngi trong chng, ta m lng ra th nng lng ca chng thm v|o ta v nng lng ca ta cng thm v|o chng. Chng nui dng ta v| ta nui dng chng. Mt b| m nui con, b| i ra vn h{i rau hoc |o mt c khoai. B| l|m vi nim l| ang |o khoai v|o nu sp cho con th trong lng b| c nim vui. Chng ta cng vy. Trn con ng i t c x{ ti thin ng, ta ngh tng bc n|y ang nui dng chng nh tnh

168 | P h m Q u { n H u V B | i k 4

thng ca b| m nui con th ta c hnh phc. Nu ta ni: Tri i! Lnh nh vy m| phi i ra ngo|i !, lc ta khng c tnh thng trong . Ta khng c b i chng nh b| m khng c b i con mnh. Khi m nui con th con cng nui m. Tuy con cn nh, cha bit |o khoai nu canh nhng s c mt ca con, n ci ca con nui m rt nhiu. Bt c mt bui thc tp n|o ca ta cng u l| nui chng v| chng nui mnh. Trong khi ngi, ta ng ngi nh mt c{ th bit lp. Ta phi ngi nh mt th|nh phn ca tng th}n. Ta thc rng tt c s anh, s em ca ta ang ngi vi ta nh mt |n chim ang bay cng v mt hng th ta cm thy rt hnh phc. Ta cm thy ang c i nh mt dng sng. Ch cn s c mt hnh thc ca ta l| c li ri, cha ni n s c mt c ni dung. S c mt c ni dung c ngha l| trong khi ngi ta thin tp |ng ho|ng, ta theo di hi th, thng thc tng hi th v|o, tng hi th ra. Khi cht liu ta nui dng chng cn ln hn na. Trc ht, th}n ca ta c l| nui dng chng ri. Th hai l| t}m ca ta cng c , ta ang th, ang mm ci, iu cn nui dng chng nhiu hn na. l| nhng h|nh ng rt p! Chng ta phi m th}n v| t}m ra nng lng ca chng i v|o trong ta. D trong chng c v|i ngi ang ng gc nhng ta vn thng nh thng. S em ng gc nhng ta vn thng ti v c khi ta cng ng gc. S em ng gc l| chuyn rt thng, s em c mt l| hay lm ri. nim u tin m| qu v phi c l| ng b i chng v| ng t b i mnh (se nourrir, nourrir la sangha). Mt bui thin h|nh, thin ta hay mt bui n cm trong ch{nh nim l| nui chng v| chng nui mnh. Thin tp c cng nng, c ch ch ca n. Trc ht thin tp l|m m du th}n v| t}m. Trong khi ngi thin, ta th}n bung th, m du tr li v| hi th ca ta ng mt vai tr quan trng trong vic l|m m du th}n th. Ngi cho p, cho thng, cho bung th! Vi hi th, ta l|m cho t th ngi thoi m{i, bung th cho p. Ta ni, }y

169 | P h m Q u { n H u V B | i k 4

l| c hi nui dng ta, thc hin t do ca ta. T do l| ch quyn ca ta. Hng ng|y, ta khng sng i sng ca ta, ta nhng t tng, nhng t duy, nhng cm th ko ta i v bn pha. Ta chng qua ch l| nn nh}n ca nhng t tng, nhng cm th, s hi. Mt l{ c treo ln b gi thi phn pht, l{ c ho|n to|n l| nn nh}n ca gi. Mt nt chai ling ra bin b sng a ln a xung, nt chai l| nn nhn ca nhng t sng. Trong i sng hng ng|y ca ta cng vy, ta l| nn nh}n ca nhng t sng cm th, nhng t sng t duy, nhng t sng t}m h|nh. Ngi thin l| c hi hc hi l|m con ngi t do tc l| hc ng vng, ngi vng, khng cho cm th ko ra ko v. Hi th l| d}y neo, ta l| con thuyn ng vng trn i dng. Na gi hay 45 pht l| ta hc l|m con ngi t do. Khng l|m mt con ngi t do trong gi}y pht th cn lc n|o na? Trong khi l|m vic, chng ta b cng vic ko theo; trong khi ni chuyn, ta b c}u chuyn ko theo. Trong i sng hng ng|y ta c b ko ho|i nh vy. Chng n|o ta mi l|m ch c mnh? Chng n|o ta mi c t do, mi c ch quyn? Gi ngi thin l| gi chng ta tp ly li ch quyn ca ta (souverainet). i khi b ko i th ta mm ci, ta quay tr v vi mnh. Ta ch ti nghip ch khng gin mnh v l| tp kh l}u i, c khi ta b ko theo ci n|y, b ko theo c{i kia. Khi n|o nhn thy ta ang b tp kh ko ta i th ta ch mm ci: Thi ng ko na ng i!, ri ta ngi li th v| ly li ch quyn. Ch quyn c th thc hin ngay trong lc . Th v|o mt hi, ta s dng bng v| phi. Th ra, ta p bng v hi trong phi i ra. Ri ta th v hi bt u i v, ta c th l|m c{i n. Ta theo di hi th t u n cui trong khi n i v. Khi hi v y th ta mm ci ri cho n i ra. T}m ta ho|n to|n nm ly hi th. Mt khi ta nm vng c hi th th nhng t duy hay t}m h|nh kh{c khng th ko ta i ra bin na. Ta ang l|m ch quyn, ta ang trn hi o ca ch{nh nim, hi o t th}n. Lc ta c nim, c nh. Nim, nh l| hi o an to|n nht, ri t t ta hc ly

170 | P h m Q u { n H u V B | i k 4

li ch quyn ca ta. Nu khng th ta cng ch l| nn nh}n, tri ln, vt vng. V vy cho nn gi ngi thin rt qu. Trong khi l|m nh vy th ta nui chng. Ta xng {ng c nui chng v ta cho chng n thc n tt. Ta bit ta ang cho chng thc n tt ti v ta ang c n thc n tt. C|ng ng|y ta c|ng c thm t do, c th m ch quyn. Ta khng cho nhng c{i kh{c ko ta i. Ta bit ta i }u v| ta mun l|m g. l| nhng vic u tin ta c th l|m khi ngi thin. Ta iu ha th}n, iu ha hi th v| c mt vng chi trong hi o t th}n l| hay lm ri. Sau ta c th i xa hn. Ta nhn vo mnh, ta c kh khn n|o vi s anh, s ch, s em? Kh khn do }u m| c? C phi l| ti ta ngh l| ta c c{i t t{nh ring bit v| ngi kia c c{i tha t{nh ring bit hay khng? Hai bn l|m kh nhau v| ni vi nhau nhng c}u khng d thng. Ngi kia kh, mnh cng kh lun. Nhng c{i l|m sao g ra c? l| ti v ta ho|n to|n khng thy c s tht l| ta v| ngi kia cng hi cng thuyn. Ngi kia hnh phc th ta c hnh phc, ngi kia nh nh|ng th ta c nh nh|ng, ngi kia mun b chng ra i th ta cng c mt phn tr{ch nhim. Khi thy c s tng quan, tng duyn th ta thy r r|ng l| khng c t t{nh. Hnh phc ca ngi kia gip ta c hnh phc. Kh au ca ngi kia l|m ta kh au. S an vui ca ta gip cho s an vui ca ngi kia rt l| r r|ng. Ban u th i tng ca nim l| hi th ca ta. Tip tc b{m ly i tng hi th th t}m ta c dng li, khng chy rong rui na, n tr v|o mt ch. i tng ca ch{nh nim c th l| hi th hay l| th}n ca ta. Khi b{m ly i tng v| l|m cho t}m c lng yn th ta khng th n|o b nhng ngn gi ca cm th hay t}m h|nh thi bay, hoc b nhng t sng ca t duy ko ta i c. Ri t t ta mi c kh nng qu{n chiu. Khi nhng t}m h|nh bun gin, lo lng ti th ta c kh nng nhn din v| nhn s}u v|o thy t}m h|nh ph{t sanh do iu kin n|o. Trong nhng iu kin c v minh l| iu kin cn bn. Tham, s}n v| si l| ba cht c l|m ung thi

171 | P h m Q u { n H u V B | i k 4

np sng ca con ngi. Tham l| s m m, s thm kh{t. S}n l| s gin hn. Tham v| s}n cng nh nhng phin no kh{c nh s hi, cm th, tuyt vng u ph{t sanh ra t t}m h|nh cn bn l| si. T}m h|nh si l| khng thy c s tht, v b m m (confused). Chng ta l| anh em, l| ch em, l| thy tr, l| cha con ca nhau m| chng ta h|nh x nh ngi kia l| k th ca ta, nh l| mt thc ti bit lp, l| si! V| si ch c th b p v c bng s qu{n chiu m| thi. Trung Qun Lun l| nhng nh{t ba gip chng ta p v nhng khi si m. Thi s V Ho|ng Chng, trong b|i th La t bi c dng ch tnh huynh . Tnh huynh c c l| khi chng ta nhn mnh l| anh em vi nhau m| khng phi l| k th. Chng ta cng mt nc, l| anh em th ti sao ngi Cng gi{o n|y li k th ngi Pht gi{o kia? Khi ha thng Thch Qung c t thiu, ngn la chnh l| thng ip t ch{y s si m thy r c tnh huynh : Mun vn khi sn si va m mt Nhn nhau tnh huynh bao la l| b|i th ca V Ho|ng Chng. S}n si to ra chia r v| tiu dit ti v mnh khng thy c s tht, s tht l| tnh huynh . Mt ngi t thiu nhc mi ngi: Chng ta l| anh em ca nhau, ti sao chng ta li l|m kh nhau nh vy? i qu tht hm nay tri c mt Gi l gi hong o nguy nga Mun vn khi sn si va m mt Nhn nhau tnh huynh bao la Kh au, ganh t, gin hn, s hi, tuyt vng, v.v... nhng th mc trn mt mnh t gi l| si m. S si m c gi tn l|: c ti, c i, c c, c khng, c sanh, c dit, c t t{nh, c tha t{nh. }y khng phi l| trit hc, }y l| nhng t|i thin qu{n gip mnh thy c s tht, s tht trong lng mnh, trong lng ngi kia v| trong lng thc ti. Qu{n chiu th ta thy khng c t t{nh cng
172 | P h m Q u { n H u V B | i k 4

khng c tha t{nh. Khi thy c nh vy th ch{nh kin c mt, v| khi ch{nh kin c mt th ch{nh t duy, ch{nh ng, ch{nh nghip s c mt. Ta s khng l|m kh mnh v| l|m kh ngi kh{c na. Sau n|y dy Trung Qu{n cho t, qu v phi dy nh th n|o h c th em {p dng v|o i sng hng ng|y. Khi dy Duy Thc (Duy Biu), ti dy theo c{ch m| qu v c th {p dng c Duy Biu hc v|o i sng hng ng|y chuyn ha. Khi dy kinh Kim Cng, ti cng dy nh th n|o kinh Kim Cng tr th|nh mt s{ch gi u ging cho mi ngi. N c lin h ti s bun vui, gin ght hng ng|y ca ta ch khng phi l| nhng c{i xa vi m| ta khng vi ti c. Hm qua ti c nhn c mt l{ th ca mt thin sinh ngi c. ng n t truyn thng C c gi{o. Gi{o l C c gi{o cho ng c cm tng nh l| ng ang sng trong mt ngi nh| c hai tng: Tng trt l| tng ng sng hng ng|y v| tng trn l| an lc, gii tho{t. Nhng gia hai tng ng khng tm thy cu thang i ln. B}y gi n vi o Pht, ng tm thy c cu thang. ng mun b o Thin cha, theo o Pht. Nhng ti khng ng ng b o ca mnh. ng khng vui lm v| ni: Con tm thy cu thang trong o Pht ri. To sao khng cho con theo o Pht m| bt con theo o Thin cha?. Mc ch ca ti khng phi l| bt ng theo o Thin cha m| mc ch ca ti l| ng ng b mt gc. Nu tm c cu thang ri th ng em v gn trong nh| ca ng, cho nhng ngi l}u nay ch tng trt b}y gi c leo ln tng trn. l| iu ti mun. Trong nh| cha c cu thang th b}y gi ta phi l|m cu thang ch khng phi b nh| m| i! Sang nm (2003), v|o cui th{ng 5, ti c mi tham d i hi C c gi{o ti th Berlin nc c. }y l| ln u tin hai gi{o hi C c v| Tin l|nh hp i hi chung trong lch s ca nc c. Ti c mi ph{t biu vi bn v lnh o tinh thn ca c{c tn gi{o kh{c. Sau ti s ni chuyn vi khong 6000 ngi tr v hnh phc, tng lai v| ha bnh. Trong bui ph{t biu, mi v ch ph{t
173 | P h m Q u { n H u V B | i k 4

biu c 15 pht. Nhng v ti ni ting Anh nn c ni d|i hn mt cht. L{ th mi rt c bit, trong th vit mt c}u l|m ti rt cm ng: Thy ni nh th n|o trong tinh thn i thoi gia c{c tn gi{o th gii c ha bnh. Thy ngh cho nhng iu c th m| chng ti c th em {p dng trong gi{o hi ca chng ti. Khi c l{ th ti rt vui v thy h rt ci m. H mun mt ngi Pht t cho h bit mt php thc tp n|o c th em {p dng c v|o lng C c gi{o v| c th thc tp vi tinh thn C c gi{o. l| mt tinh thn hc hi rng m. Rt nhiu Pht t cha c c th{i ci m , h rt khp kn, rt c chp. So vi ngi C c gi{o kia th h t Pht t hn nhiu. Ngi C c gi{o rt tha thit mun thy ph{p mn c th {p dng c ngay trong truyn thng ca h. H khng t {i, khng c chp. H thy c bn cht khng c t t{nh, khng c tha t{nh nhiu hn ngi Pht t. Ngi Pht t ni kh c c, nhng cha chc ci m, c tu gi{c . Ta cht v nhng danh t, ta ni qu{ nhiu v nhng huyn diu (huyn |m), nhng trong lc ta li cht i trong np sng t}m linh ca mnh. Ta c cho l| ta gi|u nhng k thc ta l| nhng a con hoang, b v, khng nh| ca, khng cm n. Chng ta phi l|m nh th n|o Trung Qu{n Lun cng nh Duy Biu hc, hay kinh Kim Cng tr th|nh nhng phng ph{p sng ca ta trong i sng hng ng|y. Chng ta phi c thc n, chng ta khng c b i mnh, chng ta khng c b i chng. Chng ta phi tu hc nh th n|o mi ng|y u c c cht liu b dng nui th}n, nui chng v| nui nh}n loi. Chng ta hc c bn b|i k ca phm Qu{n Hu V, trong thy Long Th s dng danh t t tnh (self-nature). T t{nh l| mt c{i g thng ti, n khng th n|o t khng m| tr th|nh c hay t c m| tr th|nh khng. N l| bn cht ch thc (substance), l| mt thc th (entity).

174 | P h m Q u { n H u V B | i k 4

Ng|y xa c mt ng vua, ng c nghe mt ngi nhc s |n bng mt c}y |n d}y. Ting |n rt k diu l|m ng rng ng c t}m can. ng mun tm ra bn cht ca ting |n. ng mun bit c}y |n l|m sao m| ph{t ra nhng }m thanh l|m rung ng tr{i tim ng nh vy? ng ra lnh ch c}y |n ra tm bn cht ca n. Nhng khi ch c}y |n ra th khng thy g ht, i tm trong tng mnh vn ca c}y |n cng khng thy bn cht ca ting |n trong . Ting |n khng c bn cht, khng c t t{nh ca n. i tm c{i t t{nh, c{i bn cht, c{i thc th ca ting |n khng c. Ting |n ch l| mt s biu hin thi. Trong kinh c Th Tn thng dng hnh nh ca c}y chui. Lt mt b chui ra th c b th hai, lt b th hai th thy b th ba. C nh th m| lt cho n b cui cng th trong khng thy c c{i li chc thc ca c}y chui. C}y chui ch l| nhng b chui cun li vi nhau thi. C}y chui khng c t t{nh, khng c bn cht ch thc, khng c c{i ct li trong. C h|nh cng vy, ta mun tm ct li, tm c{i tim ca c h|nh th tm khng c. Lt lp h|nh n|y ra th ti lp h|nh kh{c, lt n ht cng khng thy ct li ca c h|nh. gi l| t t{nh, l| bn cht (substance, entity). Vy m| khi nhn ngi kia hay nhn t th}n ca mnh, ta ngh l| trong c ct li, c t t{nh. V tin tng v|o s c mt ca t t{nh cho nn ta s hi, cm th, ta b thng tch. Nu ta bit l| ta khng c t t{nh th ta s rng rang, ta s t do v| khng c g ng c ti ta. Ni tm li: B|i k th ba ni: nu khng c t t{nh th cng khng c tha t{nh. T t{nh l| ct li ca chnh mnh v| tha t{nh l| ct li ca k kh{c. Nu t t{nh khng c th l|m g c tha t{nh. Chng ta i ti nhn thc l|, t t{nh l| mt nim m| khng phi mt s tht. Bn cht ca n l| khng. Khng l| khng c t t{nh, khng c bn cht ch

175 | P h m Q u { n H u V B | i k 4

thc ch khng phi l| khng c c}y chui, khng c ting |n hay khng c c h|nh. B|i k th t ni: nu c t t{nh v| tha t{nh th ta mi th|nh lp c s c mt tht s ca c{c ph{p. Khng c t t{nh v| tha t{nh th c{c ph{p ch c mt nh mt gic mng, mt tia chp, mt bong bng nc (nh mng, huyn, b|o, nh). Khng c t t{nh v tha tnh, ta vn c th tip xc c vi c{c ph{p, ta c th c nim v n hay c th c mt tri gi{c v n, nhng i tng ca tri gi{c khng c mt c{i g chc tht, khng c mt ct li.

Bi k 5
Hu nhc bt thnh gi V vn h kh thnh Nhn hu hu php c Hu hoi danh vi v. C{i c khng th|nh, C{i khng sao th|nh c? Nhn v c ci c, C{i c dit th|nh khng. Khi dng danh t khng th ta c th b kt v|o nim khng. Khi dng danh t c th ta c th b kt v|o nim c. Hu nhc bt thnh gi, v vn h kh thnh: Ci c nu khng c th|nh lp (establish, confirm) th c{i khng l|m sao c th|nh lp? Rt l| n s m| rt l| hay! Khi nghe Bt ni c{i khng c th ta b kt v|o c{i khng, cha tho{t khi c{i c kt v|o c{i khng. Va nghe ni ting |n khng c t t{nh th ta cho l| ting |n khng c t t{nh. Ta d b kt nh vy ! L}u nay ai cng cho Trung Qun Lun l| lun i tha v| thy Long Th trong khi vit Trung Qun Lun l| mt ngi xin dng i tha. S tht khng phi nh vy, Trung Qun Lun khng phi l| i tha. Tt c kinh in c trch dn trong Trung Qun Lun u l|
176 | P h m Q u { n H u V B | i k 5

kinh in Nguyn th. Thy Long Th khng c trch dn mt c}u kinh i tha n|o. Sau n|y thy c ging kinh B{t Nh, nhng khi vit Trung Qun Lun th thy khng phi l| ngi i tha, khng trch dn kinh i Tha v| khng xin dng i tha. Trung Qun Lun l| mt t{c phm khng i tha, khng Tiu tha. Vi Trung Qun Lun chng ta thy l| tt c nhng t tng uyn {o ca i tha nm sn trong kinh in Nguyn th. C{i hay ca Trung Qun Lun l| khng cn trch dn mt c}u kinh i tha n|o m| vn ni ln c c{i ch}n diu ca i tha. Kinh Bo Tch (kinh i tha) ni: Anh tin rng c. Nhng khi nghe Bt bo l| khng th anh tin v|o khng. Ht chui v|o c{i n|y th anh li chui v|o c{i kia. Th| rng chp c nh ni Tu Di cn hn l| chp khng.. Ngay trong lun Trung Qu{n thy Long Th cng c ni r r|ng: Nu ci c m cn khng c th lm sao c ci khng? Ci c m khng th|nh lp c th l|m sao th|nh lp c c{i khng?. C{i khng l| do c{i c m| c. Tay phi l| do tay tr{i m| c, nu khng c tay tr{i th l|m sao c tay phi? C l| mt cc oan v| khng cng l| mt cc oan. Con ng trung o vt tho{t nhng cc oan (extreme), vt tho{t nhng cp i nghch nh c-khng, sinh-dit, ti-i. B|i k rt n gin v| r: Nu c{i c khng th|nh lp c th l|m sao c{i khng th|nh lp c? }y l| l lun: Nhn hu hu php c, hu hoi danh vi v L v c ci c (nh}n hu hu ph{p c) v ci c tiu hoi cho nn c ci khng (hu hoi danh vi v). Nu khng c c{i c th l|m g c c{i khng. C{c nh| hc gi c ni o Pht ch trng l| khng c g ht!. H tin v|o khng l| tin v|o c, ti v khng c c{i c th l|m sao c ci khng? C{i c c, ri n tiu dit i th mi th|nh ra c{i khng! Vy th vn khng phi l| c (being) hay khng (non-being), vn khng phi l| s chn la gia c (tre) v| khng (non-tre) m
177 | P h m Q u { n H u V B | i k 5

vn l| siu vit ra khi c v| khng. C v khng khng phi l| thc ti. N ch l| nim, l| vng tng ca mnh thi.

Bi k 6
Nhc nhn kin hu v Kin t tnh tha tnh Nh th tc bt kin Pht php chn tht ngha. K n|o thy c, khng Thy t t{nh, tha t{nh K y khng thy c Ngha ch}n tht Pht ph{p. Nhc nhn kin hu v Kin t tnh tha tnh Nu mt ngi thy c ci c v c ci khng, thy c t tnh v c tha tnh. Th ngi l|m sao? Thy Long Th tr li: Nh th tc bt kin Pht php chn tht ngha Nh vy th ngi khng thy c ngha ch}n tht ca Pht ph{p, ngi khng hiu Pht ph{p cht xu n|o. Ngha ch}n tht ca Pht ph{p l| vt tho{t c-khng, siu vit c hu-v.

Bi k 7
Pht nng dit hu v Nh Ha Ca chin din Kinh trung chi s thuyt Ly hu dic ly v. Bt dp tt c khng Trong kinh Ca chin din Ng|i ni gi{o l
178 | P h m Q u { n H u V B | i k 6

La c cng la khng. Kinh Ca chin din l| mt kinh Nguyn th, khng phi kinh i tha, c trong tng Pali m| cng c trong H{n tng. Trong s{ch Nht tng thin mn nm 2000, chng ta c kinh n|y gi l| kinh Trung o nhn duyn. Trung o l| the Middle path hay the Middle way. Kinh mang s 301 ca Tp A H|m trong H{n tng. Trong tng Pali gi l| Kaccayanaggotta-sutta trong Samyutta Nikaya II, 16-17. Pht nng dit hu v Bt c kh nng dp tt nim c-khng. Ch Nit b|n c ngha l| dp tt (extinction), trc ht l| s dp tt nhng nim nh l| nim c-khng. Nit b|n c ngha l| t do, t do i vi nhng nim. Ly ht nhng nim i th ta c t do v bin. V nhng nim cho nn ta t giam hm ta v|o nhng c{i khung (khng gian v| thi gian) rt cht hp. V d ta ngh ta ch c 18 ng|y, 18 th{ng hay 18 nm sng. l| nhng nim giam hm mnh. Tip xc c vi Nit b|n, tc l| dp tt c nhng nim th c{i khung , nh| t khng cn na. Ta khng cn s hi v| khng ai c th ng khung ta c. Nit b|n c dch l| Freedom. (Freedom from all views, all notions including the notion of being and non-being). Nit b|n cng c ngha l| dit. Dit }y khng phi l| t c m| tr th|nh khng. Dit l| dit nim c-khng. Nhp dit khng phi l| t c m| tr th|nh khng. Nhp dit l| i v|o th gii vt tho{t c c v| c khng. Nghe ni ngi nhp dit, ta ngh ngi khng cn na l| sai khng bit bao nhiu m| k. Nh Ha Ca chin din Kinh trung chi s thuyt Ca chin din l| thy Kaccayana. Ha l| dy d, chuyn ha s sai lm. Trong kinh Ha Ca chin din c ni dung l|: Ly hu dic ly v

179 | P h m Q u { n H u V B | i k 7

Ly c ngha l| la. La c cng l| la khng, b c l| b khng. B c m| cha b khng l| cha tht s b c. Khi n|o b c khng th mnh mi c th b c c, v c v| khng l| hai c{i i lp nhau.

Bi k 8
Nhc php thc hu tnh Hu tc bt ng v Tnh nhc hu d tng Th s chung bt nhin. Nu ph{p c tht t{nh. Th khng th th|nh khng. T t{nh c d tng, iu n|y khng hp l. Nhc php hu thc tnh Nu c{c ph{p tht c t t{nh, c ct li, c thc th, s vt tht c th, Hu tc bt ng v theo nguyn tc, n khng th n|o tr th|nh khng c. Theo nh ngha th t t{nh l| mt c{i g khng th t khng m| tr th|nh c hay t c m| tr th|nh khng. Nu s vt tht s c, th sau n l|m sao m| tr th|nh khng c? Tnh nhc hu d tng Th s chung bt nhin T t{nh m| c hnh tng ca s bin i th khng hp l (bt nhin). Bt nhin l| khng phi nh vy (absurd). Th s l| chuyn n|y. Chuyn n|y rt cuc khng hp l. Chuyn n|o? Chuyn t t{nh c bin i. C bn tng trng l| tng sinh, tng tr, tng d v| tng dit. C{c ph{p i ngang qua bn tng . N sinh ra, tn ti mt thi gian, t t thay i v| ri cui cng n khng cn na. D c ngha l| thay i.
180 | P h m Q u { n H u V B | i k 8

l| t t{nh, l| c{i c ch thc ri th l|m sao bin i c? T t{nh l| c{i g m| khng i ngang qua sinh-tr-d-dit? M| i ngang qua sinh-tr-d-dit th khng phi l| t t{nh, khng phi l| c tht. N ch l| tung o ha m| thi (magic show). Trong Cung On Ngm Khc c cu: Tung o ha by ra y Kip ph sinh trng thy m au Nu s vt tht s c th l|m sao sau n|y n tr th|nh khng c? T t{nh ch thc ca s vt m| i qua tng bin i th khng hp l, t t{nh l| phi chc tht. Trong khi ngi thin, ta phi qu{n nm un ca mnh thy l ta khng c t t{nh. C nm un, nhng nm un u l| khng c t t{nh. Thy c iu l| vt tho{t mi kh au, {ch nn. B tt Qun T Ti, khi qun chiu thm su, thy nm un u khng c t tnh. Thc chng iu y xong, Ngi vt thot mi kh au, ch nn. Chng ta cng phi l|m nh vy! Trong i nh| H{n, phng Nam, c mt v vua ngi tn l| Triu Vit Vng. ng ta th|nh lp mt nc phng nam gi l| nc Nam-Vit gm c my tnh min Nam nc T|u b}y gi v| c lnh th Vit-Nam. Thi c rt nhiu b tc mang tn Vit gi l| B{ch Vit (mt trm b tc mang tn Vit). B}y gi min Phc Kin cng cn c ngi gc M}n Vit. Pht hc vin ca cha Nam Ph | c tn l| M}n Nam. M}n Vit l| mt trong nhng b tc Vit. Vng quc Nam-Vit gm th}u mt s c{c tnh min Nam Trung Quc v| c lnh th Vit-Nam by gi. Kinh ca nc Nam-Vit min Qung Ch}u ca tnh Qung ng. C{ch }y khong 11, 12 nm ngi ta ph{t hin ra lng m ca Triu Vit Vng v| h|i ct ca ng vua. Trong mt chuyn hong ha Trung Quc, th ph{i o|n L|ng Mai c dp i v|o thm m ca Triu Vit Vng. Vi k thut mi ca ng|nh kho c, c{c nh| khoa hc ph{t hin ra nhiu chi tit ca nn vn ha thi , trc Thin cha
181 | P h m Q u { n H u V B | i k 8

gi{ng sinh my trm nm. Ngi ta tm ra ngc n ca vua, nhng dng c vua dng thng ng|y, v|ng ngc, thuc, thc phm vua thch n. Ngi ta cng tm c thi h|i ca ng y hong triu - ng b{c s ca vua b chn sng theo sang bn kia vua c ngi chm lo sc khe. Ngo|i ra cn c thi h|i ca c cung n vua sng {i yu chung v| thi h|i ca ng tr| - ngi u bp u cng chn sng theo qua bn kia vua c ngi nu n |ng hong. Khi c{c thy, c{c s c, c{c o hu i tham quan th ti cng i tng bc. Ti nhn thy r r|ng l| may m| ta c thm nhun }n c ca c Th Tn. Ta c c tu gi{c ca Ng|i nn khng b vng v|o quan im v thng, v ng. Ta thy rng, ngay trong gi pht hin ti ta i lu}n hi khng nhng i theo chiu dc m| cn i theo chiu ngang di nhng hnh thc kh{c. Tu gi{c ca v ng, ca v thng, ca tng tc khng l|m cho ta kt v|o nhng nim tr th|nh c tin ca ngi thi . H ngh rng khi cht th h em theo tt c t ng ca h, em theo t t{nh bt dit ca h sang th gii bn kia, cho nn khi i sang th gii bn kia cng phi cn b{c s, ngi hu h, v.v< Nu khng c {nh s{ng ca c Th Tn th l|m sao chng ta tho{t ra khi nim nh vy. Ta l|m kh mnh bng nhng lo s, ri ta l|m kh ngi kh{c bng c{ch chn sng h. Hc c Th Tn v v thng, v ng, phi hu, phi v l| ta c gii tho{t rt nhiu. Ta khng cn l| nn nh}n ca nhng nim nh vy. n c qu{ ln! Nu c ngi cho ta tin bc, nh| ca, danh vng th ta cng khng cm thy bit n nh l| khi ta nhn c gi{o l ca c Th Tn. c Th Tn phng h|o quang v| l|m tan bin nhng khi si m trong lng ta, ta c th thy c s vt trong thc ti ca n l| v thng, v ng, l| khng c ct li, l| tng tc. Thy c nh vy th ta khng i chn, i thiu nhng ngi thng ca ta theo ta khi ta cht. Ta khng b kt vo nhng c{i nh vy. Nhng iu chng ta hc }y rt l| quan trng! N khng phi l| huyn |m. Ta hc th ta phi qu{n chiu. C{i m| c Th Tn ban
182 | P h m Q u { n H u V B | i k 8

tng cho ta ln lm, khng th n|o c th n {p trong mt kip c }u. Nhng ngi c quyn h|nh ln nh Triu Vit Vng khng c c mt git nc cam l ca c Th Tn nh v|o trong tim ca ng. Nu c c th ng khng l|m nh vy. ng i qua bao hy vng, tht vng, s hi, lo lng, khng bit mnh s ra sao sau khi cht. c hc hi, hiu v| qu{n chiu ch{nh ph{p, c sng i sng hng ng|y theo {nh s{ng ca ch{nh ph{p, l| mt hnh phc rt ln. Chng ta phi nui t}m trng bit n th ta s c rt nhiu hnh phc. i c bao nhiu ngi c nghe, c hc v| c qu{n chiu nhng iu nh vy? Ngi ta rt bn rn, n|o l| tr tin nh|, tin in thoi, tin thu, i ch, nu n, i l|m, l{i xe. Ngi ta khng c th gi tip nhn, hc hi v| soi s{ng c{i t}m ca mnh. Chng ta l| ngi c phc rt ln!

Bi k 9
Nhc php thc hu tnh Vn h nhi kh d Nhc php thc v tnh Vn h nhi kh d? Nu ph{p c t t{nh, Th l|m sao bin d? Nu ph{p tht khng t{nh, Cng l|m sao bin d? }y l| hai c}u hi. C}u hi th nht: Nhc php tht hu tnh, vn h nhi kh d: Nu t t{nh ca s vt l| thc hu, th l|m sao s vt c th thay i c? D l| thay i. Nu qu tht bn cht ca s vt l| c (hu) th n khng cn sinh ra (sinh), tn ti (tr), n khng th n|o thay i (d) v| khng th n|o dit i c (dit). Cho nn ni s vt l| tht c th khng ng ti v
183 | P h m Q u { n H u V B | i k 9

nu n tht c th khng bao gi n tr th|nh ra khng, n khng bao gi thay i c. Vy th l lun ca c}u hi n|y l|: Nu s vt l| tht c th l|m sao n thay i v| tr th|nh khng c? l| nh ngha ca tht hu (really existing). C}u hi th hai: Nhc hu thc v tnh, vn h nhi kh d: Nu bn cht ca c{c ph{p l| tht s khng th l|m sao c s bin i v| tr th|nh c c? Khi nghe c}u hi u th chng ta c th ngh rng lun ch (t{c gi) ch trng l| c{c ph{p khng c t t{nh, ngha l| s vt khng c. Nhng chng ta lm, lm to! V vy c c}u hi th hai: Nu c{c ph{p m| tht s khng th l|m sao n thay i m| tr th|nh c? B|i k n|y gip ta tho{t ra khi nim v c v| v khng. Cn vng v|o khng th cn vng v|o c, vng v|o c l| vng v|o khng. Trong v kch Hamlet c cu: To be or not to be, that is the question! (C hay khng, l| vn !). Theo gi{o l ca thy Long Th th: C hay khng, khng phi l| vn . (Being or non-being, to be or not to be, that is not the question). Trong kinh Kaccanyanagotta-sutra (Ha Ca Chin Din kinh), c Th Tn c dy rt r v vn n|y. Ng|i ni: Ri v|o nim c l mt th{i cc m| ri v|o nim khng l| mt th{i cc kh{c. Ng|i dy gi{o l Trung o l| vt tho{t c v| khng. khng phi l| kinh i tha m| l| kinh Nguyn th. Trong s{ch Nghi thc tng nim i ton cng nh trong Thin mn nht tng nm 2000 c kinh , kinh rt ngn nhng rt cn bn, rt quan trng. Nu php c t tnh Th lm sao bin d? Nu php tht khng tnh Cng lm sao bin d? Bin d l| thay i t c ti khng, hay thay i t khng ti c.

184 | P h m Q u { n H u V B | i k 9

Gio l ca c Th Tn rt l| r, l| vt thot c-khng. Vy m| rt nhiu ngi c buc ti c Th Tn l| dy gi{o l h v. Nht l| c{c hc gi T}y Phng, h khng hiu c, h c ngh l| gi{o l o Bt ch trng h v.

Bi k 10
nh hu tc trc thng nh v tc trc on Th c hu tr gi Bt ng trc hu v. Ni c l| chp thng Ni khng l| chp on Cho nn k tr gi Khng vng v|o c khng. nh hu tc trc thng Nu quyt nh chc chn rng s vt l| c (definitive existing, existence dfinitive) th ta vng v|o nim thng (permanence). nh v tc trc on Nu quyt nh s vt l| khng c th ta kt v|o nim on (annihilation). Kin chp u l| thng kin, kin chp th hai l| on kin. Thng kin l quan im cho rng s vt l| thng hng (permanence). on kin l| quan im i lp li, cho rng khi s vt dit ri th ho|n to|n khng c g na ht. iu ny c lin h ti vn linh hn. C c gi{o tin rng Thng l| thng hng v| linh hn cng thng hng. o Bt ph nhn thng v| ph nhn on ch khng ph nhn thng ri v|o on. Thc ti l| khng thng cng khng on. Ni c Th Tn thuyt ging v on dit, tc l| ch trng v on (annihilation), l| oan c cho Ng|i. Ngi ta, nht

185 | P h m Q u { n H u V B | i k 1 0

l| ngi T}y Phng, hay cho rng, nu khng phi l| thng th d nhin phi l| on. S tht th chp v|o on cng l| chp v|o thng, ti v khng c thng th l|m sao c on? Nu c chp s vt l| c th kt v|o nim thng m| c chp s vt l| khng th kt v|o nim on. Th c hu tr gi Bt ng tr hu v Th c l| cho nn. V vy cho nn nhng ngi c tr khng nn kt v|o nim c v| nim khng. Hu l existence, l tre. V l non-existence, l non-tre. Ngi c tr tu th khng b kt v|o c (hu) m| cng khng b kt v|o khng (v). Hu l asti (bhva), v l| nsti. Chng ta phi nhn mnh, nhn ngi thng hay ngi ght ca mnh bng con mt nh vy; chng ta phi nhn Bt, nhn Cha bng con mt , tc l| khng thy c mt thc th n|o thng hng hay mt thc th n|o on dit c. Chng ta phi nhn bng con mt ca trung o.

Bi k 11
Nhc php hu nh tnh Phi v tc th thng Tin hu nhi kim v Th tc vi on dit. Nu ph{p c t t{nh Khng khng th l| thng Trc c m| nay khng li l| on dit. Nhc php hu nh tnh Phi v tc th thng

186 | P h m Q u { n H u V B | i k 1 1

Nu s vt c mt t t{nh quyt nh v| n khng phi l| khng th l| chp v|o thng. Tin hu nhi kim v Th tc vi on dit Tin l| trc }y, kim l| b}y gi. Tin hu nhi kim v: Trc n c m| b}y gi n khng c. l| kt v|o nim on dit (annihilation). Thy mt ngi ang ngi th ta cho l| ngi c. Khi ngi cht ri th ta cho ngi l| khng. l| khuynh hng suy ngh thng thng ca nhng ngi khng tu, khng bit qu{n chiu. Chnh mt s ln c{c nh| khoa hc cng ngh nh vy. H c kin thc khoa hc nhng c{i nhn ca h cha khoa hc lm. C rt nhiu nh| khoa hc ri v|o on kin m| khng bit, ch c mt s t vt tho{t on kin m| thi, l| nhng nh| khoa hc siu vit nht. Chng ta nghe nhiu b|i ging v lu}n hi, v s tip ni. Khi t ln mt c}y n cy th n cy bt u sng ng, n ph{t ra {nh s{ng, hi nng, mi thm v| ng thi cng ch to ra nhng cht nh acide carbonique. Vt g ang t cng cn dng kh v| th{n t (carbone). S sng l| s t ch{y, khng c s t ch{y l| khng c s sng. n cy l| mt v d rt p v s sng. Trc ht n c th{n t v| sau n cn dng kh. Trong ngi chng ta cng vy. Thc phm ca ta c rt nhiu cht than, nh cc ng c cht than rt nhiu. Khi th v|o l| ta a khng kh v|o trong phi. Trong khng kh c dng kh gip cho s t ch{y v| ta ph{t ra c nhit lng. Nu khng c s t ch{y trong ngi th ta khng th c nhit l| 37C. Trong ngi chng ta c s t ch{y tng gi}y tng pht, v| trong khi t ch{y th ta cng ph{t ra nhng yu t kh{c. Thc n, nc ung v| khng kh m| ta tiu th v|o l| nhng input (nhng c{i ta cho v|o). Ta sn xut ra nhng th kh{c gi l| output (nhng c{i ta cho ra), nh l| ta i cu, i tiu, to{t m hi hay ta th ra. Trong khi t th n cy cng thi ra th{n kh. Mt th|nh ph

187 | P h m Q u { n H u V B | i k 1 1

nh th|nh ph Paris thi ra v s th{n kh trong 24 gi mt ng|y. Nu nh khng c nhng khu rng ln th khng th n|o ht ht th{n kh v| con ngi s cht. V vy rng c}y rt l| quan trng i vi con ngi. Rng c}y c kh nng tiu th acide carbonique v| ch to ra dng kh tr li cho mnh. n mt c}y l| ta n chnh mnh. ng v phng din vt cht th n cy ch t{c ra {nh s{ng, sc nng v| th{n kh. Ta khng thy n ang i v }u v| ang l|m g cho nn khi n cy ch{y ht th ta ni n khng cn na. S tht th n cy ang i v|o trong v tr nhng dng kh{c nhau. Khng thy n cy na th ta ni n t c tr th|nh khng. iu rt phn khoa hc, khng c g t c m| tr th|nh khng, cng khng c g t khng m| tr th|nh c. Con ngi mnh cng vy. Mi gi}y mi pht mnh u th ra v| mnh ang i v|o v tr. l| ng v phng din sc. ng v phng din t}m th ta c nhng t duy, nhng li ni, nhng h|nh ng, v| nhng c{i tip ni ta gi l| tam nghip (thn, khu v| ). N g}y t{c ng d}y chuyn trong v tr. N chnh l ta. V vy khi th}n x{c n|y tan r th ta khng tan r, ta cn rt nhiu trong v tr. Ch c con mt ca khoa hc, ca tr tu mi thy c s tip ni ca ta m| thi. Th}n ca thy }y, khi n tan hoi nm xung m| ni l| Thy khng c na l| sai lm. Thy c trong ta, Thy c nhiu ni. Nu c con mt tr tu, con mt khoa hc th thy Thy vn c , khng th ni Thy t c m| tr th|nh khng. Ni nh vy l| rt phn khoa hc. iu ng vi tt c mi ngi v| mi lo|i. Mt bng hoa, mt {m m}y, mt em b u nh vy, khng th n|o t c m| tr th|nh khng. Nu ni trc n c m| b}y gi n tr th|nh khng th l| mt iu rt l| ng}y th, rt l| phn khoa hc. Mt nh| khoa hc ch thc, mt ngi bit qu{n chiu, mt ngi c tu tp th phi thy cho c s tht l| khng c cng khng khng.

188 | P h m Q u { n H u V B | i k 1 1

Trc }y chng ta hc khng sinh, khng dit, khng ti, khng i. B}y gi chng ta hc khng c, khng khng. Ch khi n|o ta thy c s tht th ta vt tho{t s s hi, vt tho{t c s hi ri th ta mi c hnh phc ch thc. Nu ta c nm np lo s rng mt ng|y kia ta s t c m| tr th|nh khng th hnh phc ca ta khng ln c. Tu hc l| t c c{i thy , c{i thy khng c cng khng khng. Tu hc khng phi ch l| xoa du mt v|i lo lng, au bun ca ta m| thi. V vy s qu{n chiu v thc ti ca s vt thy c tnh khng c cng khng khng rt l| quan trng.

189 | P h m Q u { n H u V B | i k 1 1

Phm Qun t v B t
Chng th 10 ca Trung Lun cho chng ta thy l| khng c mt ch th thng ti, khng c mt c{i ng trong con ngi ca ta (t t{nh) v| trong con ngi ca ngi kh{c (tha t{nh). Bin chng ph{p (dialectic) ca thy Long Th rt hay. t|i La v Nhin liu c s dng nhng ni kh{c. C nhng ch thuyt mun chng minh l| c mt ch th, mt c{i ng tn ti trong khng gian v| trong thi gian. }y chng ta dch l| t v B t nhng trong nguyn vn th dng La v Nhin liu (Fire and Fuel). Fire, ting Phn l| agni, fuel l indhana.

Bi k 1
Nhc nhin th kh nhin Tc tc gi tc nht Nhc nhin d kh nhin Ly kh nhin hu nhin. Nu t l| b t T{c t{c gi l| mt. t khng l| b t La b t c t. Nhc nhin th kh nhin Ngha l|: Nu t (la) l| c{i b t (nhin liu). Nhin l| s t ch{y (combustion), l| la. Kh nhin l| c{i b t ch{y (combustible). Tc tc gi tc nht Ngha l|: H|nh ng (t{c) v| ngi h|nh ng (t{c gi) l| mt. T{c l| action, t{c gi l| actor. Chng ta phi ph}n bit hai c{i: ch th h|nh ng v| h|nh ng. V d: Ti ngi, c c{i ti v| c c{i ngi; Ti cht, c c{i ti v| c c{i cht.

190 | P h m Q u { n t v | B t B | i k 1

Vy th: C{i ti vi c{i ngi l| mt hay l| hai? C{i ti vi c{i cht l| mt hay l| hai? Thy Long Th m t t cho chng ta thy: Nu s t l| vt b t th hnh ng v| ngi h|nh ng l| mt. Hai c}u k l|: Nhc nhin d kh nhin Ngha l|: Nu t khng phi l| c{i b t. Ly kh nhin hu nhin Ngha l|: Ngo|i c{i b t cn c c{i t c. Nu ni la v| ci l| mt th s t v| c{i b t l| mt. Nu ni la v| ci l| hai c{i kh{c nhau th ha ra rng ngo|i ci c th c c la? C}y n cy n|y cha b t nn khng th gi l| c{i b t. Chng ta c tng c{i b t c th c mt c lp vi c{i t (la) v| ch c{i t ti. Nhng c{i t cng khng th c mt ngo|i c{i b t. Ni rng la c th c mt c lp ngo|i nhin liu l| chuyn khng th c c; ni rng la l| nhin liu cng sai. Cn ni la v| nhin liu l| hai c{i kh{c nhau th c ngha l| la nhin liu c th c la, iu n|y cng l| v l. }y l| u d}y mi nh i n tu gi{c ca v ng. Chng ta c khuynh hng suy ngh l| phi c mt c{i ng, tc l| c mt t{c gi sn s|ng c l|m mt ng t{c. S ch Ph{p Hu phi c mt c th che d hay nu nc tr|. C s ch Php Hu (t{c gi) v| c chuyn nu tr| hay chuyn che d (t{c), ni nh vy l| sai. S ch Ph{p Hu v| vic pha tr| l| mt hay l| kh{c? Ta khng th chng minh c n l| mt hay l| kh{c nhau. Tc vi tc gi nng nhau m| c. Chng ta c tng ta l| mt thc ti c sn ri v| thc ti ti ch n|y l|m c{i n|y hay ti ch kia l|m c{i kia, l| do v minh ca ta.

191 | P h m Q u { n t v | B t B | i k 1

Ta ni: Ti bit l| gi ang thi. (I know the wind is blowing). Rt l| bun ci! Gi c th l| mt thc ti ring bit ngo|i thi hay khng? C gi m| khng thi c khng? Khng thi th l|m sao gi l| gi c? Khi khng thi th n cng c gi l| gi sao? Khi ni gi thi th chng ta thy c s k cc ca c{ch ta dng ch, c{ch ta suy t. Gi th bao gi cng thi, ch c mt thc ti ang xy ra l| gi. C{i thc ti ang xy ra l| c mt c{i bit. Chng ta ngh phi c mt c{i ti ri mi c c{i tri gi{c (perception) c. Nhng th hi: C{i tri gi{c c th c mt ngo|i c{i ti v| c{i ti c th c mt ngoi ci tri gic khng? Trong c}u gi ang thi ta c th loi tr ch thi. Gi l| i tng ca tri gi{c. i tng ca tri gi{c (gi) v| ch th ca tri gi{c (c{i bit) l| mt hay l| hai? Hai c{i c th tn ti c lp vi nhau khng? Ta c th b ch bit v gi l| i tng ca c{i bit ri. Nn thay v ni d|i dng: Ti bit l| gi ang thi, th ta c th ni: Gi. Trong ch gi gm ti bit l| gi ang thi. Trong gi khng c c{i ng, khng c actor v| khng c action, n l| mt c{i g ang xy ra. Khi ta c mt t tng hay mt cm th th ta khng ngh rng c mt ngi hay mt ch th c ri mi c cm th hay t tng xy ra. Chng ta khng cn c t{c gi. }y l| phng tin quyn xo ca thy Long Th gip chng ta thy c s v l trong c{ch suy t ca mnh. Chng ta b kt v|o c{i ng. Chng ta suy t trn cn bn v ng, tc l| trn cn bn c mt thc ti ring bit. Nguyn tc suy t v| l lun l| nguyn tc ng nht (principle of identity): A l| A, c ngha l A khng phi l| B. L| A ri th ch c th l| A thi, khng th l| B c. l| nn tng ca s nhn thc v| s suy t ca chng ta, l| nguyn tc ng nht. Trong khi , theo bin chng ph{p ca kinh Kim Cng th A m| ta thy khng phi l| A, th lc ta mi nhn din c tng trng ch thc ca n. Kinh Kim Cng ni: B tt m khng phi l B tt th mi thc s l B tt; chng sanh m khng phi l chng sanh th mi gi l chng sanh; ng m khng phi l ng th mi gi l ng. Nhn su
192 | P h m Q u { n t v | B t B | i k 1

v|o thy rng: nim v ng, v mt thc ti bt bin (identity) khng th c c, n l| mt o vng. Lc ta mi thy c n l| n, ngo|i ra th ta ch c o tng v n m| thi. Nhn v|o con ngi, ta thy con ngi c kt hp bi nhng yu t khng phi con ngi nh l| t {, kho{ng cht, thc vt v| ng vt. Trong qu{ trnh hnh th|nh con ngi c vai tr ca nhng lo|i . Nhn v|o con ngi m| thy con ngi c l|m bng nhng yu t khng phi ngi th ta bit con ngi khng phi l| mt thc ti c lp ngo|i nhng c{i l|m ra con ngi, khi ta mi thy c con ngi thc s. A m khng phi l A th mi tht l A. Kinh Kim Cng l| mt vn bn xa nht thc v vic bo v mi sinh. Mun bo v con ngi th phi bo v nhng yu t gip l|m biu hin ra con ngi nh l| t {, c}y c v| cm th. Nhn con ngi m| thy t {, c}y c v| cm th th ging nh nhn A m| thy khng phi l| A. Lc ta mi thy c con ngi ch}n thc, A mi thc l| A. l| ta c tu gi{c tng tc, ta thy c ch}n tng ca A. Bin chng ph{p ca thy Long Th cng vy. Ban u ta tng c mt t{c gi (actor) bit lp ra ngo|i h|nh ng (action), nhn cho k th ta thy khng phi nh vy, n khng phi mt cng khng phi kh{c. l| ch}n l phi nht phi d. B|i n|y ni v tnh c{ch bt nh ca t v| b t, mt bn l| t (la) v| mt bn l| b t (ci). Trong u chng ta ngh, la l| mt c{i v| nhin liu ang b t l| mt c{i kh{c. iu n|y quan trng lm! Chng ta hu ht u tin l| c mt linh hn bit lp ngo|i th x{c ca ta. Khi ta cht th linh hn ln tri hoc xung a ngc, l|m nh linh hn l| mt c{i g c th tn ti c lp khi th}n x{c (hn la khi xc!). Tm li, hai c}u u gi nh: Nu t l| b t th t{c v| t{c gi l| mt, ta khng cn phi ph}n bit nng t v| s t, tc l| ch th

193 | P h m Q u { n t v | B t B | i k 1

t v| i tng t (the one who burns and the one who is burned are just one). iu c mt c{i g khng ng! Hai c}u k gi nh: Nu c{i t ho|n to|n kh{c vi c{i b t, th ha ra la c{i b t cn c c{i t. Nu ngo|i c{i b t c s t th s t c t ho|i m| khng cn c{i b t. Nu ta c linh hn ring ngo|i th}n x{c th linh hn c sng ho|i m| khng cn th}n x{c n|y mi c th sng c. Ni nh vy th ngi ta c th ngh rng ta ch trng khng c linh hn. C}u hi c t ra l|: C{i t v| c{i b t l| mt hay l| hai?

Bi k 2
Nh th thng ng nhin Bt nhn kh nhin sanh Tc v nhin ha cng Dic danh v tc ha. Vy t c t ho|i Khng cn nh b t Khng cn cng ngi t La khng cn t{c dng. Nh th thng ng nhin Vy th t c t ho|i. Nu ngo|i c{i b t m| c c{i t th c{i t n c lin tc ho|i. Nu c mt linh hn c th tn ti c lp ngo|i th}n x{c th linh hn sng cn g th}n xc? Bt nhn kh nhin sanh S t khng cn nh c{i b t m| sanh ra. l| chuyn v l! C th c mt linh hn tn ti ngo|i th x{c l| mt chuyn v l. (Nhng phn ng trong chng ta u tin nh vy!). Tc v nhin ha cng

194 | P h m Q u { n t v | B t B | i k 2

Nhin ha cng l cng vic t la. Nh vy th khng cn cng vic t la na v c{i t c t t{nh (self-nature) ca n. T mnh n c, n khng cn h|nh ng t. Ng|y hm kia chng ta nhen la trn xm Thng th ta cn c s ch qut dim t. Nu c{i t t mnh n c th }u cn s ch ti qut dim? Tc v nhin ha cng tc l| khng cn c cng t{c nhen la. Dic danh v tc ha Khng c cng vic gi l| nhen la v| la cng khng cn cng dng na. B|i k u tin ph{ i hai nim v nht v| v d, v mt (same) v v khc nhau (different). La vi nhin liu l| mt hay l| hai u tr th|nh v l di {nh s{ng ca bin chng ph{p Long Th. B|i k th hai ph{ v l lun: t khng cn c{i b t m| n c th mt mnh tn ti c.

Bi k 3
Nhin bt i kh nhin Tc bt tng duyn sanh Ha nhc thng nhin gi Nhn cng tc ng khng. t khng cn b t Th chng t duyn sinh. Nu la thng t ch{y Th khng cn k t. Nhin bt i kh nhin Tc bt tng duyn sanh Nu ni t khng cn c{i b t m| vn t mnh c c th c{i t bn th}n ca n khng cn nh}n duyn m| sanh (phi duyn sanh).
195 | P h m Q u { n t v | B t B | i k 3

Ha nhc thng nhin gi Nhn cng tc ng khng Nu la ch{y lin tc nh vy th h|nh ng ca ngi t cng l| khng c. B|i k n|y tip ni ph{ b nim c{i t kh{c vi c{i b t. Chng ta s hc ti ch i nhau tc l| c{i b t i c{i t v| c{i t i c{i b t. Chng ta c th ni c}y n cy n|y l| mt nhin liu (fuel) v| n ang i la n. Nh vy th nhin liu t n c, }u cn phi c nhin th mi gi n l| nhin liu! Ging nh l| nhin liu c mt ring v| nhin c mt ring, trong u ca chng ta ngh nh vy. Nhng suy t rt l| ng}y th! C{i b|n kia c phi l| nhin liu hay khng? Nu c la ti th c{i b|n cng ch{y. Vy, chng ta c gi c{i b|n l| nhin liu khng? Trong th gii n|y c c{i g m| khng phi l| nhin liu hay khng? t { cng c th ch{y c, st cng c th ch{y c. Khi ha dim sn phun la th la ca ha dim sn c th t ht nh| ca, t {. C g m| khng phi l| nhin liu? Nhng ch khi n ang b t th ta mi c th thy c s t. Nu khng th cy n cy cng ging nh c{i b|n hay cc {, ta khng th ni n l| nhin liu. Nhin liu ch c ngha khi n ang b t, trc khi n cha chnh thc l| nhin liu. Cng nh ta mi l| tp s, ta cha l| s em th }u c gi l| s em? Phi c la ca mi gii ti t th ta mi c gi l| s em. C}y n cy n|y cha c gi l| kh nhin v n cha b t. Khi m mang thai mnh th ngi ta ngh rng, trc ht c mt hnh h|i ri c mt linh hn t }u ti chui v|o v| t nhin thai c linh hn. l| quan nim lng nguyn (linh hn kh{c v| thai kh{c). Chng ta c cm tng la l| mt thc ti ngo|i v| n ti vi c{i b t. Nhng ta bit rt r l|, trc khi b t th c{i b t cha c gi l| b t. La (c{i t) c phi l| mt thc ti c ngo|i c{i b t khng? Ch cn qut mt que dim l| ta bit. T khng c g ht,

196 | P h m Q u { n t v | B t B | i k 3

khng c t cng khng c b t t nhin ph{t hin ra ng thi c{i t v| c{i b t. H c c{i t l| c c{i b t, ch khng phi c{i b t ang ch c{i t v| cng khng c c{i t tm ti c{i b t. l| tu gi{c v kh v lai (khng t }u ti v| cng khng i v }u c). Sc nng ca la ni hp dim qut ln l|m cho cht s{p ca n cy nng ln v| to ra mt loi hi (vapeur) gi l| hi s{p. Trc khng c s ch{y. Nhin liu (s{p) phi nng ln, tr th|nh hi, lc n mi l| duyn gip cho la ph{t hin c. Khi t, tht s l| t hi s{p ch khng phi t s{p. Nu c mt ng dn a hi s{p ra ngo|i th ta qut mt que dim ch}m ngo|i cng ch{y c, s{p bin th|nh hi th mi ch{y c. Khi ch{y, n to ra mt lung kh nng ko kh lnh pha di i ln. Nh c lung kh nng i ln nn ngn la mi d|i v| thon p nh vy. Nu xung quanh khng c khng kh (oxygen) th cng khng ch{y c. Nhin liu l| mt iu kin m| dng kh cng l| mt iu kin. Nu ta ly mt l thy tinh trong p ln th ngn la s cht, ti v n khng c dng kh. C nhng iu kin kh{c nhau a ti s ph{t hin ca la. Kh nhin khng phi l| iu kin duy nht, cn c ngi ch}m hp qut, cn c dng kh trong khng gian v.v... Ngn la khi ph{t hin gip cho nhin liu tr th|nh nhin liu thit. Khi thi tt ngn n, ta thy c hi bay ln. l| hi s{p c th t c. Khi n ch{y v| khng c khi th to ra carbonique v| nc. Chng ta cng vy, khi c nm hay mi ngi ngi trong mt phng, tri bn ngo|i rt lnh v| ng ht ca s li mt hi th ta thy c hi nc. Hi nc t ngi th i ra. Chng ta khng kh{c g c}y n cy, nhng t b|o trong ta cng t. Mun cho t b|o t c |ng ho|ng ta phi th cho c dng kh v|o. S sng ca con ngi l| mt qu{ trnh t. Nu so s{nh li th ta khng kh{c g c}y n cy. Ngn la l| linh hn ca c}y n v| cht s{p l| th x{c ca c}y n.

197 | P h m Q u { n t v | B t B | i k 3

Ta t hi, trong khi c}y n cy ang ch{y th ngn la l| mt thc ti ring bit hay l| cng mt thc ti vi c}y n cy? Vn t ra l nhin vi kh nhin l| mt hay l| kh{c? C}u tr li ca thy Long Th l|: khng phi mt cng khng phi kh{c. T t chng ta s hc l| khng c c{i n|o ti vi c{i n|o c, kh nhin khng ti vi nhin v| nhin cng khng ti vi kh nhin, la khng ti vi ci v| ci cng khng ti vi la. Nu ti vi nhau th tc l| n c ri mi ti vi nhau c. Anh khng c th l|m sao anh ti vi ti? Ti khng c }y th l|m sao ti ti vi anh? Chng ta s hc mt b|i v khng ti, khng i. Qu{n chiu hp th ng un ta thy n ging nh mt c}y n cy. Phn di ca ngn la c m|u m, c|ng ln trn n c|ng trong s{ng. Ta c sc (hnh h|i ca ta) v| ta c th, ph{t xut t sc. Sc l|m nn tng cho cm th. Nhng cm th nh khe hay mt, au nhc hay d chu u c nn tng ni sc. Nhng cng c nhng cm th khng c nn tng ni sc m| c nn tng ni tng. Tng (perception) l| nhn thc, l| tri gi{c. Nhn c}y bt, ta nhn din ra }y l| mt c}y bt, l| mt c{i tng. Khi c nhn thc sai lm, ta c th au kh. Ngi kia khng ght ta m| ta tng ngi ght ta nn ta kh. Th khng ph{t sinh t sc m| ph{t sinh t tng. Tng cng c dnh lu ti sc. Nu khng c con mt, khng c l tai th l|m sao ta c tri gi{c? Th c nn tng ni sc m| tng cng c nn tng ni sc. Do tri gi{c ca ta l|nh mnh hay khng l|nh mnh m| th}n th ca ta mnh khe hay bnh tt. Tri gi{c ng n, ta c trng th{i nh nh|ng gii tho{t, cn nu nhn thc ca ta sai lc, y nhng lo }u th th}n x{c ta c|ng ng|y c|ng h hoi. Tng v| th da v|o sc th sc cng da v|o tng v| th. Ngn la da v|o cht s{p m| pht hin th cht s{p cng nh v|o la m| chy ra ta ra {nh s{ng v| sc nng. Trong hnh h|i ta cha ng nhng iu kin ph{t sinh ra th, tng, h|nh v| thc. Th v| tng l| hai t}m h|nh. Thc bao gm tt c, thc ph{t hin t sc v| bao gm c sc. Ta c th v hnh h|i vi nhin liu (c{i b t); th, tng, h|nh v|
198 | P h m Q u { n t v | B t B | i k 3

thc l| la (c{i t). Sai lm ca ta l| ta ngh: La l| mt c{i g kh{c vi nhin liu, hoc la l| nhin liu m| thi. Hai quan nim u sai c. Theo tn ngng ca mt s truyn thng tn gi{o, ch c con ngi l| c linh hn m| thi, cn nhng lo|i vt th khng c linh hn, nht l| nhng lo|i c c}y v| t {. L}u nay ngi ta vn ngh th vt ch c bn nng (instinct) thi. Th vt sng c l nh bn nng ca n, n khng suy t nh con ngi. N c cm gi{c khng? Chng ta bit th vt c cm gi{c, bit au, bit bun nhng khng bit n c tng hay c tri gi{c khng? Ti sao li khng? Nu khng c tri gi{c th ti sao lo|i vt bit ti ch n? N bit c{i g n c v| c{i g khng n c? Ni n khng c tri gi{c l| sai. Nhng chng ta c khuynh hng cho l| th vt ch c bn nng (instinct) thi. B}y gi c{c nh| khoa hc thuc khoa thologie (khoa hc quan s{t c{c lo|i vt trong mi trng sng ca chng) kh{m ph{ ra l| lo|i vt c cm th, tri gi{c v| s thng minh. Nh| trit hc M William James k, ng c mt ngi bn thch i chi thuyn trn h v|o ng|y ch nht v| ng ta thng dt con ch i theo. Mi ln ng ku n i theo th n sng lm, n bit n sp c i chi h. Hai thy tr phi i gn mt c}y s mi ti b h. Thng th khi xung thuyn ng dng mt c{i ponge (ming gi lau chi) lau lng thuyn cho sch. Mt hm, ng qun c{i ponge nh|, khi n ni thy thuyn d qu{ m| i v li nh| ly ponge th xa, ng nhn con ch, ri l|m c ch lau chi v| ng ch v pha ngi nh|. T nhin con ch hiu, n phi v nh, v trong vng my pht n tr li trong ming ngom c{i ponge. Ngi ta hiu l| lo|i ch c thng minh. Thng thng ngi ta ni bn nng ca th vt l| mt c{i g en ti m| ta khng th thy c. Nh nhng nh| khoa hc trong khoa thologie m| ta bit rng c s chuyn ha trong lo|i vt. Nu con ngi l| t lo|i vt ti th ta cng tha hng c nhng kinh nghim ca lo|i vt. Lo|i vt cng c s thng minh, cng c t duy, nhng vi trnh thp hn thi.

199 | P h m Q u { n t v | B t B | i k 3

C mt nh| khoa hc ni nh th n|y: Khi c s thng minh th c{i tri gi{c trong u mnh nh l| mt bn (carte gographique cognitive). ng em v d mt cu hc tr, mi s{ng ti trng hc, chiu v nh|. C hm i hc v cu mun mua b{nh n. Trong u cu c s thng minh, cu bit r tim b{nh nm trn con ng i v nh|, cho nn cu ti tim mua b{nh ri mi v nh|. Nu v nh| ri mi i mua b{nh th ngu qu{ i! Trong u ca cu c mt bn a d v tri gi{c, gi l| carte gographique cognitive. Cn c trn nh ngha , c mt nh| thologiste (phong tc hc) em ra {p dng cho lo|i ong. ng di t ong n mt ch xa l, mt thi gian cho nhng con ong i kh{m ph{ vng chng n bit ch n|o c hoa. Sau ng thit lp mt v tr gi l| im A v| nhiu chn nh ng thc phm cho ong. Ni trong v|i ng|y sau, nhng con ong lp tc kh{m ph{ ra c ch v| ti n rt nhiu. ng i xem th chng c bit ch r r|ng khng v| bit i t t ong n im A bng con ng ngn nht hay khng. ng mun tm xem bn ong c c{i carte gographique cognitive khng? Khi ong quen vi ngun thc phm A ri th ng bt chng nht v|o mt c{i thng rt kn chng khng x{c nh c phng hng, ri ng a chng n mt a im kh{c gi l| B. ca ng l| mun xem nhng con ong c bay v t trc khi n im A khng? Hay l| n c thng minh bay thng n A trc khi v t nh cu hc tr trn? ng ly m|u {nh du nhng con ong |ng ho|ng. Khi th chng ra th ng nhn thy c mt s ong phi i v t trc ri mi ti im A c. Tr{i li, c nhng con ong khng cn v t, n bay thng ti im A. ng chng minh l| lo|i vt cng c carte gographique cognitive, c s thng minh ca n. C mt nh| nghin cu v phong tc hc (thologiste) i chi gp nm con chut nc cha m mt, m n cht ri. ng em v nui, cho n ri cui cng ng em th ra h. Nhng con chut con t ng bi c ngay, n khng hc t m n. Ngi ta kt lun l| kh

200 | P h m Q u { n t v | B t B | i k 3

nng c th xoay x i ph vi ho|n cnh ca con ngi cng nh lo|i vt c sn ri, khng cn phi hc tp mi l|m c. Ng|y xa, khong th k XV, XVI, ngi ta ngh rng: Con ngi c nm gi{c quan (mt, tai, mi, li v| th}n) v| nh nm gi{c quan m| ta bit c s tht ca th gii bn ngo|i. Ch thuyt da v|o nim v kinh nghim hay nh nhng thc nghim m| ta bit c s tht kh{ch quan v th gii bn ngo|i. Nhng sau c nhng nh| khoa hc nh Kant, ngi c, ni rng: Ta khng th n|o bit c bn th ca s vt (la chose en soi). S vt biu hin trong gi{c quan ca ta nh th n|o th ta thy nh th thi. K thc, s vt ngo|i khng phi nh vy. Ta ch thy c nhng tiu biu ca s vt thi. Ni theo danh t ca Duy Thc l| ta ch thy c i cht cnh m| khng bao gi thy c tnh cnh hay ch}n nh ca s vt. Kant ni rng: S d ta c c nim v th gii bn ngo|i l| nh khi sanh ra ta c sn c{i gi l| tin nghim. Tin nghim (a priori) l| kinh nghim, l| mt c{i khung trong c ng sn th gii bn ngoi, ging nh cn bn tr vy. Khng c n, ta khng th n|o nhn thc c bn ngo|i. Nh nhng con chut nc khi sanh ra c kh nng bi li, ti v chng loi ca n trong my ng|n nm truyn li cho n ri. i vi con ngi cng vy. Thuyt rt hp vi thuyt Tin ha (volution). Con b{o nu khng chy mau th khng th ui theo con nai. Trong ho|n cnh thiu thc phm m| khng chy mau th n s cht v i. Con hu cao c sng trong sa mc, nu c n khng cao ln th s khng n c l{ c}y, v vy khi sanh ra th c n cao ri. l| nh cha m trao truyn li, trao truyn v phng din hnh h|i cng nh v phng din t}m linh. Nu con nai khng chy mau th n s b h b{o n; mun sng cn, n phi ph{t trin t|i nng chy. Hai ch}n n c|ng ng|y c|ng thay i c th chy mau. l| thuyt Tin ha, l| t th h n|y truyn n th h kh{c. Tin nghim tht ra khng phi l| tin nghim m| l| hu nghim. N l

201 | P h m Q u { n t v | B t B | i k 3

tin nghim i vi nhng con vt mi sinh ra, nhng i vi chng loi ca n, l| hu nghim (a posteriori). Trong khi hc my b|i n|y chng ta thy c s lin h ti vn linh hn v| th x{c. Phn ln ngi ta c quan nim hoc linh hn l| mt c{i bit lp vi th x{c hoc linh hn ch l| th x{c thi. H khng thy c s tht v v kh, v lai, phi nht, phi d, duyn sinh v| tng tc ca o Bt. Chng ta bt u t ch m| i ti c{i thy rt s}u sc ca o Bt.

Bi k 4
Nhc nh v nhin thi Danh vi kh nhin gi Nh thi n hu tn H vt nhin kh nhin? Ni rng lc ang ch{y, N c gi l| ch{y. Nu ch c b t, Th c{i g t n? Nhc nh v nhin thi V l ni, nhin l chy, nhin thi l| lc ang ch{y. Nu anh ni trong lc ang ch{y th: Danh vi kh nhin gi chng ta c th gi n l| c{i b t. Khi c}y n cy cha b t, ta khng th gi n l| c{i b t, n cng nh c{i b|n thi. C{i b|n c th b t, cng nh c{i s|n nh|, dng kh v.v... Nu gi c}y n cy l| c{i b t th nhng c{i kh{c khng phi l| c{i b t sao? Tt c trong c thn mng ca mnh, n cng c th l| vt b t. Chng ta ang i tm c{i t v| c{i b t, m| tm c{i b t }u? C}u tr li l|: Khi ang b t, c{i gi l| b t.

202 | P h m Q u { n t v | B t B | i k 4

Nh thi n hu tn Nh thi l| lc , tn l| ci (nhin liu). Lc ta ch thy nhin liu thi. H vt nhin kh nhin Vy th, c{i g t vt ang b t ? Trong b|i th ba, chng ta i tm c{i t, i tm la (fire). Ta tm khng thy t t{nh ca la, la khng c t t{nh ring bit ca n. Trong b|i n|y, ta i tm t t{nh ca c{i b t, ta cng khng tm thy t t{nh ca c{i b t. Trong u chng ta ngh: La l| c{i t v| n cy l| c{i b t, la i ti n cy hoc l| n cy i ti la, hai c{i c th tn ti c lp vi nhau. Nhng s tht khng phi nh vy, khng c c{i n|o ti c vi c{i n|o c. B|i th ba chng minh c{i t khng th tn ti c lp c. B|i th t chng minh c{i b t cng khng th tn ti c lp c. Ti tc l| c sn trc ri, c sn ri mi ti c. Th d nh ni: S c Tu Nghim ti vi s c nh Nghim, th phi c s c Tu Nghim ring v| s c nh Nghim ring ri mi ti c. Nhng c{i t v| c{i b t, trc khi ti vi nhau, n c sn cha? Nu n c ring bit ri th t }u cn g phi ti vi b t? t th t ho|i, b t th b t ho|i. Ni c{i t (la) l| mt c{i c lp c ngo|i c{i b t l| sai v| ni c{i b t l| mt thc th c ngo|i c{i t cng khng ng. V vy cho nn ta tng tng rng c{i n|y ti vi ci kia l| khng ng! Thy c iu l| ta thy c v kh. Khi ngn la ang ch{y th to ra sc nng, l|m s{p chy ra. C nhiu khi ta t nhng c}y n khng chu ch{y, phi i mt thi gian n mi ch{y c. Ti sao? Ti v phi c sc nng th s{p mi bin th|nh hi s{p. Trc khi s{p bin th|nh hi s{p, n khng th n|o ch{y c. Sc nng l| mt iu kin, dng kh trong khng gian l| mt iu kin kh{c. S{p ch l| mt trong nhng iu kin thi, ta ni t s{p sinh ra ngn la l| sai lm.

203 | P h m Q u { n t v | B t B | i k 4

Khi tt ngn la i, ta thy hi s{p bc ln. Hi s{p kh{c vi khi. Khi khng dng kh, n cy ch{y rt d, n l|m ra nhiu khi. Khi khng phi l| s{p, khi c l|m bng nhng ht than rt nh. Hi s{p l| c{i m| khi thi tt n cy th n bay ln, chnh c{i mi ch{y c ch khng phi l| s{p nc. Ta khng ng ti tim n, ta ch ng ti hi s{p thi. Ta bit khng phi tim n ch{y m| chnh l| hi s{p ch{y. C th ca chng ta cng vy! N phi c s t ch{y, phi c la, c nhit , thng thng l| 37C. Nu l| mt x{c th}n khng c nhit th n s khng c c{i gi l| cm th, m| khng c cm th th khng c tri gi{c. Th}n th m| khng c hi nng th ging nh c}y n cy khng chy th|nh s{p v| s{p khng bin th|nh hi s{p. Nhng t b|o trong c th ta cng ang t ch{y, t ch{y bng dng kh. Ta phi th, phi a dng kh v|o v| m{u a dng kh ti cho c{c t b|o c{c t b|o t. Khi c{c t b|o t th n to ra carbonique (th{n kh) v| nh phi a th{n kh ra ngo|i. C}y n cy cng ging ht nh vy! Khi ch{y th n cy cho ra th{n kh, trong thn kh (CO2) c oxygne (O2) v| carbone (C). C{c t b|o ca mnh cng cn dng kh. Khi ch{y th nhit tng ln, nhit tng ln ti mc n|o th bt u c cm th, c cm th th mi c tri gi{c. Cng nh n cy nng ln ri th mi c hi s{p, c hi s{p th c la, c {nh s{ng v| c hi nng. Ngi mt mnh trong phng, t n cy ln v| quan s{t th mnh thy c}y n cy rt ging mnh. C}y n cy ang hin tng {nh s{ng, hi nng v| mi thm. Ta cng ang hin tng t tng, ngn t v| h|nh ng ca ta. C}y n cy c th t rt d, khi ln m mt l|m hi c phng. Ta cng vy, nu ta t d th ta ph{t ra nhng t tng rt bt thin, nhng li ni rt bt thin v| nhng h|nh ng rt bt thin l|m cho nhim mi trng v| nhim c t th}n ca ta. Quan nim th}n l| ci ngun sinh ra t}m, hay t duy, cm th l| t hnh h|i sinh ra, l| mt quan nim lng nguyn, trc }y gi l| quan nim duy vt. iu khng ng! Cng nh ni cht s{p sinh
204 | P h m Q u { n t v | B t B | i k 4

ra la l| khng ng, s{p ch l| mt trong nhng iu kin m| thi. Nu khng c nhng iu kin kh{c nh dng kh, ngi t v.v... th khng th n|o ngn la ph{t hin c. Chnh s{p cng vy, s{p phi cn c trn nhiu iu kin biu hin v| n biu hin ra ng thi vi nhau. Khng th n|o c c{i biu hin ra trc, ri c c{i biu hin ra sau. Cp th}n-t}m l| nh vy, ting Phn l| nma-rpa hay danh-sc. Danh-sc l| mt cp m| khng phi t c{i n|y sinh ra c{i kia hay t c{i kia sinh ra c{i n|y hoc l| c ring bit ri ti vi nhau v tr th|nh s sng. T}m bao gm th, tng, h|nh v| thc. Chng ta ni t}m l| mt thc ti ring bit, n ti vi th}n, l|m cho th}n th|nh ra mt vt sng. Hn la khi x{c th x{c khng sng c. Mun cho x{c tr th|nh c{i g linh ng th phi cho hn i v. Chng ta ni n cy l| c{i b t, s d n c gi l| b t l| nh c c{i t i ti. La phi ti th mi gi l| b t c. Ni t v| b t l| hai thc th ring bit v n phi ti vi nhau, l| chng ta cha hiu g ht. Ti v khi cha c c{i t th n cha c gi l| b t. Gi nh l| c mt x{c th}n v tri v gi{c sn ri v| t x{c th}n v tri v gi{c ph{t sinh ra linh hn l| mt quan nim rt ng}y th. Chng ta ni: Toute connaissance a une origine corporelle, une origine biologique. Ni nh vy, tht ra khng khoa hc cht n|o. Cha c s ph{t hin ca cm th v| tri gi{c th cha c th gi l| mt c th. Mt c th sng th phi c cm th v| tri gi{c. Nu ta ni hnh h|i l| nn tng ca thc (sc l| nn tng ca danh) l| sai. Sai ch n|o? Sai trn phng din l lun. Ni c sc trc ri mi c danh sau cng nh ni c c{i t ri mi c c{i b t hay l| c c{i b t ri mi c c{i t, l lun khng ng. V d nh khi a c}y bt n|y ln th ta thy c trn v| c di, cn nu a ngang th ta thy c tr{i v| c phi. Th hi: C{i tr{i c trc ri n l|m nn tng cho c{i phi hay l| c{i phi c trc ri l|m nn tng cho c{i tr{i? C{i trn c trc ri lm nn tng cho c{i di hay c{i di c trc ri l|m nn tng cho c{i trn?. C{i b t khng
205 | P h m Q u { n t v | B t B | i k 4

phi l| nh}n ca c{i t v| c{i t khng phi l| nh}n ca c{i b t. N cha c th l|m sao l| nh}n cho c{i kh{c c? C{i phi khng c t t{nh ring bit (the right has no self-nature), n khng th n|o t mnh c c. N c ri th n mi i ti c{i kia, cn n cha l| n th c{i g i ti? B|i n|y ni: Ti mun chng minh cho ng bit l| khng c c{i gi l| b t. Khi n cha b t th khng gi n l| b t c. Nhng khi n ang b t th ta gi n l| b t sao? C}u hi ca thy Long Th l|: Nu lc ch c b t, th c{i g t n? Mun b t th phi c t. l| bin chng ph{p ca thy Long Th.

Bi k 5
Nhc d tc bt ch Bt ch tc bt thiu Bt thiu tc bt dit Bt dit tc thng tr. Nu kh{c th khng ti Khng ti th khng t Khng t th khng dit Khng dit th thng tr. Nhc d tc bt ch Nu la v| nhin liu kh{c nhau tc l| c{i b t t n c sn ri, t mt mnh n l| c{i b t ri th khng cn ti vi nhau l|m g na. Bt ch tc bt thiu Bt thiu tc bt dit Bt dit tc thng tr Nu khng ti th khng t (bt thiu). Khng t th khng bao gi ch{y ht c (bt dit). Nh vy, chng ta ri v|o c{i gi l| thng tr (eternalism). Trong khi , t l| mt hin tng v thng, t mt hi th n ch{y ht. Chng ta phi ly i nim t v| b t l|
206 | P h m Q u { n t v | B t B | i k 5

thng tr. iu n|y rt quan trng, v }y ta khng ch ni v chuyn t v| b t m| cn ni v chuyn th}n v| t}m ca mnh, chuyn linh hn bt t. Khi a c}y bt ra, ta thy pha tr{i v| pha phi ca c}y bt cng biu hin ra. Trc ht, n phi c mt nn tng, ri t nn tng m| biu hin ra. Khi ti L|ng Mai v|o khong th{ng S{u, th{ng By dng lch, ta thy nhng c{nh ng hoa hng dng vng rc. l| mt s biu hin. Hoa v|ng l{ xanh phi t gc r n|o, t nn tng n|o biu hin? Bt u t th{ng T ngi nng d}n gieo ht, c|y ba, bn ph}n, l| nn tng. Nhn v|o s biu hin, ta thy c nn tng. Khi th}n t}m biu hin th th}n t}m ph{t hin t mt nn tng. ng ni rng: Hoa hng dng l| t l{ hng dng m| ra hay l{ hng dng l| t hoa hng dng m| ra; th}n l| t t}m m| ra hay tm l t th}n m| ra; pha phi t pha tr{i m| ra v| pha tr{i t pha phi m| ra. Nhn v|o hin tng ta phi thy c bn th, nhn v|o tng ta phi thy c t{nh. Ch biu (manifestation) hay hn ch sinh. Sinh l| t c{i n|y hay t ci kia sinh ra, ci ny sinh ra ci kia hay ci kia sinh ra ci ny. Nhng biu c ngha l| khng cn sinh, khng cn dit. {m m}y kia khng phi sinh ra, n ch biu hin thi. Sinh l| t khng m| tr th|nh c. {m m}y khng phi t khng m| tr th|nh c, n c t hi nc ca mt bin, t sc nng ca mt tri v| t nhng c{i kh{c na. {m m}y chng qua l| mt trong nhng biu hin, mt s tip tc biu hin. Trc , n biu hin l| nc, l| hi nng. B}y gi n biu hin l| {m m}y, v| sau n|y n s biu hin l| ma. l| s biu hin, khng phi l| sinh, l| khng sinh khng dit. Ni th}n sanh ra t}m hay ni t}m sinh ra th}n u khng ng. Th}n v| t}m u l| nhng biu hin m| trong o Bt gi l| danh-sc. xm H c treo mt c}u th ph{p: You are not a creation, you are only a manifestation. N c ngha l|: Nu c s to dng (c sinh) th c dit. Nhn v|o thc ti cho s}u sc, ta thy khng c sinh, khng c

207 | P h m Q u { n t v | B t B | i k 5

dit m| ch c s biu hin v| n t|ng ri biu hin ra mt c{ch kh{c thi. Ch c c{i thy mi vt tho{t c s s hi v sinh t. Nhng b|i k n|y gip cho ta thy l| khng c hin tng n|o c t t{nh c lp ca n. Tt c c{c hin tng u phi nng v|o nhau m| biu hin.

Bi k 6
Nhin d kh nhin d Nhi nng ch kh nhin Nh th ch b nhn B nhn ch th nhn. Nu t b t kh{c M| ti c b t Ngi n|y ti ngi kia Ngi kia ti ngi n|y. Nu ni t v b t l| hai c{i kh{c nhau, v| t c th i ti b t th cng nh ni l| ngi n|y c th i ti ngi kia v| ngi kia c th i ti ngi n|y. Khi hc Trung Qu{n v| Duy Thc, s d chng ta khng {p dng c v|o trong i sng hng ng|y ca mnh ti v chng ta khng tht s hiu. Chng ta c th ging v Duy Thc hay kinh Kim Cng hay kinh Php Hoa rt hng bin, nhng khng l|m sao {p dng c v|o i sng hng ng|y, trong khi n cm, ung nc. l| khuyt im ln nht ca c{c Pht hc vin b}y gi. Gia c{i hc v| c{i h|nh c mt khong c{ch rt ln. Th h ca qu v c gng l|m sao lp c{i h . Chng ta hc nhng b|i l|m g? C{c hc tng hay hc ni u phi hc qua ht. Nhng hc xong ri th khng x|i c, ta ch ni li cho ngi kh{c thi. Chng ta khng {p dng c, khng gii quyt c nhng kh khn ca cuc i mnh qua nhng c{i ta hc. l| iu t nht!

208 | P h m Q u { n t v | B t B | i k 6

Tch Lan (Sri Lanka), c{c s ch ng k v|o hc ti Pht hc vin cng kh{ nhiu, nhng c{i hc khng dnh lu g nhiu ti i sng hng ng|y ca h. Ngi ta t ch trng n s thin tp trong i sng hng ng|y nh thin i, thin ngi, thin th,... C khi ngi c s cn ch t}m n chuyn thc tp thin hn ngi xut gia. Hin gi c nhng v thy c iu v| mun l|m th n|o chuyn i tnh trng Tch Lan. }y c mt v thng ta n t Tch Lan (thng ta B{t Nh), v thng ta n|y thuc trong nhng ngi gi{c ng, thy rng o Pht i tha rt cn thit cho cng vic n|y. Ch c o Pht i tha mi c c{i nhn thu trit v x hi v| c th {p dng c gi{o l o Pht v|o trong ho|n cnh x hi hin b}y gi. Thng ta B{t Nh dch s{ch ca ti nh Tri tim mt tri, Php l ca s tnh thc v Tri tim ca s hiu bit tc l| T}m Kinh B{t Nh ch gii. B}y gi Tch Lan ngi c s rt ham chung nhng kinh i tha, ti v kinh i tha t l ch mun em o Pht v|o cuc i. Bn Tch Lan cng c mt s ngi chuyn t}m tu hc, nhng nhng ngi i v|o trong rng tu tp, c{ch bit hn vi cuc i, khng cn dnh lu g ti i sng, cho nn ni bn Tch Lan khng c ngi tu thin th khng ng. Nhng ch c mt s rt nh, h i v|o trong rng v| h ct t lin h vi cuc sng ngo|i. C nhin l| t}m tn ngng ca ngi d}n vn ln nn chuyn cng dng khng phi l| vn cho nhng ngi tu. Vit Nam v| Trung Quc cng vy, chng trnh hc rt nhiu nhng khng {p dng c nhng g ta hc, nhng g ta ni v|o i sng hng ng|y. Ti cha th ch thy s tn ngng (devotion), tc l| cu xin xoa du bt nhng kh au, hy vng nhng lc lng thing ling gip ta tho{t ra khi tnh trng kh au ch khng c s thc tp nim-nh-tu. Nh vy, tuy c tn ngng, c t do tn gi{o, c t do t chc th ta cng khng i ti }u. S suy i ca Pht ph{p khng phi l| do yu t bn ngo|i m| do chnh bn trong mi chng ta. Ta li dng o Bt x}y dng mt ch ng cho cuc i ca mnh. Khi hc nhng b|i k trong Trung Qun Lun chng ta phi hi, nhng c{i c dnh lu g ti i sng hng ng|y
209 | P h m Q u { n t v | B t B | i k 6

ca mnh khng? Khi hc kinh Duy Ma Ct, kinh Ph{p Hoa hay kinh Lng Nghim cng vy, ta phi t c}u hi : Nhng gi{o l thm th}m vi diu n|y c dnh lu g ti i sng hng ng|y ca ti nh chuyn n cm, ung nc, chuyn bun ti, gin hn, tuyt vng hay c m ca ti hay khng? Nhin d kh nhin d Nhi nng ch kh nhin Trong nguyn vn ting Phn, nhin l| la (agni), kh nhin l| vt ang b t (indhana), vit chung li l| agnndhana. Khi ngn la v| c{i n t l| hai c{i kh{c nhau th lc la mi c th ti vi nhin liu. Nu hai c{i khng phi kh{c nhau th l|m sao c{i n|y c th ti vi c{i kia? N c }u m| ti? Khi thp mt c}y n cy ta thy r r|ng l| ngn la ang i ti n cy, ta ngh ngn la tht s ti vi nhin liu. Chnh c{i l| mt s sai lm! Ta ngh ngn la l| mt c{i ring bit v| c{i b t l| mt c{i ring bit, n l| hai thc th kh{c nhau. K thc ngn la }u phi l| la? C{i b t l|m ra la, la khng th n|o t c mt mnh c, phi c nhin liu trong th la mi c. V vy ni t v| b t c th tn ti t{ch bit khi nhau l| chuyn khng th n|o c c. Ta thng ngh tinh cha huyt m phi hp li th|nh thai nhi, ri c mt thn thc t }u ti l|m cho thai nhi tr th|nh mt thc th sinh ng l| mng sng. l| do c tin: Nhin v| kh nhin l| hai c{i kh{c nhau, tc l| tinh cha huyt m l| nhin liu v| thn thc t }u i ti l| la. Ngh nh vy l| sai lm v cng! Nhng hu ht ngi theo o Pht u ngh nh vy. o Bt c nhng tng lp kh{c nhau, c o Bt bnh d}n cho i a s qun chng v| o Bt th}m s}u cho ngi c cn c ln c th i s}u v|o c. Chng ta c c hi c hc nhng kinh in th phi b nhng tn ngng, nhng nim tin, nhng quan nim ng}y th, s s|i kia i s}u v|o nhng gi{o l vi diu n|y. Nh th ch b nhn
210 | P h m Q u { n t v | B t B | i k 6

B nhn ch th nhn Nh l| ngi n|y ti vi ngi kia hoc l| ngi kia ti vi ngi n|y. Th d nh thy Ph{p n ti vi thy Ph{p Cn hay l| thy Ph{p Cn ti vi thy Ph{p n. R r|ng l| hai thy kh{c nhau: Ph{p n }u phi l| Ph{p Cn, Ph{p Cn }u phi l| Ph{p n. Hai thc th ring bit cho nn c{i n|y ti vi c{i kia v| c{i kia ti vi c{i n|y. Quan nim chng ta phi xt li, ta thy n khng ng! Khi dng nhng c}u ni thng thng, ta tin chc n l| ng, nhng trong c{ch suy t ca chng ta c nhng sai lm m| ta khng bit. Trong kinh A H|m, Bt ni: C{i n|y c v c{i kia c (Nhc th hu tc b hu). Cng nh ni: Vn vt nng v|o nhau m| c. M c tc l| c{i n|y c ri c{i kia c. Ai hc Pht m| d{m ni ngc li? Khi c}y vit ng th ta thy c pha trn v| pha di, khi c}y vit ngang th ta thy c pha tr{i v| pha phi. Chng ta ni, tr{i vi mt nng nhau m| sinh ra ng thi. Chng ta ngh, ni nh vy th ng ri khng ai ci c. Tr{i v| phi, thin v| {c, Nit b| n v sinh t nng nhau m| biu hin. Nhng ch nng (y) l| mt ng t. ng t bt buc phi c ch t. C{i g nng? Nh l| c m}y ri mi bay c. Nu khng c m}y th l|m sao c bay, khng c hoa th l|m sao c n? Nu c bay th phi c m}y, nu c n th phi c hoa. Nu c{c ph{p cha c th l|m sao nng v|o nhau c? C{i n|y nng v|o c{i kia, m| c{i g nng? Ni ci khng th }u c c, phi c s em Ph{p Hu mi c ci, khng c Ph{p Hu th ai ci? ng t ci khng th khng c ch th. Chng n|y c lin h mt thit vi chng tc v tc gi. Tc l hnh ng, l| ng t. Mun c ng t th phi c ch t. Ni vn ph{p nng v|o nhau m| c th phi c vn ph{p nng, m| nu c vn ph{p ri th }u cn nng v|o nhau na! Suy t ca chng ta c nhng sai lm rt l| cn bn, chng ta khng bit mnh l| nn nh}n ca s ng}y th ca mnh. Mc ch ca thy Long Th l| ch cho ta thy, la cng nh nhin liu khng c bn cht ring bit, khng c

211 | P h m Q u { n t v | B t B | i k 6

t t{nh ring bit. Khng c t t{nh ring bit th nng v|o c{i g? N ch nm trong nim ch khng c trong thc t. Chng ta v mt hnh tam gi{c ABC, ko mt ng thng t A xung H th ta c hai tam gi{c AHB v| AHC. Ta hi AHB ph{t sinh t AHC hay AHC ph{t sinh t AHB? Ta ni hai tam gi{c nng v|o nhau m| sinh. Ni nh vy mi nghe nh d hiu, nhng k thc, hai tam gi{c cha c mt th l|m sao nng nhau m| sinh ra? Th|nh ra nim v sinh khi khng hay bng nim biu hin. Khi thi s ni Ti bun khng hiu v sao ti bun th trong c h|m cha nim tin l| c c{i ti trc ri c c{i bun sau. Bun l| mt t}m h|nh, mt t}m s, trong chng ta tm t l| c ch th (nng) bun v| i tng (s) bun. Tri gi{c bao gi cng l| tri gi{c mt c{i g. Phn ch th (nng) gi l| kin phn, phn i tng (s) gi l| tng phn. T nhin ph{t hin ra mt c{i bun hay mt c{i thy m| ta gi l| t{c. Ta ngh, nu c tc th phi c t{c gi. V vy quan nim phi c mt ch th, mt ch nh}n c th bun, c th thy, c th nghe, c th i v.v... l| mt lun rt hp dn. Trong khi , c Th Tn dy l| khng c ch th , khng c c{i ng . Lc thy Huyn Trang qua n th c ph{i Pudgalavda (B c gi| la) l| mt tng ph{i ch trng c mt c{i ng, mt ch th. Tng ph{i n|y c 70.000 thy theo. Nh vy l| kh{ ng. Pudgala l| ng. Hc ph{i rt kinh nghim v| nng lng t Kinh Lng B (Sautrntikavda). Kinh Lng B cn c v|o nhng iu Bt ni trong Kinh v| lp th|nh h thng ca mnh. Kinh Lng B ph{t sinh do phn ng i li vi nhng ngi qu{ gi{o iu v gi{o l v ng. Mt tu s ang ngi thin th c mt ngi |n b| i ngang qua. Mt lc sau c mt ngi |n ng ti hi: - Bch i c, i c c thy mt ngi |n b| n|o i ngang qua }y khng? i c mun chng t mnh c tu gi{c v ng:

212 | P h m Q u { n t v | B t B | i k 6

- Ti khng thy c ngi |n b| n|o i ngang qua! Ti ch thy mt t hp ca xng, tht, ty, m, huyt, ca 36 th bt tnh thi! Trn thc t, kiu tr li khng thch hp ti v ngi |n ng kia }u c mun i tm hc gi{o l hay l| l lun cao siu. ng ta ch mun bit c ngi |n b| n|o i ngang qua ng tm theo hng thi. Nu thy l| ngi thng minh v| c tnh thng th thy s ni: C! C mt ngi |n b| va i ngang qua }y! Nh vy th thy khng b kt. Nhng thy mun chng t l| thy khng b kt v|o nim ng. Chnh v th{i gi{o iu nn mi ph{t xut ra ph{i Kinh Lng B. Kinh Lng B ni r r|ng rng c mt c{i ging nh c{i ng, v| trch dn mt c}u trong Kinh Tng Nht A H|m: C mt ngi m| khi xut hin trn ci i n|y th c li lc cho khng bit bao nhiu loi hu tnh. Ngi l| ai? Ngi l| c Th Tn. Ti sao chng ta khng x{c nhn l| trong o Bt ni c ngi? Tht ra, c Th Tn c s dng ngn ng ca ngi i: - Thy A Nan i! Thy c mun i chi vi ti ln trn ngn i ny khng? c Th Tn dng ch ti v| ch thy nhng trong lng Ng|i khng vng mc v nim ng, ti v c Th Tn c c{i thy tng tc, v ng. Khi s dng nhng danh t th c Th Tn c y t do. Cn chng ta c nhiu u m nn khi s dng nhng danh t th ta khng c t do. Qu v c thy con mc kh cha? Th}n th ca ta cng vy! Trong th}n th ta c t by ti mi lt nc. Nu ly nc ra khi th}n th th trong vng my gi ng h, ta s kh li nh con kh mc, ta s rt nh, ch cn mt b|n tay n}ng ln l| . Tuy vy, trong c th ta c Ph{p th}n, B{o th}n v| ng th}n ca Bt, c tt c tu gi{c ca Bt, ca c{c t s cng nh c nhng phin no v| kh au ca nhiu

213 | P h m Q u { n t v | B t B | i k 6

th h. Ta ngh khi th}n x{c n|y kh li, t|n hoi, th thn thc ca ta t{ch ri ra v| i ti nhng ch kh{c lu}n hi. l| tn ngng v th}n trung m, rt ph bin. Th}n trung m khng n m gi, khng n xi nhng c th n nhng hng thm c. Chng ta ngh ra nhng iu nh vy. Chng ta c quan nim rt lng nguyn i vi th}n v| t}m ca ta. Ta cho th}n l| nhin liu v| t}m l| la. Nu khng c la th nhin liu khng tr th|nh vt sng c, v vy phi c t}m thc v|o th hnh h|i mi c th tr th|nh mt thc ti sinh ng. Phn trc, ti c k chuyn lng m ca Triu Vit Vng Qung Ch}u. C{ch }y chng mi my nm ngi ta c khai qut lng ca Triu Vit Vng. Ngi ta khai qut ngi m thy c n tn, c hu ngc v| thy c chn sng theo vua nhng ngi vua cn nh quan ng y, cung n v.v... S d ngi ta l|m nhng vic coi nh t|n {c, bt nh}n nh vy ti v ngi ta c nim tin rng, sau khi x{c th}n tan hoi th c mt thn thc i sang th gii bn kia hay u thai th|nh ngi n|y, ngi n. l| quan nim v linh hn bt t. C linh hn bt t hay khng? Sau khi x{c th}n tan hoi, c mt linh hn c bit ri khi th}n i ch kh{c lu}n hi hay khng? nim v t{i sinh v| lu}n hi, ta khng th n|o hiu c nu ta khng bit gi{o l th}m s}u nht ca Pht ph{p th ta ri vo tn ngng bnh d}n m| thi. Nu chng ta l| ngi c c hi hc o Bt v| hc s}u ri, nhng ta cng li ri v|o tn ngng bnh d}n th rt ung. Ta c c hi rt ln! Nu ta l| Triu Vit Vng th ta khng ngi ta chn sng ng y hay ngi hu cn ca mnh, l| do v minh m| thi. Tu gi{c ca c Th Tn v i lm! Nu t c tu gi{c chng ta vt tho{t c rt nhiu s hi, au kh v| phin mun. n c ca c Th Tn rt ln. n c ca Ng|i l| tu gi{c m| Ng|i ban b cho mnh. Phn ln chng ta u cu xin m| khng tha hng c tu gi{c ch thc ca c Th Tn.

214 | P h m Q u { n t v | B t B | i k 6

Khi hc v thc, chng ta c khuynh hng loi nhng c{i khng phi thc nh sc hay th ra khi thc. Chng ta khng bit rng sc cng l| thc. Ti sao mnh bit l| sc c mt? C phi l| nh thc hay khng? Ti bit hnh h|i ti c , l| mt tri gi{c, l| mt c{i tng. Tng c th l| vng tng. Tri gi{c lun lun l| tri gi{c v c{ i g? C{i mnh gi l| ti bit ch l| i tng ca tri gi{c m| thi. Bt c mt tri gi{c n|o, mt nhn thc n|o cng phi c i tng ca n. Trong Duy Thc, ta hc l| tt c nhng nhn thc, nhng t}m s u c t nht l| hai phn: kin phn (daranabhga) tc ch th nhn thc hay t{c gi v| tng phn (nimittabhga) tc i tng nhn thc. Chng ta ni hai phn n|y nng v|o nhau m| biu hin, gc ca n l t th phn. Cng nh mt ng 20 xu th c bn mt v| bn tr{i; bn mt l| kin phn (ch th) v| bn tr{i l| tng phn (i tng). Hai bn xut hin cng mt lc cng nh pha tr{i v| pha phi ca cy vit xut hin cng mt lc, khng c c{i n|o i c{i n|o. Khng phi l| nhin liu ngi i la, nhin liu v| la ph{t hin cng mt lc, khng c{i n|o i ti c{i n|o. Tinh cha huyt m khng i thn thc i ti. iu n|y gip cho chng ta vt tho{t nhn thc lng nguyn thng c trong u. Hai mt ca ng xu, tng trng cho kin phn v| tng phn, u da v|o cht kim kh. Cht ng ta tm gi l| t th phn hay t chng phn (svabhvabhga). l| nn tng m| t ph{t sinh ra kin phn v| tng phn, ch th v| i tng. Khi c Th Tn ni thc duyn danh-sc. Chng ta c khuynh hng mun ph}n bit danh l| kh{c v| sc l| kh{c. K thc danh-sc l| mt hp th, chng ta khng th n|o ly con dao ct hai c{i ring ra. nim u tin l| thc, nim th hai l| danh-sc, nim th ba l| nm un. }y l| nhng bin ph{p dy d, trao truyn. Ni n l| mt cng c, l| hai cng c, l| nm cng c. Trong nm un c mt un thuc v sc v| bn un cn li thuc v danh (th, tng, h|nh v| thc). Nhc rng l| mt kh th. Kh th (danh) khng th n|o c c nu khng c rng (sc). Ni la c th tn ti ngo|i
215 | P h m Q u { n t v | B t B | i k 6

nhin liu l| chuyn khng th n|o c c! L|ng Mai c c}u, anh khng phi to sinh m ch l biu hin, l| vy. Ta khng phi l| mt s to sinh, ta ch l| mt s biu hin; biu hin th|nh ra hai phn: kin v| tng. S biu hin nng trn mt th nh l| sng nng trn nc m| biu hin. i ti nim biu hin l lm ri tuy l| cha tho{t ho|n to|n, ch c biu hin m| khng c sinh khi. Khng sinh th khng dit, tho{t khi nim sinh th tho{t khi nim dit. Khi xoay ng knh vn hoa (kaleidoscope) th n biu hin ra hnh rt p. Xoay mt c{i na, n biu hin ra hnh kh{c ging nh c sinh c dit, nhng tht ra khng c g sinh, khng c g dit. C{i gi l| sc khng kh{c g vi t}m. Tt c nhng tr tu, nhng kinh nghim ca cha ng u nm trong t b|o c th ta. Tt c gia t|i kinh nghim ca t tin c cht cha trong tng t b|o c th ta. Nhng kh au, tuyt vng, nhng hnh phc hay tu gi{c ca cha ng u c trao truyn cho ta, v| ta c tt c trong tng t b|o c th. Khoa hc b}y gi c th chng minh cho ta thy iu : T mt t b|o ngi ta c th l|m ra mt con ngi nguyn vn. Trong c{i mt c c{i tt c. T tin ca chng ta l| con ngi nhng chng ta cng c t tin l| nhng lo|i th, lo|i c c}y v| t {. Qu{n chiu cho s}u sc, tt c nhng g ta thy trong ta v| xung quanh ta u l| c{i m| trong o Bt gi l| thc (vijna). Con c khng phi l| mt kin trc s, n cha bao gi hc trng kin trc nhng n l|m ra mt c{i v rt c}n i, rt tuyt vi. l| t|i ba ca thc. Nhng ngi theo Thn gi{o gi l| t{c phm ca Thng ; nhng ngi hc Duy Biu gi l| s biu hin ca thc. Nhn v|o mt con c sn, ta thy c s knh ngng rt ln. Trong n c tu gi{c, c kinh nghim. Tt c c{c lo|i trn th gii u tha hng c kinh nghim t t tin ca mnh. Nu hc v i sng lo|i vt th qu v thy c{c lo|i tha hng kinh nghim v| tu gi{c ca nhiu th h t tin ca chng. C nhng con vt bit c{ch tr{ hnh nhng lo|i kh{c tng n l| c}y l{ m| khng ti n tht. L|m sao sng cn c, l|m sao dng ging c tip tc

216 | P h m Q u { n t v | B t B | i k 6

m| khng b on dit? Tt c c{c lo|i, khng phi ch c lo|i ngi thi, m| lo|i cm th u i v hng . Tuy rng c{c lo|i chng sinh khng t duy ging nh lo|i ngi nhng h cng c t duy ca ring h. H c t|i nng do t}m thc ph{t hin v| c th nhn thy c phn gi l| sc. Chng ta c ni n nhng con ong trong b|i trc. Nhng con ong cng c tu gi{c. Ngi ta bt mt s ong b v|o thng kn, em i th ch kh{c. C nhng con ong thng minh, n i ti vng c thc phm m| khng cn tr v t ong c ca n. Trong u nhng con ong c cognitive geographical map - mt bn a d. Chng ta l| mt lo|i sinh vt, chng ta tha hng c tu gi{c ca rt nhiu lo|i. i v|o lnh vc ca c}y c chng ta thy chng cng c tu gi{c. c th m hoa kt tr{i, c}y cng l|m ra nhng bng hoa le lot hay mi thm hp dn nhng con ong hay c{c lo|i kh{c ti ht nhy. Khi ti ht nhy, ch}n v| c{nh ca chng dnh phn hoa v| chng li phn hoa trn nhng bng hoa kh{c c th m hoa kt tr{i. C khi gi l|m phn s . C{c lo|i c}y ci bit ch to ra nhng bng hoa sc s hp dn ong v| c{c lo|i ti ht nhy. C hai bn u c li, mt bn l| hin tng cn mt bn l| phng s. Gn }y ngi ta nghin cu v bng lan. C nhng bng lan bt chc hnh h|i ca con s}u c{i hay con ong c{i v| ta ra mi hng ca con c{i cho con ong c tng l| cng ging vi n m| ti. i s}u v|o, chng ta thy trong m}y, trong gi, trong t { v| c}y c u c thc. Chng ta c th ni tt c u l| thc. Ta phi tp nhn c th mnh khng phi l| mt thc th tn ti c lp ra khi t}m . c Th Tn ni rt r: Nu khng c sc th khng c th, tng, hnh, thc, v| nu khng c thc th khng th n|o c sc. nim c mt c{i c th tn ti c lp ngo|i c{i kh{c l| chuyn khng th n|o c c. Hp th ng un ca chng ta l| mt c{i g rt mu nhim. c Th Tn nhiu ln ni rng: Nhn v|o hp th ng un ca mnh cho tht s}u sc th mnh c th vt tho{t sinh t. Kinh Nim
217 | P h m Q u { n t v | B t B | i k 6

Th}n l| mt kinh rt quan trng. Nim th}n l| qu{n chiu v hnh h|i ca mnh. ng coi hnh h|i mnh ch l| mt c{i nh| cha linh hn. Khng phi nh vy! Nu ni cha ng th ta khng ni hnh h|i cha ng t}m thc m| phi ni ngc li l| t}m thc cha ng hnh h|i. Trong thi gian 60, 80 hay 100 nm sng trn ci i chng ta phi tp s dng v| chm sc th}n v| t}m ca mnh cho kho. Thi gian l| thi gian chng ta l|m tng lai. Tng lai c l|m bng tng gi}y, tng pht ca hin ti. Khi c}y chui con mi ln th n c hai l{ v| mt l{ th ba ang cun trn trong lng n. L{ chui u, chng ta tm gi l| l{ chui ch. L{ chui ch m rng hnh h|i ra n ma, n nng, tip nhn nc, {nh s{ng v| c{c cht kho{ng t r c}y chui i ln l|m ra cht dinh dng t nui n v| ng thi nui nhng a em ca n trong lng c}y chui. l| n ang l|m tng lai. N ang sng trong hin ti mt c{ch khn kho l| n ang l|m tng lai. Tng lai ca n l| ai? Nhng l{ chui non ang cun trn trong lng c}y chui l| n hay l| nhng l{ chui kh{c? Khng c mt gi}y pht n|o m| l{ chui ch khng t nui mnh v| nui nhng l{ chui em, ti v em mnh chnh l mnh. Gia l{ chui ch v| nhng l{ chui em ang c mt hay cha biu hin c mt s lin h mt thit. L{ chui ch sng c bao l}u? C th l| s{u th{ng hay t{m th{ng, ri sau n r{ch ti t v| kh li. Trong thi gian cn xanh, l{ chui ch sng rt |ng hong, n s dng mi gi}y pht ca i sng t nui n, nui tt c c{c l{ chui em v| l{ chui con cn trong lng c}y chui m| sau n|y s biu hin th|nh l{ chui em hay th|nh bung chui. Nu c con mt tu gi{c th khi nhn bung chui ta c th thy l{ chui ch trong , tuy rng ng v phng din hnh thc l{ chui ch kh v| cht. S tht l| l{ chui ch ang c mt mt c{ch rng r, xanh tt ni l{ chui em v| ni bung chui ang hnh th|nh. Khi hnh h|i ca ta kh li nh con mc th ta ng ni l| ta mt ri. Trong thi gian trc th nhng t duy, li ni v| h|nh ng ca ta i v|o th h tng lai. Phi nhn ta trong c{c th h , ta s khng ri v|o c{i thy on dit, tc l| cht ri l| khng cn na.
218 | P h m Q u { n t v | B t B | i k 6

Chng ta thng ni rng tr em l| tng lai ca chng ta. (The children are our future.) Bn M, bn T}y, Vit Nam cng ni nh vy! L|m sao tr em l| tng lai ca chng ta c? C g bo m rng tr em l| tng lai ca ta khng? Nu ta sng mt cuc i v tr{ch nhim, nu t duy ca ta l| t| t duy, nu ngn ng ca ta l| {c ng, nu h|nh ng ca ta l| t| hnh th ta l|m g c tng lai! Nu ta c ch{nh t duy, ch{nh ng v| ch{nh nghip th l| nhng hin tng ca ta cho em, cho con, cho t ca ta trong tng gi} y pht. Nhng ngi tr khng nhng l| tng lai ca ta thi m| h cn l| hin ti ca ta. Ta phi sng nh th n|o nhng t, nhng a con, c{c em ca ta l| ta trong gi}y pht hin ti. Ta thy h l| ta v| ta l| h, ta khng b kt v|o trong mt c{i ng. S an vui v| kh au ca ta khng phi l| s an vui v| kh au ca ch ring ta m| cn l| s an vui v| kh au ca con ta, ca em ta hay ca t ta. Trong gi}y pht hin ti ta phi l| h. Khi c c{i nhn tng tc lc ta c tu gi{c. Nhng g xy ra cho ngi kia l| xy ra cho ta, nhng g xy ra cho ta l| xy ra cho ngi kia. Nu ngi tr l| hin ti ca ta th khng c l do g m| h khng l| tng lai ca ta. Nu trong i sng hng ng|y m| ta khng l|m cho ngi tr tr th|nh ta trong hin ti, th ta hy vng g sau n|y h l| tng lai ca ta c? Tu gi{c khng phi l| c{i g m h, tu gi{c c trng thy ngay trong c{ch h|nh x ca ta. C nhng phng ph{p n|o, nhng php thc tp n|o gip cho s t duy ca ta l| ch{nh t duy khng? T duy theo tu gi{c v thng, v ng, nit b|n v| tng tc th li ni ca ta u l| li ni yu thng v| x}y dng, h|nh ng ca ta u l| h|nh ng yu thng v| x}y dng. Ta c th hc c rt nhiu t l{ chui ch. L{ chui t bit nui th}n, ph din c{i p ca n. N sng rt |ng ho|ng, rt s}u sc nhng ng thi mi gi}y pht i sng ca n l| nui c}y chui, nui nhng l{ chui em v| l{ chui con ang cn n np cha biu hin trong lng c}y chui.

219 | P h m Q u { n t v | B t B | i k 6

Khi chng ta theo mt ng thy, ta ni ng thy ta c tu gi{c th|nh ra bt c iu g ng l|m d l| l|m sai, d c phm gii th ta cng cho l| ng ti v ta cho rng thy ta c tu gi{c. Ta ngh c tu gi{c th l|m g cng c, ni di, n cp, d}m dc vi t cng c. Nhng tu gi{c l| mt c{i g rt c th, n khng phi l| c{i g b him. Ta ch cn nhn mt cht xu thi, nm pht thi, l| ta bit ngi c tu gi{c hay khng, ti v ta thy c t duy, thy c ngn t, thy c c{ch h|nh x ca ngi . V vy nn mi c k trnh kin gii, ch cn bn c}u ni l| bit c t}m ngi n|y. C{c thy tu l}u trong cha ch cn nhn mt s ch bc mt bc ch}n, thnh mt ting chung, th bit ngi tu n }u ri, khng cn phi l}u nm hay nhiu th{ng mi bit c. C{ch s ch ni nng, l|m vic, i ng, ng ca, l| bit c ch}n tng ri. Tu gi{c l| c{i c th thy c m| khng phi l| c{i ta phi tin v|o. Bit bao nhiu ngi b la di bi ng thy ca h. Thy ca h cho l| mnh c gi{c ng (satori) nhng c{ch h|nh x ca ng ta t t duy, ngn ng cho ti h|nh ng u phn li tu gi{c v ng, v thng v| nit b|n. Nit b|n l| mt tu gi{c. Khi ta thy tt c u l| biu hin v| nn tng ca s biu hin l| bn tnh v sinh bt dit, v kh v lai th lc ta mi c tu gi{c thit. Khi c tu gi{c thit th khng c s s hi, khng c s k th. Ti sao ta phi tin l| mt ngi c tu gi{c th l|m g cng ng? iu rt l| nguy him!

Bi k 7
Nhc v nhin kh nhin Nh cu tng ly gi Nh th nhin tc nng Ch b kh nhin. Nu ni t b t Hai c{i t{ch ri nhau C{i t mi c th i ti c{i b t.

220 | P h m Q u { n t v | B t B | i k 7

Nu ni rng c{i t v| c{i b t, hai c{i c th t{ch la nhau m| c th c{i t mi c th ti c c{i b t. Khi bit nhin v| nhin liu khng th n|o l| hai thc th t{ch ri nhau th chng ta phi xt li quan nim ca ta v chuyn t{i sinh v| lu}n hi, v chuyn a ngc v| thin ng. Quan nim ca chng ta u b o ln ht ti v quan nim cn c trn sai lm l| la v| nhin liu l| hai c{i kh{c nhau. Nu qu v hc b|i n|y m| thy c mt s v trong ngi mnh th rt tt, l| s v ca c{i kin trc tn ngng l}u nay trong mnh. }y l| mt c hi qu v xt li, c th i s}u v|o gi{o l v| v|o s thc tp ca mnh.

Bi k 8
Nhc nhn kh nhin nhin Nhn nhin hu kh nhin Tin nh hu h php Nhi hu nhin kh nhin? Nh b t c t Nh t c b t C{i g nh c trc Mi c t b t? Chng ta ni, nh c{i b t m| c c{i t v| nh c{i t m| c c{i b t, nh c{i n|y m| c c{i kia v| nh c{i kia m| c c{i n|y (th hu tc b hu, b hu tc th hu). Ni nh vy th ly c{i g quyt nh cho c{i n|o trc ri sau c c{i kia? c}y bt nm ngang, ta thy n c bn phi v| bn tr{i. Bn phi nh bn tr{i m| c v| bn tr{i nh bn phi m| c, vy th hi bn n|o c trc bn kia nh v|o? Nu cha c th l|m sao nh c? Nhc nhn kh nhin nhin: Nu anh ni do nhin liu m| c c{i t. Nhn nhin hu kh nhin: Do c{i t m| c nhin liu.

221 | P h m Q u { n t v | B t B | i k 8

Rt l| r r|ng, nh to{n hc, khng kh{c mt ly, mt t! Nu anh ni, do c{i b t m| c{i t c c v| do c{i t m| c{i b t c c tc l| hai c{i nng nhau m| c, nh vy th hi: Tin nh hu h php, trc quyt nh c{i n|o c trc? t c trc hay b t c trc? Nhin c trc hay nhin liu c trc? Ni l| nh c{i kia mi c c, nhng c{i kia c cha m| nh? N cha c th nh v|o }u? Ni nh t c b t hay nh b t c t u sai! C}u vn vt nng nhau m| sinh khi nghe hay nh vy nhng cha hn ng. Ni nh vy c ngha l|, trc phi c c{i c trc th c{i kia mi nh v|o ri mi c hai c{i, t v| b t.

Bi k 9
Nhc nhn kh nhin nhin Tc nhin thnh phc thnh Th vi kh nhin trung Tc vi v hu nhin. Nh b t c t t ri phi t na V| trong c{i b t Li khng c c{i t. Nu ni, trong c{i b t c t, vy th t ri li phi t thm na. Ni nh c{i b t tc l| c{i b t c sn th cn g phi t na? iu khng hp l, v| ngi ta c th ni ngc li l| trong c{i b t m| li khng c c{i t. Hai b|i k th t{m v| th chn ni v i, c{i n|y i c{i kia m| th|nh. Ta i em t ba mi nm - V Ho|ng Chng. (I have been waiting for you, my darling, for thirty years.) La i nhin liu t ba mi nm! Nu nhin liu l| nhin liu th n c la trong ri. Nu khng c la ang ch{y th n khng phi l| nhin liu. Vy th, i mt c{i th|nh ri th rt v l! Cng nh pha tr{i c sn trc th pha phi mi nng v|o n th|nh lp. Nhng nu pha tr{i

222 | P h m Q u { n t v | B t B | i k 9

cha c th pha phi nng v|o }u th|nh lp? Cng thc c{i n|y nng v|o c{i kia m| c ban u nghe ging nh ng, k thc n cng cha ng lm. C{i kia c ri th ta mi nng c, nhng nu c{i kia c th ta cng c lun trong ri, ta khi sinh. Chng ta i n v sinh.

Bi k 10
Nhc php nhn i thnh Th php hon thnh i Kim tc v nhn i Dic v s thnh php. C{i cn c{i kh{c th|nh Cng l| c{i kh{c i Nay khng nh}n g i Cng khng ph{p th|nh. Nhc php nhn i thnh Th php hon thnh i Nu mt ph{p n|o do s ch i m| th|nh th chnh ph{p cng l ci m cc php kh{c i. Nu ni mt ph{p i c{c ph{p kia th|nh th chnh ph{p cng l| c{i m| c{c ph{p kia i th|nh. N va l| nng i va l| s i, nu t i b t th b t cng i t, hai c{i i nhau. Nhng hai c{i c }u m| i? Ta cha c th ngi kia }u c i ta c? Ngi kia cng cha c th l|m sao ta i ngi kia? i c{i g? C{i m| phi i c{i kh{c mi c th th|nh lp c, c{i cng l| c{i m| c{i kh{c ang ch i mi c th th|nh lp c. Ta i em t ba mi nm, ging nh n|ng i ch|ng t ba mi nm v| ch|ng i n|ng t ba mi nm. Trong khi th c{i kia }u c }u m| i v| ta cng vy. Nu c{c ph{p do s ch i m| th|nh th chnh c{c ph{p cng b c{c ph{p kh{c ch i. Tay phi i tay tr{i c th|nh lp th chnh tay tr{i cng ang i tay phi
223 | P h m Q u { n t v | B t B | i k 1 0

c th|nh lp. C{c ph{p ch i nhau c th|nh lp th chnh ta cng l| i tng ch i ca c{c ph{p kh{c. Kim tc v nhn i Dic v s thnh php Xt cho k, ta khng thy i tng ca s ch i m| cng khng c hin tng c th ph{t sinh hay c th th|nh lp. t v| b t c phi l| hai hin tng t{ch ri nhau khng? Nu l| hai hin tng t{ch ri nhau th mi c chuyn c{i n|y i c{i kia hay c{i kia i c{i n|y. B|i k n|y ly ra khi u chng ta nim i. nim i l| mt nim sai lc.

Bi k 11
Nhc php hu i thnh V thnh vn h i Nhc thnh d hu i Thnh d h dng i? Nu ph{p i m| th|nh Cha th|nh l|m sao i? Th|nh ri m| cn i Th|nh ri i l|m g? Nhc php hu i thnh V thnh vn h i i th phi c ngi i, ai i mi c? Ta cha c th|nh lp th l|m sao i? I wait for you, phi c I th mi c wait for you. Nu ta cha c ph{t hin th ai l| ch th ca s ch i? Phi c ch t th ng t mi c ngha. M}y bay. Phi c my th bay mi c ngha, nu khng c m}y th l|m sao bay? i cng vy. Phi c k i th i mi c ngha. Ni c{c ph{p i mi biu hin ra m| n cha c th c{i g i? Nhc thnh d hu i
224 | P h m Q u { n t v | B t B | i k 1 1

Thnh d h dng i Nu c{c ph{p th|nh ri th cn i g na? Nu c{c hin tng do s ch i m| th|nh, vy trong thi gian n cha c mt th l|m sao i? V thnh l| cha th|nh hay cha c mt. Nu c{c ph{p c mt ri (d th|nh) m| cn i na th v l qu! Tt c chng n|y lin h ti nim t{c v| t{c gi (actor and action). S lin h gia t{c v| t{c gi l| mt nim rt quan trng. Chng ta c gii tho{t c sinh t hay khng l| do ta c hiu, c qu{n chiu ch n|y hay khng.

Bi k 12
Nhn kh nhin v nhin Bt nhn dic v nhin Nhn nhin v kh nhin Bt nhn v kh nhin Do b t khng t Khng do cng khng t Do t khng b t Khng do khng b t Bn c}u trn c ngha l|: do c{i b t th khng c c{i t m| khng do c{i b t th cng khng c c{i t. Do c{i t th khng c c{i b t m khng do c{i t th cng khng c c{i b t. B|i k n|y ni v do hay khng do. Thng thng chng ta ni, c{i n|y nng v|o c{i kia m| th|nh lp: C{i b t nng v|o c{i t m| c. Xt cho k, ta thy r r|ng l|, khng phi do c{i b t m| c c{i t m| khng do c{i b t cng khng c c{i t. Do v khng do u khng c th|nh lp. C}u n|y c ngha l|: Nu c{i t i c{i b t ph{t hin th c{i t t n khng c t t{nh. Nu c{i b t i c{i t biu hin th c{i b t t n cng khng c t t{nh. Ni nh c{i (do) khng c m| ni khng nh (khng do) c{i cng khng c.
225 | P h m Q u { n t v | B t B | i k 1 2

Hai c}u sau ca b|i k ging hai c}u trc nhng thay v ni t th ni b t, thay v ni b t th ni t. l| mt cng thc lp li theo hai chiu, mc ch l| ly ra khi u mnh nim v do. Nhng iu n|y c cp trong phm Kh Lai (n v| i) ri, nu chng ta nm c gi{o ngha ca phm Kh Lai th n tr th|nh rt d hiu.

Bi k 13
Nhin bt d x lai Nhin x dic v nhin Kh nhin dic nh th D nh kh lai thuyt t khng ni kh{c ti Ni t cng khng t B t cng nh th Nh trong phm Kh Lai. B|i k n|y c ngha l|: Nu c{i t khng t ni kh{c ti th ni ang c c{i t cng khng c c{i t. iu n|y cng {p dng cho c{i b t. Hai c}u u ni v c{i t v| c}u th ba ni v c{i b t. C{i b t cng khng t ni kh{c ti, cho nn trong ch c c{i b t cng khng c c{i t. Tt c u c gii quyt nh trong phm Kh Lai. B|i k n|y ni v xut x, tc ch ph{t sinh ra c{i t v| c{i b t. C{i t khng t ni kh{c ti v| ngay ch c c{i ang b t cng khng phi l| ni xut x ca c{i t. Bi n|y ng ti nim v kh lai m| ta hc trong phm Kh Lai. Chng ta i n kt lun: Khng c kh, khng c lai, khng c nng, khng c s, tc l| khng c ch th v| i tng. Chng ta nhn dng sng Seine hay sng Cu Long. Cha ng ta ng|y xa sinh ra, ln ln v| thy dng sng . B}y gi, ta sinh ra, ln ln v| cng thy dng sng . Sau n|y, con ch{u ta sinh ra v| cng s thy dng sng . Dng sng nh l| mt thc ti. Ta c th ni
226 | P h m Q u { n t v | B t B | i k 1 3

dng sng un khc. Un khc l| mt ng t (action) v dng sng l| mt ch t (actor). Dng sng un khc t l}u ri, t khi ta cha sanh, t khi ng cha ta cha sanh v| s un khc ti khi chng ta dit. Chng ta c cm tng l| c mt dng sng v| n s un khc nh vy ho|i, ging nh dng sng c mt thc ti min vin lin tc. Ta c th gi n bng mt c{i tn nh Seine, Cu Long hay Gironde. Hp th ng un ca chng ta cng ging ht nh mt dng sng. Hi nh, chng ta c chp hnh. Ln ln, ta hai mi tui c chp hnh v| b}y gi ta ba mi tui cng c chp hnh. Tuy l| hnh c hi kh{c nhau nhng tht ra l| mt ngi. Ngi ta ngh rng, qua thi gian nh vy c mt ch th nm trong , bt bin, bt dit. Ta gi l| ta sng cng nh ta ni dng sng un khc. Ta l| ch t v| sng l ng t. Nu sng m| khng c ci ta th ai sng? Sng phi c mt ci ta, mt ch th. Nhn k v|o dng sng, chng ta khng thy c mt ch th thng ti trong dng sng. Dng sng c l|m bng nhng git nc, git nc n|y lin h vi git nc kh{c. Ta khng th n|o xung tm hai ln trong mt dng sng v| c tip xc vi mt th nc. Dng sng bin chuyn trong tng gi tng pht. Con ngi ca ta cng vy. Nhng t b|o trong c th ta cng ch l| nhng git nc i qua. C th ta cng l| mt dng sng m| thi, ta s tm khng thy c mt c{i gi l| ch th. ng v phng din hnh h|i, c{c t b|o dit sinh trong tng gi}y pht. ng v phng din t}m thc cng vy. Nhng cm th, tri gi{c, t}m h|nh, nhn thc, chng cng ch l| nhng git nc hay nhng t b|o ca t}m. T}m h|nh bun, gin, lo, hnh phc... tt c c{c t}m h|nh u l| nhng git nc trong dng sng t}m thc. Trong khng cn c c{i ta, khng cn c t{c v| t{c gi, khng cn c ch th v| i tng. Ti v chng ta thng ni ch th l| t, l| la, v| i tng l| c{i b t, l| nhin liu.

227 | P h m Q u { n t v | B t B | i k 1 3

B|i k n|y chng ta qu{n chiu v c{i ng, c{i ta. Chng ta ni thn thc l|m cho hnh h|i sng, ging nh la ti l|m ch{y c}y n cy. l| mt quan nim lng nguyn: c}y n cy khng th no ch{y c nu khng c la. Phi c la ti th n cy mi th|nh ra mt vt sinh ng. Hnh h|i, th}n x{c ca ta, n l| vt b t, cn linh hn ca ta l| la. Nh la ti m| hnh h|i sng c, t}m ta thng hay suy ngh nh vy! Chng n|y gip chng ta thy quan nim lung nguyn v t v| b t, v hnh hi v| t}m thc, v t{c v| t{c gi, l| mt quan nim sai lm. Chng n|o cha thy c th ta vn cha vt tho{t c s hi v| cha tht s gii tho{t. Khi mt t}m h|nh gin ni ln th tht s ch c t}m h|nh gin ni ln thi. Nu ph}n tch th gin bao gi cng l| gin c{i g. Gin thy, gin bn, gin con mo hay gin tri ma? Phi c i tng gin v| ch th gin. Theo Hin tng lun (phnomnologie), thc lun lun l| thc ci g. Conscience, cest toujours conscience de quelque chose. Bt c t}m h|nh n|o trong 51 t}m h|nh u cng c i tng. Mt t}m h|nh ph{t sinh ra, ko d|i lin tc na pht, mt pht hay ba pht ri nhng ch cho t}m h|nh kh{c ging nh nhng ht nc trong dng sng. Ch c nhng t}m h|nh ni tip nhau v| n cho ta c cm tng l| c mt thn ng lin tc. l| mt o tng. Ng l| mt o tng. Trong m en, chng ta t mt c}y uc v| qu th|nh mt vng trn lin tc. Mt ngi ng c{ch ta khong chng mt trm hay ba trm thc s thy r r|ng l| c mt vng la. K thc khng c vng la n|o c, ch c nhng m la ni nhau lin tc cho ta c cm tng l| c mt vng la m| thi. C{i m| ta gi l| linh hn, l| ng, ch l| mt o tng. Ch c s tip ni ca nhng t}m h|nh (51 t}m h|nh), t}m h|nh n|y ph{t sinh ra ri nhng ch cho nhng t}m h|nh kia. C mt s lin tc tip ni nhau cho ta o gi{c l| c mt c{i ta (la) l|m cho th}n x{c tr th|nh ra s sng (nhin liu). Nhn cho k, ta khng thy c t{c gi. Khi ta ni bun th bun l| mt t}m h|nh c ph{t hin ra, v| n c i tng.

228 | P h m Q u { n t v | B t B | i k 1 3

Bun, lun lun l| bun c{i g. Khng cn phi c mt t{c gi mi c bun. Thng thng ta ni: Ti bun! Ai bun? Tht s khng cn c c{i ti, c{i bun t n c c, khng cn c ta mi c bun. T duy cng vy. Khi c mt t tng ni ln, t tng khng cn phi c ch th ngi t duy (je pense, donc je suis). C mt pense (t duy) m| khng cn c je (ti) ti v trong pense c ht ri. Hm trc chng ta c ni: Ti nghe, ti bit l| gi ang thi. Gi m| khng thi th khng phi l| gi na. Trong gi c thi ri, ni gi ang thi nghe rt bun ci. Chng ta ch cn ni: Gi! C nhng ng t bng ting Anh c ly ra t nhng danh t, nh ch house. House l| nh|, l| mt danh t, nhng ta c th dng n nh mt ng t: This building can house twenty people. Trong c{i m| ta gi l| ch th, l| t{c gi (author), c ng t{c (action), c cng dng trong . Bn phn ca c{i nh| l| phi nh (The house must house). Nu n khng l|m cng vic housing th n khng c gi l| c{i nh|. M}y ni; nu khng ni th khng c gi l| m}y. Trong gi{o l Khng T c ni: Qun qun, thn thn, ph ph, t t. ng vua th phi l|m vua, d}n th phi l|m d}n, cha phi l|m cha v| con phi l|m con. The king kings, the subject subjects, the father fathers, the son sons. Danh t cng l| ng t. Nu l| thy tu th ni: The monk monks. Anh khng monks (ng t) th anh khng phi l| monk (danh t). Anh phi ngi thin, gi gii, gi l| monking. Ch t v| ng t khng phi l| hai c{i. The cook cooks, nu khng cooking th khng gi l| cook c. B|i k th mi ba mn chuyn t v| b t ni ti tt c c{c c{i kh{c nh chuyn c{i bnh, c{i {o, v.v... C{i bnh l|m cng dng ca c{i bnh l| cha ng; c{i {o th phi {o, tc l| l|m cng vic che m. Dng i i vi th. Khi ni ln mt c{i g, chng ta phi nhn s}u v|o c{i t t hc hi m| thy r trong tht s khng c s ph}n bit gia ch th v| ng t{c. Actor (t{c gi) v| action (t{c) khng th n|o l| hai hin tng tn ti c lp ngo|i nhau. Khi ni ti sng hay ti cht th trong li tuyn b c s sai lm cn bn. Thy
229 | P h m Q u { n t v | B t B | i k 1 3

c s sai lm l| ta bt u thy c s tht v| ta c th vt tho{t c s s hi, bun au. Nm 1966, sau khi ving British Museum (Vin Bo t|ng Anh) v, ti c l|m mt b|i th (c in trong cun Ting p cnh ca loi chim ln) bt u bng my c}u: My bay, my trng bay Mt a tng vi n Bay chnh l my N l hoa vy Tng vi mt a n My trng tng cm bay Khng my th khng bay Khng hoa th khng n My l bay, hoa l n Khi c li ta thy n khng kh{c g chng t v b t ca Trung Qun Lun. Trong to{n hc, chng ta c nh ngha v ng v im. im l| g? im l| s gp g gia hai ng. nim im c c l| do nim ng, khng c nim ng th khng c nim im. ng l| g? ng l| mt im ang di chuyn. Mun nh ngha im th nng v|o ng m| mun nh ngha ng th nng v|o im. l| gi ngn, l| lp lun, l| nhng gi thit b|y ra m mt trn , mt m hn trn. V| chng ta i v|o m hn trn ca ngn ng, ca nim. Nit b|n l| s vng mt ca tt c mi nim. Chng ta khng cn b nim ng, nh}n, chng sanh v| th gi khng ch. Khi dng ch danh-sc (nma-rpa) th danh ni v th, tng, h|nh, thc, v| sc ni v hnh h|i. Ta c s ph}n bit: hnh h|i khng phi l| t}m thc. Cng nh quan nim v th}n t}m, th}n kh{c v| t}m kh{c. Ngay chnh ch chng ta kt ri. Trong khi hc Duy Biu, chng ta tm ra s tht l| c danh v| sc u l| nhng biu hin ca

230 | P h m Q u { n t v | B t B | i k 1 3

A-li-da, c khi n biu hin th|nh danh, c khi n biu hin th|nh sc, nhng hai c{i khng loi tr nhau. Trong Vt l hc mi, ngi ta nghin cu nhng cht im (elementary particle) v| ngc nhin thy rng, nhng cht im cng nh nhng in t, c khi n biu hin nh mt t sng (onde, wave), c khi n biu hin nh mt ht (particle). Ht th rt kh{c vi sng, l| ht th khng th n|o l| sng, l| sng th khng th n|o l| ht. Nhng c{c nh| vt l nguyn t trong khi nghin cu thy r l| cng mt c{i m| c khi n biu hin nh sng (wave), c khi n biu hin nh ht (particle). Trong th gii thng thng, chng ta thy sng khng th n|o l| ht v| ht khng th n|o l| sng. Nhng mun i v|o trong th gii ca vi im, ca nguyn t, chng ta phi b quan nim thng thng sau lng mi c th i v|o c, ta mi thy sng l| ht v| ht cng l| sng. T}y phng t ra mt ch mi gi cho trng hp n|y l| wavicle, ondicule. N vt tho{t quan nim lng nguyn ca chng ta v ht v| sng, v th}n v| t}m. Ta khng th n|o t ti s gii tho{t, s gi{c ng khi cn ngh rng, ta b thn x{c }y ri t}m ta i lu}n hi ch kh{c; th}n ho|n to|n kh{c vi t}m v| t}m ho|n to|n kh{c vi th}n; c{i t ho|n to|n kh{c vi c{i b t v| c{i b t ho|n to|n kh{c vi c{i t. Ni nh vy khng c ngha l| sau khi th}n t|n hoi th t}m cng t|n hoi. Chng ta thy th}n t|n hoi nhng tht s th n khng t|n hoi. Nh khi t ln mt c}y nn, t ba gi hay bn gi ng h th c}y nn khng cn na, nhng khng c ngha l| c}y nn khng cn na. C}y nn vn cn di nhng hnh th{i mi. X{c th}n n|y tiu dit khng c ngha l| mnh khng cn na. Quan nim khi x{c th}n tan hoi th linh hn i du h|nh v| i nhp v|o mt th}n x{c mi l| quan nim ca Pht gi{o bnh d}n, khng phi l| o Pht th}m s}u (Bouddhisme profond). Chng ta l| ngi c duyn hc c o Pht th}m s}u th phi bung b nhng quan nim ng}y th, n gin ca o Bt bnh d}n. Do b t khng t

231 | P h m Q u { n t v | B t B | i k 1 3

Khng do cng khng t Do t khng b t Khng do khng b t. Khi c mt b|i k nh vy, chng ta phi hi l| n c dnh lu g ti nhng au kh, nhng s hi v| thm kh{t ca mnh hay khng? Nu khng thy c dnh lu g ti ta th ta cha hiu c b|i n|y. Nu b|i n|y c th soi s{ng ta ng vng mc, s hi, lo lng, th ta bit l| ta hiu c. T nay v sau c{c thy, c{c s c nn nh nh vy! Khi c mt kinh ln nh kinh Hoa Nghim, kinh Ph{p Hoa, kinh Duy Ma Ct, ta t c}u hi: Nhng t tng uyn {o n|y c dnh lu g ti nhng au kh ca ta hay khng? Nu ta tr li c tc l| ta hiu. Nu ta ch ni khi khi trn mt tr nng tc l| ta cha hiu. iu n|y qu v phi nh! Do b t khng t c ngha l| c{i t khng phi t c{i b t m| c. Khng do cng khng t c ngha l| c{i t cng khng phi khng do c{i b t m| c. cho d hiu, chng ta ly v d c}y bt n|y khi nm ngang, ta thy n c bn phi v| bn tr{i. Ni n do bn phi m| ra th khng ng m| ni n khng phi do bn phi ra cng khng ng. C{i t v| c{i b t cng vy. C{i t khng phi do c{i b t sinh ra m| n cng khng phi khng do c{i b t sinh ra. Mun hiu r qu v nn c li b|i u ca chng Nh}n Duyn, chng u ca Trung Qu{n Lun. Cc php khng t sinh, Cng khng phi tha sinh. Mi s vt khng phi t mnh sinh ra. Nh l| c{i trng g| khng phi t n sinh ra m| cng khng do c{i kh{c sinh ra. l| nim v sinh (cration, birth), nim v t sinh v tha sinh. C{c ph{p khng t mnh sinh ra cng khng do c{c ph{p kh{c m| sinh ra. }y cng vy, la khng phi t nhin liu sinh ra (tha sinh) m| cng khng phi t n sinh ra (t sinh). Khng cng khng v nhn,
232 | P h m Q u { n t v | B t B | i k 1 3

Nn u l v sinh. Khng cng c ngha l| khng va t sinh va tha sinh. Khng v nhn c ngha l| khng phi khng c nh}n m| sinh. Tt c l thuyt v sinh (creation) u nm trong bn nim, khng c c{i th nm. L thuyt th nht l| th gii n|y t n sinh ra. L thuyt th hai l| th gii n|y do Thng sinh ra. L thuyt th ba l| th gii n|y va t sinh va tha sinh, gi l| cng sinh. L thuyt th t l| v nh}n, khng c nguyn nh}n t nhin m| sinh ra th gii n|y. nim v sinh ch nm trong bn phm tr (catgorie) thi. Trong khi th o Bt dy v sinh. V sinh l| qu v cao nht ca o Pht, l| qu v m| ngi tu a nht, thch nht, ham mun nht. V sinh l| g? V sinh l| Nit b|n. Nit b|n l| v sinh, v t. Sinh t ch l| nim nm trong u ta m| khng phi l| thc ti. V sinh l| nn tng ca hin hu, ca th gii. Nn tng ca ta l| v sinh nhng ti v ta kt v|o nim sinh nn ta s hi, lo lng. Nh| khoa hc ngi Ph{p, tn l| Lavoisier, ni mt c}u tng t: Khng c g sinh ht! (Rien ne se cre, rien ne se perd!) ng y khng phi l| Pht t, ng cha bao gi hc Trung Qu{n Lun. ng ch qu{n s{t thc ti v| ng thy r l| khng c ci sinh, khng c ci cht. Sinh v| cht nm trong u ca chng ta thi, thc ti l| v sinh bt dit. Khi t mt c}y n cy, ta tng rng, lc bt u t l| n cy sinh v| khi n ch{y ht l| n cy dit. Sinh l| t khng c m| tr thnh c v dit l| t c m| tr th|nh khng c. Trong khi nh| khoa hc qu{n s{t thy khng th c ci g t khng m| tr th|nh c v| khng th c c{i g t c m| tr th|nh khng. {m m}y khng th n|o tr th|nh khng. N ch tr th|nh ma, tuyt hay nc { thi. l| t{nh bt dit ca n. Bt dit i vi v sinh. {m m}y khng c sinh, n khng i t h v ti. Trc khi l|

233 | P h m Q u { n t v | B t B | i k 1 3

{m m}y n l| hi nc, l| sc nng. Gi pht chng ta cho l| gi pht sinh ca {m m}y l| gi pht biu hin ca n (manifestation). V vy trong o Bt mnh ni: Em khng phi to sinh, em ch l biu hin. (Tu nes pas une cration, tu es une manifestation.) Khi s c Trang Nghim sinh ra th khng phi s c Trang Nghim t khng m| tr th|nh c. S c Trang Nghim trc c ri trong hnh th{i kh{c. Gi pht s c Trang Nghim sinh ra l| gi pht biu hin thi. {m m}y c th n hnh th{i biu hin l| {m m}y biu hin ra hnh th{i sau l| ma. C{i khng phi sinh, khng phi dit. Ma khng phi sinh, m}y khng phi dit. Biu hin n|y i theo biu hin kh{c thi. V sinh l| Nit b|n. Nit b|n khng phi l| c{i g mnh cn tm kim }u xa, Nit b|n nm ngay trong b|n tay ca ta. Khi chng nhp c v sinh th chng ta ht s hi. C{c ph{p khng t sinh ra mnh, c{c ph{p cng khng do nhng c{i khc sinh ra. Do b t khng t c ngha l| khng tha sinh. Khng do cng khng t c ngha l| khng t sinh. S vt khng c sinh ra t s vt kh{c, s vt cng khng t mnh sinh ra. Do khng ng m| khng do cng khng ng. Ta ni tay mt c l| do tay tr{i l| khng ng m| ni khng do tay tr{i cng khng ng. Ti v sao? Ti v nu tay mt nng trn tay tr{i m| c th tay tr{i phi c trc ri th tay mt mi nng v|o c. M| nu tay tr{i c trc ri th n l| mt hin tng c lp khi tay mt. Nh vy th tay tr{i khng nng v|o tay mt v n c sn ri, khng cn nng na. T sinh v| tha sinh u sai. B}y gi chng ta i v|o thc t. Quan nim lng nguyn ca ta v th}n x{c v| linh hn l| mt quan nim cn phi xt li. Hu ht chng ta u ngh rng, th}n x{c l| mt c{i g kh{c vi linh hn. Linh hn (metaphysical body) c biu tng cho la v| th}n x{c (physical body) tng trng cho ci, cho nhin liu. Ta ngh rng nh c thn thc (la) i v|o hnh h|i (ci) nn hnh h|i tr th|nh c{i c s sng (la matire vivante), nu khng c linh hn th th}n x{c l| mt thc
234 | P h m Q u { n t v | B t B | i k 1 3

th kh cng (la matire inerte). Hn la khi x{c hay hn i v|o trong x{c l| mt nim sai lm ca con ngi. l| quan nim lng nguyn (dualistic view) rt kin c, rt kh m| vt qua c. }y l| nhng nh{t ba rt sc, rt mnh gip chng ta p v quan nim lng nguyn v hn v| x{c. Nu khng hiu c iu th d ta c hc chng La v| Nhin liu mt ng|n i i na ta cng khng hiu c. mt s ni, khi mt ngi cht ri th h cn hy vng ngi c th sng li. Mt trong nhng h|nh ng l|m cho ngi sng li l| h ngi xung di t may ra nh hng th cht t l|m cho sng li hoc ly mt c{i {o ca ngi leo ln mi nh| qu qua qu li ku linh hn tr v th}n x{c. l| do nim tin rng linh hn v| th}n x{c l| hai thc th ring bit. Trong nhiu tn gi{o v| trong chnh Pht gi{o cng c nim tin nh vy. Nim tin khng ng l| Pht ph{p, n l| tn ngng bnh d}n m| thi. o Bt th}m s}u khng phi nh vy. Quan nim lng nguyn v linh hn v| th}n x{c khng ng. C{i n|y do c{i kh{c sinh ra, tay mt do tay tr{i sinh ra, nhng nu tay tr{i khng c mt th l|m sao tay mt nng v|o m| sinh ra c? Mun nng v|o c{i n|o th c{i phi c trc. Trong hai c{i, la v| nhin liu (fire and fuel), th khng c c{i n|o c mt trc c{i kia c th nng v|o m| sinh ra c. N khng nng v|o c{i kia, l| khng tha sinh. Vy th c{i t khng do c{i b t m| ra, c{i t cng khng do chnh n m| ra tc l| s vt khng tha sinh cng khng t sinh. Hai c}u sau ca b|i k ni v c{i b t nhng cng cng mt nim . Trong b|i k th mi hai, hai c}u u ni v c{i t, t khng t b t v| cng khng t chnh t m| sinh ra. Hai c}u sau cng lp li nh vy nhng thay v ni v t th ni v b t, b t khng do t cng khng do chnh b t m| sinh ra.

235 | P h m Q u { n t v | B t B | i k 1 3

Khng c c{i g c t t{nh ring bit ca n. La cng nh du, la khng c t t{nh ca la, du khng c t t{nh ca du. Nu mt c{i da v|o c{i kh{c sinh ra th c{i kh{c phi c mt trc. Nu n c ri th n khng cn phi sinh na. Nh vy c{i gi l| tha sinh khng th|nh. Lun c tha sinh khng th th|nh lp c. B}y gi ni t mnh sinh ra, khng cn c{i kh{c. Nu c t mnh ri th khng cn phi sinh ra na. Trong c hai trng hp c{i n|o cng u v sinh. C trong hai c{i, hn v| x{c, la v| nhin liu, khng c c{i n|o c t t{nh ring bit. Nu c t t{nh ring bit th khng cn phi sinh. V vy n l| v sinh! L lun ca thy Long Th rt sc bn! Ta ni m| ta khng bit ta ang ni g. Ta ngh m| ta khng bit ta ang ngh g. Ta b l thi suy t v| ngn ng ca ta {nh la. Phn trc ti c ni: Gi thi! Gi c th khng thi c khng? Nu khng thi th n c th l| gi khng? Nhng ta vn ni gi thi, rt l| bun ci. Ta ni: ng thy tu tu! Nu ng thy tu m| khng tu th }u c gi l| ng thy tu. ng thy tu }u cn phi tu na ti v trong ng thy tu c tu ri. Chng ta i ti kt lun, bn th}n ca thc ti l| v sinh. Quan nim to sinh (creation) l| sai lm, ch c biu hin (manifestation) m| khng c to sinh. Nh c}y bt nm ngang th t nhin c tr{i v| c phi. Tr{i vi phi sanh ra hay biu hin? Nu n sinh th n phi sinh ra t c{i g? N nng trn c{i kh{c hay t n sinh ra? Sinh dit l| mt nim, sinh dit l| s biu hin. i ti logic cui cng v| th}m s}u ca thy Long Th th nim v sinh khng c ch da, nim v dit khng c ch da, nim v ti khng c ch da v| nim v i cng khng c ch da. Logic ca Thy Long Th l| l|m cho v l i tt c nhng kh{i nim m| ta c v thc ti. (The logic of Nagarjuna is to make it absurd all kinds of notions). Nit b|n (Nirvana) l| thc ti vt tho{t ht mi nim.

236 | P h m Q u { n t v | B t B | i k 1 3

Bi k 14
Nhc kh nhin v nhin Ly kh nhin v nhin Nhin dic v kh nhin Nhin trung v kh nhin. Trong b t khng t Ngo|i b t khng t Nu t khng b t Trong t khng b t. }y l| b|i dch t ch H{n, ti c dch t ting Phn ra mt bn kh{c: t khng phi b t Khng phi ngoi b t Trong t khng b t Trong ny khng c kia C hai khng c c{i n|o c t t{nh ring bit. Nu trong c{i b t m| khng c c{i t th ngo|i c{i b t l|m sao c c{i t? Nu trong c{i b t c t th cn g phi t na? l| mt s tht. S tht th hai l| l|m g c c{i t ngo|i c{i b t? nim v trong cng trt m| nim v ngo|i cng trt. B|i n|y ni v trong v ngoi. Nu t khng phi l| c{i b t th t v| b t l| hai c{i ring nhau. Nu hai ci khc nhau th lm sao trong ci ny c ci kia hay trong ci kia c c{i n|y c? }y l| nim tng ti tc l| nim c trong nhau. C mt ln Bt dy ng|i La Hu La: Sc (form) khng phi l| ng (self), sc khng c ngo|i ng v| hai c{i khng nm trong nhau. Ni ng l (tc) c{i th}n n|y l| khng ng. Ni ng v| th}n l| hai c{i tch ri (phi) nhau cng khng ng. Ni ng trong th}n v| th}n trong ng (tng ti) cng khng ng. Bt dy ng|i La Hu La l| ba nim (tc, phi v| tng ti) u sai lm. Ta c th hiu r li dy ca Bt qua biu tng la v| nhin liu.

237 | P h m Q u { n t v | B t B | i k 1 4

Nu t khng phi b t th trong t khng c b t v| trong b t khng c t. C ngha l| t v| b t khng phi tng ti. }y l| mt th to{n hc nghe c v rt mnh nh vy nhng khng c g kh. Khi ta ni s 365 th qu{ d nhng vit ra cho ng th khng d nh vy: (3x100)+(6x10)+(5x1)=365, ging nh to{n hc cao cp (high mathematics) nhng tht ra khng c g ht.

Bi k 15
D nhin kh nhin php Thuyt th th gi php Cp d thuyt bnh y Nht thit ng ch php. Ly t v| b t ni th th gi ni chuyn bnh {o V| tt c ph{p kh{c. Ly v d la v| nhin liu ni chuyn th v th gi. Ch th }y c dch t ch updna c ngha l| th (grasping). B}y gi, c{c dch gi mi dch ch updna l| th. Ng|y xa trong H{n tng, mt s thy dch updna l| th. Th l| h|nh ng nu ko, vng mc. Nm un ca chng ta thng c gi l| nm th un (sc, th, tng, h|nh v| thc), l| i tng ca s nu ko, vng mc. C ch th nu ko nn c i tng nu ko. Chng ta chp nm un ca mnh l| ng. Th un l| updna-skandhas, }y chng ta dng ch th. Th gi l| the grasper, ting Phn l| tma-updna (tmopdna). tma l| ng, l| c{i ta, l| linh hn v| updna l| i tng ng un. Chng ta cho tma l| fire v| updna l| fuel. B|i k ly chuyn t v| b t ni v c{i m| ta gi l| ng v| i tng chp ng, ni chuyn bnh {o v| tt c c{c ph{p kh{c. C{i g cng c th dng nim t v| b t l|m {nh s{ng. Th d ta c nim: c{i bnh. Nhng nhn s}u v|o c{i bnh ta thy c t st. C{i bnh l| la v| t st l| ci. Lin h gia bnh v| t st
238 | P h m Q u { n t v | B t B | i k 1 5

ging lin h gia la v| nhin liu. Khng th ni c{i n|y l| ch nng ta sinh ra c{i kia hay c{i kia l| ch nng ta sinh ra c{i n|y. Chng ta thy c{i bnh khng tha sinh, khng t sinh, khng cng sinh cng khng phi v nh}n. C{i {o cng vy, nhn v|o {o th ta thy si t, si la hay si bng. Gia {o v| si cng vy! o nng vi m| sinh hay l| vi nng {o m| sinh? Nhn v|o {o, ta thy {o v| vi cng ging nh la v| ci, c{i n|y khng nng v|o c{i kia m sinh, c{i kia khng nng v|o c{i n|y m| sinh v| hai c{i cng khng t sinh. Tt c c{c ph{p u nh vy c! Chng ta ni: Gi thi! La vent soufle! The wind blows! Ta nghe cng hp l v| v mt vn chng cng hay nhng n rt bun ci. Phi c gi trc ri c c{i thi hay c c{i thi trc ri c gi? C{ch suy t v| ngn ng ca ta l|m cho ta khng thy c thc ti. Phi tp nhn nh th n|o vt tho{t nim, trong c nim sinh dit. Ngi tu gii l| ngi sng ni hng. Trong i sng hng ng|y, khi thy v| nghe c{i g th phi thy v| nghe trong {nh s{ng ca v sinh v dit. Khi l{i xe, chng ta ngh m mnh ng|y xa khng bit l{i xe. Nhng thc ti l| m mnh ang l{i xe ti v b| m c trong mnh. Ta ni ng ni ta khng c tu. Nhng k thc l| ng ni ta ang thnh chung, ang th. Ta v| ng ni khng phi l| hai thc th kh{c nhau. Trong i sng hng ng|y phi c ch{nh nim, c nh th chng ta mi thy c iu . Thy c ri th t t vt tho{t c sinh t, vt tho{t c s s hi. khng phi l| trit hc (philosophy), l| thin qu{n gip cho chng ta nhn thy c. Nhn c}y n cy n|y, ta thy trong mi gi}y pht ca n, n cng hin {nh s{ng v| sc m ca n, nu l| n cy thm th n cng hin c hng thm. Ngo|i ra n cn to t{c ra carbonique. Chng ta ng ngh rng n cy ch nm trong c}y n cy. N c th nm ngo|i c}y n cy ti v nu khng c dng kh ngo|i th n cy khng th n|o ch{y c. Phi thy c n cy ngo|i c}y n cy, nu ly ht dng kh ngo|i i nh ly mt chu thy tinh p li th ni
239 | P h m Q u { n t v | B t B | i k 1 5

trong vng my chc gi}y n cy s cht. C}y n cy khng phi ch trong n m| ta phi nhn thy c n ngo|i n. Trong o Pht gi l| thn ngoi thn tc l| th}n nm ngo|i th}n. Trong cun Tr{i tim mt tri, ti c vit: Ti c mt tr{i tim trong c th. Nu tr{i tim ngng p th ti cht lin. Nhng ti cng c nhiu tr{i tim ngo|i c th v| nu tr{i tim ngo|i c th ngng p th ti cng cht lin. Mt tri kia cng l| tr{i tim ca ti. Tuy n ngo|i c th nhng nu n tt th ti cng tt lun. Phi nhn ti nh th n|o thy tt c trong ti v| phi nhn nhng c{i khng phi ti nh th n|o thy ti trong nhng c{i khng ti . Chng ta thy l| c}y n cy t tc, t n ch{y c. Nhng nu khng c dng kh xung quanh th n cy khng ch{y c. gi l| th}n ngoi th}n (corps en dehors du corps). Trong mi gi}y pht c}y n cy hin tng {nh s{ng v| hi m ca n m| ta tm gi l| nng lng (nergie). Vt cht tr th|nh nng lng, matire tr th|nh nergie. Nhng ngi ta cng ni, nng lng c ng li th|nh ra vt cht. (La matire cest lnergie extrmement condense. Lnergie cest la matire extrmement dilue). C}y n cy trong khi ang ch{y l| n ang trong qu{ trnh biu hin. Khng phi i n khi ch{y ht ri n mi biu hin th|nh c{i kh{c. Khng phi i n khi qu v em th}n x{c ti ti l thiu th ti mi biu hin th|nh hnh th{i mi. Ngay hin b}y gi ti biu hin th|nh nhng hnh th{i mi v| qu v phi thy c iu ti khi th qu v khng khc, khng bun. l| thin qu{n! Ta phi thy {nh s{ng, nng lng v| nhng c{i kh{c m| c}y n cy ang cng hin trong mi gi}y pht ca i sng. Chng ta cng vy, trong mi gi}y pht ca i sng, ta cng hin nhng t tng, nhng h|nh ng v| nhng li ni ca ta v| ta ang i v nhng pha . Ta cng hin c{i p, c{i l|nh hay ta cng hin nhng bo ng, cm th, nhng c{i xu. Khi ta t mt c}y nhang th c}y nhang lin tc tr th|nh khi v| hng thm. Khi c}y nhang ht ri th ta ng ni l| c}y nhang khng cn na. C}y nhang ang

240 | P h m Q u { n t v | B t B | i k 1 5

trong v tr di hnh thc khi v| hng thm. Bn tnh ca c}y nhang l| bt dit, l| v sinh. l| c{i ta phi qu{n chiu trong i sng hng ng|y. Tu m| ch lo l|m vic thi, khng c th gi qu{n chiu th rt ung! Tu m| th rt ung! Bnh, {o, n cy, gi, tt c c{c ph{p u nh vy, u c th hiu theo biu tng t v| b t.

Bi k 16
Nhc nhn thuyt hu ng Ch php cc d tng ng tri nh th nhn Bt c Pht php v. Nu ai ni c ng C ph{p tng kh{c nhau Th bit rng k y Cha nm mi Pht ph{p. C hai quan nim l| ng v| ph{p. Ng l| linh hn bt bin, l| mt th la khng cn ci m| c th biu hin c. Ph{p l| nhng s vt nh bnh, {o, gi, nh|... Tt c u khng c t t{nh ring bit (separate entity). Ly c ra khi u quan nim v ng v| ph{p l| chng ta tip xc c vi thc ti, tip xc vi Nit b|n, chm c v sinh. Chm c v sinh ri th khng cn s hi na, ta c th mm ci khi cht, ti v ta bit khng phi l| cht. Cht l| mt gi}y pht nh bt c mt gi}y pht n|o ca i sng, l| gi}y pht biu hin thi. Mt c}y nhang d|i nh vy, bt c lc n|o n cng cng hin bn th}n n th gi}y pht gi l| gi}y pht cht cng l| gi}y pht cng hin, ti sao li phi lo lng hn gi}y pht ban u? Chng ta phi thy c s tip ni ca mnh ngay trong gi}y pht hin ti. Khng phi x{c th}n n|y tan hoi th ta mi tip tc m| ta tip tc ngay t b}y gi. Thy c nh vy th ta cht mt c{ch rt an l|nh v| ta cng sng rt an l|nh. Nu khng bit sng an l|nh v| hnh phc th ta khng th n|o cht an l|nh v| hnh phc c. C{i cht

241 | P h m Q u { n t v | B t B | i k 1 6

v| c{i sng l| gi, ti v ta chm c ti v sinh. Trong nghi thc tng nim c b|i: Xng tn c Th Tn Bc v thng nng nhn Tng tri qua bao lng kip tu nhn Ri t cung u Sut ging trn Gi t ngi v quc vng Ngi gc B i ph ma qun Mt sng sao mai va mc o ln vin thnh Ri i chuyn Php lun Mun loi cng quy hng nht tm o v sinh s chng Mun loi cng quy hng nht tm o v sinh nguyn chng. l| mc ch rt r{o (ultimate aim) ca ngi tu, l| c{i quan trng nht m| ngi tu cn phi thc hin! Nu khng thc hin trc khi th}n th ta tan hoi th rt ung, v trong gi pht ta s c s lo lng, bn rn, vng mc. Nu t c v sinh th gi pht l}m chung vui lm, khng s hi g ht!

242 | P h m Q u { n t v | B t B | i k 1 6

Phm Qun Nit Bn


Bi k 1
Nhc nht thit php khng V sinh v dit gi H on h s dit Nhi xng vi Nit bn? Nu c{c ph{p u khng, Khng sinh cng khng dit, C g on v| dit M| gi l| Nit b|n? l| c}u hi ca mt ngi ng ngo|i: Qu v ch trng khng sinh cng khng dit, ti sao qu v cn ni v Nit b|n? Mt ngn la ang ch{y, khi n tt i th gi l| dit, l| Nit b|n. Mt mt qu v ni c{c ph{p khng sinh khng dit, cn mt mt qu v ni l| c dit. Nh vy l| qu v m}u thun vi nhau! Nhc nht thit php khng V sinh v dit gi H on h s dit Nhi xng vi Nit bn? Nu tt c c{c ph{p u l| khng, khng sinh cng khng dit th c{i g c th on, c{i g c th dit c ch trng c c{i gi l| Nit b|n? l| mt c}u hi cn c trn mt l lun rt x{c tht! T hi mi bn, mi lm tui ti c v Nit b|n. Ti nghe ngi ta ni Nit b|n l| c{i m| ta khng th ni ti c! Ti c tin nh vy. C}u ni c mt phn ng. C nhng c{i m| ta phi trc tip kinh nghim mi bit c. Ta phi ti thy, trc tip tip xc th ta mi bit n l| c{i g, ch c ni c{ch my ta cng khng th hiu c. ng ni ti c{i g s}u xa lm, v d nh tr{i qut chng hn. i vi mt ngi cha bao gi thy tr{i qut, cha bao gi bc v qut ngi, cha bao gi b mt mi qut v|o ming th d c ni
243 | P h m Q u { n N i t B | n B | i k 1

c{ch g i na th ngi cng khng c th c mt nim chnh x{c v tr{i qut. Cho rng chng ta khng th ni g ht v Nit b|n, l| ng. Trong c{c truyn thng kh{c nh C c gi{o, ngi ta ni: Thng l| g? Chng ta khng th ni g v Thng , Thng ch c th chng nghim trc tip c thi! Cng cng mt ngha , thn hc l| mt mn chuyn ni v Thng . Nu khng th ni v Thng th nn dp mn Thn hc v| ng lp nhng i chng vin dy Thn hc. Mt mt th ni khng th ni g v Thng , mt mt th lp i chng vin, tiu chng vin dy v Thng v| vit bao nhiu l| s{ch v Thng , c phi l| ngc vi nhau hay khng? Khi ln ln, ti suy ngh chn chn hn. Ti thy rng, nu ni cho kho, chng ta vn c th ni c v Nit b|n, th ngi ta s khng b kt v|o nhng iu mnh ni. C ngi ni v| ngi nghe u khn ngoan, khng b kt. Ngi ni khng ging ra c{i by v| ngi nghe khng b kt v|o by. Trong khi ni v| trong khi nghe, ta c c s ch dn l|m th n|o c th tip xc c vi Nit b|n. Ta ni: Anh cha n qut h? Anh phi bit n nh nh vy, m|u cam, anh ra ch th c th mua c. Tuy khng phi l| tr{i qut, nhng l| nhng li ch dn ta c th i ti tr{i qut v| nhn din ra n. Nhng li ch dn cng c li ch. Ni cho kho, nghe cho kho th c hai bn u khng b kt, mt bn khng ging by v| mt bn khng b sp by v| s dng c li ch dn i tm Nit b|n. Trung Qun Lun cng vy. Trung Qun Lun bit l| khng th n|o ni c v thc ti ti hu. Nhng s dng ngn ng cho kho nh ng ph thy s dng }m binh th c th to ra php l, gip ngi ta ly i nhng kh{i nim, nhng nim sai lm v thc ti. Chng n|y, cng nh nhng chng kh{c ca Trung Qun Lun, dng nhng o thut ca ngn t gip cho chng ta i ti c. Chng ta ng nn vng v|o . Trong kinh ni, tt c nhng gi{o l ca c Th Tn dy u nh ngn tay ch mt trng. Ngn tay tuy khng phi l|
244 | P h m Q u { n N i t B | n B | i k 1

mt trng, nhng nh v|o ngn tay m| ta thy c mt trng. Nu nm ngn tay m| cho l| mt trng l| b kt. Ngi a ngn tay ra khng khn kho, ngi ging by. Ngi nm ly ngn tay cho l| mt trng, ngi b sp by. C hai bn u hng. Ngi ni v| ngi nghe u phi khn kho. ng nhn v|o ngn tay m| phi nhn ln th khn kho hn, con mt nhn ln th khng cho ngn tay l| mt trng. Tiu nguyt ch l| ngn tay ch mt trng. Tt c l lun ca thy Long Th l| nhng phng tin kho lo gip chng ta chng nghim c c{i , d c{i khng th ni, khng th din b|y c bng ngn ng. V tr tu ca Bt, v Nit b|n hay v nhng c{i khng th dng ngn ng din t c, ta cng c th dng ngn ng gip ngi ta tho{t khi nhng nim m| h c v Bt, v Nit b|n. l| nhng php o thut v ngn ng m| thy Long Th l| mt ngi c rt nhiu t|i nng. Nit b|n, ting Anh l| extinction, tc l| s dp tt, nh hnh nh ca mt ngn la b dp tt. Nit b|n l| mc tiu ti thng ca ngi thc tp, ca h|nh gi. C th ni, mc ch ti hu ca s tu hc l| t c Nit b|n, cng nh mc tiu ti hu ca bn C c gi{o l| v vi Cha, ngi di ch}n Cha. C ngi t nghi vn: Gi d, ta tin v|o Thin ng, tin v|o Cha; nhng nu Thin ng khng c, Cha khng c th c phi l| ta l hay khng? Ta u t, ta em ht cuc i, tt c nng lng u t v|o mt c{i khng c th c phi l| l khng? Ging nh khi {nh bc, trng th ta li to, thua th ta mt ht. Nh vy Thn hc c phi l| mt v{n c hay khng? C mt nh| thn hc ni: C tin i! Nu c Cha, c Thin ng th ta v. Nu khng c th thi, ta }u c mt g }u! Nu ta khng tin m| gi s n c th ung bit my! Th| rng tin th hay hn! Trong l lun c mt c{i g ti nghip. Nu em {p dng l lun trong Pht gi{o th nh th n|o? Nit b|n l| c{i c thit hay l| c{i do mnh tng tng ra? Ta em c cuc i ta i v hng , rt cuc Nit b|n khng c th c phi l| ung cng khng? Ngi ta t c}u hi: Nit b|n c hay khng c? Nit
245 | P h m Q u { n N i t B | n B i k 1

b|n l| mt thc ti hay ch l| mt nim, mt mong c, l| s tng tng ca nhng ngi au kh ang mun tm ti ch m| h ngh l| khng c au kh? Nhng trong gi{o l o Bt, ch Nit b|n c ngha l| vt tho{t c v| khng. Nit b|n khng phi c cng khng phi khng. S nghi ng trong trng hp n|y t ra khng ng nh trong trng hp Thin ng v| Thng . Ni Nit b|n c l| sai lm. Chnh o Bt ni nh vy, ti v Nit b|n vt ra khi nim c. Ni Nit b|n l| khng c cng sai lm, ti v Nit b|n vt ra khi nim khng. Hai ch c, khng khng th n|o din t c Nit b|n. Nit b|n khng phi c cng khng phi khng. Ta l| c{i ang c m| Nit b|n cng l| c{i ang c, tc l| mt c{i c ang i v|o mt c{i c? Nu ta l| c m| Nit b|n l| khng, tc l| mt c{i c ang i v|o mt c{i khng c, nh vy c phi l| ung cng khng? Nu c c bun b{n th ta phi t vn l|: Ti phi bit chc l| Nit b|n c ri ti mi tu. Tu ri, l Nit b|n khng c th c phi l| l vn khng? l| l lun ca c{c nh| bun. Nhng ngay t lc u ta hiu, Nit b|n l| s vng mt ca nim c v| khng. i hi Nit b|n phi c l| sai ngay t lc ban u. C mt nh| thn hc cn i, ngi c, tn l| Paul Tillich, tuyn b trong mt cun s{ch ca ng: Thng l| nn tng ca hu th! (God is the ground of Being!). Tt c nhng g ang c nh sng, ni, c c}y, t {, con ngi, lo|i vt, thi gian, khng gian, u thuc v hu th (being, tre). ng v phng din Trung o, nim v hu th ch c th sinh khi t nim v v th. Hu th (tre, being) l| ngc li vi v th (non-tre, non-being). Hu th kh{c vi v th nh tay mt kh{c vi tay tr{i. H c hu th th c v th. Khng c v th th l|m sao c hu th? C}u hi t ra l|: Nu Thng l| nn tng ca hu th th c{i g l| nn tng ca v th? Vy th, Thng c phi l| tt c hay Thng ch l| nn tng ca ph}n na thi (being), cn ph}n na kia (non-being) th Thng khng l|m nn tng c? Ngay v phng din ngn ng, c}u ni c

246 | P h m Q u { n N i t B | n B | i k 1

s sai lm ri. Ng|y mai c th s c mt nh| thn hc C c tuyn b mt c}u kh{c: Thng l| nn tng ca hu th v| v th! nim v hu th l|m sao c th th|nh lp c nu khng c nim v v th, cng nh nim v tay tr{i l|m sao c th th|nh lp c nu khng c nim v tay phi? Bn c}u ca b|i k m u chng hai mi lm nh l| mt appritif (mn khai v) qu v c th thng thc c nhng tr o thut (magic show) ca thy Long Th. V| }y l| c}u tr li ca thy:

Bi k 2
Nhc ch php bt khng Tc v sinh v dit H on h s dit Nhi xng vi Nit bn? Nu c{c ph{p chng khng Th khng sinh khng dit. C g on v| dit M| ni ti Nit b|n? B|i k th hai ging ht nh b|i k th nht v| i nhau chan ch{t vi b|i k th nht. i phng ni: Nu c{c ph{p l| khng th n khng sinh khng dit, l|m sao m| ni ti Nit b|n? Ch ca ch th ni: Qu v ni c{c ph{p l| khng l| khng ng. Cc v ch c quyn ni ti Nit b|n khi c{c v cng nhn c{c ph{p l| c. C c th mi c dit. Nu c{c ph{p l| khng th l|m sao c dit? Ch trng ca qu v khng ng. C{c ph{p c th Nit b|n mi c ngha. C{c ph{p l| khng th khng sinh cng khng dit, c g on v| dit m| qu v ni ti Nit b|n. Nh vy l| qu v sai, qu v phi ch trng cc php l c. Thy Long Th i li: Nu c{c ph{p khng phi khng (bt khng) tc c{c ph{p l| c, th n cng khng sinh khng dit. Vy th c c{i g on v| dit c th ni v Nit b|n? Nu c{c ph{p tht c th n

247 | P h m Q u { n N i t B | n B | i k 2

c ho|i, khng th n|o tiu dit c. N c tht th, c t t{nh (permanent entity) th n cng bt sinh bt dit. Vy th c{i g on, c{i g dit m| c th ni ti Nit b|n? Thy Long Th dng ngay ch ca i phng tr li. i phng ni: Nu c{c ph{p khng th l|m sao c Nit b|n? Thy Long Th tr li: Nu c{c ph{p l| c th l|m sao c Nit b|n? Thy x ngi ta ng lin lp tc bng mt ch thi. Bt khng c ngha l| c, m| c th khng th n|o tr th|nh khng c. u c l c chiu qua m khng sng nay? (V Ho|ng Chng) C l| phi c ho|i, c l| c t t{nh. Nu n tiu dit th n khng tht s c t t{nh. ph{ quan nim v khng ri, thy Long Th ph{ lun quan nim v c. Quan nim v Nit b|n khng i i vi quan nim v khng m| cng khng i i vi quan nim v c. Nu c b|i k trn vi tr{i tim, chng ta c th hiu c nhng c{i c lin h ti nhng kh au, lo lng ca mnh. Chng ta c mt ngi th}n ang hp hi. Chng ta ngh rng, ngi th}n ang t c tr th|nh khng. Nhng nu thc chng c bn th ca s vt th ta khng cn au xt na. Nu cc php u khng Khng sinh cng khng dit C g on v dit M gi l Nit bn? B|i k th nht ni: Nu qu v ch trng c{c ph{p u l| khng th n khng sinh cng khng dit, m| nu khng sinh khng dit th ti sao li ni ti on v| dit? nim v Nit b|n ca qu v v vy khng ng vng c. B|i k th hai ch sa mt ch thi: Nu qu v ni c{c ph{p khng phi khng tc l| n tht s c, th n cng khng c sinh khng c dit. Vy th nim v on, v dit khng

248 | P h m Q u { n N i t B | n B | i k 2

th c, v| nim v Nit b|n cng khng c c. B}y gi chng ta i ti ch trng ca o Bt:

Bi k 3
V c dic v ch Bt on dic bt thng Bt sinh dic bt dit Th thuyt danh Nit bn. Khng c cng khng ti Khng on cng khng thng Khng sinh cng khng dit gi l| Nit b|n. Bi n|y cho ngi ta bit Nit b|n m| o Bt ang ni ti c ngha g. Nit b|n ngha l| s dp tt ca tt c mi nim. N khng phi l| s dp tt ca hin hu m| l| s dp tt ca nhng nim ca ta v hin hu. V c c ngha l|, khng phi t khng m| tr th|nh c. Ta khng c a con n|o ht, b}y gi t nhin ta c a con. Ta t c}u hi: a con t }u ti? o Bt tr li: N khng t }u ti ht. gi l| v ch hay v lai. Ch l| ti; v ch l| khng t }u ti (v lai) v| cng khng i v }u (v kh), ting Anh l| no coming, no going. V kh v lai l| mt thc ti. V c cng c ngha l| v tht, tc l| khng c cng khng mt. Tht ti Nit b|n l| tht ti vt tho{t tt c nhng nim v c v| mt. Trong o Bt, nim c v| mt l| nim khng dnh g ti s tht. T }u ti v| s i v }u l| mt nim. T nhin t ch khng c ta c, ri t ch c ta i ti ch khng c. gi l| c v| ch. V c v| v ch l| c tnh ca Nit b|n. Bt on dic bt thng

249 | P h m Q u { n N i t B | n B | i k 3

Thng l| hu th; hu th khng th n|o tr th|nh v th. on l v th (non-tre), v th vnh vin l| v th, khng th n|o tr th|nh hu th (tre). Thng l| mt nim, ting Anh dch l| eternalism. on l| anihilation, tc l| s tiu dit ho|n to|n. Thc ti ca Nit b|n vt ra khi nim thng v| on, c v| mt, ti v| i. Bt sinh dic bt dit Sinh l| nim t khng m| tr th|nh c v| dit l| nim t c m| tr thnh khng. Bt sinh dic bt dit, ting Anh dch l| no birth no death. C{i khng ti cng khng i, khng c cng khng mt, khng on cng khng thng, khng sinh cng khng dit , c{i gi l| Nit b|n. V vy chng ta ni Nit b|n c hay khng c th rt bun ci. Ni Nit b|n c l| trt m| ni Nit b|n l| khng cng trt, v nim ckhng khng {p dng c cho Nit b|n. Khi ni ti khng bit chc l| c Nit b|n nn ti khng tu th rt bun ci. em nim c hay khng i tm Nit b|n th chng ta khng bao gi tm thy c. Trong kinh Ph{p Hoa c nim tch mn v bn mn. ng v phng din tch mn, tc l| phng din sng, ta thy c sinh c dit, c t sng cao, c t sng thp, c cn c mt. Nhng khi i qua bnh din bn mn, tc l| bnh din nc, th nhng nim nh sinh dit, c khng, t sng n|y, t sng kia, cao hay thp khng cn na. Hy tng tng mt t sng ang s hi, au kh, lo lng, ganh t, t sng ang i tm mt ci an l|nh. Ngi ta ni vi n: C{i m| em ang i tm l| nc. Khi em bit em l| nc ri th em s khng cn s ln xung, ln nh, p xu na. l| mt v d, l| mt ngn tay ch mt trng thi! Nit b|n ging nh nc. Hu th v| v th m| ta ang ni ti ging nh nhng t sng v| nc. S tht, t sng khng cn phi i tm nc ti v bn th}n ca n l| nc ri. Chng ta cng vy, Nit b|n l| t t{nh ca ta, bt sinh, bt dit, v kh, v lai. Ta ang nm ngay trong Nit b|n. Nit b|n khng phi l| c{i ta i kim. t vn Nit b|n c hay khng c v| t vn i tm t c, chng

250 | P h m Q u { n N i t B | n B | i k 3

c, c c Nit b|n l| sai lm. Quan nim rt ng}y th, ging nh t sng i tm nc. t sng l| nc ri m| cn i tm nc l|m g na? l| v c (no obtaintion). Trong kinh c ni, chng c{i v chng, c c{i v c l| nh vy, l| t ti c{i khng cn t, chng c{i khng cn chng, ti v ta chnh l| c{i ri. V d nh chng ta c mt ng knh vn hoa (kaleidoscope). Trong knh vn hoa c my tm knh v| mt m giy m|u. Lc mt c{i, ta thy c mt h thng m|u sc hin ra rt p. Lc mt c{i na th h thng bin mt v| mt h thng kh{c biu hin ra rt p. Mt a con nt c say m lc, c{i n|o biu hin ra cng p. a con nt khng c s tic nui ti v khng c c{i p n|y th c c{i p kh{c. C s ph}n bit gia hnh n|y v| hnh kh{c nhng c{c hnh tng ta thy u ph{t hin ra t nhng mnh giy trong . C{c mnh giy l| bn mn, c{c hnh tng biu hin ra l| tch mn. Nu bit tt c l| do t bn mn m| biu hin th s sinh dit, cn mt ca tch mn khng cn ng c ti ta. Mt {m m}y i tm nc. L|m nc th khe cn l|m {m m}y mt lm! {m m}y b thi n ch n|y ch kia, ri mai mt phi cht, v vy n i tm nc. Nhng n }u cn phi i tm ti v n l| nc ri. T t{nh ca {m m}y l| nc. {m m}y gp kh lnh th th|nh tuyt, tuy khng cn hnh d{ng ca {m m}y nhng n vn tip tc l| nc. Khi {m m}y th|nh ma hay th|nh nc { cng vy. l| nhng v d lin tip a ra chng ta hiu ch khng phi chng ta b kt v|o . Khi c Th Tn dy, Ng|i dng rt nhiu v d. Ng|i c ni: Nhng ngi thng minh nh v d m| hiu c, cn nhng ngi khng thng minh th b kt v|o v d . Khi {m m}y chng nghim n l| nc ri th n ht lo s. N thy l|m m}y cng vui m| l|m ma cng vui, l|m nc { hay l|m tuyt cng vui, nhn nh vy thi. Con ngi c nhng lo lng, s hi, k th, ghen tung l| do ta khng thc c, khng chng nghim c ta l| Nit b|n. Nu tip xc c vi thc ti ca ta, gi l| Nit b|n, tc l| thc ti khng sinh
251 | P h m Q u { n N i t B | n B | i k 3

khng dit, khng ti khng i, khng thng khng on, th tt c nhng lo s, nhng su au, nhng ganh t ca ta bin mt. Chuyn chng ta c th l|m c. Bc gi{c ng l| bc thc tnh v| thy c nn tng ca ta l| Nit bn, do ln cng vui m| xung cng vui, ra cng vui m| v|o cng vui. Mt bc t o c din t nh mt con ngi t do, t do i vi nhng nim nh c-khng, cn-mt, ti-i. C{c hc gi b}y gi dch ch Nirvana l| Freedom. Ng|y xa ngi ta dch Nirvana l| s dp tt, dp tt nhng nim nh c v| tht, kh v| lai, on v| thng, sinh v| dit. B}y gi chng ta dch Nirvana l| t do, t do i vi nhng kh{i nim. Khi n|o nhng kh{i nim khng cn lung lc c ta, khng cn l|m ta au kh na th lc ta c t do tc l| c Nit b|n. Khng phi l| sau khi th}n n|y hoi dit, tan r, ta mi t c Nit b|n. Nit b|n c ngay b}y gi, gi l| Hin php Nit bn (Nirvana in the Here and in the Now), Dristadharmanirvana. Ngi C c gi{o, nu theo li n|y th ni: Ta l| Thng , Thng l| ta. Thng l| nn tng bt sinh bt dit ca ta. Ta khng cn i tm Thng . Thng l| thc ti ti hu ca ta. Ch c nhng t sng n|o bit mnh l| nc mi chi a nhn nh c, v| khi n|o tp v|o b th n mm ci thi. Ch c nhng con ngi n|o t ti Nit b|n th khi th hi cui cng mi bit mm ci, cn nhng k kh{c trong ho|n cnh n|y s b s lo lng v| s hi x}m chim. C{i p, c{i hay, c{i mu nhim nht ca ngi tu l| chng nhp cho c Nit b|n. Nit b|n khng phi l| c{i g xa m| ta phi chy theo. Nit b|n chnh l| t th}n ca ta, n nm trong tng t b|o c th ta. Nn tng ca tt c l Nit b|n. V d c mt ngi i tm khng gian, chy sang phng ng, chy v phng T}y, chy ra phng Nam, chy v phng Bc, leo ln phng Thng, tut xung phng H tm khng gian m| khng bit l| mnh ang trong khng gian v| ch n|o cng l| khng gian. Chng ta cng vy, ta l| ngi ang i tm Nit b|n, tm trong qu{ kh, tm trong tng

252 | P h m Q u { n N i t B | n B | i k 3

lai, tm phng ng, tm phng T}y. Tht ra ta ang trong Nit b|n. gi l| Hin ph{p Nit b|n, ch c tnh ra mi thy c thi. V vy cho nn o Bt gi l| o Tnh thc, tnh ra l| thy c Nit b|n khng cn i tm kim, qu{n chiu s sng cho tht s}u sc th t nhin tip xc c. Ngay mt nh| khoa hc, cha bao gi nghin cu Pht hc, cha bao gi tu m| cng ni c c}u: Rien ne se cre, rien ne se perd! (Khng c g sinh, khng c g dit!), l| nh| khoa hc Ph{p, Lavoisier. Bn cht ca s vt l| khng sinh cng khng dit. Nu nhng ngi nh vy m| i s}u v|o hn na, chc chn l| h s t c t do ln. T do ln l| Nit b|n.

Bi k 4
Nit bn bt danh hu Hu tc lo t tng Chung v hu hu php Ly lo t tng. Nit b|n khng phi c C l| tng gi| cht. Tuyt khng c ph{p c La xa tng gi| cht. Nit bn bt danh hu Nirvana khng th gi l| c. Khng th gi Nit b|n l| mt c{i g c (existing). (You can not call Nirvana as something existing). Hu tc lo t tng Nu Nit b|n l| c th c nhin n phi c tnh cht ca gi| (lo) v| cht (t). Bt c c{i g c u phi i ngang qua giai on t|n hoi v| tiu dit. Chung v hu hu php Ly lo t tng

253 | P h m Q u { n N i t B | n B | i k 4

Chung l| rt cuc. Rt cuc, khng c ph{p n|o c gi l| c (hu ph{p) m| c th xa la tng lo v| t. Chng ta gi bng hoa n|y l| c, v vy n s t|n li v| n s cht. C{i g m| c l| phi i ngang qua tng gi| v| tng cht. Nu Nit b|n l| mt c{i g c th n cng phi i ngang qua tng gi| v| cht, vy th Nit b|n }u phi l| mc ch tm cu ca ta? Ban u chng ta ni: Tu l| phi t c Nit b|n. Nu Nit b|n khng c th tu l|m g? Cng nh nu khng c Cha, nu khng c Thin ng th theo o C c ung qu{ i! Nhng trong gi{o l o Pht, Nit b|n khng th c gi l| c. Nu Nit b|n l| c th Nit b|n phi i ngang qua ca ca s t|n hoi v| tiu dit, m| nu t|n hoi v| tiu dit th khng th gi l| Nit b|n. Rt cuc khng c mt vt n|o c gi l| c m| c th t{ch ri c tng gi| v| tng cht.

Bi k 5
Nhc Nit bn th hu Nit bn tc hu vi Chung v hu nht php Nhi th v vi gi. Nu Nit b|n l| c, Nit b|n l| hu vi. Tuyt khng cn ph{p n|o c gi v vi c. Nhc Nit bn th hu Nit bn tc hu vi Nu Nit b|n c gi l| c, n l| mt ph{p hu vi. Nhng theo nguyn tc, Nit b|n l| mt ph{p v vi. Hu vi l| samskrta. Tt c nhng g do c{c yu t kh{c tp hp li l|m th|nh ra c gi l| ph{p hu vi (conditioned dharmas, choses conditionnes). Rng c}y, ma, ngi th mc, inh v.v.. kt hp li l|m biu hin ra c{i b|n, nn c{i
254 | P h m Q u { n N i t B | n B | i k 5

b|n l| mt ph{p hu vi. Nit b|n khng phi l| mt ph{p hu vi ti v bt c ph{p hu vi n|o cng i ngang qua s t|n hoi v| tiu dit. Nu i tm Nit b|n nh mt ph{p hu vi th khng {ng i tm, tm mt c{i cng gi|, cng cht th tm l|m g? Nu Nit b|n l| mt ph{p hu vi ri th: Chung v nht php Nhi th v vi gi Vy th cn ph{p n|o c gi l| v vi na? Nit b|n l| hu vi ri th ci g trn i c gi l| v vi na? V vi l| asamskrta (unconditioned dharmas). Ngi ta chia c{c ph{p ra l|m hai loi: nhng ph{p do iu kin to th|nh (hu vi) v| nhng ph{p khng do iu kiu to th|nh (v vi). Nit b|n thng c din t trong kinh in nh l| mt ph{p v vi.

Bi k 6
Nhc Nit bn th hu Vn h danh v th V hu bt tng th Nhi danh vi hu php. Nu Nit b|n l| c Sao gi l| v th? Khng g khng t th M| c gi ph{p c. Nhc Nit bn th hu Vn h danh v th Nu Nit b|n c din t nh mt c{i g c th l|m sao gi l| v th? Trong kinh c ni: Hu th l| sinh t, v th l| Nit b|n. Ch th c dch t ch updna. Updna c ngha l| ta vi ti c, ta nm ly c, ta chp th c (sacqurir, appropriating, dependant, cause). Tt c c{i g m| ta c th nm c, c th nm bt c, c th nng ta v|o c m| th|nh, gi l| hu th. l|
255 | P h m Q u { n N i t B | n B | i k 6

nhng ph{p hu vi, m| hu vi th thuc v phm vi sinh t. Cng n vic l|m ca ta nh ta l|m cho nh| bng, ta l|m rung hay l|m th mc, tt c u l| hu th (hu vi). N c , ri mai mt n khng c na. Ta b mt vic l|m nh chi. Ta phi nng v|o n, phi nm bt n. l| nhng c{i phi nng v|o nhau ph{t hin. Nu Nit b|n m| cn nng cy trn nhng c{i kh{c th n }u phi l| Nit b|n! Nu gi Nit b|n l| c (hu th) th ti sao Nit b|n c th cn l| v th? V th (independant) l| c{i khng ty thuc, khng vng mc, khng nng cy trn nhng c{i kh{c. V hu bt tng th Nhi danh vi hu php V hu tc l| khng c. V hu bt tng th ngha l|, khng c mt c{i g khng t th m| c th c gi l| mt c{i ang c. Hu ph{p l| mt c{i g c. Tt c c{i g c u phi c tnh c{ch th, tc l| c tnh c{ch nng ta, nh cy, ty thuc. Khng c mt ph{p c n|o m| khng ty thuc v|o nhng ph{p c kh{c. Th l| ty thuc (dependant), v th l| khng ty thuc (independant). Nit b|n khng phi hu th, n khng ty thuc v|o c{i c-khng, ln-xung, cn-mt ca nhng c{i kh{c. gi l| v th. Ch hu th v v th phi c hiu theo vn mch ca kinh in: Hu th l| sinh t, v th l| Nit b|n.

Bi k 7
Hu thng phi Nit bn H hung v da? Nit bn v hu hu H x ng hu v? C cn chng Nit b|n, Khng Nit b|n sao c? Nit b|n khng l| c, Ti sao li l| khng?
256 | P h m Q u { n N i t B | n B | i k 7

C nhng ngi t iu kin, phi bit chc Nit b|n l| c, ri mi tu. Nu Nit b|n khng tht c th tu rt tn cng. l| l li suy ngh thng tnh ca con ngi. Thy Long Th ni: Bt c c{i g m| ta gi l| c u phi bin d v| t|n hoi. Nu Nit b|n m| c th n cng bin d v| t|n hoi. Nh th th Nit b|n c phi l| c{i m| ta mun i tm khng? Nit b|n khng phi l| c{i c. Thy c nh vy th ngi ta hy vng Nit b|n khng phi l| c{i c. Ngi ta nhy t th{i cc c sang th{i cc khng. Vy Nit b|n l| c{i khng sao? Nirvana is a non-existence? C}u tr li l|: Hu thng phi Nit bn H hung v da C cn khng phi l| Nit b|n, h| hung g l| khng c! Nit bn v hu hu H x ng hu v Nit b|n khng phi l| c th ti sao n li l| khng? C{i khng l| i vi c{i c. Ta s thy s chng minh ca thy Long Th trong b|i k tip theo.

Bi k 8
Nhc v th Nit bn Vn h danh bt th? V tng hu bt th Nhi danh vi v php. Nu Nit b|n l| khng Sao gi l| v th? Cha tng c v th M| c gi ph{p khng. Nhc v th Nit bn Vn h danh bt th

257 | P h m Q u { n N i t B | n B | i k 8

Nu c{i khng l| Nit b|n th ti sao Nit b|n c gi l| v th? V th c ngha l| khng ty thuc v|o nhng iu kin kh{c c, khng, ln, xung. Tt c nhng ph{p c v| nhng ph{p khng u l| hu th. (If Nirvana is non-existent, how could it be called independant? Because everything, existent or non-existent, depends on other things). Hm qua ngi thin, nhn khc ci, ti thy n nhn ti ci. Ti ci li v| qu{n chiu n. Mi ngi u ngh khc ci n|y l| c (existent). C th ng|y mai s ch s b n v|o l v| chng ba gi sau th n s tr th|nh khng (non-existent). C{i c ca khc ci ty thuc v|o mt tri, {m m}y, i a, thi tit, s ch, v.v... C{i c l| mt c{i ty thuc, gi l| hu th (dependant). Khi khc ci c b v|o l t i v| tr th|nh khng c th c{i khng ca n cng ty thuc v|o la, dng kh, s ch, v.v< C{i c ty thuc m| c{i khng cng ty thuc (hu th). Nit b|n l| c th Nit b|n cng ty thuc, m| Nit b|n l| khng th Nit b|n cng ty thuc. Khi n|o cn ty thuc th cha phi l| Nit b|n. Nit b|n phi l| c{i khng ty thuc (independant). V tng hu bt th Nhi danh vi v php Cha tng c ph{p n|o c tnh bt th m| c gi l| ph{p v; cha tng c ph{p v n|o m| c tnh v th (tnh c lp). C}u n|y nhc ta mt c}u hc trong b|i k th s{u: V hu bt tng th, nhi danh vi hu php. Khng ph{p g khng t th m| c gi l| ph{p c. Ngha l| bt c ph{p n|o c gi l| c u phi t th m| ra. Its nothing that can be described as existent, that does not depend on other things. Php khng cng vy. Khng c g c gi l| khng m| khng t th m ra. B}y gi khc ci l| mt ph{p c, n ty thuc v|o {m m}y, mt tri, rng c}y v.v... Mai mt khc ci th|nh ph{p khng, th n cng ty thuc v|o la, dng kh hay s ch, v.v... Nhc v th Nit bn
258 | P h m Q u { n N i t B | n B | i k 8

Vn h danh bt th Ngha l|: Nu Nit b|n l| khng th ti sao Nit b|n cn c gi l| bt th (khng ty thuc)? Ti v khng cng ty thuc v|o iu kin. Chng ta mun c c th phi c iu kin nh n ung v.v... Chng ta mun c khng th cng phi c iu kin nh i t t t c tr th|nh khng. C{i c ca mnh phi ty thuc m| c{i khng ca mnh cng phi ty thuc. Vy th, nu Nit b|n l| khng th ti sao Nit b|n cn c gi l| khng ty thuc? V tng hu bt th Nhi danh vi v php Khng c php no khng ty thuc m c gi l| php khng. Bt c ph{p khng n|o cng phi ty thuc. C hay khng u phi ty thuc, ch c Nit b|n l| khng ty thuc.

Bi k 9
Th ch nhn duyn c Lun chuyn sinh t trung Bt th ch nhn duyn Th danh vi Nit bn. Ty thuc ni nh}n duyn Lu}n chuyn trong sinh t. Khng ty cc nhn duyn gi l| Nit b|n. Th ch nhn duyn c C, ngha l| v l do. V l do ty thuc v|o c{c nh}n duyn m| trong ci sinh t, tri dt ti lui. (Because we depend on conditions, that is why we come and go in the realm of birth and death (sasra). Bt th ch nhn duyn Th danh vi Nit bn

259 | P h m Q u { n N i t B | n B | i k 9

Khng ty thuc v|o c{c nh}n duyn, gi l| Nit b|n. (Not dependant on conditions, that is called Nirvana). }y l| nh ngha ca Nit b|n v| sinh t. Sinh t l| sasra (wandering), tc l| i lang thang. Nit b|n l| khng i lang thang, l| v ti. Chng ta i lang thang ti v chng ta cn ty thuc v|o nhng iu kin. Khng cn ty thuc v|o nhng iu kin th lc chng ta an tr trong Nit b|n. Trong ch lun chuyn, lu}n l| i vng, chuyn l| thay i, chng ta dch l| ti-i (coming and going), nguyn vn trong ting Phn l| jvam-javim. Cm t jvam-javim c ngha l| ti-lui, ra-vo trong sinh t. Depending on conditions, that is why we come and go in the realm of sasra. No longer depend on conditions, we are in the Nirvana. T tnh ca sinh t l| ty thuc, l| hu th. Cn t tnh ca Nit b|n l| v th. Hu th l| ty thuc v|o c{c nh}n duyn, v th l| khng ty thuc v|o c{c nh}n duyn.

Bi k 10
Nh Pht kinh trung thuyt on hu on phi hu Th c tri Nit bn Phi hu dic phi v Nh trong kinh Bt ni on c v| on khng M| ta bit Nit b|n Khng c cng khng khng Nh Pht kinh trung thuyt on hu on phi hu Nh c Th Tn ni trong kinh, chng ta nn dt b c v khng c. }y l| s thc tp ca chng ta. Chng ta thm kh{t c{i c (craving for being), ting Phn l| bhava-tanh. Bhava l being, tanh l
260 | P h m Q u { n N i t B | n B | i k 1 0

craving. Ta thm c, c cho l}u, c cho nhiu. i khi, ta khng bng lng vi cht lng c{i c ca ta, v| ta i tm c{i c kh{c. Ta mun sinh ln nc Cha hay i v ci Tnh , tc l| ta mun ri b c{i c n|y i tm mt c{i c kh{c. C{i c kh{c gi l| vibhava -tanh. C{i hin hu n|y qu{ nng n trn vai mnh, mnh mun t n xung i tm c{i khng hin hu. l| t}m trng ca nhng ngi mun t t. Bhava v| vibhava l| hai i tng ca s thm kh{t. Bt ni, c hai thm kh{t u khng nn. Bt dy ta l|m th n|o vt thng hai thm kh{t . Bt khng dy ta t b s thm kh{t c i tm s thm kh{t khng. }y khng phi l| l thuyt m| l| s thc tp, ng b{m v|o hu (becoming) m| cng ng b{m v|o v (non-becoming). Trong rt nhiu kinh, Bt dy: ng thm kht c m cng ng thm kht khng. Cn c v|o li dy chng ta bit rng, Nit b|n l| mt trng th{i, mt thc ti vt thng c v| khng, trong chng ta rt an n, ta khng b hai thm kh{t c v| khng nng. Theo C c gi{o, nc Cha l| mt c{i g c. Nu nc Cha khng c th ta mong c sinh ln l|m g na? Nhng trong gi{o l o Bt, Nit b|n khng phi l| c{i c. Nhn cho k, chng ta thy bt c c{i g c u phi tiu dit v| tr th|nh khng. Tm nc Cha hay tm ci Tnh nh mt c{i g c th vn l| mt thm kh{t. C v| khng, trong bt c hnh thc n|o, u khng phi l| i tng tm kim ca ngi Pht t. Th c tri Nit bn Phi hu dic phi v Nh m| bit Nit b|n khng phi c m| cng khng phi khng c. Ni Nit b|n c l| sai li Bt dy m| ni Nit b|n khng cng sai li Bt dy. Gii trit hc |m lun ti c v| khng nh nhng thc th ca trit hc. Trong nguyn vn ting Phn ca Trung Qu{n Lun, c}u th hai dng ch hu v v l| bhva-vibhva, nhng c}u th t th dng ch
261 | P h m Q u { n N i t B | n B | i k 1 0

hu v v l| bhva-abhva. Bhva-vibhva l| i tng ca kinh nghim, l| nhng empirical events. Cn bhva-abhva c tnh c{ch ca trit hc, ca thc cht, l| mt gi nh mang tnh tru tng (a metaphysical assumption). nim v hu-v trong bhva-abhva vt tho{t lnh vc kinh nghim, n i v|o phm vi ca trit hc. l| nim v siu hnh, nn gi l| metaphysical assumption. Hu-v dch t bhva-vibhva, l| nhng c{i thuc v phm vi kinh nghim ca nm un ca mnh trong i sng hng ng|y (empirical events). n khi i v|o thc ti s}u sc th ta dng ch bhva-abhva. l| c{i c v| c{i khng i v|o phm vi thc cht, l| hai nim siu hnh c tnh c{ch trit hc.

Bi k 11
Nhc v hu v Hp vi Nit bn gi Hu v tc gii thot Th s tc bt nhin. Nu gp c c khng M| th|nh ra Nit b|n C khng l| gii tho{t iu n|y tht v l. Nu c v| khng hp chung li m| th|nh ra Nit b|n th ha ra hu v l| gii tho{t. Chuyn rt v l! C{i c ring n l|m ta au kh, c{i khng ring n cng l|m ta au kh. B}y gi gp c v| khng li th l|m ta au kh thm thi, sao li gi l| gii tho{t? C bn mnh (t c): c, khng, va c va khng, khng c v| khng khng c. Chng ta ang hc v mnh th ba: va c va khng. Nu s tht khng nm c th n nm khng, m| nu s tht khng nm khng th c l n nm va khng va c. Nhng ly c c c khng hp li l|m th|nh Nit b|n th ha ra c-khng tc l| gii tho{t. l| mt iu v l!

262 | P h m Q u { n N i t B | n B | i k 1 1

Bi k 12
Nhc v hu v Hp vi Nit bn gi Nit bn phi v th Th nh tng th sinh. Nu gp c c khng M| c c Nit b|n, Nit b|n chng v th C hai do th sinh. Ly c c v| khng m| hp li th|nh Nit b|n th Nit b|n khng cn tnh cht v th (phi v th). Ti v c l| mt c{i ty thuc, c{i khng cng l| mt c{i ty thuc, hp c hai c{i li l|m th|nh ra mt c{i ty thuc hn. Trong khi , Nit b|n l| mt c{i khng ty thuc nh}n duyn. C{i c v| c{i khng u do hu th m| th|nh, cn Nit b|n l| v th. L lun cho rng, Nit b|n l| do c c v| c khng gom li m| th|nh l| khng ng vng. Ta vt c mnh th ba l| va c va khng.

Bi k 13
Hu v cng hp thnh Vn h danh Nit bn Nit bn danh v vi Hu v th hu vi. Khi gp c, khng li L|m sao gi Nit b|n? Nit b|n l| v vi C, khng l| hu vi. em c{i c v| c{i khng gp chung li gi l| Nit b|n, l| mt iu v l, (ti v) Nit b|n l| mt ph{p v vi trong khi c v khng l nhng ph{p hu vi.

263 | P h m Q u { n N i t B | n B | i k 1 2

Hu v cng hp thnh Vn h danh Nit bn Vn h c ngha l| l|m sao, danh l| gi. C{i c v| c{i khng cng li l|m sao gi l| Nit b|n, ti v: Nit bn danh v vi Hu v th hu vi Nit b|n l| mt ph{p v vi trong khi c v| khng l| nhng ph{p hu vi.

Bi k 14
Hu v nh s cng Vn h th Nit bn Th nh bt ng x Nh minh m bt cu. Hp hai c{i y li L|m sao c Nit b|n? Hai c{i khng cng tr Nh s{ng ti khng chung. Hu v cng nh s Vn h th Nit bn Nh s l| hai c{i. Hai c{i gp chung li l|m th n|o gi l| Nit b|n c? Th nh bt ng x Nh minh m bt cu C{i c v| c{i khng, nh {nh s{ng v| bng ti, khng bao gi chung c.

264 | P h m Q u { n N i t B | n B | i k 1 4

Bi k 15
Nhc phi hu phi v Danh chi vi Nit bn Th phi hu phi v D h nhi phn bit? C{i chng c chng khng M| gi l| Nit b|n, Chng c chng khng y, L|m sao m| ph}n bit? Ci c khng phi l| Nit b|n, c{i khng khng phi l| Nit b|n, c{i va c va khng khng phi l| Nit b|n. B}y gi chng ta i v|o phm tr th t: Khng c cng khng khng (phi hu phi v). Nhc phi hu phi v Danh chi vi Nit bn Th phi hu phi v D h nhi phn bit Nu gi c{i khng c cng khng khng l| Nit b|n th ly g phn bit c{i khng c khng khng . Chng ta khng th quan nim c c{i khng c khng khng. N khng phi l| mt nim, n ch l| mt danh t thi.

Bi k 16
Phn bit phi hu v Nh th danh Nit bn Nhc hu v thnh gi Phi hu phi v thnh. Ph}n bit chng c khng M| gi l| Nit b|n. Nu c khng th|nh c Chng c khng mi th|nh.

265 | P h m Q u { n N i t B | n B | i k 1 5

Phn bit phi hu v Nh th danh Nit bn t ra c{i phi hu v m| gi l| Nit b|n th khng ng, ti v: Nhc hu v thnh gi Phi hu phi v thnh nu kh{i nim v hu v th|nh lp c th kh{i nim v phi hu phi v mi c th th|nh lp c; nu kh{i nim v hu v khng th|nh lp th kh{i nim v phi hu phi v cng khng th|nh lp. Cng nh khi ni n tr{i v| phi, nu tr{i khng th|nh lp th l|m g c phi? Nu khng c trn th l|m sao c di? Nu khng c c{i c th lm sao c ci khng c? L lun n|y cng ging l lun trong nhng b|i k trc. Sau khi x ng nim c th nim khng khng th n|o ng vng c, ti v khng l| i lp vi c, mt c{i ri th c{i kia cng ri theo. Chng ta x ng nim: c v khng l| Nit b|n. nim c v khng b x ng th nim khng c cng khng khng cng b x ng, ti v hai nim i chi vi nhau nh nim c vi khng, nim tr{i vi phi, nim trn vi di. l| bin chng ph{p (dialectic) ca thy Long Th. Ph}n bit phi hu phi v m| gi l| Nit b|n l| khng ng, ti v quan nim va c va khng bt th|nh th quan nim khng phi c khng phi khng cng bt th|nh. Nu c khng thnh c Chng c khng mi thnh Quan nim c khng b x ng ri th quan nim khng c cng khng khng cng b x ng theo. Sau khi c Nh Lai dit ri th Nh Lai cn hay khng cn, hay Nh Lai va cn va khng cn, hay Nh Lai va khng cn va khng khng cn?. l| i tng ca kinh A Nu La . C mt hm, thy A Nu La ang i ngo|i ng, gp mt s du s ca mt gi{o ph{i kh{c chn thy li hi: Thy A Nu La , c Nh Lai c tn xng l| bc gi{c ng ho|n to|n. Vy Ng|i ni th n|o v

266 | P h m Q u { n N i t B | n B | i k 1 6

vn sau khi cht? Ng|i cn hay khng cn, hay va cn va khng cn, hay va khng cn va khng khng cn? Thy A Nu La tr li: Thy ti khng bao gi ni n thc ti qua bn mnh : c, khng, va c va khng, hay khng c cng khng khng. Thy tr li cng ng, nhng bn kia cha c tha mn. Thy A Nu La v hi c Th Tn v| c Th Tn dy thy A Nu La qua kinh A Nu La . Chng ta c kinh A Nu La trong Nht Tng Thin Mn 2000. Hai b|i k 17 v| 18 phn chiu tinh ty ca kinh A Nu La , mt kinh Nguyn th m| khng phi l| kinh i tha.

Bi k 17
Nh Lai dit hu Bt ngn hu d v Dic bt ngn hu v Phi hu cp phi v. Nh Lai dit ri Khng ni c v khng Khng va c va khng Khng khng c khng khng. Nh Lai dit hu: Hu l| sau, dit l| qua i, Nh Lai l| Bt. Sau khi Nh Lai qua i. Bt ngn hu d v: Khng th ni c Ng|i l| c hay Ng|i l| khng. Dic bt ngn hu v: Cng khng th ni Ng|i va c va khng. Phi hu cp phi v: Khng th ni Ng|i khng c cng khng khng. Chng ta khng th nht Nh Lai v|o mt trong bn c{i hp: c, khng, va c va khng v| khng c cng khng khng. Nhiu ngi trong chng ta tin rng, ta c mt linh hn bt t, rt nhiu Pht t tin nh vy. Sau khi th}n x{c n|y tan hoi th linh hn
267 | P h m Q u { n N i t B | n B | i k 1 7

vn cn y nh lc ta cn sng, v| n i tm mt th}n x{c kh{c nhp v. l| nim v lu}n hi ca mt s Pht t. nim tr{i chng vi gi{o l ca c Th Tn, c th gi l| o Bt ngo|i da (popular Buddhism). So vi gi{o ngha th}m s}u ca o Bt, l| mt t| kin. Nhng vi nhng ngi c cn c thp km, khng i xa c, th phi bt u t ch m| i ti t t. Trong C c gi{o v| trong nhiu tn gi{o kh{c, ngi ta cng tin c mt linh hn bt t, tc l| sau khi th}n x{c tan hoi, linh hn hoc i ln thin ng hoc i xung a ngc. Trong i sng bn rn h|ng ng|y, c nhng gi}y pht ta t hi, khng bit ta s i v }u? Nhng nhng gi}y pht rt ngn ngi ti v cng vic v| lo lng qu{ nhiu. Trong khi , c mt s ngi ch trng Duy Vt Lun. C rt ng c{c nh| khoa hc tin ngc li; h tin c mt linh hn nhng n khng bt t, bi v khi th}n x{c tan hoi th linh hn ho|n to|n khng cn na. Nhng c{c nh| khoa hc c tu gi{c th}m s}u th khng thy nh vy. Nim tin v|o on dit (annihilation) cng phn khoa hc. Lavoisier, mt nh| khoa hc Ph{p, my trm nm trc ni: Rien ne se cre, rien ne se perd. Nh| khoa hc ni rt gn vi o Bt. Khng c g sinh ra v| cng khng c g mt i! Ni rng, c mt c{i v| c{i s tan bin ho|n to|n khng cn g na, l| mt nhn thc tr{i vi khoa hc. l| quan im on dit. Trong chng ta cng c ngi ngh, sau khi th}n x{c tan hoi ri th ta khng cn g na. Thi s V Ho|ng Chng c vit trong Bi Ca Siu Thot: }u c l c chiu qua m| khng s{ng nay? (Its absurd that exists last night but it becomes non-existing this morning!). l| mt c}u hi! Chng ta l| hc tr ca Bt, l| mt ngi tu hc theo tu gi{c ca Bt th phi nhn vi con mt n|o? C}u chuyn c{c du s ngoi o hi thy A Nu La c ghi chp trong nhiu kinh. Nhng c}u hi nh vy c t ra rt nhiu. Mi ln c}u hi c t ra l| Bt im lng khng tr li. Ti v tr li c khng c m| tr li khng

268 | P h m Q u { n N i t B | n B | i k 1 7

cng khng c, khng th x{c nhn c c th nht l| ng hay sai v| nh vy cng khng th x{c nhn c c th hai.

Bi k 18
Nh Lai hin ti thi Bt ngn hu d v Dic bt ngn hu v Phi hu cp phi v. Nh Lai gi pht ny Khng ni c v khng Khng va c va khng Khng khng c khng khng. Trong thi gian Nh Lai ang c mt, ang cn sng cng khng din t c Nh Lai bng bn mnh : c, khng, va c va khng, khng c cng khng khng. Kinh A Nu La rt hay! Trong c}u hi, ngi ta ch ch ti sau khi Nh Lai tch dit th Ng|i c hay khng c, hay va c va khng c, hay khng c cng khng khng c. c Th Tn tr li: - ng ni ti chuyn sau n|y ti dit! Hy ni chuyn b}y gi! B}y gi }y, ti c hay khng c, hay va c va khng c, hay khng c cng khng khng c? Gi{o l o Bt lun lun a ta v gi}y pht hin ti qu{n s{t s vt ngay trong gi}y pht hin ti. Nu thy c s vt trong gi}y pht hin ti th ta s thy c s vt trong tng lai v| trong qu{ kh. - Ti ang ngi trc mt thy. Thy ni ti c hay khng c, hay va c va khng c, hay khng c cng khng khng c? Cui cng, thy A Nu La thy mnh khng th dng bn mnh din t c Nh Lai ngay trong gi pht mnh ang ngi trc mt Ng|i. c Nh Lai ni:
269 | P h m Q u { n N i t B | n B | i k 1 8

- Ti ang ngi trc mt thy }y m| thy tm ti vi bn mnh cn khng c th sau khi ti tch ri l|m sao m| thy tm ti vi bn mnh kia? Qu v x{ch bn c{i thng i ly nc hay i h{i qut. Qu v s nc v|o bn thng ri g{nh v hay h{i qut y bn thng ri g{nh v. i g{nh nc v th c nc, i h{i qut v th c qut. em bn thng i v| em v th|nh cng gi l| c (prapta), tc l| nm bt c (conceive), l gii c. c l| grasp. Nhng ta c th nm bt c Nh Lai khng? Dng bn phm tr khng bao gi nm bt c thc ti, trong c Nh Lai, cng nh mun nm gi trong b|n tay. Thc ti khng th nm bt c gi l| bt kh c. Trong T}m Kinh ni: Khng c s c, khng c i tng nm bt bng bn nim. Nh Lai cn sng ta cng khng nm bt c bng bn mnh . Phi b bn mnh th ta mi c c hi tip xc c vi thc ti gi l| Nh Lai. Nh Lai hin ti thi: Trong lc Nh Lai cn c mt }y. Bt ngn hu d v: Khng th ni Nh Lai c hay khng c. Dic bt ngn hu v: Cng khng th ni l| va c va khng c. Phi hu cp phi v: Cng khng th ni l| chng c cng chng khng. C{i g tht s c th n khng th tr th|nh khng, c{i g tht s khng th n khng th tr th|nh c c. Nhng c{i biu hin trc mt ta khng c t t{nh, th ta khng th ni n c hay n khng c. Hai phm tr c v| khng khng cha c thc ti. To be or not to be, that is the question!. Ni phi chn mt trong hai l| sai! Trong {nh s{ng ca o Bt: To be or not to be, that is not the question!. Nit b|n cng ging nh Nh Lai, cng ging nh c{i b|n, ni n c khng ng, ni n khng khng ng, ni n va c va khng khng ng, m| ni n chng c chng khng cng khng ng.

270 | P h m Q u { n N i t B | n B | i k 1 8

Bi k 19
Nit bn d th gian V hu thiu phn bit Th gian d Nit bn Dic v thiu phn bit. Nit b|n v| th gian Khng my may ph}n bit. Th gian v| Nit b|n Khng my may ph}n bit. Mt thc ti c sinh, c dit, c c, c khng, chng ta gi l| th gian, l| lu}n hi. Ni ti Nit b|n, chng ta ngh ti mt c{i kh{c hn, c{i khng sinh, khng dit, khng ti, khng i, khng lu}n hi. Ngi tu o thng ngh, mnh phi ri b th gian i tm Nit b|n. Nhng b|i k th 19 l| mt ting sm st rt ln. N cho ta thy Nit b|n v| th gian vn khng my may sai bit. (There is no distinction, whatsoever, between Nirvana and Samsara). Chng ta hay dng v d nc v| sng. Nc c v d cho Nit b|n. Sng c v d cho th gian: c ln, c xung, c cao, c thp, c cn, c mt, c ln, c nh, c p, c xu. Nc th khng nh vy. Nhng nu ly nc i th khng cn sng, m| ly sng i cng khng cn nc. Sng vi nc l| mt, khng th t{ch ri nhau. Ti v u m nn ta thy l| th gian. Nu khng u m th ta thy l| Nit b|n. Nit b|n v| th gian khng phi l| hai thc th t{ch bit. Th{i b mt c{i i tm mt c{i l| di dt. Ch trong truyn thng o Bt tu gi{c n|y mi c trnh b|y mt c{ch r rt, trc tip v| hng tr{ng nh vy m| thi. Quan nim lng nguyn ca chng ta v th gian v| Nit b|n phi c ly i th ta mi c c hi tip xc vi Nit b|n. C}u Nit b|n v| th gian khng my may ph}n bit ngha ri nhng thy Long Th cn lp li c}u Th gian v| Nit b|n khng

271 | P h m Q u { n N i t B | n B | i k 1 9

my may ph}n bit. Hai c}u ging nhau. Trong kinh Bt hay nhn mnh nh vy: Sc tc th khng, khng tc th sc. Nit bn d th gian V hu thiu phn bit Th gian d Nit bn Dic v thiu phn bit. Gia Nit b|n v| th gian khng c mt cht xu n|o ph}n bit.

Bi k 20
Nit bn chi tht t Cp d th gian t Nh th nh t gi V ho ly sai bit. Tht cht ca Nit b|n, Tht cht ca th gian, Tht cht hai th y Khng my may sai kh{c. Tht cht ca Nit b|n v| tht cht ca th gian khng my may sai khc. Tht cht (true nature) c dch t ch bhta-koti c ngha l| ranh gii ca s tht. Tht cht l| bn th}n ca thc ti, l| ch}n nh (suchness). Khi nhn khi khi bn ngo|i chng ta ch thy hnh tng m| cha thy c tht cht. Nhn vi nim, nh, tu th ta kh{m ph{ ra bn cht gi l| tht t. T l| bin gii (limit). Trong b|i k ca thin s Liu Qu{n trong ip h gii c c}u: Tht t i o tnh hi thanh trng dch l|: ng ln tht ti, bin th tnh trong. L| con ch{u ca T Liu Qu{n, chng ta phi hiu c}u : Con ng ln ca tht ti l| bin th tnh trong ngn. Tht t l| bn cht, l| ch}n nh, l| bin gii ca s tht m| ta c th tip xc ti.

272 | P h m Q u { n N i t B | n B | i k 2 0

Tht cht ca Nit b|n l| v sinh bt dit, khng ti khng i, khng c, khng khng, khng va c va khng, khng chng c chng khng. Khng phi ch bn cht ca Nit b|n l| nh vy m| bn cht ca Nh Lai v| ca tt c c{c ph{p u nh vy. Bn cht ca c{i b|n, ca s ch, ca s c cng vy. Bn cht ca tt c c{c ph{p l| khng c, khng khng, khng va c va khng, khng khng c cng khng khng. Tm li chng nhng chng ta khng nm c Nh Lai m| tt c c{c ph{p nh c{i b|n, {m m}y, hn si hay s ch, ta cng khng nm c bng bn mnh nn gi l| ch ph{p bt kh c. Nhn s}u v|o mt {m m}y, mt hn cui hay mt bng hoa, ta thy r bn cht ca tt c l| Khng: khng c, khng khng, khng sinh, khng dit. Lc bt u ta tng nh vy, ta thy c s ph}n bit gia Nit b|n v| sinh t. Nhng nhn tht s}u v|o sinh t, ta chm ti Nit b|n. Ngo|i sinh t th khng th tm c Nit bn cng nh ngo|i sng th khng tm c nc. Gi{o l ca o Bt l|: Nit bn sinh t th khng hoa. Nit b|n v| sinh t l| mt. Khi ngu dt th ta ph}n bit sinh t v| Nit b|n, khi gi{c ng th ta thy sinh t v| Nit b|n khng my may sai bit. Nit bn chi tht t Cp d th gian t Nh th nh t gi V ho ly sai bit Tht t ca Nit b|n v| tht t ca th gian, hai thc ti khng kh{c nhau mt t tc n|o. Ho ly l| my may. V ho ly sai bit, tc l| khng kh{c nhau cht xu n|o, hai c{i l| ng nht.

Bi k 21
Dit hu hu v ng Hu bin ng thng ng Ch kin y Nit bn V lai qu kh th.

273 | P h m Q u { n N i t B | n B | i k 2 1

Dit ri c hay khng? Hu bin thng v}n v}n. Kin khi t Nit b|n T qu{ kh v lai. Trong b|i k th 20, chng ta thy rng tht cht ca Nit b|n v| tht cht ca sinh t lu}n hi ho|n to|n khng sai kh{c nhau. nim chy trn sinh t i tm Nit b|n l| mt nim sai lm. C mt thin s Vit Nam khuyn t ng vng mc v|o trong ci sinh t m| hy tm ti ci Nit b|n. C mt v t ng ln hi thin s, vy th phi tm Nit b|n }u th thin s tr li: Tm ngay trong ci sinh t! Ngo|i sinh t ra th khng tm c Nit b|n. N l| sinh t ti v chng ta c c{i nhn sai lc. Khi nhn vi con mt ca tr tu, ca gic ng th sinh t bin th|nh Nit b|n. B|i k th 21 ni v c{c kin, tc l| v c{c ch thuyt. Chng ta c kinh A Nu La , chng ta bit c bn mnh : c, khng, va c va khng, khng c cng khng khng. C{c trit gia mun chng ta phi chn mt trong bn mnh . Bt ni, bn phm tr ca t tng khng cha ng c thc ti. i h{i mn, chng ta c th em theo bn c{i gi ng mn. Nhng i tm thc ti m| em theo bn c{i gi th khng th cha ng c. Ng|y xa Bt c mt t tn l| Mlunkyputta. Anh ta t rt nhiu c}u hi c tnh c{ch trit hc: - Con mun bit, Ng|i dy cho con, th gian n|y thng hay khng thng, hu hn hay v hn, hu bin hay v bin? Th gii ca v tr c bin gii hay khng c bin gii? Thi gian l| vnh cu hay c gii hn? Nu thy khng tr li cho con nhng c}u hi n|y th chc l| con phi b gi{o o|n m| i ti v l| c{i con mun i tm. c Th Tn ni:

274 | P h m Q u { n N i t B | n B | i k 2 1

- N|y thy! Hi thy mi xut gia, ti c ha vi thy l| ti s tr li cho thy bit th gii thc ti n|y hu hn hay v hn, thng hay v thng, hu bin hay v bin khng? Ti cha bao gi ha vi thy l| khi thy i tu th ti s tr li nhng c}u nh vy. V| Bt a ra mt v d rt ni ting: Nu c mt ngi i }u v| b ngi ta bn mt mi tn c cm v|o th}n. Cht c bt u thm v|o. Lc ngi trong nh| gi b{c s ti. ng b{c s sp sa nh mi tn ra th ngi b thng ngn li: Khng c! Khng c! ng cha nh ra c! ng phi ni cho bit ai l| ngi bn tn ny? Tn h ngi l| g, thuc v dng ging n|o? L do g m| ngi bn ti? Ti phi bit r ri ti mi cho ng nh tn ra. c Th Tn ni: - Mlunkyputta, nu c ngi m| tr li cho ht nhng c}u hi kia th ngi b thng cht trc khi vt thng c cha tr. S d ti khng ni n ch trit hc, siu hnh ti v ti khng thy ch gip ch g c cho qu v. Nhng g ti dy l| v kh au, bn cht ca kh au, nguyn do a ti kh au v| con ng vt tho{t kh au. Ti l| ng thy thuc, ti khng ngi tr li nhng c}u hi v nh}n chng hc, v x hi hc. Nu ti ngi tr li nhng c}u hi th anh s cht trc khi c c hi chuyn ha v| tu tp. i tu, trc ht l| cha tr nhng vt thng ca mnh ch khng phi i tm tha mn nhng c}u hi v siu hnh, trit hc. Dit hu hu v ng Hu bin ng thng ng Dit hu l| sau khi cht. ng c ngha l| v}n v}n. Sau khi nhp Nit b|n th Nh Lai c hay khng c, nhng vn nh hu bin hay v bin, hay va hu bin va v bin, hay khng hu bin cng khng v bin; cn hay khng cn, hay va cn va khng cn, hay va khng cn va khng khng cn, l| t{m ch thuyt trit hc. Thm
275 | P h m Q u { n N i t B | n B | i k 2 1

v|o bn ch thuyt na l| thng hay on, hay va thng va on, hay khng thng cng khng on. Ch kin y Nit bn V lai qu kh th Tt c nhng ch thuyt, nhng thc h u nng v|o nim v Nit b|n v| nhng kin chp kia cng c lin h ti hai thi gian l| qu{ kh v| v lai. Nhng ch thuyt n|y c t trong khung cnh ca khng gian v| thi gian. B|i k n|y khng phi l| gi{o l ca thy Long Th. Thy ch lit k nhng l thuyt m| ngi i t ra v| tranh chp vi nhau. C mt vn na c a ra l| mng v| th}n. Mng l| th mng (mng sng) v| th}n l| hnh h|i. Mng sng v| hnh h|i l| hai hay l| mt? Mng sng c phi l| hnh h|i khng? Nu hnh h|i ch c mt khong thi gian th mng sng cng ch c mt khong thi gian nh vy khng? Mng v| hnh h|i l| mt ch thuyt kh{c n thi . Cng v|o tt c th c 14 ch thuyt. Ngi ta lm ra 14 phm tr ca t tng v| bt chng ta phi chn mt trong nhng phm tr, v| thc ti phi c din t bng mt trong 14 phm tr . Trong khi , Bt dy l| khng th nm bt thc ti bng 14 phm tr t tng. V| }y l| li dy ca thy Long Th:

Bi k 22
Nht thit php khng c H hu bin v bin? Dic bin dic v bin Phi hu phi v bin. V c{c ph{p u khng Sao c hu v bin? Va hu va v bin Va khng hu v bin? Nht thit php khng c
276 | P h m Q u { n N i t B | n B | i k 2 2

H hu bin v bin Chng ta bit tt c c{c hin tng u khng tht c (khng c t t{nh). Hu bin hay v bin u l| thuc tnh ca c{c ph{p, nhng nu c{c ph{p u l| khng th ti sao li t vn hu bin hay v bin? Chng n|o mt ph{p tht s c th mi ni hu bin hay v bin, n khng tht s c th l|m sao ni hu hay v? Dic bin dic v bin Phi hu phi v bin Ti sao li phi ni va hu bin va v bin hay khng phi hu bin cng khng phi v bin?

Bi k 23
H gi vi nht d H hu thng v thng Dic thng dic v thng Phi thng phi v thng? L|m sao c mt kh{c C thng v| v thng Va thng va v thng Khng thng khng v thng? H gi vi nht d Nu c{c ph{p l| khng th ti sao phi tm hiu n l| mt hay l| kh{c (the same and the difference) nh mng v| cn, nh th}n (vt cht) v| t}m (tinh thn). }y l| thuc tnh ca vn vt. Vn vt l| mt hay l| kh{c? Th}n v| t}m l| mt hay l| kh{c? Chng ta thy c bn ch thuyt: l| mt hay l| kh{c, hay va mt va kh{c, hay khng mt cng khng kh{c. H hu thng v thng Dic thng dic v thng

277 | P h m Q u { n N i t B | n B | i k 2 3

Phi thng phi v thng Nu vn vt l| khng th ti sao ta gi n hoc l| thng hoc l| v thng, hoc va thng va v thng, hoc khng thng cng khng v thng. C}u tr li ca thy Long Th rt r:

Bi k 24
Ch php bt kh c Dit nht thit h lun V nhn dic v x Pht dic v s thuyt. C{c ph{p khng nm c Dit ht mi h lun Khng ngi cng khng x Bt cng khng ni g. Nu khng dng c nim v c, v khng din t c{c ph{p th ti sao ta li ph th gi tm hiu c{c ph{p l| thng hay v thng, l| hu bin hay v bin, l| mt hay l| kh{c? Trong khi ta khng tp th, khng tp i thin h|nh, khng bit nhn din nhng cm th, nhng ni kt l|m lng du, chuyn ha. Ging nh mt ngi b tn bn m| khng chu nh tn, c hi v ngi bn mnh. Sau khi c Th Tn ni nh vy th thy Mlunkyputta mi chu ngng nhng c}u hi bt u tu hc. Ch php bt kh c Tnh cht ca c{c ph{p l| khng th nm bt c. Ta nm bt c Th Tn khng c ti v c Th Tn l| mt ph{p. Ta nm bt vi c{i g? Ta khng nm bt bng hai b|n tay m| bng t tng, bng nim, bng nhng phm tr t tng (mental categories) nh c, khng, va c va khng, khng c khng khng, thng, v thng, va thng va v thng, khng thng khng v thng, hu bin, v bin, va hu bin va v bin, khng hu bin khng v bin. l| nhng phm tr ca t tng. Chng ta khng th
278 | P h m Q u { n N i t B | n B | i k 2 4

nm bt c thc ti bng nhng phm tr . You can not grasp the reality with mental categories. gi l| ch ph{p bt kh c. Dit nht thit h lun V vy chng ta phi ly i tt c mi h lun. H lun l| nhng c}u hi, nhng c}u tr li, nhng lun thuyt v b. H l| chi, lun l speculations; h lun l| useless speculations. Cuc i ngn m| ta dng h lun th rt ung! (Vain speculations leading us to nowhere). V nhn dic v x Chng ta khng thy c bn ng ca con ngi cng ho|n cnh, thi gian ca ngi . Khi nhn ngi v| x m| vt tho{t c nim v ngi v| x th thy c thc ti. Nu ch kh kh cho }y l| ngi n|y, }y l| ch kia, khng thy c t{nh tng tc ca vn vt, khng thy c bn cht Nit b|n ca vn vt m| c cho nhng kh{i nim ca tr c thng tr th lc ta vn cn u m. Pht dic v s thuyt Bt khng ni g c ngha l| Bt im lng trc nhng c}u hi . Trong kinh c nhiu on ni v s im lng ca Bt gi l| im lng hng tr{ng, im lng sm st. C mt du s ngoi o rt thng minh tn l| Vacchagotta ti hi Bt: - Bch c Th Tn, c ng khng? C thit l| c ng khng? c Th Tn ci khng ni. Thy A Nan ngc nhin l| c Th Tn khng tr li, ti v c}u hi bt c mt ngi t n|o mi i tu hai hay ba ng|y cng c th tr li c. Mt hi l}u th du s Vacchagotta hi: - Vy th khng c ng phi khng?

279 | P h m Q u { n N i t B | n B | i k 2 4

c Th Tn cng ngi ci. Sau mt thi gian th Vacchagotta b i. Thy A Nan ni: - Bch c Th Tn! Ti sao Ng|i khng tr li cho ng y? Ng|i thng ni l| vn vt khng c ng m|? By gi Bt mi ni: - Thy A Nan, ng n|y i tm c}u tr li cho nhng c}u hi ca tr nng ng ta. Ta c di g m| i v|o trong by ca ng y. Nu ni c ng th ta ni ngc li nhng iu ta dy. Cn ni khng c ng th khng c li g cho ng y v ng s ly c{i khng c ng l|m th|nh mt l thuyt ngc li vi l thuyt c ng. Ta khng nhn l thuyt c ng, ta dy l thuyt v ng nhng khng phi ngi ta kt dnh v|o n. Gi{o l v ng c mc ch, c s mng p tan nim v hu ng. Nhng nu ta ni v ng ngi ta nm ly v| b kt v|o th cng khng c ch li g, cho nn ta im lng. Im lng l| im lng sm st. ng trc ho|n cnh ca h lun, trong mi trng ca h lun th chng ta cng l|m nh c Th Tn. Chng ta cng ngi yn khng ni v| ch mm ci thi th mi xng {ng l| hc tr ca Ng|i. Bt khng ni g m| con cng khng ni g khi ngi ta ang i v|o vng h lun.

280 | P h m Q u { n N i t B | n B | i k 2 4

You might also like