So Tay Tinh Toan Thuy Luc Thuy Van Nganh Cau Duong

Mc lc
Trang
Chng I: Gii thiu chung
1.1 Khi qut v dng chy sng ngi Vit Nam
1
1
1.1.1 c im chung
1.1.2 Cc h thng sng chnh Vit Nam
1.1.3 Tnh hnh l lt ca cc sng
15
1.2 Tn sut l tnh ton
19
1.3 Mt s lu trong cng tc tnh ton thu vn cu ng
20
Chng II: Tnh ton dng chy trong iu kin t nhin
2.1 Nhng qui nh chung
24
24
2.1.1 Nguyn tc c bn trong vic tnh ton cc c trng thu vn thit k
24
2.1.2 S dng nhng ngun ti liu hin c
24
2.1.3 Kim tra phn tch ti liu gc v cc mt
24
2.1.4 iu kin chn lu vc tng t
25
2.2 Tnh ton lu lng nh l thit k
25
2.2.1 Tnh lu lng nh l thit k khi c ti liu o c thu vn
25
2.2.2 Tnh lu lng l thit k khi chui ti liu quan trc ngn
30
2.2.3 Tnh lu lng nh l thit k trng hp khng c ti liu quan thu vn
32
2.3 Tnh mc nc nh l thit k
41
2.3.1 Tnh mc nc nh l thit k khi c ti liu quan trc mc nc
41
2.3.2 Tnh mc nc nh l thit k khi chui quan trc ngn
42
2.3.3 Tnh mc nc nh l thit k khi khng c ti liu quan trc
43
2.3.4 Tnh mc nc thit k qua vng ni ng
43
2.3.5 Tnh mc nc thit k qua vng thung lng v chy trn trc ni
44
2.4 Tnh tng lng l v ng qu trnh l thit k
45
2.4.1 Xc nh tng lng l thit k
45
2.4.2 Xy dng ng qu trnh l thit k
46
2.5 Tnh mc nc thng thuyn, mc nc thi cng, mc nc thp nht
50
2.5.1 Tnh mc nc thng thuyn
50
2.5.2 Xc nh mc nc thi cng
51
2.5.3 Xc nh mc nc thp nht
51
Ph lc 2 -1 n Ph lc 2 -12
Chng III: Tnh ton thu vn trong trng hp c bit
3.1 Tnh ton dng chy khi v tr cu b nh hng nc dnh sng ln
53 75
76
76
3.1.1 t vn
76
3.1.2 Tnh lu lng thit k khi c s liu quan trc thu vn
76
3.1.3 Tnh lu lng thit k khi khng c s liu quan trc thu vn
79
http://www.ebook.edu.vn
ML-1
http://nuoc.com.vn
3.1.4 Tnh mc nc thit k

3.2 Tnh ton lu lng v tr cu trong min nh hng ca h p
80
82
3.2.1 Cu nm thng lu p vnh cu
82
3.2.2 Cu nm h lu p vnh cu
83
3.2.3 Cu h lu h cha nc tm thi
87
3.2.4 Cu nm thng lu p cha nc tm thi
90
3.3 Tnh ton dng chy trong khu vc nh hng ca thu triu
90
3.3.1 Tnh lu lng v mc nc khi khng c ti liu quan trc
90
3.3.2 Tnh lu lng thit k cu trn sng nh hng thu triu khi c ti liu quan trc
91
3.4 Bin php iu chnh lu lng trong tnh hnh c bit
93
3.4.1 Nguyn tc nhp cu cng v tnh ton lu lng
93
3.4.2 c tnh truyn l
94
3.4.3 Tnh lu lng thit k sng mng
96
3.4.4 Tnh lu lng khu vc c hin tng cacst
96
3.5 Nghim chng lu lng tnh ton
97
3.5.1 Bin php nghim chng bng iu tra hnh thi
97
3.5.2 Phng php nghim chng lu lng ln nht lch s chy qua cu cng c
98
3.5.3 iu chnh lu lng l lun
98
Chng IV: Phn tch thu lc cng trnh cu thng thng
100
4.1 Yu cu c bn khi nh cc phng n khu cu
100
4.2 Xc nh khu cu thng thng
100
4.2.1 Yu cu khu cu
100
4.2.2 Ti liu ban u xc nh khu cu
100
4.2.3 Cng thc xc nh khu cu
101
4.3 Xi di cu
103
4.3.1 Phn bit ba loi xi c th gy nguy him cho cu vt sng
103
4.3.2 Nguyn nhn gy xi v cch xc nh chiu su ca ba loi xi
103
4.4 Phn tch xi chung
106
4.4.1 Xi chung dng nc c
106
4.4.2 Xi chung dng nc trong
107
4.4.3 S dng cng thc tnh xi chung
107
4.5 Phn tch xi cc b
108
4.5.1 Xi cc b tr cu
108
4.5.2 Phn tch xi cc b m cu
114
4.6 Xc nh chiu sau t mng tr cu
116
4.7 Xc nh chiu cao nc dng ln nht khu vc sng chu nh hng ca cu

v nn ng p qua bi sng
118
4.7.1 Hnh dng ng mt nc khu vc cu
118
ML-2
http://nuoc.com.vn
4.7.2 Xc nh cc c trng dnh nc pha thng lu cu

4.8 Tnh khng di cu
119
121
4.8.1 Tnh khng hay kh gii hn gm cu
121
4.8.2 Xc nh mc nc thng thuyn
121
Ph lc 4-1 n Ph lc 4 - 5
Chng V: Tnh ton thu lc cng trnh cu trong trng
hp c bit
5.1 Tnh khu nhiu cu trn 1 sng
123145
146
146
5.1.1 Nhng im cn ch khi tnh nhiu cu trn 1 sng
146
5.1.2 Tnh khu cu
147
5.2 Tnh khu cu trn sng rng chy trn lan
152
5.2.1 Sng bi rng vng ng bng
152
5.2.2 Sng chy trn lan vng trc ni
156
5.2.3 Sng vng h ao m ly ni a
158
5.3 Thit k khu cu qua dng bn
162
5.3.1 Miu t c trng
162
5.3.2 Nguyn tc b tr v tr cu
162
5.3.3 Xc nh lu lng v khu
164
5.4 Thit k khu cu khu vc h cha nc
166
5.4.1 Khi nim chung v h cha nc
167
5.4.2 Tnh khu cu cng trong phm vi nh hng h cha nc
169
5.5 Tnh khu cu khi v tr cu b nh hng thu triu
169
5.5.1 Theo hng dn kho st v thit k cc cng trnh vt sng trn ng b v

ng st (NIMP72) ca Lin X trc y
169
5.5.2 Theo s tay tnh ton thu vn cu ng Trung Quc
170
5.6 Tnh khu cu, khi v tr cu b nh hng nc dnh sng ln
171
5.7 Tnh khu cu trong iu kin dng chy iu tit trong knh
172
5.7.1 Phng php tnh
172
5.7.2 Nhng yu cu khi thit k cng trnh thot nc qua knh
172
5.8 Kim ton cng trnh cu hin ti
172
5.8.1 Xc nh cc c tnh dng chy
172
5.8.2 Kim ton khu cu
174
5.8.3 Kim ton xi chung
175
5.8.4 Kim ton xi cc b
175
5.8.5 Kim tra nn ng u cu v cng trnh k hng dng
175
Chng VI: D bo qua trnh din bin lng sng
6.1 nh ngha, nguyn nhn, phn loi din bin lng sng
6.1.1 nh ngha
177
177
177
ML-3
http://nuoc.com.vn
6.1.2 Nguyn nhn ca din bin lng sng
177
6.1.3 Phn loi din bin lng sng
177
6.1.4 Cc yu t nh hng n din bin lng sng
178
6.2 Cc yu t c trng hnh thi sng
178
6.2.1 Phn loi sng
179
6.2.2 Cc yu t trn mt ct ngang
181
6.2.3 Cc yu t trn mt bng
183
6.2.4 Cc yu t trn mt ct dc
184
6.3 Tnh cht ca din bin lng sng
185
6.3.1 Tc ng gia dng nc v lng dn l tng h
185
6.3.2 Tnh hn ch ca cc t hp yu t t nhin trong din bin lng sng
185
6.3.3 Tnh khng lin tc trong din bin lng sng
185
6.3.4 S bin hnh lng dn lun lun i sau s thay i ca dng nc
185
6.3.5 Tnh t iu chnh trong din bin lng sng
185
6.4 Phng trnh bin hnh lng sng
186
6.4.1 Kho st trong h to vung gc
186
6.4.2 Kho st trong h to t nhin
187
6.5 Cc phng php phn tch, d bo din bin lng sng
189
6.5.1 Khi qut
189
6.5.2 D bo din bin lng sng bng phng php phn tch s liu thc o
190
6.5.3 D bo din bin lng sng bng cc phng php m hnh ha
196
6.5.4 D bo din bin lng sng bng phng php phn tch nh vin thm
208
6.5.5 Da bo din bin lng sng bng cc cng thc kinh nghim
211
Chng VII: Thit k cc cng trnh trong khu vc cu vt

sng
7.1 Nn ng u cu v nn ng bi sng
217
217
7.1.1 iu tra mc nc l nn ng
217
7.1.2 Xc nh cao vai ng u cu thp nht
218
7.1.3 Tnh ton lu tc dng nc ca nn ng bi sng
220
7.1.4 Tnh sng leo ln mi dc cng trnh
221
7.2 Cng trnh iu tit bo v cu
225
7.2.1 Khi nim ban u
225
7.2.2 Chn hnh dng chung cng trnh iu tit v cng dng ca n
225
7.2.3 Tnh kch thc bnh din cng trnh iu tit
228
7.2.4 Xc nh mt ct k p
235
7.2.5 Xc nh cao nh k hng dng v k ch T
237
7.2.6 Tnh xi cng trnh iu tit
238
7.3 Cng trnh iu tit dng sng
240
ML-4
http://nuoc.com.vn
7.3.1 Khi nim
240
7.3.2 Phn loi v nh gi cc cng trnh iu tit
241
7.3.3 Thit k ng hng dng
242
7.3.4 La chn v b tr k
243
7.3.5 Thit k mt ct k
248
7.3.6 Vn duy tu cng trnh iu tit
252
7.4 Cng trnh ci sng hoc nn thng
253
7.4.1 Khi lc
253
7.4.2 L lun c bn v thit k cng trnh ci sng
253
7.4.3 Ti liu cn cho thit k
258
7.4.4 Thit k ci sng
258
7.4.5 Tnh ton thu lc
261
7.5 Cng trnh bo v b sng chng l
266
7.5.1 Gii thiu chung
266
7.5.2 Thit k gia c thn k
269
7.5.3 Thit k gia c chn k
275
7.5.4 Kt cu nh k
280
Chng VIII: Tnh ton thu vn, thu lc cng trnh thot
nc dc tuyn
8.1 Tnh ton thu vn thu lc cu nh v cng
281
281
8.1.1 Ti liu c bn v thng s u vo
281
8.1.2 Tnh lu lng thit k
282
8.1.3 Tnh khu cu nh
283
8.1.4 Khu cng v cc nguyn tc tnh ton thu lc cng
290
8.1.5 Cu nh, cng khu vc ng bng
292
8.2 ng trn
294
8.3 Thot nc nn ng
297
8.3.1 Phn loi cc cng trnh thot nc
297
8.3.2 Thit k h thng thot nc
298
8.3.3 Thit k rnh thot nc mt
299
8.3.4 Thit k rnh, ng thot nc ngm
301
Chng IX: Tnh ton v thit k mng li thot nc th
9.1 H thng thot nc
304
304
9.1.1 Khi nim
304
9.1.2 H thng thot nc
304
9.2 Tnh lu lng nc ma
305
9.2.1 Phng php v cng thc tnh ton
305
9.2.2 Cng ma, tnh ton thi gian ma thit k
305
ML-5
http://nuoc.com.vn
9.2.3 H s dng chy
309
9.2.4 H s ma khng u
310
9.3 Tnh lu lng nc thi
311
9.3.1 C s chung
311
9.3.2 Tng lu lng nc thi
311
9.4 c im chuyn ng ca nc thi th
313
9.4.1 Tit din cng v c tnh thu lc
313
9.4.2 Tn tht cc b trong mng li thot nc
315
9.4.3 ng knh ti thiu v y ti a
316
9.4.4 Tc v dc
317
9.5 Thit k mng li thot nc

9.5.1 Mt s nguyn tc thit k
319
319
9.5.2 Thit k mng li thot nc
319
Danh sch cc trm kh tng
TrmKT1Trm KT5
Danh sch cc trm thu vn
TrmTV1TrmTV11
ML-6
http://nuoc.com.vn
Chng I gii thiu chung

1.1. Khi qut v dng chy l sng ngi Vit Nam
1.1.1. c im chung.
Vi c im ca kh hu nhit i gi ma, hng nm nc ta c 2 ma gi
chnh: ma ng l gi ma ng bc, ma h c gi ma ty nam. Gi ma ty nam i
qua bin mang theo nhiu m vo t lin. Trong ma h thng c bo v p thp nhit
i gy ra ma ln trn din rng. Hng nm trung bnh c t 4 n 5 cn bo, nhiu nht
ti 12, 13 cn bo b hoc nh hng trc tip n nc ta. Do tc ng ca a hnh,
khi c bo hoc p thp nhit i, l lt xut hin tu tng vng, tng sng. L ca cc
sng phn b theo khng gian khng ng nht, ni sm, ni mun, ni hung d, ni
hin ho. Trong tng vng nh, do nh hng ca a hnh m s hnh thnh, tnh cht l
li c nhng c im ring. Nghim trng nht l ti cc khu vc bo lm cho nc bin
dng cao v a nc vo su cc ca sng lm ngp cc vng ng bng rng ln. Mt
khc ma do bo gy ra khi gp l sng ang giai on l cao s to ra l ln e do h
thng iu v nn dn sinh, kinh t. Nhng thin tai cng trm trng hn do cc
hot ng khng hp l ca con ngi. vng rng ni, vic cht ph cy lm tng
xi mn, lng ph sa v dng chy mt nn mc nc l xy ra cao hn v sm hn
thng k. Ma bo, l lt ang tr thnh thin tai nghim trng nht nc ta.
Ngun nc mt phong ph dn n vic hnh thnh trn lnh th nc ta
khong 2.360 sng sui c chiu di t 10km tr ln v dc theo 3260km b bin c hn
1600 sng rng chy ra bin, trung bnh c 20km li c mt ca sng.
Mng li sng sui Vit Nam c cc c tnh sau:
+ Mt cao.
+ Dng chy ch yu theo hng ty bc - ng nam.
+ Nhiu con sng t hi li vng thng lu trc khi xung ng bng.
+ Dng sng chy xit vng ni cao ri t t chy chm dn trc khi ra bin.
+ Hai ma phn bit ca dng chy xy ra vo ma kh v ma ma.
Trn lnh th Vit Nam, ma ma v ch dng chy phn ho theo khng gian
kh r:
Bc B, ma ma t thng 4 n thng 9, thng 10
Bc Trung B, ma ma t thng 8 n thng 12
Nam Trung b, ma ma t thng 9 n thng 12
Trung v Nam Ty Nguyn, ma ma t thng 5 n thng 10
Nam B, ma ma t thng 4, thng 5 n thng 10, thng 11.
Nh vy, tr vng duyn hi Trung B c ma ma bt u mun nht do a hnh
ca dy Trng Sn phi hp vi hon lu ng bc to nn, cn phn ln lnh th nc
ta c ma ma bt u t thng 4, thng 5 v kt thc vo thng 10, thng 11.
Nhn chung, ma l thng ngn hn ma ma 1 hoc 2 thng v xut hin chm
hn ma ma khong 1 thng. Trong thi gian ngp lt vo ma ma, lng dng chy
chim ti 7080% ca tng lng nc hng nm, trong khi vo ma kh ch chim
1
http://nuoc.com.vn
2030%. Trong ma kh sng hp, tc chy gim v nh hng ca thu triu, nc

mn cng ln hn so vi ma ma.
Hin tng l qut xut hin trn cc lu vc nh, dc min Trung cng nh
vng thng ngun ca cc con sng chnh gy ra nhiu thit hi v ngi v ti sn.
Dng chy l i khi mang theo bn , ct si c th chn vi c nh ca v cc cng
trnh h tng c s.
Ngoi cc nhn t kh hu, cc yu t mt m (rng, th nhng...), yu t a
hnh, s hot ng kinh t ca con ngi cng nh hng ln n s hnh thnh dng
chy mi vng, mi khu vc nh. Vic nghin cu ton din cc yu t kh tng, thu
vn c c nhng gii php thch hp, m bo c tnh bn vng ca cng trnh
trc nhng tc ng ca thin nhin c mt v tr quan trng trong cng tc kho st
thit k cng trnh giao thng.
1.1.2. Cc h thng sng chnh Vit Nam

Tuy mng sng sui nc ta kh dy nhng phn b khng u, phn ln l cc
sng nh v va. Cc h thng sng ln ca nc ta (sng Hng v sng M Kng) u
c phn ln din tch lu vc nc ngoi. Phn di y s gii thiu mt s nt v cc
lu vc sng chnh nc ta.
a. H thng sng K Cng Bng Giang
H thng sng K Cng Bng Giang nm trong vng mng trng Cao Lng v
c 2 sng chnh: sng K Cng v sng Bng Giang. Cc sng ny u chy vo sng T
Giang Qung Ty Trung Quc.
Sng K Cng:
Sng K Cng l sng ln nht trong tnh Lng Sn, phn thng v trung lu
pha Vit Nam c tn l K Cng. Chiu di sng chnh l 243km vi din tch lu vc l
6660km2.
Sng K Cng bt ngun t vng ni Ba X cao trn 600m, chy theo hng ng
nam - ty bc qua Lc Bnh, Lng Sn, im He, Na Sm n Tht Kh th sng un
khc, chy theo hng gn ty bc - ng nam ti bin gii.
Lng nc sng K Cng t so vi cc vng Bc b m cn phn phi khng
u trong nm, t 65 n 75% lng dng chy ca c nm tp trung vo cc thng ma
l, t thng 6 n thng 11. Ma cn ko di trong 8 thng, t thng 10 n thng 5 nm
sau nhng ch chim 25 35% lng dng chy c nm.
Nc l sng K Cng c tnh cht l ni r rt, cc c trng dng chy l u c
gi tr tng i ln so vi cc vng khc trn min Bc. Cng sut mc nc ln nht
trn cc trm thu vn t 41 n 68 cm/h; m un nh l u t trn 1000l/s.km2
Trn sng K Cng xy ra cc trn l ln vo cc nm 1980 v 1986.
Sng Bng Giang:
Sng Bng Giang l sng ln th hai trong lu vc sng K Cng. Sng bt ngun
t vng ni N Vi cao 600m, chy theo hng ty bc - ng nam v nhp vo sng T
Giang ti Long Chu. Chiu di sng chnh l 108km vi din tch lu vc l 4560km2.
Ma l trn sng Bng Giang ko di trong 4 thng, t thng 6 n thng 9, lng
dng chy chim 76% lng dng chy c nm. Ma cn ko di t thng 10 n thng
5.
Dng chy l, nc l trn sng Bng Giang c c im l ni r rt, nc l ln
xung nhanh. Bin mc nc ln nht tng i ln, trn 7m. Dng chy l tp trung
2
http://nuoc.com.vn
vo 3 thng: thng 6, thng 7 v thng 8, trong ln nht l thng 8, chim ti 24,5%

lng dng chy c nm. Trn lu vc sng Bng Giang c s khc bit r rt gia vng
vi v ni t v dng chy ln nht. Vng ni vi c a hnh ni st l ph bin,
nc l c iu kin tp trung nhanh vo lng sng, gy nn l ln. Ngc li, vng ni
t do rng cy v tng phong ho c tc dng iu tit l nn dng chy ln nht nh
hn.
b. H thng sng Hng
Sng Hng l h thng sng ln nht min Bc nc ta. Sng Thao c coi l
dng chnh ca sng Hng bt ngun t dy ni Ngu Sn cao gn 2000m thuc tnh Vn
Nam - Trung Quc. Cc ph lu ln nht l sng , sng L cng bt ngun t tnh Vn
Nam ca Trung Quc. Sng , sng L gia nhp vo sng Hng khu vc Vit Tr. n
y, h thng sng Hng c hnh thnh, vi tng din tch l 143700 km2 thuc
chu th sng Hng th tng din tch ca h thng sng Hng l 155000 km2.
H lu sng Hng c tnh t Vit Tr, dng sng chy vo ng bng. Ti pha
di th x Sn Ty, dng chnh sng Hng bt u phn lu: sng y b phi; sng
C L, sng Ng Huyn Kh b tri (hin ti ca sng b bi kn). V ti H Ni,
mt phn lu na c hnh thnh b tri sng l sng ung ni lin sng Hng vi
sng Thi Bnh.
Tip tc v h lu sng Hng cn c cc phn lu khc: sng Luc chy sang sng
Thi Bnh Qu Cao, sng Tr L, sng o, sng Ninh C.
Ton b h thng, dng chy sng ngi chia lm 2 ma r rt. Ma l bt u t
thng 6 v kt thc vo thng 10. Thng xut hin lng nc ln nht l thng 8, lng
nc ca thng ny chim t 10% n 23% tng lng nc ca c nm. Nc l h
lu sng Hng rt c lit v sau khi hi lu Vit Tr, nc l ca ton b h thng sng
Hng thuc phn trung du v min ni dn v ng bng, ni a hnh thp, lng sng
b thu hp do h thng bao bc.
Trong vng 100 nm gn y trn trin sng Hng xut hin mt s trn l c
bit ln, trong c trn l xy ra v thng 8 nm 1971 l trn l ln nht c lu lng
Qmax ti 37800m3/s ti Sn Ty. Mc nc H Ni ln ti 14,13m, nu khng c v
v phn l th mc nc H Ni ln n 14,60 14,80m (mc nc hon nguyn).
Sau l trn l xy ra vo thng 8 nm 1945 vi Qmax=35500m3/s.
Ti h du sng Hng t nm 1905 n nm 1945 xy ra 16 ln v (nm 1971
xy ra l c bit ln, cng b v) gy thit hi rt ln cho sn xut v i sng.
Ma cn, dng chy sng ngi trn ton b h thng sng Hng ch yu do nc
ngm cung cp. Do nc sng gim v ma cn nn triu tin su vo ni a, ti a
phn H Ni.
Sng L:
Sng L bt ngun t vng cao nguyn Vn Nam, bt u chy vo Vit Nam ti
Thanh Thu. Dng chnh sng L c chiu di 470km vi din tch lu vc l 39000km2.
Thng lu sng L k t ngun ti Bc Quang. Phn trung lu t Bc Quang n
Tuyn Quang di 108km, sng rng trung bnh 140m, c nhiu thc ghnh. Pha trn
Tuyn Quang, ti Khe Lau sng L nhn thm sng Gm l ph lu ln nht trn lu vc.
H lu sng L c th tnh t Tuyn Quang ti Vit Tr, thung lng sng m rng,
lng sng ngay trong ma cn cng rng ti 200m. Ti oan Hng c sng Chy gia
nhp vo b phi sng L v trc khi vo sng Hng Vit Tr, sng L cn nhn
thm mt ph lu ln na l sng Ph y, chy t pha Ch n xung.
3
http://nuoc.com.vn
Ma l trn sng L ko di 5 thng, t thng 6 n thng 10, trn cc ph lu

ma l ngn hn, khong 4 thng t thng 6 n thng 9. Lng dng chy ma l chim
khong 74% lng dng chy c nm. Lng dng chy ma cn chim khong 26%
lng dng chy c nm.
Thng c dng chy ln nht trong nm xut hin vo thng 8. on trung lu
dng chy thng ln nht xut hin sm hn, vo thng 7 v chim 17 20% lng dng
chy c nm. Ni chung, mc nc v lu lng trn sng L bin i nhanh, nc l c
tnh cht l ni r rt. Trong h thng sng Hng th nc l trn sng L cng c lit
nhng km hn sng .
Nc l sng L hng nm e do v gy lt li cho cc vng ven sng, th x H
Giang v th x Tuyn Quang. Mc nc ln nht ca sng L thng vt qu cao
trung bnh ti th x Tuyn Quang, c khi ti 3 4m. Ngy 17 v 18 thng 8/1969, mc
nc ln nht vt qu cao ca th x Tuyn Quang ti 4,18m. Trn sng L, trn
l thng 8/1971 cng l trn l ln nht vi Qmax=14000m3/s ti Ph Ninh.
Sng Thao:
Sng Thao bt ngun t dy ni Ngu Sn thuc tnh Vn Nam, Trung Quc.
Chiu di dng chnh l 902km vi din tch lu vc l 51900km2.
Thng lu sng Thao c th tnh t ngun ti Ph Lu, thung lng sng hp v cc
nh ni cao st b sng. T Ph Lu n Vit Tr l phn trung lu sng Thao, lng
sng m rng, ma cn cng rng hn 100m, bi bi xut hin nhiu.
Ch dng chy trn sng Thao ph thuc vo ch ma, ma l ko di trong
5 thng, t thng 6 n thng 10 vi lng dng chy ma l chim khong 71% lng
dng chy c nm. Ma cn t thng 11 n thng 5 vi lng dng chy chim 29%
lng dng chy c nm.
Dng chy l trn sng Thao khng ln bng sng v sng L. Ba thng c lu
lng ln nht l thng 7, thng 8 v thng 9. nh l ln nht thng xut hin vo thng
7 v thng 8. c bit ma bo v front lnh cng thng gy ra l ln trn sng Thao
vo cc thng 9, 10 v c khi c thng 11 na. Trn sng Thao, trn l thng 8/1968 l
ln nht vi Qmax=10100m3/s ti Yn Bi.
Sng :
Sng cng bt ngun t vng ni cao thuc tnh Vn Nam, Trung Quc. Chiu
di dng chnh l 1010km, din tch lu vc l 52900km2.
Thng lu sng l t thng ngun ti Pc Ma, sng chy theo hng ty bc
ng nam, dc ln v c nhiu thc ghnh.
Trung lu sng t Pc Ma ti sui Rt, dng sng chy gia 2 dy ni cao,
dc y sng gim nhng thc ghnh vn cn nhiu.
H lu sng k t sui Rt ti Trung H, lng sng m rng r rt, trung bnh
rng khong 200m trong ma cn.
c im hnh thi v lu vc sng u thun li cho nc l hnh thnh nhanh
chng v c lit. Nc l sng ln nht trong h thng sng Hng. Ma l ko di t
thng 6 n thng 10, lng nc ma l chim khong 77% lng nc c nm, ring
thng 8 chim khong 24%, l thng c lng dng chy ln nht. Lng l ln, nh
l cao l c im ni bt ca dng chy ln nht sng .
Ma cn ko di trong 7 thng, t thng 11 n thng 5, chim 23% lng dng
chy c nm.
4
http://nuoc.com.vn
Trn sng , cng trong vng 100 nm qua, hai trn l thng 8/1945 v thng
8/1996 l ln nht, trong trn l thng 8/1996 c Qmax=22700m3/s ti trm Ho Bnh
Trn h thng sng Hng xy dng mt s cng trnh thu in: Thu in Ho
Bnh trn sng , thu in Thc B trn sng Chy. Cng trnh thu in Tuyn Quang
ang c xy dng trn sng Gm v trong thi gian ti, cng trnh thu in Sn La,
Lai Chu, Bn Cht, Hui Qung v hng lot cc cng trnh thu in va v nh
cng s c xy dng trn lu vc sng v cc lu vc sng thuc h thng sng
Hng. Vi cc cng trnh ny, nh hng ca l lt ti h du sng Hng s c gim
nh. Cc nh gi v nh hng ca mt s cng trnh thu in n l lt h du sng
Hng c cc c quan thuc Tng cc Kh tng Thu vn (B Khoa hc Cng
ngh v Mi trng) nghin cu.
c. H thng sng Thi Bnh
Lu vc cc sng hp thnh h thng sng Thi Bnh pha ng bc Bc B; pha
Bc gip lu vc cc sng K Cng Bng Giang, pha Nam gip ng bng sng Hng
v sng Thi Bnh, pha ng gip lu vc cc sng thuc vng duyn hi Qung Ninh v
pha Ty gip lu vc sng L. Nhng sng chnh trong h thng sng c th k l sng
Cu, sng Thng v sng Lc Nam.
Sng Cu
Sng Cu l sng chnh trong h thng sng Thi Bnh. Tnh n Ph Li sng Cu
di 288km, din tch lu vc l 6030km2.
Sng Cu bt ngun t vng ni Tam Tao (cao 1326m), chy qua Ch n, Bc
Kn, Ch Mi, Thi Nguyn ti Ph Li.
Thng lu sng Cu chy trong vng ni, theo hng Bc - Nam, lng sng hp
v rt dc, nhiu thc ghnh. Dng sng un khc quanh co, h s un khc ln, rng
trung bnh trong ma cn khong 50 60m v ma l ti 80 100m, dc y sng t
trn 10o/oo.
Trung lu c th k t Ch Mi, ni sng Cu ct qua cnh cung Ngn Sn, chy
theo hng ty bc - ng nam trn mt on kh di ri tr li hng c cho ti Thi
Nguyn. on ny thung lng m rng, ni thp xung r rt v xa b sng, dc
y sng cng gim.
Dng chy l sng Cu chia lm hai ma r rt, ma l v ma cn. Ma l
thng bt u t thng 6 nhng khng kt thc ng thi trn cc vng khc nhau ca
lu vc, ni sm l thng 9, ni mun l thng 10, lng dng chy cng khng vt qu
75% lng dng chy c nm.
Ba thng c lng dng chy ln nht chim 50 60% lng dng chy c nm.
Thng 8 c lng dng chy ln nht chim 18 20% lng dng chy c nm.
Ma cn ko di trong 7, 8 thng, t thng 10 hoc thng 11 ti thng 5 nm sau,
vi lng dng chy chim 20 37% lng dng chy c nm.
Dng chy l, nc l sng Cu kh c lit trn nhiu ph lu nh, tnh cht l ni
th hin r rt. Cng sut nc l t 1 2,5m/gi, bin mc nc t ti 7 n 10m
trn sng chnh v 4 7m trn cc ph lu. Thi gian ko di mt trn l trn sng sui
nh t 1 3 ngy.
Sng Thng:
Lu vc sng Thng l ph lu ln nht trong lu vc cc sng hp thnh h
thng sng Thi Bnh. Sng Thng bt ngun t dy ni Na Pa Phc cao 600m gn ga
5
http://nuoc.com.vn
Bn Th thuc tnh Lng Sn. Chiu di dng chnh l 157km vi din tch lu vc l
6650km2.
Thng lu sng Thng k t ngun ti pha di Chi Lng, thung lng sng hp,
dng sng kh thng, dc y sng ti 30.
Trung lu k t di Chi Lng n B H, thung lng sng m rng, dc y
sng h thp (2,3 0,83) v bt u c cc ph lu ln gia nhp (sng Ho, sng
Trung). Trong ma cn sng vn su ti 5 6m (do tc dng ca p dng nc Cu
Sn).
H lu sng Thng k t B H tr xung, lng sng rng, dc y sng nh.
Ti y, sng Lc Nam nhp vo b tri cch ca sng Thng 9,5km.
Ma l ko di trong 4 thng, t thng 6 n thng 9. Lng dng chy ma l
chim ti 75 77% lng dng chy c nm. Lng dng chy 3 thng ln nht (t thng
6 n thng 8) chim ti 61 63% lng dng chy c nm, trong l ln nht thng
xut hin vo thng 8. Ma cn ko di 8 thng, t thng 10 n thng 5 nm sau, trong
thng 3 l thng t nc nht.
Nc l sng Thng c phn ho hon hn so vi l sng Cu v sng Lc Nam.
Ring on thng lu t Chi Lng tr ln do a hnh dc nn cc c trng dng chy
l y u thuc loi ln.
Sng Lc Nam:
Sng Lc Nam l ph lu cp hai ln nht ca sng Cu, l sng c lng nc
nhiu th hai trong lu vc nhng sng hp thnh h thng sng Thi Bnh.
Bt ngun t vng ni Kham cao 700m, sng Lc Nam chy t nh Lp theo
hng ty bc ng nam l ch yu, qua Sn ng, Ch, Lc Nam ri nhp vo sng
Thng lng Ci, cch ca sng Thng 9,5km. Chiu di dng chnh l 175km vi
din tch lu vc l 3070km2.
4 thng ma l, t thng 6 n thng 9 tp trung ti trn 80% lng dng chy c
nm. 8 thng ma cn t thng 10 n thng 5 ch chim 19 20% lng dng chy c
nm.
Dng chy l, nc l trn sng Lc Nam thuc loi c lit nht min Bc. Lu
lng ln nht so vi lu lng nh nht gp ti 10000 ln. Trong thi gian gn y
xut hin mt s trn l ln: thng 7/1965, thng 8/1968, thng 8/1969 v thng 7/1986.
Trn h thng sng Thi Bnh, l ln nht trn cc sng cng khng xut hin
ng b. Trong vng 40 nm qua, Qmax=3490m3/s (thng 8/1968) ti Thc Bi trn sng
Cu, 1020m3/s (thng 7/1965) ti Cu Sn trn sng Thng, 4150m3/s (thng 7/1986) ti
Ch trn sng Lc Nam.
L h lu sng Thi Bnh thng do l thng ngun sng Thi Bnh kt hp vi
l sng Hng (t sng ung chy vo) gy ra. T nm 1960 n nay xut hin trn
30 trn l c mc nc ln nht t trn 5,50m (bo ng cp 3) ti Ph Li, trong trn
l thng 8/1971 l ln nht vi Hmax=7,30m ti Ph Li khi c v hay 8,1 8,2m khi
hon nguyn.
d. H thng sng M
Sng M pht nguyn t ni Pu Hui Long (in Bin), a hnh lu vc sng l
ni trung bnh v ni thp xen ln cao nguyn. Tng din tch lu vc sng M l
28400km2, trong c 17600km2 thuc a phn lnh th nc ta. di ton b sng
chnh l 512km, trong phn chy trn t Lo l 102km.
6
http://nuoc.com.vn
Trn t Lo, sng M chy qua mt vng hoa cng, lng sng hp v c
nhiu mm lm chm. T Hi Xun tr v h lu ti Din Lc, thung lng sng m
rng. Nhng ph lu quan trng ca sng M nh sng Bi, sng Chu... u nhp vo
dng chnh h lu dng chnh sng M.
Ma phn b khng u v dng a hnh trn lu vc sng M nh hng trc
tip ti phn b dng chy. Pha thng lu v trung lu v tr khut gi i vi gi m,
chu nh hng mnh ca gi Lo gy ra thi tit kh nng, t ma dn n dng chy
sng ngi cng t. Mun dng chy nm ti y ch t khong 10 20l/s/km2. T di
Hi Xun, do ma c tng cng nn dng chy nm y c gia tng r rt, m
un dng chy nm t ti 35l/s/km2 thuc loi tng i nhiu nc trn min Bc. Pha
ty nam Hi Xun, Cm Thch c th t 40l/s/km2 l vng nhiu nc nht lu vc.
Ch nc trn sng M chia thnh hai ma r rt. Ma l bt u t thng 6 v
kt thc vo thng 10. Ma l chm dn t ty bc xung ng nam. L ln nht pha
Ty bc ca lu vc xut hin vo thng 8, phn cn li l thng 9. Ma cn bt u t
thng 11 v kt thc vo thng 5, thng cn nht l thng 3.
Dng chy ln nht trn sng M cng kh c lit. Bin mc nc ln nht nm
trung lu v h lu sng M t t 9 n trn 11m. Thi gian l ln tng i ngn, a
s cc trn l ln l 2 2,5 ngy. Ba thng dng chy ln nht l thng 7, thng 8 v
thng 9 chim ti 54 55% lng dng chy c nm. Trn l lch s h lu sng M
xut hin vo thng 8/1973 v thng lu vo thng 9/1975.
Sng Bi:
Sau sng Chu, sng Bi l ph lu quan trng th hai ca sng M. Sng bt
ngun t vng ni cao hn 400m thuc tnh Ho Bnh, chy theo hng ty bc - ng
nam v nhp vo sng M b tri ti Vnh Lc, cch ca sng M 48km.
Phn ln lu vc sng Bi chy qua vng ng bng hoc thung lng thp, do
cao bnh qun lu vc cng thp, khong 247m; dc bnh qun lu vc nh, khong
12,2%. im ni bt ca a hnh sng Bi l s tip gip gia a hnh vi vi a
hnh i ni phin thch, trong a hnh vi chim khong 20% din tch lu vc.
Lu vc sng Bi gn bin, a hnh cao dn t ng nam ln ty bc, bo v
gi ma ng bc nh hng nhiu ti lu vc, y l mt vng ma nhiu trong lu vc
sng M. Lng ma bnh qun nm trn lu vc sng Bi khong 1900mm. Lng
ma c xu hng gim dn t thng lu v h lu, ph hp vi s gim dn ca cao
a hnh. Trong iu kin lng ma tng i nhiu trn mt nn nham thch t thm
nc to iu kin thun li cho dng chy tp trung. Dng chy l trn lu vc sng
Bi kh c lit. Ma l ko di trong 5 thng, t thng 6 n thng 10, lng nc trong
ma l chim ti 80,4% lng nc c nm. Thng 9 hoc thng 10 c lng dng chy
ln nht trong nm. Ma cn t thng 11 n thng 5 nm sau, chim khong 19,6%
lng dng chy c nm. Dng chy nh nht thng xut hin vo thng 1, thng 2 hng
nm vi mun dng chy nh nht bnh qun thng khong 5l/s/km2.
Sng Chu:
L nhnh ln nht ca sng M, pht nguyn t ty bc Sm Na (Lo) cao
1800m. Sng chy theo hng ty bc - ng nam ti Mng Hinh chuyn thnh hng
ty - ng, chy qua cc huyn Thng Xun, Th Xun, Thiu Ho ri nhp vo sng
M ng ba Ging, cch ca sng M khong 25,5km.
Din tch lu vc ca ton b sng Chu l 7550km2, trong din tch phn nc
chy trn lnh th Vit Nam l 3010km2. Lu vc c dng hnh lng chim nn tng
theo din tch tng i u, trn 90% din tch l rng ni. So vi ton b h thng sng
7
http://nuoc.com.vn
M, lu vc sng Chu c rng dy hn. T Bi Thng tr xung, hai bn sng c v

mt s cng x l: Th Xun, Th Tng, Xun Khnh, Trn Long v.v...
dc lng sng ln nn l tp trung nhanh, lng dng chy ma l ln. Ma l
bt u t thng 7 v kt thc vo thng 11. L tiu mn c th xut hin vo cc thng
u ma h. Lng dng chy ma l chim ti 70 80% lng dng chy c nm, trong
thng 11 l thng c lng dng chy ln nht, chim khong 20 25% lng dng
chy c nm. Mun nh l sng chnh thng lu c th t ti 7000l/s/km2, phn
h du ch c 1000l/s/km2.
Ma cn ko di 7 thng nhng lng dng chy ch chim 20 30% dng chy
ton nm. Cc thng 2, thng 3 v thng 4 l thi k nc kit nht.
Cc nm 1963, 1973, 1975 xut hin cc trn l ln trn lu vc sng M. Nm
1984 xut hin l lch s trn sng Bi.
e. H thng sng C
Lu vc sng C c din tch lu vc 27224km2, trong c 9470km2 thuc lnh
th nc Lo. a hnh lu vc l ni trung bnh, ni thp v i c cao trung bnh
khong 300 400m. Tng chiu di sng chnh l 530km, phn chy trn t Lo l
170km.
T ca Ro, sng C chy theo hng ty bc - ng nam cho n bin ng. Sau
khi chy qua Con Cung, sng C nhn mt nhnh ln gia nhp t b tri l sng Hiu
vi din tch lu vc 5340km2, chiu di 228km v cao bnh qun lu vc 303m. T
Lng tr i, sng C i vo vng ng bng, lng sng m rng v un khc nhiu.
Cch ca sng khong 30km, sng C nhn thm mt nhnh ln na l sng Ngn
Su vi din tch lu vc 4270km2, chiu di 135km, cao bnh qun lu vc 362m.
Sng Ngn Su bt ngun t nh ni Trng Sn. Nc tp trung vo Ro Chan theo
hng Ty ng, ri qut theo theo hng ln ty bc. ng phn lu c nhng nh
cao nh Ro C 2265m. Sau khi nhn nhnh sng Ngn Ph vi din tch lu vc
1058km2 nhp vi sng Ngn Su ri nhp vo sng C, lng nc hng nm t trn
5,5t m3.
Lu vc sng C c vng nhiu nc, ln gp hn ba ln vng t nc. Vng thuc
lu vc sng Ngn Su c lng dng chy 60 90l/s/km2, cn vng thng ngun t
ca Ro ln c lng ma b nn dng chy nm ch t 15 18l/s/km2, vng sng Hiu
c lng dng chy nm t trn 44l/s/km2. L ln trn lu vc xut hin vo thng 9,
thng 10; c bit c nm vo thng 7 hoc thng 8.
L ln thng gy ra do ma bo. Cc trn l ln ngy 3/10/1962, 28/11/1963,
11/10/1964 trn sng C u do cc trn ma bo hoc ma bo kt hp vi khng kh
lnh gy ra. a s cc trn l ln u c thi gian tng i ngn, cng sut bin l
ln. Cc trn l thng c thi gian l ln t 2 2,5 ngy; c bit nh trn l thng
9/1978 l ln nhanh v xung cng nhanh, t 4 6 ngy.
Sng Ngn Su:
Bt ngun t vng ni ng Giao cao 1100m, sng chy theo hng ty bc - ng
nam ti Bi c Sn trn chiu di khong 40km v c tn gi l Ro Chan. T Bi c
Sn ti ca sng, hng chy ca sng Ngn Su ch yu theo hng ty nam ng bc,
nhp vo b phi sng C ti Trng X, cch ca sng C 33,5km.
c im a hnh r nht ca lu vc sng Ngn Su l a hnh ni thp thng
lu, trung lu l mt bn a ln. Cng v vy m y sng dc thng lu, h lu rt
thoi. cao trung bnh ca ton lu vc sng Ngn Su t 362m. Din tch c cao
8
http://nuoc.com.vn
t 1000m tr ln chim 11,47%; 400 600m chim 20% v t 200m tr xung chim
trn 60% din tch ton lu vc. Mng li sng sui trong lu vc sng Ngn Su pht
trin dy, trn ton lu vc t t 0,87 n 0,91km/km2. Vng ni cao ma nhiu, mt
sng sui dy, trn 1km/km2.
Ph hp vi lng ma, sng Ngn Su cng thuc loi nhiu nc nht lu vc
sng C. Tng lng nc nhiu nm ca sng Ngn Su tnh ti ca ra l 6,15km3, ng
vi lu lng bnh qun nhiu nm l 195m3/s v mun dng chy nm l 47,0l/s/km2.
Do lng ma phn b kh ng nht trn lu vc nn dng chy gia cc vng cng t
chnh lch.
Ma l trn lu vc sng Ngn Su thuc loi ngn nht min Bc, mi ti thng 9
mi bt u ma l v thng 11 kt thc. l thi k ma bo v hi t nhit i tc
ng vo khng kh nng m tnh ti trong vng. So vi cc sng pha bc lu vc th l
tiu mn xut hin vo thng 5 kh r rt.
Do nh hng ca gi Lo phc tp ho thi k ma cn. Ma cn bt u
chm, mi ti thng 12 hng nm nhng do nh hng ca gi Lo m thng 7, thng 8
xut hin mt thi k nc cn th nht v thi k th hai xut hin vo thng 4.
Do ma l ngn, thng 5 c l tiu mn m lng nc ma cn c tng
cng, t l lng nc ma l v ma cn t chnh lch.
Nc l sng Ngn Su ln nhanh, xung nhanh v phn ln l l n. Mun
dng chy ln nht u vt qu 2000l/s/km2. Cng sut mc nc ln nht bnh qun
kh ln, khong 50cm/h; bin mc nc ln nht nm vt qu 11m ti trm thu vn
Ho Duyt. Dng chy ln nht trn lu vc xut hin vo thng 9 hoc thng 10. Lng
dng chy thng ny chim khong 24 25% lng dng chy c nm.
Dng chy nh nht trn lu vc sng Ngn Su cng thuc loi phong ph nht
min Bc, dng chy thng bnh qun nh nht t ti 26 32l/s/km2. Dng chy nh
nht phong ph nh vy cng ph hp vi lng dng chy ngm trong sng Ngn Su c
nhiu, chim ti 40% lng dng chy nm.
f. Sng Gianh
Sng Gianh l sng c din tch tp trung nc ln nht trong vng, pha bc tnh
Bnh Tr Thin v mt phn thuc tnh H Tnh. Din tch ton b lu vc sng l
4680km2, chiu di dng chnh l 158km, cao bnh qun lu vc 360m, dc bnh
qun lu vc l 19,2%, mt li sng l 1,04km/km2.
Sng Gianh bt ngun t ni Phu C Bi thuc dy Trng Sn, chy qua Ba Tn,
Thun Loan, Tuyn Ho, Ba n v ra bin ng ca Gianh. Dng chnh sng
Gianh c th phn ra cc on nh sau:
Thng lu sng Gianh t ngun ti Khe Nt, di 70 80km, ni lan ra st b
sng, b phi l cc thnh vi dng ng, nhiu ni sng o thnh cc hang ngm
chn cc ni vi, lng sng nhiu thc ghnh, khong 20km u ngn ngang
trn lng sng. Ti ng Tm, thung lng sng Gianh bt u m rng, mt nc sng
rng khong 100 115m.
Trung lu sng Gianh c th k t Khe Nt n Lc Sn, thung lng m rng,
dc lng sng gim r rt, ch khong 1o/oo; b phi l cc thnh vch vi st b
sng, bn tri sn thoi m rng v pha bc.
H lu t pha di Lc Sn tr xung, dc y sng cn 0,15o/oo, lng sng m
rng, ch rng nht c th ti 1 2km.
9
http://nuoc.com.vn
Nhng ph lu ln u gia nhp vo trung lu v h lu do din tch lu vc c

c im tng rt nhanh khi sng Gianh ra gn ti bin.
Mt li sng trong lu vc dao ng t nh hn 0,60km/km2 n trn
1,5km/km2. Vng ni Phu C Bi v vng ni thuc pha bc lu vc, mt li sng ln
nht t 1 1,5km/km2; vng ni vi, mt li sng rt tha, nh hn 0,6km/km2.
Nc sng Gianh cng thuc vo loi phong ph nht min Bc, iu ph hp
vi lng ma nhiu ca lu vc. Mun dng chy nm bnh qun ton lu vc l
54l/s/km2 nhng phn b khng u. Vng c mun dng chy nm ln nht khong 60
70l/s/km2 phn b thng ngun sng chnh; khong 53l/s/km2 phn b vng trung
du t ng Tm ti Tuyn Ho. Vng c mun dng chy t nht lu vc cng t 40
45l/s/km2 h du.
Sng Gianh c ma l ngn nht min Bc nc ta, thng bt u t thng 9 v
kt thc vo thng 11 hoc thng 12 v chim khong 60 75% lng dng chy c nm.
Ma cn bt u t thng 12 hoc thng 1 v ko di ti thng 8, chim khong 25 40%
lng dng chy c nm. on trung lu pha b tri ma l ko di hn, khong thng
12 mi chm dt.
Lu lng ln nht trong lu vc thng xut hin vo thng 9 hoc thng 10 hng
nm. T ng Tm tr ln xut hin vo thng 9, trung v h lu xut hin vo thng 10.
Lu lng ln nht quan trc c ti trm ng Tm trn dng chnh l 6560m3/s,
tng ng vi mun dng chy ln nht l 5700l/s/km2. Do b nh hng trc tip ca
ma bo v cc nhiu ng khc cng vi sng sui ngn v dc nn l trong vng c
tnh cht l ni r rt, nc l tp trung nhanh chng. i vi nhng sng c din tch
xp x 1000km2 th mt trn l thng duy tr t 2 5 ngy v t 1 3 ngy i vi sng
sui c din tch nh hn.
Bin mc nc rt ln, t 15 20m ti thng v trung lu sng chnh, t 5
10m ti h lu sng chnh v cc ph lu khc. ng qu trnh mc nc v lu lng
trong nm dao ng rt ln, c nhiu ngy trong ma l m lu lng nc trong sng
cng xung di mc trung bnh nm.
Thi gian xut hin lu lng nh nht cng ht sc phc tp, thng du xut
hin sm vo thng 3 hoc thng 4, vng trung lu v pha bc lu vc thng vo thng
6, thng 7, c nm xut hin vo thng 8.
g. Sng Kin Giang
Sng Kin Giang nm pha nam ca tnh Qung Bnh. Sng chnh c chiu di
khong 96km, din tch ton b lu vc l 2650km2, cao bnh qun lu vc l 234m,
dc bnh qun lu vc l 20,1%, mt li sng 0,84km/km2.
Hnh thi a mo trong lu vc ch yu l i ni thp. Vng ni pha ty ng
Hi, U B, Ba Rn v cc dy ni pha nam ca lu vc c sn dc ln hn c, khong
17 20o, pha ty L Thu l dy khi ni vi Khe Ngang vi cao cc nh t 800
1250m chim khong 10% din tch ton lu vc. ng bng hnh thnh do bo mn
tch t ca sng v bin, nhng cn ct v n ct cao nht l 30m ln su vo t lin
lm cho ng bng b thu hp li.
Dng chnh sng Kin Giang c th phn ra cc on nh sau:
Thng lu sng Kin Giang t cao khong 800m, chy mt on di khong
10 15km xung cao 30 40m do y sng rt dc, hng nc chy t ty nam
ln ng bc.
10
http://nuoc.com.vn
Trung lu sng Kin Giang l on tip theo, di khong 15 20km, thung lng
sng m rng, dc lng sng gim xung cn 1o/oo, sng vn chy tip theo hng ty
nam - ng bc.
H lu sng chy theo hng ng nam - ty bc, lng sng m rng t ngt,
dc y sng rt nh.
Mt li sng phn b u trong lu vc, tr vng vi thuc sng i Giang
c mt sng sui nh hn 0,5km/km2, cc vng cn li mt li sng u xp x
1km/km2.
Ph hp vi lng ma nhiu, sng Kin Giang cng thuc vo loi nhiu nc
nht min Bc. Mun dng chy bnh qun nm trong lu vc thay i t 60 70
l/s/km2. Mun dng chy nm c xu th tng dn t ng sang ty, ln nht l vng
ni ng Chu pha nam, U B pha bc. Mun dng chy nh nht trong lu vc l
vng vi Ln M - Bn Trim v vng i Ph Lc - Ph K.
Tng lng nc c tnh n ca Nht L khong 4,76km3. Dng chy trong nm
c mt ma l v mt ma cn r rt. Ma l bt u t thng 9 v kt thc vo thng 12,
chim khong 70 80% lng dng chy c nm. Ma cn thng bt u t thng 1 v
kt thc vo thng 8. Dng chy nh nht thng xut hin vo thng 3 pha bc v pha
ty lu vc, vo thng 7 pha ng v pha nam lu vc. Bin mc nc nm dc
theo sng chnh thay i t 3 10m.
Thi k xut hin lu lng ln nht trong nm thng vo cc thng 9, thng 10
v thng 11, trong thng 9 v thng 10 l thng xuyn hn c. Ngoi ra, trong trng
hp c bit do c nhiu ng a phng th c ni xut hin sm hoc mun hn. M
un nh l cng thuc vo loi ln nht min Bc nc ta: theo s liu o c
khong 6600l/s/km2 xut hin ngy 23/9/1968 ti trm thu vn Mng trn sng Kin
Giang c din tch tp trung nc l 310km2 v 5580l/s/km2 xut hin ngy 2/10/1960 ti
trm thu vn Tm Lu trn sng i Giang c din tch tp trung nc l 1130km2. Qua
c th thy rng mun dng chy ln nht cn c kh nng ln hn na, nht l lu
vc c din tch tp trung nc nh vng ni pha ty v ty bc lu vc.
Lu lng ln nht qua cc nm c th chnh lch gp ti 3 4 ln, chng t s
dao ng ca n tng i ln.
Lu lng nh nht xut hin tng i ng u trong lu vc, thng vo thng
7 hoc thng 8. C bit cng c nm o c lu lng nh nht xut hin sm vo thng
5, thng 6 i vi sng i Giang v vo thng 9 i vi dng chnh sng Kin Giang.
Do a hnh vng h du thp, dc nh, c nhiu m ph nn nh hng thu
triu rt mnh. Ranh gii nh hng triu ln trn th trn L Thu ti 8km v nc chua
mn uy hip nghim trng vng ng bng.
h. Sng Qung Tr
Sng Qung Tr bt ngun t vng ni cao thuc huyn A Li, tnh Tha Thin
Hu, c cao ngun sng l 700m v ra bin ng qua ca Vit. Chiu di dng
chnh l 156km vi din tch lu vc l 2660km2.
Ma l trn lu vc sng Qung Tr bt u t thng 9 v kt thc vo thng 12,
lng dng chy ma l chim 65 75% lng dng chy nm. Ma cn bt u t
thng 8 v kt thc vo thng 1 nm sau.
11
http://nuoc.com.vn
i. Sng Hng
Sng Hng bt ngun t vng ni pha Bc ca dy Hi Vn, c cao ngun
sng l 900m v ra bin ng ca Tng. Chiu di dng chnh l 104km vi din
tch lu vc l 2830km2.
Sng B l ph lu cp I ca sng Hng, vo b tri sng Hng h lu
thnh ph Hu khong 4km, cch ca bin Thun An khong 9km. Sng bt ngun t
khu vc o B Lch ( bin gii Vit Nam - Lo, thuc a phn huyn A Li, tnh
Tha Thin - Hu), chy theo hng Bc - Nam qua cc vng ni cao ri chuyn theo
hng ty bc ng nam ti ca ra. Sng B c chiu di dng chnh l 94km vi din
tch lu vc l 938km2.
Do a hnh ni cao gn bin, di ng bng nh hp nn dc lng sng ln.
Sng c dng hnh nan qut nn l tp trung nhanh trn cc nhnh sng, khi xung ti
ca sng gp thu triu mnh nn rt chm, gy ngp lt ko di.
Ma l thng bt u chm hn so vi cc vng pha Bc, bt u t thng 9 v
kt thc vo thng 12. L ln trong khu vc xy ra vo cc nm 1975, 1983, 1984, 1995,
1996, 1999, 2004.
j. H thng sng Thu Bn.
H thng sng Thu Bn nm cc bc min Nam, thuc khu vc a l t nhin
Kon Tum Nam Ngha, gm cc sng chnh: Thu Bn, sng Ci, sng Bung.
Dng chnh sng Thu Bn bt ngun t vng ni Ngc Linh. Hng chy ca
on thng lu v trung lu theo hng gn nam bc, on h lu theo hng ty ng chy ra bin Hi An. Chiu di dng chnh l 205km vi din tch lu vc l
10350km2.
Trc khi chy ra bin, dng chnh ca h thng sng Thu Bn nhn sng V Gia
do sng Ci v sng Bung hp thnh. H lu sng Thu Bn li sng pht trin chng
cht vi nhiu phn lu thot nc ra bin nh sng Ngang, Vnh in, sng Tnh Yn
vo vnh Nng qua sng Hn, sng Trng vo vnh An Ho. Hin tng bi
lp, xi l dng sng vng h lu rt phc tp, l mt vn nghim trng i vi sn
xut v i sng.
Ma l bt u t thng 9 v kt thc vo thng12. Lng dng chy ma l chim
khong 65% lng dng chy c nm, trong lng dng chy ln nht xut hin vo
thng 10 hay thng 11 chim khong 25 35% lng dng chy c nm. T l lu lng
thng nh nht v thng ln nht c th t ti trn 700 ln. Trong vng 20 nm tr li
y xy ra 15 16 trn l ln, trong trn l thng 11 nm 1964 l ln hn c.
Ma cn thng bt u t thng 1 v ko di ti thng 9. Lng dng chy ma
cn chim khong 35% lng dng chy c nm. Thi k kit nht vo thng 4 v thng
chim khong 2% lng dng chy c nm, mun dng chy ma cn thay i t 18
41l/s/km2 thuc vo loi ln so vi ton quc.
k. H thng sng Ba ( Rng)
H thng sng Ba (cn c tn l Rng) l h thng sng ln th 6 trong cc h
thng sng ca c nc.
Dng chnh sng Ba bt ngun t vng ni Ngc R cao 1519m, chy theo hng
bc nam. T Cheo Reo sng chy theo hng bc nam, n ng ba C Ni theo hng
ty - ng v ra bin qua ca a it (Tuy Ho). Chiu di dng chnh l 388km vi
din tch lu vc l 13900km2.
12
http://nuoc.com.vn
H thng sng Ba c lng nc sng t nht so vi cc h thng sng min

Nam. Vng nhiu nc nht l lu vc sng Hinh, m un dng chy nm t 50l/s.km2
Lng dng chy nm ca sng Ba khng nhng t, phn b khng u theo
khng gian m cn phn b khng u trong nm. Do v tr c bit ca sng Ba nm
ranh gii gia bc Trung B v cc nam Trung B c din tch c ty v ng Trng
Sn, hnh dng lu vc di v hp nn dn n nc l sng Ba thng khng xy ra ng
b trn ton h thng.
Ma l trn sng Ba bt u mun hn Ty Nguyn nhng li sm hn pha ng
Trng Sn n 1 thng. Vng thng lu v trung lu, ma l ch c 4 thng, t thng 8
n thng 11. Vng h lu ma l ko di t thng 9 n thng 12. Nc l sng Ba tht
s nguy him i vi vng trung lu v h lu khi c ma ln xy ra ng b trn ton h
thng. Trong nhng nm gn y, trn l kp hnh thnh vo thng 11/1981 gy ra l
c bit ln ti h lu, gy thit hi rt ln v ngi v ca cho tnh Ph Yn.
Ma cn trn h thng sng Ba l t thng 12 n thng 7 thng v trung lu, t
thng 1 n thng 8 h lu. Thng cn nht xut hin khng ng b trn h thng,
pha ng Trng Sn thng cn nht vo thng 4, pha ty Trng Sn vo thng 8.
l. Sng Srpc
Sng Srpc l sng nhnh cp I ca sng M Kng. Sng Srpc bao gm nhiu
nhnh sng ln nh: S San, IaHLeo, IaLp, Iarng...
Sng Srpc bt ngun t pha nam nh Ngc Linh. thng lu, cc sng nhnh
chy qua cc vng gnai v granit, tnh thm nc km; lng sng c nhiu thc ghnh,
trong thc YaLy l ln nht, cao ti 40m. Chiu di dng chnh l 315km vi din tch
lu vc l 30100km2.
Nc sng phn b khng u trong nm v chia ra lm 2 ma: ma l v ma
cn. Nhn chung, ma l xut hin sau ma ma khong 2 3 thng v trong nhng thng
u ma ma tn tht dng chy kh ln, ma thng nh. Ma l trn sng S San v
sng KrngKn bt u t thng 7 v kt thc vo thng 11. Trn sng Srpc bt u t
thng 9 v kt thc vo thng 12. Lng dng chy ma l chim khong 65 75%
lng dng chy nm vi mun 40 70l/s/km2 thuc loi nh so vi cc sng sui
nc ta. Ba thng lin tc c lng dng chy ln nht thng xut hin vo cc thng 8
thng 10, lng dng chy ca ba thng ny chim khong 50 60% lng dng chy
nm. Thng 9 hoc thng 10 l thng c lng nc ln nht so vi cc thng khc trong
nm, lng nc ca thng ny chim khong 15 25% lng nc ton nm. Thng
ngun sng S San v pha ty nam cao nguyn PLeiKu l nhng ni c ngun nc di
do nht, thng ngun sng KrngBuk l ni c ngun nc ngho nht.
Ma cn ko di ti 7 thng, t thng 12 n thng 6 nm sau nhng lng nc
ma cn rt nh, ch chim 25 35% lng nc ca c nm. Cc thng 2 n thng 4 l
nhng thng c lng nc nh nht, lng nc ca ba thng ny ch chim c 10%
lng nc c nm, trong lng nc ca thng 4 thng nh nht, chim 1 2%
dng chy nm. Nn khai thc, cht ph rng ba bi trong nhng nm va qua ang gy
nn tnh trng t b xi mn, ph ca t gim v ngun nc ca sng sui trong
ma cn c nguy c b cn kit.
L ln trn cc sng Ty Nguyn thng do gi ma ty nam hay bo, p thp
nhit i kt hp vi khng kh lnh, di hi t nhit i gy nn. ma ln vi cng sut
tp trung trong thi gian ngn thng gy ra ngp lt, nh cc trn l lt thng 10/1993,
thng 11/2000 k Lk. c bit trn cc sng sui nh cng thng xy ra l qut,
gy nn thit hi v ngi v ca ci.
13
http://nuoc.com.vn
Trn lu vc sng Srpc xy dng nhiu h cha nh Yaly, Krng Bc, Ia

Kao
m. H thng sng ng Nai:
H thng sng ng Nai bao gm dng chnh ng Nai v cc nhnh sng chnh
nh sng La Ng b tri, cc sng B, Si Gn v Vm C b phi dng chnh. Din
tch lu vc 44100km2, trong c 37400km2 nm trn lnh th nc ta v 6700km2 nm
trn lnh th Campuchia.
Sng Si Gn c din tch lu vc l 5560km2 vi chiu di dng chnh l 256km.
Sng Vm C c din tch lu vc l 12800km2 vi chiu di dng chnh l 215km.
Ch nc sng ca sng Si Gn v sng Vm C chia lm hai ma trong nm:
ma l v ma cn. Ma l bt u t thng 7 v kt thc vo thng 11, lng dng chy
ma l chim ti 80 90% lng dng chy nm. Ba thng c lng dng chy ln nht
xut hin vo cc thng 8 n thng 10, trong thng 9 hoc thng 10 l thng c lng
dng chy ln nht, chim 20 25% dng chy nm.
Ma cn t thng 12 n thng 6 nm sau. Ba thng c lng dng chy nh nht
xy ra vo cc thng 2 4 hoc 3 5, lng dng chy ca 3 thng ny chim 2 5%
lng dng chy nm.
vng h lu ca h thng sng, ch nc sng cn chu s nh hng ca
triu, c bit l trong ma cn. S dao ng ca mc nc sng mang tnh cht bn nht
triu khng u. Vo ma kit, triu bin ng nh hng n Du Ting trn sng Si
Gn v n tn bin gii Vit Nam Campuchia trn sng Vm C.
L trn sng ng Nai cng kh ln. M un lu lng nh l quan trc c
khong 0,2 0,3m3/s.km2 h lu dng chnh sng ng Nai v cc sng nhnh, tng
ln 0,4 0,6m3/s.km2 trung v thng lu cc sng. Trn l thng 10/1952 l trn l
lch s sng ng Nai, lu lng l ln nht theo s liu iu tra ti trm Bin Ho t
ti 12500m3/s. Trn cc sng va v nh thng xut hin l qut mi khi c ma vi
cng ln.
Trn h thng sng ng Nai xy dng nhiu h cha loi nh v mt s h
cha, nh my thu in loi va. ng k nht l cc h cha Tr An trn sng ng
Nai , h Thc M trn sng B, h Du Ting trn sng Si Gn v h cha a Nhim,
Hm Thun - a Mi trn sng La Ng
n. H thng sng M Kng.
Sng Mkng bt ngun t vng ni Himalaya, chy qua 6 nc: Trung Quc,
Min in, Thi Lan, Lo, Campuchia v Vit Nam, din tch lu vc l 795.000km2
(trong khi din tch ca lu vc sng Hng ch l 155.000km2), di hn 4200km. Sng
Mkng khng nhng l sng ln nht nc ta v ng Nam m cn l mt trong
nhng sng ln trn th gii, ng th 25 v din tch lu vc v th 10 v tng lng
nc nm. Cu Long l tn gi phn h lu sng Mkng chy qua a phn Nam B ca
Vit Nam, din tch t nhin khong 36200km2 vi chiu di dng chy chnh qua ng
bng Nam b l 230km.
a hnh chu th ni chung l bng phng v thp. Hai vng thp nht ng
bng sng Cu Long l ng Thp Mi v T gic Long Xuyn.
Mng li sng ngi, knh rch ng bng chu th kh dy. Ngoi hai con sng
ln l sng Tin v sng Hu cn c mt s sng t nhin tng i ln nh cc sng:
Ci ln, ng c, By Hp, Ca ln, Ghnh Ho v.v H thng knh rch dy c ni
lin cc sng vi nhau c tng chiu di ln ti 4900km.
14
http://nuoc.com.vn
Ch nc sng ng bng chu th cng chia ra lm hai ma nc r rt: ma

l v ma cn. Do iu tit ca Bin H nn ma l ng bng chu th xut hin
mun hn so vi trung v thng lu. Ma l thng ko di 5 n 6 thng, t thng 7
n thng 11, 12. L ln xung t t v hng nm nh l thng xut hin vo thng 9
hoc thng 10. Lng dng chy ma l chim ti 75 85% lng dng chy nm.
Ma cn ko di 6 n 7 thng nhng lng nc sng ma cn ch chim c 15
25% lng nc ca c nm. Cc thng 2, 3, 4 hoc thng 3, 4, 5 l nhng thng c lng
nc nh nht, trong thng 3 hoc thng 4 nc sng cn nht.
Ch nc sng ngi, knh rch trong ma cn ng bng sng Cu Long rt
phc tp do chu nh hng ca triu bin ng v triu vnh Thi Lan. Triu bin ng
l loi bn nht triu khng u, cn triu vnh Thi Lan l loi nht triu khng u. Ni
chung triu bin ng chim u th so vi triu vnh Thi Lan. Triu xm nhp su vo
sng ngi, knh rch v s dao ng ca mc nc th hin s dao ng ca triu, c
bit l vng ca sng vo thi k ma cn.
Trong 50 nm qua, c bnh qun 2 nm th c 1 nm l ln vt bo ng cp 3
(vi mc nc 4,2m ti Tn Chu). Nhiu thi k l ln xy ra lin tc 3 4 nm lin
nh cc nm 1937-1940; 1946-1949; v 1994-1996. Cc nm l ln xy ra gn y l
nm 1961, 1978, 1996, 2000.
1.1.3. Tnh hnh l lt ca cc sng

a. Tnh hnh l ca cc sng
Ma to, l ln l nguyn nhn ca ngp lt sng ngi. nc ta hu nh nm no
cng b l lt, nm th vng ny, nm th vng khc, c nm nh nm 1978 lt ng
xy ra gn khp cc vng c nc gy ra thit hi cc k to ln.
Trong mt ma l, mt trn l, mt ni xc nh, a hnh khng lm cho l thay
i. a hnh ni chung t bin i v bin i chm. a hnh c ngha ch lm cho
ch l khc nhau cc vng a hnh khc nhau. Cn hot ng kinh t ca con ngi
tc ng n dng chy l l ni n nh hng ca cnh quan lu vc n dng chy l
nh lu vc t nhin v lu vc b cy xi, rng b ph, ngn lng dn hoc thu hp lng
dn v.v
L ca cc sng min ni v khu vc ng bng mang tnh cht khc nhau.
min ni c l qut, l ng. vng ng bng v vng ca sng din bin l phc tp
hn do nh hng kt hp ca l ngun v thu triu nn thng gy ngp lt ko di.
Trn cc khu vc, cc sng, ma l hng nm thng khng c nh m xut hin sm,
mun v di, ngn khc nhau. xc nh v ch dng chy, ngi ta thng ly theo
gi tr trung bnh. Bc B, t Thanh Ho tr ra, ma l thng t thng 6 (7) n thng
9 (10). Ring lu vc sng C l vng chuyn tip, ma l c th t thng 6 n thng 10
chuyn sang t thng 8 n thng 11. Phn cn li ca pha ng Trng Sn, t di
sng C, ma l chnh ngn, thng t thng 9 (10) n thng 11 (12). Pha ty Trng
Sn Ty Nguyn, Nam B, ma l thng t thng 7 (8) n thng 11 (12).
Trong tng vng nh, do nh hng ca a hnh, s phn b ma l c th x dch
cht t so vi nt chung ni trn. bc B, phn ln h lu sng Hng ma l ko di t
thng 6 n thng 10. Trn Ty Nguyn, cng xung pha Nam ma l kt thc cng
mun hn. Nam B, pha Ty c ma l kt thc chm hn so vi pha ng.
Trn cc sng nc ta, ni c ma l ngn nht l 3 thng, cn thng l 4 5
thng. Trong ma l thng c 3 thng lng nc tri hn. Ba thng l ln nht phn b
theo khng gian tng ng vi phn b ca ma l. Bc B, t Thanh Ho tr ra,
15
http://nuoc.com.vn
thng l cc thng 6 (7) n thng 8 (9); lu vc sng C t thng 8 n thng 10.

Vng ng Trng Sn, 3 thng l ln nht t thng 9 n thng 11; pha Ty Trng
Sn 3 thng l ln nht l cc thng 8 (9) n thng 10 (11). S tp trung ca l cho thy
mc c lit ca l, l nhng thng l ln nht, nhng trn l ln nht. Thng l ln
nht thng ri vo gia 3 thng l ln nht. Bc B thng l ln nht thng l thng
8, lu vc sng C l thng 9, pha ng Trng Sn thng l thng 10, c khi vo
thng 11, thng 12; cn pha Ty Trng Sn thng l thng 10, c khi l thng 11.
Cc trn l ln hng nm trn cc sng ln thng xut hin vo thng l ln. Ph
thuc vo tnh cht ma, tp trung nc v tn tht ma trn lu vc, nh l ca cc sng
khc nhau c dng khc nhau. Trn cc sng nh, thi gian tp trung nc thng nh
hn thi gian ma v tn tht kh ng nht nn qu trnh l ph thuc vo dng phn b
ma, c nhiu nh hnh rng ca. Cn trn lu vc ln, do ma ri khng u trn lu
vc, thi gian tp trung nc ln hn thi gian ma, tn tht trn lu vc khng ng u,
qu trnh l thng l qu trnh mt nh kp
b. Mt s trn l ln trn cc sng
Mt s trn l lt xy ra gn y gy thit hi nghim trng n dn sinh v nn
kinh t c th k n l:
Trn cc lu vc sng t Nng n Qung Ngi th vo thng 11/1964, hai cn
bo Joan v Iris lin tip b vo t lin gy nn trn lt lch s trong khu vc. Lu
lng ln nht ti Hi Khch trn sng Vu Gia khong 27000m3/s v ti Nng Sn trn
sng Thu Bn khong 18200m3/s. Trn l ny tng ng vi trn l mi xy ra gn y
trong khu vc vo nm 1999.
Trn l nm 1971 ca sng Hng l mt trong nhng trn l kh qun trong i
sng ca nhn dn ng bng Bc B. Ma ln nhiu t ko di trn hu ht cc lu vc
sng trong 3 thng, t thng 7 n thng 9, lng ma ph bin t 1000 1600mm.
Ring trong hai thng 7 v 8 lng ma ln ti 800 1400mm, vt trung bnh nhiu
nm cng thi k ti 200 600mm. L c bit ln xy ra, nc sng ln cao, ti H
Ni ln trn 13m, vt mc nc l trung bnh n 4 5m. L gy ra v ti mt s
ni. Trn l ln xy ra trong khi thu triu vng ca sng trn trung bnh nn l
thot chm lm cho ngp lt thm nng.
Nm 1978 c nhiu bo nh hng ti Vit Nam, ma l xy ra trn khp t nc
do c nhiu trn ma ko di trn din rng. Trong thng 9 nm 1978, l trn sng
Hng, sng C, sng M, sng Yn, sng Hong Long v.v ln rt cao, t n mc l
him thy. Trong thng 10 nm 1978, l trn sng Cu, sng Cng, sng Ph y, sng
C L cng ln rt cao, t mc nc l lch s. Nm 1978 cng l nm lt ln ng
bng sng Cu Long, trn lt ny xy ra trong thi k triu cng nn thi gian ngp lt
ko di.
Trn l in hnh min Trung l trn l trn sng C vo cui thng 9/1978 do
nhiu cn bo lin tip b vo Bc Trung B, ch trong 12 ngy c 3 cn bo b
vo pha nam Ngh Tnh. Va c bo, va c khng kh lnh trn v nn ma rt to trt
xung lu vc sng C. Ma ln ko di gy ra trn l c bit ln him thy, vt
trn l ln nht nm 1954. Mc nc cao nht ti Nam n cao hn so vi mc nc cao
nht nm 1954 l 86cm. L ph hng h thng sng C hu ngn gy ra ngp lt
nghim trng.
Cc nm 1973, 1980, 1983 c nhiu bo v p thp nhit i b vo Vit Nam
(8 11 cn/nm) km theo ma ln ko di gy ra l ln trn nhiu sng lm ngp
ng nng n.
16
http://nuoc.com.vn
Nm 1984 c nhiu cn bo v p thp nhit i (9 cn) b vo t lin nn c

nhng t ma ln ko di. Trn sng L c l rt ln (8/1984), mc nc nh l ti
Tuyn Quang lm cho th x ngp ti 2 3m nc. sng Gianh (Qung Bnh) xy ra
trn l lch s (11/1984) lm cho giao thng tc nghn. c bit trn sng Hong Long v
sng Bi xy ra l lch s do t ma ko di trong 3 ngy (9 10/11/1984) lm
ngp nhiu din tch la. H Ni, lng ma ca t ma cc ngy 9 10/11/1984 t
khong 300 600mm lm ngp khong 47000ha hoa mu, nhiu ng ph ni thnh
ngp n 0,5 1,0m.
Trn sng Cu Long xy ra trn lt ln, l ln nhanh v t n nh vo cui
thng 10/1984. Trn l ny v cao mc nc sng tng ng trn l thng 10/1978.
Nm 1985 cng l mt nm c nhiu bo v p thp nhit i b v nh hng
n t lin (9 cn). Do nh hng ca bo, ng bng v trung du Bc B xy ra
nhng trn ma rt ln, t ma vo nhng ngy 10 13/9/1985 t ph bin 400
600mm.
Nm 1986, l ln xut hin trn sng K Cng gy ngp th x Lng Sn t 2
3m. L ln lm tri dm cu K La ang thi cng.
Nm 1990, l qut xy ra vo ngy 27/6 Mng Lay lm cht 82 ngi. Ngy
27/7/1991 l qut Sn La lm 21 ngi cht.
Trn l thng 11, thng 12 nm 1999 gy ra thit hi ln v ngi v ca cho
khu vc min Trung. L gy ra tnh trng ngp lt, lm giao thng b tc nghn trong
thi gian di. Mc nc l ln nht trn cc trin sng thuc khu vc vt hoc xp x
bng mc nc l lch s (xem bng 1-1)
Trn l nm 2000 ng bng sng Cu Long (BSCL) l trn l lch s xy ra
trong thi gian gn y. Qua nhng s liu iu tra, kho st v thu thp c c th nh
gi v c im ca trn l nm 2000 BSCL nh sau:
- L lt v sm (t thng 7) v v ng bng nhanh gy ra tnh trng ngp lt
nghim trng hn. Do c nhng thay i ca c s h tng (cc tuyn giao thng, h
thng b knh, b bao, cc knh rch, cng trnh kim sot l...) nn nc l buc phi
truyn t ny sang khc, t vng cao xung vng thp gy nn thi gian ngp lt ko
di. Chnh lch mc nc gia cc , cc vng l kh ln, c ni ti 50 100 cm;
- Tng lng l 90 ngy l 367 t m3, ln nht trong vng 75 nm qua;
- Tn sut xut hin mc nc nh l trn sng chnh v ni ng rt khc nhau,
dao ng t 2 5%; ti khu vc T gic Long Xuyn do c cc cng trnh thot l nn
tn sut xut hin mc nc nh l khong 10%, c bit ti Rch Gi c tn sut khong
40%;
So snh mc nc nh l cc nm l ln ti mt s trm thu vn chnh trong khu
vc BSCL c trnh by trong bng 1 2.
Ngoi ra, cc trn bo thng lm cho nc cc ca sng dng cao. Thng
9/1980 trong cn bo s 6 nc dng Lch Sung, Hong Tn (cch bin 25km) n 2,1
2,9m; thng 8/1968 nc dng cao 2,5m sng Tr L; thng 8/1963 nc dng Ca
ng ti 1,8m; thng 9/1964 Ca Tng ti 1,68m; thng 9/1955 Kin An nc dng ti
3m.
17
http://nuoc.com.vn
Bng 1-1
Cao nh l nm 1999 ti mt s trm thu vn chnh khu vc min Trung
Cao nh l H (m)
Trm thu vn
ng H
(sng Hiu)
Thch Hn
(sng Thch Hn)
Ph c
H lch s
H 1999
(nm xut hin )
3,81
4,56 (1983)
7,29
7,11 (1983)
5,18
4,89 (1983)
Ghi ch
(sng B)
Hu (Kim Long)
(sng Hng)
Cu Lu
(sng Thu Bn)
Chu
5,94
4,89 (1983)
Theo s liu iu tra th nh l nm 1999 cao hn

nh l nm 1953 t 0,50,7m; cao hn nh l nm
1975 l 1,22m. Trn l nm 1999 c th coi nh tng
ng vi cc trn l xy ra vo nm 1844 v nm
1904.
5,23
5,09 (1998)
L nm 1999 thp hn l lch s nm 1964 l 0,25m
9,04
8,80 (1987)
L nm 1999 thp hn l lch s nm 1964 l 0,54m.

L ln nht trong chui quan trc l vo nm 1987
8,36
7,97 (1986)
L nm 1999 trn sng Tr Khc cao hn l lch s

nm 1964 l 0,35m
5,99
5,75 (1987)
L nm 1999 trn sng V cao hn l lch s nm

1964 l 0,23m nhng thp hn l lch s nm 1924 l
0,13m
(sng Tr Bng)
Tr Khc
(sng Tr Khc)
Sng V
(sng V)
Bng 1-2
Cao nh l ti mt s trm thu vn chnh khu vc ng bng sng Cu Long
TT
1
2
3
4
5
6
7
8
Trm
Tn Chu
Mc Ho
Chu c
G Du H
Cn Th
Long Xuyn
Cao Lnh
Rch Gi
Cao nh l (m)
Ghi
1961
1978
1996
2000
5,12
2,65
4,90
4,78
2,32
4,46
1,44
1,66
2,65
2,67
1,08
4,87
2,79
4,54
1,53
1,73
2,43
2,24
0,98
5,06
3,27
4,94
1,79
1,79
2,63
2,48
0,87
1,69
2,60
0,97
ch
18
http://nuoc.com.vn
1.2. Tn sut l tnh ton

Khi xy dng cng trnh, phng chng l, ngi ta cn bit ln ca l c th
xy ra. Mun trnh c tc hi do l, cng trnh phi cao, vng khng b ngp,
b ph hoi. L c th xy ra i vi cng trnh l l c quy nh theo tm quan trng,
mc u t cn thit. T tm quan trng , ln ca l tnh ton c quy theo tn sut
xut hin. Tn sut ny ng vi cc tiu ca chi ph c th trong vic xy dng, khai thc
v bo v cng trnh, c xc nh bng phng trnh quan h gia cc ph tn v tn
sut hoc bng biu quan h gia hai i lng .
Trong thc t vic xc nh cc i lng lin quan l rt phc tp nn ngi ta
quy nh tn sut l tnh ton theo cc cp cng trnh.
Vit Nam, tn sut l tnh ton i vi cng trnh cu ng c quy nh trong
cc quy trnh, quy phm, tiu chun thit k (22 TCN 18 79, TCVN 40541998, TCVN
5729 1997, 22 TCN 272 01, 22 TCN 273 01, Quy phm thit k k thut ng
st). Vic xc nh tn sut l tnh ton tu thuc vo quy trnh, tiu chun p dng.
Tn sut l thit k i vi ng t trong cc quy trnh, tiu chun thit k
hin hnh quy nh trong bng 1-3.
Bng 1 - 3
Tiu chun thit k cu 22 TCN 272-01 v
Tiu chun thit k ng t 22 TCN 273-01
Cp ng
Loi
ng cao tc,
II v III
IV
ng cp I
Nn ng
Nh i vi cu nh v cng
Cu ln v cu trung
1: 100
1: 100
1: 50
Cu nh v cng
1: 100
1: 50
1: 25
Rnh
1: 25
1: 25
1: 25
Ghi ch:
1. i vi cc cu c khu Lc10m v cc kt cu vnh cu th tn sut l tnh ton ly
bng 1:100, v khng ph thuc vo cp ng.
2. i vi ng nng cp ci to nu c kh khn ln v k thut hoc pht sinh khi
lng ln th cho php h tiu chun v tn sut l tnh ton nu c s ng ca c quan c
thm quyn.
3. i vi cc cu ln, m bo m, tr khng b xi, cn phi tnh ton kim tra xi
trn c s l 500 nm (tr khi ch u t a ra tiu ch khc).
ng t cao tc Yu cu thit k TCVN 5729-1997

Tn sut tnh ton mc nc l cho nn ng v cng trnh thot nc l 1%.
ng t - Yu cu thit k TCVN 4054-1998:
- Tn sut l tnh ton i vi nn ng:
Vtt80km/h tn sut l 2%
19
http://nuoc.com.vn
Vtt60km/h tn sut l 4%
Khi Vtt t 20km/h n 40km/h xt tng trng hp c th, thng thng tn sut l
4% v c lun chng kinh t k thut.
- Tn sut tnh ton thu vn cho cc cng trnh trn ng:
Cu nh v cng: nh quy nh i vi nn ng.
Cu trung v cu ln l 1%
Cc cu ln c th c cc quy nh c bit.
Tn sut l thit k i vi ng st trong cc quy trnh, tiu chun thit k
hin hnh c quy nh nh sau:
Quy phm thit k k thut ng st kh 1000mm
Cao vai ng
Cao vai ng ca ng p dn vo cu ln, cu trung v cao nh vt kin
trc iu chnh dng nc cao hn mt nc vng b nc ngp phi xc nh theo mc
nc l tnh ton. Mc nc tnh ton ng ch yu theo lu lng nc l tn sut
1%, ng th yu theo tn sut 2%, mt khc mc nc tnh ton dng thit k cn
xt n mc nc quan trc cao nht (k c mc nc l lch s cao nht iu tra c
mt cch tin cy).
Cao vai ng ti thiu phi cao hn mc nc k trn cng vi chiu cao sng
v v chiu cao nc dnh l 0,5m; cao mt nh cc kin trc iu chnh dng nc
phi cao hn 0,25m.
Cao vai ng ca ng p gn cu nh v cng trn ng st ch yu tnh
theo lu lng nc l tn sut 1%, trn ng th yu tnh theo tn sut 2%. Cao vai
ng phi cao hn mc nc tnh theo lu lng ni trn ti thiu l 0,50m v phi xt
ti cao nc dnh.
Cao vai ng phi cao hn mc nc ngm cao nht hoc cao hn mc nc
tch t lu (qu 20 ngy) trn mt t. Mc nng cao phi xc nh theo chiu cao
nc mao dn trong t c th dng ln.
Cu v cng:
Cu v cng u phi thit k theo lu lng tnh ton v mc nc tnh ton. Tn
sut lu lng tnh ton v mc nc tnh ton tng ng ca cu trn ng st ch yu
l 1:100, ca cu trn ng st th yu l 1:50, ng thi c xt n mc nc cao nht
iu tra c.
Cu c bit ln, cu ln k thut phc tp v tu sa kh khn, ngoi vic thit k
theo lu lng, mc nc tnh ton ra cn phi kim ton vi lu lng v mc nc tn
sut 1:300 i vi ng ch yu v tn sut 1:100 i vi ng th yu, lm sao cho
khi cng trnh kin trc gp phi nc l tn sut ny vn c th bo m c an ton.
1.3. Mt s lu trong cng tc tnh ton thu vn cu ng

Qua thc tin, ngi ta i n nhn thc rng, khng th khng ch hon ton l
lt, nhng c th khng ch thit hi ca n bng nhng bin php khc nhau nhm lm
cho l lt khi xy ra khng a n thit hi hoc t nht cng hn ch c thit hi .
Vn c bn ca vic phng chng l lt l la chn c nhng phng n an ton, t
nguy him hn. Ch c th thc hin c ng n s la chn nu cc phng n
20
http://nuoc.com.vn
xut da trn c s s hiu bit y v nguyn nhn gy l v cc nguy c do n gy

nn.
Nguyn nhn hnh thnh v cc nguy c l lt l mt c trng t nhin ca mt
vng xc nh, c quy nh bi iu kin kh tng thu vn v iu kin a hnh a
mo ca vng . Cn xc sut thit hi do l lt li ph thuc vo cc hot ng kinh t
x hi trong vng.
Vic xc nh cc thng s thu vn, thu lc phc v thit k cc cng trnh giao
thng phi da trn cc ti liu v a hnh, kh tng thu vn cng vi cc cng tc
kho st ti thc a. Da trn cc s liu lin quan hin c kt hp vi ti liu kho st,
tin hnh chnh l v xc nh phng php tnh ton thch hp.
Mt s lu v cng tc tnh ton thu vn phc v cho cng tc thit k cu
ng trong cc vng nc ta c th s lc nh sau:
i vi vng ni:
Hin tng l qut thng xut hin cc lu vc nh c dc ln, xy ra khi c
bo, ma ln tp trung nhanh sinh ra l trn cc sn dc, sng l c th truyn rt nhanh
gy ra nhng tn ph bt ng v nghim trng. Ma to cn lm xi mn t, gy trt t
nghim trng trn cc sn dc, thm ch gy ra dng chy c bn . Dng bn t ny
hu nh khng cnh bo c v c rt t thi gian phng trnh v chng chn vi nh
ca, cng trnh h tng c s trong t .
Cng tc iu tra thu vn i vi cc cng trnh vng ni gp rt nhiu kh
khn do dn c tha tht nn phng php tnh ton thu vn i vi cc lu vc vng
ni ch yu da vo quan h ma ro dng chy. i vi cc khu vc c nguy c xy
ra l ng, l qut cn xem xt thm nh hng ca dng bn khi tnh ton v thit k
cng trnh.
Do iu kin a hnh, cc tuyn ng thng i dc theo thung lng sng nn
cn ch n nh hng nc dnh do l ca sng ln gy ra. Cng cn ch ti cc
cng trnh thu li, thu in hin ti cng nh quy hoch hoch nh v tr v cao
ca cng trnh. i vi cng trnh bo v mi dc, cn ch n cng tc tnh ton thu
vn, thu lc h thng thu nc v h thng thot nc.
Vng ng bng c h thng iu bao quanh (ng bng sng Hng, sng Thi
Bnh, sng M, sng C):
Dc theo cc sng l h thng ngn l v chnh h thng ny to thnh
hai loi sng c ch thu vn khc nhau.
Sng trong ng: Cc sng ny nm trong phm vi tng ring bit v b ngn,
khng lin quan n ch thy vn cc sng ln. Cc con sng ni ng thng lin h
vi sng ln bng nhng cng nh hoc trm bm ng lc ven . Ch thu vn
ca cc sng ni ng hon ton ph thuc vo ch ma ng bng. Vo ma ma
cng l lc sng chnh ang vo giai on l cng, cc sng ni ng khng tiu c
nc, ma gy ra ng lt lm h hi ma mng.
Mc nc cao nht ca cc sng ni ng l mc nc ng trong cc . Vic tnh
ton thu vn ch yu da vo cc s liu iu tra v ngp lt kt hp vi tnh ton v
ma v tiu thot nc xc nh mc nc ng vi cc tn sut thit k. Khu cng
trnh thot nc trong khu vc ni ng c tnh ton theo yu cu ti tiu v phi
c s tho thun ca cc c quan qun l hu quan.
i vi cc con sng chnh: trong ma l nhng con l ln khng hon ton trng
vi cc trn ma ln ng bng. Nhiu nm trn rung ng b hn nhng ngoi c
th b l v ngc li.
21
http://nuoc.com.vn
Hin tng dc lng sng gim t ngt, chiu rng sng tng, lu lng ph
sa ln l nguyn nhn hnh thnh cc bi bi khng n nh, lun lun di chuyn v chia
dng chy thnh nhiu dng. V vy khi thit k cu vt sng khu vc ng bng cn
phi xt n s di chuyn ca lch su nht ti bt c v tr no trn sng khi tnh ton xi
l v b tr nhp thng thuyn. Chiu di cu nn vt qua hai khng gy nh hng
bt li cho thot l v dng nc thng lu cng trnh.
Vng ng bng min Trung:
Nguyn nhn gy ngp lt ch yu l do nc l trn b lm ngp cc bi sng.
Nguyn nhn gy ngp lt vng ny cn l nc dng do bo v l kt hp. Mt c
im na l do cc cn ct dc b bin tin dn vo b, sng ngi chy quanh co theo
hng cc di cn ct tm li thot ra bin lm cho nc dnh rt chm.
Phng php tnh ton thu vn i vi vng ny c th da trn c s tnh ton
cn bng thu vn v thu lc kt hp vi tnh ton nc dng thit k. Vn cn lu
i vi khu vc ng bng min Trung l lng nc chy trn rt ln, nu khng b tr
cng trnh thot nc s gy ra ngp lt nng n hn thng lu cng trnh, nh
hng n mi sinh v kinh t. Ngoi ra, do khu vc min Trung hp, lng sng dc v
ngn nn l tp trung nhanh, khi xung ng bng nng lng ca dng nc rt ln,
gy hin tng cp dng v xi l mnh lit, to ra cc h vc Tri ti v tr cc cng
trnh thot nc.
Do nc ngp lt trn lan, phn lu khng r rt nn trong tnh ton cng cn phi
xt n hin tng trao i nc gia cc lu vc ln cn.
Vng ng bng sng Cu Long:
L lt ng bng sng Cu Long ph thuc vo l thng ngun, s iu tit
ca Bin H, cc vng ngp trn lnh th Cmpuchia, ch thu triu bin ng - bin
Ty, ch ma ni ng, c im a hnh, a mo trong vng ngp lt v tc ng
ca con ngi trn ton lu vc.
Tnh ton thu vn i vi vng ng bng sng Cu Long c th da trn phng
php tnh ton cn bng nc, m hnh chu th. Vic tnh ton l v gii quyt st l b
sng i hi phi c nhng nghin cu cn k trc khi a ra cc quyt nh c th. Nu
h thng knh mng thu li c mt tc ng quan trng trong vic a l n v thot
l cc mc nc thp th h thng cc ng giao thng v cng trnh thot nc trn
tuyn li c mt vai tr c bit quan trng trong vic iu tit l, thot l mc nc
cao. Do , cn c s phi hp cht ch gia giao thng v thu li trong cc d n xy
dng nh hng thot l, iu tit l v b tr cc cng trnh thot nc khi p ng
vt mc nc l, c bit l i vi cc on tuyn ct ngang hng thot l.
ng ba ca cc sng thng hnh thnh cc h xi kh ln v cc h xi ny c
xu hng di chuyn v pha h lu. Cn lu n c im ny trong vic b tr, tnh
ton bo v cc tr cu, nht l i vi cc cu c bit ln.
Vng ven bin:
Qu trnh truyn triu vo vng ca sng ca ng bng Vit Nam thc ra khng
n thun ch bao gm sng triu t bin vo, tun theo cc quy lut cht ch ca lc hp
dn gy nn thu triu. Trong thc t lun c s kt hp v tng tc gia thu triu l
nc dng vng ven bin. Nhng cng trnh nghin cu v s tng tc phc tp ny
nc ta cn rt t.
Trong ma l, dao ng triu vng ca sng b bin dng ng k. Trong thi k
ny, sng l truyn trn sng chu nh hng ca thu triu di hai hnh thc: dao ng
mc nc triu v dao ng tun hon ca dng triu va chy ngc, va chy xui.
22
http://nuoc.com.vn
ng ch l t hp ca l v triu c cng khc nhau c th dn n cc h qu

khc nhau. Khi chy xui, dng triu gp phn lm cho l thot nhanh hn v tri li, khi
chy ngc n lm cho nc b dn , thi gian l v ngp lt b ko di.
Khi c bo, vn tr ln phc tp hn. Vi mt cn bo bnh thng, mc nc
c th dng cao hn thng l ti 1 2m v khi bo ln c th t ti 2 3m.
Vic tnh ton thu vn, thu lc cho cng trnh cu ng vng ven bin hin
nay nc ta cn gp nhiu kh khn v cn c s phi hp ca cc c quan nghin cu.
S liu quan trng cn thu thp phc v cho tnh ton l cc ti liu iu tra kho st
hin trng. Cn lu rng vic iu tra v cao c mc nc phi c thc hin ni t
nh hng nht ca sng, gi.
Cc phng php tnh ton thu vn, thu lc i vi cng trnh cu ng cc
vng c c im thu vn khc nhau s c trnh by chi tit trong cc chng tip
theo ca s tay ny.
Ti liu s dng trong Chng I:
[1]. Trn Tut, Trn Thanh Xun, Nguyn c Nht. a l thu vn sng ngi Vit
Nam. Nh xut bn Khoa hc K thut, 1987.
[2]. nh Khi, Hong Nim. Dng chy l sng ngi Vit Nam. Vin Kh tng thu
vn, 1991.
[3]. GS Nguyn Vit Ph, PGS.TS V Vn Tun, PGS.TS Trn Thanh Xun. Ti nguyn
nc Vit Nam. Nh xut bn Nng nghip, 2003.
[4]. Ti liu ca cc c quan thuc Tng cc Kh tng Thu vn v trn l nm 1999 ti
min Trung, nm 2000 ti ng bng sng Cu Long.
[5]. Cc quy trnh, quy phm hin hnh trong kho st, thit k cu ng.
23
http://nuoc.com.vn
Chng II - tnh ton dng chy trong iu kin t nhin

2.1. Nhng qui nh chung
Lu lng ln nht ca dng chy l, lu lng dng bn , cc loi mc nc
thit k, cc c trng dng chy l kt qu ca qu trnh dng chy hnh thnh trn bn
thn ca lu vc c gi l iu kin thin nhin thng thng. Cc c trng thu vn
do nh hng ca thu triu, h p,... khng cp trong chng ny.
2.1.1. Nguyn tc c bn trong vic tnh ton cc c trng thu vn thit k
Khi tin hnh cng tc tnh ton cc c trng thu vn thit k cn phi nghin
cu cc quy phm chuyn ngnh v ng thi cng phi tun theo cc quy nh khc lin
quan trong cc quy phm xy dng ban hnh.
2.1.2. S dng nhng ngun ti liu hin c
Trong tnh ton cc c trng thu vn thit k cn s dng trit cc ngun ti
liu hin c nh:
- Ti liu quan trc ca cc trm kh tng, thu vn do Tng cc Kh tng
Thu vn chnh bin v xut bn di hnh thc nin gim v s c trng;
-
Ti liu thu vn cc trm dng ring;
Ti liu kho st, iu tra thu vn ti khu vc d n;
Ti liu tng hp tnh hnh thu vn tng a phng, c im thu vn cc
Ti liu ca cc cng trnh khc trong khu vc c lin quan.
tnh;
2.1.3. Kim tra phn tch ti liu gc v cc mt.
Tu theo tnh hnh ti liu thu thp c tuyn cng trnh m s dng cc
phng php tnh ton cc c trng thu vn. Trong trng hp s dng trc tip ti liu
o c tuyn cng trnh hoc lu vc tng t cn tin hnh kim tra phn tch ti liu
gc v cc mt:
-
Tnh cht y v mc tin cy ca ti liu;
S ph hp gia ti liu quan trc c v ch mc nc (lu lng) t
Nguyn nhn gy nn cc mc nc cao (l ln, dnh, v ...);
S ln o v phng php o lu lng trong thi gian nc ln;
Cch o c v tnh ton dng chy qua bi sng nhnh tuyn cng trnh;
Cch xt nh hng ca cy c mc trong lng sng, s bin dng ca lng
Kim tra v h cao ca cc chui s liu;
S ph hp gia mc nc lu lng ln nht, nh nht dc sng;
nhin;
sng;
- Mc chnh xc ca vic ngoi suy ng cong lu lng phn nc cao,

nc thp;
- S cn bng lng nc bnh qun tng nm, tng ma dc sng. Nhng ti
liu quan trc khng ng tin cy, nu khng hiu chnh c cn loi tr ra khi ti liu
24
http://nuoc.com.vn
tnh ton. Trong trng hp cn thit c th tin hnh tnh ton li dng chy tng ngy,
thng nm;
- i vi cc sng chu nh hng iu tit ca kho nc, h m nhn to cn
thit phi khi phc li ch dng chy t nhin bng cch dng cc h s hiu chnh
da trn c s tnh hnh thc t mt nc hoc tho nc vo sng pha trn tuyn cng
trnh.
2.1.4. iu kin chn lu vc tng t
Trong trng hp khng c ti liu o c thu vn gn tuyn thit k cng trnh,
c th s dng ti liu tng ng ca trm thu vn gn nht trn sng tng t. Khi s
dng ti liu ca sng tng t cn hiu chnh s chnh lch v din tch, v lng ma
v bc hi gia lu vc tng t v lu vc nghin cu.
Khi la chn lu vc tng t cn m bo cc iu kin sau y:
-
S tng t v iu kin kh hu;
- Tnh ng b v s dao ng dng chy theo thi gian (c quan h tng quan
trong thi k o c song song);
- Tnh ng nht v iu kin hnh thnh dng chy, a cht, th nhng, a
cht thu vn, t l rng, m ly v iu kin canh tc trn lu vc;
-
Khng c nhng yu t lm thay i dng chy t nhin ca dng chy;
- T l gia cc din tch khng c vt qu 5 ln, chnh lch v cao bnh

qun lu vc khng qu 300m.
2.2. Tnh ton lu lng nh l thit k

Trong tnh ton l, c hai phng php chnh l phng php thng k xc sut v
phng php phn tch nguyn nhn hnh thnh dng chy. Phng php thng k xc
sut dng trong trng hp lu vc tnh ton c ti liu quan trc trong nhiu nm, cn
phng php phn tch nguyn nhn hnh thnh dng chy c dng trong trng hp
thiu ti liu thc o.
Vn chn dng ng tn sut trong tnh ton dng chy l l vic la chn
ng phn phi xc sut thch hp, v trong tnh ton l cc tr s thit k thng cc
tn sut nh trn phn ngoi suy ca ng cong tn sut, vic ng dng cc dng ng
tn sut khc nhau s cho kt qu khc nhau.
Trong thc t vi dng chy l nc ta thng dng cc dng ng tn sut
nh: Pearson III (PIII), Kritski-Menkel (K-M), Logarit PIII.
2.2.1. Tnh lu lng nh l thit k khi c ti liu o c thu vn
Do dng chy l l hin tng phc tp v nguyn nhn hnh thnh, v s lng
cc trn l trong nm, tnh bin ng ca chui thng k cc c trng l nn khi nghin
cu tnh ton lu lng nh l thit k cng cn phi xem xt cc vn khc nh: chn
mu; x l l c bit ln, dng ng tn sut v h s an ton l.
a. Nhng qui nh v chui s liu quan trc
Trong thc t tnh ton, chui quan trc thu vn d c di bao nhiu n cng ch
l mt mu so vi tng th ca chng. V vy mun mu phn nh c tnh hnh phn
b ca tng th th chng phi c tnh i biu, ng nht v ngu nhin c lp.
25
http://nuoc.com.vn
Ti liu quan trc c xem l tin cy c th s dng trc tip vo cng tc tnh
ton phi m bo c cc yu cu sau y:
- Nhng tr s lu lng ln nht hng nm xc nh theo ng quan h lu
lng ~ mc nc [Q=f(H)] v theo ti liu lu lng mc nc thc o n tr s cao
nht, hoc c ngoi suy mt cch ng tin cy bng cc phng php qui nh trong
qui phm chnh bin ti liu lu lng mc nc;
- S ln o c trong qu trnh tng trn l phi m bo bt c mc nc
cao nht ca trn l;
-
Lit quan trc phi lin tc v khng ch c nhng nm c l ln;
- S nm quan trc khng t hn 20 nm. Trong trng hp thi gian quan trc
ngn hn qui nh th cn phn tch tnh i biu ca lit bng cch so snh vi ti liu
ca lu vc tng t c ti liu di. Cc c trng thng k Qtb, Cv, Cs tnh theo lit ngn
khng c chnh lch qu 1015% so vi kt qu tnh theo lit di.
b. Tnh lu lng nh l theo phng php thng k xc sut vi hm phn
phi Pearson III (PIII)
Bc 1: Lit s liu chn tnh ton l mi nm chn mt tr s lu lng ln
nht v thng k thnh mt chui di nhiu nm lin tc. Sp xp s liu lu lng ln
nht nm theo th t gim dn.
Bc 2: Tnh tn sut kinh nghim (tnh tn sut kinh nghim theo chui thc o)
theo cng thc k vng:
P=
m
100%
n +1
(2-1)
trong :
m: s th t ca lit sp xp t ln n b.
n: s nm quan trc (dng cho trng hp mi nm chn mt tr s).
Bc 3: V cc im tn sut kinh nghim (quan h QP P%) ln giy tn sut.
Bc 4: Tnh cc thng s thng k ca ng tn sut l lun:
+ Tnh lu lng trung bnh (Qtb):
n
Qtb =
Q
i =1
(2-2)
trong :
Qi: lu lng ln nht ca nm th i, m3/s;
n: s nm quan trc lin tc.
+ Tnh h s phn tn Cv theo phng php m men:
n
Cv =
(K
i =1
1) 2
n 1
(2-3)
trong :
Ki: h s m uyn dng chy l,
26
http://nuoc.com.vn
Ki =
Qi
Qtb
+ Tnh h s thin lch (Cs):

n
Cs =
(K
i =1
1) 3
(n 3)C v3
(2-4)
Bc 5: So snh xem Cs c tho mn bt ng thc kp

2CV C s
2CV
Q
hay khng, trong K min = min
1 K min
Qtb
Nu khng tho mn th phi b gi tr Cs do tnh ra chn Cs t gi tr Cv a

vo tm P.
Bc 6: Da vo cc h s Cv, Cs tra h s P ca ng tn sut PIII.
Theo l thuyt, khi c cc tham s thng k Qtb, Cv, Cs th ng tn sut Pearson
III hon ton xc nh. Tuy nhin mun tnh lu lng thit k theo tn sut P th phi
tch phn hm mt xc sut ny. thun tin trong khi s dng c th dng bng tra
P ca Foster v Rpkin (xem ph lc 2 - 1).
Bc 7: Xc nh lu lng thit k tn sut P% theo cng thc:
QP = Qtb.KP = Qtb(1+P.Cv)
(2-5)
Bc 8: Kim tra s ph hp gia ng tn sut l lun v ng kinh nghim

bng cch chm quan h QP - P% ln giy tn sut, ni cc im thnh ng tn sut
l lun. Nu ng tn sut l lun ph hp vi im tn sut kinh nghim l c.
Nu khng ph hp th thay i mt trong 3 hay 2 thm ch c 3 thng s ln lt
l Cs, Cv, Qtb t c kt qu tt nht (ng tn sut l lun nm gia bng im tn
sut kinh nghim) bng cch xem xt s nh hng ca cc thng s ti ng tn sut l
lun. iu c ngha l phi lm li t bc 6 n bc 8.
c. Tnh lu lng nh l theo phng php thng k xc sut vi hm phn
phi Krtski-Menken hay phn phi Gamma ba tham s.
Cc bc tnh ton nh sau:
-
Thc hin t bc 1 n bc 4 ging nh mc b;
T Cv, Cs tnh c lp t s
Cn c vo Cv v t s
Xc nh lu lng thit k tn sut P% theo cng thc:
CS
;
CV
CS
, xem ph lc 2 -2 tra ra KP ng vi tn sut P%;
CV
QP = Qtb.KP
-
Thc hin bc 8 ging nh mc b.
Hin nay c mt s chng trnh lp sn tnh v v ng tn sut: Chng

trnh TSTV2002 ca tc gi ng Duy Hin - Cc Thu li, B NN v PTNT; Chng
trnh tnh tn sut (PIII) ca tc gi L Hng Lam - Vin qui hoch Thu li, B NN v
PTNT; Chng trnh phn tch tn sut FA ca tc gi Nghim Tin Lam, Ng L An Trng i hc Thu li v mt s chng trnh ca cc tc gi khc.
27
http://nuoc.com.vn
Trong qu trnh tnh ton thng hay gp nhng trn l c bit ln nm trong
hoc ngoi chui s liu dng tnh ton cn phi tin hnh x l l c bit ln. Mc
ch ca x l l c bit ln l cho php ko di chui s lm tng thm tnh i biu
ca chui s. Li dng trit cc ti liu iu tra cc trn l c bit ln a vo chui
thng k ko di chui s, hn ch sai s ly mu. ng thi cng phi tm dng
ng tn sut l lun ph hp nht i vi cc c trng dng chy l, tm gii hn
ng cong tn sut nhm xy dng ng cong thch hp.
Vic x l l c bit ln gm hai bc: Tnh tn sut kinh nghim v tnh cc
tham s thng k ca chui c l c bit ln.
Bc 1: Tnh tn sut kinh nghim.
Sau khi xc nh c thi k lp li (N) tnh tn sut kinh nghim ca l c bit
ln theo cng thc:
P=
M
100%
N +1
(2-6)
trong :
M: s th t ca l c bit ln sp xp t ln ti nh;
N: thi k xut hin li ca l c bit ln.
Cc trn l thng khc xc nh theo cng thc (2-1).
Bc 2: Tnh cc tham s thng k
- Tnh cc tham s thng k khi l c bit ln nm ngoi chui thc o:
y l trng hp trong cc nm quan trc c mt trn l c bit ln xy ra v
bit rng N nm trc khng c trn l no ln hn hoc bng n.
Qtb =
Cv =
1
N 1 n
QN +
Qi
N
n i=1
2
2

1 Q N
N 1 n Qi
1 +
1
N 1 Qtb
n i =1 Qtb
(2-7)
(2-8)
Trong trng hp c a trn l c bit ln th:

Qtb =
Cv =
1 a
N a n
Qi
Qj +
N j =1
n i =1
2
2

1 a Qj
N a n Qi
1
1 +
N 1 j =1 Qtb
n i =1 Qtb

(2-9)
(2-10)
Tnh cc tham s thng k khi l c bit ln nm trong chui thc o:

Qtb =
Cv =
1
N 1 n1
QN +
Qi
N
n 1 i=1
2
2

N 1 n 1 Qi
1 Q N
1 +
1
N 1 Qtb
n 1 i =1 Qtb
(2-11)
(2-12)
Trong trng hp c a trn l c bit ln th:

28
http://nuoc.com.vn
Qtb =
Cv =
1 a
N a na
Qj +
Qi
N j =1
n a i =1
(2-13)
2
2

1 a QN
N a n a Qi

1 +

N 1 j =1 Qtb
n a i =1 Qtb
(2-14)
H s Cs tnh ging mc b.
Khi chn dng ng tn sut trong thng k l cn cp cc mt sau:
- Ph hp v tnh cht vt l ca dng chy l, cn trn cn di ca cc hm
phn phi xc sut thng ph thuc vo cc c trng thng k, s thay i cc c
trng thng k ti mt gii hn no lm cho hm phn phi xc sut xut hin
nhng gi tr khng ph hp vi ngha vt l ca dng chy l. V vy, cn xut pht t
c im ca dng chy l ca tng ni chn dng hm phn phi xc sut cho ph
hp;
- S ph hp gia ng tn sut l lun vi cc im kinh nghim c th nh
gi bng kinh nghim qua phn tch ng tn sut l lun hoc nh gi bng cc ch
tiu ton hc: Kolmogorop, 2, ...
-
So snh kt qu tnh ton ca cc hm phn b khc nhau.
Khi tnh ton l thit k cho cng trnh ln cn cng thm vo tr s lu lng tnh
c trn mt tr s QP gi l s hiu chnh an ton. Gi tr ny ph thuc vo mc
tin cy ca s liu, n xt n kh nng trn l quan trc c ri vo thi k t nc v
c tnh theo cng thc:
QP =
a.E P Qmax P
(2-15)
trong :
a: h s ph thuc vo mc tin cy ca ti liu thu vn lu vc nghin cu;
a=0,7 i vi lu vc c nhiu ti liu nghin cu v a=1,5 i vi trng hp c t ti
liu;
QmaxP: tr s lu lng ly t ng tn sut ng vi tn sut thit k P%;
EP: sai s qun phng ca tung ng tn sut ph thuc vo h s bin ng
Cv v ly trong bng 2-1;
n: s nm c ti liu sau khi ko di.
Tr s QP trong mi trng hp tnh ton khng ly ln hn 20% tr s QmaxP.
Nh vy tr s lu lng thit k s bng:
QP = QmaxP + QP
(2-16)
Bng 2-1
Quan h EP =f(Cv) vi P=0,01%

Cv
0,1
0,2
0,3
0,4
0,5
0,6
0,7
0,8
0,9
1,0
1,1
1,2
1,3
1,4
EP 0,25 0,45 0,64 0,80 0,97 1,12 1,26 1,40 1,56 1,71 1,89 2,06 2,22 2,40
29
http://nuoc.com.vn
2.2.2. Tnh lu lng nh l thit k khi chui ti liu quan trc ngn.
Khi chui s liu quan trc ngn th cn phi b sung ko di ti liu hoc thay i
cch ly mu. Vic ko di c thc hin bng phng php gii hay gii tch. Nu
ti tuyn v tr cng trnh c ti liu lu lng l khng t hn 10 15 nm v lu vc
tng t c ti liu o c khng t hn 20 30 nm c th ko di v b sung ti liu
theo trnh t sau:
- Chn lu vc tng t ca cc sng ln cn hoc cc tuyn cng trnh thng
lu v h lu c chui lu lng l thc o khng t hn 20 nm. Lu vc tng t v lu
vc tnh ton phi c iu kin hnh thnh dng chy l ng nht. Khi chn lu vc
tng t phi tho mn cc iu kin mc 2.1.4 v ti liu lu lng dng chy nh l
ln nht ca hai lu vc trong thi gian quan trc song song phi dao ng ng b, c
tnh chu k;
- Kho st s thay i ng b ca dao ng dng chy l ca mt hoc nhiu
lu vc tng t v lu vc tnh ton theo n nm thc o (v trn cng biu theo trnh
t thi gian lu lng ln nht cc nm ca lu vc tng t v tnh ton) t chn lu
vc c thi gian quan trc di v ng b lm lu vc tng t;
- Xy dng quan h tng quan b sung v ko di ti liu lu lng ln nht
cho lu vc tnh ton (h s tng quan r 0,8).
S dng quan h tng quan khi phc li cc nh l trong tt c cc nm
khng o c. Ton b chui lu lng nh l bao gm nhng nm o c v nhng
nm b sung ti v tr tuyn cng trnh, tin hnh tnh ton tn sut nh trng hp ti
liu.
a. Tnh lu lng nh l theo phng php siu nh lng
Khi chui s liu dng chy l qu ngn khng th ko di ti liu theo phng
php tng quan lc c th thay i cch chn mu tng dung lng thng k, nng
cao tnh i biu ca mu.
L do ma ro sinh ra c th xut hin nhiu trn trong mt nm, v vy ngoi
phng php chn mi nm mt nh ln nht cn c th chn mu theo cc cch sau
y:
- Chn lu lng nh l ln hn mt gii hn no . Lu lng gii hn ny c
th ly bng lu lng ln nht ca nm c l nh nht trong s nm quan trc, theo kinh
nghim c th ly lu lng gii hn ny bng 3, 4 hoc 5 ln lu lng bnh qun nhiu
nm.
-
Chn mi nm nhiu nh: chn mi nm khong 2 - 3 con l ln nht.
Vi cch chn mu nh vy th dung lng mu s ln hn nhiu s nm quan

trc, v vy tn sut xut hin ca mi tr s l tn sut ln ch khng phi l tn sut
nm. T tn sut ln Pl chuyn sang tn sut nm P theo cng thc sau:
P = 1 - (1 - Pl)m
m=
(2-17)
N
n
trong :
m: s trn l trung bnh c chn trong nm;
N: tng s trn l chn; n: s nm quan trc.
Lu : Khi chn mu theo hai phng php trn m bo tnh c lp ca cc trn l
c chn th cc nh l cch nhau khng nh hn thi gian truyn l .
30
http://nuoc.com.vn
b. Tnh lu lng nh l thit k theo phng php ko di chui s liu

quan trc ra thi k nhiu nm
Khi lit quan trc ngn v khng tnh i biu xc nh lu lng nh l
thit k, cn tin hnh ko di ti liu dng chy ca trm tnh ton. Vic ko di ny
c thc hin nh phn tch tng quan hay cc m hnh ton thu vn.
Phn tch tng quan, theo phng php ny c th:
- Ko di v b sung theo dng chy tng ng ca trm thng, h lu hay lu
vc ln cn c chui quan trc di ng b v c quan h tng i cht ch;
- Ko di v b sung ln nhau theo quan h tng quan cht gia nh l v
lng l;
- Ko di v b sung ti liu l theo ti liu ma bng quan h tng quan cht
ch gia ma l v l tng ng.
Quan h tng quan gm c tng quan tuyn tnh v tng quan phi tuyn.
i vi tng quan tuyn tnh c th dng phng php gii tch vi cc bc thc
hin nh sau:
-
Chn lu vc sng tng t (theo cc iu kin trn);
Tnh cc s c trng Q , Q tt (tt: tng t);
(Q
n
Tnh h s tng quan:
r=
(Q
n
) (Q
2
tt
i
tt
0,8
(2-18)
Tnh sai s tiu chun:
(Q
n
Q =
)(
Q Qitt Q tt
n 1
(Q
n
; Qtt =
tt
i
Q tt
(2-19)
n 1
Phng trnh hi quy:

Q = a.Qtt + b
Q
; b = Q .Q tt
Vi a = r
Qtt
- Da vo phng trnh trn chui s liu c ko di theo s liu ca lu vc

tng t. Sau dng chui s liu ny tnh ton lu lng nh l ging nh trng hp
c s liu. Trong trng hp trm ln cn v khu vc nghin cu gn nhau a hnh t
thay i th c th mn trc tip ti liu ca trm ln cn.
Bn cnh cng c th dng phng php gii tm tng quan tuyn tnh:
y = ax + b ; a = tg ; = cos
trong :
m: s im gc phn t th nht v th 3;
n: tng s im quan h.
31
http://nuoc.com.vn
i vi tng quan khng tuyn tnh c th dng Parabol: y = axm chng hn

nh Q = aFm cc tham s c xc nh bng logarit ho.
2.2.3. Tnh lu lng nh l thit k trng hp khng c ti liu quan trc.
a. Cc cng thc tnh lu lng nh l thit k theo phng php gin tip t
ma ra dng chy.
Hin nay nc ta bn cnh cc cng thc ca nc ngoi c ng dng tnh
ton nh cc cng thc ca Bnakp, Alchxp, Xklpxki, cng thc ca Vin
nghin cu thu li Bc Kinh. Mt s tc gi trong nc cng a ra cng thc tnh
ton mi hoc da theo cc cng thc ca nc ngoi nhng cc thng s xc nh theo
ti liu trong nc: Tng Cng ty T vn thit k Giao thng vn ti, Cc Thu li,
Trng i hc Thu li, i hc Xy dng...
tnh lu lng nh l thit k, tu theo din tch lu vc m s dng mt trong
cc cng thc sau tnh ton:
i vi lu vc c din tch nh hn 100km2 thng s dng cng thc sau.
Cng thc cng gii hn (Tiu chun 22 TCN 220-95).
Q P = AP H P F
(2-20)
trong :
QP: lu lng nh l ng vi tn sut thit k P%, m3/s.
HP: lng ma ngy ln nht ng vi tn sut thit k P% ca trm i biu cho
lu vc tnh ton, mm. Trong tnh ton cn cp nht chui s liu ma ca trm i biu
n thi im tnh;
: h s dng chy l ly theo bng 2-4, tu thuc vo loi t cu to nn lu vc,
lng ma ngy thit k (HP) v din tch lu vc (F);
AP: m uyn dng chy nh l ng vi tn sut thit k l t s gia m uyn
nh l ng vi tn sut thit k P% vi HP. Khi = 1 tr s AP biu th bng t s:
AP =
qP
H P
AP: xc nh theo ph lc 2-4, tu thuc vo c trng a mo thu vn ca lng

sng ls, thi gian tp trung dng chy trn sn dc sd v vng ma;
: h s xt ti nh hng lm gim nh lu lng nh l do ao h xc nh theo
bng 2-3 hoc xc nh theo cng thc:
=
1
1 + cf a
fa: t l din tch ao h;

c: h s ph thuc vo lp dng chy l. i vi cc vng ma l ko di h s c
c th ly bng 0,10. Trong trng hp thi gian ma l ngn c th ly c bng 0,20;
F: din tch lu vc, km2;
Trnh t tnh ton QP theo cng thc (2-20).
+ Xc nh din tch lu vc;
Da trn cc loi bn a hnh t l 1/50.000, 1/25.000, 1/10.000, 1/5000 v
bnh v tr d n tin hnh xc nh cc c trng a l thu vn.
32
http://nuoc.com.vn
+ Tnh lng ma ng vi cc tn sut thit k;

+ Xc nh dng chy l theo bng 2-4, tu thuc vo loi t cu to nn lu
vc, lng ma ngy thit k (HP) v din tch lu vc (F);
+ Xc nh thi gian tp trung nc trn sn dc sd ;
Thi gian tp trung nc trn sn dc sd xc nh theo ph lc 2-4, ph thuc
vo h s a mo thu vn ca sn dc sd v vng ma.
H s c trng a mo sn dc sd xc nh theo cng thc:
sd
(1000 L sd ) 0,6
=
m sd J sd0,3 (H P ) 0, 4
(2-21)
trong :
Lsd: chiu di bnh qun sn dc lu vc, km;
- i vi lu vc hai sn dc th:
Lsd =
F
1,8( L + l )
(2-22)
i vi lu vc mt sn dc th:
L sd =
F
0,9( L + l )
(2-23)
L: chiu di lng chnh, km;

l : tng chiu di cc sng nhnh trn lu vc, km;
msd: h s nhm sn dc, ph thuc vo c im b mt sn lu vc xc nh
theo bng 2-6;
Jd: dc sn dc tnh theo %o;
+ Xc nh h s c trng a mo thy vn ca lng sng ls theo cng thc sau:
ls =
mls J
1/ 3
ls
1000 L
F 1 / 4 (H P ) 1 / 4
(2-24)
trong :
mls: h s nhm lng sng, ph thuc vo c im sng sui lu vc xc nh
theo bng 2-7;
Jls: dc lng sng chnh (%o);
+ Xc nh tr s AP theo ph lc 2-4, tu thuc vo c trng a mo thu vn
ca lng sng ls, thi gian tp trung dng chy trn sn dc sd v vng ma xc
nh c trn. i vi cc lu vc nh, khi lng sng khng r rng, muyn dng
chy l AP ly theo ph lc 2-4 ng vi ls = 0;
+ Thay cc tr s tnh c trn vo cng thc (2-20) xc nh c QP.
Bng 2-2
Bng phn cp t theo hm lng ct
Loi
1
2
3
4
5
6
Tn t
t khng thm, , nha ng, nham thch khng nt
t st b vi ho, t st rng mu xm b vi ho
t en dy, t tht, t en trong rng ptzn ho
t en bnh thng, t mu ht d, xannt pha ct

t en pha ct, ct pha ptzn ho
t mu ht d m, t xm pha ct.
Hm lng ct (%)
0 0,2
2,1 12
12,1 30
31 62
63 83
84 100
33
http://nuoc.com.vn
Bng 2-3
H s trit gim dng chy do h ao v m ly
V tr h ao,
m ly
Din tch h hoc m ly (%)

2
4
6
8
10
h lu
0,85
0,75
0,65
0,55
thng lu
0,95
0,90
0,85
0,80
15
20
30
40
50
0,50
0,40
0,35
0,20
0,15
0,10
0,75
0,65
0,55
0,45
0,35
0,25
Bng 2-4
H s dng chy
Cp
t
1
II
III
IV
VI
Lng
ma
H (mm)
2
<100
101-150
151-200
201-250
251-300
301-400
>400
<100
101-150
151-200
201-250
251-300
301-350
351-400
401-450
451-500
501-550
551-600
>600
<100
101-150
151-200
201-250
251-300
301-350
351-400
401-450
451-500
501-550
551-600
>600
<100
101-150
151-200
201-250
251-300
301-350
351-400
401-450
451-500
501-550
551-600
>600
-
H s dng chy vi cc cp din tch F (km2)

F<0.1
3
0,960
0,970
0,970
0,970
0,970
0,970
0,970
0,940
0,950
0,950
0,950
0,950
0,950
0,950
0,950
0,950
0,950
0,950
0,950
0,900
0,900
0,900
0,900
0,900
0,900
0,900
0,900
0,900
0,900
0,900
0,900
0,680
0,710
0,750
0,760
0,770
0,770
0,780
0,790
0,790
0,790
0,790
0,790
-
4
0,940
0,960
0,960
0,960
0,960
0,960
0,960
0,890
0,930
0,930
0,930
0,930
0,930
0,930
0,930
0,930
0,930
0,930
0,930
0,810
0,840
0,880
0,880
0,880
0,880
0,880
0,880
0,880
0,880
0,880
0,880
0,460
0,560
0,650
0,680
0,710
0,730
0,750
0,760
0,770
0,780
0,780
0,780
-
5
0,930
0,940
0,950
0,960
0,960
0,960
0,960
0,860
0,900
0,910
0,920
0,921
0,921
0,922
0,922
0,923
0,923
0,923
0,923
0,760
0,800
0,850
0,822
0,822
0,828
0,828
0,860
0,860
0,870
0,870
0,870
0,350
0,460
0,590
0,630
0,660
0,660
0,700
0,720
0,730
0,730
0,730
0,730
0,250
0,1<F<1,0
6
0,900
0,910
0,930
0,950
0,960
0,960
0,960
0,800
0,850
0,880
0,910
0,910
0,912
0,912
0,913
0,913
0,913
0,913
0,913
0,660
0,760
0,820
0,823
0,825
0,828
0,830
0,840
0,850
0,860
0,860
0,860
0,260
0,410
0,500
0,540
0,580
0,580
0,650
0,670
0,680
0,700
0,700
0,700
-
7
0,880
0,900
0,920
0,940
0,950
0,950
0,950
0,770
0,810
0,860
0,900
0,900
0,900
0,902
0,902
0,910
0,910
0,910
0,910
0,650
0,680
0,780
0,790
0,790
0,800
0,820
0,840
0,840
0,840
0,840
0,840
0,240
0,400
0,480
0,500
0,580
0,580
0,640
0,670
0,680
0,700
0,700
0,700
-
8
0,850
0,870
0,900
0,930
0,950
0,950
0,950
0,740
0,770
0,820
0,850
0,850
0,855
0,880
0,885
0,890
0,890
0,890
0,890
0,600
0,640
0,750
0,780
0,790
0,800
0,820
0,840
0,840
0,840
0,840
0,840
0,220
0,340
0,460
0,500
0,540
0,540
0,570
0,580
0,600
0,600
0,600
0,600
-
9
0,810
0,850
0,890
0,920
0,940
0,950
0,950
0,650
0,720
0,790
0,850
0,850
0,870
0,890
0,895
0,940
0,940
0,940
0,940
0,550
0,620
0,720
0,740
0,760
0,780
0,810
0,830
0,830
0,830
0,830
0,830
0,220
0,320
0,460
0,500
0,540
0,560
0,570
0,580
0,600
0,600
0,600
0,600
0,200
1.0<F<10
10
0,780
0,780
0,850
0,890
0,930
0,930
0,930
0,600
0,630
0,720
0,750
0,770
0,780
0,790
0,800
0,800
0,800
0,800
0,800
0,510
0,580
0,660
0,700
0,740
0,760
0,770
0,770
0,780
0,780
0,780
0,780
0,200
0,280
0,420
0,460
0,490
0,490
0,530
0,540
0,550
0,550
0,550
0,550
-
11
0,760
0,760
0,830
0,890
0,930
0,930
0,930
0,580
0,620
0,680
0,720
0,740
0,760
0,770
0,790
0,800
0,800
0,800
0,800
0,500
0,560
0,630
0,670
0,700
0,720
0,740
0,750
0,760
0,760
0,760
0,760
0,180
0,270
0,450
0,490
0,510
0,540
0,550
0,550
0,550
0,550
0,550
0,550
0,150
10<F<100
12
0,740
0,740
0,810
0,850
0,880
0,910
0,910
0,550
0,600
0,680
0,730
0,740
0,750
0,770
0,780
0,790
0,800
0,800
0,800
0,500
0,550
0,600
0,670
0,700
0,710
0,730
0,750
0,770
0,770
0,770
0,770
0,180
0,250
0,380
0,430
0,460
0,460
0,520
0,530
0,530
0,530
0,530
0,530
-
13
0,670
0,670
0,750
0,850
0,880
0,910
0,910
0,530
0,550
0,630
0,730
0,690
0,710
0,730
0,750
0,750
0,760
0,760
0,760
0,440
0,520
0,600
0,650
0,690
0,710
0,720
0,730
0,730
0,730
0,730
0,730
0,170
0,230
0,340
0,380
0,410
0,410
0,460
0,470
0,480
0,490
0,500
0,500
0,100
14
0,650
0,650
0,730
0,850
0,880
0,910
0,910
0,530
0,550
0,630
0,730
0,690
0,710
0,730
0,750
0,750
0,760
0,760
0,760
0,400
0,500
0,570
0,600
0,650
0,670
0,690
0,710
0,720
0,720
0,720
0,720
0,160
0,220
0,320
0,360
0,400
0,430
0,460
0,470
0,480
0,500
0,500
0,500
-
F>100
15
0,600
0,600
0,700
0,850
0,860
0,910
0,910
0,500
0,550
0,620
0,650
0,670
0,690
0,700
0,710
0,710
0,710
0,710
0,710
0,370
0,460
0,550
0,580
0,610
0,640
0,650
0,670
0,680
0,690
0,690
0,690
0,150
0,200
0,300
0,340
0,360
0,370
0,400
0,410
0,410
0,410
0,410
0,410
0,100
34
http://nuoc.com.vn
Bng 2-5
Bng phn cp t theo cng thm v hm lng ct
TT
Tn t
t phan, t khng thm, nham thch khng

nt
2
3
t st, st mu, t mui cht st ct khi m

c th v thnh si, un cong khng t
t ho tro, ho tro mnh
t tro cht st (khi m c th v thnh si,

un cong c vt rn)
St ct t en, t rng mu tro nguyn th

rng c c, t ha tro va (khi m c th v
thnh si, un cong c vt rn)
t en mu m tng dy
t en thng
t mu l, mu l nht
t canxium en nhng cnh ng c mu

tro en cha nhiu cht mc thc vt. Nu
lp thc vt trn mt mng th lit vo loi 4,
nu dy thuc loi 3
10
t ct st, t en ct st, t rng, t ng

c (khi t c th v thnh si)
11
12
t ct khng bay c (khng v thnh si

c)
Ct th v ct c th bay c (khi s tay vo
c cm gic nhm mt c th phn bit c
ht ct, khng v thnh si c)
Hm
lng ct
(%)
Cng
thm
(mm/ph)
Cp t
0 0,1
2
10
10
0,15
0,14
0,15
0,1
0,3
0,3
0,60
0,50
0,60
1
2
2
3
3
3
30
0,85
14
30
15
30
17
30
0,05
0,85
0,60
0,85
0,70
0,90
3
3
3
3
3
3
17
60
60
0,70
0,90
1,20
3
4
4
45
60
70
80
90
1,00
1,25
1,50
2,00
2,50
4
4
5
5
6
95
100
3,00
5,00
6
6
Bng 2-6
H s nhm sn dc msd
Tnh hnh sn dc lu vc
- B mt nhn (t phan, b tng,...)
- t ng bng loi hay nt n, t san phng m cht.
- Mt t thu dn sch, khng c gc cy, khng b cy xi,
vng dn c nh ca khng qu 20%, mt xp.
- Mt t b cy xi, nhiu gc bi, vng dn c c nh ca
trn 20%.
H s msd trong trng hp

C tha
Trung
C
bnh
dy
0,50
0,40
0,30
0,25
0,30
0,20
0,25
0,15
0,20
0,10
35
http://nuoc.com.vn
Bng 2-7
H s nhm lng sng mls.
Tnh hnh lng sng t thng ngun ti mt ct tnh ton
H s mls.
- Sng ng bng n nh, lng sng kh sch, sui khng c nc

thng xuyn chy trong iu kin tng i thun li.
- Sng ln v trung bnh, quanh co, b tc nghn, lng sng c c
mc, c , chy khng lng, sui khng c nc thng xuyn, ma
l dng nc cun theo nhiu si cui, bn ct
- Sng vng ni, lng sng nhiu , mt nc khng phng, sui
chy khng thng xuyn, quanh co, lng sng tc nghn.
11
9
Cng thc cng gii hn (i hc Xy dng H Ni).

i vi cc lu vc nh F 30 km2, thi gian tp trung nc nhanh, lu lng tnh
ton xc nh theo lng ma ngy s km chnh xc. C th xc nh lu lng thit k
da vo cng ma ng vi thi gian tp trung nc. Cng thc tnh ton c dng sau
y:
QP = 16,67 a p F
(2-25)
trong :
: h s dng chy l xc nh theo bng 2-4, tu thuc vo loi t cu to nn
lu vc, lng ma thit k v din tch lu vc (F);
: h s trit gim do h ao v m ly xc nh theo bng 2-3;
: h s xc nh theo bng 2-9;
aP: cng ma tnh ton tnh bng mm/ph, xc nh ng vi thi gian hnh
thnh dng chy tc theo cng thc sau:
tc =
i lng
18,6 L0sd, 4
f ( I sd0, 4 )(100m sd ) 0, 4
(2-26)
18,6
xc nh theo bng 2-8 hoc cc phng php bit:
f ( I sd0, 4 )
Bng 2-8
Isd%
10
30
60
80
100
400
800
18,6/f(Isd0,4)
15,4
15,2
14,7
13,3
12,0
11,4
10,8
8,2
7,6
trong :
Lsd: chiu di trung bnh ca sn dc lu vc tnh theo cng thc (2-22) hoc (223);
Isd: dc ca sn dc lu vc, tnh theo tr s trung bnh ca 4 6 im xc
nh dc, theo hng dc ln nht, %;
msd: h s nhm sn dc, ph thuc vo c im b mt sn lu vc xc nh
theo bng 2-6;
Cng ma tnh ton ng vi thi gian hnh thnh dng chy tnh gn ng
theo cng thc (2-27) v (2-28) hoc chnh xc hn da vo ti liu thng k xc nh
tr s ap.
36
http://nuoc.com.vn
ap =
.H P
(2-27)
tc
trong :
Hp: lng ma ngy ln nht c tn sut P%, mm;
: to ng cong ma xc nh theo ph lc 2- 5.
ap =
A + B lg n
tcn
(2-28)
A, B, n - h s ph thuc vo vng thit k, xc nh theo ph lc 2-10.

tc - thi gian hnh thnh dng chy, pht.
Bng 2-9
Xc nh h s
F (km2)
0,0001
0,001
0,005
0,01
0,05
0,10
0,98
0,91
0,86
0,81
0,75
0,69
F (km2)
0,5
0,6
1,0
2,0
3,0
4,0
0,63
0,62
0,53
0,50
0,47
0,41
F (km2)
6,0
10
15
30
50
60
0,40
0,33
0,31
0,27
0,24
0,22
F (km2)
300
500
1000
10000
100000
0,16
0,14
0,12
0,08
0,05
i vi lu vc c din tch ln hn 100km2 c th s dng cng thc trit

gim, cng thc Xklpxki.
Cng thc trit gim.
n
100
Q p = q100
p .F .
F
(2-29)
trong :
q100: m uyn nh l ng vi tn sut 10% c qui v din tch lu vc bng
100km2, xc nh theo q100 (l/skm2) theo ph lc 2-6. Lc tnh cho mt lu vc c th, q100
ly bng tr s bnh qun gia cc ng ng mc;
n: h s trit gim m uyn nh l theo din tch, xc nh theo ph lc 2-6;
F: din tch lu vc tnh ton, km2;
p: h s chuyn tn sut 10% sang tn sut P%, xc nh theo ph lc 2-6;
: h s xt ti nh hng ca m, h ao, xc nh theo bng 2-3.
Cng thc Xklpxki.
QP =
0,278( H T H 0 )
. . f .F . + Qng
tl
(2-30)
trong :
: h s dng chy xem bng 2-10;
HT: lng ma thi on tnh ton ng vi thi gian tp trung dng chy, mm;
H0: lp nc ma tn tht ban u, mm (xc nh theo bng 2-10);
f: h s hnh dng l, sng khng c bi f=1,20; sng c bi thot c di
25% Q th f=1,0; sng c bi thot c trn 50% Q th f=0,75; ngoi ra c th tham kho
bn phn khu f ph lc 2-11.
37
http://nuoc.com.vn
Qng: lu lng nc trong sng trc khi c l, c th ly bng lu lng nc

bnh qun nhiu nm i vi lu vc ln, hoc c th b qua i vi lu vc nh;
tl: thi gian l ln, theo ngh ca Xklpxki ly bng thi gian tp trung dng
chy trong sng. Khi khng c ti liu ma v dng chy th c th tnh theo cng thc:
tl =
K n .L
( h)
3,6v tb
(2-31)
trong :
L: chiu di dng chnh tnh t ngun ti mt ct tnh ton, km;
Kn: h s, i vi ma ro ngn Kn = 1,0; i vi ma c thi gian ln hn ngy
m Kn = 1,3 1,6;
vtb: vn tc trung bnh dng chy trong thi gian l ln, ly bng (0,6 - 0,7) vn tc
bnh qun ln nht mt ct sng tnh ton ( v max ) xc nh theo ti liu quan trc lu
vc tng t, m/s; vtb = (0.6 0.7)v max
HT: lng ma thit k tnh theo thi gian tp trung dng chy :
H T = H = H np
(2-32)
: to ng cong trit gim ma ng vi thi gian ma thit k ly bng ,

xem ph lc 2-5;
Hnp : lng ma ngy ng vi tn sut thit k P.
i vi lu vc va v ln cn xt trit gim ca lng ma theo din tch.
H 'T =
HT
1 + KT F m
(mm)
(2-33)
KT v m xc nh theo T
T 1440 ph
=>
KT = 0,001 v m = 0,80
T > 1440 ph
=>
KT = 0,002 v m = 0,60
F 100 km2
=>
H'T = HT
: h s trit gim nh l do h ao m ly, rng;
= 1 - 0,6lg(1 + fa + 0,2fl + 0,05fr)
(2-34)
fa, fl, fr: t l h ao, m ly, rng so vi din tch lu vc tnh theo %.
Bng 2-10
Bng tra , H0
Khu
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
a danh
Lu vc sng Nm Rn v thng ngun sng M
Lu vc sng , sng Thao
Cc lu vc thng ngun sng L, sng Chy
Sng Gm, h lu sng L, sng Ph y
Lu vc sng Cu, sng Thng, sng Trung, sng Bng
Giang, Bc Giang.
Lu vc sng K Cng, sng Lc Nam
Lu vc cc sng Qung Ninh
Lu vc cc sng t sng Chu - sng Hng
Lu vc cc sng t Thu Bn - sng Ci
Lu vc cc sng S San v sng Srpk
Lu vc cc sng ng Nai, sng B
0,65
0,81
0,82
0,66
0,77
H0(mm)
20
22
20
26
22
0,86
0,89
0,92
0,86
0,76
0,64
19
15
21
16
21
25
38
http://nuoc.com.vn
b. Tnh lu lng nh l thit k theo lu vc tng t.

Khi lu vc c iu kin tng t v s hnh thnh l th muyn nh l, hay lu
lng nc to nn t din tch n v ca hai lu vc s tng ng. Nh vy c th ly
c trng l ca lu vc tng t tnh cho lu vc tnh ton.
Lu lng thit k theo cng thc:
n
F
QP = q Ptt a . F
F tt
(2-35)
trong :
qPtt: muyn nh l ca lu vc tng t tnh theo ti liu thc o, m3/s/km2;
Fa, F: din tch ca lu vc tng t v lu vc tnh ton, km2;
Lu vc tng t ngoi cc yu cu nh mc 2.1.4 cn c lng ma ngy ng
vi tn sut thit k khng khc xa vi lng ma ngy tng ng ca lu vc nghin
cu.
H s xt ti nh hng iu tit ca h tnh theo cng thc:
= 1 - 0,8 log (1 + 0,1fh)
(2-36)
Trong : fh - din tch h ao, m ly chim trn lu vc tnh theo phn trm ca
din tch lu vc.
c. Tnh lu lng nh l thit k theo phng php hnh thi on sng
Phng php hnh thi c p dng khi bit mc nc tnh ton, mt ct ngang
sng. dc dng chy v h s nhm lng sng. Ni dung tnh ton nh sau:
- Chn mt ct lu lng: mt ct ngang chn on sng thng, khng nh
hng ca nc dnh t sng khc, ca thu triu, ca p nc. Mt ct chn nhng
ni c bi sng hp hoc khng c bi, tt nht l mt ct ngang c dng hnh lng cho
hng nc chy thun li, vung gc vi hng nc chy. Mt ct lu lng nn chn
trng vi mt ct sng ti v tr cng trnh thot nc nu nh p ng c cc yu cu
nu trn. Trng hp mt ct ngang sng khng m bo cc yu cu trn th c th chn
mt ct lu lng pha thng v h lu cu. Thng thng nn o 3 mt ct v ly cc
tr s trung bnh tnh ton.
- Xc nh dc dc sng: D dc dc v nguyn tc xc nh theo ti liu o
mc nc ng thi ti mt thng lu, mt ct tnh lu lng v mt ct h lu v ma
l. Tuy nhin trong iu kin kh khn khng t chc c o c c v ma l th c
th s dng dc mt nc l iu tra c ti nhng v tr thng v h lu tuyn cng
trnh hoc kho st dc dc sng theo trc ng lc ca dng chy.
- Xc nh vn tc dng chy v lu lng: Vn tc dng chy c xc nh
bng cng thc sau:
+ Cng thc Sdi - Maninh.
V=
1 2 / 3 1/ 2
h i
n
(2-37)
+ Cng thc Sdi - Badanh.

V=
87
1+
h.i
(2-38)
trong :
V: vn tc trung bnh dng chy, m/s.
39
http://nuoc.com.vn
h: chiu su trung bnh ca dng chy, m.

, n: h s nhm tnh theo Badanh v Maninh tham kho bng 2-11.
i: dc mt nc sng ng vi cp mc nc tnh ton.
Bng 2-11
H s nhm ca sng thin nhin.
TT
H s nhm lng sng
1/n
Sng thin nhin c nhng iu kin c bit (b nhn nhi, dng

thng khng tr ngi, nc chy d dng.
40,0
0,025
1,20
Sng vng ng bng lun c nc chy (ch yu l sng ln) iu

kin nc chy v lng sng c bit tt. Sng nc chy c ma ,
sng (sng ln v trung) tnh hnh nc chy, hnh dng lng sng
tt.
30,0
0,035
2,00
Sng vng ng bng lun c nc chy v tng i sch, hng

dng chy c i ch khng thng, hay thng nhng y c i
ch li lm (c bi ni, h nc xi, c lc c). Sng nc
chy theo ma, lng sng l t, nc chy d dng
25,0
0,040
2,75
Sng ln v trung c nhiu tr ngi cc b, quanh co, c ch mc

cy, c nhiu , mt nc chy khng phng. Sng chy c ma,
khi l v mang theo nhiu ct, bn, lng sng c trn to hoc c
mc che lp. Bi ca sng ln v trung c c mc, bi cy hay s
vi s lng trung bnh.
20,0
0,050
3,75
Sng chy c ma cc k tr ngi, khc khuu, bi sng khng

bng phng, cy c mc nhiu, lng sng c chc nc xi. Sng
min ni c nhng cui v to, mt nc sng khng phng.
15,0
0,060
5,50
Sng c bi, cy c mc c bit rm rp (nc chy chm) v c

nhng vc do xi su, rng
12,5
0,080
7,00
Sng min ni c nhiu ln, nc chy sinh bt tung to, mt

nc khc khuu...
12,5
0,080
7,00
Bi sng nh trn nhng hng nc chy xin chiu. Sng min

ni c thc, lng sng khc khuu, c nhng to, nc chy sinh
bt nhiu v t ht mi m thanh.
10,0
0,100
9,00
Sng min ni c nhng c trng nh trn. Sng c cy ci mc

rm, c nhng bi, c nhiu ch nc ng. Bi sng c nhng
khc cht rng, c nhng ch tht su.
7,5
0,133
12,0
Sng c bn tri, bi sng cy ln mc rm
5,0
0,200
20,0
10
Lu :
S liu h s nhm bng trn ch ph hp vi sng n nh. Vi nhng sng c lng
ngm ct ln, xi bi nhiu, nhm ca cc sng ny c c th ring; nh hng ca
thc vt trn bi sng c quan h mt thit vi t l gia su v cao ca cy, s
liu bng trn khng phn nh c iu ny nn cn ch khi la chn h s nhm.
40
http://nuoc.com.vn
Lu lng nc ng vi mc nc iu tra c xc nh theo cng thc sau:

Q = ch
1 2 / 3 1/ 2 n
1 2 / 3 1/ 2
hch i + b
hb i
nch
nb
1
(2-39)
trong :
Q: lu lng tnh ton, m3/s;
ch, b: din tch mt ct t lng ch v bi, m2;
hch, hb: chiu su trung bnh dng chy lng ch v bi, m.
Nu sng hp, chiu rng sng nh hn 10 ln chiu su nc chy (B <10h) th
trong cc cng thc trn phi thay h = R = ; trong - chu vi t, R - bn knh thu
lc.
xc nh lu lng thit k cn iu tra c 3 mc nc l lch s, trn c s 3
mc nc l lch s bng phng php hnh thi on sng xc nh c 3 lu lng
tng ng. Lu lng thit k ng vi tn sut P% c xc nh theo cng thc sau y:
QP % = Qi %
K P%
K i%
(2-40)
trong :
Qi%: lu lng ng vi mc nc lch s c tn sut i%.
KP%, Ki%: h s ph thuc v h s bin ng Cv v h s lch Cs ng vi tn sut
P% v i% xc nh theo ph lc 2-2. Tr s Cv v Cs c xc nh t iu kin phi tho
mn bt ng thc sau:
K i % Qi %
=
K j% Q j%
Trong ng thc trn v phi c xc nh, v tri xc nh bng cch gi thit

tr s Cv v t s Cs/Cv v theo ph lc 2-2 tra h s Ki% v Kj%.
2.3. Tnh mc nc nh l thit k

2.3.1. Tnh mc nc nh l thit k khi c ti liu quan trc mc nc.
Khi c lit quan trc mc nc lin tc trong nhiu nm, chn mi nm mt tr s
mc nc ln nht (Hmax). Tnh ng tn sut l lun, cch lm nh trnh by trong
phn tnh lu lng nh l mc 2.2.1 tm ra mc nc thit k HP.
Mt s lu :
- Khi tnh cc thng s cho lit quan trc mc nc cn ch l gi tr tr s
trung bnh (Htb) v h s bin ng (Cv) ph thuc vo mc c bn qui nh. Mc cng
thp th tr s Htb cng ln v h s Cv cng b. tng nhy ca h s bin ng Cv
khi xy dng ng tn sut v gim khi lng tnh ton c th tr cc tr s mc nc
trong lit thc o 1 hng s A (tr s A c th ly cho H c th gim nh nhng khng
m). Tr s mc nc thit k tnh theo lit mi c chuyn v mc c theo cng thc:
H P = H P* + A
(2-41)
HP: tr s mc nc thit k ng vi P%, m;

41
http://nuoc.com.vn
HP*: tr s mc nc theo lit mi ng vi P%, m.

- Khi chuyn mc nc tnh ton t trm o v v tr tuyn cng trnh cng nm
trn mt con sng c th tu theo khong cch t trm o v tuyn cng trnh, lng nc
gia nhp vo khu gia 2 tuyn , dc mt nc, a mo lng sng m chn mt
trong cc phng php sau y:
-
Theo ng cong quan h Q = f(H);
Theo ng quan h mc nc tng ng;
Theo dc mt nc.
Cc mc nc thit k phi n khp vi mc nc ca cc trm o mc nc khc

dc trn chiu di sng.
- ng cong Q = f(H) c th s dng trong vic chuyn mc nc nhng
on sng di khng c hoc t sng nhnh, vi iu kin trm o c nhiu ti liu quan
trc v quan h Q= f(H) l ng tin cy. Trn on sng cn c mt vi trm o mc
nc tm thi c ti liu quan trc ng thi cng vi trm chnh c ti liu quan trc di;
- C th s dng mc nc tng ng vo vic chuyn mc nc, nu xu th ca
quan h ny on trn n nh r rng v cc mc nc tng ng quan trc c phi
khng ch t nht l 80% bin dao ng mc nc trm chnh trong thi gian nhiu
nm. ng quan h mc nc tng ng xy dng theo ti liu Hmax trong nm v mt
s c trng khc;
- Chuyn mc nc theo dc c th tin hnh i vi nhng on sng khng
di (khong t 1 3km tu theo tng vng) theo cng thc sau y:
HPB = HPA J.L
(2-42)
trong :
HPA: mc nc cao nht thit k ng vi tn sut P%, m; xc nh theo s liu o
trm A;
HPB: mc nc thit k tng ng v tr B c cng mc cao vi trm A, m;
J: dc mt nc gia hai tuyn AB.
L: khong cch gia hai tuyn AB, m.
Nu trm A thng lu v tr B th trong cng thc l du (-), h lu du (+).
Khi s dng phng php ny cn xt s thay i dc theo iu kin lng sng.
Khi lng sng t tuyn A m rng dn v h lu n tuyn B dc c th tng ln cc
mc nc cao. Trong trng hp lng sng thu hp dn dc s gim khi cao trnh mc
nc tng. Ngoi ra, i vi sng min ni c nhiu ghnh thc th khng c p dng
cng thc (2 - 38).
2.3.2. Tnh mc nc nh l thit k khi chui quan trc ngn
Khi chui s liu mc nc cao nht khng tho mn yu cu lp ng tn
sut th dng quan h mc nc ca trm khc c s liu quan trc di hn b sung
dy s. Ti liu o ng b lp tng quan phi khng ch c mc nc thp v
mc nc cao. H s tng quan 0,80.
Trng hp khng tho mn iu kin trn c th xy dng ng tn sut bng
dy s liu ngn n nm v kt qu hiu chnh theo h s ka ca sng tng t c dy s
di:
42
http://nuoc.com.vn
ka =
H paN H 0 a
H pan H 0 a
(2-43)
trong :
HpaN: mc nc ng vi tn sut P% tnh theo lit quan trc N nm, m;
Hpan: mc nc ng vi tn sut P% tnh theo lit quan trc n nm, m;
H0a: mc bnh qun trong ma kit (ly bnh qun trong nhiu nm), m.
Mc nc trm tnh ton theo cng thc:
H PN = k a ( H Pn H 0 ) H 0
(2-44)
HPN, HPn, H0: cc mc nc trm cn tnh ton.

2.3.3. Tnh mc nc nh l thit k khi khng c ti liu quan trc.
Nu quan h mc nc v lu lng l ng n tr th tn sut ca mc nc cao
nht v ca lu lng ln nht l bng nhau.
xc nh mc nc ln nht khi khng c s liu thc o c th dng lu lng
ln nht ng vi tn sut tnh ton ri t quan h lu lng mc nc tra ra mc nc
tng ng. Lu lng ln nht tnh theo mc 2.2.3. ng quan h lu lng mc nc
xc nh bng phng php thu lc theo s liu hnh thi lng sng ca on sng tnh
ton.
2.3.4. Tnh mc nc thit k qua vng ni ng.
Khi nim vng ni ng y c hiu l vng nm bn trong , vi c
im nm trong phm vi tng tng i ring bit v b ngn khng lin quan
vi ch thu vn ca cc sng, bin pha ngoi. Ch thu vn ca vng ni
ng hon ton ph thuc vo ch ma ca vng ng bng v h thng tiu thot
nc.
Cho ti nay nc ta cng thc tnh mc nc ng ni ng ln nht ng vi cc
tn sut phc v thit k tuyn ng vn cha chnh thc a vo qui trnh hay hng
dn k thut. khc phc vn ny c th tham kho cng thc kinh nghim do KS.
Ng Huy i (TEDI) thnh lp tnh mc nc ng ni ng.
H max P = H max i 10 3 ( X nP X ni ) max K
(2-45)
trong :
HmaxP: mc nc ng vi tn sut thit k, m;
Hmaxi: mc nc ng cao nht trong lch s, xc nh theo ti liu quan trc hoc
iu tra, m;
XnP: lng ma thi on thit k tnh theo phng php thng k xc sut ca
trm ma i biu cho khu vc ngp lt, mm;
Xni: lng ma thi on ca nm xy ra ngp ng ln nht, c chn ra trong
nhng lng ma 1, 3, 5, 7 ngy ln nht ca trm o ma i biu cho khu vc, mm;
K: h s; K = 1 +
: h s hiu chnh lp nc cn tiu trn rung la, xc nh theo tiu chun thit
k h s tiu cho rung la ca B Thu li (trc y) - 14TCN60-88;
= 1 + 2 + 3
43
http://nuoc.com.vn
1: h s hiu chnh nh hng chon ch ca cy la lm cho mc nc rung

tng ln hn so vi mc bnh thng xem bng 2-12;
Bng 2-12
Bng tra h s 1
Giai on sinh trng
Ging la
Cy bn chn
nhnh
Lm ng
Ging la c
0,07
0,10
0,13
Ging la mi
0,09
0,16
0,19
2: h s hiu chnh nh hng ca b rung, b mng, ng x... ti lng ma

ri xung rung, nhng ni xy dng qui hoch thu li 2 = 0,03 0,05;
3: h s hiu chnh nh hng ca s tp trung bt buc cc lng ma ri xung
trn cc din tch khng cha nc hoc rung hoa mu ln cn vo rung la ri tiu i.
3 thay i theo tng trng hp c th;
3 = C
k
l
C: h s dng chy ly t 0,80 0,90

k: din tch khng cha nc;
l: din tch rung la;
(k, l c xc nh trn bn , bnh v kt hp vi thc a).
Lu : Xc nh theo cng thc (2-45) vn cn nhiu hn ch. Thc t cho thy cc
cng trnh giao thng i qua vng ng bng phn nhiu ct qua cc cng trnh ti tiu
thuc h thng thu nng ca ngnh thu li. Do c s can thip ca con ngi ch
ng ti tiu cho ton vng nn mc nc xut hin vng ny khng cn mang tnh
ngu nhin nn vic tnh mc nc ng vi tn sut thit k theo cng thc (2-45) l
khng ph hp. i vi trng hp ny nn dng ti liu iu tra kt hp vi ti liu qui
hoch v ti tiu ca thu li xc nh mc nc thit k.
2.3.5. Tnh mc nc thit k qua vng thung lng v chy trn trc ni
nc ta c rt nhiu ni c cc di ng bng nh hp ko di t chn ni v
pha h lu. Khu vc ny vo ma l dng chy t trn ni xung, sau khi ra khi chn
ni nc chy trn lan trn vng t tng i bng phng gy nn ngp ng mt vng
rng ln. Khu vc ny c th gi l vng chy trn trc ni.
Tnh mc nc thit k i vi vng ny c th tham kho cng thc kinh nghim
do KS. Ng Huy i (TEDI) thnh lp nh sau:
H max P = H max i
10 3 (1 + )(hnP hni ) F
Fng
(2-46)
trong :
HmaxP: mc nc thit k, m;
Hmaxi: mc nc ngp cao nht ti khu vc tnh ton, xc nh theo ti liu quan
trc hay iu tra, m;
F: din tch ton lu vc, km2;
44
http://nuoc.com.vn
Fng: din tch thung lng hoc vng chy trn trc ni, km2;
hnP: lng ma thi on thit k ng vi P% ca trm i biu cho lu vc, mm;
hni: lng ma thi on tnh ton ca nm xy ra ngp ln nht, c chn ra
trong nhng lng ma ngy ln nht ca trm ma i biu cho lu vc, mm;
: h s dng chy xem bng 2-10;
: h s hiu chnh lp nc cn tiu trn rung la, xc nh theo tiu chun thit
k h s tiu cho rung la ca B Thu li trc y - 14TCN60-88;
= 1 + 2
1: h s hiu chnh nh hng chon ch ca cy la lm cho mc nc rung
tng ln hn so vi mc bnh thng xem bng 2-12;
2: h s hiu chnh nh hng ca b rung, b mng, ng x... ti lng ma
ri xung rung, nhng ni xy dng qui hoch thu li 2 = 0,03 0,05.
2.4. Tnh tng lng l v ng qu trnh l thit k

Khi tnh ton lng tr nc trong cc h cha, tnh ton thit k trong cc cng
trnh tho l, phn l, giao thng khng nhng cn bit lu lng nh l m phi nghin
cu c qu trnh l.
2.4.1. Xc nh tng lng l thit k
Lng l c th xc nh cho 1 trn l n, mt t l lin tc hoc thi on c
nh no tu theo yu cu cn thit k. Khi tnh tng lng l khng cn tch ring
nc mt v nc ngm.
i vi cc trn l di ngy tng lng l c xc nh theo lu lng bnh qun
ngy nh sau:
t2
W = 86400 Qi
(2-47)
t1
trong : Qi: lu lng l bnh qun ngy trong t l ko di t t1 n t2.

i vi cc trn l ngn, tng lng l c xc nh theo ng qu trnh l trch
trong s c trng l.
a. Tnh tng lng l khi c ti liu quan trc
-
Chn thi on thit k theo quy m v kch thc ca cng trnh.
Tnh gi tr WT ln nht.
n 1
W = (
i =0
Qi + Qi +1 )
)t i +1
2
(m3)
(2-48)
t t +1 = t i +1 t i
trong :
Qi: lu lng im th i, m3/s;
t0, tn: thi im bt u v kt thc trn l hoc bt u v kt thc thi khong T.
cho WT ln nht trong thi on T cn chn hai gi tr u v cui khong c
Qi Qi+1.
45
http://nuoc.com.vn
- V ng tn sut l lun WT v xc nh lng l ng vi cc tn sut thit

k. Cc bc tnh v v ng tn sut l lun nh trnh by mc 2.2.1.
b. Tnh tng lng l khi thiu ti liu quan trc
Trong trng hp thiu ti liu thc o th la chn lu vc tng t c ti liu o
c v tng quan Qm ~Wm cht ch xc nh WmP cho lu vc nghin cu.
c. Tnh tng lng l khi khng c ti liu quan trc
Trng hp khng c ti liu quan trc c th xc nh tng lng l t ti liu
ma.
i vi lu vc nh c din tch t 1 n 50km2, c th dng lng ma ngy
tnh tng lng l.
W P = 10 3 H P . .F
(106m3)
(2-49)
i vi lu vc nh hn 1km2, tng lng l tnh theo lng ma ri trong thi

gian 150 pht.
W P = 10 3 150 .H P . .F
(106m3)
(2-50)
150 xem trong Ph lc 2- 5.
H s dng chy trong c hai trng hp ly theo ng vi F > 100km2 trong

bng 2-4.
d. Tnh tng lng l theo lu vc tng t
Trong trng hp c lu vc tng t c th xy dng quan h tng quan gia
nh v lng l sau xc nh l thit k trn ng quan h ny ng vi lu lng Qp
xc nh.
2.4.2. Xy dng ng qu trnh l thit k
ng qu trnh l ph thuc vo rt nhiu yu t phc tp nh cc yu t kh hu
v mt m lu vc. S nh hng t hp cc yu t ny rt phc tp nn dng ng qu
trnh l cng mang tnh ngu nhin nh nh l v tng lng l, do c th dng
phng php xc sut thng k xc nh.
Cc c trng hnh dng ng qu trnh nh sau:
-
H s y ():
'=
(2-51)
q max .t1
t
= '. 1
0,0116.h
T
(2-52)
H s hnh dng (*)

=
q max .T
0,0116.h
Q max
H s khng cn i (ks)
ks =
h1
h
(2-53)
trong :
Q max ; q max : lu lng, m uyn dng chy bnh qun ngy ln nht, m3/s;
Q : lu lng bnh qun ca trn l, m3/s;
46
http://nuoc.com.vn
t1, T: thi gian l ln v thi gian c trn l, ngy ;

h1, h: lp nc trong khong thi gian l ln v c trn l, mm.
a. Phng php i biu theo mu.
i vi mt lu vc nht nh iu kin a l t nhin t thay i nn trong trng
hp ma ln cng tp trung th dng ng qu trnh l t thay i. iu ny cho
php chn ng qu trnh l ca cc trn l ln xy ra lm ng qu trnh l in
hnh thu phng thnh ng qu trnh l thit k.
ng qu trnh l i biu quyt nh dng ng qu trnh l thit k sau ny
nn cn phi da vo cc yu t sau chn:
- ng qu trnh l i biu phi chn t nhng trn l xut hin trong thc
t v o c c mt cch chnh xc.
- Trn l chn lm i biu c nh l hoc tng lng l bng hoc xp x tr s
nh l hoc tng lng l ng vi tn sut thit k.
-
Tho mn yu cu thit k.
- Sau khi thu phng ng qu trnh m hnh l in hnh thnh ng qu trnh

l thit k cc c trng hnh dng ng qu trnh trn khng c bin i qu ln.
chuyn ng qu trnh l in hnh thnh ng qu trnh l thit k c th
dng mt trong cc phng php sau:
Khi ng qu trnh u n c mt nh.

S dng h s thu phng lu lng (kQ) v h s thu phng thi gian (kT);
kQ =
kT =
Q max P
Q max Pm
q m .hP
hm .q P
(2-54)
(2-55)
To ca ng qu trnh l thit k (QiP, tTP) nh sau:

Q iP = Q im .kQ
TiP = Tim .kT
(2-56)
(2-57)
ng qu trnh thit k xy dng theo phng php ny vn gi nguyn c h

s y v h s khng cn i nh ca ng in hnh.
Khi ng qu trnh l c dng phc tp, nhiu nh.
Trng hp ny tch phn c lu lng ln (sng l chnh) v xc nh lp dng

chy trong t l chnh hm* . thu phng ng qu trnh l, y cn s dng 3 h s:
-
H s thu phng nh k1:

k1 =
(2-58)
H s thu phng tung sng l chnh k2:

k2 =
Q max P
Q max Pm
hP* 86,4q P F
hm* 86,4q m Fm
(2-59)
H s thu phng phn cn li ca ng qu trnh k3:
47
http://nuoc.com.vn
hP hP* F
k3 =
hm hm* Fm
(2-60)
Honh ng qu trnh trong trng hp ny gi nguyn nh c.

Khi ng qu trnh l phc tp v khng c s liu v t l chnh (h*m).
Trong trng hp ny th c th dng hai h s thu phng sau:
-
Tung t l chnh, thu phng vi k1.
Tung phn cn li ca qu trnh thu phng vi k4.

qP
qm F
hm hm*
Fm
hP hP*
k4 =
(2-61)
trong :
Q max p ; Q max pm : lu lng bnh qun ngy ln nht, cc k hiu P, m biu th tr s
thit k v tr s ly ng qu trnh in hnh, m3/s;

q p ; q m : m uyn dng chy bnh qun ngy ln nht,m3/s/km2;
hP* , hm* : lp dng chy t l chnh, mm;
hP, hm: lp dng chy ton trn l, mm.

i vi cc lu vc ln do dng chy l n ko di trong nhiu ngy.
C th dng dng ng cong sau y:
y = 10
1 x
a
(2-62)
trong :
y: tung ca ng qu trnh l tnh ton, biu th bng t s so vi lu lng
bnh qun ngy ln nht ng vi tn sut thit k Q max P .
y=
Qi
Q max P
(2-63)
x: honh ca ng qu trnh l tnh ton, biu th bng t s so vi thi gian

nc ln T1.
x=
Ti
Tl
(2-64)
a: thng s ph thuc vo h s hnh dng * ly theo k3 mn ca lu vc tng

t.
Thi gian T1 tnh theo cng thc:
T1 =
0, 0116 *hP
qP
(2-65)
To x, y ca phng trnh xc nh theo ph lc 2 - 7.

ng qu trnh l thit k s bng:
48
http://nuoc.com.vn
QiP = Q max . y
TiP = T1.x
(2-66)
(2-67)
i vi lu vc nh hn 100km2, xy dng ng qu trnh l thit k cng c

th dng phng trnh trn y, song xc nh tung ng qu trnh v thi gian l
ln cn s dng lu lng tc thi ln nht v muyn tc thi tng ng.
Thi gian l ln T1(h) tnh theo cng thc:
T1 =
0, 278. *hP
qP
hoc T1 =
(2-68)
16,67* h p
qp
(ph)
H s k3 trong trng hp ny mn ca lu vc tng t.

b. Phng php m hnh hnh hc
Nhng sng va v nh sng l thng c dng mt nh cn i, qu trnh l
thng c khi qut bng mt m hnh hnh hc.
.L. Xklpski kin ngh s ho qu trnh l mt nh theo phng trnh dng
parabol.
m
- Nhnh ln:
t
Qt = Qm
tl
- Nhnh xung:
t t
Qt = Qm x
tx
(2-69)
n
(2-70)
trong :
Qt: lu lng thi im t. i vi nhnh ln t k t lc bt u ln, nhnh xung t
k t nh l, m3/s;
Qm: lu lng nh l tnh theo cc cng thc mc 2.2. Thi gian l ln ly
bng thi gian chy t ca nh l , m3/s;
=
L
3,6v
(gi)
v : tc chy t trung bnh ca nh l ly bng 0,7Vmax;
Vmax: lu tc trung bnh ca tuyn tnh ton, tng ng vi lu lng nh l Qm

tnh c. Vmax cng c th tnh theo lu lng iu tra l.
t x = .t l ; =
tl
tx
m, n: ch s ly tha ca ng cong nhnh ln v nhnh xung; m, n, c th xc

nh theo ti liu thc o ca qu trnh mt con l n. Trong trng hp khng c s
liu thc o th m, n v c xc nh t lu vc tng t.
G.A.Alchxyp dng ng cong Gurch m hnh ho qu trnh l n.
Phng trnh tnh ton qu trnh l c dng tng qut sau:
49
http://nuoc.com.vn
Qt = Qm .10
a (1 x ) 2
x
(2-71)
y:
x=
ti
l honh ca ng qu trnh l thit k tnh theo phn trm ca thi
tl
gian l ln tl;
a: tham s c trng cho hnh dng ca qu trnh l, ph thuc vo h s hnh dng
qu trnh l f nh bng 2-13:
Bng 2-13
Tham s c trng cho hnh dng l
F
0,3
0,4
0,5
0,6
0,7
0,8
0,9
1,0
1,3
1,5
1,9
2,6
0,21
0,32
0,46
0,62
0,80
1,01
1,24
1,52
2,11
3,22
5,11
9,41
H s hnh dng l c tnh theo cng thc:

f =
Qm .t l
W
(2-72)
f c xc nh theo con l n thc o hoc lu vc tng t. chnh xc ca

phng php ny ph thuc vo mc chnh xc ca vic xc nh tl.
ng qu trnh tam gic.
xy dng ng qu trnh tam gic, ngoi 2 c trng nh l thit k (QP) v
lu lng l thit k (WP), cn bit thm t s gia thi gian nc xung (Tr) v thi gian
nc ln (Tl).
T s =
Tr
c th xc nh theo kinh nghim.
Tl
i vi lu vc t iu tit = 2,0;
i vi lu vc iu tit nhiu = 3,0.
Cng c th xc nh theo lu vc tng t.
Thi gian l tnh theo cng thc:
T=
WP
0,555 F .h
=
QP
1800QP
(h)
(2-73)
trong :
h: lp nc l thit k, mm;
F: din tch lu vc, km2.
2.5. Xc nh mc nc thng thuyn, mc nc thi cng

mc nc thp nht
2.5.1. Xc nh mc nc thng thuyn.
Mc nc thng thuyn theo Phn cp k thut ng thu ni a TCVN 5664-92
l mc nc cao c tn sut 5%. Trng hp c bit c th dng mc nc cao c tn
sut 10% hoc mc nc khc do cp c thm quyn quyt nh.
50
http://nuoc.com.vn
Mc nc thng thuyn c xc nh tng t nh mc nc nh l thit k. Chi

tit cch xy dng ng tn sut mc nc xem 2.3.
2.5.2. Xc nh mc nc thi cng.
Mc nc thi cng c d bo phc v lp k hoch thi cng nhm m bo
an ton cho ngi v phng tin thi cng. La chn mc nc thi cng l gii bi ton
m ch tiu v kinh t li mu thun vi ch tiu an ton. Do vy, tu thuc vo tng cng
trnh c th m t ra ch tiu an ton xc nh mc nc thi cng. Thc t hin nay
ngi ta vn thng dng mc nc cao ng vi tn sut P = 10% v mc nc thp ng
vi P = 90% xc nh mc nc thi cng.
a. Trng hp s dng s liu thc o.
i vi nhng cng trnh s dng c s liu mc nc thc o ca trm quan
trc th mc nc thi cng c th d bo cho mc nc cc tr thng, mc nc cc tr
tun. Cch xc nh mc nc ln nht thng ng vi 10% (Hmax10%) v mc nc thp
nht thng ng vi 90% (Hmin90%) tng t nh mc 2.3. Trn c s mc nc xy
dng biu d bo mc nc phc v thi cng theo thng (H-t).
b. Trng hp khng c s liu thc o.
Trong trng hp khng c s liu thc o th c th da vo mc nc iu tra:
ma l, ma kit; mc nc l cao nht, mc nc l trung bnh nhiu nm, mc nc
thp nht, cao b sng, bi sng,... tin hnh phn tch, tnh ton. Thng thng
mc nc l trung bnh nhiu nm tng ng vi l tn sut khong P = 40 60%,
mc nc ngang vi cao bi gi (sng vng ng bng) tng ng vi mc nc to
lng c tn sut khong P = 10 15%.
Lu : Ty thuc vo tng cng trnh c th, khi tnh mc nc thi cng trong
trng hp c ti liu hoc khng c ti liu thc o cn xc nh c thi gian ma l
v ma kit; thi gian xut hin l tiu mn, l chnh v a ra nhng cnh bo cn
thit, trnh nhng thit hi ng tic xy ra trong qu trnh thi cng.
2.5.3. Xc nh mc nc thp nht.
Mc nc thp nht s dng cho cc cng trnh cu thng c tnh ton vi tn
sut P=95%. Tnh mc nc thp nht thit k cng tng t nh tnh mc nc cao nht
thit k.
a. Trng hp s dng s liu thc o.
Trong chui s liu quan trc ca trm, chn mi nm mt tr s mc nc nh
nht tnh tn sut xut hin mc nc nh nht. Trong trng hp chui s liu xut
hin tr s m th phi chuyn thnh chui s mc nc dng tnh ton tn sut, sau
chuyn i kt qu ra gi tr thc. Cc bc tin hnh tng t nh trnh by mc
2.3.
b. Trng hp khng s dng s liu thc o.
Trng hp khng c ti liu thc o xc nh mc nc thp nht theo ti liu
iu tra. Thng thng tham kho mc nc thp nht iu tra c lm mc nc thp
nht thit k.
Ti liu s dng trong chng II
[1]. Trng i hc Thu li. Tnh ton thu vn. Nh xut bn Nng nghip, 1985.
51
http://nuoc.com.vn
[2]. Qui phm tnh ton cc c trng thu vn thit k QP.TL. C-6-77, 1979.
[3]. Nguyn Xun Trc. Thit k ng t - Cng trnh vt sng (Tp 3). Nh xut bn
Gio dc, 2003 (Ti bn ln th ba).
[4]. Cao m, H Vn Khi v nnk. Thu vn cng trnh. Nh xut bn Nng nghip,
1993.
[5]. L Vn Nghinh. Nguyn l thu vn. Nh xut bn Nng nghip, 2000.
[6]. L Vn Nghinh. Tnh ton thu vn thit k. Nh xut bn Nng nghip, 2003.
[7]. nh Khi, Hong Nim. Dng chy l sng ngi Vit Nam. Vin kh tng thu
vn, 1991.
[8]. Tnh ton cc c trng dng chy l - Tiu chun ngnh 22TCN 220 95.
[9]. Trn nh Nghin. Thit k thu lc cho d n cu ng. Nh xut bn Giao thng
vn ti, 2003.
[10]. Ng nh Tun. Phn tch thng k trong thu vn. Nh xut bn Nng nghip,
1998.
[11]. Tiu chun thit k h s tiu cho rung la QPTL 14TCN60-88.
[13]. Nguyn Xun Trc, Dng Hc Hi, V nh Phng. S tay thit k ng t tp
2. Nh xut bn Xy dng, 2003.
[14]. Vin thu lc an Mch. S lc v m hnh NAM.
[15]. Vin thu lc an Mch. Gii thiu v m hnh thu vn.
[16]. Hip hi cc k s qun s Hoa K. Hng dn s dng m hnh HEC-HMS.
52
http://nuoc.com.vn
Ph lc 2-1
Bng tra tr s theo ng Pearson III (PIII), CV = 1; XP = (CV + 1) X
CS
0.01 0.1
1.0
3.0
5.0
Tn sut P%
10 25 50 75
90
95
97
99 99.9
0.00
3.72
3.09
2.33
1.88
1.64
1.28
0.67
0.05
3.83
3.16
2.36
1.90
1.65
1.28
0.66 -0.01 -0.68 -1.28 -1.62 -1.86 -2.29 -3.02
0.10
3.94
3.23
2.40
1.92
1.67
1.29
0.66 -0.02 -0.68 -1.27 -1.61 -1.82 -2.25 -2.95
0.15
4.05
3.31
2.44
1.94
1.68
1.30
0.66 -0.02 -0.68 -1.26 -1.60 -1.81 -2.22 -2.88
0.20
4.16
3.38
2.47
1.96
1.70
1.30
0.65 -0.03 -0.69 -1.26 -1.58 -1.79 -2.18 -2.81
0.25
4.27
3.45
2.50
1.98
1.71
1.30
0.64 -0.04 -0.70 -1.25 -1.56 -1.77 -2.14 -2.74
0.30
4.38
3.52
2.54
2.00
1.72
1.31
0.64 -0.05 -0.70 -1.24 -1.55 -1.75 -2.10 -2.67
0.35
4.50
3.59
2.58
2.02
1.73
1.32
0.64 -0.06 -0.70 -1.24 -1.53 -1.72 -2.06 -2.60
0.40
4.61
3.66
2.61
2.04
1.75
1.32
0.63 -0.07 -0.71 -1.23 -1.52 -1.70 -2.03 -2.54
0.45
4.72
3.74
2.64
2.06
1.76
1.32
0.62 -0.08 -0.71 -1.22 -1.51 -1.68 -2.00 -2.47
0.50
4.83
3.81
2.68
2.08
1.77
1.32
0.62 -0.08 -0.71 -1.22 -1.49 -1.66 -1.96 -2.40
0.55
4.94
3.88
2.72
2.10
1.78
1.32
0.62 -0.09 -0.72 -1.21 -1.47 -1.64 -1.92 -2.32
0.60
5.05
3.96
2.75
2.12
1.80
1.33
0.61 -0.10 -0.72 -1.20 -1.45 -1.61 -1.88 -2.27
0.65
5.16
4.03
2.78
2.14
1.81
1.33
0.60 -0.11 -0.72 -1.19 -1.44 -1.59 -1.84 -2.20
0.70
5.28
4.10
2.82
2.15
1.82
1.33
0.59 -0.12 -0.72 -1.18 -1.42 -1.57 -1.81 -2.14
0.75
5.39
4.17
2.86
2.16
1.83
1.34
0.58 -0.12 -0.72 -1.18 -1.40 -1.54 -1.78 -2.08
0.80
5.56
4.24
2.89
2.18
1.84
1.34
0.58 -0.13 -0.73 -1.17 -1.38 -1.52 -1.74 -2.02
0.85
5.62
4.31
2.92
2.20
1.85
1.34
0.58 -0.14 -0.73 -1.16 -1.35 -1.49 -1.70 -1.96
0.90
5.73
4.38
2.96
2.22
1.86
1.34
0.57 -0.15 -0.73 -1.15 -1.35 -1.47 -1.66 -1.90
0.95
5.84
4.46
2.99
2.24
1.87
1.34
0.56 -0.16 -0.73 -1.14 -1.34 -1.44 -1.62 -1.84
1.00
5.96
4.53
3.02
2.25
1.88
1.34
0.55 -0.16 -0.73 -1.13 -1.32 -1.42 -1.59 -1.79
1.05
6.07
4.60
3.06
2.26
1.88
1.34
0.54 -0.17 -0.74 -1.12 -1.30 -1.40 -1.56 -1.74
1.10
6.18
4.67
3.09
2.28
1.89
1.34
0.54 -0.18 -0.74 -1.10 -1.28 -1.38 -1.52 -1.68
1.15
6.30
4.74
3.12
2.30
1.90
1.34
0.53 -0.18 -0.74 -1.09 -1.26 -1.36 -1.48 -1.63
1.20
6.41
4.81
3.15
2.31
1.91
1.34
0.52 -0.19 -0.74 -1.08 -1.24 -1.33 -1.45 -1.58
1.25
6.52
4.88
3.18
2.32
1.92
1.34
0.52 -0.20 -0.74 -1.07 -1.22 -1.30 -1.42 -1.53
1.30
6.64
4.95
3.21
2.34
1.92
1.34
0.51 -0.21 -0.74 -1.06 -1.20 -1.28 -1.38 -1.48
1.35
6.76
5.02
3.24
2.36
1.93
1.34
0.50 -0.22 -0.74 -1.05 -1.18 -1.26 -1.35 -1.44
1.40
6.87
5.09
3.30
2.38
1.94
1.34
0.49 -0.22 -0.73 -1.04 -1.17 -1.23 -1.32 -1.39
1.45
6.98
5.16
3.30
2.38
1.94
1.34
0.48 -0.23 -0.73 -1.03 -1.15 -1.21 -1.29 -1.35
1.50
7.09
5.23
3.33
2.39
1.95
1.33
0.47 -0.24 -0.73 -1.02 -1.13 -1.19 -1.26 -1.31
1.55
7.20
5.30
3.36
2.40
1.96
1.33
0.46 -0.24 -0.73 -1.00 -1.12 -1.16 -1.23 -1.28
1.60
7.31
5.37
3.39
2.42
1.96
1.33
0.46 -0.25 -0.73 -0.99 -1.10 -1.14 -1.20 -1.24
1.65
7.42
5.44
3.42
2.43
1.96
1.32
0.45 -0.26 -0.72 -0.98 -1.08 -1.12 -1.17 -1.20
1.70
7.54
5.50
3.44
2.44
1.97
1.32
0.44 -0.27 -0.72 -0.97 -1.06 -1.10 -1.14 -1.17
1.75
7.65
5.57
3.47
2.45
1.98
1.32
0.43 -0.28 -0.72 -0.96 -1.04 -1.08 -1.12 -1.14
1.80
7.76
5.64
3.50
2.46
1.98
1.32
0.42 -0.28 -0.72 -0.94 -1.02 -1.06 -1.09 -1.11
0.00 -0.67 -1.28 -1.64 -1.88 -2.33 -3.09
53
http://nuoc.com.vn
Ph lc 2-1 (Tip theo)
CS
0.01 0.1
1.0
3.0
5.0
Tn sut P%
10 25 50 75
90
95
97
99 99.9
1.85
7.87
5.70
3.52
2.48
1.98
1.32
0.41 -0.28 -0.72 -0.93 -1.00 -1.04 -1.06 -1.08
1.90
7.98
5.77
3.55
2.49
1.99
1.31
0.40 -0.29 -0.72 -0.92 -0.98 -1.01 -1.04 -1.05
1.95
8.10
5.84
3.58
2.50
2.00
1.30
0.40 -0.30 -0.72 -0.91 -0.96 -0.99 -1.02 -1.02
2.00
8.21
5.91
3.60
2.51
2.00
1.30
0.39 -0.31 -0.71 -0.90 -0.95 -0.97 -0.99 -1.00
2.05
8.32
6.04
3.65
2.53
2.01
1.29
0.37 -0.32 -0.70 -0.87 -0.91 -0.93 -0.95 -0.95
2.10
8.43
6.17
3.68
2.54
2.02
1.27
0.35 -0.33 -0.69 -0.84 -0.88 -0.90 -0.91 -0.91
2.15
8.54
6.30
3.73
2.57
2.01
1.26
0.32 -0.34 -0.68 -0.82 -0.85 -0.86 -0.87 -0.87
2.20
8.64
6.42
3.78
2.60
2.00
1.25
0.29 -0.35 -0.67 -0.79 -0.82 -0.83 -0.83 -0.83
2.25
8.75
6.55
3.82
2.62
2.00
1.23
0.27 -0.36 -0.66 -0.77 -0.79 -0.80 -0.80 -0.80
2.30
8.86
6.67
3.86
2.63
2.00
1.21
0.25 -0.37 -0.66 -0.75 -0.76 -0.77 -0.77 -0.77
2.35
8.97
6.79
3.92
2.64
2.00
1.19
0.24 -0.38 -0.65 -0.72 -0.74 -0.74 -0.74 -0.74
2.40
9.07
6.92
3.96
2.65
2.00
1.18
0.22 -0.39 -0.64 -0.70 -0.71 -0.71 -0.72 -0.72
2.45
9.18
7.03
4.01
2.66
1.99
1.15
0.20 -0.39 -0.63 -0.68 -0.69 -0.69 -0.69 -0.69
2.50
9.23
7.15
4.05
2.66
1.97
1.13
0.19 -0.40 -0.62 -0.66 -0.67 -0.67 -0.67 -0.67
2.55
9.39
7.23
4.09
2.66
1.97
1.11
0.17 -0.40 -0.60 -0.64 -0.65 -0.65 -0.65 -0.65
2.60
9.50
7.35
4.11
2.66
1.96
1.09
0.15 -0.41 -0.59 -0.62 -0.63 -0.63 -0.63 -0.63
2.65
9.60
7.44
4.15
2.66
1.95
1.08
0.13 -0.41 -0.58 -0.61 -0.61 -0.61 -0.61 -0.61
2.70
9.70
7.54
4.18
2.66
1.94
1.06
0.11 -0.41 -0.57 -0.59 -0.59 -0.59 -0.59 -0.59
2.75
9.82
7.64
4.21
2.66
1.93
1.04
0.09 -0.41 -0.55 -0.57 -0.57 -0.57 -0.57 -0.57
2.80
9.92
7.72
4.24
2.66
1.93
1.03
0.06 -0.42 -0.54 -0.56 -0.56 -0.56 -0.56 -0.56
2.85 10.00
7.86
4.26
2.66
1.91
1.01
0.05 -0.42 -0.53 -0.54 -0.54 -0.54 -0.54 -0.54
2.90 10.10
7.97
4.29
2.65
1.90
1.00
0.03 -0.42 -0.52 -0.53 -0.53 -0.53 -0.53 -0.53
2.95 10.30
8.08
4.32
2.65
1.90
0.98
0.02 -0.41 -0.51 -0.51 -0.51 -0.51 -0.51 -0.51
3.00 10.35
8.17
4.34
2.65
1.90
0.96
0.01 -0.41 -0.49 -0.50 -0.50 -0.50 -0.50 -0.50
54
http://nuoc.com.vn
Ph lc 2-2:
Bng tra h s mouyn KP ca ng tn sut Kriski - Menken (K-M)
(1) CS = CV
P(%)
0,01 0,03 0,05 0,1 0,3 0,5
CV
0,1
0,2
0,3
0,4
0,5
0,6
0,7
0,8
0,9
1,40
1,81
2,25
2,70
3,15
3,57
3,94
4,31
4,63
1,36
1,74
2,15
2,56
2,97
3,37
3,74
4,11
4,44
1,34
1,71
2,11
2,49
2,89
3,27
3,62
3,98
4,30
1,32
1,67
2,03
2,39
2,77
3,14
3,48
3,82
4,13
1,29
1,59
1,90
2,23
2,55
2,89
3,21
3,53
3,85
1,27
1,55
1,84
2,15
2,45
2,76
3,06
3,37
3,68
10
20
25
30
40
50
60
70
75
80
90
95
97
1,24
1,49
1,75
2,03
2,31
2,59
2,87
3,15
3,45
1,19
1,39
1,59
1,81
2,03
2,27
2,51
2,75
3,02
1,17
1,34
1,52
1,70
1,90
2,10
2,31
2,52
2,76
1,13
1,26
1,39
1,53
1,68
1,83
1,99
2,16
2,35
1,08
1,17
1,25
1,34
1,42
1,51
1,59
1,69
1,78
1,06
1,13
1,19
1,26
1,33
1,41
1,47
1,52
1,58
1,05
1,10
1,15
1,20
1,24
1,29
1,34
1,38
1,40
1,02
1,04
1,06
1,08
1,09
1,10
1,10
1,10
1,05
1,00
0,99
0,99
0,97
0,96
0,93
0,89
0,83
0,76
0,97
0,94
0,90
0,87
0,83
0,79
0,71
0,61
0,51
0,95
0,89
0,83
0,77
0,70
0,62
0,51
0,41
0,30
0,93
0,86
0,78
0,71
0,62
0,53
0,42
0,31
0,21
0,91
0,83
0,74
0,65
0,55
0,45
0,35
0,24
0,15
0,88
0,75
0,63
0,50
0,38
0,26
0,17
0,09
0,04
0,84
0,68
0,53
0,38
0,26
0,15
0,08
0,04
0,01
0,82
0,64
0,48
0,33
0,21
0,11
0,05
0,02
0,00
99 995 99,7 99,9

0,78
0,57
0,38
0,23
0,12
0,05
0,01
0,00
0,00
0,76
0,53
0,34
0,18
0,09
0,03
0,00
0,00
0,00
0,74
0,50
0,31
0,15
0,07
0,02
0,00
0,00
0,00
0,70
0,45
0,25
0,11
0,04
0,01
0,00
0,00
0,00
(2) CS = 1,5CV
P(%)
0,01 0,03 0,05 0,1 0,3 0,5
CV
0,1
0,2
0,3
0,4
0,5
0,6
0,7
0,8
0,9
1,0
1,1
1,2
1,39
1,86
2,39
2,94
3,55
4,20
4,87
5,59
6,37
7,19
8,01
8,82
1,36
1,79
2,25
2,75
3,31
3,89
4,52
5,14
5,83
6,54
7,32
8,11
1,35
1,75
2,19
2,67
3,17
3,74
4,32
4,93
5,58
6,25
6,95
7,68
1,33
1,70
2,11
2,54
3,02
3,53
4,05
4,60
5,21
5,82
6,58
7,12
1,28
1,61
1,96
2,34
2,74
3,17
3,62
4,08
4,61
5,15
5,70
6,23
1,27
1,57
1,90
2,24
2,60
3,00
3,42
3,85
4,32
4,79
5,30
5,81
10
20
25
30
40
50
60
70
75
80
90
95
97
1,24
1,51
1,79
2,09
2,41
2,76
3,11
3,49
3,90
4,32
4,73
5,16
1,19
1,40
1,62
1,85
2,10
2,34
2,61
2,87
3,17
3,47
3,80
4,10
1,17
1,34
1,53
1,72
1,92
2,13
2,35
2,56
2,80
3,05
3,28
3,54
1,13
1,26
1,40
1,54
1,69
1,82
1,96
2,11
2,27
2,42
2,56
2,70
1,10
1,17
1,25
1,32
1,41
1,48
1,55
1,61
1,67
1,72
1,75
1,77
1,07
1,13
1,19
1,25
1,30
1,35
1,40
1,43
1,46
1,49
1,48
1,47
1,05
1,10
1,14
1,18
1,20
1,24
1,26
1,28
1,30
1,29
1,26
1,25
1,03
1,04
1,07
1,06
1,06
1,06
1,05
1,03
1,00
0,95
0,90
0,84
1,00
0,99
0,98
0,96
0,93
0,90
0,86
0,81
0,76
0,70
0,62
0,54
0,97
0,94
0,90
0,86
0,81
0,76
0,70
0,63
0,56
0,48
0,40
0,34
0,95
0,89
0,83
0,76
0,69
0,62
0,55
0,46
0,38
0,30
0,23
0,17
0,93
0,86
0,78
0,74
0,63
0,55
0,46
0,38
0,30
0,22
0,16
0,11
0,91
0,83
0,74
0,65
0,57
0,47
0,39
0,30
0,23
0,16
0,11
0,07
0,87
0,75
0,63
0,52
0,41
0,31
0,22
0,15
0,09
0,05
0,03
0,01
0,84
0,69
0,55
0,42
0,31
0,21
0,14
0,08
0,04
0,02
0,01
0,00
0,82
0,65
0,50
0,36
0,25
0,15
0,09
0,04
0,02
0,01
0,00
0,00
99 99,5 99,7 99,9

0,78
0,58
0,41
0,27
0,16
0,08
0,04
0,02
0,01
0,00
0,00
0,00
0,76
0,55
0,36
0,22
0,12
0,06
0,02
0,01
0,00
0,00
0,00
0,00
0,74
0,52
0,33
0,20
0,11
0,04
0,02
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,72
0,47
0,28
0,15
0,07
0,02
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
55
http://nuoc.com.vn
(3) CS = 2 CV
P(%)
0,01
CV
0,1
0,2
0,3
0,4
0,5
0,6
0,7
0,8
0,9
1,0
1,1
1,2
0,03 0,05 0,1 0,3 0,5
1,42 1,38
1,92 1,83
2,51 2,36
3,20 2,96
3,98 3,64
4,85 4,39
5,81 5,22
6,85 6,11
7,89 7,08
9,21 8,11
10,48 9,17
11,80 10,26
1,36
1,79
2,29
2,85
3,48
4,18
4,95
5,77
6,66
7,60
8,61
9,65
1,34
1,73
2,19
2,70
3,27
3,89
4,57
5,30
6,08
6,91
7,76
8,65
1,30
1,64
2,02
2,45
2,91
3,42
3,96
4,55
5,16
5,81
6,47
7,10
1,28
1,59
1,94
2,33
2,74
3,20
3,68
4,19
4,73
5,30
5,88
6,50
10
20
25
30
40
50
60
70
75
80
90
95
97
1,25
1,52
1,83
2,16
2,51
2,89
3,29
3,71
4,15
4,61
5,06
5,50
1,20
1,41
1,64
1,88
2,13
2,39
2,66
2,94
3,22
3,51
3,79
4,05
1,17
1,35
1,54
1,74
1,94
2,15
2,36
2,57
2,78
3,00
3,21
3,45
1,13
1,26
1,40
1,53
1,67
1,81
1,94
2,06
2,19
2,30
2,41
2,50
1,08
1,16
1,24
1,31
1,38
1,44
1,50
1,54
1,58
1,61
1,62
1,62
1,07
1,13
1,18
1,23
1,28
1,31
1,34
1,37
1,38
1,39
1,37
1,34
1,05
1,09
1,13
1,17
1,19
1,21
1,22
1,22
1,22
1,20
1,18
1,13
1,02
1,04
1,05
1,05
1,04
1,03
1,01
0,99
0,96
0,92
0,87
0,81
1,00
0,99
0,97
0,95
0,92
0,88
0,84
0,80
0,75
0,69
0,64
0,58
0,97
0,94
0,90
0,85
0,80
0,75
0,69
0,63
0,57
0,51
0,45
0,40
0,95
0,89
0,82
0,76
0,69
0.62
0,55
0,49
0,42
0,36
0,31
0,26
0,93
0,86
0,78
0,71
0,63
0,56
0,49
0,42
0,35
0,29
0,24
0,19
0,92
0,83
0,75
0,66
0,57
0,49
0,42
0,35
0,28
0,22
0,17
0,13
0,87
0,75
0,64
0,53
0,44
0,35
0,27
0,21
0,15
0,11
0,07
0,05
0,84
0,70
0,56
0,45
0,34
0,25
0,18
0,13
0,08
0,05
0,03
0,02
0,82
0,66
0,52
0,39
0,29
0,20
0,14
0,09
0,05
0,03
0,02
0,01
99 99,5 99,7 99,9

0,78
0,59
0,44
0,31
0,21
0,13
0,08
0,04
0,02
0,01
0,00
0,00
0,76
0,56
0,40
0,27
0,17
0,10
0,05
0,03
0,01
0,01
0,00
0,00
0,75
0,54
0,37
0,24
0,15
0,08
0,04
0,02
0,01
0,00
0,00
0,00
0,72
0,49
0,32
0,19
0,11
0,05
0,02
0,01
0,00
0,00
0,00
0,00
(4) CS = 3 CV
P(%)
0,01
CV
0,1
0,2
0,3
0,4
0,5
0,6
0,7
0,8
0,9
1,0
1,1
1,2
0,03 0,05
0,1
1,42 1,39 1,36 1,35

2,06 1,99 1,88 1,80
2,86 2,62 2,50 2,36
3,78 3,41 3,23 3,00
5,00 4,34 4,10 3,75
6,28 5,48 5,06 4,58
7,70 6,59 6,07 5,43
9,21 7,74 7,11 6,31
11,00 9,14 8,32 7,33
12,89 10,64 9,66 8,43
14,85 12,24 11,02 9,54
16,86 13, 83 12,43 10,68
0,3 0,5
1,31
1,69
2,12
2,64
3,22
3,82
4,44
5,11
5,84
6,62
7,40
8,21
1,29
1,63
2,02
2,48
3,00
3,50
4,00
4,58
5,21
5,85
6,50
7,16
10
20
25
30
40
50
60
70
75
80
90
95
97
1,25
1,55
1,88
2,25
2,66
3,07
3,49
3,92
4,40
4,80
5,37
5,85
1,21
1,42
1,67
1,91
2,17
2,42
2,70
2,94
3,22
3,47
3,74
3,99
1,17
1,36
1,54
1,75
1,94
2,14
2,35
2,51
2,70
2,89
3,05
3,23
1,14
1,26
1,39
1,52
1,63
1,76
1,87
1,97
2,09
2,15
2,24
2,31
1,09
1,16
1,23
1,29
1,33
1,38
1,42
1,45
1,47
1,49
1,49
1,50
1,07
1,12
1,17
1,21
1,23
1,26
1,27
1,29
1,28
1,28
1,27
1,27
1,05
1,09
1,12
1,14
1,15
1,15
1,16
1,15
1,14
1,13
1,11
1,08
1,02
1,03
1,03
1,03
1,01
1,00
0,97
0,95
0,91
0,88
0,85
0,81
0,99
0,98
0,96
0,93
0,90
0,86
0,82
0,78
0,74
0,70
0,66
0,61
0,97
0,93
0,89
0,84
0,79
0,74
0,69
0,65
0,60
0,55
0,50
0,46
0,94
0,88
0,82
0,76
0,70
0,64
0,58
0,53
0,47
0,42
0,37
0,33
0,93
0,86
0,79
0,72
0,65
0,58
0,52
0,47
0,41
0,36
0,31
0,27
0,91
0,83
0,75
0,67
0,60
0,53
0,47
0,41
0,36
0,31
0,26
0,22
0,87
0,76
0,66
0,57
0,48
0,41
0,34
0,29
0,24
0,19
0,16
0,12
0,84
0,71
0,59
0,49
0,41
0,33
0,26
0,21
0,17
0,13
0,10
0,07
0,83
0,68
0,55
0,45
0,36
0,28
0,22
0,17
0,13
0,10
0,07
0,05
99 99,5 99,7 99,9

0,79
0,62
0,48
0,37
0,29
0,21
0,16
0,12
0,08
0,06
0,04
0,03
0,77
0,59
0,45
0,34
0,25
0,18
0,12
0,09
0,06
0,04
0,03
0,02
0,76
0,57
0,43
0,31
0,23
0,16
0,12
0,08
0,05
0,03
0,02
0,01
0,73
0,53
0,38
0,27
0,19
0,13
0,09
0,06
0,03
0,02
0,01
0,01
56
http://nuoc.com.vn
(5) CS = 4 CV
P(%)
0,01
CV
0,1
0,2
0,3
04
0,5
0,6
0,7
0,8
0,9
1,0
1,1
1,2
1,51
2,20
3,15
4,35
5,90
7,70
9,57
11,40
13,55
15,60
17,65
20,71
0,03 0,05
1,45
2,05
2,87
3,85
5,05
6,35
7,81
9,15
10,70
12,25
13,70
15,99
1,40
1,97
2,72
3,60
4,70
5,75
7,00
8,20
9,46
10,90
12,10
13,99
0,1
1,38
1,87
2,53
3,29
4,20
5,07
6,05
7,02
8,12
9,25
10,42
11,65
0,3 0,5
1,34
1,73
2,23
2,81
3,45
4,09
4,76
5,46
6,18
6,94
7,71
8,53
1,30
1,67
2,10
2,60
3,13
3,69
4,25
4,81
5,38
6,02
6,65
7,31
10
20
25
30
40
50
60
70
75
80
90
95
97
1,25
1,58
1,94
2,34
2,77
3,17
3,59
4,01
4,43
4,96
5,35
5,82
1,19
1,43
1,67
1,92
2,18
2,44
2,67
2,90
3,12
3,35
3,60
3,84
1,17
1,36
1,55
1,75
1,93
2,11
2,28
2,45
2,60
2,77
2,92
3,07
1,11
1,26
1,38
1,51
1,61
1,72
1,82
1,90
2,00
2,05
2,12
2,18
1,08
1,15
1,21
1,26
1,31
1,34
1,37
1,40
1,41
1,42
1,43
1,43
1,06
1,11
1,15
1,19
1,21
1,23
1,23
1,24
1,25
1,24
1,24
1,22
1,05
1,08
1,10
1,12
1,13
1,13
1,12
1,12
1,10
1,09
1,07
1,06
1,02
1,03
1,02
1,01
0,99
0,97
0,95
0,93
0,90
0,87
0,85
0,81
0,99
0,98
0,95
0,92
0,89
0,85
0,82
0,78
0,75
0,71
0,67
0,63
0,97
0,93
0,89
0,84
0,79
0,75
0,70
0,66
0,62
0,57
0,53
0,49
0,94
0,88
0,82
0,76
0,71
0,65
0,60
0,55
0,50
0,46
0,42
0,38
0,93
0,86
0,79
0,72
0,66
0,60
0,55
0,50
0,45
0,40
0,37
0,32
0,91
0,83
0,75
0,68
0,61
0,55
0,50
0,45
0,40
0,36
0,31
0,27
0,88
0,77
0,67
0,59
0,51
0,44
0,38
0,33
0,29
0,25
0,21
0,18
0,85
0,72
0,61
0,52
0,44
0,37
0,32
0,26
0,22
0,18
0,15
0,12
0,83
0,69
0,58
0,48
0,40
0,33
0,27
0,23
0,18
0,15
0,12
0,10
99 99,5 99,7 99,9

0,80
0,64
0,52
0,42
0,34
0,27
0,22
0,17
0,14
0,11
0,08
0,06
0,78
0,61
0,49
0,39
0,30
0,24
0,19
0,15
0,11
0,08
0,06
0,05
0,77
0,60
0,47
0,37
0,29
0,22
0,17
0,13
0,10
0,07
0,05
0,04
0,75
0,56
0,43
0,33
025
0,19
0,14
0,10
0,08
0,05
0,04
0,03
(6) CS = 5 CV
P(%)
0,01
CV
0,1
0,2
0,3
0,4
0,5
0,6
0,7
0,8
0,9
1,0
1,1
1,2
1,54
2,34
3,43
4,91
6,65
8,70
10,70
12,71
15,05
17,41
20,0
22,71
0,03 0,05
1,47
2,15
3,07
4,23
5,50
6,95
8,43
9,96
11,60
13,30
15,20
17,17
1,43
2,06
2,87
3,90
5,05
6,24
7,51
8,82
10,25
11,71
13,25
14,81
0,1
1,40
1,95
2,66
3,51
4,44
5,40
6,43
7,54
8,64
9,83
10,96
12,14
0,3 0,5
1,34
1,78
2,31
2,92
3,52
4,22
4,91
5,69
6,41
7,15
7,90
8,63
1,31
1,70
2,16
2,69
3,21
3,77
4,34
4,93
5,52
6,17
6,85
7,35
10
20
25
30
40
50
60
70
75
80
90
95
97
1,27
1,61
1,98
2,38
2,79
3,21
3,65
4,06
4,50
4,94
5,33
5,75
1,20
1,44
1,67
1,93
2,17
2,42
2,62
2,88
3,10
3,33
3,52
3,75
1,17
1,36
1,55
1,74
1,90
2,08
2,22
2,41
2,54
2,71
2,85
2,98
1,13
1,26
1,37
1,49
1,60
1,70
1,79
1,86
1,94
2,00
2,05
2,11
1,08
1,15
1,21
1,25
1,30
1,32
1,34
1,36
1,36
1,39
1,40
1,41
1,06
1,11
1,15
1,17
1,20
1,20
1,20
1,22
1,22
1,22
1,20
1,20
1,05
1,08
1,09
1,10
1,10
1,11
1,10
1,10
1,09
1,08
1,06
1,04
1,02
1,02
1,01
1,00
0,98
0,97
0,94
0,92
0,90
0,87
0,84
0,81
0,99
0,97
0,94
0,92
0,88
0,85
0,82
0,78
0,75
0,71
0,68
0,65
0,97
0,93
0,88
0,84
0,79
0,75
0,71
0,67
0,63
0,58
0,55
0,51
0,94
0,88
0,82
0,77
0,71
0,66
0,61
0,56
0,52
0,48
0,44
0,41
0,93
0,86
0,79
0,73
0,67
0,62
0,56
0,51
0,47
0,42
0,39
0,36
0,91
0,83
0,75
0,69
0,63
0,57
0,52
0,47
0,42
0,37
0,34
0,31
0,88
0,77
0,68
0,61
0,53
0,47
0,41
0,36
0,32
0,27
0,24
0,21
0,84
0,73
0,63
0,55
0,47
0,40
0,34
0,29
0,25
0,21
0,18
0,15
0,82
0,70
0,60
0,51
0,43
0,36
0,31
0,26
0,22
0,18
0,15
0,12
99 99,5 99,7 99,9

0,78
0,66
0,55
0,45
0,37
0,31
0,25
0,20
0,16
0,13
0,10
0,08
0,76
0,63
0,52
0,42
0,34
0,.28
0,23
0,18
0,14
0,11
0,09
0,07
0,75
0,62
0,51
0,41
0,32
0,26
0,21
0,16
0,12
0,10
0,08
0,06
0,73
0,59
0,47
0,37
0,29
0,23
0,18
0,14
0,10
0,08
0,06
0,04
57
http://nuoc.com.vn
(7) CS = 6 CV
P(%)
0,01
CV
0,1
0,2
0,3
0,4
0,5
0,6
0,7
0,8
0,9
1,0
1,1
1,2
1,60
2,48
3,75
5,48
7,30
9,39
11,50
13,80
16,40
18,90
21,50
24,00
0,03 0,05
1,52
2,25
3,25
4,54
5,90
7,37
8,90
10,50
12,30
14,10
16,00
17,80
1,47
2,15
3,05
4,15
5,25
6,57
7,85
9,26
10,70
12,10
13,70
15,40
0,1
1,41
2,02
2,80
3,68
4,58
5,54
6,57
7,63
8,79
10,00
11,18
12,39
0,3 0,5
1,35
1,83
2,38
2,98
3,64
4,31
5,00
5,66
6,38
7,16
7,91
8,67
1,32
1,74
2,22
2,73
3,26
3,82
4,38
4,93
5,51
6,11
6,71
7,31
10
20
25
30
40
50
60
70
75
80
90
95
97
1,29
1,63
2,01
2,40
2,81
3,22
3,63
4,03
4,44
4,86
5,27
5,69
1,21
1,45
1,68
1,92
2,14
2,38
2,60
2,82
3,04
3,26
3,46
3,67
1,18
1,37
1,55
1,73
1,89
2,05
2,20
2,36
2,51
2,66
2,80
2,90
1,14
1,26
1,37
1,47
1,56
1,66
1,73
1,82
1,90
1,96
2,03
2,08
1,08
1,14
1,19
1,23
1,27
1,30
1,32
1,34
1,36
1,37
1,37
1,38
1,07
1,10
1,13
1,16
1,18
1,19
1,20
1,21
1,20
1,20
1,20
1,19
1,04
1,07
108
1,10
1,10
1,10
1,10
1,09
1,08
1,07
1,05
1,04
1,02
1,02
1,01
0,99
0,98
0,96
0,94
0,92
0,89
0,87
0,85
0,82
0,99
0,97
0,94
0,91
0,88
0,85
0,82
0,79
0,75
0,72
0,68
0,66
0,96
0,92
0,88
0,84
0,80
0,76
0,72
0,68
0,64
0,60
0,56
0,53
0,94
0,88
0,83
0,77
0,72
0,67
0,63
0,58
0,54
0,49
0,45
0,42
0,93
0,86
0,80
0,74
0,68
0,63
0,58
0,53
0,49
0,44
0,40
0,37
0,91
0,84
0,77
0,70
0,64
0,58
0,53
0,48
0,44
0,39
0,35
0,32
0,88
0,78
0,70
0,62
0,55
0,49
0,43
0,38
0,33
0,29
0,26
0,22
0,85
0,74
0,65
0,56
0,49
0,43
0,37
0,32
0,27
0,23
0,20
0,17
0,83
0,72
0,62
0,53
0,46
0,39
0,33
0,28
0,24
0,20
0,17
0,14
99 99,5 99,7 99,9

0,80
0,67
0,57
0,48
0,40
0,33
0,28
0,23
0,19
0,15
0,12
0,10
0,78
0,65
0,55
0,45
0,37
0,31
0,25
0,20
0,17
0,13
0,10
0,08
0,76
0,64
0,53
0,43
0,36
0,29
0,24
0,19
0,15
0,12
0,09
0,07
0,75
0,61
0,50
0,40
0,33
0,26
0,21
0,16
0,12
0,09
0,08
0,06
58
http://nuoc.com.vn
Ph lc 2-3
Bn phn vng ma ro Vit Nam
59
http://nuoc.com.vn
Ph lc 2-3 (tip)
Vng ma
Ranh gii phn vng ma ro
Lu vc thng ngun sng M, sng Chu, sng C.
II
Vng thng ngun sng t bin gii n Ngha L
III
Tm ma Hong Lin Sn hu ngn sng Thao, t bin gii n Ngi Bt.
IV
Vng lu vc sng K Cng, sng Bng Giang, thng ngun sng Hng.
Lu vc sng Gm, t ngn sng L.
VI
Thung lng sng Thao, sng Chy, h lu sng L Gm.
VII
Cc lu vc bt ngun t dy Yn T ra bin.
VIII
Vng bin t Hi Phng n Thanh Ho.
IX
Cc lu vc phn trung du sng M, sng Chu ra n bin.
Vng ven bin t Thanh Ho n ng Hi.
XI
Vng ven bin t ng Hi n Nng.
XII
Vng ven bin t Nng n Qung Ngi.
XIII
Vng ven bin t Qung Ngi n Phan Rang.
XIV
Cc lu vc sng pha bc Ty Nguyn.
XV
Cc lu vc sng pha nam Ty Nguyn.
XVI
Cc lu vc sng t Ban M Thut ti Bo Lc.
XVII
Vng ven bin t Phan Rang n Vng Tu.
XVIII
Vng ng bng Nam B.
60
http://nuoc.com.vn
Ph lc 2-4
M uyn nh l AP% theo ls, vng ma v thi gian nc chy trn sn dc sd .
Vng
ma
II
III
IV
ls =
sd
mls J
1/ 3
ls
1000 L
F 1 / 4 (H P )1 / 4
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
150
200
220
20
0,2800
0,2600
0,2180
0,1520
0,1120
0,0920
0,0760
0,0640
0,0540
0,0470
0,0400
0,0350
0,0300
0,0180
0,0150
0,0130
30
0,2100
0,1900
0,1600
0,1360
0,1040
0,0850
0,0720
0,0610
0,0520
0,0450
0,0380
0,0330
0,0290
0,0170
0,0140
0,0125
60
0,1500
0,1430
0,1250
0,1110
0,0910
0,0760
0,0650
0,0550
0,0470
0,0400
0,0340
0,0300
0,0260
0,0160
0,0130
0,0120
90
0,1140
0,1120
0,1020
0,0930
0,0170
0,0650
0,0560
0,0480
0,0410
0,0350
0,0310
0,0270
0,0240
0,0150
0,0120
0,0115
180
0,0720
0,0710
0,0570
0,0630
0,0550
0,0480
0,0430
0,0370
0,0330
0,0290
0,0250
0,0220
0,0210
0,0140
0,0115
0,0110
20
0,1170
0,1140
0,1040
0,0930
0,0870
0,0650
0,0550
0,0470
00400
0,0340
0,0300
0,0260
0,0240
0,0180
0,0150
0,0140
30
0,1000
0,0980
0,0910
0,0830
0,0700
0,0600
0,0520
0,0440
0,0380
0,0330
0,0280
0,0250
0,0230
0,0175
0,0140
0,0130
60
0,0820
0,0810
0,0760
0,0700
0,0600
0,0520
0,0450
0,0390
0,0340
0,0300
0,0270
0,0240
0,0220
0,0160
0,0130
0,0125
90
0,0670
0,0660
0,0630
0,0590
0,0520
0,0460
0,0400
0,0350
0,0310
0,0270
0,0250
0,0220
0,0200
0,0150
0,0120
0,0120
180
0,0520
0,0510
0,0480
0,0460
0,0410
0,0360
0,0320
0,0280
0,0250
0,0220
0,0200
0,0180
0,0170
0,0140
0,0110
0,0110
20
0,1590
0,1530
0,1370
0,1220
0,0985
0,0831
0,0708
0,0618
0,0544
0,0492
0,0450
0,0410
0,0378
0,0281
0,0218
0,0183
30
0,1320
0,1290
0,1160
0,1040
0,0866
0,0740
0,0650
0,0573
0,0507
0,0462
0,0420
0,0390
0,0358
0,0272
0,0211
0,0180
60
0,0950
0,0920
0,0870
0,0790
0,0695
0,0611
0,0530
0,0497
0,0447
0,0410
0,0380
0,0350
0,0325
0,0252
0,0197
0,0170
90
0,0730
0,0680
0,0659
0,0612
0,0549
0,0500
0,0443
0,0414
0,0384
0,0355
0,0330
0,0307
0,0292
0,0228
0,0185
0,0160
180
0,0580
0,0540
0,0517
0,0490
0,0450
0,0420
0,0383
0,0360
0,0330
0,0303
0,0300
0,0268
0,0256
0,0205
0,0165
0,0150
20
0,2730
0,2140
0,1880
0,1630
0,1280
0,1040
0,0865
0,0743
0,0654
0,0565
0,0499
0,0448
0,0408
0,0279
0,0216
0,0184
30
0,2000
0,1840
0,1630
0,1420
0,1153
0,0950
0,8160
0,0703
0,0615
0,0545
0,0479
0,0429
0,0390
0,0269
0,0212
0,0182
60
0,1290
0,1240
0,1170
0,1070
0,0903
0,0790
0,0688
0,0593
0,0553
0,0473
0,0427
0,0382
0,0351
0,0256
0,0200
0,0174
90
0,1020
0,0930
0,0890
0,0840
0,0735
0,0645
0,0579
0,0508
0,0460
0,0410
0,0370
0,0340
0,0315
0,0230
0,0189
0,0164
180
0,0720
0,0710
0,0670
0,0630
0,0555
0,0503
0,0456
0,0413
0,0378
0,0328
0,0315
0,0310
0,0275
0,0210
0,0178
0,0155
20
0,1200
0,1185
0,1115
0,1087
0,0940
0,0786
0,0690
0,0630
0,0525
0,0457
0,0397
0,0347
0,0304
0,0195
0,0140
0,0130
30
0,1120
0,1100
0,1035
0,0965
0,0840
0,0733
0,0638
0,0560
0,0485
0,0423
0,0370
0,0320
0,0280
0,0169
0,0133
0,0124
60
0,0980
0,0965
0,0855
0,0815
0,0748
0,0655
0,0577
0,0506
0,0445
0,0393
0,0345
0,0304
0,0268
0,0163
0,0126
0,0119
90
0,0830
0,0817
0,0775
0,0726
0,0642
0,0565
0,0500
0,0443
0,0390
0,0345
0,0310
0,0276
0,0247
0,0152
0,0118
0,0114
180
0,0595
0,0587
0,0560
0,0583
0,0480
0,0430
0,0390
0,0350
0,0317
0,0285
0,0263
0,0240
0,0223
0,0148
0,0110
0,0108
61
http://nuoc.com.vn
Ph lc 2 - 4 (tip)
Vng
ma
ls =
sd
mls J
1/ 3
ls
1000 L
F 1 / 4 (H P )1 / 4
0
0,1215
0,1135
0,1050
0,0863
1
0,1195
0,1117
0,0995
0,0858
5
0,1130
0,1060
0,0944
0,0816
10
0,1053
0,0870
0,0860
0,0770
20
0,0916
0,0865
0,0798
0,0690
30
0,0803
0,0757
0,0686
0,0617
40
0,0703
0,0666
0,0606
0,0553
50
0,0617
0,0585
0,0536
0,0490
60
0,0543
0,0515
0,0474
0,0440
70
0,0478
0,0452
0,0420
0,0390
80
0,0417
0,0397
0,0373
0,0350
90
0,0377
0,0350
0,0333
0,0310
100
0,0324
0,0310
0,0295
0,0278
150
0,0195
0,0189
0,0183
0,0172
200
0,0150
0,0145
0,0140
0,0135
220
0,0140
0,0135
0,0129
0,0124
0,0645
0,1060
0,0970
0,0850
0,0637
0,1050
0,0960
0,0840
0,0610
0,1000
0,0910
0,0800
0,0580
0,0934
0,0786
0,0757
0,0513
0,0817
0,0763
0,0676
0,0457
0,0716
0,0677
0,0606
0,0407
0,0633
0,0603
0,0540
0,0363
0,0555
0,0534
0,0482
0,0323
0,0490
0,0474
0,0430
0,0292
0,0430
0,0417
0,0380
0,0265
0,0382
0,0370
0,0340
0,0242
0,0337
0,0327
0,0303
0,0222
0,0300
0,0290
0,0272
0,0167
0,0190
0,0181
0,0175
0,0130
0,0150
0,0142
0,0135
0,0120
0,0133
0,0129
0,0125
VI
20
30
60
VII
90
180
20
30
60
VIII
90
180
20
30
60
0,0710
0,0570
0,1620
0,1460
0,1190
0,0700
0,0560
0,1560
0,1420
0,1160
0,0670
0,0540
0,1360
0,1270
0,1040
0,0632
0,0510
0,1210
0,1120
0,0933
0,0565
0,0460
0,0963
0,0905
0,0773
0,0506
0,0408
0,0805
0,0760
0,0656
0,0455
0,0365
0,0676
0,0645
0,0560
0,0407
0,0326
0,0572
0,0550
0,0486
0,0400
0,0293
0,0483
0,0477
0,0435
0,0330
0,0265
0,0422
0,0416
0,0386
0,0298
0,0238
0,0375
0,0366
0,0345
0,0271
0,0218
0,0334
0,0327
0,0309
0,0247
0,0200
0,0298
0,0292
0,0280
0,0168
0,0160
0,0240
0,0225
0,0210
0,0127
0,0121
0,0170
0,0160
0,0150
0,0117
0,0110
0,0160
0,0150
0,0140
IX
90
180
20
30
60
0,1010
0,0620
0,1923
0,1912
0,1095
0,0987
0,0615
0,1825
0,1555
0,1050
0,0910
0,0587
0,1570
0,1395
0,1015
0,0824
0,0550
0,1430
0,1233
0,0931
0,0693
0,0500
0,1152
0,1030
0,0811
0,0593
0,0450
0,0956
0,0868
0,0724
0,0513
0,0403
0,0810
0,0762
0,0642
0,0445
0,0365
0,0705
0,0663
0,0563
0,0394
0,0330
0,0616
0,0587
0,0534
0,0352
0,0300
0,0549
0,0527
0,0463
0,0320
0,0275
0,0489
0,0469
0,0425
0,0293
0,0253
0,0443
0,0425
0,0385
0,0265
0,0235
0,0407
0,0390
0,0355
0,0190
0,0173
0,0290
0,0279
0,0262
0,0140
0,0130
0,0220
0,0210
0,0200
0,0130
0,0120
0,0200
0,0190
0,0178
90
180
20
30
60
0,0905
0,0640
0,0946
0,0893
0,0806
0,0820
0,0635
0,0932
0,0880
0,0796
0,0800
0,0610
0,0887
0,0836
0,0757
0,0756
0,0572
0,0833
0,0788
0,0710
0,0740
0,0510
0,0733
0,0690
0,0628
0,0607
0,0468
0,0645
0,0608
0,0555
0,0553
0,0433
0,0568
0,0537
0,0487
0,0493
0,0396
0,0500
0,0473
0,0433
0,0452
0,0367
0,0443
0,0417
0,0383
0,0407
0,0336
0,0388
0,0370
0,0340
0,0372
0,0317
0,0345
0,0330
0,0303
0,0345
0,0300
0,0305
0,0293
0,0270
0,0322
0,0280
0,0277
0,0263
0,0246
0,0233
0,0220
0,0200
0,0192
0,0183
0,0190
0,0178
0,0150
0,0145
0,0140
0,0165
0,0155
0,0130
0,0128
0,0125
90
180
0,0717
0,0525
0,0707
0,0520
0,0670
0,0500
0,0635
0,0472
0,0557
0,0425
0,0495
0,0382
0,0437
0,0435
0,0387
0,0313
0,0346
0,0283
0,0307
0,0262
0,0277
0,0243
0,0253
0,0242
0,0230
0,0216
0,0179
0,0173
0,0135
0,0130
0,0122
0,0115
62
http://nuoc.com.vn
Ph lc 2- 4 (tip)
Vng
ma
ls =
sd
mls J
1/ 3
ls
1000 L
F 1 / 4 (H P )1 / 4
0
0,0888
0,0712
0,0631
0,0518
1
0,0862
0,0696
0,0615
0,0508
5
0,0800
0,0667
0,0582
0,0479
10
0,0714
0,0612
0,0542
0,0459
20
0,0607
0,0541
0,0480
0,0403
30
0,0524
0,0478
0,0431
0,0364
40
0,4610
0,0430
0,0388
0,0327
50
0,0406
0,0385
0,0360
0,0304
60
0,0364
0,0348
0,0315
0,0283
70
0,0330
0,0317
0,0286
0,0261
80
0,0304
0,0294
0,0268
0,0255
90
0,0280
0,0273
0,0251
0,0233
100
0,0267
0,0258
0,0234
0,0222
150
0,0216
0,0211
0,0196
0,0185
200
0,0182
0,0176
0,0164
0,0157
220
0,0161
0,0157
0,0149
0,0143
0,0431
0,0900
0,0790
0,0614
0,0420
0,0880
0,0755
0,0604
0,0398
0,0807
0,0705
0,0567
0,0375
0,0727
0,0647
0,0527
0,0339
0,0600
0,0550
0,0455
0,0316
0,0503
0,0466
0,0396
0,0286
0,0423
0,0397
0,0345
0,0264
0,0360
0,0344
0,0303
0,0245
0,0307
0,0297
0,0270
0,0230
0,0270
0,0260
0,0244
0,0218
0,0242
0,0237
0,0224
0,0210
0,0225
0,0220
0,0214
0,0204
0,0218
0,0213
0,0208
0,0172
0,0185
0,0175
0,0170
0,0148
0,0150
0,0142
0,0138
0,0136
0,0138
0,0134
0,0129
XI
20
30
60
XII
90
180
20
30
60
XIII
90
180
20
30
60
0,0520
0,0410
0,1540
0,1290
0,0975
0,0510
0,0404
0,0149
0,1260
0,0954
0,0487
0,0387
0,1390
0,1120
0,0878
0,0460
0,0365
0,1050
0,0990
0,0808
0,0406
0,0327
0,0901
0,0834
0,0694
0,0357
0,0295
0,0763
0,0713
0,0611
0,0317
0,0265
0,0658
0,0624
0,0534
0,0283
0,0243
0,0570
0,0539
0,0477
0,0253
0,0222
0,0506
0,0476
0,0427
0,0232
0,0207
0,0449
0,0428
0,0383
0,0217
0,0197
0,0403
0,0382
0,0315
0,0205
0,0188
0,0366
0,0350
0,0319
0,0197
0,0185
0,0334
0,0319
0,0294
0,0165
0,0153
0,0253
0,0241
0,0227
0,0130
0,0120
0,0208
0,0198
0,0185
0,0122
0,0115
0,0183
0,0177
0,0168
XIV
90
180
20
30
60
0,0756
0,0543
0,2300
0,1780
0,1370
0,0740
0,0530
0,2150
0,1710
0,1340
0,0684
0,0513
0,2070
0,1500
0,1220
0,0648
0,0491
0,1750
0,1310
0,1100
0,0542
0,0448
0,1190
0,1050
0,0920
0,0515
0,0415
0,0937
0,0855
0,0757
0,0478
0,0378
0,0756
0,0703
0,0633
0,0417
0,0315
0,0622
0,0585
0,0533
0,0375
0,0320
0,0517
0,0493
0,0437
0,0345
0,0297
0,0435
0,0415
0,0383
0,0317
0,0278
0,0370
0,0353
0,0326
0,0296
0,0257
0,0315
0,0303
0,0284
0,0268
0,0246
0,0273
0,0263
0,0250
0,0214
0,0200
0,0185
0,0178
0,0170
0,0184
0,0175
0,0140
0,0132
0,0125
0,0160
0,0152
0,0120
0,0112
0,0103
XV
90
180
20
30
60
0,1100
0,0860
0,2610
0,2250
0,1580
0,1070
0,0660
0,2510
0,2200
0,1170
0,0970
0,0630
0,2330
0,1910
0,1360
0,0900
0,0510
0,2100
0,1660
0,1100
0,0760
0,0530
0,1530
0,1330
0,0990
0,0646
0,0464
0,1210
0,1060
0,0840
0,0552
0,0410
0,0965
0,0875
0,0723
0,0467
0,0363
0,0786
0,0730
0,0620
0,0405
0,0317
0,0719
0,0632
0,0548
0,0350
0,0280
0,0630
0,0590
0,0485
0,0305
0,0247
0,0508
0,0478
0,0430
0,0266
0,0220
0,0440
0,0420
0,0390
0,0236
0,0197
0,0375
0,0370
0,0354
0,0160
0,0140
0,0259
0,0252
0,0234
0,0118
0,0100
0,0211
0,0206
0,0195
0,0095
0,0085
0,0191
0,0189
0,0181
90
180
0,1050
0,0740
0,1030
0,0730
0,0940
0,0687
0,0870
0,0640
0,0755
0,0570
0,0660
0,0514
0,0590
0,0463
0,0520
0,0421
0,0463
0,0386
0,0418
0,0350
0,0383
0,0321
0,0345
0,0295
0,0313
0,0274
0,0215
0,0202
0,0185
0,0172
0,0166
0,0155
63
http://nuoc.com.vn
Ph lc 2-4 (tip)
Vng
ma
ls =
sd
mls J
1/ 3
ls
1000 L
F 1 / 4 (H P )1 / 4
0
0,3000
0,2520
0,1940
0,1480
1
0,2900
0,2430
0,1890
0,1430
5
0,2490
0,2150
0,1730
0,1300
10
0,2290
0,2000
0,1550
0,1190
20
0,1840
0,1660
0,1300
0,0990
30
0,1550
0,1380
0,1100
0,0870
40
0,1290
0,1140
0,0920
0,0740
50
0,0106
0,0960
0,0790
0,0660
60
0,0900
0,0820
0,0692
0,0590
70
0,0768
0,0717
0,0617
0,0530
80
0,0674
0,0627
0,0552
0,0469
90
0,0593
0,0555
0,0493
0,0428
100
0,0530
0,0507
0,0445
0,0392
150
0,0403
0,0368
0,0324
0,0290
200
0,0298
0,0287
0,0270
0,0242
220
0,0231
0,0227
0,0218
0,0205
0,0940
0,2000
0,1800
0,1500
0,0920
0,1900
0,1720
0,1470
0,0890
0,1660
0,1540
0,1340
0,0810
0,1460
0,1370
0,1210
0,0710
0,1170
0,1120
0,1000
0,0630
0,0960
0,0920
0,0840
0,0570
0,0800
0,0770
0,0700
0,0520
0,0680
0,0650
0,0539
0,0473
0,0575
0,0560
0,0500
0,0433
0,0490
0,0470
0,0430
0,0397
0,0420
0,0400
0,0370
0,0357
0,0360
0,0345
0,0315
0,0330
0,0305
0,0295
0,0270
0,0265
0,0160
0,0155
0,0150
0,0228
0,0140
0,0135
0,0130
0,0193
0,0125
0,0122
0,0118
XVI
20
30
60
XVII
90
180
20
30
60
XVIII
90
180
20
30
60
0,1300
0,0850
0,3020
0,2360
0,1840
0,1280
0,0840
0,2760
0,2290
0,1790
0,1270
0,0780
0,2360
0,2020
0,1380
0,1050
0,0720
0,2210
0,1810
0,1420
0,0860
0,0600
0,0167
0,0150
0,0118
0,0780
0,0510
0,0139
0,0125
0,0100
0,0620
0,0440
0,0114
0,0105
0,0857
0,0530
0,0375
0,9630
0,0978
0,0746
0,0455
0,0325
0,0819
0,0765
0,0647
0,0387
0,0290
0,0707
0,0660
0,0567
0,0335
0,0262
0,0615
0,0580
0,0505
0,0295
0,0235
0,0543
0,0513
0,0541
0,0250
0,0210
0,0478
0,0433
0,0409
0,0145
0,0140
0,0329
0,0312
0,0285
0,0125
0,0120
0,0254
0,0246
0,0228
0,0115
0,0110
0,0223
0,0213
0,0200
90
180
0,1290
0,0920
0,1260
0,0890
0,1140
0,0820
0,0980
0,0750
0,0880
0,0652
0,0770
0,0580
0,0670
0,0513
0,0596
0,0467
0,0534
0,0428
0,0477
0,0390
0,0431
0,0357
0,0396
0,0326
0,0357
0,0303
0,0264
0,0232
0,0213
0,0190
0,0182
0,0172
64
http://nuoc.com.vn
Ph lc 2-5
To ng cong ma ca cc phn vng ma ro Vit Nam
Vng
ma
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
XIII
XIV
XV
XVI
XVII
XVIII
Rang gii vng ma

Lu vc thng ngun cc
sng M, sng Chu, sng C
Vng thng ngun sng
t bin gii n Ngha L
Tm ma Hong Lin Sn
hu ngn sng Thao, t bin
gii n Ngi Ht
Vng lu vc sng K Cng,
sng Bng Giang, thng
ngun sng Hng
Lu vc sng Gm, t ngn
sng L
Thung lng sng Thao, sng
Chy, h lu sng L - Gm
Cc lu vc bt ngun t dy
Yn T ra bin
Vng ven bin t Hi Phng
n Thanh Ha
Cc lu vc phn trung du
sng M, sng Chu ra n
bin
Vng ven bin t Thanh Ha
n ng Hi
Vng ven bin t ng Hi
n Nng
Vng ven bin t Nng
n Qung Ngi
Vng ven bin t Qung Ngi
n PhRang
Cc lu vc sng Bc Ty
Nguyn
Cc lu vc sng Nam Ty
Nguyn
Cc lu vc sng t Ban M
Thut ti Bo Lc
Vng ven bin t Phan Rang
ti Vng Tu
Vng ng bng Nam B
c
trng
Thi on
a
16,67. a
a
16,67. a
a
16,67. a
10
0,180
0,300
0,130
0,2167
0,070
0,1167
15
0,220
0,244
0,180
0,200
0,090
0,1005
20
0,260
0,2167
0,220
0,1834
0,120
0,097
30
0,340
0,189
0,250
0,1389
0,140
0,0778
45
0,430
0,1539
0,330
0,1222
0,200
0,0741
60
0,490
0,136
0,350
0,0972
0,220
0,0611
90
0,610
0,113
0,400
0,0741
0,270
0,0500
120
0,660
0,0917
0,440
0,0815
0,300
0,0417
240
0,800
0,0556
0,580
0,0403
0,440
0,0305
480
0,940
0,0326
0,770
0,0267
0,630
0,0218
540
0,950
0,0293
0,790
0,0244
0,680
0,0210
720
0,960
0,0222
0,880
0,0204
0,780
0,0181
1080
0,980
0,0151
0,900
0,0139
0,830
0,0128
1440
1,07
0,0124
1,09
0,0126
1,07
0,0124
a
16,67. a
0,150
0,250
0,210
0,2334
0,240
0,200
0,320
0,1778
0,380
0,141
0,470
0,1306
0,550
0,1018
0,600
0,0834
0,920
0,050
0,820
0,0285
0,830
0,0256
0,880
0,0104
0,930
0,0144
1,06
0,0123
a
16,67. a
a
16,67. a
a
16,67. a
a
16,67. a
a
16,67. a
0,1005
0,1675
0,120
0,200
0,098
0,1634
0,125
0,2084
0,100
0,1667
0,120
0,1334
0,140
0,155
0,110
0,122
0,160
0,1778
0,120
0,1334
0,150
0,125
0,180
0,152
0,176
0,120
0,200
0,1667
0,150
0,125
0,226
0,1256
0,260
0,1445
0,214
0,1189
0,268
0,1484
0,220
0,1224
0,300
0,111
0,300
0,112
0,240
0,090
0,320
0,1185
0,250
0,0926
0,378
0,105
0,380
0,1056
0,322
0,0895
0,408
0,1134
0,320
0,0889
0,460
0,0852
0,470
0,0871
0,419
0,0776
0,504
0,0933
0,390
0,0722
0,537
0,0746
0,590
0,082
0,508
0,0706
0,594
0,0825
0,460
0,0639
0,700
0,0486
0,780
0,0542
0,682
0,0474
0,734
0,0516
0,590
0,0410
0,924
0,032
0,920
0,03195
0,857
0,0297
0,890
0,0309
0,810
0,0281
0,935
0,0288
0,950
0,0293
0,890
0,0275
0,920
0,0284
0,830
0,0256
0,952
0,022
0,990
0,0229
0,912
0,0211
0,994
0,0230
0,890
0,0206
0,985
0,0152
1,030
0,0159
0,950
0,0147
1,040
0,0160
0,930
0,0143
1,055
0,122
1,20
0,0139
1,11
0,0128
1,16
0,0134
1,05
0,0122
a
16,67. a
a
16,67. a
a
16,67. a
a
16,67. a
a
16,67. a
a
16,67. a
a
16,67. a
a
16,67. a
a
16,67. a
0,080
0,1334
0,060
0,100
0,078
0,130
0,098
0,1634
0,160
0,2667
0,255
0,425
0,230
0,3834
0,205
0,342
0,190
0,3167
0,110
0,122
0,080
0,0889
0,102
0,1134
0,28
0,1423
0,232
0,257
0,310
0,3445
0,320
0,3556
0,220
0,2445
0,285
0,315
0,130
0,108
0,102
0,085
0,118
0,0984
0,1450
0,121
0,295
0,2459
0,463
0,386
0,417
0,3475
0,250
0,2084
0,330
0,275
0,190
0,1056
0,130
0,0922
0,115
0,0639
0,795
0,108
0,360
0,200
0,510
0,2834
0,530
0,2945
0,330
0,1834
0,430
0,239
0,230
0,0852
0,170
0,0629
0,2054
0,0759
0,245
0,0908
0,420
0,156
0,540
0,200
0,700
0,2593
0,380
0,141
0,520
0,193
0,300
0,08335
0,187
0,0519
0,240
0,0667
0,302
0,0839
0,590
0,164
0,570
0,1584
0,780
0,2167
0,480
0,1334
0,610
0,1695
0,380
0,0704
0,260
0,0481
0,3025
0,0560
0,380
0,0704
0,665
0,1232
0,610
0,113
0,830
0154
0,580
0,107
0,715
0,1324
0,460
0,0639
0,305
0,0424
0,335
0,0465
0,440
0,0611
0,680
0,0945
0,690
0,0958
0,850
0,118
0,660
0,0917
0,935
0,102
0,640
0,0445
0,415
0,0288
0,500
0,0347
0,630
0,0437
0,790
0,0549
0,766
0,0530
0,870
0,0604
0,730
0,0507
0,780
0,054
0,820
0,0285
0,617
0,0214
0,660
0,0229
0,770
0,0267
0,890
0,0309
0,820
0,0285
0,950
0,033
0,890
0,0309
0,880
0,0306
0,835
0,0257
0,670
0,0206
0,710
0,0219
0,830
0,0256
0,960
0,0302
0,840
0,0259
0,965
0,0298
0,910
0,0281
0,900
0,0278
0,900
0,0208
0,827
0,01915
0,825
0,0190
0,870
0,0201
0,940
0,0217
0,905
0,0209
0,980
0,0227
1,035
0,0239
0,980
0,0227
0,965
0,0149
0,935
0,0144
1,060
0,0164
0,970
0,01497
0,965
0,0149
0,960
0,0148
0,990
0,0153
1,045
0,01613
1,030
0,0159
1,16
0,0134
1,04
0,01204
1,095
0,0127
1,09
0,0126
1,005
0,01163
1,02
0,0118
1,030
0,0119
1,050
0,0121
1,15
0,0133
65
http://nuoc.com.vn
Ph lc 2-6
H s chuyn tn sut P, tr s q100 v h s m n trong cng thc trit gim ti v
tr cc trm quan trc trn cc sng sui Vit Nam
N0
Lu vc
sng
Trm
H s ng vi cc tn sut
1%
5%
10%
25%
Tr s q100
(m3/s/km2)
S m
N
K Cng
Lng Sn
1,375
1,130
0,793
152,0
1,67
Bc Giang
Vn Mch
1,687
1,215
0,682
91,0
1,46
Bng Giang Cao Bng
1,725
1,202
0,752
53,13
1,37
Bc Vng
Bn Co
1,598
1,189
0,723
89,0
2,58
Quang Sn
Bn Gic
1,498
1,153
0,781
56,0
1,64
Tin Yn
Bnh Liu
1,744
1,216
0,717
652,0
2,85
Cu
Thc Ring
1,627
1,189
0,754
101,0
2,35
Cu
Thc Bi
1,863
1,256
0,676
98,7
1,48
Gia Tin
1,728
1,197
0,753
86,0
4,43
10 Cng
Tn Cng
1,330
1,115
0,804
141,0
2,74
11 Thng
Chi Lng
1,890
1,258
0,662
188,2
5,10
12 Thng
Cu Sn
1,279
1,100
0,836
244,2
2,03
13 Trung
Hu Lng
1,503
1,160
0,765
63,0
1,84
14 Cm n
Cm n
1,616
1,188
0,707
206,0
2,42
15 Lc Nam
Ch
1,468
1,151
0,779
152,15
1,52
16 Hng
Yn Bi
1,482
1,142
0,804
14,5
0,75
17 Hng
Sn Ty
1,417
1,122
0,839
16,0
0,64
18 Ngi Bo
T Thng
1,768
1,190
0,727
464,5
2,79
19 Ngi Thia
Ngi Thia
1,350
1,282
0,633
287,0
1,69
20 Ba
Thanh Sn
1,634
1,190
0,756
172,3
1,86
21
T B
1,451
1,135
0,842
29,0
0,75
22 Nm Bum
N H
1,640
1,190
0,746
47,0
7,05
23 Nm Po
Nm P
1,653
1,206
0,706
158,0
2,96
24 Nm Mc
Nm Mc
1,551
1,173
0,750
73,0
1,40
25 Nm M
Pa H
1,211
1,073
0,878
184,0
3,19
26 Nm M
Bn Cng
1,374
1,122
0,814
126,0
1,41
27 Nm Chin
Nm Chin
1,227
1,080
0,867
194,2
4,05
28 Nm B
Thc Vai
1,534
1,172
0,754
35,0
1,77
29 Nm Sp
Thc Mc
1,611
1,191
0,723
81,2
3,90
30 Sui Sp
Phing Hing
1,237
1,082
0,861
117,0
4,65
31 L
o c
1,534
1,161
0,789
370,0
1,64
32 L
V Quang
1,267
1,090
0,865
18,1
0,78
33 Ngi So
Ngi So
1,737
1,216
0,717
219,0
4,62
34 Gm
Bo Lc
1,631
1,193
0,754
237,5
1,71
35 Nng
u ng
1,744
1,215
0,715
30,0
1,57
36 Ngi Qung Thc Hc
1,492
1,150
0,796
132,0
2,43
66
http://nuoc.com.vn
Ph lc 2- 6 (tip)
N0
Lu vc
sng
Trm
H s ng vi cc tn sut
Tr s q100
(m3/s/km2)
S m
N
37 Chy
Cc Ly
1,442
1,131
0,819
70,0
1,30
38 Ngha
Vnh Yn
1,439
1,136
0,812
208,0
14,28
39 Ph y
Qung C
1,449
1,139
0,808
48,0
1,86
40 M
X L
1,604
1,194
0,728
270,0
1,54
41 Nm Ty
Nm Ty
1,939
1,236
0,715
29,0
2,30
42 Bi
V Bn
1,602
1,194
0,728
215,0
2,11
43 m
Lang Chnh
1,909
1,209
0,673
332,3
3,85
44 C
Ca Ro
1,915
1,250
0,673
37,0
0,95
45 Nm M
Mng Xn
1,551
1,168
0,772
41,0
1,41
46 Khe Choang Cc N
1,868
1,253
0,684
222,0
3,22
47 Hiu
Qu Chu
1,459
1,147
0,786
150,0
1,70
48 Hiu
Ngha Khnh
1,593
1,186
0,731
109,0
1,25
49 Ngn Su
Ho Duyt
1,488
1,153
0,798
153,0
1,57
50 Ngn Tri
Hng i
1,438
1,143
0,771
515,0
3,27
51 Ngn Ph
Sn Dim
1,470
1,144
0,796
299,0
2,23
52
K G
1,298
1,106
0,830
616,0
5,56
53 Gianh
ng Tm
1,563
1,178
0,740
416,0
1,88
54 Ro Tr
Tn Lm
1,743
1,216
0,760
899,0
2,88
55 i Giang
Tm Lu
1,555
1,177
0,745
466,0
1,90
56 Kin Giang
Kin Giang
1,324
1,104
0,830
567,0
3,95
57 Bn Hi
Gia Vng
1,840
1,250
0,661
727,0
4,69
58 Ci
Thnh M
1,726
1,220
0,700
303,0
1,58
59 Tr Khc
Sn Giang
1,455
1,146
0,776
19,35
0,41
60 V
An Ch
1,501
1,169
0,782
23,25
081
61 Cn
Cy Mung
1,644
1,202
0,712
336,0
1,70
62 La Ng
T Pao
1,430
1,132
0,821
236,0
2,07
63 B
Phc Long
1,440
1,138
0,798
186,0
1,87
64 Bn
Cn ng
1,790
1,235
0,704
583,0
4,47
65 Krng Ana
Giang Sn
1,571
1,178
0,741
23,6
1,33
66 Krng Ana
Krngbuk
1,351
1,119
0,820
86,0
2,94
Ro Ci
67
http://nuoc.com.vn
67
http://nuoc.com.vn
Ph lc 2-7
Tung y ca ng qu trnh l ng vi h s hnh dng * khc nhau

*
x
0,1
0,2
0,3
0,4
0,5
0,6
0,7
0,8
0,9
1,0
1,1
1,2
1,3
1,4
1,5
1,6
1,7
1,8
1,9
2,0
2,2
2,4
2,6
2,8
3,0
3,5
4,0
5,0
6,0
8,0
ks
0,3
0,4
0,5
0,6
0,7
0,8
0,9
1,0
1,1
1,2
1,3
1,4
1,5
0,023
0,21
0,45
0,66
0,78
0,88
0,94
0,97
0,99
1,00
0,99
0,98
0,97
0,95
0,92
0,90
0,87
0,84
0,81
0,78
0,73
0,67
0,62
0,57
0,53
0,43
0,34
0,21
0,13
0,052
0,19
0,002
0,091
0,29
0,51
0,69
0,82
0,91
0,96
0,99
1,00
0,99
0,97
0,95
0,92
0,88
0,85
0,81
0,77
0,73
0,69
0,61
0,54
0,48
0,42
0,37
0,26
0,19
0,091
0,044
0,010
0,23
0
0,034
0,18
0,39
0,59
0,75
0,87
0,95
0,99
1,00
0,99
0,96
0,93
0,89
0,84
0,79
0,74
0,69
0,65
0,59
0,50
0,42
0,35
0,29
0,24
0,15
0,092
0,034
0,012
0,002
0,26
0
0,011
0,099
0,28
0,49
0,69
0,83
0,93
0,98
1,00
0,99
0,95
0,91
0,85
0,79
0,73
0,66
0,60
0,55
0,49
0,40
0,32
0,25
0,19
0,15
0,079
0,041
0,011
0,003
0
0,29
0
0,003
0,050
0,19
0,40
0,61
0,79
0,91
0,98
1,00
0,98
0,94
0,88
0,81
0,74
0,66
0,59
0,52
0,46
0,40
0,30
0,22
0,16
0,12
0,086
0,037
0,016
0,003
0
0
0,022
0,12
0,31
0,54
0,74
0,89
0,97
1,00
0,98
0,9,2
0,85
0,77
0,68
0,59
0,51
0,44
0,37
0,31
0,22
0,15
0,10
0,068
0,045
0,016
0,005
0
0
0,009
0,076
0,24
0,47
0,69
0,87
0,97
1,00
0,97
0,91
0,82
0,72
0,62
0,52
0,44
0,36
0,29
0,24
0,15
0,096
0,060
0,036
0,022
0,006
0,002
0
0
0,003
0,043
0,18
0,39
0,64
0,84
0,96
100
0,97
0,89
0,78
0,67
0,56
0,46
0,37
0,29
0,23
0,18
0,10
0,058
0,032
0,018
0,010
0,002
0
0
0,001
0,024
0,13
0,33
0,59
0,81
0,96
1,00
0,96
0,87
0,75
0,62
0,50
0,39
0,30
0,23
0,17
0,13
0,066
0,034
0,017
0,008
0,004
0
0
0,013
0,088
0,27
0,54
0,78
0,95
1,00
0,96
0,85
0,71
0,57
0,44
0,34
0,25
0,18
0,13
0,088
0,042
0,019
0,008
0,004
0,002
0
0
0,006
0,059
0,22
0,48
0,75
0,94
1,00
0,95
0,83
0,68
0,52
0,39
0,28
0,20
0,13
0,089
0,059
0,025
0,010
0,004
0,001
0
0
0,003
0,039
0,18
0,43
0,72
0,93
1,00
0,94
0,80
0,64
0,48
0,34
0,23
0,15
0,10
0,063
0,039
0,014
0,005
0,002
0,001
0
0
0,001
0,025
0,14
0,39
0,69
0,92
1,00
0,93
0,78
0,60
0,43
0,29
0,19
0,12
0,072
0,043
0,025
0,008
0,002
0,001
0
0,31
0,33
0,34
0,002
0,37
0,38
0,38
0,39
0,40
1,6
1,7
1,8
1,9
2,0
2,2
2,4
2,6
0
0,015
0,12
0,34
0,66
0,91
1,00
0,93
0,76
0,56
0,38
0,25
0,15
0,089
0,050
0,028
0,015
0
0,009
0,088
0,30
0,62
0,90
1,00
0,92
0,73
0,52
0,34
0,21
0,12
0,066
0,035
0,018
0,009
0
0,005
0,066
0,26
0,59
0,89
1,00
0,91
0,70
0,48
0,30
0,17
0,092
0,047
0,023
0,011
0,005
0
0,003
0,049
0,22
0,55
0,88
1,00
0,90
0,68
0,44
0,26
0,14
0,071
0,034
0,015
0,007
0,003
0
0,002
0,036
0,19
0,52
0,87
1,00
0,89
0,65
0,41
0,23
0,12
0,054
0,024
0,010
0,004
0,002
0
0,017
0,14
0,46
084
1,00
0,87
0,60
0,34
0,17
0,075
0,030
0,011
0,004
0,001
0
0
0,009
0,094
0,40
0,82
1,00
0,85
0,54
0,28
0,12
0,046
0,016
0,005
0,001
0
0
0,004
0,062
0,34
0,79
1,00
0,82
0,49
0,22
0,084
0,027
0,008
0,002
0
0,40
0,41
0,41
0,42
0,42
68
http://nuoc.com.vn
Ph lc 2-8
Thi gian nc chy trn sn dc sd tra theo h s a mo thu vn ca sn dc v vng ma

Vng
Vng ma
II
III
IV
VI
VII
VIII
IX
XI
XII
XIII
XIV
XV
XVI
XVII
XVIII
1.0
1,5
2,0
9,6
10
17
9,7
10
15
9,7
10
17
9
9
9,5
9,6
10
14
9,6
10
10
16
18
25
8,4
8,5
9
9,7
10
13
9,8
10
15
9,5
10
20
10
13
20
9,8
10
15
8,7
9
9,3
8,5
8,7
9,3
8,7
9
9,5
9,3
9,4
9,7
9,2
9,3
9,5
2,5
3,0
4,0
5,0
24
35
40
53
22
28
37
45
20
25
32
50
10
18
22
30
20
30
35
44
15
22
30
38
32
37
42
50
10
20
30
40
15
18
25
30
18
25
40
45
28
35
55
65
23
30
35
50
20
25
30
40
9,5
11
20
30
9,5
10
20
25
9,6
12
20
30
10
20
25
35
9,7
12
20
23
6,0
7,0
8,0
9,0
62
70
75
80
60
70
78
87
60
72
80
90
45
60
68
80
60
75
85
90
50
70
78
82
55
65
75
85
55
65
70
80
40
65
70
80
60
75
85
90
72
80
90
95
60
75
80
87
55
65
70
82
35
50
70
80
32
50
65
70
37
50
65
78
40
60
70
80
30
40
60
70
10
90
95
100
86
95
88
90
90
95
95
110
105
90
85
80
80
90
80
12
15
17
100
130
160
115
150
165
120
150
180
95
120
165
100
120
170
93
120
150
100
125
165
115
135
190
115
135
170
110
135
170
130
160
200
120
150
190
100
125
160
90
115
160
90
125
150
90
115
140
97
120
145
83
100
130
20
25
30
35
200
260
325
370
220
280
360
430
230
265
365
435
200
235
320
400
200
260
320
370
185
230
310
370
205
250
320
400
235
305
370
480
220
290
370
430
220
265
335
345
230
300
400
470
235
300
380
450
200
250
330
400
200
250
320
400
190
250
320
400
175
225
285
355
190
240
320
380
165
230
300
370
40
470
530
520
470
480
470
570
495
520
410
560
540
510
480
490
425
465
460
69
http://nuoc.com.vn
Ph lc 2-9
H s chuyn tn sut P
Vng ma
Tn sut P%
P=1%
P=2%
P=3%
P=4%
0,91
0,77
0,67
II
0,70
0,56
0,49
III
0,86
0,70
0,52
IV
0,83
0,77
0,68
0,93
0,86
0,76
VI
0,90
0,78
0,56
VII
0,87
0,75
0,58
VIII
0,89
0,77
0,62
IX
0,83
0,59
048
0,90
0,79
0,62
XI
0,86
0,65
0,51
XII
0,91
0,82
0,69
XIII
0,89
0,77
0,62
XIV
0,77
0,71
0,54
XV
0,93
0,88
0,65
XVI
0,75
0,65
0,47
XVII
0,90
0,82
0,58
XVII
0,96
0,89
0,72
70
http://nuoc.com.vn
Ph lc 2-10
H s kh hu A, B, n ca 18 vng kh hu (trm i din)

Vng
T
(pht)
Vng
T
(pht)
I
Ngha L
90
0,443
3,332
6,017
120 0,284
> 90
0,762 14,500 25,035
X
Vinh
60
0,647
3,293 10,175
> 60
0,627
7,060 20,262
III
120
Tuyn Quang > 120
IV
90
Lng Sn
> 90
0,405
1,305
2,060
0,491
0,440
1,945
4,190
3,096
2,527
II
Ho Bnh
V
H Giang
VI
Vit Tr
VII
Hng Gai
VIII
H Ni
IX
Thanh Ho
90
0,772 18,249 11,041

0,270
2,108
1,455
0,630
120 0,360
9,898
1,842
7,135
3,250
> 120 0,691
8,900 16,883
120 0,372
1,886
> 90
3,561
> 120 0,707 12,057 22,768

120 0,387 2,584 4,527
> 120 0,711 12,787 21,014
120 0,300
> 120 0,630
XI
ng Hi
XII Q.Nam
Nng
XIII
Nha Trang
XIV
PleiKu
XV Ban
M Thut
XVI
Lt
XVII
Phan Rang
1,854 3,413
XVIII TP.
H
Ch Minh
1,884 16,555
1,790
3,182
> 120 0,653 10,600 18,902
120 0,375
2,742
2,182
> 120 0,448
3,898
2,782
120 0,405
3,123
3,141
> 120 0,522

120 0,377
5,502
2,507
5,134
4,507
> 120 0,611
7,684 13,824
90
0,354
3,455
> 90
0,841 27,939 34,936
30
0,320
> 30
0,822 21,665 22,183
60
0,334
> 60
0,961 26,652 46,611
120 0,497
4,147
2,778
4,565
4,320
4,246
4,180
4,247
> 120 0,790 18,671 17,370
90
> 90
0,486 7,304 2,773

0,861 39,472 14,923
Ghi ch:
Cng ma vng i vi tn sut P% c xc nh nh sau:
H
ai = Pi .a
HP
trong :
A + B log N
a: cng ma ca trm i din a =
tn
HP, HPi: lng ma ngy tn sut P% ng vi trm i din v vi a danh vng i.
71
http://nuoc.com.vn
Ph lc 2-11
Bn phn vng cc h s hnh dng l f trn t lin
72
http://nuoc.com.vn
Ph lc 2-12
Gii thiu mt s m hnh ton thu vn, thu lc
ng dng trong tnh ton dng chy l
Trong phn ny gii thiu n bn c mt s m hnh ton thu vn, thu lc tnh
ton dng chy l ang c ng dng rng ri trn th gii v Vit Nam. Ni dung
ca phn gii thiu l a ra xut x v kh nng ng dng ca tng loi m hnh. Tu
thuc vo bi ton c th v mc ch s dng, ngi tnh cn tm hiu k hn v tng
loi m hnh cc ti liu khc.
1. M hnh ton thu vn.
Vic tm kim nhng dng m hnh ton thu vn c kh nng m phng tt cc
qu trnh hnh thnh dng chy sng ngi nc ta tnh ton, d bo dng chy t
ma, khi phc cc chui s liu dng chy theo cc chui s liu ma quan trc c, l
mt trong nhng vn c nhiu ngi lm cng tc thu vn Vit Nam quan tm.
Trong nhng nm gn y, nhiu cng trnh nghin cu ng dng cc m hnh TANK,
SSARR, HEC, NAM, MIKE... vo cc bi ton thu vn cho thy cc m hnh ny c
nhng kh nng ng dng tt, c bit i vi cc lu vc va v nh nc ta thng c
sn ngn v dc, ch dng chy chu s quy nh kh cht ch ca ch ma.
1.1 M hnh TANK.
L dng m hnh b cha, tng hp dng chy trn lu vc, c Sugawara (Nht
Bn) a ra t nm 1956 v qua nhiu ln hon thin. Hin nay m hnh c s dng
rng ri trn th gii v nc ta. M hnh TANK c ng dng trong cc bi ton khi
phc dng chy t ti liu ma thc o, cng nh d bo dng chy l cho cc lu vc
va v nh phc v cho cng tc quy hoch, thit k v qun l ti nguyn nc. Hin
nay nhiu c quan ng dng m hnh LTANK (c ci tin t m hnh TANK do PGS
Nguyn Vn Lai v Thc s Nghim Tin Lam vit bng ngn ng VISUAL BASIC chy
trn mi trng EXCEL7.0 vi giao din rt tin ch i vi ngi s dng).
Tuy nhin do m hnh c kh nhiu thng s, vic xc nh cc thng s i hi
nhiu kinh nghim v yu cu cc ti liu kh tng thu vn v lu vc kh chi tit.
1.2 M hnh SSARR (Stream flow synthesis and Reservoir Regulation).
L m hnh tng hp dng chy v iu hnh h cha do Hip hi k s Hoa K xy
dng t nm 1958 v qua nhiu ln ci tin, pht trin. y l m hnh nhn thc
thng s tp trung gm ba thnh phn:
- M hnh lu vc: M phng qu trnh bin i ma hoc tuyt ri trn lu vc
thnh qu trnh dng chy ti ca ra lu vc.
- M hnh h thng sng: M phng qu trnh chuyn ng nc trong lng dn
trn tng on sng.
- M hnh iu tit h cha: M phng qu trnh iu tit h cha trn h thng c
cc h cha.
y l mt m hnh tng i hon chnh nn c nhiu nc trn th gii ng
dng d bo ngn hn cho vng sng khng nh hng triu, khng c nc vt. V l
thuyt, phm vi s dng m hnh ny l khng hn ch v din tch lu vc nhng thc t
thng c s dng cho cc lu vc va v nh. M hnh cho php xc nh c nhiu
c trng lu vc v nh hng ca cc h cha trn lu vc. Tuy nhin m hnh cha m
t c hin tng phc tp v c tc ng tng h ln nhau nh nc vt, chy trn b,
iu tit ca cc bi sng, chuyn ng ca nc trn cc khu ngp rng ln. ng thi
73
http://nuoc.com.vn
yu cu ti liu rt chi tit v vic kim nh m hnh i hi ngi s dng phi c nhiu
kinh nghim trong x l.
1.3 M hnh HEC-HMS (Hydrologic Engineering Center - Hydrologic Modeling
System)
y l m hnh thu vn ma - dng chy ca Hip hi cc k s qun s Hoa K,
rt ph bin nc ta, c th ng dng cho nhiu vng a l khc nhau nhm gii quyt
bi ton trn phm vi rng. N bao gm cung cp nc lu vc sng ln, dng chy l,
dng chy th nh hoc dng chy lu vc t nhin. Cc biu trong chng trnh
c th s dng trc tip hoc c th dng kt hp vi cc phn mm khc.
1.4 M hnh NAM (Nedbr-Afstrmnings-Model hay Precipitation-Runoff- Model).
M hnh ma ro - dng chy NAM thuc loi m hnh tt nh nhn thc thng
s tp trung ca Vin Thu lc an Mch c ng dng rt nhiu nc trong khu
vc chu nh Thi Lan, Malaysia, Philippin, n , Srilankav Vit Nam. M hnh
ny c th c dng trong bi ton phn tch thu vn, d bo dng chy l v dng
chy kit, khi phc chui s liu dng chy. V cu trc m hnh NAM cng l m hnh
dng b cha ging m hnh TANK, tuy nhin thng s hiu chnh m hnh t hn.
2. M hnh ton thu lc h thng sng.

c c cc c trng thu vn ti v tr cng trnh h lu, i vi nhng lu
vc thiu ti liu thc o, thng s dng m hnh thu lc nh KRSAL, MIKE,
DURFLOW tnh cho h thng sng, trong c s dng kt qu ca m hnh thu
vn lm u vo. Tuy nhin vic ng dng m hnh thu lc phc tp hn v i hi phi
c nhiu s liu hn, c bit l cn s liu a hnh t m v chnh xc.
Hin nay nc ta ang s dng nhiu m hnh ton thu lc khc nhau m
phng dng chy trong cc h thng sng. Nhiu nht v c ng dng rng ri nht l
cc m hnh ton, thu lc dng chy h mt chiu xc nh lu lng Q v mc nc
Z trong bi ton truyn triu, truyn l trn h thng sng, knh. C th k n cc m
hnh KOD-01 ca GS.TSKH Nguyn n Nin, m hnh VRSAP v VRSAPK ca c GS.
Nguyn Nh Khu, m hnh FWQ86M ca PGS. Nguyn Tt c, m hnh WENDY ca
H Lan, m hnh SOGREAH tnh l sng Cu Long... Ngoi ra cn c cc loi m hnh
ton thu lc khc nh m hnh HGKOD ca PGS Nguyn Th Hng dng tnh bi
ton thu lc hai chiu ng, m hnh KOD-02 ca GS.TSKH Nguyn n Nin dng
tnh truyn l trn trn ng bng.
2.1 M hnh VRSAP.
M hnh VRSAP (Vietnam River System And Plains) m tin thn ca n l m
hnh KRSAL do c GS. Nguyn Nh Khu xy dng, c s dng rng ri nht nc
ta trong nhng nm gn y. y l m hnh ton thu lc ca dng chy mt chiu trn
ton h thng sng c ni vi ng rung v cc khu cha nc khc. Dng chy trong
cc on sng c m t bng h phng trnh Saint-Venant y . M hnh VRSAP
c xt n s gia nhp dng chy ca ma trong tnh ton thu lc cc h thng sng hay
tnh tiu nc cho h thng thu nng. M hnh ny sau khi c ci tin v mt giao
din v b sung phn tnh truyn mn trn h thng sng.
M hnh VRSAP c s dng tnh ton cho cc h thng sng Hng, sng
Thi Bnh, sng Cu Long, sng C, sng Hng, sng Nht L... Ngoi ra, m hnh
VRSAp cn c ng dng rt c hiu qu tnh ton thu lc ti, tiu cc h thng
74
http://nuoc.com.vn
thu nng, quy hoch v lp d n qun l, khai thc h thng thu nng, qun l lu vc
v ti nguyn nc.
2.2 M hnh KOD-01 v KOD-02
M hnh KOD-01 v KOD-02 ca GS.TSKH Nguyn n Nin dng tnh thu
lc dng chy h mt v hai chiu trn h thng sng c cng trnh iu tit v ng
rung. H phng trnh Saint-Venant c s dng dng rt gn. S tnh l s
hin tam gic hn hp. S ny cho php gii cc bi ton dng khng n nh mt
chiu nh tnh ton truyn triu, truyn l, phn phi nc, tiu nc... cho mng li
sng, cha cng trnh iu tit vi phc tp bt k. M hnh c th phc v tnh ton
quy hoch d bo l v phn phi nc, phc v thit k v qun l h thng knh ti,
tiu v cc mc ch khc trong cng tc thu li nc ta.
2.3 M hnh HEC-RAS (Hydrologic Engineering Center - River Analysis System)
Mt trong nhng m hnh thun tin khi s dng l m hnh HEC-RAS do Trung
tm Thu vn Cng trnh thuc Hip hi K thut qun s M (Hydrologic Engineering
Center of US Army Corps of Engineers) xy dng. M hnh c u im ni bt l cho kt
qu r rng, c hnh v s mng li sng, cc mt ct ca tng nt sng. Cc quan h
Q~t v z~t c trnh by dng bng biu v th, ng mt nc trong sng c
m t r rng. Cc cng trnh trn sng nh cng, trn c m t chi tit vi nhiu tnh
nng tin li cho ngi s dng. M hnh HEC-RAS l m hnh tnh dng chy mt chiu
ca h thng sng. M hnh c hn ch l khng xt n lng ma ri xung cc khu
cha sau gia nhp dng chy v khng c cc loi rung h nh m hnh VRSAP.
2.4 M hnh MIKE
Gn y, mt m hnh gy c nhiu ch l m hnh thy ng lc MIKE
ca Vin thy lc an Mch (DHI). M hnh p dng vi ch sng ng lc hon ton
cp cao. Trong ch ny MIKE c kh nng tnh ton vi dng nhanh, lu lng
thy triu, hiu qu nc ng thay i nhanh, sng l, lng dn dc. Ch dng chy
cho mt on sng n c m t bng h phng trnh vi phn o hm ring Saint Venant v gii h theo phng php sai phn hu hn 6 im n. M hnh c giao din
thn thin, tin cho ngi s dng, cho kt qu r rng. Hin nay m hnh ny vn phi
c kho cng do cha c s dng rng ri.
75
http://nuoc.com.vn
Chng III - tnh ton thu vn trong Trng hp c bit

3.1. Tnh ton dng chy khi v tr cu b nh hng nc dnh sng ln
3.1.1. t vn
Khi tuyn ng chy dc theo sng, thng thng cu cng u b nh hng
nc trn ngc do nc sng ln (L) dng ln v chy ngc vo sng nhnh (N). Sng
N l mt nhnh ca sng L t ngn sng L, nh l ca sng L thng rt cao. Nc
dn t sng L vo sng N, lan ti trn v tr A l ni tuyn ng bng qua. Do cu
xy dng ti A s phi lm vic trong khu vc nc trn ngc
Nc sng N chy ti cu A c th b nc dnh gi li ton phn hay cc b
trong mt thi gian no . Phn nc tch li to nn khu cha nc trc cu. Trong
trng hp nc dng ln mnh, hng nc ca sng L c th ngc li hng nc ca
sng N. V th th tch nc qua cu khng nhng ch do lu lng dng chy sng N
hnh thnh m cn phi k c lu lng ca sng L dn ngc qua cu na.
III
A
II
Hnh 3 - 1
3.1.2. Tnh lu lng thit k khi c s liu quan trc thu vn

a. Ti liu ban u:
S liu mc nc gi ca trn l in hnh, ti tim cu:
- Trng hp 1: nu thng h lu cu c trm thu vn quan trc mc nc
trong nhiu nm, th ti cu cn t chc quan trc mc nc ca mt ma l. Sau lp
tng quan mc nc gia v tr cu v trm thu vn ko di mc nc ti cu ra thi
k nhiu nm.
- Trng hp 2: nu thng h lu cu khng c trm thu vn, th vi cu c
bit ln, cn tin hnh quan trc mc nc ti cu t nht trong mt ma l. Cn i vi
cu nh, cu trung v cu ln thng thng th lu lng thit k tnh theo trng hp
khng c ti liu quan trc (c trnh by mc 3.1.3)
Bnh a hnh hoc bn t l 1/5000; 1/10000. Phm vi ca bn phi
bao qut ht phm vi nh hng nc dnh ca sng ln v pha thng lu cng trnh.
b. Cng thc tnh lu lng:
Trng hp bt li nht ca ch thu lc ti cu l: sng nhnh pht sinh nh
l ln nht, trong khi lu vc sng nhnh thng lu cu nc sng ln trn y v
76
http://nuoc.com.vn
bt u rt mnh. chnh l t hp gia gi tr cc i ca nc dnh sng ln vi nh

l bn thn sng nhnh cng thot qua cu v h lu. Khi dh/dt (tc nc rt) c tr
s m nn c cng thc tnh lu lng nh sau:
Qc =
dh
+ QP
dt
(3-1)
trong :
dh
= Qdnh sng ln, xc nh trn th (4), c th xem th hnh 3 - 2;
dt
Qp: lu lng l bn thn sng nhnh ng vi tn sut thit k, m3/s.

c. Trnh t tnh lu lng thit k:
Bc 1: Tnh lu lng nc dnh sng ln
dh
:
dt
Xy dng th xc nh lu lng nc dnh sng ln :

Chn mt trn l in hnh c s t hp l ln nht gia sng ln v sng nhnh
trong thi k quan trc xy dng cc biu sau:
H (m)
V ng qu trnh mc nc H=f(tgi): th (1)
V ng quan h H =f(dh/dt): th (2)
V ng quan h H =f() : th (3)
V ng quan h H =f(q = dh/dt): th (4)

(1)
(2)
(3)
(4)
qdng Max
(dh/dt)rmax
t (h)
dh/dt (m/h)
qrtmax
(m2)
q = xdh/dt
Hnh 3 -2
Hng dn v th:
+ th (1): l ng qu trnh mc nc gi ca trn l thit k. Trn l thit k
c thu phng t trn l in hnh (trn l in hnh l trn l t hp ln nht gia l
sng nhnh v sng ln).
+ th (2): xc nh t th (1) bng cch chia thi gian l dng v l rt thnh
cc cp thi gian dt = 1 gi. Trn trc tung (H) xc nh c dh tng ng vi dt la
dh
du dng, ngc li nhnh nc rt
dt
dh
dh
dh
mang du m. Vi nhiu cp Hi, ta v c ng H = f .
dt
dt
dt i
chn trc honh. Vi nhnh nc dng mang
Ch :
77
http://nuoc.com.vn
Thu phng ng qu trnh l xem Chng II.

dh
hnh thnh 2 nhnh nc dng v nc rt ring bit.
dt
dh
v nhnh nc
th (2): hnh thnh 2 cc i, nhnh nc dng
dt dang max
- ng H = f
-
dh
dt rut max
rt
+ th (3): da vo bnh a hnh hoc bn t l 1/5000, 1/10000 xc nh

din tch mt nc dnh khu vc pha thng lu cu () tng ng vi cc cp mc
nc trn th (1). Nh vy ng vi mi mc nc Hi xc nh c i tng ng. Vi
nhiu cp Hi, i ta v c ng quan h H=f().
+ th (4): ng vi mi mc nc trn th (1) xc nh trn th (2) c 2
dh
dh
tr s nhnh nc dng v nhnh nc rt v trn th (3) xc nh c 1 tr
dt
dt
dh
dh
dh
s i tng ng. Nhn i vi ca nhnh nc dng c q l = i v ca
dt i
dt
dt
dh
dh
nhnh nc rt c q = i . Vi nhiu cp i, ca hai nhnh nc dng
dt i
dt i
v nc rt ta v c th H =f(q).
Ch :
- th (4): hnh thnh 2 cc i, nhnh nc ln (qdng max) v nhnh nc rt
(qrt max );
- Mc nc tng ng vi tr s cc i ca lu lng nc rt (qrt max ) l mc
nc dng tnh khu cu.
Xc nh lu lng nc dnh thit k:
Trn th (4), nhnh nc rt tr s cc i (qrt max ), chnh l lu lng dnh
sng ln thit k ti v tr cu.
Bc 2: Tnh lu lng l bn thn sng nhnh ng vi tn sut thit k (Qp):
Cc trng hp tnh ton nh sau:
Trng hp 1:
Nu ti v tr cu c trm quan trc lu lng v s nm quan trc di th lu
lng thit k tnh theo phng php thng k xc sut, cch tnh c trnh by trong
Chng II. Tr s lu lng ny chnh l lu lng thit k cu, bao gm lu lng l bn
thn sng nhnh v lu lng nc dnh sng ln.
Trng hp 2:
Nu ti v tr cu s nm quan trc ngn (khng bo m iu kin nu trng
hp 1), th phi ko di chui lu lng ra thi k nhiu nm. Phng php ko di xem
hng dn Chng II. Sau tip tc tnh theo trng hp 1.
Trng hp 3:
Ti v tr cu khng quan trc lu lng, nhng thng hoc h lu cu c trm
quan trc lu lng. Trong trng hp ny li phi phn ra hai trng hp:
78
http://nuoc.com.vn
- Trng hp a: trm thu vn ny vn nm trong phm vi nh hng nc dnh

sng ln;
-
Trng hp b: trm thu vn nm ngoi phm vi nh hng nc dnh sng
ln.
Mi trng hp c cch tnh sau:
- Trng hp a: Lu lng thit k ti cu tnh theo phng php lu vc tng
t, theo ti liu quan trc ca trm thu vn thng lu hoc trm thu vn h lu.
Phng php tnh lu lng theo lu vc tng t xem Chng II.
-
Trng hp b: lu lng thit k tnh theo cng thc (3-1)
trong :
dh
cch tnh theo th (4), trnh by trn.
dt
Tr s
Tr s Qp: cch tnh nh trng hp a, nhng kt qu lu lng tnh ton l lu

lng l bn thn sng nhnh ti v tr cu.
3.1.3. Tnh lu lng thit k khi khng c s liu quan trc thu vn
a. Cng thc tnh lu lng thit k
p dng cng thc ca Bnacp:
Ql = Qp + Qd
Qd =
(3 - 2)
h
T
trong :
h: tc rt ln nht trong 1 ngy hoc 1 gi, m/ngy hoc m/h;
T: thi gian, bng 86400s (h tnh theo ngy) hoc 3600s (h tnh theo gi);
: h s khng u, trong 1 ngy = 1,5; trong 1 gi = 1,2;
: din tch mt nc thng lu cu ng vi mc nc thit k, m2.
Qt: lu lng nh l thit k ca bn thn lu vc sng nhnh tnh ti cu, m3/s;
b. Trnh t tnh ton:
Xc nh lu lng nh l thit k ca bn thn lu vc sng nhnh tnh ti
cu (QP):
Qp xc nh theo phng php gin tip t ma ro ra dng chy, khi:
- Din tch lu vc F 100km2, Qp tnh theo Tnh ton cc c trng dng chy
l 22TCN 220 95.
- Din tch lu vc F > 100km2, QP theo cng thc .L.Xklpski, cng thc
trit gim v.v... Cch tnh c th xem Chng II.
Xc nh din tch mt nc khu vc chu nh hng nc dnh sng ln
pha thng lu cu ng vi mc nc dnh thit k ().
- C th da vo bn (da vo ng ng mc) xc nh phm vi nh
hng dnh.
79
http://nuoc.com.vn
- Khi khng c bn , hoc bn khng tho mn cho vic xc nh phm vi

dnh th phi iu tra phm vi dnh ngoi thc a. Sau dng my kinh v v mia
xc nh phm vi dnh, theo phng php o ng sn khp kn.
Xc nh cng sut l rt h
- Trng hp trn sng ln c trm thu vn, vi iu kin quy lut bin i mc
nc ca trm thu vn cng ph hp vi quy lut mc nc dnh ca sng ln khu vc
cu, th c th dng s liu quan trc mc nc ca trm thu vn ny xc nh h.
- Trng hp khng c s liu quan trc mc nc: cn c vo s liu iu tra
mc nc ngoi thc a, qua thm hi nhn dn v qu trnh din bin ca trn l lch s
ti khu vc cu lm cn c xc nh h.
3.1.4. Tnh mc nc thit k
a. Cng thc tnh
Phn ln cc trng hp u khng thu thp c ti liu quan trc thu vn nn
vn tnh ton gp rt nhiu kh khn. Thng thng trn sng ln v sng nhnh ch
c th iu tra c mt vi mc nc l lch s v mc nc trung bnh hng nm, v tr
iu tra nm ngoi phm vi dnh. Khi phi da vo cch xc nh mc nc s xy
ra di cu trong trng hp bt li nht (l sng ln v sng nhnh cng rt). C th
dng phng php n gin sau y ca Tpliuliman, tnh ra mc nc dnh di cu
Hc
Cng thc Tpliuliman nh sau:
io
Z
lA
= f 1
ho
ho
Z
f A
ho
(3- 3)
trong :
io: dc bnh qun lng sng nhnh;
lA: khong cch t cu n ca sng, m;
Z1: hiu s gia mc nc dn ngc v mc nc tng ng vi ho ti ca sng,
m;
ZA: hiu s gia mc nc dn ngc v mc nc tng ng vi ho ti tim cu, m;
ho: su bnh qun ca sng nhnh, khng k nc dn ngc, m
ho =
BT K T + BP K P + ch
B BT K T + B BP K P + Bch
(3- 4)
BT, BP: din tch bi tri, bi phi, m2;

BBT,BBP: chiu rng bi tri, bi phi, m;
ch,Bch: din tch v chiu rng dng ch, m2;
KT,KP: t s gia lu tc bi tri vi lu tc dng ch v lu tc bi phi vi lu
tc dng ch;
f(Z1/ho) v f(ZA/ho): hai hm s tnh sn ca Tpliuliman, xc nh theo bng 3-1.
Cn c vo cc cng thc trn s tm ra ZA v ZA+ho tc l mc nc di cu k
c nc dn ngc;
L: khong cch on sng nhnh b nh hng dnh ca sng ln tnh t ca
sng tr ln;
80
http://nuoc.com.vn
Coi mt nc dnh l hnh parapol tip tuyn ti M vi mt nc sng nhnh, ti N

vi mt nm ngang. Nh vy c th tnh L theo cng thc gn ng sau:
(3-5)
L=2Z1/i0
Xem minh ho hnh 3-3.
Bng 3-1
Bng tr s ng cong dnh f(z/ho) lp theo phng php Tpliuliman
Z/ho
1
0.010
0.015
0.020
0.025
0.030
0.035
0.040
0.045
0.050
0.055
0.060
0.065
0.070
0.075
0.080
0.085
0.090
0.095
0.100
0.105
0.110
0.115
0.120
0.125
0.130
0.135
0.140
0.145
0.150
0.155
0.160
0.165
f(Z/ho)
2
0.0067
0.1452
0.2444
0.3222
0.3863
0.4411
0.4889
0.5316
0.5701
0.6053
0.6376
0.6677
0.6958
0.7222
0.7472
0.7708
0.7933
0.8148
0.8353
0.8550
0.8739
0.8922
0.9098
0.9296
0.9434
0.9595
0.9751
0.9903
1.0051
1.0195
1.0335
1.0473
Z/ho
1
0.170
0.175
0.180
0.185
0.190
0.195
0.200
0.205
0.210
0.215
0.220
0.225
0.230
0.235
0.240
0.245
0.250
0.255
0.260
0.265
0.270
0.275
0.280
0.285
0.290
0.295
0.300
0.305
0.310
0.315
0.320
0.325
f(Z/ho)
2
1.0608
1.0740
1.0869
1.0995
1.1119
1.1244
1.1361
1.1497
1.1595
1.1709
1.1821
1.1931
1.2040
1.2448
1.2254
1.2358
1.2461
1.2563
1..2664
1..2763
1.2861
1.2958
1.3054
1.3149
1.3243
1.3336
1.3428
1.3519
1.3610
1.3700
1.3789
1.3877
Z/ho
1
0.330
0.335
0.340
0.345
0.350
0.355
0.360
0.365
0.370
0.375
0.380
0.385
0.390
0.395
0.400
0.405
0.410
0.415
0.420
0.425
0.430
0.435
0.440
0.445
0.450
0.455
0.460
0.465
0.470
0.475
0.480
0.485
f(Z/ho)
2
1.3964
1.4050
1.4136
1.4221
1.4306
1.4390
1.4473
1.4556
1.4638
1.4720
1.4801
1.4882
1.4692
1.5041
1.5111
1.5197
1.5275
1.5353
1.5430
1.5507
1.5583
1.5659
1.5734
1.5809
1.5884
1.5958
1.6.32
1.6106
1.6179
1.6252
1.6324
1.6396
Z/ho
1
0.490
0.495
0.500
0.505
0.510
0.515
0.520
0.525
0.530
0.535
0.540
0.545
0.550
0.555
0.560
0.565
0.570
0.575
0.580
0.585
0.590
0.595
0.600
0.605
0.610
0.615
0.620
0.625
0.630
0.635
0.640
0.645
f(Z/ho)
2
1.6468
1.6540
1.6610
1.6682
1.6753
1.6823
1.6893
1.6963
1.7032
1.7101
1.7170
1.7239
1.7308
1.7376
1.7444
1.7512
1.7589
1.7647
1.7714
1.7781
1.7848
1.7914
1.7980
1.8046
1.8112
1.8178
1.8243
1.8308
1.8373
1.8438
1.8503
1.8567
Z/ho
1
0.650
0.655
0.660
0.665
0.670
0.675
0.680
0.685
0.690
0.695
0.700
0.705
0.710
0.715
0.720
0.725
0.730
0.735
0.740
0.745
0.750
0.755
0.760
0.765
0.770
0.775
0.780
0.785
0.790
0.795
0.800
0.805
f(Z/ho)
2
1.8631
1.8695
1.8759
1.8823
1.8887
1.8951
1.9014
1.9077
1.9140
1.9203
1.9266
1.9329
1.9392
1..9455
1.9517
1.9579
1.9641
1.9703
1.9765
1.9827
1.9888
1.9949
2.0010
2.0071
2.0132
2.0193
2.3243
2.0315
2.0375
2.0435
2.0495
2.0555
Z/ho
1
0.810
0.815
0.820
0.825
0.830
0.835
0.840
0.845
0.850
0.855
0.860
0.865
0.870
0.875
0.880
0.885
0.890
0.895
0.900
0.905
0.910
0.915
0.920
0.925
0.930
0.935
0.940
0.945
0.950
0.955
0.960
0.965
f(Z/ho)
2
2.0615
2.0675
2.0735
2.0795
2.0855
2.0915
2.0975
2.1035
2.1095
2.1154
2.1213
2.1272
2.1331
2.1390
2.1449
2.1508
2.1567
2.1625
2.1683
2.1742
2.1800
2.1858
2.1916
2.1974
2.2032
2.2090
2.2148
2.2206
2.2264
2.2322
2.2380
2.2438
Z/ho
1
0.970
0.975
0.980
0.985
0.990
0.995
1.000
1.100
1.200
1.300
1.400
1.500
1.600
1.700
1.800
1.900
2.000
2.100
2.200
2.300
2.400
2.500
2.600
2.700
2.800
2.900
3.000
3.500
4.000
4.500
5.000
f(Z/ho)
2
2.2496
2.2554
2.2611
2.2688
2.2725
2.2782
2.2839
2.3971
2.5083
2.6879
2.7264
2.8337
2.9401
3.0458
3.1508
3.2553
3.3594
3.4631
3.5664
3.6694
3.7720
3.8745
3.9768
4.0789
4.1808
4.2826
4.3843
4.8891
5.3958
5.8993
6.4020
V tr cu
HC
Ca sng
ho
M
ZA
Z1
Hnh 3 - 3 ng mt nc khu vc nh hng dnh sng ln, trn sng nhnh
81
http://nuoc.com.vn
b. Th d tnh ton
u bi:
Trn sng nhnh, iu tra v tnh ton ra c mc nc ng vi tn sut 1% ca bn

thn l 96,21m ti ca sng v 97,02m ti cu. dc bnh qun lng sng nhnh l
io=0,000336. Khong cch t cu n ca sng l: 2400m. Trn sng nhnh ti ca sng o c
mt ct ngang sng.
Trn sng ln, ti mt ct L xc nh c mc nc ng vi tn sut thit k, chuyn v
ca sng nhnh l: 99,34m
Yu cu xc nh mc nc dnh sng ln ti cu ng vi tn sut
Bi gii:
Nh vy Z1 = 99,34 96,21 = 3,13 m

Tnh ho ti ca sng nhnh:
Cn c vo mt ct ngang sng nhnh ti ca sng o, p dng cng thc (3- 4), tnh
c ho = 4,68m
Lp t s:
Z 1 3,13
=
= 0,6
ho 4,68
Z
Tra biu Tpliuliman (bng 3-1) c: f 1 = 1,888
ho
Lp cc tr s c vo cng thc (3-3) c:
Z
2400
= 1,8887 f A
0,000336
4,68
ho
Z
suy ra: f A = 1,8887 0,1725 = 1,716
ho
- Tra bng 3-1, tm ngc li c:
ZA
Z
= A = 0,54
ho 4,68
- T rt ra ZA = 4,68. 0,54 = 2,53m
V cao mc nc ti tim cu k c nc dn ngc l: Hc = 97,02 + 2,53 = 99,25m
Chiu di ng nc dnh ngc l : L = 2.3,13/0,000336 = 18700m.
3.2. Tnh ton lu lng v tr cu trong min nh hng ca h p

3.2.1. Cu nm thng lu p vnh cu
a. Trng hp 1:
Nu th tch cha nc trc cu khng nhiu hoc mc nc bnh thng ca h
cha nc thp hn mc nc thit k trong trng hp t nhin ca dng sng v tr
cu th khi vn c th tnh ton theo lu lng thit k bn thn ca dng sng.
b. Trng hp 2:
Khi lu lng thit k ca h cha nc ng tin cy m cu nm trong khu vc
nh hng nc dng ca h, song cu cch p tng i xa, th lu lng ti v tr cu
c th da vo lu lng thit k ca h cha nc, iu chnh thm theo cng thc sau:
82
http://nuoc.com.vn
Qcau
F
= Qdap cau
F
dap
0 , 50
(3-6)
trong :
Qcau : lu lng ti v tr cu ng vi tn sut thit k, m3/s;
Q dap: lu lng thit k ca h cha, c cng tn sut vi tn sut lu lng thit
k cu, s liu ny thu thp t cc c quan chc nng thit k hoc qun l p, m3/s;
Fcau; Fdap: din tch lu vc tnh ti cu v ti p, km2;
3.2.2. Cu nm h lu p vnh cu
a. Trng hp 1:
Khi v tr cu cch p nc rt gn, gia khng c dng nhnh ln chy vo, th
lu lng thit k di cu c th ly bng lu lng thot qua p c cng tn sut vi
tn sut thit k cu
b. Trng hp 2:
i vi h cha nc, nu sau khi h cha nc b bi y, khng c bin php x
l, khng s dng h na, th lu lng thit k cu tnh theo iu kin thin nhin (coi
nh khng c h).
c. Trng hp 3:
Nu v tr cu cch p tng i xa, gia c nhiu dng nhnh gia nhp, th lu
lng thit k ti cu c th tnh theo cng thc sau:
Phng php chp ng qu trnh
- Trn cng mt h trc to : v ng qu trnh thot l ca h v ng qu
trnh lu lng l ca lu vc pha h lu h, t tnh c lu lng thit k.
- Nu khong cch gia v tr p n cu l L, th thi gian truyn l t im bt
u ng qu trnh l thot qua h cha vi ng qu trnh l ca lu vc h lu p
ti cu s l t = L/V, trong : V l lu tc bnh qun lng sng trong on sng t p
ti cu. V th tr s sau khi chp ng qu trnh khng nm trong nh cao nht ca 2
ng qu trnh.
Phng php ny tng i chnh xc v hp l, nhng trng hp thng thng
ng qu trnh lu lng l khu vc t nc pha h lu h rt kh thu thp nn ng
dng b hn ch. V vy kin ngh v theo cng thc ng qu trnh khi qut ca
.L.Xclpski:
- Nhnh ln:
t
Qt = Qm
tl
- Nhnh xung:
t t
Qt = Qm x
t
x
(3 - 7)
n
(3 -8)
trong :
Qt: lu lng thi im t. i vi nhnh ln t k t lc bt u ln n nh l,
nhnh xung t k t nh l n chn l, m3/s;
83
http://nuoc.com.vn
Qm: lu lng nh l tnh theo cc cng thc mc 2.2. Thi gian l ln ly

bng thi gian chy t ca nh l , m3/s;
=
3,6v
(gi)
v : tc chy t trung bnh ca nh l ly bng 0,7Vmax;
Vmax: lu tc trung bnh ca tuyn tnh ton, tng ng vi lu lng nh l Qm

tnh c. Vmax cng c th tnh theo lu lng iu tra l.
L: chiu di dng chnh, km;
m, n: s m m = 1 2; n = 2 3
tx: thi gian l rt, tx = kntl. Trong kn l t s gia thi gian l dng trn thi
gian l rt, c th cn c vo ng qu trnh l thc o. Nu khng c ng qu trnh
l thc o th c th xc nh theo kinh nghim: lu vc khng c rng hoc sng nh,
t t ngm nc kn = 2,0 2,5; lu vc c rng hoc sng nh t ngm nhiu kn = 2,5
3,5; sng va, bi bnh thng kn =3 4; sng ln bi rng kn = 46
Phng php h s gim nh:
Trc ht tm
K=
Qc
Qn
(3 - 9)
trong :
Qc: lu lng thit k sau khi cc dng nhnh nhp li thnh dng chnh, m3/s ;
Qn : tng lu lng thit k c cng tn sut ca cc dng nhnh, lc cha xy
h.
Ch : K lun lun nh hn 1 sau khi xy h cha nc. Gi thit tr s ny vn
khng thay i, th lu lng thit k ti v tr cu c th tnh theo cng thc:
Q P' = K ( QT + Qc )
(3 - 10)
trong :
Qc: lu lng khu gia (t p n cu), m3/s ;
QT: tng lu lng tho t h qua p, m3/s. S liu ny do c quan c t cch
php nhn ca thu li, thu in cung cp. Nu khng c s liu thit k th QT c th
tnh gn ng theo cng thc sau:
QT = Qp[1-(Wm/Wc)]
(3 -11)
QP: lu lng thit k trong iu kin t nhin, m3/s;

Wm: dung tch iu tit l ca h. Tr s ny da vo bnh a hnh ca h lp
ng cong quan h mc nc vi dung tch h cha. Nu do kh khn khng c bnh
a hnh th c th tnh theo cng thc n gin sau:
Wm = BBHHLB/4 = BoHoLo/4
(3 -12)
BH: chiu rng mt nc h v tr p ng vi mc nc thit k, m;

HH: chiu su ln nht mt ct v tr p ng vi mc nc thit k, m;
BB: chiu di ngp ca h nc ng vi mc nc thit k, m;
84
http://nuoc.com.vn
Bo, Ho, Lo: chiu rng mt nc, chiu su ln nht v chiu di ngp tng ng
vi mc nc dng bnh thng, m;
Wc: tng th tch dng chy (cch xc nh Wc khi c ti liu quan trc lu lng,
da vo ng Q=f(t) thit k xc nh, trng hp khng c ti liu quan trc Wc xc
nh theo phng php gin tip t ma ra dng chy (xem chng II).
Phng php ny rt n gin, c ngha s dng nht nh, nhng trong gi
nh tr s K khng thay i trc v sau khi xy h l khng ph hp vi tnh hnh thc
t. V sau khi xy h trn dng nhnh thi gian ko di lin tc ca nh l trn ng
qu trnh chy ra tng i di (gn ging hnh thang) lu lng ln nht v tr cu xp
x vi tng s lu lng nh l ca cc dng nhnh. Cn trng hp t nhin, do thi
gian ko di lin tc, nh l m cc dng nhnh tng i ngn th ng biu din qu
trnh lu lng khng ng nht nn lu lng trn dng chnh sau khi hp dng thng
nh hn tng lu lng nh l ca cc dng nhnh
- Tr s K khi phi nh hn tr s K sau khi xy h, cn lu lng thit k tm
c c xu th nh i.
Th d:
Phn b dy h cha nc trong lu vc thnh hnh qut nh hnh 3 - 4, ln lt tm c
lu lng ln nht P =2%, sau khi c iu tit h cha nc 3 mt ct 1, 2, 3... ghi cc s
liu bit v cc kt qu tnh ton vo bng sau:
S hiu mt
ct
Din tch lu
vc F(km2)
1
2
3 (b phn)
10,00
30,00
Tng cng
46,00
Lu lng ln
nht Q(m3/s)
16,50
35,00
12,00
Q =63,50
47,00
Tng th
tch dng
chy W(m3)
182
810
52
Dung tch iu
tit ca h
Wm(m3)
132
585
Lu lng sau
khi iu tit
QT(m3/s)
4,50
9,80
12,00
Q =26,30
1044
F
=10Km2
3
F=6km2
F= 50Km2
Hnh 3 4
B tr dy h cha nc trong lu vc thnh hnh qut
Lu lng mt ct 1 sau khi iu tit trong h:
QT1 = 16,5(1 - 132/182) = 4,50m3/s
Lu lng mt ct 2:
QT2 =35,00(1-585/810) =9,80m3/s
H s gim nh:
85
http://nuoc.com.vn
K = Q/Q = 47/63,5 = 0,74

Lu lng ti mt ct 3:
Qp= 0,74(4,5+9,8+12,0) = 19,50m3/s
Nu v tr h nc phn b thnh hnh thang (xem hnh 3-5) v nu ngnh thu li

khng c ti liu m li cn tin hnh kim ton th tnh lu lng ln nht phi tin hnh
lin tc cc mt ct t thng lu v h lu.
Cc bc tnh ton:
Trc ht phi da vo cng thc (3-11), tnh lu lng Qc2 gy ra do QT1 hp vi
khu t nc F2. Tip tc theo phng php trn tnh lu lng ln nht QT2 ca h th 2,
tnh lu lng ln nht QT3 ca h th 3, cho ti mt ct 4 mi thi. H s gim nh phi
xc nh ring cho tng ln tnh.
F1
F2
F3
F4
4
Hnh 3 - 5 B tr dy h cha nc thnh hnh bc thang
Khi b tr dy h kiu hn hp th phng php tnh cng ging nh trn. Lc tnh

cn phi phn b h cha lm hai loi: loi hnh qut v loi hnh thang, ri theo bin
php trn ln lt xc nh lu lng ln nht ca tng loi, sau mi tng hp li
x l.
Phng php t l din tch
i vi khu vc h cha nc nh c tc dng tm chm l, c th dng quan h
t l gia din tch t nc khng ch ca h nc vi din tch t nc khng ch ca v
tr cu tnh. Da vo phng php ny tnh c lu lng thit k chy di cu sau
khi iu chnh h nc theo cng thc sau:
Qp = QPKn
Kn =1
(3- 13)
(1 K k )Fk
F
(3-14)
trong :
QP: lu lng thit k ti v tr cu trong iu kin thin nhin, m3/s;
Kn: h s iu tit lu lng ti v tr cu;
Fk: din tch t nc khng ch ca h, km2;
F: din tch t nc ton phn pha thng lu v tr cu, km2;
Kk: h s iu tit lu lng ca h nc, bng t s gia lu lng h thot ra
vi lu lng nc chy vo h, cn c vo ti liu thc t xc nh hoc tra bng 3
2.
86
http://nuoc.com.vn
Bng 3-2
100 Fk
5
F
10
15
20
Kk
0,97
0,96
0,94
0,99
25
0,93
30
35
40
45
50
60
70
80
90
100
0,91
0,90
0,88
0,87
0,85
0,82
0,79
0,76
0,75
070
Trong ba phng php ni trn th phng php chp ng qu trnh l tng i

thch hp, cn 2 phng php khc s dng trong trng hp thiu ti liu (m din tch
t nc khng ln lm mi c th p dng).
3.2.3. Cu h lu h cha nc tm thi
a. t vn
Khi v tr cu h lu h cha nc loi va v nh c tiu chun thit k thp th
s nh hng n an ton cho tuyn ng v cng trnh thot nc h lu. Gp trng
hp ny phi bn bc vi n v c lin quan, nu c th th nng cao tiu chun tn sut
l thit k ca p tho mn c yu cu ca tuyn ng. Nu nng cao tiu chun
thit k p nc c kh khn th i vi cu cng ngoi vic thit k v kim ton theo
trng hp thin nhin ca dng sng ra cn phi xt ti nh hng khi p b v.
Khi p nc tm thi b v th lu lng s tng ln rt ln, do cn cn c vo
tnh hnh c th thc a xt k nh hng . Khng nht thit phi theo lu lng
sau khi p b v ton b thit k khu cu nu gi thnh qu cao. Nguyn tc ch
yu l phi bo m an ton cho cc cng trnh. Nu iu kin cho php, c th xt ci v
tr tuyn ng. i vi cc h cha nc loi nh khng c ti liu thit k, m qua
kim ton c th nng mc nc trong h ln mt gii hn nht nh v nng cao c
kh nng phng l th c th xt n p nc khng b v. V nhng trng hp ny,
nht l i vi cu cng trn ng c v cu trn cc ng th yu cn ch y
hn.
b. Tnh lu lng ti v tr p b v (Qn)
Qn = BnHH3/2Knp
(3 -15)
trong :
Bn: chiu di p nc ven theo ng mp nc pha thng lu, khi h cha
nc ti mc nc cc hn, m;
HH: chnh lch mc nc thng h lu trc khi v p, m;
Knp: t s xt ti chiu di c th v v chiu di p Bn, ng thi xt ti h s
bp hp mt bn, quy nh nh sau:
-
p cp V mi xy dng, iu kin s dng tt: Knp =0,50;

p t c khng c ng cp v p t cp V s dng khng tt: Knp = 0,75;
p t nh chn nc dng cho sinh hot khng c thit k: Knp = 0,90.
c. Tnh lu lng ti v tr cu khi p b v (QnH)

Cng thc Litstvan:
QnH =
WQn
W o + Q n L p
(3 -16)
trong :
87
http://nuoc.com.vn
W0: dung tch h cha ng vi Hmax, m3; xc nh da vo bnh ng ng

mc hoc ly n v qun l h v.v... Nu thiu ti liu c th dng cng thc gn ng
sau:
W0 = B HHL/4
B: chiu rng mt nc h ch mt ct p, m;
HH: ngha nh trn;
L: chiu di p nc, m;
: h s sng v p iu kin chy v h lu, tra bng 3 - 3 v 3 4.
LP: khong cch t p n cu theo lng sui, m.
(3-17)
Bng 3-3
Dng sng c nc chy thng xuyn
Th
t
1
2
3
4
5
6
7
8
Loi sng
dc on sng
truyn sng
0,0001 0,0005
0,00005 0,0001
0,0005 0,005
0,0001 0,0005
0,005 0,05
0,0005 0,005
0,05 0,01
0,005 0,05
Sng nh nc cn
Sng va nc cn
Sng nh vng ng bng
Sng va vng ng bng
Sng nh vng trung du
Sng va vng trung du
Sng nh vng ni
Sng va vng ni
Tr s
1,50
1,25
1,00
0,80
0,65
0,50
0,40
0,35
Bng 3-4
Dng sng c nc chy theo ma
Th t
1
2
3
4
dc ca on sng truyn sng

0,00050,001
0,0010,005
0,0050,01
0,010,05
Tr s
1,25
1,00
0,90
0,80
Theo phng php Anryep

Khi v p, sng l chuyn dch v h lu. Tu theo khong cch t p ti cng
trnh, ch v p cng xa, chiu di sng cng di thm, chiu cao sng cng gim i, lu
lng ln nht v p (Qn) cng gim theo.
Lu lng ln nht v p mt ct bt k pha h lu ch p b v tnh theo
cng thc sau:
Qx =
Qn
2Q 2 n 2
1 + 2n 2 X
W Io
(3 18)
trong :
Qn: lu lng v p, m3/s;
n: h s nhm;
W: th tch nc thot i do v p, m3;
I0: dc mt nc l;
X: khong cch t ch p b v n im tnh ton, m.
88
http://nuoc.com.vn
Sau khi v p, sng l truyn ti khong cch nht nh, lu lng nc lc v

p (Qx) ch xp x lu lng thit k Q khi khng v p. Khong cch lm gii
(Xmin) ny c th tnh theo 2 trng hp sau:
- Khi v p, lng sng pha h lu khng c nc hoc nc rt t, t cng thc
trn ly QX= Q (Q: lu lng thit k khi khng xt ti v p), c:
X min
1
1
W 2 I o2 2 2
Qn
Q
=
2
2n
(3-19)
Nu khong cch gia v tr cu vi v tr p ln qu Xmin th thit k khu cu

khng xt ti nh hng v p (xem hnh 3 - 6).
V tr cu
X
L
Hnh 3 -6
Khi v p, nu lng sng h lu p nc pht sinh l cng mt lc th nh l
gim xung, lu lng v p v th tch nh l thot i cng tng ng gim i. Gi
nh Qx 0,05Q, khi nh hng nh l v p rt nh nn:
Xmin = W2I2 [(400/Q2) - (1/Q2n)]/(2n2) 200W2I2o/(Q2n2)
X
(3- 20)
trng hp ny, W l th tch trong phm vi ct nc HH (nh hnh 3-7). Nu

nh khong cch gia v tr cu v v tr p nh qu Xmin th lu lng thit k cu l:
QP = Q+QX
Chiu di on tiu nng nc rt khi p v khong 10HH, on tiu nng nc
rt c th hnh thnh h xi, nn kin ngh b tr v tr cu cch p nc tm thi khng
c nh hn 20HH.
V tr cu
Mc nc dng cao nht trong h
HH
Mt nc l trc khi v p
Hnh 3 - 7
89
http://nuoc.com.vn
3.2.4. Cu nm thng lu p nc tm thi

Khi v tr cu thng lu h cha nc tm thi th phi xt nh hng v ca h
cha nc. Khi kho st phi nghin cu iu tra t m c trng ca h cha nc v hp
tc cht ch vi cc ngnh c lin quan, ri cn c vo xc nh lu lng thit k cu
cng.
Tnh lu lng mt ct v tr cu (Qn ) thng lu h cha nc tm thi theo
cng thc sau:
Q n =
W1 (Qn q n )
Wo W 2
(3 - 21)
trong :
Wo v Qn : ngha nh trn;
W1: dung tch h cha thng lu v tr cu, m3;
W2: dung tch h cha h lu v tr cu khi cao mc nc bng cao thp
nht y sng mt ct v tr cu, m3;
qn: lu lng v ca h cha nc tnh theo cng thc (3-16), trong cng thc ny
tnh chnh lch ct nc (HH) da vo cao thp nht ch mt ct v tr cu, vi mt ct
p nc, m3/s.
Nu tr s W2 vi qn khng ln (khi chnh lch cao thp nht ch mt ct v tr
cu vi mt ct p rt nh), c th n gin cng thc (3-21) theo dng sau y:
Qn =W1Qn/Wo
(3 - 22)
3.3. Tnh ton dng chy trong khu vc nh hng ca thu triu
Triu dng v triu rt lm thay i mc nc v lu lng trong sng. Ngoi ra
cn lm thay i lu tc v hng chy. Khi triu dng to nn dng chy chm tm thi
v c hng ngc li. Khi triu xung nc rt tc tng ln.
Dng triu ln thay i ngc vi dng triu xung khng cng lc trn ton mt
ct m t y ln mt, t b n gia dng. Trong mt s gi ca pha triu dng rt c
th quan st thy hai dng chy ngc nhau.
3.3.1. Tnh lu lng v mc nc tnh ton, khi khng c ti liu quan trc
a. Lu lng triu dng (Qd):
Qd = Q p %
Wo
3600t d
(3 - 23)
Qd = Q p % +
Wo
3600t r
(3 - 24)
b. Lu lng triu rt (Qr):
trong :
QP: lu lng bn thn ng vi tn sut thit k, m3/s;
td: thi gian trung bnh triu dng trong ma l, khng nh hn 15 ngy m, h;
tr: nh trn i vi triu rt, h;
Wo: th tch triu dng, m3, xc nh theo cng thc sau:
90
http://nuoc.com.vn
Wo = 0,33Ldhd(Bc+BL)+Kd
(3 - 25)
Ld: chiu di nh hng ln thng lu v tr cu lc triu dng cao, m;

hd: cao triu dng trn mc nc trung bnh, trong thi k 15 ngy mt ct v
tr cu, m;
Bc: chiu rng ngp trn ca sng trong thi k triu dng ln nht mt ct v tr
cu, m;
BL: chiu rng ngp trn ca sng mt ct thng lu v tr cu mt khong Ld,
m;
Kd: th tch triu dng trn sng nhnh , xc nh theo cng thc:
n
K d = 0,33 (Bci + bi ) lihi
(3 - 26)
i =1
Bci: chiu rng ngp trn ca sng nhnh ca sng, m;

bi chiu rng ngp trn ch giao thao sng triu trn sng nhnh, m;
li: chiu di lan nh hng triu dng theo sng nhnh, m;
hi: cao triu dng ca sng nhnh, m.
Ch : trong cng thc (3-25) v (3-26) khi tnh gn ng c th ly Bc=BL; BC=bi
Cao mc nc l ln khi triu dng (Hd), xc nh theo cng thc sau:
Hd = HP + Kh(hmax - hmin + hd)
(3 - 27)
trong :
HP: mc nc ln nht ng vi tn sut thit k, tnh theo chnh l thng k lit
nhiu nm ca mc nc ln nht hng nm do tc ng ca t hp l v triu, m;
Kh: h s xt ti kh nng khng trng lp hng nm ca nh l v triu, ph
thuc vo s nm quan trc, tra bng 3 5.
hmax; hmin: chnh lch mc nc ln nht v nh nht ca triu dng, m;
hd: s tng sng triu ph thuc vo lc gi cng hng, ly bng (0,70 1,20)hd.
Bng 3-5
Bng tra Kh
S nm quan trc
Kh
<5
5 10
10 30
30 50
>50
0,40
0,30
0,20
0,10
3.3.2. Tnh lu lng thit k cu trn sng nh hng thu triu khi c ti liu quan
trc
a. V ng cong quan h QP =f(H)
sng c nh hng thu triu hon ton khc vi sng trng thi t nhin khi
mc nc cao nht sinh ra lu lng ln nht, v mt ct thot nc rt ln, lu tc tng
ng gim nh, nn cha chc l trng hp khng ch nguy him nht i vi khu
cu. Ngc li khi lu lng tnh ton tng i nh, mc nc thp hn, c th tr
thnh lu lng tnh ton khng ch khu cu. Cng mt lu lng c th xut hin
gii hn di trong phm vi bin mc nc, lu tc tng ng ln nht xut hin
trng hp bt li nht vi khu cu. Do em mc nc gii hn di tng ng
91
http://nuoc.com.vn
vi cc loi lu lng ni thnh ng cong quan h Q H, s c ng cong lu lng

tnh ton.
Phng php v ng cong lu lng tnh ton l chm tt c cc im quan h
gia mc nc lu lng, sau v ng bao ngoi pha bn phi cc im, c
ng cong lu lng tnh ton, Qp=f(H).
b. Xc nh lu tc tnh ton
Theo cng thc:
VP =
Q P'
(3 - 28)
W
P + n n
WP
trong :
p, n: din tch thot nc lng, bi sng ng vi mc nc thit k, m2;
Wp;Wn: sut phn phi lu lng lng v bi sng, W = C R ;
C: h s Sdi, C= (1/n)Ry; y ly theo Maninh y =1/6;
n: h s nhm lng v bi sng, tra bng;
R: bn knh thu lc, R =/ . Trong : - din tch, - chu vi t;
Cui cng c W= (1/n)R2/3
Qp: lu lng tng ng vi H, tra trn ng quan h Q=f(H) (hnh 38)
T tnh ra c ng cong quan h gia lu tc vi mc nc. C th xut
hin 3 trng hp sau:
Khi nc rt su, lu lng nh, tt c lu tc cc im trn ng V =f(H)
u nh hn lu tc khng xi cho php ca t, Vp< Vox, xem hnh 3-9.
H
Qp = f(H)
+ + + + + + + + + + + ++++ +
+ + + + + + + + + +++++++
+ + + + + + + + + +++++++
+ + + + + + + + ++++ +++
+ + + + + + + + +++++++
+ + + + + + + ++ +++++
+ + + + + + +++++++
+ + + + + + +++++
Mc nc triu thp nht
Q100
Mc nc triu thp nht
V
Hnh 3-9
Hnh 3 8
Vox = V1h0,2
(3 - 29)
trong :
V1: lu tc cho php khng xi ca t, khi chiu su l 1 mt, tra bng 1 v 2 ph
lc 4 1, chng IV;
h: chiu su thu trc, m;
92
http://nuoc.com.vn
Nh vy lu tc tnh ton nn dng Vox.

Khi thu triu thp, nc khng su lm, lu lng tng i ln. Khi thu
triu cao nc rt su, lu lng ngc li khng ln lm, ng thi mt b phn lu tc
trn ng cong VP =f(H) > lu tc khng xi ca t, Vp >Vox.
Nh vy:
+ Khi mc nc tnh ton HP >HK: lu tc tnh ton nn dng lu tc ln nht Vox
trn ng cong Vox = f (H).
+ Khi HP HK: lu tc tnh ton dng lu tc tng ng vi mc nc tnh ton
trn ng cong Vp =f(H), xem hnh 3-10.
H
H
Mc nc triu thp
Mc nc triu thp
V
Hnh 3-10
Vmax
Hnh 3-11
Khi nh hng thu triu tng i nh, su v lu tc gn b nh trng

thi thin nhin. Nh vy tt c lu tc trn ng cong Vp=f(H) u ln hn lu tc
khng xi cho php ca t Vp> Vox.
Lu tc thit k dng lu tc VP trn ng cong Vp=f(H) tng ng vi mc nc
tnh ton (xem hnh 3-11).
3.4. Bin php iu chnh lu lng trong tnh hnh c bit

3.4.1. Nguyn tc nhp cu cng v tnh ton lu lng
Hai hoc mt s cu cng gn nhau khi iu kin a hnh cho php m phng n
nhp cu, cng v phng din kinh t v k thut hp l hn, th c th dng phng
php ci mi hoc li dng h ly t, hay rnh thot nc, em nc ca sui nh dn
vo sui ln cn.
a. Nguyn tc nhp cu cng.
-
Lu lng ca sui b ci khng ln;
Khong cch ci dch khng xa;
C dc trong on ci sui (I 2 3%o);
- Lu tc khng ln, khi thay i hng nc khng pht sinh xi nghim trng,
nh hng an ton ca nn ng;
-
Lng hm ct trong ma l khng ln. Sau khi o lng sui khng b ct bi
lp;
93
http://nuoc.com.vn
- Khi lu vc o c khi lng o cng rt ln lm cho gi cng trnh tng

nhiu, hoc a cht qu xu (ri rc) lm cho sng o d xi v bin hnh;
- Trng hp thng thng i vi ci sui khng cn gia c, nhng cnh c
th nn lt tng on mt phng xi cc b.
b. Cng thc tnh ton lu lng nhp sng sui
Q = Qo + 0,75(Q1 + Q2 +......)
trong :
Q: lu lng thit k ti cng trnh thot nc khi nhp, m3/s;
Qo: lu lng thit k ca sng, sui lm cu, cng, m3/s;
Q1; Q2... : lu lng thit k ca cc sng b nhp, m3/s.
( 3 -30)
3.4.2. c tnh truyn l

Khi a hnh thng h lu khu vc t nc c s khc bit r rt, ngha l nh l
ca ni ln m on bng phng pha h lu c hin tng nh l trn, lu lng
thit k nn trit gim theo l lun truyn l.
u tin tm thi gian truyn l t mt ct thng lu n mt ct h lu:
= L1
(ph)
(3- 31)
trong :
L1: khong cch gia 2 mt ct, km;
: thi gian cn thit ca con l i 1km theo sng tnh bng pht (tra bng 3- 6).
Ti v tr mt ct h lu, thi gian bt u c l so vi mt ct thng lu chm
mt thi gian l . Thi gian tnh theo lu lng bnh qun ca l, lu lng bnh qun
l lu lng ln nht trong ng qu trnh lu lng nhn vi h s bng 0,60. C th
tnh theo khong cch thng gia 2 im nhn vi sut ng cong l 1,25. Gi nh mt
ct thot nc dng hnh tam gic c mi dc b l 1:5.
Trong phm vi L1 gia 2 mt ct gi nh lng sng cha c th tch chy l
L1W (1000m3), W: l din tch bnh qun ca 2 mt ct thng h lu. Th tch ny chnh
l yu t thc y hin tng trn ca con l. Lc thi gian thng qua ca nh l
nn tng thm:
1
t +
t
(3- 32)
trong :
t: ton b thi gian t lc bt u c dng chy ti nh l. cho th tch nc l
khng thay i nn gim nh tung ca lu lng :
=
t
t +
(3 - 33)
Phng php ny khng nhng thch hp vi tnh hnh trn m khi c 2 hoc trn 2
cu cng nhp mt. Trong trng hp ny nu sng men theo tuyn c th cha mt b
phn nc l v c hin tng trn ca nh l th cng c th p dng.
94
http://nuoc.com.vn
Bng 3 6
Bng tra tr s ca : thi gian cn thit chy ca mi 100m (pht)
Th
t
Q
(m3/s)
mL
10
15
20
50
100
200
10
500
11
1000
25
20
15
10
25
20
15
10
25
20
15
10
25
20
15
10
25
20
15
10
25
20
15
10
25
20
15
10
25
20
15
10
25
20
15
10
25
20
15
10
25
20
15
10
1
4,6
5,5
6,6
6,6
4,1
4,8
5,9
5,9
3,7
4,4
5,4
5,4
3,4
4,0
5,0
5,0
3,0
3,60
4,50
4,50
2,8
3,4
4,2
5,6
2,2
2,7
3,3
4,4
1,9
2,3
2,7
3,7
1,5
1,9
2,3
3,2
1,10
1,20
1,70
2,30
0,96
1,10
1,40
0,90
2
3,5
4,1
5,1
6,9
3,1
3,6
4,5
6,1
2,8
3,8
4,1
5,6
2,6
3,0
3,7
5,1
2,3
2,8
3,4
4,6
2,1
2,6
3,2
4,3
1,7
2,1
2,5
3,4
1,4
1,8
2,1
2,8
1,2
1,4
1,8
2,4
0,93
1,10
1,40
2,00
0,81
0,98
1,10
1,60
dc bnh qun ( hoc s mt cao trn 1km)

3
5
7
10
15
20
30
40
2,9
2,5
2,2
1,9
1,7
1,5
1,3
1,1
3,6
2,9
2,6
2,3
1,9
1,8
1,5
1,5
4,4
3,6
3,2
2,8
2,4
2,2
1,8
1,8
6,0
4,9
4,3
3,8
3,3
3,0
2,5
2,3
2,6
2,2
1,9
1,7
1,5
1,3
1,1
1,0
3,2
2,6
2,3
2,0
1,7
1,6
1,3 1,20
3,9
3,2
2,8
2,5
2,2
1,9
1,6 1,50
5,2
4,3
3,8
3,4
2,9
2,6
2,2
2,0
2,4
2,0
1,8
1,5
1,4
1,2
1,0 0,90
2,9
2,4
2,1
1,8
1,6
1,4
1,2 1,10
3,6
2,9
2,6
2,3
2,0
1,8
1,5 1,40
4,8
3,9
3,5
3,1
2,7
2,4
2,0 1,80
2,2
1,8
1,6
1,4
1,3
1,1 0,93 0,84
2,6
2,2
1,9
1,5
1,4
1,3
1,1 0,97
3,3
2,7
2,4
2,1
1,8
1,6
1,4 1,20
4,4
3,7
3,2
2,9
2,4
2,2
1,8 1,70
2,0
1,5
1,5
1,3
1,2
1,0 0,85 0,75
2,4
1,9
1,7
1,5
1,3
1,2
1,1 0,90
2,9
2,4
2,2
1,9
1,6
1,3
1,3 1,10
3,9
3,3
2,9
2,6
2,2
2,0
1,7 1,50
1,9
1,5
1,4
1,2
1,1 0,93 0,79 0,70
2,2
1,8
1,6
1,4
1,2
1,1 0,94 0,84
2,7
2,2
2,0
1,7
1,5
1,4
1,2
1,0
3,6
3,1
2,7
2,4
2,0
1,8
1,6
1,4
1,5
1,2
1,1 0,94 0,85 0,75 0,60 0,55
1,8
1,4
1,3
1,1 0,95 0,86 0,75 0,65
2,2
1,8
1,6
1,4
1,2
1,1 0,90 0,82
2,8
2,5
2,2
1,9
1,6
1,4 1,03 1,1
1,2
1,0
0,9
0,8
0,7
0,6 0,50 0,45
1,5
1,2
1,1 0,94 0,82 0,72 0,62 0,55
1,9
1,5
1,4
1,2
1,0 0,90 0,80 0,70
2,4
2,1
1,8
1,6
1,4
1,2 1,10 0,95
1,1 0,86 0,77 0,67 0,58 0,52 0,44 0,40
1,3
1,0 0,91 0,79 0,68 0,61 0,52 0,47
1,6
1,3
1,1 0,97 0,84 0,76 0,64 0,58
2,1
1,7
1,5 1,03 1,2
1,0 0,90 0,79
0,85 0,69 0,62 0,54 0,46 0,41 0,36 0,31
1,00 0,81 0,73 0,66 0,56 0,49 0,43 0,38
1,30 1,00 0,88 0,78 0,69 0,60 0,53 0,46
1,40 1,40 1,20 1,10 0,72 0,82 0,70 0,62
0,72 0,59 0,52 0,45 0,40 0,35 0,31 0,28
0,85 0,68 0,61 0,53 0,46 0,41 0,36 0,32
1,00 0,86 0,76 0,65 0,59 0,57 0,44 0,38
1,40 1,10 0,97 0,98 0,72 0,69 0,59 0,53
60
0,97
1,2
1,5
2,0
0,85
1,0
1,3
1,7
0,78
0,93
1,2
1,6
0,70
0,85
1,1
1,4
0,65
0,77
0,95
1,30
0,60
0,72
0,88
1,20
0,46
0,56
0,66
0,96
0,40
0,46
0,57
0,82
0,35
0,40
0,50
0,68
0,28
0,33
0,40
0,54
0,23
0,27
0,33
0,45
100
0,85
0,95
1,20
1,60
0,75
0,80
1,0
1,4
0,70
0,78
0,94
1,30
0,63
0,71
0,85
1,20
0,55
0,64
0,77
1,10
0,50
0,58
0,74
1,00
0,40
0,45
0,57
0,82
0,30
0,35
0,50
0,67
0,29
0,34
0,41
0,56
0,22
0,26
0,33
0,45
0,19
0,22
0,28
0,38
Ghi ch: mL l h s nhm lng sng

95
http://nuoc.com.vn
Th d:
Q1% =100m3/s; L1 =4,3km; ml =20; io =7%o; t = 68pht.
Gii: Tra bng 3 6 c 100 = 1,1pht/100m
Vy thi gian con l i c 1 km (1000m) l 1000 =1,1.(1000/100) = 11 pht
Hay 1km = 1,1.10 = 11 pht
=11. 4,3 = 47,3pht
= 68/(68+47,3) = 0,59. Tnh c: Q1% = 0,59x100= 59m3/s
3.4.3. Tnh lu lng thit k sng mng

H thng nng giang, gm sng mng chnh, knh mng. Khi tuyn ng ct
qua cn phi b tr cu cng hoc x dch mng mng, th ti liu thit k s thu thp
ngay c quan thu li a phng nh: Q, H, V, din tch, thi gian ti, yu cu v
khu v tr s tn tht ct nc cho php, kch thc mng mng v cao lng
mng mng v.v...
Nu khng c bin php no thu thp ti liu ny, phi iu tra kho st ngay ti
hin trng ly c s liu tnh ton Q, H, V thit k.
Cng thc tnh lu lng mng mng, theo s tay tnh ton thu vn cu cng
Trung Quc:
Q=
m
= K
60 60 24 T n 15
(3 - 34)
trong :
m: nh mc lng nc cn thit cho mt tn la, theo lp t;
T: thi gian cn thit cho din tch c ti, ngy m;
: din tch c ti trong thi gian T, ha;
n = Q/Q: lu lng tnh ton theo s ha c ti/lu lng theo iu tra hnh thi
n: c th dng h s c ch cc mng mng ln cn, hoc c quan qun l
thu nng.
Ch : s liu ca cc thng s trong cng thc trn khai thc ti cc c quan
qun l thu li.
3.4.4. Tnh lu lng khu vc c hin tng cacst
Hin tng cacst phn nhiu xut hin khu vc ni vi. Khi dng chy qua
khu vc c cacst th mt b phn hoc ton b nc chy vo hang cacst tr thnh
dng chy ngm, v vy lu lng pha h lu khu vc c cacst nh i r rt.
Tm lu lng nc chy ra t cacst c th dng phng php ca Vin thit k 2
Trung Quc bin son c gii thiu di y:
u tin phi xc nh c mc nc l lch s ca mt nm no khu vc h
lu cacst. Ca hang cacst c b ngp hay khng, ng thi thng h lu hang cacst
cn o mt ct hnh thi tnh ton lu lng.
Gi thit:
Q1: lu lng pha thng lu hang cacst, tnh theo phng php hnh thi hay
lu vc.
96
http://nuoc.com.vn
Q2: lu lng khe sui pha h lu hang cacst, dng phng php hnh thi tnh
ra.
Nh vy lu lng cn li trong lu vc s l : Q = Q1 - Q2
Nu ca vo v ca ra ca hang cacst chnh nhau rt ln m ca vo nc ngp
cn nng, th cho Qo l mt hng s. Ngc li chnh nhau gia 2 ca vo v ca ra
ca hang cacst chnh nhau khng ln m nc ngp ca vo tng i su th phi
iu tra nhiu trn l lch s tm ra quan h gia lu lng cacst vi chiu su nc
Qo =f(H).
Do nh hng ca cacst nn nhng gi tr CV, Cs, Qbq ca dng sng pha h lu
vng cacst u c thay i ln, cho nn khng th dng phng php thng thng
tnh lu lng theo tn sut thit k. Ch c th sau khi tnh c, dng lu lng ng vi
tn sut thit k pha thng lu hang cacst ri tr i lu lng thot ra t cacst lm lu
lng thit k pha h lu.
3.5. Nghim chng lu lng tnh ton

Dng chy trn lu vc nh l s liu c bn tnh khu cu nh, cng. Chn
c phng php tnh ton vi tham s s dng thch hp c lin quan rt nhiu n gi
thnh cu cng v an ton vn chuyn. V bin php tnh ton hin nay l da vo c
tnh kh hu, a mo, a hnh v a cht v.v... nn kt qu khng th ph hp vi tnh
hnh thc t. Do trong s dng cn phi nghim chng thm vi tnh hnh c th ti
hin trng, y gii thiu phng php nghim chng thng dng v bin php tnh
ton iu chnh lu lng l lun.
3.5.1. Bin php nghim chng bng iu tra hnh thi
a. Lng lch nghim chng bng iu tra hnh thi cn c cc iu kin
sau:
-
C th iu tra mc nc l chnh xc v xc nh c tn sut tng ng ca
n;
- Mc nc l khng ngp bi hoc ngp rt t;
- on sng tng i thng;
- Mt ct lng sng khng c trng hp xi bi hng nm;
- H lu khng c hin tng nc chy ngc hoc c k p, vt ni lm tc
dng nc;
- Khng c hin tng dng bn .
b. Cc bc nghim chng iu tra nh sau:
iu tra mc nc l lch s v xc nh tn sut tng ng bng cch hi nhn
dn.
C hai phng php xc nh tn sut l lch s:
-
Tnh theo cng thc tn sut kinh nghim;
- Dng tn sut lng ma lm tn sut lu lng nh l nu trong lu vc hoc

gn c ti liu lng ma.
Tnh lu lng l lch s
Cn c vo mt ct ngang sui, dc lng sui v h s nhm, dng cng thc
Sdi -Manning tnh lu lng l ln nht lch s.
97
http://nuoc.com.vn
Ly lu lng l ln nht lch s lm c s xc nh lu lng thit k.

Cn c vo ti liu iu tra hnh thi, so vi lu lng l lun cng tn sut c th
bit c phm vi sai s t m iu chnh lu lng l lun.
3.5.2. Phng php nghim chng lu lng ln nht lch s chy qua cu cng c
a. Nghim chng lng lch c cu cng c cn nhng iu kin sau:
-
iu tra chnh xc chiu cao nc tch trc cu v tn sut tng ng ca n;
Cu cng bp hp dng nc nhiu, khi c l ln s pht sinh dng chy lm
Trng hp di cu cng khng b bi hoc xi v.v...
gii;
- H lu khng c hin tng nc trn ngc, khng c p, khng c vt ni
tri, hoc nguyn nhn no tc on sng dn n nc dnh cao;
-
Khng c dng bn ;
Cu cng nm trong phm vi on ng c th t thu ch o nghim
Nc l trn ra lng lch, hoc trn t.
chng;
b. Cc bc nghim chng nh sau:
iu tra thu thp ti liu:
- iu tra mc nc l cao nht lch s pha thng lu cu (ch 1/4 nn, hoc
u cui tng cnh, ch chn dc nn ng);
-
Nm pht sinh mc nc l cao nht lch s v tn sut tng ng ca n;
Loi cu cng, khu tnh cao, dc lng sng, cao ca ra vo, tnh hnh
xy lt di cu v chiu di cng v.v...
-
Cc ln xy ra s c, chi tit tnh hnh xi l, ngp lt.
Tnh lu lng l ln nht lch s

Phng php tnh xem phn c lin quan trong bin php kim ton khu cu,
cng c. Bin php tnh i lu lng ging phng php nghim chng iu tra hnh
thi.
3.5.3. iu chnh lu lng l lun
khu vc kh hu, a cht, a hnh, a mo gn ging nhau chn t nht t 10
n 15 cu cng, o chiu su bnh qun nc ln nht ng vi tn sut thit k ln lt
tnh t s lu lng quan trc v lu lng l lun cng tn sut: = QH/Qm v t s bnh
qun cp tnh i thnh t s theo tn sut 1% lm s iu chnh lu lng l lun M (h
s tnh i theo tn sut 1% xem bng 3-7).
Lu lng khu vc cng loi (khu vc c kh hu, a cht, a hnh, a mo
tng t) u dng cng mt s iu chnh. Sau khi xc nh h s iu chnh ri, c th
da vo kim ton xem khu cu nh, cng c v cao nn ng c hay
khng.
Nu lu lng iu chnh khng vt qu nng lc thot nc bnh thng ca
cng trnh t 20-25% tr ln v nu trng thi k thut ca cng trnh cn tt, khng cn
phi thay i c bn th c th gi nguyn khu c. Ngoi ra c th gim bt chiu
cao d tr ca nn ng vt qu mc nc l cao nht nhng khng gim qu 0,25m.
98
http://nuoc.com.vn
Nu kt qu tnh c khng ph hp vi iu kin trn, cn phi m rng khu

cu cho thch hp, hoc dng bin php nng cao nng lc thot nc ca cng trnh.
i vi tt c cc cng trnh b nc l xi mn, hay nn ng ngp trn v c
cc cng trnh v tnh trng k thut cn phi thay i c bn th phi xc nh lu lng
theo nh tuyn mi v kt hp vi mc iu chnh tr s lu lng, xc nh li khu
thot nc.
Bng 3- 7
H s tnh i theo tn sut 1%
P CV
% CS
20
10
5,0
4,0
3,0
2,0
0,2
0,3
0,4
0,5
0,6
0,7
0,8
1,0
1,2
1,5
0,8
1,37
1,25
1,16
1,13
1,11
1,07
1,1
1,57
1,37
1,23
1,20
1,16
1,09
1,3
1,77
1,49
1,29
1,25
1,19
1,11
1,5
1,98
1,60
1,35
1,30
1,23
1,13
1,7
2,20
1,71
1,41
1,34
1,26
1,15
1,85
2,39
1,80
1,45
1,37
1,28
1,16
2,0
2,57
1,90
1,49
1,41
1,31
1,18
2,3
3,04
20,9
1,58
1,47
1,36
1,20
2,6
3,50
2,28
1,65
1,53
1,41
1,22
2,9
4,19
2,50
1,73
1,59
1,46
1,24
Th d:
Cho 10 cu cng c cc lu vc ca mt tuyn ng, tr s =QH/Qm v s liu tnh
ton nh bng sau:
K hiu
cng trnh
10
=QH/Qm
0,25
0,50
0,30
0,15
0,10
0,15
0,66
0,35
0,80
0,20
K =/cp
0,74
1,47
0,88
0,44
0,29
0,44
1,77
1,03
2,35
0,59
K-1
(K 1)2
-0,26
0,07
0,47
0,22
-0,42
0,01
-0,56
0,31
-0,71
0,50
-0,56
0,31
0,77
0,59
0,03
0,00
1,35
1,82
-0,41
0,17
bng trn c:
= 3,4 ; (Ki -1)2 = 4,6 ; cp = 3,4/10 = 0,34; Cv = [ (Ki -1)2/(n-1)]0,5 = 0,67
Gi thit tn sut bnh qun cc mc nc quan trc trn l 5%, cn c vo bng 37 xc

nh c h s tnh i l 1,44. Vy h s iu chnh lu lng l lun ca khu vc ny l:
M = 1,44x0,34 = 0,49
Tn sut tnh ton l 1%
Lu lng iu chnh l: Q =MQ1%
Ti liu s dng trong Chng III:

[1]. S tay tnh ton thu vn cu ng. Vin thit k GTVT dch t nguyn bn ting
Trung Quc.
[2]. Quy nh v Kho st v Thit k cc cng trnh vt sng trn ng b v ng
st. B Xy dng - Vn ti Lin X (trc y), Matxcva 1972 (NIMP 72).
[3]. Nguyn Xun Trc. Thit k ng t, Cng trnh vt sng (Tp 3). Nh xut bn
[4]. Gio trnh thu vn cng trnh. Trng i hc GTVT H Ni.
99
http://nuoc.com.vn
CHNG IV PHN TCH THU LC CNG TRNH CU

THNG THNG
4.1. Yu cu c bn khi nh cc phng n khu cu
Cng trnh cu qua sng phi c thit k tho mn cc yu cu v kinh t, k
thut, a hnh, a cht, thu vn, mi trng v.v.... nh c phng n khu cu
hp l cn xem xt rt nhiu vn . Di y ch tm tt mt s im chnh cn lu .
-
Bo m an ton cho giao thng trn cu v bn thn cu khi xy ra l thit k;
- Trnh do lm cu m nc sng dng qu ln pha thng lu cu, gy nh

hng n sinh hot i sng ca con ngi v an ton cc cng trnh khc;
-
Bo m thuyn b qua li trn sng bnh thng mc cho php;
- Khu cu khng nn lm nh hn chiu rng lng ch trnh phi p v

x l nn ng u cu trong phm vi lng ch, trnh gy nn nhng bin i ln v ch
thu lc v mi trng khu vc cu;
- i vi sng c nhiu bi rng v lch su, nn dng s nhiu cu thay cho
s mt cu trnh nc dng qu cao, nn ng phi lm vic trong iu kin bt
li;
-
Nn b tr cu vung gc vi dng chy;
- Nn b tr cu on sng hp, lng sng thng u, n nh, mt ct ngang

sng gn vi mt din tch thot nc cn thit, khu cu c chiu di ngn nht
trong iu kin a cht hai m n nh nht;
- Cn xt ti qu trnh din bin lng sng (xem Chng VI), ch ng xut
gii php xy dng cng trnh hng dng, cng trnh bo v b (xem chng VII) nu
cn thit.
4.2. Xc nh khu cu thng thng

4.2.1. Yu cu khu cu
V mt thu vn, thu lc, tr s khu cu xut phi tho mn cc yu cu c
bn:
- Cu phi thot ht c lu lng l thit k vi dnh nc cho php c th
pha thng lu cu;
- Yu cu chi ph xy dng cng trnh hng dng, cng trnh gia c bo v m,
tr cu, bo v b sng, bo v mi (nu c) l t nht.
4.2.2. Ti liu ban u xc nh khu cu
-
Ti liu a hnh: bnh khu vc cu, mt ct dc tim cu cc phng n;
- Ti liu thu vn, thu lc: lu lng l thit k v mc nc tng ng, mc

nc l thit k, s phn b lu lng, vn tc dng nc lng ch v bi sng;
-
Ti liu a cht: bnh v tr l khoan, ch tiu c l cc lp t di y
sng.
4.2.3. Cng thc xc nh khu cu
Cng thc xc nh din tch thot nc cn thit di cu c dng:
http://nuoc.com.vn
c = Q / PVch
(4-1)
trong :
c: din tch cn thit thot nc di cu trc khi xi ng vi mc nc tnh
ton, m2;
Q: lu lng tnh ton ng vi tn sut thit k, m3/s;
: h s thu hp dng chy do m v tr cu, xc nh theo bng 4-1;
P: h s xi cho php ln nht ly theo bng 4-2;
Vch: tc trung bnh dng chy lng sng lc t nhin ng vi l thit k, da
vo ti liu thc o hoc cng thc kinh nghim, m/s. C th tham kho gi tr Vch theo
kinh nghim ca Listvan bng 4-3.
Bng 4-1
H s thu hp dng chy do m v tr cu
Th Vch.
t (m/s)
Khu thot nc (m)

10
13
16
18
21
25
30
42
52
63
106
124
200
<1
1,00
1,00
1,00
1,00
1,00
1,00
1,00
1,00
1,00
1,00
1,00
1,00
1,00
0,96
0,97
0,98
0,98
0,99
0,99
0,99
1,00
1,00
1,00
1,00
1,00
1,00
1,5
0,94
0,96
0,97
0,97
0,97
0,98
0,99
0,99
0,99
0,99
1,00
1,00
1,00
0,93
0,94
0,95
0,96
0,97
0,97
0,98
0,98
0,99
0,99
0,99
0,99
1,00
2,5
0,90
0,93
0,94
0,95
0,96
0,96
0,97
0,98
0,98
0,99
0,99
0,99
1,00
0,89
0,91
0,93
0,94
0,95
0,96
0,96
0,97
0,98
0,98
0,99
0,99
0,99
3,5
0,87
0,90
0,92
0,93
0,94
0,95
0,96
0,97
0,98
0,98
0,99
0,99
0,99
0,85
0,88
0,91
0,92
0,93
0,94
0,95
0,96
0,97
0,98
0,99
0,99
0,99
Bng 4-2
H s xi cho php P
Lu lng nguyn t ti cu khi cha xi v
o rng lng sng, q (m3/sm)
10
15
20
H s xi cho php P
2,20
2,10
1,70
1,40
1,30
1,25
Bng 4-3
Tc trung bnh dng chy lng sng iu kin t nhin ng vi l tn sut 1%
http://nuoc.com.vn
c trng t lng sng

TT
t khng dnh
M t
d (mm)
1 Ct nh cha bn
0,15
2 Ct nh v t ct pha st 0,50
3 Ct nh v ln si
1,00
4 Ct to ln si
2,50
5 si ln ct to
6
6 cui nh ln si v ct
15
7 Cui nh ln si ct
25
8 Cui ln ln si
60
9 Si nh ln si cui
140
10 Si ln ln cui
250
11 Cui trung bnh v nh
450
12 Cui ln
750
t dnh
M t
kh
(T/m3)
13 St nho v st pha ct
1,00
14 St va v st pha ct
1,40
15 St mn v st pha ct
1,80
Tc trung bnh ca dng chy lng sng vi su khc nhau

Vch (m/s)
2
0,56
0,72
0,89
1,11
1,36
1,70
2,05
2,46
3,00
3,57
4,19
4,90
3
0,67
0,86
1,05
1,30
1,57
1,95
2,33
2,77
3,36
3,96
4,60
5,31
4
0,75
0,96
1,19
1,45
1,74
2,12
2,56
3,00
3,62
4,24
4,88
5,60
5
0,83
1,05
1,29
1,59
1,90
2,28
2,74
3,19
3,85
4,51
5,15
5,87
6
0,90
1,13
1,38
1,69
2,01
2,41
2,90
3,35
4,03
4,70
5,35
6,07
hbq (m)
8
1,01
1,28
1,55
1,88
2,22
2,64
3,14
3,64
4,39
5,04
5,70
6,45
0,82
1,11
1,48
0,97
1,28
1,67
1,10
1,41
1,80
1,22
1,53
1,92
1,31
1,63
2,03
1,49
1,80
2,21
10
1,11
1,39
1,71
2,05
2,42
2,84
3,37
3,90
4,65
5,43
12
1,20
1,50
1,84
2,20
2,57
3,02
3,57
4,12
14
1,28
1,61
1,95
2,34
2,72
3,20
16
1,35
1,70
2,04
2,46
1,65
1,95
2,36
1,77
2,07
2,48
1,89 2,00
2,18
18
1,41
1,78
Ghi ch: Khi i thnh tn sut l thit k khc, s ghi trong biu phi nhn vi h
s . Tr s c xc nh qua biu trn hnh 4-1.
Hnh 4-1: Biu xc

nh h s cho cc tn
sut thit k
P (%)
Trng hp cu hp vi hng nc chy ca lng sng mt gc cho th chiu

di thot nc cn thit theo phng cho Lch cn c hiu chnh cho gc cho :
Lch = Lc / cos
(4-2)
4.3. Xi di cu
4.3.1. Phn bit ba loi xi c th gy nguy him cho cu vt sng
i vi cu vt sng, xi ton din di cu thng bao gm ba loi c bn:
http://nuoc.com.vn
Xi t nhin: do s bin dng (xi v bi) t nhin ca lng sng, khng ph

thuc vo s c mt ca cng trnh trn sng m ph thuc vo nhiu yu t khc nh ch
thu vn, iu kin a cht, s khai thc ngun nc v.v...;
Xi chung: do dng chy trn sng b cu thu hp (hin nay c nhiu ti liu
thng gi l xi thu hp; thng nht tn, sau y vn gi l xi chung nh
dng);
Xi cc b: do tr v m cu cn dng nc, xy ra st chn cng trnh, h
xi c dng hp v su.
Nu ba loi xi ny xy ra ng thi ti mt ni, th d ti chn tr cu th nh
hng ca xi theo nguyn l cng tc dng l tng s hc ca ba loi xi thnh phn.
Chiu su dng nc sau xi cc b ti tr l:
hxtr. = hxtn. + hxch. + hxcb.
(4-3)
trong :
hxtr.: chiu su dng nc ti tr sau xi cc b tnh t mc nc thit k, m;
hxtn.: chiu su dng nc ti tr sau xi t nhin ( xt ti kh nng bin dng t
nhin ca lng sng) tnh t mc nc thit k, m;
hxch.: chiu su xi chung do cu thu hp dng chy, m;
hxcb.: chiu su h xi cc b ti chn tr, m.
4.3.2. Nguyn nhn gy xi v cch xc nh chiu su ca ba loi xi
a. Xi t nhin
Cc yu t gy ra s thay i lu di cao lng sng c th l , h cha, s
thay i a hnh trong qu trnh s dng t trn lu vc (qu trnh th ho, vic tn
ph rng v.v...), vic knh hoc cng ho on cong (t nhin v nhn to), s thay i
cao lng sng h lu, s h thp dn dn lng sng, s lm lch hng dng chy
ni phn lu hoc nhp lu i vi on sng, s bo mn t nhin h thng sng, s
chuyn ng ca on cong, v tr cu lm nh hng ti hnh dng sng. Cc tc ng
hnh thi trc tip cng c th do hot ng ca con ngi gy nn.
c c chiu su xi t nhin, c th lin h vi tt c cc c quan lin quan
ti sng ngi tm hiu nhng ti liu v qu trnh lng sng v ang thay i, v d
bo s thay i tim n ca n trong tng lai.
Nu khng c ti liu hin c hoc cn d bo cho tng lai, c th nh gi s
thay i cao lng sng lu di qua phn tch cc nguyn tc cu trc sng ngi (xem
Chng VI).
b. Xi chung
Xi chung lng dn t nhin hoc khu vc cu c lin quan ti s chuyn ng
ca vt liu y v b sng trn ton b hoc phn ln b rng sng, l kt qu gia tng
ca tc dng chy v ng sut tip y sng.
S thu hp dng chy do nn ng dn u cu chon vo bi hoc lng chnh l
nguyn nhn ch yu nht ca xi chung.
Cc yu t khc c th gy ra xi chung l: s thu hp dng chy t nhin; nn
ng p dn vo cu lm thu hp dng chy; c, rc chn dng chy; hoc lp ph thc
vt mc trn phn lng dn hoc bi sng v.v...
Xi chung xy ra khi mt ct dng chy l b thu hp do c hai nguyn nhn: t
nhin hoc do cu. V dng chy c tnh lin tc nn khi gim nh tit din dng chy, s
http://nuoc.com.vn
lm tng lu tc trung bnh v ng sut tip y trn on sng b thu hp. V th, khi c
s gia tng lc o xi khu vc thu hp dng chy th s c cc vt liu y b dng
nc mang i nhiu hn l c mang t thng lu v. Khi cao y sng h xung,
din tch thot nc tng ln, lu tc dng nc v ng sut tip y s gim i cho n
khi t c s cn bng tng i: lng vt liu y c dng nc mang n tng
ng vi lng vt liu y b dng nc mang i; hoc ng sut ct y c gim i
ti tr s m khng c vt liu y b dng nc mang i.
C hai dng i vi xi chung v xi cc b l xi nc trong v xi nc c.
Xi nc trong xy ra khi khng c chuyn ng bn ct y trong dng chy
thng lu cu hoc vt liu y c vn chuyn t thng lu v dng l lng t hn
kh nng mang bn ct ca dng chy. tr hoc m, s gia tng dng chy v cc xoy
c to ra do s chon ch lm cho vt liu y xung quanh chng chuyn ng.
Cc tnh trng xi nc trong in hnh bao gm: sng, sui c vt liu y dng
th; sng, sui c dc bng phng trong qu trnh dng chy mc nc thp; c s
lng ng cc b ca vt liu y ln hn nhng phn t ln nht m dng nc c th
vn chuyn i ( l trng hp c bit ca tnh trng ny); y sng, sui c cu
to bng lp vt liu th; cc lng dn hoc khu vc b sng, sui c thc vt che ph.
Xi nc c xy ra khi c vn chuyn vt liu y t on sng thng lu v
khu vc cu.
Trong qu trnh xy ra l, cc cu vt qua dng sng c vt liu y th thng
c: xi nc trong lu lng thp, xi nc c lu lng cao, v sau xi nc
trong ng vi lu lng thp hn trong giai on nc rt. Xi nc trong t ti gi tr
cc i ca n qua thi k di hn l xi nc c. S d nh vy l v xi nc trong
phn ln xy ra trong dng chy c vt liu th.
Du hiu phn loi ni trn c th c p dng i vi lng sng khng c cy
ci mc hoc cho khu vc bi xc nh xem xi l xi nc trong hay xi nc c.
i vi phn ln trng hp, s c mt ca lp ph thc vt trn phn bi ng vai tr
nh mt ci ti bo v c hiu qu b sng khi b xi mn. Tng t i vi bi sng,
ni chung tc trc khi thu hp l nh v vt liu y mn n mc phn ln khu vc
bi sng, theo kinh nghim c coi l xi nc trong.
Phng php xc nh chiu su xi chung di cu c trnh by mc 4.4.
c. Xi cc b
C ch c bn gy ra xi cc b tr hoc m cu l s hnh thnh cc xoy (xoy
nc c hnh mng nga, cn gi l xoy mng nga, hnh 4-2) mng ca chng.
Xoy mng nga c to nn do dng nc pha thng lu x vo mt cn lm tng
dng chy quanh mi tr hoc m. Hot ng ca xoy lm di chuyn vt liu y quanh
mng m, tr. Mc mang bn ct ra khi vng mng ln hn mc mang bn ct n, kt
qu l mt h xi c hnh thnh. Khi chiu su xi tng ln, cng ca xoy mng
nga gim i lm gim mc vn chuyn bn ct.
Cui cng, i vi xi cc b nc c, s cn bng c thit lp gia dng chy
c mang vt liu n v i v qu trnh xi chm dt. i vi xi nc trong, qu trnh
xi chm dt khi ng sut tip y gy bi xoy mng nga tng ng vi ng sut
tip ti hn ca ht bn ct y h xi.
http://nuoc.com.vn
Hnh 4-2: S ha v c ch
xi cc b chn tr cu hnh tr.
Ngoi cc xoy mng nga, xung quanh tr cn c cc xoy thng ng h lu

tr c gi l xoy r nc. C hai loi xoy mng nga v xoy r nc lm chuyn
ng vt liu ra khi khu vc mng tr. Tuy nhin, cng ca xoy r nc gim
nhanh khi khong cch h lu ca tr tng. Do vy ngay pha sau ca mt tr di theo
hng chy, thng c bi lng vt liu nh m t trn hnh 4-3.
Hnh 4-3: S bi lng vt

liu h lu chn tr cu trong qu
trnh xi cc b
i vi m cu, xi cc b xy ra chn m cu khi m chon vo dng nc. S

thu hp dng chy to thnh cc xoy nc theo phng ngang bt u t im cui
thng lu ca m chy dc chn m, v mt xoy nc theo phng ng lm khuy
ng im cui h lu m. Xoy nc chn m rt ging vi xoy mng nga tr
cu.
Theo ti liu [7], cc yu t chnh nh hng ti chiu su xi cc b tr v m
cu c th tm tt nh sau:
- Tc ca dng chy n: tc nc chy cng ln, chiu su xi cc b
cng ln.
- Chiu su ca dng chy: tng mt gi tr chiu su c th tng chiu su xi
n 2 ln.
-
B rng tr: b rng tr cng ln, chiu su xi cc b cng ln.
- Chiu di ca tr nu phng dc tr xin vi phng dng chy: gp i chiu

di tr c th tng chiu su xi cc b t 30 n 60%, tu thuc vo gc xin.
- c trng ca vt liu y: vt liu y l dnh hoc khng dnh c nh hng
ti thi gian t ti chiu su xi ln nht, nhng chiu su xi sau mt thi gian di u
c tr s tng ng nhau. y sng l ct c thi gian t xi ln nht c th ch sau
mt s gi do ch mt trn l gy ra; trong khi , vi y sng l vt liu dnh, t
n xi ln nht phi mt thi gian lu hn, thm ch phi sau nhiu nm, sau nhiu trn
l ln.
http://nuoc.com.vn
Hnh dng mi m, tr: c th lm tng chiu su xi ti 20%.
- Tnh trng y sng: xi y sng c hnh dng bng phng c chiu su xi

nh hn xi y sng c cc sng ct t 10 n 30%.
- Vt cn (cy tri, b rc v.v...): s liu o c hin trng cho thy khi c cy
tri mc vo tr hoc cc, chiu su xi c th tng ln n hn 3 mt.
Phng trnh xc nh chiu su xi cc b ca tr v m cu theo ti liu [7] c
trnh by mc 4.5.
4.4. Phn tch xi chung

4.4.1. Xi chung dng nc c
Xi chung dng nc c di cu c xc nh theo phng trnh c ci
bin t phng trnh nguyn dng ca Laursen (nm 1960). Phng trnh tnh xi chung
dng nc c (b qua s thay i v nhm) c dng:
y2
Q
W
= ( 2 ) 6/7 ( 1 ) k1
y1
Q1
W2
(4-4)
yx = y2 - y0
(4-5)
trong :
yx: chiu su xi trung bnh, m;
y1: chiu su trung bnh lng dn pha thng lu, m;
y2: chiu su trung bnh on thu hp, m;
y0: chiu su hin ti on thu hp trc khi xi, m;
Q1: lu lng thng lu lng dn c vn chuyn bn ct, m3/s;
Q2: lu lng on lng dn b thu hp, m3/s;
W1: b rng y ca lng dn on thng lu, m;
W2: b rng y ca lng dn on b thu hp c tr i b rng cc tr, m;
k1: s m c xc nh theo bng sau.
Bng 4-4
Xc nh s m k1 qua phng thc vn chuyn bn ct
k1
U*/
Phng thc vn chuyn bn ct y
< 0,50
0,50 n 2,00
0,59
0,64
Phn ln lu lng bn ct l bn ct y
Mt phn lu lng bn ct dng l lng
> 2,00
0,69
Phn ln lu lng bn ct dng l lng
U* = (gy1S1)0,5 l tc ng lc do ng sut tip y dng chy to ra on

thng lu, m/s;
: th thu lc (tc lng chm) ca bn ct y theo ht c ng knh D50,
m/s, c tra trn hnh 4-4;
g: gia tc ri t do, g = 9,81 m/s2;
S1: dc ng nng lng lng dn, m/m.
http://nuoc.com.vn
Hnh 4-4: th xc nh th thu lc ca ht bn ct.

4.4.2. Xi chung dng nc trong
Vi xi chung dng nc trong, tit din ca mt ct thu hp c tng cho n
khi t ti gii hn, m tc ca dng chy hoc ng sut tip y l tng ng
vi tc ti hn hoc ng sut tip y ti hn ca kch thc ht no ca bn ct
y. V b rng ca on thu hp b khng ch nn chiu su cn phi tng ln cho n
khi t c cc iu kin gii hn.
Theo nguyn l trn, sau khi ci bin phng trnh nguyn dng ca Laursen (nm
1963) thu c phng trnh sau xc nh xi nc trong on sng b thu hp:
y2 = (
0,025Q 2 3/7
)
2
D 2/3
m W
yx = y2 - yo
(4-6)
(4-7)
trong :
yx: chiu su xi trung bnh, m;
y2: chiu su trung bnh on thu hp sau xi chung, m;
Q: lu lng dng chy qua on thu hp, m3/s;
Dm: ng knh ca ht vt liu y nh nht trong bn ct y khng b cun i
(Dm = 1,25 D50) on thu hp, m;
W: b rng y on thu hp tr i chiu rng tr, m;
yo: chiu su hin ti on thu hp trc xi, m.
Lu khi tnh xi nc trong: Phng trnh xi nc trong gi nh rng vt liu
y l ng nht. i vi xi nc trong cc lp vt liu y c phn tng, nu dng
lp vt liu c ng knh ht D50 nh nht c th cho kt qu d bo xi chung thin an
ton. C th dng phng trnh xi nc trong phn tch xi chung ln lt vi Dm ca
cc lp vt liu y lin tip, sau la chn kt qu s dng.
4.4.3. S dng cng thc tnh xi chung
Xi chung c th c d bo nh s dng hai phng trnh c bn: phng trnh
xi nc c v phng trnh xi nc trong. D cho bt k trng hp no th iu cn
thit cng vn l xc nh xem dng chy lng ch hoc dng chy trn phn bi
thng lu cu (on dng chy tin vo cu) c mang vt liu y (nc c) hay khng
(nc trong); sau p dng phng trnh thch hp c cc bin s c xc nh tu
http://nuoc.com.vn
thuc vo b phn c xi chung (lng ch hoc bi sng). Chiu su xi nc c c th

c gii hn nu c s lng ng k ht vt liu y c kch thc ln lm th ho y
sng.
Do vy, khi phn tch nn dng thm phng trnh xi nc trong tnh, sau
chn tr s nh hn ca hai chiu su xi lm kt qu.
Tuy nhin, nu s vn chuyn bn ct y t thng lu on thu hp l nh hn
v s lng hoc ch c vt liu mn b ra tri chy qua on thu hp dng l lng, th
vic dng phng trnh xi nc trong cng s l ph hp.
xc nh xem dng chy t thng lu v cu c mang vt liu y hay khng,
phi tnh ton tc ti hn Vc lm ht c ng knh D50 khi ng v so snh n vi
tc trung bnh V ca dng chy trong lng ch hoc khu vc dng chy trn bi
thng lu khu cu. Nu Vc > V, s c xi nc trong; nu Vc < V, s c xi nc
c. Cng thc xc nh tc ti hn Vc c dng sau:
Vc = 6,19 y1/6 D501/3
(4-8)
Mt s lu khi phn tch xi chung:

- V tr ca mt ct thng lu chn y1, Q1 v W1 c xc nh tu vo s b tr cu
v c im dng chy. y l vn kh phc tp v ang c nghin cu trn cc m
hnh vt l v m hnh ton. Mt cch gn ng, c th chn mt ct dng chy trn mp
thng lu ca cu mt khong cch tng ng vi khu cu.
- Thng thng Q2 c th l lu lng tng ng vi tng lu lng, tr trng hp
tng lu lng l b gim i qua cu ph, do nc trn qua nn ng dn vo cu hoc l khu
vc dng chy b ngn cn.
- Q1 l dng chy trong dng ch thng lu cu, khng bao gm dng chy qua bi.
- W1 v W2 thng khng d xc nh. Trong mt s trng hp c th dng chiu rng
mt lng ch. D chiu rng mt hoc chiu rng y c s dng th iu quan trng vn ch
l cp W1 v W2 l chiu rng y hoc chiu rng mt.
- Chiu rng trung bnh ca khu cu W2 thng ly bng chiu rng y tr i
chiu rng cc tr.
- Phng trnh Laursen s d bo thin an ton chiu su xi di cu nu cu c
xy dng cui thng lu ca on thu hp t nhin hoc s thu hp l do m v tr. Tuy
nhin, cho n nay n vn c coi l phng trnh tt nht c c d bo xi chung di
cu.
4.5. Phn tch xi cc b

4.5.1. Xi cc b tr cu
a. Trng hp thng thng
Phng trnh d bo xi cc b tr cu v ang c cc t chc t vn thit k
cng trnh giao thng trn th gii s dng rng ri l ca Richardson (nm 1990)
Trng i hc Colorado, Hoa K. Phng trnh ny dng chung cho c hai trng hp
xi cc b dng nc trong v dng nc c c dng:
y xcb = 2,0K1K 2 K 3 K 4 a 0,65 y1
0,35
Fr1
0,43
(4-9)
trong :
yxcb: chiu su h xi cc b, m;
y1: chiu su dng chy ngay trc tr, m;
Fr1: h s Froude ngay trc tr, Fr1 = V1 / (gy1)0,5;
K1: h s hiu chnh cho hnh dng mi tr (xem hnh 4-5) nh trong bng 4-5.
http://nuoc.com.vn
Bng 4-5
H s hiu chnh K1 i vi hnh dng mi tr
Dng mi tr
H s K1
1,1
1,0
1,0
1,0
0,9
Mi vung
Mi trn
Tr trn
Nhm tr trn
Mi nhn
Lu : H s K1 hiu chnh cho hnh dng mi tr c xc nh nh trn cho trng hp

gc x ca dng nc vo tr 5o. Trng hp > 5o, v h s K2 s chim u th nn khi
s dng K1 = 1 tnh ton.
K2: h s hiu chnh i vi gc cho ca dng chy c xc nh theo bng 46 v c th tnh c theo biu thc:
K2 = (cos + (L/a) sin)0,65
(4-10)
trong :
L: chiu di tr, m;
a: b rng tr, m.
Hnh 4-5: Hnh dng mi tr cu

Lu :
Cc gi tr ca h s K2 ch c p dng khi cc iu kin hin trng l chiu di ton
b ca tr hp mt gc vi dng chy. Dng h s ny trc tip t bng trn s dn n d bo
qu mc cn thit v xi nu: (1) mt phn ca tr c che ch khi s nh hng trc tip ca
dng chy bng mt m hoc mt tr khc; hoc (2) mt m hoc mt tr khc lm chch hng
dng chy i theo hng song song vi tr. i vi nhng trng hp ny, phi hiu chnh
gim gi tr ca K2 bng cch la chn cho ng chiu di nh hng thc ca tr vi dng nc
khi c gc cho.
Bng 4-6
H s hiu chnh K2 do gc cho ca dng chy
Gc ()
0
15
30
45
90
L/a = 4
1,0
1,5
2,0
2,3
2,5
L/a = 8
1,0
2,0
2,75
3,3
3,9
L/a = 12
1,0
2,5
3,5
4,3
5,0
K3: h s hiu chnh i vi tnh trng y sng, ly theo bng 4 - 7.

http://nuoc.com.vn
Bng 4-7
H s hiu chnh K3 theo tnh trng y sng
Chiu cao sng
ct (m)
Tnh trng y sng
K3
Xi nc trong
1,1
y sng bng phng hoc c cc sng ct ngc
1,1
y sng c cc sng ct nh
0,6 H < 3
1,1
y sng c cc sng ct va
3 H<9
1,2 n 1,1
y sng c cc sng ct ln
H9
1,3
K4: h s hiu chnh gim bt chiu su h xi cc b i vi trng hp y

sng c vt liu th ng knh D50 60 mm c kh nng th ho y h xi. Yu t hiu
chnh ny l kt qu t nghin cu gn y ca Molinas Trng i hc Colorado. Kt
qu ca nghin cu ny cho thy: khi tc tin vo khu vc cu V1 nh hn tc ti
hn Vc90 ca ng knh ht vt liu y D90, s c s cp phi v kch thc vt liu y,
ht D90 s gii hn c chiu su xi. Phng trnh xc nh K4 do Jones phn tch v
a ra nh sau:
K4 = [1 - 0,89 (1 - VR)2 ]0,5
(4-11)
trong , t s tc VR c xc nh qua biu thc:

VR = [
V1 Vi
]
Vc90 Vi
(4-11a)
V1: tc dng chy tin vo cu trc tr, m/s;

Vi: tc khi ng ca ht bn ct khi dng chy tin ti tr, m/s; c tnh qua
cng thc:
Vi = 0,645[
D 50 0,053
] Vc50
a
(4-11b)
Vc90: tc ti hn i vi ht vt liu y D90, m/s;

Vc50: tc ti hn i vi ht vt liu y D50, m/s;
a: b rng tr, m;
Vc = 6,19 y1/6 Dc1/3
Dc: kch thc ht ti hn i vi tc ti hn Vc, m.
(4-11c)
Gii hn cc gi tr ca K4 v kch thc vt liu y c cho trong bng 4-8.

Bng 4-8
Gii hn i vi vt liu y v cc gi tr K4
Kch thc vt liu y nh nht (m)
D50 0,06
H s
K4
Tr s K4 nh nht
0,7
VR > 1,0
1,0
b. Trng hp c bit
Xi cc b tr c b tr l ra
Phn tch xi cc b cho trng hp tr c b tr (hay m cc) b l ra, hoc c th
b l ra (xem hnh 4-6) nh sau.
http://nuoc.com.vn
Dng chiu rng tr l 'a' trong phng trnh tnh xi cc b nu nh b tr ti

hoc di y sng;
- Nu b tr nh ra trn y sng th tnh ton ln th hai vi vic s dng chiu
rng b tr lm tr s 'a', dng chiu su yf v tc trung bnh vng dng chy Vf b
chon bi b tr (c trnh by di y) lm tr s 'y' v 'v' tng ng trong phng
trnh tnh xi.
Sau , dng kt qu ln hn ca hai kt qu tm c.
Xc nh tc trung bnh ca dng chy Vf trng hp b tr b l ra qua
phng trnh sau:
y
ln[10,93 f + 1]
Vf
ks
=
V1 ln[10,93 y1 + 1]
ks
(4-12)
trong :
Vf: tc trung bnh khu vc dng chy di nh b tr, m/s;
V1: tc trung bnh thu trc ca dng chy tin vo tr, m/s;
yf: khong cch t ng xi (sau xi t nhin v xi chung) n nh b tr, m;
ks: nhm ht vt liu y (ly l D84 ca vt liu y), m;
y1: chiu su dng chy thng lu tr, bao gm c chiu su xi t nhin v
chiu su xi chung, m.
Cc tr s Vf v yf s c a vo phng trnh 4-9 tnh ton.
Hnh 4-6: S xc nh tc v chiu su i vi b tr l ra

Xi cc b tr c nhm cc l ra
Nguyn tc xc nh chiu rng c trng ca nhm cc b l ra hoc c th b l
ra trong dng chy (do kt qu ca xi t nhin v xi chung) khi cc cc c khong h
bn (hnh 4-7) nh sau: nhm cc nh ln trn y sng c tnh ton thin an ton bng
cch biu th chng nh mt chiu rng tng ng vi din tch nh ln ca cc cc,
khng k cc khong h gia chng.
http://nuoc.com.vn
Th d: 5 cc hnh tr ng knh 0,41 m c khong h 1,8 m (hnh 4-7) s c chiu rng

tnh ton 'a' = 2,05 m. Chiu rng ca tr tng hp ny s c dng trong Phng trnh 4-9
xc nh chiu su xi cc b. H s hiu chnh K1 trong phng trnh 4-9 i vi trng hp
nhiu cc trn ny s l 1, bt k hnh dng nhm cc l th no. Nu nhm cc l hnh vung
nh hnh 4-7 hay hnh ch nht th dng cc kch thc nh l tr n v tr s L/a thch hp
xc nh h s K2 theo bng 4-6 hoc tnh theo phng trnh 4-10.
Hnh 4-7: S xc
nh chiu rng tnh ton ca
nhm cc.
Xi cc b tr c b tr t mt nc hoc trong dng chy

i vi cc trng hp b tr t gn mt nc hoc trong dng chy nh m t
trn hnh 4-8, khuyn co nn tnh xi cc b gy ra bi:
Nhm cc b l ra;
B tr (hay m cc); v
Tr, nu tr b ngp mt phn trong dng chy.
Chiu su xi cc b an ton s l chiu su ln nht tnh c t ba gi nh trn.
Lu : Khi tnh xi cc b tr cu do b tr gy ra, hy gi nh rng b tr c
t trn y sng, xc nh Vf t phng trnh 4-12 v dng cc tr s ca Vf v yf vo
phng trnh 4-9. Tnh xi cc b i vi tr v nhm cc b l ra nh trnh by
trn.
Hnh 4-8: S m t b tr t y sng, trong dng nc v mt nc

Xi cc b tr cu c b rng rt ln
B rng tr c nh hng trc tip n chiu su xi cc b. Khi chiu rng tr
tng, chiu su xi s tng. Tuy nhin nhng nghin cu trong mng th nghim v xi
http://nuoc.com.vn
cc b tr cu c chiu rng tr ln dng chy nng cho thy, phng trnh d bo xi

cc b ca Trng i hc Colorado cho kt qu thin ln. Kt qu o c hin trng v
xi cc b cc tr cu ct (cu nng h c) cng ch r iu . Chc chn phi c
mt gii hn tng chiu su xi khi chiu rng tr tng. Nhng d sao th cho n nay
vn cha c c nhng thng tin tin cy nh gi s gim chiu su xi tnh theo
phng trnh ny i vi cc tr c chiu rng ln trong vng nc nng. y cng l
mt vn cn phi tip tc nghin cu v i chng i vi cc cng thc tnh xi cc
b tr cu ca tt c cc phng php hin c.
Bnh lun: Gp trng hp tnh xi cho tr c chiu rng tr ln ( kin chung l
khi a > 10 m), ngi tnh nn xem xt ton b cc iu kin phn tch xi (hng v vn
tc dng chy, a hnh, i cht, hnh dng tr v.v...) tnh ton v la chn kt qu
ph hp nht vi thc t.
Xi cc b i vi tr gm nhm ct cho gc vi dng chy
i vi tr gm nhm ct (hnh 4-5, e) t cho gc vi dng chy, chiu su xi
s ph thuc vo khong h gia cc ct.
Khi p dng phng trnh 4-9 cho tr gm nhm ct c khong h nh hn 5 ln
ng knh mi ct, chiu rng tr 'a' l chiu rng nh ra tng cng ca tt c cc ct
trn mt hng cho gc vi dng chy (hnh 4-9). V d, tr gm ba ct hnh tr ng
knh 2m c khong h 10m s c mt tr s 'a' trong khong t 2 n 6m, tu thuc vo
gc x ca dng chy. B rng tr tng hp ny s c dng trong phng trnh 4-9
xc nh chiu su xi cc b. H s hiu chnh K1 trong phng trnh 4-9 cho tr gm
nhiu ct s l 1. H s K2 cng c th bng 1 v khi nh hng ca gc cho s c
xem xt l bng phn nh ra dng chy ca cc tr trc giao vi dng chy.
Nu tr gm nhiu ct c khong h bng hoc ln hn 5 ln ng knh mi ct;
v nu c rc khng thnh vn , c th gii hn chiu su xi n tr s ln nht bng
1,2 ln xi cc b ca tr gm mt ct.
Chiu su xi i vi tr gm nhiu ct s c phn tch theo cch trn, ngoi tr
khi mun nhn mnh nh hng ca rc chn vo khong h gia cc ct. Nu c rc l
vn cn xem xt th c th coi cc ct v c rc chn vo cc khong h nh l mt tr
di v c. Gi tr thch hp L/a v gc x ca dng chy khi s c dng xc nh
h s K2 trong Bng 4-6 hoc theo phng trnh 4-10.
Hnh 4-9: S tr c
hng ct cho gc vi dng
chy.
c. Xc nh chiu rng nh h xi
Chiu rng nh h xi trong t khng dnh v mt pha ca tr hoc b tr c
xc nh bng phng trnh:
W = yx (K + cotg)
(4-13)
http://nuoc.com.vn
trong :
W: chiu rng nh ca h xi v mi pha ca tr hoc b tr, m;
yx: chiu su xi, m;
K: chiu rng y ca h xi nh mt phn s ca chiu su xi;
: gc ngh ca vt liu y trong khong t 30o n 44o.
Gc c trng ca vt liu c kt trong khng kh thay i t 30o n 44o. Do vy,
khi K = 1 (chiu rng y ca h xi tng ng vi chiu su xi yx) th chiu rng y
trong ct khng dnh s thay i t 2,07 n 2,80yx; khi K = 0, chiu rng y s thay i
t 1,07 n 1,8yx. T , chiu rng nh h xi c th thay i t 1,0 n 2,8yx v s ph
thuc vo chiu rng y h xi v s cu thnh ca vt liu y. Nhn chung khi h xi
cng su th chiu rng y h xi cng nh. trong nc, gc ngh ca vt liu khng
dnh l nh hn so vi cc gi tr cho trong khng kh. Do vy, ngi ta khuyn co s
dng cng thc tnh chiu rng nh h xi W = 2,0yx trong thc t nh m t trn hnh
4-10.
W = 2,0yx
Hnh 4-10: S xc nh chiu rng nh h xi.

yx
4.5.2. Phn tch xi cc b m cu

a. Phng trnh Froehlich
Theo kt qu phn tch s liu ca 170 ln o c xi nc c trong mng th
nghim v bng phng php phn tch hi quy, Froehlich tm c phng trnh xc
nh chiu su xi cc b m cu [7] nh sau:
yx = 2,27K1K2(L')0,43ya 0,57Fr0,61 + ya
(4-15)
trong :
yx: chiu su xi, m;
K1: h s xt n hnh dng m (hnh 4-11) nh trong bng sau.
http://nuoc.com.vn
Bng 4-9
H s hnh dng m K1
M t
K1
M c tng thng ng
1,00
M tng thng ng c tng cnh loe n nc
0,82
M xin
0,55
Mt ng
Mt ng
Mt ng
Mt bng
Mt bng
M c tng thng ng
M c tng thng ng v
tng cnh loe n nc
Mt bng
M c tng xin
Hnh 4-11: S cc dng m cu ph bin la chn h s K1

K2: h s xt n gc ca phng nn p vi phng dng chy c tnh qua
biu thc: K2 = (/90)0,13 ( < 90o nu nn p c hng xung h lu; > 90o nu nn
p c hng ngc ln thng lu, xem hnh 4-12 xc nh gc );
L: chiu di ca m (nn p) nh ra giao vi dng chy, m;
Ac: din tch dng chy ca mt ct ngang thng lu cu m nn p nh ra, m2;
Fr: h s Froude ca dng chy tin vo thng lu m, Fr = Vc/(gya)0,5;
Vc = Qc/Ac, m/s;
Qc: dng chy b chn bi m v ng dn vo cu, m3/s;
Hnh 4-12: Hiu chnh

xi cc b m do gc
cho.
T l chiu su xi so vi nn
p bnh thng
ya: chiu su trung bnh ca dng chy trn bi, m.
http://nuoc.com.vn
b. Phng trnh HIRE

Phng trnh HIRE di y c th s dng phn tch xi cc b m cho
nhng cu c cc iu kin tng t vi iu kin hin trng (t s gia chiu di m
chon dng chy L v chiu su dng chy yl ln hn 25) m s liu c thu thp
phn tch v xy dng nn phng trnh:
yx = 4y1(K1 / 0,55)Fr0,33K2
(4-15)
trong :
yx: chiu su xi, m;
yl: chiu su dng chy m trn bi sng hoc trong lng ch, m;
Fr: h s Froude c xc nh qua tc v chiu su st thng lu m;
K1 v K2 gii thch trn.
c. S dng kt qu d bo xi cc b thit k m cu
V c rt t s liu hin trng v xi cc b m cu nn cho n nay, nhn
chung vic xy dng cc phng trnh d bo chiu su xi m cu gn nh mi ch
da vo cc s liu trong phng th nghim (*).
Xi cc b m cu l vn phc tp ph thuc vo nh hng ca dng chy b
chon do m, ng vo cu v dng chy trc m; m lu lng dng chy trc m
trong thc t khng n gin l mt hm ca hnh dng m v chiu di ng u cu.
Ngoi ra, chiu su xi cc b m cu cn ph thuc vo nhiu yu t khc nh kiu m,
c trng bn ct, kiu bin hnh lng sng, hnh dng mt ct ngang sng thng lu
cu, phng t cu, tnh trng cy ci mc trn bi cn tr dng chy v.v... Trong khi ,
phn ln nghin cu trong phng th nghim cho n nay cng cha ti to c cc iu
kin tng t nh hin trng nn cc phng trnh phn tch xi cc b m cu cn c
nhiu hn ch, ang c tip tc nghin cu. Kt qu d bo lun a ra tr s an ton
qu mc, ch nn c coi l nhng tr s tham kho a ra gii php thit k m.
Vic phn tch iu kin hin trng hiu chnh kt qu tnh ton cho ph hp
l rt cn thit. Kh nng di chuyn lng dn theo phng ngang, xi t nhin v xi
chung l nhng vn rt ng quan tm trong vic thit k chiu su b mng m gn
lng ch. Trong thc t, mng m thng c thit k vi chiu su nng hn kt qu
d bo theo cc phng trnh trn nh gii php xy lt chng xi chn m. Ngoi ra,
c th thit k m c kh nng chng li xi tnh ton bng cch xy dng cng trnh
hng dng (xem thm Chng VII). Yu cu k thut v gi thnh l cc yu t c
ngha quyt nh la chn gii php bo v m.
(*) Vi mc ch cp nht nhng kt qu nghin cu khoa hc mi nht vo S
tay, chng ti xin gii thiu mt s cng thc phn tch xi cc b m cu ca PGS. TS.
Trn nh Nghin (Trng i hc Giao thng vn ti) trong Ph lc 4-1 bn c c
iu kin nghin cu s dng.
4.6. Xc nh chiu su t mng tr cu

Mng tr cu phi t su trong t m bo cu n nh trong sut thi gian
phc v. Chiu su ti thiu ca on chn trong t ph thuc vo iu kin a cht
lng sng sau khi xi.
http://nuoc.com.vn
Hnh 4-13: S xc nh
mng tr cu ti thiu
Hnh 4-13 cho thy c th xc nh cao ti thiu ca mng tr cu theo cng thc:
m. = x. - (K + H)
(4-16)
trong :
m.: cao ti thiu ca mng tr cu, m;
x.: cao y sng sau khi xi, m;
K: chiu su mng tr chn trong t, xc nh theo iu kin n nh ca tr khi
c l tnh ton v sc chu ng ca mng, m;
H: chiu su d tr do c sai s trong khi tnh xi, m.
i vi sng thng vng ng bng, chiu su ln nht x dch c tnh chu k
trong phm vi dng ch. Do vy, dng ch mng tr c t trn cng mt cao ;
cn bi sng, mng tr c t cao nng hn dng ch:
x. = Htt - [(hch.max. + ) + hcb.]
(4-17)
x. = Htt - [(hb. + ) + hcb.]
(4-18)
bi sng:
trong :
Htt: mc nc l tnh ton, m;
hch.max.: chiu su nc sng ln nht ca dng ch sau xi chung, m;
hb.: chiu su nc sng ti bi sng sau xi chung ti tr tnh ton, m;
hcb.: chiu su xi cc b ti v tr tnh ton, m;
: sai s khi xc nh xi chung do s liu dng tnh ton lu lng khng chnh
xc. Theo Gio s O.V. Andreev, nu dng phng php hnh thi xc nh lu lng
th = 0,15h (sai s 15% so vi chiu su sau khi xi); nu c ti liu o nhiu nm th
= 0.
i vi sng quanh co, lch su nht ca dng ch c th x dch ra phn bi sng
nn cao ng xi tnh ton x s tnh theo cng thc 4-17. Ch trong trng hp c
http://nuoc.com.vn
bit, bi sng rng v b phn dng ch l loi t n nh kh xi th mi xc nh x

theo cng thc 4-18.
i vi sng quanh co, dng sng di ng thng xuyn (sng c nhiu bi ni di
ng), lch su nht c th xut hin bt k v tr no trong sng, do ng xi tnh
ton s tnh theo cng thc 4-17.
i vi sng c bi rng cn lm nhiu cu th nhng cu thng xuyn c nc
chy, tr s x s tnh theo cng thc 4-17; cn i vi nhng cu ch vo ma ma l
mi c nc chy th tr s x s tnh theo cng thc 4-18.
Theo tiu chun k thut hin nay, chiu su ti thiu y mng cch ng xi
(K + H) c quy nh nh sau: nu chiu su t mng tnh t mc nc bnh thng
v ma kit 10 m th (K + H) 2,5 m; nu chiu su mng > 10 m th (K + H)
5 m.
Ngoi nhng quy nh trn cn ch l i vi mng cc, sau khi xi chung v
xi cc b, chiu su cc chn trong t phi ln hn 4 m. Nu lng sng sau khi xi gp
lp dy th mng cu c th t su ti thiu: i vi mng nng, chiu su mng
chn ti thiu trong l 0,25 m; i vi mng tr ct, khng c nh hn 0,5 m.
xt tt c cc loi bin dng lng sng ti tr cu, ngoi chiu su xi chung do
dng chy b thu hp (hmax.) v xi cc b ti chn tr cu (hcb.), cn xt kh nng xi
thin nhin ca lng sng trong thi gian tnh ton ho. Tr s xi do bin dng t nhin
ca lng sng c gii thiu trong 4-3, mc 4.3.1 v c xt n trong khi xc nh
chiu su ti lng ch iu kin t nhin.
4.7. Xc nh chiu cao nc dng ln nht khu vc sng

chu nh hng ca cu v nn ng p qua bi sng
4.7.1. Hnh dng ng mt nc khu vc cu
Sau khi xy dng cu, do dng chy b nn ng u cu v m, tr cu thu hp
lm nc b dng ln, ng mt nc s c dng nh th hin trn hnh 4-14. i vi
nhng cu c k hng dng, nh dnh pha u k; i vi nhng cu khng c k
hng dng, im dnh cch cu mt khong tng ng vi khu cu.
hdmax
b)
hTL
c)
http://nuoc.com.vn
Hnh 4-14: S ng mt nc khu vc cu

a) Bnh khu vc cu
b) Trc dc ng mt nc
c) ng mt nc thng h lu ng dn vo cu.
1. Ranh gii ngp
2. Mt bng ca ng mt nc
3. ng mt nc ca dng chy cha b thu hp
4. ng mt nc ca dng chy sau khi b thu hp
5. Tim cu
6. ng mt nc pha thng lu cu
7. ng mt nc pha h lu cu
hdmax.: dnh nc ln nht trc cu;
xo: khong cch t cu n thu trc m dnh nc trc
cu t tr s ln nht;
hTL: dnh cao nht nn ng bi sng pha thng lu.
4.7.2. Xc nh cc c trng dnh nc pha thng lu cu
a. Xc nh dnh nc ln nht pha thng lu cu
Tr s nc dnh ln nht pha thng lu cu hZ (m) c th c xc nh theo
cng thc kinh nghim n gin sau:
hZ. = (VC2 - Vo2)
(4-19)
trong :
: h s xc nh theo tng loi sng v nng lc thot ca bi, c th c ly
theo bng 4-10.
Xc nh h s
TT
c trng sng ngi
Bng 4-10
Sng vng ni c bi nh, Qb 10%QTK
0,05
Sng vng i, bi nh, Qb 30%QTK
0,07
Sng ng bng, c hai bi va, Qb 50%QTK
0,10
Sng vng t trng, bi rt ln, Qb > 50%QTK
0,15
trong :
Qb; QTK: lu lng chy trn phn bi v lu lng thit k cu, m3/s;
VC: tc bnh qun di cu (m/s) khi lu lng thot qua, c ly nh sau.
- Vi t mm (bn ct, ct va, t st ct ln bn nho), VC l tc bnh
qun di cu sau khi xi Vsx, tc l: VC = Vsx.
-
Vi t trung bnh (ct, si nh, t st, ct mn v.v...), VC l tc bnh qun
di cu khi xi t ti 50%, tc l: VC = Vsx.
2P
1
hoc VC = Vsx. (P+1) (P l h s xi
P +1
2
tnh ton, ly theo bng 4-2).

http://nuoc.com.vn
- i vi t cng (si, cui, t st mn), VC l lu tc bnh qun di cu

trc xi.
Vo: lu tc bnh qun phn mt ct thc di cu khi dng chy cha b thu hp,
m/s.
H s cng c th c xc nh qua biu thc:
=
K
;
2g
(4-20)
trong :
g: gia tc ri t do, g = 9,81 m/s2;
K: h s c xc nh qua biu thc:
K = 1 + (Vtb / V o)2 a / (Fr / io)0,5
(4-21)
trong :
Vtb: tc trung bnh ton mt ct thc ca dng chy khi cha b thu hp, m/s;
(Fr / io): thnh phn khng th nguyn ca dng chy khi cha b thu hp;
Fr = Vtb2 / gLngp
(4-22)
trong :
Lngp: chiu rng ngp tnh ton, m; khi dng chy b thu hp mt pha, ly ton b
chiu rng ngp, cn khi dng chy b thu hp c hai pha, ly bng mt na chiu rng
ngp;
io: dc dc ca ng mt nc khi dng chy cha b thu hp.
a: h s ly theo bng 4-11.
b. Xc nh khong cch t cu ln thng lu, ni c dnh nc ln nht
Khong cch t cu ln thng lu, ni c dnh nc ln nht c xc nh
theo cng thc:
xo = aLngp (Fr/io)0,5
(4-23)
Cc k hiu trong cng thc c gii thch trn.

Bng 4-11
Xc nh h s a
QTK/Q C
Fr/io
1,25
1,50
2,00
2,50
3,00
4,00
0,05
1,14
1,21
1,36
1,51
1,66
2,28
0,10
1,07
1,12
1,24
1,39
1,54
2,00
0,15
1,02
1,05
1,13
1,28
1,42
1,72
0,20
0,98
1,01
1,08
1,19
1,30
1,48
0,25
0,94
0,97
1,04
1,11
1,18
1,26
0,30
0,90
0,92
0,97
1,03
1,09
1,08
0,40
0,81
0,82
0,86
0,88
0,90
0,83
0,50
0,73
0,74
0,74
0,73
0,72
0,51
http://nuoc.com.vn
Trong bng trn: QC: lu lng qua b phn mt ct cha b thu hp ca mt ct

thc di cu.
Lu : Trng hp cc tr s QTK/QC v Fr/io ngoi gi tr trong bng trn, ly
gi tr ca a theo tr s gn nht.
c. Xc nh dnh nc ln nht mi dc ng dn ln cu
dnh nc ln nht mi dc ng dn ln cu hTL c xc nh theo cng
thc:
hTL = hd. max. + xoio + Vo2 / g
Cc k hiu trong cng thc c gii thch trn.
(4-24)
4.8. Tnh khng di cu

4.8.1. Tnh khng hay kh gii hn gm cu
Tnh khng di cu (hay kh gii hn gm cu) l ng gii hn ti thiu ca
khong khng gian di dm cu tnh theo hng vung gc vi dng chy trong sng,
m bo cho thuyn b qua li khng b va chm vo cc chi tit kt cu ca cu. Cc
kch thc ti thiu ca kh gii hn gm cu c quy nh theo cp sng trong Tiu
chun Vit Nam TCVN 5664-92. Bng 4-12 trnh by tng hp mt s thng s theo
phn cp k thut ng thu ni a.
4.8.2. Xc nh mc nc thng thuyn
Mc nc thng thuyn theo TCVN 5664-92 l mc nc cao c tn sut 5%, l
mc nc cao nht cho php thuyn b c th qua li an ton di cu. Mc nc ny
dng xc nh kch thc cng trnh bc qua. Trng hp c bit c th dng mc
nc cao c tn sut 10% do cp c thm quyn quyt nh.
Mc nc thng thuyn c xc nh tng t nh mc nc nh l thit k. Chi
tit cch xy dng ng tn sut mc nc cao xem 2.3, Chng II.
Bng 4-12
Bng tng hp phn cp ng thu ni a
Kch thc lung lch, m
Sng thin nhin Knh o
Chiu
Chiu
Chiu
sng
Chiu su
rng
su
rng
nc
y
nc
y
I
> 3,0
> 90
> 4,0
> 50
II 2,0-3,0 70-90
3,0-4,0
40-50
Cp
III
IV
V
VI
1,5-2,0
1,2-1,5
1,0-1,2
< 1,0
50-70
30-50
20-30
10-20
2,5-3,0
2,0-2,5
1,2-2,0
< 1,2
30-40
20-30
10-20
10
Kch thc cng trnh, m

Cu
Bn knh Khu
cong
Sng
Knh
Tnh khng dy
in cha k
Tnh
phn an ton t
khng
trng
> 700
500-700
80
60
50
40
10
9
12
11
300-500
200-300
100-200
60-150
50
40
25
15
30
25
20
10
7
6 (5)
3,5
2,5
9
8
8
8
Ghi ch:
http://nuoc.com.vn
1) Tr s (...) c php dng khi c s ng ca c quan c thm quyn.

2) Kch thc lung lch c xc nh ng vi mc nc ma cn c tn sut
95%.
Cho n nay, do cn c nhng im cn xem xt thm v phn cp sng cho mt
s on sng trn c nc nn i vi mi cu d kin xy dng qua mt on sng c
th no , nn n v T vn thit k cn c cng vn xin kin v yu cu thng
thuyn di cu ca c quan qun l c lin quan on sng nh Cc ng sng
Vit Nam; S Giao thng vn ti cc tnh, thnh ph hoc Tng Cng ty in lc Vit
Nam (chng hn cu qua lng h ca nh my thu in) v.v...
Ti liu s dng trong chng IV

[2]. Tin s Trn nh Nghin. Thit k thu lc cho d n cu ng. Nh xut bn Giao
thng vn ti, H Ni 2003.
[3]. Gio s, Tin s O.V. Andreev. Thit k cu vt sng. Nh xut bn Giao thng vn
tI, Matxcva 1980.
[4]. Quy nh v Kho st v Thit k cc cng trnh vt sng trn ng b v ng
st. B Xy dng - Vn ti Lin X (trc y), Matxcva 1972 (NIMP 72).
[5]. Quy trnh thit k cu cng theo trng thi gii hn 22TCN 18-79, B Giao thng vn
ti 1979.
[6]. Thit k ng thu, Ti liu hng dn thit k thu lc cu, cng v ng trn,
Hip hi qun l giao thng v ng b quc gia Oxtrylia, Sydney 1994.
[7]. Hng dn phn tch thu lc cng trnh - HEC No.18, Phn tch xi di cu, Cc
ng b ca B Vn ti Hoa K xut bn thng 11 nm 1995.
[8]. Chng trnh phn tch sng ngi HEC-RAS - Trung tm Thu lc cng trnh ca
Hip hi K s qun i M (cp nht thng tin n thng 12 nm 2005).
[9]. S tay Hng dn bo v mi trng trong xy dng cng trnh giao thng ng b,
do Nhm chuyn gia Canaa v Mi trng giao thng vn ti bin son. Nh xut bn
Giao thng vn ti pht hnh nm 2000.
[10]. R.V. Farraday v F.G. Charlton. Cc yu t thu lc trong thit k cu. Nh xut
bn Oxfordshire, 1983.
[11]. PGS. TS Trn nh Nghin. Nghin cu xi cc b m cu, ti nghin cu khoa
hc m s B2004-35-86, hon thnh thng 6 nm 2005.
[12]. PGS. TS Trn nh Nghin. Nghin cu mi v xi cc b m cu. Tp ch Cu
ng Vit Nam, cc s thng 8 v 9 nm 2005.
PH LC 4-1
http://nuoc.com.vn
Gii thiu mt s phng php d bo xi di cu

D bo xi chung v xi cc b trnh by 4.3; 4.4 v 4.5 da theo Hng dn
"Phn tch xi di cu" [7]. Mc d cn nhng im cn phi tip tc nghin cu, nhng
cho n nay cc phng trnh d bo xi trong Hng dn ny vn ang c p dng
rng ri trong thit k cu vt sng nhiu nc trn th gii. Tuy nhin d bo xi
di cu l mt trong nhng vn kh phc tp, v ang c rt nhiu c quan tip
tc nghin cu, mong mun xy dng nn nhng phng php phn tch da trn c s
khoa hc thng nht v cho kt qu st hn vi thc t. Phn di y xin gii thiu
nhng phng trnh phn tch xi chung v xi cc b di cu cng b trong mt s
ti liu khi cn, bn c c th tm hiu p dng, xc nh thm kt qu.
1. Cng thc tnh xi chung
Quan st dng chy trn cc sng cho thy mt thc t l: tc chy ca sng
thin nhin thng ln hn nhiu so vi tc cho php khng xi ca cc loi t cu
to lng sng, nhng lng sng vn khng b xi su thm. V d tc cho php khng
xi ca ct ch khong t 0,2 n 0,6 m/s, trong khi tc nc chy trn y sng c
cu to l ct thng t 1,3 n 1,6 m/s v ln hn nhng lng sng vn khng b xi.
Trn nhng on sng c cu vt cng c hin tng tng t. Dng chy di
cu sau khi xi c tc chy ln hn tc khng xi cho php ca t cu to lng
sng, nhng y sng di cu ch b xi n mt mc nht nh.
Hin tng trn c K s cu ni ting ngi Nga, Gio s H.A. Belleliutsky
nhn xt vo nm 1875: mi con sng c c trng bng tc nc chy, vi tc
lng sng khng b xi hay bi. i vi on sng c cu, tc l tc nc
chy sau xi di cu. N khng c quan h trc tip vi kch thc ca ht t cu to
lng sng v cn ph thuc vo rt nhiu yu t khc nh dc lng sng, lng ph sa
v kch thc ht ca n v.v...
Hin tng tc dng nc di cu ln hn tc cho php khng xi khng
phi l nguyn nhn gy xi dng ch, v s bin dng lng sng di cu ch c th
gii thch bng s mt cn bng lng ph sa, c nh bc hc Eksner ngi o gii
thiu trong Phng trnh cn bng ph sa nm 1926 tnh ton bin dng ph sa dc
sng [1].
Trong s nhiu phng php tnh xi chung s dng, y chng ti ch la
chn v gii thiu phng php ca Gio s O.V. Andreev. L do m chng ti chn
phng php ny l v Gio s O.V. Andreev phn bit r hai nguyn nhn khc nhau
gy ra xi chung lng sng ca phn dng ch v lng sng ca phn bi sng di
cu; trn c s a ra cc phng trnh d bo xi chung ph hp cho mi trng hp.
Theo Gio s O.V. Andreev, phn bi sng di cu lc t nhin dng nc
khng mang ph sa. V tc chy nh hn vn tc cho php khng xi ca lp t cu
to bi sng nn xi ch bt u khi tc nc chy di cu ln hn tc cho php
khng xi ca lp t cu to bi sng (Vbc. > Vox.), v xi s ngng khi tc nc chy
gim xung bng tc cho php khng xi ca lp t. Khc hn vi iu kin chy
bi sng, lng sng ngay trong iu kin t nhin, tc nc chy ln hn tc
cho php khng xi ca lp a cht cu to nn lng sng, v do lp t trn cng ca
ca n lun lun trng thi chuyn ng, nhng lng sng khng b xi su v c s cn
bng lng ph sa dc sng (theo phng trnh cn bng ph sa dc sng ca Eksner).
Phn di y trnh by ni dung phng php phn tch xi chung di cu ca
Gio s O.V. Andreev.
http://nuoc.com.vn
a. Phng php tnh xi chung theo nguyn l cn bng gii hn lng ph sa

i vi dng ch v nhng phn dng chy c vn chuyn ph sa.
Cng thc xc nh chiu su nc chy sau xi nh sau.
h'ch = hch (Q'ch / Qch)8/9 (Bch / B'ch)2/3
(1)
trong :
Qch; Q'ch: lu lng nc chy trc v sau khi lm cu ti dng ch;
hch; h'ch: chiu su nc chy ti dng ch trc (lc t nhin) v sau khi xi.
Nu gi h s tng lu lng ti dng ch so vi lc t nhin ch = Q'ch / Qch th
Cng thc 1 c dng:
h'ch = hch (ch) 8/9 (Bch / B'ch)2/3
(2)
Trong tnh ton thc t c th gp hai trng hp.

Nu trong thit k c o rng dng ch hay m bo sau khi xi dng ch
pht trin rng ra ton cu (chiu su sau khi xi bi sng ln hn chiu su lng ch
lc t nhin h'b > hch) th thay:
ch = = Q / (Qch + Qbc)
v B'ch = Lc (1 - )
vo cng thc 2 tnh ton. Trong :
: h s tng lu lng ton b, hay h s tng lu lng trung bnh ti mt ct
di cu;
Q: lu lng tnh ton ton b, m3/s;
Qch; Qbc: lu lng nc chy qua dng ch v bi sng di cu lc t nhin,
3
m /s;
Lc: khu cu k c tr, m;
: h s thu hp do tr cu chon vo dng chy, = btr / lnh.;
btr: chiu rng tr cu, m;
lnh.: chiu di nhp cu, m.
Nu sau khi ngng xi, dng ch vn gi nguyn v khng dng bin php o
rng lng ch th B'ch = Bch v ch s c xc nh theo cng thc ca Gio s, Tin s
Nguyn Xun Trc gii thiu trong ti liu [1].
b. Phng php tnh xi chung phn bi sng di cu v cc sng khng
mang ph sa (khi tc nc chy nh hn tc cho php khng xi: V < Vox.)
Cu to a cht bi sng thng gm nhiu lp. Lp trn cng phn ln l t
dnh v c cy c mc; su hn l lp ct, si, ph sa cu ta lng sng; di na l tng
t c bn. Theo Gio s O.V. Andreev, xi chung bi sng di cu c tin hnh
theo trnh t sau.
Kim tra xem dng sng sau khi lm cu b thu hp c xy ra hin tng xi
hay khng. iu kin c xi l:
Nu lp t trn cng c cy c mc:
b > (1 - ) (Voc / Vbc)
Nu lp t trn cng khng c cy c mc:
b > (1 - ) (Vox / Vbc)
Trong :
http://nuoc.com.vn
Voc; Vox: tc cho php khng xi ca lp t c cy c mc v khng c cy c

mc (xem Bng 1 v 2), m/s;
Vbc: tc phn bi sng di cu lc t nhin, m/s;
b: h s tng lu lng phn bi sng di cu so vi lc t nhin, xc nh theo
cng thc ca Gio s, Tin s Nguyn Xun Trc gii thiu trong ti liu [1].
Tnh chiu su nc bi sng sau khi xi
Nu a cht bi sng ng nht cng ng knh ht, chiu su sau khi xi
bi sng h'b c xc nh theo cng thc sau.
h'b = hbbVbc / [(1- )Vox]
Trong : hb l chiu su bi sng trc khi xi; Vox c th xc nh theo bng 1 v 2.
Bng 1
Vn tc y cho php khng xi ca t khng dnh Vod (m/s)
(trong cng thc tnh tr s vn tc cho php khng xi Vox = (Vod / d1/6)h1/6)
Loi t
Ct
Si
Cui
Cui ln
tng
C ht
Nh
Va
Ln
Nh
Va
Ln
Nh
Va
Ln
Nh
Va
Ln
Nh
Va
Ln
ng knh ht (mm)
0,05 - 0,25
0,25 - 1,00
1,00 - 2,50
2,50 - 5,00
5 - 10
10 - 15
15 - 25
25 - 40
40 - 75
75 - 100
100 - 150
150 - 200
200 - 300
300 - 400
> 400
Vod (m/s)
0,02
0,02
0,02 - 0,25
0,25 - 0,35
0,35 - 0,50
0,50 - 0,60
0,60 - 0,80
0,80 - 1,00
1,00 - 1,35
1,35 - 1,50
1,50 - 1,95
1,95 - 2,25
2,25 - 2,75
2,75 - 3,15
> 3,15
Vod / d1/6
0,65
0,65
0,65 - 0,70
0,70 - 0,85
0,85 - 1,1
1,1 - 1,2
1,2 - 1,5
1,5 - 1,7
1,7 - 2,1
2,1 - 2,35
2,35 - 2,6
2,6 - 2,95
2,95 - 3,35
3,35 - 3,70
> 3,70
Bng 2
Vn tc trung bnh cho php khng xi ca t dnh Vox
Loi t
St, st
t bt
nn
cht
Cht t
Cht va
Cht
Rt cht
Cht va
Cht
Rt cht
T trng
(T/m3)
0,4
1,2
1,2 - 1,5
1,65 - 2,05
2,05 - 2,15
1,2 - 1,65
1,65 - 2,05
2,05 - 2,15
0,35
0,70
1,00
1,40
0,60
0,80
1,10
Chiu su nc (m)
1
2
Vox (m/s)
0,40
0,45
0,85
0,95
1,20
1,40
1,70
1,90
0,70
0,80
1,00
1,20
1,30
1,50
3
0,50
1,10
1,50
2,10
0,85
1,30
1,70
Nu cu to a cht lng sng gm nhiu lp, c th xc nh chiu su nc

sau khi xi bng phng php gii (hnh 1). Phng php gii c tin hnh theo
trnh t sau.
http://nuoc.com.vn
- V ng lu lng nguyn t cho php khng xi thay i theo chiu su xi

pht trin qox = f(hi) tu thuc loi t theo cc biu thc:
i vi t dnh:
qox = hiVox
i vi t khng dnh:
qox = (Vod / d1/6)hi7/6
1/6
Trong , t s (Vod / d ) c ly theo bng 1, Vod l vn tc y cho php khng
xi.
-
V ng lu lng nguyn t thc t ti bi sng qt.t = f(hb) theo cng thc:

qt.t = hbbVbc / (1 - )
- Da vo giao im ca ng qox = f(hi) v ng qt.t = f(hb), xc nh c

chiu su xi bi sng.
Hnh 1: S xc nh chiu
su sau xi chung h'b bi sng
2. Cng thc tnh xi cc b

Nu vic nghin cu d on xi chung trong nhng nm gn y c nhng tin
b rt ln, cc nh khoa hc c bn thng nht c v m hnh l lun tnh ton xi
chung trong cc ti liu hng dn phng php xc nh khu cu v xi trong khu
vc cu th vic phn tch xi cc b ti tr cu hin vn l vn cha c nghin cu
tho ng. Tnh xi cc b v bin php chng li n ang tr thnh ti c nhiu
nh khoa hc trong v ngoi nc quan tm. Hin tng xi cc b ti tr cu c gii
thch theo cc nguyn nhn khc nhau, kt qu cng khc nhau tng i nhiu [1]. Tt
c cc phng php tnh ton xi cc b hin nay c chung nhng nhc im c bn l
thiu m hnh l lun thng nht v vng chc, da vo thc nghim hoc kt hp gii tch
v thc nghim xy dng cc tham s tnh ton trong cng thc, v cui cng l thiu
s liu o xi thc t kim tra tin cy ca chng. Di y gii thiu mt s cng
thc tnh xi cc b.
a. Cng thc tnh xi cc b tr cu ca Trng i hc Xy dng H Ni
Nm 1982 Gio s, Tin s Nguyn Xun Trc v K s Nguyn Hu Khi ca
Trng i hc Xy dng H Ni gii thiu cng thc xc nh tr s xi cc b ln
nht ti tr cu cn c vo kt qu xi thc t mt s cu ang khai thc nh sau.
- Khi tc dng chy n tr nh hn tc khng xi ca t cu to lng
sng V < Vox (hay gp cc tr cu xy dng trn phn bi sng hay trn cc knh o):
hcb = 0,97Kdb0,83h0,17(V/Vox)1,04
-
Khi V Vox (i vi cc tr dng ch):

hcb = 0,52Kdb0,88h0,12(V/Vox)1,16
trong :
hcb: chiu su xi cc b ln nht ti tr cu, m;
Kd: h s xt n nh hng ca hnh dng tr cu, c ly bng 0,1K;
http://nuoc.com.vn
K: h s hnh dng ca Iaratslaxev xc nh theo Ph lc 5;

h: chiu su nc chy ti tr cu trc khi c xi cc b, m;
V: tc nc chy ti tr cu trc khi c xi cc b, m/s;
Vox: tc cho php khng xi ca lp t ti v tr xi pht trin ti, m/s; xc
nh theo Bng 1 v 2;
b: chiu rng tnh ton ca tr, m.
b. Cng thc tnh xi cc b tr v m cu ca Ph gio s - Tin s Trn nh
Nghin
Xi cc b tr cu
Sau qu trnh nghin cu c ch xi cc b i vi tr trn hoc tr trn u, Ph
gio s - Tin s Trn nh Nghin Trng i hc Giao thng vn ti H Ni xy
dng cng thc l thuyt, ng thi kin ngh cng thc thc hnh tnh xi cc b tr
cu i vi c hai loi xi nc c v xi nc trong [2] nh sau.
hcb = K hhx (V/Vng)nKK
trong :
hcb v hx: chiu su xi cc b v chiu su xi chung ti v tr tr, m;
h: chiu su dng chy, m;
K v K: h s xt ti nh hng ca hng dng chy v hnh dng tr;
K = 1,24; n = 0,77 khi V < Vo; v khi V > Vo nhng V/Vng 1 (xi nc trong);
K = 1,11; n = 1 khi V > Vo nhng V/Vng > 1 (xi nc c).
V: vn tc dng chy n tr, m/s;
Vng: tc ngng xi ph thuc vo dng nc l trong hay c, m/s, c xc
nh theo cng thc:
Vng =
gh (h/d)0,06
trong :
: th thu lc ca ht y sng c ng knh d50, m/s;
d: ng knh d50 ca ht y sng, m;
g = 9,81 m/s2 l gia tc ri t do,
Vo = 3,6 4 hd l tc khng xi ca ht t, m/s.
Xi cc b m cu
Trong ti nghin cu gn y nht [11]; [12], Ph gio s - Tin s Trn nh
Nghin trn c s kt qu th nghim i vi xi ln nht tng ng vi tc dng chy
V xp x v bng tc khi ng ca ht Vc, v cc kt qu khi V > Vc ca cc tc gi
khc i vi mt s dng m (hnh 2), s dng cc hm tng quan c dng khc nhau
gia chiu su xi cc b ln nht hc vi din tch chon dng chy Lmhth ca m phn
tch s liu th nghim v a ra cc cng thc nh gi xi cc b m cu i vi c hai
trng hp xi nc trong v xi nc c nh sau.
http://nuoc.com.vn
Hnh 2: S m, dng chy v vng xi i vi m trn u

M thng ng vung u:
hc = 1,38hth(Lm / hth)0,63
M thng ng trn u:
hc = 1,18hth(Lm / hth)0,52
M tng cnh:
-
Khi Lm/hth = 0,75 20,4:

hc = 1,03hth(Lm / hth)0,59
Khi Lm/hth = 19,6 69:

hc = 0,078hth(Lm / hth) + 4,26
M c 1/4 nn :
hc = 0,25hth(Lm / hth) + 0,64
trong :
hc: chiu su xi cc b ln nht ti m cu, m;
hth: chiu su dng chy thng lu m trc lc xi cc b, m;
Lm: chiu di m v nn ng u cu nh ra giao vi dng chy ng vi mc
nc tnh ton, m.
c. Mt s cng thc tnh nhanh xi cc b tr cu n gin
Vi mc ch thit thc, sau y chng ti gii thiu mt s cng thc tnh chiu
su xi cc b cng b ti liu [10]. S dng cc cng thc ny gip d bo nhanh
xi cc b tr cu v kt qu tm c c th dng lm tr s tham kho.
Xi cc b tr c dng hnh tr
Xi cc b trong t khng dnh
Bng 3 sau y gii thiu mt s cng thc tnh xi cc b tr cu p dng trong

t khng dnh.
Bng 3
http://nuoc.com.vn
Cng thc tnh chiu su xi cc b tr cu p dng trong t khng dnh

Tn cng thc
Cng thc
Shen I
hxcb = 1,17Uo0,62b0,62
Shen II
hxcb = 1,59Uo0,67b0,67
Laursen
hxcb = 1,11yo0,5 b0,5
Blench
hxcb = 1,8yo0,75 b0,25 - yo
Gi iu kin p dng
Nc trong, y sng l ct
Dng chy mang bn ct, y sng l ct, Fr > 0,5
Dng chy mang bn ct, y sng l ct, Fr < 0,5
Dng chy mang bn ct, y sng l ct vi:
0,001 < D50 < 0,004
v Fr < 0,3
Trong cc cng thc trn:

hxcb: chiu su h xi cc b, m;
b: chiu rng tr, m;
Uo: tc dng chy n tr, m/s;
yo: chiu su dng chy thng lu tr, m;
Fr = Uo / (gyo)0,5 l h s Froude, trong gia tc ri t do g = 9,81 m/s2.
Xi cc b tr cu trong t dnh
i vi t dnh, c th s dng mt s cng thc n gin nh gi xi cc b

tr cu da trn c s chiu rng tr nh trong bng 4.
Bng 4
Cng thc tnh chiu su xi cc b tr cu p dng trong t dnh
Hnh dng tr trn mt bng
Trn
Ch nht
Hnh ht u
Ch nht vi cc mi na hnh trn
nghing mt tr
Thng ng
Thng ng
Thng ng
Thng ng
Mt nghing vo pha trong, hng
ln nh tr mt gc ln hn 20o so
vi phng thng ng
Mt nghing ra pha ngoi, hng ln
nh tr mt gc ln hn 20o so vi
phng thng ng
hxcb (m)
1,5b
2,0b
1,2b
1,5b
1,0b
2,0b
Xi cc b tr cu khng c dng hnh tr

nh gi xi cc b tr khng c dng hnh tr c th c thc hin bng cch
a thm cc yu t hiu chnh ph hp vo cng thc tnh xi cc b i vi tr hnh tr
trnh by trn.
Cc tr khng c dng hnh tr c th c thit k hng mi sc hn v pha
dng chy n so vi cc tr c dng hnh tr. N s c hiu qu lm gim chiu di ca
xoy mng nga v do vy gim chiu su xi. i vi cc tr c mi t, kt qu o
ngc c chng minh. Cc yu t hiu chnh i vi cc tr khng c dng hnh
tr c a ra trong bng 5 v c th hin h s f2.
Bng 5
Yu t hnh dng tr f2
http://nuoc.com.vn
Hnh dng tr trn mt bng

Trn
Chiu di/ chiu rng

1,0
2,0
3,0
4,0
Hnh ht u
7,0
Mi parabol
Mi tam gic gc 60o
Mi tam gic gc 90o
2,0
3,0
4,0
Mi elip
Mi cung nhn
2,0
4,0
6,0
Mi ch nht
H s f2
1,0
0,91
0,76
0,67
0,73
0,41
0,80
0,75
1,25
0,91
0,83
0,86
0,92
1,11
1,40
1,11
Yu t xt n hng xin ca dng chy n c th hin h s f3 theo hnh 3.

Nh vy i vi tr cu khng c dng hnh tr, chiu su xi cc b hcbkhtr. c
tnh theo cng thc:
hcbkhtr. = hcbf2f3
Trong , hcb: chiu su xi cc b tr cu c dng hnh tr c tnh nh trnh by
trn.
Xi cc b tr gm cc nhm cc
Cc tr cu phn ln c t trn cc nhm cc. M cc thng di ng xi
chung v ni chung c kch thc trn mt bng ln hn tr. Phn tch xi cc b cho
trng hp ny tt nht l thc hin theo 4.5, trng hp c bit th hai.
Hnh 3: H s hiu chnh i vi

gc xin ca dng chy so vi
phng dc tr.
Ghi ch: Trong ti liu [1], Gio s, Tin s Nguyn Xun Trc cn gii thiu mt s cng
thc tnh xi cc b ca:
- M.M. Zuravlev v Latsencov;
- I. A. Iaratslasev; v
- Cc cng thc theo Tiu chun BCN 62-69 ca Lin x trc y.
Bn c c th tm hiu, la chn s dng.
PH LC 4-2
http://nuoc.com.vn
Phn tch thu lc cu vt sng trn m hnh HEC-RAS

1. Gii thiu
M hnh phn tch sng (River Analysis System - RAS) do Trung tm Thu vn
cng trnh (Hydrologic Engineering Center - HEC), sau y gi l M hnh HEC-RAS
ca Cc K thut cng trnh Qun i M thit k dng phn tch thu lc cc cng
trnh xy dng c lin quan ti dng chy sng ngi nh cu; cng; ng trn...
M hnh HEC-RAS l h thng phn mm tng hp, c thit k s dng
trong mi trng nhiu chc nng c nh hng ln nhau.
Cc m-un trong M hnh HEC-RAS u c xy dng da trn nhng c s l
thuyt c lin quan ti nhng kh nng tnh ton khc nhau. Nhng trong tt c cc mun u c s dng chung hai phng trnh c bn l phng trnh nng lng v phng
trnh ng lng.
i vi cng trnh cu vt dng nc, phc v d bo xi chung do cu thu
hp dng chy v xi cc b ti chn tr v m cu, trong M hnh HEC-RAS cn s
dng cc phng trnh na thc nghim. Di y chng ti xin gii thiu tm tt cc
phng trnh dng trong M hnh HEC-RAS c lin quan ti vic tnh ton xy dng
ng mt nc on sng c cu v phn tch xi di cu.
2. C s l thuyt phn tch thu lc on sng c cu trong M hnh HEC-RAS
a. Cc phng trnh phn tch ng mt nc
V l thuyt, ng mt nc trong M hnh HEC-RAS c tnh ton t mt ct
ny n mt ct khc (hnh 1) bng vic gii Phng trnh nng lng theo trnh t tnh
lp (phng php bc nhy tiu chun). Phng trnh nng lng c vit nh sau:
2
Y2 + Z 2 +
2
2 2
2g
= Y1 + Z1 +
2
1 1
2g
+ he
2V22
1
ng nng lng
2g
(1)
Mt nc
he
1V11
2g
trong :
Y2
Y1, Y2: chiu su nc cc

mt ct;
Z1, Z2: cao lng ch;
V1, V2: tc trung bnh;
1, 2: h s sa cha tc ;
g: gia tc trng trng;
he: tn tht ct nc nng
lng gia hai mt ct, bao gm
tn tht ma st v tn tht thu hp
hoc m rng ca dng chy.
Y1
y sng
Z2
Mt chun
Z1
Hnh 1: S cc yu t
trong phng trnh nng lng
Phng trnh nng lng ch p dng c trong cc iu kin dng chy c s

bin i dn dn, t ch dng chy di ti hn sang trn ti hn hoc t trn ti hn
xung di ti hn c s thay i chm. Khi ng mt nc vt qua dng chy ti hn,
c s thay i t ngt nh nhng ni c nc nhy thu lc, dng chy thp di cu
http://nuoc.com.vn
v cc khu nhp lu (ng ba sng) th v nguyn tc, phng trnh nng lng coi nh
khng p dng c na. Lc HEC-RAS s s dng phng trnh ng lng tnh
ton. Phng trnh ng lng xut pht t nh lut 2 Niutn theo phng dng chy c
dng:
Fx = m . a
(2)
trong :
Fx: tng cc lc theo phng x;
m: khi lng nc;
a: gia tc chuyn ng ca khi nc.
T phng trnh (2) c th biu din s thay i ng lng ca mt khi nc
gii hn bi hai mt ct ngang sng (1) v (2) trong mt n v thi gian bng phng
trnh sau:
P2 - P1 + Wx - Ff = Q * Vx
(3)
trong :
P1; P2: p lc thu tnh mt ct;
Wx: trng lc ca khi nc theo phng x;
Ff: lc do ma st trong t mt ct 2 n mt ct 1;
Q: lu lng nc;
: trng lng ring ca nc;
Vx: bin thin vn tc t mt ct 2 n mt ct 1.
ng mt nc qua cu c
tnh ton da trn c s cn bng ng
nng t mt ct 2 ti mt ct 3 theo ba
bc tng ng vi ba on: t mt ct 2
ti mt ct h lu cu HC; t mt ct HC
ti mt ct thng lu cu TC, v t mt
ct TC ti mt ct 3 (hnh 2).
TC
HC
Ngoi hai phng trnh c bn (1)

v (3) nu trn, phn tch ng mt
nc on sng c cu, trong M hnh
Hnh 2: Mt ct thng, h lu cu
HEC-RAS cn s dng mt phng trnh
thc nghim - Phng trnh Yarnell nm 1934. Tuy khng nhy cm nhiu vi khu
cu v cc c im b rng thot nc, hnh dng m nhng phng trnh ny li rt
nhy cm v nh hng ca b rng chon dng chy ca tr. V vy n rt thch hp khi
c dng xem xt nh hng ca tr cu ti ng mt nc khu vc cu.
b. Cc phng trnh phn tch xi di cu
Phn tch xi di cu trong M hnh HEC-RAS v c bn c thc hin theo cc
phng trnh gii thiu 4.4 v 4.5 ca Chng IV. Tr phn xi t nhin (ngi
tnh phi t phn tch, tng hp a ra kt lun da vo ti liu iu tra din bin lng
sng thc t qua nhiu nm), cn li xi chung (xi thu hp) do cu thu hp dng chy v
xi cc b ti chn tr v m cu u c th thc hin c trn M hnh HEC-RAS. Kt
qu d bo xi cui cng ti cc tr cu l s phn tch tng hp cc tr s xi .
3. S dng M hnh HEC-RAS trong phn tch thu lc cu vt sng
http://nuoc.com.vn
a. Yu cu s liu
Cc ti liu ch yu phc v phn tch thu lc cu vt sng trn M hnh HECRAS bao gm:
Ti liu a hnh, a mo
Ngoi ti liu a hnh thng thng cn c nh bn t l cc loi (1/250 000;
1/100 000; 1/50 000 v.v...), bnh khu vc cu, mt ct tim cu, cn phi a vo M
hnh mt s mt ct t trn on sng. Cc mt ct ny c b tr c hai pha thng
v h lu cu. Da vo kt qu iu tra hin trng, ngi s dng nh gi v khai bo
cc h s nhm (n); cc thng s v h thng iu; cng trnh chon nc (nu c)
v.v... vo chng trnh.
Dng chy
Cc c trng ban u ca dng chy n nh phi c a vo HEC-RAS tnh
ton ng mt nc bao gm: ch chy, iu kin bin v lu lng tnh ton. (Mun "Dng chy khng n nh" ln u tin c a vo trong HEC-RAS 3.0, thng
I nm 2001).
Phn di y gii thiu tm tt cc c trng ban u ca dng chy n nh.
Ch chy
C ba ch chy l chy m, chy xit v chy phn gii. Trong , iu kin
chung thng xy ra nht l cc trng hp chy m (ng vi Fr < 1).
iu kin bin
C ba loi yu cu iu kin bin tng ng vi ba ch chy nu trn l:
- i vi ch dng chy m, iu kin bin ch phi a vo cc im mt
h lu ca h thng sng.
- i vi ch dng chy xit, yu cu ch phi a iu kin bin vo cc
im mt thng lu ca h thng sng.
- i vi ch dng chy phn gii, yu cu phi a iu kin bin vo tt c
cc im u v cui ca h thng sng.
Ngi dng phi la chn khai bo mt trong cc yu cu v iu kin bin ni
trn vo chng trnh. C 4 dng iu kin bin sn c cho ngi dng la chn tu theo
ngun ti liu c th c l: mc nc bit; chiu su ti hn; chiu su bnh thng
hoc ng quan h mc nc vi lu lng.
Lu lng tnh ton
Lu lng tnh ton c a vo tng mt ct ngang phn tch ng mt
nc. t nht phi c mt iu kin dng chy a vo cho mi on sng. Khi mt gi
tr lu lng c a vo im mt thng lu ca on sng no, th n c coi nh
khng i (Q = hng s) cho ton on sng cho n khi c dng chy khc b sung
vo. Lu lng tnh ton do ngi s dng a vo chng trnh qua cc phng php
phn tch t s liu thc o, t iu kin ma trn lu vc hay cc phng php bit
khc. Trong m-un dng chy n nh, HEC-RAS khng bao hm vic tnh lu lng t
din tch gia tng cho mi on sng.
Ti liu a cht v hnh dng m, tr cu
Ti liu a cht v hnh dng m, tr a vo chng trnh phc v tnh xi
di cu l: ng knh ht vt liu y ng vi hm lng lu tch 50% v 90% (D50 v
D90) ca ng cong lu tch thnh phn ht v cc yu t hnh hc ca m, tr.
http://nuoc.com.vn
a. Phn tch thu lc

Xc nh cc thng s m rng v thu hp dng chy khu vc cu
Sau khi khai bo cc ti liu a hnh, iu kin dng chy v iu kin hnh
hc ca cu, chng trnh c thc hin cung cp cho ngi tnh mt s thng s
thu lc (chiu su dng chy, s Froude v.v...). Thng qua cc phng trnh hi quy,
ngi s dng s xc nh bn thng s c trng ca m hnh l: chiu di on sng v
h s thu hp (Lc v Cc), chiu di on sng v h s m rng (Le v Ce) sao cho ph hp
nht vi iu kin thc t trn c s nhng tiu chun so snh.
Hiu chnh m hnh v phn tch thu lc
Cc thng s c trng xc nh c t bc trn c ln lt khai bo m
hnh ho m hnh ph hp hn so vi m hnh ln u. Sau cc chc nng phn tch
thu lc s chnh thc c thc hin theo yu cu ca ngi s dng.
Phn tch xi di cu
Trn c s kt qu phn tch thu lc v ti liu a cht y sng khai bo,
chng trnh s cho php phn tch xi di cu. Ngi s dng c th yu cu xc nh
tr s xi su nht hoc tr s xi ng vi iu kin thc t tng m, tr.
In xut kt qu
Kt qu tnh ton xong c th in xut bao gm: mng li sng, cc mt ct ngang,
trc dc, ng mt nc trc v sau khi lm cu, ng y sng di cu sau xi...,
cc kt qu tnh ton thu lc di dng s v bng biu. Mt s hnh nh di y
gii thiu kt qu phn tch thu lc v xi di mt cu vt sng.
Hnh 3a: Hnh nh phi cnh on sng

c cu
Hnh 3b: Mt ct thng, h lu v s

thu hp dng chy trc v sau cu
Hnh 3: M hnh on sng v cu
http://nuoc.com.vn
Hnh 4: Hnh nh phn b vn tc ti

mt ct tim cu
Hnh 5: Hnh nh xi chung v xi cc

b di cu
Nh nhng chc nng lin hon m M hnh HEC-RAS c th c s dng phn

tch thu lc cho cc giai on thit k cu vt sng. Nhng im u vit ca M hnh
HEC-RAS l ch:
- Nh quan st trc tip hnh nh v bng biu trn mn hnh m ngi s dng c
th nhn bit c nhng im khng ph hp (hnh dng, cao cc im khng ch mt
ct ngang/ dc; s di chuyn lin tc ca cc b dng; cc c trng thu lc...) v c bin
php sa cha m hnh cho hp l, ph hp nht vi thc t.
- Cc yu t thu lc c xem xt y , lin tc trn mt on sng di,
khng b b hp trong phm vi mt mt ct nn trnh c nhng nh hng cc b nh
hng ti ng mt nc v c bit l n kt qu phn tch xi di cu.
- Kh nng phn tch lin hon t qa trnh phn tch thu lc n xi di cu to
iu kin rt thun li cho ngi s dng.
- Trn c s s liu u vo y , M hnh HEC-RAS c th gip Ch nhim
n gi nh nhiu phng n cu vt sng, phn tch v xc nh c cc yu t thy lc c
bn nh ng mt nc trc v sau khi lm cu, phn b vn tc dng chy, kh nng xi
l di cu... ca tng phng n. Cc kt qu gip Ch nhim n c thm c s la
chn phng n ti u trc khi i vo cc vn thit k chi tit.
T nm 1998 M hnh HEC-RAS c s dng trong nhiu d n cng trnh giao
thng ni chung v d n cu vt sng ni ring Vit Nam. Thc t cho thy, HECRAS l phn mm (*) c nhiu tin ch, ph hp phn tch thu lc trong thit k cu vt
sng.
(*) n cui thng 12 nm 2005, phn mm HEC-RAS c nng cp thnh phin bn HECRAS 3.1.3. Bn c c th truy nhp tm hiu, lin h khai thc v s dng theo a ch sau.
http://www.hec.usace.army.mil/software/hec-ras/hecras-whatsnew.html
http://nuoc.com.vn
PH LC 4-3
V d phn tch xi di cu
1. Ti liu
Cu C bc qua sng S c b tr theo s nhp (40 x 10 + 45 + 80 + 120 + 80 + 45 + 40 x
4) m. Cu c phng dc t cho vi phng dng chy mt gc = 15o v nm tr (T10, T11,
T12, T13 v T14) xy dng trong lng sng, cc tr v m khc u c t trn cn. Cc d kin
phn tch xi di cu bao gm:
Lu lng l thit k:
Qmax.1% =
4000
dc mt nc:
S1 =
0,0000143
Mc nc phn tch xi (*):
H=
1,00
m3/s
m
(*) Mt cch gn ng, thng dng mc nc cao c tn sut thit k tng ng vi lu

lng l cng tn sut d bo xi. Trng hp khu vc cu c nh hng ca thu triu hoc
nc dnh t sng khc, c khi lu lng l thit k li xy ra mc nc thp hn mc nc
cao c cng tn sut. V vy, cn phn tch la chn mc nc cao tng ng vi lu lng l
thit k (bt li) phn tch xi di cu.
Chiu su trung bnh dng chy thng lu cu:

y1 =
14,20
Chiu su hin ti on b thu hp trc khi xi:

y0 =
14,00
Chiu rng lng sng (ng vi mc nc tnh xi):

Ti mt ct thng lu cu:
W1 =
350
Ti mt ct b thu hp di cu (**):
W2 =
329,50
(**) Chiu rng lng sng tr i chiu rng cc tr chon vo dng chy.
- on sng bc cu tng i thng v n nh, khng c bi, y sng kh bng
phng, lng sng di cu l ct mn c ng knh ht nh sau:
D50 =
D84 =
D90 =
0,025
0,075
0,095
mm
mm
mm
Tc dng chy (***):
(***) Cc c trng tc dng chy (bnh qun mt ct v bnh qun thu trc) do tnh
phn phi lu lng l thit k theo mt ct t thu lc di cu (k c kt qu xc nh c
qua m hnh thu lc cc loi) m c. Trong v d ny khng trnh by cch xc nh cc c
trng tc dng chy.
Tc dng chy trung bnh trn ton mt ct:
V=
0,96
m/s
Tc dng chy trung bnh trc tr T11 (****):
V11 =
0,55
m/s
(****) T11 l tr c chn minh ho phn tch xi cc b tr cu.

-
Cn c b tr chung ca cu v tr, xc nh c tr T11 c kch thc v iu kin
sau.
Tr gm hai ct trn (theo chiu dng chy), ng knh thn ct:
D=
t=
3,00
B tr (m cc) hnh ch nht, c:

Chiu dy:
http://nuoc.com.vn
Chiu rng:
B=
6,50
Chiu di:
L=
22,50
S cc khoan nhi di b (theo mt chnh din cu):

n1 =
S cc khoan nhi di b (theo phng dng chy):

n2 =
ng knh cc khoan nhi:
1,50
Chiu su dng chy trc tr:
y11 =
2. Phn tch xi di cu
a. Xi t nhin
Thng tin t cc c quan qun l ng sng v iu tra hin trng cho thy khng c
s xi bi nghim trng no xy ra trn khu vc on sng bc cu. Hai b sng v lng sng
kh n nh. Vy c th b qua chiu su xi t nhin.
b. Xi chung
on sng khng c bi, nn lu lng on thng lu cu v lu lng on lng
dn b thu hp do cu l nh nhau: Q1 = Q2 = 4000 m3/s.
Tc ti hn ca ht ct Vc c tnh theo cng thc 4-8:
Vc = 6,19y1/6D501/3 = 6,19 x 141/6 x 0,0000251/3 = 0,28 m/s
C Vc/V = 0,28/0,96 = 0,29, vy xy ra xi nc c. S dng cng thc 4-4 phn tch
xi chung di cu:
y2 = y1[Q2/Q1]6/7[W1/W2]k1
y2 = 14[4000/4000] 6/7[350/329,50] k1
y2 = 14,60 (m)
Trong h s k1 c xc nh nh sau: C U* = (gy1S1)0,5 = (9,81 x 14 x 0,0000143)0,5
= 0,044 (m/s); vi D50 = 0,025 mm, theo biu hnh 4-4 xc nh c = 0,001 m/s v t s
U* / = 44 > 2; theo bng 4-4 c h s k1 = 0,69.
Vy chiu su trung bnh xi chung di cu l:
yx.ch. = y2 y0 = 14,60 m 14,20 m
yx.ch. = 0,40 m
c. Xi cc b
Xi cc b tr cu
Xi cc b ti tr T11 c phn tch vi 3 gi nh:
Xi chung cha l nh b tr;
Xi chung l b tr, ng xi chung di nh b 0,50 m; v
Xi chung l nhm cc.
Trng hp xi chung cha l nh b tr

Vi gi nh ny, ch xt xi cc b i vi thn tr. Dng cng thc 4-9 tnh chiu
su h xi cc b.
yxcb = 2,0 K1 K2 K3 K4 a0.65 y10.35 Fr10.43
Xc nh cc h s:
H s K1 = 1, tr trn
http://nuoc.com.vn
H s K2:
L = 2 x 2,00 = 4 m;
a=2m
Dng cng thc 4-10 vi gc cho = 15o xc nh c K2 = 1,29

H s K3 = 1,1 vi tnh trng y sng tng i bng phng
H s K4 = 1 v D50 = 0,025 mm < 60 mm
H s Fr1:
Fr1 = V1 / (gy1)0.5 = 0,55 : (9,81 x 7)0,5 = 0,066
Thay cc gi tr vo biu thc tnh xi cc b tm c chiu su h xi cc b l:
yxcb = 2,0 K1 K2 K3 K4 a0.65 y10.35 Fr10.43
yxcb = 2,0 x 1 x 1,29 x 1,1 x 1 x 20,65 x 70,35 x 0,0660,43
yxcb = 2,75 (m)
Trng hp xi chung l b tr, ng xi chung di nh b 0,50 m
Vi gi nh ny, phi xt xi cc b i vi b tr. Dng cng thc 4-9 tnh chiu su
h xi cc b.
Xc nh cc h s:
H s K1 = 1
H s K2:
L = 22,50 m
a = 6,50 m

H s K4 = 1 v D50 = 0,025 mm < 60 mm
H s Frf:
Cn c iu kin gi nh, i chiu vi hnh 4-6 bit yf = 0,50 m
C D84 = 0,075 mm, hay ks = 0,000075 m, vi V11 = 0,55 m/s, theo cng thc 4-12 xc
nh c: Vf = 0,45 m/s
C yf = 0,50 m; Vf = 0,45 m/s, tm c:
Frf = Vf / (gyf)0.5 = 0,45 : (9,81 x 0,50)0,5 = 0,20
Thay cc gi tr va tm vo cng thc 4-9 (trong dng yf v Frf thay cho y1 v Fr1), xc
nh c chiu su h xi cc b l:
yxcb = 2,0 K1 K2 K3 K4 a0.65 yf0.35 Frf0.43
yxcb = 2,0 x 1 x 1,50 x 1,1 x 1 x 6,500,65 x 0,500,35 x 0,200,43
yxcb = 4,38 (m)
Trng hp xi chung l nhm cc
Vi gi nh ny, phi xem xt xi cc b i vi nhm cc b xi chung l ra
trong dng chy. Vn dng cng thc 4-9 tnh chiu su h xi cc b.
Xc nh cc h s:
H s K1 = 1, tr trn
H s K2:
L = 6 x 1,5 m = 9 m
a = 2 x 1,50 m = 3,00 m
http://nuoc.com.vn

H s K4 = 1 v D50 = 0,025 mm < 60 mm
H s Fr1 = V1 / (gy1)0.5 = 0,55 : (9,81 x 7)0,5 = 0,066
Thay cc gi tr vo biu thc tnh xi cc b, tm c chiu su h xi cc b l:
yxcb = 2,0 K1 K2 K3 K4 a0.65 y10.35 Fr10.43
yxcb = 2,0 x 1 x 1,43 x 1,1 x 1 x 30,65 x 70,35 x 0,0660,43
yxcb = 3,95 (m)
Nhn xt: Trong ba gi nh trn, kh nng xi cc b ti tr i vi trng hp b tr l
ra l su nht. V vy c th chn chiu su h xi yxcb = 4,38 m lm kt qu thit k tr T11.
Xi cc b m cu
Hai m cu u c t trn cn nn khng cn xem xt ti xi m.

d. Tng hp xi
Chiu su xi tng cng ti tr cu
Chiu su xi tng cng ti tr T11 l:

yxi = yxtn. + yxch. + yxcb. = 0,00 + 0,40 + 4,38
yxi = 4,78 (m)
Chiu su dng nc sau xi cc b s l:

hxtr. = 7,00 + 4,78 = 11,78 (m)
Chiu rng ming h xi
Chiu rng nh h xi W (m) c xc nh theo cng thc gn ng gii thiu trong

4.5; mc 4.5.1.c.
W = 2,0yx
Vi yx = 4,78 m l chiu su xi, theo cng thc trn xc nh c chiu rng ming h
xi v mi pha ti chn tr T11 c kh nng t ti W = 9,56 m. Theo s kt cu nhp ca b
tr chung cu, chiu rng ny khng lm nh hng ti s n nh ca cc tr lin k.
Th hin xi ln mt ct dc tim cu
Sau khi c kt qu phn tch xi di cu nh trn, c th m t nh lng hnh nh

xi ln mt ct dc tim cu theo cc tr s: chiu su xi bao gm xi t nhin (nu c), xi
chung, xi cc b; chiu rng ming h xi.
PH LC 4-4
http://nuoc.com.vn
V d tnh dnh nc pha thng lu cu

1. Ti liu
Cu M bc qua on sng T c s nhp (33+42+63+42+33) = 213 m.
iu kin t nhin, on sng c: lu lng l thit k Qmax.1% = 2480 m3/s; mc nc
tnh ton tng ng HTT = 2,45 m; din tch thot nc Atn = 1195 m2; dc mt nc Io =
0,0001; chiu rng ton b mt ct ngang sng di cu B = 384 m, trong bi tri rng 139 m,
lng ch rng 104 m v bi phi rng 141 m.
Phn phi lu lng l thit k trn ton mt ct ngang sng di cu xc nh c: trong
phm vi cu, iu kin t nhin c lu lng Qcu o = 2438 m3/s chy qua din tch mt ct t
Acu o = 1024 m2.
Tng din tch chon nc ca cc tr ng vi mc nc tnh ton: Atr = 35 m2.
Yu cu: xc nh cc c trng dnh nc pha thng lu cu.
2. Tnh ton
a. dnh nc ln nht pha thng lu cu
dnh nc ln nht thng lu cu c xc nh theo cng thc 4-19 kt hp cng
thc 4-20 nh sau.
hd. max. = K(Vcu2 - Vcu o 2) / 2g
(1)
Xc nh h s K qua Cng thc 4-21 di y.

K = 1 + (Vo / Vcu o)2 a / (Fr / io)0,5
(2)
Tc trung bnh ca dng chy trn ton mt ct thc Vo khi cha c cu:
Vo = 2480 : 1195
Vo = 2,08 (m/s)
Tc trung bnh dng chy trn phn mt ct thc trong phm vi cu Vcu o khi dng
chy cha b thu hp:
Vcu o = 2438 : 1024
Vcu o = 2,38 (m/s)
Chiu rng ngp trn tnh ton Lngp:
Lngp = 384 : 2
Lngp = 192 (m)
Xc nh h s Froude theo Cng thc 4-22 nh sau.
Fr = Vo2 / gLngp = 2,082 / 9,81 x 192 = 0,0023
Fr = 0,0023
Fr/io = 0,0023 / 0,0001 = 23 v QTK/Qcuo =
Xc nh h s a = f(Fr/io; QTK/Qcu o): C
Qmax.1% / Qcu o = 2480 / 2438 = 1,02; theo bng 4-11 tra c: a = 0,73.
Thay cc gi tr tm c vo (2), xc nh h s K:
K = 1 + (2,08 : 2,38)2 x 0,73 : (0,0023 : 0,0001)0,5
K = 1,116
Tc trung bnh dng chy di cu Vcu khi dng chy b cu thu hp:
Vcu = 2480 : (1024 - 35) = 2,51 (m/s)
Thay cc gi tr tm c vo (1), xc nh dnh nc cao nht pha thng lu cu:
http://nuoc.com.vn
hd. max. = 1,116 x (2,512 - 2,382) / 2 x 9,81

hd. max. = 0,04 (m)
b. Khong cch t cu n ni c dnh nc ln nht

Khong cch xo t cu n ni c dnh nc ln nht pha thng lu c xc nh
theo cng thc 4-23 nh sau.
xo = a x Lngp (Fr / io)0,5
(3)
Thay cc gi tr tm vo (3), xc nh c:
xo = 0,73 x 192 x (0,0023 / 0,0001)0,5
xo = 672 (m)
c. dnh nc ln nht mi dc ng dn ln cu
dnh nc ln nht hTL mi dc ng dn ln cu c xc nh theo cng thc
4-24 nh sau.
hTL = hd. max. + xoio + Vo2/ g
(4)
Thay cc gi tr tm vo (4), xc nh c:
hTL = 0,04 + 672 x 0,0001 + 2,082 : 9,81
hTL = 0,55 (m)
http://nuoc.com.vn
http://nuoc.com.vn
PH LC 4-5
H S HNH DNG TR CU K
http://nuoc.com.vn
PH LC 4-5 (tip theo)
http://nuoc.com.vn
http://nuoc.com.vn
http://nuoc.com.vn
http://nuoc.com.vn
chng V - Tnh ton thu lc cng trnh cu trong

trng hp c bit
5.1. Tnh khu nhiu cu trn 1 sng
Khi tuyn ng qua on sng c bi rng m trn bi c rt nhiu dng
nhnh, phi cn c vo iu kin c th ca on sng chn phng n thit
k nhiu cu trn 1 sng hoc 1 cu trn 1 sng.
Thng thng khi lng sng v lu lng nc l tng i n nh, t s
phn phi lu lng gia dng chnh, dng nhnh v dng trn bi sng thay i
rt t, th c th bc nhiu cu trn 1 sng. Trng hp dng chnh c xu th
chuyn dch ngang nu nh lu tc khng ln lm, lng hm ct trong nc l t,
m lng sng tng i su khi dng bin php chnh tr n nh v tr lng
sng, khng ch t s phn phi lu lng gia dng chnh, dng nhnh v bi
sng, th cng c th dng phng n nhiu cu trn 1 sng. Nhng on sng
m lng thay i bt thng, bi v cn ct chuyn dch mnh khng theo quy lut
no, khng c dng phng n nhiu cu trn 1 sng m phi b tr h thng
cng trnh chnh tr c nh v tr lng sng v dng phng n 1 cu.
Nu b tr cu cng ph trn bi sng phi dng bin php phng h, bt
dng chnh pht trin theo hng nh bo m an ton cho nn ng v
cu cng ph.
Trn 1 sng hp nhiu cu lm mt khng hn bao gi cng tt, vic
khng nhng lm thay i trng thi thin nhin ca dng nc m cn c th c
nhc im nh yu cu khi lng ln cng trnh chnh tr, lm tc cc dng
nhnh nh hng n vic ti tiu phc v nng nghip, nng cao mc nc
dnh trc cu v ng u cu, thm ch cn lm ngp lng mc ng rung
hoc uy hip iu v.v...
Bi vy, chn phng n lm nhiu cu hay 1 cu trn 1 sng cn c so
snh v kinh t - k thut.
5.1.1. Nhng im cn ch khi tnh khu nhiu cu trn 1 sng
- V tr cu phi t ni m dng chnh v dng nhnh bi sng ch
tng i su, c gng phn b cc cu cho u v gia cc cu phi c khong
cch thch hp.
- Cn c vo mt ct ngang sng ti v tr cu v mt ct ph thng h
lu, ly ng phn nc thin nhin ch a hnh nh cao ln gia 2 cu lm
im phn gii lu lng. Nu ng phn nc thin nhin khng r rng, c th
vch mt ng thch hp gia hai cu lm ng phn nc nhn to, da vo
m phn phi tnh lu lng cho cc cu.
http://nuoc.com.vn
- Do c chnh lch trong cc cch phn phi lu lng cho cc cu, cn

tng lu lng thit k cc cu cho chng mi cu u thch hp vi iu kin
phn phi bt li nht.
Xc nh h s tng lu lng thng dng phng php sau:
Phng php 1: Cn c vo mt ct ngang sng ti v tr cn o ngy gn
y nht theo mc nc thit k, tnh lu lng thot qua cc cu Qm, v tm c
t s phn phi lu lng cho cc cu bng cng thc:
P1 =
Qm
Phng php 2: Tnh t s phn phi lu lng thit k cho cc cu da vo

mc nc thit k v mt ct ngang ph thng lu v tr cu:
P2 =
Qm'
'
m
Phng php 3: Tnh t s phn phi lu lng ln nht cho cc cu theo ti

liu thc o nhiu nm ti mt ct ngang ph thng lu v tr cu:
P3 =
Qm''
''
m
Vi kt qu tnh c theo cc cch phn phi ni trn, chn ra t s ln

nht cho tng cu v em cng li, ta c h s tng cng tng lu lng tnh
ton.
Trong th d bng di ta c h s tng cng lu lng bng 1,17; do
lu lng thit k s thnh Qp = 1,17. Q1%
Tuy nhin mc nc thit k vn dng mc nc tng ng lu lng thit
k trc lc tng cng.
Phng php phn

phi
Phng php 1 P1
Phng php 2 P2
Phng php 3 P3
Dng h s tng cng
T s phn phi lu lng cho cc cu

(%)
Cu 1
Cu 2
Cu 3
Cu 4
32
30
36
36
18
25
18
25
42
35
32
42
8
10
14
14
Tng
cng %
100
100
100
117
http://nuoc.com.vn
- V tr cu phi c ht sc t thng gc vi hng nc l. Chiu cao

dnh ca cc cu u phi ly bng nhau.
- Lu tc thit k ca cc cu trn bi c quan h ti dnh trc cu.
mc nc thng h lu ng khi chnh lch qu ng m nh hng ti tnh
n nh ca nn ng bi sng, th tt nht l khng cho dnh qu 0,9m. Nu
lu tc nhp cu trn bi sng tng ng vi mc dnh cao nht thit k vt lu
tc khng xi cho php ca t bi sng, cn so snh cc phng n cho xi vi
phng n khng cho xi (phng xi) di cu. Do trn bi sng ph sa t thng
lu tri v t nn thng su xi di cc cu bi sng rt ln nn i vi cu
khu nh tt nht l dng bin php gia c di cu.
-
Trong mi trng hp, cc cu u phi b tr k dn nc.
5.1.2. Tnh khu cu

Khi thit k nhiu cu trn 1 sng, thng gp 2 trng hp: (1) cho xi a
cht lng sng di cc cu; (2) lng chnh cho php xi a cht di cu, cn
bi sng khng cho php xi di cu. Sau y l nhng phng php tnh:
a. Lng sng ca cu ln v cu trung u cho php xi
- Dng cng thc (5-1) v ng cong quan h gia chiu cao dnh ca
cc cu v din tch lm vic di cu.
Q m
Z =
m
Qm

m
= f ( m )
(5-1)
trong :
: h s, xc nh ring cho mi cu theo bng 4-10;
Qm : lu lng thit k phn phi cho tng cu nht nh, m3/s;
m : din tch lm vic di cu ng vi mc nc thit k, m2;
m : din tch mt ct ngang dng sng trng thi thin nhin ng vi lu
lng thit k cu , m2.
- Trong nhm ng cong Z = f (m), cn c vo tr s dnh cao nht
Z, xc nh Z theo bin bn k kt vi cc ngnh hu quan hoc theo iu kin
cho php ngp pha thng lu cu v chiu cao vai ng, s b chn ra kch
thc khu cc cu, sau tnh xi di cu tm c din tch sau xi ca cc
cu Wm. Tra li trn ng cong Z = f (m) c tr s Z tng ng. Ly tr s
Zmin (nh nht trong nhng tr s dnh ca cc cu) lm tr s chung, m ca
cc cu tng ng vi Zmin lm din tch cui cng, dng xc nh kch thc
cui cng khu cu.
http://nuoc.com.vn
- Xc nh c khu cu vi iu kin l chiu cao dnh ca cc

cu phi u bng nhau, th lu lng thc t qua cc cu s theo t s phn phi
nh lc trc. Vy dng cng thc (5-1) c ng cong Z = f (Qm) ca cc
cu v bit tng s lu lng trn cc ng cong quan h trn ta tm c
d dng lu lng phn phi cui cng v tr s nc dnh cui cng cho cc cu.
b. Lng sng ca cu ln v cu trung cho php xi hoc khng cho
php xi
- Vn theo phng php trn, v cc ng cong Z= f (m) trc khi xi
ca cc cu. Theo tr s dnh dng, tra trn th c din tch lm vic
tng ng ca cc cu v s b chn ra kch thc khu cc cu.
- Cu ln v cu trung cho php xi th ln lt tnh xi tm m v Z
tng ng ca cc cu ri chn Zmin lm tr s dng chung, t tra trn ng
cong quan h Z = f(m) tm din tch lm vic cn thit ca cc cu v xc nh
li khu ca chng.
- V ng cong quan h gia chiu cao dnh v lu lng thot qua
cc cu, ln lt tm hai tr s phn phi lu lng trc khi xi v sau khi xi.
- i vi cu khng cho php xi khi xc nh lu tc thit k xy lt
phi dng lu tc di cu ng vi lu lng phn phi cho cu lc cha xi.
V d:
Ti liu gc: Trn v tr X c thit k 2 cu .
Mt cu lng sng, mt cu bi sng, nc chy thng gc cu trn bi sng
phi xy lt, hai cu u c k hng nc vi kch thc y . Ti liu tnh ton ca 2
cu sau khi phn phi lu lng thit k v tng cng nh bng sau:
(m )
cu l n g s n g
cu b i s n g
(m 2)
H n h 5 - 1
http://nuoc.com.vn
Ti liu tnh ton
Cu bi sng
Cu lng sng
Lu lng phn phi, m3/s
190
910
H s tng cng.
1,1
1,1
210
1000
700
1400
H s
0,1
0,1
Loi t
Dng phin lt
Ct to ln cui
khan
si
Chiu su bnh qun trc xi H, m
2,5
5,50
Chiu cao dnh quy nh ln nht Z, m
0,30
0,30
Lu lng thit k sau khi tng cng Qm,

m3/s
Din tch mt ct lng sng thin nhin ,
m2
Theo cng thc (5-1) lp ng cong Z =f(m) ca hai cu, hnh 5-1.
Tnh cu bi sng
Qm/ = 210/700 = 0,30 ; (Qm/)2 = 0,09, ng thi gi thit tnh chiu cao dnh
z ca cc khu cu nh bng sau:
Hng mc
tnh ton
Dm b tng ct thp ch T
2x16m
3x16m
4x16m
5x16m
6x16m
7x16m
8x16m
66
103
141
178
215
256
294
Qm/m(m/s)
3,18
2,04
1,49
1,18
0,98
0,82
0,72
(Qm/m)2
10,10
4,16
2,22
1,39
0,96
0,67
0,52
Z(m)
1,00
1,00
0,21
0,13
0,09
0,06
0,04
m(m2)
Tnh cu lng sng

Qm 1000
=
= 0,175 ;
1400
Qm
= 0,51

http://nuoc.com.vn
Dm b tng ct thp ch T
Hng mc
tnh ton
6x16m
7x16m
8x16m
9x16m
10x16m
11x16m
12x16m
m(m2)
455
536
620
705
786
874
954
Qm/m
2,20
1,87
1,61
1,42
1,27
1,14
1,05
(Qm/m)2
4,85
3,5
2,59
2,02
1,61
1,30
1,10
Z(m)
0,43
0,30
0,21
0,15
0,11
0,08
0,06
Khi ng vi Z =0,30m cu bi sng cn c din tch lm vic l m = 120m2;

cu lng sng m = 536m2 (tng ng vi dm b tng ct thp ch T 7 x16m).
Tm din tch m sau khi xi ca cu lng sng v Z tng ng
Dng cng thc chng IV tnh xi, ng thi coi t cu ny l loi th
nhng tng i cht xt. Tnh xi khi nc dnh theo 50% tr s xi tnh ton ton
b. Sau khi xt xi 50% ri, din tch thot nc ca cu lng sng m = 612m2. Tra
hnh v 5-1 c z = 0,21m tng ng, cu bi sng khi mc nc dnh , din tch
lm vic tng ln m = 141m2. Do quyt nh cu lng sng dng dm b tng ct
thp ch T 7x 16m; cu bi sng v khng xt ti xi l, cho nn cn dng dm b tng
ct thp ch T 4x16m.
Dng cng thc 5-1 lp ng cong Z =f(Qm) ca hai cu.
- Trc tin v ng cong quan h H = f (Q,V, ) ca mt ct thin nhin lng
sng v bi sng trc khi lm cu (tc ng cong quan h chiu su nc bnh qun,
lu lng, lu tc, mt ct thot nc)
H(m)
nh hnh 5 - 2.
Lng H = f(Q)
- Ln lt tm cc s liu quan
h gia tr s nc dnh v lu lng ca
cu bi sng v cu lng sng (trc v
sau lc xi) xem bng trang sau.
V th quan h nh hnh 5 - 3.
Lng H = f(V)
Bi H = f(Q)
Lng H = f(W)
Bi H = f(W)
Bi H = f(V)
Q(m3/s)
W(m3)
V(m/s)
- Trong hnh v 5 - 3 ly tng

lu lng bng 1210m3/s lm tiu chun
tra c lu lng phn phi sau xi:
Cu lng sng:
Qm = 1030m3/s;
Cu bi sng: Qm = 180m3/s;
Khi nc dnh:
Z = 0,18m.
Khi tm ng xi ln nht cu lng sng th ly chiu su xi chung ca cu

l Hp = 6,8m v ly Qm = 1030m3/s tnh xi cc b ri xc nh hp l chiu su chn
mng, ng thi tra trn hnh 5-3 c tr s phn phn phi lu lng trc xi nh sau:
http://nuoc.com.vn
z (m)
Cu lng sng Qm = 930m3/s, cu bi sng Qm = 280m3/s. Chiu cao nc dnh z = 0,28

< 0,30m.
Q (m3/s)
Hnh 5-3
Cu trn bi sng dng dm b tng ct thp ch T 4 x16m (khng xi)

Nc su Lu
bnh qun lng Qm
H (m)
(m3/s)
15
87
2,0
113,8
293
3,0
3,5
388
Wm
(m2)
Qm/Wm
(m/s)
(Qm/Wm)2
Qm/
(m/s)
(Qm/)2
Z
(m)
0,931
1,22
167
193
0,931
1,22
1,755
2,01
0,867
1,488
3,08
4,04
0,193
0,248
0,349
0,396
0,037
0,062
0,122
0,157
0,08
0,14
0,30
0,39
Cu lng sng dng dm b tng ct thp ch T 7 x16m (trc lc xi)

Nc su
bnh
qun
H (m)
4,0
4,5
5,0
6,0
6,5
Lu
lng Qm
(m3/s)
Wm
(m2)
Qm/Wm
(m/s)
(Qm/Wm)2
(m/s)
Qm/
(m/s)
(Qm/)2
Z
(m)
572
707
850
1172
1346
398
448
493
585
634
1,44
1,577
1,730
2,006
2,120
2,074
2,485
2,998
4,025
4,494
0,561
0,615
0,667
0,766
0,811
0,314
0,378
0,444
0,587
0,657
0,176
0,211
0,255
0,344
0,384
Cu lng sng dng dm b tng ct thp ch T 7 x16m (sau khi xi)

Nc su
bnh
Lu
lng Qm
Chiu su
Hp(m)
Wm
(m2)
Qm/Wm
(m/s)
(Qm/Wm)2
(Qm/)2
Z
(m)
http://nuoc.com.vn
qun H
(m)
4,0
4,5
5,0
5,5
6,0
6,5
(m3/s)
572
707
850
1000
1172
1346
4,47
5,18
5,93
6,63
7,45
8,22
450
516
590
660
741
818
1,27
1,37
1,44
1,515
1,58
1,64
1,613
1,877
2,076
2,20
2,50
2,706
0,314
0,378
0,444
0,510
0,587
0,657
0,13
0,15
0,163
0,178
0,191
0,205
Dng Qm = 280m3/s lm lu lng thit k xy lt cu bi sng, tra hnh 5-3

c lu tc tng ng Vm =1,7m/s. V lu tc ny ln hn lu tc khng xi cho php
ca t thc t, cho nn gia c bng lt khan 1 lp hc.
5.2. Tnh khu cu trn sng rng chy trn lan

Khi kho st thit k thng thng gp phi sng rng chy trn lan. i
vi sng ny vic tnh lu lng, khu v xi khng c dng cc phng
php tnh nh sng thng thng cp trong chng IV, m phi dng phng
php c bit x l, nu khng s pht sinh sai s ln. Cn c vo tnh cht
sng rng chy trn khc nhau, c th phn lm 3 loi:
- Sng bi rng vng ng bng;
- Sng chy trn lan vng trc ni;
- Sng vng h ao, m ly ni a.
Sau y s ln lt gii thiu phng php thit k khu cu ca ba loi
.
5.2.1. Sng bi rng vng ng bng
a. c trng thu vn hnh thi
Sng bi rng vng ng bng ni chung u l sng bi rt ln, lng sng
tng i hp v ch chim mt phn rt nh trong ton b phm vi chiu rng
ngp trn, dc li tng i nh (I <1%o), lc bnh thng nc ch chy trong
lng sng un khc, khi l nc trn ra ngoi lng sng, lu tc bi sng rt nh,
thm ch c ch nc khng chy, lu tc lng sng so vi bi sng ln hn nhiu
ln, cn lu lng lng sng nh hn lu lng bi sng rt nhiu.
b. Xc nh nhm v dc bi sng
Khi tnh lu lng, lu tc sng bi rng vng ng bng theo phng
php hnh thi cn c bit ch ti vic chn nhm bi sng. V nhm
bi sng c nh hng rt ln, nu chn khng thch hp th vic tnh mc nc,
lu tc, lu lng v xc nh khu cu s b sai nhiu.
http://nuoc.com.vn
Khi cn c vo a mo xc nh nhm bi sng cn ch ti s

thay i v a hnh v a mo thng, h lu mt ct hnh thi xem c nh
hng n s thanh thot ca dng nc hay khng?
Theo cng thc Sdi - Maning tnh lu tc bi sng cn phi iu tra hin
trng hoc i chiu vi lu tc thc a. Khi iu tra thy trn bi sng c mt
s ch bt u sinh ra xi, chng t rng lu tc xp x v c ch vt qu lu
tc cho php khng xi ca bi sng. Nu bi sng khng c cy ci ph kn c
th xc nh lu tc cho php khng xi theo cng thc, hoc tra bng. Nu bi
sng c cy ci mc um tm th lu tc ln nht trn bi c th t ti 1,5
2,0m/s. Nu lu tc tnh ton c mu thun vi lu tc iu tra hoc lu tc thc
o th phi chnh li h s nhm trong tnh ton cho thng nht.
Ngoi ra dc mt nc bi sng trong trng hp chung th ging
dc mt nc lng sng. Nhng ch sng un khc i khi l trn bi sng s
hnh thnh dng chy thng, dc mt nc bi sng tnh theo cng thc sau:
In = IP
LP
Ln
(5-2 )
trong :
Ip, In: dc lng sng v dc bi sng;
LP: c ly lng sng theo hng chy cong, m;
Ln: chiu di bi sng theo hng chy thng, m.
c. Tnh khu cu
i vi sng bi rng vng ng bng v lu tc lng sng so vi bi sng
qu ln, nu ly lu tc lng sng lm lu tc thit k th khu s nh qu. Do
kin ngh dng hai phng php sau y xc nh khu cu.
Phng php 1: Cn c h s bp hp lu lng nh khu cu
Xc nh h s bp hp lu lng theo cng thc sau:
o =
QP
Q M (1 )
(5-3)
Gi thit h s bp hp lu lng cho php ging h s xi cho php P th
c th cn c vo biu tra h s xi cho php xc nh tr s o, sau dng
cng thc sau tnh lu lng thot qua khu cu trong iu kin thin nhin:
QM =
QP
o (1 )
(5- 4)
http://nuoc.com.vn
Khi xc nh khu cu trc ht phi xc nh v tr cu, sau bt u

t tim cu lu tch dn dn lu lng b phn ra hai bn cu, ti khi lu tch lu
lng bng QM, th lc chiu rng mt nc tm c chnh l khu thot
nc cn tm
Phng php O.V. Andreev
Khi thit k cu qua sng vng ng bng, O.V. Andreev chia thnh 3
trng hp:
Trng hp 1:
Cu ch qua phn lng sng, cng thc tnh khu cu nh sau:
B 1
L=
.
1 p
4/3
(5-5)
trong :
L: tng chiu di khu thot nc, m;
B: chiu rng lng sng thin nhin, m;
P: h s xi tra bng chng IV;
p = Qch/Qp;
Qch: lu lng lng sng trng thi thin nhin, m3/s;
Qp: lu lng lng sng sau khi lm cu, m3/s; trng hp 1 v 3 th Qch
bng lu lng thit k ton b cu Qp;
: h s thu hp do tr cu chim , = btr /lnhp;
btr: chiu rng tr cu, m;
lnhp: chiu di ca nhp cu, m.
Theo cng thc (5-5) tm c tr s L bng hoc nh hn chiu rng lng
sng, c ngha l h s xi P 1/[(1-)3/4] th chiu di khu cu L < B. Nhng
sng vng ng bng, ni chung khu cu khng c nh hn chiu rng
lng sng, do trng hp 1 rt t gp trong ng dng thc t. Nu tr s L tnh
ton ln hn chiu rng lng sng, th khng thuc trng hp 1, m phi x l
theo 2 trng hp sau y:
Trng hp 2:
Cu qua c lng v bi sng, m lng sng khng b m rng. Trc ht
tnh h s tng lu lng lng sng cho php theo cng thc sau:
ch = P (1-)3/4
(5-6)
http://nuoc.com.vn
Ri theo cng thc (5-7), (5-8) tnh h s tng lu lng tng ng ca mt

ct v bi sng nh sau:
b = [ch2+(ch2-1)F(,x,a)]0,50
(5-7)
1
ch = b b 1
(5-8)
trong :
P: h s xi lng sng tra bng (chng IV);
f ( , a, x ) =
a. f ( x ) 2 1
2 + a. f ( x )
f(x) = 1/(1+2x), nu trong tnh ton gi thit sau khi lm cu mt vi nm

mi xy dng k iu chnh th x s trit tiu v f(x) = 1;
= Vch/Vbc: t s gia tc nc chy ti dng ch chia cho tc ti
phn bi sng di cu lc t nhin;
x = lkt/lo: t s gia chiu di k iu chnh dng nc na on v pha
thng lu chia cho chiu di on sng t ni dng chy bt u thu hp ti cu;
lo = Bo Lc
Bo: chiu rng ca sng v ma l, m;
Lc: khu cu c k c tr cu, m;
a=
1,1Vch2
g .I .Lo
I: dc lng sng t nhin;

g: gia tc trng trng, ly bng 9,81m/s2;
: h s tng lu lng ton b:
=
Q
Qch + Qbc
Q: lu lng ton b, m3/s;

Qch, Qbc: phn lu lng nc chy qua dng ch v phn bi sng di cu
lc t nhin, m3/s;
Qbc =
Q Qch
(Lc Bch )
Bo Bch
: t s gia lu lng dng ch chia cho lu lng ton b, = Qch/ Q.
http://nuoc.com.vn
Phng php xc nh khu cu ging nh trng hp 1 ni trn.

Chiu su xi chung bi sng nu nh hn chiu su nc bnh qun
lng sng trc khi lm cu, tc l lng sng sau khi lm cu khng b m rng,
lc tnh khu cu theo trng hp 2. Nu chiu su xi chung ln hn chiu
su nc bnh qun lng sng trc khi lm cu, tc l lng sng sau khi lm
cu b m rng, th phi x l theo trng hp 3.
Trng hp 3:
- Nu bi sng di cu sau khi b xi u bin thnh lng sng th
phng php xc nh khu cu ging nh trng hp 1. Theo cng thc (5-5)
tnh tng chiu di khu cu, B trong cng thc ny i thnh chiu rng lng
sng sau khi m rng.
- Nu bi sng di cu sau khi xi c 1 b phn bin thnh lng sng,
trc ht da vo trng hp 2 s b quyt nh khu v tnh chiu su xi cc
ng thu trc bi sng, xc nh phm vi m rng lng sng, sau tnh h s
tng lu lng cho php lng sng theo cng thc sau:
ch
B (1 )
= P
3/ 4
(5-10)
trong :
B: chiu rng lng sng di cu sau khi m rng, m;
Cn c vo cng thc tm h s tng lu lng cho php lng sng, ri
da vo cng thc (5-7) v cng thc (5-8) xc nh li h s tng lu lng ton
mt ct v khu (phng php ging trng hp 2). Khi khu cu tm c
v khu nh lc u chnh nhau qu 5% phi xc nh li phm vi m rng
lng sng v tnh ton li theo trnh t ni trn, ti khi no khu tm c vi
khu ban u chnh nhau khong 5% mi thi.
i vi sng bi rng vng ng bng, sau khi xc nh khu cu bng
phng php h s tng lu lng ni trn, vn phi kim ton mc nc. Chnh
lch ln nht thng h lu nn ng khng nn qu 0,90m. V nn ng bi
sng thng lm bng t thm nc, bo m nn ng an ton, dc thu
lc thm thu phi < 1/10.
MNTL
(h/s) 1/10
Hnh 5 -4
http://nuoc.com.vn
Xc nh mc nc chnh nhau gia 2 pha nn ng theo cng thc sau:

h = Z+ib(Ln-a)+i(b+d)+iHLn 0,90 m
(5
11)
trong :
Z: chiu cao nc dnh trc cu, cch tnh theo chng IV, m;
ib: dc dng nc ven theo nn ng pha thng lu, ib i;
i: dc thin nhin dng nc;
iH: dc dng nc ven theo nn ng pha h lu, khi khng c k iH =
0,5i
Ln: khong cch t cao vai ng cn thit tm c n mp trc m
cu gn nht, m;
a: hnh chiu k hng dng pha thng lu trn tim nn ng, m;
b: hnh chiu k hng dng pha thng lu trn ng php tuyn ca tim
nn ng, m;
d: hnh chiu k hng dng pha h lu trn ng php tuyn ca tim nn
ng, m.
sng bi rng vng ng bng trong trng hp thng thng u phi
b tr k hng dng trnh nh hng dng nc chy ngang v gim bt xi
chn nn ng.
5.2.2. Sng chy trn lan vng trc ni
a. c trng thu vn hnh thi lng sng
Dng sng vng ni chy lun lun cun theo lng ph sa rt ln, khi ti
khu vc trc ni khng b thung lng sng gii hn nc chy khuch tn, dc
gim dn, lu tc nh i, lng ph sa cun theo dng nc tch li rt nhiu to
thnh qut bi gia cao, 2 bn thp, sau khi nc l thot qua ca ni s chy t
do to nn dng nc chy trn vng trc ni.
Dng nc chy trn trc ni v nm st ca ni nn dc ln, b mt
thng l tng bi tch cui hay si c ln t v ct. Pha cui qut bi bng
phng hn, lu tc rt nh, mt t l lp ct bi tch, khi l nc chy trn lan
ngp rt rng. Trng hp thng thng lng sng khu vc chy trn trc ni
u c xu hng bi cao dn dn, c bit l sau nhng ln l bn ln lng
sng bi cao ln r rt. Lu lng ca vng chy trn pha trc ni rt ln st
ca ni, sau do cc yu t thm thu, khuch tn, truyn l v.v... th lu lng
chy v pha h lu cng nh dn, thm tr c hin tng dng chy b t qung.
b. B tr cu v cng trnh iu tit
http://nuoc.com.vn
vng chy trn lan pha trc ni, do lng sng khng ngng bi cao, lu
lng lun lun thay i nn chn v tr cu l vn rt phc tp. Nu b tr v tr
cu gia qut bi i din vi ca ni th do qut bi gia cao, hai bn thp,
nc s dn vo ch trng nn vic thot nc qua cu rt t tc dng v nc ng
ch trng khng tiu c. Nu v tr cu t ch thp v hai pha qut bi,
dng ch thng thng xi thng vo nn ng, nh hng ti an ton ca tuyn
ng. Do tt nht nn trnh khu vc qut bi. Nu do iu kin bt buc phi
t v tr cu trn qut bi tch th cn c cng trnh kin c, khng cho lu lng
thay i v lng ch di chuyn. Khi b tr cu gn ca ni th v tr cu phi i
din vi ca ni ng thi dng k b dng ni lin t ca ni ti cu v ko di
thm mt on xung h lu trnh dng nc b khuch tn sau khi chy qua
cu, lm cho ph sa bi cnh khu cu. Chiu cao k b dng ngoi vic cn
c vo mc nc thit k bnh thng cn cn phi cn c vo ti liu iu tra
xt ti tnh hnh bi ca lng sng sau ny.
dc cn bng chuyn ct lng sng sau khi ngng bi tch, c th dng
dc ca on khng b bi tch gn . Khi kho st thit k phi da vo ti
liu iu tra c, xc nh dc cn bng chuyn ct dng sng v ng mt
nc, ng thi cn thm mt cao an ton thch ng xc nh cao nh
p. Kch thc mt ct k tht nc c th tham kho s liu lin quan chng
VII hoc cc ti liu khc thit k; mt k tip xc vi nc cn xt ti xi mt
dc v l chn k, cn c lu tc ln nh m tin hnh thit k phng h.
Khi cu cch ca ni tng i xa, nu dng bin php lm k b dng ni
ti ca ni th r rng khng hp l v k thut v kinh t th c th dng phng
n nhiu cu qua cc chi lu chnh. Lc ny tuyn ng phi thng gc vi qut
bi, tc l tuyn ng phi song song vi ng ng mc c gc chuyn hng
bng gc khuch tn dng nc (xem hnh 5-5). V tr tuyn ng nh vy rt
tin cho vic x l vn iu tit dng nc ng thi lm cho ch trng khng
b bi tch.
K iu tit
Hnh 5-5
http://nuoc.com.vn
gia v tr cu c th b tr k hng dng bt kn kiu ch nhn (), K

hng dng 2 bn cn ko di ra ngoi ng trn ngp thit k, chiu cao v mt
ct k hng dng xem phn cng trnh iu tit chng VII. Trong phm vi qut
bi khng c php o, ng thi cn phi d tnh c kh nng bi cao sau
ny.
i vi vic thit k tnh khng di cu, cao vai ng, cao nh k
hng dng hoc k chn nc u phi d tr chiu cao bi tch cn thit. dc
y sng di cu phi bo m khp vi thng, h lu thot ph sa c d
dng.
c. Tnh lu lng
khu vc chy trn trc ni trong trng hp thng thng u khng c
trm thu vn (Trm thy vn thng b tr on sng pha thng lu ca ni,
hoc on sng pha h lu ch cc dng nhnh hp li). Mt khc khu vc
chy trn lan do dng sng khng theo quy lut no, mc nc tnh ton h s
nhm, dc v.v... u rt kh nh c chnh xc nn dng phng php hnh
thi tnh lu lng nc trn s rt kh khn.
Mun tm lu lng tng i chnh xc c th dng bin php sau y: Ti
hai v tr ca ni v on sng h lu phi thu thp ti liu lu lng thc o
nhiu nm ng thi ca cc trm thu vn hoc lu lng tnh ton bng phng
php hnh thi, chm ng cong quan h lu lng tng ng hai ch (xem
ng cong OCF hnh 5-6). Ni chung sau khi l thot qua ca ni, nh l truyn
xung pha di b nhiu tn tht nh trit gim do nc tch, thm thu vo lng
sng, mng ti vo ng rung v.v... nu khng c chi nhnh ln vo th lu
lng h lu so vi lu lng thng lu thng nh hn. Nhng nm t nc,
lu lng h lu nh hn nhiu ln so
vi lu lng thng lu. Cn nm QTL
F
nhiu nc th lu lng dn dn tin ti
E
bng nhau. Sau cn c vo lu lng
ln nht lch s thu thp c ca ni,
C
B
xc nh lu lng ln nht ti v tr cu
Hnh 5-6
theo phng php trit gim l (tham
kho chng III).
45
em lu lng ny chm trn
hnh 5- 6 c im A, im ny gia
0
ng 45o v ng cong OCF; AB/AC
biu th t s tn tht lu lng ca ni
n v tr cu vi tn tht lu lng gia v tr cu n mt ct h lu. Nu AB/AC
tm c trn th khc nhiu so vi tnh hnh thc t ca tn tht lu lng gia
thng v h lu v tr cu, c th iu chnh v tr im A cho hp l.
o
QHL
Cui cng gia ng cong OCF v ng thng 45o v ng cong ni suy

OAD qua im A. Tc l ng cong quan h gia lu lng v tr cu vi lu
http://nuoc.com.vn
lng ca ni. Nh vy lu lng thit k v tr cu c th theo lu lng cng

tn sut ca ni, tra trn ng cong OAF.
Khi v tr cu cch ca ni rt gn, gia khu cu v ca ni ni bng k
b dng th lu lng v tr cu c th trc tip dng lu lng ca ni. Khi v tr
cu cch ca ni tng i xa v b tr nhiu khu cu, trc tin theo phng
php trn tm tng lu lng tnh gp cc cu, ri da vo cng thc sau tnh lu
lng mi cu:
C i ( Ri I i ) K
0,5
Qi = Q P
[W (RI )
C
0,5
]
(5-12)
trong :
Qp: tng lu lng thit k tnh gp cc cu, m3/s;
Qi: lu lng thit k mi cu, m3/s;
K: h s tng cng khi xt ti tr s phn phi lu lng khng n nh
(phng php xc nh xem 5.1);
Wi, Ci, Ri, Ii: l din tch thot nc, h s Sdi, bn knh thu lc v dc
mt nc ca cc cu. Vic xc nh cc yu t thu lc ny c th da vo mt
ct hnh thi thng gc vi lu hng v mc nc l lch s iu tra c tnh
ton.
Gia 2 cu c th cn c vo ch a hnh li lm trn mt ct lm ng
phn gii lu lng. Khi iu tra mc nc l lch s cn ch trn mt nc c
vng hoc dc ngang, do phi tin hnh iu tra trn tng dng nhnh,
khng nn ch ly mc nc l iu tra ti 1 v tr lm mc nc chung cho ton
mt ct.
d. Tnh khu
Trc khi tnh khu phi cn c vo lu lng thit k ca cc cu tm
c theo cng thc Sedi - Maning tnh ra mc nc thit k. Khi dng k b dng
ni lin khu cu v ca ni, chiu rng lng sng gia khu cu v k tht
nc khng c bp hp v cn dng cu tng i rng. Nu v tr cu cch ca
ni tng i xa m dng phng n bc nhiu cu c th theo phng php tnh
khu nhiu cu trn 1 sng 5.1 xc nh khu . Khi tnh cn ch : Nu
tuyn ng khng thng gc vi lu hng cc dng nhnh trc ht phi da
vo mt ct ph thng lu thng gc vi lu hng tnh c khu cn
thit, sau xt chy xin m xc nh khu ti v tr cu. ng thi t mc
nc tnh ton mt ct thng lu, tm ra mc nc thit k di cc cu theo
dc lng sng.
5.2.3. Sng vng h ao, m ly ni a
a. Miu t c trng
http://nuoc.com.vn
Khu vc trng nc nng c lau sy mc um tm gi l vng m ly.

Khu vc trng gia c vng nc su, khng c c mc gi l ao h. Xung quanh
ao h thng c rt nhiu dng nhnh chy vo. Ni chung nc cha trong h ao
khng chy ra ngoi, nhng c mt s h ao khi mc nc l dng cao ti mc no
th chy vo h ao thp hn cnh hoc trn ra sng ln.
Sng ni a khi chy qua vng ni th c lng sng su r rng, ti vng
bng phng, lng sng rng nng v un khc, khi l nc chy trn lan, dc
thoi, lu tc v lu lng so vi vng ni gim i, nhng khi dng nc chy vo
khu vc ao h lng sng mt i, mt nc rt rng, dc rt nh, lu tc, lu
lng cng nh hn.
b. Xc nh mc nc thit k
Nu khng c ti liu quan trc thu vn, c th tham kho cng thc (2
45).
c. Xc nh lu lng thit k
Khu vc h ao m ly thng khng c ngi , ti liu ca trm thu vn
thiu, iu tra mc nc l lch s li rt kh khn. Do bi sng rng nn nu mc
nc ch sai mt cht th s nh hng rt nhiu n lu lng. Di y gii thiu
mt s phng php tnh, khi ng dng nn i chiu ln nhau.
Phng php hnh thi:
Tin hnh kho st hnh thi ti ch ca ni pha thng lu xc nh lu
lng ln nht lch s. Da vo tr s Cv, Cs ca vng tnh i thnh lu lng
theo tn sut thit k ri dng phng php trit gim truyn l (xem chng III),
tnh ra lu lng ch sng vo h.
Nu iu kin cho php, o mt ct hnh thi cnh b h v tnh lu lng
i chiu.
Phng php tnh theo cng thc .L.Xklpxki
Sau khi iu tra v tnh c lu lng ln nht lch s ca ni ri xc nh
h s dng chy theo cng thc:
=
Q.t l
0,278(H T H o )F . f
(5-13)
ngha cc k hiu nu trong cng thc .L.Xklpxki chng II. T
h s dng chy ca l lch s ni trn c th tnh i thnh h s dng chy tn
sut l thit k theo cng thc sau:
' =
P
n
(5-14)
trong :
http://nuoc.com.vn
p: h s dng chy khu vc tng ng vi tn sut l thit k, tra bng 2 11;

n: h s dng chy khu vc tng ng vi tn sut l lch s ,tra bng 2 11.
Cn c vo h s dng chy tnh lu lng ng vi tn sut thit k ch
ca ni theo cng thc .L.Xklpxki.
Cng c th tnh lu lng cnh h ao theo cng thc .L.Xklpxki
nhng khi xc nh tr s dng thi gian tp trung nc t bng cng thc sau:
L L
t = 16,67 1 + 2
V1 V2
(5-15)
trong :
LI, L2: chiu di lu vc t nh phn thu ti ca ni v t ca ni ti mp
h, km;
VI, V2: lu tc bnh qun t nh phn thu ti ca ni v t ca ni ti mp
h, m/s;
Kt qu tm c bng nhng phng php trn phi so snh ln nhau
quyt nh tr s lu lng chy vo h ao s dng cho thit k .
Nu tuyn ng i qua gia h, phi xt ti tc dng trit gim l cha
h, lu lng v tr cu tnh theo cng thc sau:
Qp= Qp - (Qp + Qc + Qo)
(5-16)
trong :
Qp: lu lng v tr cu, m3/s;
Qp: lu lng chy vo h, m3/s;
: t s gia din tch cha nc h v pha thng lu cu vi din tch
cha nc ton b h;
Qc: lu lng ca cc sng khc cng chy vo h (thng thng c th xt
iu kin bt li nht tc l gi nh cc sng khc khng chy v ng thi Qc =
0);
Qo: lu lng h trn ra khi l, m3/s.
d. Tnh khu
Trc khi tnh khu cn cn c vo lu lng, h s nhm, mt ct v
dc lng sng theo cng thc Sdi - Maning tnh mc nc bnh thng. Nhng
khi nc l v, mc nc sn c trong h c th dng cao ti mc nc l, nn
dng nc trng thi chy vt.
http://nuoc.com.vn
iu kin bt li nht tnh khu vn thng xy ra trng hp mc

nc bnh thng.
Ly mc nc bnh thng lm mc nc tnh ton th cc bc xc nh
khu nh sau:
Thng thng trong tnh ton cu ln v cu trung, khng xt ti trit gim
lu lng do tch nc trc cu gy nn, cn dng sng ni a, tng th tch
dng chy tng i nh, m th tch cha nc h tng i ln, v vy khi tnh
khu cn phi xt ti trit gim lu lng do tch nc trc cu.
Tnh mc nc cha v lu lng thot di cu nh sau:
W
QC = Q P 1 ak
W
= f (H )
(5 -17)
trong :
QC: lu lng thot qua cu sau khi iu tit, m3/s;
Qp: lu lng thit k, m3/s;
W: tng th tch dng chy (xem mc 2.4 chng II);
m3 .
Wak: th tch lp nc pha trn mc nc bnh thng thng lu cu,

Tnh th quan h QC = f(H) nh bng sau:
Mc nc trc
cu H (m)
z
(m)
Wak
(105 m3)
Wak/W
1 -Wak/W
Qc
(m3/s)
Cng thc tnh chiu cao nc dnh cho php nh sau:

z 0,9 - ib (Ln - a) - i (b + d) -in Ln
(5-18)
trong :
ib= .i: dc dng nc ven theo nn ng pha thng lu cu:
: h s tra theo bng 5 2 ;
i: dc dng nc thin nhin;
in: dc dng nc ven theo nn ng pha h lu in =0,5i;
Ln: c li t cao vai ng cn thit n mp trc m cu gn nht, m;
a: hnh chiu k hng dng, pha thng lu trn trc nn ng, m;
b: hnh chiu k hng dng, pha thng lu trn ng php tuyn ca
trc nn ng, m;
http://nuoc.com.vn
d: hnh chiu k hng dng, pha h lu trn ng php tuyn ca trc

nn ng;
h1: chiu su bnh qun on bi sng di cu trong iu kin thin nhin,
m;
Bng 5-2
Bng tra h s
h1/(h1 + z)
1,00
0,90
0,80
0,70
0,60
0,50
0,40
0,30
0,50
0,35
0,24
0,15
0,09
0,05
0,02
0,01
H
(m)
Z(m)
QC = f(H)
Q(m3/s)
Hnh 5-7
Tnh khu cn thit theo cng thc sau:
Lcb =
Q
VC hcp P
(5-19)
trong :
: h s tht hp dng chy do tr cu, tra bng chng IV;
Lcb: tng chiu di khu tnh ton cu, m;
Q: xc nh lu lng thot nc di cu trn hnh (5-7) da theo tr s z
cho php, m3/s;
hcp: chiu su nc bnh qun di cu, m;
VC: lu tc bnh qun lng sng trong iu kin t nhin, m/s.
Z
Vc =
+ V02
0,15
0,5
(5-20)
Vo: lu tc bnh qun ton mt ct sng trc khi lm cu, m/s;
P: h s xi cho php tra theo bng 4 - 2.
http://nuoc.com.vn
5.3. Thit k khu cu qua dng bn

5.3.1. Miu t c trng
Dng bn l dng l nc ng chy t khe ni ra c mang theo bn, ct,
cui v.v...Theo dung trng bn c ln nh c th phn lm dng bn ct do
(c >1,6) v dng bn nho (c <1,5). Dng bn ct do c tri theo tng ln t
st kt li thnh mt khi, thng pht sinh chy tng t, khi ngng di chuyn t
li khng khuych tn. Dng bn nho cun tri bn ct ln cui si ln v chy
ri khi iu kin lng sng khng tt, thng xy ra hin tng ct lm tc v
bi tch.
thung lng sng vng ni c dng bn , khi dng l bn chy qua
ca ni, do dc lng sng nh dn, lu tc gim i, bn b cun trong dng
chy s lng xung nhiu, to thnh mt khu vc bi tch hnh qut, gia cao, hai
bn thp.
Hng chy ch yu ca dng bn ni chung l thun theo ca ni t
gia ch cao y dn xung h lu, c trng ch yu ca n l xu hng pht
trin bi cao v m rng. khu vc kh hu kh, lng ma tp trung, qut bi c
th pht trin u hng nm hay pht trin cch qung.
Lng lch trn qut bi pht trin hng nm th lun i dng, khi nc nh
c th c hin tng bo su dn, khi l li pht trin thnh mt qut bi mi, trn
mt t khng c c mc, phn nhiu l dm sc cnh hoc tng; trn mt
qut bi pht trin cch qung, trng nh c nh, vnh ai r, c c mc hoc
trng trt, nh ca nh c, lng lch bo thnh mng trng tng i n nh,
nhng gp trn ma ro tp trung c th pht trin t bin. i vi qut bi pht
trin hng nm d phn bit, nhng i vi qut bi pht trin cch qung, do
thng coi nh nn d nhm ln vi thung lng sng gia ni.
Khi kho st ngoi nghip, i vi loi lng sng ny cn iu tra k, thu
thp y ti liu thu vn, a cht v ti liu v s ph hoi ca dng bn
v.v... phn tch k quy lut pht trin theo lch s chn phng n cu v quyt
nh khu c chnh xc.
5.3.2. Nguyn tc b tr v tr cu
Chn chnh xc v tr cu vt qua dng bn , c ngha quan trng i
vi vic s dng thng xuyn cng trnh sau ny v bo m vn doanh an ton,
do cn ht sc thn trng. Thng thng tuyn ng nn trnh i qua khu vc
c dng bn do
nghim trng.
Nguyn tc
b tr cu nh sau:
Nu
tuyn ng i qua
http://nuoc.com.vn
Hnh 5 -8
khu vc dng bn , bo m nn ng v ca sng an ton, cn tng thm

kinh ph v bo dng cng trnh, ng thi phi xt ti cc phng n tuyn khc
i vng ra ngoi phm vi dng bn , qua so snh v kinh t v k thut la
chn cho thch hp. Khi chn phng n i vng trnh sang bn kia nh hnh (5 8), cn ch qut bi c th p cht dng nc sng ln, lm cho dng ch st b
, gy xi nn ng v cu cng, cho nn tn lng tn cao tuyn ng bn
pha dc ni, t on n nh hoc trn lp .
Khi vt qua qut bi hoc gii bi, khu vc bn tri, cn la chn
sao cho tuyn ng ven theo ng ng mc khi vt qua mi khe ni (hnh
5-9). Nh vy c khi dng cu mt nhp v lng sng c nh, c th trnh
c nguy him do thay i dng, xi l nn ng, hoc nn ng b ct vi
lp v b bin dng. Nu nh tuyn nh trn c kh khn, cn phi chn bng qua
on bn ct chy thng thot. Khi lu tc dng bn rt ln cn tn dng kh nng
dch v pha h lu, vng c lu tc yu gim bt xi l nn ng u cu.
Nu dng nc c ln nhiu ph sa phi chn on tng i dc, bo m ph
sa thot qua d dng khng gy nn bi tch ln.
5-9:Tuyn
Tuyn vt
lngthung
sng bn
sng bn
HnhHnh
5 -9:
vtquaqua
lng
Tuyn ng bng qua qut bi hoc di bi, cn phi bo m nn

ng c cao, khng c o. V xu th dng ch ca dng l bn lun
lun thun theo hng ca ni t nh qut bi chy xung, do cn phi b tr
cu ch dng ch ln nht i din vi ca ni, ng thi cng phi b tr cu
cng nhng ch trng gia di qut bi thot nc tch hoc nc trn mt
t.
Khng nn dch v tr cu t dng ch, ch bn tri mnh sang pha
trng, v sau khi ci dng bn n ch trng tc bi tch vn mnh s to
thnh mt qut bi mi lm tc cu. Khi tuyn vt qua lin tc nhiu dng nhnh,
nguyn tc l phi b tr tng cu ring, bt c d mi phi hp nht cc dng
nhnh li. Trong trng hp iu kin a hnh, a mo, dng chy v.v... thun li,
c th bt kn mt s dng nhnh, nhng cn phi xy dng cng trnh hng dng
v phi tng cng phng h cc cng trnh hng dng.
http://nuoc.com.vn
Khi chn v tr cn phi cn c vo ti liu iu tra v kt hp vi tnh

hnh c th ng thi b tr cng trnh hng dng cho hp l, cn i vi cu
v nn ng, phi c bin php phng h thch hp. Khi lng sng tng i dc,
lu tc rt ln ni chung khng c dng k hng dng qu di, v k hng
dng ln, di d b r gy nguy him, bo dng khng tin.
Khi dc dc lng sng, tng i thoi, trong dng nc c ln t ct v tp
cht m lu lng li ln, mun cho dng nc khi chy trn rng khp qut bi,
gy nguy him cho nn ng th c th lm lng sng nhn to, bt nc chy
vo nhp cu, ng th phi ch ko di ra mt on nht nh ca ra (hnh 510) phng b m rng t nhin gy hin tng bi lp lm tc cu. Lng
sng nhn to phi thng hoc cong dn dn, tin cho dng bn chy u
vo nhp cu.
a)
a)
b)
Hnh5-10: Lng sng khng ch bng
Hnh5-11:Lin kt gia m cu v lng sng
5.3.3. Xc nh lu lng v khu

a. Tnh lu lng
Di y gii thiu phng php thng dng hin nay:
Phng php 1:
Qbd = Q .
1 + (1 )
H (100 )
(5-21)
trong :
Qbd: lu lng dng bn , m3/s;
Q: lu lng ma ro, m3/s;
http://nuoc.com.vn
: hng ca vt bi tch khi kh;

H: t trng vt bi tch, cn c vo iu tra thc a m xc nh;
: t l % trng lng vt bi tch l lng dng bn = 53AI0,39
A: h s biu th mc xi l sn dc ca dng bn , i vi ta luy
kh xi mn (nh c c tt, hoc si sng rt tt) dng 0, 6; ta luy trung
bnh c th b xi dng 1,0; ta luy d b xi ( ht rt nh ri rc l ra ngoi) dng
1:4;
I: dc bnh qun sn dc ca dng bn , %o.
Phng php 2:
Qbd = Q (1 + ) + q
(5-22)
trong :
: h s dng bn :
C 1
H C
c: dung trng dng bn , t/m3, c th tnh theo cng thc sau:

C =
H XH +1
X H +1
hoc C = 1 + X H' + H X H'

(5-23)
H: dung trng vt bi tch, t/m3;

XH: t s gia th tch nc trong vi th tch vt cun theo dng l bn, do
hi nhn dn a phng, hoc ly mu ngay thc a;
XH: t s gia th tch vt cun theo dng l bn vi th tch dng bn
, do hi nhn dn a phng, hoc ly mu ngay thc a;
q: lu lng tng thm, trng hp c tc v thiu ti liu thc o, c
th ly bng 30% lu lng ma ro.
Phng php 3:
Q bd= Vbd.W bd
Vbd
(524)
m.R 2 / 3 I 1 / 2
=
a
(5-25)
trong :
http://nuoc.com.vn
a: h s sc cn:
( 1)
a = H C
C
H
0,5
+1
(5-26)
m: tr s nhm xt ti c trng tnh hnh dng bn , da theo kt qu
thng k ca Vin thit k I Trung Quc ly m = 15,3;
Wbd: din tch mt ct thot nc lng sng ca dng bn ;
H: dung trng vt bi tch, t/m3;
Phng php 4:
Qbd = Q e 0,8 C 1
b
(5 27)
trong :
e = 2,72;
b: dung trng dng nc thng thng;
Cng thc tnh theo cc phng php ni trn khng thch hp cho trng
hp dng bn do. Phng php 1 dng tnh lu lng bn c din tch t nc
nh, phng php 2 thng p dng cho sng va; phng php 3 v 4 p dng
cho sng tng i ln.
b. Xc nh khu
V dng bn khi chy c cun theo mt lng ln tng bn ct, lu
tc cn bng ng lc ln hn lu tc dng nc bnh thng, cho nn d gy tc
hi nhiu n nn ng, cu cng. Khi xc nh khu cu, din tch cng tc
di cu phi y bo m cho cc vt b cun theo vng nc thot qua cu
c d dng.
Cn ch nhng im sau:
khu vc bn tri b tr cu tt hn l cng, khu cu khng nn
bp hp, ni chung phi bng chiu rng lng sng thin nhin ng vi mc nc
thit k ch ca vo, ng thi nn chn khu cu 1 nhp.
Di cu cn bo m tnh khng y . Khi kho st phi iu tra k
quy lut bin i v bi tch v bo mn ca lng sng, tnh khng di cu phi
xt ti chiu cao bi tch bnh qun nhiu nm v chiu cao c th bi tch nhiu
nht mi ln, chn tr s ln nht trong tm mc nc thit k. y dm cao
hn mc nc ny trn 1m. V chiu su chn mng, ngoi phn b xi ra cn phi
xt ti su b bo mn ln nht mi ln.
Khi vt qua qut bi, khng c php o di cu.
http://nuoc.com.vn
i vi khu cu c dng bn nho, lu tc bnh qun di cu khi

c l, ch ca ra, ca vo khng c nh qu tr s sau y (cn c vo ngh
ca G.U.Samp)
Vbd = 3,83d 1/3h1/6
(5 - 28)
Vbd: lu tc bnh qun ti hn, m/s;

d: ng knh bnh qun ca nhm ht ph sa b chuyn dch, m; trong vt
hn hp ca t bi, khi l nh dng nhm ht tng i nh, cn l ln dng
nhm ht ln.
h: chiu su nc bnh qun khi l nh v l ln, m.
Khu cu qua dng bn chy ri, cng thc tnh xi chung v lu
tc cn bng ng lc nh sau:
hsx= [h 5/3/(0,68 d0,28)]1/1+x
(5 29)
Vcb = 0,68d 0,28 hix
(5 30)
trong :
hsx: chiu su nc sau khi xi, m;
: h s tng cng lu tc cn bng ng lc xc nh theo dung trng c
ca dng bn , tra bng (5-3);
Vcb: lu tc cn bng ng lc xuyn qua cc lp t;
h, hi, d, , x, trnh by trong cng thc tnh xi chung theo Litstvan
(chng IV).
Bng 5-3
Bng tra h s
c
1,05
1,10
1,15
1,20
1,25
1,30
1,35
1,40
1,06
1,13
1,20
1,27
1,34
1,42
1,50
1,60
Khu cu vt qua vng bn do nn lm mt nhp, khng nn bp

hp v cn b tr m cu v 1/4 nn ngoi phm vi vng bn .
5.4. Thit k khu cu khu vc h cha nc

Mc ch ch yu xy h cha nc l nhm khng ch nhn to v li
dng lng sng, tr nc li khi ma nhiu, n ma cn s phn phi s dng s
nc d tr . Xy dng h cha nc l bin php khai thc ti nguyn thin
nhin ca nc ta hin nay v l mt bin php phng chng l. V h cha nc
c ngha rt ln v mt kinh t, nn khi xy dng h cha, ng x cn c s
iu chnh cc b. Khi tuyn ng i qua thng lu dng sng, dng sng
http://nuoc.com.vn
xy h cha nc ri th h cha s gi tt c, hoc mt phn nc ma li, iu

rt c li cho vic thot l ca cu cng. Nu tiu chun thit k h cha nc
qu thp hoc cht lng thi cng qu km, s uy hip cu cng.
Cn phi tin hnh nghin cu, phn tch cc mt trn c s ton b li ch
chung v kinh t x hi x l vn thit k cu cng khu vc h cha
nc.
5.4.1. Khi nim chung v h cha nc
nh p
Thn p
MN GC
Vdt
MN DBT
Vh
Cng thot nc
MN cht
VC
a. Yu t c bn trong h cha nc: xem hnh 5-12.

Cng trnh thot nc
Cng trnh thot nc l kt cu thot mt khi lng nc trong h ra,
rt nhiu trng hp khng dng li chy t nhin. Cng trnh thot nc ny c
th l loi cho dng nc chy c p, nh: ng nc trong thn p hoc ng nc
vng quanh thn p v.v... hoc l loi cho nc chy t do, nh ng trn l
v.v... Lu lng thot qua cng trnh, ch yu quyt nh bi din tch mt ct
ngang ca p (khi p c ca th da vo kch thc ng m) v u nc. u
nc l chnh lch gia mc nc trong h cao hn mc nc khu thot
nc. Trng hp ca ra ca khu thot nc b ngp, lu lng thot nc cn
quyt nh bi mc nc h lu. Khi khai thc h cha, tt c lu lng thot ra
tng thi gian phi thch ng vi ng biu din li dng nc, v th nhng cng
trnh ny phi lm ca p khng ch nhn to.
Mc nc cht v dung tch cht
- Mc nc tng ng vi cao y cng thot nc trong h, gi l
mc nc cht (MNC) hay mc nc cht l mc nc thp nht m ngi ta ch
cho php tho nc h ti mc .
- Dung tch cht (VC) ca h l dung tch k t y h n cao trnh mc
nc cht.
Mc nc dng bnh thng, dung tch hu ch
http://nuoc.com.vn
- Mc nc dng bnh thng (MNDBT) l mc nc cao nht trong h

cha nc, dng tnh ton cc cng trnh thu li u mi c tnh n mc an
ton bnh thng theo tiu chun k thut. Mc nc dng bnh thng l thng s
quan trng nht, n nh ra cc ch tiu lm vic ca h cha cng nh nh ra
kch thc ca cc cng trnh, mc ngp v vn u t vo vic xy dng cng
trnh u mi v h cha nc.
- Phn dung tch h cha nm trong phm vi t mc nc cht n mc
nc dng bnh thng gi l dung tch hu ch ca h cha (Vhi).
Dung tch hu ch c dng iu tit dng chy, bng cch tho nc
theo chu k v sau cha nc vo h.
Mc nc gia cng v dung tch gia cng:
- Mc nc gia cng (MNGC) l mc nc cao hn mc nc bnh
thng cho php h cha gi li trong thi k tho nc l ca nhng nm c bit
nhiu nc (iu kin khai thc c bit bt thng).
- Dung tch gia cng, hay cn gi l dung tch d tr (VG ), l dung tch
trong phm vi t MNDBT n MNGC, dung tch ny dng gim (ct) nhng lu
lng l ln.
b. Tiu chun thit k h cha nc
Theo quy phm hin hnh ca Vit Nam - Cng trnh thu li cc quy nh
ch yu v thit k (TCVN 5060-90) nh cc bng sau y:
Bng 5 - 4
Phn cp cng trnh thu li (TCVN 5060-90)
p vt liu a phng
p BT v BTCT, xy, kt cu di
nc ca nh my thu in, u thuyn,
cng trnh nng tu, tng chn t v
nhng cng trnh BT v BTCT khc tham
gia vo vic to tuyn p lc
Cp
cng
trnh
Dng t nn
Ct si t
st tng
trng thi
cng v na
cng
t st bo
ho nc
trng thi
do
Ct si, t
st tng
trng thi
cng v na
cng
t st bo
ho nc
trng thi
do
>50
>2550
>1025
>510
5
>25
>2025
>1020
>510
5
Chiu cao cng trnh (m)

100
>70 100
>25 70
>1025
10
>75
>3575
>1535
>815
8
>50
>2550
>1525
>815
8
>100
>60100
>2560
>1025
10
I
II
III
IV
V
http://nuoc.com.vn
Ghi ch:
- Nu s c ca cng trnh dng nc c th gy hu qu c tnh cht tai ho
cho cc thnh ph, khu cng nghip v quc phng, cc tuyn ng giao thng, cc khu
dn c h lu cng trnh u mi, th cp cng trnh xc nh theo bng 5 - 4, c
php nng ln cho ph hp vi quy m hu qu khi c lun chng thch ng.
- Nu s c cng trnh dng nc khng gy hu qu ng k n h lu (khi
cng trnh nm vng tha dn hoc gn bin), cp ca chng xc nh theo bng 5 4, c php h xung 1 cp.
Bng 5 - 5 (TCVN 5060-90)

Nh my thu
in c cng
sut, 103KW
H thng thu nng(103ha)

Ti
Tiu
Cng trnh cp
nc c lu
lng, m3/s
>3001000
Cp cng trnh lu di
Ch yu
Th yu
III
>50300
>50
>50
>1520
II
III
>250
>1050
>1050
>515
III
IV
> 0,22
>210
>210
>15
IV
IV
0,2
Ghi ch:
- Nh my thu in c cng sut lp my >1000000KW thuc cp c bit.
Khi thit k phi xy dng tiu chun thit k ring.
- Cp ca u tu v cng trnh nng tu c n nh theo s tho thun gia
B Nng nghip & Pht trin nng thn v B Giao thng vn ti.
- Cp ca cng trnh thu li tm thi theo quy nh iu 1.6 , Tiu chun
Vit Nam - Cng trnh thu li cc quy nh ch yu v thit k TCVN5060-90.
- Cp ca cng trnh giao thng ct qua thn cng c xc nh nh cp
ca cc cng trnh dng nc, nhng khng thp hn cp ca tuyn .
Tn sut lu lng, mc nc ln nht tnh n nh, kt cu cho cc

cng trnh thu li lu di (chnh) trn sng v trn tuyn p lc ca h cha nc,
dng nc, tho nc, dn nc khi cha c cng trnh iu tit nhiu nm
thng ngun c xc nh theo bng 5 6.
Bng 5 - 6 (TCVN 5060-90)
Cp cng trnh
Tn sut lu lng, mc nc ln nht tnh n nh, kt cu

cng trnh, %
I
II
0,10
0,50
http://nuoc.com.vn
III
IV
V
1,00
1,50
2,00
5.4.2. Tnh khu cu cng trong phm vi nh hng h cha nc

a. Cu nm thng, h lu p nc vnh cu v tm thi
Sau khi xc nh c lu lng v mc nc thit k cp chng
III, khu cu xc nh nh sng thng thng, cp trong chng IV.
b. Cu nm trong khu vc h
Ni chung, i vi h cha nc c xy dng phc v yu cu thu
li, thu in, hoc yu cu tng hp khi tuyn ng qua y nn trnh i qua h.
Trng hp nu bt buc phi i qua h th phi c s ng ca ngnh
ch qun cc cng trnh ny. Cc thng s thu vn thu lc ca h (mc nc,
lu lng, lu tc, khu thot nc v.v...) lm c s thit k cng trnh thot
nc v nn ng, do ngnh ch qun h p cung cp.
5.5. Tnh khu cu, khi v tr cu b nh hng thu triu

5.5.1. Theo hng dn kho st v thit k cc cng trnh vt sng trn
ng b v ng st (NIMP 72) ca Lin X (trc y),
a. D kin khu cu trong trng hp bt li nht (khi triu rt)
L = B P + B
Qb
Vb H b
(5 31)
trong :
Bp: chiu rng lng sng ng vi mc nc tnh ton, m;
B: h s c kh nng gim ti a khu cu trong phn bi sng, ph
thuc vo t s Qb/Qrt.(xem bng 5 7);
Qb: lu lng bi (tri hoc phi) thi k triu rt, m3/s;
Vb: lu tc trung bnh trn bi, trong thi k triu rt, m/s;
Hb: chiu su nc trung bnh trn bi mc nc tnh ton, m.
Bng 5 7
Qb/Qrt
90
80
70
60
50
40
30
20
10
http://nuoc.com.vn
0,92
0,90
0,89
0,86
0,84
0,80
0,74
0,60
0,30
Ghi ch: Khi bi sng nng v di, cho khu trn bi qu ln s khng ph
hp vi thc t
b. Nu trong min triu dng, rt lng sng st l th khu cu xc

nh theo cng thc:
L=
Qrut
(1 )Vo H sl
(5
32)
trong :
= b/l (vi b: chiu rng tr; l: chiu di tnh ca nhp;
Vo: lu tc khng xi, m/s; tra bng chng IV;
Hsl: chiu su thin nhin trung bnh ca lng sng st l, m;
Qrt: lu lng ln nht trong thi gian triu rt, m3/s.
5.5.2. Theo S tay tnh ton thu vn cu ng Trung Quc
L=
(5
- 33)
=
QP
Q
= P
P (1 )V P V P h
(5
- 34)
L=
Qp
V P h
o
h
= L' Lo
(5 - 35)
Tnh th dn khu cn thit ng vi cc mc nc tnh ton theo bng
sau:
H
(m)
Qp
(m3/s)
Vp
(m/s)
L
(m)
Wo
(m2)
L
(m)
L
(m)
Ghi ch
Cch ghi bng:

h: chiu su bnh qun ca bi gi nh tu phm vi thay i t 0.5 n
mc nc tng ng vi Q1%, cch 0.5m tnh mt ln;
http://nuoc.com.vn
Qp: lu lng tnh ton cn c vo tr s

h, xem chng III;
= P.. (1-)
hp
ngha: P, , ging chng IV;

Vp: lu tc tnh ton xc nh theo
trng hp 3, xem chng III;
L = Qp/(Vph)
L =o/h
L = L -L
LMax
Hnh 5-13
Da vo tr s h1, L tnh c theo biu trn v ng cong quan h nh

hnh 5-13;
Chn khu cu tnh ton Lp L max.
5. 6. Tnh khu cu, khi v tr cu b nh hng nc dnh sng ln

Theo s tay tnh ton thu vn cu ng Trung Quc:
h
'
Q P o V P
1 t
+
L=
h
V P h
(5
36)
trong :
Qp: lu lng thit k, m3/s, xc nh chng III;
: din tch mt nc dnh pha thng lu cu ng vi mc nc thit k,
m2;
h/t: tr s ln nht, xc nh trn ng H (h/t), nhnh nc rt;
o: din tch thot nc lng sng ti v tr cu ng vi mc nc t nhin
bnh thng, m2;
: h s tht hp dng chy do nn ng p u cu;
h: chiu su nc tnh ton, m;
VP: lu tc tnh ton, m/s;
http://nuoc.com.vn
VP =
Q P'
(5
W
P + n n
WP
p: din tch thot nc lng ch ng vi mc nc thit k, m ;
37)
n: din tch thot nc bi sng ng vi mc nc thit k, m2;

Wn =(C h0,5)n: sut phn phi lu lng trn bi sng;
Wp =(C h0,5)p: sut phn phi lu lng lng ch.
5.7. Tnh khu cu trong iu kin dng chy iu tit trong

knh
5.7.1. Cc thng s thit k
Dng chy trong knh nhn to ch yu l dng chy u, n nh. Cc
thng s thu vn, thu lc v kch thc knh ni chung, khu cng trnh thot
nc bc qua knh ni ring do cc c quan qun l chc nng cung cp. Trong
trng hp khng c ti liu th c th dng phng php tnh ton c gii thiu
trong cc gio trnh thu lc dng cho sinh vin cc trng i hc ngnh xy
dng cng trnh.
5.7.2. Nhng yu cu khi thit k cng trnh thot nc qua knh
- Nu knh o nm trong nn t p, th khu cu nh nht ly bng
chiu rng knh theo mp nc hai b.
- Dao ng mc nc trong knh c th ng thi vi dao ng mc nc
ca ao h cha ngoi knh. Nu trong h cha c trm quan trc di ngy th
trong tnh ton dng mc nc theo tn sut ca cu. Khi thiu hoc khng s
liu quan trc, tnh ton dng mc nc ln nht xc nh theo ngn vt hoc
iu tra dn a phng
- Theo quy nh vi nhng knh thu li ch nn bc cu mt nhp khi
ph hu ch dng chy ca knh. Khi b tr tr gia phi c s tho thun
ca c quan khai thc knh.
- Lu lng tnh ton ca knh ti ph thuc vo lu lng cng trnh
u mi ly nc, hoc cc cng trnh cp nc ti dc knh. Ti liu lu lng
thit k knh do cc c quan chc nng ca ngnh thu li cp.
http://nuoc.com.vn
5.8. Kim ton cng trnh cu hin ti

Cu c nc ta phn nhiu thiu ti liu tnh ton thu vn. Vn l cn
xt xem khu cu v su chn mng cu, b tr v tr cu v cng trnh
hng dng hp l cha v nn ng bi sng c an ton khng? Nhng vn
ny c ngha rt quan trng i vi vic phng l ph hoi cu c v bo m
xe chy khng b gin on.
Nguyn tc kim ton thu vn cu ln, cu trung phi da trn kt qu
iu tra, kho st ti thc a phn tch xem cu c th chu ng c cc trn
l lch s hay khng, nu khng chu c cn da vo c bin php thit k
x l ph hp.
5.8.1. Xc nh cc c tnh dng chy
a. Thu thp ti liu:
iu tra mc nc:
i vi mi trn l ln lch s phi iu tra nhng ti liu sau:
- Mc nc di cu: iu tra mc nc l cao nht c 2 m cu pha b
tri v b phi;
- dc ngang mt nc: ven theo thng h lu nn ng bi sng
iu tra vt l v c dc ngang mt nc pha thng v h lu;
- Dc theo sng, iu tra vt l ven theo hai b tri phi v c
dc dc mt nc l. Phm vi o v pha thng h lu gp trn 3 ln chiu rng
ngp trn, phi h lu bng 1 ln chiu rng ngp trn.
- Mt ct di cu v chiu su h xi cc b thc o ca nhiu ln l,
ng thi o mt mt ct ngang lng sng h lu cch v tr cu bng mt ln
chiu rng ngp trn (sau ny gi l mt ct thin nhin pha h lu);
- Thu thp ti liu thu vn c lin quan gm: mc nc, lu lng, lu
tc mt ct, a hnh, lng bn ct v.v... ca trm thy vn gn v tr cu;
- Thu thp v o c bn a hnh v din bin ca on sng bc cu
qua cc nm, cc trn l lch s;
- o c hoc iu tra ti liu, lu hng, lu tc v su xi v.v... k
hng dng v nn ng bi sng;
- Thu thp ti liu thit k v ti liu a cht v cu nn ng bi sng
v cng trnh chnh tr v.v...
b. Xc nh lu lng thit k
Da vo ti liu lu lng nhiu nm ca trm thu vn hoc da vo lu
lng tnh ton theo phng php hnh thi tm c lu lng thit k. Phi b tr
mt ct hnh thi pha thng lu v tr cu ngoi khu vc nc vt, b tr mt ct
http://nuoc.com.vn
pha h lu v tr cu ngoi khu vc khuch tn, chiu di khu vc khuch tn

gp 1 ln chiu rng ngp trn.
c. Xc nh mc nc thit k
Nu c ti liu lu lng mc nc tng i nhiu, c th v ng cong
quan h lu lng vi mc nc mt ct v tr cu. Sau trn ng cong quan
h ny xc nh c mc nc tng ng vi lu lng tnh ton.
Nu thiu ti liu lu lng mc nc, c th da vo ti liu 1 trn l ln
nht theo cng thc (5 - 38) tnh h s phn phi lu tc di cu:
=
QP
h L Lv
5/3
cp
(5 -38)
trong :
QP: lu lng tnh ton, m3/s;
hcp: chiu su bnh qun di cu, m;
LLv: chiu di lm vic ca cu, m.
Tnh lu lng thot nc cc mc nc theo
cng thc:
Q =hcp
LLv = f(h)
H1%
5/3
Da vo cng thc trn lp ng cong quan h

lu lng mc nc, xc nh mc nc tnh ton.
Kim tra xem tnh khng t mc nc thit k ny
cch y dm c ph hp vi yu cu ca quy trnh
khng. Nu khng tnh khng cn phi c bin php
gii quyt.
Q,
Q1%
Hnh 5-14
5.8.2. Kim ton khu cu

Kim tra khu cu c khng, ch yu
phi da vo chnh lch mc nc gia thng h lu
cu ln hay nh quyt nh. Nu chnh lch mc
nc vt qu tr s cho php, th khu cu cn
thiu. Phng php tnh chnh lch mc nc khi c l
thit k thot qua nh sau:
Tim cu
Hnh 5-15
Xc nh tr s Z ca l lch s trn bn v
dc dc mt nc (xem hnh 5-15). Sau tnh tr s dnh nh cng thc sau:
http://nuoc.com.vn
Z
V Vo2
(5-
39)
V =
QP
. (1 )
(5 -40)
trong :
V: lu tc di cu khi c l lch s thot qua, m/s;
Qp, , : ngha nh trn;
: din tch thot nc di cu ng vi HTK., m2;
Vo: lu tc bnh qun ton mt ct sng (tnh theo mt ct thin nhin h
lu), m/s;
Cn c vo h s dnh ny c th tm c chiu cao dnh pht sinh khi
lu lng thit k thot qua di cu theo cng thc (5 - 41) nh sau:
Z = V 2 Vo2
)
(5 -41)
Tnh cao mt nc dc theo thng h lu nn ng khi c l lch s

thot qua theo cng thc sau:
-
Cao mt nc pha thng lu:

Hb =Hp% + Z + IB (Ln - a) + I b
(5 42)
Cao mt nc pha h lu:

HH = HP% - IHLn - I d
(5 43)
trong :
Hp: mc nc thit k, m;
Z: chiu cao nc dnh trc cu, m;
IB: dc dng nc ven theo nn ng pha thng lu cu;
IB=i
i: dc thin nhin dng nc;
: h s tra bng 5 2;
Ln: khong cch t cao vai ng cn thit, n mp trc m cu gn
nht, m;
http://nuoc.com.vn
a: hnh chiu k hng dng pha thng lu ln trc nn ng, m;

b: hnh chiu k hng dng pha thng lu ln ng php tuyn ca trc
nn ng, m;
iH: dc dng nc ven theo nn ng pha h lu, ik =0.50i;
d: hnh chiu k hng dng pha h lu ln ng php tuyn ca trc nn
ng, m.
Da vo hai cng thc trn c th v c dc ngang mt nc tnh ton
pha thng h lu nn ng. ng mt nc ngang tnh ton phi ph hp vi
ng mt nc ngang thc o. Nu khng ph hp th nhn dc mt nc
ngang tnh ton vi h s iu chnh K.
-
dc ngang mt nc pha thng lu:
dc ngang mt nc pha h lu:
Ib =iKb
(5 -
44)
IH = 0,5iKh
(5-
45)
Cn c vo dc ngang mt nc iu chnh, tm c cao vai
ng cn thit ca nn ng bi sng theo bin php 7.1. So snh cao ny
vi cao vai ng thc t, xc nh xem c cn thit tn cao nn ng khng?
Mt khc tm ng mt nc ngang pha thng h lu men theo nn
ng khi c l tnh ton v tnh c chnh lch mc nc, pha thng h lu.
Chnh lch mc nc ny phi nh hn tr s cho php (0,9m). Nu vt qu tr s
cho php, phi m rng khu cu gim bt chiu cao dnh.
5.8.3. Kim ton xi chung
Da vo nhng cng thc ghi chng IV, kim ton chiu su xi
chung di cu khi c l lch s thot qua, trong lc tnh cn c bit ch chiu
su ng thu trc h v chiu su bnh qun hcp di cu trc khi xi, nn
dng tr s mt ct ban u trc khi lm cu. Nu khng c mt ct ban u c
th thay bng mt ct thin nhin pha h lu. So snh chiu su xi chung, tnh
bng cc cng thc v chiu su xi thc o, trong ly cng thc ph hp vi
ti liu thc o nht tnh chiu su xi chung khi lu lng thot qua v kim
ton h s xi:
P=
hP
h
Nu tr s P vt qu qui nh, phi xt ti m rng khu cu.

5.8.4. Kim tra xi cc b:
Tnh su xi cc b khi l lch s thng qua cng theo cc cng thc
tnh xi cc b chng IV, ri so snh vi chiu su xi cc b thc o chn
cng thc tnh ton ph hp vi thc t, da vo tnh chiu su xi cc b ng
vi l theo tn sut thit k.
http://nuoc.com.vn
Da vo kt qu tnh xi chung v xi cc b ng vi l thit k nh trn,

kim tra su chn mng hoc d tr c khng?
Nu khng phi dng bin php phng h hoc m rng khu cu.
5.8.5. Kim tra nn ng u cu v cng trnh k hng dng:
Cu ln, cu trung c b nc ph hng, c khi khng phi nguyn nhn do
khng khu , m do lng sng bin i, lu hng thay i, dng ch xi vo
nn ng.
Do kim tra thu vn cu ln, cu trung, ngoi vic kim tra mc nc
lu lng, khu v chiu su xi ra, phi c bit ch kim tra v din bin
lng sng bin php b tr cng trnh chnh tr, phng h nn ng bi sng
v.v...c thch hp khng?
Da vo bn a hnh v hnh v mt ct y sng thc o ca cc ln l
lch s (k c nhiu trn l pht sinh trc khi lm cu) nghin cu xu th v tc
pht trin din bin lng sng sau ny, quy lut thay i bi cao hoc xi su
lng sng v chiu hng thay i lu hng phn tch v mc nc, tnh
khng, su chn mng cng trnh chnh tr v.v... xem c thch hp vi s thay
i lng sng sau ny (nh bi cao lng sng v thay i lu hng v.v...). Nu
khng thch hp phi c bin php ci thin nh m rng khu , xy thm v gia
c cng trnh chnh tr hoc tng cng phng h nn ng bi sng v.v...
Trc khi ci thin cng trnh chnh tr v phng h nn ng bi sng,
phi kim tra lu hng v lu tc ca l thc o kt hp vi kim tra cng trnh
chnh tr c v phng h nn ng. Sau tnh c lu hng, lu tc trng
thi l thit k v da vo xc nh bin php x l.
Ti liu s dng trong Chng V:
[1]. S tay tnh ton thu vn cu ng (Vin TKGTVT dch t bn ting Trung
Quc).
[2]. Quy nh v Kho st v Thit k cc cng trnh vt sng trn ng b v
ng st. B Xy dng - Vn ti Lin X (trc y), Matxcva 1972 (NIMP 72).
[3]. Nguyn Xun Trc. Thit k ng t, Cng trnh vt sng (Tp 3). Nh
xut bn Gio dc, 2003 (Ti bn ln th ba).
[4]. Quy phm tnh ton cc c trng thu vn thit k: QPTL C6-77.
[5]. Gio trnh thu vn cng trnh Trng i hc Thu li.
[6]. Tiu chun Vit Nam. Cng trnh thu li v cc quy nh ch yu v thit k
(TCVN 5060 90).
[7]. Cm nang thu cng, B Thu li.
[8]. Tnh ton thu lc kinh t k thut cc knh (ti liu dch ca Lin X).
http://nuoc.com.vn
[9]. Gio trnh thu lc.

[10]. Tiu chun thit k h s tiu cho rung la ca B Thu li (14 TCN 60
88).
http://nuoc.com.vn
http://nuoc.com.vn
Chng VI - d bo qu trnh din bin lng sng

6.1. nh ngha, nguyn nhn, phn loi din bin lng sng
6.1.1 nh ngha
Din bin lng sng l nhng bin i v hnh dng, kch thc trn mt
bng, trn mt ct dc v trn mt ct ngang ca lng dn di tc ng ca dng
nc, trong iu kin t nhin hoc khi c tc ng ca cc yu t nhn to hay
cc yu t thin to t xut.
Din bin lng sng c ngha rng v ngha hp.
- Din bin lng sng theo ngha rng l c qu trnh lch s hnh thnh
v pht trin lng sng, bao gm ton b thung lng sng. Vn ny thuc phm
tr a s hc, a mo hc.
- Din bin lng sng theo ngha hp ch hn ch trong nhng bin i
cn i v bn thn lng dn. y l i tng chnh ca ng lc hc dng sng.
Nhng nhng bin i cn i v bn thn lng dn c trin khai trn nn
cc bin i lch s v ca cc b phn ca thung lng sng. V vy, chng c
mi lin h ni ti vi nhau.
6.1.2 Nguyn nhn ca din bin lng sng
Nguyn nhn c bn ca din bin lng sng l s mt cn bng trong ti
ct. Trong bt k mt on sng no, hoc trong bt k mt vng cc b no
ca on sng, di mt iu kin nht nh, dng chy c mt sc ti ct nht
nh. Nu lng bn ct n tng ng vi sc ti ct, th dng chy trng thi
ti ct cn bng, lng dn s khng xi cng khng bi. Khi lng bn ct n ln
hn sc ti ct ca dng chy, s bn ct m dng chy khng th mang thm s
c bi lng dn xung lm cho lng dn nng cao. Khi lng bn ct n nh
hn sc ti ct ca dng chy, s bn ct thiu ht s c dng chy bo xi lng
dn b sung, lm cho lng dn h thp.
Din bin lng sng cng nh cc qu trnh chuyn ng c hc khc, cn
bng ch l tng i, khng cn bng mi l tuyt i. Lng dn, tng gi, tng
pht lun lun trong trng thi bin ho v pht trin. Ngay trong ci gi l ''cn
bng ti ct'', trong ton on sng, trong mt thi gian no lng dn c coi
l n nh, nhng tng ni, sng ct vn tn ti, v thc cht ti ct vn khng
cn bng.
http://nuoc.com.vn
6.1.3 Phn loi din bin lng sng

Khi phn tch din bin lng sng thng chia ra din bin trn mt bng,
din bin trn mt ct dc, din bin trn mt ct ngang, nhng thc cht ba loi
ny an xen nhau, nh hng ln nhau, khng ch ln nhau.
a. Din bin trn mt ct ngang: l do s mt cn bng ti ct phng ngang
gy nn. S mt cn bng ti ct trn phng ngang chnh l do hon lu. Khi
trong dng chy tn ti hon lu, dng nc mt khng i theo phng chuyn
ng chung m chy xin sang mt b, cn dng nc y th chuyn ng sang
mt b khc, ngc vi dng nc mt. B c dng nc mt x vo th b xi, b
tip nhn dng nc y th c bi. Ngoi hon lu ra, sng ct cng to ra
chuyn dch bn ct theo phng ngang.
b. Din bin mt bng: ch yu l s dch chuyn trn mt bng, ng b,
ca lch su, ca cc khi bi lng, c khi l lin tc, c khi l t bin, c khi l
c chu k... do chu tc ng tng hp rt nhiu yu t.
c. Din bin mt ct dc: l do s mt cn bng trong ti ct phng dc, c
nguyn nhn t thin nhin nh s thay i theo thi gian v theo dc ng ca
lng bn ct, s thay i dc ng ca dc v chiu rng thung lng sng, s
nng ln h xung ca v tri t, ca mc nc bin v.v... cng c nguyn nhn t
con ngi nh xy dng cc p ngn sng, cc cng trnh chnh tr.
d. Trn quan im thi gian v phng hng pht trin, c th chia ra din
bin n hng trong thi gian di v din bin c tnh cht chu k trong thi gian
ngn.
- Din bin n hng trong thi gian di nh lng sng min ni ngy
cng h thp, lng sng ng bng ngy cng nng cao, tam gic chu ngy cng
ko di ra bin v.v... Loi bin hnh ny tin hnh chm chp, thng thng khi
gii quyt cc vn cng trnh c th khng xt n, tr nhng trng hp c
bit.
- Din bin c tnh cht chu k nh s nng ln h xung ca cao trnh
ngng cn trong mt nm; s hnh thnh, pht trin v suy vong ca cc on
cong, on phn lch; chuyn ng ca sng ct v.v... trong qu trnh pht trin,
hnh thi sng thng dao ng quanh mt v tr trung bnh, nhng khng phi lp
li mt cch my mc tr v hon ton trng thi c. Din bin chu k din ra
nhanh chng, nh hng ln n mi hot ng kinh t ca con ngi, nn cn c
bit ch .
6.1.4. Cc yu t nh hng n din bin lng sng
Cc yu t nh hng n din bin lng sng rt phc tp, c th nu ln
cc yu t ch yu sau:
http://nuoc.com.vn
a. nh hng n qu trnh lch s hnh thnh lng sng bao gm:

Vn ng cu to ca v tri t, tc dng ca dng chy, tc dng ca kh
hu, thi tit. Trong , tc dng ca dng chy l ch yu. Cc yu t khc khng
th tc dng ring r hnh thnh dng sng, m ch phi hp h tr cho dng
chy.
b. nh hng n din bin lng sng hin ti bao gm:
-
Lng nc n v ch phn phi ca n;
Lng ct n v ch phn phi ca n;
dc thung lng sng;
Tnh hnh a cht;
Cc hot ng ca con ngi.
6.2. Cc yu t c trng hnh thi sng

B mt cc lc a c chia thnh v s nhng lu vc sng ln, nh khc
nhau. y ca mi lu vc, phn c dng nc chy gia 2 ng b l lng dn
c s ca dng sng. Phn lu vc cao hn, tip gip vi lng dn c s, tham gia
vo vic dung np v thot nc trong ma l c gi l bi sng (hay thm
sng).. Mt con sng c ni bt ngun v ca sng. Ni bt ngun c th l t cc
khe, sui vng rng ni, c th l t mt con sng khc ln hn. Ca sng c th
l ni hp lu vi mt con sng khc, c th l ni vo h, vo bin. Sng m
dng nc ca n vo mt con sng khc ln hn, th gi l ph lu. Sng m
dng nc ca n bt ngun t con sng khc th gi l chi lu. C nhng con
sng l chi lu ca sng ny, nhng li l ph lu ca sng khc. Nh sng
ung, sng Luc l nhng chi lu ca sng Hng, nhng u l ph lu ca sng
Thi Bnh. Sng o l chi lu ca sng Hng, nhng l ph lu ca sng y.
T ngun nhn v pha ca, tc l nhn xui theo chiu dng nc, pha tay
tri ngi nhn l b tri (t ngn), pha tay phi ngi nhn l b phi (hu ngn);
pha sau lng l thng lu, pha trc mt l h lu. Khng nn lm ln gia
thng lu, h lu vi thng du, h du. Thng, h lu l thut ng dng phn
chia hai pha ca mt mt ct phn gii; cn thng, h du v c trung du na l
cch phn on ba phn t ngun n ca ca mt con sng, m thng l i vi
nhng con sng chy qua 3 vng: vng rng ni, vng g i v vng ng bng.
Nhng thng, h du cng c th hiu theo ngha l phn sng t mt v tr no
ln ngun hoc xung ca, cn thng h lu thng ch mt on st trn, hoc
st di cng trnh.
Cc c trng hnh thi ca mt con sng bao gm: loi hnh sng, mt ct
ngang, mt ct dc v tuyn chy trn mt bng cng cc khi bi lng trong lng
sng. Chng ta ln lt im qua cc c trng .
http://nuoc.com.vn
6.2.1. Phn loi sng

C nhiu cch phn loi sng, ty theo quan im v ch tiu t ra ca nh
nghin cu. Theo din tch lu vc c th chia ra thnh sng ln, sng nh; theo
ch dng chy v vng a l i qua c th chia ra sng vng ni, sng vng
trung du v sng vng ng bng; theo tnh cht din bin ca hnh thi lng sng
m c th chia ra sng n nh v sng khng n nh... y chng ta quan tm
n cch phn loi xc nh loi hnh lng sng, phc v cho thit k, thi cng
v khai thc cc cng trnh cu qua sng.
Lng dn do dng nc thin nhin to ra c hnh thi rt phc tp. Chng
thng c tuyn quanh co, un khc trn mt bng, kch thc ngang (chiu rng,
su) thay i vi mt bin kh ln. Mt ct ngang lng dn thng khng
i xng, mt ct dc c dc thay i dc ng. S phc tp, khng quy tc
ca lng dn to ra s phc tp, tnh khng gian ca dng nc trong .
Mc d cc yu t ngu nhin c mt vai tr quan trng trong s hnh thnh
v pht trin ca lng sng, nhng hnh dng c bn ca n vn c quyt nh
bi nhng yu t tt nhin. V vy, t tnh cht mun hnh mun v ca dng sng,
cc nh khoa hc da vo nhng ch tiu, quan im ca mnh phn chia
lng sng thnh mt s loi hnh c bn. S phn chia loi hnh lng sng khng
t ra cho ton b chiu di t ngun n ca mt con sng, m t ra cho tng
on sng ngn.
Da trn hnh dng mt ct lng sng gia hai ng mp bi v tnh cht
ca qu trnh din bin trong vng ng bng trm tch, ngi ta chia lng sng
thnh 3 loi hnh c bn sau: on sng thng, n lch; on sng phn lch v
on sng un khc.
a. on sng thng, n lch:
c im ngoi hnh ca on sng ny l c cc khi bi lng lin b (bi
bn) sp xp so le hai bn. Ma kit, dng chy quanh co gia cc bi bn so le .
Nhng ma nc trung, khi nc ngp bi bn, dng chy c ng vin tng i
thng, v khi cc bi bn di chuyn, b dn v h lu, i ch cho lch su
(hnh 6-1 cho v d v mt on sng thng, n lch).
Hnh 6-1: on sng thng, n lch
http://nuoc.com.vn
b. on sng phn lch

on sng phn lch thng xut hin trn cc sng tng i ln. c
im ni bt ca on sng ny l trn mt bng c ng vin hnh d dy, tht
nt hai u v phnh rng gia. Ni phnh rng sng chia lm nhiu lch, thng
l 2 3 lch, trong c mt lch chnh, gia cc lch l bi gia. Bi gia thng
c cao trnh ngang bi sng, ngp trong ma l, l ra trong ma nc trung v kit.
Trn mt bi gia c th c thc vt sinh trng, thm ch c lng xm, dn c. V
d on sng Hng chy qua H Ni l on sng phn lch, c bi gia l Trung
H. Hnh 6-2 th hin mt on sng phn 2 lch in hnh.
Hnh 6-2: on sng phn lch

Khi trong on sng chia ra rt nhiu lch, bi gia l nhng cn ct non,
phn b tn mn, lch chnh khng n nh, th gi l on sng du ng. H
du sng Hong (Trung Quc) l mt on sng du ng ni ting (xem hnh 6-3).
Hnh 6-3: on sng du ng

c. on sng un khc
on sng un khc tn ti ph bin nht, bt c sng ln, hay sng nh.
Tuyn dng chy ma nc trung c dng th hnh sin, gm nhiu khc cong
ni tip nhau. Trong mt khc cong, c b lm, b li. B lm thng dc, c lch
su p st. B li thng thoi, c bi bn hnh li trai. Gia hai khc cong ngc
chiu lin nhau l on thng chuyn tip, c ngng cn hnh yn nga. Khc
http://nuoc.com.vn
cong c chiu di ln, bn knh cong b, to thnh hnh nt tht vi eo sng hp,
th gi l vng sng.
Hnh 6-4a th hin mt on sng un khc, hnh 6-4b th hin mt vng
sng.
Hnh 6-4: a) on sng Hng t H Ni n Hng Yn;

b) Vng sng Hu Chung trn sng Luc.
Ch rng, s phn loi trn thch hp trong iu kin vn ng hon ton
t do ca dng sng, khng b cng bc t nhin hoc nhn to. i vi mt
on sng, loi hnh sng c th chuyn i khi c s thay i ln ca cc iu
kin nh hng. S chuyn i din ra theo mt qu trnh v c th theo mt chu
k no .
6.2.2. Cc yu t trn mt ct ngang
Mt ct ngang lng sng c to thnh do kt qu ca qu trnh tc ng
tng h gia dng nc v lng dn vi cc iu kin a hnh, a cht ca
n, chu nh hng rt ln ca hnh dng v cu trc thung lng sng.
a. vng rng ni
Ni dng chy to lng sng bng tc dng ch yu l ct gt, xm thc a
hnh nguyn sinh, th mt ct ngang thng c hnh dng ch V hoc ch U pht
trin khng hon ton nh hnh 6-5 th hin.
http://nuoc.com.vn
Hnh 6-5: Mt ct ngang lng sng min ni

Trong trng hp ny, hai b sng thng dc, mt dc thng hoc cong.
ni c a cht phn tng v tnh nng chng xi khc nhau, xut hin mt ct
ngang dng bc thang, gia c y v b khng c ranh gii r rt.
Mt ct ngang lng sng min ni c mt nc hp, gia cc ma nc
lng sng thng khng c phn gii a hnh. Trong mt s on c bi bn bng
cui, si. Mc nc ma kit thng ngang vi cao trnh nh bi cui, si .
T l chiu rng v chiu su trong mt ct ngang sng vng ni thng
nh xa 100, c ch ch 10 20. T l , ni thung lng hp thng gim nh
khi mc nc ln cao, nhng ni khc khng thay i nhiu, khi mc nc ln
xung.
b. vng ng bng trm tch
Mt ct ngang thung lng sng thng c dc thoi, dc v y kh
phn bit, ch nhn thy phn gii nhng vng hp. Cc yu t mt ct ngang
dng sng ng bng c th hin trn hnh 6-6.
c im r nht ca mt ct ngang sng ng bng l c thm bi sng
rng, ch b ngp trong ma l. Trong thi gian nc l trn bi, bn ct bi lng
tp trung di gn b, nn mt bi c dc ngang: st b a th cao nh mt
tuyn t nhin, cng xa mt bi cng thp, hnh thnh vng ao h, m ly.
http://nuoc.com.vn
1.2.3 - Mc nc ma l, ma trung, ma kit;

4 - Dc thung lng dng bc trm tch;
5 - Phn gii gia dc thung lng v bi sng;
6 - Bi sng; 7 - Bi bn; 8 - Mp b ; 9 - ;
10 - Tng trm tch; 11 - gc.
Hnh 6-6: Mt ct ngang sng ng bng

Trn mt ct ngang lng sng ng bng c th nhn bit cc cp bc lng
sng ma nc. Cao trnh mp bi bn ngang vi mc nc ma kit; cao trnh
thm bi sng ngang vi mc nc ma trung (ng vi lu lng to lng); ma
l, mc nc cao hn mt bi sng, nu c , dng nc chy gia hai tuyn .
Phn lng sng di mc nc ma kit gi l lng sng ma kit, phn lng sng
gia mc nc kit v cao trnh mt bi sng gi l lng sng ma nc trung,
phn lng sng trn mt bi sng gi l lng sng ma l.
Ch rng, mt ct ngang c xc nh vung gc vi phng dng chy,

nhn t thng lu v h lu. V vy, nhng on sng phn lch, mt ct ngang
c th khng cng nm trn mt ng thng m trn mt ng gy khc. Mt
ct ngang c v trn c s nhng s liu o c nh k ti cc mt ct c nh
hoc t cc bnh c im o dy, t l 1:5000 hoc ln hn.
Mt ct ngang lng sng thng c hnh dng phc tp, su bin i
nhiu trn phng ngang. su trung bnh mt ct di mt mc nc no
http://nuoc.com.vn
c tnh bng t s gia din tch mt ct t v chiu rng mt nc hp l.

nhng on sng rng v nng, su trung bnh thng c dng thay th
cho bn knh thy lc trong tnh ton gn ng.
6.2.3. Cc yu t trn mt bng
Mt bng lng sng c th hin trn cc bnh kho st theo cc t l
quy nh, c xc nh bng cc ng ng mc a hnh (theo mt h thng
cao c chun), trn nc v di nc. Trong bnh nghin cu lng sng,
ng ng mc c chnh cao ln nht l 1 m.
Cc yu t trn mt bng ca lng sng bao gm: ng trng, trc ng
lc, chiu di, h s un khc, bn knh cong... cc khi bi lng v lch su.
a. ng trng l ng cong trn thun, i qua cc im thp nht ca y
sng theo lch chnh.
b. Trc ng lc l ng cong ni cc im c lu tc trung bnh thy trc
ln nht qua cc mt ct, thng c coi l gn ng theo ng c lu tc mt
ln nht. Trc ng lc thng bm st ng trng, nhng c nhng ni tch ri
nhau, v ngoi yu t su, lu tc cn ph thuc dc v h s nhm. Cc
ma nc khc nhau c trc ng lc khc nhau, c khi lch xa nhau kh xa, thm
ch gn vung gc vi nhau.
c. Chiu di ca on sng thng c tnh theo ng trng (trong ma l
thng tnh theo chiu di tuyn ).
d. T s gia chiu di ca on sng v chiu di on thng ni trc tip hai
im u v cui ca on sng gi l h s un khc. Trong mt khc cong, h s
un khc ln hn 3 c gi l vng sng.
e. Bn knh cong c ngha trong ng thy l bn knh cong ca ng tim
lch tu, thng c thay bng bn knh cong ng trng ti nh cong. Khi
nghin cu quan h hnh thi lng sng, bn knh cong thng o theo trc hnh
hc lng sng, tc l ng chia i chiu rng mt nc ngang thm bi sng.
f. Phn lng sng thp hn su trung bnh mt ct ton on th gi l lch
su. Trn bnh thng c nhn ra bi cc ng ng mc khp kn c mt
dy. Trn cc s , khu vc lch su thng c gch cho. Trn cng mt
mt ct ngang c th c nhiu lch su, nhng ch c mt lch su nm trn ng
trng, gi l lch su chnh. Lch su chnh khng nht thit l lch c su ln
nht. Trong cc trng hp nh trong hnh 6-7 th hin, cc on lch su khng
nm trn ng trng gi l lch tha hoc lch ct.
http://nuoc.com.vn
2
1
1
2
1 - Lch su chnh; 2 - Lch tha.

Hnh 6-7: Lch su chnh v lch tha
g. Cc khi bi lng lin mt pha b, cao trnh thp, t c thc vt sinh

trng gi l bi bn. Hu ht bi bn c ng vin ngoi cong thoi nh hnh
li trai. Khi bi bn c phn ngoi nh hp
ko di song song vi b, nhng khng lin
3
2
b nh trong hnh 3-8 th hin th gi l doi
ct.
4
h. Cc khi bi lng gia hai lch su
v khng lin b gi l bi gia. Bi gia c
cao trnh thp, ngang vi cao trnh bi bn
khng c thc vt sinh trng th gi l bi
gia non. Bi gia c cao trnh ngang vi bi
trn hai bn b, c thc vt sinh trng gi l
bi o.
1- Doi ct; 2- Bi bn; 3- Bi gia; 4- Ngng cn.
Hnh 6-8: Doi ct
i. Cc khi bi lng ni lin hai b, hoc ni lin mt b v bi gia, hoc

ni lin hai bi bn, ngn cch hai lch su thng, h lu, gi l ngng cn.
Ngng cn c nhiu loi, s c tho lun chi tit cc phn sau. Trong s ,
cc khi bi lng c biu th bng vng cc du chm nh.
6.2.4. Cc yu t trn mt ct dc
Mt ct dc lng sng c v theo ng trng. ng y sng v chi
tit th rt phc tp, cao trnh bin i trong mt bin rt ln, c khi hng chc
mt, vc su nh cn xen k nhau theo hnh rng ca khng u. Nu v mt ct
dc lng sng t ngun n ca, y sng trung bnh c dng mt ng cong lm
nh hnh 6 - 9 th hin.
dc dc y sng vng u ngun rt ln v gim dn v h du. Do
, sng thng du (vng I) qu trnh xi su chim u th, sng vng h du (vng
III) qu trnh bi p chim u th, sng vng trung du (vng II), tng i n
nh.
Z(m)
MN
l l
Mc ma
nc ma
Mc nc
kit
MN
mama
kit
z
2
http://nuoc.com.vn
1 - ng y ng sng thc t mt on sng;

2 - ng y sng trung bnh t ngun n ca.
Hnh 6-9: Mt ct dc lng sng

a hnh v cu to a cht ca y c th a n nhng t bin ra khi
ng cong lin tc, to ra thc, ghnh. Nhng cng trnh nhn to nh p nc,
cng trnh thy.... cng c th gy ra nhng bin i ln trn mt ct dc sng.
Mt mt ct dc sng no c hnh thnh trn c s mt mt chun
xm thc. Mt chun xm thc thng c xc nh bng mc nc trung bnh
ca sng, hoc nhng chng ngi t nhin trn sng. Mt chun xm thc thay
i, th mt ct dc lng sng ny thay i. Mt chun xm thc h thp th s sn
sinh qu trnh xi ngc dng. Ngc li, mt chun xm thc nng ln th s sn
sinh qu trnh bi lng ti to trng thi cn bng mi.
Hnh v mt mt ct dc thng bao gm ng y sng, cc ng mt
nc c trng c th c ng b, hoc ng nh , c v hng dng chy t
tri sang phi.
6.3. Tnh cht ca din bin lng sng

Din bin lng sng v cng phc tp, a dng, cn nghin cu t nhiu
phng hng: thy vn, thy hnh thi, thy ng lc hc v trc ht l cn xy
dng mt s khoa hc chi tit cho cc qu trnh . Cc nh nghin cu khc
nhau, trong cc thi k khc nhau, c nhng nhn xt tng quan v tnh cht
ca din bin lng sng. Nhng nhn xt quan trng c th tp hp thnh 5 im
c trnh by di y.
6.3.1. Tc ng gia dng nc v lng dn l tng h
C th biu din bng s sau:
Dng nc
Lng dn
Chuyn ng ca dng nc trong lng sng lun lun quyt nh trng

thi ca lng sng : dc trung bnh y, kch thc v hnh dng mt ct
ngang, ng vin trn mt bng, nhm y v b. Mt khc, lng dn vi a
hnh v nhm ca n do dng chy to ra li khng ngng tc ng tr li lm
thay i kt cu dng chy. Hai qu trnh ny din ra khng ngng to ra mt
http://nuoc.com.vn
th cn bng ng. Yu t tch cc trong khi mu thun thng nht ny l dng

nc.
6.3.2. Tnh hn ch ca cc t hp yu t t nhin trong din bin lng sng
Qu trnh lu di ca s tc ng tng h gia mi trng nc chuyn
ng v mi trng rn ht ri tc ng mt cch c la chn n cc trng thi
chuyn ng c th xy ra. Mt s trong cc thng s chuyn ng, trong qu
trnh pht trin lng sng, b lm yu i, trong khi mt s thng s khc xc lp
c mi quan h no . Kt qu l, trong thc t ch tn ti mt s dng lng
sng nht nh.
V d: tt c lng sng thin nhin u c chiu rng ln hn nhiu so vi
chiu su; tt c cn ct y trong sng u c mt n nc thoi, mt khut nc
dc; lu tc dng chy trong sng ng bng ch hn ch trong khong 0,5
1,5m/s v.v...
6.3.3. Tnh khng lin tc trong din bin lng sng
Chuyn ng bn ct to lng c tin hnh ch yu bng cch dch
chuyn khng lin tc ca cc khi bi lng: sng ct, bi bi, ngng cn, bi
gia, doi ct v.v...
6.3.4. S bin hnh lng dn lun lun i sau s thay i ca dng nc
Qu trnh lng sng din ra chm chp. Nhng bin i c th nhn bit
ca hnh dng lng sng c din ra trong thi on ln hn so vi chiu di ca
pha dao ng dng chy. V vy trong lng dn lun lun c nhng du vt ca
pha dao ng dng chy trc . Du vt ca dng chy ma cn c th b xa
trong ma l tip , nhng nhng du vt ca dng chy ma l khng th xa i
trong ma nc cn sau .
6.3.5. Tnh t iu chnh trong din bin lng sng
Sau khi lng dn bin i, xi hoc bi, iu kin dng chy s c nhng
thay i tng ng, lm cho sc ti ct ca dng chy cng thay i theo. Kt qu
bi lng s lm cho mt ct lng dn ti on sng thu nh, dc tng ln. Ti
on sng pha trn do nc dng, din tch mt ct tng ln, dc gim nh. V
vy lng bn ct n s gim, trong lc sc ti ct tng ln, lng dn s pht trin
theo xu th gim nh, i n ngn chn bi lng tip tc. Kt qu bo xi s lm
cho mt ct lng dn ti on sng nghin cu m rng, dc gim nh. Ti
on thng lu do mc nc h thp, din tch mt ct t gim nh, dc tng
ln, v v vy lng bn ct n s tng ln trong lc sc ti ct gim xung. Lng
dn s pht trin theo xu th hn ch, i n ngn chn khng cho bo xi tip tc.
Ni tm li, nhng bin hnh lng dn do ti ct khng cn bng to ra s pht
trin theo xu th chm dt bin hnh, hng n tnh th cn bng ti ct.
http://nuoc.com.vn
6.4. Phng trnh bin hnh lng sng

Nhng phng trnh v quy lut chuyn ng ca dng nc, ri ca chuyn
ng bn ct, l ra c th gii quyt nhng vn ca ng lc dng sng, nu
lng dn khng thay i. bin ng ca lng dn buc chng ta phi a vo
trong thnh phn cc phng trnh ng lc hc dng sng mt iu kin bin c
bit xc lp quan h gia s bin i ca lng dn v chuyn ng ca bn ct.
iu kin bin ny c gi l phng trnh bin hnh lng sng, n thc cht l
mt phng trnh lin tc ca chuyn ng bn ct.
Ly t mt on sng, mt lng th dng chy di dx, rng dy v su h = z'
- z0 nh hnh 6-10 th hin kho st iu kin cn bng bn ct.
6.4.1. Kho st trong h ta vung gc [3]
Ta xt trng hp chuyn ng dng chy
n nh, mt chiu v bin i dn.
Trc ht, gi thit rng ch c chuyn
q
ng bn ct theo phng dc, khng c chuyn
s
ng bn ct theo phng ngang. Lu lng bn
qs
q
h
+
ct y c hiu rng l lng vn chuyn bn
s x dx
ct tng cng ca bn ct y v bn ct l lng.
Lu lng bn ct i qua mt thng lu
dzo 12
vo lng th qsdy, trong qs l lu lng n v
ca bn ct. Lu lng bn ct t lng th i qua
o
dx
q
mt h lu l q s + s dx dy .
x
Hnh 6-10: S thnh lp phng trnh

Trong qung thi gian dt, hiu s gia th
tch bn ct vo v ra khi lng th l:
q s
q
dx dydt = s dxdydt
qs qs +
x
x
Hiu s ny phi bng s bin i ca th tch bn ct di y ca lng th

D1 cng vi s bin i ca th tch bn ct trng thi l lng trong lng th D2.
D1 = (1 ) dz 0 dxdy = (1 )
z 0
dtdxdy ,
t
trong : l h s rng ca bn ct y.
(hs)
dtdxdy ,
t
trong : S l hm lng bn ct trung bnh trn phng thng ng.
D2 =
http://nuoc.com.vn
q s
z
(hs)
dxdydt = (1 ) 0 dxdydt +
dxdydt .
x
t
t
Chia tt c cho dxdydt, a tt c s hng v bn tri ta c:
V vy:
q s
z (hs)
+ (1 ) 0 +
=0
x
t
t
(6-1)
Phng trnh ny biu th di dng vi phn quan h gia bin hnh y v

chuyn ng bn ct, chnh l phng trnh tng qut ca bin hnh lng sng.
Trong iu kin hm lng bn ct l lng nh, hoc khng bin i theo thi
(hs)
.
gian, c th b qua s hng
t
6.4.2. Kho st trong h ta t nhin [3]
Khi tin hnh tnh ton cho lng sng thin nhin, tin li nht l s dng
h ta t nhin l, b. Nu mt bng dng chy l un khc, li cn xt n s
chuyn ng phng ngang ca bn ct. Trong trng hp khng xt n s thay
i theo thi gian ca bn ct l lng ta c:
q sl q sb
z
+ (1 ) 0 = 0
l
b
t
(6-2)
Trong qsl v qsb l thnh phn theo phng dc v phng ngang ca lu

dq sb
lng bn ct. Du cng trc o hm
tng ng vi s di chuyn ngang
db
ca bn ct theo chiu dng ca trc b, du tr tng ng vi chiu m trc b.
Tch phn phng trnh (6-2) theo b trong phm vi gia 2 ng dng ca
mt bng dng chy b = bi+1 - bi; v b qua s bin i ca cao theo phng
ngang ca y, ta c:
(Q sl )
z
[ q sb (b i +1 ) q sb (b i )] + (1 ) b 0 = 0
l
t
(6-3)
trong :
Qsl : lu lng bn ct theo phng dc trong b dng;
qsb(bi + 1), qsb(bi): lu lng n v ca bn ct theo phng ngang ti ng
dng i + l v ng dng i;
l: trc i xng theo b dng.
http://nuoc.com.vn
Xt rng tr s qsb cng khng ln v kh tnh ton, trong thc t, bin hnh
trn mt phng ca lng dn c th s dng phng trnh bin hnh dng n
gin sau:
(Q s )
z
+ (1 )b 0 = 0
l
t
(6-4)
Trong phng trnh ny ch s 1 trong lu lng bn ct c lc b.
thu c phng trnh bin hnh cho ton dng, cn tch phn phng
trnh (6-2) theo phng ngang t mp nc b ny sang mp nc b kia. B qua
s thay i cao trnh y trn phng ngang mt ct l khng nn. Nhng iu
ko theo s cn thit phi ch n c s thay i chiu rng mt nc theo thi
gian. K hiu cn trn v di ca tch phn l b1(t) v b2(t) v cao trnh y cc
im mp nc chnh l bng cao trnh mt nc:
Z0 (b1) = Z0 (b2) = Z(t)
dz 0
c biu th nh sau:
dt
B
z 0 db Z (b 2 b1 ) = (BZ oa ) Z '
t
t
t
Kt qu tch phn theo b ca o hm

b 2 (t)
b1 (t)
z 0
b2
=
t
t b1
trong , Z oa
1 b2
= z 0 db l cao trnh trung bnh y trn mt ct ngang.
B b1
Do hiu Z' - Zoa l su trung bnh dng chy ha nn c th vit:

b 2 (t)
z 0
Z oa
B
t = B t h a t
b1 (t)
Vi kt qu , ta c phng trnh bin hnh cho ton dng vi dng sau:
Q s
B
Z
+ (1 ) B oa h a
=0
l
t
t
(6-5)
trong , Qs l lu lng bn ct cho ton dng.
V:
h
(Z ' Z oa )
B
=
B a =
B
t
t
t
t
t
trong , = Bha l din tch mt ct t, do (6-5) c vit thnh:

Q s
Z '
+ (1 ) B
+
=0
l
t t
(6-6)
http://nuoc.com.vn
B
c th khc khng, do bin hnh b cng nh s ln xung
t
ca mc nc. Trong iu kin c bin hnh b, phng trnh bin hnh mt chiu
nn b sung thm s hng biu th s xm nhp ca bn ct t 2 b vo dng chy,
v phng trnh (6-6) bin thnh:
o hm
Q s
Z '
q sb + (1 ) B
+
=0
l
t t
(6-7)
trong , qsb 0 l th tch bn ct t 2 b i vo dng chy trong mt n
v thi gian trn 1 n v chiu di lng dn.
Trong mt kch thc xc nh ca ht bn ct, lu lng bn ct y hu
nh hon ton quyt nh bi tr s vn tc dng chy mt ct cho. t d =
const, do gs ~ vn, trong n = 4 6, t (6-1) ta c th vit:
z o
v n
~
t
x
(6-8)
z
v
T y ta thy rng, iu kin y sng b xi o < 0 l
> 0 , tc
t
x
v
z
<
lu tc tng dn theo dng chy; iu kin y sng c bi o > 0 l
t
t
0, tc l s gim dn theo c ng ca lu tc dng chy.
Trong chuyn ng u, theo (6-8) bn ct ch chuyn ng c tnh cht

tranzit, khng gy ra bin hnh lng dn. Nhng chng ta khng th s dng c
kt lun ny, v trong t nhin tn ti rt nhiu yu t ngu nhin, chuyn ng
u trong lng dn bin ng ch gi c trong mt on rt ngn, trong mt thi
gian hn ch.
ng dng phng trnh bin hnh tnh ton lun lun phi s dng mt
lng sng t nhin l tng no . V d, tnh ton chuyn ng ca sng ct
theo phng trnh bin hnh, chng ta buc phi coi chuyn ng l phng, b
qua s bin i ca sng ct theo phng ngang.
Khi tnh ton bin hnh y trn mt on di hn chiu di sng ct, chng
ta phi ''qun'' i s tn ti ca sng ct v tnh ton theo mt b mt y trn tru
gi tng.
http://nuoc.com.vn
6.5. Cc phng php phn tch, d bo din bin lng sng

6.5.1. Khi qut
Din bin lng sng vng ng bng trm tch l v cng phc tp. Theo
c trng thi gian c bin hnh di k v bin hnh ngn hn; theo c trng
khng gian c bin hnh trn phm vi rng v bin hnh cc b; theo c trng
hng pht trin c bin hnh n hng v bin hnh phc quy; theo yu t nh
hng c bin hnh t nhin v bin hnh nhn to.
Yu t nh hng n din bin lng sng c th khi qut l lng nc t
thng lu n v qu trnh bin i ca n; lng bn ct t thng lu n thnh
phn v qu trnh bin i ca chng; cao trnh mt chun xm thc ca ra; iu
kin bin lng dn v.v...
V vy i hi tnh ton nh lng mt cch chnh xc v din bin lng
sng thi im hin nay cn gp rt nhiu kh khn, nhng c th da vo mt
s phng php tin hnh phn tch nh tnh hoc c tnh nh lng mt
cch s lc.
Thng thng, phn tch, d bo din bin lng sng c tin hnh theo 3
phng php sau:
- Phng php phn tch cc ti liu thc o: Da theo cc s liu o c
a hnh, a cht, thy vn nhiu nm, phn tch v tr, quy m, tc xi, bi trn
mt bng, trn mt ct dc, mt ct ngang, tm ra quy lut thng k v xu th pht
trin ca on sng nghin cu.
- Phng php m hnh vt l: Thu nh on sng nghin cu li trong
mt khu vc c cc trang thit b th nghim, ti din dng chy trong sng thin
nhin theo cc nh lut tng t, quan st, o c, v t cc s liu o c tm
ra quy lut din bin ca on sng.
- Phng php m hnh ton: Da vo cc h phng trnh thch hp cho
dng chy v bn ct ti on sng nghin cu, xc nh cc iu kin bin, iu
kin ban u hp l, tm cc li gii gii tch hoc li gii s tr cho cc vn
nghin cu.
- Phng php phn tch nh vin thm: Da vo nh vin thm thu thp
cc thi k khc nhau, c th nh gi v s din bin xi l ca b, s tn ti hay
mt i ca cc cn trn sng, s di chuyn ca lng sng.
Li th ln nht ca phng php thc o l khng b hn ch bi iu kin
bin i dn ca dng chy, v c th nghin cu n theo khng gian 3 chiu.
Nhng n ch thch hp cho vic nghin cu cc qu trnh din bin trong iu
kin c tin l trong qu kh, khng th hon ton da vo n d bo tc
ng ca cc cng trnh trong tng lai. Hn na, trong iu kin s liu thc o
hoc qu t, hoc khng ng b th s dng phng php ny s khng tin cy.
http://nuoc.com.vn
Phng php m hnh vt l cng c nhng li th ca phng php hnh

thi, hn na n c th t cng trnh trong tng lai vo m hnh nghin cu
nh hng ca n s gy ra. Nhng hn ch ca phng php ny l rt kh tha
mn cc iu kin tng t, nht l cc iu kin tng t v bn ct, nn c th c
nhng sai lch nht nh gia m hnh v nguyn hnh.
Phng php m hnh ton vi s gip ca my tnh in t c nhiu u
im c v khoa hc ln kinh t, cho php ta m t nhng g xy ra trong qu
kh v nhng g s xy ra trong tng lai vi nhng iu kin thay i ty .
Nhng hin nay, phng php ny ch c tin cy chp nhn c khi hn ch
trong bi ton 1D v phn no l 2D, trong iu kin phi c s liu u vo cht
lng cao. Cc h phng trnh vt l m t hin tng phn ln u c lp
trong iu kin bin i dn ca dng chy, cc h s sc cn u c xc nh
trong iu kin dng chy n nh, u, khng ph hp vi sng thin nhin. Theo
mc pht trin ngy cng cao ca khoa hc k thut, phng php m hnh ton
s c hon thin dn v tr thnh mt phng php quan trng nghin cu
din bin lng sng.
Trc mt khng nn ch da hon ton vo mt phng php no, m nn
ty iu kin c th, kt hp nhiu phng php khc nhau nghin cu din
bin lng sng.
Mc ch ca vic nghin cu d bo din bin lng sng l xc nh xu th
din bin ca lng dn trong iu kin hin trng v tng lai. L c s cho cng
tc thit k qui hoch lp d n cc cng trnh vt sng, chnh tr sng v cc
cng trnh tc ng n lng sng, nhm gim thiu nhng nhng yu t bt li
n khai thc tng hp dng sng ca cc ngnh kinh t hu quan.
6.5.2. D bo din bin lng sng bng phng php phn tch s liu thc o
Phn tch s liu thc o trong on sng nghin cu bao gm nhng ni
dung sau:
a. Phn tch s liu thc o v thy vn, bn ct
So snh tng quan dng chy bn ct trong cc nm thy vn.
iu kin dng nc v dng bn ct t thng lu n l nhng yu t ch
yu nh hng n din bin lng sng. Tr s, qu trnh v tnh hnh t hp ca
dng nc, bn ct c quan h trc tip n kt qu ca din bin lng sng. V
vy, xc nh nm in hnh ca thy vn, bn ct lun lun l cch lm quan
trng i tm nguyn nhn din bin lng sng. Phng php phn tch nh sau:
Cn c vo cc s liu v lu lng trung bnh nhiu nm, lng ti ct

trung bnh nhiu nm, xc nh nm cn phn tch thuc loi nm in hnh no.
http://nuoc.com.vn
30
Qa trnh lu lng trung bnh nm

Lu lng TB nhiu nm
20
10
Lng ti ct TB nm
Lng ti ct TB nhiu nm
0
1954
Lng ti ct trung bnh nm(t /s)
Lu lng trung bnh nm(10 m 3/s)
Nu l nm nc nhiu, bn ct t th c li cho xi l lng dn; nu l nm bn

ct nhiu, nc t th c li cho bi tch; nu l nm nc v bn ct u mc
trung bnh th lng dn c th trng thi xi bi cn bng. Tin thm mt bc,
phn chia cc nm nc nhiu bn ct nhiu; nc nhiu bn ct trung bnh; nc
trung bnh bn ct nhiu; nc trung bnh bn ct t v.v... Loi nm in hnh khc
nhau th phng hng din bin, bin din bin s cng khc nhau r rt. Hnh
6-11 l mt v d v phn tch s liu thy vn, bn ct trn mt on sng X. T
hnh c th thy, nm 1954 l nm nc nhiu, bn ct t in hnh; nm 1972
l nm nc t, bn ct t in hnh; nm 1961 l nm nc trung bnh bn ct
trung bnh in hnh; nm 1964 l nm nc nhiu bn ct nhiu in hnh; nm
1966 l nm nc t bn ct nhiu in hnh.
0
56
58
60
62
64
66
68
70
72
1974
Hnh 6-11: ng qu trnh lu lng trung bnh nm

v lng ti ct trung bnh nm
1.6
10
Ws
Ws
1.4
1.2
1
13
0.4
0.6
0.8
1.2
1.4
8
0.8
W
1.6 W
0.6
11
12
0.4
Hnh 6-12: Ta nm in hnh nc, bn ct
http://nuoc.com.vn
Hnh 6-12 l ta phn chia nm in hnh. Hai ng cho phn gic

chia mt phng ta vung gc thnh 8 khu vc, cng thm ng phn gic, tn
gi tng vng gii thiu trong bng 6-1.
Bng 6-1
Bng phn chia nm in hnh
S hiu
khu vc
1
2
3
4
5
6
7
Nm in hnh
Nc nhiu, bn ct thin nhiu
Nc thin nhiu, bn ct nhiu
Nc thin t, bn ct nhiu
Nc t, bn ct thin nhiu
Nc t, bn ct thin t
Nc thin t, bn ct t
Nc thin nhiu, bn ct t
S hiu
khu vc
8
9
10
11
12
13
Nm in hnh
Nc nhiu, bn ct thiu t
Nc nhiu, bn ct nhiu
Nc t, bn ct nhiu
Nc t, bn ct t
Nc nhiu, bn ct t
Nc trung bnh, bn ct trung bnh
Phn tch ch thy lc

Ngoi vic phn tch tnh hnh dng nc, bn ct t thng lu v, nu
trong on sng nghin cu cn c s liu quan trc chi tit v thy vn, bn ct,
c th tin hnh v bnh dng chy, phn b theo thi gian v khng gian ca
lu tc, hm lng bn ct, cc ng ng tr ng knh ht lng dn. Nhng s
liu gip chng ta xc nh h s nhm cho cc on sng cc mc nc khc
nhau; phn chia vng tng tc, gim tc ca dng chy; tnh ton phn phi nc
v bn ct trong cc on phn lch, xc nh cc h s, s m cho cc cng thc
kinh nghim, t c th gip ta tm ra mi lin h ni ti gia hin tng xi bi
v cc yu t nh hng.
Xy dng quan h lu lng - mc nc
Xy dng ng quan h lu lng - mc nc (Q ~ H) qua cc thi k
khc nhau (mi thi k c th ly khong 10 20 nm sao cho trong thi k
bao gm c cc gi tr Qmin, Qmax), so snh cc ng cong ny cho ta cc cn c
phn on xu th xi bi trung bnh ca lng dn v s thay i kh nng thot
l ca lng dn. Hnh 6-13 th hin ng cong quan h Q~H qua 3 thi k ca
trm H Ni (theo s liu [3]).
http://nuoc.com.vn
Z (m)
14
1990-2000
1980-1990
1970-1980
13
12
10
5000
10.000
15.000
3
25.000 Q(m /s)
20.000
Hnh 6-13: Quan h Q ~ H qua cc thi k ti mt ct trm thy vn H Ni

Quan h Q ~ H cng c th kho st trong thi k mt ma nc, thng qua
chm im quan h (Q - H) ngy, ring cho tng thng, qua c th nhn xt
ng thi xi, bi trong cc thi k ngn.
Cn c vo s liu thc o mc nc, lu lng nhiu nm cn c th v c
ng qu trnh mc nc di cng mt lu lng qua cc nm, nh hnh 6.14
th hin.
Z (m)
360
350
344
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91 Nm
Hnh 6-14: ng qu trnh mc nc di cng mt lu lng

ma kit mt trm thy vn trn sng Y
Thng thng, trong ma kit v dng chy nh, tc dng to lng yu, lng
dn tng i n nh, nu vi cng mt lu lng ma kit, mc nc qua cc
thi k c bin i r rt th chc chn lng dn c xi, bi. Qua hnh ny ta
thy, t 1981 n 1984, mc nc di cng mt lu lng 415 m3/s tng cao
dn, chng t lng dn b bi cao. Thi k t 1985 tr i, mc nc lc ln lc
xung, chng t lng dn c hin tng xi, bi xen k.
Tnh ton cn bng bn ct
Trng hp trn on sng c nhiu trm thy vn v c s liu thc o v
bn ct trong nhiu nm, c th cn c vo nguyn l cn bng chuyn ng bn
ct, tnh ton chnh lch lng ti ct gia 2 trm thy vn thng lu v h lu
http://nuoc.com.vn
trong mt thi on no , phn on tnh hnh xi, bi trung bnh trong on

sng gia 2 trm.
b. Chnh l, phn tch s liu quan trc a hnh lng dn
C s ca phng php ny l cc ti liu v a hnh, v chnh n l sn
phm ca mt qu trnh din bin ti mt thi im no . Cn c c t nht l
3 5 ti liu a hnh lng sng, trong c a hnh ca nm gn nht. Cc bn
a hnh c th thu c bng cc phng php o c thng thng, hoc t
cc nh vin thm, nh hng khng, nh mt t. Bnh on sng dng trong
phn tch thng c t l 1/5000 hoc 1/2000, cc ng ng mc cch nhau t
(0,5 1,0)m, c cng mt h thng cao trnh v ta cc im khng ch. Ngoi
bnh ra cn s dng cc trc ngang, trc dc thng v theo t l trc tung (cao
) l 1/100, cn trc honh (khong cch) chn t l thch hp th hin c
bin i ca a hnh trn bn v. Dc theo trc honh cn ch thch cc s liu
tng ng.
S liu v a hnh khng nhng cn thu thp on sng nghin cu m
cn cn thu nhp on sng mu. on sng c gi l "mu" l on sng c
cc iu kin sau:
- Dng chy (t nht l trong ma nc trung) khng phn lch, c cng
ch thy vn vi on nghin cu.
- ng b l mt ng cong trn thun, khng t bin, khng c on
thng qu di.
-
ng trng khng c nhng on r ngang qu gp.
- Mt ct t ma nc trung v tr ngng cn c dng parabol i

xng v hp hn v tr c lch su.
- Lng sng, b sng tng i n nh trong nhiu nm, c cng cu to
a cht vi on nghin cu.
Phn tch din bin lng sng bt u t xc nh lng sng v tnh cht
din bin lng sng theo cc cch phn loi tng ng. Sau , vch ra phm vi
lng dn c s v ng trng trn ti liu c nht, ri ln lt tin hnh cho bnh
cc nm v sau. Trn cc bnh cn th hin y cc i tng nghin cu:
nu l on sng thng th l bi bn, ngng cn; nu l on sng cong th
l bn knh cong, lch su, ngng cn v.v...
Phn tch din bin trn mt bng
phn tch, thng tin hnh chp bnh nhng thi k tng ng
hoc t chng theo th t vo cc li ta nh sn. Trn mt bnh chp
khng nn th hin qu 2 thi k, ch chp ng mp nc v 2 3 ng ng
mc c trng. T bnh chp vch ra ranh gii bi xi, dng mu th hin.
T , c th tnh ton khi lng (th tch), tc bi xi.
http://nuoc.com.vn
Trc ht cn kim tra cc bn a hnh cc thi k c cng t l, cng

h ta , h cao hay khng, nu khng, cn tin hnh chnh l. Trn cc
bnh , cn tm ra nhng mc a hnh, a vt chung lm cn c chp hnh.
Hnh 6-15 l v d v bnh chp ca mt on sng trong 2 thi k o
1982 v 1992.
ng mp nc
Ch lu
1982
1982
1992
1992
Hnh 6-15: Bnh chp 1 on sng

So snh s thay i th sng (tuyn ch lu) gia 2 thi k c th thy,
trong 10 nm on b lm, on cong lun b st l v tc st l kh ln, cn
pha b li i din th c bi p nhiu v ln ra cng kh nhanh, 2 hin tng
c lin quan mt thit vi nhau. Ngoi ra, ti bi gia ca on phn lch, u
bi b xi, ui bi c bi lm cho bi dch chuyn v h lu, nhng tc xi
u bi th nhanh, cn tc bi ui bi th chm, lm cho hnh thi mt bng
ca bi gia bin i, ko theo s bin i ca tuyn ch lu. C th thy s bin
i ca bi gia c nguyn nhn t s thay i tuyn ch lu on thng lu do
st l b lm, ch lu ngy cng x mnh vo u bi gia.
Ngoi ra, cn kt hp chp cc mt ct ngang phn tch hnh thi mt ct
ngang lng sng v bin hnh xi bi, lm c s cho vic tnh ton khi lng v
phn b xi bi trong on sng.
Hnh 6-16 th hin hnh v chp mt ct ngang lng sng.
http://nuoc.com.vn
Cao (m)
Nm 1976
Nm 1991
Nm 1994
Nm 1996
Nm 2000
Khong cch (m)
Hnh 6-16: Bin i ti mt mt ct ngang lng sng Hng

(on qua H Ni)
Phn tch din bin trn mt ct dc v c tnh lng xi bi
Cao (m)
- nghin cu s bin ha xi bi theo chiu dc ca lng sng, c th

chp cc ng trng lng sng (hoc ng cao trnh trung bnh lng dn) qua
cc thi k, thng qua phn tch, i chiu a ra cc nhn xt v cc bin i
ca h su, ngng cn, nh hnh 6-17 th hin.
Khong cch (m)
Hnh 6-17: Din bin trn mt ct dc ca y sng on X

- Vi s liu thc o cc mt ct ngang, cng c th tnh ton lng xi
bi thng qua so snh din tch cc mt ct ngang di cng mt cao trnh nc
nht nh. Khi c lng xi bi ti cc mt ct th c th c tnh khi lng
xi bi trong cc on sng m cc mt ct ngang khng ch.
Hnh 6-18 th hin bin i xi bi dc ng ca on sng N, thng qua
s liu o c cc mt ct ngang trong 2 thi k thng 12 nm 1993 v thng 3
http://nuoc.com.vn
Lng xi bi 10 m3
nm 1994. T hnh ny ta thy ch c on sng t mt ct 7 n mt ct 8 l b

xi cht t, cn li cc on khc u xy ra bi lng vi cc mc khc nhau.
Mt ct
Hnh 6-18: Bin ha xi bi dc ng ca on sng N

c. Chnh l, phn tch s liu thc o v a cht lng dn
S liu khoan thm d a cht hoc s liu phn b a cht mt lng dn
u l nhng cn c quan trng phn tch kh nng n nh, xi, bi ca lng
dn. Cc mt ct a cht qua ton b lng sng vi cc s liu v phn b cc lp
t cng cc tnh cht c l ca n cho ta cn c phn on xu th pht trin
ca din bin lng sng v la chn cc v tr, tuyn chnh tr, b tr cng trnh
v.v...
6.5.3. D bo din bin lng sng bng cc phng php m hnh ha
M hnh ha l phng php nghin cu quan trng kho st qu trnh
din bin lng sng, bao gm hai phng thc: m hnh ha bng s (cn gi l
m hnh ton) v m hnh ha bng vt cht thc (cn gi l m hnh vt l). Vic
ng dng vo thc t i vi m hnh ton c lch s gn 50 nm v hn 100
nm i vi m hnh vt l, nhng l thuyt ca chng ch c pht trin mt
cch tng i hon thin v ng dng rng ri vo sn xut trong vng 40 nm
tr li y. Gn y, c xu hng kt hp m hnh ton v m hnh vt l li
hnh thnh mt mn k thut chuyn ngnh nghin cu v din bin sng.
Trc mt, m hnh ton v m hnh vt l ang l hai phng php quan
trng trong nghin cu din bin lng sng v cc chuyn ng dng chy, bn ct
tng ng, mi phng php u c phm tr c u tin s dng ca mnh. V
d: m hnh ton c s dng nhiu trong bi ton nghin cu bi ton 1D, m
hnh vt l s dng nhiu trong nghin cu bi ton 3D, cn bi ton 2D u c th
s dng m hnh ton hoc m hnh vt l. Ngoi ra, s dng loi m hnh no cn
ph thuc tm quan trng ca cng trnh v giai on nghin cu. i vi nhng
cng trnh rt quan trng, c th c hai loi m hnh u c s dng cc
trng hp khc nhau, thm ch ging nhau, b sung v kim tra ln nhau. i
vi cc cng trnh khng tht s quan trng, rt ngn thi gian v tit kim u
http://nuoc.com.vn
t, c th ch s dng m hnh ton. Trong giai on quy hoch, s dng m hnh

ton khng nhng c th gii p cc vn nu trn, m cn ch trong mt thi
gian ngn nghin cu rt nhiu phng n, tm ra phng n ti u. Trong giai
on thit k, i su nghin cu mt s vn no , c bit l nhng vn
c tnh 3D ni bt, c th s dng m hnh vt l.
Cn i vi vic quan trc hin trng i vi on sng nghin cu th bt
k m hnh no cng l cn thit. Mc du s liu thc o ch c th cung cp
nhng nhn thc nh tnh, nhng v i tng nghin cu l nguyn hnh, khng
tn ti vn tham s tnh ton trong m hnh ton c c la chn tha ng
hay khng, cng khng tn ti vn nh hng ca thu nh kch thc trong m
hnh vt l, nn nhng nhn thc l v cng quan trng. Ngoi ra, vic quan
trc hin trng on sng nghin cu c th cung cp cho m hnh ton v m
hnh vt l cc thanh s tnh ton v thit k, cc loi s liu cn thit kim nh
m hnh, l iu khng th thiu.
Nh trn ni, hin nay m hnh ton ang trong qu trnh pht trin.
im mu cht ca cc nghin cu ch yu cp n 2 kha cnh: mt l cng
thc ti ct v cng thc sc cn ca cc h phng trnh c bn, chng khc vi
cc phng trnh khc, khng phi l cc cng thc l thuyt cht ch, m mang
nhiu tnh cht kinh nghim. c bit. l cc cng thc kinh nghim thng ch
thch dng cho cc trng hp n gin (1D, dng chy n nh, bn ct ng u
v ti ct cn bng). i vi cc vn 2D, 3D, trng hp dng chy khng u
v khng n nh, bn ct khng ng u v ti ct khng cn bng... nhng cng
thc bin i ra sao, mc du c nhng nghin cu, nhng vn cha tht s
sng t, v vy kh lm cho m hnh ph hp vi thc t. Kha cnh th 2 l, m
rng phm vi s dng ca m hnh, nng cao chnh xc tnh ton, bo m tnh
n nh v hi t ca cc nghim, cng gim thiu dung lng b nh v tng
tc tnh ton, v phng php tnh cn tn ti nhiu cch la chn, trong vic
vn dng k thut tnh ton cn c nhiu iu phi lm. Nhng nm gn y, m
hnh ton pht trin thn tc, ch yu th hin trong vic i mi v ci tin
phng php tnh ton. Hin nhin, cho m hnh ton v din bin lng sng
ngy cng hon thin, 2 im mu cht ni trn cn cn phi tn nhiu cng sc
nghin cu.
Khc vi m hnh ton, m hnh vt l tng i thnh thc hn. L thuyt
tng t lm c s cho m hnh vt l gn nh nh hnh. Th nghim m hnh
sng lng cng sm t n giai on hon thin, tin cy ca cc kt qu th
nghim l khng cn phi nghi ng na. Gn 30 nm li y, vic thit k v vn
hnh cc m hnh lng ng cng tch ly c nhng kinh nghim phong ph,
kt qu th nghim cng dn dn c tin cy cao. Cng tc nghin cu ch yu
hin nay l tip tc hon thin phng php th nghim m hnh lng ng. Vn
nghin cu trng im l nh hng ca cc loi bin thi nh bin thi hnh hc,
bin thi dc, bin thi thi gian i vi cc kt qu th nghim; la chn v
ch to cc loi ct m hnh nh c tnh nng tt cng tnh cht c hc ca n.
http://nuoc.com.vn
Cn phi ch r rng, trong lnh vc din bin lng sng hin vn cn tn ti

mt s vn m c m hnh ton v m hnh vt l u cha gii quyt c. V
nh nghin cu bin hnh trn mt bng lng sng, tc l vn d bo st l b
sng, c hai loi m hnh u cha c kt qu no ng k.
M hnh ton v m hnh vt l, vi nhng iu ni trn, nh l hai
phng php c lp nhau. Thc ra, hai phng php c th kt hp vi nhau b
tr cho nhau. V d, m hnh ton c th cung cp iu kin bin m hnh vt l
ch phi tin hnh trong mt on ngn, gim bt u t. M hnh vt l lng cng
c bin phc tp c th cung cp s liu v trng lu tc tng i chnh xc cho
m hnh ton tin hnh tnh ton bi xi, m trnh phi lm m hnh lng ng tn
km v kh khn. Tm li, vi ngha l phng php nghin cu hai loi m hnh
ton v m hnh vt l c th thm thu vo nhau cng gii quyt nhng vn
thc t.
a. Phng php m hnh vt l
M hnh vt l thng dng trong nghin cu din bin lng sng l m
hnh thy lc lng ng hoc lng cng v m hnh m dng chy l dng kh c
p, gi tt l m hnh kh.
M hnh thy lc lng cng ch s dng trong trng hp lng sng khng
c bin hnh ln, hoc c bin hnh nhng khng nh hng ln n vn nghin
cu ch yu: v d, trng hp ch quan tm n s thay i trng ng lc do tc
dng ca cng trnh trn sng v din bin lng sng c tnh ton thng qua s
bin i ca cc yu t thy lc . Sau , m hnh c th c p li theo kt
qu tnh ton l thuyt tip tc nghin cu trng ng lc trong iu kin a
hnh l thuyt . M hnh kh thng ch hn ch s dng trong cc bc quy
hoch, chn phng n b tr cng trnh, ch quan tm n cc kt qu nh tnh
cha yu cu cao v kt qu nh lng.
C s ca phng php m hnh vt l l l thuyt tng t.
Nguyn l c bn ca l thuyt tng t i vi cc vn c hc l: cc
h thng vt cht chuyn ng c hc trong t nhin c gi l tng t khi ngoi
hnh ca chng c tng t v hnh hc; thuc tnh ca cc qu trnh vn ng sn
sinh trong cc h thng phi ging nhau; Nhng nh lng cng tnh cht c
trng cho hin tng vn ng c cng mt t s.
Xut pht t nguyn l trn, i vi m hnh thy lc lng sng t nhin, v
nguyn tc, gia m hnh v nguyn hnh cn phi t c tng t i vi 3 mt
sau:
Tng t hnh hc:
Dng hnh hc ca m hnh v nguyn hnh phi tng t nhau: bt k cc
di tuyn tnh no ca m hnh v nguyn hnh u c cng mt t l, tc l:
http://nuoc.com.vn
l N1
l
l
= N2 = ... = Nn = 1
l M1 l M2
l Mn
(6-9)
trong :
lN1, lN2... lNn: biu th cc di tuyn tnh ca nguyn hnh;
lM1, lM2, ... lMn: bc di tuyn tnh ca m hnh, (ch N biu th nguyn
hnh, ch M biu th m hnh, cc con s 1, 2 ..., n, biu th cc v tr khc nhau);
1: hng s t l di, hay hng s tng t di.
Tng t v ng hc:
Trng thi chuyn ng ca m hnh v nguyn hnh phi tng t nhau:
tc , gia tc ca bt k cc im tng ng trn m hnh v nguyn hnh phi
song song vi nhau v c cng mt t l, tc l:
v N1
v
v
= N2 = ... = Nn = v
v M1 v M2
v Mn
(6-10)
a N1
a
a
= N2 = ... = Nn = a
a M1 a M2
a Mn
(6-11)
trong :
v: lu tc;
a: gia tc;
v : hng s tng t lu tc;
a: hng s tng t gia tc.
Tng t ng lc hc:
Tnh trng tc dng ca cc lc trong m hnh v nguyn hnh phi tng t
nhau: lc tc dng ln cc im tng ng trn m hnh v nguyn hnh phi song
song vi nhau v c cng mt t s, tc l:
fN1
f
f
= N2 = ... = Nn = f
fM1 fM2
fMn
(6-12)
trong :
f: biu th lc tc dng;
f: hng s tng t hc.
http://nuoc.com.vn
T cc mt tng t trn, ta thy rng:

- Cc yu t ca m hnh c th tm c bng cch ly cc yu t tng
ng ca nguyn hnh chia cho hng s tng t. Ngc li, cc yu t ca nguyn
hnh cng tm c bng cch ly cc yu t tng ng ca m hnh nhn vi hng
s tng t.
- Hng s tng t ca cng mt i lng cc im khc nhau trong h
thng u c cng mt tr s. Hng s tng t ca cc i lng khc nhau th
khng nht thit bng nhau.
- Hng s tng t l t s gia 2 i lng cng loi, cho nn khng c
th nguyn.
- Gi x l mt i lng no , x l hng s tng t ca i lng
th s chuyn ha ca lng x c th ng dng cho c lng vi phn dx, v lng vi
phn tuy rt nh song vn l hu hn: dx = xII - xI, trong II v I l 2 im gn
nhau trong h thng.
Cho nn:
dX N
X X NI
X
= NII
= NII
dX M
X MII X MI
X MII
X NI
X MI
= x
(6-13)
Tng t hnh hc, tng t ng hc v tng t ng lc hc gia m
hnh v nguyn hnh l cc iu kin c th bo m cho tng t v quy lut
vn ng ca h thng. Cc iu kin tng t trn khng phi hon ton c lp
vi nhau c th t do la chn. S tng t ca quy lut chuyn ng yu cu
cng mt hin tng vt l ca m hnh v nguyn hnh phi c m t bng mt
phng trnh vt l nh nhau. Chnh v vy, gia tng t hnh hc, tng t ng
hc v tng t ng lc hc tn ti mt quan h rng buc vi nhau, cc hng s
tng t b phng trnh vt l khng ch, khng th t la chn.
V d: Nghin cu dng chy n nh khng u trong sng thin nhin,
dng chy trong m hnh cng phi tha mn phng trnh chuyn ng sau:
dZ
d v2 v2 n2
=
+
dx dx 2g R 4 / 3
(6-14)
ng dng phng trnh trn cho nguyn hnh v m hnh ta c:
dZ N
d v 2N v 2N n 2N
+
dx N
dx N 2g R 4M/ 3
(6-15)
http://nuoc.com.vn
dZ M
d v 2M
=
dx M
dx M 2g
v 2M n 2M
+ 4 / 3
RM
(6-16)
Khi m hnh v nguyn hnh tng t nhau, ta c:
ZN = hZM,
xN = 1xM,
vN = vvM,
nN = nZM,
RN = RRM,
gN = gvM,
Thay cc biu thc trn vo (6-15), ta c:

h
l
dZ M
2v
dx M 1 g
d v 2M 2v 2n
.
+ 4 / 3
dx
2g
M
R
v 2M .n 2M
4/3
RM
(6-17)
hoc:
dZ M
2
= v
g h
dx M
d v 2M 2v 2n
.
+
dx
2g
M
4R/ 3 h
1
v 2M . n 2M
4/3
RM
(6-18)
So snh (6-16) v (6-18), ta thy iu kin hai phng trnh ny thng
nht l:
2v
= 1
g h
(6-19)
v
2v
2n
4R/ 3
h
1
= 1
(6-20)
Nh vy, (6-19) v (6-20) l nhng iu kin tng t.
Ch rng, khi m hnh m bo tng t hnh hc th h = 1 lc m
hnh c gi l m hnh chnh thi. Trong trng hp bo m tng t cho
cc iu kin khc, phi dng h 1, th m hnh c gi l m hnh bin thi v
t s = 1 c gi l h s bin thi.
h
-
iu kin tng t (6-19) thng gi l tng t Froude, vit tt Fr =
idem.
http://nuoc.com.vn
iu kin tng t (6-20) thng c gi l tng t sc cn.
Cc iu kin tng t trn c ngha l: Trong trng hp dng chy n

nh khng u trong sng thin nhin, bo m tng t v ng lc hc gia
1 dv 2
dZ
nguyn hnh v m hnh, t l ca trng lc , lc qun tnh .
v sc
dx
2g dx
v2 n2
cn 4 / 3 ca cc im tng ng trn m hnh v nguyn hnh l bng nhau.
R
T thy lc ta c:
R1/ 6
=
n
1 / 6
c = R =
n
C=
hoc:
8g
T (6-21) rt ra n v thay vo (6-20) ta c:

2v .
=1
g R l
(6-21)
(6-22)
Th nghim Nicurats ch r: i vi trng hp chy tng, ch cn s Re
bng nhau th h s sc cn bng nhau. i vi trng hp chy ri, khi dng
chy khu thnh trn cng ch cn s Re bng nhau th h s cng bng nhau,
nhng khi dng chy khu qu , mun c bng nhau th khng nhng cn Re
bng nhau m h s nhm tng i cng bng nhau.
Cn khi dng chy khu bnh phng sc cn, ch cn h s nhm tng
i bng nhau th h s bng nhau.
Nu m hnh nghim khc tun theo tng t hnh hc, th h s nhm
tng i s bng nhau, do trong tnh hnh chung, ch cn c Re bng nhau th
h s s bng nhau, cn khu bnh phng sc cn th cho d s Re khng bng
nhau h s cng bng nhau.
ng thi vi m hnh c tng t hnh hc th:
R = h, l = h/l = 1, Rl = h
Do vi = 1, cng thc (6-22) s bin thnh (6-19). Kt qu ni ln
rng: trong tnh hnh chung, ch cn s Re bng nhau, nu tha mn iu kin
tng t Fr (6-19) cng tc l tha mn iu kin tng t sc cn (6-20). Ni
mt cch khc, trong m hnh c tng t hnh hc tuyt i, th ch cn bo m
2 iu kin: Re = idem v Fr = idem l m hnh v nguyn hnh v tng t v
ng lc hc. Cn nu dng chy khu bnh phng sc cn th ch cn mt
http://nuoc.com.vn
iu kin Fr = idem l m hnh v nguyn hnh c tng t v ng lc hc.

Chnh v vy ta gi khu bnh phng sc cn l khu t ng m hnh.
Trong thc t, m hnh khng th no bo m c tng t hnh hc mt
cch tuyt i. V nhiu iu kin hn ch, phi s dng m hnh bin thi. C khi
mc d m hnh khng bin thi, nhng khng th thc hin c tng t v
nhm. V vy h s khng th bng nhau, do 2 iu kin (6-19) v (6-20) tn
ti c lp vi nhau.
Xut pht t nhng c s l thuyt trn, c th suy din ra cc iu kin
tng t cn phi tun th khi thit k v tin hnh ca th nghim m hnh cng
trnh l.
i vi m hnh lng cng:
-
Tng t lin tc dng chy:

t u
= 1
l
(6-23)
hoc
lhu
= 1
(6-24)
-
Tng t t s gia lc qun tnh v trng lc:

2u
= 1
h
(6-25)
Tng t t s gia lc qun tnh v sc cn:
1
fb = h = ; fw = 1
l
(6-26)
nb =
hoc
3h / 2
12/ 2
11 / 6
2/3
; n w = 11 / 6
(6-27)
Ngoi ra, ng thi phi tha mn 2 iu kin sau:
+ iu kin hn ch dng chy ri: ReM > 1000 2000
(6-28)
+ iu kin hn ch sc cng b mt: hM > 1,5 cm
(6-29)
i vi m hnh lng ng:
http://nuoc.com.vn
Cc iu kin tng t cho m hnh nghin cu bin hnh lng dn c dng

chy mang ch y l bn ct l lng nh sau:
-
Tng t chuyn ng bn ct l lng:

uh
= 1
w l
(6-30)
u*
w
= 1, tc
w v
S 2d
1
u h2
1
w l2
=1
(6-31)
=1
hoc
(6-32)
w
1
1
2
s d2
= 1
(6-33)
-
Tng t khi ng:

UC
u
= 1
(6-34)
uc
h

d
0,14
1
2S
1
d2
= 1
(6-35)
-
Tng t ti ct:
S
= 1
S*
S* =
S
S
(6-36)
= 1
(6-37)
http://nuoc.com.vn
hoc
S* =
S
S
h 2

l
(6-38)
-
Tng t bin hnh lng dn:

t ' =
1 '
u S
Cc bc thit k m hnh sng lng cng [4]
(6-39)
thit k v kim tra m hnh sng lng cng, c th theo cc bc sau

y:
Bc 1: Cn c vo din tch phng th nghim, chn t l mt bng l v t
l ng H. Nu lm m hnh khng bin dng th l = B = H; nu lm m hnh
bin dng th l = B H. Tu theo mc ch nghin cu v din tch phng th
nghim m chn bin sut K cho ph hp.
Bc 2: Theo cc iu kin tng t, xc nh cc t l tng t cn li.
Bc 3: Kim tra trng thi chy trong m hnh:
-
Dng chy ri: s Reynolds ReM > ReK (vi ReK l s Reynolds phn
Dng chy m: s Froude FrM <1.
gii).
Bc 4. M nc, kim tra s tng t v dc mt nc gia nguyn
hnh v m hnh. Nu c chnh lch th phi iu chnh nhm lng m hnh
hoc t l lu lng.
V d thit k
Phng Thy cng - Vin nghin cu Khoa hc Thy li tin hnh thit k m
hnh lng cng on sng Hng thuc H Ni t cng Lin Mc n cng Xun Quang.
Nm 1962, tin hnh nghin cu mt on sng di 11km T Thn (cch trm bm
an Hoi hn 2km v pha thng lu)[4]. dc mt nc trung bnh ca on sng
vo khong 0,7%0.
1. Cn c vo iu kin sn th nghim ngoi tri, chn lm m hnh bin thi
vi t l mt bng l = 500 v t l ng H= 100, bin sut ca m hnh K = 5.
Vi t l chn, sng trong m hnh c chiu di:
lM =
11000
= 22m
500
Chiu rng ln nht gia hai tuyn ngoi thc t T Thn l 4,5km, do
chiu rng ny trn m hnh l:
http://nuoc.com.vn
BM =
4500
= 9m
500
Nh vy, c th chn sn m hnh c din tch l:

S = 22 x 10 m2
2. Xc nh cc t l khc ca m hnh:
T l tc :
V = H = 100 = 10
T l lu lng :
Q = V.H.l = 10 x 100 x 500 = 500000.
Trong m hnh ny, ln lt th nghim vi cc cp lu lng chnh:

QTo lng N = 18000 m3/s
QTrung bnh N = 5000 m3/s
Qkit N = 3200 m3/s
Do lu lng trn m hnh
18000
= 23,6 l/s.
500000
5000
QTrung bnh M =
= 10 l/s.
500000
3200
Qkit M =
= 6,4 l/s.
500000
QTo lng M =
3. Sau khi chn t l, phi kim tra trng thi chy trong m hnh. Dng chy
trong m hnh phi l dng chy ri (Re > ReK vi ReK l s Reynolds phn gii) v m
(Fr <1). Xt trng hp lu lng kit (QN = 3200 m3/s) l trng hp lu lng nguy
him i vi trng thi chy ri. Ly mt ct Chm c ti liu o c thc t ngy
18/9/1962.
Lu lng: QN = 3256 m3/s; din tch mt ct ngang: N = 3020 m2; tc dng
chy trung bnh V N = 1,08 m/s; chiu su dng chy trung bnh: H N = 3,71 m.
Do ti liu tng ng trong m hnh ti mt ct ny l:
VM =
VN
HM =
V
HN
1,08
= 0,108m / s = 10,8cm / s
10
3,71
= 0,0371m = 3,71cm
100
V s Reynolds trn m hnh l:

V M .H M 10,8 x3,71
Re M =
=
= 4006 > Re K
v
0,01
Nh vy, dng chy trong m hnh cng l dng chy ri. S Froude trong m
hnh l:
http://nuoc.com.vn
VM
(10,8) 2
=
<1
FrM =
gV M 981x3,71
nn dng chy trong m hnh cng l dng chy m.
4. Kim tra ng mt nc trong m hnh (tc l kim tra s tng t v
nhm): Khi m nc vo m hnh, tin hnh o ng mt nc tng ng vi ba cp lu
lng trn v so snh vi ti liu thy vn thc o th thy ng mt nc trong m hnh
thp hn so vi ng mt nc thc t. tin hnh tng nhm trn m hnh (ch
yu phn bi sng) v kim tra li. Ni chung mc nc trong m hnh c nng cao hn
nhng cc b vn c chnh lch thp so vi thc t. Do tng t l lu lng trn m
hnh thnh 26,21 l/s; 11,11 l//s v 7,11 l/s. Khi , ng mt nc trong m hnh c
nng cao xp x vi ng mt nc thc t, chnh lch nhiu nht l 10cm (tng ng
vi 1mm trn m hnh).
b. Phng php m hnh ton

Trong nghin cu tm gii php chnh tr sng, c bit l cc ca sng hay
d n xy cng trnh vt sng nhng vng c ch thu vn v thu lc phc
tp cng c m hnh ton thng c p dng nghin cu cc qu trnh ng
lc dng chy, d bo xu th din bin trong tng lai, n gip cho vic so snh
la chn gii php cng trnh v phng n b tr mt bng hp l.
Hin nay, bi ton bin hnh lng sng cho dng chy khng n nh 1D,
2D c nghin cu kh hon chnh, c cc chng trnh t ng ha tnh
ton v phn mm ng dng nh cc phn mm HEC ca M, MIKE ca an
Mch, DELF ca H Lan, TELEMAC ca Php v.v...
Bi ton 3D ang trong giai on nghin cu, bc u c nhng thnh
tu kh quan, trong c th k n phn mm DELFT-3D, MIKE-3...
D bo din bin bng m hnh ton phc v cho cng tc thit k cc
cng trnh vt sng c s dng trong cc d n: cu M Thun (sng Tin),
cu Thanh Tr, cu Vnh Tuy, cu Nht Tn (sng Hng), cu Vm Cng (sng
Hu) ... Dng m hnh ton nh gi din bin l mt vn ln, MIKE21 l h
thng cc phn mm nghin cu trong 4 lnh vc ch yu (Thu lc sng - bin
v hi vn, sng, cc qu trnh sa bi v thu lc mi trng). Sau y xin gii
thiu tm tt c tnh cht tham kho, ni dung v kh nng ng dng m hnh
MIKE 21C
Gii thiu chung
u tin, m hnh MIKE 21C ch l mt tin tch nh trong cc m un
MIKE21HD v MIKE21ST ca b m hnh MIKE 21 [6]. Do cc yu cu tnh
ton v thy lc - hnh thi cho sng ngi ngy cng nhiu v vi chnh xc
cao, c bit l vic m phng chi tit hnh dng cong bt k ca ng b, ca
bi sng (bi bn v bi gia) nn MIKE 21C c tch ra v c pht trin
thnh mt m hnh c lp chuyn v tnh ton thy lc - bn ct v hnh thi hai
chiu trong sng.
http://nuoc.com.vn
im mi nht v khc bit ca m hnh MIKE 21C so vi cc phin bn

chun ca m hnh MIKE 21 l vic to li tnh ton: Phin bn chun ca m
hnh MIKE 21 da trn li tnh ton hnh ch nht. i vi vic m phng vng
bin v nhng vng ca sng, hoc cc on sng thng n, nhng li nh vy
cho chnh xc va . Tuy nhin, i vi cc ng dng trong sng, nht l cc
on sng cong hoc tn ti cc bi bi gia sng, yu cu phi c s m phng
chnh xc ng bin v iu i hi vic s dng li cong hoc li phi cu
trc.
M hnh MIKE 21C to li ng cong trong vic m phng vng tnh
ton, vic s dng li cong so vi vic s dng li ch nht c u vit l s im
li t hn, m phng ng bao tt hn v do kt qu tnh ton c chnh
xc cao hn. Trong m hnh li cong, bc thi gian di hn c th c s dng
v phn ri ca ng dng chy c ci thin nhiu hn bi v ng li
lun bm st theo ng dng chy. V cui cng, khi chy m hnh li cong, do
s im c nh ngha v lu tr t hn nn hn ch c dung lng tr.
Hnh 6.19: So snh li hnh ch nht v li cong

Li cong c s dng trong MIKE 21C c c t vic gii h phng
trnh:
x l x
=0
+
g
s s n g n
y l y
=0
+
g
s s n g n
(6-40)
(6-41)
trong :
x, y: to cc;
s, n : to cong (ngc chiu kim ng h);
g: hm t trng, l t l gia di li theo phng s v di li theo
phng n.
http://nuoc.com.vn
x
y
s + s
2
2
x
y
n + n
2
g=
(6-42)
Kh nng ng dng ca m hnh MIKE 21C [7]

M hnh MIKE 21C c cc kh nng ng dng sau:
- Nghin cu trng dng chy v l trn lng sng v cc bi sng. Mt
h thng li cong cho php phn ri thp hn ca lng dn bi v cc ng
li i theo ng b sng. Bi vy mt m hnh sng hai chiu c th p dng
nghin cu trn phm vi 100km (trong iu kin hnh thi lng dn khng qu
phc tp v khng c phn nhp lu).
- Nghin cu d bo cc s thay i v hnh thi vi thi on 2 - 3 nm
trong cc sng c lng dn bin ng mnh lin quan ti vic thit lp quy hoch
v xy dng cc cng trnh trn sng.
- Nghin cu xc lp cc tiu chun thit k cho cng trnh chnh tr sng
vi cc thng s v vn tc, chiu su dng chy, chiu su xi, din bin ng
b ...
- D bo s thay i hnh thi trn mt bng bao gm xi l b v nh
hng ca vic co hp lng sng ti dng chy l.
- Phn tch s lng ng v xi ca vt liu bn ct gn cc cng trnh ca
ly nc, p kho cc khu vc phn, nhp khu vc ca vo cc vng cng ...
- Thit k ti u tuyn giao thng v d bo lng no vt lng dn hng
nm trn cc tuyn giao thng.
Vn d bo din bin sng ca m hnh MIKE 21C [7]
MIKE 21C c kh nng tnh ton d bo din bin sng (trng hp pht
trin t nhin hay do tc ng ca cng trnh ...) theo cc thi on khc nhau, ni
chung c th phn chia thnh:
- Tnh ton d bo ngn hn: D bo trong mt ma, hoc t 1-3 nm
trong cc trng hp tnh ton d bo din bin khi c cc t bin v ch thy
vn - dng chy trn con sng.
- Tnh ton d bo di hn hn (trn 5 nm): Trong cc v d tnh ton
nu ln kh nng d bo di hn ca m hnh (ti 30 nm), trong trng hp ny
cc yu t thy vn dng chy trong tnh ton thng mang tnh trung bnh hay
tnh i din cho c mt thi on (v d: ch tnh ton d bo vi gi tr lu lng
to lng hoc lu lng trung bnh nhiu nm, hay c th tnh ton vi mt vi gi
tr lu lng i din cho c thi k d bo bao gm c lu lng l ln, l trung
bnh, lu lng kit, ...)
http://nuoc.com.vn
Hnh 6.20: M t
kt qu tnh ton
d bo din bin
cho mt on sng
Bangladet
Mt s kt qu nghin cu trn th gii [7]

Vic ng dng m hnh MIKE 21C c pht trin rt mnh m trong
nghin cu sng ngi v nghin cu tc ng ca cng trnh trn sng i vi din
bin lng dn nhiu khu vc trn th gii, c bit trong khong 5 nm gn y
m hnh ng dng trong nhiu d n thuc lnh vc ng lc hc sng chu
, sau y l mt vi nt tng hp cc kt qu nghin cu chnh da trn m hnh
MIKE 21C
1. D n n nh nt tht nhp lu Chatomuk gia sng Bassac, MKng,
Tonlap ca Campuchia: Nghin cu nh gi cc c trng thy lc v bin ng
hnh thi ti on tht Chatomuk t m phng li ch thy lc v cc bin
ng hnh thi ra cc gii php n nh khu vc ny
Hnh 6.21: M phng trng dng chy gia thc t (tri) v m hnh
http://nuoc.com.vn
2. D n xy dng cu qua sng Bramputra - Jamura Bangladesh:

ng dng m hnh MIKE 21C nghin cu d bo din bin hnh thi ti ln cn
khu vc xy dng cu vi cc d bo ngn hn (13 nm), di hn (30 nm).
Hnh 6.22: M t kt qu tnh ton d bo din bin ngn hn (3 nm)
Mt s kt qu nghin cu bc u ti Vit Nam

Vin khoa hc thy li ng dng m hnh MIKE 21C nghin cu cho
mt s on sng sau [7]:
+ on sng Hng t Sn Ty - Lin Tr: vi c trng ca on sng cong
khng hon chnh.
+ on sng Hng qua H Ni t Chm n Thanh Tr: Vi c trng ca
on sng vng ng ba (nhp lu).
+ on sng Thi Bnh khu vc thnh ph Hi Dng vi c trng ca
on sng cong gp ng thi c cc tc ng cng trnh trn sng.
Trong khun kh d n xy dng cu Vm Cng qua sng Hu, Tng cng
ty TVTK GTVT (TEDI) s dng m hnh MIKE 21C nghin cu ch
thy lc, din bin lng dn trc v sau khi xy dng cu Vm Cng. Kt qu
nghin cu trch rt tm tt hnh 6.23 [9].
http://nuoc.com.vn
Hnh 6-23: M t kt qu tnh ton bi xi sau mt thng l
http://nuoc.com.vn
6.5.4. D bo din bin lng sng bng phng php phn tch nh vin thm
K thut vin thm s dng mt loi thit b k thut chuyn dng, t cch
xa mc tiu o c v ghi chp cc c tnh ca mc tiu quan trc, thng qua
truyn dn, x l cung cp cho h thng s dng nhng thng tin cn thit v i
tng nghin cu.
Chp nh t my bay, t v tinh chuyn dng l phng php c s dng
rng ri trong k thut vin thm.
nh hng khng, nh v tinh chp c ton cnh lng sng, cho php pht
hin cc du vt ca lng sng c, di t khng thy c. Da vo cc du
vt ny c th phc hi c vn ng ca lng sng trong mt khong thi gian
di, gip c lc cho vic phn loi sng v cc c im vn ng ca lng sng.
Ni dung v phng php tin hnh nh sau:
Thu thp ti liu:
Thu thp ti liu bn a hnh v nh vin thm t nht theo ba giai on:
- Giai on 1: trng hoc gn vi thi gian lp d n
- Giai on 2: Trc giai on 1.
- Giai on 3: Trc giai on 2.
Khong cch v thi gian thu thp ti liu gia cc giai on cng di cng
tt.
Trn c s ti liu thu thp giai on 1 lp bn a hnh, bn ny
gi l bn nn.
dng xc nh din bin ti thi im giai on 2.
dng xc nh din bin ti thi im giai on 3.
Chuyn v cc din bin thit lp bn giai on 2 v 3 vo bn
nn gi l bn tng hp.
Trn c s bn tng hp ta c th nh gi v s din bin xi l ca
b, s tn ti hay mt i ca cc cn trn sng, s di chuyn ca lng sng.
V d: Xc nh v tr lng sng c c bt u t cc du vt li trn b
lm, st ngay v tr lng sng hin ti. Bng cch ni nhng du vt u tin ti cc
nh cong, c th nhn bit v tr lng sng thi gian gn nht, v song song vi
ng b va tm thy bn b lm, mt khong cch bng chiu rng ca lng
sng s c ng b sng pha b li. Tip tc lm nh vy i vi cc du vt xa
b lm hn du vt th nht, s tm c v tr lng sng thi im xa hn. C
th thay hai tuyn b bng mt ng trung gian cho ri. Nu du vt lng sng
http://nuoc.com.vn
c khng lin tc, hoc lng sng c phc hi rt khc vi lng sng hin ti, c
th ngh n hin tng ct dng khi sng qu cong [10].
Phn tch nh hng khng sng Mkng, vng h lu Nng Khai trnh by
trn hnh 6.25. y l mt loi sng cong hn ch. Yu t a cht cc im A,
B, C, D hn ch khng cho lng sng li xung h du m ch chuyn dch ngang.
H s cong K ca cc khc cong AB, BC, CD cn nh, hin tng ct thng cha
th xut hin, b lm cn b xi lm cho sng cong hn na. Khc DE kh cong,
ct thng s xy ra sm hn cc on cong khc [11].
Hnh 6 - 24: v d phn tch nh hng khng
http://nuoc.com.vn
Hnh 6.25: Phn tch nh hng khng on sng Mkng

6.5.5. D bo din bin lng sng bng cc cng thc kinh nghim
a. D bo din bin lng sng ti v tr cu
Nu trong thi hn phc v cng trnh (thng tnh vi 100 nm) chiu di
dch chuyn cc on sng cong c th ti v tr cu s xut hin 3 dng mt
ct ngang nh hnh 6 - 26 v chiu su ln nht c th xut hin bt c v tr no
trn dng ch.
Trng hp ngc li, nu chiu di dch chuyn cc on sng cong < c
th phi tnh ton d bo tc dch chuyn cc b lm hng nm (B), ni c
chiu su ln nht theo chiu rng sng.
Tr s B ni chung nn xc nh t ti liu o c thc t trong nhiu nm
xc nh v tr chiu su ln nht c th xut hin trn mt ct ngang sng ti
cu. Trong trng hp thiu cc s liu thng k thc t th tr s B c th xc
nh theo cng thc:
B =
(G c Gth )T50
, m/nm
hl
(6 43)
trong :
Gc , Gth: lu lng ph sa n v (qua 1 mt chiu rng sng) on sng
cong v on sng thng, kg/s;
http://nuoc.com.vn
T50: thi gian tnh ton trong nm c l ln hn hay bng trung bnh (P =
50%) v tc nc chy trung bnh ca on sng cong ln hn tc cho php
khng xi ca t cu to dng sng, s;
w: trng lng ca t lng sng bo ho nc, kg/m3;
hl: chiu su nc chy trung bnh ca lch sng cong trn sut chiu di
b lm tnh trung bnh trong thi gian tnh ton T50, m.
Tr s Gc v Gth xc nh theo cng thc :
v
Gt = 12
v ox
h
d (v v ox )
d
0 , 33
, kg/s.m
(6-44)
trong
Gt: lu lng ph sa y ti thu trc tnh ton, kg/s.m.
v: lu tc trung bnh trn thu trc, m/s.
vox: tc cho php khng xi ca ph sa cu to lng sng ,m/s.
d : ng knh ht ph sa bnh qun, m ;
h: chiu su nc ti thu trc tnh ton, m;
vox xc nh theo cng thc : vox =3,6 4 h d
i vi on sng cong, tr s vox c nhn vi h s Kvo
2
K vo =
mh
m
1 0 10 0 l
m.rc
m
(6 -
45)
vox: tc cho php khng xi ca ph sa cu to lng sng, m/s;
mo: h s mi dc ca t lng sui ti on cong trong iu kin bo ho
nc;
m: nh trn, nhng trong iu kin lm vic di nc (khng xt lp ct
ph sa b bi phng trn cng).
Cc k hiu khc dng nh c.
Thi gian tnh ton cu rt di (100 nm), v vy n gin tnh ton
thng c th chp nhn gi thit chiu su ln nht c th xut hin trn ton
chiu rng sng Bpc nu khong cch gia cc nh sng cong c khng qu ln.
http://nuoc.com.vn
Hnh 6- 26: Sng cong pht trin hn ch

a. Bnh
b. Mt ct ngang sng ti A-A khi on sng di chuyn mt on
bng c
1. B bi;
2. B xi;
3. Mt ct bt u di chuyn;
4. Mt ct khi di chuyn c 0,5c;
5. Mt ct khi chuyn c
c
b. D bo din bin lng sng trn bnh .
dch chuyn ca tuyn b lm (hay trc dng ch) on sng cong c
xc nh cho mt ct ngang sng no theo cng thc (6 - 46).
y b C. K c T
hmax h0
hmax,c h0
(6 46)
trong :
yb: dch chuyn ca trc dng ch hay b lm ca on sng cong ti
mt ct ngang ang xt, m;
Kc: h s tc pht trin sng cong ph thuc vo gc chuyn hng (gc
ngot) ly theo (bng 6 2) hoc tt nht l theo ti liu thc t o c;
T: thi gian s nm tnh ton d bo din bin lng sng trn bnh (
dch chuyn yb), nm;
hmax: chiu su nc chy ln nht ca mt ct ngang lng sng ang xt,
m;
http://nuoc.com.vn
hmax,c: nh trn nhng ti mt ct ngang ti nh b lm c x dch hng

nm ln nht (C), m;
ho: chiu su nc chy trung bnh lng sng ca hai im chuyn tip
(im un b v c hnh 6 - 29) ca on sng ang xt vi cc on cong k ,
m.
Trong cng thc trn cc chiu su hmax, hmax,c v ho c tnh t mc nc
trung bnh v ma cn trong nhiu nm (mc nc thp nht).
Tr s yb ph thuc vo gc ngot ca on sng cong C v vy khi T > 30
nm nng cao mc tnh ton d bo ngi ta chia thi gian T thnh nhng
thi on nh (thng dng 10, 20, 30... nm tu theo tc x dch b sng v
thi gian tnh ton T).
Da vo cc s liu o c ban u xc nh cc tham s trong cng thc 6
- 46, tnh gi tr yb cho mi mt ct ngang on sng cong v v ng cong ca
b lm (hay trc dng chy) cho cui thi on th nht.
Xc nh gc ngot 0c, theo (bng 6 2) xc nh h s Kc theo 0C v tnh
tr s yb cui thi on th 2. Tng t nh cch trn, ta xc nh dch chuyn
yb cui thi k tnh ton T (hnh 6 - 30) v da vo cc kt qu tnh yb v dng
ng cong ca b lm (hay trc sng) sau mi thi on tnh ton.
Bng 6.2
H s tc pht trin sng cong Kc
0c
Kc
0c
Kc
0c
Kc
0c
Kc
70
90
110
120
0,04
0,08
0,16
0,24
130
135
137
145
0,40
0,65
0,80
0,97
155
165
175
185
1,00
0,96
0,80
0,60
190
200
210
230
0,44
0,24
0,09
0,03
Sau khi v dng ng cong ca on sng cong sau T nm cn kim tra

so snh kt qu tnh ton vi thc t o c thng qua biu quan h
S
= f ( C ) .
Nu i lng S/c xc nh t bnh lng sng cong sau T nm khc

nhiu vi ti liu thc t xc nh t biu quan h
= f ( C ) th phi tnh
hiu chnh li tr s C theo cc s liu thc o.

S
= F ( c ) ngi ta thu thp cc ti liu o c

c
cc yu t S , c , c ca (15 20) on sng cong trong khu vc sng gn v tr
cu v v quan h c, hmax vi S/c nh trn hnh v 6 - 27.
v ng cong quan h
http://nuoc.com.vn
Hnh 6 - 27: Quan h gia chiu su ln nht hmax v gc ngot ca cc

on
sng cong ph thuc vo ch s pht trin sng cong S/c
Hnh 6 - 28: Bnh sng cong

sng
pht trin t do .
Hnh 6- 29: Cc yu t chnh ca

cong pht trin t do
1. Dng sng cong

2. Sng c
1. on sng su
2. Hng ni lin hai on
3. Bi bi
4. Gii hn bi sng
3. Tim cu
4. B sng c
cong
c. D bo chiu su ln nht pht trin b lm.

D bo chiu su ln nht pht trin b lm trong thi gian tnh ton bn
knh cong cc on sng cong thay i theo thi gian lm cho chiu su cc b
lm cng thay i theo, n s tng khi ch s Bpc/r v S/c tng. Tr s chiu su ln
nht b lm c th xc nh theo cng thc:
h ' max = hmax
'c
c
(6 47)
http://nuoc.com.vn
trong :
hmax: chiu su ln nht d bo c kh nng pht trin ca mt ct sng cong,
m;
hmax : nh trn, nhng ng vi iu kin hin ti, m;
'c v c: h s ph thuc vo t s Bpc/ rc ly theo bng 6 - 3.
Cc k hiu khc dng nh c .
Bng 6 3
Xc nh h s 'c v c ph thuc vo Bpc/rc
Bpc/rc
0,17
0,20
0,25
0,33
0,50
'c hay c
1,27
1,48
1,84
2,20
2,57
3,00
Trong cng thc (6 47) chiu su h'max v hmax c tnh t mc nc thit

k c tn sut P% .
Kt qu xc nh tr s h'max theo (6 - 47) cn c kim tra theo th quan
h hmax = f(S/c) c xy dng t ti liu thng k o c thc a ca (15 20)
on sng cong khu vc sng thit k (hnh 6 - 27). Nu c sai s ln th phi hiu
chnh theo quan h thc t o c.
Trong trng hp cu to a cht ca lp t xi ti (ng vi chiu su
h'max) khc vi cu to a cht hin ti (ng vi chiu su hmax) th c th c hai
thng hp:
- Nu ti chiu su h'max, tc nc chy vh'max ln hn tc cho php
khng xi ca lp t a cht vox, (vh'max > vox) th xi l khng b hn ch do iu
kin a cht v tr s h'max c xc nh theo cng thc (6 - 47).
- Trng hp ngc li, nu chiu su h'max tc vh'max > vox th chiu
su ln nht ch pht trin ti lp a cht c vh'max = vox v phi da vo vox tnh
h'maxa cht. Sau khi xc nh cc i lng yb, hmax, h'max, chiu rng ca
dng ch Bch v h s mi dc b li v b lm s tin hnh v bnh v mt
ct ngang sng ti v tr cu. Sau khi xc nh cc i lng yb, hmax, h'max,
chiu rng ca dng ch Bch v h s mi dc b li v b lm s tin hnh v,
bnh v mt ct ngang sng ti v tr cu.
http://nuoc.com.vn
Hnh 6 - 30: Cu qua sng cong pht trin t do

a - Bnh pht trin cc on sng cong .
b - Mt ct ngang sng ti v tr cu
1. Hnh dng sng khi kho st; 2. Sau 25 nm;
3. Sau 50
nm.
4. V tr b sng b bin dng ti v tr cu sau 50 nm.
5. V tr b sng b bin dng on cong pha thng lu cu
6. Hng Vct o gc.
7, 8. Mt ct ngang sng lc ban u v sau 50 nm.
Ch :
- Cc cng thc v tnh ton d bo qu trnh din bin lng sng trnh
by trn ch ph hp vi lng sng cu to a cht l cc loi t khng dnh.
i vi lng sng cu to l t dnh th phi da vo ti liu thc t o c xi
v bi trong nhiu nm tnh ton d bo cc yu t ca sng cong
- Khc vi sng thng v sng cong pht trin hn ch chiu su ln nht
ca dng ch c th pht trin ra ngoi bi sng ch khng phi ch trong phm vi
dng ch v cc on sng cong pht trin t do. c im cn c xt khi
tnh ton cao mng tr cu.
Ti liu s dng trong Chng VI
[1]. Nguyn Vn Cung - Lu Cng o - V Phn v nnk. Gio trnh ng lc hc
sng ngi. Nh xut bn nng nghip 1981
[2]. Lng Phng Hu - Trn nh Hi. L thuyt th nghim m hnh cng trnh
thy. Nh xut bn xy dng, 2003
[3]. Lng Phng Hu - Trn nh Hi. ng lc hc dng sng v chnh tr
sng. Nh xut bn xy dng, 2004
http://nuoc.com.vn
[4]. V Th Nga Trn Thc. ng lc sng v ca sng. Nh xut bn i hc

quc gia, 2001
[5]. Trn Minh Quang. ng lc hc dng sng v chnh tr sng. i hc quc
gia Thnh ph H Ch Minh, 2000.
[6]. Nguyn Ngc Qunh. ng dng m hnh ton MIKE 21C trong nghin cu
thy lc v din bin lng dn h thng sng Hng v sng Thi Bnh. ti KC08.11, H ni -2003
[7]. Nguyn Ngc Qunh. ng dng m hnh ton MIKE 21C trong nghin cu
thy lc v hnh thi sng, chuyn tin s - 2004
[8]. Tn Tht Vnh. Thit k cng trnh bo v b, . Nh xut bn khoa hc k
thut, 2003
[9]. Tng cng ty TVTK GTVT. Nghin cu trn m hnh ton ch thy lc v
vn chuyn bn ct D n u t xy dng cu Vm Cng Thuc d n ng
H Ch Minh.
[10]. V Tt Uyn. Hng dn bo v b sng lu vc sng M Kng cho cc k
s thc hnh. Bo co ti hi tho v qun l sng ngi. Nong Khai, 12-1989
[11]. Vin thu lc an Mch. Hng dn s dng m hnh MIKE21C.
[12]. Vin thu lc an Mch MIKE21C. S tay tham chiu v t liu khoa hc.
[13]. Jansen P. Ph. Cc yu t c bn ca cng trnh thu, 1978.
[14]. Przedwojski B., Blazejewski R. v Pilarczyk K.W. K thut chnh tr sng
ngi. A.A. Balkema, Rotterdam, Brookfield, 1995.
ng st, B Xy dng - Vn ti Lin X (trc y), Matxcva 1972 (NIMP 72).
http://nuoc.com.vn
Chng VII - thit k cc cng trnh trong khu vc cu

vt sng
7.1. Nn ng u cu v nn ng bi sng
7.1.1. iu tra mc nc l nn ng
Cng tc iu tra, tnh ton mc nc l, lu tc, lu lng, xi bi v.v... nn
ng ven sng tu thuc vo yu cu nhim v thit k. Nhn chung, cng tc iu tra
c thc hin ging nh i vi kho st cng trnh cu v cn c cc ti liu v mc
nc thit k theo tn sut quy nh, lu tc, lu hng v.v...
Trong mt s trng hp di y c th ch iu tra mc nc l lch s, dng
phng php n gin m tnh ra mc nc thit k v lu tc:
- Nn ng tuy nm trong phm vi ngp trn nhng khng ngp nhiu, hoc
dng nc khng ch cao nn ng ch l dng nc trn bi nn lu tc nh, khng
xi mn nguy him nn khng cn b tr cng trnh phng h;
-
Ta luy nn ng ch cn lm cng trnh phng h thng thng.
Khi tnh ng cong mt nc l ven sng phi cn c vo ti liu quan trc, ti

liu iu tra v cn ch ti tnh hnh c th ca on sng .
Sau y l mt s phng php lp ng cong mt mc nc l:
a. Phng php hnh thi
Chn mt s mt ct hnh thi i din on sng iu tra, ln lt tnh c lu
lng l lch s, suy ra lu lng thit k v mc nc tng ng vi n. Da vo v tr
tng ng v ln trc dc lng sng nhng mc nc ni trn, ri ln lt v ng
dc mt nc theo cc nm v theo tn sut quy nh, nh xc nh c ng cong
mc nc l ven sng.
b. Phng php tng quan mc nc
Khi gn on sng kho st c ti liu quan trc thu vn nhiu nm ng tin cy,
gia on sng khng c sng nhnh ln chy vo, ng thi c th iu tra mc nc
l lch s ti cc mt ct gn v tr thit k cng trnh th c th dng ti liu sn c trm
thu vn v ti liu iu tra lch s suy ra mc nc thit k v lu lng nhng mt
ct lin quan.
V d 7-1: Tnh ng cong mc nc ven sng bng phng php hnh thi
on sng gn khu vc cng trnh o c 4 vt l trong cng mt nm v ln lt o
c trc ngang lng sng nhng ni . Cc bc tnh ton ng mc nc ven sng th t
nh sau:
1. Trc tin gi nh lu lng Q = 7280m3/s
Tm lu tc V1 = Q/1 = 7280/ 2150 = 3,89m/s ghi vo ct (4) v tnh V12/2g = 3,392/(2 x
9,8) = 0,59 ghi vo ct (5)
2. Ly cao mc nc H1 im cng thm V12/2g c (115,40 + 0,59) = 115,99m ghi
vo ct (6).
3. Ly h s nhm lng sng n = 0,020 gia im 1-2 theo cng thc Maning tnh c
tr s dc I1:
I1 = (nQ)2/1R12/3 = (0,020x7280)2/(2150x 4,252/3) = 0.000668 ghi vo ct (9). Tng t
nh vy tnh c I2 = 0,000450. Ly tr s bnh qun gia I1 vi I2
http://nuoc.com.vn
I1-2 = (I1 + I2 )/2 = (0,000668 + 0,000450)/2= 0,000559 ghi vo ct (10).

4. Da vo phng trnh Becnui (*) tm c chiu cao ng nng 2 v ng thc.
H1 = V12/2g + hf = H2 + V22/2g
(7 - 1)
V tri phng trnh ly H1 + V1 /2g = 115,99m. Trong (ct 6) im 1 cng vi tn tht

lc cn ma st hf:
hf = (I1 + I2 )L/2 = 0,16
tnh c: H1 + V12/2g + hf = 115,99 + 0,16 = 116,15m tc l chiu cao ng nng im 2,
ghi vo ct (13) ca im 2 v pha ca phng trnh l cao ng nng ca im 2. C th
cn c vo tr s H2 trc tip tm ra V2 v H2 + V22/2g (xem ct 6). Nu tr s hai v phi tri
ng thc bng nhau, tr s Q gi nh l ph hp vi yu cu, nu khng phi gi nh li tr s
Q.
5. Tr s cao ng nng gia im 2, 3, 4 theo kt qu kt qu tnh ton trong V d
ny xp x nhau, tc l tr s Q gi thit rt n khp gia ng mt nc tnh ton vi du vt l
iu tra da theo lu lng ny m suy ra.
Th Cao
vt
t
i tch l
(m)
m
(m2)
V
(m/3)
V2/2g
(m)
H+
V2/2g
(m)
dc I
R
R2/3
Cc
mt ct
1
1
2
3
115,40 2,151
4
3,39
5
0,59
6
7
8
9
115,99 4,25 2,62 0,000668
115,83 2,920
2,49
0,32
116,15 3,60 2,35 0,000450
Bnh qun
10
0,000559
0,000299
116,20 4,340
1,68
0,14
116,34 4,58 2,76 0,000148

0,000095
116,53 7,620
0,96
0,05
116,58 5,09 2,96 0,000042
L, m
hf
(m)
11
12
285
0,16
800
0,24
1.790 0,13
H+
V2/2g
+ hf
(m)
13
116,15
116,39
116,51
Dng phng php trn tnh ng cong mc nc l cn phi i chiu vi hin

trng, nht l i vi trng hp on sng do cu tht hp li, ch mt ct thay i
nhiu v ni sng un cong hoc b chy ngc do sng ln dnh, do nh hng ca h
cha v.v... Cn cn c vo tng trng hp khc nhau m iu chnh cc b cho ph hp.
7.1.2. Xc nh cao vai ng u cu thp nht
Xc nh cao vai ng thp nht on ni st cu nn cn c vo cp sng,
loi hnh kt cu dm, mc nc tnh ton di cu, chiu cao sng v vt tri, v.v...
C th phn nn ng dn v cu thnh 3 on c trng: I - on xung dc t
b sng xung bi; II - on nn ng p qua bi sng; III - on dc ln cu.
on I thit k theo yu cu nh i vi cc on tuyn ng trong iu kin
thng thng.
on II thit k thng vi cao yu cu ti thiu m bo nn ng khng
b ngp. Cao ti thiu tnh nh sau:
Hmin = MNTT + ZN + hsl +
(7 - 2)
trong :
MNTT: mc nc tnh ton theo tn sut l thit k, m;
ZN: chiu cao nc dng ti nn ng, m:
Z N = Z + I (1 + x)
Bo Lc
(7 - 3)
http://nuoc.com.vn
hsl: chiu cao sng leo, m;

: cao d tr an ton, thng ly bng 0,5m;
Z: chiu cao nc dng ln nht ti thng lu cu;
x: t s gia chiu di k iu chnh dng nc na on v pha thng lu chia
cho chiu di on sng t ni dng chy bt u thu hp ti cu;
Bo: chiu rng ca sng v ma l, m;
Lc: khu cu c k c tr cu, m;
i vi ng b, ngoi iu kin m bo nn ng khng b ngp cn yu cu
o ng phi nm cao hn mc nc sng khi tnh (khng c sng) c k thm chiu
cao nc dng. Cng thc tnh Hmin trong iu kin ny tng t nh cng thc (6 - 1)
nhng thay tr s (hsb + ) bng chiu dy lp o ng (ha).
on III l on ni hai cao : cao ca mt cu v cao nn ng bi sng.
Cao ca mt cu lm trn sng c thuyn b qua li (sng thng thuyn) tnh theo
cng thc:
Hmin = MNTTh + TK + C
(7 - 4)
trong :
C: chiu cao t y dm ti y ray i vi ng st hay ti tim phn xe chy ca
cu i vi ng t, m;
TK: tnh khng di cu ly theo TCVN 5664 - 1992, m;
MNTTh: mc nc thng thuyn;
Nu sng khng c thuyn b qua li th cao ti thiu ca mt cu s tnh theo
cng thc:
Hmin = MNTT + TK + C
(7 - 5)
trong :
MNTT: mc nc tnh ton theo tn sut thit k, m;
TK: tnh khng di cu i vi sng khng thng thuyn, m.
Theo quy nh ca ng st gn hai u cu trn mt chiu di mi bn bng
mt khu cu nn b tr c cao bng cao ca cu. Cn i vi ng b on
phi ti thiu b tr ng cong ng cng thm 10 - 25m v nn m bo khi
lng cng tc lm t t nht.
dc nn ng t bi sng ln cu: ng st dc khng c vt qu
dc ch o thit k, ng b khng vt qu dc cho php tu theo cp hng k
thut ca ng.
S phn thnh tng on thit k trn y l p dng cho trng hp bnh
thng. Trong thc t cn tu tnh hnh c th m thit k trc dc cho hp l c v mt
ct thi cng v yu cu k thut. V d nu chiu di on II ngn, cao mt cu khng
cao lm th c th thit k ton chiu di nn ng p qua bi sng cng c mt cao
bng cao mt cu v.v...
7.1.3. Tnh ton lu tc dng nc ca nn ng bi sng

Lu tc bnh qun thng, h lu dc theo nn ng c th tnh theo cng thc
gn ng, theo kin ngh ca Litstvan.
http://nuoc.com.vn
h1
VTN
h2
= 0.7VTN
a.
Thng lu:
VBQT = 0,7
(7 - 6)
b.
H lu:
VBH
(7 - 7)
trong :
V BT: lu tc bnh qun trong on bi sng pha thng lu nn ng, m/s;
VBH: lu tc bnh qun trong on bi sng pha h lu nn ng l, m/s;
h1: chiu su bnh qun iu kin thin nhin ca bi sng, m;
h2 = h1 + Z
(7- 8)
V : lu tc bnh qun trong iu kin thin nhin ca on sng trn bi hoc

trn ng thu trc, m/s.
Hai cng thc trn ch c th dng cho on bi sng m nn ng thng hoc
h lu c cng dc mt nc.
Nu khng c k hng dng th taluy nn ng pha thng lu trong on
tnh t mp trc m cu bng Lcb (tnh khng) chu tc dng xi tng ng vi lu tc
di cu, vn ny cn xt k khi chn loi gia c.
Tnh dc nc chy dc nn ng
- dc nc chy dc nn ng pha thng lu (iT), tnh theo cng thc ca
M.B.Mikhailp nh sau:
iT = .itn
(7 - 9)
itn : dc t nhin ca mt nc;

: h s bng t s gia chiu su trung bnh h ca bi sng trn chiu su (h )
1
2
vi h2= h1+ Z. Trong Z l chiu cao nc dng ln nht ti thng lu cu (xc nh
theo chng VI). Tr s tra bng 7 - 1.
Bng 7 - 1
h1/h2
1,00
0,50
0,90
0,35
0,80
0,24
0,70
0,15
0,60
0,09
0,50
0,05
0,40
0,02
0,30
0,01
dc nc chy dc nn ng pha h lu (ih).

ih= 0,5 i tn
(7 - 10)
- Lu tc bnh qun thng, h lu dc theo nn ng tnh theo cng thc gn

ng ca Lit-st-van.
+ Thng lu:
h
v bt = 0,7 1
h2
.v tn
(7 - 11)
+ H lu:
vbh= 0,7 vtn
(7 - 12)
trong :
vt: lu tc bnh qun trong on bi sng thng lu, m/s;
vbh: lu tc bnh qun trong on bi sng h lu, m/s;
h1, h2: ngha nh trn;
vtn: lu tc bnh qun dng chy iu kin t nhin trong on bi sng, m/s.
http://nuoc.com.vn
7.1.4. Tnh sng leo ln mi dc cng trnh

xc nh cao nn ng, cao k, chn bin php gia c... cn phi tnh
chiu cao sng leo ln mi dc cng trnh.
h sb
hs
H n h 7 -1
H o a h n g g i
H n h 7 - 2
C c y u t c a s n g
Khi tnh sng cn nm vng mt s nh ngha v k hiu sau:

hs - Chiu cao sng l khong cch thng ng tnh t nh sng ti chn sng.
- Chiu di sng l khong cch nm ngang gia 2 nh hoc chn sng cnh
nhau.
hs/ - dc sng.
Ds - sng l khong cch theo mt nc t ch gi tc ng hnh thnh v
pht trin sng ti im tnh ton.
hSL - Chiu cao sng leo ln mi dc cng trnh.
Khi thit k cc cng trnh giao thng, trng hp ph bin nht l tnh sng gy
ln bi gi ni nc nng.
Chiu cao sng leo tnh theo (m) trn mc nc tnh xc nh theo cng thc:
hSL =
2 K .hs
.3
m
hs
(7 - 13)
trong :
K : h s ph thuc vo vt liu gia c mi ng;
m: dc mi cng trnh;
K/m - Trong cng thc (7 -13) c xc nh theo bng 7 - 2.
Bng 7- 2
M
Vt liu
1,5
0,30
0,26
0,22
0,18
0,16
0,23
0,20
0,16
0,14
0,12
0,18
0,16
0,13
0,11
0,10
K/m
B tng
lt
xp khan
R
hc
0,90
0,80
0,65
0,55
0,50
0,60
0,53
0,43
0,37
0,33
0,45
0,40
0,33
0,27
0,25
http://nuoc.com.vn
http://nuoc.com.vn
su H (m)
Bng 7 - 3
0,5
1,0
2,0
3,0
4,0
6,0
8,0
10.0,
10
1
10
0,19
0,28
0,31
0,31
0,31
0,31
0,31
0,31
0,21
0,31
0,41
0,43
0,43
0,43
0,43
0,43
0,37
0,36
0,50
0,58
0,59
0,60
0,60
0,60
0,38
0,38
0,54
0,65
0,68
0,70
0,70
0,70
0,38
0,38
0,58
0,71
0,77
0,79
0,80
0,80
0,38
0,38
0,61
0,71
0,81
0,88
0,90
0,91
0,37
0,46
0,61
0,63
0,64
0,64
0,64
0,64
Tc gi W10 (m/s)
20
Chiu di sng chy D (km)
2
4
6
8
hs (m)
0,38 0,38 0,39 0,39
0,48 0,75 0,76 0,76
0,70 0,71 0,87 0,84
0,83 0,95 1,05 1,10
0,86 1,10 1,20 1,28
0,88 1,18 1,43 1,55
0,88 1,20 1,47 1,67
0,88 1,20 1,50 1,70
30
10
10
0,39
0,76
0,84
1,14
1,38
1,62
1,84
1,90
0,37
0,67
0,84
0,89
0,90
0,90
0,90
0,90
0,38
0,74
0,96
1,17
1,33
1,39
1,40
1,40
0,39
0,75
1,00
1,25
1,43
1,71
1,76
1,80
0,39
0,76
1,00
1,29
1,50
1,82
2,07
2,18
0,39
0,77
1,01
1,31
1,55
1,90
2,20
2,37
0,39
0,77
1,06
1,41
1,69
2,07
2,38
2,66
su H (m)
Bng 7 44
0,5
1,0
2,0
3,0
4,0
6,0
8,0
10,0
10
1
10
Tc gi W10 (m/s)
20
Chiu di sng chy D (km)
2
4
6
8
30
10
1,54
3,36
4,30
5,21
6,45
7,66
8,76
9,06
1,23
2,50
3,28
3,51
3,57
3,57
3,57
3,57
1,27
2,80
3,84
4,88
5,66
5,96
6,01
6,01
1,30
2,85
4,06
5,27
6,16
7,55
7,82
8,01
1,30
2,89
4,06
5,48
6,50
8,11
9,33
9,86
10
2hs 3 / hs (m)
0,81
1,28
1,44
1,44
1,44
1,44
1,44
1,44
0,91
1,58
1,91
2,04
2,04
2,04
2,04
2,04
1,74
1,68
2,39
2,80
2,86
2,90
2,90
2,90
1,79
1,79
2,60
3,16
3,32
3,43
3,43
3,43
1,79
1,79
2,80
3,48
3,80
3,90
3,95
3,95
1,79
1,79
2,96
3,65
4,17
4,37
4,48
4,48
1,44
1,87
2,61
2,71
2,76
2,76
2,76
2,76
1,50
1,98
3,05
3,70
3,85
3,91
3,91
3,91
1,50
3,30
3,25
4,29
5,01
5,41
5,51
5,51
1,51
3,30
3,60
4,78
5,54
6,69
6,90
7,06
1,54
3,36
3,75
5,03
5,94
7,31
7,90
8,05
1,30 1,30
2,93 2,93
4,14 4,35
5,71 6,06
6,75 7,46
8,48 9,33
9,95 10,81
10,81 12,27
http://nuoc.com.vn
http://nuoc.com.vn
Chiu cao sng hs v tch 2hs 3
hs
cho bng (7 - 3), (7 - 4).
- Tc gi tnh ton phi qui i tc gi ti v tc gi cao

cch mt nc 10m, tnh theo cng thc:
W10= WT.Kb
(7 - 14)
trong :
WT: tc gi tnh ton theo ti liu ca trm kh tng cao H;
Kb: h s chuyn i t tc gi o c trm c cao Hm ti tc
gi cao cch mt nc 10m.
H, m
10
12
14
17
20
30
Kb
1,30
1,15
1,05
1,00
0,99
0,97
0,96
0,95
0,93
- Khi khng c s liu quan trc hay khi lit quan trc nh hn 10 nm,
tc gi tnh ton nn ly bng:
+ WT = 20 m/s nhng khng nh hn gi tr thc t quan st iu tra, i
vi sng v h cha tnh vi mc nc tnh ton hoc mc nc dng c tn sut P
= 0,33%.
+ WT = 30 m/s nhng khng nh hn gi tr thc t quan st iu tra, i
vi sng v h cha, vi nhng mc nc khc thp hn mc nc dnh v vng
ca sng khi tnh mc nc dn p do gi.
- Nu h hp (hnh 7-3 ) khi t s chiu rng ngp trn trung bnh B trn
gi D khng ln hn 0,7 th gi tnh ton c th xc nh theo cng thc sau:
Dtt= KD. D
(7 - 15)
y KD h s hiu chnh ph thuc vo t s B/D.

B/D
KD
0,1
0,30
0,2
0,50
0,3
0,63
0,4
0,71
0,5
0,80
0,6
0,85
0,7
1,00
- Trong cc on sng dng chy hp c ng bao b phc tp hoc

c gii hn bi mt phn o ... chiu di gi c xc inh theo trnh t sau:
+ T nhng im nghin cu vch nhng tia sng ch yu. Theo nhng tia
ny, sng pht trin chiu cao ln nht hng ngc vi gi v theo 2 tia 2 bn
to thnh gc 225 i vi tia ch cho ti ch tia ny ct ng b sng.
+ o chiu di ca nhng tia ny D(km) theo 5 hng theo hnh 7- 4.
+ gi tnh ton c xc nh theo cng thc:
Dtt = 0,27. [D0 + 0,85(D+1 + D-1) + 0,5(D+2 + D-2)
(7 - 16)
http://nuoc.com.vn
- Nu trn bi c cy hoc bi s cn tr sng th chiu cao sng ln mi

dc c th gim do xt h s hiu chnh sau.
a.Br
b2
0.16 Bb
=
b2
Bqdr =
Bqdb
(7 - 17)
(7 - 18)
trong :
Bqdr: chiu rng qui i ca di rng cy, m;
Bqdb : chiu rng qui i ca bi cy, m;
Br: chiu rng thc t ca di rng cy, m;
Bb: chiu rng thc t ca bi cy, m.
a: h s, ly bng: 1; 1,4 v 1,8 ng vi ng knh trung bnh ca cy l
0,15; 0,2 v 0,25m;
b: khong cch thc t gia cc cy hoc bi cy, m.
Chiu cao sng c xt ti rng cy xc nh theo cng thc:
hsr = hs . Kr
(7 - 19)
Trong h s Kr xc nh theo hnh 7- 5.

- Trng hp sng xin: m > 1 v 30 th tr s sng leo phi hiu
chnh h s:
K =
1 + 2 sin
3
(7 - 20)
trong :
: gc gia tia sng v ng mp nc ln mi dc cng trnh.
Hnh 7.3 Bnh din h cha hp

1 - Tuyn ng
2 - Hng gi tnh ton
1 - Tuyn ng
2 - Hng gi tnh ton
http://nuoc.com.vn
Hnh 7 - 5 : Biu xc nh h s trit gim cao sng khi c rng hoc bu

cy
7.2. Cng trnh iu tit bo v cu

7.2.1. Khi nim ban u
Cng trnh iu tit l mt b phn rt quan trng trong thit k cu. Tc
dng ca n l lm cho nc chy vo cu c thng thot, phn b lu tc trong
phm vi cu c u n, t bo m xi u di cu, trnh hnh thnh bi
bi v nc chy xoy trong phm vi cu (k c nn ng bi sng). ng thi
cng trnh iu tit hp l s bo m mt ct di cu n nh, khng uy hip m
tr v cng trnh u cu. dng sng chuyn dch cn phi xy dng cng trnh
nn dng thch hp trnh khu vc dn c hoc trng trt cnh b nh hng
do s di ng ca dng sng. Cng trnh iu tit da vo tc dng ca dng nc
c th phn lm hai loi:
- Cng trnh kiu khng ngp: b tr iu tit l thot qua nh k
hng dng thng v cong nh k ch T, k tht dng.
- Cng trnh iu tit kiu ngp: dng iu tit dng nc c mc nc
trung bnh, nh k ch T ngp nc v cc loi cng trnh thm nc khc nhau.
7.2.2. Chn hnh dng chung cng trnh iu tit v cng dng ca n
Thit k cng trnh iu tit cn phi da vo loi dng sng, a mo, c
trng thu vn v c tnh hnh tuyn ng khu vc v tr cu.
http://nuoc.com.vn
Sau y s gii thiu loi cng trnh iu tit thng dng nht trong thit
k cu v tc dng ca n
a. K hng dng kiu cong v thng
sng ng bng v dng sng b khu cu bp hp, dng nc bi
sng b nn ng u cu ct ngang men theo nn ng chy vo cu, do
hnh thnh hin tng dng chy khng u trong ton b phm vi khu cu.
Mt trong nhng cng dng chnh ca k hng dng l iu chnh c hin
tng lch dng di cu, nu bi sng hai bn ln nh khng u, pha bi sng
ln thng b tr k hnh cong, cn k hng dng thng thng b tr pha b
lm.
K hng dng hnh cong c tc dng hng dng nc chy nh nhng v
u qua cu. Cn k hng dng hnh thng y dng nc chy sang b i din.
V mt hiu qu s dng th k hng dng hnh cong c bn knh khc nhau l
hnh thc tng i hon thin
Khi lu lng mt bn bi nh hn 15% tng lu lng hoc lu lng hai
bn bi nh hn 20% tng lu lng, ni chung khng b tr k hng dng m
dng k qu l. Khi lu lng bi sng nh hn 5% th ch cn gia c 1/4 nn u
cu. Khi chiu su bi sng khng 1m, hoc lu tc bnh qun trc xi di
cu nh hn 1m/s, ni chung khng cn xy dng cng trnh iu tit.
Nu do tnh hnh c bit ca a mo v tr cu m phi xy dng cng
trnh iu tit th khng bt buc theo quy nh trn.
Hnh 7 - 6 gii thiu cch b tr cng trnh k iu chnh dng nc di
cu ca mt s trng hp khc nhau:
http://nuoc.com.vn
cc trng hp trn thng b tr k hng dng hnh cong. Tnh hnh

dng v kch thc ca k theo phng php sau y:
Nu cng thot nc hai bn khu cu chnh nhau kh ln, bt
gnh nng bn dng nc chy mnh, hoc trng hp dc 1/4 nn m cu
mt pha dng sng b xi th thng lm k hng dng thng hoc k hng
dng thng c hai u cong vo. Nh hnh (7 - 7) k hng dng b tr pha c
lu lng bi sng nh, tr b phn u ra th cn li u l ng thng. K
hng dng on thng c hai u cong nh hnh (7 - 8) u b tr pha bi
sng c lu lng ln. K hng dng thng pha thng lu hoc on gia thng
ca k phi c chiu di bng 1/2 khu cu, cn chiu di k pha h lu bng
1/4 khu cu. Ngoi ra tu theo iu kin c th v a hnh, a cht, thu vn
m tng, gim chiu di k cho ph hp.
b. K qu l, k ch T v k chn nc:
B tr k qu l, k ch T v k chn nc l iu tit dng nc bi
sng, trnh cho nn ng u cu khi b xi.
Khi cu thng gc vi lng sng, m nn ng bi sng l ng cong
lm, trnh mi dc nn ng khi b xi v ci thin iu kin chy trn bi
sng, sao cho dng nc chy nh nhng vo khu cu, th nn ng u cu
on ny tt nht lm k qu l, c khng ngp v k ch T vi s lng thch
hp (xem hnh 7 - 9, hnh 7-10).
http://nuoc.com.vn
Phn k qu l pha bi sng phi ni tip vi nn ng u cu. Thng

dng hai cung trn ngc chiu, gia l on thng. Hnh dng ca n c th tnh
theo phng php ca Anryep. Khi cu vt qua khc sng cong thng h
lu nn ng c th pht sinh ra dng nc chy dc vi tc ln. Mun bo v
nn ng trnh b dng nc xi, hai bn nn ng c th b tr k ch T
tng cng phng h nn ng ni (xem hnh 7 - 11).
Khi cu thng gc vi dng sng, phn u k ch T phi t trn ng
thng ko t u k hng dng ti im ni tip gia nn vi ng trn ngp v
nn ng on ny nm trong phm vi khi l hay b xi nguy him (xem hnh 712).
Khi nn ng bi sng l hnh cong li ngc chiu dng nc, to thnh
ti nc th phi xy k chn nc u cu mc nc hai pha nn ng u
cu trong phm vi ti nc khng chnh lch nhiu lm h hi nn ng.
c . di v nhm k ch T
Khi cu vt qua dng sng chuyn dch c dc tng i ln, mun
cho dng nc cun theo ph sa thot nh nhng qua khu cu hoc bo v khu
vc dn c v trng trt c th xy di bp hp dn dn min chuyn dch ri
ni vi khu cu. Mun iu chnh dng nc c hiu qu k hng dng xy
thm mt s k ch T chu lc xung kch ca dng nc.
Khi phm vi chuyn dch dng sng rt ln, lm k di cn kinh ph cng
trnh v kinh ph dng h t, c th xt vic xy kt cu phng h kiu l ct
http://nuoc.com.vn
cnh u cu v nn ng u cu hoc k ngn hnh cong, nhng nn ng u

cu ch 1/4 nn v c phn u k nm trong phm vi min chuyn dch cn phi
phng h chc chn, bo m chu c tc ng ca dng nc.
Nhm k ch T, ngoi vic dng iu tit dng nc phi hp vi k
hng dng phng h nn ng u cu cn l cng trnh iu tit quan trng
phng h b sng v iu chnh dng nc lng sng. Khi dng chy lch v pha
b sng m t b sng rt kh xi th dng nhm k ch T ngn.
Nu dng nc thc vo b sng i din nh b lm sng cong, b i
din t tng i cng, c th chn phng n k ch T di, c khi k ch T c
dng phi hp vi k thng (xem hnh 7- 13 ). B tr k ch T phi da vo tuyn
nn dng sao cho phi hp u vi b sng phng h, phn u k phi nm
trn ng cong trn (tc tuyn un nn dng), cong ca n phi nh hn
cong ng b sng. K ch T khng ngp thng lm thun dng, k T ngp c
th lm ngc dng nc.
7.2.3. Tnh kch thc bnh din cng trnh iu tit

a. Tnh k hng dng
Tnh kch thc bnh din k hng dng thng c 3 phng php sau
y:
Phng php Bnacp:
Trc tin theo bng 7- 5 quyt nh hnh thc k hng dng trn bnh
din.
Bng
7- 5
c tnh dng sng
Chiu rng
Khi lu lng
Dng chy thng
Cong
Kiu k hng dng

B phi
B tri
Thng
http://nuoc.com.vn
hai bn
khng bng
nhau
Chiu rng
hai bn bi
bng nhau
Bi mt bn
bi phi tng
i ln
B phi li, b tri lm

B tri li, b phi lm
Dng chy thng
Khi lu lng
bi tri tng i B phi li, b tri lm
ln
B tri li, b phI lm
Dng chy thng
Cong
Thng cm trong lng
Thng
Thng
Thng
Cong
Thng cm
trong lng
Cong
Cong
Thng cm
trong lng
cong
Thng
Thng
Cong
B phi li, b tri lm
Cong
B tri li, b phi lm

Dng chy thng
B phi li, b tri lm
B tri li, b phi lm
Thng cm trong lng

Cong
Cong
Thng cm trong lng
Ch thch:
Chiu di k thng hay phn on thng cm vo k cong pha thng lu
bng1/2 ton chiu di khu cu, pha h lu bng 1/4 ton chiu khu cu,
ngoi ra cn cn c vo thc a iu chnh.
Nu mt bn l bi, bn knh ch yu ca k hng dng cong l:

R = Lo
(7-21)
trong :
Lo: khu gi nh, tnh c t gi nh di cu khng o v h s xi
l 1,1 (lc ng dng c th dng khu thc t tnh ton c Lo, khng cn phi
tnh theo h s xi 1,4 na), m;
: h s, s % lu lng chy qua b phn cu trng thi thin nhin, so
vi tng lu lng (xem bng 7- 6).
Khi bi hai b khng i xng
Kch thc bnh din ca k hng dng da vo t s lu lng gia hai

bi. Bn knh k hng dng cong pha thng lu tnh theo cng thc sau:
R = Lo
(7-22)
Cn k hng dng thng, hnh chiu ca n trn trc dng nc chy l:
A = Lo
(7-23)
trong :
, : h s tra bng 7- 4;
http://nuoc.com.vn
Q2: lu lng bi sng nh, Q3 l lu lng bi sng ln.

Bng 7-6
% lu lng chy vo
cu trng thi t nhin
50
55
60
65
70
75
80
90
100
Bng 7-7
Q2/Q3
1,0
0,9
0,7
0,6
0,5
0,3
0,2
0,1
0
1,0
0,8
0,6
0,4
0,2
0,1
0
0,6
0,6
0,7
0,7
0,8
0,9
1,0
0,6
0,6
0,6
0,6
0,3
0,3
0,0
V d:
1. Trong hnh 7-14 phn phi lu lng nh sau:
Dng ch:
2840m3/s
Chim 71%
Bi tri
320 m3/s
Chim 8%
Bi phi
840 m3/s
Chim 21%
2. Phn phi lu lng trng thi thin nhin l:
Q2 320
=
= 0,38
Q3 840
3.Theo bng 7 - 6 tra c: = 0,50 v bng 7-7 c: = 0,70; = 0,60. Bn

knh k hng dng pha thng lu l: A = 0,60 x 0,50 x 100 = 30m
4. V hnh k pha thng lu c th v cung trn gc 90o vi bn knh ch yu
(xem hnh 7-15a), hoc dng 1.5R quay mt gc 30o 45o, sau dng R quay 60o 45o,
phn u k dng bn knh l: (1/3 1/2)R ni lin, gc quay l 30o (xem hnh 7-15b).
Phng php Anrayep:
http://nuoc.com.vn
Phng php Anrayep l dng bng tr s to k hng dng ng

cong v cng thc bn knh ng cong tnh to cc im u k (hnh 7
- 16).
Cc bc tnh ton nh sau:
Tnh bn knh ng cong:
R =KLmin
(7- 24)
+x
trong :
Lmin: khu nh nht ca cu
(tc chiu di cu tnh ton), tnh theo h
s xi cho php ln nht v o di cu
nhiu nht;
K: h s xc nh theo bng 7 - 8.
x
y
y
-x
Hnh 7-16
Bng 7 - 8
Qb/(Qp+Qb)
K
15
0,00
20
0,05
30
0,10
40
0,15
50
0,20
60
0,25
70
0,30
80
0,35
trong :
Qp: lu lng lng sng, m3/s;
Qb: lu lng bi sng, m3/s;
Qb: lu lng ton b bi sng, m3/s.
Theo bng 7 - 8 tnh tr s to cc b phn k hng dng, to u
k pha thng lu l:
X = 2,35R;
Y = 1,438R
em cc im ny v ln bnh din v tr cu, nu do a mo c bit cn

phi thay i kch thc u k (nn t phn u k a im tng i cao
hoc trnh sng nhnh v.v...) vn dng tr s trong bng 7 - 9, nhng thay i tr s
cho thch hp, ng thi tnh tr s to mi. Nh vy phn u k c th b tr
ni mun t. Cn c vo tr s R chn c tnh ra to ca cc im trn
ng trc ca k theo bng 7- 9.
Hnh dng v kch thc k hng dng ni trn ch coi l gn ng, cn
cn c vo iu kin c th v da vo ti liu kho st: lu hng, lu tc, cng
dng nc bi sng, vn iu tit t nhin dng nc nh di t cao, cy
to iu chnh cho ph hp.
-
Chiu di ng tim k hng dng pha thng lu:

Sgb = 3,032R
(725a)
http://nuoc.com.vn
Chiu di ng tim k hng dng pha h lu:

Sgn = 1,180R
(725b)
V tr trc x v y nh ch ra trn hnh 7-16. trng hp c bit, cho php

trc y khng trng vi ng trc v tr cu m trng vi mp vai h o nn
ng. Do gia cui k thng lu vi ch bt u k h lu ni bng ng
thng hoc ng cong.
Bng 7- 9
Bng tr s to k hng dng ng cong
Tn k
Tnh
Cc im
cht cc trn trc k
on
Thng
lu
Tr s to cc
im trn trc k
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
Cung
trn
H lu ng
thng
X/R
Y/R
2,530
2,366
2,228
2,207
2,084
1,909
1,657
1,278
1,000
0,672
0,336
0,000
-0,336
-0,755
-1,175
1,438
1,262
1,087
0,914
0,740
0,566
0,391
0,216
0,132
0,058
0,015
0,000
0,015
0,051
0,088
H s phn b
lu tc khng
u khi dng
nc chy qua
k g
3,00
2,75
2,50
2,25
2,00
1,75
1,50
1,25
1,00
1,00
1,00
1,00
1,00
1,00
1,00
Gclch
gia cng
trnh v
hng nc
chy o
90
80
70
60
50
40
30
20
15
10
5
0
5
5
5
Ghi ch
ng
tim cu
Phn u
k pha
h lu
Phng php Lachencop:

Lachencop, cn c vo kt qu th nghim thy rng hnh dng k hng
dng pha thng lu tt nht l hnh bu dc. T s 1/2 trc di v 1/2 trc ngn
hnh bu dc:
K=
a
= 1/5 2,25, nh h s K da vo Qb/Q, tra bng 7- 10
b
Bng 7-10
Qb/Q
<0,15
0,15 0,25
0,260,35
0,360,45
0,50
http://nuoc.com.vn
K = a/b
1,50
1,67
1,83
2,00
2,25
Ch thch: Qb l lu lng bi sng.

Kch thc un vng b ca k hng dng pha thng lu (hnh 7-17) tnh
theo cng thc sau:
(7- 26)
b = ALP
tong :
LP: chiu rng lng sng, m;
A: h s tra bng 7- 11.
Nu bi hai pha khng i xng, kch

thc un vng b ca k hng dng pha
thng lu tnh theo tr s A (bng 7-11). Khi
hai pha bi sng i xng nhau khi tnh
Qb
Q
2Qbp
2Qbt
v
.
ln lt da vo
Q
Q
Lp
Hnh7-17
Qbt v Qbp lu lng bi tri, bi phi b nn ng u cu chn mt.

Nh vy kch thc un vng ca k hng dng tnh theo cng thc sau:
Bi tri: bbt = Abt Lp
Bi phi: bbp =AbpLp
V k hng dng pha thng lu, dng tr s to ghi bng 712 (xem hnh v 7-18)
Bn knh chnh khc nh nht ca k hng dng hnh bu dc ch u k
l:
min =
b
K
(7-27
a)
Bn knh chnh khc ln nht ca k hng dng hnh bu dc ch tim k

l:
max = K 2 b
(727b)
Phn u k pha thng lu c thm ng cong trn, bn knh l = 0,20b,

gc quay l 90o 120o.
K pha h lu lm thnh cung trn, bn knh bng bn knh chnh khc
ln nht max ca k hng dng hnh bu dc pha thng lu, gc 7 8o, sau
ko di ct tuyn u cui ri un trn, sao cho ton chiu di k hng dng pha
http://nuoc.com.vn
h lu bng 1/2lB, chiu di k hng dng pha thng lu, u cui k hng
dng h lu thm ng cong trn, bn knh r = (1/4 1/6)lH.
Bng 7-11
A = b/Lp
Bi sng
Bi sng
2 bn i xng
mt bn
0,106
0,112
0,150
0,170
0,186
0,222
0,215
0,275
0,240
0,327
0,265
0,378
0,290
0,429
0,315
0,481
Qb/Q
0,10
0,15
0,20
0,25
0,30
0,35
0,40
0,45
Qb/Q
A = b/Lp
Bi sng
Bi sng
2 bn i xng
mt bn
0,50
0,55
0,60
0,65
0,70
0,75
0,80
0,340
0,365
0,390
0,415
0,440
0,465
0,490
0,533
0,584
0,635
Bng 7- 12
S
th t
1
2
3
4
5
6
7
8
9
a/b = 1.50
a/b = 1.67
a/b =1.83
a/b = 2.00
a/b = 2.25
x/b
Y/b
x/b
y/b
x/b
y/b
x/b
y/b
x/b
Y/b
0,25
0,50
0,75
1,00
1,25
1,30
1,35
1,40
1,45
0,013
0,059
0,133
0,253
0,448
0,500
0,564
0,641
0,741
0,20
0,40
0,60
0,80
1,00
1,20
1,40
1,50
1,60
0,010
0,030
0,065
0,118
0,193
0,305
0,454
0,560
0,712
0,20
0,40
0,60
0,80
1,00
1,20
1,40
1,60
1,70
0,006
0,028
0,058
0,100
0,163
0,244
0,356
0,514
0,629
0,20
0,40
0,60
0,80
1.00
1,20
1,40
1,60
1,80
0,004
0,020
0,048
0,088
0,135
0,200
0,285
0,400
0,563
0,20
0,40
0,60
0,80
1,00
1,20
1,40
1,60
1,80
0,005
0,016
0,038
0,064
0,103
0,154
0,219
0,300
0,400
http://nuoc.com.vn
10
11
12
13
14
15
1,48
1,50
0,836
1,000
1,62
1,64
1,66
1,67
0,751
0,810
0,890
1,000
1,75
1,78
1,80
1,81
1,83
0,706
0,767
0,819
0,852
1,000
1,90
1,95
1,98
2,00
0,638
0,776
0,874
1,000
2,00
2,10
2,15
2,20
2,23
2,25
0,544
0,643
0,714
0,795
0,851
1,000
b. Xc nh kch thc ch yu ca k ch T
Xc nh chiu di v khong cch k ch T
K ch T l cng trnh un nn dng nc thng dng phng h nn
ng hoc b sng, c b tr thnh tng nhm nu b tr mt k ch T s gy
dng nc chy xoy, xi b sng h lu. Quyt nh chiu di k ch T l cn c
vo hnh dng b sng phng h v tuyn un nn dng.
Thit k tuyn un nn dng thng dng nhiu ng cong lin tc, gia
ni bng ng thng (nh hn 3 ln chiu rng sng). Thng c th cn c vo
bnh dng sng gia im u cui b sng cn phng h, phng theo hnh
dng 2 b ni thnh ng cong trn nhn (xem hnh 7 - 19), sau chn ng
cong thch hp theo 2 phng php sau:
- Phng php ng cong
hnh sin:
X o = KRo
(7 - 28)
Yo = K Ro
2
4 2
K Ro
3
(7 - 29)
xo
yo
X o = 2 KRo
Yo =
- Phng php dng ng

cong n hi:
xo
Bx
trong :
Hnh 7-19
Ro- Bn knh chn, m;

bn knh nh nht ca n l 3B
(gp 3 ln chiu rng sng) ni chung dng Ro = (5 - 8)B
K = tg
Khong cch k c khng ngp tnh theo cng thc sau: (xem hnh 7-20)
L 6 lc sin
(7 -30a)
Hoc L 6 lc cos
(7- 30b)
http://nuoc.com.vn
trong :
lc: chiu di k T, m;
: gc kp bi dng nc vi ng tim k T;
lP
lC
: gc khuych tn dng nc chy qua k lch v

pha b sng, khong 5o - 15o; on ng thng, ni
chung dng 5 - 7o.
L
Hnh 7- 20
Khong cch k T c th dng tr s sau:

on ng thng:
L = 3lT + lH
(7 - 31)
trong :
LT: chiu di k pha thng lu, m;
LH: chiu di k pha h lu, m.
Gi thit khong cch k T on b li bng 4 - 8 ln chiu di k, b
lm bng 1 - 25 ln chiu di k.
Mun m bo chn k an ton trnh dng nc xi th cho chn k n su
vo b khong chng 1/2 chiu di hu hiu ca LP, Nu khng phi gia c thm
b sng pha thng lu, chiu di ca n t 0,2 - 0,31 khong cch k. Nu b
sng l t cng khng c , chn k cn cm vo b ti thiu 3 -5m.
Gc giao nhau gia ng tim k T vi
dng nc.
Gc giao nhau gia ng tim k T vi
dng nc c lin quan n tc nc chy
ca dng sng v tnh hnh nc ngp. Ni
chung, b tr gc k T c th xem bng 7 - 13,
hnh 7 - 21. Nhng k T th nht (v khi im
p thun) phi nm ch dng sng bt u
chuyn hng, gc kp gia n vi dng nc
khng ln qu, khng c nh ra b nhiu qu,
dn nc c d dng.
Hnh 7 - 21
Bng 7 - 13
Khu
vc
Khu
vc
i
Loi k v tnh
hnh ngp
K T kiu khng
ngp
Gc giao nhau gia

ng tim p ct
vi dng nc
o
60 - 75
Tnh hnh dng nc chy v tnh hnh

b sng
Mun gim nh lc xung kch dng nc
phn ln b tr thnh k T xui cng
nh ti 35o
http://nuoc.com.vn
Khu
vc
ng
bng
K T kiu ngp
Khu
vc
i
K T kiu ngp
Khu
vc
ng
bng
K T kiu ngp
90
90
100o - 1050
100o - 102o
90o
Lc xung kch dng nc khng ln,

mun cho tc bi nhanh to thnh b
mi thng b tr k T ngc
Nc l trn thot qua thn k ri, xi ven
theo hng dc k, cho nn k T trn b
tr thnh kiu ngc b sng pha h
lu v tr cu v nn ng khi b xi.
B sng thng
B sng lm
B sng li
7.2.4. Xc nh mt ct k p
p t l cng trnh cu to thng dng nht, khi thit k cn phi xt ti
iu kin thu lc tc dng ln p di tc ng ca sng, lc va chm ca vt
tri v ti trng c bit khc ; ngoi ra cn phi xt mc quan trng ca cng
trnh v tnh cht dng sng (thot l hoc thot ng) v.v... quyt nh mt ct
ca p.
Thng phng l, p chn l c chnh lch mc nc hai pha ca
tng i ln, khi p lc ca nc t 2 - 4m, khng c thit b phng ngm m
dng t st pha ct v dng ct xy th kch thc mt ct xem hnh (7 - 22) ;
khi chiu cao tch nc nh qu 2m, c th i chiu rng nh p trong hnh v
ny l 3m.
a. Nn t: t st ct, t st
b. Nn: t ct st
http://nuoc.com.vn
c. Thit b thot nc bng xp

-
Khi chiu su nc pha h lu hh, chiu cao lng th thot nc
bng:
hg = hh + C + 0,30
(732a)
nhng khng c nh qu 1m.

-
Phng php xy phi da st hn tng i ln vo taluy ngoi.
d. Tng nghing thot nc

-
Khi chiu su nc pha h lu l hh, chiu cao tng thot nc nghing
bng:
hg = hh + C
(7 - 32b)
Nhng khng c nh qu 1,2m.
7.2.5. Xc nh cao nh k hng dng v k ch T

Cao nh k hng dng xc nh theo cp tuyn ng. Quy phm hin
nay quy nh l cao nh k phi trn cao mc nc theo tn sut thit k
ca nn ng + tr s dnh trc cu + chiu cao sng v + 0,25m. dc
u k v cui k tnh theo dc thin nhin ca mc nc thit k i).
http://nuoc.com.vn
V d:
Ti liu gc:
Chiu di k pha thng lu lT = 330m, k pha h lu 1H = 105m, khong cch t
chn k ti k T thng lu lim = 860m, i = 0,003, hsb = 0,60m; hsb = 0,40m (xt ti rng
cy), lu tc bnh qun di cu trc xi: Vm = 2,10m/s; lu tc bnh qun thin nhin
khi cha b tht hp: Vo = 0,45m/s, lu tc bnh qun chy vng sau k T: V = 1,10m/s,
chiu su nc bnh qun trn bi h1 = 1,5m, Htt = 125,08m, gc dong ca k T pha h
lu = 115o, z = 0,33m.
trong :
Htt: mc nc tnh ton vi tn sut thit k, m;
hsb, hsb: chiu cao sng xm thc vo b nn ng v pha thng lu v h lu,
m.
Z: chiu cao nc dng cao nht trc cu, m.

B tr tng bnh cu xem hnh 7 - 23
Tnh ton
+ dc ngang ca dng nc pha thng lu, cn c vo cng thc ca
M.B.Mikhailp:
h1
1,5
=
= 0,82
h1 + z 1,5 + 0,33
Tra bng 5 - 2 c = 0,26 vy ib = 0,26 x 0,003 = 0,0008
+ Cao vai k hng dng pha thng lu da vo mc nc u k tnh (k
c dnh)
http://nuoc.com.vn
Hvb = Htt + z + ilT + hsb + 0,25

= 125,08 + 0,33 + 0,0003 x 330 + 0,60 + 0,25 = 126,36m
+ Cao vai k hng dng pha h lu:
HVH = Htt + hsb + 0,25 = 125,08 + 0,40 + 0,25 = 125,73m
Cao vai k T pha thng lu nn ng:
HTB = Htt + z + i1T +ib.lim + hsb+ 0,25
= 125,08+ 0,33 + 0,10 + 0,00008 x 860 + 0,60 + 0,25 = 126,43m.
+ Khi lu tc gn k T vt qu 0.5m/s, cao nh k phi xt ti c chiu cao
ln do nc chy trn k. Chiu cao ny tnh theo cng thc gn ng ca Litstvan.
h = 0,1V2 (1+cos)
trong :
V: lu tc cnh k T, m/s.
: gc dong ca k T thun theo dng nc

Chiu cao do nc chy k T pha h lu:
h = 0,1 x 1,102 (1 + cos 115o ) = 0,07m

+ Cao nh k T pha h lu nn ng:
HH = Htt + h - i (1H + lim) + hsb+ 0,25
= 125,08 + 0,70 - 0,0003 x (105 + 580) + 0,40 + 0,25 = 125,59m
7.2.6. Tnh xi cng trnh iu tit

a. Xi chung hnh thnh do dng nc lun lun b k hng dng bp
hp, phng php tnh ton xem chng IV.
b. Xi cc b hnh thnh do lc xung kch ca dng nc i vi ta luy
cng trnh, gi thit gc xung kch.
2
23.Vc tg
2 6 Vcp
hch =
g
g 1 + m2
(7 -
33)
trong :
Vcp: vn tc cho php khng xi ca t lng sng, m/s;
g: gia tc trng lc, g = 9,81m/s2;
: gc lm thnh gia hng nc chy v k ti ch tnh xi;
m: dc mi cng trnh;
Vc: vn tc nc chy ti ch tnh xi ca k, m/s.
http://nuoc.com.vn
Theo kin ca mt s tc gi nh Anrayev, Bondakov, nu dng k thit

k ng th tr s vn tc ti cc v tr dc k c th xem nh khng i v ly
bng vn tc di cu lc cha c xi l. Theo cc ti liu hng dn tnh ton
thu vn khc th tr s Vc c th tnh theo cng thc di y:
Vc =
2 g
Qb
x
Bb .hc 1 + g
(7 -34)
trong :
hc: chiu su nc ti cng trnh sau khi xi chung, m/s;
Qb: lu lng bi sng gia mp lng chnh ti chn k, m3/s;
Bb: chiu rng thay i dng nc trn bi sng cnh cng trnh (tnh t
khong cch gia mp lng chnh ti chn k, do song song vi ng trn cu),
m;
g : h s lu tc phn phi khng u trn mt ct, i vi k hng dng
cong l 1 - 3, i vi phn u k thng c th dng 4;
: gc dn nc thay i gia ng tim dng nc vi tip tuyn ca cng

trnh
cn xt;
Khi < 20o th xi cc b do dng nc chy p vo cng trnh khng
- Khi = 90o, dng nc p vo phn u k hng dng hoc phn u
k m hn, lc tg = 1 v cng thc tnh xi cc b c dng:

2
23Vc2
V 2 hcP
hch =
6
g
g 1 + m2
(7 -35)
Xi cc b u k hng dng v t nn cu (khi khng c k) c th tnh
theo cng thc (7 - 33) v dng g = 4. Chiu rng dng nc bi sng ch t nn
dng chiu rng phn bi ch cu, nu di cu khng c bi sng, lu tc xi cc
b c th thay i tnh theo cng thc sau:
Vc = V P
2 g
1+ g
(7 - 36)
trong : VP- Lu tc tnh ton di cu sau xi chung, m/s;

B tr cng trnh chn nc khng ngp trong phm vi lng sng (nh k T,
k nh xin), xi cc b ch phn u tnh theo cng thc sau:
http://nuoc.com.vn
23Vc2 K 1 I
hch =
g 1 + m2
(7 -37)
trong : K1- H s lu tc cc b tng do k T tht hp dng nc gy nn.
Tra bng 7 - 14, theo t s
l KN
b
trong :
lKN: chiu di k b ngp lc mc nc bnh thng, o t u k n ng
mp nc 2 b khi mc nc thng, m;
b: chiu rng lng sng khi mc nc thng, m.
Nu nhng k trn b ngp nc th phi kim tra tr s xi cc b khi k b
ngp. Cng thc tnh xi cc b khi k b ngp c dng tng t nh cng thc (7 37) nhng thay h s K1 bng h s K2.
Bng 7 -14
Biu h s K1, K2
LKN/b
0,1
0,2
0,3
0,4
0,5
0,6
K1
K2
1,50
1,40
1,75
1,50
2,00
1,80
2,50
2,20
3,00
2,60
3,75
3,00
C th tham kho thm cc cng thc gii thiu trong chng IV v xi cc

b m cu tnh ton xi l u k.
7.3. Cng trnh iu tit dng sng

Trong thit k cng trnh iu tit dng sng, cc vn cn xt v tnh
ton c th u c lin quan mt thit n nn ng bi sng, cng trnh ci sng
v nn thng, cng trnh phng h v gia c.
y ch gii thiu mt s cng trnh thng dng trong cu ng nh k
ngang v k thun.
7.3.1. Khi nim
a. Tnh cht lm vic ca cng trnh iu tit dng sng
Cng trnh iu tit dng sng v cng trnh phng h b do tnh cht lm
vic khc nhau nn v b tr bnh din hnh thc v kt cu cng khc nhau. Cng
trnh phng h b l dng trc tip bo v, b sng hoc nn ng trnh nc
sng uy hip, n cn bn khng lm thay i tnh cht dng sng, loi kin trc
ny dng rt nhiu trong cng trnh chng xi nn ng.
http://nuoc.com.vn
Cng trnh iu tit dng sng ch yu l thay i hng nc chy, n

lm thay i tnh cht dng nc, c khi c tnh cht dng sng. l cng trnh
c tnh cht ch ng, loi cng trnh ny nu thit k c tt s cn bn trit
c s uy hip ca dng nc i vi nn ng.
b. Nhng iu cn ch khi b tr cng trnh iu tit
- Xy dng cng trnh iu tit bo v nn ng th thng ch tin
hnh trn mt on sng ngn. V vy ngi ta ch ngh n vic iu chnh dng
nc i khi uy hip nn ng, cn sau khi xy dng cng trnh on sng
pha thng h lu tr nn xu tt thng rt t ch . l iu khng ng, nht
l i vi sng thng thuyn hoc sng c lin quan ti h thng cng trnh thu
li.
- i vi sng khng thng thuyn ch cn thun theo xu th ca sng,
khng lng b tht hp nhiu gy nh hng ti an ton ca nn ng hoc cc
cng trnh khc l c.
- Trnh tnh trng xy dng cng trnh qu nhiu, tht hp dng sng s
dn n mc nc dng cao, lm ngp lt rung t v h thng ti.
- Phi xt ti trng hp sau khi b tr cng trnh, dng nc c kh nng
hng sang b bn kia lm xi b v rung vn.
- Phi lm sao cng trnh iu tit pht huy c hiu qu ti a. Ch
yu l thit k ng hng dng cho hp l, chn ng hng dng cho thch
ng; b tr cng trnh cho chnh xc, cn thit k kt cu bn thn k ch l th
yu.
- Khi chn loi hnh cng trnh iu tit phi cn c vo lng sng rng
hp, lu tc ln nh v iu kin a cht.
- Khi b tr cng trnh iu tit phi xt ti tnh cht ca cng trnh (tm
thi, bn vnh cu hay vnh cu) chn vt liu.
- Khi quyt nh loi cng trnh iu tit, phi xt iu kin thi cng,
ngun vt liu gim bt gi thnh cng trnh.
7.3.2. Phn loi v nh gi cc cng trnh iu tit
a. Phn loi cng trnh iu tit
Cng trnh c:
Chia theo quan h vi mc nc
-
Kiu ngp c k y v k mc nc trung;

Kiu khng ngp cn gi l k mc nc cao.
Chia theo v tr tng ng vi dng sng

-
K thun: song song vi hng dng nc, khng ngn tr dng chy;
http://nuoc.com.vn
K ch T: thng gc hay cho gc vi dng nc, ngn mt phn dng
chy;
- K ngn sng: thng gc hoc cho gc vi dng nc chn ton b
dng chy.
Chia theo vt liu
-
K t: p t st ct, t ct st, t st, ct si, t ln cui;

K : K , k xy;
K r st: ly thp si lm r thng dng chung vi cc g;
K r tre: ly tre my lm r;
K b tng hay b tng ct thp.
Cng trnh rng

Cho php mt phn dng nc chy qua cng trnh lm cho lu lng v
lu tc trong lng sng phn phi li y ng trc sng ra pha ngoi bo v
nn ng.
Di y l cc loi n gin thng dng.
- Cy ngm, c tc dng lm bn ct bi tch, bo v ta luy hay b sng
khi xi;
- K ni dng nhng b cnh cy treo trn gi, hay trn gi treo nhiu
hng c li mt s khong trng. K ni c tc dng lm bn ct sau khi di
chuyn qua k bi tch li to thnh b sng mi;
- Phn chn nc - c th kt bng cnh cy cng c th bng g, c th
lm kiu c nh hay kiu di ng. Trng hp khng c cy, c th thay bng lau
sy. Tc dng ca loi k ny l lm gim lu tc on cn phng h.
- Kt cu gi - loi ny c th lm bng g, st, hoc b tng ct thp, c
th lm thnh lng th tam din hoc t din. c im ca loi kt cu ny l thi
cng tin. Khi b nh hng ca ti trng hoc ca dng nc chn gi s t cm
xung lng sng. Thng thng lm kt hp vi b hoc r .
Loi ny c c im l c th chng chi vi dng nc c lu tc ln,
lng hm ct nhiu.
b. nh gi hai loi cng trnh iu tit
- Loi cng trnh c dng nhiu trong cc cng trnh phng l ng st,
c bit on tuyn ven sng vng ni c lu tc ln. V n l cng trnh vnh
cu, hay bn vnh cu nn thch hp vi ng st lun lun khng cho php gin
on giao thng. N c th chng chi vi lu tc 4 -10m/s, nhng thi cng phc
tp, gi thnh cao.
- Loi cng trnh rng: Ch dng c nhng ni lu tc nh (di
3m/s), phn nhiu nhng sng vng ng bng c bi rng. u im ca n l
http://nuoc.com.vn
thi cng gin n, d ly vt liu a phng, gi thnh h, phn nhiu ch dng

phng h tm thi, thi hn s dng ngn v lun lun phi bo dng duy tu.
7.3.3. Thit k ng hng dng
a. ngha ng hng dng v nguyn l thit k:
Khi b tr bnh din cc cng trnh iu tit, u tin l phi thit k ng
hng dng, ng hng dng thit k c chnh xc hay khng c lin quan
n hiu qu ca c h thng cng trnh iu tit. Khi thit k ng hng dng
phi xt ti kh nng bin i ng lc dng chy. Cn c vo nguyn l thng
thun vi dng sng thin nhin ch khng phi trng thi n nh cu dng sng,
ng trung tm hng dng (tc ng trc sng), v l lun tt nht l ng
cong lin tc, gia cc ng cong c cc on thng ngn ni tip (hnh 7-24)
ng bin hng dng (ng b sng d nh) tt nht l ng cong lin tc
song song vi ng trc hng dng.
b. Cch v ng hng dng

Cc im cn ch :
- u ng hng dng nn chn ni dng chy tng i thng thun,
v d ch bt u qu t on sng cong sang on sng thng, hay ch bt u
t qu t on sng thng sang on sng cong, phi hp vi xu th ca
dng nc phi lm cc cng trnh hng dng kin c m vn bo m hng
nc chy theo mun. Ngoi ra, cn nn ch chn ni c s c iu kin a
cht tt cng trnh c n nh an ton m li kinh t.
- V tr ca ng trc sng thin nhin v ng b sng nn c quan h
sau: on qa , c ly gia hai mp b sng ti ng trc sng bng nhau,
1
3
1
4
c ly gia b lm on cong ti ng trc c: ( ) B (B- chiu rng n nh

1
4
1
3
ca sng), on cong chy xit ly ( ) B , on cong chy m ly ( ) B .

Cng thc tnh: (xem hnh v 7 - 25)
Khi v ng hng dng ni chung dng cng thc sau:
http://nuoc.com.vn
Y = Yo cos
trong :
Xo =
2X o
(7 -38)
y
KRo ; Yo = K Ro
K = tg
xo
yo
xo
Hnh 7 -25
Ro- Bn knh on cong, c th dng ln
hn bn knh ca dng sng thin nhin. Theo kinh nghim Ro dng bng 5 - 8 ln
chiu rng n nh, khng nh hn 3 ln m ti a khng vt qu 20 ln.
To ng cong xc nh ri c th v ng hng dng.

Cng cn ch l khi b tr cng trnh iu tit thun vi xu th dng sng
thin nhin m khng ng chm n lng sng, th nh hng ti s bin ho ca
dng sng tng i t, khi c th khng cn tnh ng hng dng. Theo kinh
nghim ng hng dng thit k theo ng cong trn th khng nhng gin
n m cn ph hp vi thc t khch quan.
Cc bc thit k ng hng dng.
-
Xc nh khi im on hng dng;
- i chiu vi xu th dng sng kt hp vi hng nc mc nc

hng dng, nh ng bin hng dng bnh din;
- Khi cn thit phi tin hnh chnh l dng sng, chiu rng sng hng
dng phi tho mn iu kin chiu rng n nh ca sng;
-
B tr bnh din cng trnh iu tit, xc nh on phng h v gia c.
7.3.4. La chn v b tr k
a. Chn mc nc hng dng
Mc nc hng dng s quyt nh theo tnh hnh dng nc v hnh dng
on cu c bo v. Cn c vo ng hng dng xc nh theo mc nc
hng dng m tin hnh b tr bnh din cng trnh iu tit, ng thi chn loi
k, tc dng ca cc loi k.
K thp: B tr k thp ni chung ch phng xi ta luy nn ng v c
s cc cng trnh phng h hoc chnh tr dng sng mc nc thp. K thp tht
dng nc t nn hay dng on sng lng hp. K thp cn lm cho dng nc
chy hn lon, y dng nc khi chn ta luy, lm bi tch ch lng cu nn
thng thng xy ch lng thp bng vi lng sng v theo hnh thc k ch T.
K mc nc trung: C tc dng chng dng nc t mc nc trung tr
xung xi vo b, so vi k thp tc dng hng dng ln hn. Dng sng min
ni do mc nc cao v lng sng hp thng dng k mc trung trnh tht
hp lng sng qu nhiu. Do lu lng mc nc trung thng l lu lng to
http://nuoc.com.vn
lng nn khi chnh tr dng sng, k mc nc trung c coi l cng c ch yu

n nh dng sng. Gy bi tch nhanh thnh b sng mi. K mc nc trung
c th lm thun hng hoc ngc vi dng nc.
K mc nc cao hay k khng ngp, tc dng ch yu l hng dng nc
cch xa tuyn ng phng nc l uy hip nn ng. Khi tuyn ng st
lng sng, k mc nc cao cn c tc dng nh k mc nc thp. Do n chim
din tch lng sng tng i nhiu c bit khi dng sng min ni lng hp,
cn kt hp a hnh a cht tc ng hnh thc k, thng thng khng nn
lm qu di m nn lm k ch T ngn hoc k thun.
b. La chn cng trnh iu tit n hoc tng hp.
Quyt nh cng trnh iu tit loi n hay tng hp ch yu l do tnh
cht dng nc ni m iu kin a hnh a cht. Thng thng h thng iu
tit l mt tp hp nhiu loi ch khi no on cu phng h tng i ngn, a
hnh dng sng bin i t, tnh cht dng nc khng phc tp mi dng loi n.
u khuyt im ca k ch T v k thun xem bng sau:
Bng 7 - 15
Loi k
K thun
K ch T
u
1-Dng nc trc k thng thun, khng ph
hoi c trng dng chy thin nhin, c li i
vi sng thng thuyn.
2 - Yu cu v iu kin a cht so vi k ch
T thp hn, m khi hon thnh lp tc pht huy
tc dng.
3 - Nu iu kin a cht ging nh k ch T,
th phng h mt ta luy v thit b phng xi
chn tng i t, c bit khi b tr k thun
dc h sng pha li.
1 - C th ci tin hng dng nc v sau mt
thi gian nc chy s to thnh lng sng mi
2 - Sa i thit k d dng
3 - Ni chung gi thnh so vi k thun thp
hn
Khuyt
1-Gi thnh cao hn so vi k
ch T
2-Nu nh ng hng dng
khng thch hp m cn sa
cha s gp kh khn hn so
vi k ch T
1-Trc khi hnh thnh b

sng mi nc chy hn lon
thng thuyn kh khn
2-Do tc dng nc dng
thng gy xi l dng sng.
3-Yu cu v iu kin a
cht tng i cao
c. B tr k ch T
K ch T ngn
- Thit k c ly gia cc k: Thng thng c ly gia k l cn c vo
ng hng dng xc nh, dng phng php gii tm, ni chung phi
b tr trn b lm dy hn bn b li. Khi tnh khi lng cng trnh th on cong
lm ca dng sng min ni phi dng 1-2,5 chiu di k, on thng th 3-4
ln, b li th 4 - 8 ln. Nu xc nh bng tnh ton th c th dng bng cng
thc sau: (xem hnh 7 - 26)
http://nuoc.com.vn
l = l P cos + l P sin cot g
(7 39a)
trong :
lP: chiu di hu hiu ca k, m;
: gc kp gia k ch T vi b sng;
: gc khuych tn khi dng nc qua u k, khong 5 - 15o.
Tr s lP thng dng 2/3 lc, mc ch l gim xi cho thun k pha
di, bt c tiu chun phng h v gia c. Khi lp =2/3 lc th cng thc tnh ton
l:
l=
2l c
(cos + sin cot g )
3
(7 39b)
Khi xp x 90o, ly bnh qun l 9,5o, th c th tnh gn ng.

l = 4 lc
(7 39c)
Cng c th dng phng php sau tnh c ly gia cc k ch T:

1 = (12-15)Hmax cos
(7-40)
trong :
Hmax: chiu su ln nht ch u k mc nc chnh t gc giao gia
dng nc vi ng b sng thit k, m.
ng hng dng
lp
lc
3
2
l3
l1
l2
Hnh 7 -26
Cng thc trn l cng thc kinh nghim, u im n l xt c s bin

i ca tnh hnh dng nc theo chiu xy ch u k, nhng nhc im l quan
http://nuoc.com.vn
h vi chiu di k cha r rng. Khi p dng, i vi k di dng h s pha trc

l 15, khi k ngn th dng 12.
Nhng iu cn ch khi b tr k ch T ngn:
- Khi b tr c ly khng nhng ch cn c vo con s tnh ton, cn cn c
vo ng hng dng kt hp vi hng nc chy v xt ti nh hng c th
pht sinh i vi dng sng sau khi xy k, dng phng php gii tnh c ly
gia cc k nh hnh 7- 26.
- Khi b tr k th lm dn t thng lu v h lu u tin xc nh v tr
v chiu di k th nht ri k th 2, th 3 v.v...
- V kh xc nh c gc khuych tn dng nc ca k th nht, nn
c ly gia k th nht v k th hai nn b tr ngn mt cht, cho dng nc tr
li trng thi bnh thng c nhanh. C ly gia hai k cui cng cng nn ngn
mt cht.
- Khi thit k chiu di k phi xt mt ct dng nc khng b tht
hp qu nhiu, chiu di ln nht cng khng c qu 1/4 chiu rng n nh ca
dng sng.
- i vi k ch T ngp nc, hp l nht l kiu ngc dng dng
nc khi vt qua nh k khng gy xi l mnh lit cho ta luy pha h lu v b
sng (hnh 7 - 27).
Hng nc
1 00
a)
-1 0
10 0
5
-1 0
90
2
b)
- 10
ng tim hng dng

0
c)
Hnh 7 - 27
Hnh 7 -28
Ghi ch: Cc gc trong hnh v khng phi l nhng tr s kinh nghim

khng nh, cn linh hot p dng.
- nhng vng ng bng hoc sng bi rng vng i dng nc d di
chuyn, lu tc v xung lc khng ln th k ch T khng ngp nc cng cn b
tr kiu ngc hng nc chy lm cho bi tch nhanh chng hnh thnh b mi,
nhng i vi on sng hp vng ni c lu tc v xung lc ln th k ch T
khng ngp cn b tr kiu thun hng dng nc.
http://nuoc.com.vn
- Khi b tr k khng ngp, th u k v gc k thng pht sinh xi l

(nu l c h thng k th k th nht b xi mnh nht), do vic phng h ta
luy k cn phi c bit ch .
- Lc xung kch ca dng nc i vi k v dc ta luy mt chu p lc
ln hay nh, gc hp gia dng nc vi ng tim k to hay nh u c quan h
vi nhau, nu hng nc chy thng gc vi mi ta luy k th lc xung kch s ln
nht.
- Nu dng k ch T gia c 2 b on thng hoc hi cong th phi
b tr kiu i xng nh hnh (7 - 28).
- Gc k phi cm cht vo b sng khong 3 - 5m, ch u k phi cn
c vo chiu su xi m thit k bin php phng h.
K ch T di
K ch T di c th lm cho dng chy c bin i r rt, v lm cho trc

ng lc dng nc hng sang b i din.
Do v k ch T di c th un cong dng nc nn lm gim bt dc ca
lng sng (hnh 7 - 29).
Thit k c ly gia cc k: Thit k c ly gia hai u k ch T di vn phi
dng cng thc sau:
L = 1p.cos + 1p .sin.cotg
(7-41)
l P = l c B y .K
trong :
By: chiu rng n nh ca sng, m: B y =
V P5 n 4 A 2
4.I 2
K: h s mi con sng c mt tr s ring cn c vo c im sng ngi, c

th ly K = 0,5 - 1,0.
http://nuoc.com.vn
Dng nc c
dc thay i
Gii hn nc dnh
lP
lPsin
lP cos
Vng khng c nc
Hnh 7 -29
lP .sin.cotg
Nhng im cn ch khi b tr k ch T di.

- Do v k ch T di gy ra hin tng nc dnh, nu c ly k qu ln th
tc dng nc dnh khng ti k pha trn, c ly khng th hon ton lm cho
dng nc b dng ln, cho nn b sng vn c kh nng xi do hi lu.
- V k ch T di c th hng dng vo b i din cho nn khi b tr
phi ch khng dng sng pha thng h lu tr nn su.
d. B tr k thun
iu kin xy dng k thun:
-
Mt ct lng sng nh hp, khng c php ln ra qu nhiu.
- Khi xy k ri khi lng cng trnh gia c phng h b sng v mt

dc vn qu ln.
-
iu kin a cht khng thch hp cho xy dng k ch T.
Sau khi xy dng k tr ngi cho thng thuyn.
Nguyn tc chung khi b tr k thun.

- B tr k thun hng dng theo hng ng hng dng c th b
li, cng c th b lm nh hnh 7 - 30.
- K thun phn dng b tr ni hai sng gp nhau nh hnh 7 - 30d, chiu
di cn phi hng c dng nc.
- u k nn chn on qu dng nc thng thun trnh xi, gc
k phi cm chc vo b sng khong 3 - 5m.
- im cui ca k thun phi ni tip thnh mt khi vi b sng, nhng
thng thng u thit k thnh ca m c li cho vic bi lng.
http://nuoc.com.vn
- i vi k di m iu kin a cht tt c th lm ca m gia chng,

to iu kin bi lng pha sau k.
ng trc sau
hng dng
p ngn
ng trc
sng c
ng mi
Trc s
a)
Phn o i
b)
p thun phn dng
L
c)
Hnh 7 - 30
d)
S dng lin hp k thun v k ngn
Khi k thun thit k thnh kiu trn, cn ngh ti vic b tr k ngn pha
sau to iu kin bi lng v trnh nh hng xi b ta luy hoc b sng nh
hnh 7- 31a
K ngn c th thit k thnh hai loi trn nc hoc khng trn nc, loi
sau l dng khi phng h on tng i di v ct nc trn trn nh p
tng i ln nh hnh 7- 31b.
C ly gia cc p ngn s quyt nh theo tnh hnh thc t trn nguyn tc
khng lm cho nc chy mnh, khi k di qu 200m th b tr c ly gia u k
0,25l; c ly gia l 0,75l (l l chiu di k thun)
e. Thit k trc dc k
K ch T ngp nc c bit l k di th nh k phi c mt dc dc

khong 5 - 10%; gim bt trng thi hn lon ca dng chy, trnh tht hp
lng sng nhiu c th cn c vo tnh hnh c th m thit k trc dc k thnh
mt s dc nh hnh 7 -32.
http://nuoc.com.vn
a)
b)
K trn
nc
K khng
trn nc
H cao
H cao
H cao
H nh 7 -32
H n h 7 - 31
7.3.5. Thit k mt ct k
Tu theo vt liu m quyt nh hnh thc kt cu v kch thc mt ct

ngang ca k. Nu p bng t, ch yu l t thm nc hoc cy ci th mt ct
tng i ln, ta luy tng i thoi. Nu p bng xy khan, xy va hay b
tng th mt ct s nh, ta luy s dc.
a. Mt s mt ct k tham kho
B
a)
b)
xp
khan

xy khan
hoc va
c)
xp
khan
http://nuoc.com.vn
d)
Bn b tng
e)
2- 4
2- 4

B cy
2- 4
f)
Hng nc

g)
2- 4
Cy xp
Hcao
Hthp
Hnh 7 - 33
b. Cc tr s kinh nghim v kch thc mt ct v dc ta luy ca mt

s k thng dng (k c chiu cao di 10m). Xem bng 7 -16.
Khi chn dng cc tr s trong bng th ly tr s nh cho sng vng ng

bng, tr s ln cho sng vng ni.
Bng 7 - 16
Loi k
Chiu
rng
nh k
Ta luy
u k
Ta luy pha
ngoi
Ta luy pha
trong
K t
2,0-4,0
1: 2,5-1:4
1:2-1:2,5
1:1,5-1:2,5
1:1-1:2
1:0,5 -1:1,3
1:0,5 -1:1,2
1:2,0 -1:4
1:1,75-1: 2,5
1:1,5 -1: 2,5
K
2-4
Ghi ch
Nu l thp di 3m v lu tc
ln th chiu rng nh k phi
xc nh theo tnh ton
Chiu rng nh k phi xc
nh theo tnh ton (khng k
trng hp xy va)
Chiu rng nh k s xc
nh theo tnh ton
c. Tnh ton n nh mt ct k:
Tnh ton n nh theo k khng ngp nc: Thng thng phi kim
ton n nh theo hai iu kin sau:
-
Kim ton n nh ta luy (xem phn nn ng bi sng).
Kim ton n nh trt.
http://nuoc.com.vn
Lc y tc dng vo thn k c tnh thng qua: p lc thu ng thn k

(xem hnh 7- 34)
p lc thu ng:
P = K o ho
V2
sin
2g
b
(7 - 42)
h1
Q1
1:m
()
< 15
15 - 25
25 - 45
45 90
1:m
trong :
Q2
H h2
o: dung trng nc l, tn/m3,
thng dng 1 - 1,1;
ho: chiu su k, m;
Hnh 7 - 34
V: lu tc thit k ch v tr k, m/s,
thng ly lu tc pha thng lu k, cng c khi ly lu tc ny nhn vi h s c
ph thuc vo tnh hnh tht hp lng sng (c = 1,2 - 1,3);
: gc kp gia k v dng nc;
K: h s ng lc c quan h vi dc ta luy, nhm ta luy v mc
ngm nc ca k chn theo bng di;
g: gia tc trng lc; 9,81 m/s2.
Bng 7 - 17
K
1,4sin
0,6 - 0,8
1
1,5 -2,0
p lc thu lnh, do chnh lch mc nc trc v sau k. Thng thng rt

nh nn khng tnh.
Do trng lng bn thn k m sinh ra lc trt (hnh 7 - 34)

T = (Q1 + Q2) sin
(7 43)
trong :
Q1 : trng lng bn thn k phn trn mt nc:
Q1 = 1 [(m + n )h1 + 2b]
h1
2
Q2: ttrng lng bn thn k phn di mt nc:
H Q h
Q1 = 2 [(m + n )H + 2b] 1 1
2 1 2
1: dung trng vt liu p trong khng kh, T/m3;

2 : dung trng vt liu p trong nc, T/m3;
http://nuoc.com.vn
: gc nghing ca mt t.
Nu t bng th lc n nh l lc chng trt do trng lng ca bn thn

k sinh ra:
N.f = (Q1 + Q2)f. cos
(7 44)
trong :
f : l h s ma st gia vt liu p v t y mng trong nc.
H s n nh chng trt ca k l:
K=
Nf
P T
(7 45)
Tr s K xc nh theo quy trnh v tnh hnh thc t ni chung c th dng

khong 1,5 - 2,0.
Trong cng thc (7 - 45) tr s T l (+) khi dc mt t thun vi hng
nc chy, ngc li l (-).
Nhng im cn ch khi thit k mt ct:
- V phn u k ch T b lc xung kch ca dng nc tng i ln nn
kch thc mt ct phi tng ln.
- Mt ct ca k ch T di c th chia ra 4 phn thit k (u k v
on chn k pha trc, on chn k pha sau v gc k).
- Khi lu tc nh, gc kp gia dng nc v k khng ln m k li ngn
th mt ct c th thit k nh nhau.
-
n nh m k phi xc nh theo tnh ton.
Tnh ton n nh cho k kiu ngp
Tnh ton n nh cho mt ct k kiu ngp cng tng t nh tnh ton k

kiu khng ngp, ch khi tnh p lc thu ng phi dng lu tc ti a ca cc
loi mc nc, c bit l lu tc ca mc nc l cao nht khi trn nh p, tc
l lu tc tnh i gia nh p vi y sng
(hnh 7- 35).
Vcp = 0,837 Vn
(7 - 46)
HP
B
Tnh i theo cng thc sau:
V n = 20 a.i - lu tc trn mt, m/s;
Vcp: lu tc bnh qun nh k, m/s;
1:m
1:m
trong :
Hnh 7 - 35
l
chiu di phng
h h lu
http://nuoc.com.vn
a: chiu su trn, m;
i : dc y sng.
i vi k mc nc trung thng thng, nu Vcp tnh i nh hn lu tc
bnh qun ca mt ct ni th dng lu tc mt ct thit k.
Chiu di phng h h lu k kiu ngp nc tnh theo cng thc sau:
l = Vcp
2( h + a )
>h
g
(7 47)
Cng c th dng: l = 2h.

c. Tnh chiu cao nh k, lu tc cc b u k
Tnh cao nh k
H = HP + hsl + K
(7-48)
trong
Hp: mc nc thit k, m;
hsl: chiu cao sng leo, m;
K: h s an ton.
Tnh lu tc cc b
-
u k: Thng dng cng thc gn ng.

Vm = (1,1 - 1,5)Vcp
(7 49)
Thng dng Vm = (1,2 - 1,3)Vcp;

Vcp : lu tc bnh qun dng thit k, m/s.
-
Thn k:
Vm =
Q1 2
B1 + H 1 + 1
(7 50)
trong :
Q1: lu lng bi sng sau khi xy k, m3/s;
B1: chiu rng bi sng, m;
H1: chiu su bnh qun bi sng, m;
: h s phn phi lu tc, cng trnh kiu cong = 1 - 3; kiu thng = 4.
Cng thc trn ch dng cho k xy trn bi.
http://nuoc.com.vn
d. Thit k phng h v gia c k
u k ch T b lc xung kch ca dng nc ln, b xi nhiu, nn thng

thng dng gia c phng h loi nng, ta luy u k cn phi lm thoi. Khi thit
k kt cu phng xi phi cn c vo iu kin a cht v tnh hnh dng nc
phi tnh xi chung v xi cc b. i vi gc k ch yu l xt tc dng ca dng
nc chy xoy, nn phi cm cht vo b sng.
Gia c mt ngoi ca k ch yu l xt ti lc xung kch ca sng, cy ci.
Mt sau v nh ca k ngp nc cng cn phi gia c. i vi k khng ngp
nc th c th cn c vo chiu di k, tnh hnh dng nc sau k m c th phn
on, dng cc tiu chun gia c khc nhau.
7.3.6. Vn duy tu cng trnh iu tit
Cc yu t to lng ca dng sng thc l phc tp, cng mt dng sng

cc mc nc khc nhau tnh cht ca dng nc cng khng ging nhau. Cc
cng trnh iu tit trn mi con sng, thm tr trn cc on khc nhau ca cng
mt con sng, cng pht huy tc dng khng nh nhau, cho nn khi thit k cc
cng trnh iu tit, c bit trn nhng con sng cha hon ton c chinh phc
th h thng iu tit phi thit k trn phm vi rng nn cn phi nghin cu cn
thn, c quy hoch.
Trong trng hp ny thng thng khng ch mt ln m thit k c h
thng c hon ho. Do i vi cc cng trnh iu tit vnh cu phi phn ra
tng thi k xy dng mi hp l.
Qu trnh phn thi k xy dng cng l qu trnh quan st nghin cu sa
i thit k (cng c khi phn thi k xy dng l xut pht t iu kin kinh t,
nhng phi trn c s bo m iu kin k thut). u tin xy dng nhng b
phn cn thit m nm c chc chn qua mt hai ln l, cn c vo tnh trng
bi tch m kim nghim ng hng dng, gc khuych tn v c hnh thc
cng trnh thit k xem c thch hp hay khng, m xt vic sa li thit k c
hoc b xung. C nh vy, vic b tr c h thng cng trnh iu tit mi hp l
v kinh t.
Tt c cc cng trnh iu tit c u phi theo mt nguyn tc l:
Ch cho php bn thn cng trnh phng h khi l b bin hnh, nhng
khng c t m cho nn ng hoc cc cng trnh c phng h b bin
hnh theo hoc b ph hoi. Bi v nu bn thn cng trnh iu tit b bin hnh
hoc b ph hoi cc b th c th sa cha trong ma kh nhng cc cng trnh
c phng h b bin hnh hay ph hoi th s nh hng trc tip ti vn doanh
bnh thng ca con ng.
http://nuoc.com.vn
7.4. Cng trnh ci sng hoc nn thng

7.4.1. Khi lc
Mc ch ci sng trong xy dng cng trnh nn ng l: dn dng nc

trc tip nguy him cho nn ng chy ra ni khc, hoc tho mn yu cu ca
nn ng m chim lun c lng sng, bt sng phi nhng ch, i khi cn l
ct ngn tuyn ng, gim bt cu cng, h gi thnh cng trnh.
Khi quyt nh phng n thit k ci sng th v mt k thut phi tnh
ton k, tc l lng sng mi thit k ny phi bo m n nh, dng nc khng
quay tr li lng c; v mt kinh t, phi u vit hn cc phng n khc; i vi
nng nghip, thu li khng c nh hng g xu.
Cn thy l, ci sng xy dng nn ng thng lm trong phm vi
nh, on sng ngn, v ch cn da vo xu th ca sng m thit k cho ph
hp vi c trng t nhin ca dng sng l c, cha cn thay i tnh cht ca
dng sng t nhin. Cn ci sng x l dng sng thng lm vi quy m ln,
c nh hng rng, thng lm thay i c tnh cht dng sng t nhin v c nh
hng ln ti cc ngnh kinh t khc. Ci sng thit k nn ng thng rt
n gin nhng ni c h thng nng giang ln hay sng thng thuyn th phi
ch cho thch hp vi iu kin c trng v yu cu ca c quan qun l a
phng.
7.4.2. L lun c bn v thit k ci sng
S hnh thnh lng sng l do tc dng lu di gia cu to a tng v dng

nc t nhin, m ch yu l tc dng to lng. Ch c nm chc nhn t to lng
ca dng sng ni mi thit k ci sng c tt.
a. Lu lng to lng
Lu lng to lng l lu lng lm cho lng sng bin i. Theo mt s

chuyn gia ca Lin X trc y th ni chung lu lng ny tng ng vi mc
nc trung bnh ngang mp bi gi sng ngi vng ni, lu lng to lng tng
ng vi lu lng l c chu k khong 6-11 nm. Theo kinh nghim ca Trung
Quc th lu lng to lng mi on di ca mi con sng ng vi mc nc xp
x ngang bng cao bnh qun bi gi ca on . Lng sng ng vi cao
bnh qun bi sng v lng sng mc nc trung bnh gn nh nhau, lu lng
to lng c bng lu lng l c chu k 10-20nm.
b. Mt ct ngang gii hn ca lng sng
Trn mt on sng, mt ct ngang gii hn ca lng sng l mt ct ngang

nh nht cho php, ph hp vi lng sng. Trn mt con sng mt ct gii hn ca
mi on khng nht thit bng nhau, khi thit k mt ct, c th so snh v tham
kho mt ct nh nht on sng c a tng cng loi thng h lu, nhng
khng c dng nh hn mt ct gii hn. Nu dng nh hn, th du c cng
http://nuoc.com.vn
trnh phng h b kin c, lng sng to ra vn khng n nh. Dng nc khng

nhng s gy ra lm cho xi cc b qu su ph hu cng trnh phng h b m
cn thc vo mt bn b lm lng sng cong gp v bin dng on h lu.
c. H s n nh ca lng sng
Chiu rng n nh ca lng sng l chiu rng lng sng ng vi mc

nc to lng ti on sng thng v ly bng chiu rng bnh qun ca cc on
sng thng h lu on ci sng m tnh hnh i cht ging nh on ny.
H s n nh ca lng sng K ph thuc ch yu vo t s gia chiu rng
mt nc on sng n nh B vi chiu su bnh qun Hcp v c th xc nh bng
cng thc sau:
K=
B.M
H cp
(7- 51)
B: chiu rng n nh ca lng sng tnh theo cng thc:

B=
A.Q 0,5
I 0, 2
(7 52)
Vi:
Q : lu lng to lng, m3/s ;
I : dc dc mt nc (hoc dc dc lng sng), tr s I0.2 = f(I) ;
A : h s n nh mt ct (A = 0,7 - 1,7) hoc dng A = nKo tnh ;
n : h s nhm ;
Vp : lu tc khng xi (khi chiu su 1m) , m/s ;
M: h s bin i c lin quan ti lu lng to lng, vi sng nh th nh,
vi sng vng ng bng th ln hn, min thng du th nh hn min h du
v c tr s bin i t: 0,5 - 1,0.
Tr s K bin i trong phm vi t 8-16 v trung bnh l 10; khi dng sng
kh xi, K = 3 - 5.
d. dc n nh l dc khng gy xi hay bi c th xc nh theo
cng thc sau:
v p5n4
I y = A
Q
10 / 22
(7 53)
Ni chung, ci sng u l ct cong nn thng, do sng rt ngn li,

dc tng ln. Dng chy vt qu dc n nh thng lm xi 2 b, sinh ra
chy vng hay xi pha trn bi pha di. Do , phi kim tra xem on ny
http://nuoc.com.vn
lng sng c xi hai b hoc c bi tch hay khng. on sng cong, dng nc
chy vng b mt mt nng lng v dc gim, vy khi thit k nn da vo
iu kin a cht lng sng, c gng dc ch ca vo cho dng nc chy vo
c thun li v nu cn thit ti y c th lm cng trnh gia c phng xi.
Bng 7 - 18
I
0,010
I 0, 2
0,398
0,005
0,346
0,003
0,001
0,251
0,225
0,0005
0,00036
0,00011
0,00008
0,204
0,164
0,152
0,152
Bng 7 -19
Bng tham kho tr s A
K=
BI 0.2
A = 0.5
Q
Loi sng
B.M
H cp
Ko =
B
H cp
Sng min thng du, lng c tng,

lu tc v dc xp x vi lu tc
lm gii v dc lm gii
0,7
0,9
1,0
0,8
16
10
Sng vng ni, lng c ct, nc

chy tng i m
0,9
1,0
0,8
0,62
10
Sng min trung du lng c si sn,

ct, nc chy m
1,0
1,1
0,67
0,5
5,0
Sng min h du, lng c ct mn b

sng l st ct
1,1
1,3
0,57
0,5
4,1
2,7
Nh trn, nhng b sng l ct, ct st
1,3
1,7
0,54
0,5
1,0
10
Ch thch: a: i vi lng sng m 2 b khng b xi;

b: lng sng m c b ln y c th b xi.
H cp
nV p
=
I
(7 54)
e. Lu tc khng ch mt ct
http://nuoc.com.vn
Lu tc khng ch mt ct l cn c kim tra xem lng sng c b xi

hay khng. bit kch thc bnh qun ht th nhng lng sng th c th tnh
c lu tc bnh qun cho php lm cn c thit k. Khi thit k mt ct, nu
lng sng l ct si, th lu tc khng ch c th tnh theo cng thc sau:
Vbq = 12 d bq (m/s)
(7 55a)
d on kh nng di ng ca cc tng c bit trong lng sng c th

dng cng thc:
Vbq = K d bq (m/s)
(7 55b)
trong :
Dbq: ng knh bnh qun ca ct si hay tng, m; tr s ny thng vo
khong 0,25 - 0,33;
dmax: ng knh ht ln nht ca lng sng, m;
K: h s thng ly t 5 - 6,5.
Xc nh dbq ri c th trc tip tra c lu tc cho php ng vi cc mc
nc. (Xem bng chng IV).
f. Mt bng dng sng.
V dng sng n nh l dng sng cong nn khi thit k dng sng mi,
on thng ni tip hai u on cong cng khng nn di qu. Cng thc kinh
nghim sau y dng tnh chiu di on cong n nh.
L = (12 - 14)B
(7- 56)
trong :
B: chiu rng n nh ca on sng thng (chiu rng mt nc), m.
Bn knh ng vng ca mi on sng cong R c quan h vi chiu rng
mt nc n nh ti on v c th iu tra thc t m tnh c. Tt nht l:
R = (5 -8) B
(7 57)
Rmin (2,5 - 3) B v Rmax 20 B

Khi R > 20B, dng chy xi vo b khng r rt, nhng R qu to th dng
nc khng n nh v lm lng sng b chuyn dch.
Chiu rng sng on cong (BK) ni chung ch bng (0,5 - 0,7) chiu rng
sng on thng B, on cong va c th dng 0,5B; on cong ngot dng
0,75B.
http://nuoc.com.vn
Chiu di on thng gia hai on cong c th thit k bng 4B, nhng

thng khng thc hin c, nu vt qu tr s trn phi xt ti vn chuyn
dch ca lng sng
g. Hnh dng mt ct n nh
Hnh 7- 36a, b l hnh dng mt ct on sng thng, hnh 7-36c v 7 - 36d

l hnh dng mt ct on sng cong.
H cao
H cao
H tr u n g
a)
H tr u n g
b)
c)
H cao
H cao
H tr u n g
H th p
H tr u n g
H th p
d)
H n h 7 - 3 6
Chiu su bnh qun HK ca on sng cong n nh v chiu su bnh qun
H ca on thng c th tnh theo cng thc sau:
H K = H (1 +
B
)
r
(7 58)
trong :
: tr s kinh nghim c quan h vi
B
(xem bng 7 -20).
r
l bt uy hip nn ng, bn lm ca on cong c th thit k thnh

lng sng phc hp, c nn bng t pha nn ng v lng sng chnh cch
nn ng xa mt cht (hnh 7 - 37)
http://nuoc.com.vn
L n g c h n h
B i
H cao
H tr u n g
H n h 7 - 3 7
Bng 7 - 20
B
0,16
0,2
0,25
0,33
0,50
0,70
0,6
0,62
0,65
0,75
0,85
2,00
h. Quan h gia lng sng v cc mc nc khc nhau
Sng thin nhin quan h v xi bi gia lng sng v cc mc nc ti

on thng v on cong c khc nhau. on sng bi rng, khi nc thp c
phn lung, khi l cao lung s hp li. Hnh dng lng sng cng do nhng nhn
t m bin i.
Xi v bi.
- Khi nc thp lng sng on thng s dc v nng nn sinh ra xi;
cn on cong, ch lng su do nh hng ca nc dnh ti on thng pha h
lu nh i v lu tc on thng cng nh hn, nn ph sa t ch on thng a
ti s lng ng ch lng su.
- Khi l ln th su lng su v lng nng khng chnh lch nhau
my, hng nc chy thng cho vi on sng thng, lu lng phn ln tp
trung v pha b lm ca on cong, do lu tc lng su s ln ln. V dc
lng su ln hn on thng, nn bn ct si on su s bi tch on
thng.
- on thng lc l ln th bi, l xung th xi; on cong lc l ln
th xi, l xung th bi.
dc n nh ca lng sng c lin quan ti s phn lung on

cong: ch bi rng, khi nc thp do sng nng, lng b bi tch, v hnh thnh
lung cong hoc phn lung. Khi l, lu lng ln, nc sng su thm trc ng
lc dng nc chuyn v trung tm v chy thng nn tng xi y sng v gim
bt xi b sng. Nhng nu bi sng qu rng, lu tc dng chnh mt ct khng
n nh li qu ln th sinh ra chy xoy 2 b khin dng nc chy i xung lm
http://nuoc.com.vn
xi b sng hoc lm dng ch di ng, on sng bi rng nc thng chy

xit.
i. Quan h gia mt bng v hnh dng mt ct
Ni chung, quan h ny c cc quy lut sau:

- Ch su nht ca lng sng nm pha h lu di u on cong v
cch u on cong chng mt phn t chiu di on cong, cn ch nng nht
li nm pha h lu u on thng ni tip hai on cong ngc chiu, chiu di
chuyn dch v pha h lu t lng sng trn ti lng su di.
- Trn mt bng nu on sng cong bin i nhanh th chiu su cng
bin i nhanh, nu on cong bin i chm th chiu su cng bin i chm.
-
Bn knh ng cong cng nh th chiu su cng ln.
- Vi bn knh nht nh, nu chiu di on cong tng th chiu su thot

tin tng ri sau gim xung. Mi on sng cong c mt chiu su ln nht ng
vi chiu di on cong .
7.4.3. Ti liu cn cho thit k
- Lu lng l thit k ln nht xc nh theo quy trnh, ch l lu
lng ny s dng kt hp vi ti liu v (1) loi sng (to hay nh), (2) tnh hnh
a cht lng sng, (3) c im a phng (tm quan trng ca l i vi khu
dn c, gi tr kinh t ca vng ). Vi on sng bi rng, cn cn thm lu
lng to lng hoc nu khng c th xt lu lng chu k 10-20 nm, mt ct a
cht im u v cui on ci sng v cc ti liu thu vn khc nh: mc
nc, dc, lu tc...
- Bnh a hnh a cht: T l 1/500 - 1/1000 trn bn cn c tim
ng ci sng (nu ch c s b cng v vo), ng tim ny cn v thc a v
lin h vi tuyn. Ngoi ra, thy r c xu th dng chy thng h lu on
ci sng, cn c bn a hnh vi t l 1/5000 - 1/10.000;
- Mt ct dc a cht tim tuyn ci sui: T l cao: 1/200 -1/500, ngang:
1/500 - 1/1000.
-
Mt ct khng ch on ci sng (km ti liu a cht) v mt ct ni
chung.
- Bn thuyt minh a cht, ch ti thuyt minh v a cht lng sng v
tnh hnh, kh nng bin i lng sng.
-
Ti liu th nghim a cht, nu cn kim ton mi dc b sng.
- Cc ti liu iu tra khc nh lu lng to lng, chiu rng n nh,

dc n nh, mt ct gii hn lng sng, bn knh ti a, ti thiu ca sng v
chiu su xi ln nht trong thi k l.
http://nuoc.com.vn
7.4.4. Thit k ci sng
a. Xc nh cc im u v cui on ci sng.
Cn c vo iu kin a cht, a hnh, v tr cng trnh m xc nh cc

im u v cui on ci sng.
Khi xc nh u v cui on ci sng, phi ch cc im sau:
- im u on ci sng phi chn cho hp vi xu th t nhin ca dng
sng chy vo lng chnh, khng nn g p.
- im u on ci sng tt nht l on chn ni lng sng kh b xi
l, v ch ca vo thng dc hn.
- im cui on ci sng cn ni sao cho dng nc chy thun vo
sng thin nhin gi n nh cho on h lu.
b. Thit k mt bng on ci sng

- im cui on ci sng nn b tr k hng dng lm dng nc
chuyn hng c u, trn lng c phi b tr p ngn, nu iu kin cho php
th phi hp hai ci lm mt.
- on thng ni tip 2 on cong, chiu rng on cong, chiu di v
bn knh ng cong cn thit k cho ph hp vi tnh cht sng, ch yu phi lm
kt hp phn tch ti liu iu tra thc a v tnh ton quyt nh.
- Thit k phi ph hp vi tnh hnh a cht, khng nn khi lng
cng trnh ln qu v xi qu nhiu;
-
Khi thit k ci sng nu cn thay i mt ct th phi tho mn hnh 7 -
V thit k ng hng dng v b tr cng trnh iu tit xem 7.3.
38.
l
b
B1
B2
H n h 7 - 3 8
c. Thit k mt ct dc on ci sng
- Khi lng sng c kh nng b xi, th dng cng thc (7 - 53) kim tra
xem c b xi khng.
http://nuoc.com.vn
- Gia hai dc dc khc nhau khng cn dng ng cong ni tip

nhng dc khng c chnh nhau nhiu.
- cng mt iu kin a tng, nn thit k mt dc, dc di ngn s
tu tnh hnh c th con sng nhng khng nn ngn qu.
d. Thit k mt ct ngang on ci sng

- Kch thc mt ct c th tham kho mt ct lng sng c cng iu
kin a cht thng h lu sng c v kt hp vi tnh ton quyt nh.
- Nu lng sng mi c kh nng b xi, thit k mt ct phi da vo lu
tc khng ch. Khi dng cng thc (7 - 55b) tnh lu tc khng ch th tr s K
ln nh s tu thi gian tc dng ca dng nc di ngn, thng thng dng bng
5 v trong iu kin c bit bng 6 - 6,5.
- on sng bi rng v khi thit k lng sng phc hp, th trong tnh
ton, ngoi lu lng l ln nht ra cn phi tnh ton vi lu lng to lng v
dng cng thc (7 - 52) i chiu xem ph hp yu cu v chiu rng n
nh cha. Nu chiu rng thit k ln hn tr s , s sinh ra phn lung, song
chiu rng v chiu su ca lng sng thit k khng th chnh lch qu so vi
tnh hnh lng sng ni .
- Trong trng hp chung, c th khng theo cng thc (7 - 58) tnh
chiu su on cong.
- Khi gi nh chiu su tnh mt ct, khng thng lu hay gia hai
on sng ln cn c chnh lch qu nhiu s gy ra ng cong nc dnh.
- Khi kim tra xem lng sng phc hp c xi khng phi xt ti lu tc
bn b khi l ln v cng phi xt c lu tc ca lu lng to lng.
- Cn c vo iu kin a tng ni , nu lu tc thit k xi
thng th nhng lng sng th tit kim khi lng thi cng, c th xt o
lng mi nh bng (0,5-1 ln) lng sng thit k v dng nc t mnh tip tc
khi su m rng dn lng sng sau ny. Song trng hp ny phi xt ti nh
hng ca l dnh trc cng trnh khi cha kp xi thng ht lng lch thit k.
- Mi dc (ta luy) lng sng xc nh ch yu theo iu kin a cht.
Nu iu kin cho php c th da vo mt ct c li nht xc nh mi dc, khi
cn thit mi dc s xc nh theo kim ton.
-
cc on c mt ct khc nhau u phi tin hnh tnh ton thu lc.
e. Nhng im cn ch khi tnh ton thu lc

- Tnh ton thu lc cho sng ln c th dng cng thc Sdi - Badanh,
i vi sng va th dng cng thc Sdi -Manning, sng nh th dng cng thc
Se di-Pavlpski.
- Gia 2 on sng c mt ct khc nhau, nu tho mn tnh trng nh
hnh 7- 38, ni chung khng cn xt tn tht ct nc do khuch tn;
http://nuoc.com.vn
- on chy bin tc ly dc nng lng ic (nh hnh 7 - 40) thay

cho i trong cng thc Sdi v tnh lu lng theo cng thc 7- 68.
-
Tn tht ct nc on cong c th khng cn xt.
f. Nhng tnh ton lin quan khc khi ci sng
Nhng tnh ton lin quan khc khi ci sng gm c tnh chiu cao sng v,
xi chung, xi cc b, ng cong mt nc...
Khi tnh ng cong mt nc cn ch cc im sau (trng hp thng
thng khng xt cc im ny, ch cn i vi cc sng ln):
Ni chung, ci sng thng l lm on thng thay on cong, sau ci sng
th mt ct dc hay ng cong mt nc c mt s dc y (khi ci sng di),
nhng dc y cc on ni chung u ln hn dc y lng sng thng h lu
tc l i2 >i1 v i3, ng thi V2> V1 v V3.
Nu chnh lch cao mt nc ca hai on sng ln cn khng nhiu,
nh hng ti cao phng h t c th khng cn tnh ton nh ng cong mt
nc on chy bin tc trong hnh 7 - 39 m c th coi mt nc bin i theo
ng thng.
Nu cn tnh ng cong mt nc th phi tnh L1 v L3 nh hnh 7 - 39.
Tnh chiu di L2, L3 c th theo phng trnh Becnuli (cng thc 7 - 71) nh hnh
7 - 42, ch cn bit chiu su ca hai mt ct khc nhau th c th tnh c chiu
di ng cong on chy bin tc v hnh dng ng cong mt nc.
Nu ci sng trn mt on di, hnh dng ng cong mt nc c th
khng ng nht, do khi thit k phi cn c vo tnh hnh c th m phn bit
tnh ton.
http://nuoc.com.vn
on ng cong n c chy
on ng cong n c dng
l1
l3
l2
l5
V2
i1
V3
u on ci
i2
h2
i3
l4
on ci c mt s dc y
Hnh 7 - 39
Cui on ci
V1
h1
h1, h2 - Chiu su bnh thng trc v sau ci sng.

L1, L3 - on chy bt ng tc.
g. Xc nh cao phng h
Cao phng h = cao mc nc ti mt ct + chiu cao sng (c

sng v) + chiu cao an ton (cho cng trnh phng h l 0,25m ; cho trc tip
phng h mi ta luy nn ng l 0,5m).
7.4.5. Tnh ton thu lc
a. H s tnh i chu k lu lng

Chu k
500
300
100
50
25
20
10
H s tnh i
1,5
1,25
1,0
0,8
0,6
0,5
0,42
b. Cc cng thc tnh mt ct t
Tnh ton thu lc ci sng l bit lu lng l Q; dc y sng i, h

s nhm lng n; cn tm mt ct t hp l. Thng thng dng cng thc Sdi
(hay gi phng php dc bnh qun).
Tnh cho on chy u
i vi mt ct bt k, cng thc tnh ton l:

V = C Ri
(7 -59)
http://nuoc.com.vn
Q = V . = .C. Ri
(7 60)
trong d:
V : lu tc bnh qun ca mt ct, m/s ;
: din tch mt ct nc chy, m2 ;
R : bn knh thy lc ca mt ct , m ;
C : h s lu tc ca mt ct ;
i : dc mt nc ca mt ct (nu chy u th ly bng dc y).
- i vi mt on sng th mt nc gia hai mt ct c th coi l mt
ng thng v tr s bnh qun:
Vm = C m Rm i m
Qm = Vm. m
(7 61)
(7 62)
Xc nh tr s C c th dng cng thc Ma-ninh

C=
1 1/ 6
R
n
(7 63)
trong : n - h s nhm sng;

Dng cng thc ny th cng thc (7 60) thnh:
1
Q = R 2 / 3 i 1 / 2
n
(7 64)
Xc nh h s C cn c 1 s cng thc kinh nghim na nh cng thc

Pavlpski.
C=
1 y
R
n
y = 2,5n - 0,13 - 0,75R(n - 0,1)

Phm vi ng dng ca cng thc l:
0,1m < R < 3,0m
0,011 < n < 0,040
(7 - 65)
Trong phm vi ny tnh theo Pavlpski v Maninh khng sai qu 8%.

Ngoi ra tnh h s C cn c cng thc Badanh (dng nhiu cho thit k
mng mng).
http://nuoc.com.vn
87
C=
(7 -
1+
66)
trong :
: h s nhm lng sng (khc vi n);
R: bn knh thu lc, m.
Tnh theo on chy bin tc: din tch cc mt ct on sng bin i
nhiu, nhm, cng khng ging nhau, c tnh lu lng K gia hai mt cng
khng ging nhau.
K = C R v gi nh K1, K2 l c tnh lu lng ca mt ct thng h
lu. c tnh lu lng trung bnh K m = K1.K 2 .
Tr s i trong cng thc Sdi s thay bng dc nng lng ic nh hnh 7 40
V 1 /2g
ic
hf
V1
Vm
H1
V 2 /2g
V2
H2
H nh 7 - 40
ic =
hf
l
V2
hi
2g
l
H +
=
(7 67)
trong :
hf : tn tht ct nc do ma st.
hi : ct nc khi phc khi ng nng chuyn thnh th nng.
Khi: V1 > V2
1 V2
hi =
2 2g
ngc li : hi = 0
http://nuoc.com.vn
H: chnh lch mt nc gia 2 mt ct = H1 - H2;

V2
H +
hi
2g
l
Q = Km
(7 68)
Cng thc 7 - 68 dng tnh on chy bin tc

Nu mt ct thit k to dn v pha h lu m cn tm ct nc tn tht hc
do chy khuych tn th:
V12 V22
hc =
g
g
2
2
(7 69)
Do cng thc 7 - 68 tr thnh:

V12 V22
H + (1 )(
) hi
2g
l
Q = Km
(7 70)
= 0 - 1,0 thng dng 0,5
c. Tnh v v ng cong mt nc
- Mc ch v ng cong mt nc: ng cong mt nc l mt trong
nhng cn c thit k cao phng h on chy bin tc, nhng ch cn v
trong trng hp 2 on sng lin tip c mc nc v lu tc c chnh lch t.
-
Phng php tnh v v:
Phng php t nng mt ct: dng phng trnh Becnuli c xt n s bin

i ca t nng mt ct. Dng phng php ny tnh ng cong mt nc th
tt nht l lu tc mt ct u v cui khng chnh nhau qu 25% - 30%.
Cng thc c bn l:
hH +
V H2
2g
+ i o l = hK +
V K2
2g
+ i f l
(7 71)
T nng mt ct bin i:
V K2
(hK +
2g
) (hH +
V H2
2g
) = K H = = (i o i f )l
(7 72)
C ly gia 2 mt ct:
l =
io i f
(7 73)
http://nuoc.com.vn
Tng chiu di ng cong mt nc:
n
n 1 i o i f
m
l=
(7 74)
l - Phn ra cng nhiu on tnh cng chnh xc.

trong cng thc:
hH v VH: chiu su v lu tc ca mt ct u tin, m;
hK v VK: chiu su v lu tc ca mt ct cui, m;
io = sin: dc thu lc y on sng tnh ton;
l: ton b chiu di ng cong mt nc, m;
g: gia tc trng lc, g = 9,81m3/s;
: h s phn b lu tc khng u trong mt ct lng sng, mt ct hnh
lng th =1, nu khng phi l lng th hay trong cc trng hp lu tc phn b

khng u =1,1;
if: dc ma st bnh qun ca on sng tnh ton:
if =
i fH
2
H
V
= 2
,
C H RH
i fH + i fK
2
if
V K2
= 2
C K RK
(7
75)
V d: Cn c vo cc s liu cho di y, v ng cong mt nc ca knh hnh
thang:
Q = 64m3/s
i =0,1
n = 0,014
By =10,6m
Chiu su mt ct u: h1 = 1,5m
Chiu su mt ct cui: hn =0,8m
m=1,5
Cho h2 =1,5m, h3 =1,0m; tnh c ly cc mt ct l ri tnh tng chiu di ng

cong mt nc l.
Da vo cc cng thc p dng i vi sng hnh thang xc nh yu t thu lc
dng chy trong cc mt ct tng ng (hnh 7 - 41)
i vi mt ct c chiu su h1 = 1,5m
1 = bh1 + mh12 = 10,6 x 1,5 + 1,5 x 1,52 = 19,29m2
1 = b + 2h1 (1+m2)0,5 = 16m
http://nuoc.com.vn
R=
C1 =
V1 =
V12
2g
1 19,29
=
= 1,20m
16
1
1 y
1
R1 =
1,21 / 6 = 73,6
n
0,014
Q
1
=
64
= 3,32m / s
19,29
1,1 3,32 2
= 0,6m
2 9,81
hK
io
Hnh 7 - 41
T nng mt ct:
1 = h1 +
hH
V12
= 1,5 + 0,6 = 2,1m

2g
Vi mt ct c h2 = 1,2m:
2 = 14,88 m2 , 2 = 14,92m, R2 = 1,0m
C2 =71,4 , V2 =4,3m/s
V2
2 = 1,03m , 2 = 2,23m
2g
= 2 - 1 = 2,33 2,10 = 0,13m
1
1
Vcp = (1,2 + 1) = 1,1m , Rcp = (3,32 + 4,3) = 3,81m
2
2
1
C cp = (73,6 + 71,4) = 72,5
2
3,812
i =
= 0,0025
72,5 2 1,1
0,13
= 1,33m
c l1 =
0,1 0,0025
Cng tnh tng t nh vy tm c c ly gia hai mt ct c chiu su h2, h3 v

h4 kt qu ghi bng 7 - 21 v hnh 7 - 42.
http://nuoc.com.vn
4
0,5
12
15
133
1
346
933
2
H n h 7 - 4 2
Bng 7 - 21
Bng tnh ton chiu di ng cong mt nc
Mt ct 1-1
Mt ct 2-2
Mt ct
3-3
Mt ct
4-4
1,50
1,20
1,00
0,80
y sng B
10,6
10,6
10,6
10,6
Chu vi t
16,0
14,92
14,20
13,48
Din tch
m2
19,27
14,88
12,10
9,74
Bn knh thu lc R
1,20
1,00
0,85
0,70
73,60
71,40
69,50
67,30
3,32
4,30
5,29
6,78
0,60
1,03
1,56
2,58
2,10
2,23
2,56
2,38
Ph hiu v cng thc
n v
Chiu su h
H s lu tc C
Lu tc V
m/s
ng nng V2/2g
T nng = h + V 2 / 2 g
Bin i t nng
dc y I
0,13
0,33
0,82
0,10
0,10
0,10
Vcp
m/s
3,81
4,80
6,3
Rcp
1,10
0,92
0,70
72,5
70,5
68
0,0025
0,005
0,10
1,33
3,46
9,3
Ccp
dc ma st bnh qun if
l
14,2
http://nuoc.com.vn
7.5. Cng trnh bo v b sng chng l

7.5.1. Gii thiu chung
Mun cho cng trnh nn ng u cu hay mi dc b sng v.v...

khng b dng chy l hoc cc hin tng thin nhin khc ph hng, cn phi
lm cng trnh bo v b sng.
Cu to k lt mi bo v b sng gm ba b phn chnh: Chn k, thn k
v nh k
- Chn k l phn y chn mi dc, c tc dng chng xi chn mi
dc v lm nn ta cho chn k, theo qui nh cao nh chn k ly cao hn
mc nc kit vi tn sut 95% bng 0,5 m
- nh k l phn nm ngang pha trn cng ca k c tc dng bo v
thn k i vi tc ng ca dng chy mt v cc tc ng khc, b rng nh k
c ly bng 0,5 n 2 m, cao nh k( H K ) xc nh theo cng thc :
HK = H TT + h D + h SL + a
(7 76)
trong
H TT: cao mc nc tnh ton, m;
h D: dnh do cu lm tht hp dng chy, m;
h SL: chiu cao sng leo ln mi dc, m;

a: an ton k thut i vi nn ng dn bng 0,5m; cn hng dng
bng 0,25 m;
- Thn k l phn k t nh chn k ti nh k n chu tc ng ca
dng chy, sng, p lc nc v p lc dng thm.
Vn tc, chiu su dng nc, a cht b sng, chiu cao sng, thi gian
ngp nc, iu kin vt liu a phng l iu kin c bn v c s chn hnh
thc gia c.
Khi thit k cng trnh bo v b sng, thng dng cc loi phng h gia
c nh lt c, xp b cy, r , xp khan hoc xy va, kt cu b tng ti
ch, bn b tng ct thp lp ghp, hay trng rng gim sng v.v... Trc khi i
vo la chn cc dng kt cu gia c bo v c th tham kho bng (7-22).
Bng 7-22
a) Vn tc cho php khng xi ca cc loi gia c
Chiu su dng nc, m
T/T
Loi gia c
0,4
1,0
2,0
3,0
Tc nc chy trung bnh, m/s

1
http://nuoc.com.vn
Lt c nm ( trn nn chc)
0,9
1,2
1,3
1,4
Lt c chng thnh tng
1,5
1,8
2,0
2,2
ba v hc vi kch
thc t 7.5 cm v ln hn
2 lp trong li an vi
kch thc khc nhau
Lt 1 lp trn lp gut hay
Theo bng 7-22b nhn thm vi h s 0,9

Theo bng 7-22b nhn vi h s 1,1
rm r lp ny 5 cm
a- loi ng knh 15 cm
2,0
2,5
3,0
3,5
b - loi ng knh 20 cm
2,5
3,0
3,5
4,0
c - loi ng knh 25 cm
3,0
3,5
4,0
4,5
a- bng c 15 cm
2,5
3,0
3,5
4,5
b bng c 20 cm
3,0
3,5
4,0
4,5
c bng c 25 cm
3,5
4,0
4,5
5,0
a- bng c 20 cm
3,5
4,5
5,0
5,5
b bng c 25 cm
4,0
4,5
5,5
5,5
c bng c 30 cm
4,5
5,0
6,0
6,0
Lt 2 lp trn lp dm
(hay si) lp di c 15 cm,
lp trn 20 cm ( lp dm lt
khng b hn 10 cm)
3,5
4,5
5,0
5,5
2,0
Lt trn lp dm hay si
lp dm ny 10 cm
Lt cn thn cc k c chn
cht con, trn lp dm hay
si, lp dm ny 10 cm
Gia c bng b thn cy hay

cnh cy trn nn m cht
( gia c tm thi)
a - lp gia c 20 - 25 cm
b - vi cc chiu dy khc
Gia c mm bng thn cy:
a - khi chiu dy l 50 cm
b - vi cc chiu dy khc
2,5
Nh mc 8a nhn vi h s iu chnh 0,2 hgc ;

hgc - chiu dy lp gia c
2,5
3,0
3,5
Nh mc 9a nhn thm vi h s iu chnh 0,2 hgc
http://nuoc.com.vn
10
Lt tng 0.5x0.5x1.0m
4,0
5,0
5,5
6,0
11
Lt khan bng vi c
cng > 100 kg/cm2
3,0
3,5
4,0
4,5
12
Lt khan bng cng vi

cng > 300 kg/cm2
6,5
8,0
10,0
12,0
13
Gia c bng lp o b tng

Mc 200
Mc 150
Mc 100
6,5
6,0
5,0
8,0
7,0
6,0
9,0
8,0
7,0
10,0
9,0
7,5
10
12
14
13
12
10
16
14
12
19
16
13
20
18
15
14
Mng g nhn, mng chc chn,

dng nc chy theo th g
15
Mng b tng c trt nhn mt

B tng mc 200
- nt - 150
- nt 100
Ghi ch: cc tr s trn khng c ni suy, m phi ly tr s gn nht
b) Vn tc khng xi cho php khi gia c ta-luy v lng sui

Loi gia c
- Lt ba:
C nh
C va
C ln
- Lt hc:
C nh
C va
C ln
C (cm)
Chiu su dng nc chy, m

0,4
1,0
2
Tc trung bnh, m/s
7,5 - 10
10 - 15
15 - 20
2,5
2,6
3,2
2,6
3,0
3,5
3,0
3,5
4,0
20 - 30
30 - 40
40 -50
v ln hn
3,7
-
4,0
4,5
4,5
4,8
5,2
7.5.2. Thit k gia c thn k
Kt cu v vt liu lm thn k phi m bo cc yu cu: chng c s

ko tri ca dng chy v sng; chng c xi ngm b sng do dng thm;
chng c s ph hoi do cc vt tri.
Vt liu lm thn k thng dng l hc xy khan, cht mch, xy
va b tng, b tng nha ng, b tng v b tng ct thp
http://nuoc.com.vn
Trng hp b cao qu 5m, thng s dng hai n ba loi dc, phn

di thoi hn phn trn, im thay i dc c th t bc c rng tu theo
yu cu, thng t 0.6 n 1m. Trng hp b xy qu 3m i vi loi kt cu (
cht mch, xy) phi b tr l thot nc. Phn thn k, ni c nhiu hot
ng kinh t, sinh hot ca con ngi v vy phi b tr cc bc thang ln xung,
v ch n yu cu cnh quan, thm m mi trng. Ni c tu thuyn neo u
cn b tr bch neo, tr neo
Lp gia c bo v mi b sng (thn k) ty theo iu kin t b, lc tc
dng v kh nng k thut - kinh t la chn hnh thc thch hp. Sau y gii
thiu mt s loi kt cu thng dng Vit Nam:
a. Ta luy trng c
Khi tc dng chy nh hn 1.5 m/s v thi gian ngp nc t c th p

dng bin php trng c, khi s dng bin php trng c th cn xem xt trc t
khu vc b sng c thun li cho c mc v pht trin khng. Nu nn l t
ct hoc t nhim mn th trc lc trng c phi ph ln mt mi dc mt lp
t tho mc dy t 15 n 20 cm, bnh thng th mi dc c ph ln mt lp
t tho mc (lm lp ph ) dy 5 n 8 cm. Hnh 7-43 gii thiu mt s dng lt
mi ta luy trng c:
t tho mc
Di t c
c
d
i
M
Hnh 43a: Gia c mi dc bng cch trng c
http://nuoc.com.vn
0.20m
Trng c
0,20
o
90
Vng c lt vung
Hnh 7- 43b: Vng c lt vung
Hnh 7 -43 d: Vng c di p taluy
Vng c lt ng
Hnh 7 -43 c: Vng c lt ng
Hnh 7 -43e: Vng c lt ln nhau
b. B cy
Cng dng chnh ca b cy l phng h b sng, lm vt liu cho mt s

cng trnh chnh tr ngoi ra cn lm vt liu tu sa mt s ch hng trong cng
trnh.
B cy lm bng cnh ngn ci vn b thnh b trn di, ngoi ra cn c
loi cy c ui, v b cy trong nht (Xem tham kho mt s dng trong hnh
7-44).
0,45
0,40
1,20
1,20
1,20
0,40
0,30
0,30
Hnh 7- 44a: B cy thng thng
Hnh 7 -44b: B cy c ui
0,50
0,70
1,00
1,00
1,00
0,50
Hnh 7- 44c: B cy nht
1,0
1,0
1,0
Hnh 7 -44d: Kiu lt b cy c ui
c. hc
hc lm thn k thng dng l hc lt khan, cht mch, xy

va b tng.
http://nuoc.com.vn
hc lt khan
H s mi dc thn k m thng bng 2 n 3 v phi da vo tnh ton n

nh thn k, hc phi xp ng v chn cht, di lp hc l lp lc thng
lm bng dm dy 0,1 n 0,15 m. Hin nay vic dng vi a k thut (tn gi
chung cc loi vi dt hoc khng dt ch to t polyme tng hp) thay th lp
lc truyn thng lm bng cui si hoc btng xp ang c khuyn khch v s
dng rng ri nhng vn phi b tr lp m, ch rng vi a k thut (KT) d
b lo ha, c bit khi t vng nc thay i, chu nh hng trc tip ca
nhit v nh sng, vi KT c th b rch khi t trc tip di lp hc v
khi nn ln khng u.
Cc chc nng ca vi KT ty theo lnh vc p dng c cc chc nng
sau:
-
Chc nng phn cch

Chc nng lc
Chc nng tiu thot
Chc nng gia cng
Chc nng bo v
Khi dng vi KT thay th tng lc ngc truyn thng phi chn vi

KT t yu cu sau :
-
Chn t tt
Thm nc tt
Chng tc
bn thi cng
Tui th
Vic chn vi KT no cn phi thng qua tnh ton trn c s ca ti liu

thy vn, a cht c th ca khu vc d n.
Cu to thn k bng hc lt khan v xy va dng vi lc thay th
tng lc truyn thng c m t trong hnh (7-45) v (7-46).
http://nuoc.com.vn
L thot nc
xy va dy 30cm
dm lm m
1 lp vi a k thut
hc lt khan
dm lm m
Hnh 7-46
Hnh 7-45
ng knh vin lt c xc nh theo 2 iu kin:

- Chng c tc ng ca dng chy ng knh vin c xc nh
theo cng thc:
.U =K.5,45.h 0.14.d 0.36
( 7-77 )
trong :
: h s n nh cho php c ly bng h s n nh cho php ca c
cp tng ng. Tr s h s n nh trn khng c vt qu h s n nh cho
php 20%;
U: lu tc bnh qun thu trc ln nht thc o ti v tr xy dng, m/s;

K: h s xc nh theo cng thc :
m0 sin
m 2 m0 cos 2
+
1 + m2
1 + m2
2
K=
( 7 78 )
trong ;
m: h s mi dc ca chn k hoc thn k;
m0: h s mi t nhin ca th ri trong nc;
: gc hp bi ng mp nc v hnh chiu hng dng hy ca dng
nc ln mi dc;
h: chiu su ca vin tnh ton, m;

d: ng knh vin , m;
Trng hp dng nc hc thng vo b K = 0.6 0.9
- chng c tc ng ca sng, ng knh vin xc nh theo
cng thc :
d = d 0 hs 3
d 1
( 7 79 )
http://nuoc.com.vn
trong :
d: ng knh vin , m;
php 20%;
do: h s ph thuc vo mi dc thn k;

khi m = 2 , d0 = 0,13
khi m = 3 , d0 = 0,11
h s: chiu cao sng leo ln mi dc thn k;
Chiu cao sng leo ln mi dc thn k c xc nh theo cng thc :
5
4
hsl = 0,0208 W D
1
3
( 7- 80 )
trong :
w: tc gi, m/s;
D: gi, Km;
, : trng lng ring ca ca v ca nc, T/ m 3;
: t s gia chiu di v chiu cao sng;
T kt qu tnh ton theo 2 iu kin trn, chn tr s ng knh vin
ln nht thit k thn k.
Khi tnh ng knh vin v chiu cao sng leo ln mi dc cng trnh
ngoi 2 cng thc (7-77), (7-79) c th s dng cc cng thc khc gii thiu
trong cc quy trnh chuyn mn khc nh:
- Trn nhng ch nc chy, kch thc lp trn mt mun tht n
nh phi tho mn yu cu sau :
d
v2
14.4
( 7 81 )
d: ng knh vin , m;
v: lu tc bnh qun cnh khi , m/s.
- Chiu cao sng leo ln mi dc thn k khi tnh ton c th s dng
phng php nu mc 7.1.4
cht mch
ng knh vin c xc nh theo nh hc lt khan nu trn,

trong tr s d0 c gim i 25% so vi tr s trn v phi b tr l thot nc,
ngoi ra cn kim tra n nh y ni theo cng thc :
Pn db . b .cos
( 7 82 )
trong :
http://nuoc.com.vn
Pn: p lc y ni ca nc tc dng ln hoc tm b tng, T/ m2;

db: chiu dy lp gia c, m;
b: trng lng ring ca lp gia c, T/ m 3;
: gc nghing mi b so vi mt phng ngang.
2- xy
nhng ni c sng ln, dng chy mnh m khng c ln th phi
xy . Xy thc cht l loi btng ti ch, cho nn cn tun theo nhng
ch dn tng ng cho loi gia c ny, xy yu cu t nn phi rt n nh,
ng thi rt d b ph hoi bi tc dng ca nc ngm t pha trong. Hnh 7-46
m t cu to thn k bng xy va.
d Gia c bng btng v btng ct thp.
Loi gia c ny thng dng n vt liu t tin v i hi cc iu kin k

thut cao v thi cng, cho nn ch dng cho nhng trng hp cng trnh c bit
v yu cu s dng, hoc c lc ca dng chy rt mnh.
Btng ti ch:
Btng ti ch khng c ct pha ch c th thc hin c trn mi dc

c dc ln nht l 1 : 2,5. Chiu dy lp gia c tu theo trng hp c th, c
th t 10 20cm. Btng gia c b cn kn c, bn vng. T l ximng thng
dng l 200 250 kg/ m 3, c s dng ph gia cng tt v nn s dng m rung.
Khong cch gia cc khe kt cu c th t 3 7 m, vi din tch mi
khong 25 40 m 2. Khe kt cu rng 2 3 cm, chy ngang, dc theo ng b v
mi dc. Khe nhit cch nhau 20 30 cm tu theo chnh lch nhit v iu
kin lm vic ca cng trnh.
Ch rng di cc lp btng, cn c lp m dm v dc theo cc
khe, lp m c kt cu nh tng lc ngc.
Btng ct thp ti ch c s dng nhng vng c sng gi c bit
ln, trn cc knh vn ti quan trng. Ct thp t gia mt ct nu chiu dy lp
gia c mng hn 15 cm v t thnh 2 lp nu chiu dy ln hn. T l ct thp
i vi c 2 phng ly khong 0,3 0,5 %. Khong cch gia cc khe ln l 10
15 cm, gia cc khe nhit l 20 25 cm. tham kho trong hnh 7 - 47 gii thiu
cng trnh gia c b bng b tng ct thp ti ch.
http://nuoc.com.vn
Hnh 7-47
a - mt ct ngang ; b - mt bng ; c - chi tit khe ni
1 - tm BTCT ; 2 -lp dm ; 3 - lng th chn b
4 - thanh g tm du ;
5 - thanh BTCT (30 7cm) bc mastic 1cm)
Tm btng c sn:
c s dng gia c b ngy cng nhiu v n c kh nng cng nghip ho

trong cc khu ch to v thi cng. Cht lng ca tm lt c bo m v ch to
trong nh my, lng tiu hao t hn so vi btng ti ch.
Xt n ng sut ph ny sinh trong lc vn chuyn, cc tm btng c
sn thng phi t ct thp. Hnh dng ca tm c th l hnh ch nht, hnh lc
gic nhng thng thng nht l hnh vung. Kch thc mi tm ph thuc vo
tnh hnh chu lc v iu kin thi cng.
C th chn kch thc tm btng nh sau :
-
Btng thng : 0,5 x 0,5 x0,1 m hoc 1 x1 x0,2 m

Btng ct thp : 2 x 2 x 0,1 m
i vi k cp III ( tng ng vi cp c bit ), chu tc ng mnh

ca dng chy v sng, cn kim tra dy tm btng theo cng thc :
d b = 0,108 hsl . 3
L
m B
( 7 83 )
trong :
db: chiu dy tm btng, m;
hsl: chiu cao sng, m;
b , : trng lng ring ca btng v ca nc, T/ m 3;
m: h s mi dc;
B: chiu rng tm btng, m;
http://nuoc.com.vn
L: chiu di tm btng theo chiu vung gc vi ng b, m;

php 20%.
Vi mi b l t tht chc nn chn chiu dy lp lc bng dm l

0,1m ; vi mi b l ct hoc pha ct, nn chn chiu dy lp lc l 0,15m. C th
dng hn hp ct - si lm lp lc. Trng hp ny b dy lp lc c ly
bng hai ln lp dm.
Phi kim tra n nh chng y ni ca thn k theo cng thc (7 82).
e Gia c bng r v thm
Khi lu tc dng nc ln c th dng r , thm . Thm l mt dng

c bit ca r vi dy v t l b mt ln hn. N c gia cng tng t
nh r nhng vi li trng km nh hn loi dng sn xut r. Vch ngn
c t cch nhau rng 1 m. mt y, cc mt bn v mt ngoi cng ca mi
tm thm l cc tm li lin tip nhau to thnh mt khoang cha nhiu ngn
c mt trn h. Mt y, vch ngn, np y cng dng loi li tng t. tt c
mp ca tm vch li c dy trng km vi ng knh ln hn loi dy dng
an li nhm tng thm kh nng chu lc ca kt cu. Cng nh r , thm
tu theo iu kin s dng c bc thm lp PVC.
7.5.3. Thit k gia c chn k

n
7:-4Thm
8 :k
T hlm
m
vic
trn
g k m
v b PVC
kin
c P V thng
C
h48
trng
km
viu
bc
Cng trnhHnh
gia H7c
chn
trong
xuyn ngp
nc, chu tc ng xi phng ngang ca dng xon trc dc; chu tc ng ma
st ca dng chy bn ct. Cng trnh gia c chn b ngp nc c hai chc nng:
chng vi tc ng trn, ng thi phi gnh mt phn trng lng ca cng
trnh pha trn truyn xung, r rng n nh ca cng trnh gia c chn b c
ngha quyt nh i vi ton b cng trnh.
Kt cu v vt liu xy dng chn k phi tho mn c cc yu cu sau ;

-
Chng c s ko tri ca dng chy v dng bn ;
http://nuoc.com.vn
Phi thch ng vi s bin hnh ca lng sng;
Phi chng c xm thc ca nc;
Thun li cho vic thi cng trong nc.
Thng s dng kt cu v vt liu bng hc, r , rng tre hoc b

chm lm chn k.
a. hc th ri
Khi s dng hc th ri ng knh vin c tnh ton theo cng

thc (7-77) v ( 7 79 ). H s mi dc chn k nn chn m > 1,5.
Khi tc dng chy nh hn 2 m/s, ng lch su cch xa b khng c
vc su nm trong phm vi xy dng k, nn ko di chn k ti ch mi b c h
s mi dc t 3 n 4 ( hnh 7-49). Khi dng chy thc thng vo b, ng lch
su gn b, c vc su nm trong vng xy dng k, nn ko di chn k ti lch
su ( hnh 7-50).
Hnh 7-49
Hnh 7-50
Trng hp y chn k nm lng sng c tr s h s mi dc nh hn t

3 4 cn phi th mt lp rng hoc b chm chng xi. Rng v b chm phi
t ti ni c h s mi dc bng 3 4 (xem hnh 7-51).
Khi xi xy ra y sng trc mi dc, trong qu trnh xi xp di
dng lng th s b bin dng, kch thc ton b lng th quyt nh theo tnh
ton sao cho mt phn ng ri xung (lng th ph) bo v mi dc b
xi v phn cn (lng th ta) m bo n nh chng trt do phn trng lng
ca thn k pha trn tc ng xung.
Kch thc ton b lng th chn k phi kim tra t 2 iu kin :
Lng th ta m bo iu kin chng trt theo cng thc :
Khi dc mi 1/ 1 :
a)
G LTT
1,14 G N + 0,72 GK
(7-84
Khi dc mi 1/ 1,5 :
G LTT
1,13 G N + 0.09 GK
(7-84
b)
http://nuoc.com.vn
Khi dc mi 1/ 2 :
G LTT
0,72 G N
(7-84
Khi dc mi 1/ 2,5 :
G LTT
0,37 G N
(7-84
Khi dc mi 1/ 3 : G LTT
0,14 G N
(7-84
c)
d)
)
trong :
G LTT: trng lng tc ng ln 1 m phn ta ca lng th , T;
G N: trng lng tc ng ln 1 m gia c ta luy phn di nc, T;
G K: trng lng tc ng ln 1 m gia c ta luy phn trn nc, T.
th tch trong phn ph hoi ca lng th bo v mi dc khi b
xi :
h=
1.07 xx sin
d
(7-85)
trong :
h: chiu cao mi dc bo v khi b xi, m ;
d: ng knh vin , m;
: gc ngh ca t b xi .
: din tch mt ct ngang ca khi b ph (P), m2.
m=
Hmin
m1
th ri
m=3-4
Rng
Hnh 7.51: Chng xi chn k bng rng hoc b chm
V d:
1 - Lu tc tnh ton bnh qun trn ng thng ng cnh chn dc taluy (trc
lc xi l) v= 1,70 m/s
2 - Chiu su ca nc trc khi xi h= 1,8 m
http://nuoc.com.vn
3 - Chiu su xi y mng taluy hsx= 2,56 m

4 dung trng ca xy = 2,3 T/m3
Kch thc v cc k hiu khc xem hnh (7- 52)
Tnh ton
1 - Kch thc dng trong khi khng c nh qu:
1,70 2
= 0,20m
14,4
1:
1,
5
d=
MNTK
a)
A=0,8m
0.74
1.80
P
1:1
0,8m
Lng th chu p lc
sn dc
h 1=1.82
hsx=2.56
1,00m
2
1:
1.00 A=0,8m
0.74
1.80
P
MB
1: 2
h 1=1.82
y sng
hsx=2.56
1:
1,
5
MNTK
b)
0,8m
1,00m
2
1:
Hnh 7-52
2 - Chiu di phn taluy di nc:
L DN = 1,8 2 + (1,8 x1,5) 2 = 3,25m

3 - Trng lng gia c phn taluy di nc:
G N = Ld ( 1) = 3,25 x0,2 x(2,3 1,0) = 0,85T

4 - Chiu di phn taluy trn nc:
LTN = 1,0 + 1,5 2 = 1,8m

5 - Trng lng gia c phn taluy trn mt nc:
G K = 1,8 x0,2 x 2,3 = 0,83T
http://nuoc.com.vn
6 - Trng lng Gn1 cn thit ca b phn chu p lc sn dc khi xp, tnh

theo v phi ca bt phng trnh (7- 84b) khi taluy 1:1,5
G n1 = 1,13 x0,85 + 0,09 x0,83 = 1,04T

Th tch trong mi mt bn chn l:
G n1
1,04
=
= 0,80m 3
1 1,3
7 - Ly chiu rng ca phn y di khi xp l 1,0 m, chiu su n vo ca

khi 0,80 m.
Taluy gip mt nc chy l 1:1, khong d tr t chn dc taluy n mt bn
chn A= 0.80m, lc ny ton b din tch ca khi xp l: 1,61m2.
8 - Gc to bi ng dc ngh ca t di nc ko t cui on A, =
2625, nh vy khi xp chia lm 2 b phn, b phn chu p lc sn dc v b phn
phng h.
9 - Trn on khi b ph hoi, kch thc din tch mt ct ngang ca phn
bo v khi , ly = 0,81 m2. V vy din tch phn chu p lc sun dc l 0,80m2 (tc
l trong mi mt di 0,80 m2).
10 - Theo cng thc (7-85):

h =
1,07 x0,81x0,445
= 1,93m
0,20
V tr s tm c h>1,82 m nn din tch phn bo v khi nh vy l

.
11 - Theo kt qu tnh ton ca 2 mc 6 v 9, ta thy Gn1 GLTT, nn din
tch phn chu p lc sn dc cng . Trong GLTT: trng lng tc dng trn 1
m phn lng th ta.
b. Lng th bng r hoc rng
Trong trng hp ng knh vin thc t khng p ng c yu cu

thit k, c th dng r , rng hoc rng t st lm chn k, thc cht
rng cng l mt loi r .
Nhng c im ca r thng dng ghi bng (7-23).
Bng 7-23
Kch thc r hnh hp ch nht
axbxc ( m )
Din
tch b
mt
(m2)
Th
tch
(m3)
Trng lng dy thp (kg) vi

cc loi ng knh (mm)
2,50
3,00
4,00
5,00
http://nuoc.com.vn
3,0 x 1,0 x 1,0
14,00
3,0
18,1
24,1
36,6
60,7
3,0 x1,0 x 0,5
10,00
1,5
13,7
17,6
24,5
52,0
4,0 x 1,0 x 0,5
22,00
4,0
27,4
36,1
55,0
97,0
2,0 x 1,0 x 0,25
5,50
0,5
8,1
10,3
15,5
25,0
trong :
a: chiu di ca hnh hp
b: chiu rng ca hnh hp
c: chiu cao ca hnh hp
R lm bi nhng khung ct thp ng knh 8 mm v cc li thp m
km ng knh 25 mm, tng cng r c chia thnh nhng nh
bng cch lp vo cc vch ngn. Kch thc nhng vin xp trong r phi ln
hn cc mt li, pha ngoi thng dng vi kch thc 0.05x0.07 0.14x0.18m,
phn gia ca r c th xp bng nhng nh hn
Dng r gia c chn k c th xp theo hnh bc thang, dc trung
bnh ca dc xp theo kiu ny thng l 1:1 1:0,5. tng cng chu
lc dng nhng dy thp b cc r li vi nhau, c ly gia cc nt buc l 15 20
cm.
R trng km v bc nha PVC:
Tnh cht ca loi sn phm ny tng t nh r trng km. Tuy nhin
dy trng km c bc thm mt lp v bc lin tc bng loi PVC c bit dy
t 0,4 0,6mm. Do to ra mt s bo v hon ton chng li s xi mn c th
xy ra, lm cho r thch hp cho vic s dng trong mi trng nc mn v
mi trng b nhim. Sau khi lp y , r tr thnh mt khi ln, do v
nc thm qua c, cho php xy dng nhng kt cu c phm vi rng ln. Hnh
7-53 gii thiu r trng km v bc nha PVC.
Hnh 7-53 R trng km v bc nha PVC
Hnh 7-54. Gii thiu mt s dng chn k dng kt cu r v rng
http://nuoc.com.vn
MN kit
MN kit
1:2
MN kit
Rng
Rng
Cc
Gia c chn b bng r
Gia c chn b bng rng

Hnh 7-54
c. Gia c chn b dc bng hnh thc kt cu hn hp
Hnh 7-55. Gia c mt s kt cu gia c chn b bng hnh thc kt cu hn

hp.
ng nha PVC =100
1 :3
Mt t t nhin
a)
ng nha PVC =100
hc xp D>30kg
MNTTK
.5
1:1
Dm m BTCT
1 :2
1:
1
.75
Ct en m cht
K=0.95
1:2
hc xy va XM M100 dy 30 cm
dm hn hp dy 30 cm
Vi a k thut TS-700
1 lp li thp B40
Cc BTCT 35x35x1500cm,
Khong cch theo chiu dc sng 75cm 1 cc
http://nuoc.com.vn
b)
Mt t t nhin
hc d>0.3m chn b
chng xi ch tiu 0.3 m3/m2
B chng xi cnh cy
(2.0x1.4x0.2)m
1 :3
1 :1
hc t do
1: 2
MNTC
1 :1
p ct en
ln cht
hc xy va XM d>0.3m (=30cm)
dm 2-6cm lm m (=15cm )
Ct th ln cui si (=10 cm)
Mi t o
hc xp trong r
thp (2x1x0.5)m
Hnh 7-55
7.5.4. Kt cu nh k:
Cng trnh gia c kt cu nh k ch nhm phng tc dng ca ma, ca

kh quyn v hot ng ca con ngi, ca sc vt. Nhng thc ra phn ny thng
rt ngn, do s dng cc loi kt cu cng trnh bo v b sng lm kt cu
nh k, ng thi ko di ln nh b mt ng vin rng 1m n 2m. Nu thc
s xt thy khng cn thit th phn ny ch nn trng c l .
Hnh 7-56. M t kt cu nh k bng hc xy va kt hp lm rnh
thot nc ngang.
Th n k
L th o t n c
- n h k h c ( 2 x 2 x 0 . 6 ) m
X y v a X M - M 100
-R n h th o t n c d c ( 0 .3 x 0 .3 x 0 .3 ) m
- V a l t d y 0 . 1 0 m
H n h 7 - 5 6
Ti liu s dng trong Chng VII:
[1]. S tay tnh ton thu vn cu ng (Vin TKGTVT dch t bn ting Trung
Quc).
[2]. Quy phm thit k cng trnh ci sng;
ng st, B Xy dng - Vn ti Lin X (trc y), Matxcva 1972 (NIMP 72).
[4]. Nguyn Xun Trc. Thit k ng t, Cng trnh vt sng (Tp 3). Nh
xut bn Gio dc, 2003 (Ti bn ln th ba).
http://nuoc.com.vn
[4]. Cng trnh bo v b sng chng l Quy trnh thit k 14TCN 84 91.
[5]. Cng trnh bo v b sng ca V Phng chng l lt v qun l iu B
Thu li c.
[6]. Tr sng: B mn ng lc sng ngi v tr sng ca Hc vin Thu li - in
lc V Hn, Trung Quc.
[7]. ng lc hc lng sng, trng i hc Thu li.
[8]. Cng trnh ci to ng sng bng t ca V.V Degtyarev Nga.
http://nuoc.com.vn
Chng VIII: Tnh ton thy vn, thy lc cng

trnh thot nc dc tuyn
Chng ny cp ti cc cng trnh thot nc thng c s dng trn tuyn
ng, tr cc cu ln v cu trung.
8.1. Tnh ton thy vn, thy lc cu nh v cng

8.1.1. Ti liu c bn v thng s u vo
phc v tnh ton thy vn, thy lc cu nh, cng, cc ti liu c bn, cc
thng s u vo cn phi tin hnh thu thp c ch ra di y. Tuy nhin tu thuc
vo giai on thit k cn c yu cu v mc chi tit ca s liu v cc thng tin cn
thu thp.
- Bnh a hnh khu vc cng trnh. c im a hnh dng xc nh v tr
t cng trnh v cc iu kin kim sot thit k thy lc bao gm: cao , phm vi lng
sui, knh, mng ti v tr v ln cn v tr d nh t cng. Phm vi kho st ph thuc
vo a hnh c th v dc ca lng sui, song thng khng nh hn t 3 n 4 ln
chiu rng dng chy tng ng vi mc nc l thit k.
- Bn lu vc cng trnh. y l yu t quan trng tnh lu lng theo ma
ro v nh gi kh nng tim n ca l, do vy phi s dng bn c t l ln xc
nh chnh xc din tch v cc c im ca lu vc. Nu bn v thng tin khng
tin cy th phi t chc o c, lp bnh . Trong bn phi th hin c din tch
khng c tc dng cung cp nc, h ao, m ly, mc s dng t, mt v loi
thc vt , , p, h cha v n c th lm thay i tnh cht ca dng chy. Phm vi
v tnh cht ca lu vc nn c kim tra v nh gi ngoi thc a.
- Cc s liu kh tng ti khu vc nghin cu, c bit l cc s liu v ma bao
gm: tng lng ma nm, lng ma thng, ma ma, lng ma 1, 3, 5, 7 ngy ln
nht; lng ma thi on ngn; ...
- Cc c trng v c im ca sui, knh. Dng chy phi c m t y
v tnh cht, c im, cc mt ct ngang, mt ct dc, a hnh y dng chy, tuyn
dng chy trn mt bng, khu vc lng sng, bi sng, dc y, dc mt nc nu
c. Tnh hnh a cht b, y dng chy, lp gc nu c, thm thc vt, vt tri v cc
yu t khc nh hng n kch thc cng.
- iu tra mc nc ti v tr cng trnh: Cng tc ny rt quan trng gip cho
tnh ton v kim sot qu trnh tnh ton thy lc. Mc nc iu tra ny phi gn ni
nh t cng trnh, song trong mt s trng hp c th s dng mc nc t thng hay
h lu truyn v v tr cng. Mc nc iu tra phi c cng h cao vi tuyn ng.
- iu tra, ng k cc cng trnh hin c: Cc cng trnh hin c ti thng v
h lu cng trnh d kin cn c iu tra c th, c bit l cc cng trnh nm gn
cng trnh d kin, c th gy ra cc nh hng gia hai cng trnh vi nhau. Cc thng
tin cn iu tra cng trnh hin c bao gm:
+ Tn cng trnh, c quan qun l, c quan khai thc;
+ Loi cng trnh, chc nng, ch vn hnh cng trnh;
+ Cc thng s ch yu ca cng trnh;
+ Cc kch thc ch yu ca cng trnh;
+ Thi gian xy dng;
281
http://nuoc.com.vn
+ Nhng l ln qua, ngy thng, vt l ti cng trnh;

+ Tnh trng cng trnh trong thi gian l ln qua;
+ Phm vi, ln, v tr xi l gn cng trnh hay ti cng trnh;
+ a cht y, b dng chy;
+ Mc h hng ca cng trnh;
+ S thay i dng chy;
+ Phm vi v mc ngp lt gn cng trnh nu c;
+ S bi tch v tch ng cc vt tri;
+ Cc cng trnh, kt cu ph bo v cng, iu tit dng chy;
8.1.2. Tnh lu lng thit k

Cc phng php tnh ton lu lng c ch ra trong chng II. Tuy nhin,
i vi cu nh, cng din tch lu vc thng nh s c cc c th ring. Trong tiu
chun 22TCN220-95 Tnh ton cc c trng dng chy l a ra cc phng php
tnh ton lu lng thit k cho lu vc nh hn 100km2. Trong mc ny s khng a ra
chi tit cc cng thc v phng php tnh ton m ch nu ra cc vn cn phi xem
xt khi tnh ton lu lng thit k nh sau:
- Khi p dng tiu chun 22TCN220-95 cn cp nht cc thng s v lng ma
ngy ti thi im tnh ton.
- Din tch lu vc cu nh, c bit l cng nhiu khi nh hn 1km2. Trong
nhng trng hp ny nn tnh ton theo phng php cng gii hn c trnh by
trong chng IX.
- i vi cu nh v cng khu vc ng bng bc qua cc knh ti v tiu
chnh cn quan tm ti lu lng cc cng trnh ti tiu u mi, hin trng v quy
hoch.
- i vi cu nh, cng khu vc ng bng bc qua cc knh nhnh cn xem xt
ti cc ch tiu ti, tiu ca khu vc hin ti cng nh trong tng lai. C th tham kho
cc h s di y.
Bng 8 1
Ch tiu (h s) ti v tiu cc khu vc ng bng
TT
1
2
3
4
5
6
7
Khu vc
Rung la khu vc ng bng c , h thng thy
nng hon chnh
Nh khu vc trn, c xen k cc khu dn c, th trn
nh
Nh khu vc trn, c cc th trn, th x trong cc
ni ng ln, thot nc ra cng mt trm bm u
mi
Nh khu vc trn, c xen k cc khu cng nghip,
thot nc ra cng mt h thng trm bm u mi
Nh khu vc trn, nhng t l din tch th hoc
khu cng nghip tng i ln, ln
Khu vc h thng thy nng cha hon chnh
Khu vc c xen k nui trng thy sn
H s tiu
(l/s/ha)
H s ti
(l/s/ha)
5,0 - 8,0
2,0 - 3,0
6,0 - 10,0
2,0 3,0
8,0 - 15,0
1,5 - 2,5
12,0 - 15,0
15,0 - 20,0
3,0 - 5,0
8,0 - 12,0
1,0 -2,0
282
http://nuoc.com.vn
Cc khu vc nh (1ha 3ha) c canh tc c bit
Theo nhu cu,

ln hn 10,0
Theo nhu cu,

ln hn 3,0
8.1.3. Tnh khu cu nh

Thng thng tnh ton thu lc cu nh gm hai phn:
(1) Tnh phn ca vo;
(2) Tnh phn ca ra.
a. Tnh phn ca vo v xc nh cc thng s
Chiu cao nc dng trc cu Hd, t s xc nh c cao vai ng. Chiu
su dng chy ti ca vo cu hv, t quyt nh cao ti thiu ca y kt cu dm.
-
Chiu su v tc ti mt ct tnh ton di cu;
Khu thot nc di cu;
- Chiu su dng chy ca ra ca cu hr, t tnh c tc chy ra khi

cu Vr v on sau cu.
b. Tnh thy lc phn ca ra ca cu
Tnh ton ny xc nh iu kin chy sau cng trnh cu, tnh xi cc b v gia
c bo v cu pha h lu, bo v nn ng tc l la chn kch thc gia c phn ca ra
ca cu. Trng hp cn thit phi lm cng trnh tiu nng m bo an ton cho cu
v phng tin vn ti, con ngi trong ma l.
c. S tnh thu lc
Cu nh c th c mt nhp hay nhiu nhp t trn mt s dng m tr. Dng
chy qua cu nh thng thng b thu hp so vi thng v h lu lm cho dng chy b
un cong khi vo cu, do tu thuc vo loi tr m cu m c h s lu lng tng
ng di y:
Bng 8 2
H s lu lng m
Hnh dng m tr
N.A Slovinski
M tng cnh
M ch U
M chn d
0,32
0,35
0,32 0,36
0,32
Chiu rng thot nc di cu thng nh hn chiu rng dng chy, lm

dng nc trc cu ct nc H. Ct nc dng cho php trc cu H xc nh theo cng
thc di y:
H=
Hd
(8 - 1)
trong :
Hd: chiu cao ng;
: h s gim ng cong mt nc ti ca vo cu ( = 0,75 - 0,85).
= hnhc + min
hnhc: chiu cao kt cu nhp cu;
283
http://nuoc.com.vn
min: chiu cao d tr k thut (an ton) trn mc nc thit k ly theo bng di
y:
iu kin chy
ng st khi lu lng
ng t
Tnh ton
Ln nht
Ct nc trc cu H 1 m
0,5
0,5
0,25
Ct nc trc cu H > 1 m
0,5
0,75
0,25
C cy tri
1,0
1,50
1,0
Phng php tnh ton thy lc khu cu ly c s l thuyt ca dng chy qua
p trn nh rng, l s thc t cho php tnh chiu rng thot nc di cu (gi tt
l b hay Lc) tha ng v ph hp vi cc dng gia c lng sui. S thy lc cu lm
vic nh p trn nh rng s c mt ct co hp vi chiu su tnh ton htt = hc < hk, tc
l tc mt ct tnh ton ln hn tc ti mt ct c chiu su phn gii hk.
Di cu c hai ch dng chy ph thuc vo ct nc thng v h lu cu,
l ch chy t do v ch chy ngp.
iu kin chy ngp
hh NH
(8 - 2)
trong :
N: tiu chun ngp, th hin mc ngp, phn nh mc nc h lu bt u nh
hng ti kh nng thng qua ca cu;
hh: chiu su dng chy h lu, thng ly bng su dng chy u h0 tng
ng vi dc v hnh dng dng chy lc t nhin khi khng c nc dng h lu.
Gi tr ca N trong bng di y ph thuc vo h s lu lng m.
Bng 8 3
Thng s tnh ton thit k thy lc cu nh
m
M = m 2g
0,32
0,33
0,34
0,35
0,36
1,42
1,46
1,50
1,55
1,60
2m 2
k1
0,59
0,60
0,61
0,63
0,64
0,45
0,47
0,49
0,52
0,54
0,84
0,83
0,81
0,80
0,78
2,56
2,35
2,05
1,85
1,64
0,76
0,78
0,81
0,83
0,84
0,58
0,62
0,65
0,68
0,71
Khi hh < NH th dng chy di cu lm vic theo s p trn nh rng chy t

do (khng ngp); nu hh > NH th dng chy di cu theo s p trn nh rng chy
ngp.
Tnh ton thy lc di cu tng ng vi cc ch chy nh sau:
Chy t do (ioc < i1)
Dng nc di cu dc theo sng, sui chia lm ba giai on: cui on ca vo
(on 1) dng chy c su h1 < hk < H v h1 < hoc; sau on ca vo (on 2) su
dng chy tng ln hn hk; on ca ra su dng chy gim hr < hk, i1 l dc tng
ng vi su h1.
Chiu su tnh ton:
284
http://nuoc.com.vn
ht = h1 = k1H
(8 - 3)
k1 xc nh theo bng 8 3.
Chy t do (ioc > i1)
Dng chy di cu dc theo sng sui chia thnh hai on. on ca vo (on
1) v cui on ca vo c chiu su hoc < h1 < hk < H; on 2 sau phn ca vo su
dng chy gim dn, hr < hk:
Chiu su tnh ton:
ht = hoc
(8 - 4)
hoc l su chy di cu tng ng vi dc lng sng, sui di cu ioc.

C hai trng hp trn p dng khi L/H <20; trong L l chiu di dng sng,
sui di cu. Trng hp (ioc > i1) c th p dng cho thit k thy lc cng bn chy t
do.
Ch chy ngp
Dng chy di cu, dc theo sng, sui chia lm hai on: on ca vo (on 1)
c chiu su cui on hck < h1ng < h0 ; on sau ca vo (on 2) chiu su dng chy
tng bng chiu su h lu hr = hh > hk.
Chiu su tnh ton:
ht = h1ng = kngH
(8 - 5)
trong :
h1ng: chiu su c tnh n chiu cao phc hi khi dng chy ra khi cu;
kng: h s ly theo bng 8 4.
Bng 8 4
Thng s tnh ton thy lc cu nh theo s chy ngp
N
M=0,32
ng
Kng
m=0,33
ng
Kng
M=0,34
ng
Kng
0,81
0,61
1,23
7,3
0,82
0,98
0,63
1,1
1,2
6,3
0,83
0,6
1,1
1,2
7,1
0,96
0,65
1,2
1,17
5,5
0,84
0,59
1,19
6,9
0,98
0,62
1,25
1,17
6,1
0,94
0,67
1,31
1,14
4,73
0,86
0,96
0,64
1,26
1,13
4,8
0,93
0,67
1,5
1,11
4,3
0,9
0,71
1,56
1,08
3,6
0,88
0,9
0,69
1,57
1,07
3,4
0,88
0,72
1,8
1,05
0,85
0,75
1,88
1,02
2,6
0,90
0,84
0,74
2,04
2,25
0,82
0,76
2,08
0,97
2,1
0,79
0,8
2,35
0,95
1,75
0,92
0,76
0,80
2,65
0,92
1,4
0,75
0,81
2,68
0,9
1,35
0,72
0,84
2,9
0,88
1,15
0,94
0,67
0,85
3,52
0,82
0,8
0,66
0,86
3,87
0,81
0,8
0,64
0,88
3,3
0,78
0,7
0,96
0,56
0,9
0,71
0,4
0,55
0,91
5,2
0,7
0,35
0,53
0,92
5,3
0,68
0,35
0,98
0,4
0,95
8,6
0,55
0,1
0,39
0,95
8,65
0,54
0,1
0,38
0,96
8,65
0,53
0,1
0,99
0,28
0,97
15
0,43
0,05
0,28
0,98
15
0,43
0,05
0,27
0,98
15
0,42
0,05
285
http://nuoc.com.vn
Bng 8 4 (Tip)
N
m=0,35
ng
0,78
0,80
0,82
0,84
0,86
0,88
0,90
0,92
0,94
0,96
0,98
0,99
1
0,97
0,93
0,89
0,84
0,78
0,71
0,62
0,52
0,37
0,27
Kng
0,63
0,67
0,7
0,74
0,78
0,82
0,85
0,89
0,93
0,96
0,98
2
1
1,18
1,36
1,61
1,94
2,36
2,9
3,8
5,2
8,65
15
m=0,34
1
1,25
1,19
1,13
1,07
1,01
0,94
0,86
0,77
0,57
0,53
0,42
ng
Kng
1
0,97
0,94
0,91
0,86
0,81
0,75
0,69
0,6
0,51
0,36
0,26
0,64
0,67
0,71
0,74
0,77
0,81
0,84
0,87
0,9
0,93
0,97
0,98
1
1,14
1,34
1,54
1,77
2,11
2,53
3,05
3,9
5,2
8,7
15
1,28
1,23
1,17
1,11
1,05
0,99
0,92
0,85
0,76
0,67
0,52
0,41
7,75
6
4,6
3,6
2,55
1,8
1,15
0,65
0,35
0,1
0,05
1
8,08
6,5
5,1
4,05
3,05
2,25
1,55
1,05
0,6
0,35
0,1
0,05
Nu chiu su h lu hh > h0 th chiu su tnh ton bng chiu su h lu: ht = hh;

Cng thc xc nh chiu di thot nc di cu
b=
ng m 2gH 03 / 2
(8 - 6)
trong :
ng: h s ngp;
H0: ct nc dng trc cu, m;
H0 = H +
V02
2g
(8 - 7)
Do tc ca dng chy trc cu khng ln nn thng ly H H0.

Tc ti mt ct tnh ton di cu:
Vt =
Q
bht
(8 - 8)
d. Trnh t tnh ton

Trnh t tnh thng chia ra lm cc trng hp sau y:
Trng hp 1:
- S liu bit (u vo): Lu lng QP %; loi m tr (cho h s m); dc
dng chy i0, chiu su dng chy t nhin h0 (hay hh); dc dng chy di cu ioc; ct
nc trc cu H, hay iu kin chy.
Yu cu tm: chiu rng thot nc b; la chn dng gia c di cu.
Trnh t tnh:
9 Chn loi m cu, xc nh h s lu lng m; xc nh tiu chun ngp N; sau
tnh NH; nu h0 < NH th dng chy di cu l chy t do v ng = 1;
286
http://nuoc.com.vn
9 Xc nh chiu rng thot nc di cu b v chn chiu di cu tiu chun (nh

hnh) b1 gn vi b nht;
9 Xc nh ct nc trc cu tng ng vi b1 theo cng thc di y:
b
H 1 = H
b1
(8 - 9)
9 So snh h0 vi NH1; nu h0 < NH1 th ch chy vn l chy t do;

9 Tm k1 v xc nh chiu su tnh ton ht = k1H1;
9 Xc nh dng gia c lng sng di cu ph hp vi tc tnh ton Vt v chiu
su ht;
9 Nu h0 > NH1 th tnh b theo ch chy ngp.
Trng hp 2:
- S liu bit (u vo): Lu lng QP%; loi m tr; dc dng chy i0;
chiu su h0 (hay hh); dc dng chy di cu ioc; tc cho php ti mt ct tnh ton
[Vt] theo hnh thc gia c lng cu (song thng ly Vmaxt 4 5 m/s)
- Yu cu: Xc nh chiu rng thot nc di cu b; ct nc trc cu H;
Kim tra dng gia c, tc di cu tng ng
Trnh t tnh
9 Chn dng gia c lng sng tm [Vt];
9 Chn dng tr, xc nh , N, k1;
9 Gi thit ch chy t do (ng = 1) tnh ct nc trc cu:
H=
2 [Vt ]2
(8 - 10)
g 3 2m 2
So snh h0 vi NH, nu h0 < NH th dng chy t do, sau :

9 Xc nh kch thc b:
b=
Q
m 2g H 3/ 2
Chn kch thc nh hnh b1 gn vi b nht

9 Tnh li ct nc trc cu tng ng vi b1;
b
H 1 = H
b1
9 So snh h0 vi NH1; nu h0<NH1 th ch chy l t do (ng vi gi thit);

9 Xc nh:
ht = k1H1
Vt =
Q
bt ht
Kim tra Vt vi [Vt]; nu Vt<[Vt] th dng tnh

Trng hp 3: Trng thi chy ngp
287
http://nuoc.com.vn
Khi trng thi chy di cu chy ngp th vic tnh ton phi theo phng php
ng dn v ng cha bit. Trnh t tnh ton nh sau:
Trng hp 1
9 Tra bng tm gi tr m, N tnh NH;
9 Xc nh mc ngp n1 =
ho
; tra bng tm ng1 theo n1 v m.
H
9 Xc nh kch thc thot di cu b

b=
(8 - 11)
m 2g H 3 / 2
Chn kch thc nh hnh b1 ph hp vi b nht

9 Xc nh hm b tr tm ct nc mi trc cu H1
ng b
H 3
bt
=
h0
(8 - 12)
Tra bng vi , m, tm n2 v ng2; nu n2 v ng2 khng thay i so vi n1 v ng1 th

ct nc H1 l ct nuc H1 bit.
9 Xc nh chiu su tnh ton ht v tc tnh Vt
ht = kngH
trong :
kng: ph thuc vo m v n;
Vt =
Q
bt ht
9 Cn c vo kt qu tnh xc nh dng gia c lng sng di cu.

Trng hp 2
9 Tra bng tm m, N, 2
9 Gi thit ng = 1 tm ct nc trc cu
H=
2 [Vt ]2
(8 - 13)
g 3 2m 2
Tnh NH v so snh h0 vi NH; h0 >NH th ch chy di cu l chy ngp nn

tnh tip.
9 Xc nh tc ln nht c th di cu
gh 3 2m 2
Vmax 0
0,5
(8 - 14)
Nu Vmax>[Vt] th Vmax=[Vt]; Nu Vmax<[Vt] th ly Vt = Vmax

9 Xc nh hm b tr 1 xc nh ct nc trc cu
288
http://nuoc.com.vn
1 =
Vt 2
h0
Sau tra bng tm ng1, n, 2 theo m v 1; v tnh ct nc trc cu ln th nht

H1:
H1 =
2V 2
(8 - 15)
ng1 g 3 2m 2
Tnh chiu rng thot nc di cu

b=
Q
ng1m 2 g .H 3 / 2
Chn chiu di nh hnh b1 ph hp vi b nht

9 Xc nh hm s b tr ln th 2 xc nh ct nc gn ng ln th hai
ng b
H 3
b1
=
h0
Tra bng tm n1, ng2 theo m v :

H 2 = H1
Tnh n 2 =
b ng1
b
ng 2
h0
v so snh vi n1; nu n2n1 th chn n3 khc v tnh li ct nc H3
H2
v so snh H3 vi H2; nu cha tha mn th tip tc tnh cho n khi tha mn yu cu s

c ct nc dng tng ng vi b1 chn;
9 Xc nh li iu kin chy ngp: (h0>NH)
9 Xc nh chiu su tnh ton di cu
ht = kngH
Tc tnh ton di cu: Vt =
Q
b1 ht
Nh vy iu kin Vt < [Vt] c gii quyt v cc yu cu t ra c thc

hin.
Tnh cu nh nhiu nhp
Lu lng qua cu (cng thc lu lng qua p trn) chy t do
Q = ktb mnb 2 g .H 3 / 2
(*)
trong :
ktb: h s trung bnh cc dng chy ca vo cu:
k tb =
k nhg (n 2 ) + 2k nhb
n
knhg v knhb: h s k n s m thun dng chy vo nhp gia v cc nhp bin;

289
http://nuoc.com.vn
n: h s nhp cu t trn tr c lin khi;

knhg v knb i vi tr, m ln trn = 0,91; i vi m v tr thng, sc mp =
0,83.
T (*) rt ra chiu di thot nc di cu i vi ch chy t do:
b=
Q
ktb mn 2 g .H 3 / 2
(8 - 16)
Khi cu bc qua tr cc th lu lng chy di cu c mt ct hnh thang c

tnh theo cng thc:
Q = mtrcbk 2 g .H 3 / 2
(**)
trong :
trc : h s tn tht ca vo cu do tr cc gy ra ph thuc vo t s:
k trc =
bk btrc
bk
bk = bd + mmdc hk
trong :
btrc: chiu rng ca tr cc;
bk*= mmdhk + b0
b0 d = bd btrc : chiu rng y khng k cc;
mmdc: h s mi dc ca mt ct di cu.
Ch chy ngp i vi cu nhiu nhp tnh gn ng nh cu mt nhp. Lc ny
cng thc (*) v (**) phi thm h s ng .
8.1.4. Khu cng v cc nguyn tc tnh ton thy lc cng

Khi t cng ngang ng, do mt ct ngang cng thng nh hn mt ct ngang
dng chy t nhin nn to ra nc dng v mt vng b nh hng nc dng trc
cng. Khu cng gn lin vi yu t ny. Nu khu cng ln th chiu su nc
dng v thi gian nc dng s nh v ngc li. Nh vy trc khi xc nh khu
cng cn quan tm ti ct nc dng trc cng v phm vi dng trc cng (tch nc
trc cng) v nh gi cc iu kin ri ro:
-
Thit hi ti sn vng gn ni t cng;
Lm hng cng v ng.
i vi kim sot h lu, lu lng, hnh thc v ch chy ca cng khng ch

do cc yu t chi phi kim sot thng lu (tn tht ca vo v ct nc tc trong
cng) m cn do cao mc nc ca ra ca cng, dc, chiu di v nhm ca
cng quyt nh. Ch chy ca cng c th l chy khng y hay chy y cng ph
thuc vo tp hp cc yu t nu. Khi ct nc trc cng v khu cng xc nh
th chiu di cng, nhm cng v chiu su nc h lu l yu t quyt nh chnh
hnh thc v ch chy ca cng cn kch thc v hnh thc ca vo l yu t th yu.
Ch chy ca cng c th phn chia thnh cc trng hp sau:
-
Chy khng ngp ca vo v ca ra (chy t do, chy khng p);
290
http://nuoc.com.vn
Ngp ca vo, ca ra khng ngp, cng chy khng y cng;
Ngp ca vo, ca ra khng ngp, chy y cng;
Ngp ca vo v ca ra (chy ngp hon ton, chy c p).
tin cho cng tc tnh ton v la chn khu cng, kh nng thot nc ca
cc loi cng tng ng vi cc iu kin chy nu trn c lp thnh bng tra v xc
nh theo ton .
a. Cc xem xt khi thit k cng:
- Chiu cao nc dng trc cng thng thng c gii hn H <1,5D. i vi
a hnh bng phng th H <1,0D.
+ i vi ch chy t do ca vo cng, cao nn ng ti thiu:
Hmin = D + + h
+ i vi ch chy ngp ca vo cng th:
Hmin = H +
trong :
D: chiu cao (hay ng knh) ca cng;
: chiu dy thnh cng;
h: chiu cao t p trn cng (thng 0,5 m);
H: ct nc dng trc cng;
: chiu cao d tr trn cao nc dng. i vi cng khu nh th 0,5m;
i vi cng khu ln hn v bng 2m th 1,0m.
Ty theo iu kin a hnh nhiu khi cn phi nn sui, ci to a hnh tc l
thit k knh dn thng v h lu cng sao cho dng chy m thun. Kch thc ca
knh phi tho mn cc iu kin thu lc. Tc dng chy phi ln ngn cn
lng ng bn ct v cy c pht trin (thng t 0,6 0,9m/s) song phi nh
khng gy xi l. Trong mt s trng hp cn phi bo v chng xi bng gia c b mt
knh, b hay cc bin php phng xi khc khi thay i dc vn khng lm gim
tc chy. Tc ln nht i vi mt s vt liu bo v chng xi nh bng di y.
Bng 8 5
Tc ln nht bo v chng xi ca mt s vt liu
Loi t v lp t bo v
Tc ln nht Vmax (m/s)
Ct
0,6
St pha
0,6 - 0,9
0,6 -0,9
St
0,9 - 1,5
St v sn, si nh
1,2 - 1,5
t tt, si th, cui
1,2 - 1,8
phin mm
1,8 - 2,5
cng, lt tm b tng
2,5 - 5,0
291
http://nuoc.com.vn
b. Cc bc tnh ton thu lc cng:

Trong mt s trng hp cn tnh ton thu lc cng mt cch chi tit, cc bc
tnh ton cn tin hnh nh sau:
+ Tnh thu lc phn ca vo;
+ Tnh thu lc phn ca ra.
Tnh thu lc phn ca vo bao gm xc nh:
- iu kin lm vic ca cng (ca vo b ngp hoc khng b ngp); chiu dy
p t ti thiu;
-
Kch thc cng;
Chiu su dng chy trc cng;
Tnh phn ca ra sao cho m bo cng c n nh t pha h lu

-
Tc dng chy ca ra, tc khng xi;
Phm vi gia c, chiu su gia c chng xi v cng trnh tiu nng lng;
Sau y l mt vi gi v bo v chng xi h lu:

-
Khng cn bo v chng xi ring bit: vr = 2,5m/s;
Lt v trong phm vi 3D: vr = 4,0m/s
Lt v c g chng xi: vr = 6,0m/s;
Cng trnh tiu nng: vr > 6,0m/s.
i vi cc tuyn ng i qua vng ni, thng phi xy dng cng trnh ni

tip. Cng trnh ni tip l nhng cng trnh c bit, c xy dng nhng ni a hnh
c dc ln a nc t cao xung thp. Cc cng trnh ny thng l bc nc mt
cp, bc nc nhiu cp v dc nc. Tnh ton thu lc cc cng trnh ni tip c th
tham kho trong cc gio trnh thu lc.
8.1.5. Cu nh, cng khu vc ng bng

Cc phng php tnh ton khu cng v cu nh c nu trong cc phn
trn ch yu p dng cho cc tuyn ng min ni, trung du, ni cc lu vc c phn
chia kh r rng. Khu vc ng bng, cc lu vc thot nc nhiu khi khng c ranh
gii r rt, ngoi ra khu vc ng bng dng chy b chi phi nhiu bi h thng thy
nng. Do vy khi tnh ton khu cng trnh ti khu vc ny cn xem xt ti cc yu t
nu trn v xut phng php tnh ton ph hp.
Khi nim khu vc ng bng trong chng ny c phn chia thnh cc loi
chnh nh sau:
Khu vc ni ng: y l khu vc nm trn chu th cc sng ln v c h
thng bo v. Trong khu vc ni ng, din tch ch yu l t nng nghip v cc khu
dn c. c im thy vn ch yu ca khu vc ny l hnh thc thot nc cng bc
trong ma ma. Nu trong ma cn, khu vc ny c th thot nc ra cc sng ln bng
hnh thc t chy qua cc ca cng ln di th trong ma l cc ca cng ny u
phi ng li do mc nc sng cao hn trong ng. Khi vic thot nc t trong ng
ra ngoi sng ch thng qua h thng bm cng bc. Tuy nhin do phi bo v h thng
, nn mi tuyn v mi trm bm c cc quy nh v vn hnh trong ma l. Do vy
nhiu khi nc vn ngp trong khu vc ni ng m vn khng c php bm ra sng.
292
http://nuoc.com.vn
C th ni khu vc ni ng l cc khu vc m ch thy vn gn nh hon ton c

kim sot v chi phi. Cc khu vc ni ng ch yu nm trong vng ng bng Bc
B. Trong cc khu vc ni ng nhiu khi c c cc th ln. V d nh ni thnh thnh
ph H Ni l nm trong mt ni ng ln c ranh gii l Hu Hng v T y.
Trong cc sng T Lch, sng Kim Ngu, thm ch c sng Nhu cng u c coi l
cc sng ni ng, mc d sng Nhu cng c h thng ca ring mnh.
Khu vc nh hng nc dnh ca sng ln v thy triu: y l khu vc
chu th nm trn cc sng ln m cha c h thng bao bc. Cc khu vc ny ch
yu nm ti ng bng sng Cu Long. i vi khu vc ny, hng thot nc u l ra
cc sng ln theo phng thc t chy, do mc nc trn cc knh rch chu tc ng
ca dao ng thy triu trn cc sng ln. Hin ti trong khu vc ng bng sng Cu
Long hnh thnh mt s vng tng i ln c h thng bao n nh v vt cao
trnh nh l cao nht, nhm mc ch chng l quanh nm. Nhng vng ny c ch
thy vn tng t nh khu vc ni ng trnh by phn trn.
a. Mc nc v lu lng tnh ton:
Phng php tnh ton mc nc v lu lng c trnh by ti chng 2 v
chng 5. Tuy nhin, khi thit k cc cng trnh cng, cu nh khu vc ng bng cn
quan tm ti cc vn sau:
Khu vc ni ng: Thng thng mc nc ln nht trong khu vc ni ng l
mc nc trong cc knh ti. Do vy khi xc nh khu cng v cu nh cn quan
tm ti dnh ti thng lu knh ti. dnh ny cn m bo cao mc nc
ln nht thp hn cao b knh trong phm vi cho php. i vi knh ti, thng
thng ch xc nh c mc nc ln nht m khng xc nh c mc nc theo cc
tn sut thit k. Lu lng ln nht trong knh ti ph thuc vo lu lng ca trm
bm ti.
Ngoi cc v tr knh ti, mc nc ngp ln nht trong khu vc ni ng c th
xut hin bi nhiu nguyn nhn khc nhau, do cn iu tra r nguyn nhn gy ra
ngp lt c phng php x l thch hp. Cc nguyn nhn gy ra ngp lt thng
thng l: v , ma ln di ngy, ch ng gi nc trong ng, trm bm tiu khng
hot ng do s c hoc khng c php bm ra sng.
Lu lng ln nht trong knh tiu chnh l lu lng ca trm bm u mi, bao
gm c thot cng bc v t chy. Do vy khi thit k cn quan tm ti cng sut quy
hoch ca cc trm bm u mi.
i vi khu vc ny, mc nc ln nht v lu lng ln nht nhiu khi khng xy
ra ng thi, do khi tnh ton cc thng s thy lc tng ng vi lu lng ln nht
cn ch ra mc nc tnh ton ti thi im ny.
Khu vc chu nh hng ca nc dnh sng ln v thy triu: Mc nc
ln nht trong khu vc ny thng thng l mc nc nh triu hoc nh l trn cc
sng ln. Tuy nhin, dao ng triu s gim dn khi vo su trong cc knh rch. Do
trn thc t mc nc ln nht ti cc khu vc nm cch xa sng ch tng ng vi
mc nc trung bnh trn cc sng ln. Thc t cho thy ti nhiu khu vc mc d ni
thng vi sng ln nhng mc nc ln nht li thp hn trn sng chnh t 30cm ti
70cm.
b. Khu cng trnh:
Khu cng trnh cu nh, cng khu vc ng bng trc ht phi p ng c
cc tiu ch phc v sn xut nng nghip v phi c s chp thun ca c quan qun l
a phng. Ngoi cc nguyn tc thng thng khi xc nh khu cng trnh cn c
293
http://nuoc.com.vn
trn lu lng dng chy, i vi khu vc ng bng cn phi quan tm ti cc vn

sau:
- Cng trnh phi m bo yu cu ti, tiu trong giai on hin ti v tng lai,
bao gm c lu lng, hng chy v dnh cho php.
- Khu cng trnh thot nc cn phi tnh n kh nng s th ho hoc
chuyn i mc ch s dng mt phn din tch lu vc. Khi ch tiu thot nc s
tng ln ng k.
- Thng thng cng trnh mi xy dng phi c kh nng thot nc tt hn cc
cng trnh hin hu trn tuyn knh, mng.
c. Cc vn cn lu khi thit k cng trnh thot nc:
Khi thit k cng trnh thot nc trong khu vc ng bng, cn quan tm ti cc
yu t sau y:
- m bo cc yu cu ca sn xut nng nghip nh: b tr ca phai hoc khe
phai iu tit dng chy (nu cn thit); C cc bin php gia c ti ca ra khng
gy xi knh mng.
- Cao y cc cng trnh thot nc cn ph hp vi cao y knh mng
sau khi no vt, hoc thp hn cao dng chy hin ti ti thiu t 20cm ti 30cm.
- Trong trng hp thit k cng trnh cng, c bit l cc cng hp, cng bn
khng nn thit k cng chy ngp, cn m bo tnh khng t mc nc ln nht ti
nh cng m bo bo rc trong knh mng khng b dn tc ti v tr cng.
Vn tc dng chy thit k trong cc knh mng khu vc ng bng nn nh
hn 1,5 - 2,0m/s. i vi knh mng c b tng ha c th ln hn, tuy nhin
khng nn qu 2,5m/s.
8.2. ng trn
Gii php s dng ng trn rt hiu qu i vi cc sui, sng nh c lng ch
tng i cn trong ma kh, thi gian nc ln v xung nhanh. Cng trnh ng trn
thng c p dng trn cc tuyn ng cp thp, lu lng xe khng ln ti cc sng
sui min ni v trung du. Ti khu vc ng bng, gii php ng trn i khi cn c
kt hp vi cu vt qua lng ch ti nhng khu vc c bi sng rng, dng chy n nh.
ng trn theo khi nim thy lc l mt dng p trn nh rng vi chiu cao
thp. Thng thng chiu cao ng trn ch t 1,0m ti 3,0m. Nh vy chiu rng ng
trn ln hn chiu cao p trn t 3 n 5 ln. ng trn thng c xy dng kt hp
cng thot nc. Kh nng thot nc ca cc cng di ng trn thng thng phi
ln hn lu lng trung bnh ma cn m bo mt ng trn khng c nc trong
ma cn.
Cc thng s thy lc ca ng trn c nu r trong Quy phm tnh ton
thy lc p trn, QP.TL.C-8-76. Trong mc ny khng cp li chi tit cc cng thc
tnh ton vi cc trng hp c th m ch a ra cc lu khi tin hnh tnh ton.
Thit k ng trn cn ch cc im sau:
Chiu su mc nc trn trn mt ng khng c vt qu cc tr s ghi
trong bng di y.
i vi mt s tuyn ng lng xe t, cho php c thi gian tc xe, chiu su
nc trn qua mt ng trn c th ln hn cc tr s trong bng trn. Tuy nhin trong
trng hp ny cn m bo lu tc dng chy khng ph hng kt cu ng trn;
294
http://nuoc.com.vn
Trn ng trn phi b tr h thng cc tiu bo phm vi phn xe chy v

cc thy ch bo mc nc ngp;
dc ta luy ng trn quy nh l 1:11:1,5 pha thng lu v 1:31:5
pha h lu;
Mi ta luy v mt trn phi m bo khng b xi, thng l kt cu b tng,
gia c hoc lt . c bit phi ch gia c khu vc st chn ta luy phng xi khi
nc chy t mi ta luy xung. Chiu rng gia c i vi thng lu l 2,05,0m, h lu
(2,54,0) ln vn tc nc chy.
ng trn c th lm kt hp vi cu trn, cng tng kh nng thot nc
v ph hp vi a hnh mt ct sng, sui.
Bng 8 6
Chiu su nc trn cho php trn mt ng trn
Chiu su nc trn qua ng (m)
Vn tc nc chy
(m/s)
Xe xch
Xe th s
< 1,50
0,50
0,70
0,40
1,50 2,00
0,40
0,60
0,30
> 2,00
0,30
0,50
0,20
Kh nng thot nc qua ng trn c xc nh da vo cng thc p trn

nh rng.
3
QTr = ng mb 2 g H 0
(8-17)
trong ng h s trit gim do h lu b ngp, ph thuc vo t s K n =
hn
, ly nh
H0
sau:
Bng 8 7
Bng tra h s ng
Kn
0,80
0,82
0,84
0,86
0,88
0,90
0,92
0,94
0,96
0,98
ng
1,00
0,99
0,97
0,95
0,95
0,90
0,84
0,78
0,60
0,40
hn: chiu su ngp h lu tnh t mp ng trn,

H0: chiu cao ct nc tnh t mp nn ng v pha thng lu,
m: h s lu lng khi p chy theo ch t do,
b: chiu di ng trn hay chiu rng ca dng chy trn qua ng ph thuc
vo chiu su nc trn qua ng, xc nh theo trc dc ng;
g: gia tc trng trng.
Chiu su nc chy trn ng trn, loi chy t do (hn0,8H0) c th xc nh
theo bng di y bng cch nhn h s Kc vi Ho. i vi loi chy theo ch chy
ngp (hn>0,8Ho) chiu su nc chy trn ng trn.
295
http://nuoc.com.vn
hchn= h Hnn
( h : chiu su nc chy lc t nhin ti lng sng h lu ng trn)
Kh nng thot nc qua cng ca ng trn lin hp c xc nh theo cng
thc sau:
Khi h lu cng khng b ngp ( h < 1,3 hk):
Qc= d 2 g (H nen + H o hd )
(8 -18)
trong :
: h s thu hp, ly bng 0,65;
: h s vn tc, ly bng 0,85;
hd, d : chiu cao v tit din cng c khu d;

Hnn: chiu cao p nn ng.
Khi h lu cng b ngp ( h 1,3hk)
Qc= d 2 g (H nen + H o hd )
(8-19)
Vn tc nc chy trn ng trn tnh theo cng thc:

v tr =
Qtr
bhc
(8- 20)
trong :
hc: chiu su nc trn qua ng
Vn tc nc chy trn mi ta luy ng trn xc nh nh trn dc nc:
v0 =
q 2 / 5 i 3 / 10
n a3 / 5
(8-21)
trong :
q: lu lng chy trn 1 mt di ng trn:
q = ng m 2 g H 03 / 2
(8-22)
i : dc mi ta luy ng trn pha h lu;

na: h s nhm c xt ti nh hng ca bt kh na = n.a;
n: h s nhm ca mi ta luy;
a: h s ln kh.
Bng 8-8
H
H s lu lng m v chiu su tng i K c = c
H0
(H0 : Chiu su nc chy ti mt ct thu hp trn ng trn)

Hnn
H0
3
2
Theo Pikalp
m
0,300
0,324
0,329
kc
0,424
0,458
0,483
Theo Chertauxp
m
kc
0,447
0,300
0,470
0,320
0,490
0,328
296
http://nuoc.com.vn
1
0,5
0,064
0,339
0,357
0,381
0,500
0,558
0,641
0,341
0,356
0,376
0,510
0,576
0,647
8.3.Thot nc nn ng
bo m nn ng n nh vng chc phi kp thi thot nc mt v nc
ngm c th gy nguy hi cho nn ng ra khi phm vi ca nn ng. Thot nc nn
ng, nht l thot nc mt l bin php k thut phng nga h hng ca nn ng
hu hiu v kinh t. Thit k thot nc nn ng bao gm vic quy hoch ton b h
thng thot nc v thit k cc kt cu thot nc c th.
8.3.1. Phn loi cc cng trnh thot nc

Khi thit k thot nc nn ng phi ngn chn cc dng nc mt pha thng
lu (sn ni pha trn), nhanh chng thu thp nc ma ri trn b mt nn ng, ct,
lm kh v h thp nc ngm gy nguy hi nn ng, dn cc ngun nc trn y n
v tr thch hp hoc thng qua cu cng chy vo cc dng chy pha h lu, khng
cho cc ngun nc ny nh hng xu n s n nh ca nn ng.
hon thnh nhim v thot nc nn ng, cn s dng cc cng trnh thot
nc khc nhau. C th phn loi cc cng trnh thot nc nn ng thnh:
a. Cc mng rnh thot nc mt thng gm c: rnh bin, rnh nh, rnh
thot nc, bc nc v dc nc...
Rnh bin c b tr cc on o hoc p thp song song vi tim ng
thu nc ma ri xung mt ng, vai ng, mi taluy v thot i nhm gim bt
m ca nn mt ng.
Rnh nh cn gi l rnh ngn nc c b tr sn ni pha trn taluy nn o
ngn v thot nc mt khng cho chy vo nn ng gy xi mn v m t taluy
nn o, v chn taluy nn p, lm gim lu lng nc chy vo rnh bin, t gim
m t ca nn mt ng. Cc on ng c lng ma nh, mt t thoi kh b
xi mn hoc c cy c mc dy th c th khng lm rnh nh, trng hp ngc li khi
cn c th b tr vi rnh nh song song nhau.
Thng u hai bn ng thng c thit k kt hp thnh cng trnh thot nc
nn ng, c tc dng nh rnh bin hoc rnh nh.
Rnh thot nc cn gi l rnh dn nc c tc dng dn nc t rnh bin, rnh
nh, thng u hoc cc ch trng hai bn ng cho chy vo cu cng, sng sui thin
nhin hoc mt v tr quy nh no xa nn ng. Bc nc v dc nc l hnh thc
c bit ca mng rnh thot nc mt c b tr cc on dc ln (dc dc ca y
rnh ln hn 7%) thng dng kt cu xy hoc b tng v c bin php phng h gia
c thch ng. Bc nc l rnh hnh mng m y c bc cp, chia thnh bc nc mt
cp v bc nc nhiu cp, dng nc chy qua bc nc c tiu nng, gim tc
hoc i hng: Dc nc l rnh hnh mng c dc dc rt dc, dng nc chy xit
dc y mng. Bc nc v dc nc thng c b tr phn ni tip cc mng rnh
thot nc c chnh mc nc tng i ln hoc ca vo ra ca ng hm.
b. ng rnh thot nc ngm, l cc thit b thot nc ngm gm rnh ni,
rnh ngm, rnh thm.
Rnh ni: b tr pha trn hoc hai bn nn ng ngn nc, dn thot nc
hoc h thp nc ngm nng v c th kim tc dng ngn v thot nc mt.
297
http://nuoc.com.vn
Rnh ngm: chn ngm di mt t dng dn thot nc ngm hoc cc dng

chy ngm tp trung, thng xy hoc btng.
Rnh thm: trong rnh p bng cc vt liu c thm ln dng ct cc dng
chy ca tng cha nc ngm, h mc nc ngm, lm kh v dn thot nc ngm
trong mi t, khi lng nc tng i ln th y rnh thm c th t thm ng thot
nc hoc rnh ngm.
Lp cch ly b tr phn trn ca nn ng cng l mt thit b thot nc, lp
ny lm bng vt liu thm nc hoc vt liu khng thm nc, c th dng iu
chnh tnh hnh thu nhit ca nn ng.
c. Cc cng trnh thot nc qua ng: nh cu, cng, cng xiphng, mng dn
nc, nn ng lc nc, ng trn...
d. Cng trnh tch nc: gm c ngn nc v h cha nc, ch yu cha
nc t sn ni hoc t rnh bin, rnh nh chy v ti mt a im nht nh cho
bc hi hoc thm xung t.
Ngoi ra khi mng rnh c sn cong queo hay giao nhau nhiu ch vi ng,
ci thin tnh hnh dng chy phng xi l nn ng, gim s lng cng c th dng
cc bin php chnh tr dng chy nh p dn nc, knh o.
8.3.2. Thit k h thng thot nc

Thit k thot nc nn ng, trc ht phi tin hnh quy hoch tng th v thit
k tng hp, i vi mt ngun nc no v tho mn mt yu cu no , m b tr
mt h thng thot nc thng nht hon chnh gm cc cng trnh thot nc (mng
rnh, ng ng, cu cng...) phi hp cht ch vi nhau, b tr thch hp, dng chy
thun li, tng hiu qu v h gi thnh, hon thnh ton din nhim v thot nc.
Khi b tr h thng thot nc nn ng phi lin h vi bnh , trc dc, trc
ngang ca tuyn ng, vi tnh hnh a hnh, a cht, kh hu v thu vn dc tuyn
tin hnh xem xt mt cch tng hp. Trc ht phi iu tra r cc loi ngun nc,
phn tch nghin cu mc ph hoi ca nc i vi nn ng - Sau cn c vo
dng nc chy u hoc chy xit m b tr cc cng trnh thot nc khc nhau
thot i cc dng nc nguy him i vi nn ng mt cch hu hiu. Vic b tr
mng rnh thot nc nn phi kt hp vi v tr cu cng. Khi b tr cu cng phi xt
ti yu cu thot nc nn ng thot nhanh nc trong cc mng rnh, khi cn
thit c th tng thm cng. Khi b tr cc rnh thot nc nn ng phi cn c vo
tnh hnh b tr cu cng xc nh hng thot nc ca mng rnh v v tr ca ca
thot nc.
Vic thot nc nn ng cn phi kt hp vi vic ti tiu trong sn xut nng
nghip. V d khi tuyn ng i qua lm ph hoi h thng ti tiu hin hu th phi c
bin php nh b tr cng, cng xiphng, ng mng nc m bo yu cu ti
tiu c bnh thng. Rnh bin ca nn ng khng nn dng lm mng rnh thu
li - Khi phi s dng chng th phi m rng mt ct ngang, gia c mng rnh trnh
nh hng n nn ng v nh hng n vic ti tiu.
Ngoi ra vic thit k h thng thot nc nn ng phi bo m s lin h gia
cc loi cng trnh thot nc v x l tt cc ca vo, ca ra thnh mt h thng hon
chnh bo m tt vic thot nc.
Vic b tr h thng thot nc nn ng thng c tin hnh theo cc bc
sau y:
298
http://nuoc.com.vn
- V cc ng nh taluy nn o, chn taluy nn p, v tr cc ng t tha,

cc h u ln trn bnh tuyn ng.
- B tr rnh nh trn sn ni ca taluy dng ngn nc mt. bo m
hiu qu ngn nc tt v gim gi thnh xy dng, rnh nh nn b tr dc theo ng
ng mc. Nu ng t tha trn taluy nn o th phi lin tc v phi b tr rnh
nh pha cao, khng cho nc sn ni chy vo ng t. Pha thp ca ng t c
50 - 100m phi b tr mt ch h rng khong 1,0m thot nc.
- Hai bn nn ng khi cn phi b tr rnh bin hoc li dng thng u
thot nc mt ng bo m cho nn ng thng xuyn kh ro.
- Lm mng rnh dn nc t rnh nh, rnh bin n sng ngi hoc cu
cng. Rnh dn nc phi ngn nht, xa ng nht v ni tip thun li vi cc cng
trnh thot nc khc.
- Xc nh v tr cu cng cng vi cc mng rnh trn y hnh thnh mt
mng li thot nc. i vi cc khe sui chy qua ng trn vng ni thng phi
lm cu, khng nn n gin i thnh cng.
Nu c nc ngm gy nguy hi n nn ng th phi b tr thit b thot nc
ngm kt hp vi h thng thot nc mt.
Rnh bin
1025
1000
Rnh nh
Rnh thot nc
Cng
Hng nc chy
Sng sui thin nhin
Rnh gia taluy
1041.8
1000
1025
Hnh 8 - 1: Gii thiu vic b tr h thng thot nc

nn ng ca mt on ng t vng ni
Khi thit k thot nc nn ng cn phn bit on ng thng thng v
on ng c bit. Ti cc on ng thng thng, nguy hi ca nc tng
i nh, vic thit k c th n gin hn. Khi ch cn tun theo mt s nguyn
tc v quy nh lin quan v ghi ch trn trc dc v trc ngang v trn bng khi
lng cng trnh cho n v thi cng nm c c th. Cn trn cc on ng c
iu kin a cht thu vn phc tp hoc xy ra cc h hng nn ng
nghim trng th phi thit k thot nc ring. B tr h thng thot nc trn
bnh , xc nh v tr mt bng ca cc cng trnh thot nc, hng thot nc,
cu to mt ct ngang, ca vo ca ra, dc dc
299
http://nuoc.com.vn
8.3.3. Thit k rnh thot nc mt

Sau khi b tr xong h thng thot nc nn ng, phi tin hnh thit k c th
cc kt cu thot nc. Ni dung ca vic thit k rnh thot nc mt gm c: Xc nh
v tr trn mt bng, dc dc, kch thc mt ct v hnh thc gia c. Cc ni dung trn
y lin quan vi nhau, khi thit k phi xem xt mt cch tng hp.
V tr c th ca rnh thot nc mt, ngoi vic cn c vo yu cu thit k h
thng thot nc xc nh, i vi rnh nh v rnh dn nc cn phi xem xt c th
s n nh v hiu qu ca bn thn cc cng trnh . Cc mng rnh thng thng
phi t cc ch a hnh tng i bng phng v a cht n nh trnh bin dng
dn n h hng do nc xi. Rnh nh phi cch nh taluy nn o hoc chn taluy
nn p mt khong cch nht nh (hnh 8 - 2) nhm trnh khng cho nc lm m t
mi t hoc chn taluy, nhng cng khng nn cch qu xa v nh vy tc dng ngn
chn nc sn ni s khng pht huy y v khng thun li cho n nh ca nn
ng.
Rnh thot nc phi c dc dc nht nh nc trong rnh c th thot
nhanh khng b ng. dc dc nh nht ca y rnh thng quy nh l 0,5%,
trng hp qu kh khn cho php gim n 0,2%. ng thi dc dc cng khng nn
ln qu nhm trnh tng tc dng chy gy xi mn. dc dc ca rnh bin thng
ly bng dc dc ca ng, nhng khi dc dc ca ng khng th tho mn yu
cu thot nc th phi iu chnh dc dc ca rnh bin.
2%
2%
>2m
>5m
a) Khi c rnh bin
b) Khi khng c rnh bin
Hnh 8 -2: V tr rnh nh ca nn p trn s n dc
Mt ct ngang ca cc loi mng rnh thng dng kiu hnh thang vi taluy t
1:1 n 1:1,5 tu theo loi t. Taluy ca rnh bin nn o thng ly bng taluy o.
Rnh bin o qua hoc xy bng th c th lm theo mt ct ngang ch nht, khi
thi cng bng my th lm rnh bin tam gic vi taluy trong t 1:2 - 1:4, taluy pha ngoi
thng ly t 1:1 - 1:2. Chiu su v chiu rng y rnh bin thng khng nh hn
0,4m, vng kh hn c th ly 0,3m.
Kch thc mt ct ngang ca rnh c xc nh theo lu lng thit k. Lu
lng thit k c xc nh theo cc cng thc kinh nghim (xem gio trnh thu vn
cu cng) - Lu lng cho php chy qua mt ct ngang ca rnh c tnh theo cng
thc chy u qua knh h (xem gio trnh thu lc) - Nhng mt nh ca mng rnh
phi cao hn mc nc thit k 0,2m (hnh 83a).
Trong trng hp thng thng rnh bin c mt ct ngang ti thiu thot
lng nc trong rnh, c th khng cn tnh ton.
300
http://nuoc.com.vn
Chiu di rnh bin khu vc ma nhiu khng nn qu 300m nhm trnh cho
ng thot nc khng qu di v lu lng qu ln, gy xi mn v ng nc. Vi
rnh bin tit din tam gic thng khng qu 200m. Nu rnh qu di th phi lm thm
ca thot nc hoc thm cng thot nc ngang.
chng xi mn hoc thm nc phi tin hnh gia c rnh. Cc bin php gia
c rnh thng dng gm c: m cht b mt, lt c, dng t tam hp gm (vi + x
than + t) (ba kiu gia c trn gi l gia c n gin), lt khan hoc lt xy va
(hnh 8 -3) - Khi chn loi gia c rnh phi cn c vo dc dc y rnh hoc tc nc
chy, tnh cht ca t, yu cu s dng tnh hnh vt liu m la chn. Cc kiu gia c
ng vi cc dc dc rnh khc nhau c th tham kho trong bng 8 9.
a) Gia c bng lt c
b) Gia c bng t tam hp
> 0,2 m
Lp lng mt bng va
xi mng 1 cm
Lp t tam hp
dng 10 -25 cm
Lt dy 15 - 30 cm
Lt c
Lp mng 10 - 15 cm
c) Gia c bng lt
Hnh 8 -3: Cc kiu gia c rnh
Bng 8 9
Quan h gia kiu gia c v dc dc ca rnh
dc dc
y rnh(%)
Kiu gia c
<1
Khng
gia c
1-3
- t tt, khng
gia c
- t khng tt,
gia c n gin
3-5
Gia c n
gin hoc lt
khan
5-7
>7
Lt khan
Lt k mch
hoc lt mit hoc bin thnh
mch
dc nc
8.3.4. Thit k rnh, ng thot nc ngm

Khi thit k thot nc ngm phi lm tt vic iu tra a cht thu vn, tnh hnh
nc ngm (chiu su, hng chy v lu lng), cn c vo xc nh loi, v tr,
chiu su, cu to v kch thc ca kt cu thot nc ngm.
Vic x l nc ngm c th chia thnh: Ct, lm kh, h thp v dn thot.
a. Ct nc ngm: Khi trong phm vi nn ng l ra lp t cha nc ngm th

c th b tr rnh ni hoc rnh thm (hnh 8 - 4) ct v dn thot khc phc tnh trng
dng nc ngm cun theo cc ht nh trong t xi rng mi taluy khin cho lp t
pha trn b ln xung. Rnh ni hoc rnh thm phi su n lp t khng thm nc
pha di lp ngm nc.
301
http://nuoc.com.vn
b. Lm kh: khi mi t ca taluy nn o ti xp d b cc lp ngm nc pha

trn hoc nc ma lm m t c kh nng b st trt th c th b tr cc rnh thm
kiu ch y hoc kiu vm (hnh 8 - 5) lm kh v thot nc ngm trong mi taluy.
y ca rnh thm taluy phi thp hn mt y ca lp t m t, mt trt
0,5m v c gng b tr trong lp t cng khng thm nc. Nu rnh thm ca taluy
c chn su (trn 2m), y tng i bng phng th ngoi tc dng lm kh, rnh
thm cn c tac dng chng mi t v gi l rnh thm kiu sn chng.
L th o t n c
p t m
ch t
Lp
cha
n c
N n o
L p l c n g c
Lp khng
th m n c
L p t k h n g
th m n c
L p cch ly
N n p
N p b n
x y v a
b ) R n h th m h n g n g an g
a) R n h n i h n g n c d c
H n h 8 . 4 : R n h n i h o c r n h th m c t n c n g m
n g p h n g i i l p
t kh m
Ta
lu
y
T im r n h b i n
xp
khan
L p l c n g c
II -II
L t xy va
C h n ta lu y I
I-I
H n h 8 -5 : R n h th m m i ta lu y
c. H mc nc ngm: Khi
mc nc ngm cao phn trn ca
nn ng b mm m do nh hng
ca nc mao dn th c th b tr rnh
thm dc theo hai bn nn ng h
nc ngm (hnh 8 -6). Chiu su chn
rnh c xc nh theo mc h
mc nc ngm yu cu.
Mc nc ngm nguyn thu

Mc nc ngm sau khi h
Hnh 8 -6: Rnh thm h mc nc ngm
d. Dn thot: Khi trong phm vi nn ng c nhng ch l mch nc ngm th

c th dng cc ng rnh thot nc thot i. Rnh thm dn nc v rnh ngm phi
tn lng t trn lp t khng thm nc bo m thot nc thun li, nc khng
chy ngc y ca ca ra phi cao hn mc nc ngoi rnh t nht l 20 cm.
Rnh ni thch hp ch mc nc ngm tng i nng (trong khong 1 - 2m).
Mt ct ngang ca n c hai kiu, hnh thang v hnh ch nht - Taluy ca mt ct hnh
302
http://nuoc.com.vn
thang thng t 1 : 1 - 1 : 1,5, thng gia c bng xp khan, rnh ni mt ct ngang

ch nht c th lm bng btng hoc xy cn gi l rnh mng. Pha mt n nc
ca rnh ni phi c l thm nc lm theo kiu lc ngc chng tc. Tng lc
ngc p bng cc lp c ht ng u, t l ng knh ht hai lp gn nhau
khng c nh hn 1 : 4, chiu dy mi lp khng nh hn 0,15m. dc dc ca rnh
ni khng c nh hn 3%.
Rnh ngm thng dng mt ct ngang ch nht, rnh mng thng xy , y
np btng. phng bn ct lt vo, nh ca rnh ngm c th ri mt lp dm
trn p ct si - dc dc ca rnh ngm khng c nh hn 1%.
Rnh thm c cc kiu: Rnh thm p , rnh thm kiu ng, rnh thm kiu
cng. Rnh thm p lm bng hc, cui to hoc phin (hnh 8-5) - Loi rnh
ny da vo tc dng thm thu ca vt liu ht thu thp v thot nc. Khi lu lng
nc ngm tng i ln c th dng rnh thm kiu ng vi ng thot nc t y
rnh (hnh 8-6).
phng rnh thm b bn ct lm tc phi b tr tng lc ngc v pha mt
n nc. trnh khng cho nc mt thm vo rnh thm phi b tr mt lp cch ly
trn nh rnh thm. Lp cch ly ny c th lm bng cc vng c t ngc trn p
bng t st m cht dy 0,5m hoc bng xy va. Kch thc mt ct ngang ca rnh
thm c xc nh theo chiu su t rnh, yu cu thot nc v thi cng. Chiu su t
rnh thm p khng nn su qu 3m, chiu rng t 0,7 - 1,0m, chiu cao p
khng nn thp hn chiu cao mc nc ngm nguyn thu v khng nh hn 0,3m.
Chiu su rnh thm kiu sn chng c th t n 10m, chiu rng t 2-4m. Chiu su
ca rnh thm kiu ng hoc kiu cng c th t n 5 - 6m, chiu rng khng nn nh
hn 1m, kch thc ng hoc cng th xc nh theo lu lng - Thng dng ng thot
nc bng t nung hoc b tng ng knh t 0,1 - 0,3m vch c l thot nc. dc
dc ca y rnh thm phi dc bo m hiu qu thot nc nhng khng gy xi
mn y rnh, thng thng khng c nh hn 0.5%. dc dc ca rnh ngm p
do lc cn ln khng c nh hn 1%.
Khi chiu di ca rnh thm tng i di th c cch t 30 - 50m ti cc ch gy
gc trn mt bng hoc t dc t - dc sang phi, phi b tr cc ging kim tra.
Ti liu s dng trong Chng VIII:

[1]. Cng trnh thu li cc quy nh ch yu v thit k TCVN 5060:1990.
[2]. Quy phm tnh ton thu lc p trn QP.TL.C-8-76
[4]. PGS. TS. Trn nh Nghin. Thit k thy lc cu ng.
[5]. Adolison. Phn tch bi sng v thu vn. Nh xut bn Wesley, 1992.
[6]. Hng dn thot nc ng t, AASHTO, 1982.
[7]. Tnh ton cc c trng dng chy l, 22TCN 220-95.
[8]. Lc nh Trung, Trnh Gia Cu. Cng trnh nn mt ng. i hc ng T,
Trung Quc.
303
http://nuoc.com.vn
Chng IX - Tnh ton v thit k mng li thot nc

th
9.1. H thng thot nc

9.1.1. Khi nim
Nc s dng cho cc nhu cu khc nhau c ln thm cht bn, lm thay i
tnh cht ha hc, vt l, sinh hc so vi ban u c gi l nc thi.
Ty thuc ngun gc hnh thnh ngi ta phn bit cc loi nc thi sau:
-
Nc thi sinh hot: theo bn cht cc cht bn c chia thnh;
Nc thi sn xut: to ra t cc dy chuyn sn xut cng nghip;
Nc ma.
9.1.2. H thng thot nc

Thot nc bao gm cc b phn ch yu sau:
-
Mng li thot nc trong nh.
Mng li thot nc ngoi sn nh hoc tiu khu.
Mng li thot nc ngoi ng ph.
Cc u mi thot nc (trm bm, trm x l, ca x u mi, h, )
Cc cng trnh lm sch v cc cng x nc thi lm sch ra ngun.
Nhng on mng li thu gom nc thi t mt hoc vi lu vc gi l cng

tp trung nc (cng gom).
Cn c theo tnh cht v quy m, cc loi cng gom c th c phn loi nh sau:
-
Cng gom lu vc: thu gom nc thi t cc lu vc ring bit.
Cng gom chnh: thu gom v vn chuyn nc thi t nhiu cng gom lu vc.
- Cng gom chnh ton thnh ph: dn nc thi thnh ph ra khi phm vi thot
nc ti trm bm chnh, trm x l hoc ti ca x ra ngun tip nhn.
Phn loi cc h thng thot nc theo tnh cht v phng thc vn chuyn nc
thi nh sau:
- H thng thot nc chung: l h thng, trong tt c cc loi nc thi c
dn, vn chuyn trong cng mt mng li ti trm x l hoc x ra ngun. Nh vy
nhng lc ma to, lu lng nc thi s rt ln, nng cht bn li rt thp.
- H thng thot nc ring: l h thng, trong tng loi nc thi ring bit
cha cc cht bn c tnh khc nhau, c dn v vn chuyn theo cc mng li thot
nc c lp. Vi h thng thot nc ring hon ton phi xy dng t nht hai mng
li: mt mng dn, vn chuyn nc thi sinh hot v nc sn xut bn, gi l mng
li thot nc bn; mt mng dn, vn chuyn nc ma v nc sn xut quy c
sch, gi l mng li thot nc ma.
Mi h thng thot nc nu trn u c cc u im v nhc im nht nh.
Trong cc trng hp c th, cn so snh nhiu ch tiu tng hp la chn loi h
thng thot nc ph hp.
304
http://nuoc.com.vn
9.2.Tnh lu lng nc ma
c im ca h thng thot nc ma l dng chy rt khng iu ha. Nu h
thng thot nc l ring hon ton th cng thot nc ma thng c ng knh ln
nht, nhng thi gian lm vic li khng nhiu. Trong ma kh hoc t ma, trong h
thng cng thot nc ma hu nh khng c dng chy, tuy nhin trong ma ma, c
bit l cc trn ma ln, cng thot nc ma li phi m nhim vai tr thot nc ch
yu.
Trong mi trn ma, lu lng nc ma chy trong mng li thot nc tng
dn ln ti lu lng cc i v s duy tr lu lng ny ti khi ma ngt, sau lu
lng ny s gim dn cho n khi ma tnh hn v dng chy vn cn duy tr mt thi
gian sau .
Nhim v ca vic tnh ton lu lng nc ma l xc nh lu lng nc ma
cc i ti mt ct xc nh ca h thng thot nc ma vi cc tn sut yu cu.
9.2.1. Phng php v cng thc tnh ton
Phng php ch yu xc nh lu lng tnh ton c s dng ph bin hin
nay l phng php Cng gii hn. Lu lng nc ma ti mt ct xc nh ca h
thng thot nc ma t gi tr cc i khi:
- Thi gian ma di nc ma t im xa nht trn lu vc ti c mt
ct tnh ton (thi gian ma tnh ton: Ttt);
-
Cng ma t cc i (sau khi ma vi thi gian ln hn hoc bng Ttt);
H s dng chy t cc i.
Phng php Cng gii hn l phng php xc nh lu lng tnh ton cn

c vo thi gian ma v cng ma cc i. Cng thc c s ca phng php cng
gii hn nh sau:
Qtt = . q . F
(9 - 1)
trong :
q: cng ma, l/s/ha;
F: din tch lu vc thot nc ma, ha;
: h s dng chy.
9.2.2. Cng ma, tnh ton thi gian ma thit k
a. Tnh ton thi gian ma

Gi thit thi gian ma chnh bng thi gian nc ma t im xa nht trong
lu vc chy n tit din tnh ton.
Thi gian ma tnh ton c xc nh nh sau:
ttt=tm + tr + to
(9 - 2)
trong :
tm: thi gian tp trung nc ma trn b mt t im xa nht n rnh, ph thuc
kch thc a hnh ca lu vc, cng ma, loi mt ph.
Theo L.I. Abramov (Nga):
305
http://nuoc.com.vn
1,5.n 0 , 6 .l 0, 6
t m = 0 ,3 0,5 0 ,3 , ph
Z .i .I
(9 - 3)
I: dc b mt tp trung nc ma;
Z: h s mt ph;
n: h s nhm Maning;
i: cng ma, mm/ph;
l : chiu di on nc chy, m.
Cng thc trn xc nh tm p dng cho cc b mt tp trung nc ma c san
nn khng c rnh, lung.
Gi tr tm vi mt s khu vc c th tham kho nh di y:
- Nu bn trong tiu khu khng c h thng thot nc ma, nc ma chy trn
trn mt sn, tm= 8 - 12 pht.
-
Nu bn trong tiu khu c h thng thot nc ma, tm= 4 - 6 pht.
i vi mt ng nha rng di 20m mi pha, tm= 1 - 2 pht.
- i vi mt ng nha rng di 20m v c c va h lt gch t chn rng

di 10m mi pha, tm= 2 - 3 pht.
- Trng hp cn thot nc mt phn din tch pha ngoi va h (nh dn, c
quan), tm= 3 - 5 pht.
tr: thi gian nc chy theo rnh ng n ging thu gn nht:
t r = 1,25
lr
vr
(pht)
(9 - 4)
cc gi tr:
lr, vr: chiu di rnh ng, vn tc nc ma chy trong rnh;
to: thi gian nc chy trong ng n tit din tnh ton:
to = M
lo
(pht)
vo
(9 - 5)
trong :
lo, vo: chiu di, vn tc nc ma chy trong ng;
M: h s tnh n s chm tr ca dng chy nc ma v c ly nh sau:
-
M = 2,0 khi a hnh ca lu vc thot nc ma bng phng;
M = 1, 2 khi a hnh ca lu vc thot nc ma dc, io>0,005.
b. Cng ma tnh ton

Trc khi tnh ton lu lng nc ma, cn la chn cng thc tnh ton cng
ma q. Cho n nay vn tn ti nhiu quan im khc nhau v kh a ra mt cng
thc phn nh y mi bin ng phc tp ca ma.
xc nh cng thc cng ma c chnh xc phi c s liu ma ca trm
kh tng lu tr 15-25 nm. Cng ma tnh ton l cng ma vi tn sut xc
nh, tng ng vi thi gian ma tnh ton. i vi cc khu vc c trm o ma t ghi,
306
http://nuoc.com.vn
chui s liu di, cc thng s ma thi on ngn 5 pht, 10 pht, 20 pht, 30 pht,
60 pht l sn c s dng v tnh ton theo cc phng php thng k thng thng.
Tuy nhin Vit Nam cc trm o ma thi on ngn tng i rt t, ng thi
chui s liu phn ln l cha di p ng yu cu tnh ton. Do vy vic xc nh
cng ma thi on ngn vn ch yu tham kho cc cng thc thc nghim. i vi
mt s khu vc c s liu o ma thi on ngn, nhng chui s liu t th cng cn
tnh ton theo cng thc kinh nghim v nn i chiu vi s liu thc o. Di y l
cc cng thc ph bin hay dng xc nh lng ma thi on ngn ti Vit Nam.
(1) Cng ma c xc nh theo cng thc sau y ca Lin X:
q=
20 n q 20 (1 + C lg P )
tn
(9 - 6)
trong :
n, C: nhng i lng ph thuc c im kh hu ca tng vng;
q20: cng ma tng ng vi thi gian ma 20 pht ca trn ma c chu k lp
li mt ln trong nm (y l i lng khng i vi tng vng bit);
P: chu k lp li trn ma tnh ton, bng khong thi gian xut hin mt trn ma
vt qu cng tnh ton, nm;
t: thi gian ma tnh ton, pht.
Theo ti liu: Cng thc tnh cng ma khi thit k h thng thot nc ma
Vit Nam (Tuyn tp cng trnh ca Vin K thut xy dng Moskva), a ra cng
thc sau:
q=
35 n q 20 (1 + C lg P )
(t + 15)n
(9 - 7)
Theo ti liu Phng php v kt qu nghin cu cng ma tnh ton Vit

Nam, vi s liu ca 47 trm theo di ma, bng phng php quy hi tc gi Trn Vit
Lin a ra cng thc sau:
q=
(20 + b )n q 20 (1 + C lg P )
(t + b )n
Nu b=0 ta s c cng thc (9 - 6).
Nu b=15 ta s c cng thc (9 - 7).
(9 - 8)
Gi tr ca cc thng s b, C, n v q20 ca 47 trm c ly bng 9 -1

(2) Cng thc ca Tin s Trn Hu Uyn:
Qua kt qu chnh l s liu ma ti cc trm trong c nc v cn c trn tnh
cht, iu kin kh hu tng vng, Tin s Trn Hu Uyn a ra cng thc tnh cng
ma cho cc tnh, thnh ph nc ta nh sau:
q =
A 0 (1 + C lg P )
(l/s/ha)
(t + b 0 .P m ) n
(9 - 9)
trong :
P: chu k trn cng (20 nm), nm;
t: thi gian ma tnh ton, pht;
A0, b0, C, m, n: cc thng s ph thuc vo tng vng, xem bng 9 -2.
307
http://nuoc.com.vn
Bng 9 -1
Gi tr ca cc thng s b, C, n, q20
TT
1
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
Tn trm
2
Bc Cn
Bc Giang
Bo Lc
Ban M Thut
Ca Tng
C Mau
Lng
Nng
H Giang
H Bc
H Ni
Hng Gai
Ha Bnh
Hng Yn
Hi Dng
H Nam
Hu
Lo Cai
Lai Chu
Lin Khng
Mng Ci
Nam nh
Ninh Bnh
Nha Trang
Ph Lin
Plycu
Phan Thit
Qung Tr
Qung Ngi
Quy Nhn
Sa Pa
Sn La
Sn Ty
Sc Trng
Tuyn Quang
Thi Nguyn
Tam o
Thi Bnh
Thanh Ha
Ty Hiu
Tuy Ha
Tn Sn Nht
Vit Tr
Vnh Yn
Vn L
Vinh
Yn Bi
b
3
25,66
29,92
27,2
12,09
49,95
13,29
2,61
2,64
19,03
19,16
11,61
11,13
11,3
18,32
15,52
19,66
4,07
15,92
11,64
31,52
25,24
11,73
17,01
12,90
21,48
19,06
20,01
6,21
24,51
14,61
6,58
12,45
8,51
20,05
28,87
17,47
3,42
17,85
11,10
13,54
3,57
28,53
20,04
17,81
19,12
14,87
21,64
Cc thng s
C
n
4
5
0,2615
0,9142
0,2158
0,7082
0,2251
1,0727
0,2139
0,8996
0,2999
0,7369
0,2168
0,8872
0,2431
0,6666
0,3074
0,5749
0,2115
0,7862
0,2534
0,8197
0,2458
0,7951
0,2433
0,7374
0,2404
0,8016
0,2513
0,8158
0,2587
0,7794
0,2431
0,8145
0,2603
0,5430
0,2528
0,8092
0,2186
0,7446
0,2321
1,023
0,2485
0,7325
0,2409
0,7607
0,2477
0,7945
0,2738
0,8768
0,2530
0,8434
0,2329
0,899
0,2533
0,9064
0,2513
0,5843
0,2871
0,7460
0,2745
0,6943
0,1781
0,6075
0,2489
0,8677
0,2314
0,7403
0,2291
0,9281
0,2483
0,9316
0,2570
0,7917
0,1650
0,6693
0,2497
0,7870
0,2730
0,7003
0,2506
0,7785
0,3400
0,6972
0,2286
1,075
0,2480
0,9076
0,2451
0,8267
0,2491
0,7708
0,2827
0,6780
0,2367
0,8362
q20
6
256,6
423,4
328,9
224,7
234,9
310,5
303,9
226,5
269,6
267,0
289,9
303,6
295,0
280,7
275,1
274,0
239,3
266,3
225,4
240,9
342,6
252,7
310,5
156,4
283,4
242,2
187,0
216,3
259,5
216,3
173,8
217,3
298,0
261,9
274,4
382,5
246,0
305,6
262,1
247,7
197,2
302,4
306,6
279,4
287,3
279,1
293,4
Ghi ch
7
308
http://nuoc.com.vn
Bng 9 - 2
Thng k cc thng s kh hu ca cc thnh ph
Th t
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
Tn thnh ph
Bc Cn
Bo Lc
Bun Ma Thut
C Mau
Nng
H Giang
H Ni
Hn Gai
Hi Dng
Ha Bnh
Hu
Lo Cai
Lai Chu
Mng Ci
Nam nh
Ninh Bnh
Nha Trang
Hi Phng
Plycu
Phan Thit
Qung Tr
Qung Ngi
Quy Nhn
Sn La
Sn Ty
Tuyn Quang
Thi Nguyn
Thi Bnh
Thanh Ha
Tuy Ha
H Ch Minh
Vit Tr
Vinh
Yn Bi
A0
b0
8150
11100
4920
9210
2170
4640
5890
3720
4260
5500
1610
6210
4200
4860
4320
4930
1810
5950
7820
7070
2230
2590
2610
4120
5210
8670
7710
5220
3640
2820
11650
5830
3430
7500
27
30
20
25
10
22
20
16
18
19
12
22
16
20
19
19
12
21
28
25
15
16
14
20
19
30
28
19
19
15
32
18
20
29
0,53
0,58
0,62
0,48
0,52
0,42
0,65
0,42
0,42
0,45
0,55
0,58
0,50
0,46
0,55
0,48
0,55
0,55
0,49
0,55
0,48
0,58
0,55
0,42
0,62
0,55
0,52
0,45
0,53
0,48
0,58
0,55
0,55
0,54
0,16
0,24
0,14
0,18
0,15
0,20
0,13
0,14
0,17
0,18
0,12
0,18
0,22
0,16
0,18
0,16
0,15
0,15
0,16
0,16
0,23
0,12
0,18
0,15
0,17
0,12
0,20
0,16
0,15
0,18
0,18
0,12
0,16
0,24
0,87
0,95
0,85
0,92
0,65
0,79
0,84
0,73
0,78
0,82
0,55
0,84
0,80
0,79
0,79
0,80
0,65
0,82
0,90
0,92
0,62
0,67
0,68
0,80
0,82
0,87
0,85
0,81
0,72
0,72
0,95
0,85
0,69
0,85
9.2.3. H s dng chy

T s gia lng nc ma chy vo mng li thot nc ma so vi lng nc
ma ri xung gi l h s dng chy.
=
qc
qr
(9 - 10)
trong :
309
http://nuoc.com.vn
qc, qr: lng nc ma ri trn mt din tch xc nh (1 ha) v lng nc ma

chy vo mng li thot nc t din tch nu trn.
Trong mi trn ma, h s dng chy ti tng thi im l thay i. H s dng
chy tnh trong cng thc (9 - 10) l gi tr trung bnh ca trn ma.
V c bn h s dng chy ph thuc vo cc yu t ch yu sau:
-
a hnh khu vc: dc, tnh chia ct,...
Tnh cht b mt a hnh: loi t, mt nc, li lm,...
Lp ph thc vt;
Cng ma;
Thi gian ma.

H s dng chy i vi khu vc th c th tham kho bng 9 -3.
Bng 9 3
Dng b mt
Mi nh
H s dng chy
0,95
Mt ng b tng nha
0,80 - 0,95
Mt ng b tng xi mng
0,85 - 0,95
Mt ng cp phi, gch
0,70 - 0,85
Mt ng hc
0,45 - 0,65
Khu trung tm thnh ph
0,70 - 0,95
Khu ven thnh ph
0,60 - 0,80
Khu cng nghip
0,60 - 0,90
Khu sn ga
0,30 - 0,50
Khu sn chI
0,25 - 0,40
Khu cng vin cy xanh
0,15 - 0,30
Cn lu rng i vi cc trn ma ko di hoc cc trn ma xy ra lin tip

trong ma ma, mt t thin nhin gn nh bo ha nc, lng tn tht do thm khi
l khng ng k. Trong nhng trng hp nh vy, h s dng chy ti thi im cc
i c th t gi tr 0,90 - 0,95. Do vy khi tnh ton lu lng thit k cn xem xt p
dng h s dng chy ph hp i vi cc trn ma ko di.
9.2.4. H s ma khng u
Khi xc nh lu lng tnh ton nc ma trn mt khu vc tng i ln, cng
ma cc i c th xy ra khng ng thi trn ton b khu vc. Nh vy cn phi xt
n h s trit gim i vi cng ma cc i. Thng thng vi din tch lu vc ln
hn 200ha - 300ha th phi xt n h s ma khng u trn lu vc. Khi cng thc
(9 - 1) c dng nh sau:
Qtt = q . F . .
(9 - 11)
310
http://nuoc.com.vn
trong :
: h s ma khng u hay cn gi l h s phn b ma:
= qTB/qmaz
(9 -12)
qTB: cng ma trung bnh trn ton din tch thot nc ma, l/s/ha;
qmax: cng ma ln nht cc b thuc din tch thot nc ma, l/s/ha.
H s ma khng u ph thuc vo din tch lu vc thot nc ma v thi
gian ma c ly theo bng 9-4.
Bng 9 - 4
Cc gi tr ca h s
Din tch lu vc, (ha)
200
300
500
1000
2000
3000
4000
H s phn b ma ro
0,95
0,93
0,90
0,87
0,83
0,80
0,75
0,98
0,95
0,93
0,90
0,87
0,83
0,80
9.3. Tnh lu lng nc thi

9.3.1. C s chung
Trong cc th ca chng ta hin nay, h thng thot nc v c bn vn l h
thng thot nc chung, nc ma v nc thi thot trong cng mt h thng cng. Vi
mng li nh vy, nu ch cn c theo lu lng th nc ma cc i bao gi cng vt
tri so vi nc thi. Trong h thng thot nc chung nc thi thng phi thot trong
mng li cng vi khu ln hn yu cu, nhng nhiu khi dc khng m bo vi
dng chy c nhiu tp cht gy ra lng ng trong ng ng, gim mt ct thot nc.
Do vy vic phn chia h thng thot nc ring khng ch c ngha v mt mi trng,
qun l m cn m bo yu cu v iu kin dng chy. Trn thc t, h thng thot
nc thi thng c xy dng ti cc tuyn ng v khu th mi hoc ci to, khu
ngh mt, iu dng hoc x nghip cng nghip, cc khu ch xut hay khu cng nghip
tp trung.
Vic tnh ton v thit k thot nc thi c thc hin theo cc tiu chun quy
phm v hng dn thit k nh: TCXD51-72 Tiu chun thit k thot nc th:,
20TCN 51-84 Tiu chun thot nc - mng li bn ngoi v cng trnh Tiu chun
thit k.
Mt trong nhng yu cu quan trng nht l m bo kh nng thot nc ca h
thng thot nc thi ti cui giai on tnh ton. Nh vy, xc nh lu lng tnh
ton cn c cc s liu hin trng v quy hoch v dn s v cc d liu chi tit v cc
khu th, khu thng mi dch v, x nghip cng nghip.
9.3.2. Tng lu lng nc thi
Tng lng nc thi xt v lu lng (khng xt ti thnh phn) c th phn chia
nh sau:
- Nc thi sinh hot (khu nh , khu thng mi dch v, bnh vin, trng hc,
c quan, ). Ti cc khu vc ny, din bin lu lng nc thi l c quy lut chung v
khng c cc thay i bt thng.
311
http://nuoc.com.vn
- Nc thi cng nghip l nc thi t cc khu vc nh my, x nghip. Lu

lng nc thi cng nghip tu thuc vo thit k ca nh my v tnh hnh sn xut.
Cc khu vc ny i khi c cc thay i bt thng trong lu lng nc thi.
Tng lng nc thi ti khu vc c tnh ton theo cng thc sau:
Wt = n0 M + WKh
(9 - 13)
trong :
Wt: tng lng nc thi ngy ti khu vc, m3;
M: s dn trong khu vc tnh ton, ngi. Thng s ny thng c xc nh cn
c trn quy hoch pht trin th, hoc cn c theo mt dn s quy hoch;
no: tiu chun thi nc ngy m. Tiu chun thi nc l lng nc thi to ra
do mt ngi s dng h thng thot nc hoc to ra trn mt n v sn phm sn xut
ra ca x nghip cng nghip. Tiu chun thi nc trong nhiu trng hp c th ly
bng tiu chun cp nc;
WKh: tng lng nc thi pht sinh t cc khu vc khc ngoi khu dn c, m3 ; v
d nh c s sn xut, thng mi, dch v, trng hc, bnh vin, Trong nhiu trng
hp WKh cng c tnh tng t nh Wt, tc l cn c trn tiu chun thi nc i vi
tng sn phm, ging bnh, hc sinh, hoc m2 mt bng.
Lu lng nc thi trung bnh ngy c tnh t tng lng nc thi nh sau:
Qtb =
Wt
86.400
(9 - 14)
trong :
Qtb: lu lng nc thi trung bnh ngy, m3/s;
Tuy nhin lng nc thi chy vo mng li thot nc thng khng iu ho
theo gi trong ngy (cc i l bui sng v bui chiu ti), khng iu ha theo cc ngy
trong tun.
xc nh lu lng tnh ton i vi nc thi, thng thng s dng cc h s
khng iu ha ngy m (Kng), khng iu ha theo gi (Kh) v h s khng iu ha
chung (Kch) l tch ca hai h s trn:
K ch = K ng K h =
Q max . h
Q TB . h
(9 - 15)
trong :
Qmax.h : lu lng gi ln nht trong ngy thi nc ln nht;
QTB..h : lu lng gi trung bnh trong ngy thi nc trung bnh.
Tng t nh vy, h s khng iu ha chung i vi lu lng nh nht cng
c tnh ton nh i vi lu lng ln nht. H s khng iu ha chung i vi nc
thi sinh hot (khu dn c) ty thuc lu lng nc thi trung bnh ly nh bng 9 - 5
di y.
Bng 9 - 5
Bng gi tr ca h s khng iu ha chung
Lu lng trung bnh, l/s
Kch
10
20
50
100
300
500
1000
>5000
max
2,5
2,1
1,9
1,7
1,6
1,55
1,5
1,47
1,44
min
0,38
0,45
0,5
0,55
0,59
0,62
0,66
0,69
0,71
312
http://nuoc.com.vn
Trong trng hp khu vc tnh ton khng ch l khu dn c, m c nhiu mc

ch s dng khc, lu lng tnh ton ca cc khu vc ngoi khu dn c cn phi xem
xt, phn tch v p dng cc phng php tnh ton thch hp, v d nh cn c theo tiu
chun cp nc. i vi cc nh my, khu cng nghip c s dng nhiu nc trong quy
trnh sn xut, cn cn c theo biu nhu cu nc theo yu cu cng ngh.
9 .4. c im chuyn ng ca nc thi th

Mng li thot nc thi sinh hot thng c tnh ton vi mt phn y
cng. iu ny cho php:
-
To iu kin tt vn chuyn cc cht bn l lng khng tan.
m bo thng hi loi cc cht kh c hi tch ra t nc thi.
To mt phn tit din d phng vn chuyn lu lng vt qu gi tr tnh
ton.
y cng c c trng bi t l gia chiu cao lp nc H v ng knh d
hay chiu cao ton phn ca cng (H/d).
tnh ton thy lc mng li thot nc ngi ta dng cng thc dng chy n
nh v u:
Q=.v
v2
.
v = C Ri ; i =
4R 2 g
(9 - 16)
(9 - 17)
trong :
Q: lu lng nc thi, m3/s;
: din tch mt ct t, m2;
C: h s Sdi;
v: tc trung bnh ca dng chy, m/s;
i: dc thy lc bng dc lng ng cng khi chuyn ng u;
R: bn knh thy lc, m; R = /;
: chu vi t, m;
g: gia tc ri t do, 9,81m/s2.
9.4.1. Tit din cng v c tnh thy lc
Cc loi tit din cng thot nc thng dng l cng trn, cng vm, cng hp
vung, cng hp ch nht, knh hnh thang, rnh hnh ch nht. Kt cu c th l b tng
ct thp, vm gch, hc xy . yu cu chung nht l:
-
Bo m thot nc tt, khng gy lng ng;
sc chu ti trng tnh v ng;
Gi thnh h;
Trnh dng nhiu loi cng khc nhau.
Trn thc t, i vi th tit din cng hay s dng nht l cng trn do c cc
u im v gi thnh, kh nng sn xut ng lot v tnh d lp ghp. Thng thng khi
thit k mng li thot nc th, cc loi tit din cng ch yu c cn nhc l:
313
http://nuoc.com.vn
Cng trn b tng ct thp i vi h thng thot nc thi (nc bn);
- Cng trn b tng ct thp i vi h thng thot nc ma, ng knh ln

nht l 2,0m;
- Cng hp b tng ct thp ( ti ch hoc lp ghp) tit din hnh vung hoc
hnh ch nht, kch thc nh nht nn ln hn 1,0m;
-
Rnh thot nc hnh ch nht.
Cng thc chung tnh lu lng thot nc ca cng nh sau:

Q=.V
(9 - 18)
V = C R.I = C R.i
(9 - 19)
trong :
Q: lu lng m3/s;
: din tch tit din t, m2;
V: tc nc chy, m/s;
R: bn knh thy lc, m;
I: dc thy lc, ly bng dc cng i;
C: h s S di. Theo cng thc Pavlpki:
C
1
n
.R
(9 - 20)
trong :
n: h s nhm, ph thuc vt liu v phng php ch to cng. Xem bng 9 -6;
y: s m, ph thuc nhm, hnh dng v kch thc ca cng:
y = 2,5 n 0,13 0,75 n 0,1
(9 - 21)
Trong nhiu trng hp, cng thc vn tc c th vit nh sau:

V=
1 2 / 3 1/ 2
R I
n
(9 - 22)
Bng 9 - 6
H s nhm n
Loi cng (knh)
Cng:
- Snh
- B tng v b tng ct thp
- Xi mng v a mi ng
- Gang
- Thp
Knh
- Gch
- c trt va xi mng
H s nhm n
0,013
0,014
0,012
0,013
0,012
0,015
0,017
Ch : Cc tr s bng nu trn tng ng vi iu kin sn xut hon chnh,

nu sn xut bng th cng th tr s nhm s ln hn nhiu.
c tnh thy lc tt nht ca tit din cng xc nh bng kh nng thot nc
ln nht, khi cng t mt dc v din tch tit din t bng nhau. Nh vy cng trn
l tt nht v c bn knh thy lc R ln nht.
R=
(9 - 23)
314
http://nuoc.com.vn
trong :
: din tch tit din t, m2;
: chu vi t, m;
Do cng trn thot nc tt, d ch to hng lot v bn vng nn c dng rng
ri, ti 90% s lng trong mng li thot nc.
9.4.2. Tn tht cc b trong mng li thot nc
Tn tht cc b thng c tnh ging thm, ging chuyn bc vi cng c
d<500mm v ca x ra knh, sng thot nc chy qua th. Do tn tht cc b gy ra
hin tng dnh nc, lm lng ng bn rc, lu ngy c th lm tc cng.
Ct nc tn tht cc b c tnh theo cng thc:
hr =
V2
2g
(9 - 24)
trong :
: h s tn tht cc b;
V: tc dng chy mt ct sau ch tn tht, theo chiu nc chy, m/s;
g: gia tc trng trng, 9,81m/s2.
Ti ca x l ni m rng t ngt, c th tnh ct nc theo nh lut Booc -a:
H dm =
V1 + v 2
2g
(9 - 25)
Khi p dng cng thc nu trn c th kt hp tnh ton vi o c thc t (nh o

tc V2 ca sng c nhiu ca x trong ma ngp lt).
H s tn tht cc b c th tnh cho trng hp thu hp t ngt
ch= 0,05 (1- ) 2

(9 - 26)
Trng hp ca x:
cx = (1-
)2
(9 - 27)
trong , l din tch mt ct. Khi ln hn nhiu so vi th cx = 1.
Bng 9 7
Tr s
V tr gy tn tht cc b
- Ca thu nc vo knh mng
0,1
- Ca thu nc vo ng g nhn
0,5
- Ca thu nc vo ng di mc nc
- Van kha mc h:
1,0
- Van ngc chiu

- Khuu ng 90 , 100 - 1000mm
O
Hon ton
3/4
0,50
0,26
1/2
2,06
5,0
0,39 0,50
315
http://nuoc.com.vn
9.4.3. ng knh ti thiu v y ti a

Ngi ta quy nh ng knh ti thiu ty theo loi nc thi, phm vi s dng l
trnh b tc cng, gim bt chi ph qun l.
y a = h/d, h/H c quy nh thng nh hn 1 bo m iu kin chy
khng ngp ca cng v cn thng hi, nht l vi cng nc thi sinh hot, loi nc
bn. Ring vi cng thot nc ma, thot nc chung th c th c dng h/d = 1 khi
t lu lng ti a.
a. ng knh nh nht ca ng:

Kch thc nh nht ca cng thot nc l mt trong nhng tiu ch bt buc khi
thit k. Kch thc nh nht c quy nh m bo cng tc duy tu, bo dng v
vn hnh. Thng thng kch thc nh nht ph thuc vo chiu di cng, lu lng v
tnh cht dng chy. i vi cng thot nc ngm, cc cng c kch thc nh thng l
cng trn. Di y l ng knh nh nht ca cng khi t ngm.
- Cng trn thot nc thi sinh hot t ng ph 300mm.
- Cng trn trong sn, ng thot nc thi sn xut 200mm.
- Cng trn thot nc ma v thot nc chung t ng ph 400mm, t
trong sn 300mm.
- Cng trn dn bn c p 150mm.
- Cng trn ni t ging thu nc ma n n ng cng 300mm.
Ghi ch:
Cc khu dn c c lu lng nc thi di 500m3/ngy cho php dng ng
200mm t ng ph.
Trong cc trng hp c bit, ng thot nc thi sn xut cho php c ng
knh di 200mm.
b. y tnh ton ca cng, phng php ni cng

y tnh ton ca cng ph thuc vo ng knh cng v quy nh nh sau:
- Cng trn 200 -300mm khng qu 0,6d;
- Cng trn 350 - 450mm khng qu 0,7d;
- Cng trn 500 - 900mm khng qu 0,75d;
- Cng trn trn 900mm khng qu 0,80d.
Ghi ch:
- i vi mng c chiu cao H t 0,9m tr ln v tit din ngang c hnh dng
bt k, y khng c qu 0,8H.
- ng ng thot nc ma v ng ng thot nc chung c thit k y
hon ton.
- Mng thot nc ma xy dng trong phm vi cc nhm nh , chiu su
dng nc khng vt qu 1,0m v b mng phi cao hn mc nc cao nht t 0,2m
tr ln.
- Tc chy nh nht ca nc thi ly ph thuc thnh phn v th ca
cc ht l lng c trong nc thi, bn knh thu lc hoc y ca ng hay mng.
- Khi cn thay i kch thc ca cng thot nc, cn thc hin ti cc ga ni
cng. Thng thng kch thc cc cng c tng dn t u ngun ti ca x. Vic ni
316
http://nuoc.com.vn
cc tuyn cng c kch thc khc nhau cn phi m bo c hai cng cng p ng
cc yu cu v tc , y dng chy.
Thng thng cc cng c ni trng cao nh, trong mt s trng hp cho
php ni trng cao tim cng. Vic ni trng cao y cng ch c thc hin khi c
cc l do c th v phi m bo kh nng thot nc ca cng pha kch thc nh
khng b nh hng.
9.4.4. Tc v dc
Cng thc V = C R.i th hin r tc ph thuc vo dc, bn knh thy lc,
nhm Khi thit k mng li thot nc th, tc phi m bo khng lng
ng, khng xi l, xi mn. Nhng kh khn thng gp nht th vng ng bng
l bo m vn tc khng lng (cn gi l vn tc t lm sch), V> [Vkl]. Trong cc
trng hp kh khn khi khng m bo c vn tc t lm sch, cn xem xt vic tng
s lng ga thm, m bo cng tc no vt c d dng hn.
i vi nc thi sinh hot v nc ma, tc chy nh nht ng vi y tnh
ton ln nht ca ng quy nh nh sau:
Cng trn c ng knh
150 250 mm:

300 400 mm
450 500 mm
600 800 mm
900 1200 mm
1300 1500 mm
> 1500 mm
Vmin =
0,7m/s
0,8 m/s
0,9 m/s
1,0 m/s
1,15 m/s
1,3 m/s
1,5 m/s
i vi nc thi sn xut tc chy nh nht nn ly theo quy nh ca c quan

chuyn ngnh hoc theo ti liu nghin cu.
Ghi ch:
i vi cc loi nc thi sn xut m tnh cht ca cc cht l lng gn
ging vi nc thi sinh hot th tc chy nh nht ly nh nc thi sinh hot.
i vi nc ma c chu k trn cng P nh hn hay bng 0,33 nm, tc
nh nht ly 0,6m/s.
i vi cc on cng u mng li khng m bo tc nh nht
quy nh hoc y tnh ton di 0,2d th nn xy dng cc ging ra.
Tc ln nht trong mng dn nc ma v nc thi sn xut c php x
vo sng, h ly theo bng 9 8.
Bng 9 8
Tn loi t hay kiu gia c
Gia c bng cc tm b tng
vi sa thch
lt khan
lt c va
Ct nh, ct va, pha st
Ct th, pha st gy
Pha st
St
Lp c xp y mng
Lp c xp thnh mng
Tc chy ln nht ng vi chiu su

dng nc h = 0,4 -1m, m/s
4,0
4,0
2,0
3,0 3,5
0,4
0,8
1,0
1,2
1,0
1,6
317
http://nuoc.com.vn
Ghi ch:
Khi chiu su dng nc h nm ngoi khong tr s h = 0,4 1,0m, tc bng
trn phi vi h s iu chnh:
-
Nu h di 0,4 m, h s 0,85.
Nu h trn 1,0m, h s 1,25.
dc ng ng mng v rnh thot nc

- dc nh nht ng ng, mng v rnh phi chn trn s s bo m tc
chy nh nht quy nh .
- i vi tt c cc h thng thot nc dc nh nht ng vi y tnh ton
quy nh nh sau:
i vi cng:
150mm
200mm
300mm
400mm
500mm
600mm
700mm
800mm
900mm
1000mm
1250mm
1500mm
1750mm
2000mm
imin = 0,008
imin = 0,005
imin = 0,004
imin = 0,0025
imin = 0,002
imin = 0,0017
imin = 0,0014
imin = 0,0013
imin = 0,0011
imin = 0,0010
imin = 0,0008
imin = 0,0007
imin = 0,0006
imin = 0,0005
Ghi ch:
- Trong mt s trng hp c bit cho php ly dc 0,004 i vi ng
200mm; 0,007 i vi ng 150mm.
-
dc on ni t ging thu nc ma n ng ng 0,02
- Theo cng thc kinh nghim, i vi cng trn, dc nh nht ly t l

nghch vi ng knh cng.
dc ca rnh, mng thot nc ma ly theo bng 9 - 9 di y.
Bng 9 - 9
Cc hng mc
Rnh ng mt ph t phan
Nh trn khi mt ph bng dm hoc tng
Nh trn - ri cui, si
Cc rnh ring bit
Mng tiu nc
dc nh nht ca
rnh ng, mng
0,003
0,004
0,005
0,005
0,005
318
http://nuoc.com.vn
9.5. Thit k mng li thot nc

9.5.1. Mt s nguyn tc thit k
Khi phn lu vc thot nc v vch tuyn ng ng cn ch n iu kin a
hnh v quy hoch chung ca th, phi tn dng ti a iu kin a hnh xy dng
h thng thot nc t chy.
i vi cng tc ci to mng li thot nc th cn nghin cu mng li hin
c v bin php u ni vi h thng hin c.
Khi thit k mng li thot nc cho tuyn ng cn cn c theo quy hoch
thot nc ca ton khu vc. Qu trnh pht trin mt khu vc, thng thng tuyn ng
s c xy dng u tin. Nh vy h thng thot nc ca tuyn ng va phi m
bo ph hp vi quy hoch thot nc trong tng lai, ng thi phi m bo thot nc
trong giai on trc mt, khi cc khu vc th cha hon thnh xy dng theo quy
hoch. Trong mt s trng hp khi khng dung ho c c hai nhim v thot nc
trc mt v lu di, cn xem xt thit k hai h thng thot nc, trong h thng
thot nc trc mt l h thng tm. Trong trng hp ny, h thng thot nc tm nu
cn thit c th phi s dng c hnh thc thot nc cng bc hoc o h cha.
Trn mng li thot nc cn xy dng cc ming x d phng x nc thi
vo h thng thot nc ma, hoc vo h khi xy ra s c. Trong phm vi cc khu dn
c, khng c t cc ng ng thot nc ma, nc thi ni trn mt t. Nu i qua
h su, sng, knh ti cn phi c bin php x l thch hp. Khong cch trn mt bng
v mt ng ca cng trnh thot nc ti cc cng trnh khc cn tun th theo cc tiu
chun hin hnh.
Khi thay i hng hoc dc ca tuyn cng cn phi thc hin ti v tr cc
ging thm ca tuyn cng. Gc ni cng trn mt bng khng c nh hn 90o. Khi ni
rnh vi cng kn phi qua ging thm c h kh cn v song chn rc.
9.5.2. Thit k mng li thot nc
a. Ging thm.
Trong cc h thng thot nc, ging thm trn mng li cng cn t ti cc v tr nh sau:
-
V tr ni cc tuyn cng.
Tuyn cng chuyn hng, thay i dc hoc thay i kch thc.
- m bo khong cch duy tu, bo dng v vn hnh. Khong cch ny ph

thuc vo kch thc tuyn cng. i vi cng trn c th tham kho theo bng 9 -10.
Bng 9 -10
Khong cch ti a gia cc ging thm
ng knh ng (mm)
Khong cch gia cc ging thm (m)
150 - 300
400 - 600
700 - 1000
20
40
60
> 1000
100
Ghi ch: Thng thng khong cch gia cc ging thm ly nh hn gi tr trong
bng nu trn v cn ph thuc vo lu lng tnh ton, y v vn tc tnh ton. V
319
http://nuoc.com.vn
d nh i vi cng ng knh 400 600mm nu y di 0,5d v tc tnh ton

bng tc nh nht th khong cch gia cc ging l 25m - 30m.
- y ging thm trong h thng thot nc ma cn c h thu cn. Tu theo
mc hon thin cc khu vc c thot nc, chiu su h thu cn ly khong 0,3
0,5m.
b. Ging thu nc ma
- Ging thu nc ma t rnh ng theo nhng khong cch xc nh thng
qua tnh ton. Ngoi ra cn phi b tr ging thu ti cc v tr trng trn trc dc, trc cc
ng r v trc di i b qua ng.
- Khong cch gia cc ging thu nc cn c xc nh m bo cc tiu
ch bao gm:
(1) Tnh cht ca tuyn ng.
(2) Chiu rng phn mt ng c php ngp nc.
(3) Thi gian cho php ngp nc trn mt ng.
Khi ng ph rng di 30m (mi bn rnh nhn nc t gia ng), khong
cch ln nht gia cc ging c th tham kho bng 9-11.
Chiu di ca on cng ni t ging thu n ging thm khng ln hn 40m.
Bng 9 -11
Khong cch ln nht gia cc ging thu
dc dc ng ph
Khong cch gia cc ging thu (m)
Nh hn hoc bng 0,004
50
Trn 0,004 0,006
60
Trn 0,004 0,01
70
Trn 0,01 0,03
80
Ghi ch:
- Quy nh ny khng p dng i vi kiu ging thu ca thu b va (ging thu
hm ch).
- Khi chiu rng ng ph ln hn 30m th khong cch gia cc ging thu
khng ln hn 60m.
- y ca ging thu nc ma phi c h thu cn, chiu su t 0,3 0, 5m v
ca thu phi c song chn rc. Mt trn song chn rc t thp hn rnh ng khong
20mm - 30mm.
- Ni mng h vi ng ng kn bng ging phi c h thu cn, pha ming h
phi t song chn rc c khe h khng qu 50mm; ng knh on ng ni xc nh
bng tnh ton nhng khng nh hn 300mm.
V d tnh ton:
S liu u vo
Tnh khu cng thot nc dc cho tuyn ng th. Chiu rng mt ct ngang
(phm vi ch gii ) l 68m. Phm vi thot nc tnh ton theo quy hoch l 100m tnh t mp
ngoi va h (i vi c nc ma v nc thi). Chiu di on tuyn t im u ti v tr ca
320
http://nuoc.com.vn
x l 1500m. H thng thot nc d kin l h thng chy ring hon ton (thot nc ma v
thot nc bn theo hai h thng ring bit).
Yu cu tnh ton
Xc nh lu lng thot nc ma dc theo chiu di on tuyn. D kin khu

cng thot nc ma dc tuyn.
Xc nh lu lng thot nc thi dc theo chiu di tuyn. Kim tra kh nng thot
nc chung khi nc thi c thot tm thi trong h thng thot nc ma.
Cc bc tnh ton
H thng thot nc ma
i vi h thng thot nc ma dc tuyn, cc bc tnh ton cn thc hin nh di
y. Trong bng tnh pha di s trnh by ton b cc ni dung tnh ton.
Xc nh din tch thot nc ca h thng cng dc. Trong v d ny, d kin dc

tuyn s c 2 h thng thot nc dc hai bn ng. Nh vy, mi h thng cng dc s thot
nc cho phm vi 34m trong mt ct ngang v 100m pha ngoi va h (ct 2, 3, 4).
Xc nh thi gian tp trung nc ti cc mt ct yu cu. Thi gian tp trung nc
bao gm c thi gian chy ti cng v thi gian chy trong cng. Trong v d ny xc nh thi
gian nc chy ti cng l 10 pht. Thi gian chy trong cng c xc nh trn c s chiu di
on cng v vn tc nc chy trong cng (ct 5, 6, 7).
Xc nh cng ma tnh ton tng ng vi tn sut tnh ton v thi gian tp
trung nc (ct 8).
Xc nh h s dng chy tnh ton. H s dng chy cn c theo tnh cht b mt
ph ca th v tnh cht ma khu vc (cn lu vi nhng trn ma di ngy th h s thm
gim i ng k). Trong v d ny h s dng chy xc nh l 0,85.
Tnh ton lu lng ti cc mt ct yu cu (ct 9).
Thng s khu cng c d kin ti ct 10. Tuy nhin vic xc nh khu
cng i vi tng on cn ph thuc vo dc t cng. Khu cng xut ti ct 10 ch
l c s xc nh trc dc cng. Vic kim ton khu cng i vi tng on cn thc hin
trn c s trc dc cng thc t.
Tnh ton lu lng cng thot nc ma dc tuyn

Chiu Chiu
rng
di
Trng on thot
hp tnh cng nc
ton
L
B
Din Thi gian tp trung nc

Lu Khu
tch
Cng
lng cng
n
Trong
thot
Tng ma thit k xut
cng
cng
nc
A
t1
t2
QTK
(m)
(m)
(ha)
( ph )
( ph )
( ph )
10
100
134
1,34
10,0
1,7
11,7
419
0,48
D1000
200
134
2,68
10,0
3,3
13,3
404
0,92
D1000
250
134
3,35
10,0
4,2
14,2
396
1,13
D1000
300
134
4,02
10,0
5,0
15,0
389
1,33
D1000
350
134
4,69
10,0
5,8
15,8
382
1,52
D1250
400
134
5,36
10,0
6,7
16,7
376
1,71
D1250
( l/s/ha ) ( m3/s )
D
(mm)
321
http://nuoc.com.vn
450
134
6,03
10,0
7,5
17,5
370
1,90
D1250
500
134
6,70
10,0
8,3
18,3
364
2,07
D1250
550
134
7,37
10,0
9,2
19,2
358
2,24
D1250
10
600
134
8,04
10,0
10,0
20,0
352
2,41
D1500
11
650
134
8,71
10,0
10,8
20,8
347
2,57
D1500
12
700
134
9,38
10,0
11,7
21,7
342
2,72
D1500
13
750
134
10,05
10,0
12,5
22,5
337
2,87
D1500
14
800
134
10,72
10,0
13,3
23,3
332
3,02
D1500
15
850
134
11,39
10,0
14,2
24,2
327
3,16
D2000
16
900
134
12,06
10,0
15,0
25,0
322
3,30
D2000
17
950
134
12,73
10,0
15,8
25,8
318
3,44
D2000
18
1000
134
13,40
10,0
16,7
26,7
313
3,57
D2000
19
1050
134
14,07
10,0
17,5
27,5
309
3,70
D2000
20
1100
134
14,74
10,0
18,3
28,3
305
3,82
D2000
21
1150
134
15,41
10,0
19,2
29,2
301
3,94
D2000
22
1200
134
16,08
10,0
20,0
30,0
297
4,06
D2000
23
1250
134
16,75
10,0
20,8
30,8
294
4,18
D2000
24
1300
134
17,42
10,0
21,7
31,7
290
4,29
D2000
25
1350
134
18,09
10,0
22,5
32,5
286
4,40
D2000
26
1400
134
18,76
10,0
23,3
33,3
283
4,51
D2000
27
1450
134
19,43
10,0
24,2
34,2
279
4,62
D2000
28
1500
134
20,10
10,0
25,0
35,0
276
4,72
D2000
29
1600
134
21,44
10,0
26,7
36,7
270
4,92
D2000
30
1700
134
22,78
10,0
28,3
38,3
264
5,11
D2000
H thng thot nc thi

Lu lng thot nc thi ph thuc rt ln vo tnh cht, loi hnh v quy m th, quy
m dn s dc tuyn. Thng thng cc thng s ny c xc nh thng qua bi ton quy
hoch th. Vic d kin khu cng trnh thot nc thi phi c thc hin bi n v lp
quy hoch v vn ny c lin quan ti v tr, quy m cc trm bm nc thi, cc nh my x
l. Thi im hon thnh h thng thot nc thi vi y cc cng trnh u mi nh trm
bm, nh my x l, ... thng chm hn kh nhiu so vi tuyn ng. Nh vy trong giai on
u nc thi thng thot chung vi h thng thot nc ma. Cc bc tnh ton lu lng
nc thi di y mang tnh s b kim tra kh nng thot nc ca h thng thot nc ma
khi c nc thi thot cng. Cc bc tnh ton bao gm:
Xc nh phm vi thot nc thi. Trong v d ny phm vi thot nc thi s l 100m

tnh t mp ngoi va h.
Cn c trn quy hoch, xc nh loi hnh th v quy m dn s trong phm vi tnh
ton. Trong v d ny xc nh l khu dn c, mt dn s 800 (ngi/ha).
Xc nh ch tiu nc thi n0. Trong v d ny ch tiu nc thi l
200(lt/ngi/ngy m).
Xc nh tng lng nc thi Wt v lu lng nc thi trung bnh QTB ti cc mt
ct yu cu tnh ton.
322
http://nuoc.com.vn
Xc nh h s khng iu ha chung Kch.

Xc nh lu lng thi ln nht Qmax = Kch * QTB ti cc mt ct yu cu tnh ton.
Trong v d ny, ti mt ct cui cng cc thng s tnh ton lu lng nc thi nh
sau:
+ Tng lng nc thi: Wt = (15*800)*200 = 2400 (m3/ngy)
+ Lu lng trung bnh: QTB = 2400*1000/86400 = 27,8(l/s)
+ H s khng iu ha chung: Kch = 1,85
+ Lu lng thi ln nht: QMax = 1,85x27,8 = 51,4 (l/s)
Nh vy lu lng nc thi ln nht ti mt ct cui cng ch tng ng 1,1% lu

lng nc ma ln nht.
Cc vn lu khi thit k
Vic chn khu cng dc thot nc ma cn cn c trn lu lng tnh
ton i vi tng on tuyn. Kh nng thot nc ca cng cn ph thuc vo dc
t cng, tuy nhin yu t ny c lin quan ti trc dc cng, trc dc ng v cc
khng ch cao khc. Nh vy, sau khi tin hnh b tr cng (khu , trc dc) cn
kim ton kh nng thot nc ca cng trn c s cc thng s trc dc c th.
Trong trng hp ny khu cng thot nc ma m bo thot nc c
nc ma v nc thi. Do trong giai on u, nc thi c th thot cng vi nc
ma m vn khng cn tng khu cng.
Ti liu s dng trong Chng IX:
[1]. Cp thot nc. Nh xut bn Khoa hc k thut, 1988.
[2]. Thot nc, Tp 1: Mng li thot nc. Nh xut bn Khoa hc k thut, 2001.
[3]. Thot nc th, mt s vn v l thuyt v thc tin Vit Nam. Nh xut bn
Xy dng, 2002.
[4]. Adolison. Phn tch bi sng v thu vn. Nh xut bn Wesley, 1992.
[5]. Hng dn thot nc ng t, AASHTO, 1982.
[6]. Thot nc mt ng t. Thng tin thu lc cng trnh No.12-1984
[7]. Tnh ton cc c trng dng chy l, 22TCN 220-95.
323
http://nuoc.com.vn

So Tay Tinh Toan Thuy Luc Thuy Van Nganh Cau Duong

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

So Tay Tinh Toan Thuy Luc Thuy Van Nganh Cau Duong

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Mc lc

1.1 Khi qut v dng chy sng ngi Vit Nam

1.1.2 Cc h thng sng chnh Vit Nam

1.1.3 Tnh hnh l lt ca cc sng

1.2 Tn sut l tnh ton

1.3 Mt s lu trong cng tc tnh ton thu vn cu ng

Chng II: Tnh ton dng chy trong iu kin t nhin

2.1 Nhng qui nh chung

2.1.1 Nguyn tc c bn trong vic tnh ton cc c trng thu vn thit k

2.1.2 S dng nhng ngun ti liu hin c

2.1.3 Kim tra phn tch ti liu gc v cc mt

2.1.4 iu kin chn lu vc tng t

2.2 Tnh ton lu lng nh l thit k

2.2.1 Tnh lu lng nh l thit k khi c ti liu o c thu vn

2.2.3 Tnh lu lng nh l thit k trng hp khng c ti liu quan thu vn

2.3 Tnh mc nc nh l thit k

2.3.1 Tnh mc nc nh l thit k khi c ti liu quan trc mc nc

2.3.2 Tnh mc nc nh l thit k khi chui quan trc ngn

2.3.3 Tnh mc nc nh l thit k khi khng c ti liu quan trc

2.3.4 Tnh mc nc thit k qua vng ni ng

2.4 Tnh tng lng l v ng qu trnh l thit k

2.4.1 Xc nh tng lng l thit k

2.4.2 Xy dng ng qu trnh l thit k

2.5 Tnh mc nc thng thuyn, mc nc thi cng, mc nc thp nht

2.5.1 Tnh mc nc thng thuyn

2.5.2 Xc nh mc nc thi cng

2.5.3 Xc nh mc nc thp nht

3.1 Tnh ton dng chy khi v tr cu b nh hng nc dnh sng ln

3.1.2 Tnh lu lng thit k khi c s liu quan trc thu vn

3.1.4 Tnh mc nc thit k

3.2.1 Cu nm thng lu p vnh cu

3.2.3 Cu h lu h cha nc tm thi

3.2.4 Cu nm thng lu p cha nc tm thi

3.3.1 Tnh lu lng v mc nc khi khng c ti liu quan trc

3.4 Bin php iu chnh lu lng trong tnh hnh c bit

3.4.1 Nguyn tc nhp cu cng v tnh ton lu lng

3.4.2 c tnh truyn l

3.4.3 Tnh lu lng thit k sng mng

3.4.4 Tnh lu lng khu vc c hin tng cacst

3.5 Nghim chng lu lng tnh ton

3.5.1 Bin php nghim chng bng iu tra hnh thi

3.5.3 iu chnh lu lng l lun

Chng IV: Phn tch thu lc cng trnh cu thng thng

4.1 Yu cu c bn khi nh cc phng n khu cu

4.2 Xc nh khu cu thng thng

4.2.2 Ti liu ban u xc nh khu cu

4.2.3 Cng thc xc nh khu cu

4.3.1 Phn bit ba loi xi c th gy nguy him cho cu vt sng

4.3.2 Nguyn nhn gy xi v cch xc nh chiu su ca ba loi xi

4.4 Phn tch xi chung

4.4.1 Xi chung dng nc c

4.4.2 Xi chung dng nc trong

4.4.3 S dng cng thc tnh xi chung

4.5 Phn tch xi cc b

4.5.2 Phn tch xi cc b m cu

4.6 Xc nh chiu sau t mng tr cu

4.7 Xc nh chiu cao nc dng ln nht khu vc sng chu nh hng ca cu

4.7.1 Hnh dng ng mt nc khu vc cu

4.7.2 Xc nh cc c trng dnh nc pha thng lu cu

4.8.1 Tnh khng hay kh gii hn gm cu

4.8.2 Xc nh mc nc thng thuyn

5.1 Tnh khu nhiu cu trn 1 sng

5.1.1 Nhng im cn ch khi tnh nhiu cu trn 1 sng

5.1.2 Tnh khu cu