You are on page 1of 8

WWW.TAILIEUHOC.

TK
cu hi n tp Lch s trit hc Cu 1: "Trit hc" l g? vn c bn ca trit hc?........................... Cu 2: i tng ca mn lch s trit hc ........................................... Cu 3: Nhng iu kin kinh t - x hi quyt nh nn t tng trit hc n c i l nhng iu kin no? c trng ca nn trit hc n ?........... Cu 4: T tng trit hc ca o Pht?...................................................... Cu 5: Nu nh gi th no v nhng gi tr trit hc ca o Pht?.......... Cu 6: Trit hc Trung Hoa ny sinh trong iu kin kinh t - chnh tr c bit no?.............. Cu 7: T tng trit hc ca thuyt m dng, ng hnh? Nhn nh th no v gi tr ca n?............................................... Cu 8: Nho gio v nhng t tng trit hc ca Nho gio?......................... Cu 9: Nn nh gi nh th no v nhng quan im trit hc x hi ca Nho gio?.................... Cu 10: Nhng quan im trit hc ca hc thuyt "o"?............. Cu 11: Nn c nhng nhn nh nh th no v gi tr ca nn trit hc phng ng thi c?.......... Cu 12: Nt c trng v kinh t - x hi c lin quan ti s hnh thnh v pht trin ca nn trit hc Hy Lp thi c..................... Cu 13; Nhng gi tr t tng trit hc bin chng ca Hraclit?................ Cu 14: Gi tr t tng duy vt ca mcrit ?........................ Cu 15: Nhn nh g v gi tr v hn ch trong hc thuyt " nim tuyt i" ca Platon........................................ Cu 16: L lun nhn thc trong trit hc ca Aristt v gi tr lch s ca n?................................ Cu 17: C th nhn xt g v nn trit hc Hy Lp c i?.......................... Cu 18: Phn tch nt c th ca t tng trit hc Ty u thi Trung c.. Cu 19: Phn tch gi tr cch mng ca t tng trit hc thi Phc Hng.. Cu 20: Phn tch nt c th v iu kin kinh t - x hi v nhng c trng ca nn trit hc thi k tin T bn cc nc Ty u (th k 17-18).......... Cu 21: Phn tch t tng trit hc duy vt nc Anh qua h thng trit hc ca F.Bcn (th k 17).................. Cu 22: T tng trit hc siu hnh ca T.Hpx........................................ Cu 23: Phn tch v nh gi l lun nhn thc ca trit hc Lcc............ Cu 24: Phn tch t tng trit hc duy tm ch quan ca nh trit hc G.Beccli..................... Cu 25: Phn tch ni dung t tng trit hc Nh nguyn ca R.cct.... Cu 26: Phn tch nt c th v iu kin kinh t x hi v c trng ca nn trit hc c in c.................... Cu 27: Phn tch t tng trit hc Nh nguyn ca nh trit hc E.Kant.... Cu 28: Phn tch gi tr v hn ch trong trit hc duy tm khch quan ca Hgen.................... Cu 29: Phn tch gi tr v hn ch trong trit hc ca PhBch.................. Cu 30: Nhng iu kin lch s cho s ra i trit hc Mc........................ Cu 31: Phn tch bc ngot cch mng trong lch s trit hc do Mc - F.Enghen thc hin?................. cu hi n tp Lch s trit hc Cu 1: "Trit hc" l g? vn c bn ca trit hc? Tr li: a- Trit hc l g? Trit hc l mn hc nghin cu v nhng nguyn l ph qut (ph bin) nht ca mi tn ti (ca th gii) Mi khoa hc u c nhim v nghin cu, pht hin ra nhng nguyn l, quy lut... ca tn ti. Song, s khc nhau gia trit hc v cc khoa hc c th nh vt l hc, sinh vt hc, kinh t hc... l ch: Trit hc nghin cu nhng nguyn l, quy lut ph qut nht ca mi tn ti cn cc khoa hc c th ch nghin cu, pht hin ra nhng nguyn l, quy lut ph bin ca mt lnh vc tn ti no , chng hn cc mn khoa hc kinh t ch nghin cu, pht hin nhng nguyn l, quy lut ca ring lnh vc kinh t ca i sng x hi. - Nhng nguyn l, quy lut ph qut nht ca tn ti mt khi c pht hin ra v c khi qut thnh mt h thng cc nguyn l, quy lut, phm tr th ch khi mi c "trit hc" Trong thc t lch s nhn thc nhn loi, trit hc ch pht sinh vo khong gia thin nin k th I trc Cng nguyn song mt s nguyn l ph qut nht ca tn ti c pht hin ra t trc rt lu. Chng hn mt s nguyn l v lut m-Dng c pht hin ra t u thin nin k III trc Cng nguyn Trung Hoa. iu ny cng cho thy rng c nhng dn tc c t tng trit hc nht nh nhng cha hn trnh sng to ra trit hc. iu ny ch thuc v mt s dn tc nht nh, c iu kin nhn v x hi. - Trn c s mt h thng cc nguyn l, quy lut c pht hin ra, mi h thng trit hc trong lch s c hng trng tm vo vic gii quyt nhng vn t ra ca thi i mnh. iu ny to ra tnh phong ph, a dng ca cc hc thuyt trit hc khc nhau trong lch s. C nhng hc thuyt trit hc c bit quan tm ti vn nhn sinh quan (nh o Pht) li c nhng hc thuyt trit hc ch trng gii quyt nhng vn quan h chnh tr - o c ca x hi (nh o Nho)... - S xut hin ca trit hc phi hi nhng iu kin v mt nhn thc (tri thc) v iu kin x hi, l phi trn mt nn tri thc rt phong ph, rt su sc mi c th lm xut hin trit hc, ng thi cn cn phi c s phn cng lao ng x hi na: s phn cng lao ng x hi thnh lao ng tr c v lao ng chn tay (vt l) lm xut hin mt tng lp ngi c iu kin chuyn sang nghin cu, khi qut nhng tri thc ca loi ngi, xy dng h thng trit hc. - Mi trit hc u khc bit cn bn vi h t tng tn gio ch: trit hc da trn nn tng cu tri thc, cn h t tng, thc tn gio da trn c tin. - Mi trit hc u c hai chc nng: chc nng gii thch th gii trn bnh din tng qut nht (gi l chc nng th gii quan) v chc nng nh hng, ci to th gii (gi l chc nng phng php lun). Chc nng th hai ph thuc vo chc nng th nht. Trong lch s trit hc, cng c nhng hc thuyt, nhng giai on lch s m chc nng ny hay chc nng kia c cao, c ch trng hn. ...Cc Mc ni: Cc nh trit hc trc y ch gii thch th gii, nhng vn l ch ci to th gii. b- Vn c bn ca trit hc - Theo F.Engels trong tc phm "Lt vch Ph bch v s co chung ca trit hc c in c" chng II th vn c bn ca trit hc l vn v mi quan h gia vt cht v thc - Vn c bn ca trit hc gm c hai ni dung (hay hai mt) + Gia vt cht v thc, ci no c trc v quyt nh ci no? + Con ngi c kh nng nhn thc c th gii hay khng? Trong thc t lch s pht trin ca trit hc th gii, ng cng nh Ty, c i cng nh hin i... u c nhng gii p khc nhau cho nhng cu hi nh vy. T vic gii p khc nhau i vi vn c bn y m hnh thnh trong lch s trit hc th gii nhng trng phi trit hc khc nhau, thm ch i lp nhau v mt quan im trit hc. T dn ti s khc nhau rt ln trong vic gii quyt hng lot vn khc trong trit hc. - V sao vn c bn ca trit hc li l vn quan h gia vt cht v thc? S d y l vn c bn ca trit hc v rng trit hc c nhim v pht hin ra nhng nguyn l ph qut nht, thng nht ca mi tn ti. M tn ti, ni nhn thc ca con ngi th ch c th phn chia thnh hai loi: tn ti vt cht khch quan v tn ti thc, vi t cch l tn ti vt cht khch quan c con ngi phn nh. Vic gii quyt vn quan h gia vt cht v thc nhm t ti s tm keem s thng nht ca nhng nguyn l ph qut nht ca mi tn ti ni vt cht hay thc. Vn c bn ca trit hc c s dng nh th no? Trong tc phm "Lt vch Ph bch..." sau khi nu ra vn c bn ca trit hc, F.Engels s dng vn y phn tch, phn loi cc hc thuyt trit hc khc nhau trong lch s. + i vi mt th nht ca vn c bn Trong lch s trit hc c nhng l gii khc nhau i vi cu hi: vt cht v thc, ci no c trc v quyt nh ci no. Mt s nh trit hc cho rng : Vt cht l ci c trc v quyt nh thc. Trong trng hp ny h l nhng nh trit hc duy vt, cn hc thuyt trit hc ca h c gi l ch ngha duy vt. Ch ngha duy vt c 3 hnh thc lch s: 1- Ch ngha duy vt c i 2- Ch ngha duy vt siu hnh 3- Ch ngha duy vt bin chng Mt s nh trit hc khc li ch trng: thc l ci c trc v quyt nh vt cht . y l quan im ca cc nh trit hc duy tm v hc thuyt trit hc ca h c gi l ch ngha duy tm Ch ngha duy tm c hai hnh thc lch s: 1- Ch ngha duy tm khch quan 2- Ch ngha duy tm ch quan Ngoi hai quan im ln, i lp nhau ni trn, cn tn ti quan im th ba: coi vt cht v thc tn ti c lp vi nhau, khng ci no quyt nh ci no . l quan im ca cc nh trit hc Nh nguyn v hc thuyt trit hc ca h c gi l Nh nguyn lun (hay thuyt nh nguyn) + i vi mt th hai ca vn c bn trong trit hc Thc t lch s cng c nhng l gii khc nhau. Mt s nh trit hc quan nim: con ngi ta c th nhn thc c th gii. Thng thng l quan im ca cc nh trit hc duy vt. H l nhng nh trit hc Kh tri lun. Mt s nh trit hc li ph nhn kh nng nhn thc th gii ca con ngi. H l nhng nh trit hc bt kh tri lun, thng thng h l nhng nh trit hc duy tm Mt s nh trit hc khc li nghi ng kh nng nhn thc th gii ca con ngi. H l nhng nh trit hc hoi nghi . Suy n cng, xt v thc cht, h cng l nhng nh trit hc bt kh tri lun. Cu 2: i tng ca mn lch s trit hc Tr li: - Vi t cch l mt mn khoa hc, mn lch s trit hc c nhim v nghin cu, pht hin ra nhng tnh quy lut khch quan chi phi ton b s pht trin ca lch s trit hc th gi trong chnh th thng nht ca n t c i n hin i, t ng sang Ty. - Vi t cch l mt mn hc gp phn vo vic rn luyn t duy, rn luyn nhn thc cho con ngi, mn lch s trit hc c nhim v ti to trong t duy, trong nhn thc ca ngi nghin cu s pht trin tt yu t nhin ca lch s trit hc th gii. F.Engels tng cho rng: Nghin cu lch s trit hc l trng hc tt nht rn uyn t duy. - Nghin cu lch s trit hc cn l o su, tm kim nhng gi tr ph bin ca t tng loi ngi c nhn loi pht hin ra v c ti to di hnh thc t tng trit hc. Gi tr y khng nhng i vi lch s qu kh m cn c ngha nht nh i vi x hi v cuc sng con ngi ng i. - Nghin cu lch s trit hc cn cho ta thy trit hc Mc - Lnin k tha nh th no i vi ton b lch s t tng ca nhn loi, gp phn hiu r hn gi tr ca trit hc Mc - Lnin - Mn lch s trit hc Mc xt pht hin ra nhng tnh quy lut khch quan sau y, chi phi ph bin lch s trit hc th gii Mt l: S u tranh gia ch ngha duy vt v ch ngha duy tm, gia bin chng v siu hnh l "si ch " xuyn sut ton b lch s trit hc th gii. Hai l: Mi thi i trit hc cng nh mi h thng trit hc ca mt thi i l s phn nh t nhiu chnh xc nhng c im v nhu cu thi i ca n. l s "thng hoa" ca i sng hin thc trong t tng trit hc. Ba l: Cc h thng trit hc khc nhau trong lch s khng phi l tn ti trong mi lin h c lp "xp cnh nhau" m l mt "dng chy lin tc" ca t tng nhn loi trong qu trnh tin v pha trc tm kim chn l ph bin. Bi vy lch s trit hc th hin ra l mt qu trnh pht trin lin tc trn c s k tha qu kh v k tha ln nhau gia cc hc thuyt trit hc cng giai on lch s. Bn l: T tng trit hc mt mt chu s tc ng chi phi ca cc h t tng khc nhau nh h t tng chnh tr, php quyn, tn gio... song mt khc n li chi phi, nh hng li s pht trin ca cc h t tng y. N l th gii quan v phng php lun ca mi giai cp, mi tng lp x hi ng thi n cng chi phi qu trnh nhn thc v hnh ng lch s ca giai cp . Cu 3: Nhng iu kin kinh t - x hi quyt nh nn t tng trit hc n c i l nhng iu kin no? c trng ca nn trit hc n ? Tr li: - V mt kinh t: Theo Cc Mc, n c i c s tn ti lu di v ph bin ca m hnh kinh t -- x hi "cng x nng thn". l m hnh kinh t t cp, t tc, khp kn v tr tr. Theo Cc Mc: Mi cng x l "Mt bu tri ring" ca ngi dn cng x. Mi cng x nng thn y cng tng ng vi m hnh "lng - x" ca ngi dn Vit Nam trong lch s qu kh. - V mt chnh tr: X hi n c i khng c s phn chia su sc v mt giai cp m ch yu l s hnh thnh trong x hi cc ng cp khc nhau, s phn chia x hi thnh cc ng cp m khng phi cc giai cp cn l c trng chung ca cc nc vin ng nh Trung Quc, Vit Nam... n , l bn ng cp khc nhau nh sau: + ng cp tn gio (hay tng l) + ng cp vua, quan + ng cp bnh dn + ng cp h tin (hay n t) S phn chia ny rt su sc, dai dng v ph bin trong lch s n . Vic xp ng cp tn gio ln hng u chng t x hi n c i rt coi trng sinh hot tn gio. Vn tn gio l vn chi phi rt ln i vi s pht trin ca nn trit hc n trong qu kh. y l im khc vi nn trit hc Trung Hoa v Hy Lp thi c i. - V mt tri thc : Ngi n c i t ti mt nn tri thc rt phong ph, i khi rt su sc v trong mt s trng hp c th ni l vt thi i, l nhng hiu bit v thin vn, lch php, ton hc... cn l nhng hiu bit v cu to ca vt cht (vt l) v cu to ca c th con ngi. Trn c s hin thc ca i sng kinh t - x hi v tri thc y ngi n c i sng to ra mt nn trit hc ln, xng ng l mt trong ba trung tm trit hc ca thi c i trong lch s nhn loi (cng vi trung Hoa v Hy Lp thi c). Nn trit hc n c nhng c im khc bit so vi nn trit hc Trung Hoa v Hy Lp c i: Mt l: So vi nn trit hc Trung Hoa v Hy Lp thi c th nn trit hc n c c trng l c s an xen, ho ng gia nhng t tng trit hc v nhng t tng tn gio. Hai l: So vi nn trit hc Hy Lp thi c th nn trit hc n khng c s phn chia rch ri gia cc trng phi duy vt v duy tm, bin chng v siu hnh. Ba l: nn trit hc n c bit ch trng quan tm ti nhng vn v nhn sinh quan v gii quyt vn y thng di gc tm linh gio. Bn l: Xu hng truyn thng trit hc ca n c i l nng v thc hnh hn l t duy t bin ni mi c th con ngi. Nu so snh hai nn trit hc n v Trung Quc c i c th thy rng cc hc thuyt trit hc ca n ch nhiu hn ti nhng vn siu hnh hc v tn gio, xu hng siu hnh hc v tn gio vi t cch l dng ch o ca nn vn ho v t tng trit hc n c i nh mt tt yu khch quan. Cu 4: T tng trit hc ca o Pht? Tr li: a- o Pht trong nn t tng trit hc n c i n c i c 9 trng phi trit hc ln gm: - Phi chnh thng + Mimansa + Vedanta + Samkhya + Yga + Nyaya + Vai Ssika - V phi khng chnh thng (hay phi cch mng) + Jaina + Lokayata + Butda (Pht - gic ng) Nh vy o Pht thuc phi khng chnh thng hay phi cch mng t tng truyn thng ca n c i So vi cc trng phi trit hc khc, o Pht c mt nh hng ln trn phm vi th gii. Vit Nam sut chiu di lch s khong hai ngn nm thm nhp v pht trin ca o Pht vi c hai t cch tn gio v trit hc li nhng du n su sc trong i sng t tng v vn ho nc nh. b- T tng trit hc ca o Pht gm nhng ni dung no? T tng trit hc ca o Pht rt phong ph v su sc. F.Engels tng nh gi: ngi ta c th tm thy nhng t tng bin chng ht sc su sc trong o Pht s k - tc o Pht thi c i. S pht trin v sau ca o Pht trong cc tng phi i tha v tiu tha lm phong ph thm rt nhiu nhng t tng trit hc s k ca o Pht. Nhng t tng y c cha ng trc ht trong "Tam Tng" (ba kho kinh in) ca o Pht l Kinh, Lut, Lun. Tam Tng c ti trn 5 nghn quyn thuc tng Pali (Nam n) v tng Sakrit (Bc n). Nhng d c pht trin phong ph v su sc bao nhiu th ct li ca t tng trit hc o Pht cng khng ra ngoi phm vi ca nhng vn khi thu sau y: - Mt l: Nhng t tng trit hc bn th hay l nhng vn th gii quan gm: - L "Nhn duyn khi" vi t tng cho rng vn vt trong v tr c nguyn nhn t thn khng do mt ng thn linh na to ra c. Vi ngh o Pht c t tng v thn. o Pht gii thch tnh a dng ca tn ti l do nhn duyn khc nhau to ra. Nhn duyn hi - s vt sinh ra Nhn duyn ht - s vt khng cn Ci t tng "sinh, tr, hoi, khng" u do l nhn duyn hp tan m ra c L nhn duyn khi quan h cht ch vi l Nhn qu. Nhn l nghip lc, qu l nghip lc thnh hin thc nh hi duyn. Cng ging nh xu hng ny mm l xu hng tt yu ca mt ht ging, khi hi duyn (iu kin) nh m, nh sng... th xu hng y bin thnh hin thc l ci mm, ci cy. o Pht coi l Nhn duyn khi cng nh l Nhn qu l nguyn l; ph qut tuyt i ca mi tn ti, khng loi tr i tng no, d l vt v tri v gic hay nhng sinh vt hu tnh nh con ngi, cho ti th gii Thn Thnh, Tin, Pht cng chng ra ngoi ci l y. Ngi gic ng khc "k phm phu" ch ch thu t hay m m ci l y ch chng th bc b hay tiu dit ci l y. - T tng "v ng", "v thng" Vn vt trong v tr u khng th vt qua ci nguyn l "v ng" v "v thng" V ng l khng c ci ta. l ngha en, cn theo ngha trit hc th s vt l khng c bn cht trng tn bt bin, ci gi l "Ng" - "Ban ng" ch l gi. Sao li gi? Bi l vn vt do hi nhn duyn th thnh ra c - ci c y chng phi t tnh l c m vn l khng y l t tng tin b, cch mng so vi truyn thng t tng n . Coi c bn cht bt bin ni vn vt, chng hn nh bn th tiu ng (linh hn - t man) ni mi ngi. V thng l chng thng hng, thng tr. Ngha trit hc ca n l vn vt u tri i, u bin i n mc vn vt hin ra trc nhn thc con ngi ch cn l o. Sao li o? bin i v thng nn ci thy chng tht, nn gi l o, l huyn, l mng, l bo bt, chp in...Ch trong mt st na th s vt chng cn l n, th th ci thy ch l huyn hoc. Ngi ta ph bnh o Pht ch qu nhn mnh s bin i m ph nhn s ng im tng i (theo quan im Mc xt) - Hai l: Nhng t tng trit hc nhn sinh ca o Pht y l phn trung tm, trng tm ca trit hc o Pht. Nhng t tng trit hc bn th ni trn ch ng vai tr l nn tng l lun cho vic lun chng nhng t tng trit hc nhn sinh. Ct li ca nhng t tng trit hc nhn sinh ca o Pht l "t diu " hay l bn lun im c bn (cn gi l bn chn l (s tht) v cuc sng nhn sinh) - Lun im 1: S tht v cuc sng con ngi khng c g khc ngoi nhng s rng buc, h lu, thiu t do. Bi th, i ngi khng c g khc ngoi s au kh, ng cay. l nhng ci kh v sinh, lo, bnh, t, kh v on ght, hi hp, yu thng, chia la... Trong nhng ci kh y th s sinh l u mi ca s kh. Bi c sinh mi c thn xc nn sinh ra nhng ci kh ca lo, bnh, t...

WWW.TAILIEUHOC.TK

WWW.TAILIEUHOC.TK
Pht ni: "Nc mt ca chng sinh cn nhiu hn nc trong b c" - Lun im 2: Nguyn nhn dn ti s au kh ca cuc sng con ngi l "v minh", "i dc"... C tt c 12 nguyn nhn trong mi quan h rng buc ln nhau dn ti thc trng cay ng ca cuc sng i ngi. - Lun im 3:Mc tiu cu cnh ca con ngi khng phi l u tranh giai cp, lm cch mng... m l t ti trng thi Gii thot - tc Nit Bn. l trng thi khng cn au kh, rng buc, l s gii thot s kh. - Lun im 4: Con ng t ti s gii thot phi l con ng tu o. l con ng ln gm 8 no ng: chnh t duy, chnh ngn ng, chnh nghip, chnh tinh tn... (gi l "bt chnh o") Tm con ng c thu v thc hin bi ba nguyn tc: + Gii: Gi cc iu king k con ngi tr nn trong sch, thanh tnh thn, tm nh: thc hnh thp thin, trnh thp c... + nh: Lm cho thn, tm, tr, nh an lc khng b tn lon, khng b chi phi bi hon cnh... nh gm: Ch v Qun. Nh thc hin php Ch m mi nghip dng li, ngng ng. Nh Qun m tr tu minh trit, pht sinh. + Tu (Hu): Nh sc nh m tr tu Bt Nh (tr tu Pht - Gic ng) pht sinh. Khi con ngi ta lin vt qua b kh, t ti bn b Gic ng. Cu 5: Nu nh gi th no v nhng gi tr trit hc ca o Pht? Tr li: Trong thc t c nhng nh gi rt khc nhau v nhng gi tr t tng ca trit hc Pht. F.Engels tng c nh gi v nhng t tng bin chng trong trit hc Pht. Ngi cho rng nhng t tng v v ng, v thng... ca o Pht cha ng nhng t tng bin chng su sc. - Trong l lun v nhn sinh ca o Pht c ni ti "s tht au kh" ca i ngi. C quan im nh gi: l ting ni ca mt th l lun bi quan, ym th v cuc sng i ngi. - Li c quan im cho rng: hn ch ca trit hc nhn sinh o Pht l khng cp ti nhng ni kh ca s p bc giai cp, khng cp ti nhng bin php cch mng ci to x hi m li i vo con ng gii thot mang tnh cht c nhn, tiu cc. - Nhng cng c quan im cho gi tr t tng trit hc nhn sinh o Pht l cp ti s tht ni cuc sng ca mi con ngi. D l ai u khng thot khi s rng buc ca sinh, lo, bnh, t... Nh th o Pht t ra v nh hng gii quyt mt vn m bt c ai t nhiu u khng th lng trnh. C mt s tht l: o Pht t ra v gii quyt mt vn rt c lin quan ti cuc sng ca mi con ngi. Nu khng th n khng th c c hi thm nhp v pht trin rng ri, lu di trn phm vi khng ch n m cn c n c khc trn th gii. Nh vy th vic nh gi gi tr ph bin ca o Pht cn ng trn quan im: n phn nh nhu cu no ca con ngi v c nh gii quyt nhng vn c cn thit t ra cho con ngi hay khng. trong khi t ra v gii quyt nhng vn nh th, trit hc o Pht c nhng suy t ht sc su sc. V, y cng l nhng gi tr v mt t duy, v mt t tng trit hc ca o Pht. ng thi, ngay trong nhng gi tr t tng nhn bn ca o Pht bao hm nhng hn ch nht nh ca n. ng trn quan im duy vt lch s c th thy o Pht ch ch trng gii quyt nhng vn nhn bn di gc l tnh nhn bn nhn loi. N cha cp ti vn nhn bn di gc ca nhng gii hn v lch s nh tnh giai cp, tnh dn tc... Do t tng trit hc nhn bn ca o Pht cn dng li mc tru tng v con ngi. Cu 6: Trit hc Trung Hoa ny sinh trong iu kin kinh t - chnh tr c bit no? Tr li: Trit hc Trung Hoa c i l trit hc ca thi k Xun Thu - Chin Quc (T Th k VII - Th k III trc Cng nguyn). y l thi k m v mt kinh t c s tan r ca m hnh kinh t "tnh in". l m hnh kinh t m s hu rung t thuc v Nh nc cn quyn s dng rung t c phn chia cho cc thnh vin cng x thng qua cc c s cng x. M hnh kinh t "tnh in" tan r lm xut hin mt lc lng chnh tr mi. Tng lp a ch, tng lp ny l mt lc lng chnh tr i lp vi tng lp qu tc th tc c (Nh Chu) S tht y dn ti s tranh ginh nh hng quyn lc chnh tr gia cc th lc c mi, gia cc th lc chnh tr vi nhau. X hi trong trng thi lon lc, thiu s thng nht quyn lc tp trung Khng T, mt nh t tng ln thi k ny tng nhn xt: y l thi k vua khng ra o vua, ti khng ra o ti, cha khng ra o cha, con khng ra o con. Tc cng l thi k m cc gi tr chnh tr - o c b o ln cn bn, ci c cha mt hn, ci mi cha xut hin v cha c khng nh. Thc t y cui cng dn ti nhng cuc thn tnh ln nhau ca cc th lc chnh tr. Th lc no cng mun b ch thin h "Chin Quc" l vy. Cui cng th lc Tn Thu Hong thng nht Trung Hoa bng bo lc vo cui th k th III trc Cng nguyn. y l im mc lch s chuyn sang thi k phong kin ca Trung Hoa. Ra i trong hon cnh kinh t - chnh tr c bit nh vy nn trit hc Trung Hoa c i chu s chi phi rt mnh v thng xuyn bi nhng vn chnh tr o c ca x hi. Hu ht cc trit thuyt, nht l nhng hc thuyt ln nh o Nho... khng nhng khng th lng trnh vic gii quyt v mt l lun nhng vn chnh tr - o c ca x hi, tri li n c bit t trng tm vo vic gii quyt nhng vn y, l nhng vn nh: lm th no thng nht quc gia Trung Hoa rng ln? L gii v sao thi no cng c hng, c vong, c tr, c lon?...Nhng vn y ko theo cc vn khc v mt trit hc nh: bn tnh con ngi l g? Nhng nguyn l no chi phi vn vt? Hnh ng th no khng tri o Tri? Khng tri bn tnh tin thin?... Cu 7: T tng trit hc ca thuyt m - dng, ng hnh? Nhn nh th no v gi tr ca n? Tr li: a- Thuyt m dng, ng hnh l mt trong nhng hc thuyt trit hc ln ca nn trit hc Trung Hoa c i . Thuyt m dng v thuyt ng hnh khi thu khng phi l mt nhng t khi c s hp nht ca nhng t tng trit hc m dng v nhng t tng trit hc ng hnh th n lm cho nhng t tng trit hc ca chng mang mt tnh cch thc t, c kh nng ng dng rng ri trong nhiu lnh vc: Thin vn, y hc, d trc, x hi hc... b- T tng trit hc ca thuyt m dng c th c khi qut nhng lun im sau y: Mt l: Theo thuyt m dng th vn vt trong v tr, t ci tn ti v cng ln n ci v cng b u bao hm hai mt i lp, gi l m v Dng S thng nht gia hai th lc i lp m - Dng trong mi tn ti c gi l Thi cc Hai l: m v Dng khng tn ti bn cnh nhau, c lp tuyt i vi nhau m tri li chng c kh nng chuyn ho cho nhau theo nguyn tc ca s p i, hon v: m bin thnh dng. Dng bin thnh m. Ba l: S bin ho, p i m - Dng l xut pht t nng lc vn c ca m v Dng Khi m cng th Dng khi (pht sinh) V khi Dng tn th m sinh "m cng" v "Dng tn" l khi nim ch s pht trin ca m hay Dng ti tt nh ca n. Khi m trng n tt cng gii hn th Dng bt u c sinh ra: l Thiu Dng. Ngc li, khi Dng thnh n cng tt th m bt u xut hin: l Thiu m (Vng trn ln l Thi cc, Na trng l Thi Dng, na en l Thi m. Chm en phn trng l Thiu m cn chm trng na en l Thiu Dng) Theo cch ho ny th: 1- Vng trn ln khng thay i, do Dng tin n u th m li n v ngc li. (Thiu m sinh phn ln nht ca na trng cn Thiu Dng pht khi phn ln nht ca phn en) Quan nim v m - Dng nh vy c th c vn dng xem xt s chuyn dch ca thi gian. Mt i vn, mt nm (tiu vn), mt ngy.. Chng hn: Mt nm th: 1- Thng nht 4 ma: Xun, H , Thu, ng l ci vng Thi cc 2- H, ng l Thi dng, Thi m 3- Xun, Thu l Thiu dng, Thiu m Bn l: S bin i chuyn ho m - Dng khng dn ti s pht trin no c. ch l s thay i gia hai trng thi ca vn vt trong v tr: Dng (ng) - m (tnh) m thi. Bi vy, thuyt m - Dng khng phi l thuyt v s pht trin. N l thuyt nhm duy tr trt t cn bng m - Dng trong vn vt. Coi l trng thi l tng ca t nhin, ca x hi v con ngi. Nm l: Theo thuyt m - Dng th chu trnh bin dch ca vn vt trong v tr l theo logic sau y: Thi cc sinh lng nghi (m - Dng) Lng nghi sinh t tng (Thi m, thiu dng, thi dng, thiu m) T tng sinh bt qui (kin, khm, cn, chn, tn, ly, khn v oi) Bt qui sinh vn vt (th gii a dng cc loi hnh tn ti) Vn vt li c th qui v 64 trng thi ng, l cc trng thi nh: thi, bi, trun... c- Thuyt ng hnh: Bao hm t tng trit hc cho rng: vn vt trong v tr u c cu to t 45 yu t khi thu, bao qut sau y: Kim - Mc - Thu - Ho - Th Th nht: y l 5 yu t khi nguyn ca vn vt. Vn vt bin i v cng a dng khc nhau nhng u c th qui v 5 yu t ny. Th hai: Mi yu t trong 5 yu t ny u cai qut mt lot nhng c tnh: Kim th cng, trng, phng Ty... Mc th uyn chuyn, xanh, phng ng... Thu th him hc, en, phng Bc... Ho th bc ln, , phng Nam... Th th tr tr, vng, phng chnh gia... Ba l: Nm yu t ny khng tn ti bit lp tuyt i m l trong tng quan ch c sinh, khc vi nhau theo lut tin thin: Kim sinh Thu Thu sinh Mc Mc sinh Ho Ho sinh Th Th sinh Kim... ... Kim khc Mc Mc khc Th Th khc Thu Thu khc Ho Ho khc Kim... Bn l: S tng sinh hay tng khc (sinh khc tng h) bao gi cng qua yu t Th. Ni cch khc th trong 5 yu t, Th gia vai tr trung gian cho s sinh khc tng h ca 4 yu t cn li. Do Th gi vai tr thng nht ca 4 yu t: Kim, Mc, thu v Ho d- T khi hai thuyt m - Dng v ng hnh hp nht th thuyt m - Dng, ng hnh c s b tc cho nhau trong quan nim trit hc v s bin dch v cu to vn vt trong th gii: thuyt m - Dng thin v vic l gii nguyn nhn ca s bin dch, cn thuyt ng hnh thin v gii thch cu to vn vt trong qu trnh bin dch v cng. ng thi cc yu t ca ng hnh cng c quy khi qut v m - Dng, thnh ra Kim cng c: Kim m Kim dng Mc cng c: Mc m Mc dng... Ngc li: Kin, Khm, Cn, Chn., Tn, Ly, Khn v oi cng c quy v ng hnh: Kin + oi: Kim Chn + Tn: Mc Cn + Khn: Th Ly : Ho Khm : Thu e- Nn nhn nh th no v gi tr ca thuyt m - Dng, ng hnh? Hin nay cn c nhiu cch nh gi khc nhau, thm ch i lp nhau trong vic nhn chn gi tr ph bin ca nhng t tng trit hc ca thuyt m - Dng, ng hnh. Song kh c th bc b nhng nhn nh sau y: - Thuyt m - Dng, ng hnh th hin trnh t duy trit hckhi qut rt cao ca ngi Trung Hoa c i. H lun t vn i truy tm ci ngun khi nguyn ca vn vt v cui cng t ti s khi qut thng nht tnh a dng ca vn vt 64 trng thi, quy v 8 qu (Kin, Khm...oi), ri li quy v t tng, m - Dng v cui cng l thi cc... Bi vy nhng khi nim nh thi cc m Dng t tng... l kt qu ca qu trnh t duy khi qut ho vn vt tr v ci nguyn l ph qut ca mi tn ti. - Trn bnh din trit hc, c th quan nim: thi cc, lng nghi, t tng... v Kim, Mc, Thu, Ho v Th l nhng khi nim, nhng phm tr trit hc, khi qut nhng thuc tnh thng nht, bn cht ca tn ti. Gi tr ca nhng khi nim, phm tr y cn l ch t ti mt h thng b my khi nim, phm tr trong tnh thng nht chnh th, phn nh tnh thng nht ca tn ti. - Gi tr lch s cng nh gi tr ph bin ca thuyt m - Dng, ng hnh th hin rt r nt qua nhng ng dng thuyt ny trong cc lnh vc chuyn su nh thin vn, lch php, y hc, d trc, x hi hc... ca Trung Hoa trong thi c i v c bit l v giai on sau ny. Trong cc ngnh chuyn su nh vy ca ngi Trung Hoa t ti nhng phn on chnh xc, i khi l vt thi i. - Ngy nay, trong nn t tng v vn ho nhn loi, thuyt m - Dng, ng hnh vn l mt trong nhng l thuyt trit hc c gii nghin cu ch khai thc trong qu trnh giao lu t tng, vn ho ng - ty th thuyt m - Dng, ng hnh bc l ra r l mt trong nhng gi tr t tng trit hc su sc ca ngi phng ng. Do s giao lu t tng v vn ho vi Trung Hoa trong sut chiu di my ngn nm, con ngi Vit Nam tip thu nhng t tng trit hc m - Dng, ng hnh mt cch sng to, vn dng kh ph bin trong sinh hot cuc sng ca mnh, trn nhiu bnh din khc nhau. Thin vn, y hc, x hi hc, kin trc, vn ho... Cu 8: Nho gio v nhng t tng trit hc ca Nho gio? Tr li: a- Nho gio: - Nho gio l mt trong ba hc thuyt trit hc ln nht thi c Trung Hoa (cng vi hc thuyt v o ca Lo T v hc thuyt ca phi h Mc). Trong sut chiu di lch s 2000 nm thi i phong kin Trung Hoa cng nh cc triu i phong kin ca cc nc vng ng nh Nht Bn, Vit Nam... chu nh hng su sc ca nhng t tng Nho hc. T khi pht sinh (Th k VI trc Cng nguyn) cho ti s pht trin trn 2000 nm sau , Nho gio c nhng b xung, hon thin song v bn cht ca nhng quan nim trit hc ca Nho gio th c hnh thnh ngay t thi c i. Nho gio c Khng T (Khng Khu) thi Xun Thu sng lp ra. Hc thuyt ca ng c Mnh T v Tun T tip tc hon thin trong thi k Chin Quc. Khng T sau ny c cc hc tr tn xng l bc "Ch thnh tin s. Vn th s bi". Kinh sch ca Nho gio ni chung thng c k n l t th v ng kinh T th l bn cun sch + Lun ng + i hc + Trung dung + Mnh T Trong h thng "t th" th sch "Lun ng" thng c coi l sch quan trng nht nghin cu v t tng ca Khng T. y l cun sch do cc hc tr ca Khng T ghi chp li nhng li thy dy mnh khi ti th. Ng kinh l nm cun kinh in: + Kinh th + Kinh thi + Kinh l + Kinh dch + Kinh Xun thu Trong h thng "ng kinh" th tng truyn "Kinh Xun thu" l do chnh Khng T bin son. Theo "S k T M Thin" th Ngi tng ni: Ngi i sau khen Khu hay ch Khu l cn c vo Kinh Xun thu. Cng theo tng truyn th Khng T l ngi chnh l, bin son li cc b Kinh th, Kinh dch... Ngi vit b xung vo Kinh dch 10 thin gi l "thp dc" Xem th c th ni c Khng T l bc i tri thc ng thi. ng thu thi mi kin thc hin c ca ngi Trung Hoa thi c i v tp hp thnh mt h thng. b- Nhng t tng trit hc c bn ca Nho gio c i - Trung tm ca nhng t tng trit hc Nho gio thi c i khng phi l nhng t tng trit hc v bn th, v v tr. Mi quan tm hng u ca Khng T khng phi l o Tri (Thin mnh) mc du mt s ln Khng T c ni ti Thin Mnh, ni qi Qu, Thn, m ng c bit ch trng gii quyt nhng vn trit hc v o Ngi (Nhn o). Ni theo ngn ng hin i th l nhng quan im trit hc v x hi con ngi. i ln c hc tr hi v Qu, Thn, v cuc sng i ngi sau khi cht. Ngi bo: "Knh Qu, Thn, Nhi vin chi" (Qu, Thn ch nn knh trng nhng ch c gn), rng "hy i n khi cht cng cha mun", rng "o Ngi cha bit sao t c vic Qu, Thn..." iu nu cho thy c Khng T ngi nng lo o Ngi hn o Tri, hn vic Qu, Thn. iu y cng phn nh r nt nh hng chnh tr - x hi ca thi i Xun Thu c th hin c bit r trong trit thuyt ca Khng T. - C quan im nh gi: khng coi Khng T nh mt nh trit hc m ch xem ng nh mt ngi thy dy, mt qun s v chnh tr ng thi. Qu l Khng T tng lm thy dy hc v l ngi nu tm gng sng cho o lm Thy mun i sau, Ngi cng tng lm chnh tr, lm quan, lm t tng trong mt thi gian ngn, v cng ng l Ngi o to ra nhiu nh chnh tr xut sc ng thi cng nh sau ny. Nhng cng phi tha nhn rng Khng t c nhng t tng chnh tr c o, to ra nn tng quan nim v chnh tr qun ch trung ng tp quyn vng ng mi v sau ny. Qua nhng t tng y c th thy c quan nim trit hc v x hi ca ng. - C th khi qut nhng t tng trit hc (ch khng phi nhng t tng chnh tr) ca Khng T cng nh ca Nho gio ni chung nhng im sau y: Mt l: Phng php lun tip cn gii quyt nhng vn x hi X hi l mt tng th ca nhng quan h phc tp, a dng bi vy khi tip cn gii quyt nhng vn ca i sng x hi buc ngi ta phi c mt phng php lun nh hng tip cn. Phng php lun nh hng tip cn gii quyt nhng vn x hi ca Nho gio khng xut pht t vic phn tch c s kinh t ca x hi (nh vi trit hc Mc chng hn) m l xut pht t nhng quan h chnh tr - o c. Ni cch khc, Nho gio quy ton b quan h x hi v nhng quan h chnh tr o c, coi l quan h nn tng ca i sng x hi. ng thi, Nho gio li quy nhng quan h chnh tr - o c ca x hi vo ba mi quan h chnh tr - o c c bn hn l: + Quan h vua - ti + Quan h cha - con + Quan h chng - v Quan h th nht thuc quan h quc gia, cn hai quan h sau thuc quan h gia nh. iu ny ni ln rng trong quan nim v x hi ca Nho gio c bit quan tm ti nhng quan h nn tng ca x hi l quan h gia nh. Quan h gia nh y mang tnh cht tng tc, ging h. ba quan h y c gi l "tam cng" tc ba quan h rng ct ca x hi. X hi tr hay lon trc ht th hin ch c gi vng c ba quan h y hay khng. Hai l: L tng x hi ca Nho gio l mun hng ti mt x hi "i ng" Khi nim x hi "i ng" ca Nho gio khng phi l mt x hi t trn nn tng ca mt nn sn xut pht trin cao m l mt x hi "an ho" trong s "an ho" c t trn nn tng ca s "cng bng" x hi. Khi nim cng bng ca Nho gio khng phi l th quan nim "co bng" tiu nng m l cng bng trn c s a v x hi ca mi c nhn, mi ging h. Ba l: Phng thc duy tr trt t cng bng ca x hi theo quan im Nho gio l phi nu cao t tng chnh danh "Chnh danh" ngha l mi ngi cn phi nhn thc v hnh ng ng theo cng v, a v ca mnh: vua phi ra o vua, ti phi ra o ti, cha phi ra o cha, con phi ra o con,chng phi ra o chng, v phi ra o v... Nu nh mi ngi khng chnh danh th x hi t tr nn lon lc. Khng th c mt x hi tr bnh m nguyn tc chnh danh b vi phm Bn l: thc hin chnh danh th x hi phi c mt nn gio dc tt, mi ngi phi t gio dc v c gio dc. C gio dc v t gio dc th mi ngi mi bit phn v ca mnh m nhn nhn hnh ng trong cuc sng cho ng. S gio dc v t gio dc ca nho gio khng hng vo phng din k ngh v kinh t m l hng vo vic gio dc v t gio dc nhng chun mc chnh tr - o c hnh thnh t ngn xa, c nu gng sng trong c s. Nm l: Nhng chun mc gi tr chnh tr - o c m Nho gio cao l Nhn L - ngha - tr - Tn (cn gi l ng thng), trong nhn gi v tr l gi tr chnh tr - o c u bng ca cc gi tr. Gi L - Nghi - Tr - Tn m thiu lng nhn th nhng ci ch mang ngha hnh thc m thiu ci thc. Khng T ln n nhng hnh vi nh th Nhn l g? Ct li ca nhn l tnh yu thng con ngi. Song "con ngi" m Nho gio c i, nht l Khng T quan nim khng phi l con

WWW.TAILIEUHOC.TK

WWW.TAILIEUHOC.TK
ngi nhn loi m l con ngi tng tc, dng h. Ngoi nhng gi tr chun mc chnh tr - o c ni trn Nho gio cn cp ti hng lot nhng gi tr chun mc khc nh: Trung, Hiu, Tit... Cu 9: Nn nh gi nh th no v nhng quan im trit hc x hi ca Nho gio? Tr li: - Do khng xut pht t c s kinh t ca x hi gii thch v gii quyt cc vn x hi ni chung nn bt lun th no Nho gio cng ri vo quan im duy tm v lch s. Song t ti quan im duy vt lch s th phi i ti s ra i ca trit hc Mc gia th k XIX mi c th c c. - Th nhng ti sao mt quan im duy tm v lch s m n li c th tn ti cc nc vng ng n 2000 nm nh vy? V trong vic p dng hc thuyt Nho gio vo qun l x hi c nhiu trng hp thnh cng trong vic duy tr trt t x hi phong kin? V.I.Lnin tng ni: "Chn l l c th". ng vy, nu ta xem xt x hi truyn thng ng th c th thy sut chiu di lch s ngn nm, v c bn khng c nhng cuc cch mng trong lc lng sn xut, trong kinh t. Bi vy, tnh tt yu ca s quy nh t nn tng kinh t i vi x hi v c bn l biu hin khng r nt. Vy, iu to ra s thng nht trong x hi trc ht khng phi l nn tng kinh t - nht l i vi nn kinh t tiu nng, phn tn. iu ny ch c c trn c s ca vic nm chc, thng nht x hi v nn tng chnh tr - o c m thi. Tn thu Hong cui giai on Chin Quc thng nht x hi lon lc Trung Hoa trn c s ca bo lc chnh tr. y cng l mt bng chng lch s cho thy thiu vic nm uy quyn chnh tr th khng th thc hin s thng nht t nc Trung Hoa rng ln. - D l mt trit hc duy tm, song Nho gio c bit coi trng cc gi tr chnh tr - o c. Trong nhng gi tr y, giai cp chng vn c nhng ngha nhn loi nht nh. Nhiu ngha gi tr ca nhng chun mc o c Nho gio c qun chng nhn dn s dng trong nn o c ca mnh. Bc H cng tng s dng nhng thut ng o c ca Nho gio v a vo nhng ni dung m nh "cn, kim, lim, chnh, ch, cng, v t, trung, hiu..." Ngy nay chng ta ang rt cn gi th n nh ca x hi, iu m Nho gio hng ngn nm nay theo ui mc tiu "n nh". N suy t rt nhiu v phng cch thc hin mc tiu y. Bi th nghin cu Nho gio cn c ngha thc tin cp bch. Cu 10: Nhng quan im trit hc ca hc thuyt "o"? Tr li: - Ngi sng lp ra hc thuyt "o" l Lo t thi Xun Thu. Hc thuyt ny c Dng Chu v Trng Chu thi Chin Quc hon thin v pht trin. Nhng t tng trit hc ca hc thuyt "o" tp trung trong hai cun kinh in lon l "o c kinh" v "Nam Hoa kinh". Sau ny, phi o gia pht trin thnh hai trng phi: o gio thn tin v o gio ph thu. T tng trit hc ca o gia cng nh hng rt ln v lu di trong lch s mt s nc vng ng. - Nhng t tng trit hc ca o gia tp trung my im ln sau y: + Mt l: Quan nim v "o" "o" l bn nguyn ca mi hin hu (tc ca mi tn ti). y l ngha ca cu: o sinh mt, mt sinh hai, hai sinh ba, ba sinh vn vt. iu ny cng c ngha l: o sinh ra tt c v tt c c th c quy v o - vi t cch l bn nguyn (bn cn) u tin. "o" l ci v hnh, hin hu, l ci c. Song gia o v hin hu (vn vt) khng c s tch ri tuyt i m o tn ti nh bn cht ca mi hin hu, cn hin hu l biu hin ca o. Bi th, c th ni: o l nguyn l thng nht ca mi tn ti. "o" l nguyn l vn hnh ca mi hin hu. Nguyn l y l "o php t nhin". C quan im nghin cu v hc thuyt "o" coi "o" nh l tn gi khc ca "quy lut t nhin". + Hai l: Nhng t tng bin chng Mi hin hu u bin dch khn cng. S bin dch ny theo hai nguyn tc c bn l bnh qun v phn phc. y l ngha ca cu "Ci g khuyt t trn y, ci g cong t c thng, ci g c s li mi..." Theo quan im y th th gii hin hu khng c s pht trin Cc mt i lp lun trong th thng nht, quy nh ln nhau, l iu kin tn ti ca nhau, trong ci ny c ci kia. y l ngha ca cu ni: "p tc l c xu, di ngn ta vo nhau, cao thp lin h vi nhau..." hoc "ho l ch ta ca phc, phc l ni n nu ca ho..." Do nhn mnh nguyn tc cn bng v phn phc trong l bin dch nn Lo t khng cao t tng iu ho cc mt i lp + Ba l: Ch thuyt v chnh tr - x hi Ct li ca ch thuyt ny l lun im "v vi". V vi khng phi l th ng, bt ng hay khng hnh ng m c ngha l: hnh ng theo bn tnh t nhin ca o T o gia cao nhng t tng v t i, cn kim, khim nhng, khoan dung, tri tc...Ngha l cn phi t b tt c nhng g l nhn to thiu tnh o php t nhin. Quan nim y dn ti ch ch trng mt cuc sng, mt phong cch sng theo o n mc chi b truyn thng nhn to, nhng chun mc o c, php lut, xa lnh tri thc, k so, cng ngh... y l l tng x hi phc c, quay v vi x hi theo m hnh cng ng nguyn thu. Cu 11: Nn c nhng nhn nh nh th no v gi tr ca nn trit hc phng ng thi c? Tr li: Theo tinh thn nghin cu lch s khng phi v lch s m v cuc sng hin ti th khng th b qua vic nhn chn nhng gi tr ca nhng nn t tng trit hc qu kh. Song, vic nh gi nhng gi tr ca nn t tng qu kh khng trnh khi nhng nhn nh khc nhau v i lp nhau. cng l iu thng thy trong lnh vc nghin cu. Di y l mt s nhn nh mang tnh cht gi chung ngi hc tham kho 1- n v Trung Hoa l hai trung tm trit hc ln ca cc dn tc phng ng c i ni chung v cc dn tc Chu ni ring. Tnh phong ph, a dng v su sc trong ni dung v phong cch ca cc trit thuyt n v Trung Hoa c i l bng chng ni ln rng bt c mt s coi thng no v nn vn ho v t tng trit hc ca cc dn tc Chu u l biu hin ch quan trong cc khoa hc v lch s v, do khng thy c tnh a dng trong s thng nht ca lch s t tng trit hc nhn loi. Ngy nay nhiu nh t tng phng Ty ang tm v phng ng nh mt s tm v ci ngun qu kh ca nhng cm hng y b n v th v. 2- So vi trit hc Hy Lp thi c, trit hc n v Trung Hoa c i c nhng thin hng ring: l s ch nhiu hn ti cc vn nhn sinh quan (quan nim v cuc sng ca con ngi, thn phn ca con ngi, l sng ca con ngi...) Xung quanh vn nhn sinh quan lm ny sinh ba t tng trit hc ln: - o Pht ch nhiu hn ti vn nhn sinh trn bnh din tm linh, tnh cm, tn gio. - o Lo li ch su sc vn nhn sinh di gc t nhin - o Nho li cp ti vn nhn sinh trn bnh din chnh tr - o c Do cng cp ti vn nhn sinh v t n vo trung tm ca h t tng, nhng vi ba gc tip cn khc nhau to ra ba th mnh khc nhau. Vy nn, cui cng vi s du nhp o Pht vo Trung Hoa v cc dn tc vng ng, to ra mt hin tng c bit trong i sng t tng v vn ho cc dn tc vng ng: l hin tng hi nhp, cng hng ca ba t tng ln: Nho - o - Pht m ngi ta thng gi l "s ho ng" ba o hay l "tam gio ng nguyn", "tam gio ng qui" Hin tng ny to ra nt c bit v t tng ca cc dn tc vng ng, v n b tc cho nhau to ra mt th gii quan trit hc "hn dung", "tng hp" - ngha l to ra mt th gii quan trit hc ton din hn. 3- Nu so snh hai nn trit hc n v Trung Hoa c i, c th thy rng: cc h t tng trit hc ca n ch nhiu hn ti nhng vn siu hnh hc v tn gio, cn cc ch thuyt trit hc Trung Hoa li c bit quan tm ti nhng vn ca i sng thc tin chnh tr - o c ca x hi. n c i khng phi mi hc thuyt u ch trng vo vn siu hnh hc, chng hn nh o Pht s k, tng truyn rng bc sng lp ra o Pht l Thch ca mu ni thng im lng trc nhng cu hi v siu hnh hc do cc t t ra. Song vo giai on pht trin sau ca n th nhng vn siu hnh hc chim c a v quan trng trong trit thuyt o Pht. Gc tn gio ca o Pht cng nh vy. Nht l vi s phn chia cc tng phi o Pht dn ti s hnh thnh tng phi i Tha. Tnh tn gio ca i Tha rt ln (nht l tng Tnh ) Nh th,c i xu hng siu hnh hc v tn gio rt cuc vi t cch l dng ch o ca nn vn ho v t tng n c i nh mt tt yu khch quan, mt tnh qui lut ph bin chi phi i sng vn ho v t tng n c i c bc l ra. Khc vi n , tinh thn thc tin, m y l thc tin chnh tr - o c, li l t tng ch o chi phi tt c cc trit thuyt ca Trung Hoa c i. iu th hin c bit r nt trong t tng "nhp th" ca Nho gio. Vi phng chm "cha bit ht vic ca ngi sng sao c th by t vic ca ngi cht, vic ca qu thn" khin cho cc t tng gia ca o Nho dn ht tm lc vo vic gii p v gii quyt nhng vn ca thc tin x hi. Ngay ti o Lo, vi ch trng "v vi" xut th nhng n cng khng th xa lnh nhng vn ca x hi. Ch c iu vi ch trng "v vi" n ra ch thuyt "v vi tr" khc vi ch trng "nhn tr", "l tr" ca Nho gia. Ngay c vi thuyt m - Dng, ng hnh vi t cch l ch thuyt v nhng nguyn l ph qut ca ton b hin hu, n cng khng xa lnh nhng vn ca i sng chnh tr - o c ca x hi. 4- Nu chng ta xut pht t vn c bn ca trit hc phn nh cc trit thuyt n v Trung Hoa c i thnh cc trng phi duy vt - duy tm - nh nguyn, bin chng - siu hnh, kh tr bt kh tr... th l cng cc k kh khn. Bi l, xt tng qut c th ni s phn tnh ca t thc khng phi l c trng ni bt ca cc trit thuyt phng ng m l s phn tnh ca i sng nhn sinh. 5- Trong mt s trit thuyt phng ng c i c bao hm nhng t tng bin chng su sc. Nhng vi t cch l bin chng ca s pht trin th v c bn n cha cp ti. Cu 12: Nt c trng v kinh t - x hi c lin quan ti s hnh thnh v pht trin ca nn trit hc Hy Lp thi c Tr li: a- V mt kinh t: - Khc vi cc x hi n v Trung Hoa thi c l x hi da trn nn tng ca "phng thc sn xut Chu " (m ni dung ca khi nim ny cho ti nay vn cn nhiu vn cha c lm sng t), x hi Hy Lp c i c c trng v mt kinh t l s pht trin mnh m ca phng thc sn xut chim hu n l. S pht trin ca phng thc sn xut y t n mc ph bin trong x hi v lm hnh thnh hai trung tm kinh t ln ca Hy Lp thi c l: Trung tm Aten v, Trung tm Spc Trung tm kinh t Aten c c trng bi s pht trin ca tiu th cng nghip v thng nghip, c s giao lu kinh t kh rng trn th gii. Tri li trung tm Spc li c trng bi qu trnh pht trin ca nng nghip. y l hai trung tm kinh t ln nht ng thi cng l hai trung tm chnh tr v vn ho t tng ch yu ca Hy Lp thi c i b- V mt chnh tr: Vi s thng tr ca phng thc sn xut chim hu n l lm cho x hi Hy Lp thi c c s hnh thnh ph bin v phn ho mnh m thnh cc giai cp i lp nhau l ch n v n l. C l khng c mt x hi c i no m s phn ho con ngi thnh ch n v n l ph bin nh Hy Lp thi c. Sau ny, ti thi k La M chinh phc v thng tr li Hy Lp th s phn ho y li cng c thc y mnh m v khc lit hn na. S thng tr tn khc ca giai cp ch n dn ti mt s cuc khi ngha ca giai cp n l giai on cui ca x hi ny. - Giai cp ch n ca Hy Lp khng phi l mt giai cp thun nht. N bao gm hai tng lp ch n Ch n qu tc v Ch n dn ch Tng lp ch n qu tc tp trung ch yu trung tm kinh t Spc. Cn tng lp ch n dn ch li chim phn ln trung tm Aten. T thc t lch s y lm hnh thnh hai th ch chnh tr khc nhau hai trung tm ny. Ti trung tm Spc l hnh thc Nh nc ch n qun ch Cn ti trung tm Aten li hnh thnh hnh thc Nh nc ch n dn ch Hai th lc chnh tr khc nhau ny mt mt hng nht vi nhau ch u l th lc chnh tr i lp vi nhau v c xu hng u tranh th tiu ln nhau. in hnh l cuc chin tranh Pelponeze (gia hai trung tm chnh tr ny) m phn chin thng, rt cuc thuc v trung tm Spc lm tan hoang nn kinh t v x hi thi c ca Hy Lp. y l c hi Alecxanr (nc Maxeeddoan pha Bc Hy Lp) thn tnh bin Hy Lp thnh thuc a ring ca mnh. Ch trong vng cha y 10 nm, vi cuc chinh phc ca Hong Alecxanr (Maxoan) th khng ch c Hy Lp m c nt vng t rng ln cu ch Maxoan c thit lp bao gm c Ai Cp, Bibilon v Bc n . Chin tranh, mt mt tn ph Hy Lp nhng mt khc to ra mt c hi cho s pht trin mi v mt t tng trit hc. c- V mt tri thc Tri thc l mt trong nhng c s cho s pht sinh trit hc Ngi Hy Lp c i t ti mt nn tri thc kh cao. Thm vo l s k tha i vi nn tri thc phng ng. c bit, t khi thit lp mi quan h giao lu kinh t gia a Trung Hi v phng ng sau cuc chinh phc ca Hong Alecxanr th nn tri thc ca Hy Lp c i c lm giu thmt nhiu bi kin thc ca ngi phng ng. Tt c nhng iu kin kinh t, chnh tr v tri thc y tr thnh nhng c s hin thc trc tip cho s ra i v pht trin ca nn t tng trit hc ca Hy Lp thi c i. Mt nn trit hc ln c pht sinh v pht trin v c nh hng mi v sau ny. Sau mt ngn nm trung c cc nc Ty u thi phong kin (t th k IV n th k XV) l thi k Phc Hng - vi ngha l khi phc li s hng thnh ca mt thi i t tng v i c Hy Lp. Nhiu nh khoa hc ca th k XVII (nh F.Bcn nc Anh chng hn) rt tn sng uy danh, kin thc ca cc nh trit hc c i Hy Lp. Nn trit hc Hy Lp c i sn sinh ra nhng nh trit hc ln m tn tui ca cc ng khng th phi m trong lch s hng ngn nm sau ny. Ngy nay, nhiu nh nghin cu, nhiu ngi hm m v nhn trong lch s vn cn thng trch li cc danh ngn ca cc ng coi dd nh l nhng chn l ph bin. l mcrit, Platn, Xcrat, Aristt... Cu 13; Nhng gi tr t tng trit hc bin chng ca Hraclit? Tr li: a- Hraclit (520-460 trc Cng nguyn). ng sinh ra v ln ln thnh ph Ephez thuc x Ini. ng thuc dng di qu tc nhng t b con ng quan trng m say m nghin cu khoa hc. Phng chm ca ng trong nghin cu l khng dng li s thng thi (theo cch hiu ph bin ng thi: "Trit hc" ngha l yu mn s thng thi) m iu quan trng l bit c n logos (tc bn cht, qui lut) ca s vt. ng cho rng thng thi khng bng thng minh Theo nh gi ca V.I.Lnin th Hraclit l ngi sng lp ra php bin chng (mc d ng khng s dng t bin chng dialectica). Hn na, ng l ngi xy dng nhng t tng bin chng trn lp trng ca ch ngha duy vt. b- Trong trit hc ca Hraclit c cp ti nhng vn bn th lun. ng coi bn nguyn ca th gii l "la". ng ni "Tia chp iu khin tt c", rng: "La s phn xt tt c, tt c c trao i vi la v la trao i vi tt c cng nh hng ho trao i vi vng v vng trao i vi hng ho". Tuy nhin, trung tm ca nhng t tng trit hc ca ng khng phi l nhng t tng trit hc v bn th m l nhng t tng trit hc bin chng. l my t tng bin chng khi qut sau y: + Mt l: Theo ng, khng c s vt, hin tng no ca th gii ng im tuyt i, m tri li, tt c u trong trng thi bin i v chuyn ho khng cng, ci ny chuyn ho thnh ci khc v ngc li. ng ni "Tt c mi vt u vn ng, khng c ci g tn ti m li c nh" rng: "khng th tm hai ln trong mt dng sng"... ng khi qut con ng vn ng ca vn vt theo hai chiu hng: i xung v i ln ...La th rn, Th lng, Th hi La Th hi, Th lng, Th rn... Quan im v vn ng nh th c phn khc vi quan im v vn ng ca trit gi mcrit. Theo mcrit th vn ng l s phn gii hay hp li ca cc nguyn t (ATOM). Trong tc phm "Bt k trit hc" Lnin pht hin ra iu y khi ng nghin cu tp bi ging v lch s trit hc ca Hgen + Hai l: Hracrit nu ln t tng v s tn ti ph bin ca cc mu thun trong vn vt. ng cho rng th gii hin thc l ci duy nht (ci mt) v ng thi l ci a (tc ci nhiu - cc hin tng biu hin a dng). Ci thng nht, duy nht l ch th gii a dng, phong ph nhng tt c u l cc trng thi qu ca la. Nh th l quan im bin chng ca ng thng nht vi quan im duy vt. Bi vy c th ni t tng bin chng ca Hracrit l bin chng duy vt - ng nhin cha phi php bin chng duy vt hin i nh ca Mc v Lnin. Tnh bin chng trong tnh l lun bin chng ca Hracrit t ti ci quan nim coi tnh mu thun gia cc mt i lp c th hin ngay trong mi tn ti c th. ng ni: "Nc bin va sch, va khng sch" rng: "Tt c l thng nht, ci phn chia c v ci khng phn chia c, ci c sinh ra v ci khng c sinh ra, ci ch v ci khng cht, ci ton b v ci khng ton b, ci quy t v ci phn tn, ci ng v ci bt ng... Khi nh gi v lun im ni trn ca Hracrit, V.I.Lnin ni rng: "Phn i ci thng nht v nhn thc cc b phn i lp ca n l thc cht ca php bin chng" (Bt k trit hc) Thi c i, xt nhiu h thng trit hc khc khng thy c nhng t tng bin chng su sc nh vy. Thi y, di nhn quan trc quan ngi ta khng th hiu c ti sao ci mt v ci nhiu li thng nht vi nhau, ci ny va l n li khng phi l n, va cng mt ci m li ni va p va xu, va tt va khng tt... Chnh bi th c ngi cho rng trit hc ca ng l "ti ngha". Th song tnh chnh lun im y sau ny c nhng trit gia bin chng c in c k tha. Cn cc nh sng lp ra php bin chng mc xt th nh gi rt cao lun im nh th, chng hn vi V.I.Lnin trong "Bt k trit hc". + Ba l: Hracrit khng ch nu ra ci i lp tn ti trong mi s vt ca th gii, ng cn ch ra rng: 1- Cc mt i lp quy nh rng buc ln nhau. l ngha ca cu ni "Bnh tt lm cho sc kho qu hn, ci c lm cho ci thin cao c hn, ci i lm cho ci no d chu hn, mt mi lm cho ngh ngi d chu hn..." Hoc su sc hn: "Cng mt ci trong chng ta, ci sng v ci cht, ci thc v ci ng. Ci ny m bin i th ci kia cng s bin i v ngc li" 2- Cc mt i lp chuyn ho ln nhau thng qua u tranh, nh s vt c pht trin. y l ngha ca cu ni "chin tranh l cha ca tt c, l ng hong ca tt c". Tm li, theo nh gi ca cc nh sng lp ra php bin chng duy vt hin i th Hracrit l mt nh trit hc bin chng "bm sinh" ng thc s xng ng l mt trit gia bin chng thin ti li du n su sc trong lch s t tng trit hc. Cu 14: Gi tr t tng duy vt ca mcrit ? Tr li: a- mcrit (460-370 trc Cng nguyn) l mt nh trit hc duy vt v i thi c Hy Lp. ng l ngi hon thin nhng t tng (nguyn t lun) ca ngi thy ca mnh l L-xp (500-440 trc Cng nguyn) Theo nh gi ca C.Mc v Ph.Engen th mcrit nghin cu mt cch thc nghim gii t nhin. Thc ra tnh thn y ch tri bt th k 17-18 mt s nc Ty u nh Anh, Php sau ny. Mc v Engen cn nh gi rng: mcrit l mt b c bch khoa u tin trong s nhng ngi Hy Lp. Qu tht, ng l mt nh i bch khoa ca thi i mnh. ng c nhiu tc phm bn v mi lnh vc, song trung tm hc thuyt ca ng l nguyn t lun (ATOMISME) b- T tng duy vt ca mcrit trong "nguyn t lun" - ng quan im vi L-xp, mcrit coi nguyn t l c s cu to nn vn vt ca

WWW.TAILIEUHOC.TK

WWW.TAILIEUHOC.TK
th gii. Song quan nim ca ng v nguyn t c phn phong ph hn so vi quan nim ca L-xp. Theo ng: nguyn t l ht vt cht nh khng th dng mt thng m thy c, n khng th b phn chia, khng khc nhau v cht, khng khc v mi, khng v, khng m thanh, khng mu sc, n tn ti vnh vin, khng nng ln, chng lnh i, khng kh, khng m t, cc nguyn t ch khc nhau v hnh thc, trt t v t th. V sao nh vy? ng tr li: v thc ti ch c phn bit vi nhau bi cu trc (hay hnh thc) tnh k tip (hay trt t) v s xoay t (hay t th). iu cng c hnh dung ging nh cc ch ci trong ngn ng vit vy: - l gii hin tng nguyn t c th tp hp v phn tn, mcrit a ra hai khi nim c bn l tn ti v chn khng: Nguyn t l tn ti, cn chn khng l khong trng, k h gia cc nguyn t, khi nim chn khng cn c ng s dng ch khong trng gia cc vt th, nh m vt th di ng c. Quan nim y sau ny c mt s trit gia v khoa hc t nhin thi k Phc Hng v th k 17-18 cc nc Ty u chp nhn trong vic l gii cc hin tng t nhin c gii. Vy cc nguyn t vn ng nh th no? Nh u m chng vn ng? Nguyn nhn no? Gii thch vn , ng khng i tm nguyn nhn bn ngoi nguyn t m l bn thn nguyn t. ng gii thch, nguyn t vn ng c l nh c khong trng (chn khng) - y l iu kin cc nguyn t hp dn nhau, tc ng ln nhau m to ra vn ng. Thc ra cch gii thch nh vy l cha tho ng. iu ny c nguyn nhn sai lm ch ng coi nguyn t l phn t ng cht. ng cht th s khng th ni ti cu trc, v nh th th khng th ni ti s t vn ng ca cc nguyn t c. Chnh sai lm y sau ny c khoa hc thc nghim vt l cui th k 19 u th k 20 sa ddi bng vic pht hin ra cu trc ca nguyn t. T y nguyn nhn vn ng t thn ca nguyn t mi c gii thch ng n. - ng trn thuyt nguyn t lun, mcrit gii thch theo t tng duy vt qu trnh hnh thnh v tr vt cht "t nhng cn lc nguyn t". Cc nguyn t trong qu trnh vn ng to ra nhng cn lc xoy trn, lm cho nhng vt th nh, nh b bn ra. Cn cc vt th ln, nng th ngy cng tr li trung tm. Quan nim nh th c cc nh t nhin hc v trit hc th k 17-18 Ty u k tha, chng hn nh trong hc thuyt (gii thuyt) v s hnh thnh v tr t cc ht bi tinh vn ca hai nh khoa hc Kant v Lplax Cu 15: Nhn nh g v gi tr v hn ch trong hc thuyt " nim tuyt i" ca Platon Tr li: a- Platon (427-347 trc Cng nguyn) L nh trit hc duy tm khch quan ln nht thi c i Hy Lp. Hc thuyt ca ng thuc mt trong bn trng phi cng xutpht t mt h t tng duy tm ch quan ca nh trit hc Xcrat (469-399 trc Cng nguyn). trung tm trit hc ca Platon l hc thuyt v " nim tuyt i" . Hc thuyt ny da trn nn tng ca cc l lun sau: 1- L lun v ci ph bin ca Xcrat 2- L lun v tn ti duy nht , bt ng trng phi l 3- L lun v con s, coi nh bn cht chn thc ca phi Pitago b- T tng ct li trong hc thuyt " nim tuyt i" - Di gc nhn thc lun - sk phn tnh ca t duy trit hc Platon phn i tn ti thnh: 1- Tn ti ca th gii nim 2- Tn ti ca th gii cm tnh S phn chia tn ti vn l ci thng nht thnh hai mt i lp nh vy l th hin trnh phanr tnh ca t duy t ti trnh t duy trit hc. Ni theo F.Engen: Vn c bn ca trit hc l vn quan h gia vt cht v thc. Do vy, ch khi no con ngi t ti s phn tnh: Phn i ci tn ti vn thng nht thnh hai tn ti i lp nhau th mi th hin t duy t toi tm t duy trit hc. Khi con ngi ta cha nhn thc ra ci tn ti phn i y th t duy mi tm tin trit hc. Vy, trong cch phn i tn ti ny ca Platon c ht nhn hp - Tn ti ca th gii nim c Platon quan nim khng phi l th gii nim ca con ngi m l phi nhn loi - tc tn ti ngoi th gii cm tnh. Hn na, th gii y cn l khi thu ca th gii cm tnh, th gii cm tnh c ng coi ch nh ci bng ca th gii nim - l tn ti khc ca th gii nim. Nh vy, ng ng trn quan nim trit hc duy tm khch quan trong vic gii thch th gii l mt sai lm. Sai lm y nh V.I.Lnin ch ra( trong tc phm "Bt k trit hc") l c nguyn nhn ca bn cht nhn thc, s tru tng ho, khi n c tuyt i ho th dn ti quan nim duy tm khch quan - Th gii nim tuyt i m Platon cp ti l th gii ca cc khi nim, khi nim mang tnh ph bin v l bn cht ca vn vt cm tnh. S lng ca cc khi nim trong th gi nim tuyt i, theo ng l c hn v bt ng Khi quan nim: Khi nim l c tnh ph bin v l bn cht ca vn vt th bao hm ht nhn hp l v bn cht ca khi nim ng l nh vy: n phi l ci khi qut tnh ph bin tm bn cht ca s vt, hin tng, nhng ch nh vy thi, nu i xa hn, coi n l ci sn sinh ra vn vt cm tnh th ri vo quan im ca ch ngha duy tm ri. Cn nhng quan nim: S lng ca cc khi nim l c hn v bt ng th khng ng. Chnh sau ny Hgen, nh trit hc bin chng duy tm khch quan c in c ci chnh iu ny: s lng cc khi nim l v cng, v tn trong mi lin h ph bin, tc ng v chuyn ho ln nhau. Cu 16: L lun nhn thc trong trit hc ca Aristt v gi tr lch s ca n? Tr li: a- Aristt (384-322 trc Cng nguyn) l mt nh trit hc v i thi c Hy Lp, C. Mc tng nh gi ng l "nh t tng v i nht thi c i" l "Alecxanr Maxoan ca trit hc Hy Lp" H thng trit hc ca ng tht s, bao gm hu ht cc lnh vc tri thc ng thi. iu th hin qua h thng cc tc phm ln ca ng: + Ocganon (Logic hc) + Metaphidica (Siu hnh hc) + Phidica (Vt l hc) + Etica (Thi ca hc) ....... V mt quan im bn th lun, ng c s dao ng gia quan im duy vt v duy tm. Trit hc ca ng thng c coi l trit hc Nh nguyn ng gp ln nht ca Aristt cho lch s trit hc, v cng l nhng ng gp c nh hng lu di trong lch s trit hc l nhng quan im trong nhn thc ca ng b- L lun nhn thc ca trit hc Aristt - Hc thuyt v linh hn Quan nim v linh hn l mt quan nim c bn trong l lun nhn thc ca Aristt. Theo ng: khng c linh hn bt t, tn ti ngoi th xc. Tri li, linh hn lun lun ph thuc vo th xc. ng ni: "Khng th c linh hn nu khng c vt cht", hoc "Linh hn khng th tn ti, nu khng c c th"... linh hn khng phi c th m l ci thuc v c th, cho nn n trong c th v ngay trong mt c th nht nh. Theo ng linh hn tr ng tri tim ca mi con ngi. Quan nim nh vy v bn cht ca linh hn l mt quan nim c xu hng duy vt, d rng mi ch l mt quan nim duy vt cht phc, trc quan. L mt nh bch khoa, gn khi qut tri thc ca thi i mnh v h thng ho cc loi "linh hn" (thc cht l cc hnh thc phn nh ca vt cht gii t nhin) nh sau: + Linh hn thc vt + Linh hn ca cm gic (ng vt) + Linh hn l tnh (c trng cho con ngi) Phn lai nh vy th hin Aristt h thng ho c cc hnh thc phn nh ca vt cht cc cp t thp n cao. Cch phn loi phn nh ca vt cht t thp n cao chng ta s li bt gp trong l lun phn nh ca V.I.Lnin (trong tc phm "Ch ngha duy vt v ch ngha kinh nghim ph phn") - Nghin cu v bn cht v qu trnh nhn thc. Aristt xut pht t vic coi Cm gic l xut pht im ca mi nhn thc v kt thc ca qu trnh nhn thc l t duy l tnh - l qu trnh sau y: Cm gic Biu tng Kinh nghim Ngh thut Khoa hc Quan nim nh vy v qu trnh nhn thc th hin Aristt nhn thy mi quan h hu c, khng th tch ri gia hai giai on ca qu trnh nhn thc ca con ngi. T trc quan sinh ng (hay nhn thc cm tnh) n t duy tru tng (hay nhn thc l tnh) Quan nim y cng th hin mt lp trng c xu hng duy vt trong vic gii quyt vn bn cht ca nhn thc Trong l lun nhn thc duy vt hin i cng tha nhn rng mi nhn thc phi bt u t nhng cm gic v qu trnh nhn thc phi i t nhn thc cm tnh n l tnh. Tuy nhin, tha nhn nhn thc bt ngun t cm gic cha hn l duy vt. Trit hc duy tm ch quan ca Beccly (nc Anh- th k 17) cng tha nhn nh th v l gii cm gic mt cch duy tm ch quan Cn nh coi t duy l im cui cng ca mi nhn thc th khng ng. Thc tin mi l im kt thc mi chu k nhn thc. - Trong l lun nhn thc ca mnh, c bit l trong phn logic hc - vi t cch l mt b phn quan trng, thng nht ca l lun nhn thc - Aristt xy dng mt h thng cc khi nim, phm tr - vi t cch l nhng cng c ca t duy con ngi trong vic phn nh th gii khch quan Chng hn, cc phm tr ln sau y: + Pht sinh + Tiu dit + Thay i trng thi + Tng + Gim + Di chuyn v tr Mt lot nhng nguyn tc ca nhn thc trnh t duy cng c ng cp ti mt cch su sc nh: phn on, suy l, chng minh, bc b... Chnh Aristt l ngi t nhng nn tng u tin cho mn logic hc hnh thc. y nhng quy lut c bn ca t duy hnh thc c ng nu ln v c gi tr ti tn ngy nay: quy lut ng nht, quy lut cm mu thun, quy lut bi trung Cu 17: C th nhn xt g v nn trit hc Hy Lp c i? Tr li: C th c nhng nhn xt khc nhau v nn trit hc Hy Lp thi c. Di y l mt s nhn xt mang tnh cht gi cho ngi hc: So vi trit hc n v Trung Hoa c i th trit hc c i Hy Lp c nhng nt ni bt - Mt l: trit hc Hy Lp thi c xut hin v pht trin trong thi k chim hu n l t ti im cc thnh cu n, tc l vo khong th k t trc Cng nguyn. y l thi im m s phn ho giai cp t ti mc rt cao. Chng hn trung tm Aten: cng dn t do c 9 vn ngi, trong khi s dn n l t ti 30 vn, tc l gp trn 3 ln s dn t do. Ch n l so vi cch t chc ca x hi nguyn thu th c s tin b hn. S tin b v kinh t v vn ho ca x hi chim hu n l Hy Lp c i l c s hin thc cho s xut hin v pht trin ca trit hc thi k . C th ni, ch n l Hy Lp l ch n l in hnh, theo ng ngha kinh in ca n. Phi chng chnh tnh cht in hnh y tr thnh mt trong nhng c s hin thc ca s pht trin rt in hnh ca trit hc c i Hy Lp? - Hai l: Cuc u tranh gia ch ngha duy vt v ch ngha duy tm, gia php bin chng v php siu hnh th hin rt in hnh, rt r nt. Nu loi tr trit hc Nh nguyn ca Aristt th c th ni hu nh mi hc thuyt trit hc, mi nh trit hc bao gi cng hoc ng v pha ch ngha duy vt hoc ng vo ch ngha duy tm... Xt theo dng ch ngha duy tm th c: Pitaga - Xcrat - Platon... ng v trng phi duy vt th c : Hracrit - Cxp - mcrit - Epiquyr... Bo v quan im siu hnh th c trng phi l. Thut ngu bin cng pht trin trng phi l v c trng phi Xophist na. Cc nh kinh in ca ch ngha Mc Lnin c ni rng: c im ni bt ca lch s trit hc Hy Lp l cuc u tranh gia ng li mcrit v ng li Platon (tc duy vt v duy tm) trong trit hc Tht vy, s i lp gia hai ng li l rt su sc v ni bt, ton din, mt cuc u tranh v quan im trit hc c th ni l khng khoan nhng. Nhng s i lp ny xuyn sut ra nhng quan im v bn th lun, nhn thc lun.. cho ti nhng quan im v o c, v m hc... Cuc u tranh ny suy n cng l s phn nh cuc u tranh gia hai phi ch n dn ch v ch n qu tc, gia phi t nhiu i biu cho lc lng tin b ca lch s vi phi bo th km hm lch s. - Ba l: Hu nh cc trng phi, cc trit thuyt sau ny, v cho ti tn hin i, u c th thy hnh bng ca n trong trit hc Hy Lp c i, hoc di hnh thi pht trin hoc di hnh thi manh nha Trong qu trnh pht sinh v pht trin, trit hc Hy Lp thi c t c rt nhiu thnh tu quan trng, lm tin l lun cho s pht trin ca lch s trit hc sau ny Trong s nhng thnh tu m trit hc Hy Lp t c phi k ti thuyt nguyn t ca L-xp v mcrit, php bin chng ngy th, cht phc ca Hracrit v l lun nhn thc ca Aristt. Thuyt nguyn t ca cc nh duy vt c i Hy Lp tuy cn s khai v cha ch ra c mt cch c th cu trc ca n... v cn l phng on trit hc nhng n l c s rt trng yu cho cc nh trit hc v khoa hc t nhin th k 17-18 Ty u nghin cu nhng vn c th ca gii t nhin. Ch n cui th k 19 v u th k 20 iu phng on y mi c minh chng bng thc nghim khoa hc. Ch c iu n c b tc v lm phong ph thm rt nhiu Lnin tng gi php bin chng khoa hc l "i s hc ca cch mng". l php bin chng do Mc v Engen sng lp ra. Song c th ni nhng vn c bn trong ni dung php bin chng khoa hc t nhiu c cp ti trong nhng t tng bin chng ca Hracrit. Ch c khc l nhng t tng bin chng ca Hracrit mi ch t ti trnh ngy th, trc quan v c nhiu yu t cn trnh phng on: l nhng vn v mi lin h, v mu thun, v s u tranh ca cc mt i lp, vn ng, chuyn ho... Kt lun v trit hc c i Hy Lp c th mn nhn nh sau y ca Cc Mc v F.Engen: "Ngi Hy Lp mi mi vn l bc thy ca chng ti", rng "v mt trit hc cng nh v nhiu lnh vc khc chng ta phi lun lun tr li nhng thnh tu ca mt dn tc nh b m nng lc v s hot ng v mi mt to cho n mt a v m khng mt dn tc no khc c th mong c c trong lch s ca nhn loi". Cu 18: Phn tch nt c th ca t tng trit hc Ty u thi Trung c Tr li: a- Thi k Trung c ca cc nc Ty u ni chung l khong thi gian lch s t th k th V n th k XV - tc l trong vng khong mt ngn nm lch s. - c trng ni bt ca iu kin kinh t x hi trong thi k Trung c Ty u l s thng tr ph bin ca phng thc sn xut phong kin. c trng chung ca phng thc sn xut phong kin l t cp, t tc, khp kn v tr tr. Tuy nhin, phng thc sn xut phong kin Ty u c nhng nt ring bit so vi thi i phong kin phng ng - Vin ng, nu nh i vi cc nc vng Vin ng nh n , Trung Hoa, Vit Nam... vo thi k phong kin vn cn s tn ti ph bin ca m hnh kinh t cng x nng thn, kinh t lng, x th vi cc nc Ty u thi Trung c, m hnh kinh t - x hi ph bin v thng tr li l cc thi p, in trang ln m quyn s hu t ai li thuc v cc lnh cha m khng thuc v s hu Nh nc nh cc nc vng Vin ng. - T c trng y v mt kinh t dn ti nt c th v mt chnh tr thi k phong kin Ty u l s phn ho x hi v mt giai cp. Nu nh phng ng vn ng cp l vn tri bt th cc nc Ty u thi Trung c li l vn giai cp: giai cp cha t v nng n. phng ng hnh thc Nh nc phong kin trung ng tp quyn l hnh thc Nh nc thng tr ph bin th i vi cc nc Ty u thi Trung c ni chung li l hnh thc Nh nc phong kin qun ch phn quyn. Tnh cht cn c ca cc in trang thi p thuc v mi lnh cha li l hnh thc in hnh ca th ch chnh tr Nh nc Ty u thi Trung c. - Cng vi s thng tr ca Nh nc phong kin cc nc Ty u thi Trung c cn l uy quyn chi phi mnh m ca t chc Gio hi Thin Cha Gio . Thin Cha Gio ch l mt phi tn gio ca o C c nhng l mt hnh thi in hnh ca tn gio ny, n rt pht trin cc nc Ty u thi Trung c. Ni theo li F.Engen th uy quyn Nh nc phong kin v uy quyn ca Gio hi nh th i lin vi nhau nh hnh vi bng trong s thng tr x hi tng c thi k Gio hi cng xc lp to n - to n Gio hi Thin Cha Gio - v can thip rt su vo cuc sng ca mi c nhn. To n Gio hi cng tng st hi nhiu nh khoa hc c t tng cch mng. b- Nhng c trng v mt kinh t - x hi y l iu kin hin thc quy nh nt c th v mt t tng trit hc cc nc Ty u thi Trung c. l nhng nt c th sau y: - Th nht: S pht trin ca nhng t tng trit hc cc nc Ty u thi Trung c c b chi phi rt mnh bi t tng tn gio v Thn hc ca Thin Cha Gio. Theo li F.Engen th trong thi k Trung c Ty u, trit hc v khoa hc ch l "k y t" l "con sen" cho thn hc. y l thi k lch s m ting ni "tr tu v lng tri nhn loi b p o bi s tuyn truyn ca Gio hi v c tin ni Thin Cha. y l thi k m cc nh thn hc c php tuyn b rng mi tri thc ca nhn loi u c th c rt ra t Kinh Thnh (Cu c v Tn c): rng tt c nhng g tri vi Kinh Thnh u ng nguyn ra v x ti. Cho ti tn giai on cui ca thi Trung c, nhiu nh khoa hc nh Brun, Galil... b to n Gio hi x ti v t y. - Th hai: S tn ti v pht trin mnh m ca t tng trit hc kinh vin cng l mt nt tri bt ca thi k Trung c Ty u, nht l vo giai on t th k XI tr i, t tng y tr thnh ch ngha kinh vin Ch ngha kinh vin vi t cch l mt trng phi trit hc th l th trit hc "nh trng", "sch v" Ngha l mt th trit hc t ra v gii quyt cc vn xa ri thc t cuc sng, vi thc tin ca loi ngi. Cn c trit hc kinh vin "lun chng" chnh l nhng tn in trong cc cun Kinh Thnh ca o Thin cha, ch khng phi l nhng kin thc khoa hc, khng phi l thc tin quan st v th nghim ca khoa hc nh giai on sau ny, cng khng phi l thc tin kinh t - x hi hin thc. Bi vy, nhng lun chng ca n mang tnh "so rng" hnh thc m thiu i ni dung hin thc ca cuc sng sinh ng. - Th ba: Cuc u tranh gia hai phi duy thc v duy danh cng l nt c trng ca t tng trit hc Trung c Ty u. Xt n cng, cuc u tranh ny phn nh t nhiu hai xu hng trit hc i lp nhau l ch ngha duy vt v ch ngha duy tm. Phi duy thc lun chng v mt trit hc v s tn ti c tht, duy nht ca ci chung cn phi duy danh th ngc li, chng minh cho s tn ti duy nht, c tht ca ci ring. Phi duy danh c khuynh hng duy vt, cn phi duy thc li c xu hng duy tm v mt trit hc. Nhng c im trit hc ni bt ca nn trit hc Trung c Ty u, suy n cng l s phn nh t nhiu i vi c s hin thc trong i sng kinh t - x hi cc nc Ty u thi Trung c. Nhng t tng trit hc y c phn nh r nt qua cc i biu trit hc ca n nh: T-mt Da canh (1225-1274), Dn-xct (1265-1308), Rz Bcn (1214-1294), Guyn ccam (1300-1350) Cu 19: Phn tch gi tr cch mng ca t tng trit hc thi Phc Hng Tr li: a- Trit hc thi Phc Hng - Th k 15-16 mt s nc Ty u m in hnh l nc Italia () c gi l thi k hay thi i Phc Hng T "Phc Hng" mang ngha l s khi phc li nhng t tng cch mng, tin b trong cc hc thuyt trit hc thi c i Hy Lp, chng li s ngu mui v l tr v km ci v kin thc khoa hc t nhin ca thi Trung c Ty u. - V mt kinh t - x hi , thi Phc Hng l thi k x hi phong kin pht trin n giai on suy tn ca n. Trong x hi y thai nghn mt lc lng cch mng mi: l phng thc sn xut T bn ch ngha v i lin vi n l giai cp T sn bc u tr thnh mt nhn t chnh tr trong x hi. Lc lng x hi mi y c xu hng ngy cng ln mnh, i lp vi lc lng x hi phong kin bo th. Mt mu thun x hi ny sinh v i hi cn phi c gii quyt - i biu v mt t tng cho lc lng x hi mi, cch mng l cc nh t tng khai sng trong cc lnh vc trit hc, khoa hc, vn hc, hi

WWW.TAILIEUHOC.TK

WWW.TAILIEUHOC.TK
hc v th ca. l: Nicolai Kuzan, Lnavanhxi, Galil, Copecnich, Brun H l nhng ngi hot ng trong cc lnh vc khc nhau nhng u c chung nhng tng cch mng, tin b, to bo, i biu cho giai cp T sn ng thi, c xu hng chng li th lc cha t phong kin cng Gio hi nh th Thin Cha Gio. Nhiu ngi trong s h b bt b v giam cm, thm ch b x gio hay thiu trn ngn la ca to n Gio hi Thin Cha Gio nhng tinh thn tin b ca h c lu danh mi trong lch s. H l nhng chin s tin phong trn mt trn t tng ca cch mng T sn thi y. b- Gi tr cch mng ca t tng trit hc thi Phc Hng Cc nh t tng ca thi i Phc Hng cha t ti vic xy dng nhng hc thuyt trit hc ln nh cc nh t tng ca giai cp T sn sau ny th k 17-18 nhng nhng t tng tin b ca h t nhng nn tng u tin cho mt thi i t tng trit hc mi trn cc phng din sau y: Th nht: Nu nh trit hc thi Trung c c thin hng knh vin ch ngha th trit hc Phc Hng t ra mt cch tip cn mi l cn phi gn trit hc vi cuc sng ca x hi con ngi, cn phi gn s pht trin ca trit hc vi nhng kin thc ca khoa hc t nhin. Nhng nh t tng ca thi i Phc Hng khng i tm kim nhng cu hi v cu tr li trong cc cun Kinh Thnh ca o Thin Cha m l tm ti chnh trong thc tin quan st th gii xung quanh. Chnh qu trnh quan st thc t y dn h ti ch a ra nhiu kt lun i lp vi Kinh Thnh. Th hai: Nu nh trong ngh thut thi phong kin ngi ta i tm kim mt th ch ngha nhn bn tru tng ni tnh tnh Thin Cha th cc nh t tng ca thi i Phc Hng i tm ti ch ngha nhn bn ngay trong cuc sng trn tc nhng v p t nhin ca con ng. V p ca thin nhin, nht l v p t nhin ca con ngi tr thnh nhng ti hp dn cc nh ngh thut, cc thi s, cc nh vn... ca thi i Phc Hng. l nhng vn khng phi trc tip ca trit hc nhng khng phi phi trit hc. Nhng t tng y chnh l cch t vn mi i vi trit hc ca chnh cuc sng con ngi, t thng tru tng phi tr v vi con ngi c nhn c th. Nh vy, gi tr cch mng, tin b v tch cc ca t tng trit hc Phc Hng chnh l ch n m mang, n nh du mt thi k qu chuyn tip t nhng t tng trit hc thi Trung c sang mt thi i t tng trit hc T sn cc nc ty u Nu nh trit hc T sn thi k th k 1718 t c nhng bc pht trin mi, tin b vi c trng gn lin nhng t tng trit hc vi t tng khoa hc thc nghim v phc v giai cp T sn th thng li y c m u t cc nh t tng ca thi k Phc Hng, h nu ra nhng cch tip cn mi trong trit hc. Cu 20: Phn tch nt c th v iu kin kinh t - x hi v nhng c trng ca nn trit hc thi k tin T bn cc nc Ty u (th k 1718) Tr li: a- Nt c th v iu kin kinh t - x hi Sau mt ngn nm m trng Trung c ca cc nc Ty u (Anh, Php, H Lan...) l thi k Phc Hng (th k 15-16). Thi k Phc Hng nh du mt bc ngot quan trng ca lch s t tng trit hc cc nc Ty u. l thi i ca cc nh khai sng, chun b cho mt thi k ra i ca nhng t tng tin b T sn thi k th k 17-18 Vo cui th k 15, phng thc sn xut T bn ch ngha bt u hnh thnh trong lng x hi phong kin nhiu nc Ty u nh H Lan, Anh, Php, B o Nha, Ty Ban Nha... i lin vi thc t lch s l vic pht hin ra Chu M v con ng hng hi vng quanh Chu Phi. S kin y gn lin vi tn tui ca Critstp Clng (14511506). Nm 1492 ng tin st ti b bin Chu M v pht hin ra s tn ti ca mt lc a m trc cha c ghi trn bn th gii. Su nm sau ngi B o Nha i vng quanh Chu Phi v m ng hng hi sang n . iu ny cho php thc hin s giao lu kinh t T bn ch ngha sang cc nc Chu M v Chu , m rng th trng sang cc vng t mi ht sc rng ln. C. Mc v F.Engen nhn nh rng: Vic tm ra Chu M v ng hng hi vng quanh Chu Phi to ra cho giai cp T sn ang ln mt th trng hot ng mi. th trng n v Trung Quc. Vic chim lnh Chu M lm thuc a, vic bun bn vi cc nc thuc a, vic tng thm s phng tin trao i v s lng hng ho - nhng ci ni chung em li cho thng nghip, hng hi, cng nghip mt pht trin cha tng c, v do lm cho yu t cch mng pht trin nhanh chng trong lng x hi phong kin ang suy tn. Phng thc kinh doanh phong kin trc y khng cn c th tho mn c nhu cu ang tng ln theo s m rng nhiu th trng mi (trch theo tuyn ngn ca ng Cng sn). Xt v ton b v suy n cng th s xut hin ca phng thc sn xut T bn ch ngha dn ti nhng h qu tt yu v mt x hi v s pht trin ca khoa hc trn nhng nt cn bn sau y: Mt l: Phng thc sn xut t bn ch ngha khng th tho mn vi nhng kin thc khoa hc t nhin cn tnh trng cha y , cha su sc, cha c th c t trc. Nhng phng on trong Kinh Thnh tng tn ti trn mt ngn nm khng cho php cc nh T bn sn xut v trao i c nhiu hng ho. Nhng kin thc kinh nghim c truyn khng cho php cc nh T bn tng nhanh li nhun. Ngi ta khng th ch da vo kinh nghim i bin thng thng m c th vt i dng, tri li cn phi c cc phng tin k thut tn tin nh la bn, k thut ng tu, c my mc... Thc t ny i hi khoa hc t nhin nh c hc, ton hc, thin vn hc v v sau th c vt l hc, ho hc, sinh vt hc cng c bc pht trin mi. Trc y tri thc ca cc lnh vc khoa hc ny cn l mt b phn trc tip trong cc h thng trit hc. Nay n lc nhu cu cc ngnh khoa hc c th phi tch ra khi trit hc v tr thnh nhng khoa hc c lp. Phi dng phng php nghin cu tht chi tit, tht c th nhm pht hin ra quy lut, nhng thuc tnh mi ca vt cht nh tnh nng tc dng, bn... ca cc vt liu t xut hin mt phng php mi trong khoa hc t nhin - phng php thc nghim khoa hc ra i i lp vi phng php suy l tru tng trc y. Hai l: S xut hin v ngy cng pht trin ca phng thc sn xut t bn ch ngha ngy cng lm cho giai cp T sn thy rng: Cn phi nm ly chnh quyn Nh nc trong tay giai cp cha t phong kin, m rng th trng thng nht tng li nhun. Vy l lm xut hin mt mu thun mi trong lng x hi phong kin - l mu thun gia giai cp a ch phong kin v giai cp T sn ang ln. Gn vi Nh nc phong kin l nh th v Gio hi cng nhng gio l ca n. iu ny tt yu cn lm ny sinh nhng mu thun ln gia giai cp t sn vi Gio hi cng gia l ca n. Tuy vy, mc d nhu cu nm ly chnh quyn Nh nc thi thc cc nh T bn phi hnh ng nhng vo cui th k 16 u th k 17 giai cp T sn vn cn l mt giai cp nh b v s lng, cha sc mnh v kinh t v t chc chnh tr c th lt hon ton giai cp a ch phong kin v s h thng uy quyn ca nh th Thin Cha Gio nn cuc u tranh ginh chnh quyn ca giai cp T sn u mang tnh cht tho hip - tho hip gia giai cp T sn v giai cp cha t phong kin cng Gio hi nh th Thin Cha Gio. Thc t lch s ny c phn nh kh r nt trong cc quan im trit hc ca cc nh duy vt th k 17 nh F.Bcn, Xpinza, Lcsc v cct, nht l trong cc quan im trit hc v x hi ca cc ng. Trong thi k bin ng chuyn giao t x hi n sang x hi kia, giai cp T sn ang l giai cp trung tm ca thi i. Do , v mt u tranh giai cp mc d c mu thun gia giai cp v sn v giai cp T sn nhng cuc u tranh lc ny u tp trung hng v pha giai cp cha t phong kin v Gio hi nh th Thin cha Gio. Bi vy nhng h t tng i biu cho li ch ca giai cp cng nhn v nhn dn lao ng lc ny cn trng thi manh nha, n ch th hin qua mt s hc thuyt ca Ch ngha x hi khng tng nh TMt Mor, Camoanela... Sang th k 18, giai cp T sn ln mnh v do nhng iu kin lch s ring ca mnh nc Php r thnh trung tm ca cch mng T sn. So vi cuc cch mng T sn nc Anh th k 17 (cuc cch mng ca Crromoen) th cch mng T sn Php th k 18 l mt cuc cch mng T sn trit , n xo b hon ton n tn s s ca ch phong kin thi Trung c. Vua Lui 16 b a ln on u i, chm dt s thng tr ca phong kin, mt th ch cng ho T sn u tin c thit lp Php trong cuc cch mng 1789-1794. Thc t lch s c phn nh trong cc hc thuyt trit hc ca cc nh trit hc nc Php th k 18 nh Lamettri (1709-1751), iroo (1713-1789), HenvTyutx (1715-1771), HnBch Hc thuyt ca cc ng mang tnh duy vt, siu hnh nhng trit v thn v khng tho hip. Ba l: Th k 17-18 l th k rt cuc dn ti s bng n ca cch mng t sn cc nc Ty u v thng li thuc v giai cp T sn. Thng li y l thng li ca mt phng thc sn xut mi, tin b hn so vi phng thc sn xut phong kin lc hu, li thi. V, th k y l th k giai cp t sn ang l giai cp trung tm v tin b ca thi i. N ang i biu cho mt sc sn xut mi ca x hi, mt sc sn xut tin b c kh nng to ra mt nng sut lao ng cao hn x hi phong kin. b- c trng v mt t tng trit hc thi tin T bn cc nc Ty u Trit hc thi k th k 17-18 c nhng nt c trng kh khc bit so vi cc giai on lch s khc. Mt l: y l thi k c s thng li ca nhng t tng duy vt tin b i vi ch ngha duy tm, ca nhng quan im v thn i vi quan nim hu thn lun. Hu ht cc nh trit hc thi k ny u l nhng nh t tng duy vt v v thn. C th ni, trit hc duy vt ch quan ca gim mc Bccli (ngi nc Anh) thi k th k 17 ch l mt s phn ng t v ca ch ngha duy tm trc sc mnh ca t tng v thn v duy vt, n l ting ku tht thanh, hoi vng ca mt th trit l ang b ch ngha duy vt v v thn th k 17 nhn chm vo bin c ca d vng. Hai l: nh hng ca phng php nghin cu thc nghim trong khoa hc t nhin sang trit hc lm xut hin phng php siu hnh. l phng php nghin cu, xem xt cc s vt, hin tng trong qu trnh c lp tuyt i, khng vn ng, khng pht trin. Bi vy, th k 17-18 thi k c s thng tr ca phng php siu hnh trong trit hc. Cu 21: Phn tch t tng trit hc duy vt nc Anh qua h thng trit hc ca F.Bcn (th k 17) Tr li: a- F.Bcn (1561-1626) F.Bcn l mt nh trit hc duy vt ln ca nc Anh vo th k 17 Vo cui th k 16, nc Anh vo "m hm trc" ca cuc cch mng T sn, v rt cuc cch mng T sn Anh xy ra vo th k 17. Mt cuc cch mng T sn thiu trit , n dn ti s tho hip gia giai cp T sn Anh v giai cp cha t phong kin ca nc ny. Mt nn qun ch lp hin c xc lp trn t nc Anh v tn ti cho ti hin nay. V mt t tng i din cho giai cp T sn Anh v tng lp qu tc mi ca nc Anh th k 17 l nh trit hc F.Bcn nh gi v mt t tng trit hc v s nghip khoa hc ca F.Bcn. C.Mc tng vit: "Ngi sng lp tht s ca ch ngha duy vt Anh v ca ton b khoa hc thc nghim hin i, l F.Bcn" (Theo tc phm "Gia nh thn thnh") b- Nhng t tng trit hc ca F.Bcn * V bn th lun trit hc Trong qu trnh xy dng bn th lun trit hc ca mnh F.Bcn xut pht t l lun ca cc nh duy vt c i Hy Lp, c bit l l lun v Hmmri ca Anaxago, v nguyn t (ATOM) ca mcrit. Cc nhn vt ny "thng c ng trch dn nh l nhng nhn vt c uy tn" (C.Mc) Tuy nhin F.Bcn khng ng li nhng t tng ca Anaxagoa v mcrit, tri li ng lm phong ph khi nim vt cht bng nhng kt lun mi ca khoa hc t nhin c bit l vt l l hc. F.Bcn khng quy vt cht thnh nhng n v ng cht v c tnh cch, s lng thun tu, ng tm thy trong vt cht nhng "hnh thc" c t u v khng th phn gii c (lc lng t nhin, quy lut tc dng) hp thnh ngun gc ca nhng bn tnh hay bn cht (nhng c tnh ca vt th) Qua thy rng F.Bcn gii quyt vn c bn ca trit hc trn gc ca vt l hc. i vi ng, vt cht khng phi l nhng n v hay vt th no , tri li khi nim vt cht dng ch tng hp cc thuc tnh, cc lin h khch quan... m nh cc dng vt cht c th bc l ra l a dng, nhiu mu sc v lun lun vn ng, bin i. T , F.Bcn cho rng: vn ng l thuc tnh vn c ca vt cht, l thuc tnh bm sinh ca vt cht. Vn ng ca vt cht c ng qui v 19 hnh thc. Nhng hnh thc vn ng ny c lp i lp li nhiu ln mt cch vnh vin, khng chuyn ho. im ny bc l quan im siu hnh ca ng trong quan nim v vn ng. Quan nim duy vt ca ng c m rng sang lnh vc bn v linh hn (hay thc) ng cho rng linh hn bit cm gic tn ti trong c ngi v vn ng theo cc dy thn kinh v mch mu, n chnh l mt "thc th th xc - l vt cht chn chnh" cng nh la v khng kh vy. Quan nim nh vy v thc l mt quan nim duy vt thng thng, tm thng, khng vt xa hn cc nh duy vt thi c i Hy Lp. * V nhn thc lun ng gp ln ca F.Bcn v mt trit hc chnh l lnh vc nhn thc lun ng l ngi u tin xy dng phng php qui np thnh mt h thng, c gi tr thc tin trong nghin cu khoa hc. phng php qui np ca ng c trnh by trong tc phm "Ocganon mi" (1620) L lun nhn thc ca ng bao gm cc vn sau y: Mt l: Khng c tri thc bm sinh Mi tri thc u bt ngun t kinh nghim v thc hin s "ch bin" (sp xp) nhng kinh nghim thnh mt h thng, nh cho ta bit c bn cht, qui lut ca s vt. C th ni, F.Bcn l ngi theo kinh nghim lun duy vt. Kinh nghim lun ca ng c nhiu nhn t hp l, chng hn ng v nhng ngi theo kinh nghim lun mt cch my mc thin cn th ging nh nhng con kin b quanh, cn nhng ngi gio iu th ging nh con nhn chng t, to ra nhng ci mng v hnh, v ngha. Nh khoa hc chn chnh, theo ng phi nh con ong, bit cp nht nhu hoa to ra "mt ngt khoa hc" Nh th F.Bc t ra l mt nh trit hc duy vt c xu hng bin chng trong vic gii thch mi quan h gia trc quan cm tnh v t duy l tnh, nhng ng vn cha l gii ng quan im bin chng ca qu trnh nng t nhn thc cm tnh ln nhn thc l tnh. mc ny ng vn l mt nh trit hc siu hnh, my mc Hai l: ng cho rng mun nhn thc c gii t nhin mt cch khoa hc, ng n th i hi ngi ta cn phi t b cc o tng, tc l nhng nhn thc sai lm v ang thng tr lu nay. l 4 o tng sai lm sau: 1- o tng chng tc: y l nhn thc sai lm ca c nhm ngi, loi ngi 2- o tng hang ng: l nhn thc sai lm ca mt c nhn, do b hn ch bi s tip xc, sinh hot... c gii hn 3- o tng cng cng: l nhn thc sai do dng thut ng khng ng, tc nhng thut ng so rng. 4- o tng rp ht: l nhng nhn thc khng ng do qu tin vo uy tn ca cc h thng trit hc... c trc , tc cng l qu tn sng nhng nhn vt c uy tn trong lch s. i lin vi vic t b cc o tng i hi ngi ta phi s dng phng php t duy mi - phng php thc nghim da vo kinh nghim, da vo khoa hc t nhin, t b lin h vi thn hc, phi nghin cu gii t nhin vi "thc k v compa trong tay" Ba l: Trong l lun nhn thc ca mnh F.Bcn khng ng vng trn lp trng v thn, ng khng nh chn l c tnh hai mt. Mt Khoa hc v mt Thn hc. Theo ng th khoa hc v thn hc khng nn can thip vo nhau, rng: khoa hc nghin cu ci no thn hc khng th c c cn khng th vn ti. Trong lun im ny th hin ng l ngi c t tng tho hip gia t tng khoa hc v tn gio. T tng tho hip ny cn th hin qua vic ng xy dng cc h thng tri thc ca khoa hc. Theo ng khoa hc ging nh nhng hnh chp m nn mng duy nht ca n phi l lch s v kinh nghim v v vy nn mng ca trit hc t nhin, vt l hc l ci tng gn mng nht, cn siu hnh hc gn nh nht. Cn v nh cao ca chp th ng ni rng ng khng bit l tr ca con ngi c t ti c hay khng. nh cao nht y c ng dng ch lnh vc ca s nhn thc Cha Tri. 4 3 2 1 V mt quan im x hi F.Bcn l ngi bo v nh nc tp quyn T sn, thc hin s n dch cc dn tc khc v chng li cuc u tranh ca nhn dn. Tt c nhng t tng nh th u ph hp vi li ch v nguyn vng ca giai cp t sn ang ln v tng lp qu tc mi nc Anh vo thi k th k 17. Cu 22: T tng trit hc siu hnh ca T.Hpx Tr li: a- T.Hpx l mt nh trit hc duy vt siu hnh in hnh ca nc Anh th k 17 v cng l mt t tng trit hc siu hnh i biu ca thi k th k 17-18 cc nc Ty u.ng vn l th k khoa hc ca F.Bcn v pha siu hnh cc oan. b- Nhng t tng trit hc siu hnh ca T.Hpx * Cu 22: T tng trit hc siu hnh ca T.Hpx * T.Hpx quan nim th gii t nhin, th gii vt cht tn ti c lp vi thc ca con ngi, khng c thn thnh no to ra th gii. Th gii vt cht, t nhin m ng ni ti l th gii ca cc vt th cng vi nhng quan h s lng - c gii, ton hc ca n. l th gii khng mu sc, khng thuc tnh. y l im khc vi quan im F.Bc C.Mc vit: " T.Hpx" s chuyn ng vt l b lu sinh v s chuyn ng c gii hay ton hc, hnh hc c tuyn b l khoa hc ch yu (theo tc phm "Gia nh thn thnh") T.Hpx, tt c mi s vt, hin tng ca th gii u c quy v nhng quan h s lng, quan h ton hc. ng c bit coi trng hnh hc ca clit, c hc ca Galil. Ngay n tri tim con ngi cng c ng quan nim l nhng ci l so, cn dy thn kinh ca con ngi th ng quan nim l si ch, cc khp xng ca con ngi th b ng quy v cc bnh xe. Khi lun gii v khng gian v thi gian ng phn bit rch ri khng gian v thi gian vi t cch l nhng hnh thc tn ti khch quan ca cc s vt vi khng gian v thi gian vi t cch l s phn nh ci khch quan trong nhn thc ca con ngi. iu ny th hin quan nim duy vt ca ng trong quan nim v khng gian v thi gian. * Nhng quan im trit hc ni trn ca T.Hpx l nn tng l lun bn th cho nhng quan im v nhn thc lun ca ng. ng coi i tng nhn thc chnh l cc vt th, cc i tng vt cht cng nhng quan h v s lng, c hc v ton hc. ng ni: "Bt c vt th no cng l i tng hay l vt cht ca trit hc v trit hc gii thch i tng y" T ng chia trit hc thnh hai loi, c i tng khc nhau: + Trit hc t nhin: nghin cu cc vt th t nhin + Trit hc thng thng: nghin cu cc vt th nhn to - tc l x hi loi ngi. Qu trnh nhn thc ca con ngi b T.Hpx gii thch mt cch ht sc my mc, siu hnh: l qu trnh "Cng v tr cc thuc tnh" ca vt th, t ngi ta dng nhng k hiu biu th chng. * Mt trong nhng ni dung quan trng trong hc thuyt trit hc ca T.Hpx l L lun v Nh nc. L lun ny c ng trnh by trong tc phm ni ting "Lviathan" Trong tc phm ny ng a ra mt quan nim ht sc my mc v i sng x hi. Theo ng, x hi chng qua l mt b my khng l, mi con ngi, mi c nhn l mt b phn ca b my , tham gia vo vic to ra b my . Theo T.Hpx th bn cht ca con ngi l c tnh ch k v c nhn ch ngha. ng nhc li mt cch ngn ni ting ca thi s La M c i "Ngi vi ngi l ch si". Bi th, theo ng ngi ny v li ch ca mnh m chng li li ch ca ngi kia, t gy chin tranh gia nhng con ngi ta vi nhau. Bi vy, gi cho x hi trng thi cn bng th cn phi c s tho thun, phi c "khon c" x hi. Mt khi khon c c xc lp trn c s tho thun th mi c nhn bao gi cng nh b, yu t hn l

WWW.TAILIEUHOC.TK

WWW.TAILIEUHOC.TK
khon c, n b s khon c x hi thng tr li. T quan nim ng i ti kt lun: Nh nc thc hin s n p cc phong tro ni dy ca qun chng nhan dn l tt yu, cn qun chng nhn dn khng bao gi c th chng li c Nh nc, bi v mi c nhh ch l mt b phn ca n - B phn khng th c ton th Quan nim nh vy v x hi, v Nh nc khng phi l khng c nhng ht nhn hp l, cng nh quan nim v bn tnh ch k ca con ngi khng phi l hon ton sai lm song ch th mt mt ca vn , ch thy s "Cao hn" ca khon c, cn Nh nc i vi qun chng nhn dn ch nhn mnh bn tnh ch k ca con ngi n mc coi l bn tnh c bn, thng tr ni con ngi ri i n nhng kt lun qu cao vai tr thng tr ca Nh nc T sn th iu li l phin din, siu hnh, khng gii thch c nhiu s kin lch s. Cu 23: Phn tch v nh gi l lun nhn thc ca trit hc Lcc Tr li: a- J.Lcc (1632-1704) - J.Lcc l nhn vt trit gia sng trong thi i xy ra cuc cch mng T sn Anh v l i biu ca cuc cch mng , ng thi cng l ca ch chnh tr n c Anh c xc lp sau . - J.Lcc l ngi tip tc kinh nghim lun ca nh trit hc tin bi F.Bc, nhng c s pht trin thm, c bit l trong l lun v nhn thc. Tuy nhin, hc thuyt ca ng c tnh cht khng trit , l s dao ng gia nhng quan im trit hc duy vt v nhng quan im trit hc duy tm. Do vy hc thuyt ca ng v nhn thc, sau ny l im xut pht ca c hai trng phi. + Trng phi duy vt Php th k 18 vi nhng i biu ir, Henvtuyts v HnBch + Trng phi duy tm ch quan ca Beccli - L hc thuyt c sau T.Hpx, J.Lcc cng chu nh hng l lun bn th v l lun v nh nc ca Hpx. V phng din ny, c th ni ng khng c g tin xa hn T.Hpx ngoi vic h thng ho nhng t tng trit hc ca ngi tin bi v c th ho thm mt s im c th v nh nc khon c. L lun ca ng c giai cp T sn Anh trit s dng sau khi nm c chnh quyn Nh nc t tay giai cp cha t phong kin bo th, chng hn nh nhng quan im v quyn bnh ng ti sn, quyn t hu, quyn lp php, quyn chp hnh php... b- L lun nhn thc ca J.Lcc c th c khi qut my im ln sau y: + Mt l: ng tip tc kinh nghim lun ca F.Bc v c b xung thm Nu nh F.Bc ni rng mi nhn thc u bt ngun t kinh nghim th J.Lcc b xung thm rng: mi kinh nghim u bt ngun t cm gic Khi lp lun v "cm gic", J.Lcc khng ng vng trn lp trng duy vt. ng phn chia cm gic thnh hai loi l: + Cm gic bn trong + Cm gic bn ngoi T ng i ti mt kt lun duy vt thiu trit l: C kinh nghim bn trong v c kinh nghim bn ngoi. Kinh nghim bn trong l kt qu tp hp cc cm gic bn trong con ngi (hay nhng phn x, nhng xc cm c nhn) khng c lin quan g ti s vt khch quan. Cn kinh nghim bn ngoi l kt qu ca s tp hp cc cm gic pht sinh do s tc ng ca s vt khch quan ln cm gic ca con ngi. Nh vy l trong lun im ny bc l s thiu trit ca lp trng duy vt ca J.Lcc Chnh Beccli sau ny li dng k h xy dng l lun triot hc duy tm ca mnh. + Hai l: ng trn quan im kinh nghim lun ng khng nh rng khng c t tng bm sinh . y l lun im i lp vi quan im v s tn ti ca t tng bm sinh do nh trit hc Nh nguyn cct (Php - th k 17) nu ra. Theo J.Lcc "linh hn" ca con ngi khi va mi sinh ra cng ging nh l "t giy trng", l "tm g mc". Tc l trong tr tu ca con ngi va mi sinh ra khng c kinh nghim no c. Theo ng, ton b i sng tm l, thc ca con ngi u ph thuc vo hon cnh khch quan m con ngi sng. Quan im y c xu hng duy vt trong vic gii thch ngun gc nhn thc ph bin ca con ngi vi t cch l con ngi nhn loi. + Ba l: Kt qu ca s tp hp nhng kinh nghim s lm xut hin i sng tm l, i sng t tng ca con ngi. ng phn chia t tng ca con ngi thnh hai loi l + T tng phc tp + T tng gin n T tng gin n l tng s nhng cm gic ca con ngi, cn t tng phc tp th khng ch l tng s nhng cm gic n l m cn c s n lc ca l tr, phi c s phn tch ca l tr, so snh cc cm gic dn ti nhng hiu bit su sc v i tng nhn thc. + Bn l: J.Lcc a ra kin v "c tnh c trc" v "c tnh c sau" ca i tng nhn thc. ng cho rng c tnh c trc l nhng c tnh v khng gian, chuyn ng... y l nhng c tnh khch quan khng ph thuc vo cm gic ca con ngi. Nhim v ca cc khoa hc l pht hin ra nhng c tnh . Cn c tnh c sau l nhng c tnh v mi v, m thanh... ca i tng nhn thc. theo ng, nhng c tnh ny mang tnh cht ch quan tu theo mi c nhn c th khch quan, tc l mang tnh cht ch quan. Do khng gii thch trit mi lin h gia "c tnh c trc" vi "c tnh c sau" nn l lun ny ca ng sau ny b Beccli li dng lun gii v tnh cht ch quan trong s tn ti ca i tng nhn thc. Trit hc duy vt thiu trit ca J.Lcc cn th hin c trong quan nim c tnh cht thn hc ca ng v s hnh thnh v tr. ng l ngi theo t nhin thn lun - tc l l lun cho rng Thn linh l lc lng sng to ra th gii. V.I.Lnin, trong tc phm "Ch ngha duy vt v ch ngha kinh nghim ph phn" nhn xt rt chnh xc v trit hc ca J.Lcc cng nh ca Duy gic lun ni chung nh sau : " Xut pht t cm gic, c th i theo ng li ca ch ngha duy tm ch quan, dn ti duy ng lun... m cng c th i theo ng li ca ch ngha khch quan dn ti ch ngha duy vt..." Thc t lch s trit hc chng minh lun im ca V.I.Lnin. Chnh trit hc duy gic lun ca J.Lcc l im xut pht cho c hai phi: trit hc duy vt Php th k 18 v trit hc duy tm ca Beccli Cu 24: Phn tch t tng trit hc duy tm ch quan ca nh trit hc G.Beccli Tr li: a- G.Beccli (1684-1753) Trc s thng li tht rc r ca ch ngha duy vt th k 17, trc tinh thn khai sng ht sc nhn bn ca cc nh khai sng lc , ng Bccli - mt gim mc ngi nc Anh c tham vng "khi phc trn ton th gii ci tinh thn c hnh b xuyn tc". ng ni: "Ti hy vng rng c gi v t s thy r rng khi nim cao c v Cha v vic yn lng ch i ng bt t xut hin mt cch t nhin nh s suy ngh c gng v c phng php. D con ng ba bi ri ren y a n ch no cng vy, l con ng mt s ngi suy ngh t do gi khng hon ton ng l t do t tng, s ngi ny t c th chu ni s ngn nga ca logic hc, cng nh ca tn gio hay Chnh ph" T tng trit hc ca G.Bccli thuc dng t tng trit hc duy tm ch quan, c nh hng kh ln trong dng pht trin ca trit hc duy tm mi v sau ny. Gia trit hc y vi nhng bin tng ca ch ngha duy tm trong thi i ngy nay c s gn gi kh ln v bn cht - l trit hc hin sinh, thc chng, thc dng. ng thi, th k 17, trit hc ca G.Bccli c mc tiu bo v s tn ti ca nhng quan im tn gio, C c... b- Ni dung c bn trong trit hc duy tm ch quan ca G.Bccli C th khi qut ni dung t tng trit hc ca G.Bccli hai lun im chung sau y: + Mt l: Ph nhn s tn ti khch quan ca th gii vt cht Theo ng, th gii vt cht c tn ti nhng n khng tn ti khch quan m tri li s tn ti ca n ph thuc vo cm gic ch quan ca con ngi, ca mi c nhn con ngi. + Hai l: Khng c chn l khch quan. Chn l mang tnh ch quan, ph thuc vo mi c nhn, ph thuc vo ni nhng cm gic khc nhau ca mi c nhn con ngi. Do ng cho rng: "S tht (hay chn l) tn ti theo kin chung" C th thy quan im trit hc y qua mt s on trch dn sau y: "Ti hn thy qu anh o ny, s thy n, nm n... n c tht! Gt b cm gic mm du, mt, ng, mu i th tc l s tiu dit qu anh o. Ti khng nh rng qu anh o chng qua ch l s kt hp nhng n tng hay biu tng cm tnh do cc gic quan bit c, nhng biu tng y c l tr kt hp thnh mt s vt (hay c mt ci tn no y, v rng mi biu tng u c quan st thy km theo mt biu tng khc)". Hoc: "S vt... tht ra l nhng biu tng, m biu tng th khng th tn ti ngoi tr c, cho nn s tn ti ca chng l ch chng c tri gic". Quan nim duy tm ch quan ca G.Bccli cui cng dn ti quan nim duy tm khch quan mang tnh cch tn gio. ng vit: "Ci giang san nh Tri v tt c b mt p ca tri t, tm li tt c cc s vt hp thnh v tr u khng tn ti ngoi tinh thn... s tn ti ca chng l ch c tri gic hay c nhn thc, v do , nu trong hien thc chng khng c ti tri gic hay khng c trong tr c mt tinh thn no khc th tc l chng khng tn ti, hoc chng tn ti trong tr c mt tinh thn vnh vin no ". Tinh thn vnh vin m G.Bccli ni y l Thin Cha (Cha Tri) Vy, mc tiu cui cng ca Gim mc G.Bccli chnh l lun chng v trit hc cho lun im c bn ca o C c: s tn ti ca Cha Tri Trit hc duy tm ch quan ca G.Bccli sau ny c Hium, Makh v ng bn pht trin. V.I.Lnin trong tc phm "Ch ngha duy vt v ch ngha kinh nghim ph phn" bc b n bng nhng lun c ht sc xc ng v mt khoa hc v trit hc. Cu 25: Phn tch ni dung t tng trit hc Nh nguyn ca R.cct Tr li: a- R.cct (1596-1650) R.cct l mt nh khoa hc v l mt nh trit hc ln ca nc Php th k 17. H thng trit hc ca ng thng c coi l thuc phi trit hc Nh nguyn. H thng trit hc y bao gm hai b phn hp thnh l: + Siu hnh hc + Vt l hc trong b phn th hai, R.cct l mt nh trit hc duy vt kh trit . Cn trong "Siu hnh hc" ng li bc l ra l mt nh trit hc Nh nguyn. Theo nhn xt ca Mc th "Trong "Vt l hc" ng (R.cct) coi vt cht l c mt sc sng to c lp v coi sj vn ng my mc l biu hin s sng vt cht. ng hon ton tch ri "Vt l hc" ca ng vi "Siu hnh hc" ca ng. Trong gii hn "Vt l hc", vt cht l mt thc th duy nht, l c s duy nht ca tn ti ca nhn thc" b- Ni dung c bn trong h thng trit hc ca R.cct * Mt l: V bn th lun trit hc Trong "Vt l hc" ca mnh, R.cct a ra quan nim duy vt v bn th. Trong ng, v tr l th gii vt cht. Vt cht l v hn, vt cht d gm nhng ht nh nhng v nguyn tc l c th phn chia c v cng, khng c gii hn cui cng. Lun im ny ca ng khc vi cc quan im ca mcrit thi c i Hy Lp v nguyn t v quan nim ca Anaxag v cc phn t ng cht (Hmmri). R.cct cho rng: khng c khng gian v thi gian trng rng, khng c vt cht. Tri li vt cht lun c khng gian v thi gian, rng qung tnh l thuc tnh vn c, gn lin vi vt th. ng cho rng vn ng l khng th b tiu dit, n lun gn lin vi cc vt th. Vt th lun vn ng, chuyn i v tr - tc l vn ng trong khng gian. Thi y khoa hc cha pht hin ra nhiu hnh thc vn ng ca th gii vt cht, nn ng hiu vn ng ca vt cht ch l s vn ng c gii m thi. T l lun v cc ht nh vt cht R.cct xy dng mt l thuyt gi nh v s hnh thnh v tr. ng cho rng mt vt cht lc u trng thi hon ton ng loi v chuyn ng khng ngng theo chiu xoy nh nhng cn lc. Qu trnh xoy lc vt cht lm phn chia vt cht thnh ba loi + Nhng ht nh, tinh t hp thnh yu t la + Nhng ht ln hn hp thnh khng kh + Cn nhng ht ln hn na to ra yu t cc vt th c gii t ... Trn y l nhng quan im trit hc trong b phn "Vt l hc", cn trong "Siu hnh hc" th ng ng trn quan im nh nguyn gii thch vn c bn ca trit hc. Theo ng c hai thc th tn ti c lp vi nhau, khng ph thuc vo nhau, l: + Thc th tinh thn + Thc th vt cht Thc th vt cht th c c trng qung tnh, cn thc th tinh thn th c c trng bit t duy C hai thc th ny u tun th mt thc th ti cao l thn linh Nh th, xt v ton b th trong h thng trit hc ca R.cct l c tnh mu thun v quan im trit hc gia hai b phn: Siu hnh hc v Vt l hc. + Hai l: V l lun nhn thc R.cct l mt nh trit hc lun ku gi v c v vic nghin cu gii t nhin s dng n v mc ch ca con ngi. Do ng i hi phi thay trit hc kinh vin nh th bng vic dy ngi ta nhng kin thc v t nhin. ng vit "Thay cho trit hc tru tng dy cc trng c th lp ra mt th trit hc thc tin m nh nu bit c sc mnh v tc dng ca la, nc, kh, sao, tri v tt c cc vt th khc xung quanh chng ta mt cch cng r rt nh nhng ngi th lnh ngh ca chng ta bit cc th ngh th cng th chng ta s c th ging nh h s dng nhng lc lng y vi tt c cng dng ca chng v do tr thnh k thng tr v chi phi t nhin. Nu nh F.Bc ch trng: nhn thc ng trc ht phi ty ra cc o tng th vi R.cct li yu cu nguyn tc s mt ca nhn thc l: Phi nghi ng tt c Tuy nhin nguyn tc "nghi ng" ca vic nhn thc ng mt ci g i vi R.cct khng phi l ch ngha hoi nghi trong nhn thc m ch l mt nguyn tc gip cho ngi nhn thctnh c nhng ng nhn, nhng phn on, v on trong nhn thc m thi. Do nguyn tc ny c mt gi tr khoa hc rt ln thi ng l thi i cn nh hng rt ln bi lng tin tn gio. i lin vi nguyn tc ni trn ng cn ra mt nguyn tc ni ting Ti t duy, vy ti tn ti y l mt lun im c gi tr tch cc ng thi, do qu nhn mnh yu t t duy nn khng trnh khi vic dn ti xu hng coi thng kinh nghim trong nhn thc. y l im khc vi Bcn trong l lun nhn thc - cao kinh nghim. T vic cao yu t t duy trong nhn thc dn R.cct n ch coi tiu chun ca chn l khng phi l thc tin khoa hc m l ch t duy c mch lc, khc trit, logic hay khng. Phng php nhn thc khoa hc theo R.cct bao gm 4 nguyn tc c bn: 1- Trc ht phi bit nghi ng nu thy n cha chc chn l chn l 2- Cn chia nh i tng nghin cu nhn thc 3- Gii quyt cc vn t n gin nht, theo trnh t logic ln cc vn phc tp ho. 4- Bt c vn no cng phi tnh ton xem xt cho y c cn c tin tng chc chn. Do qu cao t duy l tnh, xem nh trc quan cm tnh nn R.cct i ti quan nim cho rng c t tng bm sinh, chng hn ng coi nhng nguyn tc c bn ca logic hc v ton hc l nhng t tng bm sinh. Cu 26: Phn tch nt c th v iu kin kinh t x hi v c trng ca nn trit hc c in c. Tr li: Khi nim "Trit hc c in c" dng ch s pht trin ca trit hc nc c na cui th k 18 v ba u th k 19, c m u t h thng trit hc ca E.Kant, tri qua Phicht, Slinh n trit hc duy tm khch quan ca Hghen v trit hc duy vt ca PhBch. Ch trong mt thi k lch s rt ngn (khong mt th k) nhng trit hc c in c to ra nhng tin l lun ht sc quan trng cho s ra i ca trit hc Mc gia th k 19. 1- Trit hc c in c xut hin v pht trin trong mt iu kin kinh t chnh tr - x hi ht sc c bit Nc c vo cui th k 18 u th k 19 vn cn l mt nc ht sc lc hu v kinh t v chnh tr so vi nhiu nc khc Chu u nh Anh, Php, H Lan. Tnh trng ct c phong kin vn cn rt nng n, thm vo l chnh sch h khc,phi dn ch ca Nh nc qun ch Ph. Giai cp t sn c vo thi k xut hin nhng cn nh b v s lng v yu km v th lc chnh tr. V vy, khi nc Anh v Php thc hin cuc cch mng T sn th nc c tng lai y vn cn xa vi. Tm gng ca cc nc Ty u kch thch tinh thn phn khng cch mng ca giai cp T sn c v nhng b phn tin b khc trong x hi c. Nhng v nh b v s lng v yu km v chnh tr nn nhng lc lng ny khng th tin hnh cch mng T sn trong thc tin nn h tin hnh cch mng v phng din t tng. C.Mc tng ni "Trit hc c ca cch mng Php". Qua nhn nh ca C.Mc c th thy rng trit hc c cui th k 18 u th k 19 l c cha ng mt ni dung cch mng nhng hnh thc ca n th cc k "ri rm" v c tnh cht bo th, phn ng. y l nt c th ca trit hc c vo thi k y v nt c th ny phn nh rt r nt trong h thng trit hc ca Hghen - trit hc Hghen c bao cha mt ni dung rt cch mng, l php bin chng, nhng h thng (hnh thc) ca trit hc Hghen li cc k duy tm, ri rm v ko theo nhng kt lun chnh tr o c phn tin b. 2- Trn mt ngha nht nh, trit hc c in c khng ch l s phn nhng iu kin kinh t - chnh tr v x hi nc cv v cc nc Chu u lc by gi m n cn l s phn nh, s khi qut nhng thnh tu ca s pht trin khoa hc t nhin th k 18 v u th k 19. Di s tc ng quyt nh ca qu trnh pht trin phng thc sn xut T bn ch ngha cc nc Ty u. Khoa hc t nhin t c nhiu thnh tu ln. Vo cui th k 18 u th k 19 xut hin hng lot nhng pht minh khoa hc quan trng: nh lut bo ton v chuyn ho nng lng ca Lmnsp, hc thuyt v dng kh ca Pritsli v Sil v s bc b c c s khoa hc ca Lavoadie i vi thuyt Pholdistn... c bit nm 1755 E.Kant a ra gi thuyt khoa hc v s pht sinh v tr sau ny hc thuyt mang tn: "Kant Lanlax" dt cho c s khoa hc t nhin v quan im pht trin m quan im pht trin l mt quan im ct li ca l lun php bin chng. Tm li nghin cu trit hc c in c cn phi t n trong bi cnh lch s chung ca Chu u th k 18 n th k 19 th mi c th l gii c nhng vn trong ni dung cng nh hnh thc ca cc hc thuyt trit hc c in c. Cu 27: Phn tch t tng trit hc Nh nguyn ca nh trit hc E.Kant Tr li: Trit hc ca E.Kant c chia lm hai thi k - Thi k 1: (Trc nm 1770) thi k trc ph phn - Thi k 2: (Sau nm 1770) thi k sau ph phn S d phi chia lm hai thi k nh vy v trit hc ca E.Kant c nhng ni dung v tinh thn rt khc nhau trong hai thi k ny: thi k th nht, trong hc thuyt ca ng c nhiu yu t duy vt, c nhiu pht minh quan trng v khoa hc t nhin v mang tinh thn lc quan ca mt nh khoa hc chn chnh. Cn thi k th hai, trong trit hc ca E.Kant c nhiu yu t duy tm, tn ngng, bt kh tri v mang mt tinh thn ym th, tiu cc v i khi ngu bin. Ni v trit hc ca E.Kant V.I.Lnin vit: "c im c bn ca trit hc E.Kant l s iu ho gia ch ngha duy vt v ch ngha duy tm, l lm cho hai ch ngha y tho hip vi nhau, l kt hp nhng tro lu trit hc khc nhau v i lp nhau thnh mt h thng duy nht"(1) Ni cch khc: trit hc ca E.Kant l trit hc Nh nguyn lun a- Thi k th nht Trong thi k ny E.Kant c hai pht hin quan trng lin quan v mt t tng trit hc ca ng: - Gi thuyt khoa hc v s hnh thnh v tr t nhng ht bi vt cht - Gi thuyt khoa hc v s ln xung ca nc thu triu do s tc ng ca sc ht mt trng v tri t Trong tc phm "Chng Duy rinh" F.Enghen nh gi cao hai pht minh khoa hc ny. Bi v theo F.Enghen th chnh hai pht minh khoa hc ny em li mt quan nim rt bin chng v s pht trin v v mi lin h ca cc s vt v hin t-

WWW.TAILIEUHOC.TK

WWW.TAILIEUHOC.TK
ng trong v tr, c bit l pht minh th nht em li quan im lch s vo a ht ca vn vt hc l thuyts. Nm 1766 E.Kant bin cun sch nhan "Nhng c m ca anh chng o tng c soi sng bng nhng c m ca khoa siu hnh". trong cun sch ny ng ch giu nhng k m tn, tin vo nhng iu thn linh. y th hin quan im v thn ca ng. b- Thi k th hai Trong thi k th hai, trit hc ca E.Kant chu nhiu nh hng ca trit hc Hium, Lepnit v Vnph Trit hc ca E.Kant trong thi k th hai gm nhng vn sau: - Mt l: E.Kant cng nh nhiu nh trit hc c lc tn ng quan im ca thuyt "ng lc hc" Theo thuyt ny th ci c trc khng phi l vt cht m l mt th "lc thun tu", mt th "vn ng thun tu" tch khi vt cht. Nh vy l vn ng b tch khi vt cht v bin thnh mt sc mnh phi vt cht hn na l nguyn nhn lm cho vt cht vn ng. Mc d "ng lc hc" l thuyt duy tm nhng n c cha ng nhng quan im bin chng nht nh - l quan nim v s thng nht ca hai xu hng i lp nh sc ht v sc y, in m v in dng... nhng mt i ny thm nhp vo nhau ng ho ln nhau. (Quan im "ng lc hc" ca E.Kant c trnh by trong tc phm "nhng nguyn l c bn siu hnh ca khoa hc t nhin" xut bn nm 1786) - Hai l: E.Kant t t ra cho mnh nhim v phi ph phn c ch ngha duy vt siu hnh ln ch ngha duy tm duy l th k 17. Nhng trong thc t th E.Kant ch kt hp hai th trit hc y trong h thng trit hc ca mnh m thi. xy dng trit hc Nh nguyn v bt kh tri ca mnh, E.Kant khi nim nn tng l khi nim "vt t n". Theo E.Kant, vt t n tn ti khch quan m con ngi v nguyn tc l khng th bit c n l g. Vt t n khi tc ng ln cc gic quan ca con ngi th sinh ra th gii cc hin tng mun mu mun v l gii t nhin cng nhng qui lut ca n. Nh vy, theo E.Kant, iu kin ca gii t nhin tn ti l phi c vt t n v gic quan ca ch th (l con ngi), ni cch khc, yu t ch quan tr thnh mt iu kin tt yu cho s tn ti ca gii t nhin. - Ba l : E.Kant a ra l lun nhn thc duy tm. Theo l lun ca E.Kant th: 1- nhn thc ci g th trc ht phi nghin cu ngay chnh ci cng c ca nhn thc v nng lc nhn thc. Cng c nhn thc l nhng khi nim, phm tr. Nng lc nhn thc - l kh nng tin thin (bm sinh) 2- V nguyn tc l khng th nhn thc c vt t n, m ch c th nhn thc c th gii cc hin tng sinh ra t s tc ng ca vt t n ln cc gic quan ca con ngi. 3- C hai loi kin thc: "Kin thc khoa hc" v "Kin thc hn ch". Loi th nht l nhng lun ton hc (n l tin nhin - Aprion), n c trc kinh nghim, ngoi kinh nghim. Loi th hai - l loi kin thc thng thng da trn c s kinh nghim. Loi th nht th ph bin, tt yu v tuyt i chnh xc, cn loi th hai th tng i chnh xc - ni chung l ngc li. 4- Nhn thc ca con ngi tri qua 3 giai on l trc quan cm tnh, gic tnh phn tch v l tnh Trc quan cm tnh l qu trnh th nhn cc cm gic vo hai hnh thc tin thin: khng gian v thi gian. Gic tnh phn tch l qu trnh h thng ho cc cm gic giai on 1 L tnh l qu trnh t ti t duy l lun Trong phn gic tnh phn tch E.Kant t ra vic gii quyt mt s vn quan trng v phm tr Phm tr khoa hc l c tnh ph bin v tt yu ng khi qut cc phm tr thnh 4 khi, mi khi c ba phm tr, c quan h vi nhau: 1- S ln: n s - s nhiu - i th 2- Cht lng: Khng nh - ph nh Hn ch 3- Tng quan: Bn th l thuc tnh nguyn nhn v kt qu - tc ng ln nhau 4- Phng thc: Kh nng v khng kh nng - tn ti v khng tn ti - tt yu v ngu nhin - E.Kant t vn v ngun gc cc phm tr nhng ng khng gii quyt ng vn ny, tri li ng ri vo ch ngha duy tm khi khng nh ngun gc chng l tin thin. Trong phn l tnh thun tu E.Kant a ra 4 lun tng phn 1- Th gii c hn hay v hn trong khng gian v thi gian? 2- C th phn chia nhng vt phc tp thnh nhng b phn gin n, thnh nguyn t hay khng? 3- Trong th gii, mi ci b thng tr bi tnh tt yu tuyt i hay cn c th c t do? 4- Trong th gii c mt thc th tuyt i tt yu vi t cch l mt b phn, hay l nguyn nhn ca th gii hay khng? E.Kant cho rng l tnh khi gii quyt vn trn s b ri vo vng lun qun, khng th khng nh c l c hay khng. Cu 28: Phn tch gi tr v hn ch trong trit hc duy tm khch quan ca Hgen Tr li: Trit hc ca Hgen l mt h thng rt s, cha ng nhiu yu t bin chng qu bu (F.Enghen) v rt phc tp ( y ch trnh by mt s nt khi qut nht v trit hc Hgen cn nhiu lun im chi tit ca trit hc Hgen s c nghin cu c th khi gii thiu tc phm "Bt k trit hc" ca V.I.Lnin) Trit hc ca Hgen c mt bo th v mt tin b. Mt bo th l h thng duy tm khch quan, mt tin b l bin chng ca ng. a- H thng trit hc duy tm khch quan Ton b trit hc ca Hgen l mt h thng gm ba b phn cu thnh: 1- Logic hc 2- Trit hc t nhin 3- Trit hc tinh thn Trong phn "Logic hc" ca mnh, Hgen trnh by l lun ca mnh v " nim tuyt i" coi nh mt thc th tinh thn, c trc gii t nhin, t vn ng trong bn thn n v sinh ra gii t nhin. Trong phn "Trit hc t nhin" ng nghin cu nhng vn v gii t nhin vi t cch l "s tha ho" ca " nim tuyt i" chng hn nhng vn v vt l hc, ho hc, sinh vt hc... - y l phn "k quc nht" (nh gi ca Lnin) Trong phn "Trit hc tinh thn" Hgen cp n nhng vn thuc lnh vc ca i sng x hi nh chnh tr, o c, m hc... i tng ca n l tinh thn ca con ngi vi t cch l s quay tr li " nim tuyt i" ti trong t duy ca mi c nhn. Logic pht trin b ba ca Hgen c th c khi qut nh sau: nim tuyt i l mt thc th tinh thn (m Lnin cho rng ch l tn gi khc ca Thng ) tn ti trc gii t nhin xut hin. N t thit nh bn thn n, t n vn ng v phn bit vi tinh thn n. Theo Hgen th nim tuyt i trong s vn ng bin chng t ti s pht trin y ngay t trc khi gii t nhin xut hin. N mang trong n, t trc mi s quy nh sau ny ca n. ng vit: "Ging nh ci mm mang sn trong n tt c bn cht ca ci cy, v, hnh dng cc qu, nhng biu hin u tin ca tinh thn cng mang trong n ton b lch s trng thi tin th (tim nng) S pht trin bin chng ca nim tuyt i b y n cng th "tha ho" (bin thnh ci khc n nhng chnh l n trng thi v hnh thc khc) thnh gii t nhin (c th hnh dung tng t nh vy v nh ca vt trong gng. Vt l nim tuyt i, cn nh ca vt trong gng l gii t nhin) V sao nim tuyt i li tha ho ra gii t nhin? Hgen l gii rng: l thc th tinh thn th n c "tnh ham hiu bit". Mun bit mnh th phi tha ho mnh ra thnh ci khc mnh nhng li cng chnh l mnh Hgen a vo cc thnh tu ca cc khoa hc t nhin ng thi, tha nhn rng gii t nhin nm trong qu trnh vn ng v pht trin t v c - hu c - con ngi. Con ngi c kh nng phn nh gii t nhin, v khi con ngi phn nh c y gii t nhin th cng c ngha l thc ca con ngi quay tr li im khi u ca n l nim tuyt i. thc ca mi c nhn c Hgen kho st coi nh l s ti din li t duy ca ton nhn loi, tri qua cc thi k khc nhau, ging nhau nh s pht trin ca bo thai tri qua cc giai on pht trin tin thu t sinh vt n con ngi. Nh vy, theo l thuyt ny th im khi u ca th gii l "tinh thn" v im kt thc ca s pht trin cng l tinh thn ch c khc, im khi u l "tinh thn tuyt i" cn im kt thc l tinh thn tuy i tn ti mi c nhn (con ngi) Hgen cho rng tinh thn trit hc ca ng l im cui cng trong s vn ng ca nhn thc nhn loi v t khng c s pht trin thm. T khi qut trn c th thy rng: trit hc ca Hgen xt theo h thng, l trit hc duy tm khch quan v kt cu h thng trit hc l siu hnh, duy tm khch quan ch tha nhn lc lng tinh thn l ci c trc gii t nhin (vt cht) l c sau, l ph thuc, l pht sinh t tinh thn khch quan, cn ci siu hnh l ch s pht trin c tn cng, l lp li ci ban u theo qui tc "vng trn khp kn". iu ny cn th hin r khi Hgen cho rng: t khi c s nhn thc y v gii t nhin th gii t nhin khng vn ng v pht trin v mt thi gian m ch vn ng v mt khng gian, ngha l ch tng thm v mt s lng (g ra g, tru ra tru...) trong khng gian b- Php bin chng Nu chng ta khng dng li h thng trit hc ca Hgen m i vo trong mt ni dung h thng xem xt, th chng ta s thy gi tr ca trit hc Hgen - l php bin chng (theo li F.Enghen) Tuy nhin, cn thy rng cc bin chng ca Hgen l php bin chng duy tm ngha l php bin chng ca tinh thn, ca khi nim vi t cch l ngun gc ca php bin chng khch quan ca gii t nhin (C.Mc) V vy, mun thy c gi tr ch thc ca php bin chng ca Hgen th phi nghin cu trit hc ca ng trn tinh thn duy vt (Lnin) - ngha l lun lun lt ngc li vn : bin chng khch quan sn sinh ra bin chng ch quan. Cng v php bin chng ca Hgen l php bin chng duy tm, nn ngay c nhng im ng n, cng ch mang tnh cht phng on m thi (Lnin) Nhng lun im v php bin chng ca trit hc Hgen th tn ti ri rc trong c ba b phn thuc h thng "Tam v nht th" ca ng. Nhng trong "Logic hc" c s tp trung nhng g quan trng nht v php bin chng ca Hgen v vy y ch gii thiu nhng g cn bn nht v php bin chng ca Hgen trong "Logic hc" m thi. Hgen vit: "Khoa hc logic" trong thi k ng lm gio s trit hc Nurambe (18081816) "Khoa hc logic" ca Hgen gm ba phn: Hc thuyt v tn ti, hc thuyt v bn cht v hc thuyt v khi nim. Nhng t tng bin chng ca Hgen trong "Khoa hc logic" bao gm nhng im tng qut sau: -Mt l; Hgen nu t tng cho rng mi khi nim u nm trong mi lin h vi cc khi nim khc, mi khi nim u lm "trung gii" cho nhau - Hai l: Mi khi nim u c lin h ni ti, u cha ng nhng mu thun ni ti v bao hm kh nng thm nhp, chuyn ho ln nhau, nh khi nim ny c th chuyn ho thnh (sang) khi nim khc. - Ba l: Mi khi nim u tri qua mt qu trnh u pht trin, pht trin c thc hin trn c s ca ba nguyn tc: + Nguyn tc th nht : Cht v lng qui nh ln nhau. Nhng chuyn ho v lng s dn ti nhng bin i v cht v ngc li (nguyn tc ny ng trinhf by trong phn hc thuyt v tn ti. Nhng v d ng a ra minh ho cho ti nay vn cn gi tr trong trit hc) + Nguyn tc th hai: S thng nht v u tranh ca cc mt i lp vi t cch l ngun gc v ng lc ca s pht trin (nguyn tc ny ng trnh by trong phn hc thuyt v bn cht) Khi nghin cu nguyn tc ny, Hgen a ra v gii quyt mt cch bin chng mi lin h v chuyn ho gia bn cht v hin tngj, kh nng v hin thc, nguyn nhn v kt qu (y l nhng cp phm tr c bn ca php bin chng) + Nguyn tc th ba: Ph nh ca s ph nh, vi t cch l s pht trin din ra theo vng xoy c (Nguyn tc ny ng trnh by trong phn th ba ca "Khoa hc logic"). Trong khi l gii nguyn tc ny Hgen gii quyt mt cch bin chng mi quan h gia ci chung v ci ring, gia logic v lch s. Nh vy, c th thy rng nhng vn ct li nht ca php bin chng hin i c cp n mt cch bao qut v c nhiu im su sc bi v php bin chng l khoa hc v mi lin h ph bin v v s pht trin (F.Enghen) Tt c nhng hn ch trong php bin chng ca v ch l hai im duy tm v thiu trit . iu s c khc phc trong php bin chng duy vt Mc xt hin i. Cu 29: Phn tch gi tr v hn ch trong trit hc ca PhBch Tr li: Sau khi Hgen qua i, nhng ngi theo hc thuyt Hgen phn ho thnh hai trng phi (hai nhm): "Hgen tr" v "Hgen gi". Phi "Hgen gi th bm ly mt bo th ca h thng Hgen, bo v ch nh nc Ph li thi v mt lch s. tri li phi "Hgen tr" (ng u l Brun Baue) li pht trin ch ngha Hgen v pha t - ngha l v pha lp trng T snh ncp tin, dn ch, i ci cch Nh nc Ph theo hng T sn. H nm ly tinh thn ca php bin chng trong h thng trit hc ca Hgen. trong nhm "Hgen tr" c Phbch, C.Mc v F.Enghen. Theo cc nh kinh in ca ch ngha Mc th h thng ca Hgen t n dn ti ch ngha duy vt ca Phbch. Phbch thc hin vic ph phn ch ngha duy tm khch quan ca Hgen v sng lp ra mt hc thuyt trit hc duy vt ca mnh, i lp vi trit hc duy tm ca Hgen. Nhng khi thc hin ph phn trit hc v, Phbch khng nhn thy "ht nhn hp l" trong trit hc Hgen (l php bin chng) nn ng "ht b chu nc cng vi a b trong chu tm" ngha l ng thc hin mt s ph phn, thiu tinh thn k tha khoa hc i vi trit hc ca Hgen (ch c C.Mc v F.Enghen mi thc hin iu ) Khi xy dng h thng trit hc duy vt ca mnh, Phbch a quan im "nhn loi hc" ("nhn bn hc") vo lm quan im trung tm. Cng v vy trit hc ca Phbch l trit hc duy vt, c tnh nhn bn hc. a- Ch ngha nhn bn ca Ph bch im xut pht ca trit hc Phbch l t u? Theo Phbch th lc u ng cho rng im xut pht ca ng l "Thng " (tc l xut pht t lc lng tinh thn c nhn tnh ho l Thin Cha) sau ng hiu rng ng lm v ng cho rng lun im xut pht phi l "l tr" (tc l nim tuyt i" ca Hgen) nhng ri ng thy cng khng ng, v cui cng ng ly im xut pht cho trit hc ca mnh l "con ngi" ng ly con ngi lm i tng xy dng nhn bn hc ca mnh, t xy dng ton b h thng trit hc ca ng Vy Phbch hiu con ngi nh th no? Theo ng con ngi l mt thc th sinh vt, hu tnh (ngha l c cm gic, bit t duy, c ham mun, c c vng...) l mt b phn gii t nhin m xt theo bn cht ca n l c tnh yu thng (ng ly quan h yu thng gia nam v n lm kiu mu ca bn cht yu thng ngha l tnh yu thng theo ng c sc mnh vt ln trn c tnh giai cp, mi tr ngi, tha thit, m nu thiu n th con ngi ta khng th sng c, cuc i s mt ht ngha...) Nh vy c th thy rng: 1- Phbch khng thy c phng din x hi ca con ngi, ch thy mt sinh vt ca n 2- Con ngi Phbch quan nim l con ngi tru tng (ngha l con ngi ch c xt trn mt phng din l mt b phn ca gii t nhin v b loi ra khi nhng iu kin kinh t - x hi v lch s, l lun v con ngi m nh cc nh kinh in ch ngha Mc ni, n ng cho mi thi k lch s) 3- trong khi nhn mnh mt mt ca con ngi (m ng gi l bn cht yu thng) Phbch y n ln thnh i tng ca mt tn gio loi mi "tn gio tnh yu" (1) T l lun nhn bn hc ca mnh Phbch xy dng nhng lun im v bn th lun trit hc, v nhn thc lun v nhng lun im v x hi hc v tn gio b- V bn th lun trit hc Phbch ng trn quan im duy vt nhn bn ca mnh xy dng lun thuyt v bn th lun - tc hc thuyt ni v s tn ti ca th gii. Bn th lun trit hc ca ng bao gm cc con ngi l tn ti khch quan + Mt l; Tha nhn gii t nhin, bao gm c con ngi l tn ti khch quan ng ni: "Ti cho t nhin l ton b nhng lc lng nhng s vt v nhng thc th c th cm gic c m ngi ta coi l ci khng c tnh cht ngi t phn bit vi mnh... T nhin l nh sng, in t, kh tri, nc, la, t, ng vt, thc vt v con ngi trong chng mc m n l mt sinh vt hot ng mt cch khng t do, khng gic ng..." (C th thy quan nim nh vy v t nhin, v vt cht l duy vt) + Hai l: thc ch l mt thuc tnh c mt dng vt cht l con ngi ph thuc vo con ngi ng ni: " Quan h thc s ca t duy i vi tn ti l: Tn ti - ch th, T duy - thuc tnh) (Ni cch khc: ch th (con ngi) tn ti vi t cch l mt b phn t nhin, cn t duy l thuc tnh ca n) + Ba l; Khng gian v thi gian tn ti khch quan, khng c vt cht tn ti bn ngoi khng gian v thi gian. + Bn l; Tha nhn s tn ti khch quan ca cc quy lut trong gii t nhin, tnh khch quan ca quan h nhn qu + Nm l: Tha nhn s vn ng v pht trin ca gii t nhin din ra mt cch khch quan, dn ti s xut hin ca i sng hu c, con ngi do nhng iu kin khch quan nht nh (C th thy nhng quan im trn y l duy vt v cn bn nh Phbch t ch n nhng lun im bin chng ca t nhin mu thun lng - cht, ph nh...) c- Nhn thc lun ca Phbch Nhn thc lun ca ng cp v gii quyt mt cch duy vt nhng vn sau: + Mt l: Tha nhn i tng ca nhn thc ni chung v ca trit hc ni ring l gii t nhin v con ngi ng ni: "Hy quan st t nhin i, hy quan st con ngi i ! Anh s thy y, trc mt anh nhng b mt ca trit hc" + Hai l: Tha nhn con ngi c kh nng nhn thc c gii t nhin, chng li bt kh tri lun ca Kant... ng cho rng mi ngi th khng th nhn thc c hon ton gii t nhin, nhng ton b loi ngi th c th nhn thc c (chn Hghen) + Ba l; Tha nhn mi nhn thc u bt u t cm gic, cm gic c sinh ra t s tc ng ca s vt khch quan ln cc gic quan ca con ngi, n phn nh nhng thuc tnh ca cc vt th... trong gii t nhin + Bn l: Thy c mi quan h cht ch gia trc quan cm tnh v t duy l tnh ng ni: "Chng ta c cun sch ca gii t nhin bng cc gic quan... nhng chng ta khng dng gic quan hiu n c" Hn ch trong lnh vc nhn thc lun ca Phbch nh cc nh kinh in ch ngha Mc ni l c tnh cht tinh quan, khng hiu c vai tr ca thc tin i vi nhn thc. d- Quan im v x hi hc v tn gio Phbch l nh trit hc duy tm khi bn v nhng vn x hi, ng khng thy c vai tr ca thc tin, ca sn xut vt cht quyt nh s vn ng v pht trin ca x hi loi ngi Theo Phbch, lch s loi ngi l lch s thay th ln nhau ca cc hnh thc tn gio. ng cho rng thi i ng lm cho x hi tin ln th cn phi thay th tn gio c bng tn gio mi - tn gio tn th "tnh yu thng nhn loi" vy ng ri vo thuyt khng tng trong cc quan nim v chnh tr v x hi. ng thi C.mc c ni rng iu m ng khng ng vi Phbch l ch Phbch t cp n chnh tr qu! Vi lun im no th trit hc ca Phbch cng ng vai tr "chic cu ni", l "Sui la" t trit hc ca Hghen bc sang, tri qua ( n) th gii quan mi l th gii quan duy vt bin chng trit (i vi c lnh vc t nhin, x hi v t duy) (C.Mc v F.Enghen) Cu 30: Nhng iu kin lch s cho s ra i trit hc Mc Tr li: Trit hc Mc ra i t nhng nm 40 ca th k 19. N pht trin t nhng iu kin v tin sau: + Nhng iu kin kinh t - x hi : Vo thi k ch ngha T bn pht trin mt s nc Chu u v Bc M. Ch ngha t bn to ra nn i cng nghip v giai cp v sn hin i, v cng to ra trong mnh n nhng mu thun gay gt gia T bn v v sn, gia nh nc T sn v qun chng nhn dn v mu thun gia cc nc T bn ln vi nhau Khng hong kinh t ln u tin n ra nm 1825 lan rng ra khp Chu u, lm rung ng nn mng ca Ch ngha T bn. Nhng cuc u tranh ca giai cp cng nhn ngy cng c t chc v mang tnh cht chnh tr r rt nh - cuc ni dy ca cng nhn dt thnh ph Ling Php, th dt Xi-li-di c, phong tro hin chng Anh, chng t giai cp v sn

WWW.TAILIEUHOC.TK

WWW.TAILIEUHOC.TK
ang ng ln v i chnh tr, i biu ca nn sn xut mi... c nhim v chn vi Ch ngha T bn, ang i hi phi c mt l lun khoa hc, cch mng soi ng Mc, F.Enghen... l cc i biu cch mng u t, ln mnh trong cch mng, p ng yu cu . +Tin khoa hc t nhin Cng vi s pht trin ca phng thc sn xut T bn ch ngha to a bn cho s pht trin ca khoa hc k thut a dng, phong ph v c nhng bc tin v cht nh ton, l, ho, sinh, a, thin vn... nh m trit hc c c nhng khi qut khoa hc su sc hn. Nhng thnh tu khoa hc t nhin phi k ti ba pht minh v i: nh lut bo ton v chuyn ho nng lng, hc thuyt v t bo, hc thuyt v tin ho cc ging loi. Trn c s khng sa vo li t duy siu hnh ca trit hc c, t nn mng vng chc cho phng php t duy khoa hc, hnh thnh ch ngha duy vt bin chng ca Mc. + Tin l lun: Trit hc Mc k tha v pht trin cc t tng trit hc tin b ca nhn loi sut my ngn nm lch s, nht l trit hc c in c, trc tip l trithc Hghen, trit hc Phoi--bc, Ch nghia x hi khng tng Php, kinh t chnh tr hc c in Anh. Mc, F.Enghen v Lnin xy dng ln trit hc v cch mng trong thi i ngy nay. Cu 31: Phn tch bc ngot cch mng trong lch s trit hc do Mc F.Enghen thc hin? Tr li: Trit hc c lch s hnh thnh v pht trin lu di ca n. Trit hc Mc ra i k tha nhng thnh tu trit hc trc , va pht trin ln mt trnh cao hn, to ra mt bc ngot cch mng trong lch s pht trin ca trit hc. + Trit hc Mc ly thc tin lm trung tm kt hp l lun vi thc tin, thng nht l lun cch mng vi thc tin cch mng. iu ny cha c mt trit hc no trc thc hin c: n thng sa vo vic gii thch th gii bng cch ny hay cch khc. Trit hc Mc i hi khng ch gii thch ng th gii m ch ci to th gii. Sc mnh ci to ca trit hc Mc l ch n quan h mt thit vi cuc u tranh cch mng cu giai cp v sn, vi hot ng thc tin ca ng o qun chng nhn dn trn mi lnh vc. Trit hc Mc l s khi qut cao v l lun, nhng kinh nghim u tranh cch mng ca giai cp v sn, thnh tu ca cc ngnh khoa hc khc. N lun lun pht trin cng vi s pht trin khng ngng ca thc tin. S thng nht gia l lun v thc tin l nguyn tc c bn ca trit hc Mc. + Trit hc Mc cng khai tnh ng ca mnh l phc v cuc u tranh gii phng giai cp v sn v qun chng lao ng khc. Tnh ng ca trit hc Mc khng mu thun vi tnh khoa hc m thng nht. N i hi phi nhn thc mt cch ng n cc quy lut vn ng pht trin khch quan. Trit hc T sn v cc giai cp bc lt khc khng th cng khai tnh ng, v li ch ca chng l da trn s p bc v bc lt tn nhn nhn dn lao ng. Tri li trit hc Mc l th gii quan ca giai cp cng nhn, giai cp cch mng v tin b nht trong thi i: tnh giai cp v tnh khoa hc y l thng nht, tnh ng cng cao th tnh khoa hc cng su. + Trit hc Mc thng nht trong n ch ngha duy vt v bin chng - ch ngha duy vt l ch ngha duy vt bin chng v php bin chng l php bin chng duy vt. Do n thc s l mt trit hc khoa hc, m khng mt trit hc no trc c c. Trit hc c duy vt nhng khng bin chng nh duy vt c, duy vt cht phc Hracrit, duy vt siu hnh th k 17-18. Trit hc bin chng nhng khng duy vt nh trit hc bin chng duy tm ca Hghen. Ch c trit hc duy vt bin chng ca Mc ln u tin trong lch s trit hc mi tr thnh mt trit hc khoa hc. + Trit hc trc Mc u duy tm trong lnh vc x hi k c trit hc duy vt ca Phoi--bc. Ch n Mc mi xy dng c trit hc duy vt bin chng trong lnh vc x hi, lm thay i cn bn bn cht, i tng v cc mi quan h gia trit hc vi cc khoa hc khc. Nng trit hc Mc tr thnh khoa hc ton din v su sc nht tronglch s trit hc. + Trit hc Mc khng phi l mt gio iu m c tnh sng to, khng phi l mt cng thc cng nhc ng kn m l mt h thng m. N phi c b xung v pht trin cng vi thc tin pht trin x hi v nhng thnh tu mi ca khoa hc mang li. Sng to l bn cht ca trit hc Mc. N gn lin vi php bin chng, l "linh hn", l th gii quan v phng php lun khoa hc. Gn lin vi quan nim nht nguyn th gii thng nht tnh vt cht khng ngng vn ng v pht trin.Gn vi quan im lch s c th, phn tch s vt c th trong mi tnh hnh c th. V cao hn ht l gn vi thc tin, phc v thc tin, xem thc tin sinh ng l c s ca nhn thc, ca l lun, tiu chun, ca chn l chng ta Nhng c im ring c nh du bc ngot pht trin cch mng trong lch s trit hc nhn loi, ni ln thin ti ca Mc, v vy "gii p" nhng vn m t tng tin tin ca loi ngi t ra. iu i hi khi nghin cu lch s trit hc Mc, ngi nghin cu phi nm c cc quan im, lun im, nguyn l c bn, n ch hiu c th gii quan trit hc ca Mc phc v cho cng cuc thc tin ci to v xy dng x hi mi ca chng ta.

WWW.TAILIEUHOC.TK

You might also like