TRNG I HC S PHM TP.

HCM
KHOA HA HC B MN BT HA THPT

CHNG 10 BI TP HA HC THC TIN V THC NGHIM

GVHD: PGS. TS Trnh Vn Biu
Nhm 10 Nguyn Th Cng 9 Nguyn Xun Chu 8 Nguyn Hng Cng 9 H Tn t 9
TP.HCM 2013

CHNG 10

BI TP HA HC THC TIN V THC NGHIM

1

KHI NIM
2 3

CHNG 10 BTHH THC TiN V THC NGHIM

5

TC DNG

PHN LOI
CCH XY DNG BI TP

MT S BI TP THC TIN V THC NGHIM

1. Khi nim
1.1. Khi nim BTHH gn vi thc tin
Bi tp c ni dung ho hc xut pht t thc tin.
Cc bi tp vn dng kin thc vo cuc sng v sn xut.

Gp phn gii quyt mt s vn t ra t thc tin.

1.1. Khi nim BTHH gn vi thc nghim

Bi tp ha hc thc nghim l nhng BTHH c ni dung gn lin vi thc nghim.

2. Tc dng
2.1. Tc dng ca bi tp thc nghim
a. Gip HS tch cc tm ti, xy dng v pht hin kin thc mi. HS hc tp ch ng, tch cc, tng hng th hc tp v yu thch mn hc. Gip GV nng cao hiu qu dy hc.

b. Pht trin nng lc nhn thc, rn luyn t duy t l thuyt n thc hnh v ngc li t xc nhn nhng thao tc KNTH hp l. c. Tch ly kinh nghim s dng ha cht, cc dng c TN v phng php thit k TN.
d. Rn luyn cc thao tc, KNTH cn thit trong PTN gp phn vo vic gio dc k thut tng hp cho HS. e. Rn luyn kh nng ng dng kin thc vo thc tin i sng to s say m, hng th hc tp ha hc cho HS.

f. Gio dc t tng, o c, tc phong lao ng.

2.1 Tc dng bi tp thc nghim

a. Gip HS tch cc tm ti, xy dng v pht hin kin thc mi. HS hc tp ch ng, tch cc, tng hng th hc tp v yu thch mn hc. Gip GV nng cao hiu qu dy hc.
V d: Trong bi Axit nitric v mui nitrat, khi dy phn ng dng ca mui nitrat. - GV: V sao sau cn ma ging c nhiu sm chp, la thng mc tt hn?

2.1 Tc dng bi tp thc nghim

b. Pht trin nng lc nhn thc, rn luyn t duy t l thuyt n thc hnh v ngc li t xc nhn nhng thao tc KNTH hp l.
V d:

H 2O

(A)

(B)

(C)

Hy cho bit cc phng php thu A, B, C m t nh hnh trn c th p dng thu c nhng kh no trong s cc kh sau: H2, O2, N2, Cl2, CH4, SO2.

2.1 Tc dng bi tp thc nghim

c. Rn luyn kinh nghim s dng ha cht, cc dng c TN v phng php thit k TN.

V d: bo qun kim loi Na trong PTN ngi ta dng cch no sau y? A. Ngm trong nc. B. Ngm trong ru. C. Ngm trong du ha. D. Bo qun trong bnh kh NH3. d. Rn luyn cc thao tc, KNTH cn thit trong PTN gp phn vo vic gio dc k thut tng hp cho HS.

V d: Ngi ta dng phng php no thu ly kt ta khi cho dung dch Na2SO4 vo dung dch BaCl2? A.C cn. B. Chng ct. C. Lc. D. Chit.

2.1 Tc dng bi tp thc nghim

e. Rn luyn kh nng ng dng kin thc vo thc tin i sng to s say m, hng th hc tp ha hc cho HS. V d: Trong cng nghip ngi ta thng dng PP no sau y iu ch mui CuSO4? A. Cho Cu phn ng vi dung dch Ag2SO4. B. Cho Cu phn ng vi dung dch H2SO4 c nng. C. Cho Cu phn ng vi dung dch H2SO4 long. D. Cho Cu phn ng vi dung dch H2SO4 long c sc kh oxi. f. Gio dc t tng, o c, tc phong lao ng.
V d: pha long dung dch H2SO4 m c, trong PTN, c th tin hnh theo cch no sau y? A. Cho nhanh nc vo axit v khuy u. B. Cho t t nc vo axit v khuy u. C. Cho nhanh axit vo nc v khuy u. D. Cho t t axit vo nc v khuy u. E. Mt trong 4 cch trn.

2.2. Tc dng ca bi tp thc tin

a) V kin thc - Hiu k hn cc khi nim, tnh cht ho hc; cng c kin thc mt cch thng xuyn v h thng ho kin thc. - Hiu bit v thin nhin, mi trng sng, ngnh sn xut ho hc, - Bit vn dng kin thc l gii v ci to thc tin nhm nng cao cht lng cuc sng.
b) V k nng - Rn luyn v pht trin cho HS nng lc nhn thc, nng lc pht hin v gii quyt vn lin quan n thc t cuc sng. - Rn luyn v pht trin cc k nng thu thp thng tin, vn dng kin thc gii quyt tnh hung c vn ca thc t mt cch linh hot, sng to.

2.2. Tc dng ca bi tp thc tin

c) V gio dc t tng - Rn luyn cho HS tnh kin nhn, t gic, ch ng, chnh xc, sng to trong hc tp v trong qu trnh gii quyt cc vn thc tin. - To ng c hc tp tch cc, kch thch tr t m, c quan st, s ham hiu bit. - Hc tp nng cao cht lng cuc sng ca bn thn v ca cng ng. d) Gio dc k thut tng hp - Li cun HS suy ngh v cc vn ca k thut. - BTHH cn gip HS ha nhp vi s pht trin ca khoa hc, k thut thi i mnh ang sng.

3. Phn loi
3.1. Phn loi BTHH thc tin
a. Da vo tnh cht ca bi tp
Bi tp nh tnh: Bao gm cc bi tp v gii thch cc hin tng, cc tnh hung ny sinh trong thc tin; la chn ho cht cn dng cho ph hp vi tnh hung thc tin, nhn bit, tinh ch, ra phng hng ci to thc tin Bi tp nh lng: Bao gm dng bi tp v tnh lng ho cht cn dng, pha ch dung dch

Bi tp tng hp: Bao gm kin thc nh tnh ln nh lng.

3. Phn loi
3.1. Phn loi BTHH thc tin
b. Da vo lnh vc thc tin c gn vi ni dung bi tp Bi tp v sn xut ho hc BT v cc vn trong i sng, hc tp v lao ng sn xut.
- Gii quyt tnh hung: S dng dng c th nghim, s dng ho cht hp l X l tai nn xy ra, phng chng c hi, nhim trong khi lm th nghim Trong i sng, lao ng sn xut.

Bi tp c lin quan n mi trng v vn bo v mi trng

3. Phn loi
3.2. Phn loi BTHH thc nghim
a. Theo tc gi Nguyn Xun Trng - Bi tp thc nghim nh tnh: + Lp dng c th nghim. + Quan st, m t, gii thch hin tng th nghim. + Lm th nghim nghin cu tnh cht ca mt cht hoc ca mt phn ng ha hc. + Nhn bit cc cht. + Tch cc cht ra khi hn hp. + iu ch cc cht.

3. Phn loi
3.2. Phn loi BTHH thc nghim
a. Theo tc gi Nguyn Xun Trng
- Bi tp thc nghim nh lng: + Xc nh khi lng, th tch, khi lng ring, nhit si, nhit nng chy ca cc cht. + Xc nh t khi ca mt cht kh ny so vi mt cht kh khc hay khi lng phn t ca mt cht kh. + Xc nh lng nc cha trong cc cht v cng thc phn t ca mui ngm nc. + Xc nh tan ca cc cht v nng ca dung dch. + Xc nh thnh phn phn trm v khi lng ca hn hp cc cht. + iu ch cc cht v tnh hiu sut ca phn ng hoc tinh ch mt cht ri tnh tinh khit.

3. Phn loi
3.2. Phn loi BTHH thc nghim b. Theo tc gi Cao C Gic
- Dng 1: BTHHTN c tnh cht trnh by (gii bi tp thng qua trnh by cch tin hnh cc th nghim m khng phi lm th nghim).
- Dng 2: BTHHTN c tnh cht minh ha v m phng (gii bi tp bng cch v hnh hoc s dng hnh v, bng hnh, phn mm m phng cc th nghim). - Dng 3: BTHHTN c tnh cht thc hnh (Gii bi tp bng cch thc hnh cc th nghim).

4. Cch xy dng v hnh thc s dng

4.1. Cch xy dng

thi Hong gia c. Trao i vi bn b.

Da vo mt s trang web.
Da vo ti liu tham kho. Da vo sch gio khoa, sch bi tp.

4. Cch xy dng v hnh thc s dng

Mt s lu khi xy dng:

Ni dung chnh xc, khoa hc, ph hp thc t.

Ni dung ph hp vi mc tiu ra.

Ph hp trnh hc sinh.
C tnh h thng, logic. m bo tnh a dng.

4. Cch xy dng v hnh thc s dng

4.2. Cc hnh thc s dng
S dng khi m u bi ging. S dng khi truyn th kin thc mi. S dng khi n tp, cng c. S dng trong gi thc hnh. S dng khi kim tra, nh gi.
S dng khi hot ng ngoi gi ln lp, ngoi kha.

5. MT S BI TP THC TIN V
THC NGHIM
5.1 MT S BI TP LIN H THC TIN 5.1.1 Bi tp v sn xut ha hc

5.1.2 Bi tp v cc vn i sng, hc tp v lao ng sn xut 5.1.3 Bi tp c lin quan n mi trng v vn bo v mi trng

5.1.1 Bi tp v sn xut ha hc
V d 1: Ti sao khi sn xut kh oxi trong cng nghip ngi ta khng s dng kali clorat (KClO3) hoc kali pemanganat (KMnO4) lm nguyn liu m s dng nc hoc khng kh? p dng: Gio vin c th s dng cu hi ny phn sn xut oxi trong cng nghip khi dy bi 27: iu ch kh oxi v phn ng phn hy (Ha hc 8 NXB GD) hoc bi 29: Oxi Ozon (Ha hc 10 C bn).

5.1.1 Bi tp v sn xut ha hc
V d 2: Ti sao ngy nay khi sn xut kh phenol trong cng nghip ngi ta khng i t benzen clorua C6H5Cl m i t iso propyl benzen C6H5CH(CH3)2 lm nguyn liu? p dng: Gio vin c th s dng cu hi ny phn sn xut phenol trong cng nghip khi dy bi 41: Phenol (Ha hc 11 C bn)

5.1.1 Bi tp v sn xut ha hc
V d 3: Mt mu qung boxit dng sn xut nhm c ln tp cht l Fe2O3 v SiO2 . Lm th no iu ch c Al tinh khit? Vit cc phng trnh phn ng xy ra.

p dng: Gio vin c th s dng cu hi ny phn sn xut nhm trong cng nghip khi dy bi Nhm v cc hp cht ca Nhm (Ha hc 12 C bn).

5.1.2 Bi tp v i sng, hc tp v lao ng sn xut

V d 1: Axit fomic (HCOOH) c trong nc bt ca con kin v trong nc ca con ong. Khi b kin hoc ong t th chng ta chn cht no sau y bi ln vt ong t, kin t? Gii thch? a. Vi ti. b. Dm n. c. Cn. d. Nc.

p dng: Gio vin c th s dng cu hi ny cng c tnh cht ha hc khi dy bi Axit cacboxylic (Ha hc 11 C bn).

5.1.2 Bi tp v i sng, hc tp v lao ng sn xut

V d 2: Ma tri l g? Ma tri thng xut hin u? p dng: Gio vin c th t cu hi ny khi hc xong tnh cht ha hc bi Tnh cht ca oxi (Ha hc 8) hoc phn tnh cht ha hc bi Oxi v Ozon Ha hc 10 C bn). V d 3: V sao khi luc rau mung cn phi thm mt t mui n NaCl. p dng: Gio vin c th nu vn trn khi kt thc bi Clo (Ha hc 10 C bn) hoc bi Cc hp cht ca Natri (Ha 12 CB).

5.1.2 Bi tp v i sng, hc tp v lao ng sn xut

V d 4: V sao c s ng tu thng gn mt ming kim loi km pha sau ui tu? p dng: Gio vin c th nu vn sau khi dy xong bi S n mn kim loi v bo v kim loi (Ha hc 9) hoc n mn kim loi (Ha hc 12). V d 5: V sao khng nn nc vo axit m c m phi lm ngc li? p dng: Gio vin c th t cu hi trn cho hs tr li khi dy phn tnh cht vt l bi Axit sunfuaric (Ha hc 10 C bn).

5.1.2 Bi tp v i sng, hc tp v lao ng sn xut

V d 6: Gii thch hin tng: Mt ni nhm mi mua v sng lp lnh, nhng khi dng nu nc si th ch c nc bin thnh mu xm en. p dng: Gio vin c th nu hin tng trn sau khi dy xong phn tnh cht ha hc bi Nhm (Ha hc 9) hoc biNhm (Ha hc 12). V d 7: V sao khng th dp tt m chy ca kim loi K, Na, Mg bng kh cacbonic (CO2)? p dng: Gio vin c th t cu hi trn cho hs khi dy hc sinh v kh nng khng duy tr s chy ca CO2 bi Cacbonioxit (Ha hc 11 C bn).

5.1.3 Bi tp c lin quan n mi trng v bo v mi trng

V d 1: Hiu ng nh knh l g? V d 2: Hin tng ma axit l g? Tc hi ca n nh th no? p dng: Gio vin c th t vn ny khi dy v tc hi ca nhim khng kh bi Ha hc v vn mi trng (Ha hc 12)

5.2 Mt s bi tp thc nghim

5.2.1. Bi tp gii thch tnh cht l ha ca cc cht 5.2.2. M t v gii thch cc hin tng th nghim

5.2.3. Tng hp v iu ch cc cht 5.2.4. Nhn bit v phn bit cc cht

5.2.5. Tch v tinh ch cc cht 5.2.6. BTHHTN lin quan n thc t cuc sng 5.2.7. Bin lun cng thc cc cht ha hc da vo kt qu thc nghim 5.2.8. Bi tp pha ch dd theo nng yu cu, lp rp dng c th nghim 5.2.9. BTHHTN gn vi lm th nghim tht 5.2.10. BTHHTN c s dng hnh v.

5.2 Mt s bi tp thc nghim

5.2.1. Bi tp gii thch tnh cht l ha ca cc cht
V d 1: Gii thch ti sao kh SO2 lm mt mu dd Brom v thuc tm cn kh CO2 th khng? Nu cch tin hnh th nghim kim nghim tnh cht ny. Vit PTHH. V d 2: Gii thch ti sao a. iu kin thng H2S l cht kh nhng H2O l cht lng ? b. kh H2S tan t trong nc nhng tan nhiu trong dung mi hu c ?

5.2.2. M t v gii thch cc hin tng th nghim V d: Sc t t kh Cl2 vo dd KI (c h tinh bt) cho n d. Nu hin tng xy ra ? Gii thch.

5.2 Mt s bi tp thc nghim

5.2.3. Tng hp v iu ch cc cht
V d 1: Trnh by 2 phng php iu ch H2S trong PTN t cc cht sau y: Zn, S, H2SO4 long. V d 2: T CaC2 v cc hp cht v c cn thit, hy tng hp cht metyl axetat

5.2.4. Nhn bit v phn bit cc cht

V d 1: C 4 l mt nhn cha cc dung dch sau: NaOH, HCl, NaCl, Na2CO3. Bng phng php ha hc hy phn bit cc l ha cht trn.

5.2 Mt s bi tp thc nghim

5.2.4. Nhn bit v phn bit cc cht
V d 1: C 4 l mt nhn cha cc dung dch sau: NaOH, HCl, NaCl, Na2CO3. Bng phng php ha hc hy phn bit cc l ha cht trn. V d 2: Nhn bit 4 l cha cc kh sau: O2, CO2, SO2, N2.

5.2.5. Tch v tinh ch cc cht

V d 1: Bng bin php ha hc hy tch ring tng kim loi ra khi hn hp gm Fe, Cu, Ag. V d 2: Mui NaCl c ln tp cht l NaI. Lm th no c NaCl tinh khit?

5.2 Mt s bi tp thc nghim

5.2.6. BTHHTN lin quan n thc t cuc sng
VD: Trong cun sch Nhng iu cn bit v nn trnh trong cuc sng hin i c vit rng: n ung c cht chua khng nn ng trong dng bng kim loi m nn ng trong dng bng thu tinh, snh s. Nu n, ung n c cht chua nu k hoc lu trong dng bng kim loi th c nh hng xu ti sc kho. Em hy gii thch v sao?

5.2 Mt s bi tp thc nghim

5.2.7. Bin lun cng thc cc cht ha hc da vo kt qu thc nghim VD: t Mg chy ri a vo bnh ng SO2. Phn ng sinh ra cht bt A mu trng v bt B mu vng. A tc dng vi dd H2SO4 long sinh ra cht C v H2O. B khng tc dng vi dd H2SO4 long, nhng tc dng vi H2SO4 c sinh ra cht kh c trong bnh ban u. Hy cho bit tn cc cht A, B v C. Vit cc PTHH ca cc phn ng xy ra.

5.2 Mt s bi tp thc nghim

5.2.8. Bi tp pha ch dung dch theo nng yu cu
VD: Mt mu nc thi ca nh my sn xut dy li thp c pH = 4,0. thi c ra mi trng, nh my cn phi tng pH trong nc thi ln ti 5,8 8,6 (theo tiu chun quy nh). a/ Hy ngh hai phng php (dng hai ho cht khc nhau) lm tng pH nc thi. b/ Tnh lng vi sng cn dng tng pH trong mt trm mt khi nc thi t 4,0 ln 7,0. Gi thit th tch nc thi thay i khng ng k.

5.2 Mt s bi tp thc nghim

5.2.9. BTHHTN c s dng hnh v
VD: Ngi ta iu ch kh Cl2 trong phng th nghim t MnO2 v HCl c. thu c kh Cl2 sch v kh, cn dn kh thu c i qua cc bnh ra kh A v B (hnh 2.7). a/ Hy cho bit bnh A v B ng cht no trong cc cht sau y: dd Ca(OH)2, dd NH3, H2SO4 c, H2O, dd NaCl bo ha, dd Br2? Gii thch. b/ Cch thu ny c thu c mt th tch xc nh ca kh clo khng? Gii thch.

Hnh v:
dd HCl c

Bng tm dd NaOH MnO2

Hnh 2.7 Hnh 2.7. iu ch kh clo

5.2 Mt s bi tp thc nghim

5.2.10. BTHHTN gn vi lm th nghim tht
VD1: Lm th nghim v nu hin tng khi cho mt mu giy qu tm vo ng nghim cha 2 ml nc clo.
VD2: C 3 l ha cht mt nhn, mi l ng mt trong cc dung dch sau: HCl, H2SO4, Na2SO4. Bng thc nghim hy nhn bit dung dch trong mi l.

CHNG 10: BTHH thc tin v thc nghim

Cm n Thy v cc bn ch lng nghe!!!

CU HI TI HIN
1. Trnh by khi nim bi tp ha hc thc tin v thc nghim. 2. Bi tp ha hc thc nghim v thc tin c tc dng g? 3. Nu cch xy dng bi tp ha hc thc tin v thc nghim. 4. Cc hnh thc s dng bi tp ha hc thc tin v thc nghim? 5. Mt s lu khi xy dng bi tp ha hc thc tin v thc nghim.

CU HI SNG TO
1. V sao phi s dng bi tp thc tin v thc nghim trong chng trnh ha hc ph thng? 2. S dng BT thc tin v thc nghim nh th no t hiu qu cao? 3. Nu nhng thun li v kh khn khi s dng bi tp thc nghim v thc tin trong dy hc? 4. Anh (ch) suy ngh g v quan im gio dc ca nc ta Hc i i vi hnh, gio dc kt hp vi lao ng sn xut, l lun gn lin vi thc tin ? 5. Vn dng BT thc tin m u cho 1 bi ging trong chng trnh ha hc ph thng.