Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

Thomas L. Friedman

Chic Lexus v cy liu

Cho mng cc bn n c u sch t d n sch cho thit b di ng Ngun: http://vnthuquan.net/ To ebook: Nguyn Kim V. MC LC Li m u Mn do u Phn I - Chng 1 Chng 2 Chng 3 Chng 4 Chng 4 (tt) Chng 5 Chng 6 Chng 7 Chng 7 (tt) PHN II -Chng 8 Chng 9 Chng 10 Chng 11 Chng 12 Chng 13 Chng 14

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

PHN III Chng 15 Chng 16 Phn IV -Chng 17 Chng 18 Chng 19 Chng 20

Thomas L. Friedman

Thomas L. Friedman Chic Lexus v cy liu Li m u

y l n bn ba mm cun Chic Lexus v cy liu. c gi ca n bn gc ba cng s thy mt s thay i so vi n bn mi ny. Nhng lun thuyt ch yu ca cun sch khng thay i: Ton cu ha khng ch n gin l mt tro lu thi thng ng ra l mt h thng quc t. H thng ny by gi thay th h thng Chin tranh Lnh v cng nh h thng Chin tranh Lnh, ton cu

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

ha c quy tc v logic ring hin ang trc tip hay gin tip nh hng n chnh tr, mi trng, a chnh tr v kinh t ca hu nh mi nc trn th gii. Th nhng thay i gm nhng g? Ti sp xp li cc chng u c gi nhn nh v tiu ha lun thuyt ch yu ca ti d dng hn. Ti cng s dng thi gian t lc cun sch c xut bn ln u tin vo thng t nm 1999 thu thp thm chng c v cp nht, m rng cun sch vi mi tin b khoa hc v th trng nng cao ton cu ha thm mt bc na. Ti cng xem xt li mt s tiu lun gy tranh ci trong cun sch ny. Mt trong s l L thuyt vng cung vng- cho rng cha c hai nc no c tim n McDonald tng giao chin vi nhau t khi c mt McDonald. Ti thy l gic ng sau l thuyt ny c cng c hn bao gi ht vo ti tr li cho nhng ai nghi ngi l thuyt ny sau khi xy ra chin tranh Kosovo. Mt thay i khc l chng trc y t tn "Mua i Loan, gi li , bn Php" nay c tch thnh hai chng. Chng mi mang tn "To lp, thch nghi v nhng cch t duy mi khc v quyn lc", da trn mt cu hi ti nu ln trong n bn u tin: Nu quyn lc kinh t trong h thng ton cu ha u tin da vo s my tinh c nhn trong h gia nh mt nc, sau l bng thng Internet trn u ngi trong mt nc, cn sau l g? Chng ny c gng tr li cu hi bng cch xem xt cc cch mi khai sinh o lng quyn lc kinh t trong k nguyn ton cu ha. Cui cng, ti c gng tr li mt s cu hi thng c c gi n bn u tin nu ln: "ng miu t h thng mi ny nh th , ti phi lm g chun b cho con ci thch ng vi n?"; "C Thng trong khng gian iu khin hc chng?" - y l cu hi hm "Gi tr o c nm u?". Trt t th gii mi pht trin qu nhanh i lc ti c g y l mt cun sch in t m ti c th cp nht hng ngy. Hy vng mang tnh thc t hn rng s c ngy trong nhiu nm ti cun sch ny s khng cn nm trn k "Vn thi s" trong hiu sch na. N s chuyn sang k sch "Lch s" - c nh n nh mt trong nhng cun sch pht hin v ln u tin gip nh ngha h thng ton cu ha mi m ang chi phi chng ta.

Thomas L. Friedman Bethesda, Md. Thng ging 2000

Thomas L. Friedman

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Chic Lexus v cy liu Dch gi: L Minh Mn do u Th gii ny trn mi tui

Thomas L. Friedman

Tht t hi - chng ti u c lin quan g n Nga hay chu . Chng ti ch l mt doanh nghip nh trong nc ang c pht trin nhng chng ti ang b ngng ng v cch thc chnh ph cc nc y iu hnh t nc h. - Douglas Hanson, Tng gim c cng ty Rocky Moutain Internet tr li phng vn t Wall Street Journal sau s sp ca th trng nm 1998 buc ng ta nh hon vic pht hnh 175 triu la tri phiu gi r. Vo sng ngy 8-12-1997, chnh ph Thi Lan tuyn b ng ca 56 trong s 58 t chc tn dng ca nc ny. Trong mt thi gian ngn, cc t chc t nhn ny b ph sn do ng tin ca Thi , ng baht b suy sp. Cc t chc tn dng vay tht nhiu bng tin -la M ri cho doanh nghip Thi vay tin xy khch sn, cao c vn phng, cn h cao cp v nh xng. Mi t chc tn dng u ngh h an ton v chnh ph Thi c cam kt gi gi tr ng baht theo mt t l c nh vi ng -la. Nhng khi chnh ph khng lm c iu ha hn sau mt t dn u c ton cu tn cng ng baht - cng do nhn thy rng nn kinh t Thi Lan khng mnh nh ngi ta tng tng- ng tin Thi Lan st gi 30%. iu ny c ngha doanh nghip no tng vay -la gi phi kim thm mt phn ba na tin baht mi mong tr c n. Nhiu doanh nghip khng tr ni khon vay cho cc t chc tn dng, nhiu t chc tn dng khng th tr n cho ch n nc ngoi v c h thng dn cc li, cht ng, lm 20.000 nhn vin mt vic lm. Ngy hm sau, tnh c ti i xe n mt cuc hn ti Bangkok di ng Asoke-khu vc tng ng ph Wall bn M-ni t tr s ca nhiu t chc tn dng b ph sn. Khi t t li qua cc ngn hng sp , ngi ti x taxi ch mt, im tn tng ci, ming tuyn n: Cht!... cht!...cht!...cht!...cht!" Lc ti khng bit-m no ai bit c-cc t chc tn dng Thi Lan ny ch l nhng qun c mi n u tin trong cuc khng hong ti chnh ton cu u tin trong k nguyn ton cu hak nguyn tip ni thi k Chin tranh Lnh. Cuc khng hong Thi Lan chm ngi cho hng lot v rt vn o t ra khi hu ht mi th trng mi ni ng Nam , lm gi tr ng ni t ca Hn Quc, Nakaysia v Indonesia suy sp. C nh u t ton cu v a phng bt u xem xt cc nn kinh t ny cn thn hn, thy chng cha hon ho nn chuyn vn n ni an ton hay i li sut cao hn b p ri ro cao hn. Chng bao lu sau, mt trong nhng chic o c

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

a chung Bangkok mang dng ch "Tng Rt Giu".

Thomas L. Friedman

Trong mt vi thng, suy thoi ng Nam bt u c tc dng ln hng ha ton th gii. Chu tng l mt u my quan trng trong pht trin kinh t ton cu-mt u my tiu th nhiu nguyn liu th. Khi u my ny khc khc, gi vng, ng, nhm v quan trng hn, gi du th bt u gim. Vic gim gi hng ho ton cu ny ha ra l c ch lan truyn khng hong ng Nam sang Nga. Lc ngy Nga ang lo chuyn ca mnh, vi s gip sc ca IMF ang c gng thot ra bi ly kinh t t to t tng trng n nh. Tuy nhin, vn ca Nga l nhiu nh my khng th sn xut ra th g c gi tr c. Hu ht nhng th chng to ra c xem l "c gi tr m". C ngha, mt my cy do nh my ca Nga lm ra t hi n ni gi tr ca lng st thp hay ngay c qung thp th lm ra n cn cao hn gi chic my cy hon chnh. Hn th na, nh my Nga no lm ra sn phm c th xut khu c li np rt t thu hay khng np ng no cho chnh ph nn in Kremlin lun lun thiu tin mt. Khng c mt nn kinh t c th da vo trng ch ngun thu, chnh ph Nga tr nn l thuc vo thu xut khu du th v cc loi sn phm khc nhm c kinh ph hot ng. H cng l thuc vo cc ngun cho vay nc ngoi m Nga thu ht nh a ra mc li sut cc k cao cho nhiu loi tri phiu chnh ph. Khi nn kinh t Nga tip tc suy thoi vo u nm 1998, Nga phi nng li sut ng rp t 20 ln 50 ln 70 phn trm tip tc gi chn nh u t nc ngoi. Cc qu u c v ngn hng nc ngoi tip tc mua tri phiu, vi tnh ton ngay c nu chnh ph Nga khng tr n c th IMF s nhy vo cu Nga v h s thu hi c tin. C qu u c v ngn hng nc ngoi khng ch tin vo Nga, h cn vay thm tin, li sut 5% ri ly tin mua tri phiu Nga li sut 20-30%. Ngon n qu ch g. Nhng ng b ta thng ni:"iu g tt p qu khng th tin c th thc t l khng tn ti!" ng th. Gi du st gim do khng hong chu gy ra lm chnh ph Nga ngy cng kh tr vn v li tri phiu kho bc. IMF th chu p lc phi cho vay gii cu Thi Lan, Hn Quc v Indonesia nn chng li mi ngh thm tin vo Nga - tr phi Nga thc hin li ha ci t nn kinh t, bt u bng vic buc cc doanh nghip ln v cc ngn hng np thu. Vo ngy 17-8-1998, nn kinh t Nga sp lm th trng th gii chao o t hai pha: Nga va ph gi ng tin va n phng tuyn b khng tr n tri phiu chnh ph m khng bo trc cho ch n hay dn xp bt k tha thun no.Cc qu u c, ngn hng v ngn hng u t rt tin vo Nga bt u thua l nng n v nhng ai vay tin c cc vo sng bi Kremlin b e da ph sn. Nhn t bn ngoi, s sp nn kinh t Nga l ra khng c tc ng g vo h thng ton cu. Nn kinh t Nga nh hn nn kinh t H Lan. Nhng h thng mang tnh ton cu hn bao gi ht v trong khi gi du th l c ch lan truyn t ng Nam sang Nga, qu u c - ni tp hp ngun To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

vn t khng l khng chu s kim sot - l c ch lan truyn t Nga sang mi th trng mi ni khc trn th gi, c bit l Brazil. Qu u c v cc hng giao dch khc, sau khi thua l nng n Nga, c qu mc l tng n 50 chc ln v dng tin i vay, bng phi kim tin tr ngn hng.H phi bn bt k ti sn g c tnh thanh khon. V th h bt u bn ti sn trn nhng th trng ti chnh ang lnh mnh b p vo cc khon l ti th trng suy sp. V d Brazil ang thc hin nhng iu ng n trong con mt ca th trng ton cu v IMF, bng thy cc nh u t hong lon bn tng cc loi c phiu tri phiu ca nc mnh. Brazil phi nng li sut ln n 40% c gng duy tr ng vn li. Cc kch bn tng t xy ra khp cc th trng mi ni khi nh u t b i tm ni an ton. H bn ht mi c phiu, tri phiu Brazil, Hn Quc, Ai Cp, Israel v Mexico, em tin v ct hay quay sang mua tri phiu M an ton nht. V th vic suy gim cc th trng mi ni v Brazil li tr thnh c ch lan truyn gy nn mt t tranh nhau mua tri phiu chnh ph Hoa K. n lt mnh, iu ny nng gi tri phiu chnh ph M ln cao, lm gim li sut tri phiu v gia tng mc cch bit gia tri phiu chnh ph Hoa K v cc loi tri phiu th trng mi ni hay tri phiu doanh nghip khc. Vic st gim mnh li sut t tri phiu chnh ph Hoa K nh th tr thnh c ch lan truyn gy sp cho nhiu qu u c v ngn hng u t khc. Ly v d Qu Long-Term Capital Managenment (LTCM) c tr s ti Greenwich, bang Connecticut. LTCM l qu u c hng u. V c qu nhiu qu u c trn th trng vo cui thp nin 1980, lnh vc ny tr nn cnh tranh gay gt. Ai cng tranh nhau ginh cng c hi. kim tin trong mt th gii cnh tranh d di nh th, cc qu u c phi tm nhng canh bc en hn vi tin cc ngy cng ln. dn ng cho cc v t cc ng ch, LTCM da vo cng trnh ca hai nh kinh t ot gii Nobel. Nghin cu ca h cho rng tnh khng n nh ca tri phiu v c phiu c th tnh ton c nh quan st bin ng gi trong qu kh. S dng cc m hnh my tnh v mnh tay vay t nhiu ngn hng khc, LTCM a ra 120 t -la cc rng mt s tri phiu s thay i gi theo chiu h phng on vo ma h nm 1998. H on gi tr tri phiu chnh ph Hoa K s gim v gi tri phiu loi r tin v tri phiu ca cc th trng mi ni s tng. Tuy nhin, m hnh my tnh ca LTCM c bao gi d on c v khng hong lan truyn khp th gii, khi ngun t c sp nn kinh t Nga vo thng 8. Th l d bo ca h sai hon ton. Khi ton gii u t hong lon cng lc v quyt nh tin mua tri phiu chnh ph M, gi tr ca chng tng vt thay v gim st v gi tr tri phiu gi r v tri phiu cc th trng mi ni sp thay v tng vt. LTCM ging nh chic xng n b ko c hai u. Cc ngn hng sau cng phi cu n trnh vic bn mi tri phiu c phiu ca LTCM m c th gy ra sp th trng ton cu. By gi chng ta quay v th gi ng ph. Vo u thng 8-1998, tnh c ti u t vo ngn hng Internet m bn ti va mi thnh lp. Gi c phiu ban u l 14,5 -la ri tng vt ln 27 To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

-la. Ti thy mnh nh mt thin ti. Nhng ri Nga x n v lm hng lot qun c mi n sp . Gi c phiu ca bn ti ch cn 8 -la. V sao? Bi v ngn hng ca bn ti nhn th chp nhiu loi nh v do li sut M xung thp, gy nn cn tranh ginh mua tri phiu chnh ph, th trng s rng nhiu ngi s tr tin nh sm hn d nh. Nu nhiu ngi cng tr n ly li th chp, ngn hng bn ti s khng cn ngun thu u n m ngn hng lp d ton tr li cho ngi gi tin. Th trng tht ra on sai v ngn hng bn ti v gi c phiu ca n phc hi mt cch tuyt vi. Tht th, n u nm 1999, ti li thy mnh chng khc thin ti l my khi cn say cc loi cng ty Internet nh Amazon.com y gi c phiu ngn hng Internet ca bn ti v c phiu cc cng ty cng ngh khc ln tn my xanh. Nhng mt ln na, chng lu sau, th trng th gii li sm chm dt cn say ny. Ch c iu ln ny thay v Nga sp , n lt Brazil gy xo trn th trng M v dp tt (tm thi) c bng n c phiu Internet. Khi quan st mi din bin ny, tt c nhng g ti c th ngh n l vic cn n chnh thng cc s kin trn ng Asoke tc ng ln ph ca ti, sau y ch cn mt tun cc s kin t Brazil tc ng ln Amazon.com. T USA Today tm tt th trng ton cu mt cch chnh xc vo cui nm 1998:"Kh khn trn t lc a ny sang lc a khc nh mt con vi rt" - t bo ghi nhn - "Th trng M phn ng ngay tc th... Mi ngi trong tim ht tc bn n c chuyn ng baht Thi Lan." Tuy nhin, chng mt bao lu sau Amazon.com li phc hi, ko theo cc loi c phiu khc, n lt mnh ko theo th trng chng khon Hoa K, ri bn thn n gip to ra hiu ng giu c ti M, nh khuyn khch dn M tiu tin nhiu hn mc dnh dm. Dn M chu chi tin nn Brazil, Thi Lan v cc th trng mi ni khc c th xut khu hng, li c tin gii quyt kh khn nh bn hng cho dn M. Amazon.com, Amazon.ton cu - tt c chng ta ang tm cng dng sng. D sao, chu k t ng Asoke n ph ca ti, t Amazon.ton cu n Amazon.com ri quay v Amzon.ton cu l bi hc gip chng ta hiu hn v tnh cnh th gii ngy nay. H thng chm chp, c nh v chia ct trong Chin tranh Lnh chim ng quan h quc t t nm 1954 c hon ton thay th bi mt h thng mi rt trn tru v gn kt cht ch gi l ton cu ha. Nu chng ta khng hiu c iu vo nm 1989 khi bc tng Berlin sp th chng ta hiu r vo mt thp k sau . Tht th, vo ngy 11-10-1989, vo nh cao ca cuc khng hong kinh t ton cu, Merrill Lynch cho chy qung co nguyn trang trn nhiu t bo ln khp nc M nhn mnh im ny. Qung co vit: Th gii trn 10 tui Th gii sinh ra khi Bc tng sp vo nm 1989. Khng ngc nhin g khi nn kinh t non tr nht ca th gii - nn kinh t ton cu - vn ang tm cch nh hng. C ch kim tra, iu chnh To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

tinh vi n nh cc nn kinh t ch c th hon chnh theo thi gian. Nhiu th trng th gii ch mi c t do ha gn y, ln u tin b chi phi bi tm l con ngi thay v nm m ca nh nc. T ch chng ta ang ng, khng c iu g c th lm suy gim ha hn c a ra mt thp k trc khi th gii b chia ct b tiu dit... S pht trin ca th trng t do v dn ch khp th gii ang cho php nhiu ngi khp ni chuyn hoi bo thnh thnh tu. Cng ngh c lm ch ng cch v phn phi t do s c sc mnh xo b khng ch bin gii a l m cn bin gii dn tc. Chng ti cm thy mt th gii ch va trn 10 tui vn tip tc c nhng ha hn to ln. Xin nh cho trng thnh bao gi cng l mt qu trnh y kh khn. Tht ta, qung co ca Merrill Lynch s chnh xc hn nu ni k nguyn ton cu ha ny trn 10 tui. Bi v t gia nhng nm 1800 n cui thp nin 1920, th gii cng tri qua mt k nguyn ton cu ha tng t. Nu so snh khi lng thng mi v dng chy ng vn qua bin gii, tng quan vi GNP v dng chy lc lng lao ng qua bin gii, tng quan vi dn s th giai on ton cu ha trc Th chin th nht rt ging giai on chng ta ang sng ngy nay. Anh quc lc y l mt cng quc ton cu, l nh u t ln vo cc th trng mi ni v nhng tay ti phit giu s Anh, chu u v M thng b khnh kit v cc v khng hong ti chnh bi mt s c no tc ng ln tri phiu ng st Argentina, tri phiu chnh ph Latvia hay tri phiu chnh ph c. Khng c kim sot tin t cho nn ngay sau khi dy cp xuyn i dng c kt ni vo nm 1866 th khng hong ngn hng v ti chnh New York nhanh chng lan truyn sang London hay Paris. C ln ti c xp cng nhm tho lun vi John Monks, ngi ng u i hi Lin on Lao ng Anh. ng ta nhn xt chng trnh ngh s ca i hi u tin ti Manchester, Anh vo nm 1968 c lit k trong s nhng vn cn tho lun: "Nhu cu cn gii quyt s cnh tranh t cc thuc a chu " v "Nhu cu cn t chun mc gio dc v o to ca Hoa K v c". Vo thi , ngi ta di dn nhiu hn c v tr lc c chin tranh, cc nc khng i hi h chiu khi i du lch trc nm 1914. Mi di dn n M u khng c th thc. Khi kt hp cc yu t ny vi nhau, cng vi pht minh tu chy bng hi nc, in tn, ng st v sau cng l in thoi, c th ni k nguyn ton cu ha ln u trc Th chin th nht thu nh th gii t c "ln" thnh c "trung". K nguyn ton cu ha u tin ny v ch ngha t bn ti chnh ton cu b tan v do cc c m ca Th chin th nht, Cc mng Nga v i suy thoi, kt hp li lm th gii thng tn nng n v th cht v tinh thn. Th gii b chia ct sau Th chin th hai li b ng cng v Chin tranh Lnh. Chin tranh Lnh cng l mt h thng quc t. N ko di t khong nm 1945 n 1989 khi cng vi s sp ca bc tng Berlin, n c thay th bng mt h thng khc: k nguyn ton cu ha mi m chng ta ang sng. Gi n l "Ton cu ha hip II", ha ra giai on chng 75 nm t lc bt u Th chin th nht n lc chm dt Chin tranh Lnh ch l mt cch ngh gia To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

hip ko di t k nguyn ton cu ha ny sang k nguyn khc.

Thomas L. Friedman

Trong khi c rt nhiu im tng ng gia k nguyn ton cu ha trc y v k nguyn chng ta ang sng, im mi ngy nay l mc th gii ang gn kt vi nhau thnh mt th trng ton cu ha v mt ngi lng chung. Mt im mi khc l s lng ngi dn v quc gia c th tham gia vo nn kinh t ton cu ha v mng thng tin cng nh b chng chi phi. K nguyn trc nm 1914 c th rt mnh lit nhng nhiu nc ang pht trin trong k nguyn ny b ri ngoi ra. K nguyn trc nm 1914 c th ln v quy m xt trong mi tng quan vi thi i y tnh theo con s tuyt i th tht nh b khi so vi ngy nay. Giao dch ngoi hi hng ngy vo nm 1900 ch tnh bng triu -la. Nm 1992, con s ny l 20 t mi ngy theo Cc D tr Lin bang ti New York v n thng T nm 1998, con s ny ln n 1.500 t -la mi ngy v vn ang cn tng ln. Vo khong nm 1900, dng chy ng vn t nhn t nc pht trin sang nc ang pht trin o bng s trm triu -la v rt c t nc lin quan. n nm 2000, dng chy ny o bng s trm t -la vi hng chc nc tham gia. K nguyn ton cu ha mi, so vi k nguyn trc Th chin th nht c tc siu tc. Nhng k nguyn ton cu ha ngy nay khng ch khc v mt mc ; trn mt s phng din quan trng n cn khc v tnh cht, c k thut ln chnh tr. Xt v mt k thut, khc bit l ch k nguyn ton cu ha trc y xy dng trn gi vn chuyn ngy cng gim. Nh pht minh ng st, tu chy bng hi nc v t, con ng c th n c nhiu ni nhanh hn v r hn; h cng c th giao thng vi nhiu ni mt cch nhanh hn v chi ph r hn. Nhng, nh t The Economist nhn xt, k nguyn ton cu ha ngy nay c xy dng nh vo gi vin thng ngy cng gim - nh b vi x l, v tinh, cp quang v Internet. Cng ngh thng tin mi ny kt ni th gii cng cht ch hn. Cc k thut ny c ngha cc nc ang pht trin khng ch bn nguyn liu th cho phng Ty v nhn v sn phm hon chnh; chng c ngha cc nc ang pht trin cng c th tr thnh nh sn xut ln. Cc k thut ny cng cho php nhiu cng ty t a im sn xut, nghin cu va marketing khc nhau cc nc khc nhau nhng vn kt ni chng qua my tnh v hi ngh t xa nh th chng ang cng mt ni. Tng t, nh s kt hp my tnh v vin thng gi r, con ngi ngy nay c th cung ng v trao i dch v trn ton cu t t vn sc khe n vit phn mm hay x l thng tin - nhng dch v trc y cha bao gi c trao i. V ti sao khng nh? Mt cuc gi ba pht (tnh bng -la gi nm 1996) gia New York v London mt 300 -la vo nm 1930. Ngy nay hu nh khng tn ph nu gi qua Internet. Cc k thut ny khng nhng to iu kin cho cc quc gia v doanh nghip vn ra khp th gii xa hn, nhanh hn, r hn v su hn trc y nhiu m cc c nhn cng lm c iu . Vo ma h nm 1998, ti cng thy iu ny r hn khi m ti Margaret Friedman, lc 79 tui sng Minneapolis gi in cho ti ging rt bi ri. "Chuyn g vy m?" Ti hi. B p: ", m To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

chi bi trn Internet vi ba ngi Php m h c ni chuyn bng ting Php vi nhau, m khng hiu g c". Khi ti bt ci khi tng tng cnh b chi bi vi ba ngi Php trn mng, b t i: "ng c m ci. Hm kia m cn chi bi vi mt ngi tn Siberia." Vi nhng ai ni k nguyn ton cu ha ny khng khc g so vi trc, ti ch cn hi: Th c c ca bn c chi bi vi ngi Php qua mng Internet vo nm 1900 khng? Ti ngh l khng. Nhng, nh ti ni, k nguyn ton cu ha ny cng khc v mt chnh tr so vi nhng nm 1900. K nguyn do siu cng Anh, ng bng Anh v Hi qun Anh thng tr. K nguyn ngy nay do siu cng M, vn ha M, -la M v Hi qun M thng tr. Quyn lc ca M sau Th chin th hai c m ra mt h thng thng mi quc t m to cng n vic lm v i trng vi ch ngha cng sn X Vit. Chnh M thc y s hnh thnh Qu Tin t Quc t, Hip c chung v thu quan v thng mi (GATT) v hng loi nh ch khc nhm m ca th trng v thc y thng mi khp th gii. Chnh cc hm i ca M gi ng bin thng thng nhm gip kt ni cc th trng mi m ny. Cho nn khi Cch mng Thng tin n ra vo cui nhng nm 1980 - cho php nhiu ngi hot ng ton cu, lin lc ton cu, du lch ton cu v bn bun ton cu - n thng hoa thnh mt cu trc quyn lc khuyn khch v nng cao nhng xu hng ny, lm cho nc no mun lng trnh phi tr gi t. Ni tm li, c mt s iu v k nguyn ton cu ha mi ny m chng ta tng chng kin (nhng mc by gi cao hn nhiu), c mt s iu trc y chng ta cha bao gi thy v cng c iu qu mi n ni chng ta cha hiu ht chng. V nhng l do , ti mun tm tt s khc bit gia hai k nguyn ton cu ha theo cch ny: Nu k nguyn u tin thu nh th gii t c "ln" thnh c "trung" th k nguyn ton cu ha ln ny ang thu nh th gii t c "trung" thnh c "nh". Cun sch ny l mt n lc nhm gii thch bng cch no k nguyn ton cu ha mi m ny tr thnh h thng quc t vt tri vo cui th k 20 - thay th h thng Chin tranh Lnh - v xem xt cch n ang nh hnh hu nh ton b quan h chnh tr, thng mi, mi trng trong nc v quan h quc t. Theo ngha , sch nhm ng gp vo lot sch c gng nh ngha th gii hu Chin tranh Lnh. Trong s nhng cun c c nhiu nht trong th loi ny c bn cun: S hng suy ca cc cng quc:Thay i kinh t v xung t qun s t nm 1500 n 2000 (Paul M. Kennedy), Kt cc ca lch s v con ngi cui cng (Francis Fukuyama), cc bi tiu lun v nhng cun sch ca Robert D. Kaplan v cun Xung t cc nn vn minh v s ti to trt t th gii (Samuel P. Huntington). Trong khi cc tc phm ny cha ng nhiu chn l, ti ngh khng c cun no ghi nhn th gii thi hu Chin tranh Lnh mt cch tng th. Cch vit ca Kaplan rt sinh ng v trung thc nhng ng li dng cc ngc ngch en ti nht ca th gii ny ri khi qut mt cch qu tay To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

lin h s phn ca chng cho phn cn li ca th gii. Huntington chng kin cc cuc xung t vn ha khp th gii v m rng khng cn nhc rng y l cuc xung t ca cc nn vn minh dai dng, gay gt, thm ch cn tuyn b cuc th chin k tip, nu c, "s l chin tranh gia cc nn vn minh". Ti tin c Kaplan v Huntington nh gi qu thp kh nng m quyn lc nh nc, sc ht th trng ton cu, s lan truyn cng ngh, s tri dy ca mng li truyn thng v s lan to cc chun mc ton cu c th lt ngc cc d phng trng en phn minh (hu ht l en ti) ca h. C Kennedy v Huntington c gng d phng tng lai m da qu nhiu vo qu kh, ch mt mnh qu kh. Kennedy ghi nhn (rt ti tnh) s sp ca cc ch Ty Ban Nha, Php v Anh nhng ng kt lun bng cch suy on rng ch M cng s sp v s b quyn qu ng ca n. Thng ip n ca ng cho rng kt thc Chin tranh Lnh khng ch c ngha kt thc Lin X m cn em li s suy vong ca Hoa K. Ti tin Kennedy cha hiu ht rng s suy yu tng i ca M trong thp nin 1980 khi ng vit sch l mt phn ca s chun b khi M t iu chnh theo h thng ton cu ha mi - mt qu trnh m hu ht phn cn li ca th gii hin ang tri qua. Kennedy khng ngh n chuyn di p lc ton cuha, M ct gim ngn sch quc phng, tinh gin b my chnh ph va chuyn ngy cng nhiu quyn lc cho th trng t do v nh th cng ko di v th mt siu cng ch khng gim. Quan im ca Huntington rng khi Chin tranh Lnh chm dt, khng cn phi i ph vi Lin X th M ng nhin quay sang i ph vi ngi theo o Hindu hay o Hi v h s i ph vi ngi M. ng y hon ton loi b s tri dy ca mt h thng quc t mi c th nh hnh bin c theo mt cch hon ton khc. Vi Huntington, ch c ch ngha b tc tip ni Chin tranh Lnh ch khng phi xu hng g khc. Cun sch rt n tng ca Fukuyama cha ng nhng hiu bit su sc chnh xc v nhng im mi - s vt thng ca ch ngha t do v ch ngha t bn kinh t th trng l cch hiu qu nht t chc x hi - nhng nhan sch (Kt cc ca lch s...) hm s vt thng ny ri s kt thc, hm ny cn mnh hn ni dung sch v khc vi nhng g ti c chng kin trn th gii ngy nay. Theo mt cch no , cc cun sch ny tr nn ni bt v chng u c gng nm bt lung t duy v "iu v i duy nht" - phn ch cht, ng c thit yu s thc y cc vn quc t trong th gi hu Chin tranh Lnh - d l s xung t cc nn vn minh, hn lon, s suy vong ca cc ch hay s vt thng ca ch ngha t do. Lp lun ca ti khc hn. Ti tin rng nu mun hiu th gii hu Chin tranh Lnh, chng ta bt u bng cch hiu rng mt h thng quc t mi k tc n - ton cu ha. y l "iu v i duy nht" m mi ngi phi tp trung. Ton cu ha khng ch l tc ng n cc bin c trn th To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

gii ngy nay, bn thn n l mt h thng nh trn tri c sao Bc u vy. im mi chnh l h thng ny; im c l chnh tr quyn lc, l hn lon, xung t vn minh v t do ch ngha. V kch tnh ca th gii hu Chin tranh Lnh l s tng tc gia h thng mi ny v tt c nhng cm xc v kht vng c. l mt mn kch phc tp m hi cht vn cha c vit xong. l l do ti sao trong h thng ton cu ha, chng ta s thy c xung t vn minh v ng nht vn minh, c thm ha mi trng v cc v cu mi trng tht ng kinh ngc, c s vt thng ca ch ngha t bn kinh t th trng v ln sng chng i n, c s bn vng ca khi nim quc gia v s tri dy ca nhng con ngi c quyn lc to ln khng thuc quc gia no. iu ti mun vit l mt cun sch hng dn cch theo di mn kch v suy ngh cch qun l n. Thm mt iu sau cht trc khi chng ta bt u. Ngi xut bn v bin tp cun sch ny, Jonathan Galassi, mt hm gi cho ti v ni: "Ti ang k cho my ngi bn nghe l anh ang vit mt cun sch v ton cu ha, h bo: A, Friedman h, anh ny khoi ton cu ha lm. Anh ngh sao?" Ti tr li cho Jonathan rng ti cm nhn v ton cu ha cng nh cm nhn bnh minh. Ni chung, ti ngh sng no mt tri u mc l iu tt. Tt nhiu hn xu, c bit nu bn c mang knh rm. Nhng ngay c nu ti khng thm quan tm g n bnh minh, ti cng chng lm g c n. Ti khng gy ra ton cu ha. Ti khng ngn n c - tr phi phi tr mt gi rt t cho s pht trin ca nhn loi - v ti khng ph sc th ngn n lm g. Ti l mt nh bo, khng phi l ngi rao ging v ton cu ha. Nh qu v s thy t cun sch ny, ti hon ton hiu r nhng mt tri ca ton cu ha. Cu hi trong ti l phi lm g vi cc mt tri ny. Ti tin rng cch tt nht chng ta gii quyt tnh tn bo ca ton cu ha l u tin phi hiu l-gic ca h thng, cc b phn hot ng ca n, ri suy tnh xem lm sao h thng ny c li cho nhiu ngi nht trong khi gy ra t au n nht. y l tinh thn thc gic ti vit cun sch ny. Phn u sch gii thch cch nhn vo h thng ton cu ha ngy nay v cch h thng hot ng. Phn hai gi thch cc cc quc gia, cng ng, c nhn v mi trng tng tc vi h thng. Phn ba gii thch s chng i ton cu ha. V phn bn gii thch vai tr c o ca M, cng nh nhu cu cn phi ng vai tr ny n nh h thng mi.

Thomas L. Friedman Chic Lexus v cy liu Dch gi: L Minh Phn I - Chng 1

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

HIU H THNG H thng mi

Thomas L. Friedman

M ca nhn vt Forrest Gump thng thch ni g nh? Cuc i nh hp ko scla: trong hp ko c loi ko g ai m bit trc c. Vi ti, mt k l hnh lu nm, mt phng vin quc t, i nh dch v phng khch sn - khng bao gi bit khi m ca phng ra ta s thy g. Chng hn vo ti ngy 31 thng 12 nm 1994, khi bt u ph trch mc bnh lun quc t cho t New York Times, ti khi u chuyn mc bng nhng bi vit t Tokyo. n khch sn Okura sau mt chuyn bay di xuyn Thi Bnh Dng, ti gi in xung dch v bung vi mt yu cu n gin: "Vui lng cho mang ln phng ti bn qu cam". Ti nghin n cam v lc ang ln cn thm. Khi gi in ti ngh y l mt yu cu n gin v hnh nh ngi u dy ng kia cng hiu ti. Khong 20 pht sau, c ting g ca phng. Mt ngi phc v xut hin, ng phc thng tp, y mt xe c khn bn trng tot. Trn xe l bn ly cam vt ti ngon, mi ly nm trong mt khay sang trng. "Khng, khng phi", ti ni vi ngi phc v. "Ti mun cam qu - khng mun cam vt." Ti h ming gi v cn, ra du qu cam. "A a", ngi phc v gt gt u. "Cam... cam." Ti tr li phng, tip tc lm vic. Hai mi pht sau, c ting g ca. Cng vn ngi phc v , vn chic xe ph khn trng tot. Nhng ln ny, trn xe c bn a, trn mi a l mt qu cam c bc v ct thnh nhng ming nh, xp theo li ngi Nht by mn sushi. "Khng, khng phi", ti li lc u. "Ti mun cam nguyn." Ti khum tay ra hiu. "Ti mun gi chng trong phng n dn. Ti khng th n ht mt lc bn qu ct ra nh vt c. Ti khng th b chng vo trong t lnh c. Ti mun cam nguyn." Mt ln na, ti li c ra hiu, bt chc mt ngi ang n c qu cam. "A a", ngi phc v gt gt u. "Cam... cam. ng mun c qu cam." Li thm hai mi pht na tri qua. Ri c ting g ca. Vn ngi phc v . Vn chin xe . Nhng ln ny trn xe l bn qu cam tht p by trn bn chic a ln, cng dao, da v khn n. Ln ny c tin b. "c ri", ti va ni va k phiu thanh ton. "Chnh l th ti mun." Khi anh ta quay gt i, ti nhn xung phiu thanh ton. Bn qu cam ht 22 -la. Lm sao ti gii trnh c iu ny cho ta son y? Nhng cuc phiu lu cam qut ca ti cha kt thc . Hai tun sau, ti sang H Ni, n ti mt mnh trong khch sn Metropole. Vit Nam lc ny ang vo ma qut, mi gc ng ngi ta bn tng thng qut cao ngt vng bng, ngon mt. Sng no ti cng thng n vi qu qut. Ba ti hm , khi ngi hu bn hi ti c dng trng ming, ti bo ch cn mt qu qut. Anh ta i To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

mt lc ri quay li. "Xin li ng, ht qut ri", anh ni.

Thomas L. Friedman

"Sao th", ti hi bc. "Sng no cng thy c bn y qut dn n sng! Chc chn th no trong bp cng cn qut m". "Xin li", anh ta lc u. "Hay ng dng tm da hu?" "Cng c, cho ti t da hu", ti ni. Nm pht sau, ngi phc v quay li, mang theo mt a c ba qu qut. "Ti tm ra qut. Nhng khng c da hu", anh ta ni. Nu lc y ti hiu c nh by gi, th ti coi im bo trc. V t ngy , khi i cng tc khp ni trn th gii cho t Times, ti thy nhng g n i ti ngoi ca v trn bn n thng khng phi l nhng g ti nh trc. Lm cy bt bnh lun quc t cho The New York Times thc ra l cng vic l th nht th gii. ti mun ni th no cng phi c mt loi cng vic tt nht th gii, ng khng? Nu th, cng vic y ang trong tay ti. y l loi cng vic tuyt vi v ti c lm du khch c ch kin. Ti c th i bt c u, bt c lc no v c kin v bt c iu g ti thy hoc nghe c. Nhng cu hi dnh cho ti khi bt u cuc chu du trong cng v mi ny l: ch kin g? Lng knh no, cch nhn nh th no v thng qua h thng t chc no ti c th quan st th gii, hiu c s kin, u tin cho iu g, by t chnh kin v ni v chng nh th no c gi hiu c? V nhiu phng din th nhng ngi i trc trong t bo Times c li th hn ti. Ngi no cng c mt cu chuyn xuyn sut v mt h thng quc t c nh hnh sn, h c vic ngi vit. Ti l k gi bnh lun quc t th nm trong lch s t The New York Times. Mc "Quc t" l chuyn mc lu nm nht ca t bo. Mc ny ra i nm 1937, do b Anne O Hare McCormick, mt ph n y ti nng chp bt, v lc c tn l "Tnh hnh chu u"; v lc i vi hu ht ngi M "chu u" l chuyn quc t, v ng nhin, bnh lun vin quc t duy nht ca t bo phi ng ti chu u. Theo co ph nm 1954 ng trn t The New York Times, b McCormick khi u l phng vin quc t "trong t cch l v ca ng McCormick, mt k s vng Dayton. B thng i cng chng sang chu u mua hng." (Co ph trn T The New York Times t ngy tr nn ng khun so hn). H thng quc t m b McCormick tng vit l s rn v cn cn quyn lc chu u theo h thng Versailles v phn do u ca cuc Chin tranh Th gii th hai. Khi M tri ln t sau Chin tranh Th gii th hai, ci trn lng th gii nh mt siu cng v ch, c trng trch ton cu v tham gia tranh ginh quyn lc vi Lin X, th mc "Tnh hnh chu u" nm 1954 i tn thnh "Quc t". Bng nhin, c th gii tr thnh sn chi ca Hoa K, To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

v c th gii ch no cng quan trng, v mi ng ngch trn th gii u c s tranh ginh vi Lin X. H thng Chin tranh Lnh, vi s tanh ginh nh hng v tnh vt tri gia t bn phng Ty v cng sn phng ng, gia Washington, Moskva v Bc Kinh, tr thnh cu chuyn xuyn sut cho ba bnh lun vin sau ca mc "Quc t", t The New York Times, suy ngh v vit lch. Vo lc ti bt u m nhn mc ny, hi u nm 1995, Chin tranh Lnh kt thc, bc tng Berlin sp v Lin X l chuyn lch s. Ti may mn c chng kin ti in Kremlin nhng hi th cui trong cn hp hi ca Lin X. l ngy 16-12-1991. Ngoi trng Hoa K James A.Baker lc ang thm Moskva, cng lc Boris Yeltsin ang nh nhng tho g quyn lc khi tay Mikhail Gorbachev. Trc , mi khi Baker thm Gorbachev th h thng gp trong cung in dt vng mang tn St. Catherine; v lc no cng c nh do u tht ngon mc cho gii bo ch. ng Baker cng ty tng bao gi cng ch trong mt phng u hnh lang, ca ng, trong khi ng Gorbachev cng cc ph t th ch sau ca mt phng u i din ca in Kremlin. Ri sau mt tn hiu no , ca hai cn phng cng m, hai v cng bc ra v tin n gia nh, bt tay nhau trc ng knh ca bo gii. Th nhng ln ny, khi ng Baker sang, n gi hn, ca m v ngi bc ra l Boris Yeltsin, thay v Mikhail Gorbachev. Ai l ch ba tic ti nay? "Hoan nghnh qu v trn t Nga v trong to nh ny ca nc Nga," Yeltsin ni vi Baker. Sau , Baker qu c gp Gorbachev trong cng ngy, nhng r rng quyn lc c chuyn giao. Chng ti, nhng phng vin ca B ngoi giao i tng thut s kin, hm phi c ngy trong in Kremlin. Lc chng ti trong in th bn ngoi tuyt ri nhiu lm. n lc sp ti, ri khi Kremlin, bc ra ngoi th tuyt ng thnh mt tm chn tht dy. Chng ti li tuyt sang cng Spassky ca in Kremlin, li nhng vt giy ln su trong tuyt. Ti thy c ba lim ca Lin X vn cn treo trn thp, c n chiu sng, nh n vn khong 70 nm ri. Ti t nh, "c l y l ln cui cng mnh c thy l c tung bay trn ." Qu thc ch vi tun sau, l c bin mt, ra i cng vi n l c h thng Chin tranh Lnh v mt cu chuyn xuyn sut. Sau vi nm, khi ti vo ph trch mc bnh lun tin quc t ca The New York Times, c iu ti cn cha r: ci g thay th h thng Chin tranh Lnh ng vai tr nh mt cu trc ch o cho quan h quc t. V th ti bt u vit ct bo trong t cch mt du khch khng mang nh kin - mt du khch c u c m. Trong nhiu nm, cng nh nhiu tay vit khc, ti ch nhc n thi k Hu Chin tranh Lnh. Chng ti bit c mt h thng khc ang hnh thnh v tr thnh khun mu chung cho cc mi quan h quc t, nhng khng bit gi l h thng g. Vy chng ti nh m t n theo hng khc - tc l chng minh: n khng phi l Chin tranh Lnh. Nn chng ti gi l Hu Chin tranh Lnh. Cng i nhiu ti cng nhn thy chng ta ngy nay khng phi ang tn ti trong mt th gii hn To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

mang, thiu nht qun v kh nh ngha ca thi Hu Chin tranh Lnh. Ngc li, chng ta ang tong mt h thng quc t mi. H thng ny c lgic, c quy lut, c p lc v c ng lc ring ca n - n ng c gi bng ci tn ring - "ton cu ha". Ton cu ha khng ch l mt th mt kinh t, khng phi l mt khuynh hng nht thi. N l mt h thng quc t - mt h thng ch o, thay th Chin tranh Lnh sau khi bc tng Berlin sp . Chng ta cn hiu ton cu ha theo ngha nh vy. Nu trong hnh s c khi nim thi hiu, th chc cng phi c mt thi hiu nht nh i vi nhng khi nim hoa m trong chnh sch i ngoi. Vi suy ngh , khi nim "th gii thi k Hu Chin tranh Lnh" phi c chm dt. By gi chng ta ang trong h thng ton cu ha. Khi ni ton cu ha thay th Chin tranh Lnh nh mt h thng nh hnh th gii, chnh xc l ti ang ni iu g? Ti mun ni rng trong vai tr l mt h thng quc t, Chin tranh Lnh c cu trc quyn lc ring: cn cn lc lng gia Hoa K v Lin Bang cng ha X hi ch ngha X Vit. Chin tranh Lnh c nhng lut l ring: trong quan h i ngoi, khng mt siu cng no mun xm nhp vo vng nh hng ca mt siu cng khc; trong kinh t, nhng nc km pht trin ch tm vo vic pht trin nhng ngnh cng nghip quc gia ca ring h, cc nc ang pht trin ch tm tng trng trn c s xut khu, cc nc x hi ch ngha tp trung tht lng buc bng v phng Ty th chm chm vo vic bun bn c iu tit. Chin tranh Lnh c h t tng ring ca n: cuc chm trn gia ch ngha x hi v ch ngha t bn, giai on ha hon, khng lin kt hay ci t (perestroika). Chin tranh Lnh c khuynh hng v dn s ring: di c t ng sang Ty b bc mn st ngn tr, nhng di c t min Nam ln pha Bc th u n hn. Chin tranh Lnh c ci nhn ton cu ring: th gii c chia thnh phe x hi ch ngha, phe t bn ch ngha v phe trung lp; nc no cng thuc v mt trong nhng phe ny. Chin tranh Lnh sinh ra nhng cng ngh nh hnh ring: ch o l v kh ht nhn v cuc cch mng cng ngh ln th hai, nhng i vi dn chng cc nc ang pht trin th ba lim vn l nhng cng c gn gi. Chin tranh Lnh c thc o ring: s lng tn la ht nhn ca mi bn. V sau cng, Chin tranh Lnh to ra mi lo ring: s hy dit ht nhn. Tng hp nhng yu t trn y ta thy Chin tranh Lnh nh hng ti chnh sch i ni, mu dch v quan h i ngoi ca hu ht mi nc trn th gii. Chin tranh Lnh khng to lp tt c nhng li nh hnh rt nhiu th. K nguyn ton cu ha ngy nay l mt h thng quc t tng t, c nhng c tnh c o tng phn vi nhng c tnh thi Chin tranh Lnh. Trc ht, ni v Chin tranh Lnh l ni n s chia ct. Th gii b chia ct ngang dc thnh nhiu cnh ng vn vt manh mn. Nhng mi e da cng nhng c hi khi pht t chuyn bn b chia ct nh th no. Qu thc h thng Chin tranh Lnh c tng trng bng mt t: bc tng - bc tng Berlin. Mt trong nhng miu ta To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

v Chin tranh Lnh m ti thch nht l ca din vin Jack Nicholson trong phim A Few Good Men [Vn cn ngi tt]. Nicholson trong vai mt i t thy qun lc chin Hoa K ng ti cn c Guantanamo, Cuba. Vo pht cao tro trong phim, Nicholson b Tom Cruise cht vn v sao Santiago, mt ngi lnh yu ui di quyn ca Nicholson b ng i nh cht. " Anh mun c cu tr li ?" Nicholson ht ln. Cruise p li, "Ti mun s tht." "Anh khng th chu ni s tht u", Nicholson ni. "Anh bn , chng ta ang sng trong mt th gii c nhng bc tng, v nhng bc tng li phi c nhng ngi c sng canh gc. Ai l ngi s lm iu ? Anh ? Anh , trung y Weinberg? Ti phi chu trch nhim nng n hn l anh tng. Anh khc cho Santiago v anh nguyn ra lc lng thy qun lc chin. Anh c quyn lm iu ph phim nh vy. Bi anh may mn khng bit nhng iu ti bit - l ci cht ca Santiago, du c l b kch, c th cu c nhiu mng sng khc. V s hin din ca ti, du c gh tm v kh hiu vi anh, cng cu c mng sng ngi khc. Anh khng mun thy s tht, v tn y lng, ti nhng ni t c ni ti trong nhng ba tic, anh vn mun ti ng canh gc trn nhng bc tng . Anh cn c ti ng canh gc bn nhng bc tng ." H thng ton cu ha hi khac cht t. N cng cha ng mt c im ln - s hi nhp. Th gii nay tr nn mt ni c nhng quan h ngy cng chng cho an xen. D bn l mt cng ty hay l mt t nc th nhng mi e da cng nh nhng c hi s n vi bn chnh t nhng i tc m bn c quan h. H thng ny cng c miu t tng trng bng mt t: web [mng Internet]. V th, theo mt ngha rng th chng ta ang tin t mt h thng xy dng trn s chia ct, nhiu bc tng ngn cch, n mt h thng c xy nn bng s hi nhp v mng Internet. Trong thi Chin tranh Lnh, chng ta bm vo "ng dy Nng" - biu tng cho thy mc d chng ta b chia ct, nhng t ra c hai ngi, Lin X v Hoa K, ng chu trch nhim. V trong h thng ton cu ha, chng ta bm vo Internet, mt biu tng cho thy chng ta ngy cng cht ch hn v khng c ai ng ch o c. iu ny dn n nhiu khc bit na gia hai h thng Chin tranh Lnh v ton cu ha. Khc vi Chin tranh Lnh, ton cu ha khng phi l mt cc din ng cng, m l mt qu trnh pht trin nng ng. Chnh v th, ti nh ngha ton cu ha nh sau: n l mt s hi nhp khng th o ngc gia nhng th trng quc gia v cng ngh, ti mc cha tng c - theo phng cch to iu kin cho cc c nhn, tp on cng ty v nh nc vn quan h n nhiu ni trn th gii xa hn, su hn vi chi ph thp hn bao gi ht v cng theo phng cch gip th gii tip cn cc c nhn, tp on cng ty v nh nc xa hn, su hn vi chi ph thp hn bao gi ht. Qu trnh ton cu ha cng khin ny sinh chng i d di t nhng ai b thit hi hay b h thng mi b ri. tng lm ng lc cho ton cu ha l ch ngha t bn da trn kinh t th trng - nu bn cho th trng t iu tit, nu bn m ca nn kinh t cho php thng thng v cnh tranh t do, To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

th nn kinh t ca bn s cng hu hiu v tng trng nhanh hn. Ton cu ha c ngha l ch ngha t bn kinh t th trng lan vo hu ht mi quc gia trn th gii. Do , ton cu ha hnh thnh cho ring n mt h thng lut l kinh t - lut l xoay quanh vic m ca, th ni v t nhn ha nn kinh t ca bn, n c tnh cnh tranh cao hn v thu ht c nhiu hn u t nc ngoi. Theo thng k ca Ngn hng Th gii, trong nm 1975, vo nh im ca Chin tranh Lnh, ch c 8% quc gia c ch kinh t th trng t do, v lc vn t nc ngoi trn khp th gii l 23 t -la. Ti nm 1997, con s cc nc c ch kinh t th trng chim 28% v tng vn u t nc ngoi l 644 t -la. Khng nh Chin tranh Lnh, h thng ton cu ha mang mt sc thi vn ha ring, bao trm v c xu hng ng ha cc quc gia v c nhn ti mt mc nht nh. Trc y s ng ha nh vy ch din ra quy m khu vc - v d s ng ha vn ha La M i vi min Ty chu u v vng a Trung Hi, s ng ha ca gi tr o Hi vng Trung , Bc Phi, mt phn chu u v Trung ng, do ngi Rp v sau l quc Ottoman tin hnh, hay s Nga ha vng ng v Trung u v nhiu phn vng gip gii chu u v chu di thi X Vit. ng v mt vn ha, ton cu ha hin nay bao gm mt qu trnh M ha (d tt hay xu) - t hin tng Mc Donald s n Macs ri n chut Mickey. Ton cu ha c cng ngh nh hnh ring: vi tnh ha, thu nh kich c cc loi thit b, s ha, vin thng v tinh, cp quang v Internet, gip cho vic vun p vin cnh hi nhp. Khi mt nc nhy vo dng chy ton cu ha, gii tinh hoa ca t nc bt u chuyn ti vin cnh hi nhp v bn trong v c tm cho h mt ch ng trong bi cnh ton cu. Ma h nm 1998, ti sang Amman, Jordan, ngi ung c ph vi ngi bn tn l Rami Khouri, mt nh bnh lun chnh tr hng u ca nc ny trong khch sn Inter-Continental. Ti hi anh c tin g mi khng. iu u tin anh ni vi ti l "Jordan va c i CNN a vo mn hnh d bo thi tit ton cu ca h." Rami mun ni rng t nc ny phi hiu ra mt iu quan trng: l nhng nh ch ton cu gi y mun cho mi ngi thy cn phi bit thi tit Jordan. iu ny khin ngi Jordan t cm thy sang trng hn, v hy vng s c thm du khch v nhiu nh u t n t nc ca h. Mt ngy sau khi gp Rami, ti sang Israel v gp Jacob Frenkel, Thng c Ngn hng Trung ng ca nc ny, ng thi l mt kinh t gia tt nghip i hc Chicago. Frenkel cng tha nhn chnh bn thn ng ang tri qua mt thi k thay i nhn thc: "Trc y, khi ni v kinh t v m, chng ti bt u t nhng th trng a phng, h thng ti chnh khu vc v nhng quan h tng h gia chng vi nhau, ri sau , nh cht nh ra, chng ti bn n nn kinh t quc t. Hi c mt cm gic chung l nhng g chng ti lm l vic ring ca chng ti, ri sau thng qua mt s knh, chng ti bn hng ra nc ngoi. Gi y, chng ti o ngc qu trnh . Khng c chuyn quyt nh sn xut trc ri mi tm th trng xut khu; m trc ht hy To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

nghin cu khung cnh ton cu, ri quyt nh sn xut hng g. Quan im ny thay i ton cch ngh ca mi chng ta." Trong khi thc o ca thi Chin tranh Lnh l trng lng, c bit l trng lng cc loi tn la. Nay o m ton cu ha, ngi ta dng n v tc - tc trong bun bn, i li, lin lc v sng to. Chin tranh Lnh l ni n phng trnh nng lng v khi lng ca Einstein: e=mc2. Ton cu ha xoay quanh nh lut Moore rng cng sut tnh ton ca cc con chp silicon s tng gp i trong vng 18 n 24 thng, trong khi gi gim cn mt na. Trong thi Chin tranh Lnh, cu hi thng l "qu v ng v phe no?" Trong ton cu ha ngi ta hay hi, "bn kt ni vi ngi khc mc no?" Trong Chin tranh Lnh, ngi ta hay hi, "tn la ca bn ln n u?" Trong ton cu ha ngi ta mun bit, "modem ca bn nhanh n mc no?" Vn kin ch o ca Chin tranh Lnh l "Hip c." Trong ton cu ha, vn kin ti hu l "Giao Ko." H thng Chin tranh Lnh thm ch c thi trang ring ca mnh. Nm 1961, theo tp ch Foreign Policy (Chnh sch i ngoi), Ch tch Cu ba l Fidel Castro, trong b qun phc kaki mu xanh liu a ra tuyn b ni ting - "Ti nguyn l ngi Marxist-Leninist n cui i." Vo thng Ging nm 1999, ng Castro mc mt b complet thng gia n d mt hi ngh ton cu ha ti Th La Habana, ni c nh ti phit George Soros v nh kinh t ch trng th trng t do, Milton Friedman, cng c mi tham d. Nu nh kinh t gia ch o ca Chin tranh Lnh l John Maynard Keynes, mun thun ha ch ngha t bn, th trong ton cu ha c kinh t gia Joseph Schumpeter v Andy Grove, Ch tch tp on Intel, c hai u mun th lng con th t bn ch ngha. Schumpeter, cu B trng Ti chnh ca nc o v cu Gio s Trng Kinh doanh, i hc Harvard, by t quan im trong tc phm ni ting Ch Ngha T Bn, Ch Ngha X Hi v Dn Ch, cho rng iu ct li ca ch ngha t bn l qu trnh "hy dit sng to" - mt chu k khng ngng o thi nhng sn phm v dch v li thi v thay th chng bng nhng sn phm v dch v mi, hu hiu hn. Andy Grove ly li suy ngh ca Schumpeter rng "ch c nhng k hoang tng mi tn ti", lm u cun sch ca ng, k v cuc sng trong Thung lng Silicon, v bin n thnh khun mu cho nhiu doanh nghip trong thi t bn ton cu ha. Grove l ngi gip qung b cho quan im rng sng kin ci tin to bo, thay i cng ngh hin ang din ra nhanh chng hng ngy, hng gi. Do nhng t ph k thut, nhng pht minh ca bn c th nhanh chng b li thi hoc nhanh chng tr thnh hng ha - c hai kh nng c th din ra ch trong thong chc. Do , ch nhng k hoang tng, c lo, chm chm nhn ng sau xem c ai sng ch c iu g mi hn sn phm ca h, v c gng i trc mt bc, th mi sng st. Nhng quc gia sn sng cho ch ngha t bn nhanh chng thi i nhng cng ty lm n thua l ca mnh, ri tp trung tin u t cho nhng doanh nghip lm n tt hn, s thc s tin bc trong thi i ton cu ha. Nhng quc gia no To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

li vo chnh ph bo tr cho nhng doanh nghip lm n yu km, trnh n s o thi sng to ni trn ri s tt hu trong thi ton cu ha. James Surowiecki, bnh lun vin kinh doanh ca tp ch Slate im cun sch ca Grove v tm tt rt khc chit nhng im tng ng gia Grove v Schumpeter, l ct li ca kinh t ton cu. l l thuyt: "Sng to s thay th truyn thng. Hin ti v c l tng lai s thay th qu kh. Khng c g quan trng bng nhng iu sp xy ra, v liu nhng iu c xy ra hay khng li ty thuc vo kh nng c th o ngc c nhng g hin c. Bi cnh thun li cho sng to nhng gy nhiu kh khn cho cuc sng bnh thng, v con ngi ta vn d ch mong hng n mt tng lai n nh, hn l mt cuc i trong hu nh chng c g chc chn... Chng ta khng b buc phi ti to thng xuyn cc mi quan h vi nhng ngi thn. Nhng, li chnh iu m Schumpeter, v sau l Grove xut, cn thng xuyn ti to c thnh vng [trong ngy nay]." Qu tht, nu v Chin tranh Lnh l mt mn th thao th n s l mt vt Sumo, qua nh gi ca Gio s Michael Mandelbaum, mn quan h i ngoi, i hc Hopkins. "S c hai anh bo ng trn i, ma my l bi ng, gim chn hunh huch, nhng rt t khi chm vo nhau... cho ti cui trn th c cht t x y v c mt tay b thua do b y khi i, nhng rt cuc chng c anh no cht c." Ngc li, nu ton cu ha l mt mn th thao th s l mn chy nc rt 100 mt, lin tip, khng ngng ngh. D bn thng trong ngy hm nay th bn s phi ua tip vo ngy mai. V nu bn ch thua trong mt phn trm giy th cng ti t nh bn b chm mt c mt gi vy. (C hi cc cng ty xuyn quc gia ca Php th bit. Nm 1999, lut lao ng ca Php c sa i, yu cu gii ch phi gim s gi lm vic ca nhn vin t 39 ting xung cn 35 ting mt tun, khng gim lng. Nhiu doanh nghip Php chng i v hu qu vic sa i lut s nh hng ti nng sut ca h trn th trng ton cu. Henri Thierry, Gim c nhn s hng Thomson-CSF Communications, mt cng hng cng ngh cao ng ngoi thnh Paris, ni vi t The Washington Post: " Chng ti ang trong mt cuc cnh tranh ton cu. Nu chng ti mt mt n v nng sut, chng ti s mt i nhiu n t hng. Nu chng ti chp hnh lut lm vic trong 35 gi mi tun th khng khc g chuyn bt vn ng vin ngi Php phi i dp l chy thi 100 mt. H s khng c nhiu c may ot huy chng u.") Ni theo cch ca l thuyt gia ch tr ngi c Carl Schmitt, Chin tranh Lnh l mt th gii ca "bn" v "th". Trong ton cu ha, th ngc li, bn cng nh th u bin thnh "nhng i th cnh tranh." Nu ni lo u trong thi Chin tranh Lnh l kh nng b k th hy dit, k th vi danh tnh r rng, v trong mt th gii b phn chia rnh mch, th ni m nh ca thi ton cu ha chnh l s To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

s thay i ca mt th k th m bn khng nhn thy, cm nhn hay s thy c - mt tm l lo lng rng cng vic, cng ng hay mi trng lm vic ca qu v c th b nhng th lc kinh t v cng ngh khng n nh khin cho thay i. H thng phng ng ch yu trong Chin tranh Lnh l radar - dng pht hin nhng e da t bn kia bc tng. H thng phng th c trng ca ton cu ha l chic my X quang - dng tm nhng him ha ngay t bn trong. Ton cu ha cng sn sinh mt khuynh hng dn s ring - s dch chuyn nhanh chng ca dn chng t nhng vng nng thn vi i sng nng nghip ra thnh th. V li sng thnh th ang ngy cng gn lin vi xu hng ton cu ha trn phng din thc phm, lng thc, thi trang, th trng v gii tr. Sau cng v quan trng nht, ton cu ha mang c trng cu trc quyn lc ring, phc tp hn so vi cu trc quyn lc thi Chin tranh Lnh. H thng Chin tranh Lnh c xy dng ch yu trn nn tng cc quc gia. Bn hot ng i ngoi thng qua nh nc ca bn. Trong kch bn Chin tranh Lnh ta thy cc quc gia i u, i trng v lin kt vi nhau. V trong h thng ny, Chin tranh Lnh c cn bng bi hai siu cng: Hoa K v Lin X. Ngc li, ton cu ha c xy dng quanh ba cn cn quyn lc chng cho v quan h tng h. Trc ht l s i trng truyn thng gia cc quc gia. Trong ton cu ha, Hoa K l siu cng duy nht, v tt c cc nc khc u t nhiu ph thuc vo Hoa K. Tuy nhin, i trng quyn lc gia Hoa K v cc nc khc vn ng vai tr duy tr n nh cho ton h thng. iu ny gii thch cho nhiu mu tin bn c c trn trang nht cc t bo, chng hn vic c lp Iraq Trung ng hay s m rng khi NATO kim ch nh hng ca Nga Trung u. Cn cn quyn lc th hai l gia cc quc gia v cc th trng ton cu. Cc th trng ton cu c xy dng bi hng triu nh u t, di chuyn vn qua nhiu ni trn th gii bng cch nhp chut my tnh. Ti gi chng l "By th in t". Nhng con th ny tp trung nhng trung tm ti chnh ton cu nh ph Wall, Hongkong, London v Frankfurt, nhng ni ti gi l "nhng Siu Th." Hnh vi ca By th in t v hot ng ca cc Siu Th ngy nay c th c tc ng rt ln i vi cc quc gia, thm ch c th gy sp cho cc chnh ph. Ai l ngi h b Tng thng Suharto ti Indonesia nm 1998? Khng phi l mt quc gia khc, m chnh l cc Siu Th, thng qua vic rt li s ng h v nim tin v kinh t Indonesia. Bn khng th hiu ni ni dung nhng mu tin trn bo ngy nay nu khng xt n yu t cc Siu Th trong phn tch ca bn. V Hoa K c th xa s bn bng cch nm bom, nhng cc Siu Th c th khin bn bin mt bng cch nh st hng tri phiu bn pht hnh. Ni cch khc, Hoa K ng vai tr ni tri trn bn c ton cu ha, nhng bn thn Hoa K khng tc ng c g vo nhng nc i trn bn c . Bn c ton cu ngy nay rt ging bn Quija thnh thong c bn tay ca cc siu cng hin hu dch chuyn nhng qun c, nhng thnh To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

thong cc qun c li c nhng bn tay v hnh ca cc Siu Th iu khin. i trng v quyn lc th ba trong h thng ton cu ha l gia cc c nhn v cc nh nc - iu ny mi m hn c. Do ton cu ha ph i nhiu bc tng ngn cch dn chng, v ni c th gii vo mt mi, n mang li cho cc c nhn kh nng chi phi c cc th trng ln cc quc gia trong bt c thi im no. Cc c nhn c th cng din trc tip trn sn khu th gii m khng cn n s gip mi gii ca nh nc. Vy ngy nay, khng nhng bn c mt siu cng, nhiu siu th, v, nh s c chng minh thm trong phn sau ca cun sch, bn c cc c nhn c trang b quyn lc ti thng. Mt s nhng c nhn ang gin d, mt s khc tht tuyt vi, nhng ai cng nh ai, h u c th cng din trn sn khu th gii. Qu Long-Term Capital Managenment, - gm mt s c nhn vi mt qu u c tn dng ng ti Greenwich, Connecticut, phn b nhng khon tin u t trn khp th gii cn nhiu hn lng ngot t d tr ca Trung Quc - iu m ngay c chnh ph Hoa K cng khng ng n. Osama Bin Laden, mt triu ph ngi Rp Xut c mng li ton cu ring tuyn chin vi Hoa K vo cui nhng nm 1990, v khng qun Hoa K tr a bng cuc khng kch vo Afghanistan, ni ng ta c ng, nh tung Bin Laden l c mt quc gia. C ngh v iu m xem. Hoa K bn 75 tn la hnh trnh, mi ci g mt triu -la, nhm vo mt c nhn! chnh l mt siu cng chng mt c nhn c quyn lc ln. Jody Williams ot gii Nobel Ho bnh nm 1997 do ng gp ca b vo cng c quc t cm cc loi mn trn t lin. B t c iu ny khng nhng khng c s gip ca t nc ca b, m cn do bt chp s chng i ca nhiu nc ln. V v kh b mt ca b l g, khi vn ng c 1.000 nhm nhn quyn v kim sot v kh khp su chu lc? - Email. Cc quc gia v c bit siu cng M ngy nay vn c vai tr quan trng. Nhng quan trng khng km, l vai tr ca cc Siu Th v cc c nhn c quyn lc ln. Bn khng th hiu c ton cu ha cng nh nhng mu tin trn trang nht bo ch, tr phi nhn nhn chng qua lng knh tng ha quan h phc tp gia ba yu t k trn: nh nc va chm vi nh nc, nh nc v chm cc Siu Th v Siu Th cng nh nc va chm vi nhng c nhn c quyn lc ln. Kh mt ni l, do nhng l do ti s nu sau ny, h thng ton cu ha n vi chng ta trc khi chng ta c kh nng nhn bit v hiu c n. Hy ngh v iu ny: trong nm 1990, hu ht khng my ai bit v Internet, v rt him ngi thi c a ch Email ring. l mi hn 10 nm trc! Gi y, Internet, in thoi di ng v Email tr thnh cng c thit yu ca nhiu ngi, khng ch cc nc pht trin n ni h khng th tng tng cch sng thiu chng. Ti chc rng n cng tng t nh tnh hnh hi u Chin tranh Lnh, khi xut hin cc kho v kh ht nhn cng cc hc thuyt rn e. Phi mt mt thi gian di th cc nh lnh o v cc nh phn tch thi mi hiu c bn cht thc s v cc khuynh hng ca h thng Chin tranh Lnh. To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

H sng st t Chin tranh Th gii th hai; h ngh rng cuc chin to ra mt th th gii mi, nhng thc t din ra hon ton khc, h sm nhn ra rng th gii mi hon ton khng ging nhng g ngi ta mong i. Phn nhiu nhng yu t nh hnh th gii v chin lc trong thi Chin tranh Lnh chng qua l nhng phn ng ti ch i vi nhng din bin cng cc him ha mi xut hin. Ri dn dn cc nh hoch nh chin lc bt u xy dng nhng nh ch mi, cc quan nim v li ng x mi m sau ny c bit n di ci tn gi h thng Chin tranh Lnh. i vi ton cu ha th s th cng din ra khng khc my, ngoi tr chuyn chng ta c th mt nhiu thi gian hn hiu v n, v hiu h thng khng thi cng cn phi i to li; v li khc vi Chin tranh Lnh, ni mi th c nh hnh xung quanh cc siu cng, ton cu ha c xy dng vi s tham gia ca cc Siu Th v cc c nhn c quyn lc ln. Ti xin ni cch chng ta hiu v ton cu ha vo nm 2000 cng ging nh cch chng ta hiu v Chin tranh Lnh vo nm 1946 - nm Winston Churchill cnh bo "Bc Mn St" ngn cch khu vc nh hng ca Lin X khi Ty u sp c dng ln. Ba mi nm sau ngy Churchill c bi din vn ny chng ta cng cha hiu c h thng Chin tranh Lnh ri s ra sao! Cng vo lc nh sch Routledge xut bn mt tp tiu lun ca cc nh nghin cu v Lin X vi ch Nn kinh t X Vit n nm 2000. Tp sch y bn rt chy. Nhng khng mt tc gi no lc c th d on rng vo nm 2000, s khng cn nn kinh t X Vit. chng minh cho lun im rng rt t ngi hiu ch xc v hot ng ca h thng ton cu ha, xin dn ra y mt bng chng l th. Hai nh kinh t lm t vn cho Qu Long-Term Capital Management, l Robert C. Merton v Myron S. Scholes, c hai cng nhn mt gii Nobel Kinh t nm 1997, khong mt nm trc khi Qu ny hiu sai v bn cht ca ri ro trong th trng ton cu an xen ngy nay, rt cuc dn n s thua l ln nht trong lch s cc loi qu u t. Nhng hai kinh t gia ca Qu ny c gii Nobel do cng lao g? Chnh l do cc nghin cu ca h v cch s dng cc loi cng c ti chnh phc tp, gi l phi sinh, phc v cc nh u t ton cu loi b cc ri ro v ti chnh! Nm 1997, h c trao gii thng Nobel do c cng gip qun l ri ro. Nm 1998, h tr thnh k u tu do to ra cc loi ri ro mi. Vn nhng con ngi , vn nhng th trng , nhng l mt th gii mi.

Thomas L. Friedman Chic Lexus v cy liu Dch gi: L Minh Chng 2

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Trao i thng tin

Thomas L. Friedman

Trong khu bo tng khoa hc tuyt vi thnh ph Barcelona, ti thy mt hin vt minh ha tht tuyt cho "s hn lon". Mt qu lc phi tuyn c dng ln, cho du khch cm vo v y qu lc bt u t mt v tr t chn, vi vn tc t chn. Chuyn ng ca qu lc c quan st v ghi li trn mt mnh giy. Sau du khch c yu cu lm li ln na, vn v tr nh c, vn tc nh c. Nhng d c cn thn n u th dao ng ca qu lc trong nhng ln sau vn khc hn vi ln u... Ti hi gim c bo tng hai ngi n ng ang ng ch g gn . ng ta ni, " l hai anh chng ngi H Lan ang ch mang "s hn lon" i. "Hnh nh hin vt ny ri s c tho ra v chuyn v Amsterdam. Nhng ti t nh: nhiu ni trn ton cu, dch v ca hai anh ny tht s c nhu cu ln - v c rt nhiu t chc hin ang rt cn c ngi loi b cho h nhng s hn lon. Murray Gell-Mann, tc gi cun The Quark and the Jaguar Cng nh nhiu ngi ang c gng t iu chnh nhn nhn ton cu ha cho r hn, bn thn ti cng ang hc hi thm v tm cho ra lng knh mi quan st n. gii thch thm, ti xin bt u bng mt li sm hi, m lu nay ti nhng mun c gii by? y l: c thi ti ba t khi a tin v thi tit Beirut. Thc ra khng phi ti hon ton ba t. Lm nh th l sai. Ti ch "phng on" thi tit. l vo nm 1979, ti l mt phng vin tp s lm vic cho hng thng tn UPI Beirut. Ti thng phi lm ca m, v mt trong nhng nhim v ca ngi trc cui cng trong ca m l son d bo thi tit Beirut. D bo ny s c tng hp trong d bo ton cu ca UPI v c gi cho cc bo gm nhit cao nht v thp nht. Ngt mt ni l lc khng c nhn vin d bo thi tit Beirut, hoc l c m ti lc khng bit. t nc ny lc ang c ni chin v khng ai mt cng tm hiu v chuyn thi tit lm g. Cn sng c l may mn lm ri. Th nhit m mi ngi quan tm nht Beirut lc chnh l thn nhit ca mi ngi - 37 C. Vy th ti phng on thi tit bng cch hi quanh. Lm bn tin d bo thi tit lc c ngha l ti h ln trong phng hay gi ra ngoi hnh lang: "Ahmed i, hm nay anh cm thy thi tit ra sao?" V Ahmed hay Sonia hay Daod h p li, "Thy nng y." "Khong 32 ?" ti hi li. "ng ri, ng Thomas, ng ni th no cng c", c ngi tr li. V ti s vit vo bn tin, "Nhit cao nht l 32 . Sau ti li hi, "Gi ngoi kia chc mt ri/" "ng th, ng Thomas," c ngi p li. "Khong 22 , c khng?" ti hi. "ng ri, ng Thomas, ng ni th no cng c", li c ngi tr li. V ti li vit tip, "Nhit thp nht l 22 ." V l tin d bo thi tit ca ti sn xut t Beirut.

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

Nhiu nm sau, khi lm vic cho mc Thng mi hng ngy ca The New York Times, ti nh li nhng giy pht nh vy. Lc thnh thong ti c giao vit tin hi oi v th trng chng khon. Thng th mi khi cc th trng ngng giao dch, ti phi gi in n cc tay mi gii nm gi -la ln hay xung trong ngy so vi cc ngoi t mnh khc, hay v sao ch s Dow Jones ln hay xung. Bao gi ti cng ngc nhiu khi thy d ch s i theo hng no, gi -la ln hay xung, th cng c nh phn tch bao gi cng cho ra c mt cu phn tch c ng, gii thch v sao, chng hn s lng 1.200 t -la giao dch su chu lc, trong sut 24 mi gi dn n vic gi -la tng hay gim na xu vi ng yn Nht. V chng ti ai cng tin vo nhng gii thch nh vy. Nhng trong thm tm, ti c cm gic l nhng nh phn tch ti chnh chi x ti. Trong thm tm, ti ngh khng hiu c phi h lm nh ci li ti vit bn tin thi tit Beirut hay khng. Nh kiu c ngi gi quanh vn phng ca Merrill Lynch hay Paine Webber theo li "Ny Ahmed, ti sao -la hm nay li xung?" V mt tay mi gii, hoc ngi th k hay ngi phc v sn giao dch lc tin i qua p li g , th thng tin s c ng vo trang bo ngy mai, nh li gii thch cho cung cch lm n ca hng ngn giao dch ti chnh trn ton cu. Nm 1994, ti, phng vin thng mi v ti chnh cho t The New York Times, tng thut cuc m phn thng mi Nht-M. Mt bui chiu, khi ngi bn bn lm vic, theo di tin thng tn trn my tnh, ti pht hin hai mu tin ca Teuters xut hin k nhau: Gi -la tng do lc quan xung quanh m phn thng mi. New York (Teuters) - Gi -la vo lc ng ca hm th Su tng cao hn s vi cc ngoi t hng u khc, do mi ngi lc quan hn rng Hoa K v Nht Bn s sm k hip thng mi. C phiu gim gi do bt n xung quanh m phn thng mi. New York (Reuters) - Gi c phiu hng u gim vo cui hm th Su khi xut hin nhng bt n xung quanh cuc m phn thng mi M-Nht trc hn cht cho vic k kt, vo na m. "Ahmed i, bn ngh g v cuc m phn M-Nht?" Vic ti son tho tin thi tit t Beirut cng nh vic Teuters a tin v chng khon v hi oi c ngha ging nh vic lp li trt t, gt b nhng hn lon - nhng khng my thnh cng trong c hai trng hp. Khi bt u ph trch ct i ngoi ca t The New York Times nm 1995, ti bit l nu cn mun tn ti lu di v gip hiu trt t t nhng v hn lon, th khng th lm ci iu tng t nh khi d bo thi tit t Beirut. Vy phi lm g? Lm th no gii thch cho c h thng ton cu ha phc tp ny? Cu tr li ngn gn l phi ng thi lm hai vic - quan st th gii qua nhiu lng knh v ng thi, truyn ti s phc tp y n c gi, thng qua nhng cu chuyn n gin, ch khng dng nhng l thuyt ho nhong. Ti dng hai phng php: " Trao i thng tin" hiu th gii, v "k chuyn" gii thch th gii. To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

Trao i thng tin l g? Trao i - arbitrage l mt thut ng th trng. V l thuyt, thut ng ny miu t hin tng cng mt lc bn v mua cng mt loi chng khon, cng mt mt hng hoc cng mt n v tin t t cc th trng khc nhau thu li t nhng chnh lch v gi c, do thng tin bt i xng. Ngi trao i thnh cng l ngi bit m ln c bn gi 1 -la mt cn Chicago, v 1,5 -la mt cn New York, vy anh ta s mua m ln t Chicago bn New York. Ngi ta c th trao i trn thng trng v ngi ta cng c th trao i nh vy trong vn hc. Chuyn xa v Jose Ortega y Gasset, mt nh vn ni ting ngi Ty Ban Nha, k rng ng ta "mua thng tin vi gi r London v bn chng vi gi cao hn Ty Ban Nha". Nh vn ny tng l la cc phng khch ln London, thu thp cc cu chuyn, cc kin gii ri dch chng sang ting Ty Ban Nha cho nhng c gi Ty Ban Nha qu nh. Nhng d anh l ngi bun m ln hay bun kin thc, cha kha thnh cng l ch anh ta c mt mng li cc tay trong tho tin, ri cht lc thng tin theo hng lm ra li. Ngy nay, hn bao gi ht, ranh gii truyn thng gia chnh tr, vn ha, cng ngh, ti chnh, an ninh quc gia v h sinh thi ang dn m nht i. Bn thng khng th gii thch v mt mt m khng cp ti nhng mt khc, v cng khng th gii thch c ton cc nu khng nhn c tt c cc mt. Cho nn, tr thnh mt nh phn tch v k gi tin i ngoi, mi ngi u cn phi trao i thng tin t nhiu ngun c ci nhn khc nhau, chp ni chng li dt nn mt bc tranh ton cnh th gii. Nu ch nhn t mt hng, ngi ta s khng th v c mt bc tranh ton cnh. l ct li ca "trao i thng tin." Trong mt th gii c nhng lin h cht ch tng h, th kh nng phn tch nhng mi quan h, in vo nhng ch trng, chnh l gi tr gia tng nh bo to ra. Nu khng nhn thy nhng mi lin h th bn s khng nhn thy th gii. c g ti c th hiu c iu ny khi mi bc vo ngh bo. Ti tm ra c chn l ny ch d o tnh c, nhng thay i trong i lm bo buc ti phi tm thm cho mnh nhng lng knh mi, v li cng l sng st trong ngh. Xin k li sau y cu chuyn ca ti: Ti bt u ngh bo nh mt phng vin thiu hiu bit nht. Trong sut thp nin u tin trong ngh, ti tng thut "Cuc chin ln nht gia nhng sc tc" - xung t Israel- Rp, u tin t Beirut, ri sau n Jerusalem, Israel. Trong nhng ngy , bo ch i vi ti c bn l mt hot ng hai chiu. Bo ch l chnh tr v vn ha, v Trung ng, vn ha ca bn quyt nh chiu hng chnh tr bn ang theo ui. Hay ni mt cch khc, lc vi ti, th gii xoay quanh chuyn quan st nhng ngi dn bm vo gc r ca mnh nhng li c o trc cy liu ca hng xm. Nm 1981, ti ri Jerusalem, sau mt thp nin ng ti Trung ng, quay li Washington, ni ti tr thnh phng vin thng tr v ngoi giao. Bi tng thut u tin trong cng v mi l v bui iu trn trc thng vin Hoa K ca Ngoi trng sp c b nhim James A Baker. Rt To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

ngng nhng ti cng phi th tht, l trnh c nhn v thc s ca ti ch yu l v rp v Trung ng, v do c ngh bo ca ti cho n lc l tng thut tnh hnh Trung ng, ti thc khng bit nhiu v nhng vng khc trn th gii. V ti thc s khng hiu g v nhng iu cc thng ngh s cht vn ng Baker, chng hn Hip c START, lc lng Contras, Angola, CFE [Lc lng quy c ng chu u], m phn gii tr qun b v khi NATO. Khi bc ra khi cuc iu trn u ti mun v tung. Ti khng bit ch ca bi tng thut s l g. Ti cng khng hiu n phn na nhng cm t ni tt c cp trong cuc iu trn. Ti cng khng hiu Contras l "qun ta" hay "qun ch," v ti ngh CFE l li nh my nhm v ng l l CAFE nhng thiu mt ch A. Trn taxi quay li ta son The New York Times, ti mng tng trong u mt kh nng l vo ngy hm sau t Washington Post chy tt iu ng Baker bn n m ti b qua. May m c Michael Gordon phng vin chuyn theo di hot ng ca Lu Nm Gc, gip ti mi gom gp c mt s im vit thnh mt bi bo. Nhng t , ti hiu rng cch nhn hai chiu trong bo ch ti s dng trc kia s khng cn ph hp na. May thay sau , nh c bn nm theo di tnh hnh ngoi giao v 500.000 dm i cng ng vi ng Baker, ti thm c mt chiu na vo chnh tr v vn ha - l ch an ninh quc gia v cn cn lc lng. Ch mi bao gm mt lot cc vn xoay quanh kim sot v kh, cnh tranh gia cc siu cng, qun l ng minh trong Chin tranh Lnh v quyn lc a chnh tr. Th gii quan hai chiu ca ti nh thay i. Ti nh c ln bay cng chuyn vi Baker sang Israel, my bay b i hng, khi n sn bay Tel Avil, phi ln hnh vng cung qua B Ty sng Jordan trc khi h cnh. Ti nhn qua ca s xung vng B Ty, ngh: "Trn phng din quyn lc th khu vc ny khng cn my quan trng. Th v th c, nhng quan trng theo kiu a-chnh tr th khng." Sau thi gian tng thut B Ngoi giao v mt thi gian ngn Nh Trng (may m ngn ngi v khng ai c l lm bo c), ti c thm mt lng knh phn tch. l vo nm 1994, khi The New York Time yu cu ti bt tay vo mt mc mi bn v quan h tng h gia chnh sch ngoi giao v nn ti chnh quc t. Lc , manh nha mt kh nng l vi s kt thc ca Chin tranh Lnh cng s tan r ca Lin X, th ti chnh v thng mi s c vai tr ln hn trong vic nh hnh cc mi quan h quc t. Ph trch mng quan h kinh t v hoch nh chnh sch an ninh quc gia l mt th nghim i vi bn thn ti cng nh i vi t The New York Times ni chung. V l thuyt, ti c b nhim lm phng vin Thng mi v Ti chnh, nhng do c kinh nghim vi B Ngoi giao v Nh Trng, ti ngh kt hp tt c cc ch vi nhau. Chng ti gi lnh vc ny bng nhiu tn "Ngoi giao Thng mi", ri th "i ngoi v Ti chnh." Lc ti nghim thy hai iu. Trc ht, do h thng Chin tranh Lnh kt thc, lnh vc ny s l ni ra rt nhiu tin. iu na, cha c ai hot ng trong lnh vc ny. C rt nhiu phng vin vit v ti thng mi, nhng khng ng n mng ngoi giao. C nhiu phng vin ti chnh, nhng To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

khng tng thut cc tin an ninh quc gia. C nhiu phng vin ngoi giao khng a tin ti chnh. Li c nhng phng vin Nh Trng chng quan tm n thng mi, ti chnh hoc chnh sch i ngoi, m ch cm u vo vit v nhng g tng thng ni v lm. Ti ngh, gn thm mng th trng ti chnh vo ti chnh tr, vn ha v an ninh quc gia cng ta nh c eo thm mt cp knh, khin cho bn bng nhin nhn c c bn chiu ca th gii. T ti thy nhng mu tin ti cha tng thy. Ti thy nhng mi lin kt nhn qu m trc ti khng ti no nhn ra c. V t ti cm nhn c nhng bn tay v hnh v nhng chic cm c th tri v cm tay cc v nguyn th v cc quc gia, khng cho h hnh ng theo nhng chiu hng nht nh... nhng iu trc ti khng th tng tng ni. Nhng khng gian bn chiu ri vn cha . Khi ti c giao nhim v l bnh lun vin thi s quc t, ti dn dn nhn thc rng ci thc y s ln xung ca th trng, nh hnh cc mi quan h, cc tng tc gia quc gia v c nhn v ci tht s hin hu l trung tm ca ton cu ha chnh l nhng tin b trong cng ngh hin nay - t Internet ti h thng vin thng qua v tinh. Ti nhn thy ti khng th t hiu, cha ni n gii thch cho c gi v nhng lc lng ang nh hnh nn chnh tr th gii, nu ti m tt v nhng cng ngh mi - nhng cng ngh ang trao quyn v nhiu mt cho con ngi, cho cc chnh ph v cc cng ty. Ai kim sot sng n trong x hi lun lun l yu t quan trng. Nhng ngy nay ai kim sot h thng in thoi cng quan trng khng km. t nc ca qu v c bao nhiu binh lnh v bao nhiu v kh ht nhn - iu mang tnh quyt nh. Nhng bng thng ng truyn Internet ca bn l bao nhiu - iu cng quan trng khng km. Vy l ti phi b sung thm mt chiu mi - cng ngh - v tr thnh mt phng vin vi lng knh nm chiu. C ngha l b sung Thung lng Silicon vo danh sch cc th ca th gii nh Moskva, Bc Kinh, London, Jerusalem, ni m ti cm thy phi thm ving t nht mi nm mt ln, cp nht kin thc cho bn thn. Sau cng, cng quan st hot ng ca h thng ton cu ha, ti cng thy h thng ny sn sinh nhng ngun lc pht trin mnh m, cng nh kh nng ng ha c tc chng mt. V nu khng b kim sot cht ch, nhng ngun lc ny c tim nng hy dit mi trng v nh bt cc gi tr vn ha vi tc nhanh n mc nhn loi cha tng chng kin. Dn d ti nhn thy nu khng b sung thm kha cnh mi trng vo lp lun ca mnh th ti s b qua mt trong nhng sc mnh chnh yu, c th hn ch pht trin v gy s chng ton cu ha. Th l ti b sung chiu th su - t hc v xu hng bo v mi trng - vo h thng trao i thng tin. Trong nhng chuyn i sau ny ti thng mun r ngot sang tm hiu h sinh thi b ton cu ha tc ng ra sao, v s suy thoi ca mi sinh, ngc li, tc ng ra sao ti ton cu ha. Gi y ti ang ni n khng gian su chiu. Chiu tip theo l g, ti cha bit. Nhng nu c manh nha mt chiu kch mi th ti s chc chn s tip tc b sung thm - v gi y ti l nh ton To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

cu hc. C ngha l ti khng phi l ngi theo phi hin thc - cho rng mi th trong quan h quc t u c th gii thch bng ham mun quyn lc v li th a-chnh tr, rng th trng khng tht s quan trng. Ti khng l ngi bo v mi trng - ch quan st th gii qua lng knh bo tn, gn gi mi trng bng mi cch, ch pht trin khng quan trng. Ti cng khng l mt nh k tr - trong hng ng nhng tay chuyn nghip Thung lng Silicon, cho rng lch s khi thy t ngy pht minh ra b vi x l v Internet s quyt nh tng li ca cc quan h quc t - a chnh tr khng quan trng. Ti khng phi l ngi theo phi bn cht - c tin rng hnh vi con ngi bt ngun t nhng c tnh ADN hoc vn ha no - nn ngh khoa hc v cng ngh khng l g c.V ti cng khng phi l mt nh kinh t - nhng k cho rng bin ng th trng gii thch ton b hot ng ca th gii, trong khi coi nh nh hng ca quyn lc chnh tr ln vn ha. Ti tin rng h thng ton cu ha ngy nay - trong c nhng ro cn v a l, th trng v lun thuyt ngy cng b ph b - ang thit lp mt th trng mi trn th gii. V cch duy nht gip ngi ta nhn bit v gii thch n l cn o v phn tch thng qua su chiu kch k trn, nhng ty lc ty han cnh m gn ngha nng nh cho mi chiu kch. iu ct yu l phi thy c s kt hp v tng tc ca tt c su chiu kch ang tht s l nhng nt nh hnh quan h quc t ngy nay. V th tr thnh nh ton cu hc l cch duy nht kt ni mi s kin, hiu c h thng ton cu ha v gip lp li trt t nhng ni hn lon. Nu nhng nh gi trn ca ti l sai, th iu s sm l ra. Nhng nu nhng nh gi ca ti l ng th s c nhiu ngi phi quay li nh trng. Ti tin rng i vi nh bo, nhng ngi nhn nhim v gii thch th gii, v nhng nh chin lc, c trch nhim nho nn th gii ny, iu thit yu l h cn phi suy ngh nh nhng nh ton cu hc. Ngy nay cng c nhiu nhng mng li lin lc, kt ni th gii v nhiu t chc khc nhau; v ngi lm bo cng nh cc nh chin lc cn phi t duy lin lc nhng mng li y. Nhng tht khng may, trong gii hc gi v nh bo, vn hin hu xu hng suy ngh ring r, b nhng nghip v v k nng ring chi phi, lm cho nhiu ngi b qua mt thc t: th gii khng cn b chia ct thnh nhng mng ring r na, v nhng ranh gii gia cc vn ni a, quc t, chnh tr v cng ngh ang lu m dn i. Xin n c mt v d. nhiu nm, chnh ph Clinton hm ha trng pht Nht Bn nu nc ny khng hy b mt s biu thu quan, chnh thc cng nh khng chnh thc, nh vo mt lot cc mt hng. Nhng c mi ln i din thng mi y hiu bit ca Hoa K Mickey Kantor li thc y chuyn trng pht Nht Bn n mc gn thnh cng v Tng thng gn h roi pht Nht, n pht cui, th Clinton li rt v. y l nhng g ti tng tng xy ra trong phng Bu Dc lc y: Kantor bc vo phng Bu Dc, ko gh ngi xung cnh Tng thng v ni: "Tha Tng thng, my thng cha ngi Nht li bt u lm kh d cho chng ta. H khng cho my mt hng ca ta To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

c nhp vo Nht. n lc ta phi cho h bit th no l l . Trng pht. Tha Tng thng. Trng pht mnh. Gi l thi im cho h bit tay. Phi t chng vo ng ch. V thm na, lm nh vy, cnh nghip on s rt khoi chng ta." "Mickey, ng ni ng qu", Tng thng p. "Lm i." Nhng ngay lc Kantor sp ra i thc thi trng pht Tokyo, th B trng Thng mi Robert Rubin bc vo phng. ", tha Tng thng", Rubin ni, "Ngi c nhn ra rng nu chng ta p t trng pht chng li Nht Bn th ng -la s st gi, v ngi Nht s bt u bn bn tho tri phiu ngn kh M ca h, khin cho mc li sut ni a M s tng." V Kantor, ngi va bc chn khi ca, b Tng thng gi git li. ", Mickey, Mickey, Mickey. Quay li y mt giy. Chng ta phi ngh li chuyn ny mt cht." Vi ngy sau, Kantor quay li. ng ta li ngh trng pht. Ln ny, Tng thng t ra tht s b thuyt phc. ng ta ni vi Kantor: "Ti khng th chu ng c my tay Nht Bn hn c, Mickey. Trng pht. Xung tay ngay." Nhng ngay trc khi Kantor bc ra ra tay vi ngi Nht, th B trng Quc phng William Perry bc vo phng Bu Dc qua li ca hu. "Tha Tng thng," Perry ni, "Ngi c nhn ra l nu chng ta p t trng pht chng Nht th ngi Nht s khng m phn ko di thi hn chng ta c ng ti cn c Okinawa, hoc s khng gip thanh ton n b cho my ci l phn ng ht nhn ca Bc Triu Tin, m chng ta ang trng i." V lc , Tng thng s li cung qut vy Kantor li, khi ng ny ang c chun nhanh ra khi ca. ", Mickey, Mickey, Mickey. Quay li y mt giy thi. Chng ta phi ngh li chuyn ny mt cht." Trn y ch l kch bn m ti tng tng ra. Nhng ti s nh cc rt nhiu tin rng n tng t nh nhng g ang thc s din ra, v ngi phng vin c trch nhim k li nhng chuyn nh vy khng phi n thun l phng vin thng mi, phng vin ti chnh hoc quc phng - h l ngi i i li li, trao i thng tin ca ng thi ba lnh vc ny. Hai s gia v quan h quc t Trng i hc Yale, Paul Kennedy v John Lewis Gaddis quan nim rng mt trong nhng chc nng ca h l o to mt th h cc nh chin lc mi. Cng lao ca h cho thy h quyt nh tm ra mt phng hng mi m rng chng trnh ging dy to nn mt th h cc nh chin lc, nhng ngi c ci nhn ton cu, thay v nhng ngi ch b hp cch nhn trong cc kha cnh chuyn su. Trong mt tiu lun m hai ng l ng tc gi, Gaddis v Kennedy cho rng vic c nhng chuyn gia trong cc lnh vc nht nh l cn thit, duy tr mt tp th nhng ngi c kin thc su v nhiu mng khc nhau lun lun quan trng; nhng cng quan trng khng km, cc chuyn gia chuyn su tng lnh vc khng th mt mnh hoch nh v phn To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

tch chnh sch i ngoi.

Thomas L. Friedman

Hai s gia vit: "Nhng ngi ny hon ton c kh nng nhn tng mng trong mt bc tranh ln, nhng h kh c th nhn thy ton b bc tranh. H ring cc th t u tin, thc thi ring r tng nhim v, m khng ngh n kh nng cc nhim v chng cho nh hng ln nhau. H di chuyn t cy ny sang cy khc tht ngon lnh, nhng li t ra sng st khi nhn thy mnh lc trong c mt khu rng. Trong qu kh, cc nh chin lc quan st c c cy ln rng. H l nhng nh tng hp, hot ng theo quan im sinh thi. H hiu th gii l mt mng li, trong nhng iu chnh ni ny tt s hnh thnh nhng tc ng ni khc - v rng, mi s u quan h vi nhau. Cc nh tng hp gi y, i u ri? Trong cc trng i hc v vin nghin cu gi y, xu hng hin ti l tp trung nghin cu chuyn su ngy cng b hp: u t ch yu dnh cho hot ng trong tng ngnh ring l hn l vo nghin c nhiu ngnh cng lc. Nhng nu khng c kin thc tng hp, khng thy c ton cnh - khng hiu c phng tin kt hp hon tt hay ph hy cu cnh th lm sao nh ra chin lc. V nu khng c chin lc th ch c vic chu tri ni m thi." Mt s ngi lng nghe lp lun trn y. Cui nhng nm 1990, C quan An ninh Quc gia (NSA) ti mt, vn thc hin vic nghe trm trn ton cu, thu thp hng ni thng tin tnh bo, quyt nh iu chnh phng php lm vic ca h - t ch phc v cho nhng ai "cn bit," qu v cn th mi c bit, sang phng php "cn trao i," ngha l s khng bao gi hiu ni bc tranh ln nu khng trao i tm hiu nhng mng nh trong bc tranh . C th iu gii thch cho vic mt s (ch khng phi tt c) ngun tin mang tnh nghin cu m ti thu thp c khng n t pha cc gio s quan h quc t hay vin chc B Ngoi giao m t nhng ngi thuc trng phi ton cu ha hin ang ngy cng pht trin - gim c cc qu u c ti chnh. Ti cm nhn rng mnh ngy cng b li cun n vi cc nh qun l cc qu u c ti chnh hn l n vi cc nh ngoi giao hay cc v gio s, v nhng nh qun l ti chnh gii thng rt hiu v cc vn ton cu v c k nng bm sinh trao i v b sung thng tin t su chiu kch, trc khi vch quyt nh. Mt trong nhng tay gii nht trong s h l Rebert Johnson, vn l i tc ca George Soros. Johnson v ti thng kt lun, sau mi khi phn tch tnh hnh th gii, rng c hai chng ti lm cng vic ging nhau - ch khc mt ch rt cuc anh t cc vo mt c phiu hoc tri phiu, cn ti th vit bi v mt kha cnh trong quan h quc t. Nhng c hai chng ti u phi tri qua mt qu trnh trao i thng tin mi n c ch. Trong khi lng knh su chiu trong trao i thng tin l phng php tt nht quan st h thng ton cu ha, y l mt h thng qu phc tp khng th ch dng nhng hc thuyt ln gii thch. Cch gii thch tt nht l dng nhng v d n gin. Mt hm, ti ni im ny vi Robert Hormats, Ph ch tch (qu u t) Goldman Sachs International v ng nhn xt: " hiu v ri To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

gii thch cho c ton cu ha, iu cn thit l hy coi mnh l mt tay tr thc lng du. Trong th gii lng du, khng c lnh a no ring bit. l l do ti sao nhng ngi lng du l nhng ngi truyn b tn gio c thn nh Hi gio hay phi Juda. Nu l ngi nh c mt ch, bn c th tng tng ra bao nhiu truyn thuyt v tng ny, gc cy ny, gc cy n. Nhng nhng k lng du th bao gi cng thy nhiu hn. H bit Thng khng nm trong tng . Ngi mi ni. V bn nhng ngn la tri, hay trn nhng dm ng t c o ny sang c o khc, nhng k lng du truyn b chn l phc tp ny thng qua nhng cu chuyn n gin. Thi trc, mt phng vin, mt bnh lun vin hay mt chnh khch c th ch cm chm ch vo "th trng ca mnh", l ta th chnh, quc hi tiu bang, Nh trng hay Lu Nm Gc hay B Ti Chnh hay B Ngoi giao. Nhng ngy nay, th trng l ton b hnh tinh ny v nhng quan h tng tc gia cng ngh, ti chnh, thng mi v thng tin, v chnh nhng mng tc ng n lng tin, li sut, iu kin sng, vn ha, c hi lm vic, chin tranh v c iu kin thi tit trn ton th gii. iu khng hn c ngha l ton cu ha gii thch cho ton b nhng g ang din ra trn th gii ngy nay. iu n gin cho thy c mt h thng ang nh hng v tc ng hn bao gi ht n con ngi ta - h thng ton cu ha. Murray Gell-Mann, ngi ot gii Nobel, vn ging dy mn vt l l thuyt ti i hc Caltech v l mt trong nhng sng lp vin ca Vin Santa Fe, c thi bin lun qua mt lot cc bi ging ca ng rng iu ti gi l trao i thng tin khng khc my so vi phng php cc nh khoa hc c gng hiu nhng h thng phc hp. ng ni ng. V khng c h thng chnh tr no ngy nay phc tp hn ton cu ha, v hiu n, c nh bo ln nh chin lc u phi phc tp khng km. "Tri t ny, mt khi c hnh thnh, nhng h thng phc hp ra i - chng l kt qu ca s tin ha vt l ca hnh tinh, ca s tin ha v mi sinh cng nh ca vn ha con ngi", GellMann ni. " Qu trnh ny tin trin ti mc con ngi chng ta ang phi ng u vi nhng vn gay cn v sinh thi, chnh tr, kinh t v x hi. Khi c gng gii quyt nhng vn kh khn , ng nhin chng ta chia chng thnh nhng phn nh d x l. l mt phng php hu ch, nhng li c nhng hn ch nghim trng. Khi x l nhng h thng phi tuyn tnh, c bit mt h thng phc tp, qu v khng th coi chng l mt khi gm nhiu thnh phn ghp li, ri cng ci n vo ci kia, ni ci n hnh x nh th ny, iu kia chuyn ng nh khc, ri tt c tng hp tr thnh mt khi. Vi mt h thng phi tuyn tnh phc tp, qu v phi m x tch bch, nghin cu tng phn, ri nghin cu mi quan h khn khch m vn v ang gn b cc phn vi nhau. Ch c cch mi miu t c ton b h thng." i vi ti, chnh l ct li ca ci ti cho l trng phi ton cu ha torng quan h quc t. Nhng trc khi c trng phi ny, chng ta cn c thm sinh vin, gio s, nh ngoi giao, nh To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

bo, ip vin v cc nh khoa hc x hi... c hun luyn tr thnh cc nh ton cu hc. "Chng ta cn mt tp hp nhng ngi thu hiu v tm quan trng ca vic quan st h thng ton cu mt cch nghim tc v chuyn nghip", Gell-Mann ni thm. " phi l quan st trc tip, v ta s khng bao gi hiu ht c mi phn ca mi tng tc. Chc bn ngh phn ln nh bo lm chuyn ? Khng, khng c u. Tic thay, nhiu thnh phn x hi ngy nay, bao gm gii hc gi v hnh chnh, c quyn vn ch c gin cho nhng ngi chuyn ch vo mt lnh vc hp, mt vn , mt ngnh ngh, mt cng ngh, hay mt th vn ha, trong khi bn tho v bc tranh tng th vn ch l ch ca nhng ba tic cocktail ph phim. Tht in r. Chng ta phi hiu cho c rng ngoi nhng nh chuyn mn, chng ta cn n nhng con ngi c ti pht hin nhng mi tng tc mnh m v nhng an xen nhiu chiu, v c ci nhn khng trc tip vo ton b bc tranh. Nhng g chng ta vn coi l chuyn tm pho trong ba tic cocktail nay tr thnh y im ca ton cc." Th y, gi y, mi bn tham d ba tic cocktail ca ti.

Thomas L. Friedman Chic Lexus v cy liu Dch gi: L Minh Chng 3 Chic Lexus v cy liu Nhn thc c ton cu ha l h thng th gii mi thay th cho Chin tranh Lnh liu cho bn gii thch c thc trng th gii ngy nay cha? Cha hn. Ton cu ha l iu mi m. Nu th gii c to ra ch t nhng vi mch v cc th trng, th ton cu ha l phng tin c th gii thch hu nh bt c iu g. Nhng, ly thnh, th gii ny gm c vi mch, th trng, n ng, n b vi nhng phong tc k l, truyn thng, lng ham mun v nhng c vng khng on c. Vy th thc trng th gii ngy nay ch c th c gii thch nh s tng tc gia nhng ci mi m, nh Internet, vi nhng th c xa, nh mt cy liu gi ci trn b sng Jordan. Ti ngh n iu ny ln u tin khi ang n ti mn sushi, i trn mt con tu in chy 180 dm mt gi, Nht Bn, hi thng 5-1992. Tokyo trong chuyn cng tc lc , ti thu xp thm nh my sn xut xe hi Lexus sang trng nm bn ngoi Toyota City, pha nam Tokyo. l mt trong nhng chuyn i ng ghi nh nht ca ti. Vo lc , nh my ny mi ngy sn xut 300 xe Lexus, s dng 66 cng nhn v

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

310 ngi my. Nhng g ti c xem cho thy con ngi ch c nhim v kim tra cht lng sn phm. Ch c vi ngi nhng tay vo vic vn mt vi chic c hoc hn mt vi b phn. Hu ht mi vic cn li do nhng ngi my vn hnh. C c loi xe vn ti t ng, chuyn nguyn liu trong xng, c kh nng cm nhn c con ngi, ku "bp, bp" ngi ta trnh ng. Ti thch th ngm ngi my lp rp lp cao su trong ch rp knh trc ca mi chic xe. Cnh tay ca ngi my qut ph chnh xc lp cao su nng vo knh. iu lm ti thch th nht l khi kt thc cng vic, bao gi cng c mt git cao su nng cnh tay ngi my, th ra nh kem nh rng u chic tup sau khi bn qut kem vo bn chi. Nhng cnh tay ngi my s quay i cho ti khi n gp mt on dy thp nh, kh thy, gt sch ch cao su cn tha , khng li mt cht tha vng vi. Ti c ngm mi ci cng on ny, ngh n bao nhiu cng lai xy dng k hoch, thit k v k thut sinh ra loi cnh tay robot lm c nhng vic nh vy, ri li c si dy thp nh xu gt sch cnh tay tip tc vn sang nhng ca knh tip theo. n tng tht su sc. Sau khi thm nh my, ti quay tr li Toyota City, ln tu siu tc hnh vin n tr v Tokyo. Tn con tu tht chnh xc v n c vc dng hnh vin n v i trn ngi ta c cm gic i trong mt vin n ang bay. Trong khi nhm nhp mn sushi cho ba ti c bn trn tu, ti c t International Herald Tri bune. Mt mu tin u gc phi trang 3 lm ti ch . l cuc hp bo hng ngy ca B Ngoi giao. Ngi pht ngn B Ngoi giao Margaret D. Tutwiler a ra mt li gii thch gy tranh ci v mt ngh quyt Lin Hip Quc nm 1948. Ngh quyt ny lin quan ti vic hi hng ngi Palestine vo Israel. Ti khng nh ht cc chi tit, nhng li gii thch ca ngi pht ngn r rng kch ng c pha Rp ln Israel v gy in tit Trung ng - l ni dung chnh ca mu tin . Th y, ti i chuyn tu nhanh, vn tc 180 dm mt gi, c mt mu tin v khu vc c knh nht th gii. Trong tm tr ti hin ln hnh nh nhng ngi Nht dng robot sn xut xe hi Lexus sang trng, nhng con tu siu tc. Trong khi , trn u trang 3 t Herald Tribune th nhng ngi ti tng chung sng nhiu nm Beirut v Jerusalem, nhng ngi ti tng quen thuc, vn ang bn git nhau ch v tranh chp xem ai l ngi ch ca cy liu no. iu ti cht ngh lc l chic Lexus v cy liu tng trng kh hay cho thi Hu Chin tranh Lnh: mt na th gii ra khi cuc chin, c gng sn xut v ci tin cho chic xe Lexus sang trng, ginh ht sc cho hin i ha, tinh gin v t nhn ha nn kinh t ca h tin b trong thi ton cu ha. Cn na kia ca th gii - nhiu khi l phn na ca mt t nc, hay l phn na ca mt c nhn - vn tip tc tranh ginh xem ai l ngi ch ca mt cy liu no . liu l loi cy quan trng. Chng i din cho nhng g l gc r ca chng ta, che ch chng ta v a chng ta vo th gii ny - d cho chng l ti sn ca mt gia nh, mt cng ng, mt b tc, To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

mt t nc, mt tn gio hay mt ni c gi l qu hng. Cnh cy liu cho ta mi m gia nh, nim vui c nhn, s gn gi trong quan h gia con ngi, s su sc ca quan h la i, cng nh tnh t tin v kh nng vn ti i ph vi cc quan h bn ngoi. Chng ta tranh u trin min ginh git nhng cy liu v chng to cho ta cm gic hnh din v ha hp - cm gic thit yu cho con ngi tn ti, cng ta nh cm n o mc. Thc vy, mt trong nhng l do khin cho khi nim quc gia s khng bao gi mt i, ngay c khi chng suy yu, cng chnh l cy liu - cch din t ti thng ngun gc ca chng ta v ngn ng, a l v lch s. ng mt mnh, bn khng th no l mt con ngi hon chnh. Mt mnh, bn c th l mt ngi giu c. Mt mnh, bn c th l mt nh thng thi. Nhng bn khng bao gi l mt ngi hon chnh nu ng mt mnh. Bn phi l ngi c ci ngun v l phn khng tch khi ca mt vn liu no . Chn l ny c ln c Gio s Harold S. Kushner ging gii rt hay khi ng ta bnh mt on trong tiu thuyt ni ting Trm Nm C n ca Gabriel Garcia Marquez: Marquez k v mt ngi lng ni ngi dn b nhim mt chng dch k l - bnh qun ly lan. Cn bnh ny bt u tng nhng ngi gi, lan sang cng ng trong lng, khin dn lng qun tn gi thm ch ca nhng vt hng ngy. Mt chng trai khng b nhim bnh c gng cu vn tnh th bng cch gn nhn ln mi vt, "y l ci bn", "y l ca s". "y l con b, phi vt sa mi sng." V trc cng lng anh ta dng hai bin hiu, mt ci ghi "Lng ta mang tn Macondo," v tm bin kia - "Cha hin hu." Bi hc ti rt ra t cu chuyn ny l: chng ta c th v chc s qun i hu ht nhng g hc c i - ton hc, lch s, cng thc ha hc, a ch v s in thoi ngi nh ta u tin sau khi lp gia nh - tt c nhng iu khng phng hi g. Nhng nu chng ta qun chng ta l ai v nu chng ta khng cn nh n Cha tri, th chng ta nh mt bn ng su sc ca mnh. Nhng du cy liu thit yu i vi bn ng ca chng ta, chng ta c kh kh bm ly n th c th khin chng ta xy dng bn sc, cc mi quan h v cng ng da trn vic tn dit cc cng ng khc. V mt khi s lm dng tr nn khng kim sot c, ta nh phi Quc X c, hay nh gio phi git ngi Aum Shinrikyo Nht Bn hay ngi Serbia Nam T, th dit chng xy ra. Xung t gia ngi Serb v Hi gio, gia ngi Do Thi v ngi Palestine, ngi Armenians v Azeris v s hu cy liu, tht khc lit, chnh v tr li cho cu hi ai l ngi c cm r v sinh sng trn qu hng, v ai l ngi khng c php lm iu . L gc trong cc cuc xung t ni trn l: ti phi kim sot cy liu ny, v nu cho k kia chim c n th ti s b n thng tr c v kinh t ln chnh tr, v ngay c cm gic qu hng s bin mt. Ti s khng bao gi c th ci giy ngi ngh. Khng g c th lm cho ngi ta in khng bng vic b ngi khc To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

chim mt nh ca v cp mt bn sc. gi gn bn sc, con ngi c th cht, chm git, ht h, lm th hay vit tiu thuyt. V nu khng cn qu hng v bn sc, cuc i s b mt gc v kh cn. V sng i sng ca mt cy rong bin th th cht cn hn. Vy cn chic xe hi Lexus! N ni ln iu g? N i din cho ng lc khng km phn quyt nh ca nhn loi - ng lc tn ti, ci tin, lm giu v hin i ha - hin hu rnh rnh trong h thng ton cu ha ngy nay. Chic xe i din cho nhng th trng mi si ni hot ng, nhng nh ch ti chnh v cng ngh vi tnh, phc v cho vic nng cao iu kin sng ngy nay. Tt nhin, i vi hng triu ngi thuc cc nc ang pht trin, s khm kh v vt cht ch b gn trong vic bc ti ging nc, sng bng mt -la mi ngy, vi cuc i con tru i trc ci cy theo sau, hay, i trn u mt b ci i b 5 dm bn ly tin. Nhng con ngi ny vn phi cy sng, ch u c k thut g. Nhng i vi hng triu ngi thuc cc nc pht trin, mu cu i sng vt cht tt hn, hin i hn ngy cng ng ngha vi vic la chn giy Nike, i siu th v s dng cc cng ngh mng in ton. iu mun ni y l ngi ta tm n vi cc th trng mi v cng ngh mi bng nhng con ng khc nhau, trong khun kh ton cu ha v hng nhng quyn li rt khng cng bng, iu ny cng khng thay i thc t rng th trng v cng ngh mi l nhng cng c kinh t quyt nh hin nay v ai ai cng chu nh hng ca n mt cch trc tip hoc gin tip. Cuc u gia chin xe Lexus v cy liu thc ra l phin bn hin i ca mt cu chuyn c xa, c th ni l mt trong nhng cu chuyn xa nht - V sao Cain git Abel. Kinh thnh Do Thi c vit trong sch Cu c: " Cain ni vi em l Abel; V khi h ra ng, Cain bc ti v git Abel, ngi em ca mnh. Khi Cha hi Cain, "Em Abel ca con u?" Cain p, "Con khng bit. Con c phi l ngi canh gi em con u?" V c Cha ni, "Con lm iu g vy? Ting ca mu huyt trong ngi em con trn t ang vang vng n ta." Nu c k on Kinh Thnh , bn s thy Kinh thnh Do Thi khng bao gi cho chng ta bit Cain ni g vi Abel. Cu chuyn nguyn vn l "Cain ni vi em l Abel" - chm ht. Chng ta khng bit v cuc ni chuyn b mt . iu g xy ra trong cuc i thoi, lm cho Cain ni nng v git ngi em ca mnh? Gio s thn hc ca ti, Gio s Tzvi Marz, dy ti rng nhng gio s hin trit gii Cu c Rabbath, trong nhng bnh ging cn bn v Kinh thnh, c a ra ba li gii thch c bn v ni dung cuc i thoi. Mt l hai anh em ci nhau v mt ngi n b l Eva. Lc , ch c mt ngi n b trn tri t, l m ca chng, v c hai ci nhau xem ai l c quyn ci b ta. H ci nhau v vn gii quyt tnh dc v sinh sn. Li gii thch th hai n nh rng Cain v Abel chia i th gii, trong Cain s hu ton b t ai - nh Kinh thnh ni, " Cain tr thnh ngi th cy trn mnh t" - v Abel s hu ton b ng sn cng gia sc - Kinh thnh ni, "Abel tr thnh ngi chn cu." V theo li gii thch ny th Cain ni vi To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

Abel hy mang n cu v bin khi t ca anh ta. iu ny dn n xung t, m khi ln n nh im, Cain m cht ngi em ca mnh. Hai anh em tranh chp quyn li pht trin kinh t v i sng vt cht. Li gii thch th ba cho rng hai anh em chia i ng hong mi th trn th gii, tr mt iu nan gii: ngi n, biu trng ca tn gio v bn sc vn ha ca hai anh em s c xy ct u? Mi ngi u mun kim sot ngi n n phn nh bn sc ca mnh. Mi ngi u mun ngi n phi c xy trong vn liu ca mnh. H tranh chp v vn bn sc v ai s l ngi gi ging mi gia nh. V Gio s ca ti kt lun tt c cc kha cnh c bn ca ng lc nhn loi sau ny c bao gm trong mt cu chuyn nh : nhu cu ring t tnh dc, nhu cu pht trin vt cht v nhu cu hnh thnh v duy tr bn sc v tnh cng ng. Ti xin ginh phn ni v tnh dc cho mt tc gi khc phn tch, trong cun sch ny, ti xin ni v hai phn sau ca cu chuyn. Chnh v th nn ti thch ni, s trao i thng tin cho chng ta nhng lng knh quan st th gii ngy nay, nhng ch nhng lng knh thi vn cha . Chng ta cng cn hiu chng ta ang quan st iu g v lm g. Chng ta ang quan st v tm xem s mu cu vt cht tt nn v bn sc c nhn v cng ng - khi ngun t Cu c - ang pht trin ra sao trong thi i ton cu ha ngy nay. chnh l tn kch gia xe hi Lexus v cy liu. Trong h thng Chin tranh Lnh, kh nng gy hi cho cy liu ca bn n t mt cy liu khc. Ni cch khc, ngi hng xm ca bn mt hm chy sang, gin d nh bt cy liu ca bn v trng vo mt cy liu ca anh ta. Him ha kiu ngy nay cha hn qua i, mc d n khng cn xy ra trn nhiu phn trn hnh tinh ny. Nhng him ha ln nht i vi cy liu ca bn li n t chic xe hi Lexus - t nhng th lc th trng v cng ngh mang thuc tnh ng ha, tiu chun ha v v danh, tt c hnh thnh nn h thng kinh t ton cu ha ngy nay. C nhng iu trong h thng ny gip cho chic Lexus tr nn hng mnh, ch p tt c cc hng cy liu trn con ng n i qua - ph v bin gii cc cng ng, ln bnh qua cc min mi trng hoang s v x y dp vi cc gi tr truyn thng. Nhng iu lm ny sinh phn khng t cc hng cy liu. Nhng cng c nhng kha cnh trong h thng ton cu ha tng cng sc mnh cho nhng cng ng chnh tr nh nhoi v km ci nht, c th tn dng k thut mi v th trng bo tn nhng cy liu, nhng gi tr vn ha v bn sc ca mnh. i v nhiu ni trn th gii trong nhng nm gn y, ti quan st thy nhiu cuc vt ln, ko co v bp bnh gia cy liu v chic Lexus. Cuc vt ln gia chic Lexus v cy liu trong h thng ton cu ha c th hin trong cuc trng cu dn ti Na Uy nm 1994 v vn nc ny c nn gia nh5p Lin hip chu u hay khng. S kin ny hn l mt bc i quyt nh i vi dn Na Uy. D sao, Na Uy nm trong chu u. l mt nc pht trin, giu c v c bun bn ni vng chu u kh ln. Gia nhp Lin To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

hip chu u l iu ng nhin v kinh t i vi Na Uy trong tnh hnh ton cu ha. Nhng cuc trng cu dn tht bi v c nhiu ngi dn Na Uy cm thy gia nhp EU tc l xo b qu nhiu bn sc v li sng Na Uy, m nh du th trn bin Bc Na Uy, h c kh nng duy tr m khng cn vo EU. Nhiu ngi dn Na Uy nhn vo EU v ni vi nhau: " ti hi xem c ng khng. Ngi ta mun ti em bn sc Na Uy ca ti b vo trong ci nh bp chu u ni quan chc chu u s nu thnh mn b kho chu u, bn ra bng tin euro ti ngh vin chu u ti th chu u... ni c cc nh bo chu u a tin ? Xin li, khng c u. Ti th l dn qu Na Uy cn hn. Ti th bm gi ly cy liu c o ca ti cn hn, d v kinh t c chu thua thit cht nh." Mt cuc khng c khc ca cy liu n t Php, vo nm 1999, qua li k ca phng vin Anne Swardson, bo Wahington Post. Cu chuyn k v Philippe Folliot, trng lng St. Pierre-de Trivisy, Ty Nam nc Php, c dn s 610 ngi. Folliot v hi ng dn biu ca th trn ny p mc thu 100% ln mi chai Coca-Cola bn ti th trn tr a vic Hoa K p t mc thu i vi loi ph ma Roquefort ch sn xut vng ty nam nc Php gn St. Pierre-de-Trivisy. Trong khi qut ph ma Roquefort ln bnh m, trng lng Folliot ni vi phng vin Swardson, "Ph ma Requefort c ch bin t sa ca mt loi cu c bit, c sn xut mt ni duy nht trn t Php v bng mt phng php khng ni no c. th hin s tng phn i vi ton cu ha. Bn c th mua Coca-Cola bt c ni no trn th gii v vn c hng v ging nhau. tng trng cho vic cc cng ty a quc gia ca Hoa K mun ng ha tt c cc hng v trn ton th gii. chnh l iu chng ti chng li." Tuy nhin, mt s ha ng gia chic xe Lexus v cy liu trong cu chuyn sau y do Glenn Prickett, mt Ph ch tch ca nhm mi trng Bo tn Quc t k cho ti. l khi ng ta n thm lng ngi da b tc Kayapo mang tn Aukre, nm mt vng su trong rng ma nhit i Amazon ca Brazil, ni ngi ta ch n c bng my bay loi nh. Prickett k: "t chn xung khi my bay th thy c lng ra n, trong trang phc truyn thng v trn, h bi mt mi, nhng li di nhng chic m bng chy c thu logo khc nhau. Ti n cng nhm Bo tn Quc t th st tin xy dng mt trm nghin c sinh hc t thng ngun. D n c s tham gia ca ngi Kayapo. Ngi Kayapo, bng v lc, bo v nhiu phn ca vng Amazon trong nhiu th k. Gi y, h ang hc bo v n thng qua lin minh vi cc nh khoa hc, mi sinh v nhng doanh nhn c thc v x hi. Lng ca h c con ph chnh nh, trn c ca hng ca Bo tn Quc t v mt chi nhnh ca hiu Body Shop, thuc mt hng lm x phng bo v sinh thi. Sau hai ngy lm vic trm nghin cu, chng ti ko v lng hon tt mt s vic. Chng ti t chc mt phin ch ngoi tri, bn nhng vt phm vn ha ca ngi Kaypo, c, thng mng, ao kim, mi tn, cung n. Nhm ca chng ti s mua ht cc mt hng vi To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

gi t, tr bng -la M. Ri chng ti n t tp trong ngi nh trung tm, ngi nh rt c, c l c dng ln t thi tin s. Khi trong nh cng vi cc gi lng, ti thy h ang xem TV, ni vi mt ng ten cho. My gi lng chuyn knh lin tip gia mt trn bng v mt knh thng mi c chiu v gi vng ln xung trn th gii. Nhng ngi dn da mun kim tra v cn i chc chn mc l ph h i t mt doanh nghip khai thc vng ang hot ng trn ra t ca h, da trn mc ln xung ca gi vng th gii. Sau nhng ngi dn lng dng tin thu c m bo cho li sng c o ca h trn mnh t Amazon nhit i ny." Mt cuc tranh u cht vt ca chic xe Lexus vi cy liu khc ti chng kin ti tr s khi NATO Brussels. Ti ang ngi trn chic gh bnh hnh lang ch mt cuc hn. Gn l mt nh bo n ngi Nga, tr chuyn bng ting Nga trn in thoi di ng. Nhng iu lm ti ngc nhin l ci cnh c ny i i li li gn chic my bn Coca-Cola t ng, pha di mt chic TV, knh CNN, trn TV chiu cnh qun Nga t nhp vo Pristina, Kosovo - trc c lc lng NATO. Nh bo Nga, bc quanh my bn Coca-Cola, pha di mn nh CNN, ni ting Nga vo in thoi di dng trong khun vin ca NATO, trong khi Kosovo ang rc chy - u c ti khng th cha ht mi mu thun ca khung cnh ny. Mt cu chuyn khc trong cy liu bc lt chic xe Lexus c ghi trong tp ch The Economist ngy 14-8-1999, nhan "Nhng k cn trn mng". Bi bo vit, "Cc Tnh bo Hnh s Quc gia cho rng bn cht cn bng ngy cng tr nn tinh vi l nguyn nhn v bo lc c t chc hi tun trc gia hai nhm c ng vin t Millwall v Cardiff City. Cc bng ng vn knh chng nhau nay c v quay ra phi hp, thng qua Internet, t chc a im cho cc cuc u . Thng tin c chng trao i qua cc trang web cng khai v hn ch. Mt s trang cn tng thut trc tip v u v d: Paul Dobb tng thut: "Cuc u bt u khi ti vit nhng dng ny". Bn thn anh ta l mt tay cn chi ma ty kht ting m gii cn trn mng cng nh cnh st u nhn mt. Cnh st hin ang truy cp nhng trang mng tng t, hy vng tm ra nhng k hach u sp ti. Chuyn vin Ty trn mng in ton ton cu! Trng hp cy liu khai thc xe Lenus c th hin vo ma h nm 1999. Cu chuyn k v cng lnh phn bit chng tc ca Adolf Hitler th hin trong hi k Cuc i ti. Tp hi k b chnh ph c cm lu hnh nc c. Bn khng c php bn cun sch bt k hiu sch no hay in n bt c u trn t c. Nhng ngi c li c th t mua cun sch trn Internet qua trang mng Amazon.com. Cun sch c gi n trc tip cho c gi m chnh ph c khng c cch no ngn cn c. Thc t cho thy nhiu ngi c mua cun sch n ni vo ma h nm 1999, cun Cuc i ti nm trong danh sch 10 n phm bn chy nht ca Amazon.com cho th trng c. Lc u Amazon.com t chi, khng chp nhn lnh cm gi To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

cun sch vo c, gii thch rng bn dch Anh ng ca cun sch khng phi l i tng cho c kim duyt, thm na h gii thch Amazon.com khng phi l ngi ng ra phn bit ai l ngi ng c cun sch, ai khng. Tuy vy, sau khi chuyn ny xy ra, Amazon.com phi hng chu hng tn email t khp th gii ch trch h, khin h phi ngng bn cc tc phm ca Hitler. Cy liu vu co chic xe Lexus ri n lt chic xe Lexus vu co tr li... l cu chuyn v vic th nghim ht nhn n hi cui nhng nm 1990. Ma xun nm 1998, ng dn tc ch ngha Bharatiya Janata (BJP) va c c quyt nh cng li mun ca ton th gii v ni li cng cuc th nghim v kh ht nhn ca n . Khng nh quyn ca n c th nghim ht nhn chnh l nn tng ca cng lnh tranh c ca BJP trc . Ti n n ngay sau khi nhng cuc th nghim din ra. Ti tr chuyn vi ngi giu, ngi ngho, cng chc cng nh nhng thnh phn phi chnh ph, dn ngho nng thn cng nh dn n din thnh ph. Ti c i gp c nhng ngi n c th c quan im, "Anh bit khng? Nhng cuc th nghim nh th tht ngu xun. Chng ti khng tng cng c an ninh hn, khng nhng th chng ti li phi tr gi, b trng pht". Ti chc rng nhng cm gic nh vy l c, nhng khng tm c ai bc l n ra. Ngay c mt s chnh khch ngi n, nhng ngi ln n vic th nghim l mt hnh vi hiu chin v r tin ca chnh ph Hindu theo ng li dn tc ch ngha, cng khng bc l cm gic . H ni th nghim l phng thc duy nht n t c nhng g h mun t pha Hoa K v Trung Quc: l S KNH N. Ti nhn ra ct li ca vn ny khi n gp Swami Agnivash, mt nh hot ng cho nhn quyn, ngi thng qun c sa. Ngi xp bn tr chuyn trong cn h n s ca ng ta th Delhi ti ngh, "Chc rng ng ny s ch trch chuyn th nghim thi". Nhng va vo u cu chuyn, Swami a ra mt tuyn b: "Chng ti l n , t nc ln th nh trn th gii! Qu v khng th xem thng chng ti. n khng cm thy b Pakistan e da, nhng trong ton cc cuc chi quc t ta thy n ang b ci trc Trung Quc-Hoa K cho ra ra". Ngy hm sau, ti n Dasna, ngi lng pha bc New Delhi tm hiu thm. Dasna l ngi lng ngho nht ti tng thy n . Khng thy ai i giy. Ngi no ngi ny da bc xng. Trn ng ph, lng tru b v xe p chim a s, hn l xe hi. Khng kh nng nc mi phn b c dng lm cht t. Nhng ngi dn y thch th v mn trnh din ht nhn ca chnh ph. "Chng ti c dn s 900 triu ngi, v chng ti khng v chuyn cm vn m cht", Pramod Batra, mt bc s 42 tui sng lng, tuyn b. ng ni tip: "Cuc th nghim lin quan ti lng t trng, m lng t trng quan trng hn ng s, in v nc. N cho cng chng ti lm g? N mt qu bom. Cng nh th bn mt pht sng ln tri thi. Chng ti c lm hi n ai u". khung cnh ton cu ha ngy nay, tuy tinh thn cy liu ca n dng nh lan trn v ch ng ci c mun v xe Luxus, n cng khin ny sinh mt ci gi n phi tr trong mt thi To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

gian di. Khi New Delhi, ti tr trong khch sn Oberoi, ni ti c th bi trong b bi ca khch sn sau mi ngy i li trong ci nng 37,7 . Ngy u tin trong khch sn, khi ti si tay bi ch trong b, c mt ph n ngi n bi trong ln bn cnh. Lc ngh ngi, chng ti bt chuyn lm quen, b ta ni b l qun l vn phng i din n cho Salomon Brothers-Smith Barney, mt ngn hng u t ln ca Hoa K. Ti t gii thiu bn thn l mt bnh lun vin sang n vit v nhng nh hng t nhng cuc th nghim ht nhn ca n . "ng c bit ai ang n thm thnh ph khng?" B ta hi ti khi cng bi. "Khng", ti lc u, p, "Ai vy?" "Moody s", b ni. Moody s Investors Service l mt t chc quc t nh gi tn dng v xp hng kinh t ca cc quc gia, theo th hng A,B v C, nhng nh u t ton cu hiu kinh t nc no lm n c v u lm n km ci. Nu nn kinh t ca nc bn b xp hng thp th bn s phi tr li sut cao hn khi vay quc t. "Mood s c mt on sang y ti xp hng nn kinh t n ," b ta ni. "ng c nghe thy nh gi ca h ra sao cha?" B ta hi. Ti ni ti cha nghe thy g. "ng nn th kim tra xem sao," b ta ni, ri bi i lun. Ti qu c i kim tra. Ho ra on iu tra ca Moody s b mt n v b mt i thm thnh, khng khc g cc nh khoa hc n b mt chun b cho th nghim qu bom ht nhn ca h vy. Ti khng d c kt lun ca h ra sao, nhng m ti ri n , mu tin th t trong bn tin ti lt vo tai ti. Mu tin ni do tnh hnh ngn sch thiu phng hng v thi phng ca chnh ph n , cng cuc th nghim ht nhn v s trng pht ca Hoa K, Moody s h thp th hng kinh t ca nc ny t "Mc u t", ngha l an ton cho cc nh u t ton cu, xung "Mc phi xem xt thm", ngha l khng an ton. Hng xp hng kinh t Standard & Poor s cng h mc kinh t n t "n nh" xung "Tiu cc". iu ny c ngha l bt c cng ty no ca n mun mn tin t cc th trng ti chnh nay s phi tr mc li sut cao hn. V bi v n c mc vn tit kim thp, nn vic vay mn t bn ngoi bao gi cng thit yu cho t nc cn khong 500 t -la trong vng thp nin ti cho vic xy dng h tng c s c th cnh tranh quc t. nh rng cy liu chim thng phong n trong mt thi gian, nhng khin cho nc ny tr mt gi ng k, trong thi ton cu ha. Bn khng th vt ra khi ton cu ha. Trc hay sau th chic xe Lexus s ui kp bn. Mt nm ri sau ngy n th ht nhn, ti c trong t Wall Street Journal (s ra ngy 7-10-1999) c hng tt sau y: "(ng) BJP ca n chuyn yu tin sang kinh t". Bi vit cho bit BJP ln cm quyn trong hai nm trc "ku gi n khng nh tim lc ht nhn - mt li ha c thc hin hai thng sau , khi mt lot cc v th v kh To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

din ra v lm n phi chu s trng pht trn ton cu v s ngng tr v u t vo nc ny". Khi ti c c, Th tng n , ng Atal bihari Vajpayee khng i cho kt thc kim phiu, pht tn hiu ngay v u tin mi ca ng: ci cch kinh t. "Trng tm l xy dng mt s ng thun quc gia tip nhn vn ton cu, theo thng l ca th trng cng nhng chi tit ca chng. Hy xc tin cnh tranh ginh u t", Th tng Vaipayee tuyn b vi t bo Indian Express. Thm mt v d cho thy s cn bng gia hai th lc xe Lexus v cy liu, ti xin c dn ra sau y. Trong chuyn bay hng hng khng Gulf Air t Bahrain sang London, mt knh truyn hnh trong khoang hng thng gia ch ti ngi c h thng nh v, ch cnh xc cho hnh khch c ly v v tr ca chic my bay di chuyn so vi thnh a Mecca. S dng h thng nh v qua v tinh, mn hnh cho thy chic my bay bay v tr no v v tr thnh a dch chuyn n u khi my bay chuyn hng. iu gip cho cc hnh khch ngi Hi gio, cu nguyn nm ln mi ngy, hng chnh xc v thnh a Mecca mi khi h tri thm ra cu nguyn. Trong chuyn bay, ti thy nhiu hnh khch ngi gn ti qu cu nguyn, v h thng nh v gip h quay u chnh xc v hng Mecca. Trng hp chic xe Lexus khng m xa n cy liu trong thi ton cu ha c th hin trong mt b phn my tnh m bn ti gi cho ti. Mt sau ca b phn my tnh c in: "B phn ny c sn xut Malaysia, Singapore, Philippines, Trung Quc, Mexico, c, Hoa K, Thi Lan, Canada v Nht Bn. Nhiu nc cng sn xut cng mt linh kin nn chng ti khng xc nh chnh xc ngun gc ca sn phm". Trng hp chic xe Lexus ch ng cy liu c ghi li trong mt mu tin trong tp ch Sport Illustrated s ngy 11-8-1997. Mu tin c ni dung: "i bng Cu lc b Llansantffaid, x Wales, c lch s 38 nm thi u, nay i tn thnh i "Gii php mng ton din" i ly khon ti tr 400.000 -la t mt cng ty in thoi di ng". Chic xe Lexus hp tc vi cy liu trong ton cu ha c dn gii trong mt bi vit trn t Washington Post, s ra ngy 21-7-1997. Bi ny vit rng cc s quan phn gin ngi Nga phn nn l h phi tr gp i tuyn mt ip vin CIA hp tc vi h, so vi mc gi CIA tr s dng ip vin ngi Nga. Mt vin chc thuc Cc An ninh Lin bang Nga (tin thn l KGB) pht biu vi iu kin khng tit l danh tnh, ni vi hng thng tn Itar-Tass rng cn 1 triu -la mua mt gin ip ngi Nga, trong khi , dip vin CIA rao gi l h c th "bn mnh" vi gi 2 triu -la. Trong khong thi gian c bi bo ny, t bo Yediot Aharonot ca Israel ng mt bi m theo ti, l cu chuyn tnh bo u tin sn c trong bui th trng t do. Cc bin tp vin ca Yediot sang Moskva v mua mt s tm nh chp t v tinh ca ngi Nga chp cc cn c tn la Scud To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

ti Syria. Sau t bo thu mt chuyn gia Hoa K, hot ng c lp phn tch cc bc nh ny. T Yediot ng ton b phng s ny nh mt pht hin ca ring h v e da tim tng t Syria nhm vo Israel. H khng phi s dng ngun tin t chnh ph kim chng cho pht hin ny. Ai cn gin ip khi c tin? V sau cng l dn chng m ti thch nht v "Cuc gy hn gia xe Lexus v cy liu trong k nguyn ton cu ha", ni v ngi con ca Abu jihad. Ti n tham d Hi ngh Thng nh Amman, Jordan, hi nm 1995. Khi ngi n tra mt mnh trong khch sn Amman Marriott, mt chng trai ngi rp t u xut hin, n bn bn v hi ti, "ng l Tom Friedman phi khng?" Ti tr li phi. "ng Friedman", chng trai lch s ni tip, "ng bit cha ti". "Cha ca anh l ai?" Ti hi li. "Cha ti l Abu Jihad". Abu Jihad, tn tht l Khalit al-Wazir, mt trong nhng ngi Palestine cng Yasser Arafat sng lp phong tro el-Fatah v sau nm gi T chc Gii phng Palestine, PLO. Abu Jihad, ngha l "Ngi cha ca cuc tranh u", l bit hiu ca ng ta, ng ch huy trng cc hot ng qun s ca Palestine Li Bng v vng B Ty sng Jordan, trong thi gian ti cn l phng vin t The New York Times Beirut. Ti gp ng ta Beirut. Ngi Palestine coi ng ta l mt anh hng; ngi Israel coi ng l mt trong nhng k khng b nguy him nht ca Palestine. Mt i hnh quyt ngi Israel git Abu Jihad trong phng khch nh ng Tuy-ni-di ngy 16 thng 4 nm 1988. H bn hng trm vin n vo ngi Abu Jihad. "Vng, ti bit cha anh rt r - c mt ln ti n thm nh anh Damascus", ti ni vi chng trai, "Cn anh, by gi ang lm g?" Chng trai trao cho ti mt danh thip. Trn ghi: "Jihad al-Wazir, Gim c iu hnh, Trung tm Thng mi Th gii, Gaza, Palestine". c danh thip, ti t nh, "Tht l lng. Vt i sao di nhanh n nh vy". Thch thc trong thi ton cu ha n vi t nc v con ngi l lm sao dung ha c gia vic bo tn bn sc, qu hng v cng ng... ng thi n lc ht mc tn ti cho c trong h thng th gii. Bt c x hi no mun thnh vng v kinh t u phi c gng ch to cho c xe Lexus v li chng ra th gii. Nhng ngi ta cng ng bao gi o tng rng ch tham gia tch cc vo kinh t th gii khng thi m c th to c x hi lnh mnh. Nu hi nhp t c trong iu kin phi hy sinh bn sc ca mt t nc, nu cc c nhn cm thy h b mt gc trong cn lc ton cu, th h s phn khng. H s vn dy v ngn cn quy trnh ny. Do s sng cn ca ton cu ha ph thuc mt phn vo n lc ca chng ta xy dng s cn bng gia pht trin v ci ngun. Mt t nc khng c nhng rng cy liu khe khon s khng bao gi c To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

c cm gic ngun gc c duy tr hay an tm c th n nhn v hi nhp vi th gii. Nhng mt t nc m ch c nhng rng liu khng thi, ch lo gi ci r, m khng c xe Lexus, th s khng bao gi tin xa c. Gi cn bng gia hai yu t ni trn l mt cuc vn ln trin min. C l v th trong nhiu cu chuyn trong cuc sch ny, c th bn s thch cy chuyn do anh bn hc ca ti Victor Friedman, ngi ang ging dy qun tr kinh doanh ti Vin Ruppin, Israel. Mt hm ti gi in cho hi Victor, anh ta ni tht mng v ti gi, v anh nh mt s in thoi ca ti. Hi v sao, th Victor tr li rng anh nh mt cun s tay in t, trong c lu gi chi tit lin lc ca b bn, a ch, s in thoi v k hoch lm vic trong hai nm sau . Victor k li nhng g xy ra. "Chng ti c mt my tnh bn, nhng n b hng. Ti mang n tim Hadera [th trn trung tm Israel] sa. Hai tun sau , tim ny gi in cho ti ni my c cha xong. Ti bn cho cun s in t vo trong cp da v li xe n Hadera mang my tnh v. Ti ri khi tim, b chic my tnh cng cp da, trong cp l cun s in t. Khi n xe, ti chic cp da xung va h, m thng xe v ht sc cn thn, t chic my tnh vo trong xe. Ri ti ln xe, m my chy lun, qun chic cp da trn va h. Ngay khi vo vn phng, ti nhn ngay ra l qun chic cp da. Ti nhanh chng gi in cho cnh st Hadera, ni vi h l "ng c cho n chic cp ca ti". [Cnh st Israel c lnh cho n tung nhng gi, bc, cp hay nhng vt gy ng vc qun trn li i v va h, v l cch m ngi Palestine gi bom gy t thng i vi nhiu dn thng Israel. Dn chng Israel cng c hun luyn k v chuyn ny, n mc nu bn qun th g th nhiu khi ch sau mt pht, cnh st c bo.] Ti bit s khng c ai ly cp chic cp c. Israel, bn trm s khng bao gi s m ti mt th trn li i. Nhng ti gi cho cnh st mun qu. Mt cnh st vin ni vi ti rng mt i ca h n hin trng v " x l n ri". Khi ti n n cnh st th c nhn li chic cp da xinh p ca ti vi mt vt n gn gng bn xuyn qua gia cp. iu lm ti kh tm nht l hng mt cun s tay in t. Cun s Geniues OP 9300 b bn trng. Ton b cuc sng ca ti c lu trong m ti khng c bn sao lu. Ti xin li cnh st v gy ra chuyn nhng h ni: "ng bun, chuyn xy ra vi bt c ai". Hng tun l sau, khi i li trong trng, chic cp vi vt n khin ti phi ngng li suy ngh thm. Phn ln hc tr ca ti ang trong qun ng Israel, mi khi nhn thy chic cp c l n, h li ph ln ci, v h bit chuyn g xy ra". Sau khi k xong cu chuyn, Victor ni, "Nhn tin, nh gi cho ti a ch emal nh. Ti cn bt u ghi mt cun s tay mi".

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman Chic Lexus v cy liu Dch gi: L Minh Chng 4

Thomas L. Friedman

... Ri nhng bc tng theo nhau sp Ma h nm 1998, Guilherme Frering, Ch tch Hi ng qun tr tp on khong sn Brazil mang tn Caemi Minercao e Metalurgia miu t cho ti nhng thay i ng kinh ngc ca nn kinh t Braxil trong thp nin trc . ng ta chm vo mt nht xt: "ng c thy, bc tng Berlin cng sp trn t ny. khng nhng l s kin ring ca chu u, n cng l s kin ton cu, bc tng cng ngay trn t Brazil. S thay i ln lao trong kinh t Brazil din ra ng vo lc tng Berlin sp ". minh ha cho lun im , ng ta k li cu chuyn sau: Thng 11 nm 1988, nhng ngi th luyn thp mun u tranh biu tnh trc nh my luyn thp ca Cng ty Thp Quc gia (CSN) thuc chnh ph t ti Volta Redonda, ty bc Rio de Janeiro v l x nghip luyn thp ln nht ca Nam M. Khong 2.500 th thp ngi Brazil chim gi x nghip i tng lng v gim gi lm t 8 ting xung cn 6 ting mi ngy. Xung t gia cng nhn v cnh st a phng leo thang ti mc qun i Brazil c phi n. Ba ngi th b thit mng v 36 ngi khc b thng trong cuc ginh git chim quyn kim sot nh my. Qun i khp cho cng nhn ti "hot ng chng ph theo li du kch thnh th", khi cng nhn dng gch , bom xng, g st v sng bo v cng n vic lm v li nhun theo bin ch nh nc ca h. Trong qung thi gian 21 nm di ch c ti Brazil, kt thc vo nm 1995, cc tng lnh nm quyn ca t nc rt coi trng vic qun l nh my luyn thp khng l ny, n mc h ra tuyn b coi vng Volta Redonda l "Th trn thuc li ch an ninh quc gia", v trc tip b nhim ch Th trng ca th trn. Sau khi gii thch cu chuyn trn, Frering chua thm: "Khong bn nm sau cuc chng i m mu , khi bc tng Berlin sp , chnh nhng ngi cng nhn ca CSN li i nh my phi c t nhn ha, v chnh h hiu rng l con ng duy nht gip cho nh my tip tc kh nng cnh tranh v gi c cng n vic lm cho h. Ngy nay, CSN c hon ton t nhn ha v tr nn c c ng ln nht, tham gia trong cng cuc t nhn ha cc nh my ln ca chnh ph Brazil". Nhn xt ca Frering khin ti bng tnh: Tt nhin ri, ng ta ni ng! Bc tng Berlin khng ch sp thnh ph Berlin. N sp c phng ng ln phng Ty, pha Bc cng nh pha Nam, sp xung u nhiu t nc, nhiu cng ty, v dng nh chng sp cng mt lc. Chng ta ch ch vo vic bc tng sp phng ng v s kin ny lc mang y kch tnh v d To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

thy: qua bn tin ti trn TV, mt bc tng xi mng rn v ri sp xung. Nhng trn thc t cc bc tng Berlin khc trn khp th gii cng ang theo nhau sp, mc d ngi ta thng khng thy c tn mt, chnh iu khc ha nn k nguyn ton cu ha v hi nhp. Vy cu hi quan trng l: iu g lay nhng bc tng ? Hay nh cc chu nh ti c th hi, "B i, ton cu ha t u n?" Ti xin bt u cu tr li nh th ny: th gii ca Chin tranh Lnh ta nh mt cnh ng ln b x l dc ngang bi nhng hng ro, tng chn, h su v ng ct. Ngi ta khng th i nhanh, i cho ht c cnh ng m khng b nhng th nh tng Berlin hay bc mn st hay khi Vacsava hay cc hng ro thu quan hay kim sot ti chnh, cn chn. V trong khun kh tng l t trn cnh ng , cc quc gia gn gi cc th loi chnh tr, kinh t v vn ha c o ca h. H c th thuc v th gii th nht, th hai hay th ba. H c th duy tr cc h thng kinh t khc nhau mt nn kinh t cng sn theo k hoch ca nh nc, mt nn kinh t x hi ch ngha hay mt nn kinh t th trng t do. V h cng duy tr cc h thng chnh tr khc nhau - bao gm t mc dn ch ti mc c ti, t mc ton tr n qun ch lp hin ri p ch ton phn. S khc bit c th su sc, thm ch nh trng v en, v c nhiu bc tng dy bao bc s khc bit - nhng bc tng kh m i xuyn qua c. Lay chuyn nhng bc tng l ba s thay i ln - thay i cung cch chng ta lin lc vi nhau, trong l li u t v trong cch thc tm hiu v th gii. Nhng thay i c sinh ra, p trong thi Chin tranh Lnh ri t n mc ti hn vo cui thp nin 1980. Khi , chng c kt hp thnh mt cn lc, sc ph sp tt c nhng bc tng ca h thng Chin tranh Lnh, gip cho th gii tp hp li vi nhau, x b ngn cch to lp c mt cnh ng thng tp. Ngy nay, cnh ng ny c m rng hn, vi tc nhanh hn, ngy cng c nhiu bc tng sp v nhiu quc gia b ht vo. Chnh v th ngy nay khng cn khi nim th gii th nht, th nh hai th ba na. Ngy nay ch cn l th gii pht trin nhanh, v th gii pht trin chm chp - th gii ca nhng ngi b o thi sang bn h hay ca nhng ngi t chn theo li sng bit lp khng mun nhp vo cnh ng rng ln ni trn. Nhng ngi c th cho rng, ci th gii y i nhanh qu, ng s qu, ng ha nhiu qu hay i hi nhiu qu. V y l chi tit ca tng s thay i DN CH HA TRONG CNG NGH Th trng Ti chnh Hoa K Larry Summer thch k cu chuyn rng vo nm 1988 ng ta hot ng cho chin dch tranh c tng thng ca ng c vin Michael Dukakis. Mt hm ng ta c c sang Chicago ni chuyn thay cho Dukakis. ng ta c nhn vin ca Dukakis cp mt chic xe hi, trong , bn bnh tnh nh... c chic in thoi. "Ti ngh, vo nm 1988 m trong xe c chic in thoi di ng th tht tuyt", Summers k li. To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

"Ti dng in thoi gi khoe vi v rng trong xe ca ti c chic in thoi di ng". Chn nm sau, 1997, Summers, lc i cng cn cho B Ti chnh thm t nc B Bin Ng, vng Ty Phi. Trong chuyn thm chnh thc ny, mt nhim v ca ng ta l khnh thnh mt d n y t do M ti tr mt ngi lng trn thng ngun ca Th Abidjian. Theo d n, ngi lng ny, khi chun b khnh thnh mt h thng cc loi ging nc di ng. Ngi ta ch vo lng bng cch i ca-n. Summers, mt v khch to bo n t Hoa k c phong chc gi lng danh d ca ngi Phi, v c mc trang phc truyn thng Phi chu. iu lm Summers nh nht l trn ng ri lng ra i, bc xung chic ca n th mt vin chc ca B Bin Ng trao cho ng ta mt chic in thoi di ng v ni, "Washington mun hi ng mt iu g ". Chn nm, t ch tht ln thn phc khi thy in thoi di ng trong xe hi, nay Summers li thy in thoi di ng trn chic thuyn c mc vng Ty Phi ho lnh. Nhng cuc phiu lu vi in thoi di ng ca Summers din ra cho thy s thay i quan trng u tin, c hnh thnh trong thi Chin tranh Lnh - s thay i v cch thc chng ta lin lc vi nhau. Ti xin gi n l "qu trnh dn ch ha trong cng ngh", khin cho ngy cng c thm s ngi dng my vi tnh ti nh, modem, in thoi di ng, h thng vin thng cp v kt ni internet, c th vn di lin lc ca h, sang nhiu nc khc. Nh h c tm hiu thng tin k cng hn vi chi ph r hn bao gi ht. C mt ngn hng Valley Spring, Washington, D.C., mi cho khch hng rt nhiu dch v giao dch qua Internet v in thoi. Qung co ca ngn hng ny tm tt qu trnh dn ch ha ni trn: "Hy chng ti lp nh bng trong ngi nh ca qu v". Do qu trnh dn ch ha cng ngh, chng ta nay c dch v ngn hng, vn phng, ta bo, ni giao dch chng khon, nh xng v dch v u t, trng hc, tt c c th cng ng tr trong mi cn nh ni chng ta sinh sng. Dn ch ha cng ngh l sn phm ca mt lot pht kin c tp hp li trong nhng nm 1980, bao gm vi tnh ha, vin thng, thu nh, k thut nn v s ha. Chng hn, tin b trong cng ngh vi x l gip cho my vi tnh tng cng sut gp i sau mi chu k 18 thng, trong sut thi gian 30 nm qua. Tin b trong cng ngh nn lm cho s lng thng tin lu trn cc a my tnh tng 60% mi nm, tnh t 1991. Trong khi chi ph lu mt megabite d liu gim t 5 -la xung cn 5 xu, lm cng sut my tnh tng ln v gi ca chng gim xung - gip cho c thm nhiu ngi c s dng my vi tnh. Nhng ci tin trong cng ngh vin thng gim dn c chi ph in thoi hay truyn d liu, ng thi tng tc truy cp, m rng vng ph sng v tng sc ti v b nh cc d liu mi ln giao dch qua in thoi, cp hoc sng radio. Khng nhng bn c th gi n bt c ni no, bn cn c th gi t bt c ni u, t my tnh xch tay, t trn nh ni, t my bay khi ang di chuyn hay t nc nh ca th gii, nh Everest. Nhng kh nng xut hin sau khi cng ngh thu nh c kch thc c my vi tnh, my To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

in thoi v my nhn tin. Nhng thit b thng tin c th c di chuyn ti nhng vng xa xi ho lnh v cung cp cho nhng ngi dn c mc thu nhp thp. Thng 7 nm 1998 tp ch Golf ng bi cho hay c nhiu sn golf bt u cho lp t h my tnh Spyder-9000 trn cc xe chi golf, "cho php ngi chi golf theo di kt qu cuc chi qua h thng in t v o c c ly bng k thut s, xem xt cc li bi, theo di nhng li mch nc cch chi, cch nh. Hn na h c th t ba n tra, kim tra gi chng khon v xem cc chng trnh TV thng mi". Ch c mt vic chng khng lm c l trc tip nh bng vo l h bn thi. Nhng sng to thc y v ngc li, c tng cng bi cuc cch mng k thut s. K thut s ha ra l php mu nhim cho php chng ta chuyn ha ging ni, m thanh, phim, tn hiu truyn hnh, m nhc, mu sc, hnh nh, ngn ng, ti liu, thng s, ngn ng my tnh v bt c loi hnh d liu no... thnh nhng bit d liu, ri truyn chng qua ng in thoi, v tinh v cp quang i khp th gii. Nhng k t my tnh l n v o m dng trong vi tnh, th hin n gin bng s kt hp khc nhau ca nhng tp hp gm hai con s 1 v 0. S ha c ngha l chuyn m thanh, hnh nh v con s hay mu t m ha chng thnh nhng tp hp gm 1 v 0, truyn chng qua mt im khc, ni chng c gii m tr li thnh nguyn bn. Nicholas Negroponte, tc gi cun sch K thut s a ra cch gii thch rt hnh tng v cng ngh s ha: "Ta nh chng ta va tm ra cch sy kh v lm ng lnh mt ly c ph sa mt cch hon ho, sau , cho nc vo th th ng lnh li tr li nguyn hnh dng v hng v ca mt ly c ph nh trc, nh va c pha, trongbt c qun c ph no ca ngi ". V Negroponte ni thm rng chng ta c th lm kh v ng lnh nhiu th khc, bng cch chuyn ha chng "t nguyn t thnh k t vi tnh", t hnh nh v m thanh sang nhng s 1 v s 0, truyn chng n nhiu ni khc nhau vi chi ph r hn bao gi ht". Hy tng tng v qu trnh nh sau: B vi x l v my tnh ta nh mt th l luyn kim c kh nng nung tt c cc vt liu hnh thnh t cc nguyn t thnh bits. V tinh, ng in thoi v cp quang l nhng ng ng dn i t l luyn ny n mi ni trn th gii. Nhng ng ng ny ngy cng tr nn tinh vi hn - nh ngi ta thng ni l tng v m rng cc "bng thng", cng c o m s lng tp hp ca 1 v 0 c truyn trong mt giy - chng ta cng c th dng ng ng truyn ti nhiu hn na cc nguyn t, m l luyn "luyn cn" chng li thnh bits. Qu trnh s ha l kin thc trng tm hiu v qu trnh ton cu ha ngy nay v v nhng iu lm n tr nn c o. Chng ta cn ngng li t pht nghe mt v d c th v hot ng ca quy trnh s ha. Bn bc in thoi New York, quay s ca ngi bn Bangkok. Khi bn ni vo ng nghe, p sut t hi th ca bn p vo mn chn trong ng nghe. Mng chn ny rung theo nhp bn ang ni. Mng chn ny c gn vi mt nam chm, nm bn cnh mt cun dy To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

in [cun cm]. Khi mng chn kch thch nam chm, t trng ca nam chm to mt dng in trong cun dy cp. T trng ln xung ty theo ln xung ca ging ni v khin dng in trong cun cm cng ln xung theo. Vy l ta c m thanh t ming ta c i thnh nhng tn hiu in t ln xung nh ln sng theo mt bin ty theo cao thp ca ging ni. Bn c th thy iu ny khi m thanh c mt my ghi dao ng ghi li. Lm th no c th bin sng in thnh nhng bits ca vi tnh truyn ti? V c bn bn tng tng nhng bc sng ln xung theo mt khung nht nh. Bn x nhng bc sng thnh nhng phn cc nh, nh s nhng phn , s dng n v 1 v 0. Chng hn, cao 10 c th c biu hin thnh 11110000 v cao 11 l 11111000 v tip tc... Mi n v 1 v 0 c dch thnh mt nhp p ca bc sng, v khi c xu chui vi nhau s c bin n nh mt ct sng hnh vung. Khng nh sng m thanh anolog, ln xung nh hnh nhng ln sng bin, d b bp mo v phn tn trong qu trnh truyn ti, sng hnh vung k thut s ch ln khi l 1 v xung khi l 0. iu lm cho thit b tip nhn n nhn v hiu c chng. Thit b ny ch vic hi, n ln hay n xung - thay v c gng c cho c mt ln sng un ln. iu ny gii thch ti sao nhng bn sao k thut s c sc nt hn v v sao nhng g c truyn qua h thng m ha 1 v 0 t ming ca bn, t my fax hay t my tnh sang bn kia c, gii m nguyn vn. Nhng gi s bn l ngi lm li. V bn chm ch ni chuyn mi m vi ngi bn Bangkok. Vy l s c nhiu b m s 1 v 0 cn c truyn ti. Php mu nhim ca cng ngh mi cho php "nn" cc tp hp 1 v 0. (My vi tnh ca bn s th hin 8x1 hay 8x0, thay v 1111111 hay 0000000.) Gi y ta c ging ni ca bn c nn li thnh nhng gi bits. n lc phi truyn ti chng. Ta c th dng nhiu cc. n gin nht l phng ra mt dng in, theo quy ch 1 vn cho 1, v hai vn cho 0. Hay ta truyn chng qua ng cp quang, dng thit b c chc nng pht ra nhng lung nh sng: mt lung nh sng i din cho 1, tt i i din cho 0. (Mt a CD n gin l mt a nha bc mn nhm. Ngi ta c mt l trn a th hin 1 v cha phn cn li, phng th hin 0. My chy da CD s chiu mt tia la de vo tng rnh ca chic a c nhng tp hp 1 v 0, ri chuyn ha chng li thnh nhng m thanh p vn c khi c ghi ban u.) Hay chng ta c th dng sng radio, sng cao cho s 1 v sng thp cho s 0. Dng phng tin g i na, cng ngh k thut s gip cho chng ta c nhng bn sao hon ho. Quay tr li cuc ni chuyn gia bn v ngi bn Bangkok, ging ca bn c chuyn thnh nhng tn hiu truyn bng nh sng qua h thng cp quang, khi sang n Bangkok, tn hiu c gii m t nhng 1 v 0, quay tr li nhng m thanh, ting ngi tc ng vo cun cm ng trong ng nghe ca ngi bn Bangkok. Khi cun cm ng c tc ng, to in trng, lay ng tm mng chn, tc ng vo p sut khng kh bin thnh ging ni hn nhin ca bn. Tht mu nhim! Ging ly c ph ca Negroponte vy. To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

Khi ni v qu trnh vi tnh ha, k ngh thu nh thit b, vin thng v s ha to ra qu trnh dn ch ha cng ngh, ti mun ni ti vic chng gip cho hng trm triu ngi trn th gi lin h vi nhau trao i thng in, kin thc, tin bc, nh gia nh, giao dch ti chnh, m nhc v cc chng trnh truyn hnh bng nhng cung cch trc y cha tng c. Ngy trc, nu bn sng New York, con ca bn sng Australia va sinh chu b. Thng trong trng hp con ca bn s phi i mua mt my nh, mua phim, chp nh chu b, ra nh, cho nh v phong b th, dn tem v gi cho bn. Nu may mn bn c th c xem hnh ca chu sau 10 ngy. Gi y chuyn khng cn cn thit na. Con ca bn s chp nh chu b bng my nh k thut s, lu nh vo a mm, sa nh trn my vi tnh v gi nh cho bn qua Internet - mi th khi chu b cha y 10 gi tui. Cu Ch tch Hng Truyn hnh NBC Lawrence Grossman tm tc gn gng qu trnh dn ch ha cng ngh nh th ny: "In n bin chng ta thnh c gi. Photocopy bin chng ta thnh nhng nh xut bn. Truyn hnh bin chng ta thnh khn gi. V cng ngh s ha cho php chng ta tr thnh cc hng truyn thng". Quan san ca Grossman lm ni bt mt nhn t khin cho ton cu ha thi nay khc hn vi cc thi i trc y. Ni n gin, cng cuc dn ch ha cng ngh cho php "ton cu ha sn xut". Ngy nay, ai cng c th tr thnh mt nh sn xut. Ton cu ha thi nay khng cn cho thy vic cc nc ang pht trin vn chuyn nguyn liu th sang cc nc pht trin, nhng nc ny tinh ch thnh sn phm, ri li ch chng quay li. Ngy nay, nh c dn ch ha cng ngh, nhiu quc gia khc nhau c c hi t quy t cng ngh mi, nguyn liu v vn, pht trin tr thnh cc nh sn xut hay nhn hp ng gia cng nhng sn phm hay dch v vi phc tp cao - thm mt yu t gn b cc quc gia trn th gii vi nhau. Ti s bn thm sau v yu t ny. C th ni dn ch ha cng ngh gip cho Thi Lan, trong vng 15 nm, t mt t nc trng la, thu nhp thp tr thnh quc gia ng th hai trn th gii v cng ngh sn xut xe vn ti, cnh tranh vi Detroit, v l nc ng th t trn th gii trong vic sn xut xe gn my. Dn ch ha cng ngh khng ch n thun p dng cho xe hi v xe gn my. Nh Teera Phutrakal, mt nh qun l qu h tng Bangkok c ln ni vi ti: "Ti qu ca ca chng ti, chng ti khng vic g phi t sng ch chic bnh xe, chng ti nhp khu n. Mt vi trong s nhng cng ngh chng ti nhp r gp 10 ln so vi gi ca cng ty m phi thanh ton. Chng hn, h thng lin lc hi m t ng cho khch hng, khi khch hng gi vo, bm s 1 tm hiu gi tr ti sn ca qu, bm 2 nghe gi cho, v bm 3 ra lnh bn. Nu bn mun mua hay chuc li cc c phiu, bn c th thc hin giao dch qua h thng in thoi. Ton b thit b v linh kin chng ti nhp c gi rt r. Chng ti ch cn ch ngi khc ci tin chng nc khc. y l v p thc cht ca ton cu ha. Chng ti l nhng nh sn xut a phng, c kin thc a To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

phng, nhng nay chng ti c trang b cng ngh tm ton cu". Dn ch ha cng ngh ng thi c ngha l tim nng lm giu s c san s theo v tr a l. Chng gip cho nhiu sc dn nhiu vng su vng xa nhng c hi h tip cn v p dng kin thc. Ti Kuala Lumpur, ti gp mt n thng gia ngi Hoa gc Hng Kng, ch k vi ti c mt ln gi vo mt s in thoi Hng Kng gp dch v tr gip k thut cho khch hng ca hng vi tnh Dell, v gp mt nhn vin ni rt si ting Quan Thoi. Ch thng gia ny ni vi nhn vin trung tm Hng Kng hm ma nhiu v hi rng c ma gn vn phng Dell hay khng. Nhn vin ny ni vng vn phng Dell khng ma, v vn phng ny thc ra nm Penang, Malaysia, cch Hng Kng hng vn dm. Nhn vin l ngi Hoa gc Malaysia, lm vic cho Dell Hng Kng trong khi sng Penang, Malaysia. l thnh qu ca dn ch ha cng ngh. n cng ang nhanh chng tr thnh mt vn phng cho ton th gii. (Theo t The Economist, s 18-9-1999, cc tng i vin n ng n nhng li phc v cho khch hng ca tp on GE Capital. Mt ngy no h c th gi khch hng bang Texas, chn vn v sao khch hng chm tr tin vo th tn dng. Nhng ti khng cm thy thoi mi khi nghe nhng nhn vin ngi n li quay ra "thay tn ca h bng tn li phng Ty v bt chc phng ng ting Anh t nhng vng ca khch hng h phc v".) Hng khng Thy S chuyn ton b cc vn phng k ton ca h, bao gm cc my tnh t a bn Thy S t sang n r hn nhiu, tn dng nhn cng lng thp trong cc khu th k, lp chng trnh v k ton. Nh c k thut s ha v ni mng vi tnh, nhng cng vic nh vy c th c thc hin mi ni, nhng ni c s ng cc sinh vin tt nghip cc trng Anh ng. c l l c hi cho n , Pakistan, Philippines, Nam Phi v cc cng ng ni ting Anh khc trn khp cc nc ang pht trin. Dch v mng quc t ca hng khng Anh Bristish Airways ng Mumbai, n c chc nng ph trch h s ca lng khch i li thng xuyn. Selectronic, mt cng ty in ton Delhi nhn cc ch dn c ghi m t cc bc s ng ti Hoa K thng qua ng dy min ph, ghi chng li v gi ni dung bng vn bn n mt t chc chm sc sc khe ca Hoa K. T Tp Ch Kinh t Vin ng s ngy 2-9-1999 cho bit cng ty American Online (AOL) hin c 600 nhn vin phc v khch hng ngi Philippines ng ti Manila mi ngy tr li t 10.000-12.000 c in thoi ca khch hng nh ch dn v thanh ton. Khch thng gi t Hoa K, chim khong 80 phn trm s ngi dng email ca AOL. Chi nhnh ca AOL ti Philippines trong nm 1999 tr cho cc nhn vin a phng c trnh i hc khong 5,5 -la mi ngy, t tp ch vit tip, v chi l 35% cao hn mc lng ti thiu t nc ny, nhng ch bng lng ca mt cng nhn thiu tay ngh M lm vic trong mt gi. Mc lng nh vy l thp, nhng l khi im tin ti mt th h ngi Philippines vn ti mt "Th gii i nhanh", v bn c th nh cuc rng nhng To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

nhn vin c nng khiu trong s mt ngy no , s ra i v m mt cng ty vi tnh, gi l POL chng hn, cnh tranh vi AOL. S lan trn nhanh chng cng ngh phc v khch hng v lin lc qua vi tnh c th l nn tng cho s tng tc sp ti chu . Nhng tham gia, nhng nc nh Thi Lan, mt nc lt co tr chi ton cu bng cch mi cho cc dy chuyn sn xut gi thnh thp, s phi nng cp gio dc v dy ngh trong dn chng h c th cnh tranh v chim lnh cc dch v v vic lm lin quan n vin thng v vi tnh. Mt ln ti ngi trm ngm vi Geoff Baehr, ph trch thit k mng vi tnh ca cng ty Sun Microsystem, bn v vn : kh nng qu trnh dn ch ha cng ngh v phng tin sn xut nh hin nay ri s i n u? Cng ngh chng ti cng thy in r. "Gi y chng ta c th dng mng in ton cung cp cc dch v m trc y cha tng c trao i, thng qua Internet, vy ti sao chng ta khng outsource chnh ph ca chng ta lun nh? Baehr t cu hi. Hy ngh m xem - hy giao vic iu hnh lnh bit kch v v s cho ngi Nga. Bn c th cho ngi n lm k ton gi s sch cho bn v ngi Thy S hy lm cng vic phc v khch hng. Bn hy giao nh bng trung ng cho ngi c. Ngi chu trch nhim thit k mu giy dp ca bn. Ngi Anh qun l cc trng trung hc. Ngi Nht c th ph trch tiu hc v li tu ha cho bn...

Thomas L. Friedman Chic Lexus v cy liu Dch gi: L Minh Chng 4 (tt) DN CH HA TI CHNH Dn ch ha cng ngh chc chn tng cng cho s thay i quan trng th hai ang iu hnh ton cu ha, l s thay i trong cung cch chng ta u t. Ti xin gi l "Dn ch ha ti chnh". Nhiu nm trong thi Hu Chin tranh Lnh cc khon cho vay ln ni a cng nh quc t c cc ngn hng thng mi v u t v cc cng ty bo him ln m nhim. Nhng nh ch sang trng bao gi cng mun giao tin cho cc cng ty c hot ng n nh v ti chnh lnh mnh v c xp hng "ng u t". iu khin cho vic cho vay rt mt dn ch. Ngn hng lm n theo li c in thng duy tr khi nim hn hp v vic ai l ngi ng cho mn tin. V nu bn l ngi mi vo cuc, mun vay tin th iu c ngha bn phi c mt "tay

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

trong" trong cc ngn hng hay mt cng ty bo him no . Nhng nh ch ti chnh thng l do cc gim c qun tr v nhng ban qun tr c bn cht tr tr nm gi. Nhng ngi khng thch ri ro v khng quyt on khi ng ph vi cc thay i trn th trng. Dn ch ha ti chnh thc ra bt u t cui thp nin 1960 vi s ra i ca th trng "thng phiu." l nhng tri phiu m cc tp on cng ty pht hnh ra cng chng thu ht vn. S ra i ca th trng tri phiu lm ny sinh mt s yu t a nguyn trong th gii ti chnh v xa b s c quyn ca cc nh bng. Tip , vo thp nin 1970, xut hin khi nim "th chp" cho php dn chng vay tin mua nh tr dn. Cc ngn hng u t khi bt u n tip xc vi cc nh bng v cc cng ty ti chnh chuyn trch vic cho vay phc v khch hng mua a c. H mua li ton b cc khon cho vay, chia chng thnh cc tri phiu gi 1.000 -la mi phiu v mi nhng ngi dn thng nh bn v ti v b c ca bn ng tin mua. Chng ta c c hi hng cht t li sut t loi tri phiu kh l an ton ny, khi m li sut v vn ban u cho bn s c cc khch hng vay tin mua nh trang tri hng thng. Chng khon ha trn thc t gip cho rt nhiu cng ty v c nhn tip cn c mc ti chnh cho php h u t hay lm n. Tuy nhin thp nin 1980 mi l lc dn ch ha ti chnh bng n. Ngi p ro cn cui cng chnh l ng vua tri phiu Michael Milken, mt con ngi thng minh, lanh li v cng h hng nng n. Milken, tt nghip Trng Thng mi v Ti chnh Wharton, i hc Pennsylvania, lc u lm vic cho hng mi gii chng khon Drexel Philadelphia nm 1970. Thi gian khng thy cc ngn hng hay nh ch ti chnh no m xa ti vic mua cc "tri phiu r mt", do cc cng ty ht thi lm n hoc cc thng v thiu kinh nghim b ng bc vo i pht hnh. Milken cho rng cc ngn hng ln nh vy tht l ngu. Anh ta thc hin mt s tnh ton ring: tham kho mt s nghin cu khng my ni ting v ch tri phiu r mt v kt lun nh sau: Nhng cng ty khng c xp hng "ng u t", nu vay c tin th thng phi chu mc li t 3-10 phn trm cao hn mc thng l. Nhng trn thc t, nu so snh vi cc cng ty lm n n nh (c xp hng - blue chip) m tri phiu t sinh li th t l ph sn ca cc cng ty tm tm ny ch cao hn cht t. Chnh v th, ci gi l tri phiu r mt to mt kh nng kim tin cao trong khi mc ri ro cng khng my cao hn. V nu bn dn nhiu loi tri phiu tm tm ny vo cng mt qu y t, th d mt vi trong s chng c b, khng thanh ton c, th phn cn li vn s sinh li cho bn mc 3-4 phn trm cao hn li sut ca tri phiu cc cng ty c xp hng, v hu nh mc ri ro khng tng. Tp ch Business Week s thng 3 nm 1995 cho bit: Milken c trang b bng vn hiu bit ni trn, "thc hin mt s mnh kh khn, l thuyt phc cho c th gii ton nhng k hoi nghi rng anh ta tm ra c mt phng php u t mi ngon n". Do vic cc nh bng v cc cng ty u t truyn thng c thi hoi nghi v tip tc lng trnh To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

thng v mi ny, Milken nhanh chng chuyn t vic kinh doanh duy nht tri phiu cc cng ty b tt hng, sang cuc bao mua tri phiu ca hng lot cc cng ty thuc loi "c vt" - cng ty c ri ro cao, cng ty b khnh tn, cng ty mi nhp cuc, nhng doanh nhn v cc hng mi thnh lp hin cha vay c tin t cc ngn hng ln, v thm ch cc cng ty ti chnh "cp bin" mun sp nhp cng ty khc nhng li khng c tim lc ti chnh. Khi mua xong, Milken bn nhng tri phiu ca cc cng ty cho cc qu u t, qu hu bng v c nhn cc nh u t. Nhng ngi ny nhn ra rng Milken c quyt nh ng n khi lm nh vy - mc thu nhp cao hn trong khi ri ro khng my cao hn. iu gip cho bn, cng ti v cng ngi c ca bn mua tri phiu, u t, v ti tr c cc thng v mi m, nhiu bn cng c li. Rt nhiu nhng thng v kiu to nn nhng chn ng i vi cc cng ty v cng nhn ca h. Tuy nhin, khng bao lu sau , linh cm ca Milken c nhn i tr. Mt ln sng tri phiu r mt xut hin, tr thnh ngnh cng nghip bn tri phiu c mc li cao, ng vin c tin nhn ri trong dn chng. Mt chu trnh dn ch ha ti chnh quc t tng t cng xut hin trong giai on ny. Qua nhiu thp nin cc nh bng ln chuyn nhng khon tin khng l cho cc chnh ph v tp on ngoi quc vay m ch ghi gi tr cc khon vay trn s sch mc gc. C ngha l nu nh bng ca bn cho mt nc hay mt cng ty vay 10 triu la, th trn s sch ch ghi li khon tin vay phi tr l 10 triu la, ch khng c g xc nhn l t nc hay cng ty c ti sn g gi tr 10 triu -la cho bn xit n, nu h khng thanh ton y . Trong trng hp nh bng cho vay trc tip v ch ghi li khon n, th mt t nc-con n nh Mexico chng hn gp kh khn ti chnh, nh thi nm 1982, do h vay tin nc ngoi tng tiu dng trong nc cho dn chng th nh bng s chu nhiu bt trc. Tng thng Mexico c th bay sang New York, quy t hn 20 ngn hng ln cho t nc ca ng vay tin v tuyn b nh sau: "Tha cc qu v, chng ti b khnh tn. V qu v c bit cu ngn ng ny khng: nu mt ngi vay ca bn 1.000 -la th l vn ca anh ta. Nhng nu mt ngi vay bn 10 triu -la, th l vn nn ca bn. Vng, chng ti chnh l vn nn ca qu v. Chng ti khng th thanh ton cho qu v. Vy xin qu v lm n m phn li, thay i hn nh thanh ton v tip tc cp thm tn dng cho chng ti". V ch cc ngn hng khng cn cch g hn l gt u chp nhn, bn li mt vi phng thc gia hn tn dng (thng thng vi mc li sut cao hn). Liu cc ch nh bng c la chn no khc khng? Mexico chnh l chuyn ca h, v cc ch nh bng khng i no quay li gii thch cho cc c ng ca h l ti sn th chp cho khon vay 10 triu -la ca Mexico l s khng. Tt nht l h hn c tip tc cng ng gnh nng Mexico. V 20 ngn hng cng ra tay chung sc qun tr khon vay ny v tip tc ngi li vi nhau bn phng cch gii quyt. To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

John Page, thi l mt nh kinh t lm vic trong Phng M la tinh ca Ngn hng Th gii, gii thch cho ti chnh xc v quy trnh gii quyt vn Mexico. L ngi ni c ting Ty Ban Nha, Page vo Mexico nm 1982 v gp Jose Angel Gurria, Cc trng ph trch tn dng cng ca B Ti Chnh nc ny. Gurria l mt con ngi huyn thoi trong vic thuyt phc cc ngn hng - t nhng ngn hng ln New York cho ti cc ngn hng nh bang Texas, min Ty nc M - v vic gia hn tn dng cho Mexico. "Mt hm, ti ngi trong vn phng ca Gurria, ni chuyn vi ng ta bng ting Ty Ban Nha, th in thoi reo", Page nh li. " l Ch tch mt ngn hng Texas, ngi b Gurria thuyt phc tr gip ti chnh cho Mexico. ng ta hi hoang mang khi nghe tin kinh t Mexico c trc trc. ang ni chuyn vi ti bng ting Ty Ban Nha nh th, m Gurria chuyn ngay sang ni ting Anh tht l si. Gurria ni: ", Joe, may m anh gi in... Khng, khng, dng lo. Mi th di ny ngon lnh. Tin ca ng rt an ton. Gia nh ny th no?... Hay lm. Con gi lm n ra sao ri? Con b vn i hc ?... Rt hay l ni chuyn c vi bn. C gi ti lc no cng c. Gi lin lc nh!" Sau , rt t nhin, Gurria quay li ni chuyn vi ti bng ting Ty Ban Nha. Nh vy, trong 30 giy ng h, ng ta gii quyt c mt vn vi mt nh u t quan trng". Nhng c iu nc ci xy ra trn con ng ton cu ha. Th trng cc khon n quc t c "chng khon ha", ta nh trng hp cc cng ty v mi li ca Milken. Khi chu M La tinh lm vo mt cuc khng hong n nn na hi cui thp nin 1980, B trng Ti chnh M lc l Nicholas Brady ng dng cng thc Milken. Nm 1989, nhng khon n ca M La tinh c chuyn i thnh cc tri phiu c chnh ph M m bo. Nhng tri phiu sau c cc nh bng gi li lm ti sn, hay bn ra cho cng chng, cho cc qu h tng v cc qu hu bng vi mc li sut sao hn thng l. Nh vy, bng nhin, ti, bn v b c c mua mt phn n ca Mexico, Brazil hay ca Argentina - hoc trc tip hoc gin tip thng qua cc qu hu bng. Nhng tri phiu nh vy c mua bn hng ngy, vi gi tr ln hay xung, ty thuc vo mc ln xung trong kinh t mi nc. Tin khng cn ng bng trn s sch nh trc. Joel Korn, ngi ng u chi nhnh Bank of America ti Brazil nhn xt: "Nhng g Brady lm thc s l mt cuc cch mng. Thi trc ng ta, B Ti chnh Hoa K ch c gy sc p, buc cc ngn hng v Qu Tin t Quc t (IMF) tin ti tp vo cc nc M La tinh. iu ny Brady lm l a ra mt gii php da vo th trng. Cc ngn hng c chnh ph M bo m tip tc gia hn tn dng cho cc nc M La tinh, vi iu kin nhng nc ny phi ci t kinh t. Sau khi gia hn tn dng, thay v m trn cc khon n trong s sch ca h, cc nh bng phn phi chng li thnh cc khon tri phiu c chnh ph bo m v bn ra cho dn chng. Nh vy sn c m rng cho hng ngn tay chi non tr mi m. i vi con n, thay v phi i ph vi mt y ban ca nhm 20 ngn hng ln n, h phi chu trch nhim trc hng ngn cc nh u t t nhn v cc To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

qu u t. iu ny m rng c th trng, khin cho n uyn chuyn hn v ng thi tng thm v khi sc p ln cc quc gia mang cng n. Dn chng mua v bn tri phiu hng ngy, ty thuc vo mc gi tr ca chng ln xung. V cng hng ngy, ngi ta xp hng cc loi chng khon . V nhng ngi mua, bn v xp hng chng khon l nhng ngi nc ngoi, nm ngoi vng nh hng ca Brazil, Mexico v Argentina". Nhng ngi s hu tri phiu khng nh nhng nh bng. H khng vic g phi tip tc chu cp cho con n m bo cc khon vay trc . Ngc li, nu kinh t ca t nc-con n tr tr, tri phiu s mt gi, ch tri phiu s bn tri phiu ra, ni li vnh bit, v mang tin u t v tri phiu ca nhng t nc lm n tt hn. Cho nn khi Mexico lm vo khng hong do lm tiu nm 1995, rt nhiu cc ch tri phiu ca Mexico bn tho cc tri phiu ca h, khin tri phiu ny st gi, v Gurria lc khng cn c th ku cu ti 20 ngn hng o n na. Khon n ca Mexico c dn ch ha v tay nhiu ngi. Vy Mexico phi ku cu B Ti Chnh M. V Ch Sam t iu kin khc nghit vi Mexico, kt qu l nc ny phi dnh khon d tr du la ca h lm vt th chp. iu kin lc cho vic Hoa K ng cu l kinh t Mexico phi c ci t v pht trin nh kinh t bang New Mexico ca Hoa K. Ngay sau , hng lot cc nn kinh t ang tri dy bt u bn tri phiu theo cng thc Brady, thng tnh bng tin -la M. Ngy nay c 16 quc gia pht hnh tri phiu kiu Brady vi tng gi tr l 150 t -la. Chuyn chnh ph pht hnh cng tri cho ngi nc ngoi th khng c g mi. Chuyn ny din ra nhiu nm. Nhng iu ng ni y l vic cc mn cng tri nay c phn phi rng ri vo tay cc c nhn, qu u t v qu hu bng. Hi u th k 20, ch c cc gia nh giu c mi tham gia vo th trng cng tri. Gi y, qu hu bng ca qun Cam [California], hay ngi gc trng thm ch bn v ti v b c ca bn cng c th tham gia mua bn cng tri. l hin tng dn ch ha trong vic cho vay tn dng, v ti Hoa K, n trng hp vi qu trnh dn ch ha trong quy ch u t. iu ny c xut x t cuc ci cch qu hu bng v s ra i ca cc ti khon hu bng c nhn 401(k). Hoa K ang chuyn mnh t mt t nc trong cc cng ty m bo hu bng cho nhn vin thng qua mt h thng "cc li tc c nh", sang mt ch trong , cc cng ty ch m bo "s ng gp" cho hu bng ca nhn vin. Trong trng hp , nhn vin c quyn hon chuyn, mua bn cc khon u t cho hu bng, ti u t theo mun c th sinh li nhiu hn. Cong ngi ta thi nay sng lu hn, h lo lng rng khi v hu th an sinh x hi cho h cn c bao nhiu, h s quay sang s dng ng tin trong cc qu hu bng v u t mt cch nng ng hn. Cha m ca qu v c l ch hiu qu hu bng ca h s c u t vo u. Trong khi thi nay, cng nhn c mi cho mt lot cc hnh thc u t, gii thch y mc li sut v ri ro, v ngi lao ng hon chuyn ng tin ca h chng khc To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

vic t tin trong cc vng quay rul trong sng bc, tng u t vo cc loi qu lm n khm kh v khin cho cc loi qu lm n ti hn i n ch khnh kit. Hng mi gii chng khon trn Internet mang tn E*Trade tung ra mt qung co c th minh ha cho quan im ny. Qung co bt u bng hnh nh mt anh chng ngi trong chic xe hi mui trn, chic gy nh golf l ra bng gh sau. Anh ta dng xe bn v ng theo lnh ca cnhst. Thy cm bc li v bt u cuc i thoi sau y: Cm: "Cho ng". Chng trai: "Ti hiu ri, hiu ri. Trnh bng li v ng k xe phi khng ". Cm: "i, Kirk Brewer. Ti nhng mong c ni chuyn vi anh". Chng trai: "Ni chuyn vi ti?" Cm: "Vng, anh l qun tr vin ca qu Large Cap". Chng trai (vnh vo): " vng". Cm: "Ti thy anh lt vo danh sch 10 qu h tng hng u". Chng trai: "Vng". Cm: "Nhng khng phi l danh sch 5 hng hng u". Cnh st quay li v nhn v cc cy gy nh golf bng gh sau ca xe. Chng trai c iu b lo lng: "D... v..ng". Cm: "Hy ct ngay nhng cy gy nh golf v quay li i lm vic i". Ri sau c mt ging ni ct ln: "Hy khin cho cc qun tr vin ti chnh ca bn lm vic hng say hn. y l thi im cc bn tham gia Trung tm Qu H tng E*Trade". Sau quay li hnh nh vin cnh st, lc ny ang bc chic ti ng chi golf t trong xe v bc i. Thng ip y tht r rng: ngay c vin cnh st cng thu hiu tin hu bng ca anh ta hot ng nh th no v c ton quyn quyt nh v vic s dng n. Qu trnh dn ch ha u t cng c tng cng trn phm vi quc t sau s rn v hi u thp nin 1970 ca h thng kim sot cht ch hi oi v dch chuyn cc ngn khon quc t. H thng ny cn c gi l Bretton Wood, c thit lp sau Chin tranh Th gii th hai. Nhng iu sau y c th b lng qun, nhng t sau Th chin th hai cho ti nhng nm 70, gii u t ngi Nht, chu u hay Mexico rt kh mua c phiu hay tri phiu Hoa K. V ngc li dn M cng khng d g mua chng khon ti nhng nc ny vo thi . Nhng ngay sau khi h thng ngoi hi c nh v kim sot dng vn b rn v, cc nc pht trin dn dn cho php dn ch ha cc th trng vn ca h, m ca cho cc nh ti chnh nc ngoi, dn dn cc nc ang pht trin cng nhy vo cuc. Nhiu sn phm mi nhanh chng xut hin trong cc th trng u t: cng tri Mexico, Libng, Th Nh K, Nga, c v Php. Bn ty thch, mun chn loi no cng c. Cng c nhiu c To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

nhn lu hnh vn ca h trong cc th trng ton cu, th cng c nhiu cc nh qun tr vn nng ng, i hi mc li nhun cng cao. Cc qu u t cnh tranh mnh m hn thu ht khch. Nh c qu trnh dn ch ha ti chnh nh vy, chng ta chuyn t mt th gii trong mt s t nh bng nm gi nhng khon n ca cc quc gia, sang mt th gii ngy nay trong nhiu ngn hng, c nhn, qu hu bng v qu u t nm gi phn nhiu khon n ca cc quc gia. iu quan trng y l tin bn cc tri phiu r mt cng thng c dng lm ny sinh cc v mua bn sp nhp cng ty ti Hoa K. Mt ln na, nhng k thp c b hng vn d khng kh nng tham gia vo cc thng v bo b nh vy, nay c dp vo mua bn thng qua cc qu u t v hu bng. Qu trnh sp nhp cc cng ty to sc p i vi gim c cc cng ty, buc h phi lm vic nhiu hn. Qu trnh cng lm ny sinh trong nhng nm 80 cng cuc "gim bin ch" khin cho kinh t M cng knh v tr nn nng ng hn trc. N chun b cho nc M tham gia vo k nguyn ton cu ha nhanh hn v sm hn so vi cc quc gia khc trn th gii. Nhiu cng ty nh n ra lm nn, nhng cng c nhiu cng ty khc cht ngoo cng chnh v qu trnh "gim bin ch" ny. Mt trong nhng l do chnh khin Nht Bn vn cn nhng cng ty hot ng tr tr chnh l do h thng ti chnh ca nc ny trong nhiu nm cha c dn ch ha. Cc ngn hng ln ca Nht thng lnh nn ti chnh, khin cho cc thng v non tr khng ngc c ln c, khng vay c tin v khng tham gia c vo c ch sp nhp cng ty. V li nh bng ch chu cp cho cc cng ty ln, c quan h lu di vi h, m khng cn m xa n chuyn cnh tranh hay kh nng ri ro mi c th ny sinh t nhng quan h nh vy. Bn sc vn ha ca ngi Nht cng t cho php nhng v mua bn sp nhp thng v, thm na cc ban qun tr ngn hng c quan h ht sc gn gi vi b su lnh o ca cc tp on ln. Thm na, nhn cng ngi Nht khng c quyn quyt nh i vi quyn li hu bng ca h. H khng c php chuyn tin hu bng ca h sang cc th trng khc; kt qu l cng ty, qu u t hay qu hu bng Nht khng phi chu sc p lm vic nng ng hn. l l do khin kinh t ca Nht mang phong thi vng gi nhng li khng hiu qu. iu gii thch l do ng vn b phn b khng hp l, to ra mt loi bong bng kinh t hi cui thp nin 80 cng nh hng ngn hng xng lm n khng hiu qu tip tc c php tn ti theo li tm gi. Nhng tnh hnh bt u thay i t nm 2000, khi Nht Bn m rng cnh ca ti chnh ni a v cc cng ty ca Hoa K bt u dn vn vo u t, v d hng GE Capital. S cnh tranh t nc ngoi buc cc ngn hng Nht Bn phi nghim tc hn trong vic cho vay vn, v buc cc cng ty v nh sn xut ca t nc ny phi lm n nng ng hn. iu khin vic s dng vn tr nn hiu qu hn ti Nht Bn, v vn c chu cp hp l hn ti c tay cc cng ty non tr mi vo cuc. Tin khng cn l th ch dnh ring cho mng li cc "tay chi quen To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

bit". Tp on ti chnh GE Capital, ch nhn ca hng ti chnh Lake, cho m cc kiosk cho vay t ng khp ni trn t Nht Bn t cui nhng nm 90. Bn ch cn dng xe, cha bng li hoc mt loi chng minh th c th c kim tra mc kh tn, k mt hp ng v trong vng mt ting ng h, bn c th c vay tin. Dn ch ha ti chnh l nh th y. DN CH HA THNG TIN John Burns l Trng phn x t The New York Times ti New Delhi cui nhng n8am 90. Ti tnh c n thm anh vo ma h nm 1998, lc l trong thi gian World Cup, v Burns lc no cng dn mt vo mn hnh TV xem bng. Mt bui sng Burns k cho ti cu chuyn ny: "Chng ti cho lp 4 ng ten cho trn nc nh, chi ph t Times phi chu ln n hng ngn -la mi nm. C nh l chng ti c trm vin thng chuyn dng vy. Th nhng ti tht chn v ngay c khi c ti bn "cho" m khng th bt c knh truyn hnh n ang tng thut World Cup. Hnh nh c iu g lin quan ti thi tit lm nhiu sng hay l v tr ng ten; ngi k thut vin lm chuyn thnh thong mi vc xc n. Ti em chuyn ny phn nn trong mt ba n sng v Abdul Toheed, u bp 71 tui, con ngi thi tr lm th nh giy trong qun i Anh ti n , ni vi ti: "Khng hiu anh phn nn v chuyn g. Ti d c tt c cc knh trn TV ca ti. Anh ph khng bit bao nhiu tin vo my ci ng ten v tinh ca cc anh. n ch ti i!" ng ta v b v sng np nh nh pha sau ngi nh ca ti. Th l ti sang, v thy v ng ang nghe i BBC. Ti hi ng ta: "B ang lm g vy? B y c ni c ting Anh u". ng p: "B ang hc". Ri ng ta a cho ti ci iu khin t xa. Ti sng st khi d t knh th nht ti kn 27. ng ta c chng trnh n t Trung Quc, Pakistan, Australia, , Php - ton b nh vy m ng ch phi tr 150 rupee mt thng (3.75 -la). Trong khi , vi 4 ng ten cho, ti ch c c 14 knh. u bp ca ti nh mt ngi bn, bun bn mt h thng pht lu truyn hnh cp quang, mc mt ng dy vo ng sau nh, mt hnh ng phi php. Nhng n gip ng tip xc vi hnh nh ca c th gii v v ng c hc ting Anh, trong khi ti vn tip tc phi vt ln d tm knh truyn hnh n ". Cu chuyn ca Burns minh ha s thay i th ba khin ny sinh ton cu ha - s thay i trong cung cch ta quan st th gii. Ti gi l qu trnh "dn ch ha thng tin". Nh c cc a v tinh, Internet v truyn hnh, chng ta ngy nay c th nhn v lng nghe, xuyn qua hu nh tt c cc tm mn chn. S t ph ny bt u bng s ton cu ha truyn hnh. Trong sut thi Chin tranh Lnh, truyn hnh v pht thanh l lnh vc b hn ch, v cng ngh v phm vi ca hai ngnh ny cn b gii hn. Cc chnh ph hoc t ng ra iu khin truyn thng hoc c chnh sch chi phi cht ch ngnh ny. Tnh hnh ny chm dt ti Hoa K khi y xut hin truyn hnh cp, c kh nng truyn ng thi nhiu knh khc nhau. Sau , trong nhng nm 80 nhiu loi truyn hnh a h, To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

nhiu knh bt u xut hin lan trn nhiu ni trn th gii, nh c vic ngy cng nhiu trm v tinh vin thng c phng vo khng gian, v gi thnh thu knh tip vn ngy cng gim xung. Nhng cng c nhng iu oi om: Chin tranh Lnh khin cho c Hoa K v Lin X chy ua sn xut loi v tinh ngy cng nh hn, mnh hn v r hn, phng chng vo khng gian do thm ln nhau. Nhng chnh nhng cng ngh m ng cho vic tip vn truyn hnh c nhiu hn v r hn, v chnh iu khin cho cc bc tng sp nhanh hn. Hi u, ch c nhng trm truyn hnh cp ln mi c kh nng dng loi ng ten chuyn dng nhn tn hiu t v tinh. Nay do c qu trnh dn ch ha cng ngh, c bit kh nng thu nh thit b, m hng triu ngi trn hnh tinh c th tip nhn cc tn hiu thng qua loi ng ten nh nh ci cho, lp trn ban cng nh h. t nhin bao nhiu hn ch v truyn thng xa nay bin mt; ny sinh mt lp khn thnh gi ng o mi cho ngnh truyn thng. Mt khi cng ngh s ha c trin khai i tr, th thay v 5 knh hay 10 knh, cc hng truyn thng c th phn phi ti 500 knh. Thm vo , thng tin c dn ch ha do cng ngh "nn thng tin" pht trin, chng hn vic xut hin cc loi a video k thut s: a DVD l loi CD, ng knh 5 inch, c sc cha c mt phim truyn, c m thanh "vm", c ph bng nhiu ngn ng v bn c th dng xem trong my tnh xch tay hay my DVD thu nh. Ti nh li ln sang vng Vnh vo cui thp nin 1970, c thy cc vin chc hi quan sc so trong hnh l ca du khch kim sot v tm nhng bng video vn ha phm gy hi, gy hn v chnh tr chng li t nc h. Ti thch h tm cho ra a DVD trong hnh l ca ti by gi. c s lan trn my chiu DVD ti Trung Quc hi cui nhng nm 90 - song song vi vic xut hin bng a in n v pht hnh lu cc b phim Hollywood cho hng triu h dn Trung Quc, m khng i n khi Hollywood cho trnh chiu chnh thc mua v. Cc loi my nh, my quay phim v my n chiu k thut s, loi khn g cn dng phim nha, khin ai cng c th tr thnh nh lm phim. V khng nhng lm c phim, bn cn c th truyn b phim ca bn i khp th gii thng qua Internet, vi chi ph thp. Quan trng tng ng vi cng ngh truyn hnh cp v vin thng qua v tinh chnh l Internet. Internet l tr ct trong qu trnh dn ch ha thng tin: khng c ai s hu Internet; Internet c phi tp trung ha hon ton; khng ai c th xa b Internet; v Internet c th n vi tng nh v tng con ngi trn hnh tinh. Nhng tin b ca Internet chnh l sn phm ca s phi hp gia cc c nhn - nhiu ngi trong s h c khi ch bao gi gp nhau, nhng h hp tc trong cng vic trn mng, ng gp sng kin vi nhau, nhiu khi min ph. Internet quan trng khng khc g cuc sng ca chnh chng ta ngy nay, du cho khng my ai hiu c ngn ngnh ca Internet. l mt cu chuyn ly k. Internet c pht minh khi Hoa K phn ng li s kin ngy 4-10-1957, khi Lin X phng v tinh Sputnik ca h vo qu o. C trng lng 184 pounds v kch thc bng To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

mt qu bng r, v tinh Sputnik c chuyn ch bng mt tn la ca Lin X. S kin ny khi u khng nhng ch k nguyn khng gian m cn k nguyn khng gian o. Trong bui hp bo ngy 9-10-1957, Tng thng Hoa K Dwight D Eisenhower c Merriman Smith, mt nh bo tr thnh huyn thoi, cht vn: "Nc Nga phng mt v tinh vin thng. H cng thng bo bn th mt tn la n o vt i chu. l nhng th m t nc ta cha c. Ti xin hi ngi, chng ta s lm g i ph?" V Tng thng i ph bng cch thit lp mt chng trnh khng gian gp rt theo kp Lin X - trong , ng ta mun c mt t chc ph trch chung cc nghin cu v tn la v chin lc khng gian. Eisenhower thuyt phc c Quc hi cho php lp C quan Nghin cu cc D n K thut cao - ARPA. T , cc d n tn la v hng khng dn dn c tch ra tr thnh NASA, phn cn li ca ARPA sau ny do Lu Nm Gc ph trch v tr thnh c quan nghin cu v ci tin cng ngh thng tin v vi tnh. Cng ngh x l thng tin thi cn rt mi. V nh Stephen Segaller, tc gi cun sch Nerds 2.0.1: Tm lc lch s Internet, ch ra, chnh Vn phng X l Cng ngh thng tin ca ARPA, l c quan u tin xy dng nguyn mu u tin ca Internet v t nhng nn tng u tin cho mng Internet thi nay. Nguyn mu Internet c trnh lng vo nm 1969, mang tn ARPAnet - mt mng ni b th s ni gia B Quc Phng Hoa K v mt s trng i hc v phng th nghim ca chnh ph. c Lu Nm Gc ti tr, ARPAnet gip cho mt nhm cc nh nghin cu trao i kin v thng s, h tit kim c thi gian dng my tnh v phng tin, thng qua mng ni b ny. Lc my tnh cn yu v thiu thn, qua mng ni b, k thut vin trung tm UCLA c th chy c cc chng trnh trn cc my tnh t Cambridge, Massachusetts, v nhn vin nhng ni trao i d liu vi nhau. "Cch y 30 nm, ngy 29/10/1969, mu tin u tin c truyn qua mt mng in t n s, tin thn ca Internet", tin trn t New York Times ra ngy 12-10-1999 cho bit. "Mu tin ny khng "honh trng" nh dng ch u tin "Cha an bi" xut hin trn bng in bo khi k thut ny in tn ra i nm 1844: mu tin ch vn vn l "login". Lc mng ARPAnet ch c hai im. Mt sinh vin trng UCLA tn Charlay Kline lc nh hai ch "L" v "O", v ch ny c truyn sang mt my tnh cch vn phng ca anh ta 300 dm v hng ty bc, ti Vin Nghin cu Stanford, tin thn ca khu Silicon Valey sau ny" bi bo vit tip. Nhng mi n nm 1972, nhng k thut vin Internet u tin mi pht hin ra email. Nhng my tnh thi cho php lp nhng "hp th cht" trn my: ngi n nhn vo hp th ca ngi kia trn cng mt my. Mt ngy kia, nh Segaller k li, Ray Tomlinson, lm vic cho hng my tnh Bolt, Beranek v Newam, vit mt chng trnh truyn cc tp h s n gin, truyn c cc file t mt my tnh sang mt my khc, ri khng nh my kia nhn c cc file ny. Sau ny To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

Tomlinson ni vi segaller, "Mt khi ta truyn c file t mt my tnh sang mt my khc th ng nhin ta c th vit v truyn cc file ny cho mt vi my khc, v gi th cho nhng ngi khc nhau. Lc tnh c ti ang nghin cu mt loi nhu liu cho php son tho v truyn email, gi l "gi li nhn" (send message) - v thch thc lc l kt hp son tho email v dng nhu liu truyn file t my tnh ny sang my tnh khc. Ti thc hin ngay... v thnh cng." Nhiu ngi khc nghe c chuyn ny, nhiu my tnh khc cng p dng v... al, email ra i. Theo Segaller, Tomlinson chnh l ngi sng to ch @ phn bit ngi vit mail v ni lm vic hay a ch ca ngi ny. Khi nhng nh nghin cu thy c cng dng ca email, th vic s dng chng bng pht ngay, cc mng xut hin v hng lot th loi thng s khc nhau c truyn qua li gia cc trng i hc, c quan chnh ph, cng ty v cc hng nghin cu. Nhiu mng in ton khc ra i, nhng nh Segaller cho bit, chng ch cho php cc khch hng lin h trong ni b mng m thi, v cc mng ny khng "ni chuyn" c vi nhau. Cho n khi hai nh nghin cu Vint Cerf v Bob Kahn pht minh ra mt th thc, mt loi ngn ng lp trnh, c th lm cc mng "ni chuyn c vi nhau", khin cho mt "gi d liu" ri khi mt mng, di chuyn v vo qua cng mt mng khc, m theo Segaller, c gii thiu hi nm 1973 l mt th "mng ca mng", gi tt l Internet. Ton b cu chuyn cha c i chng bit n cho mi ti nm 1990. Nm , Tim Berners-Lee, mt k s mng in ton ngi Anh ng ti Geneva sng to ra mt cng c, n gin v hu nh min ph thu thp tin tc t Internet - mt thc mang tn the World Wide Web. Theo Segalller, lc c khong 800 mng my tnh, ni tng s 160.000 my tnh trn th gii ha mng Internet. V mt k thut th s my tnh c ni vi nhau, nhng vo tm d liu tr trong cc my tnh ny l vic khng d, v lc khng c trung tm thng tin, khng c danh b a ch v khng c phn mm qun l thng tin. Pht minh ca Berners-Lee, theo t The New York Times c ln vit, "l cho ra i mt nh liu tiu chun ha cho vic ng k a ch, ni v truyn cc thng s v ti liu trn Internet". Nhng pht kin ca ng bao gm Uniform Resource Locator URL - mt h thng m ha tm v truy cp ni dung cc trang mng d trang c h tr bng bt k my ch loi no; nghi thc siu vn bn (HTTP) - to ng truyn gia trang mng v my tnh ca khch hng; v sau cng l ngn ng siu vn bn (HTML) - y l h tiu chun chung hnh thnh mi website v cch n xut hin mi khi bn nhn chut "gi". URL, HTTP v HTML hnh thnh mt h thng lin kt cc mng lin lc, cho php bn nhn chut ln nhng dng ch, nhng hnh nh trn mn my tnh truy cp v nhiu trang thng tin, d chng trn mt my ch khc mt nc khc. l l do ti sao ngi ta gi y l World Wide Web v bn c th theo mt dng lin kt n bt k ni no trn th ri quay tr v. Thi trc, cun sch bn ang c cng c th c lu trn mt mng in ton, nhng n vi n, bn cn i qua m l cc mng To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

khc nhau v ngay c khi tm ra n, bn cng khng ti no c c v my tnh ca bn khng c chng trnh thch hp. Ngy nay bn ch cn vo Internet, nh a ch www.lexusandtheolivetree.com hoc nhn chut ln hnh nh ca cun sch trn trang amazon.com, Worl Wide Web s dn bn n vi cun sch. Tuy vy, pht trin tr thnh phng tin i chng cho nghin cu, thng mi v lin lc, Internet cn thm ba pht minh na - phn mm truy cp [Web brower], cng c tm kim [search engine] v cng ngh m ha bo mt cao [hight-grade encryption technology] ngi dng c th yn tm cung cp s th tn dng ca h cho trang Web mua bn. Brower l mt nhu liu bin my tnh thnh mt th TV gip cho ai cng c th trng by ni dung trang web ca h ln; khi bn nh vo khung a ch www, hoc nht chut ln mt hyperlink s xut hin trn mn hnh ton b hnh nh, ni dung ca trang web. Dng mt brower cng search engine, mt em b cng c th nh nhng ch cn thit truy cp vo nhiu trang thng tin tm nhng thng tin cn thit. Berners-Lee pht minh ra mt th brower s cp khi ng world wide web. Sau Marc Andresessen, nm 1993, sng to loi browser i chng u tin mang tn Mosaic. Mt nm sau Netscape Navigator ra i c tnh nng tinh vi hn. Netscape cho php s dng chng i chng hn, n gin hn, nhiu mu sc hn v tng tc cao hn. Netscape ra i trng hp vi quyt nh ca Quc hi Hoa K cho php thng mi in t hot ng; ng thi vic gi ca my tnh c nhn v in thoi gim nhanh chng. Kt hp ba iu kin dn n s bng n ca ng dng Internet v cuc cch mng dn ch ha thng tin. Kevin Maney tm tt cuc cch mng ny trong bi vit trn t USA Today (9-8-1999): "L mt pht minh mang tnh ci bin th gii, Internet c nhiu yu t ging my in ngy xa. N khin cho chi ph to dng, truyn v lu tr thng tin st gim hn v khin thng tin gn gi vi con ngi ta hn nhiu. N nh gc c quyn truyn thng. Hy nhn vo nhng thng tin v y t trn web, nhng th m t trc n nay ch c bc s mi bit. Thng tin v xe hi v gi c ca chng khng cn b cc tay bun xe bng bt.. Hng triu ngi ngy nay c th ln mng k r tng chi tit v cuc sng ca h". Cha bao gi trong lch s th gii con ngi ta hiu bit nhiu nh ngy nay v s phn ca ng loi, v cc loi sn phm v tri thc. V giai on tip theo trong th k 21 l vic ngi ta c trang b h thng vin thng Internet bng thng rng, tc nhanh ngay ti nh, vn phng trn cc my tnh cm tay. Internet cao tc cho php truy cp sut ngy m, ta nh TV lc no cng bt, thng tin cp nht hn, n nhanh hn v chi tit hn. T chic my tnh xch tay i trn ng, bn c th hp bn, giao dch vi ng nghip v khch hng nhiu ni khc. Internet cho php bn "ti xung" phim, m nhc v video. N cho php bn i ch thng mi in t trong khng gian ba chiu. Mt qung co hp dn ca cng ty Internet Qwest hi nm 1999 cho thy mt thng gia To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

mt mi v lm lp ng k tr mt khch sn mt ni ho lnh. ng ta hi mt ngi phc v bun nn liu khch sn c cc dch v tn bung. C ny p: "Vng". V khi ng ny hi thm, th TV trong bung c g hay? Th c ny ln ging dy i: "Bung no cng c bt c phim g tng sn xut v bng bt c th ting g, gi no cng c, ngy hay m..." Internet cao tc l nh th y, mang phng tin gii tr n c ni kh ho c gy. Kt hp ton b cc yu t dn ch ha thng tin ta thy cc chnh ph ngy nay khng cn c th bng bt dn chng ca h v nhng g xy ra bn ngoi ly tre lng hay bin gii ca t nc. Thng tin v cuc sng bn ngoi khng cn b bp mo hay bi xu. Thng tin v cuc sng trong nc khng cn b t v theo li tuyn truyn. Nh qu trnh dn ch ha thng tin, chng ta cng thu hiu hn cuc sng ca ng loi - d cho t nc c nm ni no xa xi v c lp. Mi khi bn to dng mt bc tng dy hn, cao hn ln trn, bn s thy c nhng cng ngh len lch hoc vt trn bc tng mang thng tin n vi bn. Mi khi bn v mt ranh gii trn ct t bao bc, cng ngh s tm cch xa nha ranh gii . Raul Valdes Vivo, Hiu trng Trng ng ca Cuba mang tn Nico Lopez, Havana gii thch rt hay v chuyn ny trong cuc phng vn vi bo National Geographic (6-1999). Khi c hi v nhng kh khn m t nc Cuba gp phi khi c duy tr cc nguyn tc x hi ch ngha, ng thi p dng mt s phng php t bn tn ti, ng ta ni vui: "Cuba khng cn l mt hn o. Khng c hn o no trn th gii ny na. Tt c l mt th gii duy nht". Trong nhng nm 80, Lin X, trn t Pravda, c tm nh c ch thch l "dng ngi ch pht chn Hoa K". Nhng nhn k tm hnh th ra l dng ngi xp hng trc ca hiu bnh m Zabar s Manhattan vo mt sng th by. ng c d ci tr thi nay - thm ch Trung Quc! Mt khi ngi ta c Internet. iu khin Internet tr nn nguy him i vi cc nh nc c ti, l cc nh nc ny buc phi cho php n tn ti, v nu khng h s b thua thit v kinh t. Nhng nu c Internet, h s khng kim sot c thng tin nh trc kia. iu e da hn i vi mt h thng nh Trung Quc l Internet cho php ngi ta trao i tin tc sng ng hng nga. Internet khng phi l mt th i pht thanh, khng n thun l mt th truyn hnh ch c thnh hay khn gi. Trn Internet ngi ta trao v i, tr chuyn, thu thp tin tc v tng, mua v bn - lm tt c nhng chuyn m dng nh khng th b cm on. Ngy 4 thng 12 nm 1998 Trung Quc x n mt thng gia my tnh, ngi c coi l mt nhn vt bt ng chnh kin trn mng, phn tn a ch email ca dn Trung Quc cho mt t bo in t ting Hoa qung b cho dn ch. Ta n Chung thm Nhn dn ti Thng Hi t chc x kn, buc cho Lin Hai, thng gia n, ti phn lon do cung cp a ch email ca 30.000 ngi dn Trung Hoa s dng email cho VIP Reference, mt tp ch in t c tr s Hoa K. Tng bin tp gc Trung Hoa ca VIP Reference ni vi bo Los Angeles Times (4-1-1999) rng: "Chng ti To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

nguyn ph b h thng kim duyt ca Trung Quc nhm vo Internet. Chng ti tin dn chng Trung Hoa cng nh cc dn tc khc trn th gii xng ng c quyn tip cn tri thc v t do ngn lun". Tn ca tp ch ny c lng c gi 250.000 ngi qua email Trung Quc cng l cch chi ch. Cc vin chc cao cp Trung Quc c cung cp mt bn tin vn hng ngy gm nhng tin ch thc, u l "Bn tin tham kho" (Reference News.) V nh t Los Angeles Times ng, th VIP Reference l tin tham kho cho nhng yu nhn Trung Hoa ch thc - chnh l dn thng. Mt chuyn tng t din ra trong lnh vc ti chnh. Mt cng ty Internet thnh lp ti Chicago nm 1998 mang tn China Online, s dng cc cng tc vin ti Trung Quc thu thp tin th trng v thi s. H gi tin sang Chicago, tin ny c bin tp v truyn tr li Trung Quc qua Internet. Mt trong nhng dch v hng ngy ca China Online l bng t gi hi oi ch en gia Nhn dn t v -la M ti cc thnh ph ln ca Trung Quc. Cc cng tc vin ca China Online hng ngy ra ch tri, kim tra t gi vi cc tay bun ngoi t, gi kt qu v Chicago. y l mt dch v rt hu ch cho nhng ai lm n Trung Quc, c bit trong gii ngi Hoa. l dch v m khng bao gi chnh ph Trung Quc cung cp cho dn chng ca h, cng nh cho th gii. V Bc Kinh khng th no ngn chn c dch v ny. Nam Teheran, qun ngho nht ca th ca Iran, l ni rt him TV. Khi n y vo nm 1997, ti thy nh no c TV thng by gh ra v bn v cho ngi xem nh mi khi c chng trnh ca M (qua v tinh). Chng trnh c hm mt nht l Baywatch, mt loi phim truyn hnh sn xut t min Nam California vi ph n mc o tm hai mnh v s o c th 91-60-91. Chnh ph Iran cm ng ten v tinh, nn my ng bn ti du chng di dy phi qun o hay cc bi cy trn cc ban cng nh h. Nh c cuc cch mng thng tin v vic gim chi ph in thoi, fax, Internet, radio v cc phng tin thng tin khc, khng cn bc tng vng chc no trn th gii na. Mt khi chng ta bit thm v i sng ca ngi khc th mt ng lc chnh tr mi xut hin. Khi mt thm ha dit chng xy ra mt ni d l heo ht trn th gii, th cc lnh o t nc chc chn phi bit, h khng th ni: "khng bit", m ch c th quyt nh khng hnh ng. Khi c nhng pht kin nhng ni khm kh hn trn hnh tinh, th cc nh lnh o khng th cm dn chng p dng v hc hi chng; h ch c th quyt nh: lm ng v khng gip. Vy mt khi dn chng bit nhiu hn th qu v lnh o tr nn c t la chn hn. Nu h khng nghe theo, khng gip dn, th h s gp tr ngi - mt th tr ngi ngy cng trm trng. Trong vi nm na mi ngi dn trn th gii s c th so snh sn phm v c chnh ph ni h ang sng v nhng t nc khc. "Ngy nay khng mt t nc no c th kha kn bn thn, khng tip xc vi truyn thng ton cu hoc nhng ngun tin t bn ngoi; nhng khuynh hng xut hin mt ni c th c nhn i tr nhiu ni khc xa xi", y l nhn xt ca Francis Fukuyama, tc gi cun sch Kt cc To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

ca lch s v con ngi cui cng. ng ni tip "Mt t nc ng bn ngoi nn kinh t ton cu bng cch t tch mnh khi h thng thng mi v dng vn quc t s phi i ph vi mt thc t: k vng ca ngi dn c nh hnh bi s hiu bit ca h v mc sng v cc sn phm vn ha t th gii bn ngoi". Th y. Mt v tng thng ca mt t nc ang pht trin hm nay c th n pht biu trc dn chng, "Tha ng bo, chng ti s ngng, khng i theo ci tro lu ton cu ha. Chng ti s tm thi dng nhng hng ro thu quan v p t kim sot i vi cc dng ngoi t ang ra vo nc ta. Chng ta s gim c nhng au thng v xo ng trong nn kinh t ca chng ta, nhng mc tng trng s chm li, v chng ta s khng cn tip cn c cc khon tin nhn ri t nhiu ni trn th gii. V th nu qu v no cha t c mc sng trung lu, th xin hy ch i mt thi gian". Nghe thy vy mt ngi dn ngoi thnh s ln ting: "Nhng, tha Tng thng, ti xem phim Baywatch c nm nm nay. ng mun ni l ri y s khng cn Baywatch cho ti xem? Khng cn Disney World? Khng cn o tm hai mnh?" Nhng chnh ph mun trn trnh ton cu ha khng nhng s phi tm ra nhng la chn mi thch hp, m cn phi lm iu trong mi trng ai ai cng hiu bit v so snh cc loi mc sng. Cc nh nghin cu chnh tr nh gi rng trong thi Chin tranh Lnh, thi ca nhng bc tng, cc nh lnh o thng khuyn khch dn chng hy so snh i h vi i cha ng ca h. Lnh o hay ni: "Cc anh by gi sng hn i b, ng khng? OK, Th th im bt nh". Nhng ngy nay dn chng khng so snh i h vi i cha ng ca h. H c thm nhiu thng tin hn. Gi y h so snh i h vi i sng ca dn nc lng ging, dn ni khc. V h c th nhn bit qua truyn hnh, v tinh, DVD v Internet. Gi y h c th thy c phng khch ca k th ti t nht ca h m mt thi tng trn trnh trong kn cng cao tng. Laura Blumenfeld, cy vit cho t The Washington Post, tng sang Trung ng tm t liu vit mt cun sch v s tr th. Ch sang Syria cng b m vo ma xun nm 1998. Ch k cho ti nghe cu chuyn, rng: "M v ti thu mt hng dn vin i thm th Damascu. Anh ny tn l Walid. Lu dn quen nhau, ti ni chng ti t Israel, anh ta ni chuyn thng thn hn. Anh k anh thch ngi trong vn phng vo ban m xem TV Israel. Ti tng tng tay ny ngi ban m, dn mt vo nhng hnh nh v cuc sng nhng con ngi m anh ta cm ght nhng thch v ghen t mc sng ca h. Anh ni trong tt c mi th trn TV Israel, ch c mt th lm anh ta bun lng qung co v mt loi sa chua. Ging Hoa K, sa chua Israel ng trong hp mu hng v da cam, trong khi hp Syria c mu trng v en. Anh ta thm ch ch cho chng ti xem sa chua bn trn ng ph. Anh ni: "Lc cho vo sa, loi ng rang n sng, loi ca chng ti ngm nhanh lm, mm ra, trong khi cc loi ca Israel [trong qung co] th vn cng, vn rn". Chng phi [chin s ] cao nghuyn Golan, m hp ng sa chua hay loi ng n sng, chnh l mi quan tm To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

ca anh chng ny. Mt ngy kia anh ta ni: "Tht khng cng bng, chng ti lc hu so vi ngi Israel 100 nm vy m h ch va mi n lp nghip vng ny". Dn ch ha thng tin cng ang ci bin cc thi trng ti chnh. Cc nh u t khng nhng c th t mua bn c phn v tri phiu trn ton th gii thm ch ch ngi nh qua my tnh mua bn, h cn c cc cng ty Internet cung cp hu nh min ph cc thng tin v d on ti chnh qua mng, khng cn n khu mi gii. Cng nhiu ngi lm chuyn ny, ngy cng c thm nhu cu thng tin v nh gi chi tit hn v nhng nn kinh t mi. Tin di chuyn nhanh v trn phm vi rng hn, t nhng k tht bi chm chp n vi nhng tay bun thng thi linh hot. Charles Schwab, mt cng ty mi gii chng khon ng mt qung co hi cui nm 1998 cho thy mt b ni tr khoe v cch bun bn trn mng ca ch v cung cch thu thp tt c cc thng tin cn thit t trang mng Schab. B ny, tn l Holly, ni trong mu qung co: "Vi nm trc, ngi ta mi ti nhp vo mt nhm u t ca ph n mang tn Tng trng ngay. Chng ti phi tnh ton nhiu lm. Ri bn bc, biu quyt v giao dch. Qu thc tt c nhng g chng ti mun bit u n t Trung Tm nh gi ca Schwab.com. Bo co ngnh, thng tin v qun tr, d bo doanh thu lm c s cho nhng tnh ton ca chng ti. Ch bao lu na ai cng c th n tham gia giao dch trn th trng chng khon New York. Schwab cng nhng E*Trade site khc ang quy t qu trnh dn ch ha thng tin, cng ngh v ti chnh vo mt mi. Mt qung co E*Trade khc m ti cng rt thch tm tt c ba khuynh hng dn ch ha vo cui nhng nm 1990, khi nhng bc tng theo nhau sp . Qung co ny chim hai trang vi hng tt: "GIC M CA GII U T, CN C MNG CA CC NH MI GII. Xin gii thiu E*Trade mi. Trung tm ti chnh trn mng - c ch mt ca. Mc nghin cu gp 10 ln. Nhiu cng c tm hiu thng tin. Hiu lc hn. Bn c th u t vo cc chng khon, quyn ty chn v trn 4.000 qu khc nhau. Hy t thit lp v kim sot ti khon ca bn. Giao dch 24/24 - qua mng hoc in thoi - vi gi ch 14,95 -la. Tr gip v o to min ph, nh cng c nh gi qu h tng. Bo gi min ph trc tuyn - v tin c chnh l tin xu. Nhn tin mi nht. Bng biu. nh gi t cc ngun hng u. An ton (thng tin) tuyt i... TT C MIN PH, 24/24. HY N. N MA, N BY GI I. RI N LC MI NGI S U T THEO CCH NY". Tuy nhin, chnh cu kt qung co ny lm ti thch nht: "E*Trade, quyn lc gi y nm trong tay bn".

Thomas L. Friedman Chic Lexus v cy liu

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Dch gi: L Minh Chng 5 Suy gim h min nhim Microchip NHNG K C TI RI TRC SAU CNG RA I Nhng k bt khch hng phi ch lu s sp cn nhanh hn

Thomas L. Friedman

Mt qung co trn t The Wahington Post, ca Star Power, cng ty in thoi vin thng v Internet, ang cnh tranh vi Bell Atlantic. Bn s khng c cm gic chin thng Bn s khng bao gi cm thy ha vn Bn s khng ti no ri khi cuc chi Phng chm lm n trn Internet (Thng mi) in t hay l cht Phng chm khi a cng ty ca bn vo th gii Internet -----------------------------------------------------------------Gi y c ngi ni, "Vng, th nhng thay i trong cung cch ngi ta lin lc, u t v nhn nhn th gii, khin ton cu ha lm li cho nhng con ngi v x hi pht trin, vy i vi nhng con ngi v x hi khc trn hnh tinh th sao? Ti sao c khng khng ni ton cu ha trong khi a s nhn loi vn sng trong cc lng bn. H khng c in thoi, v ch bao gi s c vo my tinh, na l gi email?" ng l ton cu ha cha thc s xut hin trn phm vi ton cu. Cn lu lm mi n lc ai ai cng ln mng c (tuy vy mi tun c chng 300.000 ngi mi bt u vo truy cp trn mng). Nhng ton cu ha c hnh thnh thc s trn ton cu, theo ngha: hu nh ai cng cm nhn c n, gin tip hay trc tip - l nhng p lc, nhng g b v nhng c hi p dng dn ch ha cng ngh, ti chnh v thng tin - trng tm ca ton cu ha. Chen Yuan, Ph thng c Ngn hng Nh nc Trung Quc mt ln ni vi ti: "Mi mt t nc u c mt phn pht trin chm. Ngay c M, nu i t (Th ) Washington xung Virginia bn vn thy nhng lng mc vng ni. Nhng bn khng th coi chng cha nm trong ton cu ha. Trung Quc cng vy. ng th. Nu c mt ni no cha hn ha nhp vp ton cu ha th l bn Gujialingzi nh xu ng bc Trung Quc v Bc Triu Tin. Ti n nm 1998 trong phi on quan st tuyn c vng nng thn Trung Quc. Nhng lc ti c mt ring - quan st ton cu ha t bn ngoi v kt qu l: ti khng lm c iu . Ti khng i thot khi ton cu ha, v chnh n lan ta ti vng , vng ho lnh nht m ti c bit. Khi on chng ti n Gujialingzi, ton To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

b dn chng trong tui bu c tp trung mt sn trng. H n nghe hai ng c vin tuyn truyn tranh c chc trng bn. Bn ny ngho lm: ngay lp hc cng ch c nn t. Bn ny thuc tnh Ct Lm, trung tm ca vnh ai cng nghip ca Trung Quc trc y. Nay vnh ai ny nhanh chng b han r v nhng khu cng nghip y khng cn kh nng cnh tranh trn th gii v chnh ph trung ng Bc Kinh khng cn sc bao cp sn xut cng nh phc li x hi na.Cng c th chnh v th m khi hai v ng c vin trng bn ng ln pht biu tranh c, h lm nh th ang tranh ca chc th trng ca th trn luyn thp trung tm Ohio (Hoa K). u t l cu trng bn, Li Hongling. Trch on bi pht biu ca ng ta nh sau: "Tha dn bn, xin t gii thiu li, ti 47 tui, ng vin Cng sn, trnh trung hc c s. Ti mun cng hin cho bn ny. Nh b con bit, ti gip cho bn ta phc hi sau cuc Cch mng Vn ha. mi ni, ai cng thy m hi cng sc ca ti. Ti n tng nh, thm kho kin mi ngi. Ti cha bao gi dng tin cng tic tng. Ti x l mi vic ng lut. Ti ha s ci thin trng tiu hc v tng thu nhp ca chng ta. Nu c bu ti cam kt s vn chuyn rau qu ca bn ta ra tnh nhanh hn. Ti s ci thin tinh thn trong bn. Chng ta cn thm cy ci v h thng cp quang mi ngi u c mt my in thoi. Di s lnh o ca chi b, ti s sa cha cc khuyt im ca mnh. y chnh l hp ng gia ti v b con". Sau trng pho tay lch s, i th ca ng ta, Liu Fu, ln din n. ng ta nhp cuc ngay vi ti n quyn: "Trc ht ti xin ni ngy mai l Ngy Ph n Quc t v xin chc mng cc b cc c. Ti nm nay 51 tui, trnh ph thng c s.Ti l ch doanh nghip u ph. Ti yu mn dn bn. S ngho ca qu v cng l iu nhc nh i vi ti. Di s lnh o ca ng, ti s lt sang mt trang s mi. Ti ha s gim t nh bc v im trong bn v to thm cng n vic lm. Ti s khng ngo mn. Ti s ct gim ngn sch hnh chnh tit kim tin cho b con. Ti s khng nhn ca t lt, v ngay c th trng ca ti l dn thnh ph n, ti cng s khng a ng ta i chiu i. Chng ta tic tng nhiu qu. Trong mi nm qua ti khng i n tic v khng ng n mt git ru no c. Ti s gi gn tin bc qu v ng gp. Khng mt cn b no ca bn c php dng tin cng ln tnh. Ti s mang cng ngh n bn ta. Ti ha s ph bin cng ngh ch bin u ph n tng qu v. Ti s o thm ging. Cch mng Vn ha b ph ca chng ta mt 10 nm. Chng ta cn phi suy ngh cc phng php ci thin i sng. Ti s chm dt t duy ch. Nh ng ch ng Tiu Bnh ni: "Mo trng, mo en, u c, min l chng bt c chut". Ti s ci thin h thng trng hc. Tri thc rt quan trng. Nu u m th khng th xy dng nn kinh t x hi ch ngha. V ti s gip my anh chng c thn trong bn, khng c tin, ci v. Ti s gip qu v giu hn! Cng tin". Trong khi dn bn b phiu v ch kt qu, ti kho st cht t trc ca phng phiu, hi dn chng xem h thch bi pht biu no hn. Tay hng tht i m thi Mao Trch ng bc ra khi m To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

ng v pht biu cng khai: "Khi (ng c vin mi) tuyn b anh ta khng bao gi d yn tic, ti tin anh ta. Khng bao gi nn chiu i cc quan chc ra tnh lm vic. V thng l tin ca chng ti ng gp". Mt ngi dn bn khc chm vo: " Bc Kinh ngi ta gim bin ch chnh ph. y cng phi vy... ng y ni ng, chng ti cn c cp quang. Xa nay chng ti khng c dch v in thoi". Lm th no m bit v cp quang? Ti hi ngi ny. "Ti khng bit, ch nghe v n", ng ny nhn vai. Ti cng nhn mt cu tr li tng t bn Heng Dao bn cnh, khi chng ti sang nghe vn ng tranh c. Cu trng bn y pht biu: "Ti c nhiu c gng thit thc dn dt b con lm giu. Thu nhp hng nm ca chng ta hin nay l 2300 t. Ngn sch chnh quyn thp hn nhiu. V trong nhim k ca ti, ti gim bin ch nhiu cn b. Nu c bu, chng ti s tip tc p dng khoa hc k thut vo nng nghip, thnh lp thm cc x nghip v tng cng ca ci vt cht... [v] ton th gii tr thnh mt th trng trao i hng ha ng nht". Ti hi ng ta lm sao c c nhng tng nh vy. Bn ny ch c mt my in thoi. ng ta ni: "Ti c bo. Ti nghe i... chng ti hin c mt x nghip sn xut khung ca s. Hin ti ch phc v khch hng ni a, nhng ngi ta ni l nu chng ti ci tin cht lng sn phm, chng ti s c th bn chng ra nc ngoi". Ton cu ha cha hn lan khp ton cu ? Tip O Neil ni sai ri. Tt c cc th loi chnh tr khng cn b b hp na. Chnh tr gi y mang nh hng ca ton cu. Khng c nc no cng cm thy h l mt phn ca ton cu ha, nhng nc no cng vy - trc tip hoc gin tip u b ton cu ha nh hng n. Chnh v th, khng phi ngu nhin m ng c, Lin X, t bn chu, cc ngnh cng nghip quc doanh ca Brazil, cng sn Trung Quc, hng General Motors v my tnh IBM hoc sp hoc b buc phi ci t gn nh cng mt thi gian. Chng b mt thc virus tn cng, loi virus khin cho tng Berlin cng nhi loi tng Chin tranh Lnh khc sp . Chng mc th bnh ti gi l hi chng Suy gim h min nhim Microchip [Microchip Immune Deficciency Syndrome - MIDS]. y l mt chng bnh mang tnh chnh tr trong thi ton cu ha. Chng ny c th tn cng cc cng ty hay nh nc ln nh, pha ng hay ty, pha nam hay bc. Nu phi nh ngha v hi chng ny trong t in y hc, th ti s vit nh sau: "MIDS: mt chng bn c th nhim vo bt c h thng ph n, ph nn v x cng ca thi Hu Chin tranh Lnh. MIDS thng nhim vo cc nh nc v cng ty khng c tim chng min dch trc cc ln sng do cng ngh vi mch (microchip) to nn cng nh nhng ln sng dn ch trong thng tin, ti chnh v cng ngh to nn mt th trng nhanh hn, ci m hn v phc tp hn, c nhng gi tr mi. MIDS xut hin khi mt t nc hay mt cng ty t ra ngy cng thiu To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

kh nng tng nng sut, lng, iu kin sng, tri thc v tnh cnh tranh; chng tr tr trong vic p dng nhng thch thc n t th gii hin i. Nhng t nc v cng ty min nhim MIDS thng vn duy tr cung cch lm n thi Chin tranh Lnh - trong ch c mt nhm ng u gi cht mi thng tin v vch tt c cc quyt nh, cn nhng ngi tng gia v di y ch n thun thc hin cc quyt nh , s dng cc mng thng tin hn hp hn. Liu thuc duy nht m ta bit cha chng suy gim h min nhim Microchip c th c gi l "qu trnh dn ch ha th t". y l s dn ch ha trong hoch nh chnh sch v p ng thng tin v phi tp trung ha quyn lc, tt c gip cho c thm dn chng torng mt nc hay nhn vin trong mt cng ty chia s kin thc thc nghim v ci cch nhanh chng hn. iu ny khin h theo kp nhng i hi ngy cng tng ca ngi tiu dng trn th trng. H thng i hi hng ha v dch v r v hp s thch ca h hn. MIDS c th dn ti s dit vong i vi cc t nc v cng ty, nu khng c cha tr thch hp. (Xem thm cc trng hp Lin X, ng c v Cng ty Pan Am)". mc no , hi chng MIDS khng c g mi. Kinh t th trng nhiu th k qua git i nhiu cng ty lm n km ci, thiu kh nng p dng cng ngh mi v khng theo kp nhng i hi ngy cng tng trong gii tiu th. Hoc khng p ng c cc i hi mi trong iu kin sc lao ng v vn ngy cng gim. Nhung thay i trong cng ngh, u t v thng tin khin cho qu trnh ny tng tc t ngt vo nhng nm 80, buc cc cng ty v t nc phi tin nhanh hn trnh cn bnh MIDS. Bn hy nhn nhn chng nh mt cuc chuyn ha c ba giai on: Qu trnh ny bt u trc khi cc b vi x l v vi mch cho php xut hin my tnh c nhn, trc khi my tnh c nhn gip ra i cc qu trnh dn ch ha cng ngh, ti chnh v thng tin. y l thi k sau Chin tranh Th gii th nht, ko di cho ti nhng nm 70. l thi k cho php cc chnh ph v cc doanh nghip qu ti v thiu hiu qu tn ti, v mi ngi hot ng trong mt sn chi c bo h. Alan Greenspan m t h thng b hp ca thi Chin tranh Lnh trong mt pht biu sau y: "Nhng s iu chnh lc i chm. Thng mi quc t ch chim phn nh trong kinh t ni a. Cc hng ro thu quan hn ch cnh tranh, v kim sot v vn lm tc nghn nhng giao lu tin t qua bin i. Nhn li, mi trng kinh t thiu tnh cnh tranh, yn v d nhin, khng my e da nhng ai c cht t ti nng. Qu thc trc khi cng ngh my tnh lm xut hin cc h thng t ng ha, th cc cng vic lp i lp li, nhng ngi th thiu tay ngh ng vai tr chnh v hng mc lng cao trong tng quan vi th lnh ngh. Trong ci th gii t i hi ny, cc chnh ph c kh nng thit lp h thng an sinh x hi va cho ra i nhng chnh sch v thu nhp cng bng". Tuy nhin, Greenspan ni thm, mc sng trung bnh thi thp hn mc ng c v s a dng ca sn phm trn th trng khng theo kp nhng thay i trong i hi ca gii tiu th, nu so To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

vi thc trng thi nay - thi ca microchip. Nhng ro cn khng cho mt loi doanh nghip ln sang mt ngnh khc khin cho nhng thay i din ra chm chp hn v t ri ro hn. Nhng du cho chi ph lao ng v gi thnh sn phm thi c cao hn v thiu linh ng hn, th mt b phn khng nh ca x hi hin i ngy nay vn cn lu gi nhng ni nh v chng - v ci thi yn . Mt v d c trng ca ci mi trng kim sot kinh t th hin nn kinh t ch huy, iu hnh t thng tng ca nh nc X Vit. Mc ch ca kinh t Lin X khng phi l p ng i hi ca ngi tiu dng, m l n nh s kim sot ca chnh ph trung ng. V th mi thng tin thng i t di ln v mnh lnh i t trn xung. Ti mt nh my sn xut ging ca Lin X, cc qun c c trung ng tr lng khng theo s ging h tiu th c, m theo s lng thp nguyn liu h s dng. S lng ging c bn phn nh s tha mn ca ngi tiu dng. S lng thp sn xut v s dng chnh l hnh nh ca quyn lc nh nc - chnh l iu duy nht nh nc Lin X quan tm ti, trong thi Chin tranh Lnh. V trong sut Chin tranh Lnh, do mc thay i v thng tin u b kim sot cht ch, Lin X tn ti. Ti s khng bao gi qun c chuyn thp tng Ngoi trng Bakers vo nm 1992 n Chelyabinsk-70, mt phc hp ch to bom ht nhn ca Lin X, nm ph ng rng ni Ural mt ni tuyt mt, khng bao gi c ghi trn bn Lin X. y c v nh trung tm Los Alamos ca ngi Nga, ci ni ca cc chuyn vin ht nhn ca t nc ny. iu ti nh nht xy ra khi chng ti ngh m ti khch sn Thng Mi th trn Sverdlovsk gn . Khi vo thang my khch sn ti thy s cc tng c nh th t 1,3,4,5,6,7,8,9,2. Ai qun khng ghi s 2 vo nn sau gn 2 vo v tr cnh s 9. Bm s 2 th ngi ta vn ln c tng 2 d n v tr s 10. Khch sn nm trong mt t hp qun s tinh vi nht ca ngi Nga nh vy y! Ch c trong mt h thng b chia r, tr tr v b kim sot ca thi Chin tranh Lnh th mi c li nh s thang my nh vy. Hng IBM trong nhng nm 70 v 80 cng hot ng ging nh ngi X Vit - theo k hoch ca trung ng. Cp trn lnh cho cp di sn xut sn phm no v bo cho di sn phm no nn cung cp cho ngi tiu th. Mt ln ti hi John Chambers, Ch tch Hng Cisco System, ng ta thy lm vic cho IBM thi bao cp ngy trc ra sao. Charmbers ni, l thi nhng nm 80, thi m IBM qu bt u mt chnh sch m ca, cho php nhn vin cht vn sp, sp phi tr li, nu khng tha mn th nhn vin c th ln sp ln hn cht vn tip. "Mt ln ti th lm nh vy", Charmbers nh li, "v mt anh bn cng hng gi ti ra mt ch v ni, "my thot c ln ny l may ri, ln sau ng lm th na nh". C mt lc ti ni vi mt trong my sp rng l hng h mun c s khng lm va lng khch hng u v s rt tn nguyn liu, nhng ng ny khng mun nghe. ng ta bo ti, "tin thng ca ti nm trong l hng y, vy hy mang To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

chng ra ca hng v bn cho chy".

Thomas L. Friedman

IBM tn ti c lc l bi nhng bc tng ngn chn cnh tranh trong cng ngh my tnh cn rt cao, nhng cng ty tr tr vn c th mc li, v d thm ch lm n yu km vn sng ni. Nhng t nc nh Lin X, s d vn tn ti c l do cc bc tng che chn thng tin cn cao lm - nhng kin thc ca dn chng X Vit v cuc sng bn ngoi khng nhiu - cho nn in Kremlin c th tn ti, mc li v chu tht bi, nhng vn tn ti trong mt thi gian di. ... Cho n nhng nm 80. Giai on hai ca cuc chuyn ha vi hi chng MIDS xut hin vo thi gian v bt u cng ph ci th gii chm chp li bing . mc chnh ph v doanh nghip, dn ch ha cng ngh, ti chnh v thng tin hi t vo cui nhng nm 80, to ra nhng hiu qu v quy m kinh t mi ng ngc nhin v ng thi lm sn sinh mt mi trng thng mi hon ton mi m - khng gian in ton. Cuc chuyn bin ny c bit n nh mt cuc Cch mng Thng tin. N s c bit n nh mt bc nhy vt trong cng ngh, trm nm mi c mt ln, tng t nh pht minh ra nng lng in, to bc ngot ln lao, bt khi qung lch s trc . C nhiu cch tm lc nhng tc ng ca Cch mng Thng tin, v ba tro lu dn ch ni trn, vo thng trng. Nhng vi ti, chng c gi gn vo hai khi nim gin n: Th nht, chng nhn chm ro cn mi ngi thm nhp vo bt c ngnh kinh doanh no bng cch gim ng k chi ph cho php ngi mi nhp cuc. Nh chng tng cng cnh tranh v ct ngn qung ng ca sn phm t khu th nghim n khu sn xut hng lot. Th hai, Cch mng Thng tin a cc doanh nghip n gn khch hng hn, to cho khch hng mt th quyn nng nhanh chng phn hi v cht lng hng ha v nhu cu mi ny sinh ca h; khch hng thi nay c th nhanh chng b ri nhng doanh nghip khng lm theo khch hng. Xin i vo chi tit. Ba qu trnh dn ch ha gip tho g nhng ro cn v hin nay ch cn mt my vi tnh c nhn, mt th tn dng, mt ng in thoi, modem, my in mu, ng truyn Internet, trang mng v mt ti khon chuyn tin nhanh qua bu in, bt c ai cng c th ngi ti nh khi s doanh nghip ca mnh. V d: m mt nh xut bn, hng bn l, bn bun qua catologue, thit k thi trang cho th trng ton cu hoc dch v t vn. H c th lp mt t bo, dch v qung co, phn phi, mi gii chng khon, sng bc o, qu tn dng, tim sch, mua bn xe hi hay qun o. Ch qua mt m sau khi thnh lp, ngay sng hm sau, nhng dch v nh vy vi chi ph thnh lp rt r c th cnh tranh trn ton cu. Bn c th ang sng trong cng mt dy nh vi ba tim sch c lp nh: Barnes & Noble, Crown Books v Borders - nhng ngay sng hm sau, bn c th khin h sp tim khi m mt hiu sch ca ring, mang tn "Borderless Books" (tim sch xuyn bin gii), s dng Internet v t cho n ci tn l Amazon.com chng hn. Qu thc, Amazon.com c hnh thnh trong bi cnh dn ch ha cng ngh (my vi tnh ti gia), dn To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

ch ha ti chnh (th tn dng cho mi ngi) v dn ch ha thng tin (Internet cho mi ngi). N khng nhng l mt tim sch phc v thi quen mua sch c th tng a phng m cn l dch v m ca 24/24, ai ai khp cc mi gi cng c th vo mua. Mt khi hin tng nh vy xut hin trn t M v lan trn trn ton th gii, n nh du kh nng trong bt c mt sn phm hay dch v no cng c th nhanh chng bin i t giai on "hng c" - ch mt hai ni sn xut c, c gi tr gia tng cao, mc li ln - sang giai on "sn xut hng lot" tr thnh hng ha thng mi trn din i tr. Khi nim i tr cho thy nhng mt hng nh vy u c th c bt c nh sn xut no thc hin - s khc nhau l ch: ai s l ngi sn xut c gi thnh r nht. Bin pht minh ca bn thnh mt mt hng i chng k ra cng c nhng bt li v lm nh th mc li tc thng d s gim i, bn s phi i ph vi nhiu s cnh tranh mi. Gii php duy nht trong trng hp l bn phi m bo cho sn phm hay dch v ca bn r nht, bn c nhanh nht, bn lin tc, nu khng, bn s b tiu dit. Trong th gii Chin tranh Lnh y nhng ro cn, qu trnh i tr ha sn phm kh chm, khong 10 dm/gi, v nhng ro cn t khu pht minh n khu bn i tr kh ln, phn nhiu do cc quc gia thi hnh b quan ta cng. Trong ton cu ha, qu trnh ny c tc 110 dm/gi, v nhng b quan ta cng phn nhiu b loi b. V v chng ta ang tin vo thi i Internet, tc ca s bin i t pht minh n thng mi ha tr nn nhanh hn, c th so snh vi tc ng truyn Internet - tng ng vi tc nh sng. Chng phi v c m nhng tay t trong cng ngh Internet cho rng cnh tranh trn mng l "thuyt tin ha Darwin ng dng vo cch cht kch thch t". l do hin nay Internet ang to ra mt iu kin ging nh mi trng cnh tranh hon ho, Edward Yardeni, Kinh t trng ca Ngn hng Deutsche Bank gii thch. ng ni thm, "Trong mi trng cnh tranh thun khit, khng c ro cn i vi lnh mi, khng c s bo h dnh cho nhng hng xng lm n yu km, v ai ai (c nh sn xut ln ngi tiu dng) cng u thu thp c thng tin y v cng bng. Nhng yu t nh vy tnh c li hin hu trong thng mi Internet... Internet trit tiu chi ph cho so snh cht lng hng ha xung cn zero. Khch hng ngy c kh nng nhanh chng tm ra hng ha v dch v u r nht. Trong nn kinh t mng ton cu, nh sn xut chu c chi ph thp nht s c kh nng bo gi thp nht cho bt c ai trn hnh tinh ny". Ngc li, trong nn kinh t c cng ngh thp, theo Yardeni, th chi ph tm kim cc mc gi thp ca cng mt mt hng kh cao. Bn phi tro qua nhiu bc tng, vt nhiu ro cn tm mc gi phi chng, v iu phn nh li th sn c ca cc cng ty lm n lu i v c danh ting tng a phng. Hin nay cc nh sn xut, cc dch v v tim bn l c th u gi ginh cc thng v nhiu ni trn th gii. Ngc li, ngi tiu dng c th tm c mc gi thp nht bt c ni no. Trong qu kh, cc cng ty kim tin trong tnh trng khch hng To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

thiu thng tin v thiu phng tin k thut tm thng tin. Internet vnh vin thay i tnh trng . Ngy nay doanh nghip no mun tip tc kim tin bng s lch lc thng tin gia k mua v ngi bn, th chnh h ang t huyn hoc bn thn. Chnh v th Internet l iu k diu ca ngi tiu dng v l him ha i vi nh sn xut v ngi bn hng. mt mc no , doanh nghip sn xut thnh cng ngy nay cn tr thnh mt th c s dch v. C ngha h phi hc cch ng dng cng ngh mi gim chi ph, tinh gim b my iu hnh v tng tc ci tin cht lng p ng mc i hi tip theo ca tro lu Cch mng Thng tin - vic ngi tiu dng i hi sn phm phi ng s thch ca c nhn h. Con ngi l tng ha ca xng v tht, ch khng phi l nhng con s. Nn h lin tc i hi v c kh nng tr thm cht t cho nhng dch v v sn phm ng mun ca h. Chnh v th, ngoi mc ch ci thin hot ng ca mnh, mi cng ty u phi dng Internet tit kim thm thi gian, dnh sc lc v ti chnh ci tin mu m ca sn phm cho ng ngi tiu dng. S thch ring ca khch hng khng bao gi l hng ha thng mi, chnh v th sn phm theo n g s thch c nhn bao gi cng c gi. Sang lnh vc mi gii chng khon, bn c l ngh rng y l ngnh c mc gi tr gia tng cao v li tc nhiu. Nhng mt khi 50 dch v mi gii cng xut hin trn khng gian in ton v cng bo gi thp hn nhiu so vi hng Merrill Lynch, h t vn min ph trn mng, th bn c th thy ngnh mi gii tr thnh mt th hng ha thng mi. Nu bn mun tn ti trong ngnh mi gii, bn s phi ng dng k thut nm bt c nhu cu c nhn ca khch hng v thn ch, hc thm v cch tip th nhng dch v ch khng ch c phiu hay tri phiu, v d t vn v nh gi i n quyt nh kinh doanh ng n cho khch hng. Hng Merrill Lynch ri s phi gim ph giao dch v hin nay, nh khng gian in ton, nhng ro cn cnh tranh sp v xut hin thm kh nhiu i th mi. Nhng hng ny vn c th tn ti nu tung ra nhng dch v cht lng cao hn km ng dy t vn trc tip n c nhn ca tng thn ch. l lnh vc m khch hng bao gi cng sn sng chi tr. Mt khi hng ro bo v doanh nghip ca bn sp nhanh chng nh hin nay, bn khng th d on i th ca bn t u n. Mi khi hng ro xung, s ngy cng xut hin thm nhiu quan h tng tc. Xin a ra mt v d c thc: Mt hm, lt vi trang tp ch, ti thy mt qung co v mt h thng camera k thut s i mi ca hng Sony. Ti ngc nhin: "c thc l mu qung co ny v Sony? Sony cha bao gi dnh dng n dch v my ghi hnh v phim.Ti ngh xa nay Sony ch quan tm n dn stereo, my walkman hay a CD m thi". Nhng, ng l ngy nay Sony quan tm n my nh tht. Nhng th no l a CD? Chng qua l mt a nha, c gn m k thut s v khi c qut bng mt tia sng c bit, s lm xut hin nhc v li. Nu xt theo phng din , th mt khi Sony thuc v k ngh k thut s th hng ny c th tham gia vo To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

bt c cng ngh no c dnh dng n k thut ny. iu ny khin ti quay tr li mu qung co va ni, v h my nh Mavica. Mu qung co c ba tm hnh: trc ht l chic my nh, chp hnh tnh ging nh th my nh truyn thng, ch khc l thay v dng phim,. my ghi d liu bng s. Qung co ni: "y l my nh ca bn". Bn cnh , thay v phim l hnh chic a mm 3,5 inch ca Sony sn xut, c ch thch "y l phim ca bn." V cnh l hnh chic my vi tnh, trn mn hnh l nh chu b va c chp, ch thch: "V y l bu in ca bn". Hy th suy ngh v mu qung co ny v nhng g c ch thch. Dng nh chng k mt cu chuyn: Mt bui sng c ngi trong hng Sony thc gic v tht ln, ", chng ta c mt nh my sn xut tt c nhng thuc v k thut s, chng ta xa nay ch s ha m thanh hay m nhc. V sao chng ta li khng s ha hnh nh nh? V sao chng ta khng tr thnh Sony kim Kodak? Vi my nh k thut s, ta c th chp nh, lu d liu trn a mm, ci vo my vi tnh, ri x l hoc t dng my in in". Ri li c ai phng giao nhn hng ha ca hng ni, "v cng c th gi nhng hnh nh nh th qua email i khp th gii. V k thut s cho php khch hng ca chng ta sa cht lng ca nh ri thng qua modem, gi nh n h hng ca h nm chu bn bin. Vy th chng ta c th va l Sony, va l Kodak,li va l Federal Express". Sau khi xem mu qung co ny, ti t nh: "Khng r ngi ca hng phim Kodak ngh g v iu ny?" Sau , trn i, ti nghe c mt qung co ca Kodak, tung ra mt cng ngh x l nh trn Internet. Dng nh Kodak ang lm ra v ang chuyn ha thnh mt cng ty my vi tnh ng thi sn xut phim. iu li khin ti bn khon khng hiu hng my tnh Dell v Compaq c lo ngi khng. Nhng ti li tm c nhng qung co ca Dell v Compaq: hin nay h khng ch bn my vi tnh. Hin nay h ng thi cung ng "cc gii php dng vi tnh" dng cho vic qun tr doanh nghip v sn xut. Hai hng ny t xng l cc nh t vn kinh doanh, ng thi cung ng my vi tnh. Tht vy cc qung co ca Compaq khng n thun c hnh nh chic my tnh, m thng c li tuyn truyn: "Compaq - Cu tr li tt hn". iu khin ti lin tng n my ngi bn lm vic trong hng t vn Pricewaterhouse Coopers. Ti hi xem h c lo lng chuyn hng Compaq nhy vo lnh vc t vn hay khng? Bn ti ni h ch lo lng vic Goldman Sachs, ngn hng u t nay ang gii thiu vi khch hng cc gii php tit kim tin ng thu bng cch s dng cc phng php kinh doanh thay th chu mc thu thp hn. Price waterhouse Coopers hin ang lo lng cc ngn hng u t nhy vo lnh vc t vn thu v. Bn ti gi ti nn c thm v ch ny. Ti bn tm n hiu sch Borders Books tm sch, nhng v ti ni: chng vic g phi t thn n hiu sch, v chng ta c Amazon.com - "tim sch khng bin gii", di rng hm ca chng ti. Th l ti xung tng hm, votrang web Amazon.com. Tim ny khng nhng bn sch bo m cn bn c CD. v ti li nh thm: "Nhng bn CD l vic ca Sony c m?" To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

iu ny lm ti lin tng n vic tip th cun sch ny. Ti n New York bn vic bn sch vi Farrar, Straus v Gilroux, nh xut bn chuyn v loi sch ba cng. Ti ngi cnh Mark Gates, mt chuyn vin bn hng ca cng ty. Khi chng ti ni chuyn bn sch bo, v Mark l v lo lng. V sao? Anh ta ni: "Ti va n Books Brothers tm mua mt b com-l. Ti n quy bn com-l th thy by y n bn cun sch mi nht ca Michael Jordan, cun Dnh cho nhng k hm m mn bng r. Chng c by bn trong quy qun o dnh cho nam gii. Ti hi quy trng: "Ch cc ng khng phi l ni bn sch bo. ng ngh th no nu tim sch ca chng ti t chc bn com-l?" ng ta ci, cng t v hi xu h, nhng sau ni vi ti: "Gn y ng c nhn vo ha n tin in ca ng khng? Hng Consolidated Edison ang rao bn sch ca Jordan, gim gi 40% nhn Noel, bn ch cn tr tin cho h chung vi tin in l h s gi sch n!" Ti cm thy tuyt vng tht s. Ti nm nay 46 tui ri. Ti mun lm vic thm t nht l 19 nm na. Nhng ti khng bit c cn tm thm c khch hng trong tng y nm khng. Ti ngh chc l khng. Cc ng dy dch v bun bn gi y ang chng cho an xen vi nhau". T The New York Times vo thi gian ny ng mt hng tt thc s gy n tng trong ti - ni v vic hng AT&T tung ra mt lot cc dch v mi, hng tt ny vit: "AT&T: Th g cng c" Hnh nh ngy nay ai ai cng c th tr thnh mt ngi a nng v tham gia bt c lnh vc no. Ai ny u c lin quan v c quyn li chng cho ln nhau. Chnh v l m ngy nay nn nhn trc tin ca MIDS chnh l nhng h thng nng n, tr tr nh Lin X v IBM. trong mt th gii khng c ro cn, nhng h thng nh vy khng cn kh nng lin h vi khch hng v khng th thch nghi c vi tc thay i nhanh chng ca th trng. Nn nhn tip theo chnh l nhng h thng c c im tng t nh h thng trung ng ch huy li X Vit - nhng nn kinh t c nh nc iu phi cht ch chu M La Tinh, h thng nh nc phc li ca Canada v Ty u v nhng tng cng ty ln, chm bin i, ng Bc M. Vo cui thp nin 90, virus MIDS chuyn sang chu v tn cng vo nhng nn kinh t c c ch nng n do nh nc iu tit Indonesia, Malaysia, Thi Lan, Trung Quc v thm ch c Hn Quc v Nht Bn. TRAO TRCH NHIM Hin nay chng ta ang tri qua giai on mi nht ca cuc tin ha chu nh hng MIDS. Gi y l k nguyn ton cu ha trong chnh ph v cc cng ty ang t ti cu trc tn dng ba cuc cch mng dn ch ha, - hoc trnh n chng, ri phi chu nhng hu qu nng n. Cng trong giai on ny, chng ta thy hnh thnh qu trnh dn ch ha th t - dn ch ha trong hoch nh chnh sch v tn quyn ng thi chia s thng tin. chnh l bin php gim kh nng mc virus MIDS. hiu c khi nim dn ch ha hoch nh chnh sch - tn quyn - chia s thng tin, mi bn To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

lin tng ti trng hp Lin X, mt v d in hnh nht. Chnh quyn X Vit tp trung ton b chc nng lnh o vo mt b phn nh trung ng. Ton b chnh sch u do trung ng quyt nh. Trung ng truyn t cho bn nhng g bn c php ngh, hnh ng, tun th, v ch o thch ca bn. Trung ng quy t ton b cc u mi thng tin - d liu c truyn ti trung ng v ch c mt nhm nh u no mi bit c bc tranh ton cnh. Trung ng ch o chin lc nhng g quyt nh vn mnh ca t nc c mt nhm nh quyt nh. Qu trnh dn ch ha th t - dn ch ha vic vch quyt nh v phn quyn, chia thng tin - s gip cho vic ci cch trung ng v khai thng lin lc thng tin trn v di. Mi mt t nc hay mt cng ty thnh t u ci t b my lnh o ca h theo li khc nhau cht t, ty theo bin ng trn th trng, dn s, a l v mc pht trin c th. Hng my tnh Dell hin nay tp trung ha ton b chc nng ti chnh k ton, cung ng v phn phi sn phm dnh cho hot ng chu u, vo duy nht mt trung tm ng Ireland. Hng ny tp trung cc hot ng trn khng v mc ch kim sot m v i hi tit kim chi ph v tng cng nng sut hot ng. Mt khc Dell giao quyn vch k hoch v chnh sch cho nhiu trung tm v c nhn c trch nhim cung ng v dch v hng ha ng mi quc gia chu u, v nhng trung tm ny gn vi khch hng nht v c kh nng thay i v pht trin dch v cho ng khch hng. Trong giai on ton cu ha nhanh chng v phc tp hin nay, thng tin gip cho vic hnh thnh cc gii php cho khch hng khng nm c quan u no ca cc cng ty, m nm vng ngoi, do chnh nhng c s tip th v bun bn trc tip trn th trng tiu th. Nu cng ty ca bn khng cho php nhng chuyn vin bun bn v tip th vng ngoi c quyt nh v chia s thng tin h nm c, th cng ty ca bn s gp kh khn. Nhng Warren Bennis, trong cun Lnh o cc ti nng, nh gi: "Khng c c nhn no trong chng ta thng minh hn c nhm chng ta cng hip lc". Xin tm tt s thay i ny bng cch hnh dung mt tm bin t trc mt mi lnh o cng ty Hoa K - tm bin: "Ti chu trch nhim". Phng chm ny c ph bin trong thi Chin tranh Lnh v khi thng tin c truyn ln u no, v nhn vin di ch vic ngi i quyt nh t trn xung. Nhng ngy nay, cc tng gim c ti nng phi l nhng ngi hiu r nhim v ca h l xy dng chin lc pht trin, hnh thnh lut l lm vic, pht ng phong tro cc khu ch yu v ginh cho cc qun c tuyn u - trn th trng v quan h trc tip vi khch hng - vch nhng quyt nh c th ca ring cc nhn h. Do tm bin ghi phng chm lm vic ca cc tng gim c ngy nay khng cn l "Ti chu trch nhim", m l "Ti giao trch nhim". Ti, gim c, s vch chin lc, mc ni mi ngi, a mi ngi vo gung my, khi ng gung my. Nhng cc bn, nhn vin, phi thu thp thng tin, chia s thng tin v vch tt c cc quyt nh, nhanh chng, kp thi v thch ng vi th To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

trng.

Thomas L. Friedman

Robert Shapiro, Ch tch Hng Monsanto l mt in hnh ca mt gim c theo trng pho ci t u no ca cng ty phn tn trch nhim xung nhn vin. ng khng xa khun vin, vn phng ca ng din tch nh phng ca ngi th k, gii thch: "Ngy trc nu c mt s kin no xy ra u trn th gii, ch c nhng nhn vin cp di chng kin hay c bit, m thng thng ch c h mi bit. H quan st c nhng din bin trn th trng v s thay i trong th hiu ca khch hng. Thng tin nh vy c truyn ln trn, thng qua nhng khu trung gian, ty theo mc : nu nhng ngi qun l trung gian khng thy h b e da bi nhng thng tin nh vy th h s chuyn tip ln trn na; cn nu cm thy quyn li c nhn ca h b e da th h s du nhm i. t gi thuyt nu mi chuyn tri chy, thng tin ny c chuyn ti cp quyt nh i na, th cng c khi tr thnh li thi. Hoc c khi tam sao tht bn. V ti t hn, th trng li da trn nhng kinh nghim v k nng li thi ca bn thn vch quyt nh. iu ny l kh d trong mt th gii m ai ai cng lm nh vy, chm mt cht, thiu nhy bn mt cht cng khng sao. Nhng ci th gii nay khng cn na". "Cho nn iu hin nay chng ti ang lm, l ci t b my lnh o ca Monsanto", Shapiro ni tip: "Chng ti khng ch phn trch nhim xung di, cho php mi ngi t gic quyt nh. Cng khng c ngha l lnh o ngi chi. Lnh o gi y phi nhy bn hn, thu tp nhn ti v sn sng thch nghi vi nhng thay i trn th trng. Ngy trc, ti lnh o v ti nm c nhiu thng tin nht, chnh v th ti c c tm nhn m khng mt ai khc trong cng ty c c, chnh v th ti vch quyt nh, ai cng phi nghe. Ngy nay vi email, Internet v Intranet, nhng nhn vin tuyn u nm c thm ch nhiu chuyn hn ti. Thm ch nu mun, ti cng khng che du c thng tin i vi h. Thnh ra h thng no cn mun ch huy, kim sot nhn vin hay dn chng ca h bng vic hn ch thng tin, th ri y s tht bi. Gi y mi ngi u phi cng nhau chia s trch nhim v cng hnh ng. Ti cm thy gi y mnh phi lng nghe mi ngi nhiu hn, v h c nhiu thng tin hn v v th kin ca h c c s hn. Gi y ti c th ni chuyn tht c th vi nhng nhn vin tuyn u, nhng ngi c kinh nghim c th vi khch hng. H c th gp thng vi ti, thay v phi qua nhng khu trung gian v chuyn tip... L lnh o cao nht ca cng ty, ti gi y c trch nhim m bo cho cc gim c, qun c c hun luyn y v vn ha, gi tr v chin lc ca cng ty, ri khi thu thp d liu, h c nhng nn tng c th nh gi cc nh hng. Hun luyn nhng nh hng chin lc ca cng ty cho cc gim c v qun c l nhim v ca ti thi nay". B v ca ti l Matthew Bucksbaum l Ch tch ca General Growth Properties, mt cng ty a c chuyn xy cc chui siu th, t chc th nghim ci t ca Shapiro. Cng ty ca ng ng i bn doanh Chicago nhng qun l 130 siu th khp nc M. Mi siu th c mt gim c, To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

sng ti a phng. Mi nm cc gim c hp i hi vi nhau mt ln. Trong i hi nm 1999, Matthew eo mt chic khuy o c dng ch "Ti giao trch nhim", v ng tng cho gim c qun tr ca mi siu th mt chic khuy o c dng ch "Ti chu trch nhim". l phng cch ca Matthew phng chng virus MIDS bc tng Berlin khi sp trn u ng. Mi mt cng ty u phi lm iu bng cch ca mnh. Ti su tp v xin trnh by sau y ba v d - trng hp mt nng dn bang Minnesota, mt tiu thng Baltimore v mt chuyn vin Internet. Garyy Wagner, 44 tui, cng hai ngi anh ca mnh s hu mt n in rng 4.200 mu thung lng Red River, bang Minnesota. Vo nhng nm 90, Gary nhn thy mt iu t th trng: hoc l anh phi tng cng u t, nng quy m sn xut v m rng bn hng ra ton cu, hoc l anh phi chu cho ngi vo nut chng doanh nghip ca mnh. Anh em nh Wagner khng mun b nut chng, h xoay sang tm bin php ci thin k thut. C l do b mt sm v phi bt u qun l trang tri ngay khi mi 24 tui, Gary Wagner tr nn mt ngi thch cc tng mi. Nm 1993, hng nghin cu nng nghip Agleader n gp v gii thiu cho anh mt cng ngh mi mt my o sn lng la m, dng microchip, gn vo my gt lin hon, c th o chnh xc sn lng thc ca tng mt vung trn rung. ng thi thit b ny truyn tn hiu vi mt v tin m t c th nh v chnh xc ta ca my gt p ca Gary trn mt t. Khi so snh hai thng s ni trn, Gary c th tnh c chnh xc sn lng la m c gt p trn mi mu rung. Phi mt mt thi gian th mi tnh ton c nh vy. "Mt nhn vin lp trnh cng ngi vi ti trn my gt p", Gary cho bit, " ghi chp cc d liu vo my tnh, khi cng ti di chuyn trn cnh ng, sau v khch sn tnh ton, ri li n i cng ti kim tra li". Mt khi h hnh thnh c mt chng trnh o m nh vy, th kt qu tht b cng. "Nhng iu trong thy tht ng ngc nhin", Gary ni. "Bng mt thng th ng l rung ca ti tha no cng ging nhau. Nhng khi o chnh xc th thy s chnh lch r rt v sn lng ca tng khu vc, ti mc 150 -la mi mu, t suy ra mc li li hay thua l ca tng mu rung. Pht hin i vi ti qu nh vng. V da vo , mi ma v, ti c th la chn trng cy ging g. Nh vo phng php nh gi bng vi tnh, chng ti c th xc nh ging g s pht trin tt nht mnh rung no". Thi trc, Gary phi hot ng trong c ch nng nghip tp trung ha. Thng tin t c quan chc nng chuyn xung cho anh. Anh ta mua cc ging la t cc cng ty khc nhau. Cc cng ty ny cung cp ging da theo cc thng tin chung chung nh ng t mc: t ny th ging ny t kia th ging kia. Nay, mt khi bit c s khc nhau ca sn lng trong mi khu vc trong trang tri ca mnh, Gary la chn ging thch hp c th cho tng mu rung khc nhau trn mnh t ca anh. Trn thc t anh phn quyn v s dng thng tin ty thuc vo s khc nhau v cht t To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

v sn lng d tnh trn tng mnh t c th ca anh. Anh quyt nh c th ging la, mc nc, mc phn bn thch hp n tng mu rung. Tt c nhng thng tin nh vy ri c tp trung ha, lu gi v c thng bo t v tinh, v vy mi khi ra rung, qua v tinh, Gary bit chc chn cn bao nhiu phn bn, m trong phn l bao nhiu, nc tng no l va. iu gip anh tit kim c kh nhiu v tp trung bn thc, thm canh tng v - gim ha cht trong phn ha hc bo v mi trng v tng nng sut, lm nng thm ti tin. "Thay v phi dng thng tin chung chung, da trn cc d bo theo mc bnh qun c nh gi theo li tp trung ha, chng ti tm ra c thng tin v gii php c th i su xung tn cng vic trn cht t ca mi mu rung", Gary ni. "Tin hc ph cao nhng l s u t ng n i vi chng ti. Gi y tht b cng. Thc s m ni, hin chng ti ang cnh tranh vi my anh lng ging v chng ti cn phi c b quyt. Ai cng c my gt p lin hon, my cy cy, cng dng chung mt ngun nc v c t ai, iu phn gia chng ti v ngi khc l chng ti c tri thc". Vi tri thc, gi y Gary c th giao vic tht c th cho nhn vin ca anh, tp trung vo xy dng chin lc pht trin, m rng t ai khng b nut chng. Anh ni, "trc y, nhn vin kho st a cht ch n ly mu theo li xc sut ri kt lun chung. Gi y ti c th ni c th vi h ly mu t u, so snh ra sao v i chiu vi d liu theo di t v tinh kim tra ch xc cht lng th nhng. Vy nu ti mun tm mt khu vc t thun chng cho mt ging la c bit, ti s nh h o c chnh xc ni ti mun. Ti c th ch o cho h lm c th, thay v t i m lm ly. Con ng duy nht pht trin c li l phi tng cng tri thc. V nu ti c th chng minh cho nh bng hiu nhng phng php ci tin k thut ca mnh th h s sn sng hn trong vic cho ti vay thm tin u t". Gary wagner hin vn l ngi i du trong phong tro mang tn "trng cy chnh xc". a s lng ging ca anh vn cn h nghi. "Ti ngh nu ng gi ti cn sng, ng ta tt s rt quan tm n chuyn ci tin k thut. Nhng chc ng cng khng bao gi cho php ti ti tin nhanh nh vy", Gary ni. "Hin ti ch c anh em ti, m ti l ngi ch o, khng c ng sp ln no quanh y, nn chng ti c th m mang u c v p dng cht t k thut mi. Cng ng nhng ngi lm n theo li trng cy chnh xc hin cn rt nh, nhng chng ti lin lc vi nhau qua Internet. Hin ti chng ti lp mt chat room cng trao i kinh nghim". Nhng g din ra i vi ngi nng dn bang Minnesota cng din ra i vi, Valley Lighting, Inc., mt doanh nghip c 35 nhn vin Baltimore, do Jerry Portnoy lm ch. "Chng ti chuyn phn phi cc h thng n v nh sng", Portnoy ni vi ti hi nm 1999. "Chng ti cung cp nguyn liu cho cc c s sn xut in dn dng v cc hng a c chuyn xy dng cc d n thng mi ln, trn c s u thu cnh tranh v thng thuyt. Chng ti u To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

thu, thit k v hch ton, lm mi khu cung cp cho khch hng vi gi c hp l nht. V chng ti ch thnh cng khi tng thm cho khch hng nhng dch v i km. Anh c th hi, lm th no m mt cng ty cp vt liu n li gia tng c dch v? Xin ni l chng ti c th cung cp nhng gii php cho cc h thng nh sng c gi thnh thp nht v hp ti tin nht theo ng i hi ca khch hng". u nhng nm 90, ngay sau khi bc tng Berlin sp , Portnoy theo di thy th trng ca ngnh in c thay i. "Lc c cm gic nh c ngi va ko tm mn ca s nh sng lt vo, kt thc mt k nguyn tm ti", anh ni. "Khch hng ca chng ti thay i thi , tr nn i hi nhiu hn; c nhng ngi xa nay ch tc li l t hng, nay khng thy n; c ngi xa nay ch n gp chng ti, nay li d di i cc hng cung cp phi u thu ly hp ng. Cc nhn vin bn hng n ni vi ti, "chng ti khng th kim c n t hng, cnh tranh khip qu, hoc mi khi kim c th li li chng ra sao c". Ti ngh, "nguy ri", nhng chng ti qu thc khng hiu chuyn g xy ra. V nh anh ni , tng Berlin ang sp xung u m chng ti khng bit". Trong bi cnh , Portnoy v i tc ca anh quyt nh hnh ng. H ginh ra 100.000 -la, tr gi cho vic gim mc li sn phm xung cn mt na. Chng hn nu mt thng v t c vi mc li thp hn bnh thng, th ngi bn hng c chu cp thm mt khon b t qu 100.000 -la. "iu m ti th nghim", Portnoy ni, "l o m xem chng ti c th ct ngn sch v tng nng lc kinh doanh n mc no. Thm na chng ti d xem th trng ang bin i ra sao. Thc hin nhng hp ng mi vi mc gi thnh thp hn, chng ti c kh nng mua nguyn liu th, sn xut vi hiu sut cao hn v cung cp dch v cho khch hng, gim gi nhng vn c li. V mt iu l th xy ra. B phn sn xut ca chng ti hot ng tt hn, vn p ng c cc hp ng, vi doanh thu khng thay i v khng cn phi ng n khon tin no trong qu tr gi. H duy tr c lng t trng ca mnh, khng ai mun b phi tr gi. H phi lm vic nhiu hn m bo hiu qu sn xut nh trc, v nhiu ngi trong bn h c kh nng lm c iu . Tuy vy, khch hng tip tc tr nn kh tnh hn trc nhiu v nhiu khi khin chng ti phi au u. Sau thp nin 80, ai trong chng ti cng ngh mnh l thin ti, nhng bng nhin, bung!! Khch hng coi chng ti ch l mt th dch v cung cp hng ha thng thng. Chng ti tip tc ci tin, nhng khch hng khng ly th m hm n. H ni, "dch v tt, nhng ri sao na?" H l nhng ngi b tin ra, nn bao gi cng i tm nhng ni gi r nht. Ton b ngnh xy dng tr thnh mt th hng ha, khng ai trong cn c h tr v bao cp. Vo thi gian gia thp nin 90, nhn vin bn hng phn nn rng h phi chu mt mt s khch hng truyn thng. H To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

phi u thu rt nhiu ni, tng cng kh nhiu dch v, c th thu ht v gi c khc, v kim c cng mt mc li nhun. Chnh v th h khng cn nhiu thi gian nghin cu cc hng mc cng vic v khai thc chnh xc kh nng li li trong tng hp ng. V xin nh cho, b quyt ca vic u thu l nm c thng tin v c tri thc di do. Cng hiu thm c ngc ngch ca tng cng vic, bn cng c thm kh nng tit kim v m bo c mc li sut khin bn c th tn ti". Nm 1994, cng ty Valley Lighting cha n ni l, nhng t mc li thp hn trc nhiu. MIDS xut hin. R rng cc qu trnh dn ch ha ti chnh, thng tin v cng ngh lm thay i c bn mi trng kinh doanh ca cng ty v bin nhiu khu vc dch v truyn thng thnh cc loi hng ha. "Ti quan st v nhn ra rng t trc n lc , chng ti hot ng trong mt mi trng thiu thn thng tin", Portnoy cho bit. "Chng ti khng c thng tin v tri thc tn ti trong th trng mi m . Xa nay, bao gi chng ti cng m bo cung cp cho khch hng mc gi tr cao hn l mc gi thnh h phi thanh ton. Trong tnh th hn ch v ti chnh ngy nay, nu chng ti m bo cung cp 90 phn trm i hi ca khch vi gi thnh l 70 phn trm, th c th cnh tranh vi i th - nhng ngi ch cung cp 70 phn trm i hi ca khch m vn ly gi l 70 phn trm. Nh th chng ti c th tn ti. Ti hiu rng cn phi duy tr kh nng trong mi trng mi". V cng ty ny tin hnh ci t thc s, Portnoy thu mt nh t vn in ton 20.000 -la tm mt loi phn mm trn th trng gip cho vic qun tr v hot ng ca cng ty nhanh chng v thng minh hn, khin duy tr c gi tr gia tng trong dch v vi khch hng v chng li kh nng b bin thnh mt th hng ha. "Sau khong mt nm tm kim, chng ti khng tm ra mt chng trnh phn mm no p ng c 50 phn trm nhu cu ca mnh. Chng ti quyt nh t vit phn mm ring cho mnh", Portnoy gii thch. "Ti khng bit g v vit chng trnh in ton. Nhng hai nhn vin ch cht ca ti t hc c cng ngh . T mc nghip d, h tr nn say m ch to phn mm. Ti thu mt lp trnh vin chuyn nghip, ngi hp tc cng nhn vin ca ti, cho ra i mt chng trnh in ton phc v chnh xc nhng i hi v theo hng chin lc ca cng ty. Ti khng bit lm sao h lm c vic ; vic ca ti ch l duyt chi tin cho h hot ng - l mt nhim v nng n. Ton b chi ph vo khong 350.000 -la. Nhng n cu cng ty ca ti. Chng trnh in ton mi cho php nhn vin bn hng v ti v hiu thu c ngc ngch ca tng hng mc cng vic, t h thit k v vit cc ti liu u thu nhanh chng hn v hiu qu hn. Qu trnh n gin ha khin h ch vic in vo mt b mu h s c sn, tit kim c thi gian. Quan trng hn, ton b h thng mang tnh tng tc v chuyn tip, trong khu bo gi t To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

ng chuyn thnh ha n bn hng v lnh xut hng cng nh khu bo tr. Tt c nhng d liu c th ng thi xut hin trn mn hnh, gip cc nhn vin khng phi ln gi tng khu, ngc tr v trc d v kim tra. Mt d liu nht nh, mt khi c np vo my s c dng mt cch nht qun cho nhiu d n. Ban u chng ti ch c nhng my vi tnh hot ng c lp. Nay chng ti c h thng cc my quy t thnh mng tch hp. Trong su thng u nm 1998, doanh thu v li ca chng ti tng 33 phn trm, vi s lng nhn vin khng i. Nu cng mt s lng nhn vin khng i m tng li c mt phn ba, th khi tng cng nhn vin, mc li s ln cao hn v doanh nghip s c m rng. Trong khung cnh cnh tranh c ln nut c b hin nay th doanh nghip ca bn phi ln, nhanh nhn v giu tri thc hn i th, th mi mong thnh cng. Khng r c gi c nh vy vnh vin khng, nhng ti bit mt iu, ti ang tn ti, cho n mt ngy no c ngi no pht trin hn ti". Nh th th chc nng ca tng gim c thay i ra sao? Ti hi Prtnoy. "Thnh thc m ni th nay hiu bit ca ti v tnh hnh km hn trc, nhng iu khng phi l tr ngi. Ti giao trch nhim cho ngi ca mnh. H quyt nh nhiu hn v h nm c nhiu thng tin hn. Nhn vin bn hng ca ti khng hng theo hoa hng. H phi hp thnh mt i hnh, h hp tc, cng lm vic v khng cnh tranh u chng nhau. H bit l nu cng ty lm ra tin, th h s c thu nhp. l iu khin h chia s thng tin nhanh nhy hn vi nhau. Ai trong s h cng trau di thm thng tin v chnh v th,h c nhiu thm quyn hn. H c th cng nhau bn bc xem gi thu no ng theo ui v kh nng thng li ra sao, gi thu no thu li cao v gi no d hon thin. V quan trng hn l t khi c chng trnh my tnh mi, ai ai cng c thi gian suy ngh v nghin cu, thay v sut ngy c phi tnh ton t mn, d i xt li. H c th qun tr c cng vic, thay v cng vic qun tr bn thn h. Cng ty ti hin ging nh mt tp hp cc doanh nghip c nhn trong ai cng c quyn quyt nh. Cng vic ca ti hin nay l gip cho cc nhn vin cng nhau lm vic, gip h, trang b cho h v h lm theo cung cch hiu qu nht". Trch nhim khi u t . Cu chuyn sau cng. Chin lc tn ti sau khi tng Berlin sp - iu bn s nghe rt nhiu trong nhng nm ti - c th c tm tt bng mt qung co nm 1999 ca Tng cng ty Tin hc. u ca qung co l: "Bn ch i thng mi in t n bao gi?" Ni dung ca mu qung co l: "Trong mi doanh nghip u tim n mt c hi thng mi in t. Kh nng chuyn ng nhanh hn v tin xa hn. Kh nng gip khai thc nhng thi c mi trong nn kinh t in t. Nu chn ch qu lu, bn s mt i c hi ". Trong nhng nm 80, Internet l iu kh mi m. n nhng nm 90, n tr thnh mt cng ngh tht hu dng. V ti thi im thin nin k mi, Internet tr thnh iu thit yu trong cng vic To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

lm n. Chnh v th vo nm 2000, Ph Wall cn vn vc cng ty vi cu hi: h s IQ ca qu v l g? Ch s Internet, ch khng phi ch s thng minh, ca qu v l bao nhiu? Qu v c hiu rng Internet khng phi l mt th chi, mt khc rut tha trong hot ng doanh nghip? Hay chnh l mt cng c khng th thiu c, gip cho qu v giao dch vi khch hng, nh cung ng vt liu v cc cng ty hu quan khc? Alan Greenspan ni nh c Internet, cc cng ty c th nm c nhanh chng thng tin v nhng thay i ca th hiu khch hng trn thng trng thi nay, v tnh trng cung cp vt t v k thut v tnh trng sn phm trong cc dy chuyn sn xut. iu khin cc nh sn xut c th nhanh chng thanh l cc loi sn phm km gi tr, gt b cc loi thit b khng cn thit, tng cng tri thc cho cng nhn h ci tin sn phm p ng tng kha cnh chi tit trong th hiu ca khch hng. Khi ngy cng c thm cc cng ty nhn thc c iu th mt ngnh ngh mi xut hin. Ti xin gi l ngh bc s Internet. Nhng bc s c t cch nh Tng cng ty Tin hc. H l i ng nhng nhn vin cp cu, cc tng gim c cc cng ty gi n than phin: "Tri i, Internet l g vy? N tc ng th no n doanh nghip ca ti v lm th no ti c th ng ph by gi?" Alan S.Coben l mt trong nhng bc s Internet u tin. Trong lnh vc Internet, ng ta c vai tr tng t bc thy Hippocrates trong ngnh y. ng ng u mt i ng qun tr, cha tr nhng trc trc trn mng cho cc khch hng ngnh vin thng ca Cisco System, hng my tnh xy dng mng Internet cng nh t pht trin vo mng li Internet. Khi mt cng ty gi s "911 - xin cp cu". Cisco c Alan Cohen n "chn on v bc thuc" iu tr mng Internet ca cng ty . ng ni trong khi th trng bn sn phm Internet tht l ln, th c mt th trng ln hn nhiu, dnh cho vic o to v t vn cho cc cng ty cc s dng tht hiu qu Internet trong nhng khu nh giao dch vi khch hng, nh cung cp sn phm v qun tr ni b. "ng lc u tin khin tng gim c ca mt cng ty gi bc s Internet l s hoang mang - h lo s rng thng mi in t e da m hnh lm n ca h", Cohen ni. "Ti l mt bc s Internet. Th bc s c th t vn cho bn trong mt vi mc . Bc s ti ch chuyn nhm vo hin tng ngoi khoa. Bc s gii thng nhn vo tn gc r. Thnh thong mt cng ty gi n ni vi chng ti: "Chng ti lm n cn yu km. Chng ti mun dng Internet bn c thm nhiu hng ha. Hy gip ". iu u tin ti ni vi h l "L do bn lm n yu km, khng bn c hng trn mng cha hn l do bn khng c mt chin lc bn l trn Internet ng n. Hy t chuyn thng mi in t sang mt bn . Dng nh nhn lc ca bn lm n cha hu hiu. Hnh nh quan h gia bn v cc hng cung cp cha c lnh mnh cho lm. Trc ht bn cn c Internet khc phc nhng tr ngi nh vy. Sau chng ta s ni chuyn thng mi in t". "Phn nhiu gim c cc cng ty tm n chng ti l nhng ngi khng nhn thy Internet hay cng ngh thng tin chnh l ct li ca doanh nghip ca h", Cohen ni tip, "Cc cng ty thng To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

b chia lm hai phn - phn sn xut v bn sn phm, v phn cn li thuc nhng khu khc, trong thng thng bao gm b phn s dng Internet v cng ngh thng tin, ring r, khng gn vi khu sn xut v bn hng. Trong nhiu cng ty, chc nng CIO (Trng b phn thng tin) c hiu ngm l mang ngha ngi chi xi nc. Cng ngh thng tin thng c mnh danh l "chi ph", v "chi ph", theo thi thng, bao gi cng cn c gim bt. Ti Cisco, chng ti t ra mt trng phi mi v khuyn khch ngi khc hc theo. Khi c c in thoi cp cu 911 n, chng ti trc ht s gii thch vi khch hng mt s hng gii quyt. Ti xin lit k nh sau: "Quy lut th nht: thnh cng trong thng mi in t, chnh qu v phi l mt doanh nghip in t. Qu v khng th em gn Internet vo bt c bc tng no u . Internet phi thm nhp vo bt c lnh vc no m qu v ang hot ng. Trc ht l loi b vic s dng giy m. Xin li, khng dng giy m. Nu mun lin lc vi ti th hy dng email v Internet, khng vit trn giy. Cisco hin bn phn ln sn phm ca mnh trn mng. Khch hng vo trang ca Cisco t hng trc tip, nh th trnh c nhiu li thng tin: xy ra khi khch hng phi sao chp li giy t ca ngi khc. Mt khi thng tin c np vo h thng, khng ai vo sa, chng s n thng b phn cung ng, n thng nh my. Nhng nhn vin ca Cisco vn d phi nh my, np thng tin t khch hng nay khng cn phi lm th, h c thm thi gian tip xc, trao i v gp vi khch hng cng nh tip th nhu cu ca khch. Cc nh cung cp ca Cisco cng nm c thng tin ca khch hng, nh h chuyn y nguyn liu trc tip n cc nh my ca Cisco, iu gip trnh tnh trng tha thi nguyn vt liu. Cisco cng a ln website ca mnh cc thng tin v dch v t vn cho khch hng - khch hng nh vy c t vn t gii quyt nhng trc trc gin n v k s ca Cisco c gii phng v tp trung vo nhng vn phc tp hn v vo khu bo tr sn phm hu mi. Tt c nhm tit kim thi gian, trnh nhng khu v hiu qu". "Cisco cng np ton b h s lng, thng v chi ph cho nhn vin ln mng, nh , ch trong vng cha ti mt pht, nhn vin ca hng c th truy thu tin cng tc v tra cu lng thng ca h t c. Nhn vin ca hng c truy lnh tin cng tc ch hai ngy sau khi np h s ln mng ni b. Va ri chng ti va sp nhp thm mt cng ty mi. Khi , chng ti c mt on n thm cng ty ny. Khi v, chng ti m t cng ty v k hoch mua sp nhp trn email cho cc qun c ca hng, v a ra quyt nh cui cng trong cuc hp ban lnh i. Cisco t c chin lc nh th cng v khi mi thnh lp cng ty pht trin nhanh qu, khng tuyn kp nhn lc. Chng ti chuyn dn tng khu kinh doanh ln mng, thc hnh t ng ha, v Internet/Intranet l ni khch hng, nh cung ng vt liu, c quan tuyn dng, nhn vin bn hng v cc k s c th ly thng tin v trc tip giao dch. V nh vy, chng ti khng dng n giy m na". To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

Cisco l cng ty c h lin lc ni b cht ch bng mng in ton gia cc khu qun l, sn xut, k ton v bn hng. H khng cn phi ch n thi im cui mi qu bit c khuynh hng v thc t hot ng ca cng ty, hay mc li l ca tng phng ban. Lin h cht ch n mc bt c thi im no v trong vng mt gi ng h h c th kim ton v hch ton ton b hot ng ca hng. Quy lut th hai, Cohen cho bit, l: Bin tng gim c thnh mt nh truyn gio ca th gii Internet. Hy khin ng ta hay b ta ch trch nhim v s thnh cng ca thng mi in t trong cng ty ca bn. Ngi ta ai ai cng lng nghe sp ca h. Nhng trong hon cnh ny, nu v sp ny khng gn b vi Internet v thng mi in t th chng cn ai phi oi hoi n ng/b ta lm g. Jack Welch ca hng General Electric l ngi t hn cho cc gim c ca ng phi xy dng cho c chin lc s dng Internet. Lnh ny i t trn xung, mang tnh bt buc, cng v mt ni lo ri y Internet s nh hng nh th no i vi cc doanh nghip. Hn na, thay i trong lnh o doanh nghip l yu t chnh, dn ti thay i bn cht v ni dung doanh nghip. "L mt bc s Internet khi tip xc vi cc cng ty khch hng, ti thng pht hin ra nhng nhn t mun ci t, mun gn thnh cng trong bc ng cng danh ca anh ta trong cng ty vi thng mi in t", Cohen mi. "Nu c ng ch cng ty no ni, "Hy gip chng ti gii quyt cho xong ci v Internet ny, ti cn gi gh", th khng phi l ngi chng ti mun gip . Chng ti mun thy nhng con ngi dm chu chi n cng, to ra mt khuynh hng nng ng v thay i ton cc trong cng ty ca mnh". "Quy lut th ba l: Cng khai ha thng tin. Hy cho php mi ngi vo tm hiu bt c thng tin g vo bt c lc no. Bn cn c o lut t do thng tin p dng trong cc cng ty nhn vin, nh cung cp v khch hng vo truy cp. Mt khi khch hng vo truy cp ngun hng v hi s ri t hng cho h, chnh h s tit kim thi gia v tng cng hiu qu lm n ca hng. a phn, khch hng chnh l ngi vit c n t hng chnh xc nht. Khch hng vo trang ca chng ti c th tm ngay c thng tin v thng s h cn. Khng nhng mua hng ca chng ti, khch hng cn c dp nhn xt v cht lng, cung cch phc v. Chng ti hc thm c t v nhng khch hng tim nng cng c c nhng thng tin nh vy. "Quy lut th t: Hun luyn v khuyn khch khch hng v nhn vin lun truy cp trang web ca cng ty. Mi khi c mt khch hng gi in n hng, tng i ca chng ti s gi , "qu v c bit rng c th tm thy nhiu gii p cho thc mc ca qu v, thm ch gii p cho cu hi va ri trn mng ca chng ti m khng cn phi xp hng ch i gp nhn vin?" Chng ti cng thit lp mt trng i hc trn mng o to nhn vin v khch hng cng nh nng cp cc k nng ca nhn vin cng ty. Nhng ngi mun xin vic ch chng ti u c th vo cc trang ny hiu bit thm v cng ty". Cng c thm nhng lp hc thng thng bin thnh cc kha To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

hc trn mng, cng c thm khch hng truy cp ly thng tin v t khc phc kh khn thay v phi i ni chuyn vi nhn vin ca hng, th Cisco cng thu ht thm nhi khch hng v hot ng vi chi ph thp hn trc nhiu." Qu nh vy, Cohen ni, "Chng ti ci cch ch thng nhn vin trong hng bng cch giao ch tiu l mi trng phng phi chng minh rng mi nm, h phc v nhiu khch hng hn vi s lng nhn vin t hn trc - v cch duy nht lm iu , chnh l tn dng Internet. Ngy nay, khong 80 phn trm thc mc ca khch hng v cc nh cugn cp c gii p qua mng. Do vy, chng ti thu ht c nhiu thng v hn, vi s nhn vin h tr k thut gim i. Thm na, a s nhng bn hng ca Cisco giao dch vi hng qua Internet. Nu qu v mun bn nhng mt hng n gin nh giy v sinh hay my tnh, qu v phi c danh mc mt hng, catalogues cp nht trong trang mng thu mua ca chng ti v ch mt c nhy chut, chng ti c th so snh gi c v bm mt nt na chng ti c th t hng. Chng ti khng mang vc catalogue nh trc kia na, v khng dng n giy t. Qu v khng th lin lc vi ti trn giy trng mc en na." Mt khi mt cng ty tin hnh p dng chin lc Internet, nhm ca Cohen s xy dng mt lot cc th nghim kim tra cht lng. ng ta gi l "th nghim xc nh thnh phn Cholesterol ca thng mi in t," - o m kh nng ng dng mng ca doanh nghip . "Sau mt nm, chng ti s o nhng thay i trong cu trc hot ng ca doanh nghip." ng ni. "V d, hiu sut lao ng ca mi nhn vin tng bao nhiu? i vi Cisco, chng ti tnh c v tit kim khong 1,5 t -la trong thi gian 1996-99 thng qua phng php a mi dch v ln Internet. nh gi ca khch hng v chuyn ci tin dch v ra sao? Khch hng c nhn thy rng h giao dch vi cng ty qua Internet thng xuyn hn v h thch hn khng? Cng ty c kh nng gim chi ph vn chuyn hng v vt liu do cng khai ha thng tin vi khch hng v cc nh cung cp vt t? Liu Internet gip khch hng t hng d hn v nh , cng mt khch hng nhng t hng nhiu hn? Nhn vin bn hng tng nng sut bao nhiu? V sau cng, nhn vin cng ty ci thin i sng v tr gi ca cng ty tng bao nhiu? Th trng nh gi cht lng cng ty thay i do ng dng chin lc Internet nh th no?" Ni mt cch khc, th trng nh gi ra sao v chin lc pht trin phng chng hu qu ca vic bc tng Berlin sp ra sao? Ni n gin hn, c gng tn ti trong thi hu tng Berlin chnh l iu m ch ph Trung Quc ang thc thi, thng qua cc cuc bu c cp lng bn, du cho phn na s lng ch mang tnh hnh thc. Bc Kinh cng ang c bn giao trch nhim v quyn quyt nh xung cp a phng bi h hiu rng l cch duy nht gii quyt nhng vn nn kinh t vng nng thn, H mun dn bn lng t bu ra ngi ca h v a ra nhng quyt nh thit thn vi h. Lnh o Trung Quc hy vng tuyn c a phng cho ra i c tng lp lnh o tt hn, nhng ngi To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

hiu bit hn v thc trng nng thn, v c th tn dng ngun lc ti ch, l tng nht l t xy dng thnh cng kinh t nng thn. l phng php tn quyn v phn chia trch nhim vch chnh sch trong lnh vc kinh t, ch khng phi trong lnh vc chnh tr. T chc bu c a phng s khng khin kinh t Trung Quc pht trin theo tc chnh ph nc ny mong mun. H cn xc tin nhiu hn cc bc tn quyn. Nhng ti chc rng l nhng bc cn thit ban u, nhng ngi dn bn ti gp cng tin nh vy. V hnh nh ti cha ni cho bn hay ai l ngi thng trong cuc bu c lng Gujialingzi ni u chng sch ny. Chng ti ngi ch hng ting ng h, ch kim phiu trong mt trng hc. Ti khng bao gi qun hnh nh nhng nng dn chen chc ngoi ca, nhn qua ca s v quan st kt qu kim phiu vit bng phn trng trn bng en. D c phi n ng h, Liu Fu, ng c vin mi, thua, b ngi cu trng bn nh bi. Nhiu ngi trong s phng vin chng ti sau hi chuyn Liu Fu. ng ta ni ng bun v tht bi nhng ng tng chng kin nhiu chuyn t hi hn nhiu. T hi hn rt nhiu. Trong thi Cch mng Vn ha ng tng b u t, nhng gi y, sau 20 nm, ng c quyn tranh c chc trng bn. c hi, trong Cch mng Vn ha, ng c chu tuyt vng khng, Liu Fu tr li bng mt ngn ng Trung Hoa: "Mt bn tay sao che lp c mt tri".

Thomas L. Friedman Chic Lexus v cy liu Dch gi: L Minh Chng 6 Chic o nt vng "Mt hai nm na, chng ti vn cn b rng buc nhiu lm. Chnh ph mi s phi ht sc cn thn". - Umar Juoro, C vn kinh t ca cu Th tng Indonesia, B. J. Habibie, miu t cho bo The New York Times nhng hn ch v kinh t m chnh ph Indonesia phi tun th, v nu nng vi lm g y, Indonesia s b IMF v th trng ton cu ha bp nt. Thng 10 nm 1999. Trong chuyn i quan st bu c Trung Quc ln , ti cng ngi phin dch i lang thang trong lng Heng Dao v gh vo thm nh mt ngi nng dn chuyn lm th my c kh. Anh ny nui ngng v ln ng trc nh, nhng trong nh th sm dn stereo v TV mu. Phin dch ca ti, mt sinh vin lc ang theo hc Hoa K pht hin ra mt iu m ti khng thy c -

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

khng thy ci loa cng cng no gn y. Di thi Mao Trch ng, chnh quyn mc loa vo tn gia nh thuc cc "cng x" (tn n v hnh chnh thi ), tuyn truyn v hng dn ch trng. Chng ti hi anh nng dn th loa ct i u ht ri? "Nm ngoi chng ti g ht xung ri", anh ny ni. "Khng ai mun nghe t nhng ci loa ny na. Gi chng ti c dn my stereo v TV". iu ngi nng dn ny khng ni ra, l vic ngi dn khng cn phi nghe nhng tuyn truyn ca Bc Kinh na. Anh ta bit nhng tuyn truyn ri. Chng cng khng phi l nhng li dy ca Mao Ch tch, m c ni dung n gin hn nhiu: "Hy t thn vn ng. Kim vic lm. Gi tin cho gia nh". Trc vi thng, ti Thi Lan, quan st mt nn kinh t t bn theo li b cnh ang suy sp. Ti thu xp phng vn Sirivat Voravetvuthikun, mt tay kinh doanh xy dng a c b khnh tn trong thi gian Thi Lan chu khng hong ti chnh. Anh v v tr thnh biu trng ca hu qu ca khng hong Thi Lan - h phi xin i bn bnh m kp tht sng qua ngy. T ch giu c, nay hai v chng phi i thu mt ch trong trung tm Bangkok, cng vi nhng ngi lm c ca h dng mt c s bn bnh m kp tht v giao hng trn ng ph. Sirivat n ch ti c eo mt hp ng thc n m vng ging nh mt tay bn rong mt sn vn ng M. iu ti nh nht trong bui phng vn l anh ta khng l v cay ng hay tuyt vng. Anh ni t nc Thi Lan t lm hng vic. Ai cng bit th. Dn chng gi y phi tht lng buc bng chu ng, tip tc chng trnh v khng cn nhiu iu ni. Ti hi anh ta c lc no gin d hay khng? C lc no mun t cng s ca chnh ph khng, khi thy ti sn ca mnh b mt mt? Khng, Sirivat gii thch: "Chng ti khng mun quay v sng ni rng r, ai cng mun c i sng kh hn, vy ai cng phi lm sao ch ngha t bn c hiu qu, khng cn con ng no khc. Chng ti phi t ci thin v tun theo quy lut ca th gii... Ch c nhng ngi bit cnh tranh mi tn ti c. Hin nay c th phi cn n mt chnh ph on kt quc gia v gnh nng ca mi ngi tht l ln". Vi thng sau ti n d mt bui thuyt trnh ti Washington ca Anatoly Chubais, cng trnh s ca nhng cuc ci cch kinh t v t nhn ha ca nc Nga m nay tht bi. Chubais sang Hoa K ku gi ln cui cng nhng tr gip ti chnh ca IMF sang Nga; trong khi h vin, Vin Duma ca nc ny, trong phn ng l cc dn biu cng sn, tip tc t sa li nhng iu kin m IMF t ra khi cho nc Nga vay tin. Vin Duma thng chp cho Chubais ci m phn quc v tay sai ca nc ngoi do vic ng ta thc gic t nc ci t su st hn v kinh t v nh hng theo th trng t do. Ti hi Chubais ng p li nhng li ch trch ra sao v ng tr li: "OK", ti ni vi h, "Chubais l mt ip vin ca CIA v IMF. Nhng qu v c cch no kh c khng? Cc v c sng kin g mi khng?" Vi cu hi , Chubais ni, cha bao gi ng ta nhn c cu tr li no cho ng hong v nhng ngi cng sn khng ngh ra c iu g kh d hn. To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

Vi thng sau ti sang Brazil. ti phng vn Fabio Feldmann, mt cu B trng Mi trng ca vng Sao Paulo, Dn biu Quc hi Brazil, lc ang vn ng tranh c tr li v tr c ca ng Sao Paulo. Vn phng ca ng ta lc c rt ng cc nhn vin vn ng tranh c, y cc bch chng khu hiu. Feldmann l ngi cp tin. Ti hi ng ta v bn cht ca cc tranh ci chnh tr nc ny hin ti l g. ng ta ni: "Nhng ngi cnh t [duy ch] Brazil ang b tc. Thch thc i vi chnh quyn lin bang l tm thm cng n vic lm cho dn chng. Qu v phi ng thi to ra v phn phi ngun thu nhp trong dn chng. Th nhng nhng ngi cnh t a ra c chng trnh g mi? Khng thy h ngh lm th no to ra thu nhp, m ch thy h mun phn phi thu nhp ". Nhng cu chuyn trn ni vi chng ta iu g? Mt khi ba qu trnh dn ch ha ng thi xut hin vo cui nhng nm 80, thi bay nhng bc tng, chng cng thi bay nhng la chn mang tnh duy ch vn d c dng thay th ch ngha t bn v th trng t do. Ngi ta ni n nhng m hnh thay th cho th trng t do v nht th ha ton cu, ngi ta tng i hi phi c ci t, v rng cn phi c "con ng th ba", nhng gi y khng thy nhng iu l kh d. Gi y ta thy r s phn bit gia tro lu ngy nay so vi cng cuc ton cu ha ln thc nht. Vo th k 19 cho ti u th k 20 khi cuc cch mng cng nghip v t bn ti chnh honh hnh chu u v chu M, nhiu ngi b sc khi nghe v ci gi l s tn bo ca ch ngha Darwin v "nhng ci xay gi ca qu Satan". Nhng th lc ph v nhng trt t truyn thng, tng r rt khong cch giu ngho v dn nn ln con ngi bit bao p lc. Nhng chng cng gip tng n mc chng mt mc sng ca mt tng lp bit tn dng th mnh ca my mc v cng c ti chnh. Thc t lc lm sn sinh ra nhiu tranh ci v hc thuyt, v ngi ta mun to nhng tm m bo v gii th thuyn trc nhng con qu t bn v th trng t do. Nh Karl Marx v Friedrich Engels miu t tnh cnh thi trong Tuyn Ngn ca ng Cng Sn: "Cch mng ha thng xuyn trong sn xut, ng chm thng xuyn ti iu kin x hi, xut hin bt n vnh vin v s gy ri, tt c gip phn bit cho thy nhng c im ca giai cp t sn thi mi. Nhng quan h truyn thng vi nh kin v t duy c k hay ng tn knh u b qut sch. Nhng lung t duy mi va c sn sinh s nhanh chng mn mi, thm ch ha thch. Nhng g trc y vng chc nay b nung chy, nhng g trc y l thing ling, nay b tm thng ha, v con ngi n lc c nh thc nhn thc mt cch thc t hn v gi tr cuc sng v nhng mi quan h trong nhn loi". Khi Chin tranh Lnh kt thc - cng vi s rn v ca nhng bc tng bo v n - nhng ngi xa nay khng thch th g vi m hnh Darwin m h cho l tn bo, khng a ra c bt c l thuyt no mi thay th cho l thuyt th trng t do. Khi cu hi, "h thng no ngy nay l hu hiu nht trong vic tng cng mc sng?" c t ra th khng thy ai cn bn ci ra na. V cu To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

tr li duy nht cho iu l: ch ngha t bn trn nn tng th trng t do. Nhng h thng khc c l hu hiu hn trong vic phn chia cng bng v hp l hn cc ngun ti sn, nhng khi so snh vi ch ngha t bn cng th trng t do, th chng hon ton tht bi trong vic to dng thm cc ngun ti sn v thu nhp mi. V l iu con ngi ta ngy cng thu hiu. Vy ni theo cch duy l th ngy nay khng cn s phn bit ring r gia bnh chocolate hay ko du hay chanh yn hay chanh cm. Ngy nay ch cn mn ko vani mang tn th trng t do v Bc Triu Tin. Ngy nay mn ko vani mang tn th trng t o c nhiu loi, nhiu nhn hiu, ty s thch ca bn, v theo bn vn dng nhanh hay chm m thi. Nhng chung cuc th phi chng bao gi bn cng mong cuc sng khm kh hn, mong mt th gii trong khng cn ro cn, v nh vy, th trng t do chnh l t duy duy nht hin hu. Mt con ng. Nhiu tc . Nhng vn duy nht ch mt con ng. Mt khi t nc ca bn nhn thc ra iu , khi n nhn thc c cc quy lut v th trng t do trong nn kinh t ton cu ngy nay v quyt nh tun th, n s khoc ln mnh mt thc ti tm gi l chic o nt vng. Chic o c dt bng loi si mang c im kinh t v chnh tr ca thi i ton cu ha. Ton cu ha c chic o nt vng. Nu t nc ca bn cha c th trc sau cng s phi may. Chic o nt vng xut hin ln u tin vo nm 1979 do Th tng Anh Margaret Thatcher dt. B s i vo lch s nh mt trong nhng nh cch mng ca na cui th k 20. Chic o ca Thatcher sau c Tng thng Hoa K Ronald Reagan ci tin trong nhng nm 80, dt thm cho n nhng loi si mi bn hn. V chic o phn nh thi trang ca s kt thc Chin tranh Lnh, mt khi ba cuc dn ch ha thi bay nhng th thi trang khc v nhng hng ro bo h chng. Nhng cuc cch mng do Thatcher v Reagan to dng xut hin khi a s dn chng trong hai nn kinh t ch yu ca phng Ty (Anh v M) kt lun rng s ch o trc tip nn kinh t ca chnh ph khng cn c th m bo tng trng hu hiu na. Thatcher v Reagan kt hp, vt b i nhiu phn ch cht ca quyn lc qun l kinh t trc tip ca nh nc thuc trng phi X hi Ln v nn kinh t Keynes, v trao quyn quyt nh cho th trng t do. mang chic o , mt t nc phi tun theo, hoc t ra sn sng tun theo nhng lut l vng sau y: tng cng khu vc t nhn thnh u tu tng trng kinh t, duy tr mc lm pht thp, duy tr gi c n nh v gim bin ch, gim nh b my quan liu ca nh nc, cn i ngn sch du khng duy tr c thng d, th tiu hoc gim hng ro nhp khu, b bt hn ch i vi u t nc ngoi, b ch quota v c quyn ca cc ngnh ni a, tng xut khu, t nhn ha khu vc kinh doanh ca nh nc, th ni th trng ti chnh, khin ng ni t c php hon chuyn thnh ngoi t, m ca cc ngnh cng nghip, th trng chng khon v c phn cho nc ngoi s hu v u t trc tip, th ni kinh t ni a cho php cnh tranh, xa b tham nhng, To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

mc ngoc v bao cp trong chnh ph, m ca h thng thng tin v ngn hng cho khu vc t nhn vo cnh tranh v cho php dn chng ca h c t do u t vi ng tin hu bng ca h trong nc cng nh ngoi nc. Tt c nhng yu ti trn dt thnh chic o nt vng. Hi ng tic l chic o ch c mt c. Nn n s gy kh chu i vi mt s nhm nht nh trong x hi v khin ton b x hi phi chu p lc thng xuyn gim thiu c cu kinh t v tng hiu qu hot ng. N nhanh chng b ri ngi ta nu h khng mang o, nhng n cng nhanh chng gip con ngi theo kp pht trin, nu h chu ng mang cho ng cch. Ngi ta khng cn c th ng o la chn nn mc o cho p, cho m hay cho va - thi trang nm nay ch cn c mt chic o thi. Mt khi t nc ca bn mc chic o ln ngi th c hai iu c c khuynh hng xy ra: kinh t tng tin v chnh tr xp i. C ngha l v kinh t, chic o nt vng gip thc y tng trng kinh t v thu nhp bnh qun trong dn chng - thng qua thng mi, u t nc ngoi, t nhn ha v vic s dng hu hiu hn ti nguyn vt lc ca t nc trc bi cnh cnh tranh ton cu. Nhng v mt chnh tr, chic o ny thu hp kh nng la chn, hn ch v kim sot v chnh tr v hoch nh chnh sch kinh t ca nh cm quyn. Chnh v th ngy nay rt kh phn bit c s khc bit trong chnh sch ca chnh ph v phi i lp a ra nhng quc gia mc chic o nt. Mt khi mc chic o ln, chnh ph t nc ca bn ch c th la chn gia Pepsi v Coca Cola khi hoch nh v chnh tr - c th c cht t khc bit trong nhng kha cnh nh nhoi, hnh thc, mt cht p ng truyn thng v vn ha a phng... nhng khng bao gi h i ngc hay ph nh c cc nguyn l bng vng ni trn. i vi cc chnh ph d c thuc nhng ngi theo phi dn ch hay cng ha, bo th hay cng ng, phi de Gaulle hay ch ngha x hi, dn ch thin cha gio hay dn ch x hi - nu h khng tun th nhng nguyn tc chung v qun l th nh u t nc ngoi s rt vn v ra i, li sut s tng v tr gi chng khon ca t nc s st xung. Cc duy nht c ng trong chic o nt l lm th no cho n gin ra, v cch duy nht lm n gin ra l ngi mc phi ln cn, to bo hn. Mt khi kch c ngi mc ln ln th s vng trn chic o s c sn ra nhiu hn cho x hi. Qu nhin nhng tranh ci chnh tr trong cc quc gia pht trin ngy nay v ang c gi gn trong vic ln th no ch a ra nhng iu chnh v tiu tit, trnh nhng ci t ln. V kinh t, gia quan im ca Bill Clinton v ca i th Bob Dole trong cuc tranh c nm 1996, th s khc nhau thc s nm u? Khng thy. Clinton ni i th: "Chng ta ang phi mc chic o nt vng, nhng ti c mt cch gip chng ta v thm mt ming vo khuu tay v ni vng bng cht t". Bob Dole th ni: "Khng, khng, qu v khng th ni vng bng c, gi cho cht bng v tht cht thm khuu ta". Ni g th ni nhng h ch bn v cng mt chic o m c hai u khng ai khng mun thay th - v khng ch c hai v ny lm nh vy. Nm 1997, khi tranh c To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

chc Th tng Anh, ng Tony Blair cam kt, "Chng ti s tip tc mc chic o nt vng tng t nh phi bo th, nhng chng ti s p thm vo vng vai v ngc". i th ca Blair lc l John major dng nh p li, "ng c ng n si t no trn chic o . Margaret Thatcher may n cht nh vy th, ly Cha, c th m mc". Chnh v th Paddy Ashdown, th lnh ng T do ca nc Anh khi quan st Blair v Major hi nm 1997 v lng nghe cng lnh ca c hai v pht biu rng thc ra chnh sch ca c hai nn khng khc bit nhau l my. Ashdown ni Blair v major lc ang tham gia "bi ng din ngh thut". Trong thi im m cc bc tng sp v chic o nt vng tr thnh thi trang, i khp th gii ti chng kin nhiu nhng cuc bi ng din nh vy. Trc cuc tuyn c nm 1998 c, trong Gerhard Schroeder thuc ng Dn ch X hi nh bi Helmut Kohl thuc Dn ch Thin cha gio, hng thng tn AP trch li Karl-Josef Meiers thuc Hip hi i ngoi ca c ni v hai i th trn: "Qu v c th qun i nhng nhn hiu T hay Hu. C hai u ngi cng mt chuyn thi". Lee Hong Koo c chng kin tm mt chic o nt vng khi ng ta m ng cng v Th tng Hn Quc khong gia thp nin 90. "Ngy xa, chng ti tng ni, "Lch s phn xt iu ny iu kia", Lee ni, "gi y chng ta ni "nhng th lc th trng" phn xt v ngi ta s phi sng v ng ph vi nhng th lc . Cn c thi gian th chng ta mi hiu. Chng ti ban u khng nhn thy rng trong kt cc ca Chin tranh Lnh, th lc ca th trng ln ngi, ng trn chnh tr. Nhng vn ln ngy nay l phi chng bn c dn ch, v, phi chng bn c mt nn kinh t m cha? l nhng cu hi ln. Mt khi bn la chn, th nn chnh tr ch cn l mt iu chnh chnh tr trong mt qu o kh hn hp trong h thng". Lee vn d trng thnh trong ng Quc gia ca Hn Quc cm quyn qua nhiu nm. Nhng sau khi kinh t Hn Quc v vo thi im 1997-1998 th t nc ny nhn thy h cn phi mc o nt tht st na nu h vn cn mun tip tc pht trin v thu ht u t nc ngoi, Dn chng Hn Quc dp i nhng loi chnh tr gia c l v bu Kim Dae Jung, mt nhn vt theo ng T do, sut i bnh vc nhn quyn, ln lm Tng thng. Nhng chnh Kim xut Lee sang lm i s ca Hn Quc Washington. Lee ni vi ti: " Trong qu kh l g c chuyn mt ngi nh bn thn ti, vn l ng vin tng thng ri l th tng v th lnh ca ng i lp vi chnh ph mi li c chnh ngi ng u chnh ph mi, thuc mt ng khc, tn nhim mi lm i s Washington. Tuy nhin trong tnh hnh hin ti, khi m Hn Quc ang mun vt khi cn khng hong kinh t hin nay, s khc bit v quan im ca ti v ca Tng thng Kim khng cn my ngha. Chng ti khng c nhiu la chn". Th y, ngi Hn ni "cng hi cng thuyn", hay, "bi ng din" bng ting Hn nh th no nh? Manmohan Singh gi chc B trng Ti chnh ca n vo nm 1991, khi t nc ny xa b To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

nn kinh t ch huy, ng cng ko di hng chc nm, v t khoc ln chic o nt vng. Trong vn phng ca ng ta Quc hi n , nm 1998, Singh k vi ti cm gic bt lc ca ng khi t nc bt u i theo con ng ny. "Chng ti c bit rng s c nhng li im khi t nc c vo khai thc cc th trng ti chnh trn th gii, nhng kh nng kim sot v phn phi ca chnh ph s gim, nu chng ti tip tc m ca ra bn ngoi. Nu bn hot ng trong mt th trng ton cu ha th bn s phi hiu bit v c xt vi tnh cch ca cc th lc khc cng tham gia trong cuc chi - d bn c cho rng ngi ta ng hay sai. Bn s phi trau di nhng hiu bit v s dng nhun nhuyn trong qu trnh vch chnh sch cho ring bn... Chng ta trong mt th gii m s phn ca ai ai cng lin h vi nhau, nhng nhng lo lng v mong i ca n cha c ai m xa ti. chnh l iu khin mi ngi khc khoi. Nu bn thc thi mt chnh sch hi oi hay chnh sch tin t th nhng chnh sch ca bn ch l mt phn tiu tit ca nhng g Alan Greenspan quyt nh. iu lm gim quyn t do ca bn, thm ch gim kh nng t quyt v ti chnh. Trong mt th gii m tin vn lu hnh rng ri trn phm vi quc t th bn khng th quyt nh mc thu mt cch ring r, khc bit vi mc thu ca cc nc khc. V mt khi nhn cng cng tr nn di dng trn phm vi ton cu th bn khng th t quyt ring r v mc lng v thng ca h. Ton cu ha gim kh nng t quyt ca cc chnh ph. Ti c mt ngi bn nc lng ging, cng l b trng ti chnh. Ci ngy ng ta c b nhim, ti c gi chc mng. Nhng ng ta tr li "ng c mng cho ti. Ti ch l mt na ng b trng. Na kia nm Washington". Khng phi nc no cng mang ht chic o nt ln mnh - mt s nc mc na chng (n v Ai Cp). Mt s khc mc ln ri li ci ra *Malaysia v Nga). Mt s nc sa li chic o cho hp vi bn sc vn ha ca h v ci bt mt s nt (c, Nht Bn v Php). Mt s nc cho rng h c th cng li sc nt cht ca o khi h s hu nhng ngun ti nguyn nh du la chng hn (Inran v rp X-t). Mt s nc khc rt ngho v b c lp, ni chnh ph cn c th buc dn chng ca h chu kh - h khng mc cho dn tm o nt vng, m ch khoc cho h tm o nt c k n s (Bc Triu Tin, Cuba, Sudan v Afghanistan). Nhng thi gian s tri i v o nt vng s dn tr thnh iu khng th thiu i vi bt c nc no. Thng thng khi ti ni iu vi nhng ngi dn khng phi l ngi M, h thng phn ng nh sau: "ng c dy chng ti mc o nt v kt ni vo th trng ton cu. Chng ti c vn ha ring, gi tr ring v chng ti pht trin kiu cch v tc ring. L thuyt ca anh qua l p t. Ti sao chng ta li khng cng ngi li vi nhau cng nht tr v mt m hnh khc, thoi mi hn?" Toi xin p li: "Ti khng ni rng bn buc phi mc chic o . V nu truyn thng vn ha v x hi ca bn i ngc li nhng gi tr l thuc tnh ca chic o th ti xin c hon ton To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

thng cm. Nhng ti xin tuyn b iu ny: Trong h thng th trng ton cu ngy nay, th gii pht trin nhanh v chic o nt vng chnh l sn phm ca nhiu th lc trong lch s v v c bn c ci t ton b phng php chng ta dng lin lc, u t v xy dng tm nhn vo th gii. Nu mun i ngc li, iu tu bn v vnh vin l vic ca bn. Nhng nu bn ngh l c th i ngc li vi nhng tro lu nh hin nay m khng b tr mt gi cng ngy cng t hn, khng phi t dng ln nhng hng ro ngy cng cao hn t bo v, t c lp - th bn nhm". V sao: Nhng tro lu dn ch ha ti chnh, cng ngh v thng tin khng nhng thi bay nhng bc tng bo v nhng trng phi khc - thi bay sch ca Mao, nhng nh nc phc li phng Ty kiu c v nhng ch t bn cnh hu ng Nam . Ba tro lu dn ch ha ng thi m ng cho mt lc lng mi ra i trn th gii - ti gi l mt By Th in T. By th in t gm nhng tay mi gii v bun chng khon, c phiu v cc loi tin t trn khp th gii. H ngi trc cc mn hnh my vi tnh, chuyn tin bng in t qua nhiu th qu h tng v v qu hu tr vo cc th trng ti chnh mi ni. T tng hm cc chung c, ni h ng c, cc v ny mua bn chng khon thng qua Internet. Trong by th cn c ccn cng ty xuyn quc gia, hin ang phn tn cc nh my ca h trn khp th gii, tm ti s dng cc loi ti nguyn v ngun nhn lc r nht. By th ny ln rt nhanh, tn dng thnh qu ca tro lu dn ch ha ti chnh, thng tin v cng ngh - n mc, ngy nay chng thay th dn dn chc nng ca cc chnh ph trong vic chu cp vn u t cho cc cng ty v cc quc gia. Trn thc t mt khi cc quc gia ngy cng b buc phi mc chic o nt vng cn i ngn sch, th nn kinh t ca h ngy cng b ph thuc vo kh nng cp vn ca By Th in T. Vy th pht trin bn vng, mi quc gia ngy nay khng nhng phi tht lng buc bng nhng va phi nhp vo by th ny. By th rt khoi chic o nt vng, v chic o ny gip sn sinh ra nhng lut l t do v th trng t do m chng rt mun thy tn ti mi nc. Nhng nc t gic mc chic o thng c by th thng cho nhng khon vn u t ln. Nhng nc ny khng chp nhn th thng b by th ny trnh xa hoc rt ht tin u t ca chng v. Nhng t chc kim nh mc kh tn v ti chnh nh Investors Service ca Moody, Duff & Phelps Credit rating Co., v Standard & Poor s (S&P) chnh l nhng tay chn, l ngun nui dng by th in t. Nhng tay chn qua li khp trn th gii, m nhng cuc thm d mi quc gia. Chng s ln ting m , cnh bo cho by th mi khi c mt quc gia ci b chic o nt vng (nhng nhiu khi Moody s v S&P b nh lc hng hoc b m mn, khng kp bo ng cho cc nh u t, nh trong trng hp ng Nam va qua). Quan h tng h gia By Th in T, cc quc gia v chic o nt vng chnh l ct li ca c ch ton cu ha hin nay. Ti nhn thc ra iu ny vo thng 2 nm 1995, trc chuyn thm ca To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

Tng thng Clinton sang Canada. Lc ti lm vic nhm phng vin Nh Trng v chun b vit v chuyn i ca Tng thng, ti tm ti trong s cc bi bo trn t Financial Times v cc t khc xem ngi Canada bnh lun iu g v Clinton, con ngi c mnh danh l "S gi ca hy vng". Ti ngc nhin v khng thy h ni nhiu n v Tng thng, thay vo bo ch bnh lun rng chuyn i ny c mt "S gi ca hng Moody;s dn dng. Lc , Quc hi Canada ang bn bc v ngn sch nh nc, v mt nhm cng tc ca hng Moody s sang thm Ottawa v cnh bo B Ti chnh v cc nh lp php ca nc ny. H ni nu Canada khng gi c t l thm ht ngn sch i vi GDP trong tiu chun quc t, th Moody s s h mc kh tn v ti chnh ca Canada vn ang l hng cao nht AAA, khin cho chnh ph v bt c cng ty no ca Canada u phi ch li sut cao hn mi khi mn tin t nc ngoi. Nu r v iu ny, B trng Ti chnh ca Canada a ra mt tuyn b: "Quy m n nc ngoi ca Canada so vi quy m ca nn kinh t cho thy Canada tr nn d b tn thng hn trn th trng ti chnh ton cu. Chng ta ang chu nhng mt mt trn phng din ton vn v kinh t". Nhm vo nhng ngi dn Canada cn cha hiu r vn , B trng Ti chnh Paul Martin tuyn b mnh m hn: "Chng ta ang chu n ngp n c ri". Thc ra Canada khng quan tm nhiu n v "s gi hy vng", chnh nhng "s gi ca Moody s", v By Th in T ang c h ch hn ht. By th ny t u n v lm sao chng ln nhanh, chng khe nh vy, n mc e da cc quc gia c lp mc tng t nh cc siu cng thi trc?

Thomas L. Friedman Chic Lexus v cy liu Dch gi: L Minh Chng 7 By th in t Thng 9 nm 1997, Th tng Malaysia, bc s Mahathir Mohamad s dng cuc hp ca Ngn hng Th gii (WB) ti Hng Kng ln n nhng iu xu xa ca ton cu ha. l thi im cc loi tri phiu v ng tin ca Malaysia ang b cc nh u t ngoi quc tn cng. Mahathir gi nhng nh bun tin t l " tin", ng cn kt ti nhng "Siu cng" v cc nh ti phit nh George Soros buc chu phi m ca nhng th trng ni a, khin cc nh u c ti chnh ton cu trn vo lng on trong t cch i th cnh tranh. ng so snh cc th trng vn trn ton cu vi hnh nh "Mt khu rng rm nhit i vi nhng con th hung d", v ni bng gi

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

rng chng c mt b ng Do thi iu khin. Khi lng nghe nhng cng kch ca Th tng Mahathir, ti c gng tng tng v cch i p ca B trng Ti chnh Hoa K Robert Rubin, cng ang ngi trong c ta nghe ng Mahathir. Nu c php ni thng, c l Rubin s phn ng nh sau: "Xin li ng Mahathir, ng ang sng hnh tinh no vy? ng ni v chuyn gia nhp ton cu ha c nh l mt la chn vy. Ton cu ha khng phi l mt la chn. l mt thc t. Ngy nay ch c mt th trng ton cu. V phng php duy nht ng c th tng trng v li ko dn chng ca ng pht trin l phi s dng cc ngun c phn v tri phiu trn ton cu, bng cch mi cc cng ty xuyn quc gia vo lm n Malaysia v bn sn phm t cc nh my ca ng trn h thng th trng th gii. V thc t c bn nht lin quan n ton cu ha l: Khng c ai lnh o - c George Soros, ln "siu cng" hay bn thn ti u khng phi l nhng ngi ch o. Ti khng phi l ngi pht ng ton cu ha. C ti v ng u khng th chn n c nu khng mun x hi ca ng hay ti phi tr mt gi cc k t, v chu ngng tng trng. ng c c tm ngi li, gip gim p lc cc th trng ni a. Nhng tha ng Mahathir, ng khng ti no tm c ai u. Ti bit iu khin ng kh m chp nhn. Ging nh vic ni vi ngi ta rng khng c Cha vy. Ai cng nh ai, u tin, mun tm v buc ai phi ng ra chu trch nhim. Nhng trn thng trng ti chnh ngy nay c mt by th bao gm nhng tay bun c phn v tin t cng nhng nh u t ti chnh xuyn quc gia n danh - h mc ni vi nhau bng cc mng in ton v Internet. V Mahathir, xin ng ng c v ln thn vi ti. Hai chng ta u bit rng ngn hng nh nc ca ng mt ba t -la trong v u c ng bng Anh hi u nhng nm 90 - nn ng ng ni thm nhng iu xng by, ra v thnh thin na. By Th in T khng nng tay vi bt c ai. Chng khng chp nhn chuyn ai c hon cnh ring v c o. Lut chi ca by th rt nht qun - l lut chi dng chic o nt vng. Tha ng, by th ny kim n 180 quc gia, nn chng khng c thi gian tm hiu t m nhng c im ca Malaysia u. Chng nhanh chng quyt nh xem ai l ngi tun th lut chi, thng rt hu cho nhng t nc c h thng ti chnh minh bch. Chng khng mun thy nhng s t bin gy sng st. nhiu nm, dng nh Malaysia tun th lut chi ca chng v thu ht rt nhiu khon u t trc tip t nc ngoi, gip cho qu v nng thu nhp bnh qun trn u ngi t 350 -la ln ti 5000 -la trong vng mt hai thp nin. Nhng n khi qu v bt u ph lut l bng cch vay nhiu qu xy dng qu mc th, e hm, by th b ri qu v. C thc s cn thit phi xy hai ta thp cao nht th gii Kuala Lumpur khng? Khi xy xong ng cho thu c phn na din tch ca chng cha? Hnh nh cha. Chnh v th by th gin d v bp ng trn ng kim n ca chng. Nm 1997, ch s chng khon KLCI (tng t Dow Jones) ca Malaysia st 48%, v tr gi ng tin Malaysia st xung mc thp nht trong vng 26 nm. Khi To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

iu xy ra, ng ng c mong by th gip , r lng thng, ng ng ln n "hi m mu ca nhm ngi Do Thi", ng hy ng dy, phi qun o, khoc ln tm o nt vng, v i theo con ng by th i. Tt nhin tht l bt cng. V mt kha cnh, hnh nh by th d ng vo li ct: chng ha hn s cho ng vay ngoi t gim gi, ng ly ca chng, ri dng xy dng qu nhiu nhng p nc, nh my v thp thng mi. Nhng chnh l iu ng lo s. Khng phi lc no by th cng ng c. Tha ng Mahathir, chng cng mc li. Chng phn ng qu tay, tham vng qu mc. Nhng nu nhng nn mng cn bn ca kinh t v ti chnh ca Malaysia l vng chc, th by th, cng ti chnh, ri s quay li vi ng thi. By th khng ngu ngc qu lu u. Trc sau chng u mun tr gip nhng ai duy tr c cng tc qun l kinh t v t nc mt cch ng n. Xin ni, khi cn l mt th trng mi tri dy, vi nhng "bong bng" trong xy dng ng st, Hoa K cng phi tri qua nhng tnh hung bp bnh nh Malaysia hin nay". "ng cn phi kim sot tnh th v xy dng nhng bc m trnh nhng c sc u t. Hng ngy ti theo di ng i ca By Th in T qua mn hnh ca hng Bloomberg bn bn lm vic. Thng thng nhng nc c nn dn ch, ngi ta bu cho nhng chnh sch ca chnh ph hai hay bn nm mt ln. Nhng by th ny biu quyt tn nhim thng xuyn ti tng pht tng gi. Bt c lc no ng cn, by th u c th bo cho ng chnh xc v tr ca nn kinh t ca ng trong chic o nt ra sao, chic o va hay rng i vi t nc ca ng. Ti bit ng ngh rng ti l mt nhn vt hng mnh trong t cch B trng Ti chnh ca Hoa K. Nhng thc ra, ging nh ng vy thi, Mahathir, ti cng rt lo v phi i ph thng xuyn vi By Th in T. Nhng thng ngu trong gii truyn thng thng a ti ln trang nht ca bo ch, c lm nh ti tht s l ngi ng mi chu so. Nhng ti ngi y lo lng khng r Quc hi M c duyt cho chnh ph, cho Tng thng c php m rng ngoi thng hay khng - hay chng ti b buc phi hn ch ngn sch ri by th gin d, p nt ng -la cng nh ch s Dow Jones. Hy cho ti c tit l mt cht b mt, Mahathir, ng ni vi ai khc: trn bn lm vic ca ti khng c cn my in thoi u v ti hiu hn ai ht l: Khng c ai gi n cu gip". Du bn khng ng , th theo ti, nhng iu tng tng ni trn l s tht. Cc quc gia ngy nay s khng th tng trng nu khng nh cy n By Th in T. Chng cng khng th tng trng mnh nu khng tn dng v khai thc trit th mnh ca by th, trnh c nhng c sc m by th gy ra. Cng tng t nh ng dy in cao th ni vo cn nh ca bn vy. Thng thng ng dy gip si m v mang nng lng vo nh ca bn. Nhng nu bn khng c nhng h thng cng tc v m bo an ton, v nu c nhng t bin v in th, th bn c th b in git, t chy thui. By Th in T c chia lm hai nhm. Nhm th nht ti xin gi l "Nhng con th sng ngn". To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

Nhm ny gm nhng tay bun chng khan, tri phiu v tin t. H bun trn khp th gii v chuyn tin rt nhanh chng t ni ny n ni khc. Nhm sng ngn gm cc tay bun tin t, cc qu hu bng, h tng, u c, cc cng ty bo him, cc phng giao dch ca nh bng v cc c nhn u t. Chng c quy m c Merrill Lynch cho ti Credit Suisee, ti Fuji Bank hay trang web Charles Schwab ni mi ngi nu c mt my vi tnh c nhn v mt modem th u c th giao dch qua mng t phng khch. Nhm th hai ti gi l "Nhng con th sng di". Chng l nhng cng ty xuyn quc gia - nhng loi nh General Electrics, General Motors, IBM, Intel hay Siemens - ang tham gia vo cc hot ng u t trc tip, xy dng nh my trn th gii hoc tm k nhng hp ng sn xut di hn nhiu ni hp tc sn xut hay lp rp sn phm. Ti gi chng l loi "Sng di" v chng cn phi cam kt di hn hn mi khi quyt nh u t vo mt quc gia. Nhng thi bui ny chng vn c th ra hay vo rt nhanh chng. Mc du By Th in T c sinh ra v ln ln di thi Chin tranh Lnh, chng khng b tim nhim nhng tr tr v cn tr ca thi . Thi , phn ln cc quc gia u kim sot cht ch vn ling ca mnh (t nht cho ti nhng nm 70), cho nn t bn khng th b chuyn di xuyn bin gii mt cch nhanh chng v d dng nh trong ton cu ha thi nay. Chin tranh Lnh khin cc con th kh c th c tp hp trn ton th gii. Trong nhng nn kinh t tng i b ng ca thuc thi im trc nhng nm 70, chnh ph l c quan duy nht thng lnh chnh sch tin t ca t nc, t quyt mc li sut, chnh sch ti chnh ca chnh ph, v chnh sch ti chnh l cng c duy nht quyt nh v kch thch tng trng. Trong Chin tranh Lnh, chnh ph Hoa K v Lin X c th d dng minh nh c mc tng thu trong chnh sch ti chnh phc v chin tranh: "Chng ti cn nhng ng -la thu ca ng bo chng gic, a mt ngi ln mt trng cho nhanh v xy dng mt h thng ng cao tc chuyn qun cho nhanh". ng thi cc nc ang pht trin cng tn dng c hi sng nh vo nhng siu cng nh Hoa K, Lin X hay Trung Quc,hoc sng nh nhng nh ch ti chnh quc t xy p, xy dng qun i v lm ng x. V dn chng cc nc ang pht trin lc cng khng thu hiu cho lm mc sng ca nhng ngi khc trn th gii, h cam chu mc sng thp trong mt nn kinh t chm ri v tng i b kha kn. S xa b kim sot dn dn i vi t bn trong nhng nm 70, tro lu dn ch ha ti chnh, cng ngh v thng tin, Chin tranh Lnh kt thc v nhng ro cn sp , tt c lm xut hin mt cnh ng rng ln, trn cc loi th tha h t tp v chy nhy. Trn cnh ng thng cnh c bay , sau ny c m rgn vo khng gian in ton, By Th in T c th kim n, ln ln, sinh si v lp by n trong nhng Siu th [ti chnh]. Vo cui th k 20, u tu ca h thng ti chnh ton cu chnh l khu vc t nhn - By Th in T v cc siu th ti chnh tr thnh, To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

theo li B trng Ti Chnh M Larry Summers c ln ni, "l ngun vn t bn ch yu tng trng", thay th cho khu vc cng. l thc t trong cc nc v quan h gia cc nc pht trin v khi ang pht trin. Theo B Ti chnh M, trong nhng nm 90, gn 1.300 t -la tin vn t nhn trn sang cc nn kinh t mi tri dy, so vi con s 170 t -la trong nhng nm 80 v mt con s nh git hn trong nhng nm 70. Khng th tm c ch s no r rng hn cho thy Siu th nay ang dn thay th cc siu cng trong lnh vc tp trung vn tng trng. Nhng siu th ti chnh nm Tokyo, Frankfurt, Sydney, Singapore, Thng Hi, Hng Kng, Bombay, Sao Paulo, Paris, Zurich, Chicago, London v New York. Chng l ni nhng thnh vin ln nht ca By Th in T tp hp trao i thng tin, thc hin giao dch v pht hnh chng khon v tri phiu ca cng ty khc nhau. Theo Saskia Sassen, mt chuyn vin v ton cu ha thuc i hc Chicago th tnh n cui nm 1997, hai mi lm siu th kim sot ti 83% vn ca th gii do cc t chc qun l v chim khong mt na tng s ton cu - khong 20.900 t -la (tp ch Foreign Affairs, 1/1999). By Th in T v nhng siu th ni chng t tp kim n tr thnh nhng nhn t quan trng trong h thng ton cu ha. Du cho chng khng gy chin v xm lc cc quc gia c ch quyn, th chng hon ton c kh nng tc ng n hnh vi ca cc quc gia bng nhiu cch. Chnh v th ti nhn nh rng h thng Chin tranh Lnh c duy tr trn th cn bng gia lc lng ca cc quc gia, trong khi ton cu ha c duy tr bng s cn bng cng gia cc quc gia vi nhau, cng thm cn cn quan h gia cc quc gia cng Bu Th in T v cc chui siu th. T ngy h thng vin thng xuyn i Ty Dng c hnh thnh trong bi cnh ton cu ha thi k trc Chin tranh th gii th nht, mt th By Th in T xut hin v hot ng, nhng ri sut thi gian Chin tranh Lnh, chng khng c c tm quan trng nh ngy nay. c tnh mi m ca by th ngy nay khng phi ch chng khc trc, m ch tm hot ng v tnh cht ca chng. Trong thi ton cu ha hin ti, by th ngy nay, loi sng ngn cng nh sng di, kt hp c kch c, tc v tnh a dng ca chng ti mt mc cha tng c trong lch s. Ta so snh gia ui mt con chut vi ui mt con khng long Tyrannosaurus, c hai cng c gi l "ui", nhng mt ci, khi vy th khin c th gii khip m. By th trong thi ton cu ha th nht c th c v nh ci ui chut vy; cn by th trong thi ton cu ha ngy nay ging nh ui khng long, m mi ln vy, chng ti to nn mng v hnh th ca mi trng v th gii xung quanh. Chng ny s gii thch lm th no m By th c th tr thnh mt ngun ti lc hp dn i vi tng trng kinh t ngy nay v ng thi cng l mt th lc e da ti mc c th lt c cc chnh ph. BY TH SNG NGN iu m by th sng ngn lm ngi ta sng st ngy nay l thc n ca chng - l nhng sn To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

phm ti chnh a dng. Hn hp cc loi c phn v tri phiu, hng ha v hp ng tng lai, hp ng quyn la chn v hp ng phi sinh n t nhiu quc gia v th trng trn th gii khin bn c th t cc u t trn bt c mt hng hay dch v g. Qu nhin, khi ti nhn vo ti thc n ca by th ti thng hnh dung ti cnh trong phim Guys and Dolls, trong Nathan Detroit mun nh cuc vi Sky Masterson rng Mindy s c bn c nhiu bnh pho mt hn l loi bnh lm t tri cy. Nathan ni: "T mun bit, cu c th on nhanh: Mindy s bn nhiu bnh pho-mat hn hay bnh tri cy hn?" Sky ni rng theo li ngh ch quan ca mnh th Mindy s bn nhiu bnh pho-mat hn. iu xy ra sau l Sky s nh cuc, t tin vo bnh pho-mat, trong khi Nathan l ngi kim tra trong bp, v bit chc chn, l Mindy s bn nhiu bn tri cy hn (Nathan mun nh vo tnh hu n ca Sky). Sky l ngi rt thch nh bc. Thng thng, anh chng s cc vo bnh pho -mat nh ci li anh em nh Salomon mun t tin vo kh nng li sut thay i. Nhng Sky sau nhn ra c th c mt ci by khi thy Nathan rt hu, mun t tin nhanh chng, m t hn 1.000 -la. Thnh ra, thay v chp nhn nh cuc, Sky k cho Nathan mt cu chuyn ng ngn. "Nathan, xin k cho bn mt cu chuyn", Sky ni. "Ci ngy ti ra khi nh i chu du trn th gian, b ti gi ti n v ni, "Con , con thng cm v i b khng dnh cho con c cht vn ling ng k no. Khng li cho con c tin nong, b mun cho con mt li khuyn. Khi chu du thin h, s c mt thng cha cho con xem mt b bi cha khui. Nu thng nh cuc l c th khin con Bi Bch trong b bi nhy ln v phun nc vo tai con th con ch c nhn li nh cuc. V hu nh chc chn rng hn c th lm c iu ". y ti khng mun n rng bn gi by trong chuyn nh cuc v bnh pho-mat..." Nathan ni: "Khng i no t lm chuyn ?" Sky: "Nhng m (ni n y, ly tay che c-vat ca Nathan) nu bn thc s mun nh cuc th ti cuc vi bn rng bn khng th on c mu ca chic c-vt bn hin ang eo trn c l g, 1.000 -la?" Nathan: "Khng chu". Sau , nhn chic c-vt ca mnh, Nathan tht ln: "m Ploka, khng bao gi c chuyn Nathan chp nhn thua c ngn bc vo chuyn nh c v ba ci m c-vt". Nu Nathan v Sky sng trong thi nay th c l h c th mua loi tri phiu pht hnh da vo doanh s bn bnh pho-mat hay bnh lm t tri cy trong bp ca Mindy. V cng c th c nhng cng c ti chnh h c th mua sm trnh ri ro cho vic nh cc y, du cc bnh ngt hay bnh pho-mat hay l mu ca c-vt. Do tro lu dn ch ha ti chnh, bt cmt hng g, bt c th g thi nay u c th chuyn ha thnh chng khon. Bn c th pht hnh tri phiu trn bn thn bn hoc trn mt nng khiu m bn t c, ging nh ca s David Bowie lm. ng ta thu c To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

55 triu -la khi bn tri phiu Bowie hi nm 1997, da trn bn quyn cc a nhc ca ng. T The New York Times tng tung ra hng tt: "Bn thn bn cng c th c nh mc kh tn (ng c u t) AAA". Lesley Goldwasser, mt ngi bn ca ti l mt tay bun tri phiu hng u ph Wall chuyn chuynloi phim ang c sn xut thnh mt th tri phiu. C y gii thch cc cng on nh sau: "Gi s bn s hu mt c s cho vay tn dng mua nh tr gp vng Minneapolis v ang nm trong tay 100 hp ng vay mua nh a phng, gi s c gi tr 100 triu -la, mi thng thu v cho cng ty mt triu -la tin li v v. Cng ty ny c th kt hp, tp trung ton b cc khon tin ti sn, tin cho vay thnh mt mi, sau pht hnh mt loi tri phiu bn cho dn chng vi gi 1.000 -la mt tri phiu. Li th ca chuyn l n cho php cng ty ny c th thu hi c 100 triu -la (ang cho vay) ngay tc khc, khng phi i cho cc khch hng ca cng ty tr dn dn trong vng 30 nm. Li th i vi dn mua tri phiu l hng thng, h c th nhn c tin t khon ngn lu ca tin vn v li chy v hng thng, li cao hn mc tit kim thng thng nh bng vi im. iu quan trng hn l nhng tri phiu c h tr bng a c, hng trm cn nh, cho nn mc an ton l cao, du cho c mt hai ri ro xy khi ngi vay tin khng tr gp c". "Nh vy, ngi ta nhn thy rng nu c th quy t c cc khon cho vay a c, th ti sao khng quy t cc phim truyn Hollywood - thm ch nhng phim ang c sn xut. V d nu bn l mt hng lm phim hin cha c kh nng vay tn dng. Ngn hng u t ca ti s xem xt 10 d n lm phim ca bn. Chng cng khng cn phi nm trong qu trnh sn xut m ch mi giai on tng. Sau chng ti s nh gi 10 kch bn s c trin vng ra sao, da trn nhng thng s c trc : V d, mt phim s l dng bn chy nht, ni nht, mt phim bn rt chy, hai phim thuc loi tng i, hai phim khc ti hn, v bn phim khc th va tin ha vn... Chng ti da vo c s phn tch xc sut tnh ra bn s kim c bao nhiu tin trong 5 nm ti. Gi s bn phi chi 500 triu -la nhng s t doanh thu l 600 triu. Chng ti s cho bn vay 400 triu -la vi mc li sut tng t nh mc li sut ca cng tri trong vng ba nm cng thm mt hoc hai phn trm. Cng ty ca bn s phi hn thm 100 triu cho chi ph lm phim. Sau , ngn hng s chia khon vay 400 triu -la thnh tri phiu, mi tri phiu c gi 1.000 -la, bn cho dn chng. Li ca tri phiu s c thanh ton khi cc phim ca bn bt u c trnh chiu (khi bn bt u thu nhp). Nh vy, cng ty ca bn t ch khng c danh ting, thiu ti chnh, nay vay c tin lm n, mt khon tin m bn khng i no vay c t cc ngn hng. l nhng cng on trong u t hin nay. Min rng bn lm n chu o, sn xut hay biu din hng hi v d tnh chc chn c cc mc thu nhp n nh trong mt thi gian nht nh, ngn hng chng ti c th bin chng thnh tri phiu v thu ht vn hu bn". To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

V cho d mt hng l bnh ngt, tin vay mua nh tr gp, tin n th tn dng, nhng khon n xu, tin mua xe, tn dng thng mi, d n lm li phim Titanic, n doanh nghip Brazil, tri phiu chnh ph Lebanon, ti tr tn dng t cho General Motors v nhng ngun thu nhp ca siu sao nhc rock David Bowie... tt c u c th c chuyn ha thnh tri phiu. Kim sot tn dng cng ci m gia cc quc gia th con ngi ta s tung ra pht hnh thng vng h cm.. bin chng thnh chng khon, tri phiu, phi sinh. S pht trin theo hng chng khon ha qu "lm thay i bn cht ca cc th trng tn dng", Henry Kaufman, chuyn vin kinh t ph Wall cho bit. cng l iu d hiu. Thi trc, nhng khon cha m ca bn vay mua nh, mua xe, n th tn dng, bo him nhn th v thm ch nhng khon chnh ph Brazil vay t ngn hng ca cha m ca bn, tt c u khng c giao dch t do trn cc th trng m. Chng ch nm trong cc ti khon c nh trong cc ngn hng hay cc cng ty bo him, c gi tr khng i, c cm gi cho ti lc o hn. Nhng cho ti nhng nm 80 tt c nhng khon vay c chng khon ha, quy t li v c bn ra trong hnh thc tri phiu, c bn cho bn v ti v ngi c ca bn, cho bt c ai. Cc tri phiu c php trao i, mang gi tr bng tin, v ca chng ln xung ty thuc vo mc li l ca chnh tri phiu, vo sc kho ca cc nn kinh t, vo mc li ca chng trong tng quan vi cc ti sn khc. Hiu ng dy chuyn, theo Kaufman, cho thy s chng khon ha m ra mt ngun ti sn rt ln, hng ngn t -la m trc cha bao gi c giao dch, cha bao gi tr thnh tri phiu - "a vo th trng thanh st trong bi cnh nhiu i thay". Tnh trng lm xut hin s a dng trn th trng ti chnh - to dng thm ngun thc n phong ph cho By Th in T - v cng tng mc dao ng trong gi tr ca ti sn trc y cha tng c giao dch. Nhng con bo tt i u trong by th chnh l loi c th a ra nhng gii thch hay nht. Chng nh li ci thi Chin tranh Lnh, chng c gm c trn nhng mnh rung b hng ro ct x ra sao. Leon Cooperman, cu Gim c chuyn trch v nghin cu ca Qu u t Goldman Sachs, nay l Gim c dch v u c ca Qomega Advisor, cng ty ring ca ng, ni vi ti vo nm 1998: "Trong sut thi gian phc v Goldman Sachs - 1967 n 1991, ti khng th s hu mt loi c phn nc ngoi hay tham gia mt loi th trng mi tri dy no. Gi y ti s hu hng trm triu -la ti sn trn cc th trng Nga, Brazil, Argentina v Chi L, v ti thng rt lo v mc hi oi gia -la v ng yn Nht Bn. m no cng vy, trc khi ln ging, ti gi in bit t gi -la v yn l bao nhiu, tm hiu th trng Nikkei hay Hang Seng hot ng ra sao. Chng ti t kh nhiu tin vo nhng th trng . Ngay by gi, anh Paul ng kia", - ng ch mt nhn vin ca mnh, ngi ang theo di cc d liu chng khon v tri phiu trn mt mn hnh nh - "ang mua ng -la Canada. Chng ti t tin mi ni. Hai mi nm trc, ti To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

khng phi lo lng g v chuyn ny. Gi y, lc no cng canh cnh lo u". Sau Copperman m mt n bn ca t tp ch Ph Wall v c cho ti v nhng khon tin u t khc nhau: "Xin hy nhn vo dy... ng euro, cng tri Hoa K, k hn S&P, bng Anh, u tng, du rn, du th, cng tri Singapore, cng tri Venezuela, NASDAQ 100, ch s Nht Bn, ch s Dow Jones, qu h tng, tri phiu cng ty dch v tin ch, tri phiu li nhiu, tri phiu cng ty, tri phiu trung gian..." cho n khi ti ng dy b i m vn thy ng ta c tip. Tnh a dng ca cc loi cng c ti chnh v cc thi c tr thnh c hi ngn vng i vi cc nc pht trin cng nh ang pht trin v cc doanh nghip - khin cho mt vi trong s h tng trng nhanh cha tng thy. C ln t bo The Ecomonist nhn nh: "Nhng nc ngho, ang cn nhng khon u t ln nay khng cn b tri buc bi thiu vn. Nhng ngi gi tin tit kim khng cn phi thy tin ca h b giam hm trong cc th trng ni a - h c th tm c hi u t nc ngoi tng mc li trong s d tit kim ca h". (25/10/1997). Ngy nay, mi mt qu tit kim ln Hoa K u tung ra mt dch v u t vo t nht mt "th trng mi" nc ngoi. Khi bn thy c rt nhiu cc sn phm, nhan nhn cc loi thng tin cp nht nhanh chng, th kh nng cnh tranh, chp ly c hi ca bn tr nn nh b i. Chnh v th cc nh u t phi tm ra mi cch tn dng nhng li th cnh tranh nh b nhanh chn hn c th trng cn li. "Khi gia nhp Goldman Sachs nm 1967", Cooperman hi tng, "ti ng u phng nghin cu v tuyn dng cc nh phn tch. Thi , mt nh phn tch thng ph trch theo di 75 cng ty hot ng trong khong su ngnh cng nghip. Gn y, ni chuyn vi mt chuyn vin ti tng tuyn dng, anh ta ni anh lm vic qu sc khi ch phi theo di c 12 cng ty m thi. Ti ci. Ch c 12 cng ty? Nhng ng l bn phi theo di, nhn su hn nhiu, vo hot ng ca 12 cng ty ny hiu cung cch lm n ca chng. i vi cc d kin kinh t cng vy. Thi xa, mi ngi theo di mc tht nghip ch da vo nhng con s m chnh ph chnh thc cng b. Nay ngi ta nhn su hn vo din bin trong bng lng - ln hay xung - v chng c th l nhng yu t bn suy on v t cc. Sau h nhn vo thnh phn ca bng lng - ai c tng lng, ai b cp bt i? Mc cng vic i hi c tng lng nay ln hn nhiu". Ti bit c mt tay u c ti chnh mt hng gi ng h nghin cu cc d bo thi tit. D bo thi tit! Anh ta gii thch, " l phn on nhng khuynh hng t bin v mc chng nh hng ra sao i vi cc thng s kinh t. V d, nm 1998, chng ta khng c ma ng, nh th c v nh nn kinh t s kh hn, v ti da vo phn on nh vy c th t tin phng theo phn on mc thay i trong li sut. Hay trong mt tnh hung khc: hin tng bn trt xut hin nhiu b bin pha Ty, trng hp vi thi im chnh ph thu thp cc thng tin kinh t tng hp cc thng k chnh thc, nh ch s gi tiu dng. Hin tng thin tai nhng bang ln To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

nh California chng hn, c tc ng ng k ti cc thng k chnh thc. Ti c th nhn nh, "hy theo di c phiu ca hng Home Depot, chuyn cung cp cc loi dng c v nguyn liu sa sang nh ca. C phiu ca hng c th ln gi nu bn trt hay lc xoy xy ra". Hoc ti n nhng cn bo tuyt xut hin vo thi im chnh ph son theo cc con s tht nghip. Lm nh vy ti c th xc nh c mc cnh xc trong tnh ton. C th mi ngi lc ang ch i 250.000 vic lm mi trong khu vc phi nng nghip, nhng v bo tuyt, nn s lng vic lm c to ra ch cn mc 150.000 cho thy nn kinh t ang i chm ri v yu t hn l mi ngi ngh - nhng thc ra iu khng ng, v nhng con s vo thi im b chnh yu t thi tit tc ng v lm thay i. Khi thng k xut hin nh vy, mi ngi tin rng kinh t ang tin chm li, li sut s c h xung v l thi im thun tin pht hnh tri phiu. Vy bn tch tr tri phiu, dnh chng, tng gi cho chng khi xut hin thng s v tht nghip (thp hn d kin) ri lp tc bn ngay, trc thi im cc thng k tip theo c cng b vo thng sau (khi thng k s cho thy nhng con s ca thng trc l khng chnh xc v b nh hng bi yu ti thi tit). Tm li l c hi tn dng thi tit kim thm cht nh. Bnh c th dng yu t thi tit tin on gi hp ng du m tng lai, du n hay li sut, in, kh t nhin, bng ch s gi tiu dng, gi du th, kh t, ln, ng, vng hay bc..." Rt nhiu th trng, nhiu thng tin v rt t c hi. Vy khi mi vic b th ng c gi cho ngi mi gii ca bn, m hy trch mc nhn vin d bo thi tit. kim tin trn nhng th trng nh vy, loi th sng ngn khng nhng cn mt cht t c hi chng cn thm nhng khon u t ln, ngy cng ln. Hy tng tng mt t -la c treo trn u cy kim. Cc tay bun pht minh ra mt lot cc loi sn phm giao dch nghe rt ku swaps (hon i), furtures (tng lai), forwards (trin k), option (quyn chn), derivatives (phi sinh), v indexations (tng hp) - ri h vay thm tht nhiu tin, nhiu hn nhng khon u t ca cc thn ch, c sc m rng v trang tri cho cc khon t cc. iu khin quy m v mc giao dch tng ln rt nhiu ln v c vng quay nhanh chng hng ngy trn khp th gii. L ngi qun l qu bn c th "trng mnh" rt ln, nhng bn cng c th phi chu tng gia bi sn. l l do trong nhng nm gn y chng ta thy c nhng i gia mi gii u t ln (in hnh l hng Baring) b mt tay bun n l, dng k thut n by, lm xing ling. Hy nh li ci ui ca con khng long. Mt ngi bn ca ti lm vic cho mt ngn hng u t k li l mt khch hng ca h, mt qu u c c tng s vn ban u l 200 triu -la. Nhng sau khi dng k thut n by, qu ny s hu 900 triu -la tri phiu ca nc Nga v 5 t -la tri phiu Sallie Mae (y l loi tri phiu bao gm cc khon vay ca cc sinh vin M). Khi nc Nga xy ra khng hong vo nm 1998, qu ny mt hu nh ton b gi tr tri phiu ca h Nga. H phn ng ra sao? H bn ngay mt phn tri phiu t cc khon vay dnh cho sinh vin M trang tri To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

cho phn thua thit Nga - lm th trng tri phiu sinh vin M st gi bt ng, lm ngn hng u t ca bn ti thua thit ng k trn th trng , mc du h khng dnh dng g n nc Nga c. Khng nhng thc n ca By Th in T a dng hn, m chnh bn thn chng cng thay hnh i dng theo rt nhiu kiu, c bit l loi sng ngn. Kaufman cho bit: "Kch c tng i ca cc ngn hng thng mi, cc c s tit kim v cc cng ty bo him nay tr nn nh b hn. Mt lp cc c s mi gii th h mi xut hin v i tin phong. Nhng c s ny c c im l h ch trng vo cc hnh thc u t ngn hn, dng n by ti chnh v kh nng nhanh chng thm nhp v rt lui khi th trng, d l cc th trng vn, tri phiu hay hng ha, h mun m bo mc li nhun ti a cho mi cuc t bc". ng u trong nhng tay chi th h mi l nhng qu u c, h tp trung nhng khon tin ca nhng c nhn v t chc giu c, vay thm tin t cc ngn hng t nh cuc mi mc mo him cao - li cao trn s chuyn ng ca gi hi oi, c phn v tri phiu trn khp th gii. Nhng, theo Kaufman, trong nhng nm gn y cc ngn hng ln, cc hng mi gii, ngn hng u t, cc cng ty bo him, cc phng ti chnh ca cc tp on xuyn quc gia v thm ch cc phng giao dch ca cc ngn hng trung ng ln trn ton cu, tt c u cm nhn nhu cu cn thit phi t lp ra nhng dch v u c ging nh c ch ca cc qu u c ni trn. Cng khng ly lm l khi ta thy mt ngn hng u t ln tr thnh mt khu mi gii cho mt qu u c v cng bt chc cung cch lm n ca qu ny. Hin nhin l mt khi nhng hng ro c ph b th ngi ta cng dn thn vo nhng ni m trc y h cha tng t chn. Bn hy tng tng bi cnh nh sau: Ngn hng Thai Farmers Savings & Loans mt hm nhn c c in thoi t vn phng Bangkok ca Ngn hng First Global Investment (tr s chnh o Cayman): "Ny, qu v nn mua cng tri Nga, h tr li 20 phn trm, v nu ng rup c xung gi cht t th qu v vn thng to". V bng nhin, Ngn hng Thai Farmers Savings & Loans s hu 20 triu -la cng tri Nga. V khi nhng tri phiu mt gi th ngn hng ny, thng ngy vn h tr nng dn trng la, i n khnh kit. Th gii b sc v kinh ngc khi pht hin s lng cc ngn hng Hn Quc tch tr bao nhiu cng tri ca nc Nga khi kinh t Nga suy sp trong nm 1998. Khi tn dng c cung ng d dng hn th iu thng xy ra l "nhng k kh kho", - nhng c s thng thng khng c my may mn trong chuyn vay tin, - nay c php mc tin, t bc, cng cnh tranh vi nhng tay snh si. Chnh nhng k kh kho thc s lm trm trng thm nhng bin ng ti chnh, mt khi tai ha xy ra. S kt hp gia cc siu th ti chnh v Internet gip cho u t ton cu nhanh chng v d dng hn khng nhng i vi nhng chuyn gia v cn i vi dn thng. H c th bun bn ti chnh t phng ng ca h, thng qua k mi gii trn mng. Cnh tranh gia cc c s mi gii ti To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

chnh trn mng hin nay cng thng ti mc h khng dm ly nhiu, thm ch b hn l ph giao dch. u t ton cu gi y d n mc khin cho ngi dn ai cng ngh th trng u cng thc hnh li lm n tng t nh ph Wall vy. B trng Ti chnh M Larry Summers rt thch nhn xt: "Cng ging nh mt khi c ng cao tc, dn chng phng xe nhanh hn. Ri tai nn, cht ngi, ng nhin xy ra nhiu hn trn ng cao tc, v ngi ta thng nh gi sai kh nng ca bn thn, phng nhanh hn tc c php." Tip tc cu chuyn Thi Lan, Ngn hng First Global Investment gi cho Ngn hng Thai Farmens Savings & Loans v ni, "Qu v nn dc tin mua cng tri Th Nh K, y l thi im ngon lnh nht". Ngn hng Thi tr li, "Cng tri ca Th tr li 25 phn trm? , chng ti khng bit l ngi Th c mt th trng tri phiu. OK, nghe li khuyn ca bn, chng ti s mua vi triu -la tri phiu". Khn kh l khu ny. Khi mi ngi nghe "th trng tri phiu Th Nh K", h ngh, ", ph Wall c mt th trng tri phiu, Franfurt cng c mt ci, Tokyo cng th, vy th Th Nh K chc cng c y. Hay tht". Nhng trn tht t, qu l Th Nh K cng c th trng nhng n khng ti no ging nh Ph Wall. Bn s nhn thy iu ny mt khi cng tri ca Th xung gi v bn mun bn vi chng i. Khi bn s thy ci "ch" t nc ny b lm, ton ngi bn m khng thy ngi mua, khng thy ai chuyn i gip b, v khng thy li thot. Kaufman ni ton cu ha cc th trng to mt o tng l tt c cc th trng "u lm n hiu qu, sn k mua ngi bn v c tiu chun ha thch hp" v thm na thng tin cng mc minh bch c m bo trn tt c cc th trng. Cn lu mi th. Hy suy lun: Tng gi tr ca cc c phn ca hng Microsoft vo thi im cui 1999 l 600 t -la. Lc y, mc ln hn rt nhiu so vi tt c ti sn v c phn trn khp cc th trng mi ni ca th gii cng li. V ai ai cng ang ro rit lm n. Nm 1980, 4,6 triu h dn ngi M s hu c phiu trong cc qu tn dng. Nm 2000 hn mt na dn s nc M u t trong cc th trng c phiu, hoc do trc tip mua hoc gin tip (do qu tn dng hoc qu hu bng ca h u t vo). Mt hm, ti thc hin cuc phng vn ngn trn truyn hnh CNBC hi gia nm 1999. Hm , trong i truyn hnh, trc ti l mt tay chuyn gia c phiu ang gii p thc mc t khn gi t khp nc M gi in vo. Ngi pht thanh vin thng bo ngi gi in k tip l "Adam t Michigan". Adam c ging ni nh mt cu b - nn ngi iu phi chng trnh hi Adam bao nhiu tui. Cu ny ni l mi 12! Adam hi ngi chuyn vin, "Gn y chu c mua CVS (mt loi c phiu hng dc)khng r c phiu s ln xung ra sao?" (ti thy hin tng tr con mua c phiu ny tht l lng nhng cng rt ng lo). Nhng khon tin hu bng thuc nhng qu tit kim nh IRA tng t mc 412 t -la nm 1992 ln ti 1.600 t -la vo nm 1997. 10 phn trm trong s c y\u t vo cc c phiu trn ton cu. V ln u tin trong lch s nc M, ta thy mt ng Joe dn thng v mt ng Bob triu ph, c hai cng xem truyn hnh CNBC theo di mc c To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

phiu ln xung. Nm 1998, hng mi gii Charles Schwab tung ra mt qung co trong c mt cp v chng trung lu, Marion v Rick, ngi xa lng, bn v chuyn i ngh h ca h. Marion: "Thi gian va ri du lch quanh t nc, mnh dng li ch , xem trn truyn hnh thng mi thy c ci th trng ang xung gi - c ci c phn anh vi em mun mua. Mnh ra xe ri gi in..." Rick: "ng phi gi in Schwab, v lc anh khng mang theo modem, nn khng th no ln mng mua c. Lc mnh u nh? Marion: " bang Utah". Rick: "Utah?" Marion: "Chng mnh lc ang bang Utah?" Rick: "Gi in thoi cng cng cho (hng) Schwab?" Marion: "..." Rick: "Mua cho c ci c phn . Tht sng. Chng mnh mua c ri. Sau i v nh". Marion: "(Schwab) gip chng ta mua c c phn , trng to ri, tht tuyt". Marion v Rick, xin ng mng hai bn n vi By Th in T. Ti mng l hai bn ny n ra lm nn. Nhng trong mi trng mi vi nhng cng c u t mi cm d rt nhiu nhng Marion v Rick vo nhng th trng m ng nh h khng nn bn mng vo. Cha bao gi trong lch s, ta thy nhiu ngi u t vo nhiu ni n th trn khp qu t. Leon Cooperman ch ra rng: "Trong nm nm va qua, ngi dn thng vn ch em tin mua cng tri chnh ph ca h cho chc chn, nay trt ht vn vo cc tri phiu. V nhng ngi vn ch mua tri phiu, chu mt cht mo him cao hn, nay quay sang mua tri phiu t cc th trng ti chnh mi m nh Nga v Brazil. V nhng tay mua tri phiu th trng mi th m u vo mua c phiu ca cc th trng . iu ttphi xy ra l mt s trong bn h tro cao v s c ngy ng rt au". S hi nhp ton cu vt xa mc hiu bit ca ngi ta. Nh c ton cu ha, chng ta bit v nhau hn trc, nhng chng ta vn khng bit r nhau. D8iu ng lo ngi l s a dng trong lp thnh vin mi ca by th c nhn rng n mc khng nhng lp lnh mi m thm ch nhng tay t trong mi gii ti chnh nay cng khng th nhn bit v nh gi y c ton din tnh hnh. Ti xin trch dn li mt gim c qu u c, khi pht biu vi Moises Naim, bin tp ca tp ch Chnh sch i Ngoi sau cn khng hong v n nc ngoi Mexico: "Chng ti tin vo chu M La tinh m khng bit cht g v vng ny. Gi y, chng ti rt khi m vn khng hiu g v n c". Trong khi bn v tnh a dng ca By Th in T, c mt im quan trng chng ta khng c qun - by th ny khng n thun l lc lng ngoi sinh. Chng khng ch l nhng qu tin t t do khng b chnh ph rng buc, khng ch l nhng tay u t hay nhng siu th ti chnh t xa To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

n. Trong n th c nhng thnh vin bn x. Sc mnh ca By Th in T khng ch ch cc nh u t bn ngoi o t vo mua bn c phiu v tin t trong nc khi cc ro cn b loi b. N cng nm ch cc nh ti chnh trong nc c php bc ra khi bin gii! iu b mt v by th chnh l ch nhng cn gin d, nhng khng hong do chng gy ra khng bt u t nhng qu u c ph Wall hay t mt ngn hng ln Frankfurt. Tai ha bt u t mt nh bng a phng, mt c s tn dng a phng hay khi mt ngi qun tr tin t a phng i ngoi t nh -la chng hn, ri t cc vo mc tr gi ca chnh ng ni t trong th trng u c tin t. Nghin cu nm 1998 ca IMF "Nhng qu u c v tnh nng ng ca th trng ti chnh" ghi nhn rng: nhng nh gi ng n v cuc khng hong ng peso ca Mexico nm 1994-1995 cho thy "nhng c dn trong nc, c khng phi l nhng nh u t ngoi bang" u tu gy ra cuc khng hong . Trong th gii cc th trng ti chnh ton cu ha, IMF kt lun: Cc nh u t nc ngoi qun l nhng d n u t a dng c th gp nhiu kh khn, thiu thng tin, khi h theo di cc iu kin c th trong cc nc h u t. i vi cc th trng ti chnh mi, nh nhoi, th cc nh u t ln t khi v theo di chng. Hu qu l nhng c dn bn x vi nhng hiu bit cn k tnh hnh a phng ca h, thng l nhng ngi u tin u c da trn chnh ng ni t t kh nng chuyn i chnh ni . V khi h thng th trng ti chnh mi a v nhng giao dch ti chnh quc t c th ni, th chnh nhng c dn a phng n c li, hon chuyn v mua ngoi t vo gi gi. Ni cch khc, chnh nhng nh ti chnh Mexico, nh uc Indonesia, cc ngn hng Thi Lan khi u nhng cuc khng hong lm suy yu v ph gi ng ni t, ph tr gi cc loi tri phiu v c phn trong nhng nc ny - khin nhng con th khc trong by th phn ng gin d. iu c l, v dn a phng, thng qua b bn, cha m v cc quan h lm n, bao gi cng bit cn k chi tit v hon cnh kinh t ca t nc mnh - chnh h l nhng ngi i u trong vic b i tm kim nhng vng t mi tt ti hn. Ngy nay, h lm c iu mt cch d dng hn - thay v nh trc kia khi h phi ln lt chuyn tin, phi m ti khon nc ngoi vi iu kin h dng tn ngi khc. Richard Medlay, chuyn trch v phn tch mo him v chnh tr v kinh t cho nhiu ngn hng quc t v cc qu u c, k vi ti rng anh a ra nhng cnh bo cho nhiu khch hng v mt kh nng cc th trng v tin t chu s suy yu khong 5 thng trc khi cn khng hong xy ra ti vng ny, nm 1997. Lm c th khng phi anh ta c ti cn g, m ch do anh bit lng nghe t nhng thnh vin chu ca by th. "Du hiu u tin ti tm thy", Medley gii thch, "l khi nhng nh ch ti chnh a phng ch mun mn ngoi t, thay v ni t. Nu mt nh bng Thi Lan khng khng khng cho mt thng gia nc ny mn tin bng ng baht, m ch cho mn ngoi t, -la hoc yn, c ngha l nh bng lo lng cho tr gi ca ng ni t. Bn phi tinh i vi nhng c ch nh, lc c nh vy, v nhng thng s kinh t chnh thc cc To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

nc nh th rt km chnh xc v thiu cp nht. Trong nhng nn kinh t theo li gia nh tr nh chu, th bao gi ti cng cho rng, ngi a phng bit nhiu hn ti". Chnh ph Trung Quc v ang min cng lm cho ng tin nc ny c kh nng chuyn i hon ton thnh ngoi t, khng nh cc nc lng ging. Khng hn v h lo s s khng kim sot ni mc u t nc ngoi, h cng s khng km v ci kh nng cho thy dn chng ca h c th dn dn chuyn i v phn tn ti sn t Trung Quc ra nc ngoi. Chnh ph Trung Quc c l do chnh ng lo nhu vy: C mt ch en tin t c hnh thnh trong lng nc ny, trong ngi ta i ni t u c ly ngoi t. Mt phng vin thng tn v ti chnh ngi M ng ti Thng Hi k cho ti v mt cuc i thoi gia anh ta v mt ngi bn ngi Hoa. Ngi bn Trung Quc ny phn nn vi anh phng vin v nhng "m mu" trong cc nh bng u t v cc qu u c ha nhau bn ph gi cc ng ni t ca Thi Lan, Malaysia, Hn Quc v Indonesia trong cuc khng hong 1997-1998. "V sao h lm th i vi chng ti?" Thng nhn Trung Quc hi anh bn ngi M. "Anh ni cho ti hay", phng vin ngi M hi li, "gn y anh c bn ng t no khng mua -la?" "C, ti c bn", thng nhn ngi Hoa th nhn. "Ti hi lo khi thy tnh hnh nh vy". Xin nh cho, rtong By Th in T, nhng con th t a phng bao gi cng nhy ln u tin, mi khi c mt chn ng e da. Khng nhng ln hn v nhiu chng loi hn bao gi ht, By Th in T ngy nay di chuyn nhanh hn v lin h vi nhau cht ch hn trc nhiu. Joseph Sassoon, mt ngi ng u hng Goldman Sachs trong vn phng London tham gia vo by th t nm 1982. " London nm 1982, do chng ti i trc New York nm hay su ting ng h, chng ti thng khng bit kt qu giao dch th trng Dow Jones ra sao mi ti khi n s vo bui sng hm sau", anh ta ni. "Mt s cc v y c my Quotron ( theo di) v phng tin ch c th. Thi Goldman Sachs cho rng c my mc nh th l hay lm ri. Ri mt ngy kia, c mt tay vn phng Goldman Sachs New York thu mt cu b n vn phng lc 3 gi sng, gi New York, photocopy hai ct ca t tp ch Ph Wall mang tn "n i trn ng ph" v "Tip cn th trng" - ni v nhng th thut v mo mc giao dch - ri chuyn sang London. Lm nh th, chng ti London i trc cc hng mi gii ti chnh khc c vi gi ng h, khin chng ti c th gii thiu bn v mua cho cc khch hng v cc c phn New York trc khi cc i th ca chng ti nm c thng tin. H phi i cho n khi th trng New York m ca mi tip cn c thng tin t bn . Phi mt mt thi gian th cc i th mi bit c th thut ca chng ti. y l n n nm 1982. Khi k li cu chuyn ny cho ng nghip ca ti ngy nay, h nhn ti nh th ti k chuyn xy ra t thi c k ca h vy". To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

Qu c th. i do quanh mt vn phng qu u c New York ngy nay, bn thy cc nhn vin cm nhng mn hnh c nhn xch tay, theo di th trng tng pht, theo di s ln xung ca tr gi cc tri phiu, thm ch h c th thc hin giao dch ngay khi i vo phng v sinh na l v nh ring. Bnh xe giao dch thi nay c bi trn thy o khin cho nhng khon t bn, c nh kinh t David Hale gi l "t bn du mc" c th di chuyn trn th gii, chen vo cc c hi mua bn mi ni vi chi ph di chuyn v giao dch xung ti mc s khng, vi thi gian hu nh trong chp mt. Cuc chi ngy nay c th c tm lc bng ni dung mt qung co ca hng Credit Suisse/First Boston hi nm 1998, khi h cho ra i mt dch v mi mang tn Prime Trade, cho php trao i dch v phi sinh c pht hnh bt c ni no trn th gii. Qung co ku gi: "Prime Trade: bt c th trng no, bt c lc no, bt c u". Thc t cho thy khi c thm nhiu ngi c th c ni mng ng lot, thu thp thng tin v giao dch bt c u, khin cho By Th in T ngy nay cng tr nn ln mnh hn v a nng hn. Xa nay ngi ta hiu rng, cng c nhiu thng tin cho cc tay bun th th trng ca h cng tr nn n nh hn. Nhng dng nh trn thc t, th ngc li. Ti trc tip hc c iu . Ngy nay nc M, hnh khch i my bay thng c pht mt loi in thoi di ng, gn vi gh gia trong bng gh ca h, gi l in m GTE. Hi nm 1999, GTE ni in thoi vi s giao dch Dow Jones Industrial Average, American Stock Exchange v NASDAQ. Gip cho bn ngi trn my bay, bay trong gi giao dch, c th theo di, trn mn hnh v tai nghe, cc hot ng, tr gi ln xung cc th trng , trc tip. Nu bn ngi gh gia, bn khng trnh khi phi nhn vo mn hnh. Trong mt chuyn bay sang Colorado, ti dng mn hnh kim tra mc ln xung ca mt loi c phn ti s hu. Dng mt thit b ni vi in thoi GTE, sau khi bm tn ca c phn vo mn hnh, ti kim tra gi ca chng t h thng bo gi Bloomberg. trong chuyn bay t Washington sang denver, ti kim tra nm ln gi ca c phn n v bn c phn khi h cnh. Ti dng in thoi cng cng t sn bay Denver, gi cho nhn vin mi gii h lnh bn mt iu m cch mt chc nm, ti khng ti no c th thc hin c. Nhng nhiu thng tin sn sng nh vy khng c ngha l th trng ngy nay n nh hn. Edward Chancellor trong cun sch ca anh v lch s u c ti chnh, Devil tak the Hindmost, gii thch v s ng nhn thng thng trong gii quan st, rng cng nhiu thng tin th hot ng ca By Th in T cng n nh hn. Phn ln cc nh phn tch, anh to ni, "cho rng tin b trong cng ngh thng tin s dn n s n nh v thnh vng. Trong thc t, nu cc th trng vn d c mc hiu qu cao th khi c thm thng tin, chng cng hot ng hiu qu hn. Thm ch chng s hot ng mt cch my mc nh mt loi xe hi cht lng cao". "Tht ra th khng thy mt dn chng trong lch s no cho thy s ci thin v thng tin lin lc s sn sinh ra cc loi th trng ti chnh d sai khin hn, hay hot ng u t thng minh hn. Thc To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

t cho thy nhng iu ngc li. Trong qu kh thng tin ti chnh cng sn c v s ci thin iu kin lin lc c khuynh hng cng hp dn thm cc tay m vo cuc chi u c: th h cc t bo u tin kch thch dn ti nhng dng bong bng South Sea, nhng ct bo phn tch "th trng tin t" trn cc bo nc Anh, dn ti cn st khong sn nm 1825, cc h thng ng st to ra cn u c cc c phiu ng st nhng nm 40 ca th k ny, cng nh vic xut hin bng giy in bo kch ng nhng cuc c cc v vo nhng nm 20, khi i pht thanh c pht minh gy kch ng trong gii cc nh u c thi . Gn y nht l Internet. Dch v ny a c phiu vo tn nh ngi ta... nhng cng xut hin tng m nhng "tay mi gii ban ngy", nhng tay u c ti t ti gia, mc ni mua bn nhng loi c phiu r mt do cc cng ty cung cp trn mng. Tnh n ma h nm 1998, nm triu ngi M m ti khon vi cc hng mi gii ti chnh trn mng, trong s c mt triu ngi bn thn tr thnh cc mi gii vin lm vic ti gia. Con s trung bnh cc ti khon, v s lt giao dch h thc hin trn mng cao hn con s ti khon trong cc hng u c truyn thng khong 12 ln. C tin ni mt s cc nh u c kiu thc hin khong mt ngn giao dch mi ngy". Qu c th, th trng NASDAQ l ni bn c th thy khng phi l nhng qu tn dng hay hu bng x y cc c phn Internet ln xung dp du. Th phm chnh l nhng tay mi gii ti t, trao qua i li qung 200-300 c phiu mi bn, khng theo tnh ton nh hng no c. Phn ng nhng ngi tham gia giao dch nh vy khng bit h mua ca ai v bn cho ai, h ch bit mt vi k hiu no , ca ai , m thi. Nu By Th in T n thm bn th trong mt thi gian ngn, chng s trt hng t -la v vo c phn v tri phiu ca cng ty ca bn, u t o t vo nh my cng xng bn c. Chnh v th m ngy cng c nhiu quc gia ang bng mi gi mc ni cho c vi nhng con th trong By Th in T. Tuy nhin khi cc l do chnh tr, kinh t hay x hi khin th trng trong cc nc ny suy yu v bt n, th cng chnh by th s chuyn ha s bt n nh ln ti mc cao hn, lm cho hu qu tr nn ti t hn. Ngc li, trong bi cnh thun li th chng c th nhanh chng ci thin tnh hnh v bin th trng t ch b bng nh nhoi n ch thnh vng v n nh hn. Alan Greenspan nu r trong cc pht biu ca ng, rng cng mt h thng ton cu ha " kch thch tng nhanh mc di chuyn vn ca t nhn, ng thi cng cho thy s gia tng v lan trn cc hnh thc u t thiu suy ngh". V thng c ny n thm rng "kh c th tng tng mc mt mt (1 t -la) ca ch duy mt tay bun, s dng cng ngh cao, khin cho ngn hng Baring sp nm 1995. iu ny kh c th xy ra trong thp nin trc , khi ngi ta ch n thun bun bn trn giy t. R rng l kh nng gy l ca chng ta tng nhanh trong nhng nm gn y". B trng Kinh t Ai Cp Yousef Boutros-Ghali tng ni: "Ngy trc bn ngi trong phng, lo lng cng vi trm ng nghip nh bng, gi y i u bn cng cm thy lo lng. Ni To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

lo lng qu c dn ch ha".

Thomas L. Friedman

Tuy vy cng c mt iu an i trong hon cnh hin nay. Tai ha c th xy n cc nhanh, nhng cng ra i cc nhanh, nhng ri li n... Nhiu vn nn mi s xy ra, nhng cng ny sinh nhiu gii php - min l t nc ca bn lm n cho ng n. Khi cuc sng tri i gp gp th cng t ai ko di thm ni nh. Nm 1995, Mexico lm pht lng cc nh cung cp tn dng, th ch n nm 1998, t nc ny li tr thnh im thu ht ca cc nh u t quc t, trong khng my ai cn nh n ni au nm 1995. Nm 1997, Hn Quc gn nh khnh tn, th n nm 2000, thng gia ph Wall li thy ni ui nhau mua cng tri ca nc ny.

Thomas L. Friedman Chic Lexus v cy liu Dch gi: L Minh Chng 7 (tt) BY TH SNG DI Ngy nay, mc d trn bo ch thng ch thy ng v nhng con th sng ngn nh George Soros chng hn, nhng con th sng di ngy cng c thm vai tr quan trng hn. By th sng di l nhng cng ty xuyn quc gia, tham gia vo "u t nc ngoi trc tip". - c ngha l ngoi vic mua vo cc cng tri v tri phiu cc nc ang pht trin, chng rt tin trc tip vo cc nh my, c s cng nghip, h thng nng lng v mt lot cc d n khc - u t di hn, ng vn v khng th rt vn nhanh chng c. Trong by th sng di c cc cng ty nh Ford, Intel, Enron hay Toyota. Nh c ton cu ha, chng u t mc cao hn, di hn hn v nhiu quc gia hn bao gi ht. Trong thi Chin tranh Lnh, khi cc quc gia thng bo h th trng ni a bng hng ro thu quan, cc cng ty xuyn quc gia thng ch trng u t vo nhng ni c th trng ln, nhm vt th hng ro . Ni cc khc, Toyota s sang Hoa K, xy mt nh my sn xut linh kin, ch bn ti th trng Hoa K, nh vy h trnh hn ngch nhp khu vo nc ny. Ngc li hng Ford, cng sang Nht Bn, thc hin mt iu tng t. vt nhng hng ro bo h, cc tp on xuyn quc gia vo nm ngay trong cc th trng ln, tr thnh nh sn xut a phng v cnh tranh, bn hng r hn v tt hn cc hng a phng. Khi tro lu dn ch ha cng ngh, ti chnh v thng tin thi bay nhng bc tng Chin tranh

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

Lnh th by th sng di tp trung c sc lc ln hn v mong mun xy dng nh my nhiu hn. Ngy mi ngy, mt th trng ton cu n chic v mng in ton xut hin, trn cc cng ty xuyn quc gia c th sn xut v bn hng bt c u. iu mi sc thm sc cnh tranh v thu nh mc li nhun trong rt nhiu ngnh cng nghip. Mi cng ty xuyn quc gia u mun bn hng trn ton cu, bn tht rng b p mc li nhun bnh qun trn mi sn phm ngy cng nh. H c gng dn tri sc sn xut trn ton cu, chia nh cc dy chuyn sn xut, chuyn chng sang ng ti nhiu quc gia, ni c gi ti nguyn v nhn cng r nht v nng lc hot ng hiu qu nht - lm nh th nng sut s tng, chi ph sn xut gim v sc cnh tranh c duy tr. iu ny gii thch cho vic c nhiu thm cc cng ty xuyn quc gia u t vo nhng c s sn xut, hay nhng hng thu nc ngoi sn c. H lm th khng phi tn ti trong mt th gii c nhiu bc tng, m thc ra l tn ti trong mt th gii m. Trong ton cu ha, cc cng ty xuyn quc gia ngy cng cn phi m rng ra nc ngoi, khng ch tr thnh nhng nh sn xut hiu qu cc quc gia , m cn tr thnh nhng nh sn xut gii trn ton cu. Nh bo Kevin Maney ca t USA Today c bi trn s bo ngy 24/4/1997 ni v vic hng my tnh IBM s dng thm nhiu i tc lm n v chi nhnh hi ngoi tr thnh mt nh sn xut ton cu thng minh hn, hiu qu hn trong mt th gii m. Maney vit: "Mt nhm chuyn vin lp trnh ca i hc Tshinghua Bc Kinh ang vit phn mm mi bng cng ngh Java. H lm vic cho IBM. Sau mi ngy lm vic h gi bo co qua Internet sang mt c s ca IBM ng Seattle. Ti cc nh lp trnh ca IBM s tip tc ci tin phn mm trn nhng kt qu ri chuyn tip, bng Internet, qua chng ng 5.222 dm sang Vin Khoa hc My tnh Belarus v Tp on Phn mm Cng ha Latvia. T , kt qu c chuyn sang Tp on Tata n , t y kt qu c gi tr li i hc Tsinghua Bc Kinh vo sng hm sau,... ri li Seattle... cho n khi hon thnh sn phm. "Chng ti gi l Java sut ngy m", John Patrick, Ph ch tch v k thut ca IBM nhn xt, "ta nh l chng ti to ra mi ngy c 48 ting ng h trn Internet vy". Trong nhng nm 70, hng giy Bata ca Canada c khong mt chc nh my ti cc th trng ch cht trn th gii, nhng nhng chi nhnh ch sn xut phc v cho th trng a phng ni chng ng cht, lm theo ng th hiu a phng v hu nh bn 100 phn trm sn phm ti y. Ngy nay, hng giy Nike c th thit k my giy Oregon v gi, bng email hay fax qua m, nhng chi tit mu sa i sang cc nh my v nh thu chu h t chc sn xut theo mu m mi ngy hm sau. Qu l nhng con th sng di nh Ford, Cisco, Nike hay Toyota khng chuyn di vn ling nhanh nh loi sng ngn, nhng chng cng c th di chuyn t nc ny sang nc khc nhanh chng To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

hn l ngi ta tng. Phn nhiu nhng u t ca chng ngy nay khng b b gn vo vic xy dng nh my hay c s sn xut. Chng lp lin minh vi cc n v a phng ca cc nc, nhng ni vn c sn c s sn xut - chng s tr thnh chi nhnh, i tc v nh thu cho cc cng ty xuyn quc gia - nhng quan h i tc nh vy c th di chuyn t nc n sang nc kia, t i tc ny sang i tc khc, quay vng nhanh, tm ra gii php gim thu hu hiu nht, s dng phng tin v sc lao ng c chi ph thp nht. Cisco c 34 nh my trn th gii sn xut linh kin cho h, nhng ch c hai trong s thuc s hu trc tip ca Cisco. Nhng nh my khc l nhng i tc, gn b vi bn quyn ca Cisco trong chuyn mu m thit k, linh kin vt liu v chia s th trng trn mng Internet. Cisco gi h l nhng "c s sn xut o". Nh c mng in ton m cc c s lin lc cht ch ta nh c tp trung vo mt im vy, v hot ng sn xut c di chuyn nhanh chng trong s nhng c s . By th sng di c th v thng khin cho mt s quc gia ang pht trin tr thnh i th ca nhau. Mi quc gia ang pht trin u cc k mun c u t t cc tp on xuyn quc gia, v l c hi nhanh nht h i nhy vt trong cng ngh. Nike ban u m cc c s sn xut Nht Bn, nhng mt khi nhn thy t hn, h nhy sang Hn Quc ri sau l Thi Lan, Trung Quc, Philippines, Indonesia v Vit Nam. "H l nhng g chng ti cn", Joel Korn, chuyn vin t vn ngi Brazil xt v nhng cng ty xuyn quc gia. "Chu M La tinh vn l thuc nhiu vo ngun vn t bn ngoi, v d tr ni a hon ton khng duy tr tng trng kinh t mc cao. Nn chng ti cn u t trc tip t nc ngoi. H [nhng con th sng di] cng mang n nhng h tiu chun quc t v cc dng cng ngh mi, h gip chng ti thch nghi vi nhu cu ca cc th trng khc, h mang n cc quan h i tc, chuyn giao cng ngh v chuyn giao th trng. Nu khng cho h vo th cng nh bn sng c n trn mt hnh tinh l vy", ng kt lun. Du rng sinh ra trong thi Chin tranh Lnh, nn sn xut ton cu lan trn mnh m hn, sinh si ny n khng ngng, trong thi bui ngy nay. Theo Ngn hng Th gii, tng sn phm t nhng c c nc ngoi ca cc hng xuyn quc gia trn th gii tng t 4,5 phn trm tng sn phm quc ni ton th gii trong nm 1970 ln ti mc cao gp i, ngy nay. Con s phn trm c v nh b, nhng con s -la m chng i din th tht khng l. Nm 1987, u t trc tip vo cc nc ang pht trin chim 0,4 phn trm tng s GDP ca h. Ngy nay, con s ny l hai phn trm v tip tc gia tng, khng ch 10 th trng mi tri dy, m phm vi ton th gii. Nu nhn vo nhng chi nhnh nc ngoi do ngi M s hu - nh c s Ford Motor Mexico chng hn - th thy nm 1966, h bn 80 phn trm sn phm trong ni a v xut 20 phn trm. Ngy nay, h xut 40 phn trm sn phm v 60 phn trm trong c tiu dng trong ni a. Craig Barrett, Ch tch hng Intel ni vi ti rng hng lot cc i s v chnh khch nhiu quc gia To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

thng no cng gi in n Thung lng Silicon cho ng. H nhn: "Hy mang nh my ca ng n ch chng ti". George St Laurent l Ch tch hng Vitech, mt nh my sn xut my vi tnh do ng sng lp, ng ti bang Bashia, pha bc Brazil. ng ta l mt thnh vin in hnh trong by th sng di. ng ta bit l trong cng v ca mnh, ng c rt nhiu quyn lc. Mt bui chiu, St Laurent gii thch cho ti rng ng khng n h g khi t i hi cho chnh ph Brazil v nhng g ng cn, nu h cn mun ng ng nh my , duy tr cng vic lm a phng v kh nng chuyn giao k thut nc ny. ng ni: "Ti cn thy nc ny mt ng tin n nh thu ht vn t nc ngoi, v th h (chnh ph) phi cn i ngn sch, kim sot, lm pht v ct gim b my chnh ph. Mt trong cc mc tiu ca chng ti l thu ht vn u t vo nc ny. Nhng vn u t s khng vo nu ch ca chng khng bit gi tr ca nhng ng vn khi h rt chng ra. [Hn na] chnh ph cn phi thuyt phc c ti rng cc chnh tr gia i vi dn chng phi duy tr thi nh gia khch hng v ngi bn hng, nh bn thn ti thc hin. Nu bn l khch hng ca ti, khin cho bn mua my tnh ca ti, ti thng phi qu xung thuyt phc bn. Cc chnh tr gia nc ny khng ngh nh vy v h khng quen vi cng v ngi bn hng. H quen vi vic ai cng phi n quy phc di ngai vng ca h, v h ch cho php ngi khc c hng nhng quyn li nh nhoi m h ban pht". Qu nh nhn xt ca St Laurent, quyn lc gia tng ca By Th in T chnh l iu m cc nh lnh o truyn thng mi ch bt u hiu v tun th. Ti bt u thy iu ny khi sang Mexico v thi im ti t nht trong cuc khng hong ng peso. iu bt u khi ngi trn chuyn bay vo t ny. Khi cung qut in vo t khai nhp cnh, ti dng th 3 th ti chng li. Dng ny hi bn lm ngh g v quy nh bn khoanh vng trn vo mt trong chn la chn - khng thy c mc "bnh lun vin bo ch" m ch thy "nng dn", "li xe", "ngi nui gia sc", v mt la chn khc l "ngi s hu tri phiu" - cho thy nhng b tc ca t nc Mexico vo thi . Nc ny tr nn l thuc vo nhng nh u t nc ngoi, nhng ngi mua cng tri v tri phiu thng mi ca h, cu gip kinh t. Chnh v th m c mc "ngi s hu tri phiu" trn t khai hi quan. Khng may cho Mexico l nhng ngi c th khoanh trn mc th li ang bay tr ra, mang theo tin ca h, v s khng quay li. Khi n phng vn mt vin chc Ngn hng Trung ng Mexico, ang trong c hong lon, anh ta hi ti v nhng ngi s hu tri phiu trn ton cu hin ang vt b cc loi tri phiu ca Mexico. "V sao h gin d n vy? H bo th cho iu g vy?" anh ta hi. Ti khng ti no gii thch cho anh ny ci cnh gin d v phn ng ca mt ngi M c tin gi tit kim khi thy ti sn u t ca anh ta b mt gi. Sau , khi n gp Enrique Del Val Blanco, vin chc ca B ph trch v nhn dng ca Mexico, ti thy ng ni nng nh mt nhn To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

vt trong phim Invasion of the Body Snatchers. ng ni: "Dn y ai cng cm thy s phn ca h nm trong tay ngi nc ngoi. V ai cng mun bit nhng ngi nc ngoi l ai? Ai nm gi mt th lc nh vy? Chng ti vn ngh chng ti ang trn ng gia nhp th gii th nht (cc nc pht trin). Bng nhin mi s u b. Mt pht trc ngi ta thy Ngn hng Th gii v IMF ni Mexico l mt in hnh tt nht. Gi y chng ti li tr thnh mt hnh mu ca s xu xa? Chng ti ang mt dn kim sot. Nu khng tm c ng ra, chng ti s b dit vong. Chng ti u hng". Cng ngy hm , ti i xuyn thnh ph tm n ph tng thng Los Pinos gp Tng thng Ernesto Zedillo, con ngi cng ang bng hong v vic ng peso b mt gi. Ti khng nh r ng ta ni g nhng khng bao gi qun ci khung cnh khi gp ng. Ti v ng nghip c mt ngi lnh a vo, ni ln cu thang ri i su vo bn trong n vn phng tng thng. Dng nh chng c ai qua li trong dinh th ny c. Chng ti i qua mt ca, mt ca na ri mt ca na, cho ti khi gp bn ca mt c th k. C ny ch cho chng ti vo mt vn phng nh b tm ti. Bc vo phng, chng ti thy ngi c n bn bn lm vic, v Tng thng Mexico ang thng thc bn giao hng "Overture 1812" ca Tchaikovsky t mt dn stereo. ng ta c dng v ca Napoleon sau khi thua trn Waterloo. trong thp nin 90, c mt th h cc lnh t thi hu thuc a nh Zedillo, Mahathir, Suharto, thm ch Borris Yeltsin - nm mi cn gin d ca By Th in T. Khng ly g lm v vang lm. By th khng c x nh nhng k th trong nc ca cc v ny. H khng th bt gi, kim duyt, cm on, mua chuc, thm ch thng cng khng nhn thy chng. Mt s v lnh o nh Zedillo thm ch quy phc trc chng. Mahathir v Suharto th dng mt chin thut khc. H chi ra by th, t co chng l nhng hi m mu, cam kt s tr th v trong trng hp ca Mahathir, ng da s dng ti nhng bin php kim sot ti chnh. Mahathir v Suharto ln ln trong thi Chin tranh Lnh, thi m t c dp cc siu cng thc s rn dy v trch mc trc tip lnh t ca th gii th ba, v h cn th gii ny trong cuc chin tranh. Nhng mt khi Chin tranh Lnh qua i th nhng hn ch trn cng khng cn na. V ngy nay, nhng con vt tin phong trong by th khng c x vi cc quc gia ang pht trin nh ci li c x ca B Ngoi giao (Hoa K), Lin Hip quc hay Phong tro Khng lin kt trc kia. By Th in T khng ni chng thng cm vi ni au ca bn, hay thng cm vi nhng au thng ca bn tri qua trong thi thuc a. Chng khng ni rng bn l ngi c o, hay l yu t n nh khu vc, hay ha s khng ng ti bn. Chng c ng hng ring. By Th in T bin i c th gii thnh mt h thng quc hi, trong mi quc gia tn ti trong lo lng - h c th b by th biu quyt bt tn nhim. Ti ni chuyn vi Ph th tng Malaysia thi l ng Anwar Ibrahim, ti Kuala Lumpur nm 1997, khi cuc khng hong chu ln ti nh im, trc khi ng ta b Mahathir loi b. Anwar To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

ni vi ti rng khi mahathir t co ngi Do Thi, Soros v nhng k m mu khc v ti ph gi ng ni t ca Malaysia, th ng ta v mt s ng nghip mang mt t biu n gp Mahathir v ni, i khi nh sau: "Hy nhn vo y, hm th hai, ng ch trch Soros th ng ringgit xung gi tng ny, n th ba, ng k ti ngi Do Thi, th tr gi ca n xung na n y. Ri sang th t, ng t co nhng nh u t ton cu th n xung na, n y, HY CM MING LI!" Trong trng hp Suharto th chnh by th gip kch ng mt cuc ni dy, lt quyn lc ca ng vo u nm 1998, bng cch lm suy yu ng ni t v th trng ca Indonesia khin cho cng chng v gii qun nhn mt lng tin vo tng thng. Supachai Panitchpakidi, Ph th tng kim B trng Thng mi Thi Lan ngy nay phi mang trn ngi vt so ca by th gy ra cho ngi tin nhim ca ng, ngi ra sc u vi by th v phi chu thua. ng ni: "Chng ti mc mt li - gn gi tr ng baht Thi lan vi ng -la lu hn su thng, m khng sm cho th ni n", ng ni v cuc khng hong nm 1997. ng nh tai ha khng n, nhng v nhng phn ng dy chuyn, nn ai cng nhy vo nh hi ng baht ca chng ti. Thnh ra thay v mt 15 hay 20 phn trm gi tr, baht b mt ti 50 phn trm. Do th trng c ton cu ha nn [By Th in T] bit r l chng ti lc ang thiu d tr ngoi t. Ln u tin chng tn cng vo ng tin ca chng ti l vo thng hai, sang thng ba ri tip theo vo thng t. Mi t nh vy, Ngn hng D tr ca Thi Lan tung tin ra bo v gi tr ng baht, mi ln nh vy, li tuyn b: "Chng ta thng". Nhng trn thc t mi ln nh vy Thi Lan u thua - v d tr ca Thi Lan mng dn sau mi ln ng cu nh vy. Chng ti ngh th gii khng th bit c lng d tr ngoi t ca chng ti, dn chng Thi cng khng bit iu , ch c th trng l t tng. Bn b ti Singapore v Hng Kng bit c iu v h tnh ton xem d tr ca chnh ph Thi cn c bao nhiu sau mi ln ng cu ti chnh. Khi ng hi chuyn v cu Th tng th ng ta s ni rng khng ai bo cho ng ta nhng thng tin nh vy. Nhng th trng lc phn on c thc trng ca Thi Lan, chng cng ln ra c nhng bc ngot - thi im m chnh ph khng ti no cu c ng tin baht na. chnh l lc chng [B Th in T] tn cng bp chng ti. thch ng vi hot ng ca cc siu th ti chnh v by th, cc nh lnh o, c bit nhng th trng mi ni ln cn xy dng cho mnh mt t duy mi. Trong qu kh, thnh vin ca by th thng tranh nhau lm duyn v cm d cc chnh ph t bn trong v bn ngoi nc. Lc l thi im cc chnh ph l ngi cm cn ny mc. Gi y cc chnh ph thi ua t cho by th rng h gi c n nh, mi mc v cun ht by th. V thi nay l lc chnh by th ng ra cm cn ny mc, phn phi ti nguyn. Xin xy dng mt cu ngn ng: Lnh o trn th gi cn phi c li suy ngh nh nhng thng c (bang M). Thng c cc bang ca Hoa K ngy nay To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

c php quyt nh, c quyn hn tng t quyn hn ca tng thng v th tng. H thnh thong cn c quyn iu ng lc lng cnh v quc gia. Nhng nhim v chnh ca h ngy nay l thuyt phc By Th in T v cc siu th ti chnh n u t vo bang ca h, bng mi cch gi chng li v sut ngy tip tc lo lng lm sao cho chng li cho lu. Chnh v th, cc v trng vng (lnh o ti a phng - thng c bang) ang l nhng v lnh o thc cht trn th gii ngy nay. Chnh v th c mt v lnh o ng bao trm tt c cc v lnh o khc trong k nguyn ton cu ha - v Thng c ca Hp chng quc Hoa K, ng Bill Clinton. Nhng ng vua, cc nh c ti, tiu vng, cc v Sultan, nhng tng thng v th tng - tt c u tr thnh nhng thng c. Ma thu nm 1997, ti sang Quatar, mt tiu vng quc du la nh b pha ng Arp Xut, v c mi n tra vi v tiu vng, Sheikh Hamad bin Khalifa alThani. ng ta l mt ngi nh nhn, thng minh nh mt con co, nhng l mt con ngi ra lnh ch khng phi tun lnh. ng ta hi ti v cuc khng hong kinh t Malaysia v ng Nam v ti k cho ng v s trng pht ca By Th in T v nhng siu th i vi Malaysia do li lm ca ng Mahathir, gm c vic ng xy ta thp i cao nht th gii. Sheikh Hamad lng nghe ri sau tuyn b theo li mt v thng c, ch khng phi l ca mt tiu vng. ng ni: "C l ti khng nn xy cc ta cao c y. V c th cc th trng s khng ng v iu ". Cung cch trong cc v lnh o, cc c nhn, cc nh u t v cc cng ty hc hi thch ng vi h thng ton cu ha nh du mt ct mc mi vo cui th k 20. Nhng c mt iu ti mun ni: Qu v vn cha tng c bc tranh ton cnh u. Nh ti c gii thch, tro lu dn ch ha cng ngh, ti chnh v thng tin - lm thay i cung cch chng ta lin h vi nhau, u t v xy dng tm nhn ra th gii - tt c sn sinh ra nhng c im ch cht ca h thng ton cu ha ngy nay. Chng thi bay nhng ro cn gia cc th trng. Chng xy dng nhng h thng chng ta c th vn ti nhiu ni trn th gii v khin chng ta c thm nhiu quyn lc, thm ch siu quyn lc. Chng to nn nhng mi lin h v mi trng cho By Th in T sinh si v m rng cc siu th ti chnh. Chng thi bay nhng h t tng li thi v gi li h t tng t bn ch ngha trn nn th trng t do. Chng to nn nhng tiu chun v hiu qu sn xut v hot ng khin cho mi doanh nghip hoc phi tun theo hoc chu dit vong. Chng ph b nhng ro cn, cho php cc c nhn tham gia vo bt c thng v no. Chng khin con ngi ta pht trin t ch suy ngh li a phng trc ri hng ra ton cu, n li suy ngh c tm ton cu trc khi nhn vo phm vi a phng. Chnh Internet l l do khin ti nhn xt l qu v thc ra cha nhn thy c ton b bc tranh ton cnh. S ra i ca Internet trong giai on cui ca tro lu dn ch ha ti chnh, cng ngh v thng tin, ng gp mnh m cho ton cu ha ngy nay. Khi Internet c dng i tr, n tr To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

thnh ng lc chnh, mt th siu turbin, thc y ton cu ha i ti. Internet s m bo xy dng cho chng ta mt cch nhn ton cu, khi chng ta duy tr thng tin lin lc, u t v hiu bit v th gii. Bi v mt khi vo c mng truy cp, bn c th lin lc, trao i vi bt c ai trn th giim, bn c th b tin ra u t vo bt c u, lp mt doanh nghip vi chi ph hu nh rt nh. V mt khi doanh nghip ca bn c thnh lp vi mt trang mng th tm nhn ca bn phi l ton cu - tm thm khch hng cng nh pht hin cc i th cnh tranh vi bn. unm 1998 ti n Thung lng Silicon ni v mt s im lin quan ti lp lun trn vi John Chambers, Ch tch Cisco Systems, tp on sn xut cc loi thit b dng ni mng Internet trn ton cu. ng ta ni vi ti lc : "Internet s lm thay i mi th. Cch mng cng nghip gn con ngi vi my mc trong nh my, v cuc Cch mng Internet s gn con ngi vi tri thc v thng tin trong cc nh my o. V n s tc ng vo x hi ging nh tc ng ca Cch mng Cng nghip trc y. N s xc tin ton cu ha vi tc chng mt. V thay v phi mt hn mt trm nm hnh thnh nh Cch mng Cng nghip, cch mng Internet ch pht trin trong vng by nm". Khi Chambers ni nh vy ti ghi li, thm ch trch dn li ni trong mt ct bo nhng vn cha hon ton hiu c iu ng ni. Ti ngh ng ta, trong t cch l mt chuyn vin k thut, c th hi mt cht phng i. "Vng, th... ", ti ngh, "Internet s lm mi th thay i. Ai cng ni nh vy". Nhng khi bt u vit cun sch ny, ti ngy cng nhn thy li ca ng Chambers ni khng nhng ng, m cn ch ng mi mt phn. Vi thng sau khi thm Chambers, vn phng ca ng ta gi n cho ti mt hp giy, trong c nhng cc tch, bt v o phng, qu lu nim mang logo qung co mi ca hng Cisco, mang thng ip m c th bn thy trn truyn hnh. Thng ip rt n gin. Qung co ca Cisco trn TV cho thy dn chng gi tr trn khp th gii, nhn thng vo ng knh camera, v hi: "Bn sn sng cha?" Nh li, khi nhn c hp qu ca Cisco, thy thng ip , ti ngh: "Th rc ri g vy? Qung co g m l vy. "Bn sn sng? " lm g?" Nhng nm 1999 l nm ca Internet, thi im Internet thu ht c s lng khch hng ln ng k v lm thay i khi nim v thng tin lin lc v thng mi v lc ti hiu chnh xc ngha ca thng ip ca Cisco: "Bn sn sng cha?" - Internet s tr thnh mt th -t ln, kp cht h thng ton cu ha m ti m t trong chng phn ny ca cun sch - th gii i nhanh, By Th in T, siu th ti chnh v chic o nt bng vng - Internet s km gi chng, tri buc ton cu ha vo tt c cc c nhn, khin cho th gii ngy cng nh b v vn ng nhanh hn. Ha suy ngh m xem: nh Internet m chng ta c mt h thng bu in i chng trn ton cu, qua ta gi th cho nhau. Chng ta cng c mt siu th ton cu trn ta mua v bn. Chng ta cng c mt th vin ton cu trong chng ta nghin cu v mt trng i hc ph qut cho tt To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

c mi ngi cng theo hc. Vo nm 1999, hn mt na dn s Hoa K, trn 100 triu ngi ni mng Internet. M khng him khi ta gp nhng ngi va mua mt cun sch qua mng, mn mt khon tin qua mng. mua mt my tnh hay mt chic xe hi, cng qua mng. V khng ch Hoa K. Hy xem n . nhng vng ngho quanh Th Delhi, mt cng ty in thoi di ng mang tn Usha Group c thnh lp, t chc nhng i nhn vin n mang in thoi di ng cp pht cho tng nh nhng khu vc ngho kh, thiu thn in thoi. Sau khi tr mt khon tin nh, nhng ngi dn c th dng in thoi di ng gi i cho ngi thn. Nay Usha lp t cc trung tm in thoi cng cng nhiu lng mc nh vy - vi kh nng ni mng chi ph thp. B trng Ti chnh larry Summer thch k li cu chuyn sau: "Hi trc ti n Mozambique c nh gi l t nc ngho nht th gii - bn v vic gim n nc ngoi. Trong ba n tra vi i din cng ng doanh nhn a phng, ti hi mt thng nhn ngi bn cnh rng anh ta ra sao ri. Anh ta p: "Cng khm kh, nhng ti lo cho tng li lm". Khi ti hi v sao th anh tr li l lc anh ang l c quyn cung cp dch v Internet Mozambique, nhng lo s l trong tng lai s xut hin thm ch th cnh tranh trong dch v ca anh ta v lm gim li nhun ca anh". Anh ta lo l phi. Thch ng vi giai on tip theo trong ton cu ha do Internet iu tit trn mt th gii thu nh, chuyn ng nhanh hn, chnh l thch thc to ln i vi mi chng ta - nhng c nhn, t nc v cng ty. Trong hai phn tip theo ca quyn sch ny mang tn - "Kt ni vo h thng" v "Nhng phn ng nhm vo h thng" ti s gii thch thm v iu ny. Bn sn sng cha?

Thomas L. Friedman Chic Lexus v cy liu Dch gi: L Minh PHN II -Chng 8 KT NI VO H THNG H iu hnh DOScapital 6.0 Moskva (AP) - Hm nay, ch mt phng tranh ngh thut Moskva b cc cng t vin tra hi, sau khi xy ra v cc v khch v gii ph bnh n phng tranh chia nhau n mt chic bnh ngt ln theo hnh tng Lnin bng kem, kch c nh ngi tht. Tp ch Times ca Moskva ng ti hm th ba, rng Sergei Tarabotov, ngi ch phng tranh, b tra hi sau khi 20 v dn biu trong Quc hi Nga khiu ni l nhng ngi lin quan n chic bnh ngt vi phm lut cm xc To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

phm n cc nhn vt lch s ca t nc Nga. Tin ca hng AP Moskva, ngy 8/9/1998 -----------------------------------------------"Anh mang bao nhiu tin trong ngi?"

Thomas L. Friedman

Mt nhn vin hi quan Albania ti sn bay Tirana, qut hi ti bng ging ca mt anh cnh st, khi ti ang trn ng ra my bay ri nc ny. Va nghe thy nh vy ti c cm gic rn ngi nhiu kh nng ti s b tch thu mt ht tin. "Ti c 3.500 -la", ti p, p nh tay vo v eo trc bng. "3.500 -la?", c ny tht ln, mt sng rc. "Anh ny c 3.500 -la", c ni vi mt nam ng nghip ng bn cnh ang theo di my X-quang chiu hnh l. "Anh t u n?" anh ny hi, dng nh tnh ton xem ti c d b bt nt khng v xc nh r ti khng phi l mt nh ngoi giao. Ti ni vi anh ta ti l mt k gi ca bo The New York Times. "New York Times?" nam nhn vin ny lp li, ri vy tay, " cho anh ta i". Ai c th ng rng t The New York Times li c nh hng nh vy Tirana! Ti chy vi ti my bay. Ti c l do lo lng. Ti tri qua nhng chuyn tng t nh th ny Iran - mt quc gia trong php quyn khng hn l kim ch nam. Ch c iu mi vic khng kt thc tt p nh y. V bt u cng tng t, ti sn bay quc t Teheran, khi ti i qua hng ro kim sot ca hi quan lc bn gi sng. Mt nhn vin hi quan ra lnh cho ti m va-li v trnh t khai hi quan. Trn c mt dng hi s tin mang theo ngi l bao nhiu v ti khai chnh xc l 3.300 -la. Do th tn dng cha c chp nhn Iran, nn ti phi mang theo nhiu tin mt. Nhn vin hi quan Iran gy g c ria mp ny kim tra t khai v ni vi ti vi v mt rt tham lam, "Tha ng, ng ch c php mang 500 -la theo ngi khi xut cnh thi". "i lm sao by gi", ti ni. Nhn vin ny vn ngi ti v ni thm vo tai ti. "Tr cho ti 300 -la, ti s gip". C mt hng ngi xp hng sau lng ti ang quan st - chn chc l h bit r nhng g ang xy ra. Ti m v, rt ra ba t 100 -la v vo trn chng li trong tay. "Hy cn thn", nhn vin hi quan ny ni thm - c lm nh l nhng ngi xp hng ng sau ti s i trnh bo vy. Ri hai chng ti lm ra v lc li trong va-la v trong chp mt, anh ny cp mn 300 -la khi tay ti. Mi vic nhanh nh chp - chc phi tua tht chm th mi c th nhn thy c. Ri nhn vin n a cho ti mt mu khai mi, ni ti khai li, vit vo l ti mang c 500 -la theo ngi. Nhng th cha phi xong. Khi ln gn ti ca ra my bay, li mt cuc khm ngi na. Bc vo mt bung nh, mt nhn vin khc ni ti m v ra khm. Ti hong qu, "Lm th no gii thch khon 3.000 -la by gi? Hay l go ln, "Ny, ti t lt cho ng nghip ca anh di kia ri, gi th bin i!" May qu, tay ny nhn vo khon tin ca ti, To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

ni g bng ting Farsi v cho ti qua.

Thomas L. Friedman

Du khch dy dn kinh nghim trn th gii s hiu nhng iu ti tri qua Albannia v Iran ch l chuyn thng ngy. Ai cng gp phi nhng phin bn ca hin tng c th gi l "nn vi tin". Hin tng ny vt trn nhng hnh thc t lt v tham nhng m ngi ta c l thng gp cc nc ang pht trin v mc thp hn, cc cc nc pht trin. Nn vi tin" xy ra khi tt c nhng chc nng ca nh nc - t h thng thu ti hi quan v lut t hu ha - tr nn tham nhng trn lan; v nhng giao dch hp php khng cn l tiu chun, m ch l ngoi l. Mt hnh thc m ai cng phi chu ng l cc vin chc mi cp dng quyn lc ca h vi tin ca dn chng, cc nh u t v ca bn thn nh nc. Ngc li, dn chng v cc nh u t s tin rng t c mt ph chun hay hng mt dch v no , h phi t lt cho ht thy cc ca lin quan. C nc phi chu ng "nn vi tin" nghim trng - ni nh nc c dng ln t nhng v trm cp, nh Nigeria chng hn - cho ti loi c "nn vi tin" mi ny n, ni tham nhng trn lan v ai ai cng phi chu, mc d cng c nhng yu t v lut php v dn ch tn ti song song, nh n chng hn. S khc bit gia hai hnh thi vi tin loi nghim trng v loi chm n c minh ha mt cch tt nht bng cu chuyn ci c k Ngn hng Th gii, v hai ng B trng B Xy dng h tng c s, ngi chu v Phi chu, sang thm t nc ca nhau. u tin B trng ngi chu Phi sang thm t nc ca B trng chu v c ng ny mi v nh n ti. B trng chu sng mt bit th tuyt p nh mt cung in. ng Phi chu hi ng chu, "Lm sao ng mua ni dinh th ny vi mc lng ca ng?" ng chu mi khch i n mt khung ca s, ch cho khch my chic cu ng xa v ni: "ng thy cy cu khng?" "C, ti thy ri", ng Phi chu p li. V B trng ngi chu ch vo ngc mnh, ni thm th: "10 phn trm", ni 10 phn trm chi ph cho cy cu vo ti ng ta. Mt nm sau n lt B trng chu sang thm bn mnh mt nc chu Phi v thy dinh th ca bn p hn ca ng nhiu lm. "Lm sao ng c th sm ni dinh th nh th ny, vi mc lng ca mnh?" B trng chu hi bn. Ngi bn Phi chu a ng ta ra mt ca s, nhn v pha chn tri v ni, "ng c thy cy cu ng kia khng?" B trng chu p: "Khng thy, cu no u?" "Chnh th". B trng ngi Phi chu ni, ch vo ngc mnh, "mt trm phn trm". Nhng du hiu c th no c dng phn bit mc vi tin nghim trng, ton din vi mc chm n? Sau y ti s gii thiu chng da trn nhng d liu ti su tm sau nhiu nm: Nn vi tin xut hin Moskva trong nm 1995 (v 1996, 1997, 1998, 1999!), khi ti phm lan trn trn ng ph sau khi Lin X sp . Ngay sau khi nhn phng khch sn Penta trung tm Moskva, ti mang tin xung v hi nhn vin tip tn cho ti thu hp kt an ton gi tin. Ti khng di g m mang theo nhiu tin mt trong ngi khi i li trong thnh ph. To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

"Xin li", nhn vin ny ni. "Khng cn hp kt no trng c. V c mt danh sch xp hng ch thu kt st. ng c mun th ghi tn?" Ti phi ci ph ln. Mt danh sch xp hng ch c dng kt st gi tin? N ging nh cu chc ci trong mt chuyn hi hc nht: "Lm th no bit c bn ang mt thnh ph nguy him? Tr li: khi nhng kt st gi tin ca khch sn khng cn ch trng". Chnh v th m mt nh u t nc ngoi va mua tri phiu ca mt nh bng Nga ti gp Moskva, t cho ti l trong nh bng s nhn vin an ninh nhiu hn s nhn vin lm nghip v ngn hng. ng ta k vi ti rng mt chui nh hng phng Ty va c mt nhm kim ton vin xem xt ti sao chi nhnh ca h Moskva lm n rt vt v nhng khng thy li l my. Nhm ny bo co l hu nh bt c nhn vin no trong chi nhnh u dnh dng ti t n cp vt - u bp n cp bnh kp tht cn qun c th i tin hoa hng. Nn vi tin Albania cho thy vo nm 1997, nn trn thu lan trn ti mc mt chi nhnh bnh pizza, lin doanh gia Albania v M ng th 35 trong nhng cng ty ng thu cao nht. Cng Albania, trm cp honh hnh ti mc cc vin chc Hoa K ng nh gi l khong 80 phn trm xe hi i trn ng l hng n cp u t chu u. Nn vi tin th hin s tham nhng trn lan Nga, thm nhp vo tn cc quan chc cao cp Kremlin n mc xut hin mt chuyn vui ca ngi Nga. Chuyn rng c mt ngi i mt chic xe mi cong, n u cng Spassky, li vo in Kremlin, trong Qung trng . Mt tay cnh st i n v ni vi ngi : "Ny ng c u xe y. y l cng ch dnh cho cc v lnh o". Ngi ny p: "ng lo. Ti kha xe li ri". Nn vi tin cng th hin trong cu chuyn mt ngi bn Indonesia k cho ti: anh ny sng trong thi k y tham nhng - t nc lc do gia nh ng Suharto tr v. Anh ny l mt phng vin dy dn kinh nghim Jakarta, lm vic cho mt t bo c tr s Singapore, v hng nm phi gia hn giy t thng tr ca mnh. Tham nhng Indonesia thm nhp su ti mc, anh ny ni, "Cc vin chc khi nhn t lt trao cho anh ha n. Tht vy. Mi nm ti gia hn giy t thng tr Jakarta, v sau khi t tin, ti nhn c mt ha n. Nhn vin k ton trong vn phng ca ti bao gi cng i ha n m. V vin chc Indonesia cp lun". Thnh ra Indonesia di thi Suharto c mt cu chuyn ng ngn: Nu ngi hng xm n cp con d ca bn th bn mun lm g th lm, nhng ng c a anh ta ra ta. V n lc c kin, tr chi ph thu cnh st v quan ta, th bn c th mt lun thm con b ca bn. Nn vi tin xut hin khi cc vin chc v nhn vin hnh php cho rng lut l khng phi dnh cho h. Nayan Chanda, Tng bin tp t Far Eastern Economic Review, mt ln k cho ti cu chuyn ca anh khi sang Trung Quc; " Bc Kinh, mt ln ti cng ngi phin dch ca B Ngoi giao Trung Quc, mt li xe v mt tr l ca ti, i trn i l trung tm. Khi chng ti vo ng To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

cao tc, th ngi li xe t ngt quay ngc xe 180 , i thng ln phn ng ngc chiu, bp ci inh i. Chng ti i, c trnh nhng xe ngc chiu. Ti hong qu, hi ngi phin dch: "Anh ta lm g vy!!" Phin dch gii thch rng ngi li xe pht hin mt on giao thng tc nghn pha trc nn quay li vng ng khc. Ti nhm mt, np di gh v cu nguyn c sng. Qu l cn sng. Nhng thong qua ti mt suy ngh: Vy th nhng doanh nghip nc ngoi ang vo lm n ti Trung Quc th sao nh? Ngi Trung Hoa k hp ng vi h nhn cng ngh t h ri nh li thay i lut php, ui h ra th sao? Liu nhng i tc nc ngoi c sng ni nh th khng". Chc l khng, mt khi cc nh hnh php Trung Quc cn tip tc nhng nhiu. Ngi ng u chi nhnh ca mt s nh bng ln ca Canada k cho ti vo nm 1997, rng c mt ln nh bng ny chuyn vi ngn -la t chi nhnh Hng Kng vo lc a Trung Quc, phi mt 18 ngy th tin mi ti vo ti khon v c php s dng. "Chng ti ngh rng c mt nguyn nhn", vin chc ny ni, khi n tra vi ti Thng Hi. "C ai Ngn hng Trung ng chim gi s tin , dng chng quay vng th trng chng khon Thnh Hi sut 17 ngy ri em tr li vo ngy th 18". Nn vi tin th hin con s hng t -la thu nhp t cc chng trnh t hu ha tham nhng mt lot cc nc ng u v Nga, ni nhng nhm nh thng lu quan h cht ch vi gii mafia v cc vin chc chnh ph, vo chim quyn s hu cc nh my quc doanh c v nhng ngun ti nguyn, chi tr cho chng di mc th trng, v bng chc tr thnh nhng t ph. Gi a c Paris, Tel Aviv n London u b kch ln do nhng nhn vt thng lu , hay nhng k la o c ln khc, lao vo mua. H phn tn ti sn mi chim gi ca h ra khi t nc vi tc chng mt. M, khi cn l mt th trng mi ni, cng c nhng v lnh cha kiu nh nc Nga ngy nay. Nhng nhng lnh cha M lc ch em tin u t vo th trng chng khon v a c trong nc. Nhng gi y, nh c ton cu ha, v kh nng di chuyn vn t do, cc tay trm ngi Nga cng c th em tin ra khi bin gii vo u t voi th trng chng khan v a c ca M, bn rt, lm t nc ca h tip tc ngho i. Thi thong, nn vi tin khng n thun ch din ra trong vic gii thng lu n cp t t nc ca h, n cng tim nhim vo nhng ngi dn thng, mun sng yn thn t nc khng c tm li bo h an sinh. Mt ln i chuyn bay t ni a sang quc t sn bay Jakarte, ti mang ti ra ch "xe but min ph trong sn bay". Khi chic xe ny n, ch c mi mnh ti trn xe. Khi xung xe, khi ti bc qua ch ti x, anh ny chn ti li v ni: "Tha ng", on ch vo mt tm bin nh vit nguch ngoc rng gi v l 4.900 rupia (tng ng hai -la lc ). Ti nhn vai v a tin cho anh ta. Nn vi tin xy ra cho John Burns, Trng phn x ca t The New York Times ti New delhi, vo To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

ma h 1998, khi anh ta n Quc hi n , c quan lp php ca nc ny. Khi chng ti ngi ch hng lang kim tra an ninh, Burns nhn thy mt cun sch trong hiu sch ca Quc hi nhan : Cc nhn vt trong Quc hi n - c tiu s v nh ca tt c cc nh lp php n . Burns quyt nh mua mt cun. "Ti mun mua cun sch, vy phi gp ai by gi?" Burns hi mt nhn vin ng cnh quy sch. "Vo y ng", nhn vin ny ni, "700 rupee". Ngi ny i ly sch... Burns hi xin mt ha n th ngi ny ni: "Chng ti ng ca bui tra v va ri l "giao dch ngoi gi" - ngha l khng c bin lai. Ngi trao sch cho Burns v t ti s tin. Ti thy iu tht nc ci, t tin ngay hnh lang ca c quan lp php ca n kim mt cun sch v cc nh lp php. Ti cho rng iu gii thch cho vic t bo Times of India s ra ngy 16/12/1998 ng ti cuc tm kin bang Punjab, ni tham nhng chng cho, ko di 18 thng, b nh ch. Mc tiu ca cuc tm kim l mt in hnh quan chc chnh ph trung thc; gii thng l 100.000 rupee (2.830 -la.) H khng tm ra mt ngi nh vy trong mt bang m tt c cc dch v t vic mc in cho ti ng k nhp hc trng quc lp u phi c tin lt tay. Thay vo , t bo cho bit rng sau cuc tm kim, h nm c bng chng a 300 cng chc ra ta. Tt c nhng hin tng k trn lin quan ra sao ti ton cu ha? Ti xin dng mt s thut ng n gin ca vi tnh gii p. Ti thch so snh mt t nc vi ba phn ca mt my vi tnh. Trc ht l phn cng - y l chic v bao bc bn ngoi nn kinh t ca bn. Vo thi Chin tranh Lnh c ba loi v bc c bn - th trng t do, cng sn v mt loi lai ghp th trng t do ln cng sn. Phn th hai l "h iu hnh". Ti so snh phn ny vi nhng chnh sch kinh t v m ca bt c nc no. Trong cc nc cng sn h iu hnh kinh t mang tnh tp trung, c ch o t trung ng - khng c th trng t do - v chnh ph ng ra trc tip cung ng vn. Ti xin gi h iu hnh ca kinh t cng sn l DOScapital 0.0. Trong nhng nc c s lai ghp, h iu hnh bao gm cc thnh phn ch ngha x hi, th trng t do, kinh t do nh nc iu tit v ch ngha t bn b phi, trong cc vin chc chnh ph, cc doanh nghip v ngn hng mc ngoc vi nhau. Ti xin gi chng bng cc nhn hiu DOScapital 1.0 n 4.0, ty vo mc can thip ca chnh ph v mc tinh vi ca cc nn kinh t. Chng hn Hunggary c mc DOScapital 1.0, Trung Quc l 1.0 vng su trong ni a v 4.0 Thng Hi, Thi Lan mc 3.0, Indonesia 3.0 v Hn Quc l 4.0. Sau cng l cc h thng t bn cng nghip ln. Mt s trong duy tr h iu hnh da trn th trng t do nhng vn duy tr mt b phn phc li x hi ng k. Nhm ny bao gm Php, c v Nht Bn v ti gi h l DOScapital 5.0. Nhng ni khc nh Hoa K, Hng Hng, i Loan v Vng Quc Anh gii phng cc nn kinh t ca h, khoc ln mnh tm o nt nm vng. H To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

mc DOScapital 6.0

Thomas L. Friedman

Tr li chic my vi tnh, ngoi phn cng v h iu hnh, n c cc phn mm. i vi quc gia, y l tng hp tt c cc yu t mang tnh php quyn. Phn mm y chnh l mc o m hiu lc ca cc h thng lut php v quy tc, v mc hiu bit v tha hnh php lut ca cc vin chc, gii hnh chnh v cc cng dn. Mt phn mm tt thng bao gm lut ngn hng, lut thng mi, lut v ph sn, hp ng, quy tc ng x trong kinh doanh, mt ngn hng trung ng thc s c lp, quyn li v s hu ti sn, ta n thng mi, cc c quan duy tr hnh php c mt h thng t php cng tm bo m, cc loi lut chng s xm phm vo quyn li c nhn v chng hnh vi lm dng ca cc vin chc chnh ph v cng dn, gip h tha hnh lut mt cch nht qun. Trong thi Chin tranh Lnh c cuc tranh u ln lao xem phn cng no s thng tr th gii. Ngi X Vit v ngi M lc khng cn oi hoi xem m hnh phn cng ca h hot ng ra sao cc nc ng minh ca h. H ch mun cc nc s dng m hnh v nhn hiu ca h. Qu nhin c quc gia tn ti rt di lu mc d tha hnh mt th h iu hnh ti t v nhng phn mm trc trc, ch v ngi M v ngi Lin X nng lng mun tuyn dng. H bao cp v trc tip bo hnh cho cc h thng ca quc gia - min l quc gia gn b vi nhn hiu ca h. Hai siu cng sng trong lo lng v iu c gi l "Hc thuyt Domino", cho rng nu mt nc tin n thay i h thng th cc quc gia ln cn s thay i theo hng lot. Cuc tranh u kt thc khi h thng Chin tranh Lnh v. Bng nhin cc m hnh khc, v thm ch cc m hnh ghp tr nn khng cn c tin dng. Bng nhin chng ta vo mt khonh khc y ngha ca lch s: Ln u tin hu nh bt c quc gia no trn th gii cng u s hu mt m hnh chung - t bn ch ngha trn nn th trng t do. Cuc chi thay i. Cc quc gia khng cn phi quyt nh la chn m hnh no na, h ch cn phi quyt xem lm th no s dng m hnh chung - t bn v th trng - theo cch tt nht. Nhng c mt li ni trong cng ngh vi tnh: "Phn cng bao gi cng chy trc phn mm v h iu hnh". C ngha l cc k s lin tc sng to ra nhng linh kin vi mch mi c tc nhanh hn, ri mi n vic cc h iu hnh mi v cc loi phn mm c ci tin. Cu chm ngn cng c p dng trong ton cu ha. iu m th gii chng kin t khi ch ngha x hi sp Nga, ng u v Th gii th ba, l c a s cc quc gia, tuy chp nhn m hnh c bn ca ch ngha t bn, thm ch kt ni m hnh ca h vi By Th in T, nhng li khng c c ngay mt h iu hnh hay nhng phn mm thch ng - nhng yu t c bn h qun l v phn b mc vn v ti nguyn ra vo t nc, mt khi h bt tay vi by th. y, nh chng ta ang khm ph, l mt trong nhng vn ni ln trong giai on qu t h thng Chin tranh lnh sang ton cu ha: Nhng kh khn trong giai on "s sinh ton cu ha". To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

Ti xin nhc li: Ngy nay, bn khng th tng trng nu khng kt ni vi by th v cc siu th ti chnh, bn cng khng th tn ti nu khng c mt h iu hnh v nhng phn mm cho php bn tn dng by th v phng thn nu chng gi qu. iu hin nhin l khi mi ngi n vi mt m hnh c nhn hiu chung- th trng t do -s xut hin nhng mc cao thp trong cch thc v mc cc quc gia khc nhau pht trin cc h iu hnh v phn mm khc nhau. Mua mt chic my vi tnh th tht l d, c bit khi ch c mt thng hiu. Bt c k kh kho no cng c th ra ch Computer City kim mt chic. Trong giai on chuyn tip t Chin Tranh Lnh sang ton cu ha, nhiu quc gia lm ng nh vy, h khng ngh ti vic liu h c nhng h iu hnh v cc phn mm thch ng cha. Nhng nc ny thng khoe: "Hy nhn y, rt d, ti s ni phn cng i mi ny vo vi By Th in T..." Nhng s i phc tp hn nhiu. Vic tuyn b "th trng t do" trong quc gia ca bn l iu d dng. Kh khn hn chnh l vic thit lp mt cng cuc hnh php u tay, thc hin lut php v cc nguyn tc ng x chung trong thng mi, trong ta n c kh nng bo v dn chng trc sc tn cng ca ch ngha t bn khng b kim ch. M mt th trng chng khon l iu d dng.Nhng iu kh hn l thit lp c mt y ban Giao dch Chng khon (SEC) kim sot hin tng giao dch tay trong. Ci tri cho bo ch v cng khai ha thng tin kinh t l iu d lm. Nhng rt kh c th thit lp v bo v mt nn bo ch thc s c lp v t do, cho php n vch trn tham nhng trong chnh ph v nhng cng ty lm n la o. Qu trnh xy dng cc h iu hnh v phn mm ang ni ln nh khu yu nht trong chui mt xch ton cu ha. Ngha l, gi y chng ta hiu ton cu ha s dn ti vic pht trin thng mi v kinh t; pht trin kinh t dn n thnh vng cho mi ngi; thnh vng cho mi ngi s dn ti gii phng v chnh tr; ri s gii phng v chnh tr thng dn ti dn ch ha. Nhng kch hot chui phn ng trn, t nc ca bn phi thc hin nhng bc c bn, ci t h iu hnh v cc phn mm. Nhng bc i nh vy, thng s gp nhng tr ngi mang tnh vn ha, lch s v s phn ng ca cc c cu c - hoc do vic thiu cc c cu . V th nhng bci ban u cho thy kh khn nhiu hn l ngi ta nhng tng trong giy pht tng bng hoan nghnhbc tng Berlin sp . Hy ngh ti Ba Lan v Lin x. Chng tri dy sau Chin tranh Lnh gn nh cng mt thi im. C hai u tri qua nhng kh khn kinh t ban u. Ba Lan nhanh chng gng dy trong khi nc Nga th khng. L do mt phn l Ba Lan c thi thc hnh t bn ch ngha lu di, trc khi nhng ngi cng sn ln nm quyn. H bit ci t nhanh chng h iu hnh v cc phn mm c bn, thch ng vi ton cu ha. Nhng nc Nga, trong lch s ca n khng thy c ch ngha t bn cng nh dn ch, tri qua nhiu kh khn hn v tr gi t hn. Ti vn nh cu To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

chuyn vui m Ngoi trng James A. Baker III k cho cc phng vin thp tng ng ta, cu chuyn ng ta nghe li t Ch tch Lin X, ng Mihail Gorbachev. Gorbachev mun gii thch cho Baker v nhng kh khn tm l m nc Nga gp phi, trong chng ng qu sang ch ngha t bn: Mt nng dn Nga tm thy mt cy n bn ng. ng ta xoa ln cy n. Mt v thn hin ln v ni s thc hin bt c iu g ngi nng dn c ao. Ngi ny ni: "ng bit khng, ti ch c ba con b, trong khi Igor, anh chng hng xm c ti 10 con". "Vy c phi nay ng mun c 20 con b?". V thn hi li. "Khng", ngi nng dn tr li, "ti mun ng git i by con b ca thng cha Igor!" Trong h thng Chin tranh Lnh c mt s ngn cch gia hai nn kinh t - t bn v cng sn ch ngha, vi cht t cc m hnh ghp ng gia. Gi y khi mi quc gia u dng chung mt m hnh th s phn bit ln l ch: mt bn l cc nn dn ch th trng t do, v bn kia l nn vi tin th trng t do. Nhng quc gia thit lp nhng h iu hnh v phn mm c bn s i theo hng dn ch. Nhng quc gia khng c kh nng hay khng sn sng ci t cc h iu hnh v phn mm thch hp s tr thnh mi trng ca nn tham nhng v vi tin, ni nh nc b mt l thng lu cu kt vi gii ti phm cp bc - chng khng oi hoi g ti php quyn. Xin n cho cuc u gia nhng ngi dn ch chng li nhng k vi tin cng trong mt th trng t do. V trong chng ta ai cng quen thuc vi c im ca nn dn ch hon ho nht, ti xin minh ha sau y nhng c tnh ca th ch vi tin ti t nht. Ri bn c th ly lm thc o nh gi cc quc gia. Hnh mu vi tin xu xa nht trong bi cnh th trng t do m ti c thy l Albania trong nhng nm 90. Suc 50 trong thi Chin tranh Lnh, Albania l mt trong nhng nc cng sn b c lp nht, h p dng m hnh ch ngha Mao v thn Trung Quc. Sau khi bc tng Berlin sp , ch cng sn Albania cng ra i vo nm 1991. Sau cc cuc bu c s si, mt chnh ph theo li dn ch c thit lp Th Tirana. Ngi Albania cho rng: ri th chng ta cng c c ci iu ca ngi khc: mt m hnh th trng t do. Khn thay l iu duy nht h t c: Albania ch c m hnh, khng c c h iu hnh ln cc phn mm. Sang Tirana nm 1998, ti c nghe Fatos Lubonja, 47 tui, ngi Albania, k gi kim bin tp vin ca tp ch Endeavor miu t cuc sng trong x hi vi tin nh Albania. "Sau ch ngha cng sn", anh ta ni, "chng ti t c quyn bnh ng tuyt i. Chng ti cng quay tr li s khng. Chng ai c ti sn hay quan h g. Sau mt h thng trt t mi c hnh thnh. V c bn, ngi ta coi chnh tr l mt th thng v, v nu l mt nh chnh tr, ngi ta c th m ca hay ng ca ty (n hoc ui ai cng c). Bn c th ng du hay khng ng th ty bn. To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

Th trng t do khin ai lm g cng c. V th nhng k liu lnh bt u honh hnh, nhng tn ti phm cm thy cn n cc chnh tr gia v ngc li cc chnh tr gia cm thy cn c tin gi chc. Dn chng khng hiu g c. Dn chng khng c gio dc v hot ng ca chnh ph. H khng bit rng nu khng c cc phn mm [cc h thng lut php v quy tc], th Albania s tr thnh mt khu rng rm. V dn chng bt u chu ng au kh, nhiu ngi b cc bng ng bt cc, nhiu ngi b trn qua bin gii. Sau dn chng nhn thy ngoi mt nn kinh t phi php ra, Albania chng cn g cnh tranh trn trng quc t. Ri chng ti, ngi Albania sinh ra mt th t sn ti phm. Chng khng np thu. Chng khng chu trch nhim v sinh hot x hi ca dn chng hay v h tng c s. Chng bc lt v cp bc. Nu bn khng cnh tranh c v mt loi linh kin my tnh th bn s phi cnh tranh v mc bng ng. Trong s nghip xy dng mt nn dn ch da trn c s th trng t do, th chng ti ang ng s khng. Nm nm u tin l nm nm r b m hnh kinh t ca ch ngha cng sn. Nhng thay v xy dng mt th trng t do cho php pht huy sng kin v khuyn khch ngi ta mo him, chng ti xy dng mt nn kinh t ti phm gn vi cc th on bun bn theo hnh thp. Dn chng tin vo cc chi nhnh ca nhng cu trc bn hng hnh thp. V thay v chm lo u t, th h ngi ung c ph v i nhn tin, iu m cc ng ch bn hng hnh thp ha hn. iu gi li cho ti ci cnh ch i vin tr t Trung Quc, ri n bm vo vin tr [trong thi Chin tranh Lnh]. khng phi l kinh t thc s, chng r n l ci g c." Qu thc, Albania, thay v mt h thng ngn hng chnh ph chp nhn, v mt mc , dung tng cc th on ly ca ngi trc tr cho ngi sau - mt trong nhng hnh thc la o c in nht. Th on ny lan trn Albania trm trng n mc mt t chc trng tro nht ti tr cho mt i ua xe hi ca nc , c nh h l hng tn dng MasterCard International vy. Cch hot ng in hnh ca chng l nh th ny: mt ngi n gp dn chng v ni vi h hy np tin vo mt th "qu" th s c hng 20, 30, thm ch 50 phn trm li trong vng su thng. Ngoi tr mt s nh, cn phn ln cc qu la o ny khng u t vo u tr mc li cao nh vy, chng thng da vo phng php vay ca ngi mi tr li cho ngi c - ng thi chit khu, gm tin vo ti cc v qun tr ca qu. Mi s tt p cho ti khi chng khng tm ra thm c khch hng no mi. "Cc v la i ny bt u t nhng hot ng hn vn mua cc ng tip kh t, bn lu vi gi cao vo cc nc ln cn nh Montenegro v Serbia, lc ang b trng pht quc t trong cuc chin Balkan", Carlos Elbirt, i din Ngn hng Th gii ti Tirana gii thch cho ti. "Nhng sau khi lnh trng pht c tho g th khng cn bt c thng v no ng ng sau cc qu la o, nn h ch cn cch vay tin mi tr cc khon c. Khi nhng ngi qu tuyt vng, khng cn cch no kim tin mi th h nng mc li ln ti 50 phn trm. Ti kh c th gii thch To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

thm ch cho cc nhn vin ngi Albania ca ti rng chc chn cc qu s b. Cc v gt g khi ti gii thch nhng sau li em tin vo mt qu no . H thy ngon qu, ai cng m u vo. N nh mt cn st vy. Ngi ta bn nh ly tin ng vo qu, sau hai hay ba thng, h ly li c tin, chuc li nh c v mua thm mt ch mi. IMF v Ngn hng Trung ng cnh bo Chnh ph Albania: "Tin khng phi l th mc trn cy", nhng Chnh ph khng vo can thip". L do cng v trong chnh ph khng c my ai hiu bit hn v iu ny, thm na chnh nhiu vin chc ca chnh ph cng b cun ht vo cn st qu la o. "Nu ti n thm mt i s nhn dp Quc khnh ca t nc ng ta, ti c th gp mt trong nhng ch nhn ca cc qu cng n ", Elbirt ni. "H c chp nhn v dung tng hon ton, chnh v th, dn chng b cun ht n vi h". Ri th iu hin nhin cng xy ra, nhng loi qu vay tin hnh thp Albania sp vo nm 1997, dn ti s hn lon ton cc; dn chng Albania gin d cp ph ti sn ca t nc thu li tin ca h. Elbirt v cc nh ngoi giao nc ngoi di tn v l do an ninh. H i trong on xe ca ngi Anh t Tirana n cng Durres. T cng ny, ng l h c trc thng n n, nhng thm ch trc thng cng khng xung c do di t sng bn nhiu qu. V on xe i tip n mt ni khc thuc khu vc cng, ni ngi kim sot. Cc nh ngoi giao khi i u c li xe i theo, nhng ti x u xe cng, ch li xe v th . Nhng trong cn hn lon, mt nhm trm cp say xn ngi Albania vo cng cp xe. Elbirt k rng nguy him nht l khi mt tn cp tin n, rt ra "mt khu sng to, to lm", v i cho c cha kha xe ca mt ngi di tn ri ln xe n my chy thng - tt c din ra trong cha ti mt pht. Mi pht sau, tn cp quay li i nn nhn phi a ton b giy t xe. C nh th tn cp ngh s c lc trong trng hp Albania c mt h thng php lut th hn s c giy t xe s dng. Elbirt k li: "Hn rt lch s, khi cp xong xe, th dng nh quay ra mun tin hnh v mua bn chnh thc". Cu chuyn Albania nhng nm 90 l mt v d cc oan nhm minh ha mt iu gin n: Nhng ai d on hay lo lng rng trong k nguyn ton cu ha v bin gii khai thng, nh nc v php lut khng cn my quan trng - th h nhm to. Nu c khng khng ngh nh vy th tht nhm nh. V trong thi ton cu ha vi bin gii khai thng, vai tr ca Nh nc tr nn quan trng hn nhiu, ch khng gim i. Ti xin nhc li: TRONG THI TON CU HA, VAI TR CA NH NC QUAN TRNG HN NHIU, CH KHNG GIM I. V cht lng ca Nh nc trong thi k ny phn nh cht lng cc loi phn mm v h iu hnh t nc ca bn, trong vic ng x vi By Th in T. Kh nng ca mt nn kinh t i ph vi nhng thng trm trong hnh vi ca by th, ty thuc phn nhiu vo h thng lut php, ti chnh v qun l kinh t To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

tt c vn nm trong tay Chnh ph v cc nh qun l hnh chnh cng. Chi L, i Loan, Hng Kng v Singapore, u tn ti sau cuc khng hong ti chnh trong nhng nm 90 mt cch hu hiu hn v ton vn hn so vi cc lng ging ca h, l do nhng nc ny, Nh nc v Chnh ph c nhng h iu hnh v phn mm tt hn. Th tng Thi Lan Chuan Leekpai hi u nm 1998, suau khi t nc ca ng b cuc khng hong chu tn ph ni: "Nu mun tr thnh mt phn ca th trng ton cu ngy nay, th bn cn phi c kh nng tt hn t bo v trc nhng xung ng ca th trng ton cu... Mt trong nhng bi hc m cuc khng hong dy cho chng ti l nhiu th ch v h thng qun l ca chng ti khng c chun b thch ng vi thi i mi. Nay chng ti phi c thch nghi vi nhng tiu chun quc t. C x hi Thi Lan mong ch iu . H mun c thy mt Chnh ph c nng lc v mc minh bch cao hn". Nh nc tr nn quan trng hn, iu r nhng iu khc bit gi y l nh ngha - th no l Nh nc. Trong Chin tranh Lnh, kch thc ca Nh nc l tt c. Bn cn c mt Nh nc hng mnh i trng ln nhau, xy nhng bc tng bo v xung quanh t nc v duy tr mt h thng phc li x hi mua t nhng ngi lao ng ca bn, trnh kh nng h i v pha bn kia. Trong ton cu ha, cht lng ca Nh nc l iu quan trng nht. Bn cn c mt b my nh nc c kch thc nh hn, v bn cn th trng, ch khng phi mt th chnh ph tr tr v bo mp mp, ng ra iu tit v cung ng vn. Bn cn mt b my nh nc nng ng, thng minh v cht lng hn, trong b my hnh chnh c kh nng qun l v lut php mt th trng t do, thay v th lng cho th trng honh hnh. Thch thc i vi cc chnh ph ngy nay l lm sao tng cht lng b my nh nc, ng thi gim bin ch trong b my ny, trnh cng knh. Mt trong nhng li th quan trng m mt t nc mun c trong thi bui ngy nay l xy dng mt nn hnh chnh cng tinh gn, hiu qu cao v trung thc. Chnh v th m vn ln ca nhiu nc vi nhng nn kinh t quc doanh, l, mt khi gim thiu kch thc ca b my chnh ph (bng cch gii phng th ni v t nhn ha cc ngnh cng nghip quc doanh), h cn phi tng cht lng ca b my . B my nh nc nu nh m khng hiu qu th s rt nguy him. Bn cn phi duy tr mt s cn bng. Bn cn c b my nh nc mnh duy tr mt sn chi cng bng, m bo cho nhng nh u t v sn xut gii thng cuc trong kinh t - ch khng phi l th nh nc hng mnh nhng can thip su vo kinh t ri t quyt k thng ngi thua, hoc bo h cho k thua trc sc cnh tranh ca ngi ny ngi khc. Nu th trng ni a ch gm ton nhng n v li nh, khng c xa l, th tr tr s xy ra. Nhng nu th trng ch ton ng cao tc m khng c n giao thng, th hn lon s n. Trong bi cnh ton cu ha s sinh Nga v Albania sau khi Lin X v ng u sp , khng thy c n giao thng v con ng no cng thnh xa l, thiu kim sot. Nc Nga kt ni To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

vi By Th in T m hu nh khng c bt c h iu hnh hoc phn mm no c. Hu qu l dn Nga tn dng nhng li th ca th trng t do - thu ht u t nc ngoi, bn c phn v tri phiu, mn tin t quc t - m khng b kim sot v nh thu cho ng mc, cng nh khng tng cng c thu nhp thanh ton cho cc khon vay mn. V khi by th nhn thy nc Nga chng qua ch c ci v phn cng th trng t do m khng c h iu hnh v cc phn mm thch ng chng lng ln v dm nt ci khung p p ca nn kinh t nc ny. Ba Lan thi hu Lin X cho thy mt nn kinh t gi ci, nhng khi c ci t hi sinh, v cc nh u t tm thy mt sn chi cng bng, ni m nhng cng ty lm n hiu qu s thng cuc. "Ti Nga, bn kim ra tin khng phi v bn lm n tt, hay lm n ng lut", Bill Lewis, ngi ng u Cng ty T vn McKinsey, nghin cu v kinh t Nga cho bit, "bn kim ra tin v bn c ngi bo v, c hng u i v thu v c bao cp". Nhng g xy ra ng Nam cng cho thy mt phin bn khc ca hin tng ton cu ha s khai. Thi Lan, Malaysia, Hn Quc v Indonesia khng ging nh nc Nga. H vn d c nhng bin tng s ng ca phn cng, ca ci v th trng t do. V h c nhng h iu hnh i trc - t DOScapital 3.0 n 4.0. Nhng h iu hnh c - khi kt hp vi tin u t ni a, cng mc tn dng c chnh ph h tr, ngun ti nguyn di do v lc lng lao ng cn mn - c kt qu tt v tng bnh qun thu nhp trn u ngi t 500 -la ln ti 5.000 -la. Ai cng bit, khi sm mt chic my tnh u tin th h iu hnh no cng c v nng sut bao gi cng cao hn l ci thi nh my ch. Nhng ri nhng h iu hnh c cc nc k trn chy chm dn v nhim cn bnh t bn b phi. Ti Indonesia chng hn, B Ti chnh ng ra qun l gn ht cc ngn hng quc doanh. " Khi cc nh chnh tr, ngi nh ca Tng thng hay nhng vin chc B Ti chnh ng ra can thip, th cc ngn hng cm thy h b buc phi gia hn tn dng cho nhng d n h thy khng c li; v chnh h du nhm v nhng trc trc trong thanh ton, " Shiraishi Takashi, mt chuyn gia ti chnh ng Nam , thuc i hc Kyoto nhn xt, "Cc ngn hng t nhn cng phi chu n xu tn ng. Chc nng ca h l phc v nhng nhm thng nhn sng lp ra h, v khi mt thnh vin ca nhng nhm ny gp kh khn, th nhng ngn hng t nhn ra tay gip bng nhng khon tn dng nc ngoi, c mc li sut cao". Khi By Th in T tng tc trong nhng nm 90, c tip sc khi tc my tnh tng t 286 ln ti loi Pentium II, chng mang ti ng Nam nhiu tin hn. Cc ngn hng a phng, phn nhiu khng chu s kim sot bt u mua vo qu nhiu tin -la, i chng thnh ni t vi gi c nh, khng chu u c -la, ri dng tin cho b bn thn hu vay mn u t vo nhng khu vc thiu kh nng sinh li - t mt sn gn ti hng lot sn gn, n nhng cao c vn phng cao nht th gii n vic bnh trng cc t hp cng nghip khng l Hn Quc. Cc To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

quc gia ng Nam cn phi nng cp h iu hnh ca h ln ti hay gn ti phin bn 6.0. H cn nhng h iu hnh c gii phng gim vai tr ca chnh ph, cho php th trng iu tit cc ngun ti nguyn vo nhng ni c nng sut cao, khuyn khch cnh tranh ni a v thng qua lut ph sn, thi i nhng k lm n ti. H cn nhng phn mm hu hiu v tinh vi tng nng lc qun l, iu tit cho nn kinh t tr nn quay vng nhanh v ci m hn, t gim c cng ty vo k cng cht ch, cho h chu s ch trch ca cc c ng, gip h c kh nng chng chi trong trng hp vn nc ngoi b rt ra. Ch nm tin v nhn lc vo mt ngnh cng nghip khng thi th khng th m bo duy tr tng trng cao na. Tic thay dn ng vn cn lu luyn vi h iu hnh 3.0. Sai lm to ln. DOScapital 3.0 ch thch hp cho vic tng thu nhp ln ti mc 5.000 -la, khi by th ch di chuyn vi tc my tnh i 286. Khi h mun tng thu nhp ln ti 15.000 -la, by th tng ln Pentium II, th h iu hnh 3.0 tr nn tc nghn. C bao gi bn thy mt my Pentium II, nhng li khi ng bng h iu hnh li thi trn DOS v chy mt phn mm trong mi trng Windows? Bn s thy mt dng thng ip trn mn hnh "Bn ang thc hin mt hnh vi phi php" hay "Ht b nh" hay "Khng th lu". Ni nm na, tng t nhng g din ra ng trong thi gian 1997-98, m thng ip trong trng hp ni: "Bn ang thc hin mt lot cc hnh vi u t sai lm. Khng th cu vn. Hy xa b cc khu vc lm n thiu hiu qu. Lin h vi c s bo hnh. Tip nhn v ci t cc h iu hnh v phn mm i mi". chnh l nhng iu cc nc chu k trn v ang thc hin k t ngy . Nhng g din ra ng Nam ngy nay tng t nh s hnh thnh cc cu hnh bn ngoi ca cc h thng ti chnh phng Ty, trong nhiu trng hp l s hc vt. H thiu mt yu t ni ti - thnh phn ch cht ca mt h iu hnh. l cm gic v tri thc c bn v cch thc nhng th trng t do v cng vi n - mt x hi da trn th trng t do - hot ng ra sao. Nhng x hi v th trng t do khng hot ng theo mun ca bt c c nhn hay nhm c nhn no - m theo quy lut gi tr ch thuc v th trng t do. Nhng tp on kinh doanh Hn Quc, gi l chaebol, trc y ng l s khng ti no to ra cc t l n trn vn s hu khng l, nu h khng c nhng quan h thn quen vi cc quan chc chnh ph, nhng ngi cng mun tham gia chm mt t cht. Nhng khon tn dng ln gip chaelbol ln mnh nhanh chng, nhng ri sau , gc ng. Cu Th tng Hn Quc Lee Hong Koo k cho ti rng phi mt nhiu nm th chnh ph ca ng ta mi hiu ra iu : "Nm 1995, ti l Th tng khi Hn Quc c gia nhp T chc Hp tc v Pht trin Kinh t (OECD) v thu nhp bnh qun u ngi l 10.000 -la hng nm, chng ti ngh rng chng ti n ch. Chng ti cho rng chng ti tt nghip ph thng hng u v tr thnh sinh vin i hc. Nhng nhng chun mc cn c mt giai on khi ln giai on tip To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

th phi khc i. Chng ti khng nhn thc c b my quan liu cng knh m chng ti rt t ho, thay v l mt ng lc tch cc tr thnh chng ngi to ln. Chng ti sng vi mt cng thc: sn xut hng lot cng xut khu bng tng trng v thnh cng. Chng ti hc c iu ny l sai lm trong cuc khng hong nhng nm 90, nhng hc ph phi tr cao qu. Chng ti nhn thy t bn nay ang nm quyn kim sot. Trong nhng nm 90 xut hin mt tro lu ton cu ha cc ngun vn, nhng chng ti khng sa sang v chun b cho cc th ch chnh ph v nh nc ng ph kp thi vi th trng vn ton cu. Chng ti khng c cc c ch thch hp i ph. Chng ti khng c kh nng phng. Chng ti i x vi cc ngn hng nh th chng l mt t chc dch v x hi, mt nhnh ca chnh ph. Chng ti cho rng tin khng phi lm ra tin. Chng ti ch ngh tin sinh ra t sn xut v chc nng ca ngn hng l xc tin tng trng, vy ngn hng ch l mt phn ca b my quan liu ca nh nc. Chng ti khng hiu rng ngn hng v s chuyn dch vn chnh l tri tim ca nn kinh t thi mi, v chng cn phi c ci t." Kinh t gia ca i hc havard Dani Rodrik chng minh trong nghin cu ca ng ta rng "vn quan trng khng phi l ton cu ha hay khng m ton cu ha nh th no. "Cc nc xy dng cho mnh cc h tng ti chnh v lut php chi tit, trung thc v ng tin cy t nhng v th vng vng c kh nng phng th trc sc tn cng ca nn u c tin t, ph hoi ng ni t ca h. H c th ng vng khi phi i ph vi vic by th gp gp rt vn. H c kh nng nhanh chng hn gn cc vt thng v chn ng kinh t do vic rt vn gy ra. Nhng cng c mt s ngoi l. Mt t nc c h iu hnh v phn mm ng n cng c th gp kh khn trng hp Thy in hi nm 1992 hay Hoa K khi gp phi nhng trc trc v u t v cc khon vay trong nc chng hn. Nhng c Thy in ln Hoa K u phc hi nhanh chng nh c nhng h iu hnh v phn mm cht lng cao. Alan Greenspan trong nhiu pht biu ca ng ni rng nhng quc gia c h iu hnh v phn mm tin tin "thng c kh nng chng li nhng cuc tn cng ca gii u c tin t v nhng h thng ti chnh ca h c xy dng chc chn nhng uyn chuyn i ph vi nhng cn rt vn nhanh chng v quy m ln v thng qua cc chnh sch hu hiu, t chc c nhng cuc phn cng." Vi nhng l do k trn hin ang xut hin nhng nhn thc mi trong hng ng lnh o cc nc ang pht trin, cho rng iu h cn hin nay khng n thun l nhng th trng mi ni, m phi thm "mt x hi mi (ni)", thi li ni ca i s M ti Hunggary Donald Blinken. Khng th t nhn ha mt nn kinh t trong mt khong trng quyn lc chnh ph v x hi. "Nu t th trng ln trn x hi", Blinken ni, "th chc chn s dn n sai lm v tht vng". V th iu thit yu l c cc nh u t ln cc chnh tr gia phi m rng tm nhn trong cch h nh ngha th no l mt th trng mi ni, bng cch xem xt cc yu t thit lp nn mt x hi To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

mi. Hi tng li, sai lm ln nht m th gii gy cho nc Nga, khi n th ch Lin X, l cho rng vic Nga qu sang h thng ton cu ch mang c tnh "ti chnh", v cho duy nht IMF ng ra gip - ci t ch gi trng trong vic cho php th trng t do quyt nh cc mc gi c ca hng ha v nhiu lnh vc khc. Ch tch Ngn hn gTh gii James Wolfensohn ngh phi iu chnh cc phng php nh gi cc quc gia, t mc ch ch trng vo cc thng s ti chnh - GDP, GNPO, thu nhp bnh qun u ngi - sang vic "thit lp mt cng thc k ton mi" o m tim l ca mt t nc thng qua tim lc v kh nng ca x hi trong t nc . Cc nc cn c xp hng thng qua cc tiu chun cht lng qun l, h thng t php, th tc gii quyt khiu kin, mng li phc li x hi, php quyn v cc h thng qun l kinh t. Ci gi l nhng cuc ci cch "th h th hai" hnh thnh mt x hi mi, i hi mc kin nhn v tnh cn c cao. "Thi trc", mt vin chc Ngn hng Th gii ni vi ti, "bn n mt t nc ang pht trin, vo gp Thng c Ngn hng trung ng ca h v a ra mt li khuyn n gin: "ng c in nhiu tin n th". Sau sang gp B trng Ti chnh v ni, "ng c gy thm ht ngn sch n th, ngn hng c th ngng in n tin mt". Ni cch khc, bn ch cn n gp hai ngi, a ra hai li khuyn. Ngy nay, chng ti hiu l cn phi lm hn nh vy." thc hin nhng ci t th h hai - a mt t nc t ch l mt th trng mi sang thnh mt x hi mi - bn cn s ng gp ca nhiu nhn t, v cn s ng thun rng ri hn nhiu v mt chnh tr. Nhn nc M, ngi ta nhn xt rng l mt c ma do cc thin ti thit k thm ch nhng ngu ngc cng c th iu hnh. iu ngy nay cc nc ang pht trin cn M gip khng phi l vin tr. M l kin thc, hiu v ngun gc thc s ca s thnh vng ca M; s kt hp gia mt h iu hnh ng n - cc th trng t do - cng vi cc loi phn mm thch hp, c cu v s ng thun chnh tr ng c th bo v ti sn v sng to, m bo mt sn chi cng bng trong nhng k lm n c li thng s thng cuc, v thit lp nhng h thng an sinh x hi hng v gip nhng ngi phi chu thua thit. Trong khi c nhiu loi kin trc s phng Ty bn bc v vic thit lp mt ngn hng ton cu v nhng nh ch qun l ton cu kim sot By Th in T, th lnh o cc nc ang pht trin ang dn hiu ra rng nhng th s khng gip g cho h nu h khng c c cc chnh quyn a phng cht lng cao. H s bt lc nu khng c lut ngn hng v nn lp php xy dng lut, cc nh hnh php v c cu php ch thc thi lut v cc to n x n cho ng lut. H cn phi ch trng t mnh xy dng cc nn mng ch khng ch ngi ch gii php t mt th chnh quyn ton cu. Trong khi cc nh thng thi phng Ty cha kp nhn ra, th cc quc gia, vn tri qua cuc khng hon gkinh t nhng nm 90, nhn thc su sc v iu To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

ny.

Thomas L. Friedman

"Nhiu ting ni, nhiu ting h ln, vang ln, cho rng hi nhp din ra qu nhanh v qu mc c bit trn cc th trng ti chnh", Tng thng MexicoErnesto Zedillo ni vi ti hi ma ng 1997. "Khng. Ti th ti tin vo iu ngc li. Ton cu ha mang n nhng thch thc mi nhng cng cho chng ta nhiu c hi tt p. Vic t bn di chuyn nhanh c th gy him ha, nhng bng cch vo m ni rng chng ta cn kim sot chng, th tht hon ton sai lm". Tt nhin, ng ta ni, chng ta cn mt IMF mnh cu gip trong nhng cn nguy cp v ba ng v nhng lch lc cc quc gia hay cc cng ty. Nhng rt cuc, Tng thng Zedillo ni, "nhng khon ti chnh ln s c rt vo mt h thng ti chnh ni a, hoc tr thnh ngun h tr cc ngn hng ni a". Vy iu kin tin quyt, ng nithm, l bn c t chc c nhng b my chnh tr v ti chnh iu hnh ton b cc khu hot ng hay khng. Trong Chin tranh Lnh cc quc gia khng quan tm nhiu n c tnh ca cc h iu hnh hay ca cc phn mm m hng xm ca h s dng, v gia h v nhau khng thy nhiu mc hi nhp. Ngy nay trong ton cu ha By Th in T c th nhanh chng hn nhiu trong vic lan truyn bt n v nh hng xu t nc ny sang nc khc. Hc thuyt Domino ngy nay c ng dng trong lnh vc ti chnh l ch yu, thay v chnh tr. Chnh v th ngi ta c cht lo lng khi nghe v "s phc hi" ca nhng nn kinh t chu sau giai on 1997-98. Phc hi khng phi do nhng nc tin hnh ci cch nng cp h iu hnh ca h t DOScapital 1.0 ln 6.0. Trong nhiu trng hp, do nhng ng ni t ca nhng nc ny tr nn c gi tr r mt khin h hng li khi xut khu hng ha sang th trng Hoa K, mt th trng c nh cu nhp khu cao, c bit cc mt hng in t v my tnh, t ng . Tp ch Ph Wall (s nga 28/10/1999) ng bi v Rini Soewandi, ngi Indonesia, c b nhim ng u hng lp rp xe hi Astra International - mt cng ty sut b xa s trong thi k khng hong kinh t chu. Ngi ph n ny nu r nhng nhn thc trong gi kinh doanh chu v nhng ci t cn c pht trin, nhng cng ni r v nhng kh khn khi thc hin nhng ci t . "Ti l ngi theo trng phi Hoa K trong kinh doanh, nhng trong thm tm, ti l mt ngi Java", c Soewandi, 41 tui, cho bit. Bi bo ca t tp ch ni tip: "C Soewandi ang thc hin mt bc nhy vt, c gng ci t tn ct li hot ng kinh doanh ca hng Astra, mt trong nhng cng ty ln nht v lu i nht ng Nam . Cng mun bin cng ty ny t ch l mt tp on theo li cu lc b tr thnh nhn tp on kinh doanh theo li M c c phn pht hnh cng cng.. Cuc ci t Astra nh du s khi u ca mt cuc tranh u mi ng Nam thi sau khng hong. Sau khng hong, nhiu cng ty vng ny m mt v c gng gii p bi ton: lm th no tn ti lu di trong mt th trng mi m. Nhiu cng ty lm ng trc bi ton ny, h To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

cho rng s phc hi sau khng hong i vi h th l . Nhng Astra ng ra ng u vi bi ton v tin hnh ci cch t duy kinh doanh - chuyn t tnh trng hoang ph sang thc thi nguyn tc minh bcg, t c cu tp on khe m sang thnh mt thc th nng ng, tn dng cc c hi trn th trng. "Chng ti phi chy a vi thi gian", c Soewandi ni, "chng ti phi lm hai vic ln trong cng mt lc - tn ti sau khng hong v sng to mt m hnh kinh doanh ton ton mi hng n tng lai. i vi mt cng ty th lm mt vic cng l kh, hung g c hai". Trong khi th gii r rng mong mun c thy cc i tc chu ca h qun l mi trng kinh t ni a, th Hoa K v cc nc khc ngy cng c t i kh nng ng ra gip h trong vic xy dng cc phn mm thch ng. chy phi t gnh vc cng vic ca h. Ngoi trng Hoa K thng qua li cc nc bng my bay nh con toi, nhng xy dng cc phn mm trong t nc ca bn, th bn phi chy i chy li nh con thoi, n o, trn mt chic xe taxi - chy t B T php sang th trng chng khon, sang B Thng mi ri n tr s ca cc cng ty. l nhng nhim v nh, lin quan n tng chi tit ca nn chnh tr hoc ngoi giao ca mi t nc m c l cc nh ngoi giao xa nay cha tng lm. Cung cch thc hin ci cch s ra sao? Trong iu kin hon ho th mi mt x hi cn phi t xy dng v vn hnh bng cc c ch phn mm trc , trc khi kt ni vi By Th in T. Nhng ch l iu trong m. Qu trnh kt ni ngy nay mang tnh hn lon hn nhiu - hai bc tin ri mt bc li. Chng ta u bit rng l mt qu trnh trong cc nc nh Nga, Brazil hay Thi Lan, kt ni cht t vi by th, ri hnh h chng mt cht, ri ngc li, chu b chng cu x, c hai bn hc mt vi bi hc, cng ci t, li mc ni, li hnh h, thit lp mt qu trnh mi tin ln, vi hy vng c hai bn ngy mt khng hn. y s l c mt qu trnh tip th kin thc ko di - c th mt c thi gian ca mt th h nh nc Nga - v qu trnh ny s bao trm ton b cc din bin trong cc nn chnh tr ni a v cc quan h quc t trong ton cu ha. Trong qu trnh bin chng , cc siu th ti chnh v By Th in T c th nm vai tr quan trng hn so vi vai tr siu cng ca nc M trong vic thc y cc ci cch chnh tr. Tht l tng nu mi mt phong tro dn ch u c mt ngi hng nh Andrei Sakharov ch o. Cng tht l tng nu mi mt t nc u c mt ngi nh James Madison dn dt ti mt ch php quyn. Nhng trong thc t hin nay, ng c dn dt cng cuc ci t c th nm trong tay cc t chc ti chnh nh Merril Lynch. Chng tip theo s gii thch v iu ny.

Thomas L. Friedman Chic Lexus v cy liu

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Dch gi: L Minh Chng 9 CCH MNG TON CU

Thomas L. Friedman

Cu chuyn th nht: Ma ng 1998 ti n phng vn Th tng Thi Lan, ng Chuan Leekpai. Na a na tht ti bt u cuc phng vn bng cch nhn ng ta u bn bn kia v ni: "Tha ng Th tng, ti xin th tht mt iu. Ti l ngi gip vo vic lt ngi tin nhim ca ng - nhng thm ch ti cng khng bit tn ng ta l g. Lc ti ngi trong tng hm nh ti, theo di trn mn hnh thy gi tr ng baht Thi Lan ang tt xung (v cng theo di ngi tin nhim ca ng mt dn kh nng qun l kinh t Thi Lan). Vy l ti gi in cho hng mi gii ti chnh, ni h rt tin u t ca ti ra khi cc th trng mi ni chu. Gi y ti cng c th bn bn thn ng, thng qua Internet, nhng ti tham vn cng ty mi gii ti chnh. Dng nh tnh th gi y cho thy mt -la mt l phiu, tha Th tng. ng ngh th no v vic bn thn Tom Friedman l mt c tri ca mnh?" V Th tng ci, nhng ng y bit ti mun ni g: tham gia nn kinh t ton cu v kt ni vi By Th in T tng t nh chuyn nim yt t nc bn ln th trng chng khon. Tng t nh vic chuyn t nc ca bn thnh cng ty c phn ch c iu c ng by gi khng ch l cng dn nc bn. H l thnh vin ca By Th in T, cho d h ang sng u. V nh ti ni trc y, h khng ch bn nm mi i b phiu mt ln. H b phiu hng ngy hng gi qua qu tng h, qu hu tr, qua ngi mi gii v ngy cng trc tip hn, qua mng Internet. Cu chuyn th hai: Ma thu 1997, ti sang Moskva cng mt on doanh nhn v hc gi ngi M. Trong nhm ca chng ti c Donald Rice, cu Gim c sn xut ca Teledyne, mt tp on k thut cao ca M, nay ng u mt hng cng ngh sinh hc. Trong chuyn i c ln Rice k vi ti rng ng ta bn bc v cc c hi lm n vi mt thng nhn ngi Nga, ngi c mong mun tm mt i tc cng ty M. Rice l mt thng gia dy dn kinh nghim, trc khi bn tip, ng ta hi v thng nhn ngi Nga mt cu n gin: " Anh np thu cha?" Ngi Nga ny lng tng, tr li rng cng khng hn. Xin li, Rice ni vi anh ta, v nu anh khng np thu th khng c cch no c th hp tc, v cng ty ca Rice l cng ty hn vn t dn chng, nu mt trong nhng i tc chi nhnh ca cng ty trn thu , th iu s b ghi li trong s sch ca cng ty trong ma kim ton hng nm. Vy th thng nhn ngi Nga gi y ch c duy nht mt la chn. Anh ta c th l mt cng dn ti nc Nga, tip tc trn thu v lm n mt mnh, hoc anh ta s tr thnh mt cng dn tt np thu v tr thnh i tc ca mt tp on hng mnh, k thut cao, ca Hoa K. Ngy kt ni vi By Th in T, th cc quc gia cng c thm c hi la chn, nh i vi thng nhn ngi Nga n - hp tc vi byth, tun th cc iu kin ca chng, To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

hoc c t nhin lm n n l v chp nhn tnh th l cc ngun vn ca h s cn dn, ht dn kh nng tip cn k thut v khin mc sng ca dn chng i xung. Hai cu chuyn trn minh ha r rng nhng nh hng chng cho m ton cu ha gy ra i vi qu trnh dn ch ha. Ni chung, By Th in T s buc cc nc kt ni phi lp t cc phn mm v h iu hnh mi, dng ln nn mng ca cc ch dn ch. ng thi, by th v nhng siu th ti chnh nhanh chng tr thnh hai trong s cc th lc ln nht trn th gii c kh nng can thip v e da mnh m cc quc gia. Chng to cho dn chng mt cm gic rng bt c nn dn ch no h c c trong nc, bt c la chn no h thc hin trong cc cuc tuyn c a phng hay ton quc, bt c th lc no c cho rng ang kim sot x hi ca h - tt c (nhng yu t ) ch l o tng - lc lng ti hu quyt nh i sng chnh tr ca h chnh l By Th in T cng cc siu th ti chnh rng ln, v hnh v c iu khin t xa. Nghch l ca ton cu ha cho thy vin cnh mt ngy no by th s tin vo tnh l ca bn, sng trong tay, cho c mt nn php quyn, ri n hm sau chng lng lng ra i, ging nh trong phim King Kong, bp nhng ai vng mc trn ng di chuyn. Mt nga no chng c x nh thi nm 1776, ri sang hm sau, chng thay i thi nh thi 1984. Xin gii thch cho bn v sao chng c th ng thi lm c c hai vic cng mt lc. *** Ti xin gi qu trnh trong by th gip xy dng nhng nn mng ca dn ch vi ci tn "cuc cch mng t pha trn", hay "cch mng ton cu". Ln u tin ti pht hin ra cch mng ton cu l trong mt chuyn sang Indonesia nm 1997 khi thi i Suharto ang dn li tn. Dng cm ti vi Wimar Witoelar, ngi dn mt chng trnh truyn hnh Jakarta c ng o a thch, anh ta k cho ti v th h tr trong gii trung lu ca Indonesia. Anh nhn xt rng phn ng nhng thanh nin t 20-30 tui c gio dc chu o trong gii thng lu u chia s c m lm giu, nhng trnh khng b tham nhng; h mun c dn ch, nhng khng mun xung ng tranh u v dn ch. Th h hiu rng trong thi Suharto s khng th c mt cuc cch mng dn ch c trn ban xung, nhng h hong s trc kh nng mt cuc cch mng dn ch t di ln, v nu dn ngho thnh th ng dy th i sng s b ph v, tr nn nguy him. Vy th chin lc thi nay l cn c mt cuc cc mng t trn cao, mt th cch mng ton cu. Chin lc ch php h lm tt c nhng g cn thit, v tnh hay hu , hi nhp Indonesia vo h thng ton cu. H hy vng nu tri buc Indonesia vo nhng nh ch v th trng ton cu - nh T chc Thng mi Th gii WTO, Pizza Hut, APEC, ASEAN, Merrill Lynch, PricewaterhouseCooper hay nhng t chc phi chnh ph [NGO] - h c th nhp khu t nhng tm cao nhng tiu ch v nhng h thng trn nn php l m c chnh ph ln dn chng Indonesia u khng ti no sng lp ra. To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

Chng hn, bo ch Indonesia khng th trc tip ch trch ch Suharto v nn con ng chu cha thay vo , h hm h ng ti tin ni rng Hoa K v Nht Bn a Indonesia ra ta n WTO ph phn nh my quc doanh sn xut xe hi ca nc ny - nh my lc nm di quyn ca ng con trai ca Tng thng v c bo h thu quan, vi phm cc iu kin ca WTO. Chin lc ca cc nh cch mng ton cu, ni tm li, l thu nh ch Suharto bng cch phng i, ton cu ha ton th x hi Indonesia. Nh phn tch qun s ngi Indonesia Juwono Sudarsono miu t cch mng ton cu trong "th trng ton cu s p t ln chng ti nhng tiu ch v k lut kinh doanh m khng i no chng ti c th t thit lp". Mt nh ci t ngi Indonesia khc ni iu mt cch n gin hn. ng ta ni ng ta cng con trai ng tr th Suharto mi tun mt ln "bng cch n n tim McDonald s". Thng thng th c quan hoch nh chnh sch i ngoi theo li truyn thng, thucphi cc t hay cc hu, thng coi nh sc mnh ca By Th in T v ca ton cu ha trong vic thc y dn ch ha. Michael Mandelbaum, mt chuyn vin v chnh sch i ngoi thuc i hc John Hopkins cho bit: "Chng ta vn cn sng vi hnh nh ca cc cuc cch mng nm 1776, 1789, 1917, v 1989, mi ngi vn cho rng dn ch ch c th c c khi dn chng ni dy p mt chnh ph tham nhng no . Chng hn nhng ngi Minutemen ni ln Lexington, nhng m ng Paris p ca ngc Bastille, Cng on on kt Ba Lan, hay Sc mnh ca dn chng Philippines. Nh vy, khi ni n dn ch ha, cha ai tng tng ra ci cnh mt thng gia nc ngoi n v ni vi chnh ph ca chng ta rng ng ta khng kim ra tin to cng n vic lm cho cc cng dn ca t nc nu chnh ph khng thit lp cc iu khon bo h cho lut php, tun th cc tiu chun k ton quc t v thc hin minh bch ha." Vic Hoa K khng thng xuyn thc p Trung Quc phi dn ch ha, hay dn chng Trung Quc khng ni dy hng ngy i phi c tham gia vit bi cho tp ch Ph Wall chu khng c ngha l mm mng ca mt qu trnh dn ch ha cha c thai nghn Trung Quc. Chng ta quen nhn dn ch ha nh mt s kin - ging nh hnh nh bc tng Berlin sp - nhng thc ra dn ch ha l c mt qu trnh. Tt nhin qu trnh thnh cng vi s ra i ca mt nn dn ch t do, ngoi sc mnh t th trng n cn c nhiu th lc khc tip sc, Larry diamond, ng Tng bin tp ca tp ch Dn ch, mt trong nhng hc gi nghin cu su cc khuynh hng dn ch ha trn th gii, ni nh vy. By Th in T l mt lc lng cn, nh cha . "iu quan trng l Chnh ph Hoa K phi ln ting, thng xuyn v thc bch, bnh vc dn ch ha", ng ni tip. "iu quan trng l Lin Hip chu u v Chng trnh pht trin ca Lin Hip Quc [UNDP], v nhng mng li ngy cng rng m ca cc t chc phi chnh ph theo di v xc tin nhn quyn v cc sng kin dn ch ha trong cc khu vc kinh t mi tri dy. iu quan trng l qu trnh ton cu ha v To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

thng tin s cho ngi ta hiu bit nhiu hn v cnh sng ca ng loi ca h. iu quan trng l pht trin kinh t cc nc ang to ra nhng tng lp trung lu, nhng ngi tip tc i hi c ng gp vo vic hoch nh chnh sch v a nguyn v chnh tr. Khng phi ngu nhin m mi mt quc gia c mc thu nhp bnh qun u ngi trn 15.000 -la u l mt nc dn ch t do, tr Singapore, hin ang l mt ch hn hp trong mt thnh ph, nhng chnh n, hu nh chc chn s tr thnh dn ch mt khi c s thay i v th h. iu quan trng l sau khi Chin tranh Lnh kt thc khng cn mt m hnh no khc, ngoi m hnh dn ch t do". Bn cn phi lm cho nhng yu t k trn cng kt hp. Lun im n gin ca ti l trong s cc ng lc do Diamond lit k trn, by th v cc siu th ti chnh c th l nhng ng lc quan trng nht trong thi ton cu ha, thc y dn ch ha. L do l by th c kh nng vt ro, vo su bn trong h thng chnh ph v iu hnh ca t nc, nhng ni m cc chnh ph nc ngoi v cc t chc nhn qun khng th tip cn. By th c th tng p lc v kh c chnhph no chng li chng c. By th lm nh th cng v li ch ca bn thn chng v khin cho cc chnh ph v cc bn hu quan nhn r rng lm nh vy cng l v li ch ca chnh h. By th vt ro vo cc quc gia khng ch tuyn truyn dn ch. Khng phi vy. Chng coi trng tnh n nh, kh nng xt on tng lai, s minh bch v kh nng di chuyn v bo v ti sn c nhn khi b tch bin hay ri vo tay ti phm. V m bo nhng iu kin trn, by th cn cc nc ang pht trin ci t cc phn mm v h iu hnh - nhng thnh phn cu to nn dn ch. Trong th gii ngy nay bn khng th i t Mao sang Merrill Lynch m thiu nhng con ngi nh Madison. Hy xem xt mt cch chi tit v cch thc lm th no m by th c th p t nhng thnh phn ca mt nn dn ch. TNH MINH BCH Tp ch Ph Wall cho bit khi cc quan chc ti chnh ca Hoa K, Nht Bn, Trung Quc v 11 quc gia chu gp nhau Malaysia hi thng 11 nm 1997, h thy Ngn hng Trung ng Malaysia cho dng mt tm bng thng tin, ci loi m bn c th thy cc sn bng gii NBA. Trn tm bng , ngi Malaysia cho cc v khch quan st s hot ng ca d tr tin t ca nc ny, chng minh l kinh t ca h lm n khng n ni ti. Khng phi nc no cng lm nh vy - dng nhng tm bng ch s kinh t ca khu sn bay - hay c l h s lm c iu trong tng lai. By th trong nhng nm gn y, bit cch i hi cho c, thng lm theo cch lm d, tnh minh bch trong bo co ti chnh ca cc nc. Nhng nc c mc ni vi by th dn dn cng nhn thc, cng theo cch tr gi t rng nu h cng chun b chu o, cung cp y thng tin v giao dch ti chnh, th s gim i kh nng khin cho by th pht lng, phn ng t ngt v ko nhau rt ra. To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

Bn hy coi By Th in T nh mt n linh dng ang tm n mt ng c chu Phi vy. Khi cn u n pht hin mt vt di chuyn trong bi cy gn th n s khng thm th vi con linh dng bn cnh, "Ny, tao thyhnh nh c con s t ang ln qut trong bi cy." Khng c chuyn nh vy. Con linh dng s lng ln chy, khin c n lao theo, v n cng s khng chy mt on ngn ri dng li. Chng s chy thng qua bin gii, sang mt nc bn cnh v s bp tt c nhng sinh vt nh nhoi trn ng di chuyn. Vy th lm th no bn c th phng t nc ca bn kho nhng tai ha nh vy? Tr li: Bt ct bt bi rm i, lm cho li i quang qu, ln sau, khi by linh dng nhn thy nhng vt g lay ng chng s ngh: "Khng sao u. Ta thy n ri. Chng qua l mt con th thi". Hay ny thc s c s t n th by th c th thy n t xa, v di chuyn sang mt ni khc trong i ng v khng giy xo lung tung c mt vng rng ln. Hoc, nu c c hi, by th s t t chc thnh mt i hnh thin chin, khin cho s t phi hong s m b chy. Tnh minh bch y cho php by th c c thng tin sm hn, c lm iu g t v, chng s lm mt cch c k lut. Trong th gii ti chnh, iu ny hm s khc bit gia xung gi cht t v b st gi n mc phi mt hng thng hay hng nm mi hi phc c. Khi kinh t ca Hn Quc gp kh khn vo thng 12 nm 1997, nc ny cng b l d tr tin t l mc 30 t -la, nhng trong thc t h ch c 10 t -la. V khi by th pht hin ra iu , th chng b chy. Cng trong thi gian Chnh ph Seoul ni vi IMF rng ton b vn vay ngn hn t nc ngoi l 50 t -la. Nhng mt tun sau h ni li, con s thc t l 100 t -la. i gii! S thiu minh bch kiu , nh li Richard Medley, mt chuyn vin phn tch mc mo him chnh tr cho cc cng ty ti chnh, to ra nhng cn hn lon ti t nht. Thiu minh bch, ng ta ni, "chnh l yu t to ra nhan nhn nhng ngi mang o tng cng nh u c bi quan". Hy nhn Thi Lan, Hn Quc hay Nga trong u thp nin 90. Khi cn vng son, s thiu minh bch trong cc nn kinh t to ra mt hng ngi o tng, thi ln nhng bong bng, khin ngi ta dn tin vo nhng ni ny, tin rng h c th 3thu li nm sau cao nh nm trc. Mc d nhng khon tin u tin c s dng ng n vo cc nh my c li, nhng khon tin sau c dn vo nhng khu du lch hoang ph v nhng c s khng thuc nhu cu. "Bn khng th c nhng phn tch ng n khi phi lm vic trong nhng h thng thiu minh bch", Medley ni. "Khi [by th] b nhim nhng o tng lc quan t nc ca bn, chng s thi nhau u gi, kch gi ln cao cht vt. Nhng ngi c o tng lc quan s khuyn, "nhm mt vo m mua, v chc chn, nhy xung ci b bn s c an ton v trong b c nc". Tai ha l ch . S thiu minh bch khin cho nhng ngi o tng tip tc kch gi, phng i tim nng. Ri n khi chc u nhy xung th tt c nhng cn mng m v d tr ngoi t v mc li d phng, ht thy u sp ". To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

Bn i t ch tin tt c n ch khng cn tin g. Nhng k v mng tr nn hong lon - anh ta ng rng gi y khp mi ni, u u cng tin n nhng khon n xu, nhng khon n khng c trn s sch. Trong mi n th u c nhng loi c tin v loi a nghi, v nu tai ha xy ra th cn lng ln ca by th s b nhng con th lm cho ti t hn. By Th in T dy bi hc cho nhiu quc gia trong nhng nm gn y. Ngy nay, B Ti Chnh ca Hn Quc gi mt email mt ngy n cho cc nh u t c hot ng lin quan ti d tr tin t ca nc ny, trong nu tht r mc dao ng vn t nhn. "Ngi Hn Quc, t ch coi tnh minh bch khng l g c, quay sang cho rng tnh minh bch l tt c, "gim c qun tr mt qu u t ph Wall ni vi ti, "nu chng ti cn, th h cng c th chuyn cho c mt d bo thi tit." Rich Johnson, ngi ng u phng u t ca Offitbank, mt ngn hng New York ni: "Khi sang Brazil, ti ni vi h: "ti cn thy mi th". Ti gii thch thng thn, "Khng phi cho ring ti. Ti l bn ca qu v. Ti tin qu v. Nhng lm th no qu v ha gip ti thuyt phc nhng k hoi nghi?" V nhng k hoi nghi gi y ang ni vi chng ta: "Nu khng ci b ht trang phc cho chng ti xem xt mi ni trn thn th ca bn, th ti s khng i no giao tin vo tay bn u, v qu kh ca bn l c mt lch s thiu minh bch v gy nhiu tht vng. Nu khng c tnh minh bch th s khng c tin. Ti mun c xem k s sch ca bn. Xem ngc xem xui, xem ban ngy ri n m cng xem". Ngy no ti cng tp hp thng tin ca tt c cc lnh vc trong kinh t Brazil. Cui ngy bao gi ti cng nhn mt bo co v nhng khon lu ng vn ca Brazil trong ngy hm . Ti bit nhng g xy ra trong ti khon thng mi ca h, trong ti chnh, iu g c chng minh v nh hng ti mc li sut chnh thc ca ngn hng trung ng v nhng g xy ra trong th trng giao dch ca ngnh du lch Brazil. Bo co do mt cng ty t nhn a phng gi n, bao gm nhng thng s chnh thc t ngn hng nh nc. Ti c th u t thm nu hiu r hot ng trong cc nh bng nc ny - mc d vn c nhng mc mo him nh. V nu c y thng s ti s tnh c cc chi ph n b ri ro, v ti c th i nu thy khng thun li; nu khng tnh ton c c s th ti ch vic on m, nh th chc chn s ph sn." V mt khi cam kt cho php by th c soi xt bn thn, bn khng cn ng thot ra na, v nu lm nh vy, bn s phi tr gi t. CC CHUN MC "Nu vit v lch s cc th trng vn ca Hoa K," B trng Ti chnh M Larry Summers c ln nhn xt, "ti xin gi rng iu gin n nhng quan trng bc nht, khin hnh thnh nhng th trng vn, l tp hp cc nguyn tc k ton c chp nhn chung. Chng ta cn thc hin chng trn mi trng quc t. Mt rong nhng thnh cng nh nhng y ngha ca IMF th hin qua vic mt thy gio Hn Quc dy mn k ton k vi ti l trc kia lp hc ca ng trong k To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

ma ng ch c 22 hc tr, nhng nm nay [1998] s lng hc tr l 385. Chng ta cn iu quy m doanh nghip. Chng ta cn iu quy m quc gia". Mt l do khin cho s bng n s lng cc kha k ton Hn Quc c l l do By Th in T. Sau cn khng hong 1997-1998, chng i hi phi c s o to cc tiu chun k ton ng b mi ni. Khi nhn su vo cc cng ty Hn Quc, Thi Lan hay Indonesia, chng khng th hiu c cc d liu k ton, v khng c cc bng cn i k ton tng hp, tp hp s liu phn nh hot ng ca cc n v v chi nhnh, khin khng th thy ht c tng ti sn cng nh tng s n, cha ni s liu cc ti sn v n ngoi s sch. Cng di chuyn u t vo nh my hoc cc th trng cc nc, cng c thm cc nc mun mc u t t by th, cng c thm cc cng ty ni a mun pht hnh c phn trn th gii, th chng cng phi chu p lc, buc phi o to thch nghi vi nhng tiu chun ca th gii v nghip v bo co ti chnh. Hy tham kho mt v d ti tm thy trong tp ch Hemispheres ca hng khng United Airline, s thng 12 nm 1997. Tp ch ng ti v mt trong nhng cng ty phn mm my tnh pht trin nhanh nht th gii, Infosys, ca n . Tp ch vit: "Cha kha dn n thnh cng ca cng ty l vic h xa b nhng chnh sch v truyn thng hot ng ca Th gii th ba vn d khin cc cng ty khc ca n hot ng khp khing v xc tin mc ni vi Th gii th Nht, iu to thun li rt nhiu cho khch hng. "T u, chng ti quyt nh s khng c s nhp nhng gia ti sn cng ty v ca c nhn", Narayana Murthy, ngi sng lp v ch o ca cng ty cho bit. C ngha l khng ai c php dng xe cng ty vo nhu cu c nhn - y l mt bc tch khi truyn thng kinh doanh ca n . n xa nay cc nh qun l cng ty thng lm dng ti sn ca cng ty cho nhu cu c nhn. Cc k s in ca cng ty thng n lm cho t gia ca cc xp ln hn. Nhn vin i lm v thng kt hp n con ci ca cc xp ln v thm ch trng coi cc chu lun. Cc phng ti chnh gip cc nhn vin mua a c cho nhn vin cng ty. Nhn vin cng ty thng phi chu lm nhng chuyn nh vy v khng c la chn no khc. Hon cnh khin cho mi trng sng kin v ci tin tr nn b c lp, xa lnh. Nhng v khngxy ra Infosys. Infosys l cng ty n u tin cho cng b kt qu kim ton hng nm ch mt tun sau khi kt thc nm ti chnh; l cng ty u tin cho cng b cc bo co ti chnh hng qu sau khi kim ton; v l cng ty u tin tun th cc Nguyn tc k ton c chp nhn chung ca Hoa K v cc i hi v s sch ca y ban Giao dch Chng khon Hoa K. "Nhng bo co v ti chnh v k ton ca Infosys to ra nhng chun mc cc cng ty khc noi gng v tun th", mt nh phn tch nh gi nh vy v Infosys". Khuynh hng trn ang c gii mi gii Internet thc y. Bun bn trn mng, theo li John T. Wall, Ch tch NASDAQ International, "chc chn khin tng hn na hot ng sot xt trnh To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

qun l ca cc chnh ph v cng ty. Mt khi con ngi ta c th u t ra nc ngoi v thc hin giao dch trn mng, h s i hi nhiu hn thng tin v cc cng ty, v sau mun bit liu h c tin c nhng s liu hay khng. Liu nhng thng s ti chnh c c lp nn theo ng tiu chun k ton quc t hay khng? Cht lng qun l cng ty n u? Nhng yu t gp phn cn i mc thu v v cc h thng php lut hu quan." Theo mt nghin cu ca Hi ngh Thng mi v Pht trin ca Lin Hip Quc, mt pht hin trong cuc khng hong 1997-98 chu cho thy phn ng trong s nm hng k ton ln ca Hoa K, khi tham gia kim ton cc hng ti chnh lm n thua thit vng ny, khng cng b nhng kh khn, trc trc m thn ch ca h gp phi. L do chnh ca v ny, theo bi ng trn The New York Times nga 17/11/1998, l cc hng k ton khng p dng vo chu nhng nguyn tc k ton cht ch v chi tit ging nh h thc hin Hoa K. V nguyn nhn chnh cho thy cc hng k ton ln - nh Pricewaterhouse Cooper hay Ernest & Young - vo lm n chu bng cch mua sp nhp cc hng k ton vn c vng ny, nhng c s m khch hng ca h ch mun thc hin nhng quy tc ti chnh lng lo. Thc t gi y khng cn nh vy. Ngn hng Th gii ngh nhng hng k ton ca M khng c ph duyt cc hot ng kim ton m khng tun th nhng tiu chun quc t hin hnh. Nu kim ton do cc chi nhnh v i tc a phng ca h thc hin th ch nhng i tc c k vo - v gii u t nc ngoi hy cnh gic. Nghin cu ca Lin Hip Quc cho bit kim ton ti khng phi l nguyn nhn dn n khng hong, nhng kim ton ng n s gip pht hin cc li lm sm v c th gip gim hu qu tai hi m cuc khng hong gy ra. Khi chng ta i dn vo mt th gii ni Internet nh hnh cho thng mi, th nhng tiu chun quc t ngy cng tr thnh i hi ln lao hn, v mt l do ch yu: vo lc bn quyt nh dng Internet bn hng hay cung cp dch v, t lc m trang mng u tin, bn tr thnh mt cng ty ton cu - d bn c n , hay Indianapolis. Lm n trn Internet tc l lm n trn ton cu. V th bn phi c tm suy ngh ton cu v lm sao c th thu ht nhng ngi mua trn th gii mua mn hng ca bn. V bn phi m bo cho khch hng tin rng bn s giao hng ng hn v an ton, s ti khon tn dng ca h c bn gi k lng, tin c chuyn ng nguyn tc quc t, lut l v quy tc hnh x c tun th v nhng th tc v vn lin quan ti k ton v thng mi c thc hin theo thng l quc t. "Cng c nhiu thng v c thc hin trn Internet t khp ni trn tri t, th cung cch lm n nhiu ni cng c ha ng v tiu chun ha", Bob Hormats, Ph ch tch hng Goldman Sachs International lp lun. Ti nm tri iu ny khi sang Sri Lanka hi cui nm 1999. Khi n ni vo bui sng, ti i xe chng hai ting ra ngoi Th Colombo, n thm mt trong nhng nh my dt ln nht ca Sri Lanka. Con ng n nh my khng rng, khin chng ti phi cht vt trnh xe c v gia sc. To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

Khung cnh tiu biu ca min nhit i. Rt cuc, chng ti n c lng Pannla; nh my dt hin i ny ng cnh lng, vi nhng nh xng khang trang ti mu sn, thm c cn xn p v h thng ng ten v tinh - khu nh my trng ging nh va ri t sao Ha. Nh my ny l ca Slimline, mt hng dt Sri Lanka, chuyn nhn hp ng t cc siu th Victoria s Secret v ca Marks & Spencer. Ton b nh my c lp t my vi tnh v c ni mng Internet vi chui siu th Victoria s Secret thc hin thng mi in t. Tng cng c 1.400 nhn vin, phn nhiu l n, tui t 18, h ngi lm vic bn hng hng nhng my khu. Ai cng mc ng phc v nhng ph n mang thai th i m - h c php lm vic chm hn ngi khc. Nh my c gn iu ha khng kh v rt sch n mc c th by n ra sn. Ngy cng di tm ting nhng cng lao ng kh cao - mi cng nhn phi hon thnh nh mc tnh tng pht. Mi dy chuyn sn xut c mt my tnh theo di v nh mc trung bnh phi c thc hin, nu cng nhn mong c thng. Lng cng nhn trung bnh l 80-100 -la mt thng, bao gm c n sng. Hin c mt danh sch mi ngi xp hng vo xin vic. V iu kin sn xut, y l mt nh my t tiu chun quc t. Nu khng ni n lng bng th ti sn sng cho con gi ti xin vo lm y. Ti h Mahesh Amalean, ch nh my, v sao phi trang b p nh vy? V sao khng phi ch l mt xng n s? Chng phi ng ta s thu li cao hn nu gim chi ph trang b cho xng? Khng, ng ta tr li, khng c - v l do ton cu ha. Bin php duy nht gip cho Sri Lanka tn ti trong ngnh dt, i ph vi cnh tranh t nhng ni r mt hn nh Trung Quc v Brazil, l bc ln bc thang cht lng, sn xut hng cht lng cao cho cc hng bn l hng hiu danh ting trn ton cu. ng ta gii thch, chy ua lm hng r vi Bangladesh chng hn, khng phi l iu hay. Phng php duy nht gi quan h vi cc hng hng hiu ln trn ton cu l phi sn xut nhng sn phm c cht lng ngy cng cao, ci thin lin tc iu kin lao ng. "Nhng hng hng hiu ngy nay i hi khng nhng hng cht lng cao, gi r v iu kin lao ng cho cng nhn cng phi tt hn", Amalean gii thch. iu khng hn v Victotia s Secret bng chc tr nn quan tm n phc li x hi m v gii tiu dng v sinh vin Hoa K ngy cng tr nn quan tm n cc li ch x hi sau khi h chng kin nhng chin dch ln phn i nhng c s hng xng c iu kin lm vic ti, bc lt cng nhn. Nhng ngi tiu cng gi y tuyn b vi cc siu th rng h khng dng nhng mt hng sn xut trong nhng hng xng bc lt nhn cng. Ni cch khc, mt trong nhng l do chnh dn ti vic Sri Lanka ci thin cht lng cc nh my dt ca h khng phi l mun dng chng ngi chng ton cu ha, m bi v trong nn kinh t ton cu ngy nay, sng st, cc nh sn xut Sri Lanka phi rng buc bn thn h vi cc hng bn l ln phng Ty. Cng lm nh vy, nh my ca h cng phi c nng cp khp vi nhng tiu chun m hin nay gii tiu dng phng Ty i hi. "Khi nhng To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

nhn vin ph trch mua bn ca Victoria s Secret v cc hng khc n thm nh my, mt trong nhng iu trc tin h hi chnh l iu kin lm vic ca nh my", Amalean ni. "H phi cht vn, v l iu khch hng ca h mun bit". Vi ngy sau khi thm nh my dt, ti n n sng vi mt nhm cc nh doanh nhip Internet tr. Nhiu ngi trong bn h phn nn l mt l do cho thy cc cng ty non tr ca h khng sng to c cc phn mm mi l v hin nay cha c lut l a phng no v vn bn quyn chng vic nh cp cc sng to. H cng phn nn v vic Microsoft cha mun vo th trng Sri Lanka v hin nay nc ny cha c lut bo v tc quyn. V iu ny, Lalith B. Gamage, ng u Vin Cng ngh Thng tin ca Sri Lanka pht biu thng thn rng thu ht Microsoft v cc hng cng ngh ln, chnh ph ang gp rt thng qua mt d lut bo v tc quyn. V ng ta ha vi nhng ngi ngi xung quanh l o lut s c thng qua trong vng mt nm. Khi lng nghe nhng bn ci nh vy, ti ngh rng khng r Bill Gates c bit v nh hng ca cng ty ca ng ta t ny ra sao khng. Gii php ton cu nh trn khng ch xut hin cc nc ang pht trin. C l v d ln nht th gii v cch mng ton cu, p t cc tiu chun quc t mi ni, th hin trong quyt nh ca Lin Hip chu u n nh mt ng tin chung, mt ngn hng chung v mt h thng tiu chun ti chnh chung - mt tm o nt nm vng chung - cho ton b thnh vin ca Lin hip. i vi , mt t nc mang ting c mt chnh ph tham nhng v thiu hiu lc, th Lin hip Tin t chu u, ra i nm 1999, l mt th ca tri cho. Lin hip ny buc nc phi mc chic o nt bng cch chuyn giao mt s chc nng ca chnh ph sang cho Ngn hng chu u, ng ti Frankfurt. i pht thanh ca nh nc pht mt bn tin t nc nm 1997 v vic ngi dn - sau mt th h chu ng vic chnh ph qun l tin t yu km - hi thc Lin hip chu u vo qun l t nc ca h, mario Abate, mt lut s thng mi ngi c trch dn, " Mt trong nhng hiu qu trong thy ca vic gia nhp ng tin chung chu u, ng euro, l s xut hin ca nhim v ti gi l "vic qut dn nh ca" - chnh ph b buc phi ra tay gii quyt thm ht ngn sch, kim sot lm pht v chi tiu ca chnh ph. H b buc phi lm iu . V hin nhin, khi lm iu , nn kinh t s c li v l iu ti rt tn thnh". Abate ni thm rng a s dn chng c l s rt mng khi cc vin chc chu u ch thn sang qun l t nc ca h. Khng thy c s phn ng no t nc nhm vo nhng trung tm quyn lc ca chu u ng Brussels, Frankfurt v Strasbourg. "C nhiu him khch nhm vo Rome hn", Ablate kt lun, "v i vi chng ti, Rome l tng trng ca mt trung tm ti phm. H n cp tin ca chng ti. Chng ti coi l hnh ng n cp, v h thu tin v khng thy tr li". B trng Ti chnh , ng Vincenzo Visco ni vi t bo La Republica vo u nm 1999 khi ng euro bt u c lu hnh, rng t nay "s khng cn nhng tr l bch xu bng" trong gii chnh tr gia v To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

doanh gia ngi , nhng ngi trc th hin "qu tha nhng hnh vi phi php". Lin hip tin t chu u, ng ta ni thm, "c ngha l chng ti s khng cn c th chp nhn nhng tiu chun thp km ch v chng lm chng ti d sng hn". chnh l li ni ca mt nh cch mng ton cu. THAM NHNG Nu mun tm hiu xem h thng ton cu ha gip lm gim tham nhng ra sao, th xin c nhng bn tin ni v cuc o chnh qun s Pakistan ngy 12/10/1999. iu g xy ra? Cuc o chnh l v d in hnh v xung t mang ng c chnh tr, trong hng ng thng lu nc ny. Tng Pervez Musharraf liu lnh iu qun vo vng Kasmir do n kim sot, c l vi hy vng rng mt khi c Pakistan v n u c v kh ht nhn th lm nh vy, th gii s vo can thip v gip xy dng mt gii php cho Kashmir. ng ta tnh sai. Th gii khng vo v lc lng ca ng b qun n y lui. Th tng Pakistan Nawaz Sharif phi trch nhim trong v Kashmir v li cho lc lng v trang, v cch chc Tng Musharraf. Tranh chp quyn lc din ra, trong Musharraf v qun i lt Th tng Sharif. Mt cu chuyn rt xa. Nhng iu mi m xut hin khi Musharraf ln cm quyn. Khi ng ta bt u hiu rng i vi dn chng, iu g l quan trng nht - i vi h Kashmir khng quan trng, chng tham nhng mi l iu h i hi. Tham nhng trn lan honh hnh di thi chnh ph Sharif. Vy th Tng Musharraf, ng nh ng quang v tr thnh nguyn th quc gia hp php, ging cao ngn c dn tc ch ngha Hi gio, i ch quyn dn tc... chn con ng khc. ng thanh minh cho vic tim quyn bng cch t gii thiu bn thn l mt con ngi trong sch, ha o tn gc r nn tham nhng Pakistan. Tng Musharraf thm ch cho cng b bn khia thu ca ng chng minh rng ng trong sch. ng ta bit s c hai loi ngi s lng nghe - dn chng trong nc, nhng ngi qu chn ngn chnh ph c, v thnh vin ca By Th in T, ang kim sot nhng ngun ti chnh m ng ta cn gip tng trng tr li. Trong lch s, c bao gi mt v tng o chnh, tim quyn ri ngay lp tc cho cng b nhng khon ng ta np thu? Thay v thanh trng cc nhn vt cnh t hay cnh hu, ng ta cam kt rng chnh ph s truy tm tt c nhng k thiu n, trn thu v la o ti chnh. T bo Washington Post (21/10/1999) ng ti rng vi ngy sau o chnh, ngn hng t nhn ln nht ca Pakistan ng mt qung co trn trang nht ca mt t bo: "NHNG K THIU N CH ! C HI CUI CNG - HY TR N! NU KHNG S PHI CHU HU QU." Ti t nh: khng hiu y l mt cuc o chnh ca qun nhn Pakistan hay l mt cuc o chnh ca gii qun tr ti chnh ca nc ny? khng cn l mt iu d thng. Cch mng ton cu ang to ra ci gi rt cao m nhng t nc dung tng cho nn tham nhng To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

phi tr. V ti sao bn phi u t vo nc X, ni bn phi t lt tt c mi ngi k c b con ca h, trong khi bn c th vo u t nc , ni bn chu chi ph lao ng tng t, nhng khng b phi t lt? By Th in T ni vi mi quc gia: "Nu bn khng tp hp c mt m khch hng n nh v xy dng c mt tp hp cc c hi bn vng u t, khng sao, chng ti s i ni khc, v trong mt th gii khng cn ro cn, chng ti i u cng c". i vi by th, tham nhng cng l mt trng thi thiu kh nng tin liu, v bt c thng v no cng c th b nu mt ai t lt mt ai , v l iu by th cm ght hn ht. Derek Shearer, i s Hoa K ti Phn Lan trong nhng nm 90 tn mt chng kin vic cch mng ton cu y nhng ngi Nga vao hai la chn: hoc kim sot nn tham nhng hoc chu ngho i v km pht trin mi mi. "Trong cng v i s M Phn Lan, nhim v ca ti l gp g cc doanh nhn Phn Lan v khuyn khch h u t vo nc Nga - v l yu t quan trng gp phn n nh vng bin gii gia hai nc", i s Shearer ni. "Nhng nhng ngi Phn Lan p li: "Chn chc ri, chng ti s vo lm n vi ngi Nga. H c th mang xe ti sang y mua bt c th g cng c, min l h mang theo vi bao ti tin mt thanh ton. Nhng chng ti s khng sang lm n bn . Qu tham nhng v qu nguy him. Ti sao chng ti li phi sang nh? Chng ti c th sang Hungary, Cng ha Czech hay Estonia kim tin v c bo m c th thu li. V sao chng ti li phi bn tm vi ngi Nga khi hon cnh ca h nh vy?" Ti li gii thch, "Ri, ri, nhng qu v nn u t gi n nh khu vc". V h nhn ti bng con mt lnh lo. Gi y ti khng cn lm cho chnh ph na v ang t vn cho mt s cng ty u t ph Wall. Hm trc h hi ti v chuyn u t nc Nga v ti tr li, "qun i". Nu nhn bng con mt thng gia, khng dnh dng g n chnh sch i ngoi th ng l chng ti g phi u t nc Nga. Ngi Phn Lan c ci quyn ca h ch". i lc nhng tiu chun cao do by th p t c th gy sc thm ch trong cc nn kinh t tin tin. hy xem bi bo trn t Washington Post (20/01/1998), vit t Tokyo c ta "Nh lp php Nht Bn treo c t vn trong khch sn". Bi bo k chuyn Shokei Arai thnh vin Quc hi Nht Bn, tm im ca mt v b bi tham nhng treo c t vn trong bung khch sn Tokyo, vi gi trc khi sp b bt. Chiu su trong ni dung cu chuyn l hai im ch yu: "C nhng lo lng trong gii chnh tr gia rng Arai c th li nhng bng chng ti phm lin ly n nhng ngi khc... Hin khng thy c du hiu no chng t ng ta li nhng t liu nh vy, nhng ti mt cuc hp bo ti th t va qua, ng ta phn nn rng nhng y vin cng t ch lc ring bn thn ng ta ra truy t. Arai ni vi bo ch rng hng mi gii ti chnh Nikko Securities bo m vi ng rng h chi tin cho ng cng nh cho hng trm khch hng khc. Thng gia Nht bn trong ch ring t ni rng h b chong khi thy nhng g xa nay l thng l trong lm n th nay t ngt thay i. Mt thi gii quan chc nh nc thng c chiu i ru ch th To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

ca cng cc cng ty. Trong nhng bui nh vy ngi ta gii thch rng quan chc v thng gia c th trao i, mt cch khng chnh thc, nhng thng tin cn thit. "Nhng ti khon VIP" v nhng khon li qu l iu b mt m ai cng bit, gii thng gia ni - v vin cng t cho n nay lm ng trc nhng chuyn . [Bnh lun vin chnh tr Minoru] gn nhng hnh ng cng quyt gn y vi mt nhm cng t vin tr trung, mi m v hng hi, nhng ngi c du hc nc ngoi. "H bt u c li ngh phng Ty, v coi thng l khon i cc quan chc chnh ph nh hin tng khng th chpnhn c trong thng l quc t, Morita ni (on in nghing l ca tc gi)". Robert Shapiro, Ch tch hng Monsanto, c ln ni vi ti rng cng ty ca ng khng i u trong cuc chin chng hot ng tham nhng, nhng thc hin nguyn tc khng lt tay. V ng ta cho rng lm nh vy cng ty ca ng gieo nhng ht ging trn th gii, chia s cng nhng ngi theo cng mt gi tr. "Chng ti tuyn rt nhiu nhn vin nhiu nc v tr thnh trng o to cho h," Shapiro ni. "Nhiu nhn vin cc nc khc lm vic cho chng ti thy kh c th tin rng chng ti thc s nghim tc trong vic chng tham nhng, v chc chn chng ti s khng bao gi tip tay cho nhng k gy chin trn th gii." Thc t c v bao gi cng c nhng ngoi l, c bit mt khi cnh tranh tr nn quyt lit hn. Nhng c m lm giu bng nhng doanh nghip kh nghi cng nhiu hn. Theo mt nghin cu ca Quc hi M, Citibank rt hng hi bt tay lm n vi raul Salinas de Gortari em trai cu Tng thng Mexico, n mc b qua thng l kim tra, gip ng ta kn o chuyn mt ngn khon 100 triu -la ra khi Mexico. Hin ti th nhng hin tng nh th mi ch mc ngoi l. Khuynh hng ch yu trn th gii khng i theo hng . B lut v hnh vi tham nhng nc ngoi ra i nm 1977 coi hnh vi ca cc cng ty M t lt lm n nc ngoi l phi php. ngy 20/11/1997 29 quc gia thuc T chc Hp tc v Pht trin Kinh t (OECD), trong c cc quc gia dn ch v pht trin hng u, chp nhn nhiu phn trong b lut chng tham nhng ca Hoa K. Theo cc quy tc mi ca OECD, cc hng ca Nht Bn v chu u khng c php lt tay cc vin chc nc ngoi thng thu, v h cng s thy kh khn hn trong vic cn i tin t lt vi cc khon min thu, vn d c hp php ha Php v c. Mc d vn cn nhng k h trong nhng quy tc mi m , nhng chng nh du mt thng li ca nhng con b c ca nc M trong By Th in T, nhng k cho rng h mt rt nhiu hp ng, tr gi hng t -la vo tay cc cng ty Nht Bn v chu u ch v khng t lt. T DO BO CH Trung Quc s c mt nn bo ch t do. Cch mng ton cu l ng lc dn n iu . Vng, lnh o Trung Quc cha bit c iu ny, nhng h ang b x y theo hng . Hy nhn nhng g xy ra trong hai tun cui cng ca nm 1996. Trong nm 1996, hai th trng chng To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

khon si ng nht ca chu nm Trung Quc - Thng Hi v Thm Quyn. T ngy 1/4 n ngy 9/12 ch s chung ca Thng Hi tng 120 phn trm v ca Thm Quyn tng 315 phn trm. Mt l do khin hai th trng ny tng tc l v chng hu nh c th ni, v mt l do khin chng c th ni l v Trung Quc ch c mt h thng kim sot giao dch chng khon th s, v h hu nh khng c ly mt t bo ti chnh c lp, trong sch v c trch nhim c th nh gi cao nhng c phn lnh mnh v vch trn nhng cng ty lm n bt chnh - nhng cng ty khng cng b kp thi, chnh xc v cng khai nhng thng s ti chnh ca h. Nhng t bo nh Barron s Fortune, Business Week, the Far Eastern Economic Reviem, The NewYork times v The Wall Street Journal chnh l nhng t bo c trch nhim theo di cht ch nhng v nh vy. Vo thng 12 nm 1996 chnh ph Trung Quc nhn thy hai th trng Thng Hi v Thm Quyn lung lay - v hng lot cc hot ng u c v giao dch kh nghi - nhng h ch c mt th cng c i ph: bo ch nh nc. Vy l vo ngy 16/12/1996, t Nhn dn nht bo ng mt x lun cnh bo rng mt s c phn trn hai th trng b kch ln ti mc "v l" v "bt thng". Hy on xem iu g xy ra? Ai ai cng thi nhau bn lp tc, gi trn hai th trng st v rt nhiu ngi trong gii u t nh chu mt mt - nhiu n mc cnh st c phi n gi trt t khi gii u t tp hp chng i trc ca cc hng mi gii nhiu thnh ph Trung Quc. Tp ch Wall Street Journal ca chu ng tin "bn ngoi mt hng mi gii Bc Kinh, mt cng nhn ca thn rng anh ta b mt 20.000 t (khong 2.400 -la) trong tun . "Trc ngy Nhn dn nht bo ng bi, th vn c s cn i gia mua v bn", mt ngi n ng mc o da tuyn b trc mt m ng vi chc nh u t ang t v ng tnh. "Sau y khng cn ai dm mua na. Th trng ang chm xung". Ngi cm thy tc ti nht trn th gii khng phi l ngi va b mt vic. Ngi cm thy tc ti v au n nht th gii l ngi c cm gic h b la ht ton b s tin dnh dm m anh ta i lm kim c. Qua thi gian, lnh o Trung Quc s khng th kim sot v theo di nhng th trng ang nng ln trn t Trung Hoa; h cng khng th phng v cho dn chng khi nn la o n mc phi ni dy chng chnh ph, nu h khng thit lp nhng nh ch thch hp vi th trng t do - chng hn mt c quan gim st u t v mt nn bo ch t do v c trch nhim do mt c ch php quyn bo v. Tm li, h cn cch mng ton cu. Khng phi ngu nhin m i Loan mt ni c nn bo ch t do nht chu chnh l ni chu ng tt nht v phng hiu qu nht trong cn khng hong 1997-98. Hin ti c 30 triu dn Trung Hoa s hu chng khon. Nhiu n nh vy nn xut hin hng lot cc t bo v tp ch chui, theo di th trng chng khon, v nhng nh u t gi y i hi phi c nhng thng tin kinh t trung thc. "Chng bt u nh nhng bn tin mch nc do cc phng nghin cu trong cc nh mi gii u t son tho, c chuyn bng fax i mi ni," Seth To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

Faison, Trng phn x ca The New York Times ti Thng Hi gii thch. "Tin tc kinh t v th trng v thng tin ca mt s cng ty v c phn, hoc mt vi tin v mt k hoch mi ca mt b no Bc Kinh. Nhiu phn l n i, nhng mt s li n li ha chnh xc. Nhng loi bo ny phc v ng o dn chng tham gia mua bn chng khon nhng khng trng cy g vo tin tc trn bo ch nh nc". iu s xy ra nu Chnh Ph Trung Quc chnh thc cho php bo ch t do a tin kinh doanh th nhng t bo nh t Siuthern Weekend s li dng khe h lng vo cc trang bo tin tc mang tnh chnh tr, ch trch tham nhng v nn lng quyn chnh tr. chnh l cch mt nn bo ch t do s ra i Trung Quc TH TRNG TRI PHIU V C PHIU V c bn c ba phng php cho php cc doanh nghip c th huy ng vn: vay tin ngn hng, bn c phn v pht hnh tri phiu. iu quan trng l mt t nc c ba kh nng ny nu ngn hng trc trc, bn s tm n th trng c phiu v tri phiu. Nu th trng tri phiu ng th bn tm n ngn hng hoc th trng chng khon. Gii php tay ba ny gip phn tn mc ri ro ti chnh v tng nng lc cho h thng ti chnh ng ph vi nhng cn sc. Nhng thng ta ch thy cc nc ang pht trin ch c mt, nhiu lm l hai trong s ba yu t, khin cho nn ti chnh ca h khng ly g lm n nh. Hy nhn cc con h chu. C mt c im chung khi mt nc lm vo cc cn khng hong, l: t l tin tit kim ni a cao v mc chnh ph n nc ngoi thp. Dn chng khng mun tiu tin v chnh ph khng mun vay tin. Nh th hay qu? Khng hn. nhng nc m dn chng ham thch tit kim th tin ca h ch nm trong cc ngn hng a phng, v cc dng qu u t, qu hu bng v th trng tri phiu hu nh khng tn ti dng th s. Cc ngn hng a phng chu tn ng nhng lng tin ln, v iu duy nht h c th lm l em tin cho cc cng ty a phng vay mn. Dn n s cnh tranh quyt lit gia cc ngn hng, h nm tin ti tp, thm ch vo nhng ngi mn tin cho nhng d n cha t tiu chun. Hn na khi ngn hng gp kh khn, thm ch b ci t nh trng hp Thi Lan th rt kh cho cc cng ty vay tn dng mi, v khng c th trng tri phiu, trong khi c phiu ca h li cha kp pht hnh. Chnh v th Hng Kng v Singapore quyt nh m th trng tri phiu - mc d tin tit kim trong ngn hng rt nhiu - v h mun th trng tri phiu cung cp ci gi l "vn kin nhn", tn dng di hn cho cc cng ty, trnh nhng iu kin ngt ngho ngn hn do ngn hng n nh. Thm na, th trng tri phiu cng gip cho nhng ngi gi tt kim Hng Kng v Singapore u t vo nhng qu u t v hu bng c kh nng tr li tc cao hn li sut tit kim trong ngn hng. By Th in T lu nay khuyn khch vic thit lp th trng tri phiu, chng kim n v cng v nhng nguyn tc ti chnh ca loi th trng ny cho php tng cng mc minh bch To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

v dn ch ha trong nn ti chnh. Th trng chng khon v tri phiu gip cho cc cng ty trnh c vic phi qu ly trc mt nhm nh cc vin chc ngn hng, hn vn. Mt khi cc cng ty l thuc nng n vo vic vay mn ngn hng - c bit nhng ni c nhng h thng t bn lm n li mc ngoc, trong ch ngn hng cu kt vi doanh nhn v quan chc chnh ph - h c th trnh nhng dm ng v cn vn, iu h thng gp phi trong th trng chng khon v tri phiu. Hot ng ca cc cng ty cho pht hnh c phiu v tri phiu phi chu s gim st v nh gi hng ngy: tri phiu ca h nm trong tay mt m ng dn chng a dng, v c cc cng ty xp hng c lp nh gi, trong khi c phn ca h c cc nh u t nc danh mua bn trn mt th trng t do. Kh nng duy nht tri phiu v c phiu ca bn c xp hng trong mt th trng c gim st, l bn phi thc hin chnh sch k khai hot ng v ti sn ng n. V nu bn mun cun ht cc nh u t quc t ln v mun c cc hng kim ton ln nh Moody s, Duff & Phelps Credit Rating Co. hay Standard & Poor s xp hng th nhng bo co ti chnh ca bn phi c xy dng trn c s cc thng l quc t. S trng pht s n rt nhanh nu vi phm xy ra. Hy xem bi bo sau y trn t Washington Post ngy 15/11/1998, vit t Paris: Cu chuyn bt u vi Serge Tchuruk, mt thng gia danh ting Php thng bo trong cuc hp gia bui n sng vi cc nh u t quc t l mc li tc ca tp on vin thng Alcatel ca ng thc ra thp hn mc d on vi tun trc . By Th in T khng thch ci s ngc nhin nh vy. Trong khong thi gian t ba n sng n khi kt thc giao dch chng khon ngy hm , c phn Alcatel gim 38 phn trm gi tr - mc st gim cao nht trong ngy - cc qu u t v hu bng quyt nh rt vn v b ri Alcatel. K gi ca bi bo Anne Swardson tip theo m t vic By th sp xp li nhng tp tc thng mi chu u: "Trong vi nm qua, ngi nc ngoi buc nhiu cng ty phi thay i cung cch qun l, ci cch h thng k ton, ha nhp vi quy m th gii, s dng ting Anh - ngn ng thng mi quc t - vo cc cuc hp hi ng qun tr. Ni chung qun l chu u, vn d th vi ngi ngoi, nay tr nn nng ng, ch v quan tm n c ng hn". iu ti khoi nht l sau khi bit Alcatel b by th trng pht, Tchuruk ln my bay, bay sang London ri t nhy ln mt chuyn my bay khc bay sang New York gp cc c ng ca cc qu u t, thanh minh vi h khi phc lng tin. "ng ta rt ly lm hi li, nhng iu khng cn quan trng na", mt trong nhng nh u t c mt trong ba n sng Paris ni vi t bo, "v vo lc , chng ti bn ht cc c phiu [Alcatel] chng ti c". DN CH HA Nhn chung By Th in T s tng p lc i dn ch ha do ba l do ch yu - tnh uyn chuyn, To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

tnh hp php v kh nng pht trin bn vng. Xin gii thch: by th cng ln ln th nn kinh t ton cu cng hot ng trn tru v ci m hn, khin bn cng phi tr nn uyn chuyn hn trong vic tn dng quan h vi by th ng thi bo ton bn thn bn trc nhng cn lng ln ca by th. Mc d lc no cng c th tm thy ngoi l, nhng ti tin mt iu rng quy lut chung cho thy h thng qun l cng c dn ch ha, chu trch nhim v ci m, th h thng ti chnh ca bn cng n nh, trnh c nhng din bin ng t. Khi xut hin nhng c sc hay nhng din bin ng t, h thng qun l v nn ti chnh ca bn s uyn chuyn v t thch nghi vi tnh hnh v i hi mi nhanh hn. X hi ca bn cng ci m v dn ch th bn s tip nhn gp v kin nhanh hn, v thm c hi bn sa i cc hot ng trong trung hn, trnh c vic b dn vo chn tng. Mt khc nu c trc trc trong cng ty ca bn, th kh nng uyn chuyn linh ng s gip cho bn tuyn nhng gim c mi v ui thng cnh nhng gim c c v tc dng. Hn na, khi t nc ca bn phi ci t gia ng th cng dn ch s cng to kh nng cho chnh ph chia s cng dn chng nhng kh khn trong ci t. "Hy ngh ti nhng iu cc nh lnh o ng Nam tuyn b vi dn chng ca h trong thi hu Chin tranh Lnh th gii th hai", Larry Diamond, mt hc gi v ch dn ch cho bit. "H ni vi dn chng: "Cc ngi hy giao quyn t do ca cc ngi cho chng ti v cm hng li, v ti s cho cc ngi cc c hi lm giu". Tht d dng khi thy dn chng khng quan tm ti chnh tr khi con thuyn ang ni, v dn chng cm thy h c th giao ph nhim v chnh tr cho ngi khc, min l khng nh hng n ming cm manh o ca h. Vng, iu c thc, trong 30 nm, nhng mt khi s tng trng tr nn lung lay th kh nng phn phi phc li x hi v ca ci vt cht cng khng cn nguyn vn. V dn chng nhn thy rng h khng th giao ph vic qun l chnh tr cho ai khc lc , nhng dn xp nh trn s v. Hu qu l nhng g dn chng ni vi cc chnh ph Thi Lan, Indonesia, Hn Quc, v sp ti s l Trung Quc, rng nu chnh ph khng m bo kh nng tng trng nu nh nc khng lm ng theo tha thun trc kia, th dn chng s i hi phi c mt tha thun mi, trong , dn chng s c vai tr quan trng hn trong cung cch iu hnh t nc. Nhng, mt khi c vai tr ln hn, nn dn chng s chu ng c nhng hy sinh ln lao hn khi h thng chnh ph c ci t v nng cp. V chnh v th dn chng sn sng t ra kin nhn hn trong vic chu ng cc kh khn kinh t, hn l ngi ta d on. Do nn chnh tr c ci m v dn ch ha, t nht th dn chng c cm gic rng h trc tip v c bnh ng, tham gia khc phc kh khn. H tr thnh ngi tham gia chnh trong cuc chi". Trong s nhng quc gia chu chnh thc mc ni vi By Th in T (Trung Quc, hin thiu mt ng tin c kh nng chuyn i v mt th trng vn ci m, l quc gia cha thc s mc ni vo vi by th), nhng ni c nhng h thng dn ch v t tham nhng nht - i Loan, To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

Hng Kg, Singapore, Australia - thua thit t nht trong cuc khng hong 1997-98. Nhng quc gia c h thng dn ch nhng tham nhng - Thi Lan v Hn Quc - chu thua thit mc cao hn, nhng do c nhng nn dn ch, h c kh nng phn ng nhanh trong cuc khng hong m khng phi tri qua nhng cuc ni dy ca dn chng. H dng l phiu bu mt h thng qun l v nhng phn mm tt hn. Sau khi chu ng cn lng ln ca by th hi ma thu nm 1997, Thi Lan bu cho mt chnh ng trong sch v dn ch nht t nc ny v thng qua mt hin php mi, cp tin v chng tham nhng. Hin php mi ca Thi Lan ln u tin quy nh rng cc chnh tr gia nc ny phi cng khai ha ti sn c nhn ca h trc v sau khi cm quyn v mi ngi trong s h s phi chu lun ti nu hn 50.000 c tri k vo mt yu sch i hi iu tra v tham nhng nhm vo ngi . Thi Lan cng thng qua o lut T do Thng tin u tin chu, cho php bo ch Thi Lan hng hi s dng lut ny theo di cc b trng mt iu trc cha tng c nc ny. Mt vin chc ca Ngn hng Th gii Bangkok quan st v ni vi ti: "Hin php mi ca Thi Lan s khng i no c Quc hi ph chun nu khng c cuc khng hong ngnh ngn hng y. Khng i no. Cuc khng hong ngn hng khin c nh vua ln qun i thc y c Hin php mi, iu xa nay h vn rt r". Hn Quc phn ng ra sao? H bu ln Kim Dea jung, mt nhn vt dn ch v t do nht, ngi m trc cuc khng hong cha chc c chn lm nhn vin bt ch. Quc gia ng Nam mang tnh ton tr v tham nhng cao nht, Indonesia di thi Suharto, l mt t nc thiu uyn chuyn nht, thiu kh nng nht trong vic ci t cc phn mm, v l quc gia rt cuc ru r - chnh v nhng m ng dn chng khng mun chu ng nhng au n trong ci t, h khng cn cm thy chnh ph l ngi ca h na. Khi ng ni t ca Indonesia b mt gi vo nm 1998, v IMF ni h ch cu gip nu nc ny ct chi tiu ca chnh ph, Tng thng Suharto ni nhng li sau y vi dn chng: "Cc bn , chng ta phi tht lng buc bng. Chng ta cng hi cng thuyn". V dn chng gin d p li: "ng Tng thng, chng ta khng cng hi cng thuyn trong chuyn chia nhau nhng l ph ng b, vic xy cc khch sn, dng hng hng khng v cc cng ty taxi m ng v con ci ca ng ang nm gi. ng hy rng chu nh". Sau cng, tm kim v hiu bit cc h iu hnh v phn mm mi trn giy t th cha , iu khin chng tr nn bn vng chnh l t chng vo mt h thng dn ch hay ang c dn ch ha. Diamond lp lun: "Cc quc gia ang c gng tm cch, mc ni vo By Th in T vi nhng phn mm tt, h thng php quyn v tnh trch nhim - nhng li khng thc hin thng xuyn quy ch bu c t do - s khng theo kp by th trong giao on di hi. Bi v bn khng th duy tr mt phn mm tt trong mt ch ton tr, mt ch m bn thn n khng t chu trch nhim, khng giao php t do lu thng thng tin, khng cho php mt nn t php c lp To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

hot ng thanh trng tham nhng v khng cho php t chc tuyn c t do ng c th thay i b my qun l v chnh tr". Ch bu c khng thi cng khng m bo qun l ng n; Nga v Pakistan l hai minh chng cho iu . Ngc li nu ch ci t cc h iu hnh v phn mm hin i trong mt t nc nhng khng t chc bu c thng xuyn v t do c th xa b cc v lnh o tham nhng, th cng hng vic. Chnh v th cc v lnh o thng thi trong cc nc ang pht trin s l nhng ngi hiu nhanh nht rng nu khng c by th gip th s khng c tng trng, nu khng c cc phn mm v h iu hnh ng n th by th s khng n, v nu khng c tuyn c t do th s khng xy dng c cc c ch qun l ng n. Trong khi ci l-gic v cch mng ton cu khin ti lc quan tin rng by th ngy cng ng gp nhiu hn vo qu trnh dn ch ha, th thc t vn khin ngi ta phi thn trng. Khng c chuyn c trc tip mc ni vi by th th cc phn mm s tt hn, h iu hnh v dn ch s c mc nhin chuyn n cho bn. Bn phi t hnh ng. Xy dng phn mm v c bn l mt qu trnh mang tnh chnh tr, c con ngi thc tham gia v phi chu nhng khng c mang tnh chnh tr, kinh t, lch s v vn ha. Khng c ng tt v dn chng thng phi cht vt mi hc c nhng bi hc mi. Hoa K c nh ngy hm nay l nh c 200 nm thng trm vi nhng chu k khng hong trong vic u t vo ngnh ng st, nhng b trong h thng ngn hng, nhng cuc ph sn ln, c quyn sinh ra v c quyn b tiu dit v v v th trng chng khon nm 1929 v v khng hong tn dng v cc khon vay trong nhng nm 80. Khng c chuyn nc M bm sinh tr nn giu c. Mt ln ti hi Anatoly Chubais, kin trc s ca cuc ci t kinh t na vi nc Nga, v nhng kh khn nc ny gp phi khi chuyn sang kinh t th trng. "Chng ti khng c ngi c kinh nghim qun l nh nc kiu mi, thiu cng ngh v thiu th trng, v chng ti vn d khng c th trng", ng ta tr li. "Chnh thut ng "th trng" b cm s dng Lin X. Ti khng phi l mt ngi gi, nhng ti vn nh mt ngi bn, mt kinh t gia hi nm 1982 mt vic khi vit mt bi bo trong mt tp ch khoa hc trong ng ta dng t "th trng"." iu sau y mi tht ng s. Ngay c khi bn hiu th no l th trng, ngay c khi bn vit c phn mm mi, bn phi tip tc nng cp chng, khng ngng. iu g s xy ra khi bn c c h iu hnh DOScapital 6.0? Bn s phi bt tay vo xy dng DOScapital 7.0. Julia Preston, phng vin The New York Times ti Mexico mt ln k vi ti v mt cuc gp mt ca cc du kch qun Zapatista, nhm nng dn chng i nhng nh hng ca thng mi t do v ton cu ha Mexico. Du kch Zapatista m mt cuc hp vng rng min nam Mexico To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

vi ch "Din n lin lc a h tr nhn vn v chng ch ngha t do kiu mi." Phin hp cui cng din tra trong mt sn vn ng lm bn t v do th lnh Zapatista "Ph t lnh Marcos" - mt nhn vt kt hp gia Robin Hood v Ralph Nader - ch ta. Phin hp kt thc bng nhng hi trng - v ng trc m ng hoan h, nhng du kch qun Zapatista tuyn b k th ln nht ca nhn loi l T chc Thng mi Th gii (WTO) ng Geneva, k xc tin t do thng mi v i chm dt bo h mu dch. Cu chuyn ny nhc nh ti rng trong khi l nhn t ng gp cho dn ch ha, By Th in T v nhng siu th ti chnh s ng thi to nhng nh hng ngc li. Chng gy ra mt cm gic ang lan truyn, c bit nhng mi trng dn ch, rng ngay c khi c dn ch, th dn chng vn c kh nng mt quyn kim sot vn mnh ca h, v thm ch nhng chnh ph c bu cng phi chu b tay trc cc th lc th trng mang y tnh p t. By th cng sinh si, trng thnh, nhanh nhn v c nhiu nh hng hn, Stephen J. Kobrin, chuyn gia ca Vin ton cu ha Wharton lp lun, "th nhng cng dn cng cm thy tm im ca s kim sot kinh t v hoch nh chnh tr dn dn c chuyn t mc a phng, ni n c kim sot, ln tm ton cu, ni khng mt ai ng ra kim sot v khng mt ai trng coi. Khi chnh tr mang tnh a phng, l phiu ca bn cn c ngha. Nhng khi quyn lc di sang khu vc a quc gia, th s khng cn tuyn c na v khng cn ai cho bn bu". Khng cn nghi ng g l trong h thng ton cu ha, ni quyn lc c cc nh nc v siu th chia s, mt kha cnh nht nh ca vic hoch nh chnh tr s c chuyn t trong nc ra khu vc th trng ton cu, ni khng mt ai, khng mt nc no hay nh ch no c th nm ton quyn - ch t th iu ny cha xy ra. Hy nh li bao nhiu ln bn c nghe cm t "Th trng ni... ", "Th trng ang i hi... , v "Th trng khng cm thy yn tm.." Yaron Ezrahi, mt nh nghin cu l thuyt chnh tr ngi Israel ni: "Nhng quyn lc mang tnh quyt nh nht trong lch s thng n giu trong l-gic khng mang tnh ngi - chng hn Cha tri, quy lut t nhin, lut ca th trng - v chng bao gi cng phn khng khi s bt tng xng khng th chu ng c v tinh thn xut hin. K nguyn Khai Sng chnh l thi ton cu khoa hc v trit l v s phn khng xut hin khi nhng tn trm, nhng k ti phm, nhng k la o v nhng k bc lt thanh minh rng tt c nhng iu chng lm l nhn danh khoa hc v bin chng. Ton cu ha ngy nay cng c th nh vy. Nhiu ngi s coi khng hn g mt th mt n do nhng k thng lu no tron gkinh t s dng tc i ca con ngi ta quyn c pht ngn. Chnh v th m mt s ngi lp lun rng gii ton cu ha trong mi x hi u mun rng trc tin h s mua chuc gii truyn thng, v h mun quy phc nhng ngi dn c khuynh hng bt phc ton cu ha, bin h thnh nhng ngi tiu dng. Bin chnh tr thnh mt mn th thao mang tnh thng ngon chnh l mt trong nhng qua trnh h tr cho ton cu ha. To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

Ton cu ha bin cng dn t ch l nhn vt chnh tr thnh nhng k ng ngoi cuc nhng li c o tng l mnh vn trong cuc". Cng ngy dn chng trong mt nc c cm gic rng h thng ton cu ha c ch o t xa, th h cng c l do chng i nhng ngi tuyn truyn cho ton cu ha. B trng Kinh t Yousef BoustrosGhali ca Ai Cp c ln pht biu: "Ton b qu trnh ton cu ha rt d mang tnh m dn. Nhng ngi chng li ci cch s ch vo nhng ngi mun m ca kinh t n u t nc ngoi rng, "thng cha ny l phn li s nghip ca chng ta, v hn mun m ca h thng n ngi ngoi". V bn s ni, "Vng, nhng cho cc th trng t iu chnh gi c th s t hiu qu cao hn". V nhng ngi chng i li quay ra ni, "ng c r di? Th trng l do ngi nc ngoi kim sot. Lm sao chng ta c th cho th trng ni a ca chng ta t nh gi khi chng b ngi nc ngoi kim sot?" Qu thc mt trong nhng thch thc ln nht khi xy dng l thuyt chnh tr trong k nguyn ton cu ha l lm th no ngi dn hiu rng h c th t quyt, khng nhng v hot ng ca chnh ph ca h m cn v mt s quyn lc ton cu hin ang nho nn cuc sng ca h. "Cc th lc th trng v cc nh ch nh nc thng khc nhau v t cch hnh x, vy th cn phi c mt nn dn tr mang tnh quyt nh c th phng nga nhng bt cng xy ra", Ezrahi ni, "Vai tr quyt nh chnh l ct li ca x hi cng dn v nn qun l dn ch - bo v v xy dng sinh hot cng cng v tp th. Tai ha s n nu bn cho cuc sng cng ng v tp th b chi phi bi nhng th lc nm bn ngoi nn chnh tr ca t nc ca bn". Mn hc x hi cng dn cho con chu chng ta s phi vt khi khun kh cc ch v chnh ph a phng, bang v lin bang, sang nhng ch lin quan ti mi quan h gia cc nc v cc siu th ti chnh, quan h gia nh nc v cc c nhn c trang b nhng cng ngh tin tin, v quan h gia nhng c nhn vi cc siu th ti chnh. lm sao chng ta c th i ph vi mt th gii trong By Th in T c kh nng hng ngy bu chn cc chnh ph, trong khi cc chnh ph khng th b phiu trc tip quyt nh hnh x ca by th? Ai s l ngi qun l quan h gia bn thn ti v Internet, quan h gia bn thn ti v nhng siu th ti chnh v quan h chnh ph ca ti vi cc siu th ti chnh? Xin m phng li ni ca Larry Summers, y l tnh th "b tc c ba mt mang tnh ton cu" C mt li th bn c th thy trong h thng ton cu ha l n khng phn bit i x - n c th khin c quc gia yu km cng nh quc gia hng mnhc cm gi bt lc v chu ch o ca nhng th lc khng b kim sot v cng khng c la chn. Ti n gp B trng Ti chnh Mexico, ng Guillermo Ortiz ngay sau khi ng peso ca nc ny b ph gi nm 1995. ng ta ngi bn bn, gn cht vo my vi tnh, trn mn hnh, ng ta thy tng giy, tng giy, ng tin ny mt gi, ging nh mt bnh nhn ang suy tim. To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

"Hy ngng chin", Oriz ni vi th trng th gii. "Chng my nh tao n cht ri. Ngng li, ng c bn r (peso) na". Khi ti hi ng ta c cm ngh nh th no khi b cc th trng ton cu hnh h, eo ui ng ta khoc ln cho ng chic o nt nm vng, Ortiz khoc tay ch vo mn hnh ca ba chic my vi tnh trc mt, ch mc ln xung tng giy ca peso, v ni: "C nhng ngy ti cm thy hon ton bt lc. Thnh thong ti phi chuyn sang lm vic mt phng khc, khng b nhng mn hnh ny phn tm".

Thomas L. Friedman Chic Lexus v cy liu Dch gi: L Minh Chng 10 TO LP, THCH NGHI V NHNG CCH T DUY MI KHC V QUYN LC Redmond, Wash., 21/10/1997 - p li nhng li co buc ca B T php, Tp on Microsoft hm ngay thng bo rng h s mua Chnh ph Lin bang Hoa K vi gi cha c tit l: " l s tng trng t nhin trong k hoch ca chng ti", Ch tch Microsoft Bill Gates ni. " s l mt dn xp tt p cho mi ngi". i din ca Microsoft cng Tng thng Hoa K Bill Clinton t chc mt cuc hp bo ti Phng Bu Dc ca Nh trng v trn an gii bo ch rng nhng thay i s c gi "mc ti thiu". Chnh ph Hoa K s tr thnh mt chi nhnh trc thuc Microsoft. Mt t pht hnh c phiu ln u d nh s c tin hnh vo thng by sang nm, v d kin Chnh ph Lin bang s c li, mun nht l vo "qu 4, nm 1999" theo li Tng gim c Microsoft Steve Ballmer. Trong mt thng bo lin quan, Tng thng Bill Clinton tuyn b ng "sn lng v hng hi" chp nhn chc Ph tng gim c Microsoft, v s tip tc qun l Chnh ph M, trc tip nm di quyn Bill Gates. c hi l ng ngh th no v vic chuyn giao quyn lc hnh php thing ling ca t nc vo tay Gates, Clinton ci v ni ng thy "nh ngi". ng ni tip rng Gates c mt "qu trnh lm vic tuyt vi" v cng dn Hoa K nn "hon ton ng h v tin tng" Gates. C tin cho bit trong cng v mi Microsoft, Clinton s thu nhp cao hn nhiu ln mc lng tng thng 200.000 -la hin nay. Gates coi ngh cho di Quc hi M v Redmond l "nhm nh", mc d ng c ni l s vch quyt nh qun tr chnh ph t i bn doanh ca Microsoft. Gates ni tip rng c Thng vin v

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

H vin "d nhin" s b gii tn. "Microsoft khng phi l mt nn dn ch", ng nhn xt, "nhng hy xem chng ti lm n tt ra sao". Khi c hi v nhng li n i v chuyn hng ny c th mua lun Chnh ph Canada, Gates ni, " Chng ti khng bc b tin ni rng m phn ang din ra". i din ca Microsoft kt thc cuc hp bo bng tuyn b rng cc cng dn Hoa K s c gim thu, hng thm cc dch v ca Chnh ph v c gim gi khi mua cc sn phm Microsoft. Ni thm v Microsoft: Sng lp nm 1978, Microsoft (M s MSFT trn th trng NASDAQ) l hng ng u th gii v cc phn mm dng cho my tnh c nhn v cc chnh ph dn ch. Cng ty cung ng nhiu dng sn phm v dch v n dn chng, doanh nghip v c nhn. Sn phm c thit k hng ngy, ngi dng thch dng v thy d dng hn trong cng vic tn dng li th ca my tnh c nhn v x hi t do. Ni thm v Hoa K: Sng lp nm 1780, Hp chng quc Hoa K l t nc thnh cng nht trn lch s th gii, v tr thnh biu tng ca dn ch v c hi trong hn 200 nm. i bn doanh Washington, D.C., Hoa K nay tr thnh mt chi nhnh ca tp on Microsoft. Bn tin hi hc v Microsoft, tc gi khuyt danh, ng trn Internet. ---------------------Mt ngy ma thu nm 1995 ti c t Financial Times v mt bc nh trn trang nht li cun s ch ca ti. Trong nh l Bill Gates, Ch tch Microsoft tr chuyn vi Giang Trch Dn, Ch tch Trung Quc. Ch thch ca bc nh gy cm tng rng y l mt cuc hp thng nh ca hai nh lnh o th gii. Ch thch vit hai v ni chuyn "thn mt" ngc hn vi ci khng kh trong cuc gp mt ca h trc 18 thng. Ti ngh, Bill Gates gp Giang Trch Dn tn hai ln trong vng 18 thng - trong khi xa nay Bill Cliton ch gp Giang c mt ln. Cng khng phi ngu nhin. Dng nh ngi Trung Quc tin rng n lc h cn Bill G hn l Bill C. V ai c th trch h c? Ngi Trung Quc ly lm pht lng khi thy bn dch ting Trung ca h iu hnh Window 3.1 li do cc nh ngn ng my tnh i Loan thc hin - s dng kiu ch v b m i Loan. Khng g c th khin Trung Quc lc a tc gin hn l chuyn i Loan gt gia phn mm v h iu hnh cho ton b cc my tnh ca ngi Trung Quc. Hu qu l nh chc trch Trung Hoa cho phong ta cc ca khu khng cho h iu hnh Window 95 vo th trng ca h cho n khi Microsoft chp nhn cho phin bn phn mm ting Trung do Microsoft v mt cng ty my tnh trn lc a cng sn xut. c bi bo v ch thch ca n, ti c ngh l liu n lc nhng thuc tnh ca cng ty v ca t nc nay c ha ln vo nhau. Cng ging nh vic mc ni cng ty ca bn vo nn kinh t ton cu, nay bn a t nc ca bn vo th trng chng khon - nh mt cng ty c c ng To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

trn ton cu. iu ny lm cho t nc c cm gic ging mt tp on sn xut v kinh doanh. Dn chng c x nh nhng c ng, lnh o th nh cc gim c v nh phn tch chnh sch i ngoi th hnh ng nh cc c quan gim st mc tn dng kh tn. Trong khi , Internet tip tc tr thnh b phn cu thnh trong cuc sng ca cng dn, cng dn s tip tc gy p lc ln cc chnh ph v h thng lut php, buc chng phi hot ng vi tc Internet. Trong h thng Chin tranh Lnh, khong cch gia cng ty v chnh ph l c, nhng khng ln, IBM v General Motors hot ng ging nh cung cch ca chnh ph lin bang hay nh in Kremlin vy. Gi y khong cch hu nh khng cn - chnh v th nhu cu cho hnh thc chnh ph in t tng ln. Ti sao bn phi ch sut su ting ti mt vn phng ca huyn l c gia hn bng li xe, trong khi bn c th mua c mt chic xe hi trn mng? Ngy li ngy, dn chng s i hi dch v ca nh nc Hoa K phi nhanh hn v d s dng hn, nhanh nh dch v h c c khi vo mng Hoa K (America Online). Khi chng ta thy c cch sng ca ng loi th cc chnh ph s phi ha hn vi mi chng ta nhng iu tng t, nhng iu tt p hn, m ta thy c ni khc. V lm vic , chnh ph phi ng x theo cung cch ca cng ty. Ni cch khc dn chng cng i hi chnh ph hot ng nhanh v hiu qu nh Amazon.com th chnh ph cng phi t chc hot ng ging hot ng ca cng ty Amazon.com Mt khc, cc b my nh nc chu p lc phi hot ng ging nh cc cng ty v trong thi i ton cu ha, hn bao gi ht, cc quc gia phi la chn gia s thnh vng - ty thuc vo cc chnh sch m h theo ui - vi kh nng cng dn ca h t ng i hi bng c s ci thin qun l c thnh vng. Khi dn chng ngy cng nhn thc thy chnh ph ca h ch s dng h iu hnh DOScapital 1.0 trong khi chnh ph lng ging ang c phin bn 6.0, h s cht vn: V sao? Dn chng s hiu l khng nh thi k Cch mng Cng nghip, cc quc gia ngy nay khng cn b l thuc vo cc ngun ti nguyn thin nhin, vo a l hay lch s. Ngy nay bt c nc no cng c th kt ni vo Internet, tm kim tri thc t v t chc o to; bt c nc no cng c th tm n nhng nh u t nc ngoi thu ht tin vo nhng d n h tng ca n; bt c nc no, sau mt thi gian, cng c th p dng h iu hnh DOScapital 6.0. "Trong nm nay, nn kinh t no tng trng nhanh nht th gii?" T chc Economist Intelligence Unit t cu hi hi nm 2000. "Mozambique. Mozambique c nn kinh t c tc tng nhanh nht trong bn nm qua. GDP tng bnh qun 10%. Botswana trong cng thi gian tng bnh qun 7% mt nm. Mc cho nhng kh khn chu Phi nh kh hu v bnh dch, n nh chnh tr v nhng chnh sch ti chnh ng n v nhng ci cch thng mi c th to ra php mu, thm ch ngay ti cc quc gia ngho nht".Mozambique v botswana la chn s thnh vng. Gio s Michael Porter ca Trng Kinh doanh thuc i hc Havard c ln pht biu: "S giu c ca mt quc gia ngy nay l thnh qu c bn ca s la chn tp th. V tr, ti nguyn thin nhin v sc mnh To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

qun s khng cn l nhng yu t quyt nh. Thay vo , cung cch m nh nc v dn chng la chn vic t chc v iu hnh kinh t, iu hnh nhng b my qun l v loi hnh u t cho mi ngi, tt c s quyt nh mc thnh vng ca quc gia". Trong ton cu ha nu cc quc gia la chn s thnh vng ging nh cch cc cng ty la chn,th h phi c nhng chnh sch v k nng g? Trong phn cui ca chng ny sang n chng sau, da vo tham kho nhng cng ty v nh nc thnh cng nht trn th gii, ti s lit k mt danh sch cc chnh sch v k nng . Ngy nay, khi n mt t nc, nh gi sc mnh kinh t v tim nng ca t nc , trc ht, ti t hai cu hi. TNH HNH KT NI MNG CA T NC HAY CA CNG TY CA BN RA SAO? Thng 10/1995 ti bay sang Redmond, Washington, phng vn nhn vt s hai ca Microsoft, Tng gim c Steve Ballmer. Ti hi ng mt cu n gin: Microsoft l cng ty quan trng nht Hoa K ngy nay, vy Microsoft o lng nh th no v quyn lc trong cch ngh ca mnh? Khi nhn ra th gii, nhng nc no m Microsoft cho rng mnh nht v v sao? Ballmer hi a ra mt li p n gin: "Chng ti nh gi quyn lc bng mt t l - s my vi tnh trn s h gia nh". OK, ti ni vy hy cho ti xem bn ca Microsoft phn hng quyn lc trn th gii. ng ta ni khu vc Microsoft tng trng nhanh nht l chu, ni Hn Quc c mc s hu my vi tnh cao nht theo s h. T l Nht Bn ang tng ln, ng ta ni, nhng Microsoft rt hng khi khi nhn vo Trung Quc. "Sao ng c th a thch Trung Quc? Ti hi, "dn chng thu nhp c 50 -la mi thng". ", anh khng hiu", Ballmer tr li. ng ta n bn mt tm bng en, gch hai vch ngn vo mt bn, hai vch ngn bn kia, hai vch ngn chn bn vch v mt vch cui cng y, ri ni: "Hai ng b ngoi, hai ng b ni, ri ti hai b m, tt c tp trung tit kim mua h iu hnh Window 95 cho mt chu b". Chnh th, chnh sch dn s Trung Quc ang hu thun cho Microsoft. "ng ni tip i, cn ni no khc trn th gii?" Ti hi. Ballmer ni Brazil v n cng ang chy theo, s lng my tnh trn s gia nh tng nhanh. Nhng Trung ng l vng khng thy ng tnh, sut t Ma Rc sang ti Pakistan, ngoi tr Israel, ni Microsoft c mt trung tm pht trin my tnh - mt mc quyn lc khc hn - v Arp St ni ngi Ai Cp ang chy phn mm Microsoft cho cc hng a quc gia. Ty u c tim lc mnh c phn b khp ni, Ballmer ni, ngoi tr mt nc - Php. "Ti khng mun ni l (Php) b tt hu", Ballmer ni, "y l ni vn d s lng my tnh so vi s dn l cao, nhng thi qua ri". Ti gi tm bn ca Ballmer l "Chnh sch i ngoi 3.1". Ba nm su , 1998, ti quay li cp nht thng tin. Ln ny ti vo Thung lng Silicon v hi chuyn cc gim c cc cng ty hng To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

u ng - Intel, Sun v Cisco - v cc gio s khoa c kh ca i hc Stanford, xem h o lng quyn lc nh th no? Tht th v, ti thy mi th thay i nhanh qu. H n vo nm 1998, Thung lng Silicon khng cn ch o c theo t ln my tnh trn s h dn na - h o bng "mc kt ni my tnh". iu quan trng gi y, h ni, l t nc ca bn ni my tnh n c nhng u, vo tn u, vo cng ty, trng hc v cc t im, gii tr, v ci t mng ni b Intranet v vi Internet v World Wide Web. Mc kt ni thng c o kch thc cc gii tn mi nc: cng sut ca cp, ng in thoi v cp quang truyn ti lin lc bng k thut s - nhng b m hiu gm s 1 v 0 - trong cc mng lin lc. Trong nhng nm 80, phng chm ca my tnh l "b nh d ln bao nhiu cng vn cha ", th phng chm my tnh trong thi i mng l "Gii tn d ln bao nhiu cng khng tha". Cng nhiu gii tn th mc ni kt cng cao. Nu bn mun bit mc kt ni ca t nc ca bn bn hy o chng bng thng s " Megabits trn u ngi" - gii tn c tng s dung lng cao n u chua cho s lng ngi dng tim nng. Megabits/ngi gi y cng vi s my tnh/h dn, tr thnh mt thc o ch yu o c tim lc m Thung lng Silicon s dng. Chng s cho bn bit mc thng tin c phn b trong dn chng v trong mi lin lc gia dn chng v b my lnh o. Cng n vic lm, tri thc v tng trng kinh t s n vi nhng x hi c mc kt ni cao bng cc gii tn - v trong nhng t nc ngi ta c th d dng quy t, chuyn giao v chia s tri thc thit k, sng to, sn xut, bn, cung cp dch v, lin lc, ging dy v gii tr. Kh nng kt ni nay tr thnh hiu qu sn xut. Brian Reid, thnh vin qun tr ca hng Digital Equipment Corportation, mt trong nhng ngi c cng u trong vic xy dng Internet ni vi bo The New York Times (tin ngy 8/12/1997): "Trong k nguyn thng tin, gii tn l h thng chuyn ti m trn cc cng ty bn sn phm ca h. Hi nhng nm 90 gii tn c tm quan trng i vi doanh nghip khng km g mng ng xe la hi 1890, hay nhng cng bin hi 1790. l phng thc cho bn bn hng". John Chambers ca hng Cisco thch nhn xt rng nhng cng ty v nhng t nc pht trin nhanh trong nn kinh t Internet l nhng ni ngi ta nm bt c tm quan trng ca n v nhanh chng ni mng trc khi nhng ni khc tr tay. Nu bn lm c iu nhanh hn cc i th ca bn, Chambers ni, th bn c th ni vi h l "Anh chm chn". Khi chng ta nhanh chng tin vo mt th gii m Internet nh hnh thng mi, gio dc v thng tin, th ch cn hai loi thng v tn ti: thng v Internet v thng v phn Internet. Thng v Internet l nhng hot ng din ra trn mng: mi th t bn sch bo n mi gii v nh bc; hay nhng dch v c Internet h tr, t vic t vn qun l n vic kim sot hng tn kho. Thng v phn Internet l nhng g khng th thc hin trn mng - nh nu n, ct tc v luyn To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

thp - v nhng dch v c thc hin nh th chng li Internet: nhng siu th hng ha v nhng chui c ph Starbucks chng hn. Starbucks v cc siu th hng ha chng li cc thng v Internet v chng c hng li t mt thc t: ngy cng c nhiu ngi nh lm n trn mng... Nhng ngi ny sau khi nhn my tnh qu lu s mun ra khi nh n siu th, xung ph ln v vo hng c ph h c th trc tip c xt vi ngi khc, ngi mi v khc, nm mn g hay cm nhn iu g . Hng ha bao gi cng cn c trng by cho ngi ta t s m c hay cm nhn; dn chng bao gi chng mun thm nhp cng ng, d l trn ph hay trong siu th. Khi Internet tr thnh xng sng ca thng mi, gio dc v lin lc ton cu, cht lng v quy m ca hot ng trn mng trong cc nc s gp phn xc nh sc mnh kinh t ca cc nc . Vy theo nhng tiu ch mi th ngy nay ai thnh cng, v ai tht bi? Thung lng Silicon lo s trc i Loan, khi cn hn o ny trng ra kh nng sng to, kt ni v thc trng kinh doanh nng ng, tt c tp trung tn dng cng ngh mi. Nu i Loan c bn nh mt th c phn, ti s l ngi mua. Hoa K, Anh, Canada, Australia, Bc u, Iceland, israel, , Singapore, Costa Rice v n cng nm trong tiu chun . Costa Rica ang thc hin mt chnh sch cung cp cho mi hc sinh trung hc ca h mt a ch email. Nht Bn, Hn Quc v Trung Quc ang pht trin nhanh sau khi h b tt hu trc . Khng cn lu na ta s thy Singapore khng cn l ni duy nht t chc cuc thi "Hoa hu Internet". Mt ch thch di bc nh hoa hu Internet ngi Singapore ng trn t USA Today (19/1/1999) ghi: "Singapore thc s nghim tc pht trin k nguyn digital nn t chc thi Hoa hu Internet. Stella Tan (ngi ngi) thng cuc hi thng Tm. iu kin d thi l cc th sinh phi mc ng phc doanh nhn v bit thit k mng". T Bert part n Bill Gates; c vng eo lc hu ri - gi y l gii tn Internet. Cu hi ln tip theo: sau y l g? Sau t l my tnh trn s h gia nh v mng in ton trn u ngi, ci g s c dng lm chun mc o m sc mnh kinh t? Cu tr li gm hai mc: "Evernet", mt th gii trong chng ta c th vo mng mi ni, mi lc - thng qua mt s thit b thng tin nh: my truyn hnh, my tnh, my nhn, fax, l nng bnh m hay email... chng hn. Tt c nhng dng chy bng in gi y ang c lp cc phn mm, ni vi cc h thng mng trong t gia hay vn phng ca bn. Evernet s n khi Internet khng cn b gii hn my vi tnh m c th c s dng qua nhiu thit b thng tin khc. Bn s t quyt nh truy cp ra sao? Qua ng h eo tay, my in thoi di ng hay my tnh, hon ton ty thuc bn. Khi Evernet tr thnh tro lu, th thc o dng nh gi cc quc gia chnh l kh nng kt ni mng ca t nc. Tiu chun s l kh nng dn chng c vo mng, vo lc no, vo u v nhng dch v cung cp qua mng s phong ph n u. Chng hn c bao nhiu ngi trong h To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

ca bn c th s dng thit b chuyn ha m thanh, ting ni thnh ch ngha trn mn hnh - mt dch v trn mng - h c th giao thip bng m thanh qua mng? Evernet c th cho php n u vic giao lu trc tip bng hnh nh, m thanh, i thoi trc tip vi nhau t khp ni trn qu t vi chi ph ti thiu? C bao nhiu c s gio dc trn t nc ca bn m nhng kha hc trn mng mi ngi t khp mi ni u c vo hc? Trnh m ha ca Evernet gii giang n u nhng thng s v chi tit ca th tn dng c gi b mt khi giao dch, trnh nhng k cp trn mng? Nhng thit b truy cp c thit k tin li n u ngi ta c th b ti khi i li? CNG TY HAY T NC CA BN C QUYN TO LP HAY CH NG VAI TR THCH NGHI? Mc d ni mng Evernet tr thnh i hi cn thit cng ty hay t nc ca bn khuych trng kinh t, iu vn cha . mi ch l mt na ca cu chuyn v nh gi tim lc. Na kia chnh l kh nng cng ty hay chnh ph ca bn tn dng, mt cch hon ho v sng to, li th ca mng in ton Evernet. Sc mnh khng nhng s n vi nhng ni c ni mng nhiu nht, m s n vi nhng ngi c kh nng tp hp cc cng ty, chnh ph, vn, thng tin, ngi tiu dng v cc ti nng vo mt lin minh c ni mng, tt c sn sinh cc gi tr mi. C th l gi tr v thng mi. C th l gi tr (sc mnh) th hin a l v chnh tr, lin minh do chnh ph ng u. C th l nhng gi tr nhn vn - quyn ca ngi lao ng, bo v mi trng - loi lin minh do cc nh hot ng nhn quyn iu phi. Trong h thng , cc cng ty, chnh ph v cc nh hot ng s tr thnh iu m John Hagel III ca cng ty McKinsey gi l nhng nhn t "to lp" hoc "thch nghi". Nhng nhn t to lp v nhng cng ty chnh ph v cc nh hot ng c vai tr khi u nhng lut l v hot ng tng h, qun l mt hot ng nht nh trong th gii Evernet - mt hot ng sinh li, gy mt cuc chin, hay gy p lc mt chnh ph hay mt cng ty phi tn trng nhn quyn hn na. Nhn t thch nghi l nhng cng ty, chnh ph v cc nh hot ng ng ra tun th nhng lut l v hot ng tng h c khi u, h p dng c sa i, da trn nhng c im ring ca h. Mt khi lin h vi nhau cht ch v c ni vo Evernet, sc mnh s c tp trung vo tay cc nhn t to lp ln nht. Bn thy trn th gii cc cuc tranh u la chn cc cng ty, chnh ph v cc nh hot ng hay cc c nhn, tr thnh cc nhn t to lp, a ra cc tiu chun v lut l - bi mt khi bn gii thiu mt tiu chun mi trong mt th gii c lin h chng cho v khng cn ro cn, th phm vi ng dng ca n s rt rng. N c th nh hng ti phong cch ng x v thi quen mua bn ca mt lng khng l ngi tiu dng tng bn ny sang bn kia tri t. Mt v d hay v mt nhn t to lp trong kinh t l eBay, mt trang dch v u gi trn Internet. Khng r t u n, nhng trong vng ba nm, n a ra mt h thng lut l v th tc giao lu iu tit vic khch hng vo mua bn trn mng. eBay a ngi bn v ngi mua To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

ngi li vi nhau v to mt khu ch h giao dch, nm ngoi tt c nhng qung co v rao vt hay nhng trung tm giao dch thng thng. Mi ngi vo bn hng eBay c khch hng ca anh ta/ hay ch ta bu tn nhim/ hay bt tn. Bn khng th la o v nu lm nh th d ch mt ln, th tt c nhng khch hng khc trn khp ni s bit ngay, v rt kh cho bn vo bn hng ln sau. Mt khi xut hin nhng tiu chun nh ca eBay, th s cnh tranh s c chuyn sang mt lnh vc khc hoc cu hi tip theo s l: ai l ngi c th p dng tiu chun ca eBay mt cch hu hiu nht. V gi y bn khng ch thy c nhng c nhn vo mua bn eBay mt cch n l, bn c th thy c nhng cng ty c dng ln vo giao dch trong trang mng ny. Bn mun nhiu ngi khc p dng tiu chun ca bn v hng li t , v lm nh th s to c s n nh v s cam kt gia cc bn hng, ng thi s xut hin nhng sng kin lin quan v khng ngng ci thin tiu chun bn ra. S xut hin ca Evernet s cho php ngi ta thit lp ra nhiu dng eBay khc trong nhiu ngnh - xy dng dn dng cho ti vic mua bn st thp hay nha. Nhng ch u mi nh vy quy t k bn ngi mua trong mt ngnh nht nh - cho php mua, bn, trao i hiu qu cao hn trn quy m ton cu v cho php chia s k nng bun bn. Nu cng ty hay t nc ca bn tr thnh nhn t to lp ca mt hay nhiu ch u mi nh vy - ESteel (thp), E-rubber(cao su), E-cement (xi mng) - trong th gii Evernet, th s l mt ngun sc mnh thc s. Bi v phm vi hot ng ca cc th trng l ton cu, v mt khi hnh thnh, nh eBay chng hn th kh lng ph i c. Trong mi ngnh ch c mt hai ch nh vy m thi. Microsoft l mt nhn t to lp khc. N quy t ngi tiu dng v cc cng ty vo mt tm li, dng cng ngh, tiu chun, phn mm v cc h iu hnh bao ph ln h. tr thnh mt nhn t to lp, bn phi c ti thu ht nhiu cc nhn t thch nghi. Nhng cha kha thu ht nhiu nhn t thch nghi n vi tiu chun ca bn l ch bn phi c kh nng sng to ra nhiu gi tr cho nhng ngi khc - mt sn phm mi, mt gi tr nhn vn hay mt tp hp cc lut l mang tnh a - chnh tr. Nu ngi ta tr nn min cng ng trong mng li ca bn, trc sau h cng phn khng, bc khi v tm n mt h gi tr khc. Vy th mt iu m nhn t to lp cn phi hiu l liu anh ta c phn cho nhng ngi khc - mt cht thc n trn bn - nhng ngi khc cm thy c li trong vic p dng nhng tiu chun ca anh ta hay khng. Hay l, anh ta tham lam, ngu nghin n ht phn ca mi ngi, hng ht lc m tiu chun ca anh ta mang n. Nu eBay thit lp c mt th trng mi lm n, nhng li bao bin ht cc thng v c li th dn dn, ngi ta s chng thy g hay ho trong eBay na, h b i, v eBay s sp . Lng tham ca Microsoft v tnh min cng khi dnh c hi cho nhng ngi khc nh hng Netscape chng hn, trong vic cho hng ny s dng h iu hnh ca Microsoft, dn ti v khiu kin ca B T php dnh cho Microsoft theo lut chng c quyn - ng thi khin cho cc To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

hng khc to lp nhng tiu chun Internet mi. Cha kha tr thnh mt nh to lp l ng c tham lam nh ln - nh Microsoft. Khng phi bt c nh to lp no ban u c tng to lp. Hng my tnh Dell l mt v d. Khi u l mt nhn t thch nghi, Dell tn dng nhng k thut sn c ca IBM, thch nghi chng bng mt lot k thut sn xut y sng to. Dell tr thnh mt phn ca dy chuyn ca IBM. Sau Dell tr thnh mt nhn t to lp. Dell sng lp ra nhng phng thc mi s dng Internet n vi khch hng v qun l cc nh phn phi v ti sn ca hng. Lm nh th Dell hnh thnh c mt dy chuyn ca ring h v IBM quay li tr thnh mt k t thch nghi khp mnh vo nhng k thut sn xut v qun tr da trn Internet do Dell sng ch. Nguyn tc nh trn cng c p dng trong lnh vc a - chnh tr. Hoa K ngy nay l mt nhn t to lp v mt a - chnh tr. Ni Hoa K chu trch nhim v ton cu th hi qu, nhng y l mt t nc c kh nng cao nht hin nay c th nho nn cc lin minh qun tr nn ton cu ha theo th thc a-chnh tr. Chng hn, trong th gii rng buc hn hin nay, Hoa K huy ng cc mt, tin, thng tin v sc mnh qun s c th vo cu nhng ngi dn Albania Kosovo, khi h b Nam T trc xut, nm 1999. Hoa K sng lp kh nhiu lut l trn T chc Thng mi Th gii hot ng v theo Trung Quc c th gia nhp t chc ny. Hoa K nh hnh phn ng ca Lin Hip Quc i vi Tng thng Saddam Hussein ca Iraq. Cc nc NATO ngoi Hoa K, Trung Quc v Nga thng l nhng nhn t thch nghi, mc d c lc h ch thch nghi mt cch min cng. Hoa K v Anh l hai nhn t to lp ra chic o nt nm vng cng nhng siu th ti chnh. Trong th gii rng buc hin nay, nhng lut l lin quan ti chic o nt nm vng tr thnh khun mu, tiu chun c p dng rng ri nht cho vic tng trng. Nhng lut l cng to ra nhng h thng gi tr qui nh cc hnh x trong thng mi v dch v - t Hoa K v Anh l hai nc c hng li rt nhiu. Ngy nay cng c nhiu quc gia khc nhn thc thy li ch ca vic mc chic o nt v h cng a ra nhng sng kin mi - lm cho vic mc chic o d chu hn. Trong th gii thng mi, cha kha tr thnh mt nh to lp trn lnh vc a - chnh tr l cn phi t ra rng lng v ho phng, cc quc gia khc c th thy c nhng li ch ca vic thch nghi vi nhng lut l v tiu chun do bn t ra, cho bn thn h cng nh s n nh khu vc h ang sinh sng. Hoa K c th tr thnh mt nh to lp tham lam nu h ni vi th gii: "Cc v phi thch nghi vi chic o nt nm vng v m ca cho php t do thng mi. V khi , chng ti s xut khu tt c nhng g chng ti c th sang t nc ca cc v v chng ti ch cho php cc v xut mt vi th sang Hoa K". Ni nh th th s khng thuyt phc c cc nc mc ln cho h chic o nt v s khin h t xy dng ly mt h tiu chun mi. Nhng nh to lp To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

a- chnh tr khng tn ti c lu chnh l nhng k v vt qu nhiu cho bn thn h v khng phn cho nhng ngi khc thch nghi v sng to. iu t c hiu m cng rt l th l cng nhng nguyn tc p dng cho cc nhn t to lp v thch nghi cng c th c p dng i vi gi tr nhn quyn, hot ng x hi, cng tc t thin v hot ng mi trng. Tt c cc hnh thi nhm t nhn, chnh ph, c nhn c trao quyn v cc cng ty ngy nay u c th tr thnh nhng nhn t to lp cc quy tc v lin minh c c s qun tr tt hn trong nhng lnh vc k trn mc cao hn bao gi ht. Nhng nhiu nh hot ng khng hiu ra c hi . Hy cn nhc: khi nc M vo cui th k 19 ang chuyn mnh t mt tp hp cc vng kinh t bn t tr hi nhp thnh mt nn kinh t quc gia, n ng thi cho ra i th ch lin bang nh ngy nay ngi ta thy. D tr Lin bang, y ban Giao dch Chng khon, y bn Thn gtin Lin bang v nhng nh ch khc ra i trong thi k . Mt nn kinh t quc gia cn phi c nhng nh ch gim st n, theo di v qun l n v lut php. Khuynh hng t nhin cho thy cn phi c mt c ch gim st ton cu ha. C ngha l khi chng ta chuyn mnh t nhng nn kinh t bn t tr tr thnh mt nn kinh t hi nhp ton cu th chng ta cng cn phi c mt th chnh ph theo di, gim st v qun l ton cu v php l. Nhng t mt bc nhy t mc th ch a phng ln mc th ch ton quc trong khun kh mt quc gia vn d dng hn nhiu so vi vic hi nhp t mc quc gia ln ti nhng nh ch ton cu. Hai tr ngi s xut hin khi bn i ln ton cu: Vn ch quyn - dn chng mt nc s rt min cng khi phi chu s ch o t cc chnh tr gia v vin chc t mt nc khc, nhng ngi m h khng duy tr c gim st bng cch ny hay cch khc. Tr ngi th hai nm trong bn thn h thng ton cu ha. Trong mt th gii khng c ro cn, c dng ln quanh h thng Evernet, kh nng ca mt chnh quyn ton cu, vn tay m trn quyn qun l, n nh nhng loi thu v quy tc hnh x cho cc quc gia s b hn ch - d l lc lng cnh st quc t Interpol truy tm nhng giao dch ti chnh phi php trn Internet t qun o Cayman n qun o trn bin Manche, hay l T chc Thng mi Th gii c gng t quy ch thng mi trn ton cu. Ngy mi ngy cng ny sinh ra nhng khu vc m b my chnh ph theo li thng thng khng vi tay n c. Do khi bn ti vic tun th nhng tiu chun ton cu - bo tn thin nhin, quyn con ngi, giao dch ti chnh v iu kin lao ng cho cng nhn - nhng nhn t to lp s khng nm vai tr mt chnh quyn ton cu, t nht l trong tng lai gn. Vy chng ta s phi lm g? Chng ta khng th lm ng trc nhng vn v chng ta cng khng mun mc chng cho th trng quyt nh. Vy chng ta tin n mt vn then cht: Lm th no c c mt s qun l ton cu trong nhng ch ln nh mi sinh, nhn quyn, giao dch ti chnh v iu kin lao To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

ng, m khng phi lp nn mt chnh quyn ton cu? Lm th no chng ta iu hnh v qun tr php l nhng lnh vc m nhn loi v cng ng thc s coi trng nhng khng cn phi dng ti mt th cnh st ton cu? Cu tr li l mt s hiu bit, mt tri thc rng trong mt th gii c kt ni, cc c nhn, cng ng, gii tiu dng, cc nh hot ng v cc chnh ph u c quyn lc nh nhng nh to lp nh hng v hnh thnh cc h gi tr cho nhn loi. Bn s rt ngc nhin khi thy c th tng cng c s qun l ton cu m khng cn phi sinh ra mt chnh ph ton cu. Tuy nhin lm c th cn phi c mt t duy mi ginh cho vic huy ng cc h quyn lc. Cn c mt li ngh lm th no c th tn dng c sc mnh ca Internet, ngi tiu dng, v hot ng ca cc cng ty a quc gia, nhng tp on mun bo v thng hiu ca h trn ton th gii. Ti xin a ra mt vi v d. Mt trong nhng vn ln ny sinh trong thi ton cu ha l vic lm th no chng ta c th x l ng n quyn li ca ngi lao ng v iu kin lao ng nhng xng th cc nc ang pht trin. Trong k nguyn ton cu ha, trong khi nhiu nh hot ng nhn quyn vn tp trung vo vn t do ngn lun, bu c v vic vit bo chng i, dn chng cc nc ang pht trin tip tc ch trng vo quyn ca ngi lao ng, cng n vic lm, quyn c t t chc on i v quyn c hng nhng iu kin lm vic thch ng. n gin l i vi nhng ngi lao ng trn th gii, s n p t pha cc cai lao ng h phi chu ng trc y gi c thay th bi s nn n t nhng ngy t bn hot ng ngoi vng kim sot, nhng k ang di chuyn thng xuyn cc c s sn xut t nc ny sang nc khc, chuyn tm ti nhng ni c chi ph r mt nht. Nhng ngi lao ng cn c gip mt cch thc t. Nhng hin nay khng c mt chnh quyn chung no trn th gii h trng mong vo, chnh quyn c th ch o v gim st iu kin lao ng chung cho mi ngi. Trong nhiu nm, cc ch xng ngi M thng qua cc mi quan h ca h Quc hi, ngn chn vic a tiu chun lao ng ca M sang p dng trong nhng xng th ca h nc ngoi. ng thi, nhng xng dt o t min nam bang Carolinechuyn hot ng sang Guatemala, mt a phng ni khng c tiu chun lao ng ring, thm na ti , T chc Lao ng quc t cng chng c nh hng g. l trng hp ngi lao ng khng c hng bt c tiu chun no, c a phng ln ton cu, nh c cp vo nm 1996, trong mt nh my Honduras gia cng sn phm cho thng hiu Kathie Lee Gifford. Ch i c mt chnh quyn ton cu gip trong trng hp qu l v vng. i din vi th thch nh vy, cng ng nhn quyn cn phi c trang b hin i hn, cng ging nh cc tay th sn xut v kh trc kia nay phi hc cch sn xut xe hi hay my nng bnh, thay v xe tng. "Trong Chin tranh Lnh", Michael Posner, ng u y ban Lut gia v Nhn quyn, lp lun, "vn chnh l buc cc chnh ph phi chu trch nhim khi h vi phm lut l v To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

nguyn tc. Ngy nay, vn l lm th no khin cc cng ty t nhn phi gnh trch nhim v vic i x vi cng nhn ca h, khi m quyn lc chnh ph khp ton cu gim i, hoc bn thn cc chnh ph (Trung Quc chng hn) cng tham gia cc thng v v do khng th mong i h gi vai tr gim st v trng ti". Trong mt th gii nh vy, cc nh hot ng cn phi hc cch tn dng ton cu ha. H cn hc cch bt buc cc cng ty phi ng x t t hn bng cch dng internet vn ng gii tiu dng trn ton cu. Ti xin gi l "gii php mng dnh cho nhn quyn," v l tng lai ca cc nh hot ng. l gii php t di ln hay ngang hng ch khng phi c n nh t trn xung. bn trao quyn cho bn di, thay v ch i quyn hn c rt t trn, bng cch hnh thnh mt lin minh m c th t chc mt h thng qun l tt hn m khng cn mt chnh quyn ton cu. Mt th nghim nh th r rng xut hin vo cui nm 1999. T nhng tranh ci xung quanh v Kathie Lee Gifford ny sinh mt lin minh mi, mang tn Hip hi v s cng bng cho Ngi lao ng (FLA). Hip hi ny quy t cc c gng ca Chnh ph Hoa K, cc nh hot ng cho quyn ca cng nhn nh U ban Lut gia, gii lao ng ngnh qun o v sinh vin M. Hip hi hot ng nh sau: Phn ln nhng cng ty v gii hot ng trong ngnh qun o trn ton cu thng nht vi nhau v mt h tiu chun lao ng ti thiu trong cc nh my, bao gm vic gim thiu lao ng tr em v hn ch gi cng v ngy cng. H cng tha thun v mt h thng gim st theo nhng gim st vin c lp c php vo thanh tra t xut trong cc nh my. Cc iu tra v gim st vin c c quan FLA ct giy php hnh ngh, h l nhng ngi i din cho cc t chc khc nhau, t cc nhm tn gio cho n nhn vin gim st tn dng ca Pricewaterhouse Cooper. FLA cho pht hnh nhng bo co hng nm v vic cc cng ty tun th cc nguyn tc lao ng ra sao. Bo co c lu hnh trn Internet v s c tp ch Bo co ca Ngi tiu dng (Consummer Reports) ng ti. Nu mt cng ty chp hnh ng qui nh, h s c gn mt nhn FLA ln sn phm ca h v ngi tiu dng s phn bit gia cc thng hiu s mua sn phm nu h mun ng h iu kin lao ng trong ngnh qun o, v t chi khng mua nhng sn phm khng c nhn hiu ca FLA. Hn 100 trng i hc tham gia vo lin minh v i cc hiu sch ca h - bn o phng, sn phm may mc - ch bn sn phm mang nhn FLA. Hy vng l s c ngy cc tim bn l ln s lm theo. Chng trnh nh trn se khng mt sm mt chiu ci cch ht c cc iu kin lao ng. Nhng l mt s khi u - a ra mt h thng c quy tc v th l mi trong ton b ngnh dt trn th gii. V n c hnh thnh khng phi do mt chnh ph n nh, m bng cch hnh thnh c mt lin minh m c tim nng khin mi ngi tiu dng tr thnh mt nh hot ng nhn quyn v khin cc tng cng ty ton cu khng cn ch no ln trn na. To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

"Tht ngc nhin khi thy trong qu kh cch nh hot ng b m hoc ra sao", Paul Gilding, c ph trch t chc Ho Bnh Xanh, hin ang t vn cho nhiu cng ty a quc gia v ch pht trin bn vng, "Trc y, bn s xung ng, vn ng dn chng trong cng ng, gy p lc chnh quyn thay i lut php, ri th cc cng ty s chng i, sau hai bn cng nhau tha hip v trong vng nm nm, mi s s thay i. Gi y chng ti khng cn thi gian nhiu n th". Nhng nhm hot ng to c thay i ln ngy nay l nhng nhm c kh nng khng ch c cc li ch kinh t ca cc cng ty v ngi tiu dng, dng kh nng bo tn mi trng, ci thin quyn ca ngi lao ng tng cng nhn quyn - thay v ng ra chng i trc tip cc cng ty. C ngha l hot ng, hp tc cng cc cng ty v ngi tiu dng, c bn l chng minh cho cc cng ty thy rng h va c th kim li va bo tn c mi sinh. Cc nh hot ng s cho h hiu rng nu h khng c nhng hnh ng bo v mi sinh v quyn li ca nhn cng, th cc t chc hot ng s t chc mt chin dch vn ng, thng qua Internet, lin lc vi gii tiu dng khp th gii ty chay hng ha v dch v. Li nhun kinh t ang l n by quyn lc ln hin nay. Nhng khng phi l n by duy nht. Lut php v quy tc vn l yu t quan trng. Chnh ph vn l quan trng. Chnh ph vn cn phi thng qua lut l theo chiu hng bo v quyn li ca ton th x hi, ch khng phi ch ring mt nhm ngi tiu dng hay cc nh hot ng. Nhng thng thng cung cch tt nht mi ngi cng tun th lut l chnh l s dng dng n by, p lc kinh t - s chuyn ha ca chnh h thng ton cu ha - theo hng xy dng hn l ph hoi. Trong nhng nm u ca thp nhin 90, WTO phn i vic Hoa K cm tiu th loi c ng b nh bt bng li cng bt lun c heo. H ni s cm on l s b quan v thng mi. Quyt nh ca WTo r rng khin cc nh mi trng au lng. Mt s cc nh hot ng cng kch WTO, c bit trong cc cuc hp ti Seatle vo cui 1999. Tuy nhin mt s khc quyt nh lin hip li v tr thnh mt nhng nhn t to lp ra mt gi tr mi - phng chm l dn nh c khng nn git c heo ch v bt c ng vi chi ph thp. Kt qu l trong cc tim tp ha ca Hoa K, ngi ta ch thy c bn loi c ng hp c dn nhn "c heo () c bo v". Lm th no m h t c kt qu , trong khi WTO ch trch Hoa K l b quan thng mi? V nhng nh hot ng thng minh lch c s ti phn ca WTO v sng lp ra mt phng thc ng x mi. H vn ng gii tiu dng v s dng Internet gy p lc, buc cc cng ty nh c phi dng loi li c th bo v c c heo nu khng mun mt khch hng; nh , rt nhiu c heo c bo v. Tiu chun nh c bo v c heo tuy vy vn cha tht hon ho; Mt s ng dn vn lch lut v mt s cng ty khng tun theo tiu chun . Nhng s xut hin mt tiu chun mi nh vy qu l mt ci thin ln, t thi nh c v ti v trc ; l kt qu ca vic cc To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

nh hot ng sng lp mt h tiu chun mi, s dng gii php lin kt m khng cn n s can thip thc s ca chnh ph. "Quyt nh t tiu chun an ton cho c heo chnh bt ngun t cng lun trong gii tiu dng", Michael Mullen, ngi pht ngn thuc cng ty StarKirt tuna ni vi ti, "Trong mt tun, chng ti nhn c khong mt ngn c in thoi v 300 email ca ngi tiu dng v vic ny". (trong chng 13 "Ngi Tho d", ti s ni chi tit v phng thc vn ng trn c nhng t chc ln nh Bo tn Quc t p dng cu nhiu khu vc nh cc cnh rng nhit i Brazil hay cc sng h ln nht th gii.) Hy xem xt thm mt v d ca chin lc ni trn p dng vo mt lnh vc hon ton khc - xa i gim ngho. Ti xin gii thiu mt trang mng mang a ch www.planetfinance.org. l a con tin thn ca Jacques Attali, mt gim c ngn hng ngi Php, ngi nhn thc rng ton cu ha tip sc cho ng tr thnh mt nh to lp ra nhng chin lc mi trong cuc chin chng ngho i trn ton cu. PlanNet Finace hot ng nh sau: Hin c khong 1,3 t dn sng mc 1 -la/ngy. Mt iu m chng ta ai cng bit l mt trong nhng phng thc hu hiu nht xo ngho i cho h l cho vay nhng khon vay nh - t 100 n 1.000 -la. Khon tin thng vo tay ph n v hu nh khng cn n ti sn th chp. Nhng ngi c vay dng tin mua my may, xe p chuyn rau qu ca h ra ch, trang thit b m mt tim ct tc mt vng qu ngho Bangladesh chng hn. Bn thn nhng ngi c ngh lc xa ngho, nhng h khng c ngun vn c bn, v chnh l l do h cn n cc khon vay nh. Nhng ngi cn vn thng khng c ni mng v my vi tnh, nhng cc ngn hng v nhng t chc vin tr ang gip h th c in thoi v kh nng ni mng. Cng ty PlaNet Finance hin cung cp dch v ni mng cho 7.000 cc nhm tr gip ti chnh nh trn th gii. "Trc ht", ng Attali gii thch, "PlaNet ni mng vi tht nhiu cc tiu ngn hng, h lin lc v chia s kinh nghim trn mng. Sau , chng ti gip cc nhm cha ln mng c ci t ging trng hp Benin. Tip theo, chng ti t chc mt h thng nh gi mc kh tn, tng t nh Moody s, nh gi tim lc ca cc tiu ngn hng, da vo cc tiu chun o c lm vic, hiu qu gip ngi ngho v kh nng ti chnh ca h. Tip theo chng ti thnh lp mt trng i hc trn mng o to k nng cho h v cng trn mng, chng ti m mt th trng nhng ngi khch hng ca cc tiu ngn hng (ngi vay sn xut) c th bn cc sn phm ca h trn mng. V sau cng chng ti t chc PlaNet Bank h tr tn dng cho cc tiu ngn hng v s thu ht cc nh ho tm n trang mng ca chng ti ng gp ti chnh cho cc d n m cc tiu ngn hng ti tr, h c th gim st xem tin ti tr c s dng ra sao". Mt khi PlaNet Bank c th xp hng v kt ni cc tiu ngn hng qua Internet, n c th gip h gim th chi ph ng k nht - chi ph theo di v x l cc ngun vn cho vay nh nhoi ca h. Hy To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

vng l mt tiu ngn hng c trang b mt thit b thng tin, ging nh ca hng chuyn pht nhanh Fedex s dng theo di cc bu kin, c th cng mt lc theo di c hng trm nhng mn cho vay v li sut t chng. Nu chi ph hnh chnh v giao dch gim xung th nhng khon vn cho vay c th c quy t v bn cho cc i ngn hng trn th gii. Cc tiu ngn hng thn t mc li sut 4-5%/thng vi cc khon vay, thanh ton cc chi ph, i hi ngi vay hon vn nhanh chng h c th quay vng cho ngi khc. Th trng nh vy vi mc li nh vy s hp dn cc ngn hng ln - mt khi chi ph giao dch c ct b. V iu s to nhiu thay i. Hin nay nhu cu c c cc khon vay nh tht l ln, nhng tin vn ch ty thuc vo cc nh ho tm c nhn v mc ng gp ca chnh ph. Th nhng hy tng tng vi mc 20 t la tn dng t cc ngn hng ln cung cp, bn c th chu cp tn dng cho 100 triu dn ngho ang c mc sng 1 -la/ ngy. l phng cch bn bin i th gii - s dng ton cu ha i ph vi chnh n. Tr thnh mt nh to lp, ngi khng cn i n khi c mt chnh ph ton cu chng ngho i, m thay vo , s dng mt h thng mi vn ng nhng i gia lnh lo v v k, hot ng trn thng trng tham gia lm t thin nhng li kim c li nhun. Bng cch bin cc ngn hng thnh nhng nhn t thch nghi vi khi nim mi nh ca PlaNet Finance v to cho h nhng c hi kim tin, bn m ra mt lot cc c hi mi xa i gim ngho. "C mt cu ngn ng c, "Nu bn tng mt ngi mt con c, bn gip h mt ba n. Nhng nu bn dy cho ngi cch cu c, bn s khin ngi c no m c i". ng Attali ni. "Chng ti hin c hng triu dn ngho c dy cho cch cu c. Hin h cha c cn cu. Nhng thng qua PlaNet, chng ti s trang b cn cu cho rt nhiu ngi trong s h". Trong mt th gii c kt ni mng v khng cn ro cn, tng lai thuc v nhng nhn t to lp v thch nghi - h l nhng cng ty hay ng tiu dng, cng quc hay nhng c nhn c trao quyn.

Thomas L. Friedman Chic Lexus v cy liu Dch gi: L Minh Chng 11 MUA I LOAN, GI LI , BN PHP

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

Trong khi vic ni mng v hc cch tr thnh nhn t to lp hay thch nghi l nhng bin php thit yu quyt nh sc mnh ca t nc hay ca mt cng ty trong thi i Internet, mt s yu t khc cng s tr nn quan trng - nhng yu t quyt nh tm nh hng ca nhng nh to lp hay thch nghi. Chng ny c dnh cho vic phn tch nhng yu t . Chng l g? V sao nhng t nc hay nhng cng ty c nhng yu t chnh l ni bn cn u t v lu vn, trong khi nhng cng ty hay nhng t nc khng c nhng yu t li l ni bn s rt vn ra. Ti xin phn tch chng trong danh sch ti gi Chn thi quen ca nhng quc gia hiu qu cao. Trong h thng Chin tranh Lnh, cc nc trong cng mt khu vc a l thng pht trin theo cng mt nhp. Cc nc Ty u pht trin cng mt nhp, chu M la tinh theo mt nhp khc, cc con H chu theo mt mc khc, ng u khc v chu Phi c nhp pht trin ring. Nhng khc bit ln v pht trin th hin khi ta so snh cc khu vc khc nhau. ng trng thnh; M La tinh i trc mt bc; Trung ng tr tr, ngoi tr nhng ni c ngun du la tri cho v chu Phi tip tc suy sp. Trong nhng nm 50, Ai Cp v Hn Quc khi u vi mc thu nhp bnh qun u ngi ngang nhau, nhng ti nhng nm 90 th c mt h cch bit kh ln gia hai nc ny. iu chng ta s thy trong h thng ton cu ha chnh l s tip tc ca nhng khuynh hng ni trn, iu khc bit hin nay l ch phn bit ang ngy cng tng nhiu vng v nhiu nc trong ngay cng mt khu vc - v c nhng nc la chn theo hng thnh vng, kt ni mng, tr thnh nhn t to lp v thch nghi, trong khi nhng nc khc li t chi khng lm theo. Chng hn bn s thy mt h ngn cch Trung ng gia Tunisia - trong nhng nm 90 t mc chic o nt nm vng, k mt hip nh t do mu dch vi Lin hip chu u v thch nghi vi nhiu thi quen ca cc nc hiu qu cao - v mt s lng ging rp ca Tunisia, nhng nc khng lm nh vy. V bn cng s thy nhng "khu vc nng" trong cng mt nc, nh nhng vng duyn hi ca Trung Quc xung quanh Thng Hi, hay vng Bangalore n ni m mc thu nhp v li sng vt xa nhng vng ln cn - n mc ngi ta c cm gic chng tr thnh cc quc gia khc bit. Nhng khong cch gia cc nuc pht trin v khong cch gia cc vng trong ni ti cc nc ang pht trin c th tr thnh nhng ni nhy cm v chnh tr torng th gii mi. Lp ngi lm n thnh t trong mt nc hay mt khu vc s c tm nh hng cao hn so vi tm quan trng v v tr a l hay chnh tr ca nc hay khu vc , du cho chng thuc th gii th nht hay th gii th ba. Nh ni ti trong chng trc, nhng t nc v cng ty lm n gii nht thng bt chc cc thi quen ca nhau. Vy, sau khi t hai cu hi c bn kh nng ni mng ca t nc hay ca cng ty ca bn ra sao; v t nc hay cng ty ca bn l nhn t to lp hay thch nghi? - ti a ra To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

sau y chn cu hi o sc mnh kinh t v tim nng ca t nc hay cng ty ca bn. CNG TY HAY T NC CA BN PHT TRIN NHANH N MC NO? Klaus Schwab thuc Din n Kinh t Th gii Davos c ln nhn xt: "Chng ta ang di chuyn t mt th gii c ln nut c b, sang mt th gii nhng k nhanh chn s dit nhng k chm chn. "ng ta hon ton ng. Bi v tro lu dn ch ha, nhng ro cn i vi hu ht cc thng v gi u ang nhanh chng b h thp, v kt qu l tc , cho php nhng sn phm t khu sng ch sang khu sn xut hng lot, c nng ln trng thy. Nu v nhng l do x hi, vn ha hay chnh tr, m cng ty hay t nc ca bn khng sn sng cho php nhng gii ta theo cng thc ca Shumpeter [ph c xy mi] n u cc c hi trong cc thi trng mi ang xut hin, th n s tt hu. Khng phi v ch m Bill Gates tuyn b rng hng Microsoft: Trong bn nm, tt c cc sn phm ca Microsoft s tr nn c l. Cu hi duy nht l ai s khin chng tr thnh c l - bn thn Microsoft hay nhng i th ca n. Nu bn thn Microsoft t khin chng tr thnh c l th cng ty ny s thnh t. Nu mt trong nhng i th ca Microsoft khin cho sn phm ca hng tr thnh c l, th Microsoft s gp tai ha. Bill Gates sut na khin Micorsoft thnh qu t khi a ra kt lun rng Internet s khng phi l tng lai ca in ton. May cho anh ta, anh ta tnh ng ra trc thi hn bn nm. Khng cn ai phi gii thch vn tc cho nhng qun c cao cp ca hng in ton Compaq h sng cht da vo tc . Compaq khi u bng cch i nhanh hn IBM trong vic thi b s c k mt cch sng to. N hu nh tiu dit IBM mt cch sng to. Chuyn rng: vo nm 1985, Hng Intel cho ra i linh kin x l 386, c tc nhanh gp i so vi i 286 trc . Ton b chin lc kinh doanh ca Compaq l nhm tr thnh nhn t i u v ng dng k thut mi. C ngha l c mi ln Intel ch to c mt loi vi mch x l mi nhanh hn - khng ch trong mc t 286 ln 386, thm ch mt kiu mi trong cng th h, tng c 5 MHz - Compaq s phi l hng u tin lp rp nhng linh kin vo cc my vi tnh, bn v xch tay, ca h bn trc tin trn th gii. Trong nhng nm 80, khi mt my tnh c nhn i mi c tung ra, chng s c bn trc tin Hoa K, vi thng sau l chu u, ri sau mi sang n n ri Trung ng. Ngi ta thng gi nh l nhng th trng chu u v b che chn khi nhng pht kin M. Compaq l hng u tin pht hin rng iu l khng ng - rng mt sn phm mi cn phi c gii thiu cng mt lc mi ni trn th gii. V do nu Intel cho ra i mt chip vi tnh, dn chng bit c khi c bo hay qua Internet, th ngay ngy hm sau, h s mong c thy chng lp t trong cc my tnh xch tay hoc bn, trong cc ca hng ni h n mua. "Vo ngy hm , bn phi c my by bn ngay trong i l ca bn", Enrico Pesatori, Ph ch tch Compaq ph trch tip th cho bit, "v nu bn ch chm mt hai tun, bn s b coi l chm To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

chp, b coi l l c hi thu khon li nhun t hng "c", hng xut hin trc tin trn th trng". Chnh v th Compaq a ra mt h thng lp t nhanh chng c clinh kin vi mch mi. Hng ny gi mt quan h thn mt vi Intel chnh v th cc k s ca hng c th phng theo mu linh kin mi ca Intel nhanh chng sm thit k cc b phn ca v my, khin cho khi i vo sn xut h tn rt t cng sa hay iu chnh chi tit v my, sau chuyn thnh phm mi n ngi tiu dng nhanh hn v sm hn cc hng khc. Compaq gi c kh nng i tin phong cng bng cch duy tr kch c v my theo mt tiu chun chung, trong khi iu chnh lin tc nng cp tc vi x l v cc phn chng trnh thch hp cho chng. Kt qu l Compaq lin tc gim c gi thnh bng cch s dng thit k t thay i (quy lut: sn phm cng tn ti lu trn th trng th linh kin ca n cng r i) v ch lp t b vi x l lin tc mi, nhanh nht. V do tc x l l u tu quyt nh gi th trng ca my tnh, Compaq nhanh chng tng mc li nhun - nh duy tr v my c v thnh phn ngy cng r v gi thnh, tc ca b vi x l ngy cng tng, v gi bn ngy cng tng. V hng ny lin tc tng cng sn xut. Li nhun tng khin Compaq c kh nng h gi v th vo chim th phn ca IBM. Ngc li, IBM pht trin chm chp. H bao gi cng mun gii thiu k thut mi mt cch ng b, v my mi, linh kin mi, tc mi. Chnh v th khi Intel a ra chip 386 v mi IBM lp t, IBM khng mun lp con chip vo v my lc h ang sn xut - loi IBM AT, [AT vit tt ca hai t cng ngh tin tin], ang da vo chip c 286. IBM mun ch cho n khi bn ht my 286 ri mi ci 386 vo v mi - loi PS/2. V sao? V IBM l cng ty ln nht, gh gm nht v vo thi Chin tranh Lnh, IBM c tha thi gian lm theo nhng g h mun. Thi IBM, di s lnh o ca John Akers, l mt cng ty kiu ngo, c c cu ging c cu ca Lin X v nhiu mt. Ton b cng ty c t chc hot ng nhm t mc tiu doanh thu v li li trong k hoch ca ch tch cng ty ra. Do v i ni, ton b cng ty ch trng khng phi vo nhng i hi ca th trng - i hi k thut mi cn phi c lp t p dng ngay - h ch trng vo mun ca Ban lnh o IBM: m bo doanh s v tc tng trng nht nh no . iu m IBM khng hi c lc l nhng ro cn chng li nhng doanh nghip mi vo cnh tranh ang dn c xa i v cha kha i n thnh cng l kh nng duy tr lu di mu m ca sn phm - duy tr cc thit k cng lu di cng tt ct bt chi ph thit k mi, nhng ch trng hn vo nhng yu t m dn chng trng mong vo, l kh nng tng tc x l cho my. Mt khc, IBM b m hoc bi cung cch lm vic ca chnh h. Thng v ca IBM cho mi ti nhng nm 70, l cho cc cng ty thu cc h thng my tnh ch. V nu c hai nm mt ln, hng cho ra i mt h my tnh mi, th h c th ci t ton b linh kin v k thut mi v bn vi gi cao hn. Nhng loi my tnh c nhn dn tr thnh nhng sn phm khc hn. Khch To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

hng mua my c nhn khng mun thch nghi vi c mt h my tnh mi phi thay i hai nm mt ln. H ch mong my tnh ca h chy nhanh hn. Nghe li khch hng, Compaq hiu - v nhanh chng hnh ng. IBM ch nghe theo chnh bn thn h, hnh ng chm chp - tr nn tr tr. "IBM lc hot ng trong mt mu thng v c k. N khng hiu l vi mt hng mi l c mt th thc mi c p dng", Echkard Pfeiffer, Ch tch Compaq t 1991 n u 1999, cho bit, "khi Intel a ra chip 386 v ni vi IBM, "hy dng n i" v IBM tr li "khng". Vy Intel n gp Compaq v chng ti tr li, "chng ti s dng". Chnh v th chng ti lm n vi Intel t ngy ". Cuc cnh tranh kt thc v vic Compaq p mt ming ln t th phn ca IBM. "Ti cho rng cch y mi mi lm nm th vic kt hp cht ch vi Intel v vi x l khng phi l i hi ln cho lm", Pfeiffer ni thm. "V mi ngi lc khng c ci cm gic phi tin cho nhanh. H no, "Tt thi, ti s ch mt hay hai thng. C th ti s kim thm c cht li li t nhng sn phm c ti ang bn". Ngy nay nu c b x l mi no ra i th chng ti ngay lp tc phi vt chn ln c chy nng cp sn phm". Cui nhng nm 80 u 90, Compaq c th thit k sn phm ca h nhanh hn cc i th, v th h gii thiu sn phm vi khch hng nhanh hn, thu li nhun nhanh hn. Earl Mason, lc ph trch ti chnh ca Compaq, ni vi ti vo cui nm 1998: "Nu anh c th lin tc gim thi gian tnh t lc thanhton mt -la cho mt nh phn phi vi thi gian anh thu vo mt -la t mt khch hng, th vng quay ti sn s tng tc n mt anh c th huy ng c mt lng tin mt... - T cui 1985 cho ti qu mt nm 1998, mc tng tc cho php chng ti nng lng tin mt t 900 triu -la ln ti by t -la. C khi nim: nu hot ng nhanh th anh s lm ln. V nu anh l ngi to xc nhng lm n chm chp th l anh tht bi". Ly thnh, chnh l iu xy ra cho hng Compaq cha y mt nm sau khi ti phng vn Mason. Compaq tng trng n mc h khng hot ng nhanh chng na - bi v h khng bt kp vi cuc cch mng tip theo. Do khng hiu c ton b ngha ca Internet, khin m hnh tip th v sn xut ca h thch ng, Compaq i tt li sau i th chnh ca h l hng Dell. Dell i u trong vic dng hnh thc bn hng qua in thoi gn khu tip th vi sn xut v bin mi my tnh c nhn thnh thit b t ring theo khch hng mi khch hng u c th t iu chnh theo h. Bng cch bn trc tip cho khch hng, trnh c khu bn bun trung gian v chi ph trung gian, Dell bao gi cng c th tng thm cng sut, tc vn hnh ca my so vi khon tin khch hng b ra. V khi Internet pht trin, Dell l hng u tin tip th v hi nhp Internet vo tt c cc kha cnh kinh doanh ca h. Internet gip Dell kim k hng ha nhanh hn v hu hiu n mc h khng cn phi lp rp my mi khi cha nhn c n hng t khch. Cc nh cung cp c lin h qua Internet. Khi nhn To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

n t hng Dell s nhanh chng bo bn cung ng thu xp linh kin. Dell c th phi hp thu mua nguyn liu t khp ni trn th gii vo cc c s sn xut v h ch cn d tr mc nguyn liu cho su ngy sn xut . Lm nh vy Dell tit kim c rt nhiu tin v thm kh nng ci tin ng dng ca my cho khch hng mt cch nhanh chng v bt chi ph hn. Dell khng ch n thun s dng Internet, m h tn dng, coi Internet l xng sng ca s lin lc ni b, lin lc gia hng v khch hng v nh cung cp nguyn vt liu - tc hot ng nh tng ln nhanh chng. Trong khi Compaq ngc li gn b qu lu vi m hnh sn xut truyn thng vi nhng kho hng v quan h trung gian v bn bun, lm ng trc vai tr ca Internet. Th l Dell gy ra cho Compaq iu m Compaq gy ra cho IBM trc kia. V mi s xy ra tht l nhanh. Lc ti ang vit bn tho u tin ca cun sch ny. Thng 8/1998, ti xung Houston phng vn lnh o ca Compaq. Trn tng ca vn phng gim c c tp ch Forbe c bi trang ba ca ngi Compaq l cng ty c qun l gii nht Hoa K trong nm 1997. Mt thng sau ti n mt hi ngh Stanford v tnh c gp John Chambers ca Cisco. ng ta hi ti ang lm g, ti tr li ti mun dng Compaq nh in hnh ca loi cng ty pht trin nhanh trong mt chng ca cun sch ti ang vit. "Sai lm ln", Chambers ni. "Anh nn dng Dell". Ti git mnh. Nhng mun ri. Ti trt theo ui in hnh Compaq. Lc ti va mi phng vn ton b ban lnh o ca Compaq. Nhng Chambers, cng ty ca ng l nh sn xut chic hp en gn my tnh vi Internet, l ngi bit c s khc bit gia Dell v Compaq trc khi th trng bit iu . ng ta c th thy Compaq ang tt hu v trong mt th gii pht trin nhanh th ngi ta s nhanh chng nhn ra khong cch ca s tt hu nh vy. n bn u tin ca cun sch ny c pht hnh vo ngy 21 thng 4 nm 1999. Mt tun trc khi sch c em ra bn hiu sch, th nhng ngi iu hnh cao cp nht ca Compaq bao gm Pfeiffer v Manson b hi ng qun tr ca hng sa thi khi mc li nhun qu mt ca hng nm c thng bo ch bng mt na mc cc nh phn tch d on. Trng hp hng Compaq minh ha cho vic Internet ang lm hnh thnh mt mc tc mi, c bit vi ci tn "tc ca Net". Khng ai c th cho bn bit tc nhanh ra sao, nhng ai cng c th ni vi bn rng mt khi thm nhp vo gii kinh doanh, th Internet khin cho cc cng ty phi tng tc trong tt c cc mt - t thit k sang sn xut ti tip th. "Li khuyn ca Thung lng Silicon l bn hy gi t ci gi l k hoch nm nm... cng nh nhng k hoch trong nm", bi trn t BusinessWeek (1/11/1999), "v gi t nhng dy chuyn sn xut han r. Mt s cng ty vit i vit li chin lc hot ng theo tng qu - nu khng th hng to... tc ca Net khin xut hin nhiu thay i v vn ha doanh nghip. Nhng c cu th bc nay b p v. Vng quay ngn sch b nn p cho nh nh bt. Cc quyt nh nay thuc chc nng ca cc nhn vin tuyn u. i hi ca khch hng, ch khng phi ca ban qun tr, ang l kim ch nam cho cc d n. To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

iu g l ng lc ca nhng thay i ? Chc chn kinh t mng l mt trong nhng yu t. Khi chi ph gim i cho php nhng "lnh mi" vo tham gia kinh doanh trong ngnh bn l hay ti chnh, cnh tranh s gia tng khin mi ngi phi lin tc chng . Nhng mt yu t ln hn l vic Net y cc cng ty vo gn khch hng hn thng qua vic bun bn v tip nhn gp trc tip v thng xuyn hn. "Vch chin lc vn c hiu l da trn m hnh sn xut ri bn," John M.Jordan, Gim c nghin cu thng mi in t ca hng Ernst & Young cho bit. Gi y ng ta ni iu vt i. Khch hng ra lnh, bo cho cc cng ty bit h mun g, v cc cng ty phi p ng, nu khng th c vic gii tn. l mt li t duy mi v chin lc". Cc quc gia gi y cng phi chu nhng s bo ban tng t. Khi n mt nc, mt trong nhng cu hi u tin ca ti s l: Chnh ph v x hi ca bn nh gi, ci tin, quyt nh, th ni v thch nghi nhanh chng n mc no? C ngha l t nc ca bn ci t c cu kinh t n mc no khin cho chnh ph ph duyt nhanh hn, giao dch, sn xut v u t c nhanh hn? Mt cng dn nc bn mt bao nhiu lu bin tng ca anh ta t trong nh ra thnh sn phm trn th trng? Vic thu ht vn thc hin mt tng in r c thc hin nhanh chng n u? Mt bao lu bn hnh thnh mt sng kin? V bn gip cho vic tiu dit cc cng ty lm n yu km, thng qua lut ph sn, nhanh n mc no? Mt s quc gia v khu vc t c mc cp vn nhanh chng v chnh ph hc c cch hot ng nhanh chng hn. "Trc y Scotland, chng thy ai ng ra thc s sn xut", Enrico Pesatori, Ph ch tch hng Compaq ph trch tip th, ni "gi y bn khng th khng n . V sao? V h xy dng c mt c s h tng. Nu sang Scotland, bn s thy mi th sn sng - h thng lut l, mi trng thu v, giao thng, vin thng - sn sng bn c th xy dng nh xng sn xut nhanh chng theo mun". Mt s quc gia pht trin nhanh bi v dn chng ca h - v l do vn ha, lch s hay n thun do huyt sc t c bit - dn chng nhanh nhn bm sinh, chnh ph chu cp cho h nhng ngun ti lc thit yu ri trnh sang mt bn h t pht trin - v h pht trin tht l nhanh. Nhng vng nh Bc nc , Tel Aviv, Thng Hi, Hn Quc, Beirut v Bangalore pht trin nhanh chng v t tch khi nhng vng khc trong cng t nc v khu vc. l nhng "vng nng" v tr thnh u tu pht trin mnh m ca t nc. Mt khi la chn mt trong nhng "vng nng" , trang b Internet cho n v kt ni n vi cc cng ng cng chng tc ri rc trn th gii - nhng nhm ngi Hoa, Do Thi, , Libng, n hay Hn Quc sng nc ngoi - bn s c c iu ti gi l " tp hp cc sc tc". Nhng tp hp kt hp tc , sng to, ti kinh doanh v mng li quan h ca h, tt c c th sn sinh nhng ngun ti sn cc ln. Trn thc t, vng Bc nc ngy nay l vng giu c nht chu u. Reiginald Bartholomew, cuc i s M gii thch" "Gi s bn sang thm Php, c v v hi dn , "Ti mun To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

mua mt t pho mt mu tm". iu g s xy ra? Ngi Php ni vi bn, "Tha ng, pho mt khng bao gi c mu tm". Ngi c ni, "Pho mt mu tm khng nm trong catalogue nm nay". Nhng ngi s tr li... Ngi s hi bn, "Mu tm, OK, tng mu tm chnh xc loi g? Tha ng?" Nu Bc l mt loi c phn, th ti s mua . C PHI T NC HAY CNG TY CA BN ANG GT HI KIN THC? Chng ta ri khi mt th gii trong cha kha n vi thnh vng l cung cch bn chim hu, gn gi v bc lt cc vng t, sang mt th gii m cha kha n vi kho bu l vic t nc hay cng ty quy t, chia s v gt hi kin thc. Cu Ch tch Ngn hng Citibank Walter Wriston vit trong mt tiu lun ng trn tp ch Foreign Affairs (9/1997): "Theo ui s thnh vng nay ng ngha vi s truy tm thng tin v ng dng thng tin vo cc phng tin sn xut. Lut l, tp qun, k nng v ti nng cn thit tm kim, thu thp, sn xut, bo tn v khai thc thng tin hin ang l nhng ti sn quan trng nht ca nhn loi. Cuc cnh tranh tm cho ra loi thng tin tt nht thay th cho cuc cnh tranh chim c nhng cnh ng hay m than giu c nht. Tht ra tham vng thn tnh lnh th nay ngui i, v cc cng quc rt khi nhiu lnh th m trc y h chim ng.. Trong qu kh, khi nhng phng thc to ca ci thay i, th nhng c ch c b mt nh hng, c ch mi xut hin, v tt c cc phng din ca x hi phi chu nh hng. Trong cuc cch mng hin nay, mt qu trnh tng t ang hnh thnh, v chng ta c th mc nhin cng nhn rng trong vi thp nin ti s cun ht v qun l vn tri thc s quyt nh vic nhng nh ch hay quc gia no s tn ti hay dit vong". "t nc ca bn c kt ni n mc no?" l mt thc o quy m v mc mng li quan h ca t nc. "C phi t nc ca bn ang gt hi kin thc?" c mc ch o xem mt t nc v cc cng ty s dng nhng mng li thng tin hu hiu nh th no. Kt ni l cn thit nhng cha y . Mt t nc cn phi quy t thch ng v s dng kin thc mt cch hu hiu. Hn bao gi ht, n cn c kt ni v o to kin thc. Chnh v th ti mun nhn c vo hai th biu mi khi n mt quc gia. Mt biu do hng my tnh Hewlett-Packard a ra cho thy quc gia no trn th gii c ni mng nhiu nht. Biu th hai do OECD hng nm a ra cho thy nc no trong s 29 thnh vin pht trin cao nht trn th gii c s phn trm hc sinh tt nghip trung hc cao nht v s dng phn ln nht trong thu nhp quc gia vo vic tr lng cho cc thy c gio. Nu bn nhn vo nhng quc gia ng u bn - tiu chun megabit/u ngi v tt nghip ph thng/theo u ngi - th c th kt lun c nc no pht trin ng hng v nc no khng. Chng hn khng phi ngu nhin m Phn Lan, hin ti hng thu nhp theo u ngi cao nht th gii ng u trong c hai danh sch. Tiu chun trn cng c p dng vo cc cng ty. Tp on in t khng l ca c Siemens To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

c kt ni mng ton din v c danh ting l hng s dng v khai thc hu hiu ngun ti nng ca h. C ln ti nghe thy mt nh t vn cho hng Siemens nhn xt: "Nu Siemens hiu bit c mc tri thc ca h n u th h s l mt cng ty giu c". Tng t vi cc quc gia: "Nu Php hiu c dn ca h thng minh mc no... Nu Trung Quc nhn thc c nhng tri thc ca h..." Cc cng ty v t nc hc c cch khai thc mng in ton cho hu hiu th h s n nn lm ra. hng General Electric khi nim chia s sng kin c khc su vo cung cch lm vic v l c s tng lng v thng - cc qun c phi c kh nng pht huy sng kin, chia s vi ng nghip v to nn gi tr gia tng cho sn phm ca h. Bn c th hiu tt hn c nguyn tc chia s tri thc nu em t n vo hon cnh mt cng ty m thng thng khng lin quan nhiu n lnh vc thng tin - chng hn hng du m Chevron. Ti sang Kuwait hi nm 1997, tr chuyn vi H. F. Iskander, Tng gim c chi nhnh Chevron ti nc ny, v l mt trong nhng nh kinh doanh du m sc so nht vng Vnh. cu chuyn ca chng ti xoay quanh ch lm th no Chevron quay li Kuwait khai thc. Khi n v im mnh ca Chevron hp dn Kuwait, Iskander tnh c nhn xt rng, "Chevron khng phi l mt hng du kh, m l mt hng hc hi." "ng ni hc hi l ngha lm sao?" Ti hi. Hng du kh th phi khoan du kh. H l nhng ngi i m bo him cng, mt mi chn tay lm du b bt. Duyn c g m dnh n "hc hi"? Iskander gii thch: Trong nhng nm 70 hu ht cc quc gia du m Trung ng ui cc cng ty du kh a quc gia ra khi vng ny h t ng ra sn xut. Mt phn l mt quyt nh kinh t, mt phn mang tnh chnh tr phn nh tinh thn c lp ca cc quc gia thi hu thuc a trong Chin tranh Lnh. Nhng sau 20 nm, cc quc gia xut khu du la hin ang xem xt li nhng iu h lm v tm cch mi cc cng ty a quc gia quay tr li. Mt phn v d tr du la ang gim, h phi tm n nhng tr lng du la su hn, kh tm hn, thm d du kh tr nn kh khn v i hi nhiu vn ling hn v nhiu kin thc hn. "Chevron ang khoan thm d nhiu ni trn th gi," Iskander gii thch, "khng c kh khn no m chng ti cha gp phi v cha gii quyt xong. Khng c loi no m chng ti cha khoan. Chng ti tp hp tri thc ti cc i bn doanh, phn tch, xp loi v iu gip chng ti gii quyt nhng vn thuc v cng ngh khoan thm d bt c ni no. Trong mt nc ang pht trin c th c mt cng ty du khi ca nh nc v ang bm du 20 nm qua. Nhng chng ti ni vi h rng, qu v c 20 nm kinh nghim nhng khng c s hiu bit a dng. Kinh nghim ca qu v n thun c b dy mt nm, mt ni v nhn vi 20 ln. i vi chevron, mt cng ty tng ng u vi nhiu tng kinh nghim v tch ly v pht huy c nhiu tng sng kin v gii php. H phi t tm ra gii php nu khng s khng tn ti. Nhng tri thc c tp trung trong kho tng thng tin ca Chevron. Cha kha lm n ca chng ti l tn dng kho tng To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

v a ra cc gii php tng c tm thy Nigeria chng hn, em ng dng cho Trung Quc hay Kuwait. Ngy trc nhiu khi phi mt hai nm chng ti mi tm c mt chuyn vin trong cng ty, ngi nhn ra l gii php Nigeria c th gip cho Trung Quc. Gi y vi email v s ton cu ha ngun nhn lc ca cng ty, nhn vin ca chng ti c th di chuyn thng xuyn hn n cc d n v vic kim cc gii php t kho thng tin ca hng nhanh chng hn nhiu". Chnh v th cc cng ty ngy nay lo bo v kho tng tri thc ca h cng ging nh cc v lnh cha ngy xa dng tng v ho cng h nc phng v thnh quch ca h. Ti n tr s ca hng Sun Microsystem bn ngoi Palo Alto. Trc khi vo phng vn mt lnh o ca hng, nhn vin tip tn cha cho ti mt t cam kt php l ti k vo, mang tn "Tha thun khng tit l cc b mt". Trn u trang c hai mc ti khai: "Tham quan bo mt" hay "Tham quan bnh thng." Trong s nhng iu ti phi cam kt trong ni dung ca bn khai trc khi bc vo vn phng bn trong ca hng l iu khon: "Ngi khai chp nhn s khng tit l nhng thng tin v thng mi cho bn th ba. Ngi khai chp nhn s s dng nhng thng tin thng mi vo mc ch hng Sun cho php v thng tin ch dnh ring cho ngi khai". Ngy nay bn c th bc vo tr s ca CIA m khng cn nhiu giy m n th. Chnh v th nhiu cng ty ln nh ngy nay b nhim thm mt chc v - CIO - gim c ph trch thng tin. Cc cng ty ngy nay hiu rng nu tn dng hu hiu tri thc v thng tin mi khu sn xut v hot ng, th h s tng li nhun v hiu qu cng vic cao hn. n bao gi th mi t nc c c mt "b trng thng tin", ngi c nhim v khng phi l cng b vi nc ngoi v nhng g xy ra trong nc nh thi Chin tranh Lnh, m lm cho t nc bit r v ngun tri thc h c v m bo gt hi thnh qu ca ngun tri thc mt cch hu hiu nht. T. J. Rodgers, ngi sng lp ra hng Cypress Semiconductor ni: "S phn bit gia k thng v ngi thua trong thi i thng tin c quyt nh bi b no. Ch cn hai phn trm dn s Hoa K c th nui sng c ton b t nc, nm phn trm sn xut nhng g dn Hoa K s dng. Tt c nhng phn cn li thuc lnh vc dch v v thng tin, trong nhn loi v tr c l nhng nhn t then cht." TRNG LNG CA T NC HAY CNG TY CA BN L BAO NHIU? Chng ta di chuyn t mt th gii nhng k nng n n tht nhng k nh b, sang mt th gii c khuynh hng ngc li - nhng k nh nhng lanh li bt nt nhng k to xc nng n. Khi sang mt t nc, mt trong nhng iu u tin ti tm hiu: l t nc ny nng bao nhiu - hay mt cng ten ni hng xut khu trung bnh nng bao nhiu? Alan Greespan l ngi dy ti v ngha cu hi ny. N lin quan n thut ng "hiu ng thay th," trong tng, tri thc v cng ngh thng tin ang dn thay th nhng c my nng n, gip To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

cho vic to dng gi tr kinh t. Cng c thm cng ngh thng tin v kin thc p dng vo vic thit k sn phm, bn vi mch thu nh chng hn th sn phm cng tr nn nh hn, nng sut cao hn, bn chy hn v cng ty hay t nc ca bn s kim nhiu tin hn. Thay th thit b transistor bng k thut ng chn khng, chng ta gim kch thc ca chic radio. Nhng ng cp quang bng na si tc thay th loi cp ng nng n. My ghi m k thut s hin cho php ghi m cht lng cao, khng cn bng, m ch dng b vi x l v k thut s. Chic my tnh tin c l ca b bn dng khi xa nay c thay th bng my tnh nh bng bn tay. Nhng tin b trong kin trc v c kh, cng vic xut hin nhng vt liu nh hn v bn hn trong xy dng, cho php chng ta gi c khng gian lm vic khng i trong nhng ta nh c xy dng vi t b tng, knh v st thp hn. Ngi th k phc phch ngi sau chic bn nng n c knh nay c th bi mt thit b tr li in thoi t ng nh xu, gn vo in thoi ca bn. Nh ta lng hng. Do , mt thc o v sc mnh, bn v lc ca mt t nc gi y th hin ch: tng sn phm quc ni GDP ca t nc nh n mc no. Tnh theo mi -la M th GDP trong mt la gi y nh hn trc kia nhiu. Greenspan gii thch rng hi gia th k 20 "biu tng ca kinh t M" c tnh bng cc sn phm nng n nh st thp, xe hi v my cng nghip - nhng mt hng i hi chi ph sn xut cao, di do nguyn liu th v cn nhiu nhn cng iu khin v sa cha. Khi nim "trng lng t l thun vi gi tr" n su bn r n mc: tng truyn, khi my vi tnh Apple II, loi my c nhn u tin, ra i vo nm 1977, mt s nhn vin ca hng Apple Computer ngh ti vic gn thm vi th khin cho n nng n hn, v h e nu my khng th nh qu v ngi tiu dng s nghi ng. T ngy , Greenspan ch ra, khuynh hng GDP mi xut hin, l "kch thc nh hn t mang gi tr trng lng hay hu hnh hn. " Ngy nay mt t nc xut khu nhng nguyn liu th - hng ha, qung, du th - s c trng lng ln. Trong khi mt t nc chuyn trch v cng ngh thng tin v dch v s c trng lng thp hn nhiu v nhiu kh nng cung cp mc sng cao hn cho dn chng trong nc. iu tng t cng xy ra trong cc cng ty. Hng Dupont nay ang i hi mi mt phng ban ca hng phi a ra mt bo co hng nm gi l "Gi tr ca c ng tnh trn mi bng Anh". Dupont tip tc m bo l mi nm, mi sn phm mi ca hng phi c tng gi tr, tng li nhun nhng gim c lng nguyn liu s dng. Hi nm 1983 khi bt u pht hnh c phiu, trong h s khch hng, hng my tnh Compaq khoe: My tnh xch tay Compaq... l loi my 16 bit, lp rp ng b rng 20 inch, cao 8,5 inch v dy 16 inch. Nng trung bnh 28 pound, c th c chuyn ch t s v nh v mang i cng tc. Loi "my tnh xch tay" 28 pound c mi ngi trong hng gi l "ko l c" v l phng cch duy nht di chuyn my. Gi bn l trung bnh l 2.995 -la. Nm 1999, my xch tay i mi Compaq Armada 3.500 nng 4.4 pound vi b nh tng 500 ln. Gi bn t 3.299 n 4.399 To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

la, ty cu hnh. V nm 1983 Compaq c bin li nhun l 27,6%; mc ny hu nh khng i vo nm 1997 l 27,5% nn hng ny hin c li nhiu hn bng cch hc lm th no tng cng thm cht xm cho my tnh, trong khi gim trng lng ca my xung by ln. Compaq giu ln (t nht l trong mt thi gian) do lm n thng minh hn c sn phm nh hn. LIU T NC HAY CNG TY CA BN C DM M CA RA BN NGOI? Chng ta ang tin t mt th gii m nhng k sng kn o ngh rng h c th tn ti tt hn, sang mt th gii ni nhng ngi ci m s thnh t nhanh hn nhiu. Hy li nhn vo th gii ca my tnh. Nhng hng sn xut my tnh c sc cnh trnh bng cch gi rt ly nhng tiu chun ring do h c quyn ang tn ti mt cch cht vt, trong khi nhng hng khch cnh tranh trn c s s dng cc h tiu chun chung v ci m - i u l IBM vi s gip ca Intel - ln ngi nhanh chng. Nhng ci gi l "phin bn IBM PC" - v d Compaq, Dell, Gateway, HP, Micron, Acer - s dng tiu chun ca IBM ri tin ti tiu dit IBM v tiu dit ln nhau. H lp rp cc loi my vi tiu chun chung, ci m, r hn v c tr gip bng cc cng ngh thng dng hn. Cc cng ty my tnh nh Data General, Commondore, Wang, Prime v Apple, tt c u mun gi ring tiu chun k thut c o ca h. Nh Nicholas Negroponte vit trong cun sch Being digital, h ngh rng nu sng to c mt h thng va d dng va c o th h s gi c c quyn thng tr, trnh c cnh tranh. Trong s ch c mt hng, Apple, l cn lm n c, ch v hng ny t chc c mt mng li nhng ngi s dng ht sc trung thnh. H khng ng ra thu ht i a s ngi dng. "Trong mt th trng m, chng ta cnh tranh vi sc tng tng ca chnh chng ta, m khng dng n kha v cha kha, " Negroponte nhn xt. "Kt qu cho thy nhng xut hin mt lot cc cng ty lm n thnh cng, m cng xut hin mt lot nhng s la chn mi ginh cho gii tiu dng v c mt khu vc thng mi mi c kh nng ci t v tng trng nhanh chng. Chin lc l cha kha cho Compaq tr thnh mt hng thch nghi mt cch hiu qu vi k thut ca IBM ng thi l mt hng sng to ring. Earl Mason gii thch: "Chin lc ca Compaq mun i u trn th gii my tnh, s dng cc tiu chun i chng, v cng c thm cc nh lp trnh v sng to phn mm thch hp vi cc linh kin cng ca chng ti th hng s cng gia tng c vic bn sn phm, bn dch v v cung cp gii php ng b. Lun thuyt c cho rng nu ti s hu h iu hnh ca ring ti, nu ti c nhng ngi ch chuyn bn phn mm cho h iu hnh ca ring ti, c ngha l ti s kim sot ton b cc cng on. Ti s tr nn c lp, khng b l thuc tng tc v s hu nhng th m ngi khc khng c. Lun thuyt khng thnh cng, v nhng nh vit phn mm bao gi cng mun cung ng cho lng cng ng nhng ngi tiu dng, v th, l mt c s sn xut phn cng my tnh, nu thch nghi vi nhng tiu chun To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

chung, ph bin, th bn s cng bn c cho nhiu thm trong gii tiu dng. Ban u, hng Apple khng mun chia s nhng tiu chun ring ca h. Vy l nhng ngi thit k phn mm ni: "Ny, lm th khng hay. Nu ch phc v ring Apple, ti ch vit c tng by nhiu phn mm v ch bn c by nhiu thi, v ti s b l thuc vo Apple v doanh s. Nhng nu ti hp tc cng cc cng ty s dng h tiu chun i chng th ti s thnh i tc ca rt nhiu cng ty, nh Compaq, IBM v Dell v lm nh th doanh s bn ca ti s cao hn." Nu bn quy t c cc phng tin sn xut ng n - hc c cch thch nghi nhanh hn, sng to nhiu hn, hc cch giao thip rng ri vi khch hng, tn dng kin thc, hc cch kim sot chi ph sn xut tt hn v duy tr sn xut u n ng hn - th bao gi bn cng c th cnh tranh vi bt c ai v dng bt c tiu chun no. Qu thc mng kin thc duy nht m bn cn gi b mt l nhng mnh kho bn c c tr thnh nhng nh to lp hay thch nghi nhanh hn ngi khc. "C nhng iu chng ti khng chia s vi ngi khc," Mason gii thch, "L do m chng ti khng mun anh quan st mt s kha cnh trong dy chuyn sn xut l bi v nhng th cu thnh b quyt kinh doanh v nu anh l mt i th nhn thy v thu thp c nhng b quyt th anh s rt d dng bt chc." Mt l do khin cho Internet pht trin qu nhanh l do h thng ny s dng h tiu chun chung. Nhng gii php tt nht ra i v c tip th rt nhanh, v cuc chin cnh tranh kt thc cng rt nhanh. Hin cha c k no thua hn. Hin cc cng ty c rt t thi gian dnh cho vic bo v bn quyn; h dng phn ln thi gian vo vic tip th cc gii php v cng ngh mi. Rebert shapiro, Ch tch hng Monsanto ni thng thng c mt s lnh vc cn c gi b mt. Nhng ci nn vn ha xung quanh iu b mt s l nn vn ha chm chp, ch thch hp i vi thi xa. L mt cng ty, rt cuc ri bn cng s phi nh gi cao nhng iu bn hiu bit v h thp nhng g qu hin nhin. Shapiro ni: "Ti rt mun ni: Ti s ni vi bn tt c nhng g ti hiu v kiu hot ng ca h thng ny, nhng bn vn tip tc ng no pht trin n. Bi v s tht l bn khng th da lu vo s c quyn thng tin. Rt cuc nhng g c ngha nht chnh l nhng yu t lm cho bn cnh tranh hu hiu trong cuc ua m rng. Cung cch qun l v trao i thng tin v cung cch thu thp kin thc - l nhng li th bn pht trin bn vng." i vi cc quc gia cng vy. "Tt c nhng g ti c th ni," Mason cho bit, "mt khi ci m th kh nng bn tr thnh nn nhn ca iu chnh bn ng nhn s t hn ny so snh vi trng hp khi bn ch kh kh mt mnh ng ca. Hy xem ngnh ngn hng ca Nht Bn. V sao trn l thuyt n b ph sn ? Bi v n kn nh bng. N tr thnh nn nhn ca nhng u n tng ch c n mi bit." Qu thc l c mt tng quan trc tip gia s ci m ca mt nn kinh t mt nc vi mc sng To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

ca dn chng . Mt nghin cu ca Jeffrey Sachs v Vin Pht trin Quc t ca i hc Harvard kt lun rng s ci m quyt nh tng trng nhanh chng. Cc nn kinh t m, Sachs nhn nh, "tng 1,2 phn trm mi nm nhanh hn tc cc nn kinh t ng ca, v cng m ca, bn cng hi nhp c vo mng li cc sng kin v tng, th trng mi, cng ngh v nhng sng to trong qun l." Khi ti n tnh Ct Lm min Bc Trung Quc gim st mt cuc bu c cp a phng, trong nhng bn lng chng ti n l Kai An, ni chng ti gp nhiu dn lng ti nh ring ca h. Hu ht cc ngi nh thng c ba phn. Phn u l mt bung, tng gch ng t bn, ni c nh Mao Trch ng. Phn hai l mt cn nh gch ni c nh ng Tiu Bnh, v phn th ba ca ngi nh, bao gi cng mi nht, gch trng trang nh, p cng - l cn c xy trong thi Giang Trch Dn. Bn c th chng kin Trung Quc pht trin ra sao theo con ng m ca ca dn a phng c nng cp nh th . Trong tng lai, li th ca vic duy tr m ca kinh t s tng gp nhiu ln v trong ton cu ha, kin thc l cha kha dn ti tng trng kinh t v nu bng cch no bn c ng ca t nc ca bn, khng tip xc vi nhng b c thng minh, nhng cng ngh mi th t nc ca bn s tt hu nhanh hn na. Chnh v th nhng x hi phng khong, bao dung, sng to v a dng s thoi mi tn ti trong ton cu ha trong khi nhng x hi hay nhng cng ty ng kn, cng nhc, v k v nu bm truyn thng ri s khn n. AnnaLee Saxenian, chuyn gia v th thuc i hc Berkeley thc hin mt nghin cu rt hay, ta "Li th theo vng," gii thch v sao Thung lng Silicon tht c bit khi so vi cc vng cng nghip cao khc. Silicon c o, ch ni,l do nhng ln ranh gia cc hng cng ngh cao, gia h vi cc ngun vn, cc ngn hng, cc c s nghin cu bc i hc v chnh ph a phng - ang c xa nha. Saxenian ch ra rng Thung lng Silicon thuc East Coast, Xa l 128 Boston bao gi cng i chm hn so vi Thung lng Silicon thc s, v xa l 128 Boston, cc cng ty, cng ng v chnh ph duy tr chnh sch ng ca, gi b mt v trnh mo him. Mt s quc gia nh ang tin ti vic tn dng li th ca s ci m. T Washington Post (s ngy 17/10/199) cho bit trong khi di tr tr thnh mt ch tranh ci gia hai phi bo th v cp tin trong x hi M, "th mt s quc gia p dng mt vi kin thc trch dn t kinh nghim di c ca chnh nc M." i s Singapore ti Washington Heng-Chee Chan gii thiu mt sng kin nhm thu ht dn di c vo nc ny, thc gic h "Ty kinh" - hy i v min Ty, "i mi v min Ty, cho n khi n c chu ." V i s ny c trch dn: "Chng ti nhn thy cn thm nhiu ti nng mi cng hin cho vin cnh xy dng Singpapore thnh mt thnh ph thng thi, mt thnh ph ca tng lai chu ." Quan nim tm kim dn di c, b i s cho bit, bt ngun t mt kho st v nhng x hi pht trin nhanh nh Hoa K v Anh, h pht trin nhanh do duy tr To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

c s ci m v a dng.

Thomas L. Friedman

"Chng ti khm ph ra rng nhng x hi m thng m bo c s sng to v tin b," b i s ni. V th Singapore tm ti mt "s trao i" trn cc lnh vc cng ngh thng tin, c kh, dc, nghin cu v pht trin, ng thi khu vc ngn hng. B ni: "Bn s tip tc thy tin b din ra ti nhng x hi a dng, chnh v th Singapore hon ton t tin trong cch tuyn la ti nng cho t nc." Chng trnh tuyn dng lao ng ca Singapore mang tn " Lin lc vi Singapore," thu ht nhiu ti nng t chu u v Australia. i s Singapore cho bit mc lng cho h cao v c th so snh vi lng tr cho cc chuyn vin Thung lng Silicon v " SIngapore cng c mn bnh bagel vng Brooklyn." Nhng Singapore vn cha xy dng c mt s ci m v tri thc c th nng mn bnh Bagel ca chnh h - cha ni n chuyn xy dng c mt phn mm c o hoc nhng cng ngh da trn nn mng Internet. Th tng Goh Chok Tong thm ch ni trong pht biu nhn ngy quc khnh Singapore thn 8/1999 rng "Chng ta cn phi xy dng mt tm l mang bn cht Thung lng Silicon ti Singapore - sng to v sn sng chp nhn mo him. " Chnh ph ca ng ta bt u ci dn nhng kim duyt i vi cc trang Internet, nh du s thay i theo hng . Nhng ng cm quyn Singapore vn duy tr mt s kim sot cht ch i vi nn chnh tr v thng tin - khin cho vic thu ht cc nh sn xut chip vi tnh vn cn kh khn. Nhng chng ta vn nn quan st Singapore xem cung cch h phi hp t do tri thc, ci m v kh nng tin b trong thi i Internet. l du hiu ca hy vng. Lyric Hughes, ngi sng lp trang mng China Online, mt ln nhn xt, "Nu c th thuyt phc c nhng chnh th ang kim sot cht ch, gip h nhn thy rng thng tin t do khng phi l s e da nhm vo quyn lc nh nc, m l nhn t to dng mt c s h tng bn vng v mt dn s bit tn dng khai thc nn kinh t mi, th n th k sau, mi s s tt p hn." Khi m ca, bn khng ch thu ht c cc b c mi, m cn c nhng cng ngh mi do By Th in T mang n. Nu mt t nc gim biu thu v tho g hng ro thng mi th l du hiu quan trng thu ht by th, c bit cc loi th sng di - cc cng ty a quc gia. Gi s bn l cng ty Xerox quyt nh xy dng mt c s Brazil sn xut my in photocopy. Nu Brazil ci m cc th trng tiu th my in v khng c sc bo h cc s sn xut my in ca ring Brazil, th v li nhun Xerox s rt mun chuyn giao cng ngh my in hin i nht vo nh my ca h Brazil, bi v h c th to s cnh tranh th trng Brazil ln cc th trng khc trn ton cu vi cc hng khc nh ca Nht Bn hay chu u. Nhng nu Xerox thy Brazil mun duy tr hng ro thu quan cht ch bo h cc nh my ni a, th Xerox vn c th xy dng c s ca h cnh tranh ch trong th trng ni a Brazil, nhng nh vy h s khng cn chuyn giao nhng cng ngh tin tin nht vo nc ny. Khng cn thit, v h ch phi cnh tranh To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

vi cc cng ty thiu kinh nghim, cp thp c nh nc bo h - v trong trng hp Brazil s b l c hi: Cng nhn, th trng v ngi tiu dng Brazil khng c tip cn cng ngh tin tin nht. Sau y l mt chuyn c tht: u nhng nm 80, Brazil v i Loan ging nhau mc thu nhp theo u ngi, c nhiu cng ty ni a ln, vn nhiu, cng nhn tay ngh cao cng lc lng qun tr gii. Mi nc c cch ring trong vic tch cc tip cn cc thng v in t tm quc t, c bit trong ngnh sn xut my fax.Vn l ch ch c mt ngun k thut sn xut my fax cho c hai nc - cng ty Fujisu ca Nht Bn. Quc hi Brazil nm 1988 p t mt lot cc biu thu trn cc mt hng in t, bao gm c my fax bo h cho ngnh my fax non tr ca h. Hu qu l khng ai thy c li lc g trong vic chuyn vo Brazl k thut my fax mi nht. Trong khi , i Loan cho php mc thu quan bng 0 v to mi trng cnh tranh xem ai l ngi sn xut my fax tt nht. Theo bo co ca Ngn hn Th gii, nm 1994 i Loan l ni sn xut my fax ng u th gii, trong khi my fax sn xut ti Brazil c gi thnh cao hn nhiu so vi gi trung bnh ca th gii v ngnh sn xut my fax nc ny ang dn b tiu dit. Nm 1995, Quc hi Brazil bi b thu nhm vo my fax v quyt nh cho php cnh tranh t do theo tiu chun chung ci m. Nm 1999, khi Trung Quc b t gic n cp mt s b mt v u n ht nhn ca M, bn thn ti cng nh nhng ngi khc u cm thy bc dc - nhng ti khng n ni qu lo lng. V Trung Quc s khng th nh cp c iu b mt quan trng nht ca Hoa K. l li sng ca ngi M. Li sng trong mt x hi m. Trong mt x hi kha kn, bao gi bn cng phi chim gi mt b quyt no tn ti, v bao gi ngoi i cng c mt sng kin mi no xuthin v bn phi s ot cho c. Nhng x hi ng kn khng phi l khng th sng to, nhng chng khng c c mi trng v kh nng cho php lun i mi, lun sng to nhiu nh trong nhng x hi m. Sng trong mt x hi m ca, sc mnh ca bn n t chnh s ci m v tinh thn sng to v s hng say do s ci m mang li. Khi ngi Trung Quc bt chc c iu th ti mi lo thc s v h s l nhng ngi cnh tranh. CNG TY HAY T NC CA BN C DM T CI TRI TRONG NI B? Trong k nguyn ton cu ha, iu quan trng l hc cch cnh tranh i ngoi trn mi trng khng cn ro cn, nhng cng quan trng khng km l vic t tho g nhng ro cn ni ti. Ni b ca t nc hay cng ty ca bn tr nn minh bch hn, th chnh ph ca bn cng c thm kh nng duy tr php ch, bn thm kh nng chia s cng tc vch chnh sch, v nhng k tham nhng s khng cn nhiu chn n np, v ngi khc s thm kh nng gn b vi bn hn. Mt h thng lut php hu hiu, minh bch v trung thc - ni dn chng c thy chnh xc qu trnh chnh ph vch chnh sch v gii u t c m bo rng ti sn trn mi phng din k c ti To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

sn tr tu c tn trng v mi trng hot ng tng i cng bng - chnh l iu kin thit yu tng trng bn vng. Chnh v th m Lyric Hughes, ngi sng lp trang mng China Online lp lun rt ng trong thi gian ti chng ta khng cn ni n th gii pht trin hay ang pht trin, nhng th trng mi ni hay khng. Thay vo , chng ta s ni n "nhng t nc minh bch" v nhng t nc "thiu minh bch." "Trong th k 21, mi quyt nh kinh t u mang tnh ton cu", Hughes lp lun, "trong mt th gii th trng t bn ton cu, u t s chy vo nhng khu vc c xc nhn c minh bch v ti chnh quc t. Thut ng "cc th trng mi ni" ri s b coi l c k, thuc v th k 20 v s c thay th bng l thuyt v cc nn kinh t minh bch hay thiu minh bch. Nhn vo tng lai, nhng th trng pht trin nh Nht Bn chng hn, ni vn khng to c s trao i thng tin thng thong, v nhng cu trc kinh t cn tm ti khc s thy: chnh h s phi cnh tranh vi cc quc gia xa nay cn rt ngho nhng nay t c s ci m trong hoch nh chnh sch." Gii qun l ca cng ty hay t nc ca bn c hiu bit hay khng? V nu khng, th liu bn c th thay qun l mi c khng? Cch y vi nm ti phng vn nguyn th ca mt nc Rp v, trong bui phng vn, ti chc mng ng ta v vic hng thm nh mc kh tn ti chnh Moody s nng cp t nc ca ng ta t di ln thnh mc ng c u t. V lnh o ny cm n ti v quay sang mt c vn ca ng ta ngi cnh v hi bng ting Rp: "Moody s l ci g?" Qun l lun ng vai tr quan trng, nhng trong h thng mi phc tp v tin ha nhanh ngy nay, qun l v kh nng hnh thnh chin lc ng vai tr quan trng gp bi. Khi nhn vo mt t nc hay mt cng ty ngy nay ti thng hi: Liu ngi lnh o c phn xt c thng tin hay khng? Liu ng hay b c thng xuyn nh gi cng mt lc c nm hay su phng hng khc nhau? ng hay b c hiu v ba cuc cch mng dn ch ha v a ra mt chin lc tn dng chng hay khng? V nu bn khng th nhn thy th gii, khng nhn thy nhng hot ng tng h ang nh hnh th gii, th bn s khng vch c chin lc i ph vi th gii. V nu bn phi i ph v to s thnh vng trong mt h thng phc tp v tn bo nh ton cu ha, th bn phi tm mt chin lc mi. Craig Barrett, Ch tch hng Intel, mt ln nhn xt vi ti: "Chng ti l nh u t ln nht Ireland, v theo ti, cng l nh tuyn dng ln nht . Chng ti sang Ireland v t ny rt trng thng mi, h c mt c s gio dc mnh, di chuyn ra vo t ny rt d dng v cng vic lm n vi chnh ph cng tht d dng. Ti mun u t Ireland trc tin ri mi sang c hoc Php, Php l mt nc thng qua o lut khng cho php m ha trong cc thng v Internet. Cng ngh m ha m hin nay Intel ang p dng vo cc chip vi tnh h sn xut, ng vai tr thit yu trong vic ngn chn ti phm vo mng nh cp cc thng s th tn dng v thng tin c To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

nhn. "Php l t nc duy nht trn th gii, ni m chng ti khng th nhn n t hng trn mng t khch hng, v nc ny khng cho php chng ti m ha", Barrett ni. "Ti va sang Paris trng by mt s sn phm mi ca Intel, chng ti phi xin php nh nc Php min tr lut trong vng 24 ting h minh ha k thut m ha." Phn ln cc quc gia trn th gii s rt lo s nu h b ngi ng du Intel coi l i chch hng. Nhng ngi Php li cho rng Intel i chch hng. "Bn a ra mt o lut d hi, t m ha ra ngoi vng php lut - M ha l k thut c th ly thng t Internet xung - v lm nh vy chnh bn cn tr tng trng thng mi v kinh t ca bn, "Barrett ni, "vy th hoc hy cho ti ng dng cng ngh m ha, nu khng th ti xin i ch khc." Cui nhng nm 80, Intel t chc mt cuc hp tip th th trng chu u v quyt nh du t vo u, th trng no lm n c v th trng no khng. Ngi ph trch tip th chu u ca Intel mang n hi ngh mt tm bn chu u - trong ng ta dng dao co ct bt nc Php i. Mt cch c x tr n nh vy khin ti i n tng rng nu nc Php l mt c phiu, th ti s bn ngay i. Ni vy, nhng thc ra Php cng ang thay i v mt ngy no ti d kin rng Php s quay li danh sch cc mn hng nn mua. Trong khi mt s quan chc chnh ph v tr thc Php tuyn b nhiu iu v vn chng li h thng ton cu ha, th gii cng nghip v thng gia ang mc ln cho h chic o nt m vng i li. (Php thm ch gii ta bt s kim sot cng ngh m ha k t ngy Barrett sang Paris vo nm 1998.) Lin uqna ti ton cu ha, th nc Php ging nh mt ti x,bt xi nhan bn tri ri r sang phi. Nu ch c nhng g cc bnh lun vin ca t Le Monde vit, th bn s ngh rng nc Php s khng bao gi tr thnh thng thi; nhng nu c phn tin thng mi Php trn t Tp ch Ph Wall ca chu u, th bn nhn thy rng gii thng lu trong khi vc t nhn tht thu hiu v ang thc y nc Php bc vo ton cu ha. "Cc th lc ng k ang nhanh chng bo mn nhng nh hng truyn thng ca chnh ph Php i vi nn kinh t," t Tp ch Ph Wall ca chu u (19/11/99) vit, "Cc cng ty c t nhn ha khng cn tn ti phc v chnh ph v to cng n vic lm; h ang nghe li mt la cc nh u t quc t c s quan tm chnh l li nhun. ng thi nh hng ang gia tng ca Lin hip u chu ang gy kh d cho vic cc nh lp chnh sch ca Php... Khng ging trong qu kh, khi m cc quan vin trong chnh ph git dy kinh t, gim c cc tp on ln, c lp ca ngi Php ngy nay ang trc tip sp nhp cng cuc lm n ca h trn c s c cc nh u t ton cu xp hng." S c nhng chng i ti Php chng li khuynh hng cc tng cng ty nng hot ng ln mc ton cu, nhng trc sau th nhng k chng i s thua. Nhng s khng thua ngay u. Mt To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

ngi bn ti sang Paris v ma h nn 1999; ch phi dng dch v Internet ti bu in trung tm Paris gi email. Ch n vo gi n tra v thy phng Internet ng ca. Phng ny do mt vin chc hnh chnh ph trch, khi mi khi i n tra, ngi ny kha ca phng li, ghi ngoi ca l ng ta i n tra. Vy ta c tin mng l bu in Paris t chc dch v Internet cho cng chng. Nhng tin bun cho ta l cn phng Internet vn hot ng theo truyn thng lm n 200 nm ca ngi Php - m ca theo gi hnh chnh v ng ca hai ting gi n tra mi ngy, nh ci li hot ng ca mt tim bn tht vy. Mt t nc khc ang tm thi nm trong danh sch cn bn ca ti l nc Nga - h vn cha ci t h iu hnh v nhng phn mm nhm tin ti thnh vng. Mt minh chng r rng nht xut hin thng 10 nm 1999 khi vin chc gim st chng khon cao cp nht ca Nga t chc sau khi cng b rng chnh ph ca ng Boris Yeltsin n gin khng quan tm g n nhng lut l nhm bo v cc c ng ti Nga. Hy tng tng nu bn nht mt t bo ca M v c c tin Athur Levitt, ng u y ban Giao dch Chng khon Hoa K, t chc, sau khi cng b rng Th trng Chng khon New York v cc ta n kinh t M tham nhng ti mc th em tin n t l nhng sng bc Las Vegas cn hn l u t. "bn cn phi t mt nhm ngi mi ln hng ng lnh o nc Nga," theo li Bill Lewis, ngi ng u Vin Ton cu ca hng t vn McKinsey, tin hnh mt nghin cu ln v kinh t Nga trong thi k 1999. "Nhiu ngi ch ra thc t l do t chc lin tc cc cuc tuyn c t do, nc Nga i ng hng. Nhng cu hi tht s l: Liu nc Nga c nhng ng c vin xng ng cha? H c nhng nh chnh tr hiu c nc Nga ngy nay cn g v sn sng p ng cha? Cu tr li l: Cha. Ngi m nc Nga cn l mt phin bn ca Rooservelt.H cn mt nh chnh tr tinh nhanh, tht th v hiu bit su rng, ngi thu ht c cc chuyn gia v i u mt qu trnh dn ch, thit lp cc chnh sch x hi v nhng lut l thch ng gip to nn mng cho s tng trng." Ti vn hi vng rng cng nh Php, mt th h mi ang trng thnh ti Nga, h s hiu c h thng ton cu ha v i hi cho c c nhng cng c v b my qun l pht trin t nc trong ton cu ha. Thng 11/1999 ti n d mt hi tho v cnh tranh Colombo, Sri Lanka do USAID ti chc. C ta gm cc nh kinh t v thng gia ca Sri Lanka, n , Pakistan, Bangladesh v Nepal. Mt trong nhng ngi din thuyt chnh ca hi tho l cu Tng thng Costa Rica, ng Jose Maria Figueres. ng dnh mt ting ng h, trc mt c ta tht chm ch, miu t vic Costa Rica thu ht hng Intel xy dng mt nh my nc ny v thch nghi vo cuc Cch mng Thng tin. C ta Nam c n tng su sc, v khi n phn cht vn th ht ngi ny n ngi khc ng dy hi v cu Tng thng: "ng c mun ng c chc Tng thng t nc ca ti khng?" To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

l mt khung cnh y n tng. Dn chng t nhiu quc gia ng ln ngh v cu lnh o mt nc khc tranh c lnh o t nc ca h - m khng cm thy xu h. iu ny cho thy trong thi i mi khi dn chng ngy cng hiu thm v cnh sng ca ngi khc - c bit th h t 30-40 tu, c gio dc - h s khng chp nhn chu ng mi mi mt s qun l ti v chnh tr. Mt ph n ngi Sri Lanka, 46 tui, vin chc ngn hng, tham d hi ngh by t s phn ut ca ch mt cch rt hay: "Chng ti mt 25 nm," ch ni, "nm 1964 L Quang Diu (cu Th tng Singapore) n Sri Lanka v ni Singapore cn phi tr thnh nh Sri Lanka. Chng ti l in hnh cho ng ta - v gio dc, y t, v dn tr. Gi y Singapore l mt in hnh v vin cnh chng ti hng ti, nhng s khng bao gi t c. Nn khi mi ngi lng nghe ng Figueres, h ni: "Ti sao chng ta khng th c mt lnh o th ny nh?" ng ta t u n?" "Lm sao m ng ta c nh vy?""Liu c phi dn th no th quan th vy hay khng?" "Chng ti c li g y?" Chng ti ng nh cn phi ty chay, bi xch nhng loi lnh o tham nhng, nhng chng ti khng lm th. C bao nhiu v ng nh phi ri u, th li khng b sao c." Chnh v vy, ch ny ni thm, "nhiu ngi sau khi nghe pht biu ca ng Figueres ni, "Nu chng ti khng c nhng ngi lm n gii trong nc, th chng ta i thu ngi khc vy?" Mt trong nhng doanh nhn ln ca Sri Lanka cho bit, "Ti sn lng ng ra tr lng cho ng ta." Tr c l . hy xem con s nhng cng ty ca ngi Sri Lanka v n mi c thnh lp trong thung lng Silicon, vy m chng ti khng c s lnh o cn thit ngay ti y cho chng cho con thuyn ca chng ti." Liu t nc hay cng ty ca bn c sn sng kt liu nhng k b thng v chm sc nhng ngi sng st? Trong mt th gii khng cn ro cn, bn thn cng ty hay t nc ca bn cn phi to ra mt dng vn ha khuyn khch cho vic g b nhng doanh nghip lu i, thm ch ngay c lc chng t ra lm n thnh cng, nu khng th ngi khc s lm iu . Compaq ra i l do IBM khng mun t loi b mt trong nhng sng to ca h, loi my IBM AT, thuc h iu hnh 286, bt kp vi loi chp 386 i mi. Compaq ngay lc vo cuc, cho ra i loi my 386, ging mt n nng vo IBM. Kinh t gia Lester C. Thurow ch ra trong cun sch Lm giu ca ng, nhng hng ln lu i thng hiu v thm ch sng to nhng cng ngh mi c kh nng bin i th gii, nhng th ch ca h l mt vn nan gii. "Khi nhng k thut mi ra i, nhng cng ty pho ph b nhng k thut c p dng chng. Chng hn, bn trong s nm nh sn xut thit b ng chn khng cha bao gi sn xut thnh cng thit b bn dn - v ngy nay nh sn xut th nm khng cn tn ti." Thurow cho bit. "V khi thit b vi x l mi ra i cho php my tnh c nhn chim lnh th trng, thay th h my tnh cng nghip, th c s ng u ngnh cng nghip my tnh l IBM To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

b ng nho."

Thomas L. Friedman

Bo Business Week (13/12/1999) ng bi gii thiu Edward Zander, v Ch tch lun tin cng ca hng Sun Microsystem. Mt dng trong bi ny khin ti ch : "Sau khi quan st thy nhng v lnh o hng Data General l Apollo Computer c ca tng v s thnh cng ca h, Zander ang t chc cuc ci t thc hai ti hng Sun trong vng nm nm. ng ang c gng xy dng mt c cu cng ty mi, vi d nh s gim vic bn cc my tnh c nhn v dn sc vo vic xy dng cc trang web, h thng mng trong cng ty v cc thit b thit k mng... "Chng ti d nh s cu trc li cng ty," Zander ni, "ti mun Sun tr thnh mt IBM mi trong thi i Internet." Th gii ng l ang tip tc quay vng - v chnh IBM cng mun tr thnh cng ty ng u ngnh cng nghip in ton trong thi i Internet. V trong thi gian , IBM cng ang chuyn mnh: khng nhng n ci t tr thnh mt cng ty hot ng trn nn mng Internet m cn xy dng doanh nghip ca h thnh mt c s bo tr ton b cc dch v Internet - ni m bt c cng ty no ln nh u c th n tip cn cng ngh, hng nhng dch v tr gip v c t vn lm n theo li cng ngh in t hay tr thnh mt cng ty in t. Ni cch khc, IBM chuyn mnh t mc mt k ng u cng nghip in ton, tr thnh mt cu trc tng t nh Lin X ri li tip tc ci t tr li. H ci tin bn thn, tr thnh tr tr, ri nhanh chng ci t. Vo nm 2000 IBM l mt rong nhng bc s Internet v nh cung cp dch v Internet hng u khin cho Sun, Compaq v cc i th khc, nhng k mun tiu dit IBM trong nhng nm 80 v 90 phi knh n. tng trng, cc quc gia cng cn xy dng mt th vn ha t i mi. Thurow cho bit thm: "Cc nc khng mun ot tuyt vi qu kh thng khng sn lng cho php cc doanh nghip mi i vo hot ng. Chu u l mt in hnh ca vic cc doanh nghip mi hnh thnh v tr nn thit yu cho pht trin. Chu u tp trung vn v u t mc cao hn Hoa K, h c dn s c gio dc tt hn v tri thc khoa hc cng cao tng ng nh ca Hoa K, th m khng to dng c nhng nn cng nghip tin tin tri thc cao, xng ng vi th k 21. Nm 1998 khu vc sn xut ca Siemens Nixdorf, tp on in ton cui cng ca chu u, b bn cho hng Acer ca i Loan. Lm sao mt khu vc mun tr thnh lnh t trong th k 21 m li hon ton khng dnh dng g n cng ngh in ton? Nhng doanh nghip xng ng tn ti chu u nay ra i. mn x hi hc gn nh bao gi cng thng tr cng ngh hc. chu u, cc tng mi thng b xp x v ngi ta khng mun dng chng v c nhiu iu vnh vin ch l tim nng." Mt x hi hoan nghnh hay t nht t ra chu ng khi nim hy dit sng to, cn phi c to dng, th mi mong c c nhng sn phm mi mang tnh cch mng. l iu kin ht sc quan trng trong thi i th gii khng cn nhng ro cn, mt th gii trong khng th khoan To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

dung nhng th c k trong khi cho n nhng iu mi m. Mt t nc nn lo lng v kh nng thiu cng n vic lm, hn l ch chm chm lo lng s mt i nhng cng ty lu i. iu ny nghe c v mu thun, nhng thc ra khng phi vy. Nu s rng cc cng ty s sp tim th c th bn s b mt i nhiu c hi lm vic. Bn cn c s bo h phc li ginh cho dn tht nghip nhng khng nn bo h nhng cng ty, nhng hng xng khng cn nng ng. Khng phi tnh c m i Loan qua khi cn khng hong kinh t chu vi t thng tch hn nhiu so vi lng ging ca h. L do quan trng nht l, nh Chi Schive, Ph ch tch Hi ng Pht trin v K hach Kinh t i Loan lp lun, chnh quyn i Loan sn sng chu ng vic ph c xy mi [trong kinh t]. iu mt phn bt ngun t mt mng trong lch s ca hn o ny. Khi nhng ngi Quc dn ng t lc a n i Loan trong cuc ni chin Trung Quc 1948, h chim chnh quyn nhng khng quan tm g n doanh nghip. Cng v ban u h khng c nh li lu trn hn o ny - h ngh s sm c th quay v lc a. Vy l ngay t bui u, chnh quyn i Loan c t tng th lng doanh nghip, hn l cc chnh quyn khc ng . Thay v nui nng nhng tp on ln nh trng hp Hn Quc v Nht Bn, chnh quyn i Loan tng i ng ngoi, khng can thip v vic lm n ca doanh gia. Kt qu cho thy s ra i ca mt lot cc cng ty c nh v va, thng khi u t mt gia nh, lm n ti gia. Cc doanh nghip tn ti bng cch hot ng uyn chuyn v y hiu qu, sn sng nhy nhanh chng t thng v ny sang thng v khc, th trng ny sang th trng khc. V v chnh quyn m ca kinh t vo nhng nm 80 v t chi bo h cc doanh nghip nh , h thng xuyn phi tip cn vi cc th trng v cng ngh cao y cnh tranh. Vy l cc cng ty phi nhanh chng t ng ha, tng cht lng sn phm, di chuyn vo khu vc hng ha c gi tr gia tng v chuyn khu sn xut ra nc ngoi, du cho lm nh vy l tm thi gim mc vic lm trong nc. Nhng cng ty no khng theo kp s b b ri hoc b cc cng ty lm n gii hn mua li. B Kinh t ca i Loan t ho a ra mt thng k mang tn "S sng v nhng ci cht ca cc cng ty i Loan - 1986-1998," cho thy mt t l cn bng gia nhng cng ty mi ni v s tiu hy nhng cng ty c, thm ch trong thi gian khng hong chu. Tiu hy nhng k b trng thng v cho php hc thuyt sinh tn ca Darwin c p dng thc ra vn cha . Schive cho bit cc nc lm n thnh cng cng chnh l ni c tinh thn sn sng u t trong cng ng doanh nghip c kh nng la chn nhng ngi c tim nng, gip h v ti chnh nhanh chng bin sng kin thnh sn phm. Mt th vn ho nh bc nh ca i Loan l cn thit, v n s gip cho nhng con ngi y sng kin nhng li rt kh pht trin chng thnh sn phm i tr v thiu vn v gp nhiu ri ro. Chnh v th nhng cng ty nh v va i Loan cn nhng tay t bn sn lng t vn, sn sng mo him c th "c n c." Nn cng nghip mo him v vn ca i Loan ni ln vo u nhng nm 80 v thnh cng To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

rc r trong nhiu phng din, sinh ra hng trm cng ty lm n c li. thung lng Silicon mt s cc cng ty ngy nay lm n thnh cng nh Cisco v Intel vn l nhng cng ty bui u sn sng t bc. CNG TY V T NC CA BN C DM M RNG B BN HAY KHNG? Chng ta ang di chuyn t mt th gii ni ai cng mun kim n mt mnh - ni m hnh mu l nhng nh cng nghip n c v cng ty c th bc, c quyn, t lm mi th - sang mt th gii trong bn khng th tn ti nu khng c tht nhiu ng minh, ni hnh mu l nhng ngi tm kim bn b nh Churchill v nhng cng ty hot ng b ngang, c mng li cng tc rng ri. Trong nn kinh t ton cu, bn khng th tn ti trong nhiu ngnh nht nh nu thiu kh nng cnh tranh ton cu; v bn khng th cnh tranh nu thiu ng minh. L do tht n gin. Theo Staphen J. Kobrin, chuyn vin v ton cu ha thuc trng Wharton, trong mt s ngnh nh bn dn, hng khng, vin thng v dc phm, "quy m ca cng ngh m rng n mc ngay c nhng cng ty hng u cng khng c ngun ti lc t nghin cu v pht trin mt cch hu hiu v chi ph qu cao, hng kt qu khng r rng v chu k s dng ca thnh phm li b ct ngn." Ch duy lng tri thc khoa hc k thut cn c hon thin nhng thnh phm phc tp ngy nay cng ang ngy cng i hi nhi cng ty cng phi chung lng u ct. Hn na, cung cch duy nht cc cng ty c th thu hi vn u t vo vic nghin cu v pht trin, l phi bn sn phm trn ton cu, v th trng ni a qu nh - l l do h cn ng minh. Kobrin kt lun rng sc p buc phi c ng minh ang tng ln, "v tr thnh mt trong nhng c im v trong k nguyn ton cu ha, mt c im mi c v hnh thc ln ni dung, kt ni mi yu t v tng cng ton cu ha mc hn bao gi ht." ng minh khng ng ngha vi s sp nhp. ng minh din ra gia hai cng ty c danh tnh khc nhau, nhng tha thun hp tc cht ch. Quan h ng minh ang lan trn trn khp th gii vi tc cha tng c. Cng nghip vn chuyn hng khng l mt v d tht r rng ca quan h ng minh. Hy nhn qung co ca "Star Alliance" - mt khi ng minh gm su hng hng khng phi hp phn phi v trn cc chuyn bay ca nhau, thng nht dch v t v v cng chi tr nhng phntin thng cho khch hng thng xuyn i li. iu ny gip cho cc thnh vin ca khi cung cp dch v g mt ca cho khch hng - ch cn vo mt phng v, h c th mua v i bt c u trn th gii v hng nhng dch v km theo. Thnh vin ca khi ng minh hiu rng h c th cung cp mt th dch v nh vy, nhng nu lm n ring l th khng mt hng no kham ni. Qung co ca "Star Alliance" v mt chic my bay phn u l Hng United, bung li mang tn Air Canada, thn gia l SAS, Varig v Thai Airways, ui mang tn Lufthansa - minh ha: "Star Alliance: mng li hng khng cho tri t." Vy ai s l i th cnh tranh vi khi ng minh ny? Tt nhin l mt khi ng minh khc - mang tn "Mt th gii," v qung co ca n ghi: To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

"Gi y bn c th trng i vo by hng hng khng tt nht th gii. Bn s s dng by phng ch. Qu cnh thun tin. V kh nng thng im do i li thng xuyn cho php bn du hnh n nhiu ni hn." C c mt v tng gim c bit cch thc gic v duy tr ng minh - xy dng lng tin v tnh trung thc vi cc hng khc - l mt im son gip vo vic tn ti trong ton cu ha. Xy dng ng minh l vic phc tp. Compaq, thng qua i tc chin lc vi Intel sn xut thit b vi x l, v vi Microsoft s dng h iu hnh v cc phn mm, c th lp tc hi t k thut mi nht trong cc my tnh h sn xut - cho php h i u trong cnh tranh. Bo co nm 1997 ca Compaq cho bit "khch hng ang ngy cng nhn ra rng my tnh tt nht ra i t cng ty duy tr c i tc gii nht." Tp ch Forbes c ln trch dn mt nh t vn qun tr miu t quan h gia Andy Grove (ca Intek) v Eckhard Pfeiffer (ca Compaq): "T ming ca Andy ti ngay tai ca Eckhard - ging nh mt cuc hn nhn vy." i vi cng ty th nh th v i vi cc quc gia cng nh vy. V an ninh kinh t, Hoa K boa gi cng cn ng minh trong mi trng kinh t quc t. Hoa K khng bao gi l mt hn o c n. Hoa K cn thm nhiu ng minh hn bao gi ht. "Ti chng bao gi ngh rng cch y 20 hay 25 nm, nhng ngi tin nhim ca ti phi lo lng v khng hong kinh t Thi Lan, hay Indonesia, hay thm ch Hn Quc ," cu B trng Ti Chnh Robert Rubin ni vi ti. "Ngi ta lo cho nc Anh hay nc Nht, nhng khng cn lo n Thi Lan. Nhng ngy nay c bao nhiu l quc gia tr thnh b phn cu thnh ca kinh t th gii. Hot ng ca h nh hng n Hoa K, v i ph, Hoa K tn khng bit bao nhiu thi gian v sc lc." Trn phng din an ninh quc gia, nhiu nc cng cm thy s cn thit ca vic tm i tc v ng minh. Mt mt, khi Chin tranh Lnh khng cn ng tr, k th ln nht ra i, dn chng cc nc khng cn mun hy sinh xng mu hay tin ca vo vic gay hn vi cc quc gia nh v bt tr - du cho nhng quc gia c th tr nn tht nguy him. Ngay c khi xut hin Saddam Hussein e da nhng con ng vn chuyn du la v s dng v kh hy dit hng lot, th chnh ph Bush phi mt su thng hnh thnh mt lin minh cc i tc, khng nhng gy chin vi Saddam m quan trng hn, chung tin nui cuc chin. Ti i cng Ngoi trng Baker khi ng ta sang quyn tin vng Vnh, tt c phng vin trn chuyn my bay vi Baker quyn mt ca ng tin tng ng ta. Ngoi mc ch phng nga nhng quc gia btphc, vic lp lin minh cng l x l nhng vn xuyn quc gia nguy him. Ngy nay khng cn nhng ro cn bo v bn, vy th chng li nhng e da bn trong v bn ngoi, ch cn cch l bn phi tng cng cht lng qun l nh nc v tm i tc trong s nhng quc gia c chung tng - nhm chng khng b, chng mafia, chng nhng k ph bin v kh hay hin tng El Nino. To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

Cui nhng nm 90, Hoa K c sc thuyt phc Chnh ph yu t Nga km li vic bn k thut ht nhn v tn la cho Iran thng qua cc cng ty t nhn. Trong thi Chin tranh Lnh, Hoa K khng bao gi phi lo ngi v hot ng ca cc cng ty t nhn Nga. V thi Lin X khng c cng ty t nhn. Thi ch c nhng cuc bun bn v kh chnh thc t Lin X v c Hoa K i ph bng cch da chuyn giao v kh, v cc quan h gia cc quc gia vi nhau. Gi y mi s thay i. Cc nh my ch to v kh ca Nga ang ngy cng hot ng c lp v rt thiu tin. Hoa K khng th t p t cm vn ln cc cng ty t nhn Nga. Hoa K ch cn cch to nhng bc tng v hnh chng li nhng thng v v kh ca t nhn Nga thng qua vic lp lin minh v li ko s ng h chnh thc cng nh t nhn t cc nc khc. Trong v nc Nga chuyn giao v kh sang Iran, Chnh ph Clinton p t cm vn chng li mt trng i hc v hai Hc vin k thut ca Nga, v thuyt phc (khng my thnh cng) cc ng minh chu u cng lm nh vy. Cc chuyn gia ti cc trng b nghi ng l cng tc vi Iran m nh nc Nga khng th hay khng mun ngn chn vic . Trong Chin tranh Lnh, Hoa K c th t thn ng ra ngn chn vic . Nhng ngy nay, Hoa K phi hot ng nh mt nhc trng, s dng mt dn giao hng i ph vi v vic ny. Chnh v th trong ton cu ha, thch thc ln nht i vi Hoa K l phn bit nhng iu g h c th t cng ng, thng qua s rn e qun s, v nhng phng din h ch c th ng ph trong khun kh mt quan h ng minh. C nhng nhn vt theo trng phi hot ng c lp trong nn chnh tr ca M tin rng ngi M c th t lm mi vic; v cng c nhng ngi theo trng phi a nguyn cho rng nc M phi cng tc vi ng minh v nhng nc c kh nng thch nghi, trong vai tr sng lp. Nu Hoa K khng sn sng hnh ng mt mnh trong mt s vn , th s khng c ai i theo. Nhng nu ngi ta thy Hoa K iu g cng ng ra t lm, th cng chng ai i theo.Robert Shapiro, Ch tch hng Monsanto, mt cng ty thit lp rt nhiu lin minh trn th gii vi nng dn, cng ty ging v gii tiu dng thc phm tn dng gi tr hng ha ca h. ng ta ni vi ti v s phc tp khi tm kim i tc. Cch ni ca ng ta nhiu khi ging nh ca Tng thng Hoa K nh gi cung cch Hoa K s cu gip Mexico v ti chnh ra sao, hay lm th no tm lin minh trong vic i ph vi Iraq. Shapiro ni: "Th gii ca nhng lin minh l mt vng t l. Ai cng c mt nhn thc trong u nhng khng ai bit c n hot ng ra sao: Lm th no cn i gia li ch ring v chung? Ngn hn hay di hn? Ni no bn mun chia s v ni no l bn sc ring m bn mun bo tn? Ai cng hiu v s sp nhp cng ty nhng hnh thnh cho c mt lin minh gia cc i tc bnh ng th qu l mt vic kh. Ti phi l thuc phn quan trng ca i ti vo kh nng ca bn. Thch thc thc s l ch khng nhng phi duy tr mt chui cc lin minh, nu bn mun cnh tranh ton cu. V kt cc cho thy s trao i li gia bn v ti, ti v anh Fred, bn v anh Fred...? Tht phc tp." To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

THNG HIU CA CNG TY HAY T NC CA BN C THNH CNG KHNG? Trong th gii ton cu ha ngy nay, mt cng ty ton cu hay mt cung quc cn phi duy tr mt "thng hiu mnh" thu ht v duy tr gii tiu dng cng nh gii u t. Thng hiu l g? Mt nhm thuc cng ty t vn McKinsey m t rt hay trong mt tp ch chuyn ngnh ca h nm 1997: "Mt ci tn tr thnh thng hiu khi ngi tiu dng c th lin h n vi mt h thng cc li ch thc v o" khi h mua sn phm hoc s dng dch v . "Khi s lin h tr nn mnh hn, th s tng kh nng khch hng gn b vi thng hiu v tr tin mua n. xy dng gi tr ca thng hiu mt cng ty cn lm hai vic: mt, phn bit sn phm ca h vi cc sn phm khc trn th trng; hai, giao ng sn phm, theo nh qung co v tip th. T xut hin mt mi quan h gia khch hng v thng hiu... V khi s nht qun gia qung co v cht lng hng c tng cng th thng hiu s tr nn mnh hn." Ni cch khc, xy dng mt thng hiu mnh, mt cng ty phi cho thy tnh u vit v c im ring ca sn phm ca h. Thng hiu cng tr nn quan trng hn trong thi ton cu ha, do vic cc nh sn xut v ngi tiu dng ngy cng tip xc trc tip vi nhau nhiu hn m khng phi quan trung gian hay b ro cn. Khi dn chng c th ln mng mua bt c th g h mun - thay v n nhng siu th nh Saks, Sears hay Circuit City, ni c nhng nhn vin gii thiu sn phm - th vic c c mt thng hiu mnh, to hnh nh n tng, l iu thit yu. Gia nhng nm 90, Compaq gp mt tr ngi nghim trng trong vn thng hiu, khi , h b thng hiu ca hai i tc chnh, Intel v Microsoft nn. Ngi tiu dng khng cn quan tm nhiu n v my tnh, phn cng, d n l hiu Dell, Gateway, HP, IBM hay Compaq. H ch lo rng liu trong my c b vi x l ca Intel v h iu hnh Windows v phn mm i km ca Microsoft hay khng. Mt vin chc qun tr Compaq nghin rng gin d, "Chng ti qu mt mi trong vi tr l ngi giao hng cho Andy Grove." Mt l do Compaq b thng hiu ca Microsoft v Intel ln t th hin trong vic Compaq t ti trong cch lng x hnh nh ca h, theo nhng qung co h tung ra. Compaq t coi h l mt cng ty chy theo sn phm, mt nh sn xut v tip th my tnh. Cng ty ny sn xut my tnh loi tt, qung co ca h ch l nh nhng chic my vi tnh n thun, bn, xch tay hay my ch. Thng su nm 1998, sau khi Compaq mua li hng Digital Equipment Corporation, h t chc gii thiu li thng hiu. Chin lc mi nhm to dng quan h thc s gn b gia Compaq v khch hng, d l c nhn hay cng ty hay chnh ph. Chin lc c thc hin bng ba phng php. u tin, thay i phng thc giao hng. Xa nay, Compaq bao gi cng bn my tnh qua h thng ca hng bn l v qua trung gian. Hu qu l h khng c c quan h trc tip vi ngi mua. Gi y cng ty ny t chc kt hp bn hng qua in thoi v Internet, ging To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

phong cch ca Dell, thit lp i tc vi khch. Th hai, Compaq m rng dch v k thut ca hng khch hng c th go n bt c lc no t u, ni v bt c trc trc g - v k thut trong my, phn mm, hay tr ch trn t The New York Times - khi mt nhn vin phc v s t vn v gip khch hng sa cha. V bin php sau cng, Compaq cho ra i nhng chng trnh tip th mi h tr cho hai bin php trn bng cch tung ra nhng qung co xy dng mt cm gic quan h gn b hn gia khch hng v sn phm, thay v ch khng khng ni v sn phm. Compaq mua mt ph bn 12 trang trn t tp ch Ph Wall ng mt thng hiu mi - c 12 trang u khng thy hnh nh ca mt my tnh. Thay vo l, chng hn, trong trang cui, hnh nh hai a tr i do trong rng, tay trong tay, vi minh ha: "Compaq. Cu tr li tt hn." Cc quc gia hin nay cng ang ng u vi loi thch thc tng t - ch khc l khch hng ca h l thnh vin ca By Th in T. Xa nay thng hiu ca mt nc thng mang ngha thu ht du lch. iu khng cn . Khi chng ta ang sng mt th gii m ai cng s hu nhng phn cng ging nhau v b bt buc phi dng nhng phn mm tng t, th thng hiu ca mt t nc - s gn b c o gia quc gia vi cc nh u t nc ngoi ang ng vai tr quan trng hn. Hy ngh n x hi chu u sau khi Lin Hip Tin t chu u ra i. V sao bn mun t nh my ca bn vo nc , thay v Scotland? C th v l do thi tit, thc n hay cng c th v thng hiu cho thy cht t kiu cch hay d v hay hn. Warren Hoge, ng nghip ca ti lm Trng phn x London ca bo The New York Times cm nhn c vic nc Anh ci bin thng hiu ca n thnh "Nc Anh Mi." Nc Anh vi thng hiu mi, Hoge vit bi ngy 12/11/97: "Khng cn nhng cnh chi cricket nng thn, tr v bnh ngt, lu i ca lnh cha, ngi n bt tt, sn th, l hi gi trang, bia ni a, v l c vng quc tung bay. Nc Anh a vo hnh nh k thut vin thng nng ng, giao dch ti chnh ton cu, cng ngh thng tin, s hng say lm n, kin trc to bo, qung co khn ngoan, thi trang bo dn, nhc pop thnh hnh, hp m bn rn - tm li, bt c iu g mang sc tr, sng to, v trong cch ni ca cc nh lnh o ca ci t nc c nng cp ny, "hin i"... V s lng x ang c ng Lao ng mi thc hin bt ngun t tng ca Demos, mt trung tm nghin cu x hi hc gn gi vi Th tng Blair. Trung tm ny vo thng trc gi v vic ci tin thng hiu ca t nc, bin nc Anh thnh "Mt trong nhng quc gia tin phong trn th gii, thay v gi nguyn l mt trong nhng vin bo tng ca th gii." "Ti rt t ho v qu kh ca t nc ti, nhng ti khng mun sng trong qu kh," ng Tony Blair ni. C quan du lch ca chnh ph Anh a ra mt quyt nh ng n vo nm 1997, thay logo du lch t "Nc Anh l thng soi" thnh "Nc Anh - Chi c y"..." Mt t nc cng c th t vy bn thng hiu ca n. Trong nhng nm 90, Malaysia pht trin c mt thng hiu tuyt vi, mt t nc Hi gio nhiu sc tc, theo ui cch mng To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

cng ngh. Tn Malaysia ng ngha vi cng ngh thng tin, v h xy dng Hnh lang Siu Cng ngh Thng tin, mt khu cng nghip cao bn ngoi th Kuala Lumpur. Nhng vo ma h 1997, nhng ng ni t chu thi nhau mt gi, v Th tng Malaysia Mahathir gin d kt ti ngi Do thi, George Soros v thm ch ngi ph ca ng ta l Anwar Ibrahim, l m mu ph hoi kinh t Malaysia. Mahathir lm vy bn thng hiu Malaysia, Inc., v lm bng hoi nim tin ca cng ng quc t vo t nc ny? Ngy nay, mi t nc u phi logn gi thng hiu ca n; thm ch nhng k ti phm nh cng hiu c iu . John Bussey, phng vin tp ch Ph Wall vit mt bi rt hay (27/1/1998) k v nhng g xy ra vi anh ta v bn gi ca anh khu h ln mt chic taxi, trong mt m, Th Mexico. Thc ra h b ngi li xe v ng bn bt cc. "Ti th by hm , thng cha d sng vo u ti khm ph rng ti lm vic cho mt t bo. Chng li xe i loanh quanh khong mt ting ng h, n mt ti xung sn xe, mt thng khc ngi cnh, ln ln ngi c bn ti. "My lm vic cho mt t bo M?" Tn cp c sng hi li. "Vng, ti t M sang cng tc." Ti tr li, khng r ni th c li hay c hi y. C th thng ny n ght phng vin th sao. Hay n ght ngi M. "Vy th ng c vit bi v nhng g xy ra m nay," tn cp ni, "Nh th s khin t nc chng tao rt xu h." "Gy s xu h cho t nc?" Nu hng sng 45 ly khng k vo u ti gn ting ng h, nu bn cp khng cp sch tin, ng h v khng dng th ca ti rt tin nh bng - th ti s ng thun, khng vit bo v chng. Qu l nhng tn cp vn cn c cht t t ho dn tc, ging nh nhu kh trong gii bng quc t vy. Tri tim ca tn cp gn vi Mexico." "ng lo," ti ni vi tn cp. "Bo ca ti l bo thng mi, vit v tri phiu v c phiu. Chuyn nh th ny khng c ng u - cp bc Mexico." Nu Mexico m l mt c phiu th sao nh... Nu dn chng ngy cng nhn thc thy t nc ca h c th i theo con ng thnh vng m khng thc hin iu , ng thi h thy c dn chng nc khc c cc sng tt p ra sao, th h s t cu hi: v sao chnh ph ca h khng t chc c mt s qun l v chnh tr cho thch hp thnh cng. Trong ton cu ha, nhiu nc c th tn ti thnh cng c mc cho h l ai hay h theo chiu hng no. Ai Cp l mt t nc lm n thnh cng do v tr chin lc ca n nm gia vng nh hng ca Lin X v Hoa K trn a bn Trung ng v sau l gia khi rp v Israel. t nc ny cng c th mnh v s hu nhng kim t thp v b dy lch s. Php cng chim c mt vai tr quan trng do kh nng uyn chuyn hot ng gia Hoa K v Lin X cng nh c mt b dy lch s. To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

Trong ton cu ha, v tr a l khng cn quan trng nh trc. V cu hi "bn l ai" cng khng cn thit yu. Trong khi cc nc cn c khuyn khch gn gi vn ha v di sn ca h, h khng th cn kim sng bng nhng gi tr na. iu quan trng gi y l cu hi "bn lm c iu g?" v y lin quan ti nhng la chn cho s thnh vng m bn c th tm thy trong ton cu ha. Dereck Shearer k cho ti mt cu chuyn nhm minh ha cho nhng lun im trn. Gia nhng nm 90, khi cn l i s M Phn Lan, ng ta mang theo v l Ruth Goldway, vn l Th trng thnh ph Snata Monica trong nhng nm 80 - c cng ci t thnh ph ny. Mt hm i s Shearer cng phu nhn t Helsinki sang thnh Petersburg gp cc v ng u thnh ph ny. Cng i c Tng lnh s M Nga. Shearer k: "Chng ti gp Ph th trng Petersburg cng cc vin chc ph trch quy hoch thnh ph trong mt chiu i do Ta Lnh s M t chc. Cc v quan chc Nga c ni i ni li v v p v gi tr vn ha ln lao ca thnh Petersburg. Nhng khi n, i xe t sn bay vo thnh ph th chng ti thy con ng ti qu, nhiu g n mc kh m li xe c. Chng ti n thm Vin Bo tng Hermitage th thy to nh xung cp gh qu - h thng n chiu sng hu nh khng c. Khng c ly mt nh hng hay ca hng lu nim trong bo tng - khung cnh b bn. ng l n c mt b dy lch s, nhng khng th no cnh tranh c vi cc thnh ph khc vi nhng bo tng cng v i khng km. Trong khi th cc v quan chc Nga tip tc bn ci v chuyn t tn cho cc ng ph (St. Petersburg mang tn Liningred trong thi Lin X, v ph phng u mang tn ca thi cng sn). V Ruth ni vi h, "Ti c mt gi nh. Thay v ci nhau v tn gi ph phng, ti sao qu v khng bt tay vo sa cha cho chng." H tr li, "Sng kin hay qu".

Thomas L. Friedman Chic Lexus v cy liu Dch gi: L Minh Chng 12 L THUYT V VNG CUNG VNG NGN NGA XUNG T nc ngoi thnh thong ti li t thng cho mnh mt chic bnh kp tht cng khoai ty rn hiu McDonald s. Ti cho rng ti l ngi n bnh kp tht v khoai rn McDonald s nhiu nc trn th gi nhiu hn bt c ai khc, v ti c th lm chng rng chng c hng v ging ht nhau. Qua li trn th gii trong nhng nm gn yti bt u nhn ra mt iu th v. Ti khng r

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

suy ngh ny t u n: c th t u gia cc tim McDonald s Thin An Mn, Bc Kinh, McDonald s qung trng Tahrir Cairo hay McDonald s gn qung trng Zion Jerusalem. N nh th ny: T ngy c McDonald s sang u t, khng thy hai quc gia no cng c tim McDonald s, li gy chin chng nhau. Ti khng a u. Tht k l. hy quan st trung ng: Israel c tim McDonald s ca ngi Do Thi, rp X t c tim McDonald s , theo tc l Hi gio thng phi ng ca nm ln mi ngy cu nguyn, Ai Cp, Libng v Jordan u c McDonald s. Khng c nc no trong s xung t vi nhau k t khi biu tng nhng vng cung vng ca tim McDonald s c dng ln nhng ni . Nhng e da chin tranh nm u trn t Trung ng nga nay? Nm gia Israel v Syria, Israel v Iran, v Israel v Iraq. Nc no Trung ng khng c tim McDonald s? Syria, Iran v Iraq. Ti thy th v n mc gi in bo tin ny cho i bn doanh ca McDonald s Oak Brook, Illinois. H ngc nhin n mc mi ti n tham kho cc v qun tr i hc Hamburger, mt trung tm nghin cu v o to ca chui nh hng McDonald s. Nhng tay qun tr ny kim tra l thuyt ca ti vi nhng chuyn vin quc t ca h v bn thn h khng th tm ra mt ngoi l no c. Ti tng rng c mt ngoi l i vi trng hp chin tranh Falkland gia Anh v Argentia nhng Argentina cho mi n nm 1986 mi c tim McDonald s u tin, bn nm sau cuc chin. (Khng tnh nhng cuc ni chin v xung t bin gii: McDonald s Moskva, El Salvador v nicaragua phc v cho c hai bn ch th trong nhng cuc ni chin .) Vi nhng thng s , ti xin gii thiu "L thuyt v vng cung vng ngn nga xung t," rng mt t nc khi tin ti mt mc pht trin kinh t, ni c mt tng lp trung lu c kh nng h tr cho mt chui cc tim McDonald s, th t nc tr thnh t nc McDonald s. V dn chng t nc ny khng phi chnh chin na, h th dng thi gian xp hng mua bnh kp tht cn hn. Nhiu ngi a ra nhng quan st v nhng thi k ha bnh v thng mi trc - h s dng nhng hnh tng thng dng hn. Nh trit hc ngi Php Montesquieu vit hi th k 18 rng thng mi quc t to nn mt "Nc cng ha v i" quc t, quy t tt c cc tay bun v cc quc gia bun bn ngoi thng, dt nn mt th gii ha bnh hn. Trong cun sch Tinh thn php lut ng vit, "hai quc gia c giao thng vi nhau s tr nn l thuc ln nhau; v nu mt quc gia mun mua th quc gia kia s mun bn; v s lin kt gia h vi nhau s c to dng trn c s s cn thit ln nhau." V trong chng "Cch thc thng mi ph v s bo tn chu u," Montesquieu lp lun ng h cho lun thuyt vng cung vng ca chnh ng: "Nhn loi cm thy hnh phc trong mt mi trng m v li ch ca chnh h, h cn phi c t tng To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

nhn o v lm iu thin, du cho nhit huyt nhiu khi khin h tr nn c c." Trong thi ton cy ha trc Chin tranh th gii th hai, tc gi ngi Anh Norman Angell quan st v vit trong cun sch ca ng nm 1910, mang tn o tng ln, rng nhng cng quc cng nghip phng Ty nh M, Anh, c v Php gim i cn thm kht gy chin tranh: "C l no m cuc sng hin i cng nhng hot ng cng nghip mnh m v nhng phn chi ph v cng nh cho hot ng qun s c th nui nng nhng bn nng gy chin, v chin tranh b coi l s hu dit nhng thnh qu do thi bnh mang li?" Do ngoi thng v nhng quan h thng mi rng buc nhiu cng quc thi , Angell lp lun rng, tht l in r nu nhng quc gia li nh nhau, v lm nh vy th k c k thng ln ngi thua cuc u s chu mt mt. Montesquieu v Angell ni ng. Hi nhp kinh t khin tng gp bi mc chi ph chin tranh i vi k thng ln ngi thua, v quc gia no lm ng trc thc t th s b dit vong. Nhng nu h hy vng rng thc t c th xo nha c tm quan trng ca a chnh tr, th h cng nhm. C th ni Angell v Montesquieu qun khng nhc n Thucydides. Khi vit v lch s cuc chin tranh Peloponnesian, thucydides cho rng cc quc gia gy chin v mt trong ba l do "danh d, s hi v quyn li" - v ton cu ha, trong khi khin cho chi ph gy chin v danh d, s hi hay quyn li tng ln, cng khng th x ht c nhng bn nng - khng th, mt khi th gii vn cn nhn loi v cn my mc, mt khi nhng cy liu vn cn trong cuc sng. Cuc tranh u ginh quyn lc, s theo ui quyn li vt cht v chin lc, s co ko nhng cy liu, vn tip tc ngay c trong ci th gii c chip vi tnh, in thoi v tinh v Internet. Khng phi ngu nhin m cun sch ny c t tn l "Chic Lexus v cy liu." Mc cho ton cu ha, dn chng vn bm gi ly vn ha, ngn ng v mnh t m h gi l qu hng. H s ht v gia nh, khc than cho gia nh, chinh chin v hy sinh v qu hng. Chnh v th m ton cu ha s khng chm dt nhng tham vng tnh a chnh tr. Xin nhc li cho nhng ngi theo phi thc t ang c cun sch ny: ton cu ha s khng chm dt a-chnh tr. Nhng ton cu ha li tc ng ti n. Mt im n gin m ti ang c gng hnh thnh bng cch s dng McDonald s hnh tng ha - l ton cu ha ngy nay khin tng gp bi chi ph m cc quc gia dng gy hn v l do bo tn danh d, phn ng li nhng ni s hi hay theo ui nhng quyn li ca h. So vi nhng g Angell v Montesquieu vit xa kia, s thay i ngy nay th hin mc . Ton cu ha ngy nay - vi mc hi nhp kinh t, k thut s, kh nng kt ni ngy cng rng gia t nc v c nhn, t bn di chuyn nhanh chng v s l thuc ca chng vo chic o nt nm vng v By Th in T - tt c to mt s rng buc mnh m i vi cc hot ng i ngoi ca cc quc gia kt ni vo ton cu ha. Kt qu l chng tng cng li ch ca vic hn ch xung t v tng cao ci gi m cc quc gia phi tr khi tm cch nh ln nhau. To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

Nhng ton cu ha khng m bo rng s khng c chin tranh na. Bao gi cng s c nhng lnh t v nhng quc gia, v l do ng hay sai, s s dng n chin tranh, v nhng quc gia nh Bc Triu Tin, Iraq hay Iran s la chn cch tn ti bn ngoi nhng rng buc trn. D sao th cu kt lun s l: Trong thi ton cu ha trc Chin tranh Th gii th nht, cc quc gia phi ngh hai ln trc khi gy chin; n ton cu ha thi nay, h s phi ngh ti ba ln trc khi lm iu . Kh mt ni l ngay sau khi bn tho u tin ca cun sch ny c in, th thn T nm 1999, 19 thnh vin NATO, nc no cng c qun n McDodald s, xm vo khng kch Nam T, mt t nc cng c qun n ny. Ngay lp tc hng lot cc bnh lun gia v nhng ngi im bo vit bi ph bnh rng lun thuyt vng cung vng McDonald s ca ti l hon ton sai lm; qua cng cng kch khi nim v ton cu ha c th ch ng c a - chnh tr. Ti tht ngc nhin v cng thch th khi thy l thuyt mcDold s ca ti c mi ngi ch rng ri, v khi thy mc hng hi ca mt s ngi nht nh c gng chng minh rng l mt sai lm. H l nhng ngi thc t v nhng nhn vt Chin tranh Lnh v vn, nhng ngi cho rng chnh tr - c bit l nhng xung t gia cc quc gia - chnh l nhng yu t khng th min tr dng c t quan h quc t. V chuyn mn cng nh v tm l, h cm thy b e da bi tng cho rng ton cu ha v hi nhp kinh t c s tc ng n a-chnh tr bng nhng phng thc mi m v c bn. Nhiu ngi trong gii ph bnh rt mun bm ly ch cuc chin Balkan chnh v h mun nu ko tm l thi chin li thi trong h ch bit chnh tr, tinh thn v nhng cy liu c t trn kinh t v chic xe lexus. H bn rn a Balkan ln thnh mt ch lch s, mt lun thuyt ca chnh tr th gii, m khng nhn thy rng ch l mt ngoi l, mt s kin c lp v nht thi. Nhng ngi ch trch ch bn rn bn ci xem chng ta ang nm 1917, 1929 hay 1939 v khng nhn ra rng nhng g xy ra vo nm 2000 thc ra nh du cho mt chuyn bin mi m - mt iu tuy khng kt liu a-chnh tr nhng cn bn gy nh hng v thay i hnh th ca chnh tr. Ti cho rng nhng ngi ch trch ch bn rn lm sng li qu kh, da vo qu kh phn on vi bn v tng lai. Cch h on v tng lai li da vo qu kh nhng li b qua hin ti. Cng d hiu v sao nhm ny cm thy b l thuyt nhng vng cung vng e da, bi v d khng hon ho nhng lun thuyt vng cung vng s buc h phi thay i quan im v thm ch, phi hc li cch nhn nhn, phi tip nhn kinh t, mi trng, th trng, cng ngh, Internet vo nhng phn tch nh gi v a-chnh tr ca h. Phn ng u tin ca ti i vi nhng ngi ch trch l thanh minh rng NATO khng phi l mt t nc, cuc chin Kosovo khng thc s l chin tranh, m l s can thip ca NATO vo mt cuc ni chin gia ngi Serb v ngi Albania Kosovo. V ti ch ra rng khi hnh thnh lun thuyt McDonald s ti loi tr mt vi kh nng quan trng: Lun thuyt McDonald s khng p To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

dng cho cc cuc ni chin, v ti gii thch, ton cu ha s tng cng s cng thng ca cc cuc ni chin, gia phi a phng ch ngha v phi ch trng ton cu - gia nhng ngi thch n mn bnh kp tht McDonald s vi nhng ngi s hi loi bnh ny ri s ch ng h, v trc sau ri nc no cng c nhng ca hng McDonald s, v trc sau ri cng c hai nc no s gy chin ln nhau. Nhng ti nhanh chng nhn ra rng s khng c ai quan tm n nhng im bo ca ti - s dng McDonald s nh mt biu tng trnh by v nh hng ca ton cu ha i vi a-chnh tr. H ch mun m mt nht dao vo l thuyt vng cung vng. Vy cng ngh ti gii ph bnh th ti cng ni vi mi ngi rng: "Xin hy qun i nhng im bo v nhng ngoi l. Gi s Kosovo l mt th nghim cho hc thuyt, v hy xem cuc chin kt thc ra sao." Khi nhn vo cung cch cuc chin Kosovo kt thc bn s thy logic ca l thuyt Vng Cung Vng. V sao? Lu Nm Gc s gii thch vi bn rng cuc khng kch nm 1999 kt thc cuc chin 78 ngy ti Kosovo v mt l do - khng phi v NATO trng tr c qun i Serbia Kosovo. Thc t cho thy lc qun Serbia chuyn c ht xe pho ca h ra khi Kosovo vi khng my tn hi. Cuc chin 78 ngy kt thc l do NATO, s dng khng qun, gy hoang mang cc cho dn thng ngi Serbia Belgrade. Belgrade l mt thnh ph hin i chu u, hi nhp vi Ty u, c mt dn s mong mun ha nhp vo khuynh hng ton cu, ha nhp vi Internet v pht trin kinh t - hnh tng m McDonald s ang i din. Mt khi NATO ph hy h thng in Belgrade v hy dit kinh t, ngi dn Belgrade, cng dn chng trong nhng thnh ph khc ca Nam T, hu nh ngay lp tc Tng thng Slobodan Milosevic chm dt chin tranh. V cuc khng kch buc ngi ta phi la chn: Bn c mun thnh mt phn ca chu u v xu hng kinh t mi v chp nhng thi c ngy nay -hay l bn mun chim gi Kosovo v tr thnh mt c o c lp v lc hu. McDonald s hay Kosovo - bn khng th chim c hai. V ngi dn Serbia chn McDonald s. Khng mt ngi lnh NATO v cng khng ng dn no Belgrade no mun cht v Kosovo. Nhng ngi dn ch mun tr thnh mt phn ca th gii. H mun tim McDonald s c m ca tr li, hn l mong Kosovo b chim ng tr li. H mun xp hng mua bnh kp tht hn l ng lnh i cht Kosovo. Mt mnh khng lc Hoa K khng th lm g c Vit Nam v ngi dn vn sng trong mt thi k v khng cn g mt. Nhng Belgrade, ni dn chng mun hi nhp vo chu u v th gii v h s s b khng qun nm bom lm mt i c hi cho h hi nhp. Khi NATO a ra nhng la chn cho h - chn xe hi Lexus hay cy liu - h chn chic xe hi. Vng, nh vy l c mt ngoi l cho l thuyt Vng Cung Vng - mt ngoi l m rt cuc mnh m khng nh l thuyt ny. Trng hp Kosovo cho thy nhng p lc m nhng chnh quyn theo ch ngha quc gia, khng khng bm ly gc cy liu, phi chu ng, khi h theo ui chin To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

tranh v nhng phiu lu qun s - v h buc dn chng phi tr gi ra sao trong thi ton cu ha. Bi v trong mt th gii ni chng ta ngy cng hiu thm v cnh sng ca ng loi, khi chnh ph ngy cng phi cam kt vi dn chng v thc hin cam kt, vy th ch t chnh ph ch c th i hi dn chng n mt mc nht nh. Khi chnh ph c nhng hnh ng gy kh d cho vic hi nhp kinh t v ci thin i sng - c McDonald s tng trng - th dn chng cc nuc pht trin s khng dung tha cho chnh ph nh thi trc. Chng v th nhng quc gia trong h thng ton cu ha gi y phi suy ngm ti ba ln trc khi tham chin v nhng quc gia no khng suy ngh th s phi tr gi gp ba ln. Vy ti xin sa li cht t trong l thuyt vng cun g vng sau khi tham kho trng hp Kosovo v tng lai ca vng ny: Dn chng nhng quc gia c McDonald s khng thch nh nhau na, h th i xp hng mua bnh kp tht cn hn - v nhng lnh o hay nhng t nc nu coi thng thc t s phi tr gi cao gp bi, cao hn l h ngh. ngy 8/7/1999, bo USA Today ng mt cu chuyn v Belgrade khin ti ch . Cu chuyn ni v s tn ph kinh t m Nam T phi ng u sau cuc chin. Bi ny c hai on sau y, m nu t ti vit ra th ngi ta s ni ti l ba t: "Zoran Vukovic, 56 tui, li xe but thnh ph Niw, c thu nhp 62 -la mt thng, thp hn na lng ca ng ta thi trc chin tranh. Chnh ph [Serbia] thng trc sa thi gn mt na s 200 ti x xe but. Nhng ngi cn li b gim lng. Do nh nc hin kim sot gi thc phm, Vukovic v tm ming n ph thuc trong gia nh c th tn ti, n. Nhng h khng th mua sm thm th g khc. "McDonald s nay ch cn trong gic m," Vukovic, ngi ngy trc thng a ba chu ca ng n tim McDonald s Belgrade, ni. "Mt ngy no , c th mi s s kh hn. Nhng n lc th c l ti khng cn na." Bn c th thy nhng iu cn thit hiu v s khc nhau trong cch thc Chin tranh Lnh v ton cu ha nh hnh a-chnh tr nu quan st trng hp Albania. Khi Albania lm vo ni chin u nm 1997, ti tnh c theo di tin tc trn truyn hnh CNN. CNN lc khng c nhng hnh nh trc tip truyn t Albania nn chiu mi tm bn bin Adriatic, ngoi khi Albania. Trn tm bn c nhng chic tu chin nh, i din cho tu ca Hoa K, chu u v cc nc khc ang n di tn kiu bo ca h t Albania. Khi nhn tm bn , ti ngh, nu l thi Chin tranh Lnh th c l s l nhng tu chin ca M hoc ca Lin X ang tranh ginh vo chim ng, lp y khong trng chnh tr Albania. Bn no s vo c Albania nhanh hn, tn dng t nc ny nh mt con tt Albania trn bn c, d sang tn cng bn kia. Tm li hai siu cng s cnh tranh xem bn no vo Albania trc, nhanh nht v su nht. Nhng khng phi l iu xy ra ngy hm trn bn ca CNN. Ngy nay l ton cu ha, v nhng nc c tu chin ang tranh ginh di tn kiu dn ca h khi Albania To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

trc tin, nhanh nht v i xa nht. Nc no a kiu dn khi Albania nhanh nht s l ngi thng cuc, v thua cuc chnh l nc no b phi li, b rng buc trch nhim Albania - lc thua cuc hnh l nc . Chng ta hiu c g t iu ny? iu ny cho chng ta bit rng h thng Chin tranh Lnh c hai c im cn bn mang hnh tng mt vn c v mt tp sc. Chin tranh Lnh do hai siu cng - Lin X v M - iu hnh. H cnh tranh trn ton cu dnh cho c nhng li th chin lc, ngun ti nguyn v vinh quang - chin thng ca bn ny chnh l tn tht ca bn kia, v bt c vng no trn th gii cng l nhng ming mi cho c hai bn. Michael Mandelbaum nhn xt: "Trong Chin tranh Lnh, th gii nh mt cuc c. Mi nc i ca Lin X s tc ng ti chng ta v ngc li mi nc i ca chng ta s c tc ng n h. Chng ta l qun trng, Lin X l qun en. Nu h i vo trng th ta i vo en. Nu h dch chuyn nhng tt en Albania th ta s di chuyn nhng tt trng. Mi con tt u quan trng v chng gp phn bo v vua. Vy th nu h chim c mt ni, bin thnh tt en th s c li th tn cng vua ca chng ta. Chnh v th mi bn u ra sc bo v cc con tt ca h. Bo v tt tc l bo v vua vy. Chnh v th chng ta phi can thip vo nhng ni khng c tm quan trng ni ti nh Vit Nam, Angola hay El Salvador." Ni cch khc, trong Chin tranh Lnh ny sinh nhng li ch ca vic khuyn khch xung t khu vc v bin chng thnh mt phn ca cuc cnh tranh gia cc siu cng v mang ngha ton cu. V trong cuc cnh tranh trong vn c khng bn no chu mt nhng trng hay en ca h v lo s s mt dn nh hng cc ny v rt cuc b i phng ln t. S lo s c bit n vi ci tn "Hc thuyt Domino." Ngoi cuc c, Chin tranh Lnh cng c khc ha bi hnh tng mt tp sc chuyn khon. Nh cp t trc, Chin tranh Lnh gip cho mt nc ang pht trin tn ti v kinh t mc d h iu hnh v phn mm ca h yu km. Mt s nc ang pht trin lm n chm chp trong mt thi gian di, v h c th ht tin t cc siu cng thng qua vic cam kt lng trung thnh vi bn ny hay bn kia trong Chin tranh Lnh. Chnh ph M v Lin X, mc thp hn l Trung Quc, lc sn sng ly tin ng thu ca dn chng, chuyn thnh nhng tm sc nhiu tin, tng cho nc ngoi mua nh hng i vi nhng cn trng trn bn c. Nn ngoi giao sc chuyn khon c gi l "Vin tr nc ngoi." Hoa K thc p ngi ng thu trong nc tr lng cho nhm i lp Contras Nicaragua hay Mujahideen Afghanistan. Lin X cng lm nh vy i vi nhng ngi Sandinista Nicaragua. Hoa K thc n dn chng bao cp cho qun i Israel trong khi Lin X gom tin xy dng li lc lng khng qun Syria sau khi Israel bn ri 97 my bay phn lc ca Syria trong ngy u tin ca cuc chin Li Bng nm 1982. Cc siu cng mua nh hng khng nhng bng v kh m cn bng vt cht. H chuyn khon ti To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

tr nhng d n lm ng, xy p, nh vn ha v hng nhp khu - bt c th g rng buc mt nc thuc Th gii th ba vo vi h trong cuc cnh tranh ton cu. Moskva v Washington vit nhng tm sc m phn ln khng i hi g v cung cch cc nc qun l kinh t ra sao, v c Moskva v Washington u lo ngi rng nu i hi nhng ch hu ca h ci t nhiu qu, th chng s nhy sang pha bn i phng. Vy l nhng ch km hiu lc, tham nhng hay d mua chuc nh ca Ferdinand Marcos Philippines hay Anastasio Nicaragua nhn sc t Washington, trong khi Cuba, Angola nhn t Moskva ch v l do nhng c my kinh t ca h theo t bn hay cng sn, m khng phi v hiu qu hot ng ca chng. Cc siu cng khng quan tm n s kt ni kinh t trong cc nc ch hu v vo lc h ch mua lng trung thnh ch khng mun u t vo nhng cng ty in thoi . Ngay c trng hp Nht Bn, Hoa K phi chu ng chnh sch bo h mu dch v l ca Tokyo v h cn n s ng h ca nc ny trong Chin tranh Lnh. Lu Nm Gc v B Ngoi giao s khng bao gi cho i din B Thng Mi bt cht Nht Bn trong nhng vn kinh t, do h lo s mt Nht Bn trong nhng vn an ninh. Nhng cng chnh v cc siu cng sn sng vit chi phiu, rt nhiu cuc xung t khu vc trong thi Chin tranh Lnh c m ko di. T chc Gii phng Palestine cng nhn Israel trong nhng nm 60 v 70 l nhm ng c g trong khi Lin X ang cung cp hc bng cho tui tr Palestine v sng cho du kch qun Palestine. Chin tranh Lnh to li th v ti lc cho vic duy tr xung t khu vc v khoc cho chng ngha ton cu. ******* By gi xin bn hy gt Chin tranh Lnh sang mt bn. Ton cu ha n. Sau Chin tranh Lnh, ton cu ha tr thnh mt h thng quc t ch o v t mt khun mu khc ln trn a-chnh tr. D ton cu ha khng tiu dit c a-chnh tr, nhng nu n ngh rng n khng to c nhng thay i cn bn trong a chnh tr, th tht ngc nghch. Trc ht, trong ton cu ha khng cn bn c, th gii khng cn b chia thnh nhng en v trng. Lin X sp , vy khng cn mu en, v cng khng cn mu trng. Khng cn "bn ta" hay "bn n" na. Chnh v th cng chng cn li ch g, chng cn ngun ti lc no cn thit trong vic duy tr xung t khu vc. Trong ton cu ha c mt nhn vt mi m ng ra qun l tp sc chuyn khon - By Th in T: chng tp trung thnh mt thc th v c kh nng tung tin i y . Lin X khng cn na trong khi Hoa K mc ln ngi tm o nt nm vng v cng khng cn vit sc chi tr nhng khon vin tr ln lao na. Ni m mt t nc mun n kim mt tm sc ln l chn ca by th, v by th hin khng bit nh c. Chng chi tr Triu ph. Intel, Cisco hay Microsoft s i u lp nh my, To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

qu u t ton cu Fidelity s tin vo u l nhng g quyt nh ai c cp tn dng v ai khng. V nhng con b c trong by th khng c chuyn vit nhng tm sc mua tnh yu hay lng trung thnh ca bn; chng vit nhng tm sc u t mong kim li. By th v nhng siu th ti chnh khng cn bit mu c sc o ca t nc ca bn l g. Chng ch mun bit l t nc ca bn c s lu thng ni b tt khng, mc hiu qu ca h iu hnh v phn mm trong nc ca bn ra sao v chnh ph ca bn c lut bo v c cc ti sn t nhn hay khng. Do khng nhng By Th in T s khng gip tin mt t nc chi tr cho mt cuc chin khu vc hay xy dng li qun i ca t nc sau khi tham chin - ging nh cch lm ca cc siu cng xa kia. By th s trng pht mt t nc nu n knh chng lng ging, bng cch s rt ht ngun vn quan trng nht cho pht trin ca t nc ny. Nh vy cc nc khng c la chn no khc l phi ng x tt hp dn by th. Nu lm ngc li th h s phi tr gi. D nhin c nhng nc chn v s la chn cch tn ti khng dm xa g ti by th h c th theo ui nhng ng li chnh tr ring. Tng thng Iraq Saddam Hussein nhng mun theo ui nhng tham vng ca ring ng, chim gi kh t v cp bc lng ging, thay v tun th nhng i hi ca by th, v thng qua ch bo ngc ca ng n p dn chng Iraq. iu tng t cng ang xy ra Bc Triu Tin, Afghanistan, Sudan v Iran. L thuyt Vng cung Vng khng p dng i vi h v h quyt nh khng kt ni vi by th v cc siu th, v h c tr lng du la v ch tn ti thm mt thi gian na. Nhng ngy nay nhng t nc nh vy ch l thiu s. V d nu bn nhn Nga v Trung Quc v hi ti sao h khng cn thch thc Hoa K trong nhng khu vc gn h, th cu tr li l: v h yu i, ng thi thch thc nh vy h cng s chng c g. Mt mng li quyn li v li th c ton cu ha dt nn v tri buc cc quc gia nh Nga v Trung Quc. Nm 1979, Trung Quc khng c nh hng McDonald s. ng Tiu Bnh lc bt u m ca t nc ny ra th gii. Khi sang hi ngh thng nh vi Tng thng Cater M, ng tnh c ni rng khi v nc ng ta s xm lc Vit Nam v Vit Nam ang tr nn ngo mn v k c. Carter c gng thuyt phc ng ta b nh , gii thch rng lm nh th s lm xu i hnh nh Trung Quc (khng phi l kinh t Trung Quc), nhng ng khng nghe v tin hnh xm lc Vit Nam. By gi chng ta tua nhanh cun bng n nm 1996. Lc ny Trung Quc c 200 tim McDonald s. Lc ti Trung Quc quan st s cng thng gia h v i Loan. Ti phng vn mt nh kinh t cao cp thuc Hc vin Khoa hc, trc ngy i Loan t chc cuc tuyn c dn ch u tin m nhiu quan chc cho bit: c th nh du s tuyn b c lp ca hn o no. Trung Quc lc ang e da s tn cng i Loan nu i Loan tuyn b c lp. Khi chng ti ang n m trong mt tim n trn tng thng mt ta nh Bc Kinh, ti hi nh kinh t Trung Quc mt cu To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

n gin: Trung Quc c th tn cng i Loan hay khng? Anh ta khng ngn ngi tr li: "Khng - lm nh vy s chm dt u t vo Trung Quc, chm dt tng trng v chm dt c hi cho chng ti bt kp vi th gii." Cng ging nh nhng quan chc Trung Quc ti gp do , nh kinh t ny cm thy Trung Quc hon ton c l p tan i Loan, ng ngn tr chuyn tr thnh c lp. Nhng cng nh nhng ngi khc, anh ta sn sng ni ra iu m cc lnh o cao cp ch dm thm th - l Trung Quc khng th tn cng nu khng mun kinh t ca h b tn ph. Trong k nguyn ton cu ha, Trung Quc v i Loan, c hai u hiu rng h u c kh nng s tn hi kinh t nu xung t xy ra. Thi gian 1995-96 khi Trung Quc e da i Loan, th trng chng khon ca i Loan b st gi nhng nhng th trng nh ca Trung Quc khng b nh hng my. Nhng trong cuc khng hong nm 1999 gia hai bn, khi Trung Quc e da i Loan th th trng TAIEX, i Loan st gi 20%. Nhng iu m t ai l th trng Thng Hi st gi 40%! Hai vng t nhng mt th trng ti chnh. Trong quan im ca Bc Kinh, Trung Quc khng cn l mt nn kinh t nng nghip b c lp ca thi Mao v ng na. Trung Quc hin kt ni mt phn vi By Th in T, v thc h duy nht ca cc nh lnh o ngy nay l: "Lm giu v vinh quang." Lnh o Trung Quc khng th thc hin c thc h nu khng c hng t -la vo t nc ny mi nm. theo Tp ch Kinh t Vin ng, tng u t ca i Loan vo Trung Quc nm 2000 l 46 t -la trong gn 46.000 hng mc nh my v cng ty. Doanh nhn i Loan bit iu v dm nhc nh Bc Kinh v iu . "i Loan l ni cp vn nhiu nht cho Trung Quc ngy nay, v [doanh nhn i Loan] sn sng tun th lut chi i lc. Nhng iu khng phi l vnh cu, Douglas Hsu, Ch tch Cng ty Dt Far East Texttile, mt trong nhng tp on ln nht ca i Loan ni vi ti vo mt bui chiu i Bc: "Vo gi pht ny ti cm thy kh x. Trung Quc l mt th trng ln. Ti tm u ra th trng khc thay th Trung Quc by gi? Nhng ti ang sng cng h trong hon cnh bt nh. Ti l mt nh cng nghip. Ti c y ry kh khn trong vic xy dng nh my v tm kim khch hng. Ti khng cn sc lo lng v chuyn tn la bay i bay li. Mt s bt nh cn , v Trung Quc s phi tr gi." Trung Quc cng b hn ch trong kh nng x l bng qun s vi i Loan v thc t l Quc hi M chc chn s tr a bng cch ngn cn hng Trung Quc nhp khu vo M - lng hng chim 40% tng kim ngch xut khu ca Trung Quc. Thi gian 1990-99, Trung Quc thu nhp 65 t -la trong bun bn vi Hoa K, chim mt na trong s tng trng ngoi t ca Trung Quc thi gian . Wang Shougen, Ch nhim y ban u t Nc ngoi ca Thng Hi c l tm tt hay nht v kh nng d tn thng ca Trung Quc nu gy chin vi i Loan vo nm 1996 l: d b tn cng th "thi ca chng ti i vi cc nh u t i Loan vn s khng thay To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

i nhiu lm." ti rt thch li tuyn b . Ngay c khi ti xm chim nc bn, ti chc chn vn hy vng rng nhng nh u t ca bn s khng ly lm pht ! Kh nng cng b hy dit l r rng. i Loan khng th chu ng c s suy gim lng tin trong gii u t quc t cao nh mc ca Trung Quc, hu qu tt yu nu h c gng theo ui ng li c lp. Nu chin tranh xy ra th khng nhng th trng chng khon ca h v m ti sn ca i Loan s i tong. S th s rt ti t. By Th s b chy. Mt thc t t ai bit n l my vi tnh cc loi lu hnh trn th gii trong mt chui xch bn l ton cu trong i Loan v cc cng ty ca h Trung Quc v chu l nhng mt xch ch cht. Nh my ca i Loan sn xut nhng linh kin quan trng lp rp vo my ca Dell, Compaq, Acer, Hewlett-Packard v IBM PCs cng nh cc thit b dn truyn cho Internet ca Cisco. a s cc hng my tnh ca M chm dt tham gia vo giai on sn xut, khin i Loan tr thnh nh sn xut ln nht th gii chu trch nhim v 13 linh kin quan trng nht trong phn cng ca my tnh. Chng l v hp, mn hnh, b vi x l, modem, b ngun, CD-ROM, v card mn hnh. Nhiu loi trong s ch c sn xut i Loan. Tp ch Electronic Buyers News (19/7/1999) t cu hi cho cc nh sn xut my tnh trn ton cu v s cng thng gia i Loan v Trung Quc. Mt ngi pht ngn ca hng Compaq i Bc cho bit: "Cho n nay mi s din ra bnh thng, nhng nu c mt phn ng mnh m t pha Trung Quc th chng ti s c k hoch di chuyn cc n hng t i Loan sang Hn Quc hoc Nht Bn." Ti khng nghi ng rng nu i Loan i qu xa trn con ng i c lp th Trung Quc s dng qun s chn h li - d c phi tr gi v kinh t cao n u. Khng mt lnh o no Trung Quc c th gi c gh nu h cho i Loan c c lp - v lm nh th s hp php ca lnh o ca Trung Quc s b mi mn. Nhng cng khng mt lnh o no ca Trung Quc c th gi gh nu khng duy tr c u t v thng mi vi nc ngoi - cng chnh l cn bn cho quyn lc ca h. Vy th lnh o Trung Quc s phi tnh ton khc trc, mt khi h kt ni vi by th. i chin ch n ra khi cc cng quc mun tham chin, nhng ngy nay, bn nng ca cc cng quc khin h khng nn nhy ngay vo cc xung t. Thay v b ko vo cc xung t khu vc nh Bosnia, Rwanda, Liberia, Algeria hay Kosovo, cc cng quc ngy nay ang c gng to nhng bc tng chn, c lp nhng im nng v li xe trnh khi nhng vng . Nhng mt khi b li ko vo Kosovo hay Bosnia chng hn, h c gng bc ra cng nhanh cng tt, v dy vo nhng ni khng lm cho h mnh hn, m ch khin h yu i m thi. Chnh v th nhng xung t khu vc hin nay khng cn c th lan ra nh hng ton cu nh trc kia, m ngc li, thng b hn ch ch trong khu vc. cng l iu ng tic v nh th ngi ta d lm ng bng quan vi chng, nhng l thc t. Ngy nay trong khi nhng xung t khu vc b hn ch th c nhng s To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

kin li d nh hng ti ton cu - l nhng khng hong kinh t khu vc - nh Mexico gia thp nin 90, ng Nam vo cui nhng nm 90 v Nga khi kt thc thp nin 90. Nhng cn khng hong kinh t khu vc v tim nng lan trn ca chng ang lm chn ng h thng ton cu ha. Thuyt Domino, mt thi p dng trong chnh tr, nay ang c p dng vo th gii ti chnh. L thuyt Vng Cung Vng chng t nh hng ca ton cu ha i vi a-chnh tr - thng qua hi nhp kinh t, ton cu ha khin cho chi ph cc hot ng chin tranh tng gp bi. V nh hng ca ton cu ha cng c th hin bng nhiu cch khc. Chng hn n lm xut hin nhng ngun quyn lc mi, mnh hn sc mnh ca xe tng, my bay v tn la, v lm xut hin nhng ngun sc p mi i vi cc quc gia - buc h phi t t chc li. Nhng ngun sc p khng phi gy ra bng nhng cuc xm ln v t nhp qun s m bng s xm lc v hnh ca cc chui siu th v nhng c nhn c trao quyn. chng minh xin ly v d vng Trung ng. Hy ng trn quan im ton cu a din xem xt vng ny, bn s thy c nhng iu th v. M thu 1997, ti sang Israel. Tin trnh ha bnh Trung ng ang vo giai on tr tr. Nhng ti tnh c thy c mt bi vit trong mc thng mi ca mt t bo rng vin tr nc ngoi Israel vn cn kh mnh m. Ngc nhin, ti n gp Jacob Frenkel, Thng c Ngn hng Trung ng v hi ng ta: "V sao tin trnh ha bnh Trung ng ang i xung trong khi u t nc ngoi vo Israel li i ln?" Cu tr li ca Frenkel v ti l ngy nay Israel ang nhanh chng chuyn di t mt nn kinh t nng nghip trng cam, khai thc kim cng v dt vi sang mt nn kinh t cng ngh cao, vi hy vng rng mt ngy no s cho php Israel khng cn d b uy hip trc p lc chnh tr ca th gii rp, ca nn khng b, ty chay v nhng thng trm ca tin trnh ha bnh nhng cng bin Israel tr nn yu hn nu phi tham gia vo mt xung t quy c. L do: Thi trc Israel trng cam, Marc cng trng cam, v Ty Ban Nha cng trng cam, vy ny khch hng Nht hay Php khng chp nhn mt chnh sch no ca Israel th, trng pht, h s mua cam ca nc khc. Nhng iu g s xy ra nu mt trong nhng cng ty ca Israel, cng ty Galileo Technology, Ltd., chng hn, pht minh ra thit b vi tnh Ethernet s dng cho cc mng in ton lin lc ni b? Bn khng th mua chng Ma rc c. iu g s xy ra ny cc cng ty Israel thng lnh th trng cng nghip cao, nh cc cng c m ha bo mt trn Internet, hin ang c p dng cho cc c s cng ngh v qun i Israel? Bn khng th mua chng Ty Ban Nha c. Kt qu l mi ngi s n cu cnh Israel, d tin trnh ha bnh c thng trm n u. Mi cng ty ln ca Hoa K u m chi nhnh Israel hoc mua li mt phn cc cng ty trong ni a Israel hoc mua li mt phn cc cng ty trong ni a Israel - Intel lc va tung vo 1,5 t -la u t xy dng nh my sn xut chp vi tnh. Nht Bn vn d lng trnh Israel do s b th gii rp tr a nay tr To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

thnh ngun cp vn ng th hai sau Hoa K nc ny. Nht Bn vn khng thng tho v k thut thit k phn mm, nay ang b vn u t vo cc cng ty phn mm ca Israel. Ti thy iu tht th v khi nh li thi cn l phng vin thng tr cho t The New York Times Jerusalem gia nhng nm 80, loi xe Nht c bn thi , ch l loi Daihatsu hay Subaru cht lng thp v r tin. Lc Nht Bn ch bn xe hi sang trng cho dn rp. Thi ht ri. Gi y bn c th mua bt c loi Lexus no nu mun, Israel, v theo l thuyt kinh t, Israel ngy nay tr thnh quc gia sn xut nng lng mnh hn c rp X t. Bng cch xut khu phn mm, chp vi tnh v cc sng to cng ngh cao Israel ang xut khu ngun nng lng dnh cho nn kinh t thng tin. V nc no cng cn th nng lng , mc cho Israel c hnh h ngi Palestine n my. Cng ging nh thi 1974, ai cng cn du la, mc cho ngi rp c bt nn dn Do Thi n my. ngha a-chnh tr nm . Hy nhn vo cc con s. Nm 1998, Trung Quc c 52 nh khoa hc ang nghin cu vin nghin cu danh ting Weizmann ca Israel. Ti n cng c 52 ngi ca h. Hai t nc m vo nhng nm 70 khng dm bt tay vi Israel, nay ang c sc gi chuyn gia ca h n . Mt l do khc gip cho Israel tr nn khng d b p lc l ch cc mt hng tri thc cng ngh cao thng rt nh v khng d g b ph hoi. Mt s sn phm c xut khu bng modem. u t cng ngh cao Israel l trang b cho con ngi v tr c ch khng cn phi xy dng nh my hay nhng c s d b ph phch. Xut khu k thut ca Israel khng i sang cc nc lng ging, nhng ni h xung t,m i n nhng min xa nh chu , chu u v Bc M. Thc t cho thy cc cng ty khng bn sn phm trong ni a hay trong khu vc Trung ng, chnh v th h khng b nhy cm vi cc hot ng chnh tr trong khu vc. Khng phi ngu nhin m khch sn Hilton Tel Aviv cho m mt quy bn sushi, thay v mt qun n rp. Cc cng ty cng ngh cao ca Israel thu ht vn t ph Wall hay cc c s cp vn Thung lng Silicon - h khng b l thuc vo th trng chng khon Tel Aviv; v khuynh hng hin nay cho thy cc cng ty m cc tr s nhiu ni, v d mt Thung lng Silicon, mt Tel Aviv. Check point, mt cng ty Israel kim sot khong 50 phn trm th trng cng c bo v an ninh Internet, tng la chng hn, c mt vn phng v c s nghin cu Israel nhng cng c mt vn phng Thung lng Silicon, tip cn th trng. Mt nh phn tch ti chnh ph Wall, chuyn theo di ngnh cng ngh k thut cao ca Isarel cho ti bit rng, quan st tnh hnh Israel, ch thng phi sang california nhiu hn l sang Tel Aviv. Nhng khi lm nh vy, Israel bc l nhng ch yu nht nh. Israel pht trin mt nn kinh t tri thc, nhng nhng ngi lao ng - gii tr thc - li l mt lng c kh nng di chuyn nhanh v mun c hu i. Nu nhng k thut vin ch cht Israel ngh rng n mt thi im h khng cn chu ng c na - do xung t qun s v tranh ginh tn gio hu nh khng thuyn To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

gim - h s ra i hay chuyn ni lm vic ra khi Israel. Nhng tnh cnh nh vy cha xy ra nhng khng phi l khng tng. Mc thu nhp bnh qun 17.000 -la/ngi ca Israel gn tng ng vi mc ca nc Anh. Israel l ni c McDonald s. V nu Th tng Israel ra lnh cho binh lnh xm lc v chim c vi phn trn di Gaza hay b Ty sng Jordan, khng v l do sng cn ca t nc, th s c rt nhiu nhn ti tr thc ca nc ny b i. D nhin nu c ngi khng kt ni vi By Th in T, nh Saddam hussein hay nhng k khng b chng hn, h chim c mt loi v kh ht nhn ri mun cho n ti Israel th vic Israel s dng qun s vn l cn thit, d kinh t c l cng ngh cao hay thp. Nhng ti vn tin rng ci h ngn cch v trnh k thut gia Israel v th gii rp trong nhng nm ti s cn rng hn na, nu Israel c kh nng b li ng sau s xung khc vi ngi Palestine. Khi tt c nhng th m bn cho mi th gii ch l nhn lc r mt hay du la nh trong trng hp ca a s cc nc rp, th chnh bn s b hn ch. Nhng khi bn c mt nn kinh t i theo hng thnh vng v c kh nng quy t tri thc, vn v ti nguyn t khp th gii, bn s khng b tri buc bi ni lc, cng nh trng hp Israel v. Trong lch s ta thy hai quc gia s dng thy nng Trung ng: Ai Cp trn dng sng nile v Mesopotania c dng sng Tigris v Euphrates. Trong th k 21 ti tin rng s c t nc th ba, s dng dng sng Jordan. Israel s tr thnh mt u tu cng ngh cao v ko theo sng Jordan v gip ngi Palestine cng tin vi h. Cng ty Siements ni nh my ca h, Siemens Data Communications ng gn Haifa, vi mt nhm k s ngi Palestine ca cng ty ny hot ng thnh ph Ramallah trn vng b Ty, tt c ni vi i bn doanh ca hng c. l mt s khi u. Cch nhn ton cu cng c ch li trong vic gii thch v th gii rp Hi gio ngy nay. Thng 11 nm 1997 ti n vnh Ba T. Xin hy nghe ti k bn cu chuyn trong chuyn i ny: Cu chuyn th nht: Trong chng dng dn u tin Kuwait, 10 gi m, trong khch sn Sheraton, khi sp sa ln ging i ng, in thoi ca ti rung chung. l mt ph n tr ngi Kuwait gi in, gii thch ch lm vic cho Hng Thng Tn Kuwait (KUNA), v thng dch bi ca ti. Ch mun phng vn ti. Tht ngc nhin - mt n k gi Kuwait gi in cho mt nh bo phng Ty lc 10 gi m. Ti ni hm sau ti s i thm cc c s du la v nu ch mun th c th i cng ti. Nhng nh bo ny mun gp ti khch sn lc 7 gi sng hm sau. ng 7 gi sng, ch n khch sn, eo khn che mt theo truyn thng - v t ra l mt ngi rt thng minh. Trong lc tr chuyn ti hi ch c anh ch em khng. "Ti c mt ngi anh," ch ni. "Anh ta va ci mt c v ngi Kuwait, ngi m anh ta gp trn Internet, trong mt chatroom." iu m nh bo ny khng ni vi ti nhng ti li khm ph sau , l mt m ci m hai bn khc bit v tng phi tn gio. Mt bn l Hi gio phi Sunni, bn kia theo phi Shiite. Nhng cp v chng gp nhau trn Internet, ni khng c nhng rng buc v truyn thng v tp qun ca Kuwait, v To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

khi h gp nhau trc tip th h phi lng ngay (ni theo ngnh vi tnh l "st nh ngang byte" ). Cha m ca c du rt bun. Nhng c du ni vi h rng lng c quyt. " Chic bnh ci ca h mang hnh mt chic my tnh cng bn phm," n k gi tr trung ngi Kuwait k vi ti. Chuyn th hai: Khi Kuwait ti n gp Ibrahim S. Dabdoub, Tng gim c Ngn hng Quc gia Kuwait, mt trong nhng v qun tr ngn hng ng knh nht vng ny. Khi vo vn phng ca ng th , ti thy ng ta ang gin d. Sao vy? Ti hi. Dabdoub gii thch rng Hng hng khng Kuwait Airway, hng khng quc gia, mun ng k vay tin mua hai my bay Boeing mi, loi thng v m xa nay ngn hng ca ng thc hin rt ngon lnh. Nhng ln ny, ng gii thch "c ai t nhn l Nationsbank Maryland" u thu ti tr cho Kuwait Airways, vi mc li sut ch cao hn mc li tt nht th trng 0,25%. " l hin tng bn ph gi," Dabdoub tht ln. "Ph gi trong ti chnh." ng ta so snh vi hin tng cc quc gia cho xut khu cc sn phm vi gi thp hn gi thnh sn xut chim lnh th trng. "Khng cng bng cht no. Mt ngn hng ln a phng ca M, thm ch khng mang danh ton cu, khng ai bit n, li cnh tranh vi cc ngn hng Kuwait v chim c thng v ny." Chuyn th ba: ti ri Kuwait sang mt hi ngh Quatar. Khi ang xp gn c trong khch sn Sheraton ln ng, in thoi li ro. l mt n phng vin ngi Quatar, 21 tui, ngi c cun sch ny ca ti v mun gp. (Ti khng ba ra chuyn ny, nhng v ti th khng tin cht no). Ti ni vi c ta rng ti ang trn ng ra sn bay, nhng nu c ta mun i cng trong taxi vi ti tr chuyn th cng c. l mt ph n ng yu, thng minh v ni ting Anh gii. Ting Anh ca c ta gii n mc ti hi c bao gi c vit bo bng ting Anh, v nu c th c ta c th tr thnh cng tc vin ca bo The New York Times trong cuc hp Thng nh Kinh t Trung ng sp ti. C ny ni: "Ni tht l ti vit cho mt trang web a tin vng Vnh, v chnh ph ca ti khng bit g v chuyn ny." Ti thy hay qu. Mt ph n tr Hi gio vit bi cho th gii trn Internet k v t nc ca ch vy m chnh ph khng bit n. 10 nm trc lm sao c chuyn nh vy, khng ni n 100 nm. Nhng y l hnh tng ca tng lai. Ngy nay mt s chng trnh truyn hnh v t bo c a thch nht Trung ng c cc cng ty t nhn pht i t chu u v nm ngoi tm kim sot ca cc chnh ph trong khu vc. Chuyn th t: Rp X t ang xem xt vic cho php ph n li xe hi, iu m xa nay h cm on. Vn ny v ang c tranh ci quyt lit ti nc ny nhng gn y tr nn cp bch hn. V sao? Do s st gi ca du la, vng quc ny khng cn kh nng tr lng cho na triu ngi nc ngoi sang hnh ngh li xe. Hy xem bi phng vn ng trn t Al-Quds al-Arabi v c dch ng trn t Mideast Mirror ngy 14/04/1998. Ngi c hi l hong t Talai bin To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

Abdelaziz, c l l thnh vin c t tng t do trong hong tc X t. Talal l ngi anh em ca c quc vng Fahd ln B trng Quc phng Sultan, v l b ca hong thn al-Waleed bin Talal, mt nh cng nghip nng ng nht ca t nc. c hi l ng c ng h vic cho php ph n nc ny li xe, Talal nht tr ngay v ni thm: "Ph n X t vn d ci lc cng n ng. Vy th c g khc nhau gia lc v xe hi?... Vic ph n li xe tr thnh mt s cn thit v kinh t. Chng ta chuyn hng triu -la sang nhng quc gia c kiu dn sang y lm ti x, v th to sao khng tit kim khon tin ."Hong t Talal ni tip: "Ci cch chnh tr ang tr thnh mt b phn ca ton cu ha v chng ta cn chun b tinh thn ng ph vi tnh hnh ... ton cu ha hin nay ang da trn nn mng dn ch, nhn quyn v kinh t th trng. C ngi ni vui, gi ton cu ha l "thi trang" trong chng ta phi chy theo. Nu Trung Quc cng chy theo "thi trang" th ti sao nhng quc gia vng Vnh khng lm iu ? H phi hiu rng thay i l tt yu." Nhng cu chuyn ni trn ni vi chng ta iu g? Chng ni rng nhng iu g Saddam Hussein lm hay khng lm, hay nhng g lng ging ca ng ta tun phc hay b qua, tt c u s tc ng mnh m n s n nh ca Trung ng. V trc khi ng ta ra i, nhng hnh ng ca Hussein c nhiu kh nng s gy ra chin tranh hay ngng bn. Nhng trong lc ny c mt cuc xm lng ang lng l xy ra trong vng Vnh - cuc xm lng ca thng tin v t bn t nhn thng qua h thng ton cu ha. Nhiu nm qua th gii rp b cch ly khi nhng cuc cch mng thng tin v th trng ti chnh - nhng tc nhn ln i vi chu v nhiu vng khc trn th gii. Du la cho php ng rp v Iran trnh c sc p phi gim bin ch v t nhn ha nhng nn kinh t ca h. Du la cho php h dng ro cn trc nhng p lc v tip tc duy tr ro cn ngay c khi bc tng Berlin sp . Thi qua ri. Lm th no nhng x hi rp i ph vi cuc xm lng ca thng tin v vn t nhn thch nghi hay chng li - s to nhng tc ng tng t vo ton cnh vng Vnh, mnh khng km Saddam Hussein. Nu bn khng nhn thy cuc xm lng , khng thy b mt mi ca Trung ng ngy nay, v nu lm ng trc cuc xm lng khng ting sng ni trn th bn khng th vch chin lc ng n cho Trung ng. V xin bo trc: cuc xm lng lng l ny s khng bao gi ngng. Mt ln ti i b trn ng ph Teheran cng mt cng tc vin ca bo The New York Times, cng mt ph n 21 tui ngi Iran nhng u ha nhiu. Chng ti trao i v ch du la nh hng ra sao ti nn chnh tr ca Iran, c bit v vic du la cho php cc v trng gio tip tc cm quyn trong mt thi gian di, v thu nhp t du la b tr cho hot ng kinh t yu km di ch Hi gio. Du la, ch khng phi lng tin Hi gio, chnh l v kh b mt ca Iran. Nu khng c s cu gip v ti chnh m thu nhp t du la mang li, th cc v trng gio To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

phi m ca t nc v khoc ln mnh chic o nt nm vng - n gin v nn kinh t y khng th tng trng kp cng ng mc tng dn s m khng cn n nhng u t ln t nc ngoi. V n ng nghip ca ti ni mt cu m ti nh mi, v t nc Iran: "Nu khng c du la th chng ti c th pht trin nh Nht Bn." Ti ha vi c ta mt iu. Mt ngy no cc ging du Iran s kh cn, hay th gii s khm ph ra mt ngun nng lng thay th du la th iu g s xy ra: Cc v trng gio s phi mc tm o nm vng, nu khng, s b h b. "Hy bo cho ti hay ci ngy m du la Iran cn dn," ti ni, "v ti s bo cho c v ci ngy c mt trng gio Gorbachev xut hin y." V lc cng s xut hin c tim n McDonald s. Trong mt ba n ti Ma rc nm 1996, bn ti, mt nh ngoi giao M, ngi ti gp ln u Moskva trong thp nin 80, gii thch cho ti v nhng khc bit trong vai tr ca anh thi nay so vi thi Chin tranh Lnh, v nhng th lc ang nh hng nhng ni anh ta hot ng, v tnh hnh th gii ni chung m c so vi s tch bch v quyn lc ca thi Lin X v M. "Khi ti vo ngoi giao," anh ta th tht, "th l mt mi trng nh hng r rng". Bn hc ngoi ng, c c vo cuc chi v sang ng mt i s qun nc ngoi. Cng nh i cu vy: nm mi ra ri ko mi vo, bn bit r lut chi, tr g, v mc ch g. Ngy nay, s nghip ca bn nh trong cuc chy vt chng ngi. Chng ti ni vi nhau, "Chng ta i u th ny, dng loi bng g nm, v ngi bt bng l ai vy?" V i s c th n hi, "anh ang lm g th?" V bn khng r l mnh ang lm g, ri t hi, "Mnh ang lm g y nh?" Chnh ph Hoa K c th ng ca [nh trong nm 1996] m cng chng nh hng g, iu lm nhiu ngi git mnh... cng ngnh ngoi giao lu ti cng c cm gic mnh lc vo mt cnh ca cu chuyn Chm nho ut hn trong vin chc ngn hng n sit nh ca ngi nng dn v ngi ny da bn cht ng ta, nhng vin chc ni khng phi l li ca ng, v ng ch l ngi tha hnh lnh ca mt t chc. V ngi nng dn hi n bao gi mi kt thc c iu ? Ti phi bn ai by gi? V quan chc nh bng tr li, "ti khng bit, hnh nh khng c ai cho anh bn u." Li than vn ca ng bn ti l iu bn ngy nay thng nghe t cng ng nhng chuyn vin vch chnh sch i ngoi. V sao anh ta b ri tr? V h thng Chin tranh Lnh l mt th gii c phn chia r rng, v ai cng bit cch o m sc mnh, nh gi him ha, s rn e v nhng li th, ng a ra nhng chin lc ng hng. Du cho thi c nhng bt ng trong cch vch chin lc - phong ta cht ch, ha hon hay kim sot v kh - nhng mi ngi thng vn s dng mt th thut ng chung v quan im chung trong vic hnh thnh tng phn ca chnh sch. C mt s nht tr chung rng Chin tranh Lnh l mt h thng da trn cn cn lc lng thng thng c xy dng xung quanh cc quc gia, cc i qun v nhng loi v kh ht nhn. To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

Mt nh chin lc thi c nhim v hon chuyn cc yu t , kt hp chng lm sao chng sang bn phe ta nhiu hn l bn phe i phng. Nhng a-chnh tr trong thi ton cu ha phc tp hn nhiu. Bn vn lo lng v nhng e da t nhng quc gia mang tnh ly khai - Iraq, Iran v Bc Triu Tin. Nhng bn cng dn phi quan tm n nhng e da t nhng nc m bn c quan h - thng qua c Internet, th trng v nhng c nhn c trang b tt, nhng ngi c kh nng bc thng n gp bn. Hn na trong th gii y nhng quan h, nh nc c th b e da, hoc b cun ht vo cc cuc xung t, thm ch ch do mt nc lng ging tan v hay mt k th c (nh Nam T) ra i, hoc khi phi phn ng trc s hiu chin ca mt nh nc (nh Iraq). Quan trng hn, quan tm ca cc nh nc thi nay mang tnh cht a dng hn nhiu, ngy cng c thm cc chng trnh ngh s cho h quan tm, hn l ch chm chm vo lo vic h thuc phe no. Trn th gii, bn thy c mt gnh xic vi nm sn khu - trong cc nc ang vt ln vi nhng vn lin quan ti hnh th, kch c, cht lng, s bnh ng, t do hoc tng hp tt c nhng iu . Trong tnh hnh , o m quyn lc v nh gi hay d on hot ng ca cc nh nc, cc nh phn tch phi ng thi quan tm n c nm vn . Xin phn tch tng ch . Trc ht, nh Michael Mandelbaum ni, mt khi chm dt Chin tranh Lnh "nhiu nc, ln u tin trong vng 50 nm, quan tm ti hnh th ca h, nc no l lng ging chung bin gii v nc no khng." Bn c th thy hin tng ny xut hin t Nga, n Nam T, ri n Indonisia - nhiu quc gia c gng phn x ai l l ngi ch ca cy liu no, trong a bn no - v chng khng cn b Chin tranh Lnh quyt nh mt cch cng nhc na. Nhng nc cm thy thoi mi vi hnh dng ca mnh th li c mt mi quan tm khc, trong thi ton cu ha. "Nhng nc khc lo v vic kch c," Mandelbaum ni. "Kch c ca cc c quan nh nc ca h." iu ny cng p dng cho ton b cc thnh vin ca Lin hip Tin t chu u nhng nc ny ang ct gim b my chnh ph cng duy tr mt ng tin v tn ti trong ton cu ha. H bit l hnh dng ca tng thnh vin trong khi c c nh. Gi y h ch trng vo kch thc ca cc chnh ph thnh vin, gim kch c cng mc chic o nt nm vng ca chu u lin minh. Mt s nc khc th lo n cht lng ca nh nc trong ton cu ha - v d Thi Lan, hn Quc v Brazil - tt c, sau cuc khng hong chu, ang c gng nng cp cht lng ca chnh ph v cc h thng ti chnh, o tn gc nn tham nhng v s mc ngoc trong lm n. Trong khi c nhng nc khc li ch trng vo t cho c s bnh ng, gii quyt ci h ngn cch gia giu v ngho do ton cu ha gy ra. Chng hn Mexico v Venezuela ang dn sc vo ch bnh ng v cng l - ngi thng v k thua trong ton cu ha s c chia phn nh th no. V sau cng, c nhng quc gia vn cn phi tp trung gii quyt ch lin quan ti quyn t do - ton cu ha i hi rng nu khng c dn ch ha, t do bo ch v nhng To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

c cu kim sot chnh ph v nu khng c kh nng thay i lnh o th h s kh c c tng trng. Nhng quc gia mang tnh a dng cao nh Pakistan, Peru v Trung Quc ang vt ln vi ch quyn t do. iu khin cho Nga v Trung Quc gp nhiu kh khn, Mandelbaum ni, "chnh l vic h phi ng u vi tt c cc ch trn cng mt lc." H vt ln vi hnh dng t nc - lnh th no thuc v h (Ty tng? i Loan? Chechnya?); c gng ct gim b my nh nc trc s i hi ca ton cu ha; c gng nng cp cht lng b my nh nc; gii quyt s bt bnh ng xy ra khi ch phc li c khng cn na, hi nhp, v khi cc v quan chc mi n cp ti sn ca nh nc thng qua chng trnh t nhn ha; v h tip tc vn ln vi s i hi dn ch ha v quyn c tham gia chnh ph. Chnh v th bn khng th hoch nh chnh sch i vi Nga hay Trung Quc nu khng cm nhn c ton b nm thch thc k trn, khng tin on c kt qu ca nhng c gng , v khng cm nhn c kh nng ca hai nc ny i ph ra sao trong cch ng x quc t ca h. ng x ca Nga v Trung Quc s tu thuc phn ln vo vic h pht trin ra sao. Nhng ch trn khng ni ln trong thi Chin tranh Lnh, v l mt cuc chin v cu hi duy nht thi l: Bn phe no? Nu bn phe ti th ti coi bn l tt - khng cn bit n c im hnh dng, kch c, cht lng, bnh ng hay t do ca bn ra sao. Nu bn thuc phe i phng th bn l xu - d c im ca bn c hay n my. Chng ta v tnh cho rng sau Chin tranh Lnh, mi s s tr nn ngon lnh hn, nhng thc ra, mi s tr nn phc tp hn nhiu, du cho Nga, Trung Quc v cc nc khc c thi tch cc n u. i ph vi nm c tnh l nhim v ca cc nguyn th quc gia; nu bn l mt v nguyn th nhng ch chm chm ni ti mt c tnh, hnh dng t nc chng hn, th bn s b lc lng trong thi k mi. Tm li, ti xin nhn mnh ln na rng tn kch quan h quc t ngy nay ang kt hp nhng iu mi m - p lc, u i v s phc tp ca h thng ton cu ha - tng tc vi nhng iu c k, ni am m cy liu trong mi chng ta. Mi ngi u phi tn trng sc mnh ca ton cu ha, cng vi n l chic o nt, nhng siu th ti chnh v, vng, c McDonald s na, lm thuyn gim nhng hnh vi hiu chin ca mt s quc gia; nhng mi ngi cng phi tn trng sc li cun ca cy liu v nhng iu gn b c th lm sng dy con ngi phi l trong chng ta. iu kt lun duy nht ca ti l nhng p lc ca h thng ton cu ha, hin thn l chic xe hi Lexus, ang c khuynh hng ch ng s li cun ca cy liu ti a s cc quc gia - trong s c c Serbia. Khuynh hng ny c bn vng v m bo mang n Ho bnh vnh cu hay khng? Kh m on c. Bn khng th bit ri liu s c hay khng nhng khuynh hng khc, khuy ng tinh thn cy liu trong mi chng ta bng nhng cung cch hiu chin v xu xa. minh ha cho s ging co gia ton cu ha v nhng cy liu trong mi chng ta, ti tng To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

tng ta cuc tr chuyn gia mt v Ngoi trng M ng n, ng Warren Christopher chng hn, vi mt lnh o khng my ng n, v d Tng thng Hafez el-Assad ca Syria - mt ngi m gi cc gi tr ca cy liu v Chin tranh Lnh. Cuc tr chuyn s nh sau: Christopher: "Hafez - vui lng cho php ti gi ng bng tn? Hafez, ng l mt ngi ca ngy hm qua. ng vn sng trong Chin tranh Lnh. Ti bit l ng ch du hnh khi Trung ng c vi bn, vy cho ti k vi ng v mt th gii mi. Hafez, Syria nhiu nm qua tranh ci liu c nn cho php dn chng y c c my fax. Ri ng li mt thm bn nm bn xem dn chng c c php ln Internet hay khng. Tht ng bun. Lm nh th nn thu nhp bnh qun theo u ngi ca Syria mi ch mc 1.200 -la/nm. V Syria ch may ra c th sn xut c bng n in. T nm 1994, ton b khu vc t nhn ca ng ch xut khu c mt t -la mi nm. Mt vi cng ty v danh ca chng ti cng xut khu c ti mt t mi nm. Hafez, ti mun ni l trong Chin tranh Lnh, Syria c sn xut chip in t hay khoai ty rn, xe hi Lexus hay bng n in th cng khng ai quan tm, v nc ny rt no thng qua vic b sa ca con b siu cng v tng tin cc nc lng ging. Vng, ti c th thy ng ang mm ci, Hafez. ng bit l s tht. ng bn ca rp S t hng t bc bng cch ni vi h rng, theo cch ni ca gii Mafia, "s c mt trc trc" xy ra trong nhng khu du kh ca h, nu h khng np tin cho Syria. ng vt sa con bo ci Lin X ln th hai, th t v th su, vt ca con b chu u vo th ba v th nm, v con b Trung Quc vo ngy ch nht. Lin X thm ch mua nhng rc ri do nh my quc doanh ca ng sn xut, trang b v kh v vin tr cho ng i ly tnh hu ngh. l mt thi hong kim, Hafez, thi m ng li dng phi ny hay phi kia th li. Nhng Hafez , thi qua ri. Ngi X t khng cn np tin cho ng na, tr lng du la ca ng khng cn di do; trong 10 na, Syria s tr thnh mt nc nhp khu du th, v ng li c mc tng dn s cao nht vng Trung ng. Vin cnh khng c trng l cho lm. Hafez. Ti t hn l s ra i mt kin trc thng tng mi trn th gii. Khng cn hai siu cng cnh tranh th li na. Lin X i tong ri v ngi M chng ti ang phi cn i ngn sch. Thay v siu cng, Hafez , gi y ta c Siu th ti chnh. Xin ni vi ng, ng khng th th li gia th trng Frankfurt, Tokyo hay Singapore chng li ph Wall na. Khng, khng v khng. Chng s chi chnh bn thn ng. Chng s th li bng cch t Syria chi vi Mexico chi vi Brazil chi vi Thi Lan. Nhng nc no lm n c s c thng bng vn u t t cc siu th. Nhng nc no thua th s b b ri v ng trn con ng u t ton cu. V Hafez, nn nhn c th chnh l ng . Nhn th, Hafez, ti thy Syria v Th Nh K gn y c cht xugn t bin gii, nhng ti cng bit l ng ra sc trnh gy chin tranh vi Th Nh K. C hai chng ta u hiu chuyn ny, phi khng ng? l Lin X khng cn na, v ng bit rng trong mt cuc chin tranh vi Th Nh To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

K, hay vi Israel hay vi ai cng th, nu b mt mt v kh, th ng s phi b tin ti ra mua mi tin mt trao tay. Vy th tin u ra, Hafez, cho ti xem i! Khng cn Lin X c th trang b nhng v kh mi, i li bng nhng th rc ri sn xut t nhng nh my quc doanh ca ng. V cng khng cn nhng quc gia du la Arp mun thay mt ng i mua v kh na, v chnh h cng ang khnh kit. Vy th ng ht ng ri, Hafez. Xa nay bao gi ti cng ni cch tt nht gy p buc i vi lnh o ca mt nc ang pht trin: l ni ng ta s phi dng tin ti ca ng mua v kh, c bit trong thi bui ny, khi m mt my bay chin u hin i c gi khong 50 triu -la. Xin ni thm, ti s li vi ng mt chic in thoi di ng ca ti. Loi Motorola mi nht, ktni vi v tinh vin thng. Dng in thoi ny, ng c th gi ti Washington sau vi giy. V, Hafez , ti khng mun sang y na, v c mi ln sang l phi chu nghe ng gio iu chn ting lin v cuc Thp t chinh. Ti th dng thi gian vo vic khc cn hn. Ti sao nhng bi ging nh th ng khng a vo a CD ri phn pht cho cc ngoi trng nc khc khi h sang Syria, hay l ci vo mng Internet nhn vin ca ti ti xung. Hafez, c bao nhiu ni quan trng cho ti n nh Mexico, Thi Lan hay Trung Quc. Cu hi "ai s chim gi cao nguyn Golan" tht l hay, nhng n khng cn lin quan g n quyn li ca Hoa K ngy nay na. Nhng, ny ti vn mun bit ng lm n ra sao, v vn mong c lm n cng vi ng. Dng in thoi di ng nh th ny, bm s ca ti l 001-202-647-4910, bm SEND [gi] v xin c gp Chris. Cn nu khng mun th, Hafez, xing ng nu ko g ti na." V sau y l nhng g ti ngh Assad tr li: Assad: "Chris - ng khng phin khi ti gi ng l Chris ch? Ti hy vng rng ng cm thy thoi mi trn chic gh dy nhiu ln m ng ang ngi. Ti khin cho nhiu v ngoi trng M trc ng b nguy ngp trong chic gh ny. Kissinger tng tng bc vi ti bng nhng cu chuyn quan h gia ng ta v Jill St. John - Kissinger qu l mt tay chinh phc c ph n. Baker thng gp vi cun s tay ca ng ta v ni rng nu ti khng chp nhn nhng iu kin ca ng ta a ra, th ng ta s khng bao gi quay li Damascus. , nhng h bao gi cng quay li, Chris nh? V bn thn ng cng s phi quay li. ng n y 21 ln, v ng mi ch sang Mexico c c mt ln. Rt mng c thy l ng t u tin ng ch. Chris, ng ni vi ti nhiu iu v ci th gii bn ngoi Syria. Nhng hy ti ni cho ng v khu vc ca ti. Chnh tr v nhit huyt c th tc ng vo tr gi nhng ch tri phiu Hoa K, nhng chng chng c ngha g trong nhng con hm Damascus. y chng ti c s lin h gia cc sc dn, ch khng phi cc tri phiu, ang nm quyn. Nm m thp ca mt nhm cm quyn ch khng phi nm m v hnh ca th trng, ang thng lnh v chnh tr. y, chng ti gn b vi nhng cy liu, Chris, ch khng phi xe hi Lexus. Ti sinh trng trong mt b tc Syria, b tc Alawites. C ngha l nu ti bc l s nhu nhc th a s dn Hi gio y s lt da ti v To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

nm xng ca ti sang v ng. Ti khng ni n d u, Chris. bao gi ng thy mt ngi n ng ang sng b lt da cha? Sng no ti cng ngh v iu , Chris - thay v ngh v Amazon.com. Chng ti ang sng trong mt rng rm thc s ch khng phi l rng o. Chnh v th ti c th ngho ch khng yu t, v dn chng khng mun thy ti yu t. H hm n vi s n nh m nm m thp ca ti to ra. Chng ti c mt tc ng rp: "Mt trm nm thng tr bo tn cn hn mt ngy phi chu ng s v chnh ph." Qu thc l chng ti khng c, ng ni g nh, , khng c McDonald s y. V thu nhp theo u ngi ca chng ti khng cao bng Israel. Nhng ng ni t ca chng ti n nh, khng ai cht i, khng ai phi sng bn l ngquan h gia nh keo sn gn b v chng ti khng b by th dy xo. Chng ti y trong mt th gii i chm, Chris, ch khng phi mt th gii nhanh chn. Ti c lng kin nhn. Dn chng ca ti ng trng, h c thiu kin nhn khng? Hon ton khng. Trong cuc tuyn c va qua, ti chim t l 99,7 phn trm s phiu, Chris. Ph t ca ti sau bu c n thng bo: "Tha Tng thng, ng thng 99,7 phn trm phiu, c ngha l 0,3 phn trm dn chng khng bu cho ng. ng cn i hi g na?" Ti ni, "Tn ca bn chng." "Ha ha ha!" "Khng, Chris , ti khng th kin nhn c na. Ti s ha hon vi ngi Do Thi vi mt bin php duy nht l lm sao ti c th tr thnh mt lnh t Hi gio, ngi bit dn ha trong danh d - ngi s khng ph phc thp hn nh ci li Arafat hay Sadat. Ti s khng phi l mt Sadat mi. Ti quyt hnh ng gii hn Sadat. Ti quyt s ch nhng cho Israel phn t hn v chim phn nhiu hn. l cch duy nht ti c th t v, phng nga nhng k cc oan v nhng k chng i trong chng ti v bo ton v th lnh t rp v bao gi cng thu ht c tin ca v cho Syria. V nu v iu m ti phi dng n tay chn ca ti Li bng lm bng hoi Israel, ti cng lm. y l vng nguy him, Chris, v Israel tr nn mm yu hn. H c bao nhiu l chi nhnh McDonald s ca Do Thi. Nhng thng lnh Israel n nh nhau Libng thng mang theo in thoi di ng m m gi v cho m. Hi tho gh. Chng ti bit lm ch." "Vy th Chris, nu ng mun chng ti tha thun vi ngi Do Thi v vng Golan, th ng s phi tr tin, bng ni t ca chng ti. Ti khng c chuyn s vut ve ly lng ng. Nhng Chris, ti ang lo lng. Khi quan st hng ng cc ngoi trng M n chi, ngi vo chic gh m ng ang ngi, ti thy khng phi l Chin tranh Lnh kt thc m chnh l nc M, trong t cch cng quc, ang suy vong. T quan im ca ti th hnh nh th gii ang chuyn dn t hai cc siu cng sang mt cc cho n ch khng cn siu cng no na. ng n y, ti rng khng v nm tay mm nh cao su, Chris. Tt hn ti th m phn vi Merrill Lynch. t nht l h da g lm ny. Hn na, ng n y khng ha hn g v chuyn kim ch bt Israel, v chnh ph ca To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

ng qu yu ui v chnh tr v s hi, khng dm lm pht lng c tri ngi Do Thi. Hy nhn nhng ngi Israel. H vn hng say xy dng cc khu nh c b Ty, th m ng vn lng thinh. C mt iu m mt Tng thng Syria hc c l kh nng tin liu ra s yu ui ca ngi khc, v gi ny ti ang ngi thy mi nhu nhc khp nc M." "ng c bit ngi M lm ti bc dc ra sao khng - cc v kiu g cng tham. Cc vi dy i mi ngi v cc gi tr, v t do, nhng khi nhng gi tr cn tr li ch chnh tr hay kinh t ca cc v th cc v qun chng ngay lp tc. Vy th ng c ni vi ti v gi tr, Chris. Chnh cc ng mi cn phi t quyt ngay xem c mun tr thnh siu cng, i din cho cc siu gi tr, hay ch l loi li bun, i din cho cc siu th. Hy quyt nh i. Cho ti ngy th hy trnh ti ra. V, ny Chris, ti tr li cho ng ci in thoi di ng dim da ny. Ti khng c ai bn ngoi Syria gi ti c." "M ny, cn thn khi bm nt SEND [gi in] nh. Cha bit chng iu g s xy ra..."

Thomas L. Friedman Chic Lexus v cy liu Dch gi: L Minh Chng 13 Ngi hy dit 7.Qung co ca hng Pepsi "Sng ng cng th h pepsi" dch sang ting Trung Quc thnh "Pepsi khin t tin ca bn i m sng li." 8. Khu hiu bn tht g ca Frank perdue "Cn mt ngi khe mnh mi ch bin c mn g mm mi" c dch sang ting Ty Ban Nha thnh "Cn c ngi n ng hng khi khin cho mt con g xiu lng." 9. Tn Coca-Cola Trung Quc lc u c c thnh "Ke-kou-ke-la", dch ngha "Cn vo mt con nng nc nn bng sp," hoc "mt con nga ci b nhi sp," ty theo khu ng. Hng CocaCola sau nghin cu 40.000 k t Trung vn tm mt li gi mi: "Ko-kou-ko-le," dch ra l "nim hnh phc trong ming." 10. Khi cng ty bt my Parker tip th mt loi bt bi mi Mexico, qung co ca h l ra l, "Bt s khng mc trong ti v khin bn xu h." Nhng khi b dch sai, qung co tr thnh, "Bt s khng vy mc trong ti v khin bn mang thai." Trch t danh sch

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

Mi li lm trong tip th ton cu, ng trn Sarasota Herald-Tribune, 19/1/1998. Nm 1993 hai din vin Sylvester Stallone v Wesley Snipes cng ng trong mt b phim t ai bit hay nh n nhng rt hay - phim Ngi Hy Dit. Cnh trong phim vin tng ny l nm 2032 khi ton cu ha thng tr i sng nc M, khi chi by, ht thuc, dng mui, ngho i, truyn mu, chi th, ung bia ru, v sinh con khng giy php, tt c b t ngoi vng php lut. Trm ti phm Simon Phoenix (Snipes ng) ra khi t sau hn 30 nm b giam trong nh t ng lnh, loi nh t dng k thut ng lnh gi tt c t nhn. Khi ra t, nhn vt ny tm n vng nam California sng, mt ni yn tnh, hin ha v an ton - tht l tng cho tay ny sng theo li nga quen ng c - hn mun gy ti c tr li theo li xa kia. V cc vin chc , nhng ngi khng cn quen thuc vi nn ti phm, nhanh chng hiu rng i ph, h cn mt loi cnh st li c in. V h r ng cho John Spartan (Stallone ng), ngi cng b giam ng lnh trong cng mt nh t vi Phoenix. Spartan v Phoenix trc kia tng ng trong nhiu v khin nhiu dn thng b git oan. Chuyn phim khng can h nhiu. Nhng gy n tng chnh l cnh sng vng nam California trong tng lai gi tng, ni ch c mt loi tim n mang tn: Taco Bell. Stallone khm ph ra iu sau khi c hm nng sng li, khi mt vin chc a phng t chc mt ba tic mng, cm n Stallone cu ng ta. Stallone sng st khi bit rng tic mng c t chc trong tim n Taco Bell. Anh ta c cuc tr chuyn sau y vi ng nghip cnh st (do Sandra Bullock ng) trn ng ti tim: Stallone: "ng ta ni ti cu mng ng ta, nhng ti khng dm chc lm iu , phn thng cho ti l mt ba ti v nhy m Taco Bell? ti mun ni, mc d ti thch mn n Mexico, nhng sao li th?" Bullock: "C ni bng ln lm g, anh khng hiu ? Taco Bell l tim n duy nht cn li sau nhng cuc chin gia cc chui nh hng." Stallone: "Th th sao?" Bullock: "Th th gi y tt c cc nh hng u mang tn Taco Bell." Stallone: "Khng th tin c." Sau hai ngi bc v nh hng Taco Bell trng l, ni ngi chi n piano, ni ging rt ging Barry Manilow, ang ht mt iu nhc qung co cho hng rau qu Ngi khng l mu xanh: Nhng iu k l n t tha vn. Trong thung lng Trong lng ca ngi khng l mu xanh. y l v vo nm 2032 nhng ca khc nhng ca khc ch cn l nhng bng qung co thng mi. Khi mi ngi ngi vo bn n, Stallone nh mt ngi no chuyn cho anh ta l mui th To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

Bullock cn li: "Mui khng tt cho con ngi, vt n l ca phi php." Theo Hollywood th chnh l cnh nc M mt khi ton cu ha thng lnh, trong vn ha v mi trng c ng ha, tiu chun ha v c gi v sinh sch s. l mt bc tranh khoa hc gi tng ng s. Nhng iu lm ti lo ngi l c khi n cng phn nh cht t s tht. Khi sang Doha, Qatar, vo ma ng nm 1997, ti tr khch sn Sheraton, nm trn mt con Doha, nhn ra vnh Ba T. Con Doha l mt con ng i b dc b bin di 10 dm, lt trng v dc ng c nhng vn hoa v cy c. Ph n Qatar mc o chong truyn thng, mt s eo mt n en, ch h mt, i do trn con ng . n ng Qatar nhn chng chc v tru gho h, nhng b m y con ci trong nhng xe y v nhng gia nh cng do chi hng gi bin. Bui sng u tin n , ti xung i do trn con ng ny, v khi ang thng thc cnh quan v hnh nh ngi dn ti thm nh: "Cnh ny c to dng tht l tng. Nu c mt cnh tht s c o i din cho vn ha v thng cnh vng vnh Ba T, th chnh l y." Ti i tip, thng thc say m, cho ti khc quanh th n sng sng xut hin: Tim n Taco Bell. Vng, ng th, ngay gia con Doha l tim Taco Bell, vi mt bc tranh tiu vng Qatar cao 6,4 mt dng trn nc nh. Ti t hi: "Ci th ny ang lm g y vy? V sao h li dng mt tim Taco Bell ngay gia con ng p nh th ny? Ti ang thng thc mt Qatar c o, vy m li phi gp mt tim n Taco Bell." V ti t hn na l: Trong tim c rt ng khch! Nh vn Thomes Wolfe ni, "Bn khng th quay v nh na," nhng ti s rng ng ta sai lm. Trong ton cu ha, bn s khng th ri khi nh i ra bn ngoi c na. V ton cu ha to ra mt th trng n chic - vi nhng nn kinh t m theo quy m cho php mt thng v v sn phm c th ng lot c bn mi ni trn th gii - ton cu ha c th ng ha sc tiu th ng lot v gm nhm mi trng, ton cu ha ang n tht nhanh, v ch trong vi thp nin, n c th xa i s a dng v mi sinh v vn ha, nhng thnh tu phi mt hng triu nm tin ha ca con ngi v sinh vt mi xy dng c. Ch c mt hy vng c th ngng n li hoc t nht cn ng, buc n i chm li. l vic cc nc cn pht trin cc loi bo v in p v phn mm h va c th tn dng li th t By Th in T va trnh c kh nng b chng giy xo. Trong lnh vc vn ha v mi trng cng cn lm iu tng t. Cc nc cn xy dng cho c nhng cng c lc la v vn ha v mi trng h c th giao thip vi by th m khng b chng bt nt v nghin nt bn sc vn ha v mi trng ca h. Nu cc nc, c bit trong th gii ang pht trin, khng lm c iu th chng ta s tr nn ngho i. Ni no cng s ging ni no, u u cng dy c Taco Bell, KFC, v khch sn marriott vi nhng siu th ging ht nhau, MTV v hnh tng nhng nhn vt hot hnh Disney, phim nh ging nhau, m nhc ging nhau v Muzak, vi nhng To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

vng rng trc lc v nhng thung lng ph b tng. Lc du lch trn th gii s ging nh n vn th xem cng tng y con th mi ngy - loi th c nhi bng. Khi sang Bangkok hi thng 3/1996, ti vn nghe ngi ta ni v v vic c gi l "B cha ca nn kt xe." Hm bt u bn ngy ngh Quc Khnh Thi Lan v m u ma ma nc ny, thng t nm 1995. Richard Frankel, mt k s v mi trng ti Bangkok t li vi ti: "m th t, chng ti tnh ton lm sao a c nh, li dng lc giao thng vng v s i thot khi thnh ph. Chng ti nh ln Chiang Mai, 200 dm v pha Bc ngh mt. Vy l xp ln xe, n ung y v ra khi nh. K hoch l ra cho c con ng cao tc, i qua sn bay ri ln thng pha Bc. Chng ti ri khi nh lc 10 gi m. Tr con ng trong xe, mi s rt hon ho - cho n khi ra ti ng cao tc. Giao thng ngng tr sut 60 dm, xe c ch nhch ln t mt. 10 gi sng hm sau chng ti mi ti c sn bay. Mt s ngi b xe i b quay li. Chng ti cng c gng quay v nh, ngh nh." Bangkok l in hnh chnh xc nht ca nhng hu qu khi mt nc ang pht trin m ca cho u t nc ngoi nhng khng xy dng c nhng b lc v bo him chng s qu ti trong tng trng. Hy ngh v s qu ti nh sau: Nm 2000, c khong 5,8 t dn sng trn hnh tinh. Gi s 1,5 t sng li sng gi l ton cu ha: c ngha l trong x hi, h thuc tng lp trung lu lp di, lp gia hoc thng lu, c TV, c th c in thoi, mt loi xe, c nh, c t lnh, my git. Ni cch khc, li sng ca h da trn s tiu th sn phm ha du ( t nha cho ti phn ha hc), sn phm kh cacbon (than, ga v du la) v thp cn (xe hi, t lnh v my bay). Trong thp nin tip theo, nu ton cu ha tip tc cho php thm nhiu ngi nhp vo li sng ny, v nu chng ta khng hc cch sn xut th chng ta s t, nung, tri b tng, gy nhim cho nhng khu vc hoang s, rng rm, sng ngi. V tc s tng chng mt. Thm Bangkok m thy tng lai: thnh ph giu c nhng cuc sng th ngho km. Do nn kt xe m cc ti x s khng ra khi nh nu khng mang in thoi di ng, v trn xe ca h thng c thng tiu tin c nhn. Bangkok c 10 triu dn, khng c quy hoch ton din nn n cui nhng nm 90, thnh ph vn khng c ng ngm v thm ch cng khng c ln ng dnh cho xe hi. Nhiu ngi dn Bangkok khng cn mun mi khch n n ti v khng th bit khch s n mun ti mc no. "Tt c nhng nim ngu hng ca cuc sng khng cn na," James Fahn, phng vin mi trng phn nn vi ti vo mt bui chiu khi ang ngi trong mt cng vin x xc trong trung tm thnh ph, "bn khng th gi in cho ngi bn ni, gp nhau trong tim n trong 15 pht na nh." Lp lun truyn thng thng nghe trong cc nc ang pht trin l: "Gi y chng ti by bin ba bn, sau ny khi no c tin, chng ti s dn." V trng hp Bangkok chng t, nu mt To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

thnh ph pht trin qu nhanh v qu ba bn kiu , th s khng cn ngy mai dn ra na. Nhng li i b bin mt ri, khng cn t xy cng vin mi. Knh rch b lp xi mng xy nh pha trn. C di sng cht ht ri. Mt na s cnh st giao thng b bnh ng h hp. Bangkok, By Th in T v th trng t do lng on chnh quyn, hoc chng tr nn giu c hn chnh quyn, gip cho cc nh u t t lt v trnh n c hu ht cc lut nh lin quan n mi trng. Mt nh ngoi giao M Bangkok nhn xt vi ti hi nm 1996: "Chng ti va m ca mt lot cc i s qun khu vc Lin X c, v nhim v ca chng ti l gii thch cho dn chng bit v khi nim "th trng." Cn y, Bangkok, chng ti phi gii thch cho dn chng tt c cc khi nim, tr "th trng". Jakarta mt ln ti gp Agus Purnomo, ngi ng u chi nhnh ca Qu Thin Nhin Hoang d, WWF. Ti hi ng ta: "L mt nh mi trng hot ng trong mt th trng mi ni, ng thy th no? C ging nh ngi th sa cha Maytag, con ngi c n nht?" "Chng ti ang lin tc chi ui bt vi s pht trin." ng ta th di. "Trc khi chng ti c dp thuyt phc mi ngi rng cn phi c s pht trin p ng yu cu bo v mi trng th nhng d n lm ng, dng nh my hay nh my in c duyt ri. Chng ti ang ch nn tht nghip cao, v th nhng nh xy dng, mt khi ha hn s to cng n vic lm, th h thng c ng h. Khi , chng ti b chp m l nhng k chng vic to cng n vic lm v b t chay." Nhng nhng s tn ph gi y xy ra nhanh chng qu v thng khng th o ngc c, ng ni. "Nu bn mt mt qu ni tc l mt hn, khng ti no nn li c n na. Nu bn mt i mt khu rng, bn c th trng li nhng nh th s lm mt vnh vin s a dng sinh thi - cy ci v ng vt. Ti lo rng trong mt thp nin na, nhng nh mi trng nh chng ti s khng cn g bo v na." Lm g by gi? Liu chng ta c xy dng c mt phng thc ton cu ha bn vng v mi trng? Mt hy vng l k thut s pht trin gip chng ta bo v nhng khu vc xanh ti nhanh hn l mc giy xo ca By Th in T. Robert Shapiro ca cng ty Monsanton ni: "Dn s nhn vi nim ho hc c sng mc sng trung lu, chia cho s cng c k thut hin c hin ang gy sc p khng chu ni i vi h sinh thi trn hnh tinh. Khi ba ngi sng gn mt h nc nm rc xung h th vn cha sao. Nhng khi 30 ngn ngi cng nm rc, th bn s phi tnh k khng sn sinh ra tng rc ri, hay x l rc ri, hay gim s ngi to ra rc - nu khng th ci h d s khng cn na." Nh vy cn phi c s khai thng thc s trong cng ngh thng tin, cng ngh sinh hc v cng ngh nano (phn chia vt cht thnh nhng m hay ht nhn, x l to nhng ngun nng lng mi gn nh t cht thi - to nng lng t k thut phn hy) nh chng ta c th to gi tr trong phm vi hay kch c nh hn v dng t nguyn-nhin liu hn. Chng hn, nh c cng ngh sinh To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

hc, chng ta c th thay i cu trc ADN cy ci c th t thn chng su ry, v nng dn khng cn n phn ha hc hay thuc chng ry. Nh c cng ngh thng tin, nhng th nh bng nha hay phim nha gii y c ci bin thnh k thut s, cc nh k t 1 v 0, v gim bt lng rc ri v bin rc ri tr thnh c kh nng ti sinh. Nhng ch nhng khai thng trong cng ngh khng th p t nhng tng mi trng cho by th, n gin v sng to khoa hc kh6ng th no nhanh kp - so vi tc sinh si v gm nhm ca by th. Bn c th thy iu trong nhng thng k mi trng mi c cng b. Tp ch Times a tin l nm 1998, 50 phn trm trong s 233 sinh vt qu him ca th gii ang b e da dit chng, v c mi pht s c 52 mu rng ca th gii b tn ph. V th, cc nh mi trng cn phi hc cch hnh ng nhanh hn. H cn phi nhanh chng pht trin cc loi phn mm v nhng th tc gim st v mi sinh m bo pht trin bn vng v bo tn nhng khu mi sinh. H cn kt hp cht ch hn vi nng dn v dn bn x, nhng ngi m ngun sng l thuc nhiu vo ni rng v h thin nhin. H cn phi o to nhng tng lp thng lu bn x pht trin cc cng vin v khu bo tn t nhin, khng cho php nhng k giu c v dn ngho thnh th c c phng tin v thc ph hoi. V tt nhin, ngay lp tc, h cn xc tin cc chng trnh dn s k hoch ha, s bng n dn s s lm tan v nhng h thng sng lc bo v mi trng. Howard Youth vit trong tp ch World Watch v phng thc Cng ha Honduras vng Caribe cho ra mt chng trnh o to tri thc xanh trong nhiu nm. Anh cho bit chng trnh ny b ngng tr do s thiu thn mt s lng bao cao su. "Bay trn vng nng thn ca Honduras," anh vit, "bn gn nh thy c t nc ny pht trin ra sao: chy rng trn lan, th trn mi mc ln, ng s mi lm, nhng mng rng b n trc con ngi c ch vo khai thc... Mc tng dn s ln nht din ra trong vng nng thn - trong nhng lng bn l t trong rng - v trong nhiu khu vc hin cha c cc phng tin phng trnh thai... " tng tht l hay nu cc nh mi sinh c th hot ng khn cp hn, nhng iu cha c ngha l h s hnh ng. Vy th chng ta s phi lm g? Chng ta s phi ng u vi mt thc t: di chuyn cng tc vi by th, chng ta cn phi ci ln chng v iu khin chng. Chng ta cn chng cho chng bit rng bo v mi trng, hot ng ton cu v kim li u c th thc hin cng mt lc. Nu mun cu vng Amazon th mi bn n trng thng mi hc cch m phn. Rt kh c th kim c ngi c th kt hp c li ch thng mi v mi trng, nhng in hnh gn nht m ti tm thy l Keith Alger. Ti gp Alger, 44 tui, trong mt chuyn i trong vng rng bn b i Ty Dng ca Brazil, lc anh ta l mt trong nhng lnh o ca mt lin minh c cng cu nhng phn cn li ca vng To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

rng nhit i ca bang Bahia, pha ng bc Brazil, ng thi gip tm vic lm mi cho nhng ngi th n g . L mt nh nghin cu khoa hc chnh tr, kt hn vi mt chuyn gia ngi Brazil v kh, Alger sang sng vi mc ch s cu rng bng cch o to cho dn bn x v tm quan trng ca mi sinh. Nhng anh ta nhanh chng hiu ra rng nu khng tm ra cng n vic lm mi cho nhng ngi th n g tht nghip khi rng c cu, th tht v ch. Alger miu t cho ti: "Ngho kh l chuyn kh chu ng v cng tht xu h nu dn chng khng bo tn c rng ca h. Nhng nng dn y ni rng chnh h cng mun bo v rng nhng lm nh th th ngh nghip ca h cng mt lun. Nu mun mua mt chic xe hi hay kim tin cho con ci i hc i hc th h ch c vic thu th n mt vi hec ta trong khu rng ca h, rng ca h cng ging nh nh bng. Vy th nu ti mun gip h gi rng th ti phi kim vic cho h kim tin." V alger, ngi ng u Vin Nghin cu X hi v Mi trng nam Bahia, cng tc vi t chc Bo tn Quc t c tr s Washington v mt nhm cc nh mi trng a phng, tr thnh nhng thng gia mi trng vi nhim v cu rng. Mt mt, nhm ca Alger tranh u trong ngh trng sut by nm chng nn n g, cho ti nm 1998, rt cuc chnh ph Brazil ra c lut cm n g trong cc khu rng bn b i Ty Dng pha nam Bahia. Mc khc, nhm ca Alger cng cc ng nghip a phng cho xy dng mt cng vin mi sinh trong mt khu vc ca vng rng . H thu mt nhm ngi leo ni chuyn nghip, dng cung tn bn dy thng, an thng, to ra nhng li i trn nhng ngn cy cao cht vt, ni vi nhng nh l lm trn cy. Nhng li i rng khong 40 phn v hi rung rinh khi bn do bc t ngn cy n sang ngn cy kia trong khu vc bn ngoi th trn Una, ni rng nhit i mt thi che ph ton b vng duyn hi. Ngy nay, ch cn c by phn trm vng ny c gn gi, trnh c dn n g v nhng nng dn t nng lm ry. Nhng li i tht l p. Khng phi u ngi ta cng tm thy mt hc ta rng c ti 450 loi ng thc vt, c tranh nhau hng nng. Nhn gn trn li i bn bng thng, bn c th thy nhng con kh qu him, loi kh u s t lng vng di chuyn t cy n sang cy kia. Bn cng c th xem nhng t mi to nh nhng qu b ao trn trn nhng nhnh cy cao sau ang r nha. i vo khu ny trn con ng t, cng thuc khu cng vin, bn c th snh bc bn cnh on qun kin khng l, ang dn quang nhng cnh l mang v p nhng t kin ln. Vi s gip ca Bo tn Quc t, nhm ca Alger tm c ti tr ca cng ty xe hi Ford v hng bia Anheuser-Busch (Budweiser) dng nn cng vin sinh thi . Hai hng ny ang lm n Brazil. Tin cng n t c quan vin tr ca M USAID v Banco Real, Ngn hng Brazil, Ngn hng s hu khch sn Transmerica gn . Ch tch Ngn hng ni vi cc vin chc Brazil: "Ti mun khch ca ti khch sn c th chim ngng vng rng Brazil t ca s ca To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

h, thay v ch thy nhng vng i trc nh trn mt trng." Anheuser-Busch c cc nh thit k cng vin ca h t Florida n gip thit k cng vin mi sinh ny. Cng vi vic xy dng cng vin, Alger phi hp cng th trng Una, bn thn v ny cng vn l dn n g, to vic lm mi. Chng hn d n khch sn Transamerica tuyn dng 600 ngi, ri nay khu cng vin cn ngi i hng dn du lch. Nhm ca Alger cng hot ng tng cng kinh t n in, trng cy cng nghip nh cacao v c ph trong mt s ni, nhng nhm cy ny c th tn ti di tn cc loi i th. Nhm ca Alger cn gip chnh quyn Una ngh chnh ph trung ng ti tr cho vic o to cc gio vin ca cc trng trong a phng. Alger ni: "Ti khin cho ng th trng bn thn l th n g ht ng lm n. V ti bit s phi thc hin li ha kim vic khc cho h, nu khng h s trch l chng ti em con b ch. Mt ni khc m Alger mt n, l cng ng cng ngh cao, mt cng ng c coi trng cc nc ang pht trin. Cc thng c v cc th trng cc nc ny ang m ti vic s c mt nh my sn xut chip vi tnh c xy dng trn t nc ca h. Intel, c Gordon Moore l mt trong nhng ngi sng lp ca hng ng thi trong ban qun tr ca Bo tn Quc t thc gic, ti tr v vn v my tnh cho nhm ca Alger trong vic lp bn cc cnh rng v ch trng la chn cu tng khu vc. S dng phng tin gi l H thng Thng tin a l [GIS], nhm ca Alger c th np d liu cc cnh rng vo my tnh ri phn tch chng. "iu quan trng nht chng ti mun phn tch bng my tnh l tm xem nhng on tc nghn v nhng hnh lang chia ct cc cnh rng nm u," Alger cho bit. "GIS s ch ra ngay nhng ni . V nhng hnh lang c tc dng ni hai vt rng ln vi nhau, chng cn c bo tn, th mi gi c cc dng ng thc vt li trong rng, nu khng c cc hnh lang c bo tn th cc loi ng thc vt s b c lp v d b dit vong. Chng ti xy dng Cng vin Mi sinh Una trn mt hng lang m trc y v th trng cho php khai thc g." Alger cng tm n George St. Laurent, mt thng gia ngi M lp d v ham phiu lu, ngi xy mt nh my sn xut my vi tnh cho th trng Brazil trn khu t gn Una, ni trc kia c nh my sn xut ca cao. St. Laurent c hng cc u i v thu ca chnh ph bang xy dng nh my, nhng ng ta ni vi chnh ph rng ng cn nhiu s ng h hn na th mi li ko c cc k s my tnh t Sao Paulo v Thung lng Silicon sang lm vic . ng ta i thm mu xanh ca cy l ch khng phi mu xanh ca -la. Duy tr mt mi trng sch p tht quan trng trong vic thu ht nhn lc tri thc, nhng ngi thng d dng di chuyn t ni ny sang ni khc. Chng c th m Thung lng Silicon li c t California. "Ti ni vi ng thng c l chng ti cn mt mi trng sch p," St. Laurent ni. "Ti ni vi ng ta rng cc k s my tnh mun sng u cng c. H mun c iu kin sng tht tt v nhng ni i ngh vo cui tun. Nu h tnh c n lm vic mt mi trng sinh thi a dng, th h mun bo tn v gn b vi To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

n, hn l phi thy n b tn ph." gip Alger ly lng c chnh ph a phng, St. Laurent ha s tng mt s my tnh cho cc trng hc . V rt cuc th do nhng p lc t chnh ph Brazil v ca nhm Alger, Th trng Una phi min cng nhng b. ng ta ni vi ti: "Khi mi nghe v nhng tay mi trng , ti ngh h nh truy t chng ti. Cch y hai nm ti bt u hiu rng chnh h ang lo gip vng ny pht trin. Una c 32.000 dn sng trn 1.700 km2. Ba c s chnh to vic lm y l khch sn Transameria, Unacaw (mt n in ca cao) v c quan th chnh. Cuc sng y kh khn khng khip. Khong 40 phn trn dn sng trong nhng nh g, v t ngy nghnh ca cao b, mi s tr nn ti t hn... Ti khng trch c g chuyn Keith [Alger] ni vi chng ti v s tht - rng n g khng phi l gii php bn vng. Pha chng ti phi t to cng n vic lm. Nhng Keith cng phi ra tay cng hin." Bi hc m Alger rt ra t vic l cung cch cu sng rng rm cng ging nh phng php cu nguy mt h thng ti chnh yu km ca mt t nc - phi coi l mt x hi ang i ln ch khng phi l mt th trng mi tri dy. Cu gip x hi s h tr cho vic cu gip cy ci. Alger ni: "Chng ti bt u bng vic quy t cc sinh vin i hc ngi Brazil vng ny ri thnh lp Vin Nghin cu X hi v Mi trng Nam Bahia. Sau chng ti o to v trang b cho h tr thnh nhng nh bo tn mi sinh hin i. C ngha l o to nhng nh sinh vt hc v nhng ch thng mi v dy cho nhng nh kinh t bic cc dng k thut bn hin i trong a l hc. Cho ti gn y khng mt trng i hc no ca Brazil ging dy nhng ch mang tnh hi nhp hay nhng k nng cho nhiu ngnh m bn cn bit c th tr thnh nhng thng gia v mi trng. Chng ti ang o to mt th h mi v cch thc tn dng tin bc, trong vic bo tn mi trng v loi vt v xy dng c nhng c hi kinh t v x hi cho nhng con ngi ang sng gn thin nhin. Nu khng kt hp c hai vic th chng ti chng th no cu c cy ci." Mt phng php na duy tr ton cu ha mu xanh l chng minh cho cc cng ty v nhng c ng ca chng rng gi c phiu v c tc ca h s tng nu h thc hin cc bin php sn xut hp mi trng. Jim Levine, mt k s ngnh mi trng l thnh vin qun tr ca y bn Bo tn v Pht trin Vnh San Francisco ng thi ang hun luyn cho cc cng ty v li ch ca vic kt hp mi trng v li nhun. Anh ta gii thch cho ti v khi nim ny: "Nhim v ca bn l thuyt phc cc cng ty, c ng v nhng nh phn tch chng khon ph Wall rng nhng hot ng nh hng xu n mi trng s dn ti lng ph v li nhun. Cho ti cch y 10 nm, bo v mi trng vn cha tr thnh mt trong nhng mc tiu ca cc cng ty. Gi y, vi vic chnh ph ang ging xung u cc cng ty vi nhng lut l mi v nhng u i v thu h quan tm n To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

mi trng hn, v vi vic y ban Giao dch Chng khon tuyn b s cng b mc nh hng ca hot ng ca cng ty ti mi trng cho cc c ng - v d h rc u v chi ph dn ra s ln n u - xut hin nhng thay i ln. Cc cng ty nhn thy rng nu h sang Bangkok, xy mt nh my gy nhim , trong khi chnh ph ang cho ra i nhng o lut bo v mi trng, v ra lnh cho h phi chi ph dn ra mi trng - nh vy chi ph cho nh my ny s rt t , so vi vic t chc xy dng v tun th cc quy ch mi trng ngay t ban u." Mt trong nhng cng ty hng u s dng m hnh mi l Baxter International, Inc., mt hng dc c tr s ti Chicago. nm 1997, Baxter t doanh s 6,1 t -la, hng ha sn xut t 60 nh my trn th gii. Trong bo co hng nm trc c ng, Baxter ghi ring mt mc mi - bo co v ti chnh lin quan n mi trng ca cc hot ng ca cng ty. Bo co nm 1997 cho bit cc hot ng sn xut tun th vic bo v mi trng tit kim cho cng ty c 14 triu -la, tha trang tri cho chi ph vo chng trnh mi trng. Hn na, theo bo co, chng trnh mi trng gim chi ph hot ng sn xut v tit kim c 86 triu -la tnh t nm 1990. "iu ny cho thy," bo co cho bit, "Baxter ng nh s phi chi thm 100 triu -la cho nm 1997 s ch nguyn liu, chi ph rc thi v ng gi, nu h khng c nhng hnh ng bo v mi trng t nm 1990." Hu ht cc quc gia ngy nay vn cha c lut "ngi gy nhim phi b tin n". Ri mt ngy ti nhiu nc s c lut ny. Chnh v th bo co ca baxter nm 1997 cho bit "tt nht l rc ri ca chng ta ngy nay cn c chuyn ti nhng c s x l m bo. Lm nh th s trnh c kh nng phi n b trong tng lai. "Nu khng lm c iu , th chng t nhng qun tr cng ty khng quan tm g ti c ng v s b ph nhng phn thng ginh cho chnh h. Tuy nhin c nhng khi m hnh li nhun ny t ra thiu hu hiu i khi ngi ta ch mun tn dng kit cng t ai ri bn sn phm ra ton cu ri kim y ti tham. Vy i ph, ch cn mt phng thc cui cng, rt mnh m - l hc cch dng ton cu ha chng li chnh n. Ti khm ph ra iu ny cng l Brazil, khng phi trong vng rng nhit i m l vng snh ly Pantanal, ni ti n cng mt nhm thuc t chc Bo tn Th gii. Chng ti i trn mt my bay cnh qut nh n Fazenda Rio Negro, mt trang tri trn con sng Rio Negro, trang tri c mt sn my ng trc. K hoch ca chng ti l bc u s phng vn Nilson de barros, Chnh thanh tra v mi trng ca bang Mato Grosso do Sul, Brazil. Ti bit y s l mt cuc phng vn l th khi ng Barros khng khng ni c ln thuyn i vo sng ri hi g th hi. Chng ti ln nhng chic xung my t Fazenda n mt a im bn b thp ca con sng. , Barros v nhm ca ng ta ch n chng ti, ng trong nc ngp ti tht lng, bn cnh l mt chic thuyn ch y bia p lnh. To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

"Ung bia trc, sau tm, ri chng ta ni chuyn," ng ta ni, tay m mt lon Skol, ngay bn b sng. Th m ti tng ngh ngh mnh l ngh sng nht th gii! De Barros gii thch vng Pantanal nm trn bin gii gia Brazil, Bolivia v Paraguay, c a bn sng nc v snh ly ln nht th gii (din tch tng ng vi bang Wisconsin), l qu hng ca loi bo v rt nhiu mung th b tit chng e da. Thin nhin Pantanal, nhn t ni chng ti ang ng, gia sng, hoang d nh trong phim Cng vin K khng long, khng c khng long. Dc theo b sng, chng ti i qua nhng con c su nm si nng, chn nc ln ngp, dic trng, vt ui di, chim tu can, c qum, hu,... iu v.v. Khng ging vng sng Amazon, Barros gii thch, Pantanal khng b e da t nhng ngi dn ngho b buc phi ph mi trng chng i. Vn ha Pantanal cho thy mt v d rt him v vic con ngi v thin nhin cng pht trin ha thun thng qua hot ng n in, nh c v gi y l du lch sinh thi. e da n vi vng ny t ton cu ha: c nhng nng dn trng u tng sng pha trn vng lng h Pantanal ang hng hi mun m rng canh tc cung ng cho cc th trng u tng trn th gii. Thuc tr su v bn t nhng tha t ca h ang trn xung, xi vo nhng con sng v nh hng ti h ng thc vt di. ng thi Brazil, Argentina, Uruguay v Bolivia ang hnh thnh mt khi thng mi cnh tranh quc t. V chuyn u tng t vng ny sang cc th trng ton cu nhanh chng hn, h mun no vt v nn li cc con sng - cc loi x lan c th i li nhanh v thun tin hn - nhng nh th s d dng tn ph h sinh thi y. V sau cng, mt t hp cc cng ty nng lng quc t, ng u l Enron, ang xy dng mt ng ng dn kh t t va kh t Bolivia n Sao Paulo. vng ang thiu thn nng lng. ng ng dn ny c th gy hi rt nhiu cho mi trng Pantanal. Trong khi ton cy ha l e da ch yu i vi Pantanal, n cng l mt hy vng ln i vi s sng vng ny. Mt mt, nhng c dn Pantanal hin c mt c hi gn gi li sng truyn thng, da vo vic gi nguyn thin nhin trn vng t, bn v du lch sinh thi v bn loi b nui t nhin cho cc th trng ton cu, nhng ni sn sng tr gi cao cho nhng loi tht b . Hn na, c nhng cng ty k thut cao vo hot ng vng ny cng l mt li th. Thng v u tng thu ht nhng i x lan ln, k thut cao trn ton cu, h c kh nng dng cng ngh cao gim thiu cc tc hi i vi mi trng - loi x lan hin i c th di chuyn hu hiu trn cc lung lch kh i, trnh c nh cu phi nn li sng ngi. Nhng quan trng hn l ton cu ha lm sn sinh ra mt th h nhng nh mi trng c trang b tt, nhng ngi c th t thn chng li nh hng ca By Th in T v sc p t pha cc chnh ph. Nh c Internet, nhng nh mi trng trong mt nc c th nhanh chng bo ng cho ng nghip ca h nhiu nc khc v hot ng ca mt cng ty a quc gia. Do khi To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

ng u vi cc hot ng trn Internet , cc cng ty a quc gia dn dn nhn thy rng gi gn uy tn v thng hiu ton cu, h s phi c trch nhim cao hn v vn mi trng. iu xy ra Pantanal l vic nhng nh bo tn a phng lin kt vi nhng nh hot ng mi trng Hoa K gy sc p i vi Ngn hng Pht trin Lin M. Ngn hng ang chun b ti ch cho cc d n no vt v un nn sng ngi vng ny. Ngn hng ny, do nhy cm vi uy tn ton cu ca n, gy p lc vi chnh quyn a phng h thc hin mt nh gi tht y v yu t mi trng. Sau cng chnh quyn s ti cho ra mt phng php mi ci tin cng tc hoa tiu trn sng v trnh c vic phi un nn li lng sng. "y l iu tng phn vi nhng g c th xy ra cch y chng 15 nm," Glenn Prickett, Ph ch tch ph trch i tc doanh nghip ca T chc Bo tn Th gii . "Hy ngh v mt t nc nh Brazil. Mi lm nm trc c cc tng lnh nm quyn, khi nu nhng nh mi trng nc ngoi ch trch s pht trin kinh t vng Amazon th cc tng lnh ni vi h: "Bin ngay! y l ch quyn lnh th ca chng ti. Chng dnh dng g n qu v c." Nhng khi c ton cu ha v Internet v chnh ph Brazil bt u cho, thm ch mi cc cng ty ln vo u t, th mt ng lc mi xut hin. ng c ca s pht trin c chuyn sang tay cc cng ty v nh ch ton cu - nhng tay lm n v i li trn ton cu - chnh nhng nhn t phi lo lng v uy tn ton cu ca h trong vn mi trng. Nu nhng nh hot ng v mi trng ngi Brazil ln mng v k cho nhng ng nghip ca h M v chu u rng cng ty ton cu ang ph mi trng Brazil, th nhng ng nghip s hnh ng. Sm mun th cng ty ton cu s phi ng u vi mt chin dch ton cu, gy hi cho cng cuc lm n ca h, khng nhng Brazil, m cn trn ton th gii." Vi vic c thm nhiu chnh th dn ch trn th gii hin nay i khi ch cn mt ngi tranh u v mi trng i n ca quc hi, vy mt bc email th cng c th chn ng mt d n nh my nng lng hay nhng thng v c th gy hi cho mi trng. Cc tng cng ty ln ang nhn thy rng nu ng h nhng hot ng mi trng, h c th ci thin hnh nh thng hiu ca h trong gii tiu dng, nhng ngi ngy cng quan tm hn n mi trng. "Trong mt th gii cc hot ng c phi hp ton cu th khng cn chn n np no na ginh cho cc cng ty c hnh vi gy hi i vi mi trng," Prickett ni. "Khch hng, ngi gim st v cc c ng mi ni gi y c th khen thng hay trng pht nhng cng ty v nhng iu chng gy ra nhng ni ho lnh. i vi nhng k bit nghe li, h s m ca tip n, i vi nhng k bt chnh, th h s ng ca lnh xa. Nhng cng ty lm n gii nht hc c bi hc . Charles O. Holliday Jr., Ch tch cng ty DuPont, mt ln gii thch cho ti, "Ngy trc, nu mun xy mt nh my trong mt khu dn c, chng ti ngh ch cn c s chp nhn ca dn chng sng quanh l c. Thi qua ri. To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

Vi Internet v nhng th khc, gi y hnh nh bn phi ly lng khong su t dn lng ging... Bn c th khin chnh ph ph duyt rt nhiu th, nhng cu hi gi y l lm th no bn phi xy dng cho c mt lin minh cng chng rng khp." iu ny gii thch v sao hng xe Ford ang ti tr cho nghin cu ca Bo tn Th gii v vng Pantanal, v chng trnh qun l mi trng hoang d ca n v vic chuyn giao cc n in gia sc vo tay t nhn - v thm ch cn vn ng hnh lang ni chnh ph Brazil tr gip vic bo tn Pantanla. Ni thng ra l Ford gip Pantanal khng phi v h yu thch cc loi mung th ang chu tuyt chng m v h tin rng h c th bn nhiu xe hi hiu con bo [Jaguar] hn, khi ngi ta thy h ang cu nhng con bo tht vng Pantanal. Nu lm nh vy m cu c mi sinh v li sng tuyt diu vng ny, th xin Cha tri ph h cho Henry Ford v Internet. Nu nh cu nguy c cc khu rng t mng vut ca By Th in T l mt vic kh th vic cu nguy nhng vng vn ha xung quanh nhng khu rng nhit i l nhim v phc tp hn. Trong thi Chin tranh Lnh, cha ni n nhng thi k trc , t nc v cc lung vn ha khc nhau khng c xt thng xuyn, trc tip v ci m nh hin nay. i li kh khn hn nhiu v c v s nhng tng, ro, mn st, thung lng v ng ho che du v nui dng nhng mng vn ha ring. Nhng ngy nay cc nn vn ha tr thnh mn n cho gii tiu dng thng thc, so snh v t vo th i chi nhau, thng qua Internet, TV a h mu v vic m ca bin gii, theo phong cch tn bo ca hc thuyt Darwin. n thm mt a phng ho lnh pha ng Bc Trung Quc xem ni lc lng khi ton cu ha ra sao, vy m ti gp cc c gi lng chi tr chn i giy ng. Do bc sn bay Singapore ti thy c hai ph n n mc trang phc truyn thng ang ngi chm ch xem cnh u vt kiu M trn knh truyn hnh cp Sky TV ca ng Rupert Murdoch. Ti khng th khng thm nh khi thy h xem nhng vt mc theo li Tarzan ang qun tho: khng hiu h ngh g trong u. Kt ni vi ton cu ha m thiu nhng h iu hnh v phn mm thch hp th trong nhy mt n s lm kinh t ca nc bn tan r. Kt ni vi ton cu ha nu khng c nhng h thng bo him chng qu ti th trong nhy mt n s ri xi mng ln ton b cc vng rng ca nc bn. M ca bin gii ca bn, cho php vn ha ton cu ha trn vo, m nu thiu cc thit b sng lc, bn s cm thy m nay, trc i ng gia nh ca bn cn l ngi n , Ai Cp, Israel, trung Quc hay Brazil, nhng sng hm sau bn s thy con gi bn n mc nh ca s Ginger Spice v con trai th mc ging nh v s Hulk Hogan. Mt thng sau khi Qatar khi nhn thy qun n Taco Bell, ti sang Kuala Lumpur v ng ti khch sn Shangri-La, mt trong nhng khch sn c nht ng Nam . Ti rt thch ci tn "Singri-La." Nghe rt huyn b. Ti n Kuala Lumpur vo lc m khuya nn khng nhn thy g trn ng vo thnh ph, vy sng hm sau, thc dy, m mn ca s v iu u tin p vo mt ti trn mt cao To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

c gn l bc qung co khng l cao bng hai tng nh, hnh nh ca i t Sander ca hng Kentucky Fried Chicken. "Tri i," ti t nh, "ti sao n li y? Ti i hn 15 ngn dm ng ti khch sn Shangri-La vy m ngi u tin ti gp li l i t Sander!" Mt ln khc, khi n thm mt thng gia trung tm Jakarta ti nh ng ta ch ng cho ti n mt cuc hn khc. Li ch dn nguyn vn ca ng ta cho ti l: "i ti mt to nh trn lu c ca hng Armani Emporium - anh c bit khng, ngay pha trn Hard Rock Caf - ri r phi ch c qun McDonald s." Ti nhn ng ta, ci ph, v hi: "Ti ang u th ny?" n l mt t nc tch cc rt nhiu trong vic khng c li s ng ha ton cu. Nhng ngay c , trong gii thng lu, by th ang hot ng nhn nhp. Vo mt bui chiu nng la Th Delhi, ma H nm 1998, ti n phng vn cu Th tng n , ng I. K. Gujral, 78 tui, mt trong nhng v th tng thng minh nht n . ng ta m u bng cch gi li k nim trong mt cuc hp ca UNESCO ni ng a ra mt ngh quyt v "trt t thng tin mi", cho rng trt t ny cho php nhng trao i hai chiu v vn ha v thng tin trn th gii ch khng ch cho php cc nc pht trin p t vn ha ca h sang cc nc ang pht trin. V mt i biu ngi Canada ng h lun im , mt iu khin ng ngc nhin. "Ti hi anh ta v sao Canada li hu thun cho lun im ," Gujral nh li. Anh ta ni, "v chng ti tri qua ci iu m qu v ang lo lng tin liu. Gi y khng cn m nhc, nh ht, phim, vn ha hay ngn ng Canada na." Tt c b M ha. Khi ti hi v sao ch quan trng i vi ng, Gujral, ngi ang bn mt tm o truyn thng ca n , ni rng nu khng bo tn d ch vi cy liu trong sn nh bn, th bn s khng bao gi c cm gic t m gia nh ngay khi bn nh. "Ci ngun ca ti u?" ng ta hi to. "Ci ngun ca ti chnh l thc t ti ang sng y, n . Ci ngun ca ti l vic nghe thy c ai c vi cu th bng tin bn x, ting ht bn x nghe c khi ti do bc xung ph. Khi ti ngi tip anh trong nh ti, mc tm o truyn thng. Truyn thng ca chng ti mt ngn nm. Khng c chuyn xa s n nhanh nh th. Th gii s giu p hn nu duy tr c s a dng v mu sc, khuyn khch cc bn sn vn ha." Ti hon ton ng vi Gujral, c l v ti sinh ra v ln ln trong mt cng ng tng i nh vng Minnesota. Ton cu ha c th phn lit su sc mi th. cho cy liu ca bn b trc r v nghin nt thnh mt th bt giy ton cu, s ng ngha vi vic mt mt phng hng trong cuc sng. Ti nghin ngm tng Jerusalem vo mt bui chiu cng bn ti, Yaron Ezrahi, mt nh chnh tr hc v anh ta a ra mt nhn xt: "Cu c bit khng, Tom, c hai cch c th khin cho mt ngi cm thy v gia c - th nht l t nh anh ta, v cch th hai l lm cho cn nh To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

ca anh ta trng ging ht v gy cm gic ging ht nh nh ca tt c nhng ngi khc." Lm th no phng tr c cm gic v gia c ? iu u tin l phi hiu rng M ha - ton cu ha khng ch mang ngha x y m cn mang ngha li ko thu ht. Dn chng trn th gii b li cun vo ton cu ha do nhiu l do. Nhng khch hng ngi Qatar chen chn vo n qun Taco Bell Doha khng n t nhng qun ru c knh c bn g si v dng bng by bng ng. Trc khi Taco Bell c t vo th c l ch tng c nhiu nhng quy bn n di ng, ni c nhng anh chng bn cc mn n nng trn l than thiu v sinh, khng c nh n, khng c nh v sinh. Ngy nay cng chnh ni , ngi Qatar c mi thng thc mt mn n mi - mn ca ngi Mexico, tim n c phng v sinh sch s, tiu chun v sinh quc t, dch v vui v v c kim tra cht lng mn n - tt c vi gi phi chng. Chnh v th m ngi ta n ng. V cn mt th khc m khch hng c mi, mt gi tr t c nhn thy nhng li qu hn nhiu. Ti thy iu ln u tin Malaysia. Ti n gp B trng Ti chnh nc ny. Khi ch phng ngoi, ngi ph t bo ch gii thiu ti vi mt doanh nhn Malaysia, ngi cng ang ch gp v b trng. Ngi ph t gii thiu: "y l ng Ishak Ismal, ng ta l ch ca tt c cc chi nhnh Kentecky Fried Chicken Malaysia." Ngay lp tc, ti m my vi tnh IBM ca ti v ngh c phng vn ng ta. "Xin ng cho bit," ti m u, "V sao KFC quyn r c ngi Malaysia?" Khng nhng h thch hng v, ng tr li, m h thch c nhng g mn n ny tng trng: hin i, M ha, chu chi. "Dn y thch bt c th g mang tnh phng Ty, c bit l M," ng Ismal gii thch. "H mun n, mun thng thc v hi nhp vi chng . Ti thy nhng ngi dn vng qu quanh t nc xp hng n mn . H mun c gn gi vi M. H mun c nhng g hin i. n mn n khin h cm thy hin i hn." ng l bc chn vo qun KFC Malaysia cng ging nh c du lch qua M gi r vy. Ngi Malaysia n tim KFC v ngi Qatar n Taco Bell cng ging nh dn M n phim trng Univeral vy - nhn ngm nhng g h m tng. ngy nay d hay hay d, ton cu ha l mt phng tin ang truyn b i khp th gii nim m mng v nc M. Trn th gii, dn chng c bit dn nc khc, c bit dn M c li sng ra sao, v ngi ta mun cn mt ming ln t chic bnh . Mt s n Disney World thm iu h mng m, trong khi s khc n cc tim KFC Bc Malaysia, Ivy Josiah, mt ngi hot ng v nhn quyn tr tui, mt ln ni vi ti v tm l trong th h ca c v iu ny: "Ti rt bun khi thy nhng quy c mn n truyn thng ca chng ti b cc chui tim n ln nh KFC, McDonald s v Chili s p," c ni. "Chng ti ang mt dn bn sc. Chng ti ln ln vi nhng quy n truyn thng. Nhng gii tr hin nay khng nh vy. Chng ln ln, n cc quy n truyn thng v thy chut gin v nc To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

bn. i vi mt a tr ngi Malaysia ngy nay, nim vui ln nht l c n n mt tim Pizza Hut. Ton cu ha tc l M ha. Gii thng lu y ni, "Khng nn c McDonald s," nhng vi nhng ngi dn thng y th, v h khng c sang M nn h c M sang vi h." Vi nhng l do th tht ngy th nu ngh rng chng ta c th chn c nhng tay ti phit ch ca McDonald s hay Taco Bell, khng cho h m cc chi nhnh khp ni trn th gii. Chng tr nn ph bin v chng mi mi ng thng thc mt th m h mun. V tuyn b vi dn chng cc nc ang pht trin rng h khng c c nhng nh hng , v nh th s lm xu i cnh p hay tm nhn ngm ca cc v khch n t cc nc pht trin, th qu thc l ngo mn v v ch. Tuy nhin, trn phng din vn ha, s c nhng mt mt - i vi c hai pha - khi m nhng chi nhnh ton cu nh trn mc ln mo ni, sn bay, hay ngc ngch vng thn qu. Hy vng duy nht - v ch l hy vng - l cc nc hc c cch thit lp cc h thng sng lc nhiu tng phng nga kh nng b ch ngha t bn ton cu x y v li ko. V vi sc mnh v tc ca ton cu ha ngy nay, nhng nn vn ha no khng mnh sng lc, s b xa s cng ging nh nhng loi th him khng th thch nghi c vi mi trng sng ang thay i. Ti cho rng h thng sng lc quan trng nht l kh nng "a phng ha" ton cu. Ti nh ngha "a phng ha ton cu" l kh nng ca mt nn vn ha, khi va chm vi mt nn vn ha mnh m khc, c th hp th nhng nh hng lnh mnh t lm giu gi tr ca n, nhng li c th khng c v c lp nhng iu thc s qui g, khng ph hp, hai th gi tr u c th cng c thng thc. Mc ch duy nht ca s a phng ha l hi nhp nhng kha cnh ca ton cu ha vo t nc v vn ha ca bn theo hng: n phi gip cho s tng trng v a dng, v khng c bp gi tr ni a. a phng ha thc ra l mt qu trnh c t lu, t thi c, khi chng hn, cc nn vn ha a phng phi c xt vi vn ha c Hy Lp, hp th nhng iu tt p nht nhng khng b t tng ny qun trit. Do thi gio dng Juda l mt v d c in v mt nn vn ha mang nng tn gio m hp th nh hng t nhiu nc, qua nhiu th h m khng b mt i gi tr trong ct li. Thy gio ca ti, Tzvi Marx, mt hc gi Do Thi l tnh bin chng ca ngi Hy Lp, c khc ha trong cc kinh thnh v bi ging thi . "S hp th nhng logic Hy Lp l iu tng i d dng, v chng thc s c quan h vi hot ng ca cc nh truyn gio v hc gi thi , l lm th no vun trng cho s trung thc," Mark ni. "Du hiu ca mt s hp th lnh mnh l khi mt x hi c th la chn mt iu g t bn ngoi, nhn n vo lm ca ring, t n vo khun mu i chiu ca h v qun i rng chnh l iu ngoi nhp. iu ny xut hin khi nh hng t bn ngoi tip cn c vi gi tr bm To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

sinh, nhng cha hon ton trng thnh, trong nn vn ha ring ca bn, v kch thch cho gi tr sinh si ny n." cng chnh l cch thc cc nn vn ha hay cc ging sinh vt tin ha. ng thi vi vic tip cn cc logic ca ngi Hy Lp, dn Do Thi cng tip cn vi cung cch l hi Hy Lp, phi by thn th, l cha ni n t tng tnh i v a thn ca Hy Lp. Ngi Do Thi khng hp th nhng gi tr . Chng b coi l d bit v mi mi vn b coi l d bit. Ngi Hy Lp rt thch ngm nhn nhng vn ng vin th dc dng c ci trn. Ngi Do Thi khng thch th, v khng bao gi tip th thch t vn ha Hy Lp. Nhng ai chp nhn vn ha theo li s b coi l nh mt bn sc. Sau cng, nhng th m ngi Hy Lp n v kiu cch qun o ca h c ngi Do Thi du nhp v s dng c chn lc v chng khc l, ch khng bin chng thnh mt phn vn ha Do Thi. Ni cch khc: Ngi Do Thi khng vt i mn xp matzo n mn souvlaki, nhng h n mn souvlaki v rt thch, v l mn n l. a phng ha mt cch lnh mnh bao gi cng l mt qu trnh th nghim - sa sai nhng l qu trnh cn thit. Trong mt th gii v cc hng ro v tng phng nga ang ngy cng b ph b, th cc nn vn ha mang tnh a phng ha mnh m s c li th, v nhng nn vn ha khc cn phi hc cch tn ti v hp th. Mt s vn ha r rng khng mang tnh hp th - nh hng mnh, chnh v th chng d b ton cu ha lm cho suy yu. Khi cc quc gia hay cc nn vn ha thiu kh nng a phng ha, s khin xut hin s phn ng nh nhng phn t Hi gio Chnh thng Taliban Afghanistan: h lo s, khng mun c mt qua trnh th nghim - sa sai trong ton cu ha v lm nh th s dn n nhiu sai lm v vn ha ca h s b ton cu ha ch ng, chnh v th h ko mt tm mn en che ph ton b t nc, hay dng mt tng ro che chn, ni bt xut ngoi bt nhp. Nhng nhng bc tng trc sau ri cng b by th p , v khi , dn chng s mt i bn sc. H b ng ha ngay trong t nc ca h. t nc ca h tr thnh mt chn cho cc nn vn ha bn ngoi t do qua li. Cn thm mt him ha khc. Mt s nn vn ha cho rng h c kh nng a phong ha mt cch ng n, nhng thc t cho thy, chnh chng ang mt dn bn sc mt cch chm ri. Mt v d hay nhng c nhm l cung cch tim n McDonald s Nht Bn c vn ha v kin trc ca Nht hp th. Vi 2.000 tim n Nht Bn, McDonald s, tn a phng l "Makudonarudo," tr nn mt mt xch ln nht ca McDonald s nm bn ngoi Hoa K. McDonald s Nht Bn c hi nhp thnh cng vo nc ny n mc: chuyn k rng c mt c b ngi Nht khi sang Los Angeles v nhn thy McDonald s li tay ca b m v ni: "Nhn xem, m i, nc ny ngi ta cng c McDonald s." Bn c th thng cm vi s ngc nhin ca em b khi c bit McDonald s bt ngun v l mt cng ty ca M ch khng phi ca Nht (lnh o ca McDonald s Nht khng dng ch danh Ronald McDonald, m i li l Donald McDonald cho tin pht m.) "Bn khng th no dng c 2.000 tim McDonald s Nht Bn To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

nu cho ng s ti bit c l mt thng hiu M," James Cantalupo, Ch tch McDonald s International ni vi ti. "Hy xem McDonald s c mn n bng tht, bnh m v khoai ty. M trn th gii th hu ht cc vng u n nhng th . iu quan trng l cch ng gi th no v to khung cnh n ung khc bit." Vic chu gi trong cu chuyn khng bit rng McDonald s bt ngun t Chicago v c mt ngi tn Ray Kroc sng lp, khng phi l ngi Nht, khin ti ngh khng phi l s hp th vn ha ng n. Trong mi trng Nht Bn, McDonald s ng nh cn c coi l mt mn n nc ngoi. a phng ha mt cch thiu lnh mnh l khi bn hp th mt th khng can h g ti bn sc vn ha ca bn, nhng li coi th l biu hin ca vn ha nc bn - lm nh vy bn mt lin h vi chnh bn sc ca bn. Tzvi Marx ni: "Trong y t, c mt cch virus ung th xm nhp vo mt t bo nhng li ha trang khin cho t bo khng bit b xm nhp, c ngh virus ung th ch l mt b phn ca n - cho ti khi qu mun, virus ung th chim ly ht nhn v git hi t bo ." iu ny tng t nh hin tng nhng th lc a phng ha ng vai tr ca virus ung th, khin cho bn m trn ly mt gi tr ngoi lai nhng li c ngh l ca bn. Ti rt mng l McDonald s c mt Nht Bn, v ti cng rt thch l vng ti Bethesda c mt quy sushi. Ti thy khoi tr khi chu b ngi Nht thch n McDonald s v con gi ti thch n sushi. Nhng iu quan trng l chu gi ngi Nht phi hiu McDonald s l mt thc khc bit ch khng c ng nhn n l mn ca Nht Bn. Khi nhng ng nhn nh th xut hin th ng ha khng chng th chy s xy ra. V khi ng ha xy ra th c nhiu kh nng chu b ngi Nht s mt lin h vi nhng iu thc s Nht Bn, v mt ngy, cng nh t bo k trn, chu s thc dy v thy b xm lng, v khng cn g l bn sc vn ha cho chu na. a phng ha ngay c khi c hnh thc lnh mnh th vn cha bo v cc nn vn ha bn x chng li ton cu ha. Cn phi c nhng h thng sng lc mnh m khc. Trc ht, bn cn c lut phn khu vc, lut nh nhng ni cn bo tn v nhng chin dch gio dc nhm bo tn nhng vng vn ha c o v nhng di sn vn ha chng li nhng s pht trin theo li ha ng. iu khng c ngha l cm tit tt c cc tim McDonald s, nhng c ngha l khng cho McDonald s vo nhng khu dn c nht nh. iu ny khin cc cng chc chnh ph phi c cc quy hoch cng rn, h phi bt khut trc sc p v s mua chuc ca cc nh chnh tr. V phn cc nh chnh tr th h phi sn sng thc hin nhim v bo tn vn ha. Min Nam nc Php l ni c bo tn, mang gi tr ch ca min Nam nc Php. Mt phn l do nc c, thng qua Lin hip chu u, bao cp cho nng nghip ca Php, bao cp n tn nhng nng gia pha Nam, khin cho cc lng mc v nhng tim bn l nh nhn v xinh p c tn ti - chng li c sc p ton cu ha, k ang i hi xa i nhng lng mc v nut chng nhng tim tp ha thn qu. Ni cch khc, nn chnh tr min Nam Php gi vng To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

c mt gi tr thc s - bo tn bn sc vn ha. Nn chnh tr c xy dng trn c s mt chnh sch nng nghip chung ca chu u, chuyn vn h tr cc c s nng nghip c nh gi nguyn c cc lng mc, ni c ngi ta coi l mang b dy vn ha. Chng ta cn nhng mng li bo ton x hi nh vy gi vng c vn ha ca chng ta. Cc nh chnh tr phi gio dc cho dn chng v gi tr ca nhng h thng v phi sn sng thc hin chng. cc nc ang pht trin, ni tng lp trung lu cha mnh vn ng bo tn vn ha, ni lut quy hoch v mi trng cn yu hoc d b vi phm, bn cn mt loi h thng lc khc - th trng. Nu n gp mt th n g Indonesia, ngi c 12 ming n ph thuc anh ta, m ni anh ta khng c ph rng lm ry v l mt phn ca di sn vn ha - th s khng c vic. Anh ta s ni vi bn, "Nu anh mun bo tn n - th b tin m mua." Dn chng phi coi vic bo tn vn ha gn lin vi gi tr cuc sng ca h, v khng c hy sinh vn bo tn sinh tn. Ngnh du lch c vai tr quan trng trong vic to ra li th cho cc chnh quyn a phng bo tn bn sc v truyn thng ca a phng. Du khch thng quan tm rng liu khng kh c trong lnh khng? Ngun nc c sch s khng? l nhng vn m cc khch sn cn quan tm nu h mun thu tin cao ca du khch: chng hn bn sut n ti gi l 20 -la cho du khch, thay v 1 -la cho dn a phng. C khi cch tt nht bo tn mt kim t thp, mt ni khai qut kho c hay mt khu dn c c o l tm cch cho dn chng sng quanh kim tin nh vic bo tn. Khi sang Bali, Indonesia, nm 1997, v ti v ti n thm Pura Tanah Lot, mt trong nhng thng cnh tn gio p nht, ngi n xy trn mt mm nh ra ngoi bin. Khi thy triu ln, nc trn vo v ngi n b c lp trong sng nc.Thng cnh tuyt p, hng triu du khch Indonesia n v dng hng hoa theo li n gio. Chng ti n vo lc mt tri ln, v khi ti bc ra chp nh v trong cnh n th, ti thy c mt chic xe hi nh golf i qua. Ngi ta xy mt sn golf dc b bin, cch n khong vi trm mt, chic xe i qua mt l golf ngay bn b bin. Qu thc ti cng l ngi m chi golf, nhng ti cng rt yu cnh p thin to v tn trng nhng n th thing ling. y ta thy hai kh nng: hoc mt s thiu quy hoch hoc nhng quan chc quy hoch a phng b mua t. Chng l g khi chng ti Bali, t Jakarta post ng tin v mt nhm ngh nhn vng ny t chc mt cuc trin lm ngh thut vi mc ch chng li nhng s ph hoi, nhm vo thin ng ca h. Theo bi bo, trong trin lm ngi ta trng by hnh nh mt tri bng golf ang ri vo mt cuc tun hnh n gio; mt hnh nh khc cho thy Bali nh mt tri bng golf ang b th gii nh qut; v mt bc tranh mt nng dn dng gy nh tri bng - mang hnh tng nhng nh thu xy dng - i ni khc. Cuc trin lm c ci tn: "glo-BALI-zation." [Ton cu ha - v Bali]. To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

Nu Bali tip tc con ng t hy hoi nh vy th n s kt liu lun du lch ti vng ny. Trong cun hng dn v Bali ca chng ti, do nhm Knopf xut bn cch hai nm c on ni v Pura Tanah Lot: "K hoch hi h bin khu ny thnh ni du lch tr nn ng lo ngi, nhng n vn cha hon tt: mt khch sn sang trng v mt sn golf c quy hoch gn . Nhng trong thi gian ny, ngi n vn ng cho bn thm ving." Khi mt sch hng dn du lch bt u bo ng cho bn hay l t nc ang bc lt qu mc nn vn ha ca chnh h v mi bn n thm thng cnh trc khi qu mun - th bn bit t nc ang vo mt vng nguy him. Ti s rng n bn hng dn ca Knopf ln sau v Bali s c vit: "Mun ri. Hy sang ni khc." Chnh v th, ng c li nhun, mc d thng l cn thit nhng vn khng , v n c th dn ti s thng mi ha v bc lt nhng im vn ha. Bn cn c mt giai cp trung lu v thng lu ht lng v hot ng x hi, h phi sn sng ti tr cho vic bo tn cc im vn ha, ngay c khi khng kim li ring c - hay cng chnh v nhng ni khng th t kim ra tin. Khi bo tn nhng kha cnh phi thng mi ca cuc sng, bn khng th nh vo th trng qu nhiu, v bn cng khng mun nh vo th trng qu nhiu. "V lu v di, tht l mt o tng nu ngi ta cho rng ng c th trng v li nhun s l bo v ti sn vn ha v mi trng ca mt t nc," Fareed Zakaria, Tng bin tp tp ch Foreign Affairs, mt ngi gc n , lp lun. "Khng th th c. V iu m ton cu ha ang lm l trang b th lc cho con ngi. N cho php con ngi c nhng la chn, h s t do chn la nhng gi tr cun ht nht, hin i nht, cm d nht, thun tin v mang tnh thng mi nhiu nht. V khi con ngi c th mun lp y cc khu ph bng nhng siu th v tim n Taco Bell - du cho lm nh th c ngha l phi i i nhng nn vn ha a phng v quc gia. Chnh v th cho nn c m vo th trng th s khng ; bn phi kim sot th trng bng lut l. V kim sot th trng th gii lnh o phi ra tay, khng cho chng ri vo mng vut th trng - to ra nhng mi trng m th trng khng th xm lng hay ch ng. V nh vy h bo v c nhng kha cnh thuc v bn sc ca t nc ca h. Thng thng tng lp thng lu y ca ci l nhng ngi sn sng lo ti iu . Nh gia nh Rockefellers xy dng mt h thng cng vin M. Vin Bo tng Th l mt cng trnh do cc i gia t bn lp nn, nhng ngi ni rng chng ta cn mt bo tng m khng dnh dng g ti th trng. Trn l thuyt, nhng h thng lc bo v vn ha v mi trng ni trn l ng n, nhng bn cn phi s dng chng mt cch ng thi mi mong to ra kt qu. n thun mt cng vin rng nhit i s khng gip cho vic gim nn n g; cng chc n thun khng th c ngh lc chnh tr p dng lut; ch cc tp on cng ty mang thc mi trng khng thi s khng sc chn s bng hoi mi sinh; v nu ch c cc nh hot ng dng Internet thi th cng s khng ti no ngn c by th. To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

Chnh v th m ti hy vng, v thc s tin rng khi chng ta tin vo thp nin ton cu ha tip theo th s c thy c ai , hay mt chnh ng no , s xy dng cng lnh ca h trn mt l thuyt kt hp c tt c nhng h thng sng lc ni trn. Ti khng c hm ch t chc Ho bnh Xanh, ti mun ni n cc chnh ng v cc nh chnh tr ln mang tnh quyt nh. Mi s bt u t cc quc gia pht trin ri s lan ta i ni khc. Tin mng l trng phi chnh tr ny c t tn - "Vn sng tt." Hoa K, Al Gore l ngi a ra vn ny. Kh nng sng tt, ng ta lp lun, i hi "s tng trng thng minh" v tng trng thng minh i hi c nhng nh chnh tr hnh thnh c mt tp hp cc b lut, cc u i v sng kin c th gip nhng h thng sng lc cng phi hp. Mt yu t then cht trong chin lc ca Al Gore l s to dng chng trnh "Tri phiu nc M tt hn." Thng qua vic u i thu lin bang, chng trnh ny cho php cc cng ng cng nhau pht hnh c 9,5 t -la tri phiu, s tin s c dng vo vic mua li nhng khu vc cn xanh ti, khi phc nhng cng vin kh cn v ci to nhiu ni, c bit trong cc ni , ni mi trng b ph hy nhng c th phc hi. Cng c nhiu cc thnh ph trung tm c phc hi th cng gim i kh nng thnh th ln chim nng thn. Ch c mt nn chnh tr nht qun khng ngng ngh, tranh u cho kh nng sng cn, mi lm cho x hi kt hp c nhng h thng chn lc cn thit bo tn vn ha v mi trng, ng u vi nhng k hoch kinh doanh, di hn, nhiu vn v y hiu qu nh ca cc hng Nike, MTV, McDonald s, Pizza Hut, Enron v Taco Bell. Ngy nay, c l ch l hy vng hay li cu nguyn cn thit - v s khng c ton cu ha bn vng nu khng c s bo tn v vn ha v mi trng. Mi trng v vn ha i i vi nhau. Cc nn vn ha c nui dng v duy tr trong cc mi trng bn a. Nhng b lc a dng v phong ph ca Amazon sng trong nhng vng hoang s, khng b nhim v cha pht trin hin i. V nhng th trn a dng v phong ph M, Qatar hay vng Nam nc Php l nhng ni m mi trng cha b lt b tng v bao ph bi nhng siu th - chng trnh c him ha tr thnh nhng phin bn ca nc M. Israel l mt trng hp th v nghin cu v ch ny, v n c mt nn vn ha mnh m, c b dy hng ngn nm v mt mi trng c o hn nhiu ni trn th gii, vi nhng mm hay ngn i c ghi trong Kinh thnh. Ngy nay, cng chnh ti Israel, Hi Bo v Thin nhin Israel (SPNI) ang phi u tranh chng li s m rng lan trn ca th v nng thn. Nu bn trc y trng mt cy xanh vng gia Tel Aviv v Jerusalem th bn hy nhanh quay v m thm n. Bi v khng cn lu na, vo nm 2020 theo quy hoch, th nhng a phng t Haifa ti Tel Aviv s tr thnh mt gii t ni ln. Ngi Israel xy nh c nh th h ang Australia vy - cng nhiu nh cng tt, nh cng ln cng hay, cng rng cng p. Nu mc pht trin dn s To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

hin nay c tip tc th Israel, ngoi tr vng sa mc Negev, s tr thnh mt trong nhng nc c mt dn s cao nht th gii. Bun thay, nhng vng cung vng McDonald s gi y ang ng mt nh i n ng li ra vo Jerusalem t hng Ty. Chnh v Israel khng bao gi c th hn ch c s nhp c ca ngi Do Thi nn phi quan tm nhiu hn ti s pht trin bn vng; nu khng th vn ha Zion ca Israel s b mt i ci gc m t n ra i v gn b su m. "Mi mt d n c cp php ngc vi quy hoch ln ca t nc v lm xi mn nhng min t mi s hy dit di sn Do thi - danh lam thng cnh c ghi trong Kinh thnh t thi David v Solomon," Avram Shaked, iu phi vin v vn bo tn, thuc SPNI, gii thch vo mt bui sng khi chng ti thy nhng chic my i ngom vo vng i Jude. "Trong Kinh thnh c ni n nhng vn nho ca Ben Shemen. Ngy nay Ben Shemen l nt giao thng xa l ln nht trong nc. Chng ta vn hay ni n "t ca Israel" trn phng din a-vt l nhng chng ta qun i gi tr vn ha thin ling ca n." Yoav Sagi, Ch tch SPNI ni thm vo: "Chng ta phi thay i vn ha y t ch khai ph t ai thnh bo tn t ai. Bi v nu ngy no Israel tr thnh mt t nc bnh thng, khng cn chin tranh, th nhng g nu gi chng ti li y s chnh l gi tr cuc sng v nhng lin h vi mnh t ny. Nhng nu c tip tc ci hin nay th chng ti s khng cn gi tr cuc sng v cng chng cn t ai cho chng ti gn b." Khi bn lm cho nhng nh ca ca dn chng khng cn tnh c o ring bit - bng cch ng ha kin trc hay ph hu mi trng quanh cc ngi nh - bn s lm bng hoi khng nhng vn ha m cn s nht qun trong x hi ca h. Vn ha, vi nh hng ln nht ca n, c th tr thnh yu t mnh m t khc kim ch hnh vi con ngi. N mang li cu trc v ngha cho cuc sng. Vn ha quy nh mt lot cc thi quen, s kim ch, s mong i v nhng truyn thng d nn nhng khun mu cuc sng v gn cht cc x hi ct li ca chng. Khi ton cu ha khng kim ch nh bt r vn ha v mi trng, th n s ph hy kt cu c bn cn thit ca cuc sng cng ng. iu ny a chng ta tr li vi vn ton cu ha bn vng. Bn khng th xy dng mt x hi mi - iu kin ct li ng ph vi h thng ton cu ha - nu bn ng thi ph i nhng nn tng vn ha. Nhng nn tng c nhim v gn b v to cho x hi ca bn s t tin v s kt dnh tng tc vi th gii. Chnh v th ni lo ca ti v kh nng cc nc ang pht trin s b ton cu ha tn ph, i bng, vt qu s bn tm hn hp mun duy tr nhng khu vc nhiu mu sc cho du khch n thm quan. S lo ngi ca ti l ch nu khng cn mi trng th s khng c vn ha bn vng; v nu khng c vn ha bn vng th s khng c cng ng bn vng th ton cu ha bn vng s khng n vi chng ta. Ti thy qu trnh ny din ra r rt trong vng ti ang sinh sng. Qun c ph m ti a thch nht To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

cch nh ti, Bethesda, Maryland, vi dm, c gi l Corner Bakery. Trc ht, ti thch ci tn Corner Bakery (L bnh gc ph). Ci tn gi cho ti s m cng v tnh hng xm, trong qun ngi ta bn 30 loi bnh m. Qun cng c hng v v kiu cch ca mt l bnh m thi c, g mu ti, nh bng, ng sng bng v nhn vin thn thin. Vng, l Corner Bakery ca ti. Nhng ch c mt iu: thc ra n khng nm mt gc ph, n nm trong mt khu thng x mang tn Montgomery. Mc d ci tn v cm gic trong qun gi cho ta v mt ng ph xa nh c, nhng ci hn xa i ri. Khi bc vo qun, ngi ta khng cn nghe thy nhng cu "cho ng bn hng xm - cho ng - cho bc s." Trong qun ch c mt l ngi l, nhn i qua con ng cao tc, dng li vo ung c ph. Ni cch khc, khi vo qun, chng ta c cm gic ca thi hu McDonald s. Nhng chng ta dng nh ang quay tr li vi ci r ca chng ta - nhng ci cng ng v mi trng mt thi ny sinh nhng ca tim gc ph, nay khng cn na. Corner Bakery thi nay l mt chi nhnh ca chui tim c ph mang tn Corner Bakery. Ging nh chin hm Potemkin ca Nga nay khng c th neo trn bin - trong lng cng ng Nga - m l ang c tn tr trn mt khi b tng. iu ti lo ngi l Malaysia, Thi Lan, n , Israel, Qatar v Indonesia s pht trin n h s mun quay li bo tn nhng tim bn gc ph ca h - hnh nh, mi v, mu sc, quy hng trn ph, kin trc v danh lam thi xa. l nhng ci ni trong bn sc vn ha, nhng cy liu ca h c vun trng. Nhng n lc cc nc ny s cht nhn ra rng nhng gi tr b xa ri, khng phi c thay th bng cc gi tr mi ca chnh vn ha ca ring h, m b thay th bi nhng gi tr ca loi vn ha ton cu lng bng sch bong ang nhanh chng xm nhp. Chng ta khng th hy vng c th bo tn ton vn c tt c cc nn vn ha trn th gii. V chng ta cng khng mun mt nn vn ha c tn ti nu nh n khng cn cht kt dnh v sc mnh t thn lm iu . Cng ging nh cc loi mung th, vn ha ra i, tin ha v b o thi t nhin. Nhng trong ton cu ha ngy nay, l qu trnh tin ha siu tc . Khng cng bng cht no. Trong mt th gii khng cn ro cn, thm ch nhng nn vn ha nng ng nht cng phi nhng bc cho By Th in T. Vn ha cn gip tn ti, nu khng n s b hy dit vi tc nhanh hn l tc cho chng tin ha v ri c kh nng chng ta ch cn li mi mt loi vt trong vn th. Tp ch National Geographic trong n bn thng 8/1999, cho bit, "Khng mt thc o no cho cuc khng hong ny tt hn l thc o mc cc ngn ng b mt i. Trong lch s tng tn ti khong 10.000 ngn ng khc nhau. Ngy nay ch cn khong su ngn ngn ng ang c s dng, rt nhiu trong s khng c truyn li cho tr - trn thc t c th coi nhng ngn ng cht - v ch cn 300 th ting c trn mt triu ngi s dng. V th k sau, phn na s ngn ng, m hin nay ang c dng trn th gii, s mt i... i vi h sinh thi cng vy. S To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

o thi cn i vi s ra i l iu bnh thng. Nhng ln sng tit chng hin nay do hot ng ca con ngi gy ra cho nhng loi sinh vt l cha tng c. Cng tng t, ngn ng, vn ha v cc ging ng thc vt v ang tin ha. Nhng cc loi ngn ng ngy nay ang mt dn vi tc cao trng thy, trong chu k mt hay hai th h. "Khi chng ta mt i mt th ting, th khng khc g in Louvre b nm mt tri bom," Ken Hale thuc Hc vin K thut Massachusetts, than vn. Khi ngn ng mt i th vn ha cng b dit vong. Th gii s tr thnh mt ni t nht, ni chng ta hy sinh i nhng tri thc xa him, nhng thnh tu m c ngn nm mi c c." Khng ai hiu c iu k hn James Wolfensohn, Ch tch Ngn hng Th gii. ng ta k vi ti v mt chuyn i sang Guatemala khng lu sau khi nhm chc. "Ti lc ang vng cao nguyn v gp nhng gi lng ca b tc Maya. l mt lng ngho i, mi th u thiu thn. Dn chng khng c ti sn g c. Chng ti n xem xt c th gip h v gio dc v y t. V gio dc l ch m ngi dn mun bn nhiu nht. Hn c vn nc. H mun chng ti gip bo v nn gio dc vn ha Maya, l nhng truyn thng c truyn ming t th h ny sang th h khc, c b dy ba ngn nm. Chng ta thy dn chng rt ngho nhng h c b dy lch s v vn ha - h tng nghin cu ton hc v thin vn trc phng Ty rt nhiu - v h mun chng ti gip con chu h c th k tha nhng di sn vn ha . Th gii s ti t hn nu chng ti khng gip g c h." V Wolfensohn cho bt u mt chng trnh cho vay bo tn vn ha ti Ngn hng Th gii - song song vi nhng tr gip pht trin ni chung - trong suy ngh rng nu mt i nhng tri thc v vn ha ca nhng v trng lo ca b tc Maya th cng ging nh nh mt nhng phin bn nhim sc th ADN ca mt loi cy hay th qu him. Trong s nhng khon tr gip ti chnh cho vn ha ca ngn hng c d n khi phc Bo tng Quc gia Brazil, khi phc thnh ng Hi gio Samarkand, bo tn cc im vn ha Bethlehem, mt cun t in cho Uganda, cc d n cho dn bn x Peru v Bolivia v gip cc ngh nhn v th th cng Marc. iu ng bun l c mi nm Wolfensohn u phi u tranh vi cc thnh vin ban qun tr ngn hng, bao gm cc b trng ti chnh, duy tr cho c chng trnh . Wolfensohn ni, "Ti ni vi h: "Cc v c tng tng ny nc Anh khng c lch s? Cc v th tng tng sang n Php m khng thy c vn ha Php? Nu khng th tng tng c nhng iu th v sao li khng gip cc nc ang pht trin, nhng nc ang cn iu hn nhiu? Khng th no khin c dn chng cc nc tin ln nu khng lm cho h hiu c bn sc, gc r v qu kh ca h." im hay nht trong chng trnh ca Wolfensohn l nhng nc nhn vin tr vn ha s s dng 15 phn trm tim qu ti tr cho cc ngh s ng i, ha s, ngh nhn v nh th - ngn hng khng a vn ha ca h vo cc bo tng, m l tip tc nui dng cho vn ha cc nc ny m chi ny lc. To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

Ton cu ha s l bn vng ty thuc mt phn vo mi chng ta cng nhau s dng nhng h thng sng lc bo v vn ha v mi trng ca chnh chng ta, trong khi hp th nhng iu hay ca vn ha ngi khc. Nu ton cu ha ch l mt phng cch hu hiu trong trao i vn ha - cho ti c nm mn sushi hay kabuki ca em b Nht trong lc em b nm mn McDonald v Disney ca ti - cho dn chng c th t la chn, nu ton cu ha tr thnh mt lin hip nhng vn ha bn sc m khng phi l mt s ng ha ln n, v nu ton cu ha cho php xut hin mt mi trng a dng v vn ha m khng phi l mt hnh tinh v hn v ng phc..., th ton cu ha s c bn vng. Yaron Ezrahi ni: "Hoc l ton cu ha ng ha chng ta trn b mt nhng ta vn gi nguyn c gc r v vn ha, hoc n ng ha chng ta ti tn gc r - khi n s tr thnh mt yu t hy dit trn phng din mi trng, vn ha v chnh tr." C th chp nhn vic Disney World cho xy dng mt phin bn Trung Quc, Php hay Mexico. Nhng nu cho phin bn Disney World Trung Quc tr thnh hnh nh duy nht ca Trung Quc mt thi qua, hay vng quc ca loi vt Disney World s tr hnh hnh nh duy nht gi li nhng khu rng nhit i ca mt thi cng qua, hay qun c ph Rain Forest l hnh nh khu rng duy nht m con ci bn c th chng kin, th... xin Thng hy ph h cho loi ngi.

Thomas L. Friedman Chic Lexus v cy liu Dch gi: L Minh Chng 14 C N C, NG V KHNG Hy bo cho ti bit ch s Nikkei cui ngy v t s i Detroit. - Michael Jordan, trn mt qung co trong anh ng vai mt qun tr vin ph Wall. Dennis, ti t Ba Lan n ng h anh. - Ni dung biu ng cho n Dennis Rodman ti United Center, sn vn ng ca i Chicago Bull, 11/4/1998 Ti c v sut ma i xem i bng r Wizards NBA ca Washington v ma h nm 1996 tht l en i i vi cc fan ca Wizards. Hi , Juwan Howard, ngi sao tin o ca i b cu lc b Miami Heat giu c cm d vi s lng 120 triu -la trong vng by nm. i Wizards lc u tr cho anh ta "c mi" 75 n 80 triu -la. Khi nhng m phn v hp ng ca Howard ln

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

n mc si ng nht, ti tnh c gp bnh lun vin chnh tr Norman Ornstein thuc Vin Kinh doanh Hoa K, cng l mt fan ca Wizards. Chng ti than vn v kh nng Howard s lt v tay cu lc b Miami. "Anh c nhn thy rng," Ornstein ni, "tt c l do li ca Hip nh Mu dch T do Bc M, NAFTA." Chng ti cng ci nhng bit rng nhn nh ca Ornstein cng c l. Ni n gin l ton cu ha to ra mt th trng ton cu m rng v hp nht cho rt nhiu hng ha v dch v. V th khi mt nc kt ni vo h thng ny, nhng ai c ti nng hay k nng u c th cung ng hng ha v dch v cho mt th trng c quy m ton th gii. Vn may ca Juwan Howard l khi anh ta ci tin c k nng nhy ln nm bng ng vo ci thi sp ca tng Berlin, NAFTA, Lin hip tin t chu u, GATT v nhng th lc th trng khc cho php NBA tr thnh mt mn th thao ton cu, trong cc fan t Moskva, ti Mexico v Miami c th hn vo cng tr lng cho Howard. Gii NBA nm 1998 bn c mt lng hn 500 triu -la cc mt hng bng r, r bng, o phng, ng phc v m, hng hiu NBA, ra bn ngoi nc M, l cha ni n hng triu -la bn quyn truyn hnh qua v tinh hay qua cp. Ngy nay gii bng r NBA bt u tr thnh i th cnh tranh vi bng th gii. Quy m ton cu ca NBA ra sao? Bn c bit loi bp b Matrushka ca Nga - bng g, c m mt con ra th c mt con khc trong, tip tc m con th hai th li thy mt con khc, c th... Khi ti sang Nga vo nm 1989, lc loi bp b ny mang hnh tng cc nh lnh o Lin X v cc Sa hong, bn rt chy. bn c th mu loi c Lnin bn trong Stalin, bn trong Khrushchev, bn trong Brezhnev, bn trong Gorbachev. Nhng hi sang tng thut cuc bu c Tng thng Nga nm 1996, nhng con bp b mi c bn bn ngoi in Kremlin mang hnh tng Dennis Rodman bn trong Scottie Pippen, bn trong Toni Kukoc, bn trong Luc Longley, bn trong Steve Kerr, bn trong Michael Jordan! i bng Chicago. Nu khng thch h, th mi bn mua nhng con bp b mang hnh tng cc i khc ca gii NBA, bn rt chy trong nm . Trong khi ton cu ha, gip gii thch v s may mn ca cu th Howard, n cng gip gii thch mt hin tng khc - mt hu qu ca vic kt ni vo ton cu ha: trong nhng nm 80 v 90, khong cch gia ngi giu v ngi ngho trong cc nc cng nghip ha tng ng k, sau hng chc nm mc tng i n nh. Cc nh kinh t s gii thch cho bn v nhiu nguyn nhn dn n s chnh lch . Bao gm s di c t nng thn ra thnh th, nhng thay i nhanh chng v cng ngh to li th cho cc cng nhn lnh ngh, quyn lc ca cc nghip on b hao mn, di tr vo cc nc pht trin khin cho sn lng bng ti b h thp v s chuyn giao sn xut t cc nc lng cao sang cc nc c cng nhn r mt. To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

Tt c nhng nhn t u cn c tnh n khi xem xt khong cch giu ngho. Trong chng ny, ti mun tp trung vo mt yu t m c th l quan trng nht, v l yu t d nhn thy nht nhng ni m ti qua li. y l hin tng "c th n c" - mt thc t cho thy nhng k thnh cng trong bt c lnh vc no u c th kim rt nhiu tin v h ang phc v cho mt th trng, th trng ton cu; trong khi nhng k ch km cht ti nng hoc thiu ti nng th s ch n qun cc th trng a phng v th th thu nhp thp hn nhiu ln. T USA Today cho bit ngy u cu lc b Miami ngh ch tr cho Howard mc 98 triu -la trong by nm, mc lng ny tng ng vi 3.267 nm lng ca mt thy gio vi mc 30.000 -la nm. Hai nh kinh t Robert H. Frank v Philip J. Cook trong cun sch ca h, X hi c th n c, ni ton cu ha "ng vai tr quan trng trong vic m rng s thiu cng bng" v to ra trn ton cu mt th trng trong ngi thng cuc s c hng ht. H ni mt khi cc hng ro mu dch b g b hoc th tiu trn khp th gii, chi ph i li gim xung, cc th trng ni a b th ni v thng tin c truyn rng ri v min ph xuyn bin gii, th mt th trng hp nht s c to dng i vi nhiu ngnh ngh. Mt nhn vin bn hng khi xa phi i li nhiu trn cc a bn trong nc, th nay ang dng fax, in thoi v tinh v Internet vn sang cc nc khc hay cc khch hng ton cu. Ngi bc s khi xa ch khm trong bnh vin ca mnh th nay c th chn on v t vn cho cc bnh nhn nhiu ni khc trn th gii thng qua h thng truyn d liu. Mt ca s khi xa ch ht cho dn ca mnh trong nc, nay c th dng cng ngh CD v h thng nghe ht - tr tin trn truyn hnh cp, khng nhng n vi thnh gi ton cu, nh nhm Beatles chng hn, m c th thu tin ca h bng nhiu cch. Trong khi , Frank v Cook lp lun, vic xa b cc iu lut chnh thc cng nh khng chnh thc m trc y c dng hn ch cnh tranh - v d lut dng trong th thao chuyn nghip, khng cho php mt cu th t "bn mnh" cho nhng ni tr lng cao hn, hay thng l trong mt cng ty cho php mt ch "sng lu ln lo lng," hay thng quan tin chc ni b, khng cho php tm nhn ti t bn ngoi vo qun l - gp phn lm xut hin mt th trng cnh tranh v u gi quy m ton cu. (Gii tiu th cng c li trong tnh hung . Nu bn mc nhng chng bnh l, th qua Internet, bn s c iu kin tm thy thuc gii t bt c ni no trn th gii; v nu bn l mt c ng ca mt vi cng ty trong s 500 cng ty do tp ch Fortune lit k th bn c th vui mng khi thy nhng cng ty ang ra sc tuyn m nhn ti qun l t bn ngoi, c th t Australia xa xi chng hn, thay v s dng cc loi "lo lng" trong ni b cc cng ty.) Bn tp hp nhng yu t k trn v s thy c tnh hung trong th trng tim nng cho bt c mt hng hay dch v no, cho bt c ca s hay nhc s, tc gi hay din vin, bc s hay lut s, vn ng vin hay hc gi... nay m rng t u ny sang u kia ca th gii. S ci m v c hi di chuyn cha tng c trn th gii s khuyn khch v buc cc cng ty, cc ngnh cng nghip v To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

cc chuyn vin phi bung ra th gii - nu khng th s c nhng ngi khc. V khi mt trong nhng ngi/cng ty thnh cng - c gi l "Hng k ton y," "Bc s y," "Din vin y..." th h khng nhng thnh cng Hoa K hay chu u, khng ch Nht Bn hay Trung Quc. H c th kim mc li nhun v mc tc quyn khng l t tt c mi ni cng mt lc. Khu hiu qung co ca hng xe hi Ford tm tt rt hay: "Ford: Chinh phc c th gii." "Trong ci lng ton cu ," Frank v Cook cho bit, nhng k thng cuc - nhng k c th giao sn phm tt nht - s c th hng mc li nhun khng l. Hy tng tng mt hng mang tn Acme Radials, sn xut lp xe hi Akron, Ohio. Trong qu kh nu ch thnh cng a phng Ohio th l thnh cng. Nhng ngy nay, gii tiu dng ngy cng kht khe la chn, h ch mong c nhng sn phm tt nht d n t bt c u trn th gii - vy Acme s phi tnh, nu h lm n ngon lnh, sn phm thng ng th li nhun s rt cao, ngc li: nu cht lng khng m bo th ngay c Ohio h cng s mt khch. Frank v Cook cng ch ra rng trong khi nhng k thng cuc s kim rt nhiu t th trng ton cu th nhng k thiu k nng hay khng c k nng s b thua rt nhanh. Chnh v th khong cch gia v tr ng u v ng th hai s gia tng. Tt nhin trong nhiu lnh vc s khng c duy mt k thng cuc, nhng nhng k ng u bao gi cng chim phn cc k ln. Cc th trng cng tr nn ton cu ha v theo li "c n c" th khong cch li nhun hay s bt bnh ng trong thu nhp s tng nhanh chng trong mt nc, cng nh gia cc nc. S bt bnh ng tr thnh mt trong nhng hu qu nghim trng nht ca h thng ton cu ha ny. Theo mt bi ng trn tp ch National Journal, thu nhp ca cc h ngho kh nht, chim mt phn nm tng cc gia nh ngi lao ng ca nc M, gim 21 phn trm trong thi gian t 1979-1995, tr hao mc lm pht, trong khi mc thu nhp ca nhng gia nh giu c tng 30 phn trm trong cng thi k. Ngy 30/5/1998, bo The Economist ng Hoa K c 170 t ph, so vi 13 ngi, trong nm 1982. "Chng qua kinh t pht trin rt tt nn ai ai cng nhanh chn chy ti," t bo ni tip. "Nhng s bt bnh ng tng ng k trong vng 30 nm, mt iu ai cng nhn thy. Trong cc tranh vui trn bo ch, Bill Gates t ch c khc ha l mt ngi hng nay tr thnh mt k c quyn chuyn bt nt k yu - theo kiu Rockefeller. Phim Titanic cho thy mt cch nhn s vt theo li Mc xt, khin dn M rt khot, l cnh mt vi ngi khch giu c i trn tu ku than v rt." Sadruddin Aga Khan, Ch tch Qu bellerive, nghin cu tc ng ca ton cu ha, cho bit ti sn Bill Gates trong mt thi im tng ng vi ti sn ca 106 triu ngi M ngho kh nht. C rt nhiu cc v d v nh hng ca ton cu ha th hin trong chnh lch thu nhp v cc hu qu x hi. Nhng, nh ti ni t trc, bn c th tm hiu tt c cc chi tit ca hin tng bng vic nghin cu mt nhm ngi - thuc Hip hi Bng r Quc gia NBA, v c bit l i To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

bng v ch th gii nm 1997-98, i Chicago Bulls.

Thomas L. Friedman

Ch nhn v cu th ca NBA l nhng ngi c hng li nhiu nht trong h thng ton cu ha ngy nay - khng ai c th hiu r v tn dng c hi gii hn David Stern, Ch nhim hip hi. Trong mt cuc phng vn, Stern gii thch vi ti l nh c tro lu dn ch ha v cng ngh trong khi cng sn c, NBA bng dng tm thy "nhiu kinh mi chuyn ti tng thut cc trn u ca h - thng qua cp, a v tinh, Internet, cp quang v truyn hnh truyn thng vo rt nhiu nc," Stern gii thch ngy nay NBA c quan h vi 90 hng pht thanh v truyn hnh trn th gii a hnh nh cc trn u ca h vo 190 nc, bng 41 th ting. Thm ch Trung Quc cho pht trn u trong tun vo chng trnh sng th by ca h. Nh c s dn ch ha v ti chnh, s chm dt hng ro quan thu, ca khu i li gia cc nc c m rng, mt th trng tiu dng c m ra rt nhanh. Cc cng ty mun vo th trng ny thng gn cho hng ha ca h ci nhn hiu ton cu v c th xut hng vo nhiu ni khc nhau cng mt lc. Logo v biu trng ca NBA cng cc u th ca h tr thnh mt biu trng ton cu v c gn ln cc mt hng bn trn th gii - kem nh rng, giy dp hay cc loi sn phm kh mi - v khin tng tin cy ca cc mt hng khi chng c bn mi ni, t Buenos Aires cho ti Bc Kinh. V nh c dn ch ha thng tin - v cng l s ln ngi ca Michael Jordan chng hn, mt thn tng xut hin v c mi ngi t khp ton cu cng lng nghe. "Hng Sprite ang c chng trnh qung co cng mt lc an Mch v Ba Lan, c hai ni, sn phm u mang logo ca NBA, khin cho sn phm mang tnh kh tn mi th trng," Stern gii thch. "NBA hin c nhng vn phng tip th truyn hnh Paris, Barcelona, London, i Loan, Tokyo, Hng Kng, Melbourne, Toronto, New Jersey, Miami - cho chu M Latinh - v mexico City. By gi chng ti thi u tm trn trong ma ti Tokyo v hai trn ti Mexico City." Nm 1990, cc trn u ca NBA c truyn ti 200 triu h dn ca 77 quc gia. Nm 1998, s h dn ln ti 600 triu ti 190 nc, 35 phn trm s ngi vo mng thm trang www.nba.com sng bn ngoi nc M. Dn chng c my tnh t 50 nc thng xuyn vo trang mng . T nm 1994, s cu th quc t sang thi u cho NBA tng gp bn ln. tm hiu thm ti n phng vn steve Kerr, mt cy chuyn lm bn ba im, chi cng Micael Jordan trong nhiu nm trong i Chicago Bulls. S nghip ca Kerr trong NBA bt u ngay trc khi bc tng Berlin sp , khi bng r chuyn nghip l mn hu nh ch dnh cho ngi M, nhng ang dn dn ln c mc ton cu. Kerr ni vi ti: "Cch y khong hai nm, khi ti sang Nht Bn tham d tri [hun luyn] bng r do Sean Elliott [mt ngi sao khc ca NBA] ph trch, ti khng th tin c khi thy mc m dn chng quanh Tokyo nhanh chng nhn ra ti. Mt bui sng ti dy t nm gi i xung ch c Tokyo xem h u gi bn c bui sng. l mt th vui ca du khch: bn n thy bao nhiu l loi c ng, c u gi v To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

bn mc 50.000 -la mt l. C nm trn cc m g trn mt t, v ti th i quanh qut, ngm nhn c v nhng ng dn ang lm vic. Nhng mi khi ti i qua th nhng ngi Nht - ng dn Nht bc n cho ti v ni "A, Steve Kerr - Chicago Bulls." S vic din ra lc nm gi sng ch c Tokyo. Khi Chicago Bulls chi mt trn giao hu trc gii Paris nm 1997 (gii ny c mang tn Gii v ch mcDonald s) khong 1.000 phng vin v nhip nh vin ng k vo tng thut - ng hn mc trong cc trn chung kt ca NBA. Kerr nh li: "Cng cm thy l l khi do bc trn ph Paris thy ai ai cng bit n mnh." Allen Alter, bn ti, bin tp vin ca truyn hnh CBS c ln c gng thu xp visa gi mt nhm lm truyn hnh sang Bc Triu Tin nm 1997. Anh ta hnh ng nh cch ca cc bin tp vin gii - thng xuyn ve vut hai nh ngoi giao cao cp ph trch cp visa ca Bc Triu Tin Lin Hip Quc. Mt bui ti trong mt ba tic, cc nh ngoi giao Bc Triu Tin ng li rng h rt quan tm ti bng r NBA, vy l Alter gi tng h mt bng hnh ca trn chung kt NBA nm 1997: Chicago Bulls u vi Utah Jazz. Sng hm sau, nhng ngi Triu Tin , (xa nay rt min cng trong vic hi p cng vn), gi fax cho Alter, cm n anh v ni "cun bng c chuyn v Bnh Nhng trong ti th ngoi giao." Mt vi tun sau c mt phi on ngoi giao t Bc Triu Tin sang New York, v mt thnh vin trong on thng bo vi Alter: "Chng ti rt thch nhng v n ma c ng - hnh nh ca h gy ho hng t nc chng ti." Qu l "v lnh t knh mn ca Bc Triu Tin, ng Kim Jong Il, trc kia c bit rt khoi phim Godzilla v nh o thut David Copperfield, nay ch ti hnh nh nhng v n c ng trong cc trn u ca gii NBA. Nahum Barnea, bnh lun vin chnh tr hng u ca Israel, lm cho bo Yediot Aharonot l mt fan cung nhit ca NBA, v anh ta d dng c tha mn nhu cu , v cc trn u ca NBA c tng thut trc tip trn truyn hnh Israel mc cho s khc nhau by ting ng h gia M v Israel. Barnea ni khi i thm m trong mt nh dng lo vo ngy din ra trn u th 6, gii NBA 1997-98 gia Chicago Bulls v Utah Jazz. Khi ang ni chuyn vi m anh, Barnea va bt TV xem trn u. B m thy thng con chm ch xem, hi: "i no l Israel?" iu cha bao gi b m ny ngh ti l lm sao con ca b li c th say m xem mt rn bng m trong khng c i no ca Israel. Nhng ton cu ha i vi NBA gy ra nhng nh hng x hi. Hy nhn vo bng gh ca Chicago Bulls, mt u l Micael Jordan. Tp ch Forbes nh gi mc thu nhp ca anh t qung co l 47 triu -la, nm 1997, lng thi u nm l 31 triu -la, tng s thu nhp l khong 80 triu -la. Nm 1998, trc khi Jordan ngng thi u, tp ch Fortune nh gi l tc ng tng hp ca Michael Jordan vo kinh t M t ngy gia nhp NBA nm 1984, l "10 t -la" - bao gm To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

mc v bn chy cho cc trn u anh c mt, bn quyn tng thut bn cho nc ngoi, xp hng truyn hnh, v vic nh qung co cho cc hng th thao nh giy Nike... v cc mt hng khc. T The Sporting News cho bit "gi tr ca Jordan" c ghi nhn khi anh quay li NBA vo thng ba nm 1995, sau 18 thng c qung khi anh tham gia vo mn bng chy. Gi tr chng khon ca nm nh ti tr cho anh ta - McDonald s, Sara Lee, Nike, General Mills v Quaker Oats - tng 3,8 t -la trong vng hai tun." Chng th m cng ty Upper deck, sn xut bng r v nhng qun bi tr chi bng r, qung co trn t The Sporting News, cho thy Jordan gi tri t trong tay, kch c tri t ch bng mt tri bng r - vi dng ch "kch c tht." Michael Jordan ng l mt k thng cuc v ly ht. Nhng trong mt i bng ca NBA c ti 12 cu th. Cng trong i hnh vi Jordan, cch Jordan 10 ngi, l mt u th c mc ghi bn ch km cht t, mc nhy cao thp hn cht t, mc nm r thiu chnh xc hn - nhng vn l mt u th gii ca NBA - anh ta tn l Joe Kleine. Lng ca anh ta nm 1997 l 272.250 -la, mc lng thp nht ca NBA, nhng t hn thu nhp ton b ca Jordan khong 79.727.750 -la. Gia hai cu th l cng mt mn th thao, cng mt t chc, cng mt i bng, cng mt i hnh thi u! Mt l do cho s chnh lch thu nhp ca hai ngi l Michael Jordan c mt th trng ton cu dnh cho dch v v bt tch ca anh, trong khi dch v v bt tch ca Kleine ch bao gm trong sn vn ng United Center ca Chicago. Sau trn u gia Chicago Bulls v Orlando Magic ngy 11/4/1998, ti n phng thay qun o ca Chicago Bulls phng vn Joe Kleine v ng i. n ti thy thc t ca th trng ton cu c phn nh. Trc khi cn bung thay qun o m ca c khong 30 phng vin, bo ch ln truyn thanh - truyn hnh, ng ngoi chu chc. n khi m ca bung, th c ba chc con ngi lao vo vy cht mt cu th, Michael Jordan. Trong c mt ton truyn hnh Nht Bn, ni ting Nht do mt n phng vin Nht i u, c ny khng khi mt khi thy nhng cu th cao chng hai mt n mc s si bc khi bung tm. Nht Bn him khi no bn thy cnh . Nhng gi th bn hy tng tng cnh bung thay qun o. C 12 t ng cho 12 ngi, nhng tt c phng vin ch tp trung vy quanh mt t ng , ca Michael Jordan. Micro v ng knh ca phng vin c cha vo ci gh ca anh ta, ch i pht anh ta xut hin, hy vng s trch dn mt li ni ca anh a tin trn ton th gii. Trong khi cc cu th khc ra vo ni cc ngn ca h m chng c ai n. (Tr Scotties Pipen, khi xut hin, thu ht c mt vi phng vin.) Ti t m i n gp Joe Kleine, t gii thiu v hi anh ta xem anh c thy bc mnh khi c s bt bnh ng thu nhp gia bn thn anh v Jordan. Kleine cho bit anh hiu rt r v nguyn tc ngi c th n c. Kleine ni: "Trong mn ny, mc lng cho mi ngi tng ln, nhng i vi nhng siu sao th l mt bc i nhy vt. Trong trng hp ca ti, ti n y thi u, v To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

hng mc lng ti thiu. l la chn ca ti v ti khng ly lm tic v iu ." Trong x hi cng nh trong ni b NBA c nhng hu qu n t s bt bnh ng v thu nhp. Trong nhng i bng ni c nhng cu th chi cng vi Jordan trong cc gii, nhng khng c hng lc nh Jordan, l iu nghim trng. V bao nhiu tin thng s b siu sao chim ht, th cn li bao nhiu chia cho ng i ca cc siu sao. Vn c phn nh trong bo co ti chnh 1998-99 ca NBA. Theo bo co th trong 1998, s lng cu th c mc lng ti thiu thuc NBA chim khong 25 phn trm v cao nht t trc n nay. Tp ch Petersen s Pro Basketball nh gi: "NBA ang bt u phn nh thc trng ca x hi M m rng: Ngi giu th cng giu thm, v nhiu nhng ngi thuc trung lu mc thp c th ngho i. "Nm ngoi (1996-97) khong mt phn ba cu th NBA - 110 trong s 348 cu th - l nhng ngi ch c hng thu nhp ti thiu," ng bu Don Cronson ca NBA cho bit. "C ci th nm nay, s lng cu th hng lng ti thiu s tng ln ti con s 150. Ngoi nhng hn ch v trn lng v nhng chi ph cho cc siu sao th khng cn my tin chi tr cho cc cu th c gi tr t 1-2 triu -la, nhng ngi thng thng ng xp hng mc th t n th by. Vy trong mt i 12 ngi, bn c ba cu th ng u cng nm cu th hng cht yn tm thi u; nhng cu th cn li l nhng ngi bn phi ng vin v ly lng nu mun h thi u nhit tnh. S c nhng s ghen tc v tht vng hn bao gi ht. Nhng h ngn cch v thu nhp bao gi cng to ra nhng cnh tr tru nh trong bung thay qun o. Cng l bn tnh con ngi m. V iu chc chn s gii thch cho bn cht ca cc cu th bng r nh ngh thi nay." V d in hnh ca s phn bit giai cp trong ma bng nm ngoi l trng hp Houston Rockets, trong b ba siu sao kim c s lng 21 triu -la, v trong cc trn u ch thy c hai chn trong mc trung bnh (Kevin Willis v Mario Elie) v cn li l cc cu th hng xong lng ti thiu. "Ti c bit, l mt i bng khng c ha thun cho lm," Cronson cho bit. l mt vn "thc s nghim trng," Steve Kerr cho bit, Kerr tng chi cho hai i khc thuc NBA, trc khi gia nhp Chicago Bulls. "C rt nhiu i c nhng u th hng mc ti thiu, h thi u tn tnh, trong khi c nhng i nhng u th sau khi kim c khong bn triu, h ri khi i. Nhng ngi hng lng ti thiu i khi s rt bc mnh, trong khi nhng ngi b i ng sau khi kim bn triu cng s cm thy ti li." c hi l c bao gi anh ta ghen t vi Jordan, Kerr cho bit r rng anh hiu v ton cu ha v ch ng ca bn thn anh. "Khng, ni tht l khng," anh ni. "Ti ngh v hng ngn cu th ngoi i, h rt gii nhng khng xin c vo i. Ti ch ngh v s may mn i vi bn thn." H ngn cch trong i hnh cc i ca NBA cng c phn nh qua nhng v tr ca cc ng ch. Xa kia nhng ngi ch NBA vn l nhng thng gia trong cng ng. Ngy nay ch mi ca NBA l nhng tp on c mc thu nhp ton cu, h trang tri cho cc chi ph quy m ton cu. Ai To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

l ch ca i New York Knicks? Cng ty Cablevision System. Ai l ch ca Atlanta Hawks? Hng Time Warner. Ai l ch ca Portland Trail Blazers? Comcast Cable. Ca seattles SuperSonics? The Ackerley Group Inc. mt t hp truyn thng. Abe Pollin, ch ca Washington Wizards l mt trong nhng ch nhn ngi a phng cn st li trc khi ng ta tr thnh i tc vi Michael Jordan v mt qun tr vin hng AOL. Mt tr ct ca cng ng Washington v l mt mnh thng qun vng ny, Pollin kim tin t cc thng v a c Washington v ha vi Juwan Howard s tin gn bng na tr gi ca thng v ca ng, nhm c th gi Howard li trong by nm, khng cho anh, anh nhy sang i Miami Heat. Nhng nhng ng ch nh Pollin, ln ln trong cng ng, nay khng cn my na, v iu khin cho gi tr cng ng gim i nhiu. "Rt him khi m Charles Dolan, Ch tch hng Cablevision, ch ca i Knicks, li bc vo phng thay qun o ca i Madison Square Garden, "t The New York Times ng ti (10/1/1999). "Vo ci thi 60 v 70, cc ng ch c th mi cu th i ngh cng vi h. Ngy nay, c nhng cu th chng bao gi c gp ch ca h." Qu thc khi hu v Mike Piazza c i t i Los Angeles Dedgers sang i Florida Marlins, ri sang New York Mets vo thng nm 1998, anh ta phn nn l ch nhn ca Dodgers xa xi qu, khin anh khng ti no lin lc vi h c. Ai l ch nhn ca Dodgers? l tp on truyn thng ca Rupert Murdoch mang tn Newscorp., Piazza m t l "ch nhn xa ri cu th, ging nh nhn vt thn thoi vy." Sau cng, ci khong cch trong i hnh v khong cch trong s cc ch nhn to nn nhng khong cch v tr x hi. Fan ca Michael Jordan s khng bao gi thc mc v lng bng ca anh ta, mt khi anh tip tc to chin thng trong cc gii thi u. Nhng ci khong cch gia nhng k thng v ngi thua trong kinh t ton cu phn nh trong nhng ng lng th thao va k, ny sinh nhng hu qu x hi. Ngi giu v ngi ngho ngy cng sng cch bit, cho con ci n hc nhng trng khc bit, sng nhng khu khc bit, mua sm nhng tim khc bit v n thng thc th thao nhng ni khc nhau, ti t hn, c ngi n c, ngi khng. Nhng gii yu th thao khng cn c i xem th thao nhiu nh trc, v tr lng hu cho cu th, gi v b tng gp nhiu ln v ri ch c ngi giu c mi mua c, sn vn ng c chia cho nhiu giai cp khc nhau, trong nhng ngi ngho khng mua c loi v 75 -la chen chc nhau mt gc sn, nhai lc rang xem thi u, trong khi nhng ngi giu ngi trong nhng l gh ring, dui chn thoi mi v n mn cua rn do bi bn phc v. Ngay c nhng cu th xut thn t tng lp i ngho ni v khong cch gia bn thn h v ci m ng giu c phn nhiu l da trng n xem h thi u. "Bn lao u ra sn, ui theo mt tri bng," mt cu th da en khng cho bit danh tnh ni vi bo Sports Illestrated, "ri b vp vo mt my in thoi di ng ca mt thng cha ch ngn hng u t nm vo. Trong khi nhng ngi cng sinh ra v ln ln vi bn khng c tin mua v vo xem. Vng, l nhng iu khin bn phi suy To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

ngh." tr 121 triu -la trong by nm cho Shaquille O Neal, i bng Los Angeles Lakers phi tng gi v hng xong nht t 9,5 -la ln 21 -la/v, v gi thng hng ca h trong mi trn u l 500-600 -la. Michael J. Sandel, nh khoa hc chnh tr ca i hc Harvard cho bit, kt qu l sn u bng, mt thi l trung tm ca dn chng trong cng ng "khng cn l ni cng cng quy t cc tng lp khc nhau trong dn chng." Khong cch mc sng gia siu sao th thao vi fan ca h tr nn mt tri mt vc. "Hm trc ti c thy cu chuyn v v s quyn Anh Evander Holyfield ngi cho xy mt cn nh rng 5.200 mt vung," Steve Kerr ni vi ti. "V ti chc rng anh ta cng c thin khi lm chuyn , nhng bi bo ny trch dn anh ta ni s mi nhng tr em ngho kh n tham quan cn nh chng c th thy nu lm vic chm ch, chng cng c th c cn nh nh vy. Mt cn nh 5.200 mt vung! c cn nh nh vy th ch c cch tr thnh lc s v ch quyn anh th gii, trn th thi th ch c mt ngi lm c iu . Mi s gi y ty thuc vo nhng g anh tr tin mua. C nhng cu th n trng hc v ni vi hc sinh, "hy i hc sau ny c th mua c nhng g m ti c." Ti khng ngh l mt li khuyn tt. Mt li khuyn tt phi l, hy n trng bn sau ny c th lm c bt c iu g bn mun lm trong cuc sng." Khi ti khng dng n v i xem cc trn u ca i Washington Wizard, ti thung tng chng cho mt ngi bn ca ti, ang lm chn gc ca. Anh y rt mng, nhng ti th rt bun. Ti bun l anh ta rt hm n khi c lm ci iu m cha ti v ti thi trc thng d dng thc hin - hng ln l i xem cc trn ca i Minneapolis Lakers, khi lng ca cha ti l 13 ngn -la mt nm. C iu g khng n, khi s ng dn chng b ht hi khi nhng li sng nh vy. Cng ng b bng hoi thm mt mc, bn khng my ngc nhin khi nht t Washington Times ngy 12/11/1997 v c mu tin sau y: "Hai ngi dn thng b git hi Philadelphia sau mt bt ng v chuyn ai l hu v gii hn: Aillen Iverson v Philadelphia 76er hay Gary payton ca Seattle SuperSonics. S ci c chuyn sang sng hm ch nht sau trn u gia 76er v Sonics. Derrick Washington, 22 tui, v ngi h hng ca anh, Jameka Wright, 22 tui, b git trong v sng cng trng xy dng Southwark Plaza." Ti bit rng v nhiu mt, mt nn kinh t hai tng nh vy l in hnh trong nhiu giai on ca lch s nc M v s ni dy ca tng lp trung lu l mt hin tng thc s trong nhng nm gia th k 20. Cha ti s khng ti no hiu c chuyn khng th tin i xem mt trn u bng r, nhng ti c th dm chc l ng ni ca ti c th hiu c iu . Nhng khng may l chu ti sau ny chc cng phi hiu v chng kin iu . Ti dng hnh nh NBA lm mt v d khng phi do ti ng cm vi nhng cu th lng ti thiu 272.250 -la/nm, m v n phn nh r rng s khc bit v thu nhp v ang to nhng To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

phn ng khp ni trn th gii chng li ton cu ha. (Ti s bn chi tit trong chng sau). Nhng h ngn cch v thu nhp xut hin kh nhiu bn ngoi nc M ni nhng giai cp trung lu c s lng nh hn, v nhng lut l chng c quyn cng nh chia s phc li khng cht ch nh M. y l mt trong nhng tnh th tin thoi lng nan trong kinh t ton cu ha: o nt nm vng, By Th in T, thng mi v th trng t do, tt c khin cho ton th x hi to ra nhiu ca ci v thu nhp nhiu hn. l thc t. Nhng nhng ngun thu nhp ang ngy cng c phn chia khng cn bng v cng vi iu , ci ch ngha t bn c n c, t do khai thc tr nn mang mm mng gy o ln x hi. Nhng nu c sng mi vi mt nn kinh t ng ca, c iu tit cht ch bng c ch quan liu th ton b x hi s ngho i v hn lon cng c c din ra v din ra mc cao hn - m cng khng to ra c ngun ca ci cu gip nhng ngi khn kh. Hy nhn trng hp Cuba ca Fidel Castro trong nhng nm 90... Fidel Castro h m ca kinh t Cuba v cho php hnh thnh mt khu vc kinh doanh t do, iu ngay lp tc khin xut hin nhng khong cch ln v thu nhp. Mt hng dn vin du lch ni vi ti khi ti sang Cuba nm 1999: "Ngy trc ti c th c hai i giy v ng c ba i. Nhng ngy nay, v l hng dn vin v c ngoi t, ti c th c ti 30 i giy, trong khi ng vn ch c ba i." V lu di, nhng khong cch thu nhp , nu tip tc m rng, s tr thnh nhng ci gt chn Asin ca ton cu ha. C iu g khng n nh v ci th gii ang b cng ngh, th trng v vin thng, khu dt li cho cht ch trong khi cc giai cp x hi b tch xa nhau hn, ngy cng xa. (Chng cui cng ca cun sch, ti s ni i li v nhng gii php.) Hy xem xt mu tin sau m ti tnh c c c trn cc ngun tin thng tn: "PORT-AU-PRINCE (Reuters) - Haiti, t nc ngho nht Ty bn cu, ln u tin s c trang b in thoi di ng t chi thng tm 1998, cc nh cung cp dch v in thoi di ng cho bit vo hm th su. Ch c thiu s cc gia nh giu c, gii u t nc ngoi v thng gia mi c kh nng tr tin dng dch v ny. Thu nhp bnh qun ca ngi dn Haiti l khong 250 -la, gi ni mng l 100 -la, v mc dch v bo hnh hng thng l 20 -la." Ni cch khc, i vi thiu s ton cu ha trong dn chng Haiti th in thoi di ng l mt dng c lm vic hng ngy, cn i vi a s dn th in thoi di ng l hai nm lng ca h. Mt hin tng bt n, nhng khng phi l hy hu. Theo bo co ca t chc Pht trin Dn s ca Lin Hip Quc, th Internet ni kt dn chng trong mt h thng ton cu mi, nhng c hi s dng Internet vn ch nm ti phn ln trong cc nc giu c. OECD chim 19 phn trm dn s th gii nhng chim 91 phn trm tng s ngi s dng Internet. Bulgaria c s my ch nhiu hn t s my ch vng tiu Sahara, chu Phi, tr Nam Phi. Hoa K v Thy in, c mt ngn ngi th c 600 ng in thoi trong khi Chad th mt ngn ngi th ch c mt ngi c in To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

thoi. Nam , vi 23 phn trm dn s th gii, ch chim mt phn trm trong s ngi s dng Internet trn th gii. Ting Anh c s dng trong 80 phn trm cc trang mng mc d trn th gii c 10 ngi th cha ti mt ngi bit ting Anh. Cc nc cng nghip chim gi 97 phn trm tc quyn cc sn phm trn th gii. Ti chc rng cc cng c thng tin v Internet s tip tc c ph bin nhanh hn l mi ngi ngh, nhng s chia r, bt bnh ng v k thut s l r v ang gp phn gia tng khong cch giu ngho. Theo bo co ca Lin Hip Quc, mt phn nm dn chng trong cc nc c thu nhp cao cho ra 86 phn trm tng sn phm ni a, chim 82 phn trm th trng xut khu, 68 phn trm lng u t nc ngoi trc tip v 74 phn trm ng in thoi trn th gii. Cn mt phn nm dn s ngho i trong cc nc ngho nht chim khong mt phn trm trong cc con s k trn. Khng ly g lm ngc nhin l ci mt phn nm giu nht tiu th 45 phn trm lng tht v c, trong khi s mt phn trm ngho kh ch tiu th 5 phn trm lng thc n . V ci h ngn cch ngy cng rng ra. Trong nhng nm 60, 20 phn trm dn s thuc cc nc giu c nht c thu nhp cao gp 30 ln thu nhp ca s dn ngho nht th gii, cng chim 20 phn trm trong dn s th gii. Nhng vo nm 1995, tng thu nhp ca nhng ngi giu tng 82 ln. Chng hn Brazil trong nm 1960, 50 phn trm dn s l ngi ngho, h chim 18 phn trm thu nhp ca t nc. n 1995, h ch cn chim 11,6 phn trm tng thu nhp trong ton quc, trong khi con s 10 phn trm giu c ca Brazil chim gi ti 63 phn trm tng thu nhp ton dn. Ti nc Nga, s 20 phn trm ngi giu c ngun thu nhp gp 11 ln tng thu nhp ca s 20 phn trm ngho tng y. Nm 1998, bo co ca Lin Hip Quc cho bit, nh c ton cu ha, cc thng gia ang bn sn phm ca h cho "cc nhm thng lu ton cu", "tng lp trung lu ton cu," v cc "thanh thiu nin ton cu," v d ang sng u h cng ang theo ui mt tro lu tiu th thng nht: nghe loi nhc, xem bng video v mc o phng c thng hiu "thnh hnh trn th gii." "Hu qu s ra sao?" bo co ny t cu hi. "Trc ht mt lot cc la chn c t ra cho rt nhiu ngi tiu th - nhng rt nhiu ngi trong s khng tin mua. V sc p tiu th ngy cng ln cao. "Tro lu ua i khin dn chng chuyn t vic tiu tin n, mc, sang vic ua i vi hng xm, ri n mc mua sm bt chc li sng ca nhng nhn vt giu c v ni ting thng ch xut hin trn truyn hnh v phim nh." n bt c t nc ang pht trin no bn cng gp nhan nhn nhng h ngn cch giu ngho. Khi sang Rio de Janeiro, ti n phng vn dn chng vng Rocinha, ni h chen chc sng trong cc khu chut tm b, mt khu vc ngho, ln nht vng Nam M. Khi i xe n , bn s gp mt ng ba ng. Nu r phi bn s vo mt con ng nh, i qua nhng khu vn c trng ta p n Trng T thc American, trng t nht t nc, hc ph khong 2.000 -la mt thng. Trng ny nm trong trung tm vng Gavea, khu vc bo th nht Rio, tuyn sinh hc To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

sinh cho trng th "hn ch".

Thomas L. Friedman

Nhng t ng ba nu bn r tri th s vo c khu vc ngho nht, khu Rocinha, ni dn chng khng kim ra ni 2.000 -la mt nm, v trng hc th tuyn sinh hc tr "thoi mi". Hn 100 ngn dn chen chc sng trong khu ny. Nu Brazil tip tc tng trng kinh t th ng ba ng s c ci thin. Nhng nu Brazil tr tr th ni s l gii tuyn mi mi chia i t nc. mc tm o nt nm vng lm va lng By Th in T, Tng thng Fernado Henrique Cardoso ca Brazil phi ngay lp tc ct gim cc chi tiu v an ninh x hi sau ngy ng nhm chc do ti thng c, thng mi nm 1998. Diana Jean Schemo, phng vin bo The New York Times vit mt bi v nhng ngi dn ngho b ct tr cp x hi Brazil. Tng thng Cardoso b ch trch kch lit khi ng gi nhng ngi mun v hu v hng tr cp x hi l "nhng ci mng t." Schemo k cu chuyn v Nilton Tambara, 54 tui, mt cng nhn luyn thp v hu, ngi bt u i lm t nm 11 tui, v cng hin cho qu phc li ca Brazil sut 33 trong s 41 nm lm vic trong i. "Liu c cch no gi c bnh tnh khi sng trn t ny hay khng?" Tambara hi, khi ng ng trc siu th Wal-Mart Sao Paulo, phn nn v vic ng ta khng tin mua mt chic thang gp bng nhm, gi 16 -la. "Nhng giai cp m chnh ph ni n - ngi giu, ngi trung lu v ngi ngho - khng thy u. Ti ch thy c hai loi: ngi giu v nhng k khn kh." th Cairo, Ai Cp, bn thy khong 500 ngn dn sng chui rc trong nhng hm m trong "Thnh ph ca ngi cht" - din tch nm cy s vung trong trung tm Cairo. V thnh ph ca nhng ngi cht ch nm cch khu cng ng nhng ngi chi golf, khu Katamya Heights, kn cng cao tng, c 10 dm. Khu ny l mt trong nhng phc hp nh , c vi trm gia nh sinh sng, trng nh mt c o gm nh ca, vn, h nhn to, v khch sn. Qung co cho khu nh ny trn Internet cho bit: "Katamya Height l mt khu cng ng ginh cho nhng ngi chp nhn thch thc trong mn golf v tennis v nhng sinh hot gia nh trong mt mi trng sa mc sch s. Trong khu vc ny c sn golf 27 l, tiu chun quc t, cc phng tin v mt trng o to nh golf, mt cu lc b rng 50 ngn b, vi nh hng v phng ngh, b bi, cc c s gii tr v sc khe. Gi cho mt ngi chi golf bao gm ph i li t ni ngh n sn golf l 165 -la." Thu nhp bnh qun ca ngi dn Ai Cp trong nm 1998 l 1.410 -la/nm - va chi khong chn vn golf. Thi Lan l mt t nc c s chia r sc nt gia tng lp dn thnh th ha, lm n theo hng xut khu, sng trong cc trung tm ti chnh v sn xut ca t nc v tn hng nhng li th ton cu ha, vi khu vc nng thn ngho i, ng ca, khng nhn nhn c ton cu ha v cng chng bit n li lc do ton cu ha mang li. Khi ng tin baht ca Thi b mt gi vo nm 1997, th b phn dn chng sng da vo t ai trong vng nng thn, khng t ra cm To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

thng g vi nhng kh au ca gii thng gia thnh ph, n din v nhim y ton cu ha nhng k b o thi khi chnh ph b buc phi th ni ng tin. Vo lc ca s tp k ngi Thi cho ra i mt bi bt theo li nhc rap mang tn "ng baht tri ni." Bi ht l mt on i thoi gia mt nng dn Thi vi mt ng ch nh bng. Ti xin vit li ni dung bi ht di dy, v n phn nh rt hay s xung khc v ngn cch gia nhng ngi c ton cu ha v gii xa ri ton cu ha trong cng mt x hi. Nu khng c sa cha, th s ngn cch s khin cho sinh ra nhng ngi cng ni mt th ting nhng li hon ton khng hiu c nhau, cha ni n vic gn b vi nhau. Sau y l li bi ht c tm dch: Bi ht khi u vi ip khc, "ng [tin] baht c th ni... Ni bao lu th cn ty thuc vo tnh hnh. Hy theo di y tnh hnh." Ch nh bng: "OK. Mi ngi xem y. Hm nay, ng baht ang tri ni." Nng dn: "Hm qua c chu b hai tui ng xung sng nhng khng b cht ui." Ch nh bng: "V sao? Sao thng cu khng b cht ui?" Nng dn: "Thng b ng xung nc, ngi ta thy n ngp ln trong nc. n khi chy ra bi sng th thy n ngp ln trong nc. n khi chy ra b sng th h thy thng b ang bm vo mt t baht c th ni. Ch nh bng: "Anh khng hiu g c? Ti ang ni n chuyn th ni ng ni t ca Thi Lan." Nng dn: "Nhng, nu khng c t baht th thng b cht chm ri." Ch nh bng: " ngu, ti ang ni n vic th ni ng tin." Nng dn: "V sao ng li ni chuyn vi chng ti? Quan trng g chuyn ?" Ch nh bng: "Ti ang ni vi cc ngi v cc ngi cn phi quan tm n iu . Ti ni v s rng cc ngi khng hiu." Nng dn: "V sao chng ti phi bn tm ti nhng chuyn ? Ch nh bng: " l nhng t tng mang tnh trit l m cc ngi phi tm n." Nng dn: "V sao ti phi ngh n iu ? Chng ti c phi l nhng nh hin trit u? Ch nh bng: "Anh l mt thng ngc." Nng dn: "Thc ra nu ti khng phi l thng ngc th ti khng tr thnh ngi ng u mt qu tn dng."[Hu ht cc qu tn dng ca Thi Lan b khnh kit khi ng baht b mt gi.] ip khc: "ng baht ca chng ta ang c th ni. Khi ng baht c th ni th gi cc mt hng cng c th ni." Ch nh bng: "(ln lp) "Khi ng baht c th ni n u th gi hng ha tng n . ng baht trt gi n u th trong vng mt hai ngy gi ca hng ha s trt theo mc . Mi th tri ni, khng th g lng chm. l thc t." To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Nng dn: "Vy th ti sao ng phn nn v than vn sut ngy?"

Thomas L. Friedman

Ch nh bng: "Chng ti phn nn, h hon, chi th v sau cng chng ti s i biu tnh trn ng ph, chn cc ph phng v ri dn chng nhn thy, thng cm vi chng ti v gip chng ti gii quyt vn ." Nng dn: "V sao ng li nng lng mun gii quyt vn ?" Ch nh bng: " mi th tr nn tt p hn, kh kho ." Nng dn: (ci ph vo mt ch nh bng) "Ha ha ha. Nhn li mnh xem. ng ku la nh tr con vy. Lc trc th ni nng hot bt, vy m gi y ng go tht nh vy." Ch nh bng: " kh kho." ip khc: "ng baht yu hn trc v gy bao nhiu kh khn cho chng ta. Gi ca mi mt hng ang tng vt." Ch nh bng: "Tin ca Thi Lan ra khi Thi Lan, m ngoi t th khng thy chuyn vo ni a. Ngi Thi mun ra nc ngoi du lch. H ra vo v mua t nc ngoi. Nng dn: "Th sao. H c tin th h mua. Tin ca h. Lm g m nhng ln? Ch nh bng: "H mang tin Thi Lan ra ngoi, khin cho tnh hnh tr nn b bt hn. ng baht mt ht gi tr, vy l cc ngun vn u t trong nc cng i tong." Nng dn: "Lm th no m ng bit iu ?" Ch nh bng: "Tin tc ngy no, tun no cng ni. Anh khng theo di tin tc ?" Nng dn: "Ti chng bao gi nghe i. Chng bao gi c bo. Ti khng quan tm ti chuyn ng ni. Ti ch xem u v truyn thng Thi Lan v gii v ch bng ." Ch nh bng: "Vy th i tnh i nt i. Hy ngh n nhng vn ca t nc." Nng dn: "Ti ch lo rng v s Thi Lan ri b ngi nc ngoi nh bi trong gii v ch. khng phi l iu ng lo hay sao?" Ch nh bng: "Anh c bit t nc ta vay bao nhiu tin t nc ngoi?" Nng dn: "Nhiu khng?" Ch nh bng: "Nhiu, nhiu gh lm. Anh l mt thng ngu. Anh khng hiu bt c iu g ti ang ni phi khng? Ti tn hi gii thch cho anh. Khi vay tin t nc ngoi, th anh phi thanh ton, tr li cho ngi ta." Nng dn: "Nhng chng l ci ngi i vay khng c cch g hng nhng ng tin vay ?" Ch nh bng: "Nhng th ngi nh anh chnh l loi ang ph hot t nc v tiu tn tin ca. Anh l mt phn ca quc gia Thi Lan, ca gia nh Thi Lan, l nhng ngi phi chu trch nhim cho vic chi tiu qu hin nay. Chng ta u cng hi cng thuyn c." Nng dn: "Nhng ti cha ci v. V ti hin khng c gia nh."

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman Chic Lexus v cy liu Dch gi: L Minh PHN III Chng 15 CHNG I TON CU HA Chng i Ray Boyd: "Sao th m?"

Thomas L. Friedman

Dorothy Boyd: "M bc ci loi v hng nht qu. Trc y ch l ba n ngon hn. By gi n l c mt li sng." - Trch t phim Jerry Maguire Din n kinh t Th gii ti Davos hng nm l mt phong v biu cc vn ton cu kh tt. Thng Hai mi nm, nhng nh ton cu ha ca th gii hp mt khu ngh dng vng ni ca Thy S n mng v bn v ton cu ha. Tham gia din n l cc nh cng nghip hng u, lnh o chnh tr, kinh t, cng ngh, khoa hc gia v cc nh nghin cu khoa hc x hi n t khp ni trn th gii. Mi nm c mt hay hai nhn vn ng ra ch tr. C nm l v sa hong v kinh t ca ngi Trung Hoa, ng Chu Dung C; c nm l cc ng Yasser Arafat, Yitzhak Rabin v Simon Peres; mt nm khc l nhng nh ci t ngi Nga; c nm l nhng lnh o kinh t chu b tht bi t ti. Nm 1995, ngi sao din n l nh ti phit t ph George Soros. Ti bit iu khi c mi d mt cuc hp bo, trong phng vin cc hng truyn thng ln trn khp th gii vy quanh bn v phng vn ng Soros, c nh ng ta l tng thng ca mt siu cng vy. V dng nh ng ta cng ngh mnh l nh vy. Phng vin ca Reuters, Bloomberg, AP-Dow Jones, The New York Times, The Washington Post, The Times ca London v The Financial Times,... mi ngi thi nhau cht vn Soros xem ng nh gi ra sao tnh hnh Mexico, Nga, Nht Bn v nhng khuynh hng kinh t ton cu . Sau h chy ra khi phng v dng in thoi gi bi v ton bo hay tr s ca h. Nhng nh gi ca Soros c ng trn trang nht ca t International Herald Tribune v nhiu bo khc ngay ngy hm sau. Nhn cnh ti cm thy mnh ang chng kin mt chuyn bin quan trng. George Soros i din cho By Th in T. ng ta l mt con b mng i u trong by th. C th l con b mng duy nht c i u. V cng l lc dn chng nhn thy rng by th ang thay th cho Lin X, tr thnh mt siu cng trong ci th gii hai cc by gi. Ch vi nm trc , George Soros dy mt bi hc kinh t cho v Th tng Anh lc l ng John Major. Major lc cho rng To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

ng bng Anh c nh gi mt cch ng n. Soros khng ngh nh vy, v vo thng 9/1992 Soros ch o by th gy sc p khin cho gi tr ca bng Anh h xung mc m ng ta cho l "thch hp." Major ch giu, d bu ri phn i Soros, ri phi ging c trng u hng v h gi tr ca bng Anh khong 12 phn trm. Soros kim c mt t -la li nhun sau hai thng kim chc Anh. Vnh bit Lin X. Xin cho By Th in T. iu th v l mt nm sau khi nhn ng Soros trong cuc hp bo , ti quay li Davos xem ai s l ngi sao trong nm sau ti din n, nm 1996. Hm ti ang ng trc mt my tnh c email th thy Soros i qua. iu ngc nhin l trong nm , khng thy ai quan tm n ng ta. ng ta hon ton c n. iu g xy ra sau mt nm. V sao? Ai l ngi sao Davos 1996? Khng ai khc m chnh l Gennadi A.Zyuganov, ngi ng u ng Cng Sn Nga! Din n Davos l mt din n mang tnh cht t bn. V sao mt con khng long thi k Chin tranh Lnh - Gennnadi A. Zyuganov - li n v l nhn vt quan trng nht trong nm ? V gii thng lu chnh tr v kinh t Davos nm hiu rng ci hin tng gy chn ng gi l ton cu ha nay sn sinh ra mt s phn ng mnh m khng km t mt vi ni. V lc dng nh Yyuganov c th nh bi Boris Yeltsin ginh chc Tng thng Nga, v nhng lc lng chng i ang chun b tim quyn trong mt quc gia rng ln. Vy l cc v qun tr ln n Davos v mun gp Zyuganov - "con th chng i" - xem ng ta c d nh g i vi vn ti sn t nhn, ngn sch Nga v hi oi gia ng rp v -la. Do , ti phng vn Zyuganov v thy l vo lc ng ta qu thc khng bit phi lm nhng g v nhng vn nh th. Dng nh ng ta sut ngy ch c lng trnh cc lnh o phng Ty. Cng ging nh nhng tng lp duy ch chng i ton cu ha, Zyuganov ch bit cch t thi ch khng a ra c chng trnh lm n ng n; ng ta ni nhiu v vn phn chia thu nhp, hn l cung cch tng cng thu nhp. Tuy nhin t ngy s phn ng chng i nhm vo ton cu ha tr nn r rng v trn lan hn. R rng l ton cu ha cho php ny n nhng sng to v ti sn v cng ngh cha tng c. Nhng nhng sng to , nh phn tch trong nhng chng sch trc, thay i cung cch lm n truyn thng, cc c cu x hi, vn ha v mi trng - v khin sinh ra mt s phn ng d di - mt hin thn r rng v ln ting ca n xut hin ti cuc hp thng nh ca T chc Thng mi Th gii ti Seattle vo cui 1999. iu ny khng ly g lm l. Th trng thng mang li c vn ling ln s hn lon; th trng cng tr nn mnh hn trong ton cu ha, th chng cng c c gp phi nhng ri lon a dng v trn lan hn. Ngoi nhng lo s chung i vi s hn lon , nhng ngi chng i ton cu ha cho rng mt khi t nc ca h kt ni vi h thng ton cu ha, th chnh h s b buc phi mc chic o nt nm vng d cho chic o ch c mt c. C nhng ngi khng thch chic o l bi v h cm thy b b buc v kinh t. C ngi khc lo ngi rng h khng tri thc, k nng hay ti lc To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

mc hoc rt nhng si ch vng t chic o. C ngi khng thch n v h khng mun c nhng h ngn cch v thu nhp, hay h lo ngi kh nng c hi vic lm s b ct bt cc quc gia c mc lng cao, chuyn sang nhng ni c nhn cng r mt. C ngi khng thch ton cu ha v n khin t nc ca h b nhng vn ha v nh hng mi lng on, khin cho con chu h khng cn bit n nhng bn sc truyn thng ca cha ng chng li. C ngi khng thch ton cu ha v h lo s rng lut l gi y ch ch trng vo vn t do thng mi hn l vn bo tn cc loi ra v c heo him, bo tn ngun nc v cy ci. C ngi khng thch chic o nt v h khng c tham gia vo khu thit k kiu cch ca chic o. V c ngi khng thch chic o n thun l do h cm thy kh m nng cp c h iu hnh ca t nc h ln ti mc DOScapital 6.0 Ni cch khc, phn ng nhm vo ton cu ha l mt hin tng ln, l tp hp ca nhng lo u v tm l khc nhau. Phn ng mang nhiu hnh thi, thng qua nhiu nhn vt v xy ra nhiu t nc khc nhau. Chng ny s ni v nhng trng thi tm l, hnh thi v in hnh ca s chng i v cung cch chng ang kt hp li thnh mt cn gi mnh cn tr ton cu ha. Cn gi ny c th tr thnh bo, nu chng ta khng tm hiu n mt cch nghim tc. Nh ti k trc y, vo ma H nm 1998 ti sang du lch Brazil cng t chc Bo Tn Th gii, t chc gip thnh lp mt cng vin sinh thi vng rng duyn hi i Ty Dng ca nc ny. H gip dn chng th trn Una xy dng mt ngnh du lch a phng, c th to cng n vic lm v y lui c nn n g sinh nhai. Bo Tn Th gii ngh Dejar Birschner, 48 tui, Th trng Una cng i thm v gii thch cho ti nhng thay i m d n mi sinh mang li cho th trn ca ng. Th trng ny xut thn t lp th n g, thuc loi Paul Bunyan, c cha v ng cng l th n g. Nhng gi y cc nh mi trng khin h tht nghip. Khi i trong rng, Th trng Birschner chm tay ln cc loi cy ci. ng ta bit tn bng ting Brazil ca tt c cc loi thc vt trong rng. Ti cm thy qu mn ng ngay t pht u - v c mt iu g rt vng chi trong bn thn ng ta. Sau khi i do trong rng, chng ti ra ngi trn gh trong mt khu cm tri ba rng, v bn v nhng thch thc m v th trng ang phi ng u. ng ta ni v mt tri thc th ng hiu rng n g khng cn l ngh hu ch. Nhng ng thi ng cng nhn ra rng dn chng trong th trn cha thc s sn sng sng cuc sng khng c ngh n g. Chng ti ni chuyn trong khong 30 pht, sau khi kt thc cuc phng vn, ti cm n v ng my tnh IBM thinkpad li, ng ta quay sang ni vi ti, "By gi ti mun hi anh chuyn ny." "Xin mi ng", ti p, "ng hi chuyn g cng c." V th trng nhn thng vo mt ti v ni, "Liu chng ti s c tng lai hay khng?" Cu hi ca ng nh ging cho ti mt n nng. N khin ti sut chy nc mt, khi nhn sang To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

bn kia bn: i din ti mt con ngi y t trng, vng chi, mt v th trng, ngi ang hi ti xem liu bn thn ng v dn chng ca ng c c tin g khng trong lng lai. Ti hiu chnh xc iu ng mun ni: "Dn lng ti khng th sinh nhai bng cch n g trong rng v chng ti khng c trang b sng vi my vi tnh. Cha v ng ti dng c nghip bng cch cht g trong rng v con ci chng ti c th kim sng bng Internet. Nhng cn th h chnh chng ti, th h kt gia th lm g by gi?" Ti p ng tm mt cu tr li, gii thch mt cch n gin rng bn thn v dn lng ca ng chc chn s c tng lai nhng h phi bt u mt thi k qu t nn kinh t nng nghip i ln mt nn kinh t tri thc, bt u bng vic o to con chu.V th trng lng nghe, gt g, lch s cm n v bc n xe hi ca ng. Khi ng ta i ri, ti ko ngi phin dch sang mt bn v nh anh ta hi h khi gp li ng th trng, xem ng ta ngh g v cu tr li ca ti. Vi pht sau anh ny quay li. Anh ta ni rng ng th trng mun ni vi ti mt iu m ng ta khng nhc ti trong cuc phng vn: Mi sng, khi n s lm vic ng thng thy c 200 dn lng ang t tp ch i ng, h nh ng tm vic, xin ng gip ni v thc n - l cha ni n chuyn nhng ngi th rng nay tht nghip n da git ng ta. Nu ng ta khng gip tm vic, ni v thc phm cho h th h s ph tri cc cnh rng - du l pht trin bn vng hay khng bn vng. "ng ta mun anh hiu cho iu ," ngi phin dch ni. Th trng Birschner i din cho mt th h trn th gii ny cm thy b ton cu ha e da v h s rng h khng c nhng k nng hay sc lc gia nhp vo ci "Th gii i nhanh". Ti xin gi h l "nhng con ra." V sao? V cc thng gia k thut cao trong Thung lng Silicon thng bao gi cng so snh th ngh siu k thut ca h vi cu chuyn v con s t v loi linh dng nh trong rng rm. Mi m trc khi i ng, con s t u lo ngh l sng hm sau, khi mt tri mc, liu c sc ui cho kp nhng con linh dng nh yu, ny khng th s phi chu i. V mi m khi i ng, con linh dng u lo ngh xem sng hm sau, khi mt tri mc, liu c sc chy nhanh, thot cho c nhng hm s t, nu khng s mt mng. Nhng c im tng ng m hai bn u cng lo ngh, l vo sng hm sau, khi mt tri mc, c hai bn u phi ra sc m chy cho nhanh. V cng l cu chuyn ca ton cu ha. iu khng may l khng ai cng c trang b chy nhanh. Ngoi i c khng bit bao nhiu con ra, tuyt vng; chng khng mun b git b trn ng i. Nhng con ra cng l nhng dn chng, khi tng ro trn th gii sp , b cun ht vo "Th gii i nhanh", v do nhiu l do, h cm thy b e da hay ht hi v kinh t. Cng khng phi v h khng c cng n vic lm. Nhng v vic lm ca h ang b ton cu ha thay i, gim quy m, rt gn hay b khin tr thnh To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

li thi. Mt khc s cnh tranh ton cu ang buc chnh ph ca h phi t thn ci cch v rt gn, v nhng con ra khng thy nhng mng li bo him cu vt chng. Trong v kch Ragtime din trn ph Broadway c mt cnh Henry Ford gii thch s u vit ca dy chuyn lp rp xe hi ca ng ta. Lc no ti cng nh nhng vn th, v chng phn nh rt hay v mt th gii - mt thi l thin ng ca loi ra - nhng nay thay i. Sau y l li th trong v ca kch Henry Ford: Dn chng, hy nghe lun thuyt ca ti V ni t nc ny ang n: Mi cng nhn l mt bnh rng ca ang chuyn ng. V khi nim l ca Henry. Mt ngi sit c v ngi khc vn hnh V ngi khc vn tay lp bnh rng ca V xe hi s di chuyn theo mt hng. Mt sng to ca Henry Ford (Vng quay ca ng c - hy khin chng quay nhanh, Sam) Sn xut hng lot s trn lan trn t nc, Mt tng m th gii cho n. Ngay c nhng k khng ly g lm thng thi Cng c th hc cch sit c mi mi, V lp tay quay hay ko cn gt... Ly thnh, ngy nay, nu khng thng minh th khng ai c th hc cch sn xut chip vi tnh sut i. Nhng ngh tt p nht i hi rt nhiu k nng. Mi ln ti vit mt cu chuyn v c quan vin tr M, USAID, thng c nhim v o to dy ngh v vin tr kinh t cho cc nc ang pht trin chu Phi, c gng dng k thut ca h khi phc nhng khu dn c ngho i vng Baltimore. Hay nh hng tt trn t Baltimore Sun h hon: "Baltimore s th p dng n thuc ca Th gii th ba." Mt l do Baltimore ku gi s tr gip ca USAID l v nhng con ra ca thnh ph ny n gin khng theo kp bc tin ca "Th gii i nhanh". Mt vin chc ca thnh ph gii thch mt cch rnh mch: Trong nhng nm 60, b ny ni, nh tuyn dng vic lm ln nht trong thnh th l Tp on thep Bethlehem. Bn c th kim mt vic lm trong nh my luyn thp ch vi tm bng ph thng hoc thp hn, kim sng, mua mt cn nh, nui con v gi chng vo i hc. C ngha l gic m ca M dnh cho c nhng con ra v nhng khu dn c nhiu kh khn. Ngy nay, nh tuyn dng ln nht Baltimore l Trung tm Y t John Hopkins. Nu khng mun tr thnh mt lao cng, th bn phi c bng i hc mi mong c mi phng vn xin vic trung tm ny. Nhng con ra th khng c cch g vo c. V bn s khng c To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

cch g xin vo c nu bn thuc vo s 150.000 ngi tht hc (trong tng s dn 730.000 Baltimore). (Cc vin chc Baltimore thc mc v sao nhng ngi ngho thnh th khng tn dng nhng chng trnh x hi di do vn c sn trong thnh ph , n khi h nhn ra rng nhng ngi dn thm ch khng bit c nhng bng hiu. l mt l do khin h phi mi USAID: c quan ny cho ra i mt lot cc tranh v cc nhn vt bim ha v nhng thit b nghe nhn vn dng gii quyt nn m ch chu Phi. "Anh c bit c iu tr tru?" Bc s PeterBeilenson, Ch nhim y ban Y t ca Baltimore ni trong cuc phng vn ca ti. "Cng ty to ra nhng chng trnh xa nn m ch cho USDID, li chnh l ca Baltimore. Vn phng ca n ch cch y vi dy ph.) Khi ton cu ha ly lan, thay th nhng cng vic lp i lp li, bng my mc, v i hi nhng k nng mi trong cng vic khc, n khin cho nhng con ra mt dn c hi vic lm. Mt bi trn t Washington Post vo thng su nm 1998 v cuc nh cng hng General Motors vng Flint, Michigan, t cho c gi cnh khn cng ca loi ra ngy nay: "Sau 20 nm, GM gim bin ch cng nhn ca h Flint xung cn 35.000, t mc 76.000, v hng ny cho bit trong vi nm na, h s ct tip 11.000 vic lm... Trong tng s cng nhn t M, GM gim 297.000 cng vic theo gi trong vng 20 nm, gim tng vic lm cn 223.000... Mt s c hi vic lm c chuyn sang Canada v Mexico, ni c nhng nh my hiu qu cao v chi ph thp hn, v mt s lng ln cng nhn ca h b my mc thay th [on vit nghing l ca tc gi]." Cng trong bi bo, George Peterson, Ch tch hng AutoPacific Inc., mt cng ty nghin cu v t vn ngnh xe hi c tr s California, c trch dn ni rng ti nhng nh my khng c nghip on ng Hoa K - nh chi nhnh ca Honda Motor Marysville, Ohio - cng nhn a k nng v c th thc hin nhng nhim v a dng. Tnh a dng ha , theo ng ta, gip cho Honda ct gim chi ph sn xut. "Hon ton c th gi c mt cng vic ton thi gian trong ngnh ny, nu bn sn sng lm nhiu loi cng vic [tc gi vit]," Peterson ni, khi bn v nhng lo lng ca gii nghip on v mc n nh trong cng n vic lm. Vy nu mun lm vic trong khu vc sn xut, khng nhng bn cn thm cc k nng hn trc, m cn phi c k nng a dng trnh c kh nng cng vic ca bn b ngi my thay th. l nhng kh khn ln i vi nhng con ra ngy nay. *** Cc nh phn tch c thi gian c tm hiu xem nhng con ra b ton cu ha hnh h, xc phm hay b ri, c th tm c ra gii php hay thc h g thay cho khi nim t bn th trng t do. Nh ni trc y, trong thi ton cu ha t mt khi ng u vi s tin ha t bn theo li ph c xy mi, nhng lc lng phn ng cho ra i mt lot cc thc h - cng sn ch ngha, x hi ch ngha, pht xt ch ngha - nhng quan im ha hn s b c nc c ca ch ngha t To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

bn, c bit trong vn cu gip ngi lao ng. Gi y, khi nhng thc h khng cn c tn nhim, ti khng ngh rng s c mt h thc mi nht qun chng li ton cu ha - v ti khng tin rng s c mt chng trnh hay t tng mi no va c th xo b c s tn nhn v sc cng ph t bn, va c th cho php nng cao mc sng ca nhn loi. Mt l do khc, khin s phn ng nhm vo ton cu ha kh c th hnh thnh mt h t tng thay th, l bn thn s phn ng ch quy t c cc nhm ri rc - bng chng cho thy s lin minh gia cc nghip on bo h cng nhn, cc nh mi trng, cc ngi chng i loi nh xng bc lt cng nhn, cc nh bo tn ra, bo tn c heo, chng ci bin gen v c mt nhm mang tn "Tn hiu t hnh tinh khc," tt c t tp hi thng 12 nm 1999 chng ton cu ha ti cuc hp thng nh ca WTO ti Seattle. Nhng nhm ngi ri rc gn b vi nhau bng mt s hiu bit rng th gii ang b cc tp on cng ty thng tr, h lo lng cho mt th gii bt cng - bt bnh ng, gy hi cho li ch nhn loi, c bit l li ch ca cc con ra. Nhng khi b cht vn l lm th no nh ngha li ch ca loi ngi v lm th no bo v c li ch , th nhng nhm ngi chng i khng a ra c cu tr li nht qun. mi nhm mt v quan im, a dng nh nhng trang phc ca chnh h vy. nhng cng nhn ngnh xe hi, luyn thp v nhng ng dn ang i cho s bo h mu dch Seattle, thc ra khng oi hoi g n vic Hoa K c cho php nhp loi c ng nh bt bng li ln vi ra bin hay khng. Ti thc khng mun mnh tr thnh thn phn con ra b mc trong li nh c ng c ko v cng Seattle. Nhng ln ln trong ci lin minh khin cho vic lng on sc mnh ca s phn ng i vi ton cu ha tr nn kh khn hn, v trong khi cng nht tr l ton cu ha gy au thng cho h, th cho n nay, nhng ngi chng i khng c chung bt c cng lnh, h t tng hay chin lc no cng hot ng. Chnh v th ti ng rng nhng con ra trong nhn loi v nhng ngi ch n thun cm ght nhng thay i m ton cu ha gy ra cho vn ha, mi trng hay cng ng ca h, s khng tm n vic tm ra mt t tng mi. S chng i s ch c hnh thc bc pht khc nhau. Nhng ngi th luyn thp s vn ng Washington dng ln nhng bc tng chng li thp nhp khu. Nhng ngi khc, cc nh mi trng chng hn, nhng ngi mun cu nhng cnh rng nhit i, n thun s ln n ton cu ha m khng a ra c cc gii php kinh t bn vng. Khu hiu duy nht ca h l: STOP i vi nhng con ra i ngho nht trong th gii ang pht trin, nhng k thc s b ton cu ha b ri, h s chng ton cu ha bng cch tip tc t ph thin nhin m khng gii thch, thanh minh hay a ra mt t tng no v vic . Ti Indonesia, h s tn cng cc tim hng ca thng nhn ngi Hoa, chim dng ti sn. Ti Nga, h s bn v kh cho Iran hoc gia nhp gii ti phm. Ti Brazil, h s n cho ht nhng mng rng t nhin hoc gia nhp phong tro nng To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

dn mang tn "Sem Teto" (khng nh), trm cp kim sng. C khong 3,5 triu nhng ngi nh th sng Brazil - nhng nng dn thiu t ai, sng trong khong 250 khu tri trn khp t nc. C lc h sng bn v ng, ch n khi ngi khc tr tin th h mi dn i, c lc h vo cp bc cc siu th, cp nh bng, hay n cp xe ti. H khng c c hiu, khng c cng lnh. H ch c nhu cu v hoi bo ca ring h. Chnh v th iu chng ta v ang chng kin nhiu nc, l, thay v mt m ng on kt chng ton cu ha, ta ch thy dp du nhng ln sng ti phm - nhng ngi chng i ch v vt nhng g bn thn h cn, dt cho c nhng mng li an sinh x hi m khng cn ngh n chuyn xy dng hc thuyt hay thc h. Mc d s phn ng ny khng vng chc v lun thuyt v khng c phi hp cht ch, n v ang thc s hin hu. N n t su thm tm hn ca con ngi, v vy quy t c ng o dn chng v gy nh hng i vi nn chnh tr bt c nc no. Nu lm ng n th cc x hi liu m rng chu. Trong hu nh bt c t nc no mang ln chic o nt nm vng, bao gi cng c mt chnh ng hay mt c nhn ni ting ng tuyn truyn chng ton cu ha. Nhng ng phi hay c nhn s a ra nhng gii php theo li bo h v thu phc lng ngi - nhng gii php theo h, s dn n ci thin i sng cho dn chng m khng phi tin bc qu nhanh hay m ca bin gii qu rng. H ni l c chu kh dng hng ro cn ch ny ch kia th mi s ri s tt p. H gy c s ch ca nhng ngi ch mun sng trong qu kh, thay v tng lai. Chng hn ti Nga, nhng Dn biu cng sn trong Vin Duma tip tc i u trong nhng phn ng chng ton cu ha bng cch tuyn truyn vi dn lao ng v nhng ngi hu tr rng trong thi Lin X, mc d h ch c c nhng cng vic khng hng th v phi xp hng c phn phi bnh m, nhng bao gi cng c cng n vic lm v bao gi cng c phn phi bnh m khi n lt. Sc mnh ca nhng ng phi hay c nhn trong cng cuc chng ton cu ha ty thuc vo mc yu km ca nn kinh t nc . Thng thng th kinh t cng tr tr th nhng lun im gin n k trn cng c sc li cun. Nhng ngi chng i ton cu ha khng ch thnh cng trong thi gian t nc hay nn kinh t ca h gp kh khn. Nm 1998, a s trong Quc hi M chn, khng cho php Tng thng M m rng khu vc mu dch t do NAFTA sang Chi L - mt t nc nh b - l do l lm nh vy ngi dn M s mt thm c hi vic lm. L lun sai lm thng th vo lc tr gi cc chng khon ca Hoa K ln cao k lc, thy nghip mc thp nht v tt c nhng nghin cu u cho thy NAFTA mang li nhng gii php nhiu bn cng c li khi p dng Hoa K, Mexico v Canada. Hy nghe iu ngu xun sau y: Quc hi M duyt chi 18 t -la cho Qu Tin t Quc t t chc ny cu gip cc nc ang vt ln vi ton cu ha, nhng Quc hi khng chp nhn m rng NAFTA sang Chi L. Logic nm u? Phi chng n nm ch: "Chng ta ng h vin To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

tr, khng ng h thng mi?"

Thomas L. Friedman

iu thc v l, nhng c mt l do nhng lp lun kiu thng th trong c thi k thnh vng ln lc kh khn - l tm l bt an trong dn chng mi khi c nhng thay i nhanh qu. Tm l ny xut hin cng lc vi s thnh vng. Tm l ny khin cho ngi ta hoang mang, cho rng cuc sng ca h gi y ang b nhng th lc khc bit kim sot, nhng th lc m ngi ta khng th nhn ngm hay s m. H thng ton cu ha vn cn qu mi m i vi qu nhiu ngi v khin xy ra qu nhiu thay i trong cuc sng ca qu nhiu ngi. Vy l ngi ta hoang mang, ngi ta lo s khng cn gi c cng n vic lm ng . Trong hon cnh nhng ngi chng i ton cu ha c dp a ra nhng lun thuyt s si v n gin ha. N to nhng cm gic mnh m trong dn chng, cho rng chng ta cn phi i chm li, dng ln mt vi bc tng hay nm cht t ct vo bnh rng ang chuyn ng - cho chng ta c th ng vng trn c xe, ch khng phi chng ta b xe bc xung ng. Bn cng ng t huyn hoc cho rng s phn ng nhm vo ton cu ha ch l nhng cn gin d ca nhng ngi b chu nhhiu thit thi. Cng ging nh cc cuc cch mng, ton cu ha lin quan ti vic chuyn giao quyn lc t mt nhm ngi ny sang mt nhm khc. Trong nhiu nc n l s chuyn giao quyn lc t nh nc v b my quan liu vo tay khu vc t nhn v gii kinh doanh. Khi iu xy ra, tt c nhng ngi vn c v tr trong b my quan liu, hay hng li t , hay nhng ngi c v tr cao trong b my kinh t vn bao cp, tt c tr thnh nhng k thua thit - nu h khng ha nhp vo bc qu ln "Th gii i nhanh". Nhng k thua thit cng bao gm nhng nh cng nghip v gii lin quan hng li t nhng hot ng kinh t c quyn nh s h tr ca chnh ph, nhng ch doanh nghip c li t cc chnh sch chng hng nhp cng, nhng th lnh cng on - nhng ngi quen vi vic mi nm i tranh u gim gi lm v tng lng trong mt s ngnh ngh c bo h, cng nhn thuc cc nh my quc doanh xa nay vn c tr lng du cho nh my lm n li hay l, nhng ngi tht nghip xa nay vn vn nhn c nhng khon tr cp x hi v y t u n v nhng ngi khc vn l thuc vo nhng u i ca nh nc bo v trc s xm ln ca cc th trng ton cu. iu gii thch v sao trong mt s nc, s chng i ton cu ha mnh m nht khng n t nhm dn chng ngho i, m t nhng k "vn xa nay..." trong gii trung lu v trung lu lp di, nhng ngi c hng s n nh trong nhng h thng cng sn, x hi ch ngha hay nh nc phc li khc. Khi h thy nhng bc tng phng h sp , khi nhng cuc chi thiu thnh thc m trc kia h tham gia kim li, nhng li bo him x hi, b thu nh - h tr nn rt ru lng. Khc vi nhng con ra, nhng nhm ngi k trn vn cn nh hng h quy t ngi khc t chc chng i ton cu ha. Lin on AFLCIO c l tr thnh mt lc lng chnh tr hng mnh nht, chng i ton cu ha ti Hoa K. Cc nghip on lao ng b mt ti tr cho To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

rt nhiu hot ng qung co, i din cho cc cuc biu tnh tun hnh Seattle, khuyn khch s chng i t cc tng lp di nhm vo thng mi t do. Hiu bit ca ti v s chng i ton cu ha t giao cp trung lu tnh c xut hin khi ti Bc Kinh, tr chuyn vi Wang Jisi, ph trch ban nghin cu Bc M, Vin Khoa hc X hi ca Trung Quc. Chng ti ni chuyn lan man t ch Hoa K sang chuyn cuc sng ca anh ta Trung Quc, ri th trng t do, nhng iu khin cho trong dn chng Trung Quc c ngi thch th c ngi lo u. "Gung my th trng ang di chuyn vo Trung Quc, nhng cu hi hin nay l lm th no vn hnh n," Wang ni. "Nh c quan ca ti th ti mi c nh . Nu gi y nh ca c a u gi trn th trng t do th c khi ti khng mua ni nh. Ti khng phi l ngi bo th, nhng khi nhng vn thc t nh vy c t ra th dn chng hon ton c th tr nn bo th. Nu mi ngi b nm ra th trng sau thi gian c bao cp chu o, h s phn ng. Ngi li xe ca ti hm trc phn nn rng thi tr, ng ta cng hin tt c cho ch ngha Mao v xy dng ch ngha x hi. Nhng gi y ng ta 45 hay 50 tui, th t nhin ngi ta bt ng phi ra th trng. "Nh th c cng bng khng?" ng ta cht vn chnh ph, "khi ti ht lng v bt c iu g cc v i hi ti hng chc nm nay v gi y cc v qun ti lun, y ti ra th trng khi ti gi? Khng cng bng cht no. Ti cha lm iu g sai tri. Bao gi ti cng tun theo ch dn ca cc v, chnh ph thn mn, vy m gi y chnh ph li ni ti qun chnh ph i." [ngi li xe ny] rt thch lm vic c quan chng ti. ng ta khng mun tr thnh mt li xe taxi ri mt ht phc li x hi. ng ta khng mun nhp vo th trng." Bn khng cn phi tr thnh mt ngi cng nhn cng sn mi hiu c iu . Peter Schwartz, Ch tch hng Global Business Network, mt hng t vn, c ln k cho ti v mt cuc i thoi trc bui phng vn vi chng trnh kinh t ca i BBC London: "Khi a ti ti ch phng vn, phng vin ngi Anh hi ti mt s im ct li trong quan im ca ti. Ti ni bng gi ti chuyn nc Anh l mt in hnh ca mt nn kinh t c sc t ph - c bit khi so vi ton chu u - con s thy nghip l minh chng cho iu . Phng vin ny ni vi ti: "Th khng phi l chuyn ti t sao? Tr cp tht nghip Anh thp n ni ngi ta khng cn mun ngi nh hng na, h xoay ra kim vic i lm." Schawartz ni tip: "C nhng ngi coi s qu ti ton cu ha l mt tn tht ln lao, ch khng phi l mt thnh tu. H mt i khng ch nhng phc li, m cn mt i iu h coi l quyn li: rng cc x hi cng nghip hin i giu c n ni dn chng c quyn c hng nhng tr cp tht nghip ho phng." Nu mun quan st in hnh ca cuc chin gia nhng ngi ton cu ha v nhng gii ham c bo h th mi bn sang th gii rp. Nm 1996, n lt Ai Cp ng cai hi ngh Thng nh Kinh t Trung ng, hi t cc lnh o kinh doanh ca phng Ty, chu, rp v Israel. To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

Nhng nh quan liu Ai Cp quyt lit chng li k hoch ng cai hi ngh ny. Mt phn l l do chnh tr - c nhng ngi cm thy Israel cha thc hin y nhng cam kt i vi ngi Palestine, nn h cha th bnh thng ha vi Israel. Nhng mt phn l do chnh nhng vin chc quan liu Ai Cp, nhng ngi ang cai qun kinh t nc ny t ngy Nasser quc hu ha cc nh ch kinh t trong nc trong nhng nm 60. H t hiu rng cuc hp thng nh c th l bc u tin m ra kh nng h mt dn quyn lc vo tay khu vc t nhn, mt khu vc bt u c c hi mua li cc x nghip quc doanh c v c th tin hnh chim gi dn h thng truyn thng ca t nc. T bo Hi gio al-Shaab ch trch hi ngh thng nh l "hi ngh ca s h thn." Ti nhin ln u tin khu vc t nhn ca Ai Cp on kt thnh cc lc lng vn ng hnh lang mnh - Phng Thng mi Ai Cp - Hoa K, Hi ng cc lnh o Doanh nghip Ai Cp trc thuc Tng thng v Hip hi Doanh nghip Ai Cp - chung sc thuyt phc Tng thng Mubarak nghe theo h. H gii thch nu t chc hp thng nh vi hng trm cc nh u t trn th gii s l c hi to vic lm cho lc lng lao ng ca Ai Cp, mi nm tng 400.000. Tng thng Mubarak i lui i ti, v sau cng v phe vi khu vc t nhn, chp thun t chc hi ngh. ng thng thn tuyn b trong din vn khai mc hi ngh: "Nm nay, Ai Cp gia nhp nn kinh t ton cu. Ai Cp s tun th nhng lut l ca nn kinh t ." Nhng b my quan liu Ai Cp, khng mun nhng bt c quyn lc g cho khu vc t nhn, vn tip tc tranh u, v mi ln c bin c trong kinh t th gii chng hn nh khng hong chu nm 1998, h l n ni vi Tng thng Mubarak, "Thy cha, chng ti ni ri. Chng ta cn phi i chm li, dng thm ro cn, nu khng th nhng g xy ra Braxil ri s xy ra vi chng ta." Trong mt thi gian di ti ngh rng s min cng ca Ai Cp trong vic kt ni vi ton cu ha bt ngun t tnh thin cn ca gii cng quyn v s thiu tm nhn trong hng ng lnh o t nc. Nhng sau c mt k nim khin ti hiu r thm. Trong t cch mt tc gi, ti i thm Ai C6p vo u nm 2000, gp g cc sinh vin i hc Cairo, gp phng vin cc bo ca Ai Cp v nhng thng gia hng u Cairo v Alexandria. Ti trao i vi h v bn tho ting rp cho cun sch ny. Hai hnh nh ni bt t chuyn i ny. u tin l hnh nh chuyn tu t Cairo n Alexandria, i trong toa tu l hnh khch thuc gii thng lu v trung lu ngi Ai Cp. Nhiu ngi trong s h c in thoi di ng, ku chung lin tc trong sut hai gi tu chy, giai iu chung khc nhau, lin min n mc c lc ti mun ng dy dng ba toong lm nhc trng cho dn nhc chung in thoi. Ti chn nghe nhc in thoi di ng n mc nng lng mun c xung tu. Trong khi nhng in thoi thi nhau reo chung trong toa tu, th bn ngoi l cnh sng Nile, dc b sng l nhng dn lng ngi Ai Cp ang cy rung, dng cy v tru ko ging nh nhng To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

g t tin ca h lm n t ci ngy xy dng kim t thp Pharaoh. Ti khng th tng tng c mt h ngn cch rng ln hn th v cng ngh trong mt t nc - trong toa tu l Ai Cp nm 2000 sau Cng nguyn, ngoi toa tu l Ai Cp nm 2000 trc Cng nguyn. Hnh nh th hai l ln n thm Yousef BoutrousGhali, B trng Kinh t ca Ai Cp, ngi tng hc MIT. Khi ti n ta nh ca ng ta th mt ngi trng thang my, mt nng dn Ai Cp, ch ti thang my, anh c cha kha vn hnh thang my. Trc khi t cha kha vo m cho thang my hot ng, anh ta khn theo kinh Koran: "Nhn danh Cha, ng t bi v tinh thn." L mt ngi nc ngoi, bn c th rt hong khi thy ngi trng thang my khn kha trc khi ng ca thang my ln lu, nhng i vi anh ta, ch l mt thi quen vn ha, cm r su trong truyn thng ca anh. Mt ln na ta thy s tng phn: ng Boutros Ghalis, u tu k thut cao dn dt ton cu ha, mt bn l ngi trng thang my, c mi ln cho thang chy l li khn vi. Nhng cnh phn nh cho ti thy s cng thng thc s trong lng Ai Cp: Trong khi gii thng lu nh b, c trang b in thoi di ng ang c sc c ni mng, nhp vo con tu kinh t ton cu, th phn ng nhng ngi khc b b ri hoc mt i bn sc ca h khi c sc chy theo con tu . Sau mt tun tr chuyn v ph tn v li ch ca ton cu ha, ti ngc nhin thy phn ng ngi Ai Cp, gm rt nhiu nhng tr thc, ch thy ra c tn ph. Cng gii thch v ton cu ha, cng lm cho h kh chu. Sau cng, mt ngh n vi ti rng ti ang i din vi iu m cc nh nhn chng hc gi l "s hiu lm c h thng." S hiu lm sinh ra khi ci khun mu ca bn khc hn vi khun mu ca ngi khc, m khng th dng thng tin b sung lm cho chng khp vi nhau. S kh chu ca dn Ai Cp i vi ton cu ha bt r t ni s hi hp l rng h khng c cng ngh cnh tranh. Nhng n cng bt r t mt iu mang tnh vn ha - v khng ch l iu m mt gio s i hc Cairo ni vi ti: "Ton cu ha c ngha l chng ti phi ht thy tr thnh ngi M?" S kh chu n su hn na, v bn phi hiu c n nu mun bit thm v nhng chng i nhm vo ton cu ha t nhng x hi truyn thng. Nhiu ngi M d dng tip th hin i ha, k thut v Internet v h bit chng l nhng cng c cho h thc hin la chn. Li ch ca nhng cng c l trang b v tng cng li th cho cc c nhn. Nhng trong cc x hi truyn thng nh Ai Cp chng hn th cc tp th, cc nhm ngi thng c vai tr quan trng hn cc c nhn; vy nu tng cng cho cc c nhn th s dn ti chia r trong x hi. Vy ton cu ha i vi h khng nhng mang ngha h phi n mn McDonald s, m cn c ngha l s thay i quan h gia c nhn v nh nc v cng ng mt cch tiu cc, dn ti chia r x hi. "Liu ton cu ha phi l chng ti c mc xc nhng ngi ngho phi t lo thn?" Mt ph n Ai Cp c tri thc hi ti. "Lm sao chng ti c th t hu ha trong khi khng c h thng phc li x hi?" Mt gio s t cu hi. Khi chnh ph nc ny ni s "t hu ha" mt ngnh cng To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

nghip th phn ng bn nng ca dn Ai Cp s l: hnh nh c iu g ang "b nh cp" t nh nc, li ca mt vin chc cao cp ca Ai Cp. Sau nhng cuc tranh lun ti nhn thy phn ng dn Ai Cp hiu v ton cu ha nh mt s tht vng kt hp vi s cn thit, ch khng phi l mt c hi, iu cng d hiu. Ton cu ha l cch thch nghi vi mt e da t bn ngoi, trong khi khng tng thm c quyn t do. Ti cng nhn ra rng nhng thc h trc y ca h - ch ngha dn tc rp, ch ngha pht xt c nh hng mnh, mc d khng mang li li ch g v kinh t. Nhng ch ngha ton cu ha hon ton khng ging th. Khi bn ni vi mt x hi truyn thng rng h phi ct gim bin ch, rt gn v kt ni Internet, th nhng iu bn ni ra khng c nh hng nhiu hoc khng c sc li cun. l l do ca nhng kh khn bn vp phu khi c gng thuyt phc hng triu ngi Ai Cp, nhng ngi vn cu nguyn trc khi vn hnh cc cu thang my. Tr ko co ny ang din ra trn ton th gii rp ngy nay, t Maroc cho ti Kuwait. Mt vin chc ti chnh ngi rp m t cuc tranh u ca ton cu ha trong t nc ca ng ta: "Thnh thong ti c cm gic mnh thuc vo mt hi kn Freemasons, v cch nhn th gii ca ti khc hn vi cch nhn ca nhng ngi quanh ti. C mt s khc bit ln v ngn ng v t vng ca ti v ngi xung quanh. Khng phi v ti khng thuyt phc c h. Ti nhiu khi khng th giao tip c vi h, nhng ngi c cch nhn ton cu xa l qu. Vy l mi khi ti phi gii thch mt chnh sch g lin quan ti ton cu ha, th bao gi cu hi cng l: c th quy t c bao nhiu ngi c th to c mt s qu ? Nu anh c th quy t c s ngi t nhng v tr thch ng, th anh s y c h thng i ti. Nhng iu rt kh. C nhiu ngy dn chng n v ni vi ti: "Chng ta cn phi qut sn li cn phng." V ti tr li, "Khng, chng ta thc ra cn phi o mng mi v xy li ton b ta nh" Vy l ton b cuc hi thoi gia anh v h xoay quanh vic chn mu sn, nhng trong u anh l ngh rng ton b kin trc cn phi c thay th v mt mng nh mi phi c xy dng - ri hng lo ti mu sn! Brazil, Mexico, Argentina, h c nhng m ng v nhng vin chc c tm nhn v th gii. Nhng phn ng cc nc ang pht trin hin cha c c iu , chnh v th gian on qu ca h vn cn bt n. Marc, chnh ph t hu ha n gin bng cch bn cc x nghip quc doanh cho chnh nhng nhm kinh t nh c quan h vi hong gia, nhng ngi mt thi lng on kinh t nh nc. Chnh v th m ba phn trm dn s Ma rc hin kim sot 85 phn trm ti sn ca t nc. Cc trng i hc Marc, thng kt hp nhng c im ti t nht ca h thng gio dc x hi ch ngha v ca Php, mi nm cho ra trng rt nhiu sinh vin, nhng h khmg kim c vic lm, khng c tinh thn thng mi hay nhng k nng cng ngh thch hp vi nn kinh t thng tin thi nay. Ma rc hin c "Hi lin hip cc sinh vin i hc tht nghip." To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

Cng c thm cc quc gia hi nhp vo ton cu ha v "Th gii i nhanh", th cng c thm mt nhm chng i khc - h l nhng con linh dng b tn thng. Nhm ny gm nhng ngi cm thy h th hi nhp vi ton cu ha nhng b h thng ny giy v, nhng ng nh phi ng dy, phi bi v chy tip theo kp ton cu ha, h v nh ng kn ca, thay i lut l trnh ton cu ha. in hnh cho nhm chng i ny l Th tng Mahathir ca Malaysia. Khng c g c th snh kp vi s tc gin ca mt nhn vt ton cu ha tht bi. ngy 25/10/1997, gia lc kinh t chu ang thua thit, Mahathir tuyn b vi hi ngh Thng nh khi thnh vng chung Edinburg rng kinh t ton cu - vn d hng t -la vo Malaysia, v nu khng Malaysia khng bao gi tng trng nhanh nh th - nay tr thnh "v chnh ph." "y l mt th gii bt bnh ng," Mahathir gin d ni. "Nhiu ngi trong chng ti vt ln kh khn v thm ch mu ginh c c lp. Khi nhng ng bin gii c m ca v th gii tr thnh mt thc th thng nht, th c lp c th tr thnh v ngha." Chng ly lm l khi nm 1998 Mahathir l nh ton cu chu u tin p t chnh sch kim sot trong mt c gng nhm chn ng ln sng u c t do chng li ng ni t v th trng chng khon ca ng. Khi B trng Thng tin Singapore George Yeo m t hnh ng ca Mahathir lc , ng ta ni, "Con thuyn Malaysia rt lui vo mt ci h ven bin v th neo , nhng chin lc s khng phi l khng c ri ro." ng nh vy. Nu cho rng rt lui vnh vin vo mt ni ho lnh v an hng nhng mc sng cao ca "Th gii i nhanh", v trnh c bt c sc p no, th chnh bn ang t huyn hoc bn thn v dn chng ca bn. Tuy nhin, s rt lui ca Mahathir, sau ny c bit ch l tm thi, nhn c s thng cm trong th gii ang pht trin - thng cm nhng h khng lm theo. Khi chng ta sang thp nin th hai ca ton cu ha, c mt quan nim mi trong s cc quc gia vn d chng i chic o nt nm vng v "Th gii i nhanh" - l: h khng th tip tc chng i na. V h bit chin lc rt lui s khng mang li li ch g v lu di cho tng trng. Trong nhiu nm ti hay gp Emad El-Din Adeeb, bin tp vin tp ch al Alam al Youm ca Ai Cp trong nhng hi ngh ca Ngn hng Th gii v nhng ni khc, v trong cng nhiu nm anh ta ni vi ti v s ng vc ca anh ta v kh nng Ai Cp hi nhp ton cu ha. Khi gp li anh nm 1999 ti Din n Kinh t Davos, anh ni vi ti, "OK, ti hii rng chng ti phi sn sng hi nhp ton cu ha, mt phn cng l trch nhim ca chng ti. C mt on tu ang chun b ri ga v chng ti bit iu v phi chun b. Nhng liu anh c th ni on tu chy chm li cht t chng ti c thi gian nhy ln bm theo tu." Ti khng dm ni thc vi anh ta lc rng ti va d ba n tra cng gii bo ch vi Bill Gates. Tt c cc nh bo c hi mi Bill Gates, "ng Gates. Nhng c phn Internet. Chng l nhng bong bng x phng phi khng?" Sau cng, Bill Gates bc tc ni vi m phng vin: To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

ng chng l nhng bong bng x phng, nhng cc bn ln ln mt im. Nhng bong bng thu ht rt nhiu tin u t vo ngnh Internet v s thc y "nhanh na, nhanh na" quy trnh sng to. Vy ti chng kin nhng g: Bui sng th nghe Bill Gates ni ci "Th gii i nhanh" s tip tc tng tc, bui chiu th gp anh bn Adeeb ni rng, anh ta cng mun nhy vo ci th gii , nhng, ai lm n ni n chy chm li cht t. Ti ni vi Adeeb rng ti cng mong mun on tu ton cu ha chy chm li, nhng u tu, ti khng thy ai ang cm li. C mt ln ung c ph trong mt qun c ph Internet, mang tn Books@Cafe Amman, Jordan. Qun ny ngay gn khi di tch c bo tn p - mt trong nhng nh ht thuc kin trc La M Trung ng. Hi l nm 1997, ch qun, Madian al-Jazerah ng li bn bn v lm quen vi ti. Anh ta nng nc mi ti nm th mn bnh chui kem. V sao bnh chui kem? Ti hi. Anh ta tr li rng bnh ny l do v ca ph i s Israel Amman lm. " ti nhc li ci th ng khng," ti ni, "bnh chui kem trong c ph Internet Amman do v ca ph i s Israel lm! Hay tht. Ti khoi qu." Nhng anh ny ni cng c nhiu ngi khng thch th g iu . Khi nhng ngi Hi gio chnh thng Amman bit bnh chui kem trong c ph Internet Amman do v ca ph i s Israel lm h ku gi ty chay cho n khi no ch qun rt mn khi thc n. "V h dng Internet ku gi ty chay," ch qun ni. (R rng l cuc ty chay tht bi v mn bnh chui kem vn c ghi trong thc n!) Nhng ngi Hi gio chnh thng chng-bnh-chui-do ngi Israel lm i din cho mt ln sng khc chng ton cu ha. l s chng i ca hng triu ngi dn ut c trc s ng ha m ton cu ha gy ra, dm a mn bnh chui Israel ra diu trc mt dn Hi gio Jordan, a ngi l cng thi l vo nh, xa i nhng c tnh vn ha v nh bt nhng cy liu truyn thng ca bn. Cng c nhiu ngi r rng sn sng dp i nhiu phn trong vn ha a phng n nhn vn ha tiu dng, M ha hay ton cu ha, hoc tung hng c hai lung vn ha th hin trong cch sng, qun o, m thc v thc. Khng bao gi nn coi thng nhng ngi bit tung hng nh vy. Nu khng c h th lm sao McDonald s v Disney c th lan trn n c nhiu ni trn th gii. Nhng c nhng ngi r rng khng mun chi tr tung hng. H sn sng tham chin bo v vn ha ring ca h. Khu hiu xung trn ca nhng ngi ny l: "Ti khng mun ton cu. Ti ch mun a phng." i vi cc nh ton cu ha, h tn trng nhng ngi ni kt nhiu nht. i vi phi cc oan, h knh trng nhng nhn vt xa ri mng - xa ri mi th tr chn l ca h. Nhng phn ng v vn ha tr nn gy bt n v chnh tr mt khi chng kt hp vi nhng phn ng khc - khi nhng nhm ngi b thit thi v kinh t trong ton cu ha kt hp vi nhng nhm To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

au kh v vn ha. Hin tng ny rt ph bin vng Trung ng, ni nhng phn t cc oan ca nhi phi tr nn rt gii trong vic thu dt nn nhng s chng i mang tnh chnh tr, kinh t v vn ha nhm vo ton cu ha, tp hp chng di mt ngn c v mt phong tro chnh tr chung, h mun tim quyn ri chong ln trn cng ng mt chic khn, chn c cng ng khng cho ai nhn ra th gii. L c chng i u tin ca ngi Algeria l mt bao ti la mch couscous, mn n ch yu vng Bc Phi, l c tng trng cho s phn ut ca nhng ngi lao ng Algeria, c bit gii tr khng c vic lm. Dn dn nhng ngi cm l c lin hip vi nhng phn t Hi gio chnh thng cng chng li tro lu phng Ty ha v phi tn gio ha ch ca Algeria, cng vi nhau h to mt ln sng chng i mnh m, di l c xanh lc ca Hi gio chnh thng, chng li nhng ai Algeria mong mun hi nhp t nc vi h thng ton cu ha. Vic bu phiu a Benjamin Netanyahu ln chc Th tng Israel nm 1996 mt phn cng l mt s phn ng chnh tr chng li Ha c Oslo, mt phn cng l s chng i v vn ha nhm vo ton cu ha v hi nhp tim n trong cc c gng ha bnh gia Israel v khi rp. Hc gi tn gio ngi Israel Moshe Halbertal c ln ni vi ti rng Shimon Peres c mt vin tng rng chu ca ng ta v chu ca Yasser Arafat mt ngy no s "cng nhau sn xut chip vi tnh" vin tng e da rt nhiu ngi Do Thi chnh thng ang sng Israel. H s rng mt khi nhng bc tng ranh gii quanh Israel xung, t nc ny hi nhp vo Trung ng - ging nh ngi Do Thi hi nhp vo x hi M - th o Juda s b nh hng xu. H lo ngi rng s khng c chuyn sng chung ha bnh gia hai khi nim " ha bnh by gi" hay "Do Thi by gi" - c bit khi ha bnh cn c ngha l ton cu ha, hi nhp, dch v thu video Blockbuster, cc knh truyn hnh cp truyn hnh nh gi dc, v Pizza Huts. Vy nn mi c nhng tm bin xut hin trong nhng khi Do Thi chnh thng trc ngy bu c Th tng Israel nm 1996, vit: "Bu cho Bibi [Netanyahu]. ng ta bnh vc ngi Do Thi." Israel chng i mang mu sc vn ha nhm vo ton cu ha kt hp vi sc thi chnh tr v kinh t. Sau khi c ha c vi Jordan, cc nh my dt Israel bt u c nhng hnh ng hp l: h chuyn nhng dy chuyn sn xut, nhng cng n vic lm k nng thp t a phng Israel nh t Kiryat Gat qua sng sang cho Jordan, ni c nhn cng r hn. V bng nhin nhng th dt Do Thi, cha c k nng xin vo nh my ca Intel ang c xy dng Israel, thy cng n vic lm ca h b chuyn sang Jordan - iu m nu khng c ha c Israel-Jordan v ton cu ha th khng bao gi xy ra. Nhng ngi th dt lo s rng ha bnh s khng i i vi vic lm cho h, v cng v nhiu ngi trong s h thuc phi Do Thi phng ng - vy l h quay sang ng h ng Shas, mt ng chnh thng cc oan, chng ton cu ha trn c s vn ha v tn gio, mt chnh ng ch quan tm ti cc c cha. Vy l nhng ngi tht nghip, kt hp vi gii c ng li c kt sc To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

tc v tn gio, thnh mt phong tro chng ton cu ha.

Thomas L. Friedman

Hin nhin l khng c g sai tri trong vic t x hi ca bn ln trn mt tr ct tn gio v truyn thng. l nhng cy liu khin cho x hi gn b. Khng phi ai trong s nhng ngi tn trng nhng gi tr cng u ra tham gia ch ngha cc oan. Nhng khi ch ngha cc oan khng cn do nhng yu t tm linh iu khin m do tm l chng ton cu ha iu phi th n thng ri vo khuynh hng gio phi phn lit, bo ng v ly khai. V cng ri xa thc t, cng mt dn lin lc th cng b tt hu; cng tt hu th cng tip tc rt lui v ly khai. Nhng cng khng cn phi l mt ngi cc oan Do Thi hay Hi gio mun tham gia chng i ton cu ha bn. Bn chng i c th v ton cu ha khin bn tr nn lc lng ngay trong mi trng thn thuc ca bn. y l mt hin tng thng thng. Khi ti sang chu vo nm 1996, th nhng ngi Australia t chc bu c. Ti ngc nhin khi thy cc vn ng tranh c c lc xoay quanh ch bnh quy v o tm kh nhiu. Vng, John Howrd, lc l th lnh ng T do, phi bo th, t gic Paul Keating thuc ng Lao ng ang cm quyn, rng trong khi hng say thc y nc c hi nhp vi kinh t ton cu v u t nc ngoi, to ra mt tnh hung trong cc cng ty thn thuc ca t nc b cc tp on ca nc ngoi vo sp nhp v ngi nc ngoi ang vo nm quyn qun l. Howard t gic rng ngi c ang mt dn nhng biu trng dn tc, bn sc v ch quyn vo tay th trng, du cho kinh t c c ci thin n u.c bit ng ta ch vo hng bnh quy hiu Arnott s, c sn phm m bt c a tr no c khi ln ln u bit n, b bn cho mt cng ty M (Campbell s Soup, cng rt ni ting!), cng ty ny sau thay i thnh phn ca bnh quy Iced Vovos - thng hiu ni ting rt c, lm bng da v ko do. ng Howard cng ni iu tng t cng xy ra cho thng hiu o qun bi Speedo ni ting ca c, cng b bn cho mt hng ca M. Thng v Iced Vovos v Speedo tr thnh mt ch nng hi trong cc cuc tranh c. V chnh nhng lp lun theo li m cht cy liu gip cho Howard chin thng rn r Keating, mt ngi thch xe hi Lexus. Mt nm sau vo ma xun 1997, khi ti ang i qua nhng vng n in bang Indiana trn ng n i hc Purdue. Li xe cho ti l Gio s John Larson, mt ngi c nhiu suy ngh su sc. Khi n gn Lafayette, ti nhn thy xa xa c mt nh my ln. "Nh my g ?" ti hi. "Nh my sn xut xe hi Subaru," Gio s Larson tr li, khi chng ti gn n ni. ng ni thm rng nh my Subaru l khin cho bang Indiana c "cm gic ging nh mt nc thuc Th gii th ba." "V sao?" ti hi thm. "i vi th h nh ca ti, ln ln trong nhng nm 50, nc M bao gi cng l nc vn ra th gii," Larson gii thch. "Chng ti sinh ra ci gi l ton cu ha. n khi nhng ch hng xe hi ngi Nht n M tm ch t nh my xe Subaru, h n vng ny nh co li ngi M sang To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

n . H hi nhng cu: "Hy ginh cho chng ti nhng th m chng ti mun? Trnh vn ha y ra sao? Chng ti c c hng u i v thu khng?" Nhng ngi ng u cng ng y rt thch c u t, nhng mt s ngi khc th cht vn: "Nhng tay Nht Bn l ai vy m dm hi han v trng lp ca chng ta? Khi nhng lnh o ca Subaru quyt nh t nh my Lafayette, c ngi gi nn i tn con ng cao tc trc cng nh my thnh "ng cao tc Subaru," vinh danh cng ty Nht n v mang theo nhiu cng n vic lm. "Nhng khi t chc VFW nghe chuyn h lm m ln," Larson gii thch tip. "H ni rng khng th i tn ng cao tc . Anh c bit ng ny mang ci tn mang ngha g khng?" ng ny mang tn Bataan - tn ca bn o Philippin ni hng ngn lnh M b git sau khi h b qun Nht bt hi thng T nm 1942. "Ngi ca Subaru rt nhy cm. H ni chng ti khng nn i tn ng cao tc ," gio s Larson ni. "T ngy , dn chng quen dn vi nhng ngi Nht, v h chp nhn nhng ngi ny trong cng ng. Cc qun tr vin ngi Nht cng gia nh thay nhau dn vo sng trong vng ny. Con ci h n trng a phng - tr ngy th by, bn tr n trng ring hc n ting Nht v mt phn cng v h ngh rng cch dy ton ca chng ta khng c trit cho lm."

Thomas L. Friedman Chic Lexus v cy liu Dch gi: L Minh Chng 16 Tp hp lc lng (hay chng i li chng i Ma ng nm 1995, ti n H Ni. Mi bui sng khi i tp th dc, ti do quanh nhng ngi cha bn h Hon Kim, ngay trung tm H Ni; v mi bui sng ti li gp mt ph n Vit Nam nh b ngi bn li nh, bn cnh l mt chic cn bung tm. Ch mi mi ngi ln cn kim cht tin. V mi bui sng ti tr cho ch ta mt -la v bc ln cn. Khng phi v ti mun bit ti nng bao nhiu cn - ti bit r trng lng ca bn thn ti (v nu nh khng lm th cn ca ch cng khng c chnh xc cho lm). Nhng, bng cch bc ln cn, ti mun ng gp cho ton cu ha Vit Nam. i vi ti, phng chm ca ngi ph n ny, m ch ny khng ni ra, l: "C c th g, d ln hay nh th c vic bn, i chc, cho thu, th chp... lm bt c iu g kim li, ci thin i sng v hi nhp vo cuc chi." Ngi ph n v chic cn th hin mt thc t cn bn ca ton cu ha, mt iu t c nhc ti

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

trong nhng bn bc ca cc nh qun tr tin t, qu u t v nhng b vi x l k thut cao. l: ton cu ha bt u t tng lp do, t h ph, t tm hn v nhng hoi bo ca con ngi. ng l ton cu ha l kt qu ca tro lu dn ch ha ti chnh, thng tin v cng ngh, nhng ng lc li nhng tro lu chnh l hoi bo ca con ngi - mong mun c mt cuc sng tt hn - cuc sng c nhiu la chn i ln, n ngon, mc p, du lch, lm vic, c sch, vit sch v hc thm. Ton cu ha bt u t mt ph n H Ni, ngi bn l ng, dng chic cn bn nh chic v gia nhp ci Th gii i nhanh . Trong trung tm H Ni ngy nay, mt phn vung trn h ph dng nh u c nhng ngi bun bn, hoc t mnh chiu, t rng hm hay t ca hiu ca h. Trn ng ph l nhng ngi i dp guc ly xe p, i xe p sang xe my, i xe my ly xe hi Honda Civc, i Civic ly Camry v thnh thong c ngi thm ch i c Camry ly xe Lexus. Chng ta thng ngh ton cu ha ch nh dng ti vic mt t nc hi nhp vi bn ngoi, hay nhng g c p t t pha trn hay t bn ngoi, chng ta thng qun rng ton cu ha bt u t nhng tng lp a phng, t thm tm mi chng ta. iu gii thch ti sao cng vi s xut hin nhng s chng i nhm vo nhng sc p, s tn khc v thch thc ca ton cu ha, l c mt nn tng dn chng di dng i hi nhng phc li t chnh qu trnh ny. Nn tng l tp hp ca hng triu nhn cng, nhng ngi b ton cu ha x y, nhng chnh h ng ln, phi bi trn qun o, v g ca ton cu ha, i c gia nhp vo h thng ny. V nu h ch c d mt phn c may th nhng con ra s khng mun mi mi mnh l ra, nhng ngi b b ri s khng mun lng l i sau, v nhng ngi thiu hiu bit nay s mun hc thm. H mun tr thnh nhng con s t hay linh dng, h mun hng cht t t ton cu ha, h khng mun ph b n. Tnh c ti sang Rio de Janeiro lc chnh ph Brazil t nhn ha cng ty in thoi quc doanh Telebras. Lc c mt cuc biu tnh trn ng ph Rio chng t nhn ha. Nhng iu l ti ngc nhin l vo ny hm sau, t bo Brazil O Globo ng mt phng vn vi mt trong nhng ngi xung ng biu tnh. Khi c hi v sao anh ta i biu tnh, ngi ny tr li anh ta lm th bi v "ngh rng ti c th kim c mt vic lm." Anh chng ny khng chng t nhn ha, m ch mun kim phn. Dn chng c th chu ng c nhiu sc p t ton cu ha hn l ngi ta tng - v, chng hn nhng ngi th m Nga, nng dn Mexico v lao ng Indonesia hiu rng mt mc no , h khng c la chn no khc hn l phi theo kp vo Th gii i nhanh; phn na cng bi v s ng dn chng khng mun th gii i chm li. D nhin, nu nhng th lc th trng tr nn kh kim sot - nu dn chng cm thy ton cu ha tr nn in r, ph v quan h gia lng hng say lm vic v mc ci thin sinh hot v nhng ci t y au n v chnh sch tht lng buc To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

bng khng em li g cho h - th chc chn h s p b ton cu ha. Nhng chng ta cha phi tin n ci mc . Hy ngh v nhng ngi th Nga sau khi Lin X sp - nhng ngi b chm hng tun hay hng thng lng. V sao h khng t chy in Kremlin? V h trc kia cng lm iu v nay h hiu rng lm th cng v ch. Ln ny h mun c mt kt cc khc - h mun s thnh vng, t do v nhng la chn - v h sn sng hy sinh v chng. Cu chuyn v nc Nga m ti rt thch, do mt nh kinh t Nga k li cho mt ngi bn ti, cho bit c mt lnh xe tng ngi Nga trong mt th trn nm sau dy Urals. Anh ny li xe tng vo trong ta th chnh i cho c tin lng nh nc n anh ta. Nhng khi nhng ngi dn th trn xm quanh xe tng v hi liu anh ta c mun bn ta th chnh hay khng th anh ny tr li khng bao gi - l do anh ta i xe tng vo l v khng c phng tin giao thng no khc sn c, v anh khng tin i taxi. Anh ta ch mun truy lnh lng thi. Thc t cho thy du cho c nhng sc p m ch ngha t bn ton cu gy cho cc x hi, ton cu ha ngy nay gip nng cao mc sng vi tc nhanh v cho nhi ngi hn bt c trong giai on no trong lch s. Chng a nhiu dn ngho nhp c hng ng trung lu nhanh hn trc nhiu. Vy th trong khi ci h ngn cch giu ngho ang tr nn rng hn - v nhng k thnh cng trong ton cu ha tin rt nhanh v ngy cng b xa cc tng lp khc - th mc sng thuc loi ngho kh cng ang dn c nng cao hn, nhiu ni trn th gii. Ni cch khc, trong khi mc i ngho tng i ang dng ln nhiu nc, th mc i ngho tuyt i li ang gim i nhiu ni. Theo bo co v Pht trin Nhn loi ca Lin Hip Quc nm 1997, mc i ngho gim trong vng 50 nm qua nhanh hn thi gian 500 nm trc . Tc tin ca cc nc ang pht trin trong 30 nm qua tng ng vi tc ca cc nc cng nghip ha tin trong c mt th k. T nm 1960, t l t vong lc s sinh, thiu dinh dng v m ch ang gim xung ng k, trong khi vic cung cp nc sch cho dn ang tip tc c ci thin. Trong mt thi gian tng i ngn, nhng nc v nhng vng m ca ra th gii nh i Loan, Singapore, Chile, Israel, Chi l v Thy in t c mc sng tng ng vi Hoa K v Nht Bn, trong khi kch thc ca giai cp trung lu trong cc nc nh Thi Lan, Brazil, n v Hn Quc tng ln, nh c ton cu ha. Mi bn xem bi sau y ca tp ch The Economist (8/1/2000): HY CNH GIC: Cc cng ty a quc gia ang honh hnh, cp bc cng n vic lm, xa b lng bng v ni chung ang ph hy cc nn kinh t a phng. l nhng iu gii ch trch chng ton cu ha lp lun. Nhng nu lnh lng nhn vo nhng con s th ta thy mt cu chuyn hon ton khc. Mt nghin cu i chiu ca OECED [T chc Hp tc v Pht trin kinh t], nghin cu u tin loi ny cho ta thy con s cc hng nc ngoi ng gp cho cc nn kinh t To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

quc gia.

Thomas L. Friedman

Thc t 1: Cc hng nc ngoi tr lng cho cng nhn cao hn mc lng bnh qun - v khong cch ny ngy cng rng hn. M chng hn, nm 1989, cc hng nc ngoi tr lng cao hn lng ni a 4 phn trm; nm 1996, mc chnh lch l 6 phn trm. Thc t 2: ti phn ln cc nc, cc hng nc ngoi to c hi vic lm nhanh chng hn cc hng ni a. Ti Hoa K, nhn lc ti cc hng nc ngoi tng 1,4 phn trm trong thi gian 1989-1996, so vi con s tng nhn lc 0,8 phn trm trong cc hng ni a. C Anh v Php, nhn lc trong hng nc ngoi tng 1,7 phn trm/nm; trong khi cc hng ni a, nhn cng gim 2,7 phn trm. Ch c c v H Lan th cc hng nc ngoi mi gim nhn cng. Thc t 3: Cc hng nc ngoi u t nhiu vo nghin cu v pht trin (R&D) nhng nc h u t. Nm 1996 mc R&D ca nc ngoi chim 12 phn trm tng vn dnh cho R&D M, 19 phn trm Php, v ng k nht: 40 phn trm Anh. Trong mt s nc, cc hng nc ngoi dng doanh thu vo R&D cao hn l cc hng trong nc. V d Anh, hng nc ngoi dng 2 phn trm doanh thu vo R&D, trong khi hng ni a ch chi c 1,5 phn trm cho R&D. Thc t 4: Hng nc ngoi xut khu nhiu hn cc hng ni a. Nm 1996 cc hng nc ngoi Ireland xut 89 phn trm sn phm ca h, trong khi cc hng ni a xut c 34 phn trm sn phm. S chnh lch mc 64-37 phn trm din ra H Lan, 35,3-33,6 phn trm Php v 13,110,6 Nht. Ngoi l ln nht l Hoa K trong hng trong nc xut 15,3 phn trm trong khi hng nc ngoi xut 10,7 phn trm. Nhng li ch ca u t nc ngoi cn cao hn ti cc nc ngho hn trong OCED. V d Th Nh K: ti lng trong cc hng xng nc ngoi bng 124 phn trm lng trung bnh; mc nhn cng ca hng nc ngoi tng 11,5 phn trm/nm, so vi con s tng 0,6 phn trm trong cc hng xng ni a; v R&D ca cc hng nc ngoi cao gp i so vi chi ph ca cc hng ni a. R rng l trong khi s chng i nhm vo ton cu ha ang cn th s chng i ny cng b kim ch v nguyn vng ca ngi dn mun ton cu ha nhiu hn na. Khng cn phi l mt nh khoa hc chnh tr mi bit c iu . Ch cn bn i do trn bt c ph phng no, c bit trong bt c t nc ang pht trin no. Bn s gp Chanokphat Phitakwanokoon, 40 tui, ph n ngi Thi gc Hoa, bn thuc l v bnh bao trong mt kiosk trn ng Wireless Road, trung tm Bangkok. Ti ng ti mt khch sn gn hi thng 12/1997, vo ci tun m chnh ph cho ng ca phn ln cc qu tn dng ca t nc. Ti nh ngi phin dch i cng a tin v phn ng ca nhng ngi bun bn trn h ph. Ngi u tin ti gp l Chanokphat. Trc ht ti hi ch: "Hng h bun bn th no ri?" To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

"St mt 40-50 phn trm," ch bun ru tr li.

Thomas L. Friedman

Ti hi c bao gi ch bit ai tn l George Soros, t ph, ch mt qu u c, ngi b ti l u c cc ng ni t chu v khin chng st gi. "Khng," ch lc u. Ch cha bao gi nghe v ngi ny. "Vy xin hi ch, ch c bit th trng chng khon l g khng?" ti hi tip. "C," ch nhanh nhn tr li. "Ti c c phiu ca Bangkok Bank v Asian Bank." "V sao ch bit m li mua c phiu ca chng?" ti hi. "B con ca ti ai cng mua, vy l ti mua," ch tr li. "Ti gi cc c phiu trong ngn hng, gi y chng chng cn my gi tr." Vo pht ti nhn xung v thy ch khng i giy dp g c. C th ch vt giy u , nhng ng l ch ang i chn khng. Ti t nh: "Ch ny khng c giy dp, vn ha ch khong lp nm, vy m li s hu c phiu ngn hng trn th trng chng khon." C nhng cu hi xut hin trong u ti: Nhng nim quan tm ca ch ta l g? Liu ch c nh dn u mt m biu tnh n t to tr s ca IMF, mt t chc p buc Thi Lan phi ci t v tht lng buc bng? Hay l, do gi y ch ny hi nhp vo h thng, liu ch c c gng lm vic nhiu hn, tit kim hn v hy sinh nhiu hn, thm ch hy sinh cho IMF, nu iu gip khi phc kinh t Thi Lan? Ti c cm gic ch s thc hin la chn sau. Tp hp lc lng l nh vy . Trn ph bn cng c th gp Teera Phutrakul, ng u mt trong nhng h tng ln nht Thi Lan. Ti n phng vn ng ta v hi liu s c mt phn ng Thi Lan nhm vo cc ng ch nh bng ngi M v phng Ty, nhng ngi c th vo mua chim lnh cc ngn hng v doanh nghip Thi Lan, v gi y tin Thi mt gi v kh nhiu cc doanh nghip ang l chng v. Teera ngh mt lc ri tr li, bng cch k cho ti mt cu chuyn: Vi tun trc , mt ngi bn ca ng b mt v. Trong v c nhng th tn dng ca bn ngn hng: American Express, v ba ngn hng Thi Lan. Ngi ny lp tc gi in cho cc ngn hng bo v chuyn mt cp th tn dng. American Express hi nu anh ta mun th h c th cp th mi, gi Honda m, mang n cho anh ngay hm . Nhng vi cc ngn hng Thi th cho mi n hm nay, vn chng thy h hi m cho anh bn ny. "Vy th," Teera ni, "hy t hi: "Liu anh bn ti c cn quan tm xem liu ba ngn hng Thi Lan b Citibank mua li v nng cp cht lng theo kp American Express hay khng? Nhng cn vn nim t i dn tc? th t ho, nhng t i ny s gim i nu ngn hng thu nhn lc Thi Lan v lm n c li c hiu qu nh Citibank hay American Express. Tp hp lc lng l nh th y. Trn ph bn cng c th gp Liliane, 32 tui, mt nhn vin x hi ngi Brazil sng khu Rocinha Rio, lm vic cho chnh quyn a phng. Ch cho ti i xem mt trung tm trng tr em To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

trong khu ph ngho, v trn ng i gii thch rng ch tit kim hng nm tri c th chuyn gia nh ra khi khu ph ngho . Gi y gia nh ca ch kt ni c vi Th gii i nhanh, v ch khng bao gi mun th gii b loi b. Ch ni: "Khi cn nh, ti thy tt c mi ngi trong xm khng c TV, h n xem nh trong mt gia nh. Gi y ti chuyn n ch mi, cc s lm l mt gi 20 pht, i lm lu hn trc mt ting, nhng khng phi l ni chut v ti phm. Ti chuyn gia nh n trnh xa nhng tay bun ma ty. Mi thng gia nh n trnh xa nhng tay bun ma ty. Mi thng, lng ca ti l 900 real. Gi y ti c th mua mt chic in thoi. Nh chng ti l nh gch, khng cn l nh l, v n cui thng vn cn dnh c t tin. Khi c nn lm pht, khng ai c mua hng theo li kht n v khng ai kham ni mc li sut n. Ngy nay, ngay c nghi ngho cng c in thoi, truyn hnh cp v nh ca th c in vo. Ti cng c nhng vt dng c bn nh ca ngi giu. Gi y ti c th khiu ni v [cht lng] cc dch v [cng ty in thoi hay nh my in]. Trc y chng ti khng c hng nhng dch v , nn khng th khiu ni chuyn c. " chnh l hin tng tp hp lc lng. Bn s gp Fatima al-Abdali, mt nh khoa hc nghin cu mi trng, ch ca Coffee Valley, qun c ph Internet ni tin nht th Kuwait, ni bn c th va ung c ph va vo mng. Tt nghip M, al-Abdali vn eo khn che mt theo truyn thng Hi gio, nhng tr thnh mt ngi hiu bit cao v Internet. V ch l mt trong nhng c ta trong phin ti ging bi v ton cu ha Kuwait vo nm 1997. Sau bi ging, ch mi ti n qun c ph, cng gp mt vi sinh vin . Khi ngi vo bn, ti ni vi ch: "C mt iu ti khng hiu, xin ch gii thch. Ch trm khn che mt, chc chn l mt ngi theo o, nhng li tt nghip mt i hc M, v gi y ang gii thiu Internet cho dn chng Kuwait. Ti khng r v s kt hp nh vy." i th cu tr li ca ch l, trong qu kh c nhiu ln th gii rp b nc ngoi xm lng, v chnh h cng mang n nhng nh hng v cng ngh khc l. Nhng, ch ni, ln ny thm mt cuc xm lng mi, nhng li do chnh nhng ngi rp gy ra. H chim gi cng ngh mi, ch khng cng ngh mi iu khin h. Ch d nh s dng tm khn chong quanh Internet v mun nhng bn tr n qun ch cng dng khn chong ng cch. Ti knh phc c gng ca ch. ng chng li n - hy tn dng v chim hu n. "Cc y ba nm ti ny ra ngh m mt c ph Internet," ch ni. "Ti bit Internet ang trn n v nu ti khng m mt dch v nh th th s c ngi khc lm. Ti nhn thy chng ta c th kim sot n v mt s phng din, vy th hy o to dn chng v nhng iu hay ca n, khin n hi nhp vi vn ha ca chng ti, hn l chu n lng on. Ti p dng, khin cho n thch nghi, v gi y ti ang dn dn gii thiu v quyn ca ph n [ Hi gio] trn trang web ca mnh." To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

Al-Abdali mi mt s sinh vin thuc i hc Kuwait n. Mt ngi tnh c cho bit h va t chc bu c i din sinh vin trong trng v nhng thnh phn chnh thng Hi gio b cc phe c lp, t do v th tc nh bi. Bu c sinh vin l mt hot ng quan trng trong th gii rp, v n c khuynh hng t do nht, v v th chng bc l r nht v thi chnh tr ca dn chng, t nht l trong th h tr. Ti hi Abdul Aziz alSahli, mt sinh vin 21 tui ngnh truyn thng, v sao nhng ngi cc oan Hi gio b thua phiu. " Ngi Hi gio cc oan khng cn sc thu ht," anh ny ni. "Nhng phi th tc ang gip sinh vin nhiu hn trong nhng chuyn m sinh vin c bit quan tm - in n, sa cha trong k thut email, sch th vin, u xe. X hi gi y khng cn duy ch nhiu na. Chng ti ch mun i tm vic lm." chnh l hin tng tp hp lc lng. Bn s gp hai ngi bn Australia ca ti, nh nghin cu khoa hc x hi Anne v chng l Gerard Henderson. Nh Hendersons gp ti Washington v k vi ti v con gi ca h ang theo hc i hc Australia: "Johannah, con gi ca chng ti, 21 tui," Gerrard k. "Mt hm, chu v bn chung nh nhn c mt l th ca Telstra, cng ty in thoi c, thng bo rng mt phn ba cng ty ny b t hu ha, v mi gia nh c dng dch v Telstra s c php mua c phn ca cng ty. Chu gi in hi kin chng ti, v chng ti ni, c mua i. Vy l chu mua. Chu c rt t tin - lc gi l 3 -la c mt c phiu, v chu mua 300 c phiu. Chu n vn cha c hng lng. Chu c th tr thnh mt nhn vin th vin, hay mt c gio, hay mt ngi lm cng n lng chm ch, nhng chu l ngi u tin trong gia nh ng ra mua c phiu ca Telstra. Nhng cng nhn trong cng ty Telstra mua tng cng 90 phn trm s c phiu, v h tr nn hin ha, khng thy phn i nhiu trong chuyn cng ty ca h b t hu ha. Dn chng hiu tm quan trng ca vic lm nh vy. Chnh ph bo th c dng lp lun chng ton cu ha nh bi chnh ph lao ng ca Paul Keating trong nm 1996, ri ngay sau dang tay cho n ton cu ha. Khng c cch no khc ngoi chuyn chp nhn ton cu ha, nu bn khng mun b lc hu. Cch y 10 nm, con gi ti c l s gia nhp vo dng biu tnh chng ton cu ha, nhng vi nhng c phiu Telstra m chu n mua c, gi y chu tr nn quan tm nhiu hn n nhng g xy ra ph Wall. chnh l tp hp lc lng. Nu nhng tr thc ang ch trch ton cu ha s dng thm thi gian vo vic tm ra cch tn dng n, thay v tm cch x tan n ra, th h c th nhn ra nhng iu d hiu - ton cu ha c th to ra nhng gii php v c hi cng nhiu nh nhng kh khn n gy ra. Nhng liu n c th to ra gii php ln nht khng? Liu ton cu ha, vi s tri dy ca Internet v cc cng ngh hin i c th ci thin i sng ca nhng ngi di y x hi - 1,3 t ngi ang sng mc 1 la/ngy? To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

C rt nhiu nhng lp lun chnh tr ng ngn theo li thi trang xut hin, ni v iu . Nhng ngi chng ton cu ha dng nhng thng s cho thy 90 phn trm, hay tng ng, dn chng trn th gii khng c in thoi hoc cha bao gi c gi in thoi. V l , h lp lun, ton cu ha v Internet s khng c tc dng g i vi h - m ch lm tng khong cch gia h v phn cn li ca dn chng th gii. y n gin l mt lp lun sai lm. Trc ht ni v cng ngh. Vo nm 2000 c cho rng phn ln dn chng trn hnh tinh cha h c gi in thoi, nhng thc t s thay i vo nm 2005, v s khng cn l thc t vo nm 2010. Theo nh gi trong ngnh vin thng th vo khong nm 2005, mt t nhng kt ni Internet di ng, chi ph thp s c lp t trn khp th gii - thng qua in thoi di ng, my nhn tin hay my tnh cm tay. V nm 2010 s c khong 3 t kt ni mi c lp t. Chng ta c khong mt t gia nh trn th gii, nhng thit b vin thng s tr nn r tin hn, khng c l do g m i a s nhng ngi ngho trn th gii li khng c kt ni mng. (Mt ngi bn ti trong ngnh k thut nh gi rng vo nm 2010 th khong 100 triu my nng bnh m nh, s c lp Internet, khi mi cng c in t u s c gn phn mm v ni mng.) Chnh v th cu hi thc s l mt khi cng ngh c ph bin rng ri th liu chng c gp phn xa i ngho hay khng khi cc cuc cch mng k thut trc y khng lm c? Khi t ra cu hi ny, ti khng c ni phi l k thut hay vic thiu k thut mi l yu t duy nht chng i ngho. To ra mi trng n nh chnh tr, php lut v kinh t gip tng cng s hng say lm n, gip cho dn chng bt tay vo kinh doanh v tng nng sut, chnh l nhng yu t tin quyt chng i ngho mi ni mi lc. Nh kinh t Amartya Kumar Sen, ot gii Nobel, lp lun r rng trong cun sch ca ng Pht trin l mt quyn t do - rng t do, hay kh nng mt ngi c a ra nhng quyt nh trong cuc sng ca anh hay ch ta, khng nhng l phng tin hiu qu nht xy dng mt x hi lnh mnh v pht trin, m l mt mc ch ti hu ca con ngi ta. Khi bn giao ti sn cho ngi ngho, sng trong mt mi trng bt n v chnh tr, nh Liberia hay Myanma, th cng chng li lc g. Nhng khi trao ti sn vo tay ngi ngho trong mt mi trng n nh v t do, th bn s thy nhiu kt qu. Chnh v th, Sen ch ra, cha bao gi nn i xy ra trong mt nn dn ch, c a ng v t do bo ch, iu ny p dng c vi n . "T do v chnh tr," Sen ni, "cho php nhng b phn yu t nht trong x hi c ln ting v trao cho h quyn c i hi v tip nhn nhng s h tr khi xy ra khng hong." Nhng t nc ngho nn nh Kenya v Zambia tt hu trong h thng ton cu ha khng phi do ton cu ha lm hi h, m do h khng xy dng c nhng h tng chnh tr, kinh t v php lut ti thiu c th tn dng ton cu ha. S thnh vng khng phi b h m ra i, m chnh h khng to ra nhng iu kin gi ni li. Nhng nc nh Uganda, Ba Lan hay Hn Quc c nhng la chn ng n v thu li rt nhiu t ton cu ha. Cc quc gia khng bao To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

gi n thun nhng pht trin - iu m chng thiu l nhng chnh ph ng n. Do vy chng ta c th sa li cu hi quan trng k trn. C iu g trong ton cu ha m c th tng cng c quyn t do v ng gp vo qu trnh xa ngho i, nhng iu m nhng ci cch v tin b k thut trc y khng thc hin ni? Cu tr li l "c." Ti c gng gii thch trong chng 9 v 10 v cch thc ton cu ha c th gip cho chnh ph chu trch nhim cao hn v gip cho c nhn, cc nh hot ng v cc cng ty nhng quyn lc mnh m hn ng tr thnh nhng nh sng lp trong mt th gii khng cn ro cn. iu ng ni l ngi ngho ri s hiu v khai thc iu nh th no. Du c nguy him n u ton cu ha vn c th trao cho nhng ngi ngho mt kh nng to ln hn h c th tuyn truyn, tp hp v t i ph vi sc cng ph ca chnh ton cu ha. Chnh iu ny gii thch v duy tr s tp hp lc lng trong dn chng. Chng hn nh c Internet m khng cn chuyn ch mt vi cng ty truyn thng ln giao tip vi s ng, m ngy nay thc t ang cho thy s ng ang giao tip vi s ng. Ti tm hiu iu ny t Chandra Muzaffar, Ch tch mt t chc nhn quyn Malaysia mang tn Phong tro quc t v mt th gii cng bng. Ti n gp ngi n ng Hi gio hin lnh ny trong vn phng ca ng th Kuala Lumpur. Ti n vi mt mc ch nghe ng ta ch trch ton cu ha, thay mt cho nhng ngi b ht hi v b ri, nhng ngi m t chc ca ng ang bnh vc. Nhng ngc li ti nhn c mt thng ip nh nhng v th v hn t ng ta. "Ti ngh ton cu ha khng phi ch l s ti sinh ca ch ngha thc dn," Muzaffar ni. "Nhng ngi ni nh vy tht khng hiu vn . S th phc tp hn th nhiu. Hy nhn quanh. Do ton cu ha, c nhng thnh phn vn ha ca nhng dn tc b nn li ang xm nhp ln phng Bc. Mn n ph bin ca ngi Anh ngy nay khng cn l c v khoai ty rn, m l mn c ri. C ri khng cn l mn l ming i vi ngi Anh na. Nhng ti khng ch ni n c ri. Trong thc h, hin nay xut hin nhng quan tm nht nh i vi nhng tn gio mi. Vy th trong khi c ci th lc thng tr [M ha], anh cng thy t tng ca nhng ngi b thng tr ang lan trn... Hin c nhiu c hi cho php nhng ngi khc bc l t tng thng qua Internet. Iran kt ni vi Internet rt cht ch. H coi l mt cng c h ph bin quan im ca h. Malaysia, Mahathir c CNN a tin [n khp th gii]. Chin dch vn ng cm mn trn t lin ang c tuyn truyn trn Internet. chnh l cng ca ton cu ha gip cho nhng nhm dn chng sng ngoi l. Ni rng l mt th giao thng mt chiu th khng ng, v chng ta phi hiu c s phc tp ca n. Dn chng hot ng trong nhiu cp khc nhau. mt mc h c th tc gin v nhng bt cng m hin tng M ha gy cho x hi ca h, nhng h li bn v vn khi ngi trong qun McDonald s vi con ci ca h, nhng ngi ang theo hc ti Hoa K." Tp hp lc lng i mt vi chng i ton cu ha. To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

iu l thc t ngay ti cc x hi pht trin. Tp ch Forbes - kh c th gi l th tp ch bnh vc cho ngi ngho - ng mt bi rt hay vo thng 7/1998 sau phim ti liu ca Time Warner - CNN (7/6/98) ni v lc lng M Ni Xanh ca M dng hi ngt i vi nhng k phn bi Lo nm 1970. Ngay sau bn tin, nhng cu chin binh M t co ci gi l s tht v chin dch Tailwind da trn cc bo co gi mo v cc ngun tin m h. Mc cho rt nhiu khiu ni, nhng tp on truyn thng khng l CNN khng a ra ci chnh g v bn tin. (Nhng ngi khng l truyn thng ton cu thng khng xin li ai, c bit khng c chuyn xin li cu chin binh.) ""Time Warner c th d kin mi khiu ni ri cng i vo qun lng," tp ch Forbes cho bit. "[nhng] nhng cu chin binh chin trng Vit Nam s dng Internet - v kh duy nht m h c. Khng c Internet th c khi phi mt hng thng mi c th tm ra s tht, m n lc th chng cn ai nghe h na." [Internet] cho php ti lm trong ba ngy nhng vic m [nh lm phim CNN] April Oliver lm trong 8 thng," i t khng qun Perry Smith ( ngh hu), mt t vn qun s cho CNN, ngi i khi CNN phn i phim ti liu . Smith cho bit m m phim ti liu c chiu, ng ta vit xung mt lot cc cu hi xung quanh iu g xy ra hi Lo. Ch bm mt nt, ng ta gi email n hn 300 ngun tin ca ring ng - "Email c gi khp ni," Smith gii thch. H s v chin dch Tailwind thi l ti mt, vy l nu nhng ngi cu chin binh phi i cc v quan liu trong B Quc phng quyt nh cho cng b h s th s mt nhiu thi gian mi bc b c t liu ca CNN, v lc th qu mun. Nhng bng cch dng email, chi ph hu nh bng khng, cc cu chin binh tp hp hi c ca h t nhng binh s c mt thi gian , ri trong vi ngy cho cng b. H qu ging cho CNN mt ci tt. Nhng cu chin binh, nhn tin hu tr, trang b bng email buc ng Rick Kaplan, Ch tch CNN, lng cao, xut hin trn chnh truyn hnh CNN ca ng ta, run run ging nh mt con hu b ri n, bc b phim t liu v xin li ln xin li xung, c gng gi cho c cng n vic lm ca chnh ng ta, v khi phc uy tn cho truyn hnh CNN. T s: cu chin binh vi email: 1Time Warner-CNN, tp on truyn thng hng mnh nht th gii: 0. Trong khi Internet v ton cu ha c th v s ngy cng to ra t do ngn lun cho cc c nhn v s minh bch trong chnh ph, v sao ti li tin rng chng s gp phn mt cch c o vo vic xa ngho i? "V Internet n vi dn chng nhanh hn bt c cng ngh no khc," Alan Hammond, Trng khoa hc gia ca Vin Ti nguyn th gii gii thch. "Mt trang web dch sang ngn ng n , Trung vn, Swahili v Ty Ban Nha c th tr thnh mt khi t liu cho khong hai t dn. N c th gip dn chng, thm ch nhng ngi ngho nht, tm cch thot khi ngho i, to li ch k thut s thay cho h ngn cch k thut s. Xin xem mt cu chuyn ca Iqbal Z. Quadir, ng ch ngn hng ngi M gc Bangladesh. "u To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

nm 1993," Quadir k, "ti c tuyn vo lm trong mt hng u t New York, ti v ng nghip cng phi hp vit cc bo co, lu gi v chia s chng trn cc a mm my tnh, lt nht. Sau khi cc my tnh ca chng ti c ni vo mt mng ni b, gim c vic phi trao i cc a mm, chng ti vit bo co nhanh hn, lm vic sng to hn v y hng th. iu khin ti nh li k nim ca ti trong mt ngi lng nng thn bangladesh trong thi gian chin tranh ginh c lp ca nc ny, nm 1971. Chin tranh n ra u tin th, khin gia nh ti tn c vo mt vng qu ho lnh. C vng khng c cng ngh hin i, ngoi tr hai chic ph my dng ch khch v hng ha gia hai th trn, n dng bn lng ti. Trong nhiu thng, chin tranh khin cho dch v chuyn ch b nh n. Khi dch v tr li th n khin cuc sng vng ti thay i tch cc. Nng dn v ng dn bn sn phm ca h vi gi cao hn, hng ha a dng hn. S ci thin ln n mc ti c th thy tn mt, d cho lc ch mi 13 tui. Thm na, trong thi gian ti phi i b rt nhiu gia hai ngi lng. Cha m ni ti i b 10 km sang lng bn nhn t thuc men t mt dc s . Nhng sau khi i ht bui sng, n ni, ti mi bit l ng dc s vo thnh ph mua thm thuc. V th l mt c bui chiu ti i b quay li lng ca mnh. Sau nh c ph ni hai lng m phi i b. Khi my tnh trong s ca ti c ni mng vo nm 1993, ti nh li nhng nm thng b ph hoi thi 1971, v thy ny sinh mt thc t. Kt ni chnh l iu s tng nng sut, d l chuyn xy ra trong mt vn phng hin i hay trong mt ngi lng ngho tng; kt ni s tng tim nng; khng kt ni s gy t lit v thui cht tim nng." "Nu kt ni ng ngha vi nng sut," Quadir nh li. "th n cng l mt v kh chng ngho i. Nhng dn Bangladesh ca ti nm 1993 lm g chng ngho i? Qua nghin cu, ti thy Bangladesh qua nhng bc pht trin m t cn n in thoi, ti khng hiu c sc ngi b ung ph bao nhiu trong vic i li ci t nc 120 triu dn . Trong 1.000 ngi dn ch c hai ngi c in thoi, v trong vng nng thn vi hn 100 triu dn th hu nh khng c in thoi. y l mt thc t ph phng v ngy nay nhng hnh thc kt ni mi ang khng ngng xut hin, vi Internet v Email, to ra nhng chuyn bin ngay c nhng nn kinh t trng thnh nh ca M chng hn. Vo thi im ny nm 1993, ti c bit chnh ph bangladesh ang c sng kin cp giy php hot ng cho cc dch v in thoi di ng, d nh bt u vo nm 1994. y l iu rt ph hp. c c s kt ni lin lc trong vng nng thn cn phi c mt cch thit lp mt h thng lin lc in thoi - trong trng hp , in thoi di ng l thch hp nht - v cn phi c giy php ca chnh ph. Ti phi hnh ng tht nhanh. Mc d thu ht u t xy dng vin thng nng thn Bangladesh l mt vic kh khng khip, nhng ti ngh phi tm ra mt cch. Nu kt ni c ngha l tng nng sut, vy th cn phi ginh trc nhng phn li li ca nng sut c th trang tri cho vic u t vo kt ni. iu quan trng, ti c ngh To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

trong u, khng phi l cn bao nhiu tin cho mt lng mua cho c cc dch v in thoi, m l nu c nhng dch v th lng s lm ra bao nhiu tin. Dn lng s dng li tc t vic s dng dch v tr cho chnh dch v h c hng." Nhng lm th no khi s? "Mt m sng hy vng xut hin trong bi cnh l nh ch mang tn Grameen bank," Quadir k tip. "Ngn hng chuyn cung cp cc khon vn vay nh, hot ng trong 35.000 lng mc, c 1.100 chi nhnh v 12.000 nhn vin. Thng thng mt ph n s vay 100 hay 200 -la, min th chp t Grameen Bank mua, v d, mt con b. Con b ny s cho sa, ch s bn sa cho ngi hng xm, kim tin sng v tr dn khong vay ban u. Qu trnh s gip nhng ngi ngho i nht ng dy. i vi ti, kh nng kt ni c th c t chc theo cch tng t. Ngha l mt in thoi di ng cng ging nh "con b n" - t nht l trong cch nhn ca ngi i vay vn. Mt ph n c th vay 200 -la t nh bng, mua mt in thoi di ng, dng n, i tng nh, mi cho dn lng s dng, v thu ph, nh vy va kim ra tin, va c th tr n ngn hng. ngh ca ti c Muhammad Yunus, ngi sng lp Grameen Bank ch . Khng c ng ta th chng lm c g. ng ta khuyn khch v nm 1994, ti b vic hng u t v thuyt phc Joshua Mailman, mt nh u t ngi M c u c x hi, cng ti lp mt cng ty New York." "Hai nm sau, kt qu l ra i mt quan h i tc gi l Grameen Phone Limited - mt cng ty cung cp dch v in thoi di ng cho th v nng thn Bangladesh. Ngn hng Grameen chu trch nhim la chn i tng ph n cho vay vn, da vo h s ca h vay vn trong qu kh. Chng hn mt ph n chng minh rng ch c mt s k nng nht nh v c kh nng hc hi thm, s c h tr cho vay vn v m dch v in thoi. Mt yu t khc l nh ca ch nn nm trung tm mt cng ng, gia lng. Grameen cng gip cho t nht l mt thnh vin trong gia nh m dch v c th c c ngn ng v ch s bng tin Anh. Mi mt ngi lm i l in thoi nh vy trung bnh c th kim c hai -la mt ngy. V c rt nhiu cu chuyn k v cch sng, cch lm n ca dn lng thay i ra sao k t ngy in thoi xut hin trong lng mc ca h. Chng hn c mt ph n suy ngh s nui mt n g ln hn, mt li lm n m cha bao gi ch dm ngh ti v trc kia nu g m th khng th gi th y cho kp thi. Mt ngi n ng mun m rng vn chui ca ng v gi y ng c th dng in thoi hi thm d gi c th trng quyt nh thi im bn sn phm. Mt ngi m dng in thoi gi bc s v cu c a con ca ch, chu b st cao. Nhng ngi dn Bangladesh lu lc lm n phng xa trn khp th gii gi y c th gi v ni chuyn vi b con gia nh h, v kim tra xem tin h gi v c n tn tay ngi thn. C mt s tc ng x hi tch cc do lin lc em li. Khi c nhng ngi ph n ngho i nht gi y c th cm trong tay phng tin lin lc ton cu, nhng ln sng tin b xut hin trong nhng lng bn xa xi ho lnh. Ngay c nhng ngi To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

tng i giu c cng tm n cn nh ca ngi ph n ngho kh c s dng dch v in thoi." Quadir cho bit anh rt c nhiu bi hc t kinh nghim . Mt iu r rng l k thut s cho ra mt li t duy mi v nhng m hnh lm n mi thch hp vi cc nc ngho. Nhng cn phi c nhng nh ch mi trong nhng quc gia c th cung cp cng ngh ti ngi dn thng bn thn h c th tn dng c sc mnh k thut. l iu GrameenPhone thc hin. Bi hc khc cho thy khng th c ci gi l "pht trin kinh t: nu khng c tinh thn doanh nghip. Tinh thn doanh nghip l sc mnh quan trng nht nng bc cc quc gia v iu m Internet v ton cu ha c th lm, vi cht t tr tng tng, l khin cho nhng ngi ngho nht Bangladesh c c tinh thn kinh doanh ny. "Theo nh ngha th nc ngho thng c ng dn ngho, nhng nc ny cn xc nh dn ngho ca h cng chnh l mt trong nhng ngun sc mnh a t nc tin ln," Quadir kt lun. "Ni cch khc, mt chic in thoi di ng cng l mt "con b" i vi ngi cung cp dch v in thoi, nhng n c th l mt "con nga" i vi lng , con nga gip ko c lng ra khi ngho i." Nhng cu chuyn trn cho chng ta thy thc t: mt ng ton cu ha sn sinh ra tm l th xa lnh khi cc th lc v nh hng pht trin ti mc gn nh v hnh v kh hiu, mt ng n cng to ra nhng tin b thc t. N c th tip cn nhng tng lp thp nht trong x hi, to cho nhng ngi dn ngho ym th nhng li th, c hi v ngun ti nguyn mi h c th t sng to. Nhng cu chuyn trn cng gii thch v sao nhng phn ng chng li ton cu ha cho n nay vn cha li cun c ng o qun chng ph tan ton cu ha. Qu nhiu ngi dn vn cn mun c h thng ton cu ha, h tip tc tm ng hi nhp vo h thng , d cho qu trnh hi nhp c kh khn n u. Bi v c qu nhiu ngi dn cc nc ang pht trin tin rng ton cu ha l cng c h nhanh chng tm ra mt cuc sng kh hn, mt cng c hu hiu hn tt c nhng g xa nay h c c. Liu ai cng tm c cng vic mnh a thch? Chc chn l khng. Liu ai Sri lanka cng s c tr lng cao nh nhng ngi sng Seattle khng? Khng. Nhng liu nhng c hi vic lm do By Th in T to ra cc nc pht trin c hay hn nhng cng vic khc, ny sinh t cnh ngho kh, t vic bc lt tnh dc t tr em khng? Chc chn ri. Nhng c hi vic lm l nhng bc u tin cho dn ngho bc khi cnh ngho tng? Chc chn. Nh kinh t Paul Krugman thng thn ch ra: "S tht trn tri cho thy mi in hnh pht trin kinh t thnh cng trong th k trc - mi khi c mt quc gia hng say lm n tin ln s thnh vng, hay t nht t c mc sng kh hn - din ra trong bi cnh ton cu ha; c ngha l h sn xut cho th trng ton cu thay v ch t cung t cp. Nhiu cng nhn tham gia sn xut cho th trng th gii khng c tr lng xng ng theo To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

mc ca Th gii i nhanh. Nhng khng th ni rng h b ton cu ha lm cho i kh... th bn qun rng chnh h l nhng ngi rt ngho, trc khi h nhn c cng vic phc v xut khu. V nu ngh nh th th bn cng lm ng trc mt s tht l nhng ai khng vo c ton cu ha th ngho km hn nhiu so vi nhng ai c vo." (Slave, 23/11/1999) Chnh v th m rt nhiu i din t cc nc ang pht trin rt lo bun ti hi ngh thng nh WTO ti Seattle nm 1999 khi Hoa K v cc nc pht trin khc da ct h khi mu dch ton cu nu trong mt thi gian ngn h khng ci thin c quyn li cho cng nhn v tnh hnh mi trng ca mnh - mc du nhng thng ip chng qua l mt thi trang chnh tr do cc nghip on th thuyn Hoa K ra ku gi gim bt thng mi vi cc nc c mc lng cng nhn cn thp. Nu khng c mc lng thp th cc nc ang pht trin khng th bc nhng bc u tin vo nc thang pht trin, iu kin tin quyt cho php h ci thin tiu chun mi trng v i sng cng nhn. V th nhng phn ng chng ton cu ha trong hng ng nhng tr thc phng Ty v ang mnh hn nhng phn ng trong hng ng cng nhn cc th trng mi ni. Nhng cng nhn c th khng thch nhiu iu thuc v ton cu ha, nhng h c cn gii php no tt hn khng? Cha ai bit c. C lc nhng khu hiu trn ng ph Seattle v nhng bc tranh bi bn ln tng c bo ch tung ra thnh tin tc ng ch . Nhng c lc nhng s im lng cng rt ng ch . L mt phng vin, s thnh cng i vi bn l kh nng phn bit c s khc nhau gia hai s vic ni trn. Ti thy mu tin quan trng nht t chu v Nga trong nm 1998 v 1999 l s im lng tng i trong hng ng nhng tng lp trung lu v dn ngho Thi Lan, Hn Quc, Malaysia, Indonesia v Lin X c. H chp nhn s pht quyt v th trng t do - chp nhn rng t nc ca h c nhng kh khn lin quan ti h iu hnh v cc phn mm, v h sn sng chu b trng pht v c gng a ra nhng iu chnh cn thit. Giai on ny ko di bao lu th kh m on trc, nhng n gy bi ri trong s nhng ngi d an v s tht bi ca ton cu ha. Sau mi cn hn lon trong kinh t ton cu, sau mi cuc th nghim ht nhn ca n , sau mi cuc hp thng nh ca WTO, nhng chuyn gia ni trn u kt lut rng ton cu ha b "co chung," h thng ton cu ha ang v v dn ngho s vng ln chng li n. Ton cu ha bao gi cng l khi nim b chn vi trong tr c ca nhng ngi khng hiu v n, khng hiu v hoi bo thc s ca con ngi. Nhng ngi chng ton cu ha chc cha bao gi gp nhng ngi nh Liliane hay Teera, Chandra hay Iqbal, hay c con gi ca nh Hendersons hay nhng ngi th m Nga, cha ni n ngi ph n nh nhn H Ni. Khi no tt c nhng con ngi ni trn b cuc, khng mun gia nhp Th gii i nhanh, tuyn b rng h thch quay v nhng h thng c k, ng ca v b kim sot, v khi h b cuc khng mun tm n mt cuc sng tt hn - cho bn thn hay cho con chu ca h - th ti s u To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

hng, chp nhn ton cu ha b "dit vong" v rng nhng ngi chng i ton cu ha thng cuc. Nhng cho n ngy th cho php ti c chia s vi bn mt iu b mt nh, ti thu lm c khi tr chuyn vi nhng con ngi ni trn: "nhng ngi ngho i trn tri t" ch mun n cho c Disney World - ch khng cn mun dng chin ly. H mun c Vng quc Mu nhim ch khng mun tr thnh Nhng ngi khn kh. V nu bn c th xy dng c nhng mi trng chnh tr v kinh t m to cho h c ch mt cht hy vng, rng bng cch lm vic hng say v hy sinh th s n c Disney World v thng thc Vng quc Mu nhim - th phn ln nhng ngi s gn b vi cuc chi ton cu ha lu, lu hn mc bn tng tng.

Thomas L. Friedman Chic Lexus v cy liu Dch gi: L Minh Phn IV -Chng 17 HOA K V TON CU HA S phn khch hp l Khi Alan Greenspan, Ch tch Cc D tr Lin bang a ra nh gi ni ting vo u nm 1997, cnh tnh nhng nh u t th trng chng khon Hoa K trc "s phn khch v l," trong cung cch h kch gi ca cc c phiu ln vt qu cc tnh ton gi v li, ti vit mt ct bo, trong hnh thc mt bc th gi ng Greenspan, coi ng ta l mt bc s t vn cho t bo. Ct bo ca ti bt u nh sau: "Tha bc s Greenspan, ti c mt chng bnh ti t. Ti cm thy hn h mt cch v l v th trng chng khon Hoa K m khng cch g km li c. Ti bit ng ni "phn khch mt cch v l" th s khng tt cho sc khe, v ti th cha bng rt nhiu phng php: Thi min, thuc an thn, bn bn tho. Thm ch c li bi pht biu ca ng hi nm 1987. Nhng vn khng qua khi chng bnh . Mi ln ti sang chu u hay Nht Bn, th khi quay v ti li mun u t thm nhiu vo th trng Hoa K. Lm n hy gip ti. Trn trng. K tn Ngi u t qua h thng in t." Sau ti ni tip rng ti khng bit v ci mc hot ng ng n m th trng chng khon ca Hoa K phi tun th, v tin rng nu Hoa K khng tip tc thc hin nhng bin php cn bn nh tng nng sut v gi li sut cng lm pht mc thp, th gi c trn th trng chng khon s i xung. Nhng iu ti mun ni l nu c nhng s nhit tnh thi qu th hin cc th trng ca Hoa K, th l v khng nhng c nhiu nhng "s phn khch v l", m cn c c To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

nhng phn khch c l v nc M.

Thomas L. Friedman

Do thng ra nc ngoi nhiu v t khi gn ph Wall, ti thng nhn nc M t bn ngoi - v ti thng chng kin nhng thi nim n c l m th gii dnh cho nc M. S nim n c xy dng trn logc sau y: Nu coi ton cu ha l mt h thng quc t ch o ngy nay, v nhn vo nhng ng gp t cc cng ty v nh nc cho h thng , th bn c th kt lun rng Hoa K c nhiu ti sn nht v t n nn nht trong h thng, hn bt c nc ln no khc. l iu ti gi l s phn khch c l. Cm gic chung trong gii u t ton cu cho thy trong khi nhiu ni chu u v chu vn ang phi c gng iu chnh x hi ca h thch nghi vi ton cu ha, trong c nhng ni ch mi bt u, th Ch Sam chy c mt qung di v ang tip tc tin rt nhanh. Mt cch d hiu phn tch s phn khi c l ni trn l hy t vn sau y: Nu cch y mt trm nm, n gp mt nh a l kim kin trc s, bn ni vi ng ta rng vo nm 2000 s c mt h thng th gii gi l "ton cu ha," th ng ta s thit k mt t nc nh th no c th cnh tranh v thng c trong th gii ? Cu tr li s l t nc s rt ging nc M ngy nay. Ngha l: Trc ht, ng ta s thit k mt t nc c v tr a l c sc cnh tranh l tng. ng s thit k mt cng quc ca c Thi Bnh Dng v i Ty Dng, thoi mi trng ra c hai hng, trn b th ni vi Canada v M La tinh, khin cho n c th tng tc c vi ba th trng ch cht ca th gii - , u v M. Tht tin li. ng ta s thit k mt t nc c dn c a dng, a vn ha, a sc tc, a ngn ng, nhng ngi c quan h t nhin vi tt c cc lc a trn tri t, nhng ng thi c gn b bi ch mt ngn ng - ting Anh - mt th ting ch cht dng trn Internet. ng ta s t vo t nc ny t nht l nm nn kinh t a phng nhng ch mt ng tin chung, ng -la, cng l ng ngoi t mnh, lm d tr ngoi t cho tt c cc nc trn th gii. Mt ng tin chung cng vi nm nn kinh t a phng l th ti sn qu bu, v khi mt vng kinh t gp kh khn th li c mt vng kinh t khc n ra lm nn b p, lp i nhng khon thiu ht trong chu k thng mi. l mt iu tin li. ng ta s thit k mt t nc c nhng th trng t bn hu hiu, a dng v y sng to, ni gi vn mo him c coi l mt ngh thut ng trn trng, khin cho bt c ai c sng kin (d c v hp l hay v l) trong nh bp hay ngoi gara cng c th tm c ngi ti tr cp vn. Tht l hay. V khi ni n tc , th khng u nhanh bng cc th trng vn ca Hoa K trong vic nm tin u t cho nhng sng kin mi. Nu bn so snh danh sch ca 25 cng ty ln nht chu u cch y 25 nm vi danh sch 25 cng ty ln nht chu u ngy nay - th thy tn cc cng ty trong hai danh sch gn nh khng i. Nhng nu l nh vy i vi trng hp Hoa To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

K, th thy phn ln trong danh sch ngy nay l cc cng ty mi m, khc xa. Tt nhin cc th trng ti chnh ca M, vi vic thng xuyn i hi thu li nhun ngn hn v thu nhp theo qu, thng khng mun cc tng cng ty "tn tin" vo nhng hot ng di hn. iu ng. Nhng cng chnh nhng th trng c th trong vng mt m nm tin cho mt c nhn, ti tr cho mt ngi c cht t tng cha chn mui, sau ngi ny cho ra i mt mu my vi tnh i mi. Massachusetts c khu vc cp vn cho sng to quy m bng c chu u cng li. Cc nh t bn ti tr cho sng to l nhng nhn vt quan trng nht thi nay; khng ch v h l nhng ngun tin bc. Nhng ngi gii nht trong s h c th cung cp cc k nng lp cng ty. H c rt nhiu kinh nghim v thu hiu nhng giai on m cc cng ty tri qua pht trin, v h s h tr trong nhng khu - nhng iu qu bu khng km g tin bc. Kin trc s ca chng ta chc chn s thit k mt t nc c mi trng php l v lut l trung thc nht th gii. t nc ny cc nh u t trong v ngoi nc u c hot ng trn mt sn chi cng bng, vi tng i him cc hin tng tham nhng, vi rt nhiu lut l bo v cho bt c ngi nc ngoi no vo u t, kim li v chuyn tin ra ngoi bt c lc no. t nc s c nn php ch gip cho th trng v cc hp ng c thc hin v m bo vic bo v tc quyn cho cc sng ch. Cc th trng vn ca Hoa K ngy nay khng nhng hu hiu hn so vi th trng cc nc khc, m cn c coi l minh bch nht. Cc th trng chng khon Hoa K khng chp nhn chuyn gi b mt, nhng cng ty c nim yt s phi thng xuyn bo co v thu chi, kim ton, l li c th d dng pht hin v trng pht v nhng sai lm trong qun l v s dng ti lc. ng ta s thit k mt t nc c h thng lut v ta n x ph sn, khuyn khch nhng ai lm n tht bt c th tuyn b ph sn v ri li bt u t u, lm i lm li, ri c ngy s thnh cng, nh Amazon.com chng hn - h s khng phi eo ng ting xu trong cuc i ca h. Trong Thung lng Silicon, John Doerr, mt nh t bn ti tr cho sng to, cho bit, "tht bi cng khng sao, v trong thc t, iu quan trng l bn hy ng khi ang dng tin ca ngi khc." Trong Thung lng Silicon, ph sn c coi l iu cn thit v l mt phn ca chi ph cho sng to, l thi khin cho ngi ta chp nhn mo him. Nu khng bit ng th s khng ng vng c. Harry Sall, ngi sng lp mt trong nhng h thng sa cha phn mm thnh cng nht trong khu ny, sau nhiu ln cng ty ca ng cht i sng li, ni vi ti trong mt ln cng ung c ph Palo Alto: "Quan im y cho rng c mi ln ng l mt ln nn khn. Chnh v th nhng ngi y khi th nghim mt iu g m tht bi, th ln sau, khi h ng dy th h d dng tm thy ti tr hn ln trc. Ngi ta s ni, "anh ta ln trc b ph sn? Ti cuc rng anh ta hc c iu g t , v th l ti li b tin u t vo cho anh ta". chu u ph sn s l ting xu gn cho bn sut i. Lm g th lm, ng c tuyn b ph sn To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

khi nc c: v bn, con ci ca bn, ri chu cht ca bn s phi mang ting trong x hi ngi c. Nu phi tuyn b ph sn c th tt nht l ri b nc ny m i. (V bn s c cho n Palo Alto.) Nhn ch , nh thit k ca chng ta chc chn s thit k mt t nc sn sng cho n dn nhp c mi, v nguyn tc s cho php bt c ai ln c b bin nc M, th theo hin php, s c i x nh dn chng trong nc. iu khin t nc ny c th tn dng c nhng b c gii nht th gii, tp trung chng vo nhng cng ty, trung tm y t v cc trng i hc. Khong mt phn ba cc k s v nh khoa hc Thung lng Silicon l nhng di dn, sinh ra nc khc, nhng ngi n , nghin cu ri li chuyn giao sn phm v gi tr khoa hc ra th gii. AnnaLee Saxenian, chuyn gia v th ca i hc California Berkeley cho bit nghin cu ca Vin Chnh sch California nm 1996 tm ra rng: Di dn Trung Quc v n trc tip iu hnh 1.786 cng ty k thut cao ca Silicon, doanh thu tng cng 12,6 t -la v 46.000 nhn vin. Donald Rice, cu lnh o cng ty Teledyne, thnh lp mt hng cng ngh sinh hc, hng UroGenesys vo nm 1997 nghin cu cc phng php cha cc bnh tuyn tin lit. ng ta t cng ty mi ca mnh Santa Monika, California. Mt hm ng miu t cho ti v i ng nhn vin ca ng: "Chng ti c 19 nhn vin. Ba trong s sinh ra Vit Nam, hai nh khoa hc v mt nhn vin hnh chnh; hai ngi sinh Canada, c hai l nh khoa hc; mt ngi sinh ra Nht, nghin cu; mt khoa hc gia sinh Peru; mt khoa hc gia sinh Malaysia; mt khoa hc gia sinh Trung Quc; mt khoa hc gia sinh Iran; mt sinh n . Cn li l ngi sinh M. Ti khng th tm mt t nc no khc trn th gii m c th c mt i ng nh vy." ng th. C ai c gng vo quc tch Nht Bn bao gi cha? Hay l quc tch Thy S? tr thnh ngi Nht bn hu nh phi l ngi sinh ra Nht. tr thnh ngi Thy S bn hu nh phi l ngi sinh ra Thy S. tr thnh ngi M bn ch cn mun thnh ngi M. Nhng khi quc tch ch l vn php lut, khng lin quan g n sc tc, chng tc hay quc gia, th s d dng hn cho mt t nc thu phc ti nng. Mt ngi bn ti trong Thung lng Silicon hay ni: "Ti khng s ngi Nht hay ngi chu no khc. Ngi gc ca chng ti lc no cng s thnh cng hn ngi chu ." Cng thu ht nhiu cng nhn lnh ngh sang nc bn th t nc cng c c thnh cng. Ni v nc M, ti mong mun khng ch thu ht nhng ngi giu c v c tr tu. Ti s khng bao gi t chi mt thuyn nhn Haiti. Nhng ngi thng minh n mc c th dng cc thng sa lm thnh chic b v vt bin sang n b ca nc M s u l nhng ngi ti mun tip nhn. T.J. Rodgers, Tng gim c iu hnh cng ty Cypress Semiconductor, khi phn nn v nhng hn ch do Quc hi M p t i vi ch visa cho cc k s nc ngoi vo lm vic, nhn xt: "Ngi thng v k thua trong thi i thng tin ch khc nhau v u c. Nhng c nhng v thng To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

ngh s ca chng ta khng nhn ra iu , h mun y nhng tri thc ca th gii ra xa ri chnh nhng tr thc , t t nc ca h, s tr thnh nhng i th cnh tranh vi chng ta. Bn trong s 10 ch tch ca hng chng ti vi l di dn. Khong 35 phn trm cc k s ca ti l ngi di dn. Ph ch tch ca ti ph trch nghin cu - ngi thit k chp vi tnh tin tin nht ca hng - l ngi n t Cuba." Liu bn c mun cng vic trong t nc ca bn ch do cc chuyn vin ni a m trch, hay bn mun vn ti s 10 phn trm cc chuyn vin gii nht th gii? Hoa K ngy nay l t nc duy nht lm c iu . Nht Bn, Thy S, c - h khng c truyn thng di dn thc s, v l im yu ca h. Nh kin trc s ca chng ta s thit k mt t nc vi h thng chnh tr dn ch v lin bang, c im uyn chuyn, cho php tn quyn chnh tr v do khuyn khch cc vng v a phng iu chnh chnh sch ca h vi cc khuynh hng trn th gii, m khng phi i s ph duyt ca chnh quyn lin bang. Mt h thng lin bang - vi 50 bang c kh nng cnh tranh v th nghim tm gii php cho cc vn gio dc, an sinh x hi v y t - l mt th mnh trong ton cu ha. N c dng th nghim, tm ti nhm ng ph vi tnh phc tp ca cc vn ni trn. Nh kin trc chc chn s to ra mt t nc c th trng lao ng linh hot nht th gii - th trng cho php nhn cng di chuyn t vng kinh t ny sang vng khc, cho php cc cng ty tng i d dng tuyn dng hay sa thi nhn cng. Trong mt thi k pht trin nhanh chng th kh nng di chuyn d dng tht l quan trng. Hoa K, hm nay bn mt vic Maine th ngy mai bn c th tm c vic mi San Diego, nu bn sn sng i li. Nu Tokyo m bn mt vic hm nay th theo ti bn khng nn tm vic mi Seoul ngy hm sau. Nu ngy hm nay bn b mt vic Munich, ngay c khi chu u tr thnh mt lin hip vi ng tin v th trng chung, th bn vn rt kh tm vic Minlan vo ngy hm sau. l nhng kh khn nhn tin i vi th gii ngoi nc M. Hn na, cng d dng sa thi cng nhn th cc hng xng cng d dng tm ngi mi. iu c v nghch l li c dng gii thch cho nhng tin b - trong nhng nm 90, Hoa K nh c chnh sch nhn lc uyn chuyn vt chu u v Nht Bn rt nhanh chng trong vic hp th cch mng thng tin vo nn kinh t. Hy t hi mt cu n gin: V sao trong khi cng ngh, vi Internet v my tnh c nhn sn c cho mi quc gia pht trin, vy m c quc gia tn dng chng nhanh nhn vo thng mi, trong khi c nhng quc gia khc khng lm c iu ? Cu tr li ngn gn l phn ln cc cng ngh mi lm tng nng sut ca mt nh my, v mc sng trong mt x hi, bi v chng gip loi b bt nhn lc. Cc robot lm vic hiu qu hn so vi cng nhn lm bng tay trong dy chuyn sn xut. Thit b tr li t ng trong in thoi ca bn lm vic hiu qu hn nhn vin trc tng i. Ni cch khc, cha kha vo cch mng thng tin To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

khng phi l do n lm tng chi ph cho u ra, m l n lm gim chi ph nhn cng cho u vo tit kim v tng hiu qu sn xut. Cng vic lm bng tay gim i. C ngha l nu c mt th mi trng vn ha v x hi cho php bn gim bt nhn lc bng cch p dng cng ngh mi th bn s kim li do tng nng sut, tng li nhun, tng ti sn v sau cng s tng cng n vic lm. Tt c cc yu t tp hp tr thnh mt t nc c kh nng cnh tranh. Hoa K ngy nay c c mt nn vn ha v x hi trong cho php ph c, sng to v xy mi. Alan Greenspan mt ln ch ra rng vo gia nm 1999, mi tun c khong 300.000 vic lm M b cng ngh mi xa s. Nhng chnh cng ngh mi to ra 300.001 vic lm mi trong mt tun sau , cng M. Chnh v th nn tht nghip M vn c gi mc thp. Cc cng ty M d dng sa thi nhn vin, dng my mc thay th h, khng ngn ngi mua k thut mi. Nhng khi lm iu , h c thm kh nng d dng tuyn dng nhn vin mi. Ngc li, chu u v Nht Bn, rt kh c th sa thi cng nhn. Hy tng tng khi linh kin t ng tr li in thoi c s dng gip bn c th dp i 10 nhn vin tng i. Nhng mt cng ty Ty u s mua linh kin nhng vn gi 10 nhn vin tng i li, hoc tr rt nhiu tin n b cho h thi vic. Kt qu s l hoc cng ty rt ngn ngi trong vic tuyn ngi mi, hoc ngn ngi trong vic mua v p dng k thut mi v n s khng tin mua k thut ng thi tr lng cho nhng nhn vin m k thut thay th nhng vn nm li cng ty, hoc c th h ra i nhng phi c n b nhiu. Nh vy u t mi s khng mang li li nhun ng k. Nhn ni v u ny ta c th nhn xt rng bc ngot trong lch s Hoa K trc khi bc sang thin nin k mi l khi Ronald Reagan quyt nh sa thi ton b s nhn vin hoa tiu hng khng nh cng vo nm 1981. Khng mt s kin no ln hn th trong vic nh du s thay i trong tng quan lc lng gia ch v nhn vin, m ng cho cc cng ty M mc sc sa thi nhn vin, p dng k thut, ri li mc sc tuyn lao ng mi. Chng c th m sau , hng triu vic lm M b xa s ng thi hng triu vic lm mi c hnh thnh cng M trong nhng nm 90. Trong khi cc th trng nhn lc chu u tip tc tr tr, v mc tht nghip ng 12 phn trm. Kin trc s ca chng ta s thit k mt t nc trong ng ta cm ght nhng tp on c chnh ph bo h, buc mi cng ty v mi ngn hng phi vt ln t tm ch ng, nhng s c quyn th s khng c dung tha. l iu quan trng, bi v khi mt cng ty M, nh Microsoft chng hn, tr thnh u tu c ngng m trn th gii, th n vn phi ra trc c quan chng c quyn ca B T Php M chu cht vn. l mt trong nhng th mnh tim n ln nht ca M. Nhng ngi cho rng bo tn sc mnh, nc M s phi dung tng nhng cng ty nh Microsoft chng hn - cho n lm g ty - hon ton sai lm. Thc t cho thy mt nhm ngi trong B T Php, lng 75.000 -la M mi nm, c th ng ra thch thc Micosoft, mt cng ty To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

ln nht nc M, v thng cuc - chnh l ngun sc mnh ca M. Bao gi cng c th c mt cng ty khc xut hin, cnh tranh vi Microsoft, mt khi c quan chng c quyn ca B T Php vn cn v c kh nng dp b cc tp on c quyn, v mt khi vn c nhng chnh n nh Thomas Penfield Jackson, dng cm phn x v kt n cc tp on c quyn. iu tr tru l thng 11 nm 1999, khi Jack phn quyt rng Microsoft c hnh vi c quyn v gy hi i vi ngi tiu dng M, trng vo tun l k nim 10 nm Bc tng Berlin sp . Nhng ngi p bc tng nng lng mong i nhng g bn kia bc tng? Chc chn l h mong nhng th m Bill Gates bn - Windows, Disney World, McDonald s v mt cuc sng tt p. Nu c mt iu nhng x hi hu cng sn nhn ra trong vng 10 nm qua, th chnh l vic php ch ng vai tr nn mng ca s thnh vng ca nc M. Nh nc Nga nhanh chng nhn thy nu khng c nh nc php quyn th s khng c thnh vng. Chnh h thng qun l bng lut php ca Hoa K, trong khng mt c nhn hay cng ty no ng trn lut php, l ct li ca phong cch M. Cng nh nhng ngi khc, ti rt bun khi nghe tin c ngi Trung Quc b t co nh cp cc b mt ht nhn ca M hi nm 1999. Khng th dung tha c iu . Nhng ti cng cm thy nu qu thc h lm iu th cng v ch. V b mt ln nht ca chng ti ngun sc mnh ca ngi M - l iu m khng ai c th nh cp. l li sng M. Nhng nu h bt u bt chc li sng , th ti s bt u lo lng. Nu h ch nh cp cc b mt qun s th h phi hiu rng, ngay sau khi b mt cp, th h thng ca chng ta s cho ra i mt pht kin tt hn. Kin trc s ca chng ta s thit k mt t nc c lng bao dung vi nhng ngi c li sng khc thng, v d nhng anh chng tc kiu ui nga, hay nhng c nng gn vng ln cnh mi, chnh h cng c th l nhng ngi gii ton v gii thit k phn mm vi tnh. Hoa K l t nc m pht trc c ngi ng ln b cuc: "iu khng th lm c, "th s c ngay mt ngi khc bc vo tuyn b: "Ti va thc hin thnh cng iu ." Avram Miller, Ph ch tch ca hng Intel, ni: "Ngi Nht khng hiu c iu , v h ch trng s ng b. Nu phi sn xut hng t mt hng ging ht nhau, th ngi Nht l chuyn gia hng u trn th gii, v chng ti v th c ngh h l thn ng. Nhng ngy nay, th gii khng mun c nhiu mt hng ging ht nhau, ng b. V trong th gii ngy nay, ni c ngi ny thch th ny, ngi kia thm th khc - v cng ngh cho php c th sa i iu chnh [cho th hiu ring ca tng khch hng] - th Hoa K qu l c li th." Kin trc s ca chng ta s thit k mt t nc trong cc tp on cng ty, khng nh loi chu u v Nht Bn gia nhng nm 90, sn sng gim bin ch, rt gn sn xut, t hu ha, m rng quan h i tc, thay i cu trc qun l... tn dng cc tro lu dn ch ti chnh, thng tin v cng ngh, v trnh c chng suy gim h min nhim i vi microchip. Nc M xa kia To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

thng trong cuc chy ua trong khng gian, ngy nay nc M ang thng th trong cuc cnh tranh in ton. Tnh bnh qun u ng, cc cng ty Hoa K tiu tin vo cng ngh thng tin cao hn bt c ni no khc trn th gii. Kin trc s ca chng ta cng s thit k mt t nc lm n hng say v mt h thng thu cho php cc nh u t v nh ci tin thnh cng c th gi li nhng phn doanh thu ca h do c hng u i thu, v nh th khuyn khch ngi ta ngy cng lm giu thm. Trong mt t nc l tng, Horatio Alger s khng phi l mt nhn vt tng tng, m c th l ngi hng xm ca chng ta - mt ngi bnh thng, k s ca Intel hay America Online khi mi khi nghip, v c tr quyn ty chn c phiu nay c gi tr khong 10 triu -la. Kin trc s ca chng ta cng s thit k mt t nc vn bo tn c nhng khu vc mi trng hp dn, m rng, nhng th trn nh v xinh hp dn cc nhn lc tri thc. V ngy nay, nh c Internet, my fax v dch v chuyn pht nhanh, cc hng cng ngh cao v nhn lc tr thc ca h c th chy trn khi nhng trung tm thnh ph n bt c ni no h mun. C c nhng thung lng xanh ti, gn bin v gn ni l iu l tng. Chnh v th nhng bang Idaho, Washington, Oregon, Minnesota v Bc Carolina ang tr thnh cc trung tm cng ngh cao ngy nay. Kin trc s ca chng ta cng s thit k mt t nc coi trng s lu thng thng tin n mc n bo v quyn ca c nhng ngi hot ng trong ngnh tranh nh khiu dm v nhng k phn bit chng tc ti t nht. cng l mt li th. V trong mt th gii m thng tin, tri thc, hng ha v dch v tri ni qua li nhanh chng, k c trn mng in ton, nhng t nc duy tr c s ci m, ng ph c vi nhng hn lon thnh thong vn xy ra, nhng t nc cnh tranh trn c s tri thc, khng ln trnh - s c li th. Hoa K, vi B lut T do Thng tin, khng cho php chnh ph gi b mt c lu, xy dng c mt nn mng vn ha ca s ci m v minh bch. V, quan trng nht, kin trc s ca chng ta s thit k mt t nc c nhng cng ty a quc gia cng nhng doanh nghip nh tip tc nhn xa trng rng, nhn ton cu v pht trin trong mt mi trng tc nhanh, nh, kt ni, v giu tri thc. Hoa K hin t c mc hon ho trong cc ngnh thit k phn mm, vi tnh, thit k, tip th qua Internet, ngn hng thng mi, email, bo him, ci bin gene, tri thc nhn to, ngn hng u t, y t, i hc, chuyn pht nhanh, thc anh nhanh, qung co, cng ngh sinh hc, truyn thng, gii tr, khch sn, x l rc, dch v ti chnh, vin thng v cng ngh cho mi trng. l th gii hu cng ngh, v Hoa K ngy nay ang i u trong tt c cc ngnh hu cng nghip. Trong mt th gii c-th-n-c, Hoa K gi y hnh thnh t nht l mt h thng c-thn-nhiu. iu khin Hoa K tr thnh mt siu cng c o. Sc mnh ca n vt khi To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

mc thng thng. N c mt i qun thng trc ln mnh, c hng khng mu hm, phn lc, my bay vn ti v v kh ht nhn nhiu hn trc, v th, hn nhng nc khc, n c th chuyn qun i xa v i su vo th gii. Vic Hoa K c my bay nm bom tng hnh tm xa B-2 v ang pht trin my bay tm gn F-22 c ngha l Hoa K c th bay vo khng phn ca bt c quc gia no m vn khng b pht hin. ng thi, nh ni chi tit trn, Hoa K i u trong tt c nhng lnh vc thuc thi ton cu ha. Nhng xin nh cho: Mi mt thp k trc, ngi v ngi u dng nh chim thng phong, lc ai ai cng tin rng Hoa K ang vo thi suy vong. Gi y, nh John Neuffer, mt nh phn tch ngi M Vin nghin cu Tokyo ni vi bo The New York Times, mi s xoay chiu: "Nht Bn cha thy c nh sng cui ng hm, v Hoa K cha thy c b vc ri." iu khng c ngha l s khng c ci b vc . Bao gi cng s c loi b vc . Vi bt c li th m Hoa K t c, nc ny vn phi t sp xp nhng iu kin v kh nng ng n c th cnh tranh. Hoa K vn phi m bo rng nng sut - kh nng cung ng hng ha v dch v vi gi thp v chi ph thp, tin lng c th tng nhng lm pht vn b kim sot - tip tc tng. Mc tng nng sut nhanh chng M trong nhng nm 90 l mt hin tng do tin b k thut tc ng, nhng gi y cha ai c th on c mc tng trng ca Hoa K s nhanh hay chm trong thi gian ti. Nht Bn, hin nay vn cng nhiu th yu, nhng h vn l ch ca nhiu ngnh sn xut rt hiu qu, vi mc tch ly cao v mt i ng nhn lc rt cn mn. Nht Bn vn l u tu sng to trong nhng lnh vc nh sn xut dng k thut cao, qun l sn xut v hng in t. C rt nhiu thng gia gii ngi Nht ang b c ch ca Nht khin cho kh pht huy ti nng. Nhng s bp bnh trong kinh t v m ca ngi Nht trong nhng nm 90 khng kch thch tng trng nc ny - ngc li chng i hi phi c s iu chnh. Khi m ngi Nht v Ty u vn bm gi nhng c ch cng nhc v bao cp ca h - khin cho t bn khng nng ng, sng kin b thui cht, th h cha th l i th ca ngi M. Nhng trong ton cu ha, khi nc M cng tin xa hn, th ti d kin, nhng nc s bt chc. Nhng s iu chnh khng trnh c ny c th gy au thng, nhng l iu bt buc i vi h, nu h mun duy tr mc sng nh ngy nay. Khng phi v trong nhng x hi khng c nhng b c doanh nghip ph hp vi thi i. c ca Php cng ging c ca M. Cu hi duy nht l: bi cnh kinh t v x hi ra sao pht huy ti nng t nhng b c ? L do v sao nhiu k s phn mm ngi Php theo nhau sang Thung Lng Silicon l v h cm thy khng th lm n c trong h thng ca nc Php ngy nay. Ngy 21/3/1998, t Washington Post ng bi v nn chy mu cht xm t Php snag Thung lng Silicon, ch ra nguyn nhn nm ch kh nng linh hot ca h thng Hoa K: Reza Malekzadeh, mt sinh vin 24 tui, tt nghip t mt trong nhng i hc v thng mi tt nht ca Php chuyn sang To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

Hoa K, i vic lm ba ln trong ba nm v tr thnh gim c iu hnh cho hng Softway International, Inc., ti San Francisco. " Php ti khng th lm c nhng iu nh ti ang lm y," anh ny ni. "" Php, n lc bn 50 tui m ngi ta vn ni v bn nh l mt [sn phm] ca ci trng m bn i hc. y ngi ta ch quan tm ti nhng g bn lm c, khng quan tm n bn bao nhiu tui hay i hc trng no 15 nm trc y." Anh ta nay l mt trong s 40.000 cng dn Php ang sng vng Bc California. Nu hon cnh Php thay i th chc chn nhng ngi Php s li theo nhau hi hng, v nhng ngi Php khc s t sang Thung lng Silicon hn. l li th m Hoa K lc ny cn tn dng, i ph vi nhng kh khn thc s: nn ti phm trong cc thnh ph, s thiu thn lut php trong vic kim sot v kh, h ngn cch giu ngho, trng cng lp thiu vn, nn vn ha thch khiu kin khin nn lng nhng doanh nghip ln nh, mt h thng an sinh x hi khng ti chnh, mt h thng th tn dng khin cho dn chng chi nhiu hn thu ri lm vo n nn, v c mt h thng chnh tr ngy cng b tham nhng v gy hi khin cc lut l v thng mi khng cn cht ch. Gii quyt nhng kh khn s lm cho vic hi nhp ton cu ha s thun tin hn. Ti rt hy vng l Hoa K s tn dng mt cch thng minh nhng ngun ti sn ca mnh, v ti khng ngh ch c mnh ti l ngi c t tng lc quan n th. Nhng nu Hoa K ch quan th pht trin s tr thnh tr tr - mt tri ln th s c lc mt tri ln. Chnh v th bao gi ti cng tin vo cu ni ca B trng Ti chnh Larry Summers, ni v Hoa K trong nhng nm 90: "iu duy nht khin chng ta lo s chnh l khi ngh rng chng ta khng s mt iu g c."

Thomas L. Friedman Chic Lexus v cy liu Dch gi: L Minh Chng 18 Cch mng M Trc sau ri ai cng s ni n McDonald s: O.J n u trc khi Nicole b st hi? McDonald s. B trng Thng mi Ron Brown mi lnh M n g trc khi ng ta t trn? McDonald s - Nhng trch dn trong vn phng bo ch ca tng hnh dinh McDonald s, Oak Brook, Illinois Sao anh li c th h "M cht i!" trong khi anh ang mc qun jeans?

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

- Mt n sinh Iran, 21 tui, ni vi phng vin John Burns ca t The New York Times, khi bnh lun v vic sinh vin t tp chng i Teheran, nh du k nim ln th 20 ngy cch mng Iran, 4/11/1999. i, sc mnh m thn linh ban cho chng ta. ta c th t xem chnh ta bng con mt ca ngi khc. -Robert Burns Ti l ngi tin vo ci trit l v nm cy xng trn th gii. ng th: ti tin rng bn c th rt gn cc nn kinh t th gii ngy nay thnh nm cy xng khc nhau. Trc ht l cy xng Nht Bn. Gi 5 -la mt gallon. Bn nhn vin mc ng phc v eo gng tay trng, hng bin ch sut i, phc v bn. H bm xng vo xe ca bn. H thay du. H ra knh xe, v h vy theo bn vi nhng n ci, bn ra i thnh thi. Cy xng th hai nm M. Gi xng ch c 1 -la mt gallon, nhng bn phi t bm ly xng, t ra knh xe, t bm lp xe. V khi bn li xe ra khi th c nhng k v gia c s nhm nhm vt np y bnh xe ca bn. Cy xng th ba Ty u. Gi xng cng l 5 -la mt gallon. Ch c mt nhn vin ra phc v. Anh ta min cng bm xng cho bn, phng phu thay du, v cn nhn sut bui rng nghip on ca anh ta ni anh ch lm c th - bm xng v thay du. Anh ta khng ra knh xe. Anh ta ch lm c 35 gi mt tun, mi ngy ngh tra mt ting ri, trong thi gian , cy xng s ng ca khng phc v. Mi nm anh ta c su tun ngh php vng pha Nam nc Php. Bn kia ng l ni ca hai ngi anh v mt ng cu ca anh ta, c ba ngi khng c cng n vic lm sut 10 nm v ch bo him y tr cho h hu hnh hn l cng vic trc kia h c. H dnh thi gian chi bng vi nhau. Cy xng th t mt nc ang pht trin. C 15 nhn vin phc v, tt c bn h c quan h h hng vi nhau. Khi bn li xe vo th chng ai n bn v h ang mi ni chuyn vi nhau. Xng c gi ch 35 xu -la mt gallon v c nh nc tr gi. Nhng trong su vi bm ch thy c mt vi hot ng. Nhng vi khc b hng. Mi ngi ang ch linh kin thay th gi t chu u sang. Cy xng c nh xng xc xch v ngi ch sng Zurich v khi v mang theo ton b doanh thu. Nhng ngi ch khng bit rng mt na s nhn vin ca ng ta m n th vo ng trong xng v dng vi nc ra xe tm tp. Phn ln nhng khch hng cc nc ang pht trin i bng xe Mercedes hoc xe my - khng c th xe no khc. Nhng cy xng vn l ni bao gi cng bn rn, v c nhiu ngi i xe p vo dng bm min ph bm sm xe p ca h. Sau cng l cy xng trong mt nc c nn kinh t k hoch ha, quan liu bao cp. Gi xng To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

mc 50 xu -la mt gallon - nhng khng c xng trong tc - v bn nhn vin em xng bn ch en vi gi 5 -la mt gallon. Ch c mt nhn vin c mt lm vic, v ba ngi kia ang lm ngh ph u cng phc v cho nn kinh t ch en. Mi tun h c mt mt ln nhn lng. V i th, th trong thi ton cu ha, ai ai cng b li cun ti ci trm xng ca Hoa K. Nu bn khng phi l ngi M, khng bit t bm xng ly, th ti gi bn nn sm i hc cch bm xng. Sau chin tranh lnh, ton cu ha ang khoc ch ngha t bn phong cch Anglo-M v chic o nt nm vng ln ton th gii. N p t ln ton cu th vn ha v hnh tng vn ha kiu M. N p t ln ton cu c gi tr ln rc ri ca M. N p t cuc Cch mng M v cy xng theo li M. Khng phi ai cng thch cy xng ca M v nhng iu n tng trng, v bn hiu r l do v sao. Th hin trong nhng cy xng Ty u, Nht Bn v.v... l nhng giao ko x hi rt khc ca M, v nhng cch nhn nhn rt khc nhau v cung cch hot ng ca th trng, cng nh phng php kim sot th trng. Ngi chu u v Nht Bn tin vo vic nh nc c quyn kim sot dn chng v th trng, trong khi ngi M th tin rng hy dn chng nm quyn v tr t do cho th trng ti mc nht nh, c hai t phn nh ra k thng ngi thua. Do nhng ngi Nht, Ty u v.v.. khng cm thy thoi mi trong cc th trng hon ton t do, vi nhng li nhun v trng pht sinh ra trong th trng ny, nn nhng cy xng ca h c thit k th hin nhng tm m gia nhng s bt bnh ng v phn chia ng u cc li nhun. Cc cy xng cng th hin truyn thng v gi tr ring ca nhng cng ng ca h. Ngi Ty u th hin bng cch ct gim s nhn cng, tuyn t ngi i nhng tr lng cao hn, thu nhiu thu hn, c th h tr cho gii tht nghip v lm t thin. Ngi Nht Bn th hin iu bng cch tr lng cho nhn vin t i nhng m bo bin ch cho h sut i, ri bo h nhng cng vic v phc li thuc v bin ch bng cch hn ch cc i th cnh tranh ngi nc ngoi vo th trng Nht Bn. Ngc li cy xng ca ngi M l mt ni thun tin cho xe ra vo: khch hng l thng ; cy xng khng phi l ni bo tn cc gi tr x hi; trch nhim l cung cp xng vi gi thp nht. Nu c th cho php khng c nhn vin phc v th cng tt. Th trng linh hot c th cho php dn chng tm vic ni khc. Bn ni rng nh th lnh lng qu? Cng c th. Nhng d mun hay khng mun th s l m hnh m ton th gii ang ngy cng b buc phi dng. Hoa K b mi ngi ch trch v iu v, trong nhiu phng din, ton cu ha chnh l Hoa K - hay t nht, l cch hiu ca dn chng nhiu ni trn th gii. Ba cuc dn ch ha phn ln trng thnh M. Chic o nt nm vng c dt M v Anh. By Th in T do nhn g con b mt ph Wall dn u. Lc lng ang gy sc p khin cc nc phi m ca cho php To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

thng mi v u t t do l Ch Sam, v lc lng v trang ca Hoa K ang gn gi nhng th trng t do v nhng tuyn vn chuyn bin trong thi ton cu ha hin nay, tng t nh cch m hi qun Anh tng lm trong thi ton cu ha ln th nht hi th k 19. Joseph Nye, Jr., Hiu trng trng Kennedy ca i hc Harvard tm tt thc t rt hay, khi ng ta ch ra: "Trong nhng th hin gn y, du vt ca ton cu ha c th c tm thy chin lc ca Hoa K sau Chin tranh th gii th hai v nguyn c to dng mt nn kinh t quc t ngn chn kh nng mt cn khng hong khc, ng thi i trng vi Lin X v kim ch ch ngha cng sn. Khun mu cn bn v nhng sc p chnh tr i m ca kinh t l mt sn phm ca sc mnh v chnh sch ca Hoa K. Chng c tip sc bi s pht trin ca cng ngh giao thng v vin thng. iu khin cho nhng quc gia mun cng li sc mnh ca th trng s ngy cng phi tr gi t hn." Ni cch khc, ngay trong Chin tranh Lnh, Hoa K bt tay vo xy dng mt nn kinh t ton cu phc v mc ch kinh t v chin lc ca mnh. Kt qu l khi cuc cch mng thng tin v ba tro lu dn ch ha hp lc hi cui nhng nm 80, xut hin mt c cu quyn lc c kh nng tip th nhng khuynh hng v cng ngh v tip tc h tr cho chng lan trn trn khp th gii. Nh ni trc y, s kp hp gia sc mnh v nhng li ch chin lc ca Hoa K, kt hp v Cch mng Thng tin sn xut ti M, to ra thi i ton cu ha th hai v gn vo b mt Hoa K. Ngy nay ton cu ha thng c ci tai ca chut Mickey, n McDonald s, ung Coke hay Pepsi v s dng my tnh IBM PC, dng h iu hnh Windows 98, vi b vi x l Intel Pentium II trong mt mng ni b ni vi Cisco System. Chnh v th trong khi s khc bit gia ton cu ha v M ha thng rt r vi ngi M; khng may thay li chng r cht no vi nhng ngi khc trn th gii. Trong phn ln cc x hi, dn chng khng phn bit gia sc mnh M, hng M, nhng s tn cng v vn ha M, nhng sn phm vn ha M vi nhng yu t ton cu ha n thun. Chng ang ln vo nhau. Ti khng phi l ngi mun nh ng gia ton cu ha v M ha v ch mun ni l nhng yu t b nhiu ngi ln vi nhau. Chng l g bo Nht Bn, t Nihon Keizai Shimbun ang mt hng tt vo ngy 4/6/1999, v mt hi ngh v ton cu ha Tokyo, ni v mt hin tng "ton cu ha do Hoa K khi u." Khi dn chng t cc nc ang pht trin nhn vo h thng ton cu ha hin nay, ngi ta thng thy mt tm qung co tuyn m mang ni dung: CH SAM MUN BN ( a bn n vi By Th in T). Martin Indyk, i s M Israel k cho ti mt cu chuyn minh ha rt hay cho im ny. L i s, ng ta c mi n l khai trng mt tim McDonald s Jerusalem. Ti hi ng ta rng ng ni g trong dp , dp McDonald s c khai trng mt thnh ph y tn ngng, v ng ni: "Thc n nhanh dnh cho quc gia pht trin nhanh." Nhng im hay nht m ng ta k li sau l McDonald s tng ng ta mt chic m nh bng chy nhiu mu vi logo ca hng, v To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

mi ng ti n tim n c khai trng n. Truyn hnh Israel tng thut tng chi tit ca bui l v pht trong bn tin ti ca h. tim n hm c ng o thanh nin Israel. Khi ng i s chun b n mn n u tin ca tim th mt thanh nin Israel bc qua m ng n bn ng ta. Thanh nin ny mang theo cng mt chic m ca McDonald s, a cho ng v ni, "ng l ng i s? Xin ng cho mt ch k lu nim." Hi ngng nghu, i s Indyk tr li, "c thi. Cha bao gi c ai xin ti ch k lu nim c." Khi v i s cm ly chic m v sp k ln , thanh nin ny ni, "Cm tng ca ng khi lm i s cho McDonald s ra sao? ng c i li trn th gii v khnh thnh tim McDonald s khp mi ni?" Ngc nhin qu i, i s Indyk nhn thanh nhin ny vo ni, "Khng, khng. Ti l i s ca nc M - khng phi l i s ca hng McDonald s!" Thanh nin Israel ny bng tiu nghu. i s Indyk m t iu xy ra sau : "Ti ni vi anh ta, "vy c ngha l anh khng mun ch k lu nim ca ti na phi khng?" V thanh nin ny ni: vng, anh ta ly li chic m v bc i ch khc." Qu thc l ci quan h lc ght - lc thng gia nc M v th gii gi y tr nn su sc hn bao gi ht. i vi mt s ng, M ha ton cu ha dng nh l mt con ng hp dn, rng ri thoi mi a h ti mt mc sng kh hn. Vi nhng ngi khc, M ho - ton cu ha hun c trong lng h mt s ganh t v cm ght i vi nc M - ganh t khi M c v gii giang trong vic iu khin con h ton cu ha, cm ght l v dng nh trong ci trc M ha ton cu ha, Hoa K ang ra roi qut ln cc dn tc khc, bt h phi chy cho nhanh, ni mng cho nhanh, ct gim bin ch cho nhanh theo kp nc M hi nhp vo Th gii i nhanh. Ti vn tin rng c nhiu ngi yu nc M hn l ngc li, nhng trong chng ny, ti ch mun ni v nhng ngi cm ght nc M. Ti mun ni v mt s chng i khc, nhm vo ton cu ha - s cm ght ang tng ln nhm vo Hoa K, trong k nguyn ton cu ha, k nguyn c nh du bng nhng biu tng, th trng v sc mnh ca nc M. Nh s hc Ronald Stell c ln ni: "Chng ta tin rng nhng nh ch ca chng ta phi giam hm nhng nh ch khc vo ng tro tn ca lch s. Chng ta nh hng cho mt h thng kinh t thc s chin thng cc m hnh sn xut v phn phi khc - li ng sau nhng ti sn ln cng nh nhng ng rc khng nh. Thng ip vn ha m chng ta truyn t thng qua Hollywood v McDonald s lan trn trn th gii tri buc v tn ph cc x hi khc. Khng ging nh nhng cuc chinh phc trc y, chng ta khng ch bt ngi khc u hng: Chng ta khng khng buc h phi thay i, phi ging nh chng ta. V d nhin lm nh th l c li cho h. Chng ta l nhng nh truyn gio khng ngng ngh ca th gii. Th gii phi tr nn dn ch. Phi theo t bn ch ngha. Phi b rng buc vo in ton ton cu. Chnh v th c nhiu To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

ngi cm thy b e da bi nhng g chng ta i din."

Thomas L. Friedman

Mt chn dung nc M tiu biu c khc ha trong bc tranh Mi vm nc M ca tc gi Grant Wood, trong c t cnh mt cp v chng cm trong tay gy xa rm, mt mi nghim trang, ng trong mt trang tri nhn ra ngoi. Nhng ngy nay i vi nhiu ngi, hnh nh nc M s l mt cp thanh nin khong ngoi 20 tui, k s phn mm my tnh, tc di, i dp xng an, c eo chui ht, mi xm tr, v chn dnh sn. l hnh nh ca h khi xut hin nc ngoi. H n p ca trc ca nh bn, vo nh thay i v tr c, nhi vo ming ca bn y mt th bnh McDonald s, nhi s con ci ca bn nhng tng qui l, nm mt thit b thu truyn hnh cp ln TV nh bn, gn mt thit b ni Internet vo my vi tnh ca bn v ni: "Truy cp hay l cht." Chng ta l th . Chng ta, nhng ngi M, l nhng v tng ca Th gii i nhanh, l k th ca cc truyn thng, l nhng v tin tri ca th trng t do v cha x truyn b cng ngh cao. Chng ti mun m rng nhng gi tr ca bn ln nhng tim bnh Pizza Huts ca chng ti. Chng ti mun th gii i theo s dn ng ca chng ti v tr nn dn ch, gn mng Internet ln mi dng c gia dng, ai cng phi ung Pepsi, mi my tnh u phi c h iu hnh Windows v trn ht - trn ht - ai ai, ai ai cng phi bit t bm xng vo xe hi ca mnh. Khi bc vo khch sn Homa Hotel trung tm Teheran, thng 9/1996, p ngay vo mt ti l mt tm bin. Trn tm bin l dng ch " o M." khng phi l mt biu ng tm thi. khng phi l mt dng ch vit by. l mt tm bin bng , p ln tng. Ti t nh, "K l cha. Tm bin c gn trn tng. Dn chng y thc s c vn i vi Hoa K." Ngay sau ti nhn thy cc bc trng gio Iran, nhng ngi rt quan tm n nhng bc thng trm ca sc mnh qun s v vn ha M, bt u gi nc M bng ci tn khc, ch khng phi nhng danh hiu thng thy trc kia nh "i qu sa tng" v thnh tr ca " quc v ch ngha Zion." Ngi Iran bt u gi nc M l "th ca s ngo mn ton cu." Ti thy cch gi th hin ngm ngm mt s thay i. Lnh o Iran dng nh hiu s khc bit gia "s ngo mn ton cu" v ch ngha quc. quc ch ngha l khi bn dng v lc vo chim ng dn tc khc v p buc h theo bn. S ngo mn ton cu l khi vn ha v kinh t ca bn mnh n mc bn hiu l khng cn phi xm lng nc khc m ngi ta vn phi chu nh hng ca bn. B trng Ti chnh n , ng Shri Yashwant Sinha, c ln ni vi ti v quan h gia M v th gii ngy nay: "Khng cn i trng, khng cn s cn bng. Nhng g cc v ni tr thnh lut l." V l iu ngy nay ang gia c cho s kt dnh gia M ha v ton cu ha. iu khin nhiu ngi lo s v nc M ngy nay khng phi l kh nng M c th gi qun i mi ni, m l M To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

c th truyn b vn ha, gi tr, kinh t v cng ngh v li sng n mi ni - d ngi M hay ngi khc mun hay khng mun. "M l khc bit," Josef Joffe, chuyn gia v chnh sch i ngoi ngi c nhn xt nm 1997 trong tp ch Foreign Affairs. "N lm mnh lm my v hay ln lt. Nhng n khng i xm lc. N c gng kim sot v b cong lut php. Nhng n khng tuyn chin chim t v hng vinh quang... Hoa K c mt b my qun s tinh vi nht, d khng ng nht. Nhng r rng l khng ai bng Hoa K trong nhng cuc chi ngoi giao. Trn bn ngoi giao, Trung Quc, Nga v Nht Bn, thm ch Ty u khng c nhiu tin t cc bng Hoa K. Dn chng liu cht vt bin sang M, ch khng sang Trung Quc. Hin khng thy thanh nin chen chn sang hc thc s qun tr kinh doanh i hc Moskva, hay li i n mc hay nhy m theo li Nht Bn. Ti t hn, ngy cng him ngi mun theo hc ting Php hay ting c. Ting Anh, ging M, tr thnh th ngn ng ca th gii. Mt sc mnh nh th - mt th vn ha ang lan trn ra ngoi v mt th th trng theo li v vo - li ko ch khng x y; thuyt phc ch khng chinh phc. Ti t hn, mt th quyn lc khng th b thu phc, khng th i trng. Trong cuc chi ngy nay, tt c cc th lc - chu u, Nht Bn, Trung Quc v Nga khng th hp lc trong ci m hnh lin minh thu xa chng li M. Tt c cc trng quay phim ca h khng th thot khi ci vng khng ch ca Hollywood. Khng c mt tp hp cc trng i hc no trong s h c th lt c ngai vng ca i hc Harvard... iu gii thch v sao "Quan h i tc chin lc" gia Nga v Trung Quc tr nn qu li thi vo nm 1997. H s lm g c i vi Hoa K? Boris Yeltsin s khng bao gi mun thu thp cc b quyt lm n v my vi tnh Bc Kinh. V Trung Quc s khng bao gi nh liu b ri th trng hng xut khu quan trng nht ca h." Trong ngn hn, tnh th s tr nn ti t hn v h ngn cch v sc mnh kinh t gia M v th gii s ngy cng rng hn, trc khi c th b thu nh li. Bn ch cn nhn vo khng gian in ton hiu iu . C mt s tranh cp ang xy ra - tranh cp xem ai chim c nhng trang web mang tnh thng mi chin lc v nhng u mi Internet ch cht trn ton cu. Ch Internet l mt ni u gi hai chiu vi hng lot cc bn mua u gi mua cc mt hng t hng lot cc bn bn. Chng bt u t nhng th trng l t - nhng im bn bt cc mt hng d tha nh du th, st thp, chp vi tnh v nhng mt hng khng c m bo tiu chun. Ri nh cng ngh in ton, nhng th trng l t s nhanh chng c m rng thnh cc siu th tinh vi hn. in hnh ca cc th trng trong khng gian in ton l trang u gi eBay - trong ngi ta c th ngi nh m mua bn. Nhng hy tng tng, eBay c thc hin trong mt lot cc ngnh cng nghip, trong hng ha v dch v ca nhng ngnh cng c th c trao i i li gia ngi mua v k bn. Chng hn, hin nay ta c Metalsite.com ni cc hng xy dng trn th gii To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

s hng nhu cu ca h ti cc nh cung cp st thp vi gi r nht. E-Chemicals.com v Chemdex.com xut hin trao i ha cht v sn phm khoa hc ng dng. V ri s c sm nhng E-rubber [cao su], E-plastic [nha], E-cement [xi mng], E-paper [giy], v E-Insurance [bo him]. Xa kia mt cng ty m bo c c mt ngun cung cp nguyn liu v ph tng u n bng cch la chn k cng cc nh cung cp, xy dng quan h lu di thng qua s tn nhim, hiu bit r cc nhu cu ca nhau. Nhng khi ngy cng nhiu lnh vc tr thnh hng ha, mt cng ty nh IBM chng hn s a cc yu cu chi tit ca h ln mng in ton, chng hn chi tit chp vi tnh, giy toilet, thm ch ngun nng lng,... cc nh cung cp s ln mng v theo u gi nhn hp ng cung cp cho IBM theo ng yu cu. Trong mt th gii khng cn ro cn, nhng trao i trn ton cu nh vy s tr thnh nhng yu t nh hnh cho lut l v cc tiu chun trong hng ha v dch v c mua bn v trao i mi ni. V v Hoa K dn u trong khng gian in ton, nhng h thng trao i nh trn hin ang c cc cng ty M m ra trn t M. "Hu ht nhng iu cha thc s xy ra trn quy m ln v mi ngi cha c khi nim r rng v chng," Joel Cawley, Gim c ph trch Chin lc Doanh nghip ca hng IBM gii thch cho ti hi u nm 2000. "Nhng chng ang dn c tm quan trng cao hn. Ngi ta phng on nhng giao dch in t nh th s chim t 30-40 phn trm thng mi in t vo nm 2004. Mt khi nhng giao dch in t c thit lp v vn hnh c mi ngi bit n th s qu mun cho nhng k mun bt chc. Nhng k thng l nhng k bit nhn xa, c nn mng vng chc. Lc th tht l kh v t nu mun thay i hay xy dng cc im giao dch. Hy nhn hin tng Enron (tht ra cng ty ny sau lm vo tnh trng ph sn- ND). Cng ty ny thit lp mt th trng trn mng trong cc cng ty trn th gii c th mua bn kh thin nhin, in, than, nha, bt giy, giy v du m - v s c sn phm mi l bng thng. Bng thng l ng truyn in t trong giao thng Internet i li. Thng qua cc tng i Internet ca Enron - ni nhng ngi mua v k bn hp ng bng thng gp g nhau - mt trng hc c ng truyn ri ri trong ma ngh h s c th bn li quyn s dng trong thi gian cho mt cng ty c nhu cu. Nhng hp ng nh vy thng phi mt hng thng mi k c, nay c th c dn xp trong vi giy ng h. "Chng ti l cng ty u tin a ra dch v ny c th bn kh t v in," Tng gim c Kenneth Lay ca Enron cho bit, " nhng chng ti ngh th trng dch v bng thng s tr nn ln nht. Hin nay c gi tr 30 t -la, v trong khong ba nm ti n s ln ti 90-100 t -la. V n s c tm vc ton cu." Nn kinh t Internet da trn bng thng, vy nu nhng tng i ca Enron m thnh cng th s c ngha nh vic khm ph ra du m trong khng gian in ton vy - cho bn thn Enron v cho To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

nc M.

Thomas L. Friedman

"C nhng li th khi bn tr thnh ngi i u trong nhng th trng ton cu kiu ny," Lay ni. "Khi bn l ngi i u, bn nng c quy m rt nhanh chng, v cng vi iu l kh nng kinh t gip ct chi ph giao dch v tng kh nng thanh ton v kh nng m ra nhng thng v tinh vi hn cho bn. Chng ti ri cng c cc i th, ti chc nh vy. Nhng thi im ny l lc k thng s c n c. Vy cng sm i u vo trong cc th trng th cng c th nh hng c th trng. [V] mt khi c mt thc th ng ra thit lp mt v tr vng chc trong loi th trng ton cu th s rt kh c th lt nho c n." iu ny cng mang li hm a-chnh tr. Nu bn ngh rng ngi u khng thch th g cung cch lm n no ca ngi M, th hy i mt hai nm, khi h thc tnh v nhn ra rng cc cng ty M chin thng trong cuc tranh chp khng gian in ton, nh hnh lut l v tiu chun cho c mt h thng th trng in t. n lc ngi Php s gi ngi M l g nh? Vo cui th k 20 h cho ra i mt thut ng gi Hoa K. M khng cn l mt siu cng. Ngi Php quyt nh rng M phi c t vo mt th loi ring. Nc M, theo nhn xt ca mt nh ngoi giao Php trong tng hnh dinh NATO ni vi ti, nay l mt "quc gia qu qut." Chng ly lm ngc nhin, khi ti qua li trn th gii ti, nghe ngi Iran trc tip gi M l "th ca s ngo mn ton cu," nhng, sau lng ngi M th dn chng Php, Malaysia, Nga, Canada, Trung Quc, n , Pakistan, Ai Cp, Nht Bn, Mexico, Hn Quc v c - v tt c cc ni khc, u coi M cng vy. Tng thng Saddam Hussein ca Iraq, cng nh ngi Iran, th bao gi cng nhy cm i vi nhng thay i, d nh nht, trong v th quc t ca Hoa K, c nhng thay i trong cch tuyn truyn nng bn thn ca ng ta ln. u nhng nm 90, trong cuc chin vng Vnh ln th nht, Saddam t coi mnh l Robin Hood ca ngi rp, ng ra cp ca nhng ngi rp giu c gip ngi rp ngho kh. Trong cuc khng hong vng Vnh ln th hai vo cui nhng nm 90, Saddam t coi mnh l Luke Skywalker [nhn vt anh hng trong phim vin tng Star Wars] ng ln chng li con Qu quc M. Mi khi c phng vn trn truyn hnh, Ngoi trng Iraq phn nn rng Hoa K c x nh ci li "ngy tn ca quc La M". l ni dung ch yu ca s tuyn truyn ca Iraq, t trong chnh ph ra ngoi cng chng. Mt hm ti xem truyn hnh CNN v nghe h phng vn mt "ngi dn trn ng ph Baghdad," ngi ny n v nc M nh "mt con qu kht mu ang ht mu ca dn chng trn ton th gii." OK. OK., vy l c th gii ngh rng nhng ngi M l nhng k i bt nt m h tc ti mun t. Th sao? Nh th s tc ng g n quan h gia Hoa K v nhng chnh ph khc? Cu tr li ngn gn l quan h gia M v cc quc gia khc ngy nay tr nn phc tp hn. C nhng nc ra sc vn m nc M; c quc gia th ngi mt n bt vng, tn dng c hi - h cho nc To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

M thnh mt th cnh st ton cu, chi tr nhng chi ph trong vic i ph vi Saddam Hussein v nhng nc bt tr khc, th li trong khi tip tc phn nn v nc M; c nhng nc th tip tc cm ght s thng tr ca M; v c nhng nc th lng l thch nghi vi iu . Trong thc t, quan h ca Hoa K v th gii trong thi gian bc sang thin nin k mi khng khc g mi quan h ca Michael Jordan - trong khi anh ta cn ni ting - vi NBA. Mi cu th hay i bng khc trong hip hi u mun vt ln trn Jordan; mi cu th hay i bng khc u cm ght anh ta v anh ta vch trn nhng yu km ca h; mi cu th hay i bng khc u so snh bn thn vi anh ta, v trong thm tm u dng anh ta lm in hnh; mi cu th hay i bng khc u thng xuyn phn nn l trng ti thin v, b qua nhng li lm ca Jordan. Nhng du c th nhng khng c i no mun Jordan b thng hay v vn c. V mi ln i thi u, u c Jordan th ngi ta thng bn ht sch v. Anh ta l chic ng ht, khuy nhng cc nc ngt m h ang ung. Hy xem mt s v d lin quan n hin tng : Khi Antaly Chubais, mt trong nhng cng trnh s ca chng trnh t hu ha ca nc Nga, sang m phn IMF ti tr cu gip kinh t Nga, IMF thng a ra nhng iu kin ngt ngho hn, v Chubais khng c cch no hn l phi tun th. Trong nh im ca nhng cuc m phn, truyn hnh Nga a ln chng trnhKukli, trong c nhng con ri n mc nh nhng lnh t Nga, din cu chuyn phng theo tch "C b khn qung ." Boris Yeltsin l nhn vt b ngoi, trong khi Th tng Nga lc l Kiryenko l c b khn . Kiryenko c gng i trc nhng ngi khc, vn ng Yeltsin hy gy nh hng i vi nhng k hoch cu vn v ti chnh. Khi Kiryenko n nh b ngoi Yeltsin th thy Chubais . Chubais trong vai nhn vt du hnh khng gian, trn o eo logo "IMF" v mt l c M. Chubais l mt nhn vt n t hnh tinh America ch o ngi Nga. Khi Kiryenko nhn thy Chubais bn cnh Yeltsin, anh ta quay ra ni vi khc gi, "Chc l ti n mun qu ri." Trong din n Kinh t Th gii Davos 1999, Minoru Murofushi, Ch tch tp on thng mi khng l Itochu ca Nht Bn, ngi cng bn ch ta vi Th tng Nga lc l Yevgeny Primakov. Murofushi, trong khi ang bnh lut v nhng c gng ca Primakov chng khng hong kinh t, l li l bn thn mnh. Thng gia ngi Nht ny ni, "Ti bit l ng Primakov s c cuc gp vi ng Fischer ca IBM - xin li, ti ni l IMF." , IMF, IBM, khc nhau ch no u - u l ca ngi M c m! Yuan Ming, Gio s quan h quc t ca i hc Bc Kinh l mt trong nhng chuyn vin hng u v Hoa K ca Trung Quc. C ln b ny ni vi ti mt cu chuyn c hm cho rng Trung Quc c th phn ng i vi s ngo mn ca nc M bng cch trng ra s ngo mn ca chnh mnh: "Cc nh lnh o chnh tr ca chng ti khi pht biu trc cng chng thng khng dng t "ton cu ha", h dng t "hin i ha." C mt l do mang tnh vn ha trong . Mt bi hc To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

lch s cha phai m trong u c ngi Trung Quc l thi th k trc, t nc ca h b hng sng ca cc tu chin p buc hi nhp vi cng ng quc t - vy th ton cu ha khng phi l iu ngi Trung Quc ang theo ui, m l iu Hoa K v phng Ty ang p t. Mt khc, hin i ha l iu chng ti c th kim sot c. Knh truyn hnh nh nc hng nm c mt chng trnh dnh cho Tt Nguyn n. l mt trong nhng s kin quan trng nht trong nm Trung Quc. Gn mt t dn xem chng trnh ny. Thng thng trong chng trnh c ca s v nhng mn tro phng. Nhng cch y ba nm, [1995] chng trnh ny c mt tiu phm tro phng v hai b m mt vng thn qu gi cho con trai ca h ang theo hc M. H hi con trai, "Hm nay ngy tt, con khe khng?" Cu ni rt kho v c k hoch s v qu hng sau khi hon thnh lun n tin s ca cu M. B m rt mng khi nghe iu . Cu thoi m ti nh nht l b m ni vi cu con trai rng Trung Quc gi y c nhiu iu cng tt p nh nc M vy. H ni: "Con sang ra bt cho ngi M. Gi y chng ta nn c nhng ngi M sang y ra bt cho chng ta." Ngy 14/12/1997 khi ang bay t Nht Bn v M, ti c phn th gi ta son trong t japan Times s ngy hm . Ti rt thch mc ny trn bo ch ca bt c nc no khi sang cng cn, v ti bao gi cng tm c nhng mu nhn xt rt l th. Ln ny ti thy c th ca thnh gi mang ta "S xc ngc ca M," th ny mang kin chung ca rt nhiu ngi. Ni dung vit l: "Khng bt no t xit v nhng chin thut n hip ang tip tc ca Hoa K. Ln ny, ti c thy Hoa K khc t k vo bt c hip nh no [ti Hi ngh v thay i kh hu Kyoto], nu ba "i hi" ca h khng c p ng... Ti khng bao gi coi nh thc t trong lch s: Hoa K thng ra tay "gip " nu c th - nhng "t nc v i nht ca th gii" (h t xng, khng phi ti t danh hiu cho h nh th) phi hc hi v s khim nhng. Nhng s vic gn y cho thy nc M bc ln a v vinh quang ch l do nhng tht bi v chnh tr v kinh t ca nhng i th ca n. Nhng lng t ho ri s dn n s sp . Chnh ph M hy nh iu ." K tn: Andrew Ogge. Tokyo. Ti n n vo nm 1998 sau khi c cuc th nghim ht nhn v Trung tng n ngh hu V.R. Raghavan, vn l t lnh hnh qun ca Lc qun n , nay l nh phn tch cho Nhm Chnh sch Delhi, k vi ti rng ng va tham gia mt hi tho quc t v vn ht nhn. n d gm i din ngi Anh, M, Trung Quc v n , cng nhiu nc khc. "Vo mt lc gii lao chng ti i thm mt ngi lng nh ca n , ti ch cho khch nhng ca hiu, nh ca v vic phn b c s dng lm cht t," Tng Raghavan ni. "Nhng l th nht l khi chng ti n thm mt ngi trng gia lng. C khong ba chc chu trn mi tui, mt vi thy gio. Mt s v khch mun bt chuyn vi h. Chng ti by bn gh v bt u tr chuyn. C mt lut s trong m khch hi m tr rng h ngh g v Hoa K v Trung Quc. Khng cn To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

ch dn, nhng a tr ni Trung Quc l nc lng ging v i ca chng ti, mc d c thi chin tranh vi Trung Quc, nhng Trung Quc bao gi cng ng ln bnh vc k yu v chng ti khng c trc trc g vi Trung Quc. "Th cn Hoa K?" V khch hi tip. L tr ni Hoa K l mt k hay n hip, bt nt mi ngi v bao gi cng ch ngh cho ring mnh. "Cc v trong m khch chu khng th tin c rng h nghe c nhng iu ." Nm 1997, ti d mt hi ngh ti Ma rc mang ch "Ton cu ha vi th gii rp." Hu ht cc i biu rp u c o to theo vn ha Php, n t Bc Phi v Php. (Mt tri thc rp cng vn ha Php thng l ngi c kh nng ti nht hiu bit v ton cu ha. Ta nh hai ln b thng vy - hai th vn ha Php v rp u chng li ton cu ha). Ti c yu cu pht biu khi qut v ton cu ha, v ti pht biu. Sau ti l mt cu Th tng Algeria, ang sng lu vong, ngi c mi phn bin pht biu ca ti. Dng ting Php, ng ta bc b tt c cc lun im ca ti. ng ta ni rng "ci th ton cu ha m ng ni chng qua l mt m mu ca Hoa K nhm tip tc dm th gii rp xung, khng khc g ch ngha Zion v ch ngha quc." Ti lch s lng nghe lp lun ca ng ta, lp lun ko di theo hng , v sau ti phn bc li mt cch khiu khch c ch nh vi hy vng s khin ng ta v ra cht t trong u. Ti ni i th nh sau (ti ct i nhng li gay gt): "Tha ngi Th tng, ng ni ton cu ha l mt m mu ca M nhm ph hoi ngi nh ng. Xin ti ni vi ng mt iu - ton cu ha cn ti t hn. Ti t hn th. ng ngh l Washington ngi ta ngh n ng v ngy m tnh k ph hoi ng, gi in, dng n by lm nhng iu . Ti ch c mong h lm iu . Ly cha, ti nhng mong h lm c iu . V nu c ngi lm th th c ngi khc s lm ngc li v nng ng ln. Nhng s thc l, chng ti hon ton khng quan tm n cc v. Khng mt pht no. Chng ti hon ton khng my may m xa n qu v. khng phi v chng ti c c . l v chng ti cng ang b giam trong cng nhng p lc ging nh qu v, v chng ti cng ang c tin cho c mt bc i ti trong cuc cnh tranh, cng ging nh iu qu v ang lm, v cng nh qu v, chng ti rt lo l nhng th trng tri phiu s phn ng ra sao trong thi gian sp ti. Chnh v th ti c rng c th xc nhn l c mt m mu mun lm hi ng. Nhng ti khng th... Gi y nu mun xy dng mt chic cu Hi gio n vi con tu ton cu ha, th c vic. Nu mun xy chic cu ch ngha Mao n vi ton cu ha, th c vic. Cu Jefferson, c vic. Nhng xin hy ha mt iu - l ng s xy mt chic cu, cu g cng c, nhng phi l cu. V on tu ton cu ha ri s khng ch qu v u." Nhng nu c mt ngi vng Bc Phi chng li ci cm M ha - ton cu ha th s c mt ngi khc thch nghi v tn dng n. Khi ti sang Casablanca nm 1997, th tu tn la USS Carr cng vo thm cng nc ny. Tng lnh s M vng ny t chc chiu i cho cc quan chc a phng v khch mi trn boong tu, ti cng c mi. Trong khi vi c gi a phng chen chc To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

c chp nh ca cc thy th v ch cng khch ngi n cnh g bn nhng lon bia Budweiser, th ti c gp v tr chuyn vi Thng c vng Casablanca. Mc mt com l kiu cch, vin chc ngi Ma rc ny, bng ting Php, gii thch mt cch y t ho v l do v sao ng ta gi hai con ca ng n ngi trng ca ngi M trong vng, ch khng n trng Php, ni xa kia ng c o to. "Hai l do," ng ta ni. "Th nht, trong th gii tng lai nu bn khng ni ting Anh, th bn l ngi tht hc. Th hai, h thng ca Php dy cho bn thnh mt ngi qun tr hnh chnh. H thng ca M li dy cho bn cch tn ti c lp. l iu ti mun con ti phi hiu." Mc d vn ha v gio dc ca Php n su vo nhng thnh ph ln ca Ma rc t nm 1912, hin nay c ba trng ca M c thnh lp - hc sinh ni ui nhau ch nhp hc. Tht ra hin nay ang c s cnh tranh thc s v vn ha gia Php v M chim con tim v khi c ca th h mi Bc v Ty Phi, vn l vng nh hng truyn thng ca Php. V trong s cnh tranh th M ang dn thng th - m cng khng cn c sc cho lm. Tt c l do nhu cu. "Gio dc i hc ca ngi Php cha bt kp vi giai on cch mng hin nay," Dominique Moisi, ngi trc y dy hc trng i hc qun l nh nc ni ting ca Php, Trng ENA, v l mt trong nhng chuyn vin v thi s quc t ca nc Php. "H thng ca Php thng cho nhng ngi c kh nng tip bc vo nhng con ng c m cho h. N khng khuyn khch ngi ta chng i hay t hnh thnh c tnh. Tm l ngy nay cho thy nhng thay i trong nhng nm 90 nh th khng phi l do Php tc ng. Hoa K tr thnh tm gng phi chiu nhng cm gic phn vn trong chng ti. Nhn Hoa K th chng ti ch th thy c nhng g chng ti cn thiu thn." Mt phn ng i chng khc i vi M ha-ton cu ha ngy nay bt ngun t nhng nc m: mt mt th phn nn cay ng v chuyn Hoa K lng hnh, mt khc th h ngi mt n bt vng hng nhng thnh qu m sc mnh ca Hoa K mang li. Ngi Nht s n ring vi chng ti rng Hoa K "l rt ng" khi i hi Trung Quc phi tun th lut quc t v vn bn quyn. V h cng ni vi M rng cc cng ty Nht, nh Sony v Nintendo, cng chu thit thi v nn bng a lu nh Disney v Microsoft phi chu. Nhng Nht Bn s khng bao gi ng ra i u vi Bc Kinh v vn . Tokyo s cho Washington, siu cng duy nht ngy nay, lm iu trong khi tip tc bm o Hoa K sang lm n vi Trung Quc cng nhiu cng tt - tn dng nhng thua thit ca ngi M do hu qu ca cuc i u Wasington-Bc Kinh. Rt cuc, nu Hoa K thng cuc trong vic p Trung Quc phi tun th tc quyn, th Nht Bn cng hng li lun. Trong ting Nht c thut ng no ch "s n theo" khng nh? Sau cng c mt khuynh hng trong cc nc tm c hi lm ri lon chnh sch i ngoi v km ch bt sc mnh ca Hoa K, v c l do a - chnh tr truyn thng ln thun ty tiu To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

khin. V d Nga hoc Php: khi h cng kh thnh t bc chn vo "Th gii i nhanh", th h quay sang tm nh hng nhng ni khc - bng cch thch thc chin lc i ngoi ca Hoa K Bosnia - chp nhong chuyn qun Nga vo Kosovo trc khi qun M v NATO vo , hay ng ra bnh vc Saddam Hussein Iraq. Trong thc t nc Nga cng yu i th n cng mong mun khai thc nhng khc bit i vi M, v ngi Nga cng mun ch mt tru chc ngi M tiu khin - c cm gic bnh ng vi ngi M. Bnh lun vin ngi Nga Aleksei Pushkov c ln ni vi ti: "Thi ph bin y l nc ny cn phi l mt lc lng i trng nhm iu chnh nhng tnh hung m Hoa K tr nn si m." Theo ti th c th ni iu theo mt cch khc. Phng chm ca Nga v nhiu nc khc ngy nay l: "Nu bn khng th dng mt cuc chin tranh nh lc hng, gim i nhng u phin trong lng x hi ca bn th t nht hy em ngi M ra l bung xung ci v." T cch siu cng duy nht trn th gii vn khng m bo rng M lm g cng c - nhng n m bo mt iu: u Hoa K cng b ch trch. Mt ln na hy ngh n NBA. Gary Payton l mt hu v ngi sao ca i Seattle SuperSonic. Anh ta l cu th danh ting, nhng khng phi l Michael Jordan v anh ta b vo nhng khim khuyt ca bn thn bng cch bu ru cc cu th khc, c bit l Michael Jordan. Trong tm tr ti, Php v Nga ngy nay cng ging nh Gary Payton trong phng din a-chnh tr - nhng k bu ru ln nht th gii mun b tr cho nhng g h cn khim khuyt, c bit i tng bu ru ca h l Hoa K. Trong b phim Duck Soup ca anh em nh Marx, c cnh trong Chico v Harpo tr chuyn vi qu d, nh gi v Trentino, v nguyn th chu u v l i th chnh tr ca Groucho. Trentino l ngi thu Chico v Harpo lm ip vin. Khi Chico v harpo n vn phng ca Trentino bo co v ip v ca h, c th k lc bc vo vn phng cm trong tay mt bc in. Harpo git bc in trong tay ngi th k, nhn ng n tht k cng, sau x nt bc in thnh tng mnh nh, nm xung t ri lc u. Sng st v ngc nhin, Trentino quay sang nhn Chico d hi:"V sao hn lm th?" V Chico p: "Hn in ln l v m ch, hn khng bit c." Cnh khin ti nh li mt khuynh hng khc phn ng li tro lu M ha-ton cu ha - mt khuynh hng thc s nguy him. l s phn ng ca nhng ngi khng chp nhn M haton cu ha hoc khng chp nhn iu v nhng l do chnh tr, kinh t hay vn ha - h ch mun x nt nhng g thng xuyn c trng ra trc mt h. C nhng Harpo - nam c n c, ch mun trng en r rng. H khng mun quy phc nc M ri li ni xu nc M ng sau lng. H ch mun gi li i c k ca ring h. Xin phng theo li ca Ronald Steel c ln ni vi ti, nhng ngi trong cn gin d coi M ha-ton cu ha l mt v khch khng mi m n: bn c ng ca vy m v khch li c chui vo qua ng ca s. Bn ng ca s nhng h li vo qua ng cp. Bn ct t ng dy cp To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

th h li vo nh qua ng in thoi qua Internet. Bn ct dy in thoi th h li vo bng ng v tinh v tuyn. Bn nm in thoi di ng i th h vn cn trn nhng tm bng tin in t. Khi bn g nhng tm bng xung th hnh nh ca h vn cn trong cng s v nh my ca bn. V khng nhng th, M ha-ton cu ha cn vo tn trong phng ca bn. Bn hin ang n n vo ngi. V khi lt vo nh ca bn, n to ra khong cch gia b v con trai, gia m v con gi, gia ng b v chu cht. N to ra mt tnh hung trong mt th h c cch nhn th gii khc hn vi th h khc, v chung quy l li ca nc M. Chng hn, ch m nh triu ph ngi Xt, mt k khng b, Osama Bin Laden, thng tuyn truyn l: M ct khi bn o rp, v ct khi th gii rp ni chung, v li sng M lm bn "mi nh ca ngi Hi gio." Cu Th tng n I, K. Gujral khng nh bin Landin, khng ging cht no. Nhng c mt ln ti tr chuyn vi ng ta Delhi, ng ta gii thch v nhng s kh chu m c nhng ngi cm nhn t vic M ha-ton cu ha xm chim gia nh h. "Ti thy c iu tng t ang xy ra n - s thay i trong cch phc sc v thi quen n ung," Gujral ni. "a chu ti nm nay bn tui. Vy m chu thng xuyn nhc n ko cao su, khng nhc n mn n n , hay n ni, "chu khng mun ung Pepsi, chu thch Coca." Chu n thm ch ni ting Anh nhiu hn ting n . C ngy ti hi chu ti sao khng ni chuyn vi ti bng ting n , vy m n i mch m n l "c phi ng khng bit ni ting Anh phi khng?" Ti quan st ng x ca chu ti, v l mt v d nhn tin. Hm trc chu gi ti ni n mun n bnh pizza vo ngy hm sau. Nhng chu ti ni: "Khng, khng, chu mun n Pizza Hut c." Thng Hi, ti phng vn Wang Gouliang, mt vin chc hng u ca Ngn hng Giao thng, mt trong bn ngn hng ln nht Trung Quc. Ti hi a rng ng ta hay thu thp tin tc th gii t u. ng ta ni mi sng th k ca ng thng chun b mt bn tin vn ly t Internet v hng tin Reuters, nhng ng cng thng nhn c nhiu thng tin t con trai ng. V bng nhin, ng ta tr nn hng bin v mi quan h gia b v con ri chuyn sang kch Internet. "Con trai ti l mt tay snh si v Internet. Mi khi hn thy c iu g l th trn Internet th hn thng cho ti xem," vin chc Ngn hng ngi Trung Quc ny ni. "Nhng nhng bc cha ch khng nn cho con chu x mi. Con ti thnh thong cng a ra nhng gi , nhng ti khng thch th g vi phn ln nhng gi . Cha khng nn nghe theo con ci. V nh th s nh hng ti quyn lc ngi cha. Ti ni n bt vo Internet i, tp trung vo hc hnh." K. Gujral v Wang Guoliang l nhng ngi c hc, h khng n mc in tit v nhng vic . Nhng nhng ngi khc th khng th. Nhng k gin d khng tm c nhng thc h thay th cho M ha-ton cu ha. H ging nh nhn vt Harpo. H ch mun x tan nhng thng ip v nm chng i. V khng ging nhng chnh ph yu ui ca h, nhng chnh ph phn nn v ch To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

Sam nhng vn "ngi mt" - nhng k gin d thng s s dng v lc phn khng. V iu tht ng s. M ha-ton cu ha khin cho h c thm l do cm ght nc M; n cng trang b cho h thm sc lc, trong t cch c nhn, h n sng. Ton cu ha tng cng sc lc cho h thng qua hai con ng: Th nht, trong ci th gii ang c kt ni cht ch n mi ni mi lc- nhng k khng b c th tim nhim u c ca nhiu mng dn chng hn. Hy xem k ngh ng ca ti vo thng 12/1998: Ti i trt tuyt vng ni Rocky Mountain v ti thy bn trong hu nh mi chic thang trt tuyt trn nh ni, bao gi cng c du khch ang ni chuyn trn in thoi di ng. Mt ngi bn ca ti i trt tuyt nhng vn mang theo mt my nhn tin, trn my c thng s gi tr chng khon trong cc th trng Dow Jones v nhng tr gi c phn ca chnh anh ta. Anh ta thng kim tra cc thng s mi khi i trong thang my. Khi ti ang gi nhng chng bn tho ca cun sch ny trong vn phng hng chuyn pht nhanh Federal Express sang mt ni khc, d nh n ni vo 10 gi 30 sng ngy hm sau, ti nhn qua ca v thy David Stern, Ch nhim NBA ang bc trn ph, ni my in thoi di ng, m phn gii ta mt lnh phong ta NBA. Sau mi ngy i trt tuyt ti s v khch sn, xem truyn hnh cp, dng th in thoi AT&T gi in cho b bn Cairo v Jerusalem hoc quay s AOL 8000 xem tin tc v kim tra xem ti c email no mi khng. Vo m giao tha nm sau khi n ti trong mt nh hng, khi ti ra nhn o khoc ni gi qun o, ti nghe c on i thoi bc dc sau u gia mt thc khch v hu bn: "Anh ni th c ngha g? Anh khng nhn c ng k t bn ca ti. Ti gi bng email my tun trc y! Tn l Ashraf, nh vn l A-s-h-r-a-f." Trc khi i ng ti gi bo USA Today v tm thy bc nh m bn thy chng 3 trong cun sch ny. Trong bc nh l mt ngi Do Thi Hasidic gn chic in thoi di ng vo bc tng thing ling Jerusalem. Cn nh on ch thch: "Shimon Biton p chic in thoi di ng vo Bc Tng pha Ty mt ngi b con ca anh t Php c th cu nguyn ti bc tng thing ling." Tt c nhng iu din ra khi ti ang trong k ngh trn ni! Hy tng tng chuyn g s din ra nu bn ang nh hay ang i lm. Chng ta ngy nay kt ni vi nhau ngy cng nhiu. Ngy mi ngy c cng nhiu nhng ngi dn n nhn thm, hay c kh nng n nhn thng tin v nhng s kin ang xy ra trn khp th gii, sm hn v vi tc nhanh hn. Trong mt th gii nh vy th ch cn mt lng nh thuc n hay vi trng hay cht uranium c lm giu th c th gy hoang mang v ph hoi cho hng t ngi cng mt lc. Ton cu ha cn to iu kin cho cc phn t khng b gy ting vang bng mt cch khc. Khi chip vi tnh v cng ngh thu nh khin cho kch thc ca thit b nh v nh hn, mi th tr nn nh v nh hn. Sam Cohen, ngi sng ch ra bom Neutron nhn xt trn bo The Washington Times (7/6/1998), rng trong vng 10 nm k t ngy v n th nghim bom plutonium To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

Alamogordo, Hoa K, cc nh ch to bom c th thu nh kch thc u n nhng khng thay i sc cng ph 20 kiloton - xung 100 n v. Hoa K pht trin mt loi u n cho NATO - mt loi u n c th c gn trn sng bazoka, hai ngi iu khin, c sc cng ph 1/10 kiloton. Ngi Nga cng lm c iu . Ngi M khm ph ra iu khi Alexander Lebed, cu C vn an ninh quc gia Nga ni rng c 100 v kh ht nhn mini, c bit n vi ci tn "nhng tri bom trong cp da," b nh cp t kho v kh ca lc lng c bit ca Nga. Chnh v th m Geoff Baehr, ph trch thit k mng ca hng vi tnh Sun Microsystems c ln ni vi ti: "iu ti lo lng nhiu nht v khng phi l iu ni qu, l ton b h tng c s ny rt d b ph hoi, khng nhng do nn tin tc m c khi do c ngi no vo c trong cc tng i in thoi. Trong th gii ngy nay, nhng k ph hoi c th vo trong cc tng i in thoi ph phch, sau v n tra ri li quay li ph tip." Khi kt hp nhng k gin d m tro lu M ha-ton cu ha sinh ra, cng vi kh nng ton cu ha trang b cho con ngi ta, bn s hiu c iu ti cho rng l e da trc tip i vi an ninh quc gia ca nc M trong th k 21: Nhng k khng in c trang b ti tn. Chnh th, chng ti khng n thun l mt th siu cng bnh thng ang e da nc M trong phn cui ca th k 20. e da thc s i vi nc M ngy nay l nhng k in khng c trang b ti tn: chng cm ght nc M hn bao gi ht v l do ton cu ha v chnh nhng k c th t lm bt c iu r di no, cng nh ton cu ha. Trong h thng Chin tranh Lnh, mt k in khng c trang b cn phi kim sot c mt t nc trc khi bc ra ph phch ton b th gii. Nhng ngy nay, mt k in khng c trang b ti tn, d l n ng hay n b, c th dng sc mnh ca ton cu ha , thm ch, chng li c mt siu cng. Trong thi quc La m, c cu ni: Mi con ng u dn n thnh Rome bc, nam, ng hay ty. V cng qua nhng ng ng m Caesar vn di quyn lc ca ng ta. l nhng con ng to v p. Nhng c iu bun ci khi ni v ng s. Chng c hai chiu, v khi nhng k theo Vandal v Visigoth quyt nh tn cng Rome th h cng dng chnh nhng con ng . Ton cu ha cng l tnh hung nh vy. V nhng k khng in trang b ti tn thng thuc nhiu dng. H c th rt tc gin nhng khng dng bo lc. Hoc ti mc rt tc gin v cng rt thch bo lc. V d cho loi ngi tc gin nhng t dng bo lc l nhng tin tc, nhng k tn cng t bo ca chng ti, The New York Times, mt tr ct ca h thng nc M. Ngy 13/9/1998, tin tc vo trang web ca t bo. Ln u tin tin tc vo mt trang web ca mt c quan thng tin ln. martin Nisenholtz, Ch tch ca Cng ty Truyn thng in t New York Times k li cho ti: "Chng ti va ng bn bo co Kenneth Starr v Clinton trn trang web hm th su, hm l ngy chng ti rt vui. Trang weeb ca chng ti l trang duy nht ng ton vn bo co. Bn ch cn nht nt l vo c bo To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

co. Hm chng ti t mc k lc s lng ngi vo trang web ca chng ti. Ti cm thy thc s tha mn vi nhng g chng ti t c v chp nhn li mi n ni chuyn Din n Quc t Wharton Philadelphia. Vy m hm sau, th by, ti i xung Philadelphia. 7 gi 45 sng ch nht ti nhn c in thoi t bin tp vin trang web, ni rng chng ti b tin tc. Tin tc xy ra mt ln trc khi mt nhm ngi gi lin tip nhng yu cu lm trn ngp my ch ca chng ti. Nhng ln ny th khc. Tin tc vo chim gi ton b trang mng ca chng ti, t chng ng nhng thng ip ring ca chng trong logo HFG, "Tin tc cho gi." Chng ghp hnh mt c gi kha thn vo logo HFG. Chng ti chim li trang web v ng bi ln nhng hnh nh ca chng. Nhng chng sau chim li v ng bi ln ni dung ca chng ti. Trong sut hai ting, chng ti tranh ginh trang mng ca chng ti! Bn tin tc vo chim gi quyn iu khin my ch v gi u cu vo ng tin trn trang ca chng ti. Mt khi vo c , chng c quyn qun tr v vn hnh khng khc thm quyn ca chng ti. Chng ti bn n chuyn loi b hn trang mng , nhng ti khng ng . Nhng sau cng th xut hin nhng l do buc chng ti phi lm iu . Vy l vo lc 10 gi 20 sng, chng ti xa b trang web v ct t nhng mi lin lc ng bi t bn ngoi. Cung cch tin tc lt vo l do h khai thc mt con b k thut trong h iu hnh Unix. Chng ti hy b trang ch v xy dng mt trang mi t nhng my ch trinh nguyn, vn khng ni kt vi cc im tip cn t bn ngoi." iu ti thy l th l nhng thng ip bn tin tc ng trn mng ca bo Times. Li nhn gi u tin l: "CHNG TAO NM VN MNH CA CHNG MY." Mt phn ca li nhn c m ha bng nhng k thut ring ca chng. Li vit ting Anh ca "Hacking for girlies" c vit thnh "H4CK1NG FOR G1RL3Z."C nhng m c thay th bng s, nh trong phn kt, chng vit: "R3ST ASSUR3D, W3 WILL B3 BACK SOON." [Chc chn s cn gp li nhau]. Nhng tay tin tc r rng h hng, gn nh Jesse James, trong ci cch c chng minh rng chng thng thi hn c mt c cu quyn lc ton cu - i din bi The New York Times v trang web ca n. Li nhn ca chng c hm rng bn c th giu c nhng bn khng th cnh tranh vi nhng b c trong th gii ngm Internet, du cho chng khng c nhiu quyn lc. Dng nh chng ni rng nhng b c ca chng cng c gi tr ngang nga. C lc nhng tin tc vit: "Chng tao dng ton ch hoa v khng dng thc ngn ng "thi thng" khng c ngha l chng tao l tr con, hay cng khng c ngha l chng tao khng th nm gi vn mnh ca chng my. i vi nhng k coi chng tao l tr nh, chng t c thm mt k nh gi thp chng tao. Hn na, an ninh ca chng my ri gi y s ra sao? Nhng "tr nh" vt qua c bc tng la tr gi 25.000 -la ca chng my, vt qua h thng qun tr mng dy dn kinh nghim v dy dn vn bng hc hnh trng lp. Lu lu." Nhng k tin tc ch i hi mt iu: l tr t do cho Kevin D. Mitnick, mt tin tc kht ting To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

ang b cm t sau khi b FBI bt gi vo thng 2/1995. Mitnick, mt thi b truy lng gt gao trn ton th gii, b buc ti chim hu hng ngn tp d liu v t nht l 20.000 s th tn dng t cc my vi tnh trn ton t nc. Hot ng trn mt my tnh c modem ni vi in thoi di ng ca y, Mitnick b bt sau khi xm nhp vo my tnh ca Tsutomi Shimomura, mt chuyn vin v an ton my tnh ni ting, nghin cu sinh trong Trung tm My tnh San Diego. Shimomura gip mt nhm cc k thut vin in thoi v nhng nh iu tra lin bang s dng thit b truy qut sng in thoi di ng truy tm Mitnick. Nhng tin tc chng qua l nhng k cc oan trn Internet. Chng c nhng tp tc ring, tn th nhng ngi hng ring, c ngn ng ring, c trit l ring v c ngun ng vin tinh thn ring. Nhng chng khng c mt thc h chnh tr nht qun c th hnh thnh mt h thng mi cho th gii. Chng ging nh nhn vt Harpo. Nhng k c thi nhng khng c thc h. H ch mun ph nhng trt t quyn lc hin c. H mung chng t rng ci trt t khng kim sot c h, v ngc li, chnh h li c th kim sot c trt t . i ln mt bc thang bn s thy c nhng k in khng hn mt cht v ham thch bo lc hn mt cht. Ging nh nhng du kch qun H Tamil tn cng ton i s Sri Lanka Washington hi thng 9/1998. T Washington Post k li cu chuyn : "Sau khi ta i s Sri Lanka m mt a ch email th nhng du kch qun H Tamil tm ra mt th on khng b mi. H gi lin tip n ta i s cc email ha git v nhng loi email rc ri - n mc cc vin chc trong ta i s khng th dng c a ch giao dch cng vic c na. Mt nh ngoi giao gi l khng b bng email." Cu chuyn k tip rng vo nm ngoi, ta i s phi mi n mt chuyn gia my tnh lp mt chng trnh sng lc cc loi email, c bit lc ra nhng email ca Nhng con h Gii phng Tamil Ealam (LTTE). Chin thut ca nhng con h bo co v khng b ton cu ca B Ngoi giao xem l mt mi e da mi. Bo co ni n mt nhm t xng l Nhng con h en Internet, tn cng hi thng 8/1997, dng "v kh" email v lm t lit h thng th tn in t ca cc to i s. "Nhm ny tuyn truyn trn Internet rng h l b phn tinh hoa ca LTTE, c chuyn mn v "bom cm t email," B Ngoi giao cho bit. Nhm ny dng ci gi l "Tn la email chng my ch," xc nh mt a ch email v dng cc bin php lm gin on hot ng n mc ngi c a ch phi hy b ton b kt cu th in t ca h. Sau cng, c nhng k chng i khng nhng in khng m cn ht sc ham bao lc, v chng khng ch dng c email. l nhng Harpo c sng. H cm thy trn th gii c mt h thng qun tr, mt h thng khng bao gi kt np h. Trong quan im ca h, Hoa K, IBM, The New York Times, ph Wall v nn kinh t ton cu l nhng b phn ca mt khi quyn lc cn b nh . Nhng k in khng bao gm gio phi Aum Shinrikyo (Chn l Ti thng) Nht Bn, nhm Osama bin Laden Afghainstan, K nh bom nc danh Hoa K v nhm Ramzi Yousef To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

New York. Aum Shirikyo l ngi rn dy cho nhng mn ca hn mt hn hp gm n gio, Pht gio v rt nhiu nhng l thuyt trn th gii c dnh dng ti Hoa K, ngi Do Thi v nhng nh t bn ton cu. Gio phi ny git 12 ngi, lm b thng vi ngn ngi hi thng 3/1995 khi cho x cht ga sarin c hi trong mt ga ti in ngm Tokyo. Tuy nhin, theo t The Economist, Aum Shinrikyo quy t c khong mt t -la ti sn v mua c mt loi trc thng ti tn ca Nga c th ri cht c hy dit. Osama bin Laden, mt triu ph ngi rp x t, vo thng 8/1998 chi tr cho nhng v nh bom vo cc Ta i s ca M Kenya v Tanzania, git hn 200 ngi. Hn dng in thoi di ng v trang mng Jihad online (JOL) lin lc vi nhiu ni trn th gii. T The New York Times a tin FBI tm ra trong mt my tnh c nhn ca Haroun Fazil, mt trong nhng tay chn ca Bin Laden Kenya, mt in th email trong m t ngi ny theo di tnh hnh th gii trn truyn hnh CNN, dng Internet lin lc vi nhng thnh vin khc trong mng li ca bin Laden. Trong email Fazil t nhn l "ph trch thng tin v truyn thng ca khu vc ng Phi." Ramzi Yousef l k cm u v nh bom ta Trung tm Thng mi th gii New York ngy 26/2/1993, git su ngi v lm b thng hn 1.000 ngi. Hn c ngun gc t mt th h nhng k gin d trong th gii th ba, nhng k mong mun lm nhng iu m th h cha ch ca h khng lm c. iu l hng cm gin ca h vo phng Ty, tr th cho nhng ri lon m phng Ty gy ra trong x hi ca h. H lm iu bng cch s dng cng ngh phng Ty trong khi khng chp nhn gi tr ca phng Ty. H thch th vi tng s hp th ton b k ngh mi, tiu pha bng th tn dng, trong khi tip tc gi li sng n mnh v khn voan che mt. Trong khi nhng k cc oan Internet ch dng n chut my tnh v b vi tnh lm v kh, th Ramzi v ng bn sn sng dng thuc n v xe ti ch thuc n. Nhng h cng c mt mc ch chung - nh vo b mt M ha- ton cu ha v p n, s dng chnh k thut ca ton cu ha chng li n. Ramzi Yousef thc s l mt k Gin d c trao quyn tiu biu. Hy xem xt v bn thn con ngi ca hn. ng li ca hn l g? thc h ca hn ra sao? Rt cuc th hn l ngi mun lm n tung hai trong s nhng ta nh cao nht nc M. Liu hn c mun thnh lp mt nh nc Palestine Brooklyn hay khng? Hay mt nc cng ha Hi gio bang New Jersey? Khng. Hn ch mun lm n tung hai trong s nhng ta nh cao nht ca nc M. Hn ni trc phin ta Lin bang khu Manhattan l mc tiu ca hn l s lm cho mt to nh n tung, ri sp san lm nt ta nh th hai, hng git 250.000 dn thn. Thng ip ca Ramzi Yousef chnh l ch hn khng c thng ip no c, ngoi tr vic x b nhng thng ip ca Hoa K. Bo the Economist ng "mt thi nhng k khng b mun gy ti ha khin cho nhiu ngi bit v ngng m nhng khng mun nhiu ngi cht." Thi qua ri. Ngy nay, nhng k khng b To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

mun rt nhiu ngi cht. Chng khng mun th gii thay i. Chng bit rng s khng lm c iu , vy th chng mun ph phch c bao nhiu th c ph. Tuy nhin trong cu chuyn v Ramzi ti thch mt chi tit l Mohammed Salameh, mt trong nhng ng bn ca Ramzi, sau v n trung tm Thng mi, quay li cng ty cho thu xe ti, ni hn thu chic xe ch cht n. Salameh trc tr 400 -la t cc thu chic xe, v nay hn mun ly li s tin , ngay c khi chic xe b hn lm n tung (Hn gii thch vi nhn vin l xe b nh cp.) i vi Salameh, th gii c hai mng khc bit. Vo bui sng bn c th nh bom trung tm Thng mi, git c cng nhiu ngi cng tt, l chn l thin thng c ca bn; n chiu bn li n i li tin, s dng nhng lut l ca ngi M v vn giao ko. l hnh nh hay nht cho thy nhng k in khng tn dng cng ngh ca th gii hin i m khng cn phi chp nhn gi tr ca th gii . Khi b cc cng t vin hi rng v sao Salameh quay li i tin t cc - Ramzi Yousef tr li cc lc: " ngu." Qu thc Salameh gip cnh st ln ra c Ramzi Yousef. Cnh st truy ra hn Philippines. H vo cn h v tm c chic my tnh xch tay Toshiba mu trng ca hn b li v tm c nhng k hoch mi ca hn trong cng ca my tnh. l vo thng 1/1/1995. trc khi hn b bt gi. Phn ln trong bn n ca chnh ph M dnh cho Yousef l da trn nhng d liu tm thy trong my tnh ca hn - bao gm cc lch bay, gi cho n v cc ti liu chng minh danh tnh trong c nh ca mt s ng bn. ( ngoi vic gy n trung tm Thng mi Th gii hi nm 1993, hn cn c k hoch nh bom mt lot cc hng hng khng M chu . vo nm 1995). Ramzi Yousef thc s l mt k Gin d c trang b ti tn- mt tay gi thuc n tay kia cm cng my vi tnh. Stephen P.Cohen, chuyn gia v Trung ng, cho bit iu ng quan tm v Ramzi Yousef v nhng k ang ni gin trong th gii rp ngy nay l "h khi xa vn tin rng h cn phi lt chnh ph ca h v chim quyn, trc khi ra thch thc Hoa K. Ngy nay, h ng khiu chin vi Hoa K trong t cch c nhn." Ton cu ha khng nhng cho php nhng ngi ch thn chng M. Ton cu ha gip h c l do cng nh ngh lc lm iu . L do l vic t nc ca h khng cn i din cho c cu quyn lc thc s na. C cu quyn lc ngy nay mang tnh ton cu. Chng nm trong tay siu cng Hoa K v nhng siu th ti chnh - chng ng ra sai khin cc chnh ph khc. Do nu mun nh ton b h thng th bn phi nh vo siu cng v cc siu th ; khng cn ng n nhng chnh ph nh Pakistan hay Ai Cp lm g. Nhng iu lm cho nhng k Gin d c trang b ti tn bc dc khng ch bao gm thc t cho thy Hoa K c cng ngh tin tin, m cn ch Hoa K t nhn rng h c nhng h gi tr tin tin. Trong khi th quan im ca nhng k in khng cho rng gi tr ca Hoa K ch l ch ngha thc dng lnh lo v lng ham mun khn cng i vi cng ngh. on i p sau y To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

din ra vo phn cui ca phin to x Ramzi Yousef, gia chnh n Kevin Thomas Duffy v b can. Mt k Gin d c trang b ti tn chng li mt siu cng. Ramzi Yousef: "ng c ni mi v s trng pht tp th v git chc dn thng... Bn thn cc ng l ngi i u trong vic git nhng ngi v ti, v cc ng l ngi u tin reo rc khng b vo lch s nhn loi khi nm mt tri bom nguyn t git hng chc ngn phc n v tr em Nht Bn v dng bom chy git hn 100.000 ngi, phn ln l dn thng, Tokyo. Cc ng t h n cht. V cc ng dng ha cht, gi l cht c mu da cam, git dn thng Vit Nam. Cc ng git dn thng v nhng ngi v ti, khng phi binh lnh, trong mi cuc chin m cc ng tham gia. M tham chin nhiu hn tt c cc quc gia khc trong th k ny, vy m gi y cn c gan ni v chuyn git chc dn thng v ti. V gi y cc ng sng ch ra nhiu cch thc git hi dn thng. Cc ng c ci gi l trng pht kinh t, m c th git ch tr em v ngi gi. Ngoi Iraq, cc ng p t trng pht kinh t i vi Cuba v nhiu nc khc trn 35 nm nay. Cng t vin Chnh ph, trong phn m u v kt thc ca bn n gi ti l mt "k khng b." Vng, ti l mt k khng b, v ti t ho v iu . V ti ng h khng b khi m iu chng li chnh ph Hoa K v Israel, v cc ng cn ti t hn nhng k khng b; cc ng l ngi pht minh ra khng b v s dng khng b hng ngy. Cc v l nhng k st nhn, di tr v o c gi." Chnh n Kevin Thomas Duffy p li - ta nh i hi Yousef hy nut ly nhng cn gin ca hn: "Ramzi Yousef, anh t nhn l mt chin binh Hi gio. Trong s nhng ngi b git hay b hi trong v n bom Trung tm Thng mi Th gii, anh khng ch ra c mt ai trong s h chng li anh hay chng li s mnh ca anh. Anh khng quan tm, min l lm sao git v lm b thng cng nhiu ngi cng tt. Ramzi Yousef, anh khng ng l mt ngi dng ngn c Hi gio. c Cha ca anh l thn cht. c Cha ca anh khng phi l Thnh Allah... Anh khng phi l ngi truyn gio. iu duy nht anh mun lm l gy cht chc. c cha ca anh khng phi l Thnh Allah. Anh tn th ci cht v s ph hoi. Nhng g anh lm khng phi v c Allah; anh lm nhng iu ch tho mn ci ti mo m ca anh. Anh c th khin cho nhng ngi khc coi anh l mt ngi lnh, nhng nhng v tn cng vo nn vn minh, m nh c n anh c ng y chu lun ti, mang mc ch ln lt v git chc nhng ngi dn hon ton v ti.. Ramzi Yousef n t nc ny lm ra v l mt phn t Hi gio chnh thng, nhng anh ch quan tm rt t hay khng quan tm n Hi gio hay lng tin ca dn Hi gio. Thay vo , anh khng chp nhn Thnh Allah, m chp nhn th qu d vn anh ha thn vo. V ti phi ni l trong thn xc ca qu d anh c hnh ng ng ngha qu d." i vi nhng ngi nh Yousef th liu c li bo cha no dnh cho h khng? Tht l tng nu c nhng nim tin cho rng vi nhng ng li vn ha hay kinh t hay x hi ng n th c th To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

xa i nhng hn th v gin d trong nhng lp ngi cm thy b M ha-ton cu ha nn. Nhng ngi nh Ramzi Yousef chu mt mt nhiu hoc c nhng hn hc n cc . S thng cm hay nhng chng trnh x hi s khng ci ha c h. Bao gi cng c nhng phn t cc oan nh Yousef. Gii php duy nht l phi c lp nhng k cc oan ra khi x hi ln. Phng php duy nht l gip cho cc x hi trn th gii v cc thnh vin ca chng c tn hng v chia s li ch ca ton cu ha. Ti s gii trnh vic ny trong nhng chng cui ca cun sch. Tuy vy, chng ta khng nn c o tng. Nhng k in khng c trang b ti tn vn ang ti ti v chng i din cho nhng e da trc tip nht nhm vo Hoa K v s n nh ca ton b h thng. iu khng c ngha Ramzi Yousef c th tr thnh mt siu cng. Khng, khng, khng. iu c ngha l trong th gii ngy nay c rt nhiu ngi c th tr thnh nhng Ramzi Yousef.

Thomas L. Friedman Chic Lexus v cy liu Dch gi: L Minh Chng 19 Nu mun gp ngi, hy bm s 1 Nu c mt lp lun chung xuyn sut cun sch ny th l quan im tan cu ha l tng ha ca mi iu v nhng s tng phn ca chnh nhng iu . Tan cu ha c th tip sc v hn nhng cng c th chn p con ngi v cng. Ton cu ha c th phn b cc c hi nhng cng khin trn lan s hoang mang. Ton cu ha thi phng nhng con c voi nhng cng khin nhng loi c nh tr nn mnh m hn. N b mc bn li ng sau nhanh chng hn, v ui kp bn sm hn. Trong khi c kh nng ng ha v vn ha, th chnh ton cu ha to iu kin cho dn chng chia s nhng bn sc c nhn c o ca h n nhng min xa mt cch nhanh chng hn. N khin cho chng ta ui theo chic xe Luxus gp gp hn, v buc chng ta phi nu gi nhng cy Oliu ca chng ta cht ch hn. N lm cho chng ta i vo th gii v khin cho th gii n vi chng ta vi tc nhanh hn bao gi ht. Nh ti chng minh, t th ban u, khi ton cu ha tr thnh mt h thng quc t, cc quc gia v cng ng b ging co gia cm gic b cun ht vo nhng li ch do n mang li v cm gic b vi dp bi nhng c im tiu cc ca n. Cho n nay, gia cc cn thng trm ng h v

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

chng i, ton cu ha nh hnh trong tt c cc nc ln v pht trin, sau khi h kt ni vo h thng. Khng nc no cho thy s chng i ton cu ha bao gi thnh cng v ln nm quyn bnh, hay tr nn ph bin n mc c th lm tn hi n ton b h thng - khng nh hin tng quc o-Hung trc Chin tranh th gii th nht, hay nc c trc Chin tranh th gii th hai. Ton cu ha c mi mi nh vy khng? Ton cu ha l iu khng th o ngc? Ti c cm gic rng ton cu ha "gn nh" l khng th o ngc. V sao ti ni "gn nh" m khng khn g nh chc chn? Rt kh c th o ngc c ton cu ha v n mang trong mnh nhng hoi bo ln lao ca nhn loi - mong mun c cuc sng tt p hn - v nhng cng ngh hng mnh hi nhp chng ta ngy m, du cho chng ta c a thch th hay khng. Trn l thuyt th nhng hoi bo v nhng cng ngh c th b dp b, nhng lm nh th ta s phi xy tng ro cao hn v vng chi hn, nh vy ta s phi tr gi t cho s pht trin ca x hi. Ti khng ngh iu s xy ra nhng l iu c kh nng xy ra. C kh nng rng nu ton cu ha tr nn hn lon, lm phong hi khng nhng n thiu s m c a s dn chng cc nc ln, th khi ton cu ha s b dp b. V sao c kh nng nh vy? V ngy nay e da ln nht nhm vo ton cu ha chnh bt ngun t bn thn n. H thng ny cng mang trong mnh nhng tim nng t ph hy bn thn. N mang trong mnh nhng nhn t v c tnh m nu chng honh hnh th ton cu ha s tr nn hung d, khin cho s ng dn chng cc nc s cm thy b bt lc - h s chng li hoc xy tng ro xa lnh ton cu ha. Sau y l nhng nguyn nhn tnh trng c th xy ra. Gian kh qu Khi sang Bangkok vo nm 1997,thi im hn lon ca kinh t Thi Lan, ti hi chuyn mt nh ngoi giao ngi M v hu qu ca khng hong i vi t nc ny ra sao. Chng ti bn lun v nhng g Thi Lan s phi sm thc hin c th nng cp h iu hnh v nhng phn mm h c th sm quay li hi nhp vi ton cu ha. Nh ngoi giao ny a ra mt bn lit k. Khi ng ta ni xong, ti nhn xt: "ng c bit khng, chng ta mun Thi Lan trong 20 nm phi thc hin nhng iu m nc M mt 200 mi hon thnh." "Khng, khng," ng ta lc u, ni vi ti. Ti nhn xt sai. ng ta ni: "Chng ta khng mun h phi thc hin nhng iu trong 20 nm... Chng ta mun h thc hin nhng iu trong mt nm!" iu hin nhin trong ton cu ha ngy nay l sc mnh v v th ca mt t nc ty thuc mt phn vo chc nng pht trin mt h iu hnh v nhng phn mm nh hng cho tng trng. Nhng iu g s xy ra khi qu trnh pht trin nhng c ch t do ha th trng v mc chic o nt nm vng... tt c tr nn qu gian kh vi qu nhiu nc ln? Du cho cc nh chnh tr v To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

nhng ngi khc c th chu ng gian kh, tht lng buc bng tin ti th gii Disney, th vn cn nhng gii hn m h s phi gp. Henry Kissinger mt ln ni, lnh o chnh tr "khng th tn ti nu h ng vai tr nhng ngi lng nghe ch th t nc ngoi ri bt dn chng phi chu ng tht lng buc bng trong thi gian qu lu." Pht trin phn mm s phi mt thi gian, nh hng t nc ca bn kt ni vi By Th in T s phi mt thi gian di, v nhiu nc hin nay cha c kh nng v chnh tr v kinh t lm nhng vic . C nhng nc tr tr vi l do vn ha. Thng th vn ha rt chm thay i. Pht trin mt i xe Lexus mi d dng hn nhiu so vi vic thay i cc ging cy Oliu - v c khi phi mt hng th h. Nu nh du s khi u ca h thng ton cu ha ngy nay bt u t khi bc tng Berlin sp th chng ta c th ni ton cu ha nay sang c thp nin th hai. Trong thp nin u ca ton cu ha, chng ta chng kin nhng g xy ra khi nhng nc nh - Bosnia, Albania, Algeria, Serbia, Syria v nhiu nc chu Phi - khng c kh nng qu . Nhng nhng t nc nh b v yu t nn cha thc s c tc ng tiu cc n ton cu ha; ton cu ha c th xy bao quanh h mt bc tng la trnh xung ng. Tuy nhin khi sang thp nin th hai chng ta vp phi mt vn nghim trng hn: Nu nhng nc ln nh Nga, Trung Quc v Nht Bn - cha ni n Indonesia, Brazil, hay mt s thnh vin ca Lin minh chy u - khng th qu vo ton cu ha? iu g s xy ra nu h cm thy chic o nt qu cht, khng th mc va, hay nhng x hi ca h khng th chu nhng thay i v vn ha, chnh tr v kinh t nhm c th i n mt ch ngha t bn sng phng v tn nhn, ni m nhng cng ty lm n yu km s b thi i, khng cho php hi sc. Ba tro lu dn ch ha khin cho s sp ca Lin X v s thay i kinh t ca Trung Quc din ra. Chng khin cho s sp ca cc chnh th tham nhng Albania v Indonesia din ra. Chng khin din ra s sp ca nn kinh t lt lo v bo h ca Nht Bn. Nhng nhng iu khng c ngha l chng s chc chn thnh cng trong h thng ton cu ha. Hy xem xt ba quc gia quan trng nht ngy nay: Nga, Trung Quc v Nht Bn. Nu xem xt k lng bn s thy iu g? iu ti nhn thy l ba quc gia ln v hng mnh, trng ging nh nhng vt hng cn cao, bp tht cun cun, chu trch nhim bm mu cho nhng bp tht cng nghip - hin ang b tc nghn, mu b bm xung chn qu nhiu nhng li thiu u v nhng phn khc trn thn th. Nc Nga cn phi c thay mu hon ton. Trung Quc cn phi c gii phu tim. V Nht Bn cn mt s bit dc c th gim thnh phn cholesterol (Php, c v nhng nc khc Ty u cha cn n nhng liu php mnh nh vy, nhng h cn phi p dng cc ch n king, gim m, nu mun mc ln thn th chic o nt mang tn Lin hip Tin t chu u. Ch n king thng gy au n v s i hi phi thay i trong li sng - chnh v th Lin hip Tin t v ng tin chung chu u s rt kh c th c duy tr trn phng din To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

chnh tr, kh hn l mi ngi vn ngh.)

Thomas L. Friedman

Ti l ngi ln ln trong thi i m nhng e da ln nhm vo M l t sc mnh qun s ca Nga v Trung Quc, v sc mnh kinh t Nht Bn. Ti ng rng hai c con gi ca ti, gi y 12 v 15, s ln ln trong mt th gii m e da ln nht nhm vo Hoa K, v s yu km v qun s ca Nga v Trung Quc, v s yu km v kinh t ca Nht Bn. iu chnh hi nhp ton cu ha s l qu trnh cc k kh khn i vi ba nc ny. Ba t nc khc nhau, thch thc dnh cho h khc nhau, nhng thc ra chng khng khc bit nhiu nh mc bn ngh. Nht Bn Mt iu b mt: Kinh t Nht Bn mang nhiu c tnh cng sn hn t bn. Walt Mossberg, bnh lun vin v cng ngh cho t Tp ch Ph Wall hay ni, "Nht Bn l t nc cng sn thnh cng nht th gii." Tht ra, l mt ni m ch ngha cng sn thc s thnh cng. ng th. Trong Chin tranh Lnh, Nht Bn ch c mt ng cm quyn, ng Dn Ch T do, LDP. Di s lnh o ca LDP, Nh nc c ch o bi mt c ch chuyn chnh, mt c cu quan liu cao cp tng t nh Trung Quc v Nga. Nhng v quan liu thng quyt nh vic phn b ti nguyn ca t nc. Truyn thng Nht Bn thng d bo, v c ch o cha Chnh ph tuy khng trc tip nm di quyn kim sot ca Chnh ph. Nht Bn c dn s cng rt tun phc ch , nhng ai khng tun phc thng phi tr gi t. Nhng ngi khng tun phc khng b giam vo tri kh sai, nhng thng b chuyn n nhng vng ta nh Siberia ca ngi Nht. Nht Bn, nhng k bt phc thng b chp m l "Madogiwazoku," tm dch l "Nhng m ng nhn qua ca s," v h thng b bt phi ngi nhng chic bn trong s lm nhn ra ca s, v thng b ht hi. Dn s tun phc Nht Bn thng sn sng lm thm gi i ly mc sng c ci thin, bin ch c i v s n nh nht nh trong cuc sng. Nht Bn c mt chng trnh bt buc mi ngi phi tit kim trong dn chng v cc cng ty b bt buc phi gom tin v u t v trnh tiu pha. Nu ch ngha cng sn Lin X phn u bng mt na Nht Bn, th Lin X s khng chu thua trong Chin tranh Lnh. Ni i th phi ni li. Kinh t Nht Bn mang c tnh th trng t do r rt. Mt phn ba kinh t Nht ngy nay c ng gp t cc cng ty cng ngh hin i, cnh tranh ton cu, nh Sony, Mitsubishi, Canon v Lexus. l nhng cng ty trong s nhng cng ty tt nht trn th gii v chng em li nhng khon vn ln cho t nc. Nhng khon tit kim bo v cho hai phn kia ca kinh t Nht - mang tnh cng sn, gm nhng hng xng to xc, tr tr, tn ti nhiu nm nh c nhng hng ro bo h mu dch do chnh quyn mt ng dng ln. Nht Bn tp trung c nhng khon tit kim trong thi Chin tranh Lnh n mc n tn ti trong thp nin ton cu ha th nht m khng b suy yu - mc d b tr tr nng n t nm 1992. Ngc li, Hn Quc, theo in hnh Nht Bn, nhng li khng c di do nhng khon tit kim nh ca Nht. To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

Hu qu l Hn Quc phi chu nhiu au n hn trong qu trnh t iu chnh ca nc ny vi thi hn rt eo hp. Rt cuc, nu gii quyt i s tr tr ko di, th khu vc cng sn trong kinh t Nht s phi ch "t nhn ha" ging nh trong trng hp ca Nga v Trung Quc. Cc hng xng v ngn hng lm n thiu hiu qu ca Nht Bn s phi b mang ra x bn v vn ling tn ng ca chng phi c chuyn cho cc c s nng ng v hiu qu hn. l nhng hin tng bt u gy ri lon trong x hi Nht. Hoa K l mt x hi trong tiu chun vn ha tng xng vi tiu chun kinh doanh ph hp vi ton cu ha - c hai u mang tnh linh ng v minh bch. Nht Bn khng c s tng xng . Nht Bn c mt th vn ha y ry nhng b mt v tm ti v mt h thng cng nhc khun php. Nhng tiu chun vn ha cng khc bit vi tiu chun ton cu ha th s iu chnh v thch nghi ton cu ha cng tr nn gian kh hn. Trong mt x hi Hi gio, nhng ngi ph n ko khn trm mt ng trn trnh th gii. Nht Bn l mt t nc ang cng eo mt th khn trm che mt. Kh c th thy c gii khn ny ca Nht Bn, nhng n vn c eo, khin nc Nht trnh n th gii. Tuy nhin, lch s ca Nht Bn cng dy chng ta rng t nc ny c kh nng thay i v thch nghi vi cc h thng mi, nhng ch lm iu khi ln n nh im ca khng hang v t nc khng cn cch no khc. Ti khng nghi ng l Nht Bn s li tr thnh mt cng quc kinh t ng gm, nhng iu ch xy ra sau khi c nhng iu chnh v vn ha, chnh tr v x hi. Hy xem xt mt tp tc ca Nht Bn: Thnh vin ban qun tr ca hu nh tan b cc cng ty Nht c nim yt ngy nay - ngoi tr nhng hng cng ngh cao, c M ha nh Sony - bao gm nhng gim c mi v c ca hng , v c ng hu nh khng tham gia g vo cc quyt nh ca hng. Hu nh khng c loi thnh vin qun tr c lp hoc n t bn ngoi. Mt h thng cha truyn con ni nh vy khng th no em li c cc thay i nhanh chng v nhng s ph c xy mi ng hu cho php Nht Bn theo kp tc pht trin trong thp nin ti. C ch s phi thay i, v qu l bt u phi chp nhn chu au n. Khi ti sang Tokyo u nm 1999, ngi bn ca ti trong B Ngoi giao Nht Bn bt u cuc tr chuyn vi ti bng cu: "Con trai ti hm trc tuyn b [vi v ti v ti] rng hn s tr thnh mt qun tr vin qu u t, nhng hn khng mun lm vic cho mt ngn hng Nht Bn.Hn mun lm vic cho mt ngn hng quc t. Nhng c s m thi chng ti cn tr rt mun gia nhp, nh cc ngn hng ln, nay ang v vn ra. l iu mi m. V ti khng hiu con trai ni g. Vy hn gii thch vi m, "Nu m mun bit con ang mong mun iu g th hy xem phim ny." Ni on con trai a cho m cun bng video b phim Tin ca ngi khc, ni v mt nh ti chnh ngi New York tip nhn [v vc dy] mt cng ty ang ln bi New England. V ti To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

vn cn lo lng."

Thomas L. Friedman

Mt ngi bn Nht Bn khc lm vic trong lnh vc tuyn dng cc qun tr vin cho ti bit l ch rt kh kim ngi Nht sang lm cho cc cng ty M. V nhng cng ty ca M, khng ging nhng hng xng ca Nht, c bit n nc ny qua danh ting "ba Ks - bao gm kitsui, "i hi cao; kaiko," d ui nhn vin "khi nhn vin khng lm c vic; v kyoso, "cnh tranh." Nhng nc Nht ang thay i, v ngi Nht cng ang thay i. Bn ti k rng hin nay ch s ni vi khch hng rng: "Thm ch nu nm trong bin ch sut i ca mt cng ty Nht Bn ngy nay, qu v cng sm c ngy tnh gic v nhn thy cng ty ca bn b ngi nc ngoi mua li, v bn phi lm vic cho ngi nc ngoi, v vy liu m vo mt cng ty nc ngoi ngay t by gi ri tm cch thch nghi vi n." Trung Quc Trung Quc cng s tri qua mt qu trnh iu chnh gian kh - l do khng mang tnh vn ha m l mang c tnh chnh tr. Trung Quc c ngh lc nhng khng c phng php. Sai lm ln nht ca cc nh chin lc l ch h ngh rng trung Quc s t ng thng tin v kinh t v qun s n mt mc trong vng 20 nm, c th tr thnh i th v mt siu cng tng ng vi Hoa K. Ti khng ngh vy. ng hiu sai ti. Trong 20 nm, Trung Quc c th tr thnh mt c s kinh t v qun s c kh nng tranh chp vi Hoa K - nhng khng c chuyn thng tin y. Trn con ng ca Trung Quc, h s phi vt qua mt con ln gim tc rt ln. Vo thng ging nm 2000, khong 40 phn trm ca nn kinh t Trung Quc l ng gp ca nhng ngnh cng nghip v cc ngn hng quc doanh, phn nhiu trong s h tr nn tham nhng v km hiu qu. Cc duy nht m Trung Quc c th chm sc hng triu cng nhn trong khu vc l t nhn ha, ng ca hay cho sp nhp cc c s yu km, chuyn vn sang cc c s lm n hiu qu. V cch duy nht m Trung Quc c th lm iu , trnh c nn tht nghip tng cao, l thu ht cho c nhng ngun u t khng l t bn ngoi. Qu l Trung Quc thu ht c mc u t trc tip t nc ngoi vi mt s x nghip nht nh, nhng ng ni t ca h cha hon ton c kh nng chuyn i thnh ngoi t, v hin nay khng c mt th trng cng tri v c phiu ngi nc ngoi t do tham gia. V Trung Quc hin c hin tng t bn cu kt lm nn lng cc nh u t t bn ngoi. Mt v d v hin tng tham nhng c a ra nh sng vo thng 10/1998 trong mt mu tin ni rng trong tng s 65 t -la dnh cho vic mua lng thc ca nng dn t nm 1992 th 25 t -la, gn 40 phn trm, "bin mt." Theo tp ch Times (2/11/1998), phn nhiu trong s tin tht thot c cc vin chc chnh ph s dng vo vic xy cao c, u c ti chnh v mua xe hi v in thoi di dng. Kh khn ca Trung Quc l ch h khng th hn vn t By Th in T ci to To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

cc doanh nghip quc doanh - chim mt na nn kinh t - nu h khng nng cp h iu hnh t mc DOS 1.0 ln mc DOS 6.0, v nu h khng ci t cc phn mm php ch. Chnh v th m bn khng th k mt ng thng nh du Trung Quc ngy nay pht trin n ngy Trung Quc 20 nm sau, ri on rng nc ny s tr nn giu hn, c h thng ton tr giu hn. Ni nh vy l sai lm. Trc sau Trung Quc s vp phi nhng gii hn do chnh h t ra. Bi v nhng g hin cho php Trung Quc tn ti ngy nay s khc i, s thay i, mt khi nc ny hi nhp ton din vo ton cu ha. Bc qu ca Trung Quc s khng my m p. Khi 1,2 t dn lao i vi tc 80 dm/gi m vp chng ngi, th c th gii s rung chuyn. Khi vp nh vy, Trung Quc to ra mt him ha cho s n nh trn th gii - him ha khng bt ngun t sc mnh, m bt ngun t th yu. Bi v vp phi nhng th lc ton cu ha mi - i hi m ca kinh t v chnh tr - ng thi phi m bo s thng nht t nc, duy tr tnh chnh ng ca Chnh ph, th Chnh ph Trung Quc ch cn mt li thot: ch ngha dn tc - mt th cy liu gi ci ca Trung Hoa. Mt Trung Quc dn tc ch ngha nu cm thy ton cu ha "gian kh qu" th c th lm ny sinh mt e da thc s i vi ton b h thng. Nc Nga iu cng tng t trng hp nc Nga, nhng mc nghim trng hn, v xut pht im ca nc Nga thp hn Trung Quc v Nht Bn nhiu. Phi hiu rng Nga vn tip tc l mt nc c v trang ton din, vi v kh ht nhn. Nhng gi y khi hi nhp vo h thng ton cu ha, s yu km, ch khng phi sc mnh ca Nga, chc chn s e da s n nh ca th gii trong mt thi gian nht nh. Khi kinh t Nga tan chy vo thng 8/1998, n khi pht mt cn bnh truyn nhim ti chnh gy cho phng Ty: trong vng mt thng, mc thit hi tng ng vi mc Nga gy ra trong 70 nm. Tuy vy mt s chnh tr gia v phn tch gia i ngoi yu mn Chin tranh Lnh n mc h vn coi Nga khng khc g Lin X trc kia, v h thng quc t ngy nay vn l mt dng Chin tranh Lnh. Tht ng ngc nhin khi ngh n c Quc x, vn tuyn chin chng c th gii v tn dit su triu ngi Do Thi, nay sau hai th h t ci to tr thnh mt nc dn ch c nh gi l nng ng nht th gii. Nhng nhng chin binh Chin tranh Lnh vn coi Nga l mt t nc khng c kh nng thay i v vn tip tc l k th ca Hoa K trn phng din a-chnh tr. Khng, chng ta khng nn i x vi nc Nga nh i vi Canada, ch v h t chc c mt vi cuc bu c. l mt nc ln, c b dy lch s, v mt kho v kh ht nhn ln, v, ging cc cng quc khc, n vn tip tc cnh tranh vi Hoa K ginh nh hng. Rt ging nh nc Php. Nc Nga khng cn l Lin X. Nga l mt quc gia ang ng gia nhiu chng ng qu thiu r rng, nhng bc qu din ra trong mt mi trng quc t rt khc. Nga c th thiu kh nng nng cp h iu hnh ln ti 1.0, cha ni n 6.0, nhng cng khng c g To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

nh trc nc ny s khng lm iu . Cng nh i vi Trung Quc v Nht Bn, chng ta s c li nu nc Nga t gt qu - chng ta khng th quyt nh, nhng c th gy nh hng. Chng ta khng c kh nng n phng ch thn ci t nc Nga nhng c kh nng lm cho n khng b c lp, nguy him v tri tnh. Chnh v l s m rng khi NATO l mt sai lm. Trong ton cu ha, nhng vn d e da nhiu nht n nc M l nhng v bun bn u n ht nhn trn ch en, gim thiu tn la ht nhn chin lc, bng hoi mi trng, kim ch cc quc gia bt tr nh Iraq hay Bc Triu Tin v nhng vi rt ti chnh. Hoa K s khng th x l c nhng vn nu thiu s hp tc ca mt nc Nga n nh v dn ch. Chnh v th nhim v hng u ca nc M l thu ht s hp tc ca Nga v lm bt c iu g c th ci thin h thng chnh tr - ch khng phi bnh trng khi NATO, v lm nh vy rt kh ly lng c Moskva. u nm 1998, ti ngi trong vn phng ca Karel Kovonda, Th trng Ngai giao Cng ho Czech Prague. Khi hng bin ging gii cho ti v sao NATO nn kt np Cng ha Czech, ng ta k cho ti nh hng ca ton cu ha i vi khu vc v bn thn nc ny. "Ti tn hng bu khng kh quc t vng ny v gi y Chin tranh Lnh qua i v Cng hoa Czech m ca," Kovonda ni: "Chu b nh ti i nh tr cng vi con b con n t Hn Quc v nhng chu khc t Croatia v Bosnia. Ti n tim gc ph mua rau qu trng Trung Quc. Nhng iu bt li l hin nay c my thng mafia ngi Ucraina n ng ta nh bn cnh. Tt c din ra trong khu ph ca ti nm ngoi Prague. V c nhng s ng vc v kh chu y v mc tng nhanh chng nhng ngi nc ngoi n sng, lm vic v bun bn bt hp php nc ny - ngoi cng nh trong trung tm th . Bn nhn th c hai mt ca ton cu ha Cng ha Czech ngy nay, v v nm ng ba ng chu u, nc chng ti l trm dng chn u tin ca dng nhn lc di chuyn bt hp php t ng sang Ty u, trong khi bin gii gia chng ti v c [gi y t m ca hn] l a bn quan trng hn trc. Trn bn ca ti l bo co ti mt v cc hot ng ti phm quc t cng nh trong nc. Thi cng sn trc kia th chng lm c nhng iu nh vy. Khi cng sn y th phn na thi gian bn tn cho vic xin visa sang thm nc khc, gi y th chng cn phi c visa na. Bun lu linh kin ht nhn v ngi n, l him ha. Chng ti bt c nhng k bun ngi n a hng t pha ng sang pha Nam ca chng ti. l nhng nguy him m dn chng khng hiu ht c..." Ti ch ngi gt g, chng mun hi rng nhng ngi n t u n v lm sao c th gii quyt c chuyn bng vic m rng khi NATO khin cho nc Nga thm xa lnh. Nga, Trung Quc v Nht Bn, c nhng lnh o ln t thi Chin tranh Lnh ang c gng thc y bc qu vo ton cu ha, v trong nhiu trng hp, h thiu cc dng c lm vic . Mc d ngi Nga hy b h thng trung ng ch huy, thc h cng sn v cc chnh y, h To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

vn cha xa b c vn ha cng sn v thay th vn ha t bn vo . Qu thc Nga, Trung Quc v Nht Bn, chng ta vn ch i iu m Robert Hormats gi l "th h thin nin k" - nhng ngi trng thnh trong ton cu ha - ln nm quyn to nhng bc ngot pht trin. Hormats ni: "Mi khi c ngi hi ti, lm sao c th to ra thay i chnh tr nc Nga?" "Ti thng p li rng l mt qu trnh ko di chn thng... v sau l 21 nm. Nc Nga ang qung gia giai on ny." Nhng g ang xy ra thi hin ti, trong khi chng ta ch i th h mi, ang khin chng ta lo lng. Lc trc ti c so snh gia cng ty v t nc. C kh nhiu im tng ng. Nhng c mt iu m t nc khng bao gi ging nh cng ty. Cng ty c th ln, xung v bin mt. t nc c th ln, xung, nhng bao gi cng cn . Chng cn v b thua thit qu qut. Nhng hy tng tng IBM b ph sn nhng vn nm ngn ngang trn th trng: cc gim c v nhn vin tht nghip, thiu lng, i li la o nhng khch hng c ng thi gi tr nm ph phch nhng cng ty khc vn l ch th ca h. Mt l do khin cho ton cu ha thi k trc 1914 b v thnh Chin tranh th gii th nht, l hnh vi ca ch o-Hung, mt nhn t ch cht trong cn cn lc lng chu u. ch ny phi chu ng trong mt thi gian di s bng hoi quyn lc ca n, xi mn quyn lc t mc chm ln n mc nhanh chng vo giai on 1909-1914. ch ny lc cm thy h b ra ra cuc ua gia cc cng quc v kinh t, chnh tr v qun s. Thay v im lng chu s ti nhc, n ng x nh mt tay c bc c v trang trong mt canh bc m hn bit s khng thng c. Hn p bn v n sng. Trong trng hp ca o-Hung, h lin kt vi c hy dit Serbia trong mt cuc chin khu vc, hiu rng t s lm bng n cuc chin ln hn vi nc Nga. Nu Serbia, Albania v Algeria cng hp lc gy ri th mi th s lon, nhng n s khng nh hng n ton b h thng. Nhng iu chng ta khng th lng c l hu qu s ra sao nu nhng nc ln nh Nga, Nht hay Trung Quc khng chp nhn ton cu ha trong khi kho v kh ca h vn cn y. Robert A. Pastor, nh khoa hc chnh tr nhn xt trong cun sch ca ng Chuyn i di mt th k: Cc cng quc nh hnh th gii, nhn xt thch thc m ton cu ha ngy nay phi ng u trn thc t ging nh thch thc m h thng Versailles gp phi sau Chin tranh th gii th nht: Lm th no chng ta hi nhp nhng k thua cuc vo cng chn vi nhng k thng cuc? Ha c Versailles lm vic rt ti v gy nhiu cm gin - n mc n m nhng ht ging cho Chin tranh th gii th hai. Ha c sau Chin tranh th gii th hai lm iu rt gii khi hi nhp hai nc thua cuc ch cht - c v Nht Bn - iu khin duy tr c n nh chu u v chu . Trong th gii hu Chin tranh Lnh, cu hi s l: Lm th no hi nhp nhng k thua cuc trong Chin tranh Lnh vo mt h thng ton cu ha c th trng t do iu tit trong gm To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

cc quc gia hu nh dn ch? Pastor ni y l mt vic c bit kh khn v nn ha bnh ngy nay rt khc vi thi gian sau Ha c Versailles: chin thng ca cc ng minh phng Ty khng phi l khng c iu kin. Phng Ty khng chim gi Nga v Trung Quc, chnh v th khng c nhiu kh nng trc tip nh hng v gy nh hng ton din i vi nn chnh tr trong ni b cc nc . Thc trng ca cc nc gi y hon ton khc nhau. Tuy vy s n nh ca ton b h thng ngy nay li l thuc rt nhiu vo vic hi nhp thnh cng ca cc quc gia nh Nga v Trung Quc. Yu t then cht ca s n nh quc t, theo Pastor, l "nhng k thch thc h thng phi hiu rng iu quan trng i vi h l bo tn cho c h thng, ch khng phi lt n." Gi y cn phi ni cho nc Nga v Trung Quc hiu c iu . Nhng nu s hi nhp tr nn qu kh khn i vi hai nc ny hay nhng nc khc? Liu nhng quc gia khng th sn xut c cc chp vi tnh c i gy ri khng? y khng phi l vn dnh ring cho cc nc ang pht trin hay cc nc thi k nng. cng l vn ca c cc nc c kh nng sn xut chip vi tnh. C mt vn khc bn cnh vn mang tn "gian kh qu": l vn "i nhanh qua." Nhp thay i trong ton cu ha ngy nay nhanh lm, s i hi phi thnh cng n rt sm, khng ai cn c cm gic ng vng trn mt nn mng chc chn so vi ci thi m cha m ca h phi chu ng nhng bc tng ro trn th gii, thi , vi mt tm th nghip on v mt cng vic bin ch sut i c hng mt s n nh nht nh. Sau khi n bn th nht ca cun sch ny ra i, ti nhn c mt bc th y cm ng t mt ph n Roanoke, Illinois. Bc th by t rt hng bin mt ni lo m ti thng c nghe, m ti cng rt kh tm c cu tr li d dng: iu g s xy ra nu tc thay i m h thng ngy nay i hi, vt qu kh nng ca c nhn, cng ty v t nc? Ni dung bc th nh sau: ng Friedman thn mn, ti hy vng th ny n c tay ng v ti hy vng ng c th gii p cho ti mt iu b n. Ti d nhiu cuc ni chuyn ca ng, y n tng, n mc i mua cun sch ca ng. Ti c n nhiu ln nhng vn khng tm ra li gii p cho cu hi ca ti: Ti ng vo ch no trong ci th trng ngy nay? Chng ti v ti xa nay c gng t lm n nhng khng my thnh cng. Nm 1984, ti theo hc i hc; ti ham thch, tip thu tt c cc mn hc m ti c kh nng chi tr, bao gm vi tnh, kinh t, c phn, doanh nghip v k ton. Kinh t a phng lc suy thoi nng n, v nu Caterpillar gp kh khn th mi ngi cng gp kh khn. Vic lm m ti tm c khng gip g c ti v n mc ti phi ngh hu. Trong thi gian , chng ti bt u m dch v vi tnh t lp v ln u tin kim ra tin. Nhng s xut hin ca loi my vi tnh c gi thp hn 1.000 -la khin dch v ca chng ti thua thit dn. Chng ti hiu tt c nhng yu t thit yu v kinh doanh, bao gm c Internet v vi tnh nhng vn khng tm c ch ng trong th trng ton cu. Chng ti hiu khi nim bn "nh th no" To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

nhng chng ti cha bit s bn "ci g". V d, ti c cng c vit mt tiu thuyt rt hay ca M, nhng chng ti khng c nng khiu... Khi nhng nh triu ph gieo ht ging ca h vo th trng chng khon, th chng ti ph sn. Lm th no nhng con ngi bnh thng tm c ch ng trong th trng? Khng ch ring chng ti gp kh khn . Chng ti c rt nhiu bn b cng ng cnh ng, bn khon rng iu g xy ra v sp ti s i n u. C l xin ng gii p cho iu ny vo ln sau. c g ti c c mt gii p gin n. Dng nh ngy no cng xut hin bi v trn bo ch cnh bo nhn cng v cc sp ca h v vic ct gim bin ch, o to k nng mi, sa thi k nng c, kt ni mng, chy nhanh hn, linh hot hn, sn sng loi b nhng g c k v mi m, a vo nhng g mi m hn theo kp nhp ton cu ha. iu kh khn l dng nh h thng mi c chu k thay i trong vng su thng, nh th nhanh qu v kh khn qu thm ch i vi nhng ngi c hun luyn y , cha ni n nhng ngi khng c o to. Dn chng s phn ng ra sao nu h cm thy ton cu ha qu gian kh, chy qu nhanh trong mt giai on qu di. Kt ni cht ch qu Mt cch khc khin cho ton cu ha e da chnh n l khi h thng ny uc bi trn v kt ni qu cht ch vi th gii, khin cho nhng nhm nh dn chng - d l ngi u t hay nhng k c trao quyn - c th c nhng hnh vi thi qu gy ha cho ton b h thng. Nu gp nhng ngn hng u t trn ph Wall ngy nay, h s k cho bn v nhng sng st h cm nhn c trong thi gian cc th trng tan chy (thng tm thng chnh nm 1998), khi thy h thng th gii c kt ni cht ch ra sao. Khng mt m hnh tin liu ri ro no ca h - da trn nhng trng hp tng tc gia u t v s kin trong qu kh - d on c nhng chui phn ng xy ra nm 1998. S vic ph hng khi nim a dng ha phn tn ri ro. Cc cng ty cho rng h a dng ha bng cch u t qua nhiu cng c, c mc o hn khc nhau, dng nhiu loi tin, thng qua nhiu hng ha vo nhiu nc khc nhau... nhanh chng nhn thy rng tt c cc hot ng u t ca h nm trong mt dy chuyn c rng buc cht ch, v khi dy chuyn b th cc cng ty khng ti no thot ra c. Mi mt xch trong dy chuyn ko theo cc mt xch khc. Do ton cu ha m chui dy chuyn c ni di, di thm, ngy mi nga, ging kt vo nhau cht ch hn. V s tht ph phng l ch chng ta vn cha hiu c s kt lin nh vy s c li g, hay lm th no t bo v nu mt trong nhng mt xch yu i ri t on. Nhng quan h tng tc khng ch xut hin trn th trng ti chnh m xut hin trn mn vi tnh trong dng thc con b 2000. Cc my tnh c lp rp vi h thng ng h - lch k thut s vi su k t - 2 dnh cho ngy, 2 dnh cho thng v... bn on ng ri, 2 dnh cho nm: vy loi lch ny s chm dt vo ngy 31/12/99. Vy khi lch ny nhy sang ngy 1 thng ging To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

nm 2000, th thay v lch ghi l 01/01/2000, my tnh s hin th 01/01/00 v hiu l nm 1900. May thay vi nhng s chun b sm sa v mua sm my tnh mi, cc cng ty v t nc gii quyt c th b Y2K . Giao tha nm 2000, thay v l mt cn c mng, tr thnh mt s kin cho chng ta lin hoan. Chng ta sng qua c ni e da Y2K khng c ngha l b li ng sau nhng kh khn do s kt ni cht ch gy ra. Hy ngh v thc t sau y: Khi mt v n ht nhn xy ra trn tng khng, n to ra mt xung in t trng cc ln. Vy nu c mt k khng b hay mt quc gia bt tr cho n mt hn hp ht nhn trn khng phn ca nc M th n s lm ngng tr v tan r ton b s my tnh trong nc mc so vi Y2K th Y2K ch l mt gic mng p. Tim Weiner, trong cun sch Sc khng ca anh v nhng chng trnh b mt ca Chnh ph M, gii thch v hin tng ny: "Mt u n ht nhn pht n trn khng trung cch bang Omaha 300 dm s ngay lp tc pht ra xung in t trng gm cc sng ht in t nh gc ton b nc M t b bin ng sang ty. Ton b cc h thng in t, radio v tp hp cc my tnh trong nc s chu mt hin tng st nh nhn ln mt triu ln. Mt xung in ln ti 50 vn volt/m s c chuyn qua ton b cc li in. Hin tng c pht hin nm 1962, khi nc M cho th ba u n ht nhn trn bu tri Thi Bnh Dng. Mc d v n cch o Hawaii 800 dm trn khng trung, khin cho n ng Oahu tt ngm v cc loi chung bo ng Honolulu rung m ." Khng ging nh Y2K, chn ng ca xung in t trng , Weiner cho bit, vn l iu m cc k s gi l "mt n s thng thy" - mt n s m ai cng bit nhng khng ai gii p c. Mt l do na khin cho vic kt ni cht ch qu s gy kh khn cho chng ta. l nu chng ta b kt ni qu cht ch th nhng quan h v hnh vi x hi ca chng ta s b nh hng. Mt hm, ngi bn bn lm vic, nhn c mt mu tin trn thng tn AP nh i t Israel. Mu tin ni mt ngi n ng Israel "b cnh st chn li trong khi li xe trong th trn Netanya, hai tay cm hai in thoi di ng ni chuyn. Anh chng ny dng khuu tay gi tay li, nht bo Haaretz cho bit. Mt n cnh st tnh nguyn chn xe ca anh chng ny khi thy chic xe Mitsubishi mu xm ca anh ta chnh chong li trn ng." Ti khng th tm c mt v d no lt t hay hn v s kt ni thi qu ca anh chng ngi Israel , hai in thoi di ng gn vo hai bn tai, khuu tay t ln tay li xe hi. y l mt th vi rt trong cc nc pht trin. l s phn khch trong x hi khi vin thng c kt hp vi "Evernet" - cng ngh cho php mi ngi ln mng mi ni mi lc, truy cp Internet bng ng h, in thoi di ng, xe hi, l nng bnh m hay my nghe nhc walkman. Loi vi rt sinh ra t s kt ni qu mc hin ang trn lan hng ngy v hin cha c cch no cha tr. Mt hm ang ngi vi con gi trong mt tim n do ma h nm 1999 ti trng thy hai gia nh ngi hai bn bn ca ti. Hai ng b ca nhng gia nh ni chuyn trn in thoi to ting To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

nh ang ngi trong vn phng ca h vy. Lc ti ch mun ht ln, "Ny, ti ang trong k ngh php. Ti c chy trn khi cng vic v khng mun vo ngi trong vn phng ca cc v. Ti khng mun nghe v nhng trc trc trong cng vic ca cc v. Tt in thoi i!" Thng 10 nm 1999, ti Chicago, tham d l ct bao quy u, mt tc l Do Thi, cho chu ca h ca ti. Hm ngay trc lc ngi gio s Do Thi sp lm l, th mt chic in thoi di ng reo chung. Chng ti nhn xung quanh xem ai l th phm ph ri giy pht thing ling ny. Nhng ha ra th phm chnh l v gio s n. ng ta b dao xung v li trong ti ra chic in thoi di ng ang reo chung. V ti cng thy mnh c ci li phn ng trc nhng ngi c in thoi di ng ging nhng ci li ti phn ng vi loi ngi ht x g trong tim n - gin d. Ti tha thit mong n mt ngy m cc tim n cho dng tng cch m. "Qu v c in thoi di ng hay khng?" ngi hu s hi thc khch trc khi xp ch cho h. Ti cng tha thit mong mt ngy no hng Motorola cho ra mt sn phm cho php bn gy nhiu chn tt c cc in thoi di ng xung quanh bn, d dng nh bm iu khin t xa m garage vy. Zap! khng cn nhng ting chung in thoi trong bn knh ba chc bc chn. Xin li. Khng c g phi ngc nhin khi s kt ni qu mc ang tr thnh con vi rt trong thi i Internet. V khi Internet v ton cu ha gip ct ngn thi gian v c ly, gip c lc cho cng vic lm n, th chng cng lm cho ngi ta s s c c. Bo The New Yorker c ln miu t iu bng mt tranh bim ha. Tranh v mt ngi n ng a tnh nhn t tim n quay v ca cn h chung c ca c ny. C ny nm cht tay anh ta v ni, "Em rt mun mi anh vo nh, anh Howard, nhng th trng chng khon Hng Kng s m ca giao dch trong mi pht na." Thi gian v khong cch cho php chng ta c nhng vng m trong cuc sng, nhng khi bn xa b chng, bn s khng cn khng gian cho ring bn. Nhiu gio s Do Thi gio vit th cho ti ni h tin v hy vng rng nh c s kt ni cht ch m con ngi ta nay tr nn qu trng ngy ngh Sabbath hn. Hnh nh mt ngy ngh ngi thanh thn, xa lnh nhng in thoi di ng, nay tr nn c sc cm d mi. Mt ngi bn lm vic trn ph Madison ni vi ti rng thi trc khi c in thoi di ng v my nhn tin, nu c ai gi cho anh ta vn phng v khng gp anh, th c th k ch cn ni, "Allen i ra ngoi ri." Gi y khi gi n vn phng, nu c th k ni l anh ta i ra ngoi th khc s ngh, "Vui lng ni cho ti vo my di ng ca anh ta hay hy nhn tin cho anh ta ngay cho ti." iu ngi ta mong i gi y lc no cng c th kt ni lin lc vi anh ta - khng thot c. Gi y lc no bn cng c mt v sn sng. V nu lc no cng sn sng th bn s tr thnh mt my vi tnh. Bn s khng c ngng ngh. Gi y c bao gi bn nghe c ngi ni, "i ti ng cht ?" Khng cn thi gian hay khng gian c th ng qun chuyn g i mt lc. Mt qun tr vin ph Wall c ln nhn xt vi ti rng c thi anh ta rt thch sang Nht Bn, sang lm vic c ngy ri ti n s thng thc cc tim n rt ngon lnh Tokyo. To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

Nhng gi y, vi s tin b trong thng tin lin lc, anh ta vn phi lm vic c ngy, v n lc chun b n cc tim n sushi th, t New York, my fax, nhn tin v in thoi di ng thi nhau gi sang. "Trong nm nm qua, ti khng ra c n bn ngoi i n tim Tokyo," anh ta ni. "Gi y c khi ti phi lm vic ti 19 ting mi ngy, mi khi sang ." C ln ti phng vn mt vin chc quc phng cao cp ngi Anh v c nghe ng ta k, c ln ng phi t my in thoi di ng vo bng chuyn X-quang sn bay ri qun khng nht ln. Nm pht sau chy li th ngi nhn vin an ninh sn bay ni c hai cuc gi n in thoi , trong vng nm pht. C hai cuc gi u t mt vin chc quc phng cao cp khc. "Cha ny c th pht ng mt cuc chin tranh nu hn tr li khng kho," vin chc ny ni v ngi nhn vin an ninh sn bay, ngi nht v tr li in thoi h ng ta. Ti qun khng hi vin chc quc phng rng lc ng ta ang i cng vic hay ang i ngh, nhng c l chnh ng ta cng khng phn bit c s khc nhau ca hai vic . Khi chng ta c kt ni lin lc sut ngy m th ranh gii gia cng vic v ngh ngi khng cn na. Nhng bc cha m i lm s c thm thi gian bn con ci. Trn l thuyt th iu ng. Nhng trong thc t th nhiu khi ngy lm vic s di ra chng 19 ting ng h. Ti c mt ngi bn lm cng vic ca chnh ph v ngnh php ch - y sc p. Anh ta ni thng hay c v nh sm v c nh vo ngy cui tun; vi in thoi di ng, anh ta c th tranh th lm vic ti nh v bn con gi nhiu hn. Mc d iu c ngha l c 20 pht n 2 ting, anh ta li phi ni chuyn in thoi. Nhng anh ta ni nh th cng chu c. Nhng c con gi th khng chp nhn iu . Chu bun b v ni vi b, "B i, c l b c n s cn hn." Ti ng h kin ca c con gi , mc d thnh thong ti cng mc ci tt ging b ca chu. mi l chuyn nh. Trc trc Y2K trn my tnh ch din ra trong mt thi gian ngn. Nhng con vi rt kt ni Y2K v mt x hi s cn honh hnh trong chng ta trong mt thi gian di. Ni cho cng bng th cng c nhng ci li - giao tip tt hn vi hng xm lng ging v kt hp thi gian gia cng vic v nh ca hp l hn. Tm li n lin quan ti s cn i. Nu cn cn nghing v s kt ni thi qu, nu con ngi ta cm thy h thng mi kh tiu qu, th h s ni xung. Con ngi tr nn c n qu Mt trong nhng nghch l trong th gii ngy cng c kt ni l hin tng chnh ci th gii ny li lm chng ta cng tr nn c n hn. Bi v cng kt ni vo h thng th chng ta cng c iu kin lm vic mt mnh, u cng c: nh ring, ni ngh mt, hay nhng vng chu Phi xa xi. Cng ni mng th con ngi cng tr nn t do hn, hot ng mt mnh. Mt ngi bn ca ti lm vic cho mt hng t vn ln, v trong thi gian gn y khi c nhng s sp nhp ton cu ha, anh ta khng cn vn phng lm vic. Hng ny a ra gii php lun lu ni lm vic: mi ngi chia nhau s dng bn lm vic, ai c vic th ngi dng bn. Tt c cc h s c To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

lu tr trn mng ni b v nhn vin lm vic n u th truy cp thng tin t mng n y. Trn l thuyt th lm nh th y hiu qu nhng ngi bn ti phn nn l cng vic ca anh ta gi y khng cn hng th nh trc na. "Khong 20 nm nay ti v ang t vn php l cho mt hng ln," anh bn ny k. "Ti cha n ni gi, nhng nh li thi xa (nhng nm 80) nu gp phi mt vn nan gii, bn s bc n cui hng lang ni c bnh nc lc, gp ai v ni, " Ti c chuyn ny kh gii quyt lin quan ti cng ty ny. H mun y bt ti sn theo hng ny. Nhng c nhng chi ph m chng ta cn tnh cho k. Theo anh/ch, th phi lm g by gi?" V mt trong nhng ng nghip ca bn s ni rng cch y mt hai nm chng ta lm nh th ny th n, ri c ai i ngang qua v ni, khng, khng hn nh th, m l th ny. V c th mt anh bn khc - Bill chng hn, l mt chuyn gia v s cho bn mt li khuyn. Bn t gii quyt vn nhng thng qua nhng bn bc thn mt vi ng nghip. Gi y phn na nhn vin nh chng ti khng c vn phng lm vic. Ti thm ch khng c c bn gh ngi ring. Chng ti chia nhau dng chung cc bn lm vic tit kim din tch vn phng. Khng cn bnh nc lc, khng cn Bill lc no cng c mt, v gi y anh ta lm vic ti nh, nh c k thut ni mng in thoi. Ti tin rng Bill gi y c cuc sng tt hn v anh ta c th ngi nh lm vic. V nhng gii p cho cc vn hu ht c cha trong cc my tnh, nhng i hi l bn phi bit cch tm ra chng. iu khin bn nh nht l ci li Bill ni nng, "Anh c th gii quyt vn ny nh th ny, theo l thuyt. Nhng anh phi cn thn im ny." l nhng iu m bn khng th tm c trn cc trang tm kim. Tt nhin l bn c th email Bill a ch "Bill.com" v anh ta s cho bn nhng li gii, nhng nh th khng th hng th nh xa." Vi thng sau khi ni chuyn vi ngi bn , ti thy mt qung co cho mt cng ty phn mm vi tnh mang tn Office.com, c phng chm: "Nhiu thng tin hn mc thu thp c trong ln i n phng ung nc." Ti ngh, qu l chng c g hng th trong chuyn . V thc t ri cng chng c g khm kh hn. Cu th bng chy hay bng r ri s khng phi l nhng tay lm n n l - gi y ai ai cng b x y t cng vic ch ny sang cng vic ch khc, t nhm ny sang nhm kia, cng ty ny sng cng ty khc, mi ngi tr thnh th t do thi k thut s. Ti sao n nng ni ny? Nicholas G. Carr, bin tp vin ca bo Harvard Business Review, tm lc hin tng trn trong s bo thng 6/1999: "M hnh v t chc cng nghip c - nhm ng nhn vin lm vic c phi hp - vn d ng vng trn th gii [c tng ro]. Nhng ngy nay, m hnh ny khng cn hp l. Qu t v nng sut thp. cho cng vic chy nhanh gia cc nhm nh, tm thi, nhng nhm t t chc v phi hp p ng nhng kch thch ca th trng, tr nn phng php mang tnh hiu qu hn nhiu... Trong nn kinh t mi, cc cng ty To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

cn theo ui s uyn chuyn v linh hot. Nhng iu i vi bn thn cc nhn vin th c hp l khng?" Carr a ra cu hi khi lun bn v cun sch mang tnh khiu khch ca nh x hi hc Richard Sennett, v nhng phn ng ph ny sinh t cung cch lm vic n mnh v linh hot ni trn. Cun sch c ta S bng hoi v c tnh: Nhng hu qu ca cng vic ln c nhn trong ch ngha t bn mi. Carr nhn xt: Linh hot dn n s thiu gn b. Mt cng ty lm n linh hot s phi sn sng loi b cc chin lc, sn phm v nhn vin, v thm ch khch hng ca mnh bc vo mt th trng mi ha hn hn hoc thch nghi vi cung cch lm n hiu qu v c li hn, ging nh cng ty ca anh bn ti k trn. Nhng xy dng nhng mi quan h v cng ng, bm gi ly cy liu - trang tr bn lm vic ca bn, gi n l gia nh khi bn xa nh - l mt trong nhng c im quan trng nht ca con ngi ta. Ton cu ha, mt ni m chng ta thng xuyn b i hi phi ph v cc quan h c, t nng bn thn chng ta, ch trng vo ngn hn v gi mc linh hot... tt c iu khin chng ta cm thy tri ni v tm b. Ni theo li ca Sennett, Carr cho rng chng ta ang b dn ti cnh "khng r chng ta l ai v phi lm g. Tu trung, iu lm xi mn nn mng x hi. Chng ta khng cn gn b vi ngi khc; chng ta tham gia vo cng "nhm" vi h. Chng ta khng c bn b; chng ta ch cn nhng ngi quen. Chng ta khng cn l thnh vin gn b cng chu ng v cng xy dng cng ng; chng ta l nhng im nt trong nhng mng li lun di chuyn... Nhng mi khi t ci tin th chng ta thng xa i nhng ngha v gi tr m qu kh mang n cho chng ta. Thay v cm gic l con ngi thc vi nhng gn b v quan h, chng ta ch cn nhng cm gic b bp mo, tr tru. Chng ta tr thnh ngi o." iu ng s nht c l, Sennett ni trong cun sch, l kt qu ca iu m chng ta gi l "s tin b." ng vit: "iu qui l trong ci s bt nh ngy nay l n tn ti nhng khng ha hn mt tai ha ln; n tim nhim vo cc hat ng hng ngy ca ch ngha t bn hung hn. Bt n nh tr nn chuyn thng ngy." Schumpeter a ra khi nim v tnh thng mi "to ra mt loi ngi thp ton. S xi mn c tnh c l s l hu qu tt yu." Tt nhin cng cn bit l s linh hot mt gc m Sennett m t, du cho c khin ngi ta khip s, cng c th mang ngha gii phng. V do hin khng cn nhiu tng ro c th bo v cng vic ca bn, th cng khng cn nhiu tng ro bn c th nhy vo nhng cng vic mi. Hn na, s linh hot ngy nay cng c ngha l trng pht dnh cho nhng k tht bi khng cn qu nghim trng nh xa. Bn thn Carr nhn xt, "Tuy cng vic va qua bn lm khng kho, th c nhiu kh nng l cng vic sp ti s va sc v hp vi ti nng ca bn hn." Liu mi chng ta c tm c mt nn tng, mt bn lm vic, mt ca hiu, mt trang web, mt gia nh bm gi, trng ln nhng cy liu, hay chng ta ang trong thang my di chuyn To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

ht ln li xung, khng ngng? Dn chng c cm gic ra sao i vi ton cu ha v liu h c ni lon chng li n hay khng, mt phn s ty thuc vo cu tr li i vi cu hi trn. Can thip qu su v i t Ma h nm 1999 ti n Chicago v ng ti mt khch sn thuc mt cng ty khch sn chui. Bui sng, khi xung bi b bi khch sn, ti cm theo cha kha phng v t vo ti qun bi, v sau nh ri chic cha kha trong b bi. Vy l ti vn mc qun bi, t lt thc i n bn tip tn v mn mt cha kha khc v phng. "Xin cho xem mt loi th chng minh cho dn nh?" nhn vin tip tn ni. "Khng c," ti ni. "ang mc qun bi nh th ny! Lm sao ti c th chng minh trn ngi." "Khng sao," nhn vin ny ni. Ch ny nh vi ch vo bn phm my tnh v quay ra hi ti, "Hai c con gi ca ng nm nay bao nhiu tui?" Lc con gi ti khng i cng vi ti. Nhng cch y mt nm, ti c n ng ti khch sn ny cng vi chng. Ti tr li cu hi ca nhn vin tip tn v c nhn mt cha kha phng mi. Nhng ti cm thy bun. Ti khng khi c cm gic: H bit thm iu g v ti v gia nh v lu gi trong ci my tnh , v h s bn nhng thng tin cho ai? Vi thng sau, ti nhn c mt l th ca mt ngi bn c, Richard Day, ngi ti gp Beirut nm 1982 nhng mt lin lc. Richard l mt nh t vn sng Dubai, v th ca anh ta vit i : Ti tm thy a ch ca anh trong mt trang mng tm ngi trn Internet. Ti ngc nhin khi thy nu tr 99 -la th ti c th kim tra mc kh tn ca anh bao gm tr gi ca ton b ti sn ca anh. Ti khng tra 99 -la . Nhng ti bn khon khng hiu mi s s i n u. Con trai con gi ca bn s kim tra ln nhau theo ci li , iu m ti vi bn nm m cng khng thy. ch l khi u. iu l hng du trong thi i Internet l chng ta u c kt ni nhng khng ai l lnh o. Internet l th gii ca Orwell v trong khng c mt v. Nhng thay cho mt v l mt lot nhng tay thm t nh. Hy cn thn vi l ny. Internet trang b cho h nhng c nhn, trang mng, cngty v khch sn - h c th tp hp rt nhiu thng tin nm ngoi tm kim sot ca chnh ph. C ngi s dng thng tin mt cch c trch nhim; nhng cng c hng khc rt v trch nhim. Nghin cu nm 1999 ca Trung tm Dn ch v Cng ngh cho thy di 10 phn trm cc trang web chp hnh quy tc v tn trng i t t do OECD t ra. Quy tc ny vit: khng ai c php s dung nhng thng tin c nhn c truyn trn Internet nu khng c s chp thun ca c nhn ; c nhn c quyn sa nhng thng tin sai v nhng thng tin ca c nhn h phi c bo v, khng cho ngi khc li dng. Mt trong nhng kha cnh tch cc ca ton cu ha l n tng cng tnh minh bch trong giao dch ti chnh. Cc nc v cc cng ty nu mun kt ni vi By Th in T s phi bc l cho To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

th trng nhng iu m trc kia h c th gi kn. V khi t nc v cng ty khng cn ni ln trnh th cc c nhn cng vy - khng cn ni n nu. Mi c in thoi, ha n i tin, n thuc, bng video bn thu, s chuyn bay bn i li, my rt tin... u s np thng s v giao dch ca bn va h thng ca by th, v khng r mt ngy no chng c th quay li lm hi bn thn bn. Nu bn dan du vi Tng thng ca nc M th tc khc s c mt cng t vin c bit theo di cc cuc in thoi bn gi n cho v tng thng v theo di nhng chic c vt bn dng th tn dng mua cho ng ta. bao gi bn vo trang mng khiu dm mang tn "Hot Sex?" Xin nh cho: khi vo cc trang mng ngy nay, bn s t ng c gn ci gi l "cookie." Cookie tng t nh mt du tay in t do nhng trang web m n ci vo my ca bn. Cookie cho bit bn n u, mua hng u v lm nhng g khi ln mng, Khi mt ngi no , mt ngi bn hng chng hn, tp trung nhng du tay th h c th hiu c v thi quen, s thch ca bn v ri h s gi cho bn nhng qung co trc tip cm d bn. Chng sao! Bn ni. Nhng hy ngh v kh nng sau y: Nm 1998 ti xem mt qung co thng mi v mt th gi l Ch Gi Nh - mt loi phn mm cho php bo v an ninh v ci m s cho my tnh v trang web ca bn. Qung co cho thy mt ngi no nhm trm qua mn ca s v mt ging ni ct ln: "Internet l ca s bn nhn ra th gii," nhng cng l ca s ngi ta "nhm ng bn." Hy phng iu bng cch mua phn mm Ch Gi Nh; "N s khng cho Internet lang thang vo i t ca bn." Vi thng sau ti thy mt mu tin trn truyn hnh ABC gii thch chnh xc v sao bn c l cn mua loi phn mm . Mu tin nh sau: Mt cuc kho st vo ma h nm 1998 cho thy "81 phn trm dn chng tin rng nhng thng tin c nhn, bao gm c mc chi tiu tn dng, bnh n v cc h s ti chnh ca h c bo mt." Mu tin ny ni nhng tiu bang nh Texas a ln mng nhng h s v ti phm. H s v ti phm bang Texas cho php ngi ta kim tra ti phm nu nh tn ring vo v tr 3,5 -la/ tn. Mt cng ty c tr s nc ngoi mang tn Public Data, ng Anguilla, Bristish West Indies, mua tng l cc h s cng v a vo h thng d liu trn mng ca h v bn vi gi 3 xu -la mt ln tm kim. Public Data mi khch, mt lot cc loi tm kim, danh mc bao gm h s tin n, h s ti phm ca cc ta n v danh sch ng k bu c, h s li xe v.v.. Cn nhiu iu ti t hn. Thng 12 nm 1998, bo USA Today cho bit mt th my tnh cm tay ang thnh hnh c chc nng lu tr thng s, a ch v ghi chp c nhn " c th c lp trnh m kha xe hi bng cch sao chp cc mt m t cc loi cha kha t ng iu khin t xa, nh sn xut loi my tnh ny xc nhn tin ny. Vi phn mm mi, gi 369 -la, Palm III c th ghi li nhng thng s m xe hi t c ly khong 3 mt." Cung cch chng ta ng ph vi nhng tay thm t nh ang tr thnh mt vn chnh tr. C rt nhiu kin. Mt trong s kin hay nht l ca Gio s ngnh lut ca i hc Harvard Lawrence To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

Lessig, trong cuc sch Lut php, v nhng ch ti khc v khng gian in ton. Lessig lp lun rng ngi ta ang chu mt o tng l c tnh ca khng gian in ton hin nay s tn ti mi cho ti tng lai. N khng th thay i. N l ni ngi ta khm ph ch khng nh hnh. Nhng khng gian in ton khng phi l sn phm ca cha tri. Kin trc ca n l do nhng ngi c chung mc ch xy dng nn, nhng ngi " thit k cc phn cng trong khng gian in ton vi mc ch chng ta c c ton quyn hng t do v bo v c i t," Lessig ni. Cu trc ca khng gian in ton chu nhiu nh hng ca thng mi v chnh ph, "hai th lc ny hng li vic tm bit v nhng hot ng ca con ngi - bao gi, lm g v u." Lessig ni tip, "Vy th khng phi ngu nhin m nhng kin trc Internet khin cho vic thu thp thng tin c nhn d dng hn. Chnh ph th mun truy lng mi ngi, cn doanh nghip th mun thu thp thng tin ca mi ngi." Theo Lessig, chnh ph khng th n nh lut php v i t trn Internet v h khng th no kim sot c Internet. Nhng chnh ph c th to iu kin cho dn chng xy dng nhng h thng lc la v bo v trn Internet. "Gi s chnh ph ni thng tin c nhn chnh l ti sn ca c nhn bn v nu ai mun dng thng tin th h ch c cch l m phn vi bn thn bn," ng ta ni. "iu to iu kin cho cc nh thit k trang web ng ra gip chng ta m phn v cc thng tin c nhn ca chng ta - nhng g chng ta mun cho khng, mun bn hay mun gi kn." Quyn bo v i t l gi tr ct li ca Hin php. Liu c phi chng ta ang bc sang k nguyn m quyn c nhn ch c tn trng trn mt t, trong khi c th b vi phm trong khng gian in ton? Chnh n Louis Brandeis thng ni v s cn thit phi bo v "quyn ca con ngi trong ci ring t." Nhng khi Internet tr thnh trung tm ca nhng hot ng lin lc, gio dc v lm n, n lm ny sinh mt vn su sc hn: khng ch quyn ca ci ring t m l quyn n thn - trnh c chuyn bt c c ng g ca bn cng b ghi li vo nhng my tnh u v thng tin c bn vi gi c 39 -la. l chn chng ta ang n, v hin nay tin trong thng tin c nhn ca chng ta ang c tp trung trong cc kho ca chnh ph v gii kinh doanh - ang tng nhanh n mc chng mt. "Tin b trong in ton cho ra mt hiu qu p," Bo The Economist (1/5/1999) cho bit, "khng nhng n cho php thu thp nhng thng tin m thi trc khng thu thp c, m n khin cho vic lu gi, phn tch v truy cp tr nn d dng hn - mt iu m cho mi n gn y khng ai lm ni. V khi my tnh tr nn nh b hn, chy nhanh hn, r tin hn v ni mng rng ri hn th chng tr thnh nhng tay thm t mnh m hn. Nu hin php khng qun l ni Internet, nu dn chng coi ton cu ha l s xm phm vo i t ca ngi ta hn l trang b cho ngi ta tin ra th gii, nu h cm thy Internet lang thang vo bn thn h hn l h lang thang trn Internet..., th h s li i dng tng v ro cn. Qu bt cng i vi qu nhiu ngi To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

Julia Preston, phng vin thng tr bo The New York Times Mexico City vo cui nhng nm 90 k mt cu chuyn rt hay ni v s cng thng gia k thng v ngi thua trong s mnh ton cu ha nc ny. " l ngy Lao ng Quc t nm 1996," Preston nh li, "c mt cuc tun hnh ln Mexico City. l nm u tin sau ngy thc hin chng trnh tht lng buc bng ca chnh ph v cuc biu tnh c s ngi tham gia rt ng, trong c mt s thuc nghip on, nhng ngi ny chng li chng trnh lin kt gia chnh ph v nghip on tham gia bi cng. Ti i trong s nhng thnh vin ca "Cng on ca nhn vin cc trng i hc," nghip on c lch s dy dn v nhng hot ng cnh t, h h ht m lm. Lc h h vang "Muera Ortiz" - ngha l git cht ortiz, B trng Ti chnh. H to ting v hiu chin lm. ang nh vy th in thoi ca ti ro, v chnh B trng Ti chnh Ortiz trong my v mun ni chuyn vi ti. Ti ni vi ng ta l khung cnh n o qu, v ang gia lc biu tnh. Ti bc khi m ng n bn mt ta nh cho n, cng v mun c thi gian chun b ni chuyn vi ng ta. Ti ni vi ng ta, "Tha B trng, ti phi ni rng c rt nhiu ngi y khng chp nhn nhng chnh sch kinh t ca ng." ng ta dng nh bt ci v ti nhanh chng hiu rng ng ta chng quan tm g chuyn . L do ng ta gi cho ti l mng cho vic Mexico ln u tin cho bn loi cng tri loi 30 nm. l ln u tin t nm [1995] khi ng peso b mt gi h pht hnh c tri phiu di hn trn th trng Wall, m khng cn s h tr ca Hoa K, v ngi mua rt quan tm. V ng ta nh th y - sung sng bay cao nh diu - trong khi nhiu ngi biu tnh h ho mun git cht ng ta." Ortiz c th c sng thm mt ngy - v ton cu ha c th tn ti thm mt ngy nu nh c dn chng Mexico cm thy h c hng cht t li ch t ton cu ha chu ng thm c. H c th xung ng phn i mt chnh sch hay i hi mt iu g , nhng nhng ngi cng nhn Mexico khng gia nhp hng ng ca Ph ch huy du kch Marcos v nhng du kch qun Zapatista mong mun tch Mexico ra khi ton cu ha. ng hn l h cha lm iu . L do chnh l v By Th in T v cc siu th ti chnh, trong khi giy v nhng nc nh Mexico, th cng nhanh chng khen thng khi h lm n gii - mua thm hng t Mexico v u t thm vo nc ny ngay sau khi nuc ny t chc li b my kinh t ca mnh. Tng trng kinh t ca t nc chnh l iu cho php nhng ngi nh ng Ortiz ci khy khi nghe ngi ta h ho git, v c th ni vi cc cng nhn, "Cho php ti thm cht thi gian v ti ha vi cc bn l mi s s yn n tr li." Nhng iu g s xy ra nu cng mt lc Hoa K v Ty u chu suy thoi, Nht Bn tip tc tr tr, khng kh nng cu gip nhng c s li nhc ca h? By th, thay v khen thng To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

Mexico, Brazil hay Hn Quc bng cch mua cng tri ca h, s an binh bt ng. Thay v thu mua tt c cc hng xut khu t cc nc ang pht trin, Hoa K v Ty u c th dng ln cc hng ro bo h chng nhp khu cu vn cc th trng nhn lc ca chnh h. Nh th th ton cu ha c tn ti c khng? Chng ta cha bit c, v trong thp nin u tin, chng ta cha thy cnh ny. Nhng l mt th thch thc s i vi ton b h thng - lm th no tn ti khi c suy thoi trong ct li ca h thng - v cho n khi iu xy ra th chng ta cha th kt lun l ton cu ha c bn vng hay khng. Qu phi nhn tnh Mt hm ti ang li xe trn ng Beltway Washington, ti nghe c mt mu tin trn i WTOP. Tin c bit ni rng nu gi n mt cng ty truyn hnh cp New York th s c dch v mi: "Nu mun ni chuyn trc tip vi ngi, mi bn bm s 1." Ti bao gi cng bm 1. Bao gi cng vy. Qu thc, mi khi nhn c mt ch dn, "Nu bn khng c in thoi bm s th vui lng gi my v mt nhn vin s gp bn...," th ti bao gi cng gi my ch, cho d ti vn c loi my in thoi bm s. Kh nng cho php bm 1 chnh l iu kin thit yu m bo cho ton cu ha thnh cng. Kh nng c php ch ni chuyn trc tip vi nhn vin chnh l yu t m bo cho s thnh cng ca ton cu ha. V mt mc bn ph3i gi c cm gic rng h thng ton cu ha sinh ra l v con ngi, khng v my mc; nu khng th ton cu ha s tr nn xa l qu. iu g s xy ra nu bn khng cn c php bm 1. iu g s xy ra khi ton cu ha tr nn qua tiu chun ha, qu phi nhn tnh? Ted Century, anh r ti l mt nh sng ch cc thit b y t, c mt xng nh trong hm nh ca anh. Ted l dng ngi him c, c i tay vng, sng ch rt nhiu dng c tinh xo. Khi ni chuyn vi anh vo mt biu chiu v giao dch thng mi trn mng, Internet v cng ngh v tinh... vn vn, anh ta gt u, trm t v ni, "Vy th gi tr cuc sng nm u trong ?" Ted v chi ti sau k mt cu chuyn m h khng d g qun c. "C mi ma h chng ti thng i t nh Philadelphia xung vng South Jersey mua thc phm, c bit loi c chua Jersey," Ted ni. "C chua to, mng v hng v tht ngon. C th g tht c bit trong t pha ct vng South Jersy gip trng c chua v ng rt tt, chnh v th m tim Campbell s bao gi cng mua c chua ch bin tron mn xp ca h. Nhng iu hay ho trong c tnh ca loi c chua ny l chng khng lu c, cho nn khng ai dm bn chng ra ngoi th trng ton cu. C chua ny c nhiu hnh th khc nhau v bao gi cng b nt n x x. Nhng chng rt ngon. Chng ti thng n thng nhng phin ch ca nng gia vng South Jersey mua tng na cn mt. Mang chng v lm mn x lch hoc st, ti c ngi bn n sng qu nhiu loi c ny n mc li ca anh ta phng rp. Ta thng qun rng c chua l mt loi qu, nhng khi n To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

c chua vng South Jersey, bn nh li iu . Vng vo ma h nm 1997, khi chng ti xung mua c chua th thy kh kim qu. n nm sau, 1998, khi chng ti xung th khng thy loi c ny na. Bin mt ri. Thay vo ch nng gia ch c loi c p , cng c, mu hng v n nht nh nn. V trong mt phin ch, c mt ngi m thng lnh v cho chng ti xem loi c mi, anh ny gii thch loi c chua ny cho php bo qun lu hn v chuyn i xa hn. C chua qu no cng ging qu no, khng thy cc vt n na. Anh ni, "Khch hng khng a loi c vt n. Trng chng xu i." Ni n y, ch Jane ti gp chuyn: "Ti t hn l ngi ta vn gi ci loi c cng nghip ha vi ci tn "c chua Jersey." Ni cch khc, h vt i ging c c nhng vn gi li tn gi, mc cho loi c mi hnh thc v mi v khng ging nh xa! Ti cm thy rt bun v iu ny. N lm cho ti cm thy mnh mt i vnh vin cht t gi tr thc s trong cuc sng. Ti cm thy nh tng lai l th. Nhng iu c o trong cuc sng nay b bin thnh nha nhn to." n cui cuc tr chuyn, ng anh r ti ni, "Suy ngh u tin n vi ti sau khi i mua c chua v, khi khng cn mua c c na, l ln Internet tm xem c cn ai trng loi c chua khng. Chc chn phi c ngi gi li ging c ." Suy on ca Ted ha ra rt chun xc. nu cn c mt th trng cho loi c , v nu ht ging ca chng vn cn, nu c nhng nng dn dng Internet m mt trang web www.tomatoes.Jerseybeefsteak.com - mt ti khon chuyn pht nhanh v mt chng mc tn dng, th c th dng my tnh t mua ging c c o t nh ca bn. Tr tin bng th tn dng, giao hng ti nh vo ngy hm sau - ti hy vng nh vy. V tng lai ca ton cu ha chnh ph thuc vo kh nng . Cung cch chng ta tp cn i gia s tng cng sc mnh v nhn tnh ca ton cu ha, vi nhng yu t phi nhn tnh v gy hi, cng ca ton cu ha, s quyt nh cho tng lai n s b o ngc hay khng: Liu n ch l mt giai on qu hay s tr thnh mt s tin ha bn vng. Thng 7/1998, tp ch The New Yorker ng mt tranh bim ha trong c hai con qu t a ngc ru ria xm xom, tc di; mt mc o phng c u lu xng cho, mt ngi trn chic xe my. Hai qu hi nhau ngy hm chng lm n ra sao. Mt con qu tr li: "Hm nay ra sao ? Tin tin ko gip chm tin." Ton cu ha cng nh vy . Bao gi cng phi cn i, chan bn ny bt bn kia cht t. Nhim v ca nhng cng dn ca th gii nh chng ta l m bo cho a s dn chng cm thy rng nhng iu mi m tin b ang dn u v vc dy v h tr nhng g chm tin. Ch nh th ton cu ha mi bn vng. V khng mt quc gia no c nhiu trch nhim v c hi lm iu hn nc M. To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

Thomas L. Friedman Chic Lexus v cy liu Dch gi: L Minh Chng 20 Nu mt x hi t do khng gip g c cho dn ngho th cng khng th gip cho ci thiu s giu c tn ti. - John F.Kennedy Ma ng nm 1996 ti thp tng b Medeleine Albright, i s ca Hoa K ti Lin Hip Quc thi sang nhng vng chin s chu Phi, ni trin khai lc lng gn gi ha bnh ca Lin Hip Quc. Chng ti n nhng vng ni chin Liberia, Angola, rwanda v burundi. Dng chn chng cui Rwanda, b Albright ngh nhn vin v phi hnh on ca chuyn c Boeing 737 chp nh chung ng bng sn bay quc t kigali. Chic chuyn c sn mu trng sc xanh ging chuyn c Airforce One ca Tng thng Hoa K vi dng ch "United States of America". Nhn vin v phi hnh on ng dc theo bc thang v di cnh my bay. Trong s h c ngi M gc Hy Lp, gc Czech, Do Thi, da en v da trng. C nhng nhn vin phi hnh on qu cc lng qu v nhng chuyn vin ca B Ngoi giao tt nghip i hc Ivy, tt c ng bn nhau st cnh. L mt phng vin, ti khng ngh mnh nm trong i ng , ti ng sang vi cc nhn vin Rwanda, quan st cuc chp nh. Nhng ngi Rwanda t ra ngc nhin trc cnh chp nh. Ti c cm gic bn khon: khng r h ngh g khi thy mt tp hp p nht tng trng cho nc M nh vy: tinh thn cng ng, s gn b v sn sng nhn nhng ngi dn tha hng, s t do v c hi cho nhng con ngi mun vn ln nhng v tr cao v quan trng nht; khi nim cng dn da trn s trung thnh vi mt t tng ch khng phi mt b tc. Bc nh tng trng cho iu m t nc Rwanda cha t ti. Rwanda va bc ra khi mt cuc ni chin gia cc b tc - cng thuc Rwanda nhng b tc ngi Hutu knh chng b tc Tutsis - trong mt triu ngi b git, mt s trong bn h b chm cht bng m tu. Rwanda ch ton l cy liu m khng c xe hi Lexus, mt t nc cy ci cn kh, gc r chn p ln nhau m khng m chi ra hoa l. ng trn ng bng sn bay nhn cnh , ti cm thy gin d - khng phi v tn thm kch chu Phi - m v cuc tranh ci v ngn sch trong Quc hi Hoa K. i vi ti lc cng nh gi y, dng nh nc M v ang nm gi c mt iu g tht phi thng. Nhng nu To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

mun bo tn n, th nc M cn phi tr tin v phi vun trng n. Nhng khi ti nghe nhng tn ngh s thuc ng Cng Ha la 1994 pht biu vi nhng ging ni hn hc, ging ni khng chu nhng b, ging ni lm nh th Chnh ph M l mt th ma qu g . Ti nghe thy ging nam v nng khng khng ku gi hy cho th trng duy nht quyt nh, nhng ngi ngh rng li th kinh t s n tng thng mi t do v ton cu ha, v th gii s t lo ly bn thn n. Ti nghe nhng lut s cho rng nc M khng c trch nhim g c bit trong vic duy tr cc nh ch ton cu, nh Lin Hip Quc, Ngn hng Th gii hay IMF, nhng nh ch quyt nh s n nh ca mt h thng quc t m trong nc M c hng li hn cc nc khc nhiu. Vy khi ng trn ng bng sn bay Kigali suy ngh v nhng iu , ti t nh: "Qu v tn ngh s Cng ha, mi qu v sang chu Phi m sng - ni ny chnh l thin ng cho qu v." Vng, khng mt ai Liberia phi np thu. Angola khng c s kim sot v kh. Chng ta khng thy c ch phc li no Burundi v khng c s can thip no t pha chnh ph i vi cc th trng Rwanda. Nhng rt nhiu ngi dn y li mong c c nhng can thip . Chng hn, nhn vin l tn Luanda, Angola nhn ti nh th ti l mt thng in, khi ti hi ch rng nu i do vi ba ph phng gn khch sn ti , vo gia tra, th c an ton hay khng. "Khng, khng, khng," - ch lc u - "khng an ton u." Ti cuc rng ch ny sn lng np vi th thu c c thm cnh st i tun trong ph x. V ri li c mt phng vin i pht thanh Liberia n gp ti Monrovie v i c bit ti sao lnh thy M n Liberia sau khi ni chin n ra nm 1989, nhng ch di tn kiu dn M, v b li dn chng Liberia h nh ln nhau. "Chng ti ngh, lnh thy M ang n, chng ta s c cu thot," phng vin ny ni, "nhng h n ri li i. Ti sao h li c th b i nh?" Kh thn cho anh chng, t nc ca anh khng c lnh thy cu anh. Ti cng nh cuc rng anh ta cng sn lng tr tin thu c c nhng ngi bit lm iu thin. H khng ngi ngng g chuyn Liberia c mt "chnh ph mnh." H khng lo ngi g v chuyn c chnh ph - v nhng bng ng v cha t honh hnh t nc ca h hn mt thp nin. Khng, Liberia c th khng bao gi phi lo i ph vi nn ca quyn v quan liu ca chnh ph. Qu thc ti ch thy c mi mt ni quy trong ta nh hnh php Liberia trong hnh thc mt tm bin ch dn gn trn cnh ca l ch vt n. Bin ny ghi: "Np v kh ca qu v y." Cc nh tuyn dng hon ton khng phi lo n nhng lut l v an ton lao ng Angola, khng k n nhng dch v cho ngi tn tt. Con s 70.000 dn Angola b vp phi mn gi trong thi gian sut 25 nm qua, lm ct chn tay, h vn ang tn ti. Bn c th h ang khp khing i trn ng ph ca th Luanda, Qung trng Felliniesque, xin n v dng gy g thay cho chn tay. V Rwanda ln Burundi, khng ai b i hi phi ng gp cho Head Star, bo him tht nghip, Medicaid, dch v cho sinh vin vay tn dng. Thay vo , h tham gia cnh tranh kch lit, To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

chim t, chim nng lng v nc sch, trong nhng b lc ngi hutu v Tutsi thng xuyn git ln nhau. Ngi ta ni lc rng cc tn ngh s Cng ha cha bao gi d tic tng trong Quc hi. H ngh lm nh th s b mt uy tn trc vng c tri ca h. Phn ln trong s thm ch cng khng c h chiu. Chng sao. H mun chim c tt c nhng li quyn gn vi vic tr thnh nhng Michael Jordan trong phng din a-chnh tr, vi vic tr thnh ngi M ton cu ha, nhng khng cn phi hy sinh hay c trch nhim g c - d trong nc hay nc ngoi. H nn n nhng vng chu Phi b chin tranh tn ph cm nhn thc s v nhng g xy ra cho nhng t nc mt i tnh cm cng ng, cm gic dn chng c n nn vi chnh ph, cm gic ngi ny c trch nhim vi ngi kia, v ni m ngi giu phi sng sau nhng kn cng cao tng, ca s bi en, trong khi ngi ngho th lang thang ni ch ba. Ti khng mun sng trong nhng t nc, nhng th gii nh vy. Khng nhng ni thiu lun thng v o l, chng ngy cng thiu c an ninh na. Tm cch trnh nhng thm cnh cn phi l trng tm ca cc chnh sch i ni v i ngoi ca Hoa K ngy nay. Tht khng may, c ng Dn ch ln ng Cng ha u cha phn nh y c trong cc cng lnh ca h s qu t Chin tranh Lnh sang ton cu ha. Nhiu lc c hai ng ny ng x theo ci li rng th gii gi y cho php nc M c th t ra hp hi v thin lch khi bn ti bt c vn g. i vi vn nghim tc - li ch quc gia ngy nay, u c bn bc l liu ngi M c th nh ngha c mt mi e da mi i vi mi dn tc, ch khng phi l v mt nhim v chung. "K th to ln" vn l trng tm xy dng ch ngha quc t ca M, ch khng phi l "c hi ln," cng khng phi l "trch nhim ln." Trong qu trnh ton cu ha thinay, nc M qu l ang chia s mt li ch chung ca mi dn tc - mt th li ch bao gm c mt c hi ln mt trch nhim ln. Ni n gin l: l mt t nc hng li phn ln t cuc hi nhp ton cu thi nay - l t nc m dn chng, sn phm, gi tr, cng ngh v tng c ton cu ha mc cao - nhim v ca chng ta l duy tr tnh bn vng ca ton cu ha. V mt phng cch thc hin l gi cho h thng quc t n nh, to iu kin cho nhng yu t tin tin dn dt nhng yu t tr tr, v cuc sng ca nhiu ngi dn nhiu t nc. Trong Chin tranh Lnh, vn chnh tr cn bn l: Bn la chn phn cng v h iu hnh no? Trong ton cu ha, cu hi chnh tr hng u l: Lm th no ng dng tht tt ci phn cng v h iu hnh duy nht cn tn ti - ch ngha t bn th trng t do trong bi cnh hi nhp ton cu? Hoa K c th v cn phi ng vai tr gng mu trong vic p li cu hi ny. Hoa K c 200 nm lch s pht minh, ci tin v tiu chun ha nhng cn cn gi cho thng trng c t do pht trin m khng bin thnh nhng con qui vt. Chng ta c cng c ci To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

cch. V chng ta s c li khi ci cch. Qun tr ton cu ha l trch nhim m nc M khng dm b qua. chnh l li quyn dn tc ca chng ta ngy nay. Chnh ng no hiu r iu trc ht, t xy dng c mt cng lnh ng tin cy, nht qun v sng to, s l chnh ng t u cu cho Hoa K tin n tng lai. Mun i u vi thch thc bn cn bt u bng cch loi b nhng ngn ng ca thi Chin tranh Lnh - nhng ngn ng khng cn th hin c thc trng hin nay, v xy dng mt h thng cc thut ng mi thch hp vi ton cu ha. Vi mc ch ny, ti thit k mt s , trong , ti tin rng, th hin 4 thc th chnh tr cn bn m dn chng c th la chn trong thi ton cu ha. c n c / | \ / Ross Perot / / / | | | | \ \ Newt Gingrich \ \

Ly khai TCH hon ton <---------------+---------------> Hi nhp TCH hon ton \ \ Dick Gephardt \ \ | \ | / An sinh x hi nhn bit bn l ai v i th ca bn l ai trong thi i ny, hy s dng h thng sau y: ng nm gia chy t tri sang phi biu th ton cu ha; trc ht bn hy nh du mt im trn ng ny phn nh bn hiu c bao nhiu v ton cu ha. Cui con ng bn tay phi l "nhng ngi hi nhp ton phn". y l nhng ngi hon ton mong mun n nhn ton cu ha v h ngh ton cu ha l iu tt hay iu ng nhin v mong mun c thy n qua thng mi t do, thng mi internet, lin h gia trng hc, cng ng v doanh nghip, email, tt c duy tr hi nhp ton cu 24/24 ting mi ngy, sut 24 mi gi v thng qua khng gian in ton. im cui ca con ng ny bn tay tri l "nhng ngi ly khai ton phn". H l nhng ngi coi thng mi t do v hi nhp cng ngh l iu ch ra g v cha chc xy ra, v theo h ton cu ha lm cho khong cch giu ngho tng ln, cng n vic lm b chuyn khi bin gii quc To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net | | | / / / Bill Clinton /

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

gia, bn sc vn ha b xa nha v i sng ri s b nhng bn tay v hnh ca thng trng nho nn v kim sot. H mun ton cu ha ngng li. H mun git ngay ton cu ha. Vy bn l ai? mt ngi "ly khai"? hay mt ngi "hi nhp"? hay mt nhn vt "trung dung"? By gi nhn vo ng chy t trn xung di - ng biu th phn phi ca ci vt cht. N biu th cc th loi chnh sch m bn mun chnh ph phi thit lp khi theo ui ton cu ha v chic o nt nm vng. im cui di y con ng ny l "Nhng ngi mong mun an sinh x hi" hay SSN. Ti coi SSN l nhng ngi tin rng ton cu ha ch c th bn vng khi n c dn ch ha trn c phng din kinh t ln chnh tr. V kinh t, iu ny khng c ngha l nhng chnh sch an sinh x hi ch "hng" nhng ngi chm tin v thiu nng lc. Chng sinh ra "a" nhng ngi vo gung, trang b cng c v ti nguyn h sn xut v cnh trnh. V chnh tr c ngha l khuyn khch dn ch ha cc nc ang pht trin, v nu khng c t do c nhn th s khng c t do tng trng kinh t. D nhin khng phi ai cng nht tr vi quan im ny. Chnh v th u kia ca trc thng ng l "nhng ngi c ln s nut c b". Loi ngi ny cho rng ton cu ha s a n vic ai mnh ny thng, v ai yu tt b b ri. H mun thu hp quyn lc v c cu chnh ph, cc loi thu v an sinh x hi v cho dn chng t do cnh tranh, chim ot v t hng nhng thnh qu c nhn hoc rng chu nu t ra yu km qu. Nhng ngi theo li "c ln nut c b" cho rng quan trng nht l kim v gi c cng n vic lm, khng nn ngh n chuyn nu thua thit th s c ngi cu gip. Vy bn ng u trong ci trc ny? bn l ngi tin vo li ch ca an sinh x hi? Hay bn theo trng phi "c ln nut c n"? Hay bn l ngi trung dung? Tt c nhng yu nhn trong chnh trng Hoa K ngy nay c th c nhn din v hiu c qua ma trn ny hn l nhng nhn hiu ta vn gp: Dn ch, Cng ha hay c lp. Bill Clinton l mt con ngi hi nhp v tin vo li ch ca an sinh x hi. Cu Ch tch H vin Newt Gringrich l ngi hi nhp nhng bnh vc cho t lc cnh sinh "c ln nut c b." Chnh v th Clinton v Gingrch bao gi cng l ng minh trong vn thng mi t do nhng li l i th ca nhau khi h bn n an sinh x hi. Lnh t nhm thiu s ca H vin Dick Gephardt l con ngi ly khai v thin v an sinh x hi trong khi Ross Perot l ngi ly khai nhng tin vo vic c ln nut c b. Chnh v th h lin minh vi nhau chng li Hip nh Thu quan T do Bc M NAFTA v nhng hnh thc mu dch t do khc nhng ch c Gephardt quan tm n an sinh x hi bo v quyn li v tng cng nng lc cho ngi lao ng. Trong khi ti dng h s ny minh ha x hi M ngy nay th bn c th dng n m t thc trng trn t nc ca bn. Hy t bn thn bn vo s ny xem bn l ai v ai s l i th ca bn trong cuc tranh lun chnh tr sau ny. Bn thn ti l ngi ton tm theo hi nhp v bnh To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

vc cho an sinh x hi. iu c ngha g? Ngha l tng cng thc trng chnh tr v li ch ton cu ha bn vng, chnh sch i ngoi v phng th theo li ton cu v mt nn kinh t chnh tr ton cu ha, v sau cng mt tp hp nhng lun l v o c ton cu ha (trong bao gm cc gi tr tn gio v gia nh), Ni cch khc l quan im xy dng mt h thng quc t mi. Nn chnh tr trong k nguyn ton cu ha Xin i su vo ni dung ca mt nn chnh tr mang tnh ton cu ha bn vng. N phi gm hai th: bc tranh ton cnh th gii dn chng hiu h ang ; v mt lot cc chnh sch hi nhp kt hp an sinh x hi i ph vi thc trng th gii. Cn phi c bc tranh ton cnh th gii v khng mt chnh sch no c th kh thi nu khng thu ht c mt b phn dn chng c cch nhn tng t nhm hiu c v sao n cn thit. Nhng chnh tr gia hy cn thn: C rt nhiu l do cho thy rng bp mo v bi xu ton cu ha th tht l d. Nhng lm nh th th d c ng n v kinh t, bn vn khng kim sot ni v chnh tr, dn n vic ton cu ha thay v mang li li ch, li quay ra chng li qu v. V sao? V nhng ngi chu thit thi nht trong ton cu ha - nhng nhn cng mt vic do ng dng t ng ha v ngi my, hoc do phn xng ca h b chuyn ra nc ngoi - hiu bit v thn phn ca h rt r. iu gip cho h d dng tp hp chng li hi nhp, cng ngh mi v t do mu dch. Trong khi nhng ngi hng li t ton cu ha, t do thng mi v u t thng li khng t hiu h l ai. H thng khng nhn thy mi quan h gia ton cu ha v s ci thin mc sng ca chnh h, chnh v th khng d g tp hp c nhng ngi ny. bao gi bn nghe mt cng nhn trong phn xng sn xut chip vi tnh ni, "Bn i, ti l ngi may mn. Nh c ton cu ha, nhu cu cho hng xut khu cao cp ca Hoa K tng vt, s thiu thn cng nhn lnh ngh t ny v nhng i hi mi t cc nc ang pht trin, khin ng ch ti phi tng lng cho ti. NAFTA tht tuyt diu!" Mt l do na khin cho ton cu ha d b xuyn tc l vic con ngi ta khng hiu ton cu ha phn nhiu l do cng ngh, ch khng phi thng mi, li cun. Trong vn phng bo The New York Times Washington, chng ti vn c mt c l tn, sau ny c ta b mt vic. Mt vic khng phi vo tay mt ngi Mehic - m l vo tay mt chip vi tnh - con chip ny c lp trong cc in thoi trong vn phng, t ng tr li khch hng. Thc t ny cho thy thm ch nu nc M khng bun bn g vi Mehico th vn c microchip v vn khin cho c nhn vin ny mt vic. Nu c mt bc tng cao 10 mt xy dc bin gii Hoa K v Mehic th microchip vn cp i ca c ny cng vic . Nhng cc chnh tr gia khng mun cng nhn chuyn ny. Khng ai trong s h dm ng dy v ni: "Ti mun cc bn ng dy, t in thoi khi my, nm chng ra ngoi ca s v ku tng l: "Ti khng chu c na! Hy cu cng n vic lm cho nc M! Cm s dng tr li in thoi t ng! Khoai ty rn, chp nhn ngay Microchip, vt!" To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

khng phi l mt thng ip tranh c hu hiu. Nn h thng nho ra h ht chng i ngi Mehico v cc nh my nc ngoi. Cng nhn v nh my nc ngoi l nhng mc tiu c th v d cha mi di vo, trong khi microchip th khng hn l k th trong con mt cc chnh tr gia. Chnh v th thng mi t do nhanh chng tr thnh mi lo, mi ha trong t duy ca nhiu ngi trong thi i ton cu ha - trong khi thc ra h nn lo lng hn v chuyn k thut pht trin nhn i tr, Bill Clinton nh bi George bush (cha) v Bob Dole bi l a s c tri Hoa K c trc gic l h ang bc vo mt k nguyn mi, Clinton n nhn thi c , v a ra nhng gii php cho n trong khi Bush v Dole khng lm iu . Nhng khng may l khi ln cm quyn, Clinton khng bao gi thc hnh cho hon ho nhng gii php , cha a ra c mt bc tranh ton cnh cho dn chng. Trong tun l u tin sau khi nhm chc, Clinton tuyn b vn nan gii ca Hoa K l y t - ch khng phi ton cu ha bn vng. Vy ng l ng ta phi ni iu g? ng nh ng ta nn ni: " Tha ng bo, nhim k Tng thng ca ti trng hp vi kt thc ca cuc Chin tranh Lnh v s khi u ca ton cu ha. Ton cu ha trong nhng nm 1990 cho ti thin nin k mi mang ngha nh Chin tranh Lnh n vi th gii t nhng nm 1950 cho ti nhng nm 1980. Nu h thng Chin tranh Lnh c dng ln t nhng e da v thch thc ca Lin X, v chia ct th gii, th ton cu ha c xy dng t nhng e da v thch thc ca nhng bc nhy vt trong cng ngh v nhng hi nhp kinh t; ton cu ha khin th gi tp trung hn. Nhng khi on kt th gii thnh mt khi, ton cu ha cng lm bin i mi trng lm vic, cng vic, thng trng v cng ng ca mi ngi - nhanh chng xa i nhng ngh nghip c k v cho ra i nhng cng vic mi m. Ton cu ha xa i nhng li sng c k v cho ra i nhng cch sng mi; nhanh chng xa i nhng th trng c k v nhn i tr cc loi th trng mi; nhanh chng xa i nhng ngnh cng nghip c v pht minh nhiu ngnh ngh mi m. Ngoi thng, vn chim 13 phn trm tng sn phm quc ni nhng nm 1970, nay ln ti 30 phn trm ti Hoa K - v ang tip tc tng. Nhng tin b k thut ngy nay pht trin nhanh ti mc cc cng ty my tnh ca Hoa K mi nm cho ra 3 i my tnh. y khng nhng l mt th gii mi, m v nhiu mt mt th gii tt p hn. Du c phi vt ln vi ton cu ha lc ny lc khc, th Trung Quc, Indonesia, Hn Quc, Thi Lan, Malaysia, Brazil hay Argentina chng kin mc sng ca h tng ln cho nhiu b phn dn chng ca h, tng cao hn bao gi ht trong lch s. iu l nh c s tng hiu qu ca cc th trng ti chnh to iu kin cho hot ng bun bn v u t ca con ngi t nc ny sang nc khc. Ton cu ha l u tu ca tng trng kinh t cha tng c thi ny, l iu chng ta khng bao gi c qun.Nh B trng Ti chnh Larry Summers ch ra, nh phn ln vo ton cu ha m hn mt phn t nhn loi ang an hng To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

mc tng trng trong mc sng ca h s tng gp bn ln trong th h ca h. Bn ln. V iu hon ton khng gy hi g cho Hoa K. Ngc li s tng trng trn th gii khin gim nn tht nghip M xung mc thp nht trong gn 50 nm. Nhng ton cu ha cng mang n mt thch thc cha tng c: Trong khi ng vai tr u tu tin ti s phn vinh lu di, ton cu ha cng l ng lc khin xut hin nhng phn b ti nguyn v ca ci mt cch bt cng trong ngn hn. V khng th n thun ni vi mt cng nhn va mt vic vo tay ngi nc ngoi rng: tuy vy nhng x hi ni chung nay kh hn nhiu, v mi ngi c th mua nhng loi giy hay loi st thp r hn. Khng d g gii thch vi mt nhn vin va mt vic v mt loi cng ngh mi c a ra ng dng, rng tuy th, x hi ta vn kh hn v mi h thng vn hnh c p dng khoa hc k thut v c nng sut tng vt. Li ch ca ton cu ha c tnh trn c s di hn v lm li cho x hi ni chung nhng nhng bt cng ng nhin s sm xy ra v c nhn s l nhng nn nhn trc tin." "V th, trc s tng phn gia nhng c hi di hn do ton cu ha v tng trng mang li cho nhng ngi giu, v nhng gin on c hi v chnh tr, mi trng v x hi trc mt nhm vo ngi ngho, Hoa K cn c mt chin lc khin ton cu ha tr nn bn vng - khai thc nhng iu hay nht, trong khi gim nh tc ng t nhng hu qu ti t. Hy tng tng th giiny l mt bnh xe c nhng nan hoa. trc bnh xe l iu ti gi l "ton cu ha cng tng trng kinh t v ci cch cng ngh." Ni n gin l iu v m. V n nm trc, nn chng ta cn c quan im ni trc ny vi cc lnh vc y t, phc li, gio dc, dy ngh, mi trng, iu tit th trng, an sinh x hi, ti chnh v m rng thng mi t do. Mi mt mng nh vy cn c iu chnh, ci cch gip t nc chng ta khai thc li ch ca ton cu ha ng thi to nhng m an ton gim v loi tr nhng h qu xu c th xy ra. Ton cu ha i hi x hi chng ta tin nhanh hn, lm vic thng minh hn, v ng u vi nhiu mo him hn bao gi ht. Trong cng v Tng thng, ti xin ha hai iu: Mt, ti s gip trang b tt hn cho bn thn ng bo v ton x hi i ph vi nhng thch thc mi, vi s kt hp gia hi nhp trit v t chc mng li an sinh x hi hon ho. iu th hai, ti s bo v khng mt mi nhng sc lut v thng mi m bo rng, trong khi ton cu ha th thch ngi lao ng Hoa K, s khng cho php nhng ngi khc li dng bn ph gi hng ha ca h y, trong khi li khng cho hng ha ca chng ta vo t nc ca h. Ti khng ni y l nhim v d dng. Ngc li ti xin ni tnh hnh ri y s rt kh khn. Nhng nu chng ta xy dng mt s cn bng hp l - ti ngh chng ta c th lm c - chng ta c th tr thnh i tin phong trn th gii lm gng v s hi nhp trong ton cu ha, cng nh chng ta tng lm gng cho th gii trong vic rn de trong thi Chin tranh Lnh. Cha ph h nc M." chnh l nhng g Clinton tin vo, nhng khng hn l nhng g ng ta ni ra. V mt trong To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

nhng l do v sao chnh sch y t ca Clinton b cc i th nh bi l n khng c t vo trong mt bc tranh r rng mang bi cnh ton cu ha. Hu qu l, nh kinh t gia Dani Rodrik ca i hc Harvard cho bit, "Cc mi lin h v b sung trong nhng lnh vc khng c th hin r trong tranh lun cng khai," lm cho nhng k duy ch v cc oan, cng nhng cc nh kinh t gia i chng, phi dn tc ch ngha, nhng k thiu hiu bit, xu thi, li cuc tranh lun sang nhng ti hn hp - v d: thng mi hay y t - h nh gc chnh sch ca Clinton. Nu chng ta khng gii thch cho cng chng bit v bn cht thc s ca th gii ngy nay v gii m cho c ton cu ha th nhng ngi theo ui chnh sch ly khai s tn dng nhng g cn m mt ln ln thc hin mc ch ca h. Nm 1998, Tng thng Clinton khng th p dng NAFTA vo Chi l ch v mt nhm thiu s ng u l gii nghip on chng i. H ht sc nng ng trong vic chng ph thng mi t do; trong khi a s trong Quc hi c li trong chuyn , nhng h li khng t tp hp c v khng bo v c chnh quyn li ca h. Tuy nhin, ngoi mt bc tranh ton cnh r nt, mt nn chnh tr ton cu ha bn vng cn bao hm mt h thng chnh sch cn bng. C th, s cn bng ny i hi s tha thun gia gii lao ng, cc nh ch ti chnh v chnh ph. Hy ghi cng nhng ngi theo trng phi Thatcher v Reagan chung sc chun b cho t nc ca h cho k nguyn ton cu ha ngy nay. H l nhng cng c xy dng ton cu ha khi h i u trong vic truyn b vin cnh th trng t do thun khit nht - ct li ca ton cu ha. Quan im ca nhng ngi ny l: "Hy cho th trng thng tr trn din cng rng cng tt v mi th s c iu tit m p." Nhng mt vin cnh th trng thun khit vn cha , v n rt tn khc v gy nhng bt n v chnh tr. Cnh T, hay nhng g cn li ca cnh T, trong khi li tip tc m gi nhng nguyn tc nh nc phc li - iu ngc li, gy nhiu bt li v kinh t. Nhng g cn phi c, thay v hai lung quan im cc oan i chi ni trn, l mt s kt hp mang tnh x hi bao gm c th trng t do v m bo rng ch li ca chng n vi cng nhiu ngi dn cng tt. Bn gi cho ton cu ha n nh bng cch dn ch ha ton cu ha - gip n lm li cho dn chng nhiu hn. Tm hiu mt s ha hon mang tnh x hi dn ch ha ton cu ha l nhim v ca nhng ngi thuc phi Trung T - nh Bill Clinton ca Hoa K v Tony Blairs ca nc Anh. Nhiu ngi gi l "Con ng th ba." Ti khng chp nhn li gi . Nhng g Clinton v Blairs ang ln m m ti gi l hi nhp ton cu ha-kim an sinh x hi l con ng duy nht cho mt t nc tn ti trong ton cu ha. Khng c con ng th ba. Ch c mt con ng, con ng mang tnh cn bng. Nhng ngi hi nhp ton cu ha-kim an sinh x hi nh chng ti tin rng bn khng dm tr thnh mt nh ton cu ha, mt ngi tranh u cho thng mi t do, m ca bin gii, th ni cc h thng v Internet cho mi ngi, nu bn khng phi l mt ngi theo phi dn ch x hi. To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

Bi v nu bn khng dm dng nhng khon tin lm ra tiu vo nhng d n gip ngi ngho, thua thit v tri thc v c hi, th chnh h s tr thnh nhng lc lng knh chng v tch t nc ca bn khi h thng th gii. Bn s khng th t c ng thun ng thun v chnh tr duy tr s ci m ca t nc. ng thi, chng ti tin rng bn khng dm tr thnh mt ngi dn ch x hi nu bn khng phi l mt nh thc y ton cu ha, bi v nu khng hi nhp vi th gii, bn s khng bao gi tng thu nhp cn thit gip ci thin mc sng v cu vt ngi ngho. Vn m chng ta ang phi ng u l tm cho ra im phn cch, gi cho s cn i gia hi nhp v phc li x hi trong h thng ton cu ha ngy nay? C ba yu t chng ta cn phi cn bng: chic u bay; m nho ln; v li phc li. Chic u bay Trc ht chng ta cn c mt nn kinh t theo nh hng th trng t do ci m v tng trng, trong con ngi c php t do nho ln u bay. Nu khng c nhng k mo him v nhng nh ti chnh chu mo him th s khng c gii kinh doanh, nu khng c kinh doanh th khng c tng trng. Chnh v th tm im ca mi nn kinh t lnh mnh chnh l chic u bay cho th trng t do bay bng. V khng c mt h thng phc li no tt hn l mt nn kinh t lnh mnh vi mc tht nghip thp. Kinh t M, mt nn kinh t t do tiu biu cho thy mc tht nghip gim t 10,75 phn trm nm 1994 xung cn 6,75 phn trm vo nm 1999, cho php mt s ng thanh nin, c bit l dn thiu s, kim c cng n vic lm, c o to v pht trin lp thn. Tt nhin khng phi ai cng chn chc kim c cng vic ngon lnh - c nhng ngi vn tip tc phi chui vo bp nu nng trong khi c nhng ngi khc ngi thit k trang web trong nhng cng s sang trng. Nhng mt cng vic v bt c cng vic no cng ng t ho v to c s n nh trong i mi ngi. Mi khi ngh n u ny ti u nh cu chuyn nh bo ngi Nga Aleksei Pushkov k cho ti vo thng 4 nm 1995 v mt trong nhng ngi hng xm ca anh Moskva. "Anh ta l mt ti x ngho sng cn h cnh cu thang. Ti th su no anh ta cng xn v ht - ht i ht li, ht vang vng hai bi ht ting Anh: bi "t nc ti p" v "Em ch mong c thm a na". Anh chng ny khng hiu ni dung ca bi ht. Khi xn l hn nh v v v hn la ht m ln. Hn lm chng ti pht khng. Ti mun qung cho hn mt tri lu n. Nhng cho n cch y 8 thng ti khng bit sao hn li mua c c phn v vo lm trong mt xng sa cha xe hi. T ngy khng ai cn nghe c m bi ht "t nc ti p", khng ai nghe thy ting v anh chng la ht na. Anh ta i lm u n vo lc 8 gi ri sng tht vui v. Anh chng bit rng i ang dn ti p hn. V ti ni, "Hy nhn thng cha t nc ti p! Hn l ng ch ri y." Chin lc chic u bay khng ch c ngha l chnh ph ng sang mt bn cho php th trng tha To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

h cp bc, m cn c ngha l chnh ph phi to iu kin cho dn chng tr thnh ng/b ch v l nhng ngi thng tho th trng t do. Hoa K, iu c ngha l nhng sng kin m ng cho ngun vn n c nhng cng ng km may mn v thu nhp thp, t cng n vic lm s c to ra v khi ung cng nhng nh dy ngh v nhng ngi hc ngh. Nhng thnh ph trong ni a Hoa K chnh l nhng th trng ang tri dy, tng t nh t nc Bangladesh, v chnh chng nhiu khi cn n nhng tr gip to th trng mi. Thi cn lm B trng Thng mi, Larry Summers ch ra: "Trn th gii, khi n vi nhng con ngi c cc nht th th trng ti chnh t nhn t ra bt lc. Cc ngn hng ln khng mun thm nhp vo nhng cng ng ang c hn - v khng c tin. Cc ro cn khng cho cc ngun vn n vi nhng cng ng v thiu s nht nh, chng t s bt lc ca th trng . Chnh v l nhng cng ng n khng c c hi giao dch ti chnh, tch ly hay cho vay tin, nn tr tr h cng tr tr hn." Mt phng thc gip dn ch ha ngun vn Hoa K l n lc tu chnh Lut ti u t cng ng, cho php cc nhn hng thng mi cung cp tn dng cho cc khu ph ngho kh. Nhng cng c nhng khon vay m cc ngn hng thng mi khng i no chun chi. Chnh v th ti hoan nghnh nhng h tr ca chnh ph cho nhng khon vay u t t nm 1999 cho nhng cng ng c mc sng ti thiu. c bit n di ci tn Qu tn dng pht trin cng ng, cung cp vn ban u cho cc doanh nghip mi u t vo nhng ni c hn nhng cng l ni h thy nhng c hi mi cho kinh t th trn. Hot ng u t bao gm nhng trung tm gi tr, chung c cho ngi thu nhp thp, thm m vin v trung tm gii tr - nhng lnh vc m nhng ngn hng ln chng bao gi tm. m nho ln Thm ch nhng x hi c nn kinh t nng ng vn cn c nhng tm m n hi, an ton, hng n nhng ai trt ng v khng bt kp tc v mi trng thay i nhanh. m phi n hi y ngc nhng ngi nhy vo gung my kinh t. Mt tm m tht bn n, nhng khng thc m i khin bn c nm trn . Tm m ny thc s cn thit cp thi gip cho nhng nhn t chm pht trin trong x hi. V hin nhin, theo cch ni tru tng, th tm m quan trng nht trong i ngi l vic c hc hnh v o to. Mi ngi lao ng cn hiu rng an ninh kinh t trn th gii ngy nay, khi khng cn nhng bc tng ro cn, khng cn do mt nh nc phc li chu cp hay mt th th nghip on quy nh. Trong thi i khoa hc k thut thay i n mc chng mt v cc cng ty khng b nhiu cn tr nh trc, th ch c k nng o to mi v vic duy tr o to mi gip cho con ngi ta gi c cng n vic lm. "Trong s nghip ca bn, tri thc ging nh sa vy," Louis Ross, k thut vin chnh ca hng xe hi Ford cho bit. Ross ni tip: "Thng trn cc bch hay chai l ng sa c To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

dn nhn hn s dng. Vy hn s dng mt tm bng k s ngy nay l 3 nm. Sau ba nm, nu k s ny khng trao di v i mi kin thc, th s nghip ca anh ta s i tong." Jim Botkin v Stan Davis vit trong cun sch ca h Qui vt di gm ging rng trong mt nn kinh t tri thc, bn khng nhng kim sng m cn "hc cch kim sng." Trch nhim ca chnh ph khng phi l bo h, che chn cho ngi lao ng khi thc t , m l gip o to v gip h i ph vi thc t . V mc ch nh vy, ti ngh nhng ai c vo Nh Trng trong thi i ngy nay nn ban hnh mt sc lut, tm gi l "Lut v cc c hi thay i nhanh". o lut ny s tn ti song hnh vi nhng chnh sch hi nhp ca chnh ph - i vi vic tip nhn Chi L vo Hip c mu dch t do NAFTA hay nhng dn xp v thng mi t do khc. o lut s c sa i mi nm vi mc ch n c chnh ph hiu r hn v thc t ton cu ha cng nh nhc nh chnh ph thy nhng iu bt hp l v mt cn bng trong cc chnh sch ca h. Nh chnh ph i chnh rng hp ca tm m nho ln, tng cng nng lc v iu kin sng ngi lao ng bt kp vi tin pht trin nhanh chng ca th gii. chnh l con ng bn vng i ti ton cu ha. Nu ti c mt chic a thn trong tay, th v d, Lut v cc c hi thay i nhanh nm 1999 s c nhng iu khon sau y: Cc d n v vic lm gip ngi tht nghip tm thi; min thu cho cc khon bi thng ngh vic; dch v t vn min ph ca chnh ph v cch vit l lch xin vic v tng cng thm iu khon cho o lut Kassebaum-Kennedy gip nhng ngi mt vic vn c hng bo him y t; v mt chin dch qung co cho mt trong nhng thnh tu ln nht ca thi k Bill Clinton m t ngi bit n - o lut v u t nhn lc. K vo nm 1998, o lut ny quy t 150 chng trnh dy ngh ca chnh ph vo ba lnh vc: Cc d n o to c nhn ti tr cho nhn cng xin hc cc ngnh ngh m h tin rng s gip kim vic thun li nht; Cc trung tm vic lm mt ca cho mi chng trnh dy ngh; V vic tng 1,2 t -la ti tr trong nm nm cho nhng chng trnh dy ngh cho thanh nin. Thm na, ti s gn cho o lut mi nhng d n cp tn dng cho cc ngn hng pht trin chu , Phi v M La tinh, tng cng o to ph n, cho ph n v cc doanh nghip nh vay vn, v gip cho vic lm sch mi trng nhng nc m c quan h thng mi vi Hoa K. Ti cng mong mun bao gm trong o lut vic tng cng ti tr cho cc sng kin ca T chc Lao ng Quc t (ILO) trong vic to c hi vic lm nhm xa b tnh trng bc lt sc lao ng ca tr em nhng nc m i tng tr em b hnh h nhiu nht. Ti cng mun trong o lut c iu khon tng ngn sch cho chng trnh H tr iu chnh Thng mi hin nay, nhm tr gip cho nhng ngi lao ng b mt vic do cc hot ng ngoi thng gy ra. Ti cng mun m rng chng trnh mang tn H tr ngi lao ng b mt vic do s pht trin ca cc cng ngh mi. V sau cng, ti mun t chc mt chin dch thng tin v cc u i thu dnh cho vic hc hnh, cho php tr vo tin thu ca mi ngi ti To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

mc 1.000 -la/ngi ng gp cho cc chi ph o to v gio dc mi ca h. Ti cng gn vo o lut cc chng trnh tng cng gi tr ca gia nh v cng ng, gip ci thin v tm l cho nhn cng, nhng ngi ang phi ng u vi cc hot ng ca th trng y sc p v thay i vic lm nhanh chng. Cc chng trnh bao gm vic tng h tr cho cc trung tm gi tr, cho ti chnh sch gi gic uyn chuyn dnh cho cha m h c thm thi gian cho gia nh, cho bn thn, v n vic tr lng cho nhng ngi lm thm gi. Chng ta cn c thm nhng c nhn lm vic t gic, nhng nhng c nhn khng th hot ng trong cc mi trng chn khng. H phi nm vo cc cng ng tch cc, lnh mnh v c trch nhim. Cc cng ng phi gip cc c nhn ng ph vi hnh vi ca th trng t do hay nhng bc bch ca chnh ph. C gng tng cng nng lc ca dn chng, t vic dng nhng Hi cha m v thy c cho ti vic tham gia gi gn an ton cng ng, t bc m gia th trng v chnh ph, chnh l iu thit yu trong h thng mi ngy nay. iu m nhng ngi theo phi Hi nhp - Anh sinh x hi nh chng ti tin vo, l c rt nhiu vic m chnh ph vn c th thc hin trong thi i ton cu ha, nhng vic khng cn chi ph cao, khng cn c chnh sch phn phi li thu nhp mt cch vi vng - hay khng cn n nhng khon chi tiu tn km cho phc li x hi n mc vi phm nhng lut l v Chic o Nt Nm Vng - nhng vn gip lm tng con s nhng ngi lm n thnh t. Nhng sng kin nh trn s khin cho dn chng thy rng: "Trong khi ton cu ha bt ngi ta phi bay t u bay ny sang u bay khc, cao hn, nhanh hn, v xa hn na, th chnh ph s khng cho ngi ta ri xung nhng mt t him tr v b con qui vt ton cu ha n tht. Mc d khng tng bn cc mn qu t thin, chnh ph nay s gip bn tm k sinh nhai." Thm ch nu chng ta tn tin vo nhng chng trnh tr gip k sinh nhai, th chi ph cng vn l rt nh so vi li ch v tnh hiu qu em li t vic duy tr cc th trng t do i vi th gii. Chi ph cho mt o lut nh Lut v cc c hi thay i nhanh tht l nh t c s kt dnh v x hi cng nh nhng ng thun v chnh tr hng ti hi nhp v t do thng mi. Vy th phng chm ca ti l: "Bo v nhng khng bo h. Lm m nhng khng dng ro cn. ng ph vi "Th gii i nhanh" ch ng trnh n n." Li phc li x hi Sau cng, chng ta vn cn n nhng ci li phc li x hi - ch an sinh x hi, bo him y t cng, tr gip y t cng, tem phiu thc phm v phc li x hi khc - hng nhng ngi khng th u bay nhanh v khng th hc nhanh theo kp vo "Th gii i nhanh", nhng ngi m bn khng mun cho b ng sp mt xung mt t him tr. Nhng trong ton cu ha, chng ta cn c t duy mi v khi nim li phc li x hi. Chng hn, trong thi i Internet tr nn thit yu i vi vic hc hnh, t v my bay, tip cn vi c quan chnh ph, lin lc, cha k n vic To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

mua sm tm hng gi r, chng ti cho rng c hi s dng Internet tr thnh mt quyn c bn ca nhn loi. D nhin c mt s c mt gia ci u bay, m nho ln v li phc li x hi. Ngy nay Hoa K cng nh cc nc khc, chnh tr l s tm ti mt im cn bng mi - l vic tm cho ra mt gii php dung ha ng n gia mt nn kinh t m ca - hi nhp lun lun tng nng sut v cc c hi vic lm, kt hp vi nhng tm m nho ln v li bo him x hi. R rng, im cn bng v ang di chuyn t cnh t, thi chin tranh Lnh, sang phi hu ca trung tm. Thi Chin tranh Lnh, thi ca nhng bc tng, cc chnh ph cm thy h cn phi ngn chn khng cho nhn cng ca h ng theo cng sn ch ngha, v th ch xng thin v vic duy tr cc chng trinh phc li x hi. Ngy qua ri. Nhng gi y vn khng c ngha l trao mi th vo tay khu vc t nhn. Nh c hi nhp, chic o nt ca Hoa K sn sinh rt nhiu vng - d on vo thin nin k mi mc thng d ngn sch vn tip tc c duy tr - v c kh nng chu cp y cho nhng mng li bo him x hi v cc m nho ln. Khng c th chnh tr ton cu ha bn vng no li ch da n thun vo cc chng trnh kinh t. Trong khi m ng vo ton cu ha tr nn mt nhim v thit yu, c bit i vi cc nc ang pht trin, dn ch ha cc h thng chnh tr ng thi cng l mt i hi quan trng. l mt trong nhng bi hc thc t rt ra trong thp k u tin ca ton cu ha: a x hi ca bn tng tc nhp vo ton cu ha l c mt qu trnh y au n, v bi th, v lu di, n i hi phi tip tc c thm dn ch. Trong Chin tranh Lnh, lnh t ca cc quc gia c cc siu cng dung tng, cho php h mun lnh o t nc ra sao cng c. Nhng nhng siu cng gi y ra i v a s dn chng ngy nay khng mun duy tr cc chnh ph yu km qu lu c bit trong thi i m h bit r hn v cnh sng ca ng loi. (Hy tra trong t in t Indonesia). Nu cc v gi y yu km, cc v s - v nu khng c dn chng , th cc v s rt au n. (Hy tra trong t in t Suharto). Larry Diamond, hc gi v dn ch ch ra: "Chng ta thy mt s v d trong cc nc M La tinh, ng u v ng dng l phiu ui khi quyn lc nhng chnh ph m h thy lin quan ti nhng tn tht t ci cch ton cu ha. Nhng chnh ph mi ln cm quyn qu a ra nhng iu chnh nhng vn gi li t nhiu nhng chnh sch th trng v ton cu ha nh trc kia. V sao h lm c chuyn ? V qu trnh dn ch ha khin cho dn chng cc nc t cm nhn, t chia s nhng tn tht ny sinh t nhng ci cch kinh t. Nhng tn tht i vi dn chng khng cn ci v xa l nh trc kia. Dn chng ngy nay c quyn t vn v cc ch kinh t, t nht h c th la chn t quyt nh v tc ci cch kinh t, thay v phi chu sai khin nh trc kia. Hn na, nh c c hi tham gia ci t, c php ui c nhng ngi m h cm thy c hnh vi thi qu, tham nhng qu v thiu nhy cm qu, ton b qu trnh ci t tr nn To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

chnh ng hn v chnh tr, v nh tr nn bn vng hn."

Thomas L. Friedman

Hn na, ngy nay cc ng phi v lnh o phi thay nhau cm quyn - cc phi i lp v chnh tr xut hin v theo ui cc chnh sch gii phng kinh t v ton cu ha ngy cng ging nh ca chnh ph - thng ip mi ngy cng n su vo dn chng: khng c la chn no khc, ngoi vic mc ln ngi chic o nt. C bao nhiu lnh o i lp M La tinh, ng u v ng khi ln nm quyn trong thp nin va qua tuyn b: ", qu l chng ta tham nhng tht. Chng ta ng l phi m ca. Thc t cho thy mi th ti t hn l ti ngh, v chng ta s phi tng tc nhng cuc ci cch v nu khng th s khng c ng ra. Nhng chng ta s khoc cho nhng ci cch nhng b mt ngi." Dn ch ha gip cho qu trnh nhn thc c ny sinh. V do cc quc gia iu chnh nhanh nht hi nhp ton cu ha ngy nay khng phi l nhng ni giu ti nguyn nh rp X t, Nigeria hay Iran, m l nhng nc hay vng c dn ch ha nhanh nht, Ba Lan, i Loan, Thi Lan hay Hn Quc. Dn ch ha ton cu ha - khng nhng l con ng hiu qu nht gip ton cu ha c bn vng, m l mt chnh sch ng n v hp lng dn nht m bt c chnh ph no cng cn theo ui. a kinh t trong thi i ton cu ha C ln ti vit mt bi theo li gi tng v ch u t trong nhng nm 90, i khi nh sau: "Vy l ti quyt nh s u t quc t. Ti hc li ting c v mua mt s tri phiu cng ty ca c. Ti hc t ting Nht v mua mt vi c phn ca th trng Nikkei. Ti nghe li mch bo ca mt anh hu bn trong qun n Trung Hoa Chinese House of Hunan gn nh ti v mua mt s c phiu t th trng Thng Hi. Ngi mi gii ti chnh ca ti ni ti nn mua mt s cng tri ca Li Bng, nhng ti ni vi anh ta rng ti c giy dn tng trong vn phng ca ti ri. Ti cng nghin cu v Nga, d bng ch ci Nga v mua mt s tri phiu nc ny. Nhng sau tt c nhng nghin cu v hc ngoi ng k trn, ti nhn thy ti b qun khng hc hai ch ting Anh n gin: "Alan Greenspan." V, khi Alan Greenspan t nhin nng li sut vo gia nhng nm 90, khin cho li sut ca nhng tri phiu nc ngoi gim i, mi ngi bt u bn bn tho nhng tri phiu v gom tin v nh, v ti b nghin nt." Ti l mt ch n thiu hiu bit. Khi n nhng nc m ti mua tri phiu, ti khng bit tin h n ti l bao nhiu. V ti cng khng bit mnh li l ra sao khi ri nhng t nc . Vi nm sau ti tr nn hiu bit hn v tr thnh mt ngi cho vay gii hn. Ti bt u u t quc t thng qua mt qu u t tn thc, c chuyn mn v cc th trng ton cu v c kh nng sot xt cc hot ng u t. Ngay sau khi kinh t Nga tr nn hn lon hi thng 8/1998, ti nhn c mt l th t qu - qu Tweedy, Browne Global - cho bit li tc s gim cht t do nhng bin ng trn th trng ti chnh phn ng li vic nc Nga kht n, nhng qu ny khng b thit To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

hi nhiu nh nhiu qu khc, v n bit ng trnh xa, khng u t vo th trng Nga. Trong th h vit v nc Nga nh sau: "Chng ti khng th hiu ni ti sao li u t vo nhng nc khng c n nh v chnh tr, khng c lut php bo v cc nh u t, v tin ni t th r mt nh giy lau tay vy." Vng, l th vit thm, " hi u nm 1998, th trng Nga tng tr gi gp nm ln, sau ch mt m st i 80 phn trm tr gi - mo li hon mo." Ha ra nc Nga l mt con n ti. N khng c h iu hnh v khng c phn mm, sau cng n khin cho nhng nh u t nc ngoi i t s khng ln mc 80 phn trm - ri quay li s khng. Ti k hai cu chuyn trn y bi v chng cho thy ct li ca hai e da ln nht trong h thng ti chnh ton cu ngy nay - khng hong do "ch n ti" gy ra v khng hong do "con n ti" gy ra. Cng nh trong x hi c con nghin v k bn ma ty, th trong ti chnh c loi "con n ti" nh nc Nga, v loi "ch n ti" nh bn thn ti. Vy cu hi ln mang tnh a-kinh t m chng ta cn x l l: Lm th no chng ta c th lm n nh c nn kinh t ton cu ngy nay, khin cho i nhng cnh cho vay v n ti t, nhng tnh hung c th lan trn vi quy m v chiu su n mc e da ton b h thng? Hy bt u vi chuyn nhng con n xu xa. Ti tin rng ton cu ha gip chng ta khi lm tan chy nhng nn kinh t ca Thi Lan, Hn Quc, Malaysia, Indonesia, Mehico, Nga v Brazil trong nhng nm 90, v n lm bc l nhng hnh vi v nhng c cu thi nt v thiu hiu qu nhng t nc du nhp ton cu ha mt cch cha chn mui. Theo ti vic vch trn gia nh Suharto tham nhng Indonesia khng mang tnh khng hong. Vch trn s mc ngoc t bn ch ngha Hn Quc khng phi l iu ng t. Vch trn nhng thng v tham nhng tay trong Thi Lan cng khng khin ti sng st. Vch trn khong thi gian v l dnh cho nhng k hoch trong Chnh ph Mehico c gng git nng ti tr bng -la n ni khng c kh nng tr n, cng khng khin chng ti sng st. Tt c nhng h thng k trn, trc hay sau u s sp . Nhng ton cu ha khin nhng s sp xy ra nhanh hn, cu hi tip theo gi y l: Chng ta phi lm g nhn c hi ny? C ngi mun kim ch By Th in T chng khi tr li giy xo nhng nc . C ngi mun nhng nc p dng ch kim sot ti chnh, dng hng ro by th khng cn li vo. C hai quan im trn u do thiu hiu bit. By th l ngun nng lng ca th k 21. Cc nc phi hc cch qun tr chng; kim ch chng s v hiu, v nu khng cho chng vo th t nc s thiu thn ti nguyn, k thut v cc k nng chuyn mn, v s dung tng cho ch ngha t bn mc ngoc. Nhiu chuyn gia coi chnh sch kim sot ti chnh ca Chi L l mt v d hay cho thy cc nc ang pht trin c th dng ngn chn by th gy ri. T nm 1991, Chi L buc cc nh u t nc ngoi em tin vo Chi L phi tin trong vng t nht mt nm. Chnh ph cng p t mc thu ngm nh vo cc cng ty c vay mn t nc ngoi. Kt qu ni theo li lc quan l: tt xu ln ln. Tp ch Forbes To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

(18/5/1998) trch dn bo co ca Sebastian Edwards, cu kinh t gia thuc Ngn hng Th gii v M La tinh, cho thy chnh sch kim sot ti chnh ch thnh cng mt phn, nhng nng rt cao mc chi ph cho vic tm kim v s dng vn ti Chi L. V d mc chi ph vay vn Chi L cao gp i Argentina, ni y ban tin t ca t nc khng cho php kim sot ti chnh. Kim sot ti chnh m ng cho cc v quan liu v cc thn hu ca h iu tit vic u t, thay cho th trng t do. L mt bin php tm thi n nh kinh t, kim sot ti chnh c th rt hu hiu v tin dng - min l chnh ph gi ng ni t mc n nh. Nhng v lu v di, khng phi l gii php. Trong nhng quc gia t tham nhng nh Chi L chng hn, kim sot ti chnh ri s dn ti mo m; v trong nhng quc gia nhiu tham nhng, th kim sot ti chnh s khin tham nhng nhiu hn, ti t hn. Do hng gii quyt ng n v a kinh t l tp trung tng sc cho nhng t nc con n xu, h c th sm kt ni vi by th. H c th li b giy xo, v c nhng nc d nhin s phi chp nhn tn tht. Nhng by th khng phi lc no cng hung d mt cch v l. Ngoi mt s ngoi l, chng thng khng b chy hay tn cng nhng quc gia c h thng ti chnh v nhng chnh sch kinh t lnh mnh. Mt s ngi khi ni n Thi Lan, Hn Quc, Indonesia v Nga, than vn rng by th b ri nhng ni , lm nh th nhng ni ngi ta theo ui cc chnh sch kinh t ng n, vy m by th vn v c b ra i. Ni th l v l. Nhng nc vay tin mt cch ty tin - chnh ph v cc doanh nghip lm vo nhng mn n o hn sm, thng l n ngoi t, tin vay khng c s dng thch ng, v v th h tr nn d b tn tht mi khi c bin ng ngoi t. Mt khi by th nhn thy nhng vic lm thi qu nh vy, chng s git mnh v vng chy. B trng Ti chnh Larry Summers c ln ni: "Trong khi ngi ta theo nhau li cho th trng vn ton cu tham lam, coi chng l nguyn nhn dn ti khng hong, th phn nhiu nguyn nhn gy khng hong thc ra bt ngun t cung cch cc chnh ph thu ht cc khon vay ngn hn nhng khng c kh nng thanh ton. Chng ta thy iu ny Mexico chng hn vi vic m nhng ti khon -la; Thi Lan trong vic u i thu i vi nhng khon vay t nc ngoi; Nga trong c gng ca chnh ph nhm thu ht ngoi t vo chu cp cho th trng tri phiu trong nc." Cc nh kinh t v ch ngn hng ngy nay s tranh ci v chi tit cc bin php phc hi cc nc chu n xu, gip h trnh nhng giy xo ca by th. V mi t nc u c nhng c im khc nhau. Nhng ni chung, bin php cho nhng nc tun th thng c bn bc: Bc mt, cn phi lm r cho nhng con n bit rng mc tiu ca h l phi to nhng iu kin phc hi tng trng v li ko cho c by th quay li. C ngha l phi cam kt ci tin h iu hnh kinh t ca t nc t mc DOScapital 1.0 ln 6.0. iu ny i hi s kt hp - mc khc nhau trong mi nc - gia ct gim ngn sch, ng ca cc hng xng v To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

cc c s ti chnh lm n thiu hiu qu v ph sn, iu chnh t gi hi oi, iu chnh li sut, tr n, v xa i nhng hnh vi mc ngoc t bn. Mc tiu ca nhng ci cch bao gm n nh tin t, sau i n gim li sut kch cu trong nc v ci thin kh nng tn trng cc hp ng cam kt. Trong nhiu trng hp, bc ny cng bao gm vic to iu kin cho by th vo chim lnh cc cng ty trong cc quc gia . Ti nhn thy im cui cng c th gy tranh ci. Nh th ti ang c gng lm cho th gii tr nn r mt v an ton hn cho ch ngha t bn Hoa K. Khng phi th. Ti ang c gng lm cho th gii tr nn an ton hn, thc hin gii php ton cu v s xa c i mi - thit yu i vi t bn ch ngha - xa i nhng hng xng yu km v thay th chng bng nhng hng xng c qun tr tt hn v c vn ling n nh hn, hot ng theo ng cc tiu chun quc t tt p nht. Ti khng bit ngi mua li cc hng xng c l M, c, Nht hay n . Ti ch quan tm ti tiu chun v tnh hnh vn ling ca h. Bang Arizona vn c mt h thng ngn hng mc ngoc kht ting. V iu hay ho nht din ra ti bang ny l vic cc ngn hng c cng ngh cao hn, qun tr tt hn v vn n nh hn - t New York, Chicago v San Francisco - vo mua sp nhp cc ngn hng trong lnh th bang. Mt l do quan trng cho thy Argentian phc hi nhanh t cuc khng hong M La tinh u nhng nm 90 l vic nhng ngn hng ni a ca h c cc ngn hng quc t tt nht vo chim lnh. c By Th in T quay li t nc ca bn - vi nim tin rng chng s u t di hn, chuyn giao k thut v t chc iu hnh sn xut tt hn trong cc nh my - chnh l mt trong nhng phng php hiu qu v nhanh nht xy dng mt h iu hnh trong nc. Ni thng thn, ni lo rng mt ngy no by th s b chy chnh l mt trong nhng tm l quan trng, mt th k lut i hi t nc phi thng xuyn ci tin cc phn mm v h iu hnh ca h. Khng ging cc con h chu khc, Hn Quc, t nhng nm 60 cho ti 90, bao gi cng ngn chn u t ca nc ngoi vo. H ti tr cho tng trng bng ngun tit kim trong nc v cc khon vay, c th c lp v ti chnh. Nhng cuc khng hong chu buc Hn Quc phi cho php ngi nc ngoi vo mua li nhng ngnh cng nghip yu t, v nhng ngi nc ngoi ang dn dn a vo Hn Quc mt phong cch thng mi mi, gm s minh bch v s kim sot ca cc c ng i vi cc doanh nghip. Bc hai l thuyt phc cc nc con n khng nhng ci t h iu hnh kinh t m cn h iu hnh chnh tr - chng tham nhng v trn thu, ci thin nn php ch v nhng tiu chun dn ch phng khi phi tht lng buc bng, ngi dn vn hiu rng giai on ci cch vn c nhng iu cng bng c bn. Khng phi ngu nhin m hai ni t phi chu tc ng nht t cuc khng hong chu nm 1998 chnh l ni c hai chnh th dn ch nng ng nht v hai nn bo ch t do nht - i Loan v Australia. (C ngi ni Trung Quc cng khng b chn ng nhiu, nhng nn kinh t ca Trung Quc lc khng c kt ni y , v vn cn kh nhiu tng To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

ngn vch cn trong khu vc ti chnh ca nc ny.) Cc nc thng xy dng c cc thnh qu kinh t xng ng vi tim nng ca mnh, nhng thnh qu kinh t trc tip lin quan ti nhng h iu hnh v phn mm cng nn dn ch m h xy dng nn. Chnh v th m bc ba bao gm vic bo m thc hin cc chng trnh h tr cn bng ngn sch, tr n hay hon n, do IMF hay cc nh ch ti chnh khc a ra, vi iu kin cc nc con n phi thc hin bc mt v hai. Mc tiu r rng ca cc chng trnh h tr ca IMF l phc hi s n nh, tng trng v lng tin by th, trong v ngoi nc, tm ng ni li u t. B trng Ti chnh Summers ni rt ng khi ng ta lp lun rng vai tr ca IMF trong tng lai nn l kch thch thc hin cc gii php da trn c s th trng v tng cng cung cp cc d liu ti chnh chnh xc, kp thi v rng ri by th c th p dng trong vic vch k hoch u t. Trong mt th gii m khu vc t nhn ang l ngun vn v sng to ln nht cho tng trng, nu khng c nhng thng tin ni trn th s khng c s phc hi vng chc. Bc bn l s dng cc h tr ca IMF hay ca cc nh ch ti chnh khc duy tr nhng mng li phc li x hi ti thiu trong nhng nc con n vo to cng n vic lm mang tnh x hi gim bt tht nghip. Nhng mng li x hi thng l nhng khon b ct gim u tin theo cc chng trnh cu tr kinh t. Cc ch ngn hng quc t, nhng ngi thng ch ch trng v kh nng thanh ton ca cc nc mi khi cn nhc cho cc nc vay tin, thng b qua tnh cnh phc li x hi khn kh trong cc nc. iu tht in r. V rt cuc, khng hong thc s trong cc nuc thiu n - s c nh hng ti ton cu - khng mang tnh kinh t, m mang nhiu mu sc chnh tr. L do l: Khi vch trn nhng hnh vi thi nt trong cc nc thiu n, ton cu ha khng nhng nh vo cc nh t bn mc ngoc m cn bp rt nhiu dn thng, nhng ngi lm n cn mn, ng lut v c lng tin. Nhng ngi khng ngh rng t nc ca h ch l nhng chic thng khng y. V khi c lp y vo, nh trng hp Nga, Mexico, Thi Lan, Indonesia v Brazil, th vn xy ra tht nghip, sa thi hng lot, lm thu, tc nghn v ti chnh v thu nhp thc t gim mnh. Chnh v th iu thit yu l phi duy tr cc h thng phc li ti thiu cng nh cc chng trnh dy ngh trong qu trnh phc hi t nc. V ngh nghip v thiu phc li th chnh ph s khng ti no tm c t dn chng s kin nhn cn thit tin hnh cc chnh sch ci cch nhm phc hi v tng trng t nc. Trong cc nc ln, nu s ng trong dn chng tr nn i km, th cc lnh o thng b cm d bi tng tch t nc ra khi h thng th gii, xy tng ngn vch cn v theo ui cc chnh sch th ni x hi. chnh l nhng chnh sch gip to ra cuc i khng hong v a n Chin tranh th gii th hai. Dng khng hong kinh t ton cu th hai chnh l dng khng hong do nhng ch n ti gy ra To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

t ngn hng ti qu u t, cc c s u c tin t - nhng nh ch ngy nay c th cho vay nhiu tin n nhiu ngi nhiu ni vi nhng cp khng ngng, nhng bng nhin, khi chng ng t i li vn v li, chng c tim nng gy phng hi n tt c cc nn kinh t, d l tt p hay ti t. S ti tr thiu lnh mnh c nhiu dng. Ti l ngi cho vay tin km ci l do ti tn vo nhng th trng mi trong khi m tt, khng bit h lm n ra sao. Mt vi trong s cc ch n ti t nht trong nhng nm gn y l nhng nh bng ln. Bn ti lm vic trong th trng Hng kng c ln k rng vo u nhng nm 90, kinh t chu ang tr nn mt cao tro, Ngn hngDresdner ca c thng bo vi qun tr vin chu ca h: "Cho vay, cho vay na, cho vay tip i, nu khng chng ta s khng chim c th phn ." Ngn hng kim tin bng cch cho vay tin, v thi ngn hng no cng ngh chu l ni ngon n, v ngn hng bt u cnh tranh chim lnh chu . Vy l h nm tin qua ca s, chng khc nhng tay bun ma ty di thuc vo tay cc con nghin. Phng chm ca cc nh bng i vi th gii ang pht trin l: "Nhanh ln anh em, tin y, khon vay u tin s c min ph." Chnh v th vo u nm 1999, ngay c sau khng hong chu v Nga, 500 ngn hng hng u t 30 quc gia dn ch v cng nghip hng u vn l ch ca mn n tng cng 2,4 ngn t -la dnh cho cc nc ang pht trin. Tht l mt n by khng l. Mt dng cho vay cu th khc l khi nh bng chuyn hng triu -la sang cc qu u c chng c th nui cc c hi u c. Qu u c nhn 1 -la t ngi u t, mn 9 -la t ngn hng, ri dng s tin t vo mua cc c phn, tri phiu v cc ng tin trn khp th gii. Thng thng m ni th vic t tin u c nh vy khng c g sai tri. Vay tin mua nh tr gp chnh l mt v t tin. Bn mun mi ngi tn dng c hi t tin. Bn mun mi ngi chu mo him u c - thm ch mo him cao. Nh cc doanh nghip non tr c c hi tng tin h c th b ph sn hoc lm nn nh Microsoft chng hn. iu nguy him l ch s tin nm vo cc qu u c v cc th trng mi tri dy ln n mc cao khng khip, h thng chuyn ngn c bi trn, c n khp v hot ng nhanh chng qu, nn khi nhng tay mo him ln nh Qu LongTerm Capital Management - mc li, th chng c th ph tan c nghip ca tt c mi ngi. Chnh v th t cuc khng hong ng peso ca Mexico nm 1994-95, gy chn ng ti vic cho vay ton cu trong nhng nm 90 - v lng tin do cc chnh ph v cc nh ch huy ng chng li hin tng cc nc theo nhau kht n - tng ln nhiu ln. l mt khuynh hng nguy him. Chng ta hiu thm v hin tng cho vay n cu th v chng ta nay ang cn n cc loi n by trong h thng. Chng ta mun cc nh u t chu mo him. Nhng chng ta khng mun cc To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

c nhn, ngn hng, qu u c, cc quc gia hay cc nhm u t theo ui... tr nn qu tham lam, v lm nh vy h s to ra nhng phn ng dy chuyn dn n khng hong. Cu hi l: lm cch no? C rt nhiu cc nh a-kin trc s tim nng trn th gii, h u c nhng xut ci to th gii i ph vi hin tng cho vay lan trn thiu k lut. Herry Kissinger ni rng cc quc gia phi hp lc c th thun phc cc th trng t do. Mt s cc nh kinh t cho bit chng ta phi nm ct vo cc gung my ton cu ha - bng cch p t thu i vi cc giao dch tin t hoc khuyn khch cc chnh ph ra tay kim sot ti chnh mt mc nht nh. Mt s nh phn tch th trng ni chng ta cn mt ngn hng trung ng ton cu c th iu tit kinh t ton cu theo li Cc D tr Lin bang M iu tit kinh t M. V nhng ngi khc ni chng ta phi n nh gii hn i vi vic cho vay. Quan im ca ring ti l nhng ni trn s khng th sm c thc hin, v nhiu iu trong ch l ni sung t ming nhng ngi thiu hiu bit. Xin trnh by mt kin thc t. Trc ht, chng ta nn i chm ri v khim tn. Ti mun ni l chng ta phi hiu cho ra rng h thng kinh t ton cu vn cn rt mi v pht trin rt nhanh, n mc trong s chng ta cha ai bit s phi r bn no v ngng ngh ti u. Alan Greenspan l mt hc gi sut i nghin cu v ti chnh quc t v l mt trong nhng nh hot ng ti chnh quan trng nht ngy nay. Nhng vo thng 12/1998, khi ti hi ng ta v h thng ti chnh ton cu ha, ng ta a ra mt cu tr li chnh thc khin chng ta phi ly lm khim nhng hn. ng ta ni: "Trong 12 thng qua, ti hc thm v cch hot ng ca h thng ti chnh quc t hn nhiu v nhng g ti hc c trong 20 nm qua." i vi nhng ngi cho rng chng ta nn nm mt cht "ct vo gung my" kinh t ton cu n chy chm li cht t, ti xin p li l rt kh c th nm ct vo gung my nu nh bn khng bit gung my nm ch no. Nu nm ct vo mt c my ang chy trn tru, du m v lm bng thp khng g, th c l n khng nhng s chy chm li, m n s gin d, c xt, pht n v ng hn li. Bn s nm ct vo u khi bn ang phi ng ph vi mt nh qun tr vn ng bang Connecticut s dng mt in thoi di ng, mt modem hin i v Internet, u t vo Brazil, thng qua mt ngn hng Panama? Rt kh c th nm ct vo cc chp vi tnh, l cha ni n khng gian in ton. Hn na vo lc bn p t thu i vi nhng giao dch tin t, th nhiu ngn hng v qu u t ri khi Hoa K sang ng ti nhng ni c lut l ti chnh lng lo, o Cayman chng hn - o ny l trung tm ng th nm trn th gii ni tp trung cc ngn hng ln. (Qu Long-Term Capital Management c tr s Connectucut nhng c ng k ti o Cayman). i vi nhng ngi mun gim lng tin t m ngn hng cp cho cc qu u c v cc th trng mi ni, ti ch mun ch cho h mt thc t rng ngnh ngn hng ca M l To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

mt trong nhng ngnh c nh hng mnh nht i vi hnh lang quyn lc Washington, v cc ngn hng M s mnh m chng li bt c hn ch ti chnh no, du ch chng c phi tn tin vo vic . c ri, c ri, bn s ni rng cc nc khc s lm iu , khin cho tn dng s khng ra vo nhanh nh hin nay. Trung Quc hin p t s kim sot cht ch i vi cc khon vn, nhng trong nm 1998, cc ngn hng Trung Quc, cc c nhn v cng ty nc ny xoay x lch lut, chuyn hng t -la khi t nc - s dng nhiu mnh kho khc nhau - h c th dng tin nc ngoi, trnh c s kim sot ca chnh ph. Nu mt ch ton tr nh Trung Quc m khng p t c kim sot mt cch hiu qu th theo bn nhng nc nh Brazil lm sao lm ni iu ? Sau cng c nhng ngi ku gi thit lp mt nh bng ton cu ging nh Cc D tr Lin bang Hoa K i vi th gii. y l mt sng kin tuyt vi nhng khng th c thc hin mt sm mt chiu c - khi m chng ta ang c hai trm quc gia vi hai trm chnh ph khc nhau trn hnh tinh. Vy iu c ngha chng ta s chng lm c iu g? Khng phi vy. C tin mng l sau nhng khng hong 1998-99, th trng, khng b kim sot v khng c ct nm trong gung my, t khp mnh vo mt cht k lut. Bn c th thy du hiu mi ni: Cc nh qun tr ca cc ngn hng ln nht th gii - Barclays PLC, BankAmerica, United Bank of Switzerland - b sa thi vo nm 1998, sau khi ngn hng ca h chu l rt nng do giao dch vi t chc cho vay cc th trng c mo him cao. V BankersTrust, thua l 500 triu -la trong mt qu nm 1998, phn nhiu do lm n vi nc Nga, khng cn c c lp lm n. N b ngn hng Deutsche Bank mua li. Sau nhng v thanh trng , tt c cc nh bng ln v ang hn c cc n by giao dch, ngng lm n vi cc nh qun tr qu u t thi qu, i hi thm na s minh bch trong c cu nhng qu u t m h cn quan h, v sot xt cht ch hn cc thng s ca cc th trng mi ni, khng nhng v cn cn thu chi, m cn kim tra thm v h iu hnh, h thng lut php v c loi phn mm khc. Ni cch khc, nu khng c nhng lut l mi th ai ai trong h thng cng s bt u tm n nhng ri ro tim tng. Cc nh bng s thng xuyn cht vn cc qu u t: "Tng s u t ca cc v l bao nhiu? V trong trng hp xu nht th chng ti, nhng ngi cp vn, s phi chu bao nhiu h ly?" Cc nh u t gi y s thng xuyn cht vn cc qu u t: "Nhng kh nng ri ro ln nht hin l g v s can h th no n c hai chng ta, v lm th no c th phng chng?" V IMF, B ti chnh Hoa K v cc qun tr vin cc qu s cht vn cc nc thuc nhng th trng mi: "Qu v ang lm g c t ci thin h thng ti chnh v s dng tin cng ang ra vo t nc ca qu v? Chng ti mun bit tng tn v thng xuyn v nhng iu ." Qun tr vin cc qu u t hc c bi hc rng mun hn vn, h s phi ci m hn vi cc To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

c ng v cc ngn hng. Ti bit mt qun tr vin u t London, ngi, gia cn khng hong 1998, thng bo cho c ng ca h bit rng ng ta lp mt a ch web. Khch hng c th dng mt m vo a ch ny c th theo di nhng mc v khon u t ca qu ny ang hng ngy thc hin, bt c u v tin u t, thu chi ra sao. ng ny ni vi ti: "Ti bit rng nu mun li ko thm u t, ti s phi cho khch hng bit thm thng tin. Nhiu n by ti chnh ang c cc nh bng tung ra, nhng h khng bit rng cng c nhng nh bng khc cng lm nh vy. Cc nh bng ng x khng khc g nhng thng ngu. Mi ngy, ti c th ch ra iu trong s 20 nh bng, nhng chnh h cng khng nhn thy iu . Hng ngy ti u phi mn tin, vy th nh bng ri s i hi ti bo co vo cui ngy v tng s tin vay mn ca ti ra sao. Ti thy iu ang c bt u. Cc nh bng hin nay ang tuyn b, " Ti khng cn bit anh ang mn tin t nhng u, nhng ti mun bit tin ti cho anh mn nm u trong tng s tin anh ang u t." Gii php thc t duy nht l tm cch tng cng p dng nhng phng php k trn vo tng lai, cho n ngy mt h thng iu tit ti chnh ton cu c thit lp, Nu mi ngi t IMF v Merrill Lynch v b c Bev ca ti thng xuyn cht vn nh trn, th chng ta c th phng c hai v gim chn ng c mt trong s nm cuc khng hong trong tng lai. Mt trong nhng iu quan trng nht m IMF c th lm c l phi hp vi cc quc gia, khin h cng khai ha nhng bo co v chi tit cn cn thu chi ca h - bao gm lun nhng khon n nc ngoi cn tn ng ca nh nc, cng s lng v thi gian o hn ca cc khon n ca khu vc t nhn. Khng c mt s gim st no hiu qu hn l vic bn t bit c nhng ngi khc ang theo di v hiu chnh xc cng vic bn ang lm. "iu m qu v ang c gng lm l trnh nhng s thi qu trong vay mn c th dn n nhng mo him cht cha, nhng ri ro khng nhng s lm hi bn thn nhng th phm, m cng s lm cho nhng ngi xung quanh lin ly," William J. McDonough, Ch tch Cc D tr New York cho bit. Ngn hng ng ra phi hp cc nh u t v qun tr ngn hng t nhn cu Qu Long-Term Capital Management. "im then cht l tm kim, lu gi v chia s thng tin. Nu chng ta c thng tin qua li - thnh thong bng cch hi thm mt vi cu - th chng ta c th bo cho ngn hng rng chng ta ang iu tit khon vay, khon kia, hay c nhng khon vay ang vt qu kh nng qun tr ca cc qu." Gii php ni trn - ku gi mi ngi trong h thng phi tun th k cng, ngi mn tin phi gii trnh r rng hn, c ng phi khn ngoan hn v nh bng v cc c s tn dng phi lm n cn thn hn - cha chc s c hng hi n nhn. Nhng by gi chnh l lc chng ta hy chm dt s t huyn hoc. Cn lu mi c th c c mt ngn hng trung ng cho ton cu. V trong mt th gii c ni mng, vi cc siu th ti chnh v nhng c nhn c trang b siu hin i, To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

gm c cc c ng nhiu hiu bit - c nhng s vic m chnh ph khng th chn ng v c nhng th lc m chnh ph khng th kim sot hon ton. Chnh v th chng ta phi cng tc vi nhng nh ch sn c qun l ti chnh gii hn, khng i n ngy c mt ngn hng ton cu sai bo. R rng l khi nhng nhn vt hot ng trong th trng t gic v c k lut hn i vi bn thn v nhng ngi nm lut l thc hin chc nng nghim chnh hn, v IMF iu tra v theo di cht ch hn, th s c nhng hiu ng mang tnh kim ch t nht c th gim c nhng s thi qu trong ti chnh mc c th e da ton b h thng. Bn khng th hy vng c c iu g hn th. Cc th trng ngy nay rng ln, a dng, v t khi c Internet, hot ng nhanh chng hn - chng khng bao gi c th c min nhim khng hong. Khng hong ti chnh s l c tnh ca thi ton cu ha. Vi tc thay i nhanh chng ngy nay, v vi thc t cho thy rt nhiu quc gia ang vo giai on pht trin khc nhau, khng hong s l mt cn bnh truyn nhim. Vy th, tha cc c gi knh mn, xin cho ti c a ra mt li khuyn: Hy buc dy an ton, ko thng lng gh, kha bn n pha trc. V nhng thng trm s n vi cc bn nhanh khng khip. Hy quen vi chng v hy m bo n by trong h thng ti chnh hin nay khng i qu nu khng th tai ha s n rt nhanh. Nhng ai ni vi cc bn rng h c mt k hoch xa b nhng khng hong ni trn th chnh h ang la di bn. Tht ra, khi bn ang c nhng dng ny, th u c mt mm mng khng hong ang m chi ny lc. Hy tng tng vic tham gia vo kinh t ton cu ngy nay khng khc g vic li mt chic xe ua tham d gii Th thc mt. Chc chn s c ai trong cuc ua li chnh xe m vo tng, c bit nu tay ua trn xe vi nm trc ch iu khin c con la. Bn c hai la chn. Cm cuc ua Th thc mt. Nh vy s khng xy ra tai nn. Nhng s khng c tin b. Hay bn hy lm tt c nhng iu c th gim chn ng v hu qu ca nhng v xe lc li tng vo tng bn c th sn mt xe cu thng tc trc, vi i ng bc s v nhiu mu thuc cc nhm khc nhau truyn. (Trn th trng, chng s l IMF, nhm G7 v cc ngn hng ln, c kh nng chuyn tin vo phng tr nguy c kinh t sp .) ng thi, bn c th thit k cc i xe ua bn chc hn. (Mi nh u t nn chi tr thm nh gi cc h iu hnh v lut l trong cc th trng mi ni xem chng c kh nng s dng ngn khon ng n v lm ra li tr n hay khng.) Bn c th ch trng hun luyn cc tay ua. (m bo rng IMF, gii u t v cc ngn hng thng xuyn i hi thm cc thng s chnh xc v kinh t cc nc, c bit cc ngn khon ngn hn c s dng ra sao.) V sau cng, bn nn cht rm, hay m mm xung quanh cc ng ua phng trng hp cc xe ua trt khi ng ua m vo . Nhng bn khng nn cht qu nhiu rm hay m, v lm nh th s ln vo ng ua. (Th l v quy tc ngn hng v ti chnh phi c kin ton, phi c cc h thng bo him v nhng chung bo ng tm ra v To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

ct ngi n cc nguyn nhn khng hong.)

Thomas L. Friedman

Nu bn khng mun lm nhng iu th c l nn qun i Th thc mt v chuyn sang chy b. Nhng hy cn thn, v ngi chy b trong th gii ngy nay rt d b nhng tay ua Th thc mt cht cht. Nhng cy liu ca thi k ton cu ha Sau khi cun sch ny c xut bn ln th nht, ti mun gi mt l cc n bn cun sch cho mt ngi bn San Francisco, v c mt nhn vin chuyn pht n nh ti nhn sch chuyn i. l mt ngi M gc Phi, ng tui v mp mp; ti mi anh ta vo ch trong bp ti k nhn v ng gi. Ngi bn bn, anh ta nht mt cun v d cc trang sch. Sau vi pht, anh ta t cun sch xung v hi ti, "Vy chic Lexus l hin thn ca k thut v my vi tnh hay nhng th tng t?" ng th, ti ni. "Cn cy liu - i din cho cng ng v gia nh v nhng iu lin quan." ng th, ti ni. "Anh hiu ng y!" " Vy hy ni cho ti bit," anh ta ni. "Cha tri ng u trong bc tranh ? Trong ti lun hin din ca Cha Jesus. Ngi ng u trong ci bc tranh ton cnh ?" Ti khng khi bt ci, ch v khng bit bao nhiu ln ti b hi nh vy, t bit khi ni chuyn v cun sch vi cc nhm c gi. Mt vi cu hi trong s thng xuyn c nu ra l: Chng tri c trong khng gian in ton khng? Lm th no nui dy con ci trong ci "Th gii i nhanh" ny? V th gii s nh hng ra sao n bn thn ti v cng ng ca ti? Ti cho rng c ba cu hi trn c chung mt ngun gc. Mi ngi hi: Ngay c khi chng ta khng t o c mt nn chnh tr, a-chnh tr, a-kinh t v a-qun l cho ng n c khin ton cu ha tr nn n nh, th s c mt th chnh tr khc, kh quan st hn nhng cn phi c gn gi trong u mi ngi - nhng cy liu trong mi chng ta: s cn thit phi c cng ng, c nhng ngha tm linh v nhng gi tr trong chng ta hun c cho con ci chng ta. Nhng gi tr cn phi c bo v v nui dng ton cu ha c th c bn vng. C th vit c mt cun sch v ring ti ny. Ti xin c phc ha sau y nhng nt i th. Hy bt u bng ch tn gio. Cha tri c tn ti trong khng gian in ton? iu ny ty thuc vo cch bn nhn nhn Cha tri. Nu quan im ca bn cho rng Cha tri ch lin h vi bn qua nhng iu thing ling thuc tm linh, Cha tri qu nho nn th gii, th bn s ni Cha tri khng c mt trong khng gian in ton, hay ni cch khc: khng gian in ton bin bn thnh mt k v thn. Bi v khi nhn khng gian in ton th rt kh cho ngi ta ngh rng n c Cha to ra, mt trong nhng nguyn nhn l c rt nhiu cc trang web cht cha cc tranh nh khiu dm, nh bc v nhc pop. Qu tht nhng t c s dng nhiu nht trn nhng trang To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

web l "sex" v "MP3" - mt loi nhc nn - ch u phi l "Cha tri." Quan im ca ring ti v c Cha, trong truyn thng Do Thi m ti c nui dng, tng i khc. Ti chia s quan im hu Kinh thnh v c Cha. Trong Kinh thnh, c Cha c mt mi ni. Ngi chu trch nhim v hnh ng ca chng ta. Ngi trng pht k xu v ban thng ngi tt. Quan im hu Kinh thnh cho rng nh c hnh vi v quyt nh ca chng ta c Cha xut hin. Trong quan im hu Kinh thnh, theo truyn thng Do Thi, th c Cha bao gi cng ng v hnh. Vy th trong khng gian in ton, trong siu th, trong phng ring ca bn, bn c th mi c Cha n vi bn thng qua cc hnh vi ca bn, khi bn c nhng la chn mang tnh o c v lun l v c khi nhp con chut vi tnh. Gio s Tzvi Marx thy ti ch ra cho ti rng c mt vn th trong kinh Isaiah, vit rng, "Bn l nhn chng. Cn ti l Cha tri." Theo thy gio Marx, th nhng ngi thuyt ging v Do Thi gio gii thch vn th nh sau, "Nu bn l nhn chng th chng ti l Cha tri. V nu bn khng l nhn chng, th ti khng phi l Cha tri." Ni cch khc, thy Marx gii thch, nu chng ta khng lm iu thin, th Cha s khng n vi chng ta, khng tn ti trong chng ta. Nu chng ta khng hnh x nh th Cha ang ng tr , th ngi s khng . Trong th gii hu Kinh thnh chng ta hiu rng t ngy u tin ca th gii, Cha tri cho php nhn loi c la chn, bng cch cho php Adam c t quyt nh s n loi tri cy no trong vn a ng. Chng ta chu trch nhim lm Cha tri xut hin bng cch th hin trong nhng hnh vi v la chn ca chng ta. V l do lm cho vic ny cng r nt trong khng gian in ton, l do khng ai ng ra chu trch nhim trong khng gian ny c. Vy khng gian in ton l ni l tng nht m Cha dnh cho mi ngi mi ngi t la chn v quyt nh cho bn thn. Vy ng nh ti s phi tr li ngi nhn vin chuyn pht rng khng c c Cha trong khng gian in ton, nhng ngi mong mun vo c - v ch cho chng ta, con ngi, thng qua cc hnh vi ca bn thn, c th a ngi vo . c Cha ban phc cho t do ca nhn loi, v ngi bit rng cch duy nht m ngi tn ti c trn th gian l khng can thip - v con ngi c quyn t do la chn. Rabbi Marx ni: "Trong quan im hu Kinh thnh ca ngi Do Thi, bn khng th l ngi c o c nu bn khng c hon ton t do, v nu thiu t do th bn khng thc s c tip sc lc, v nu bn khng c sc lc, th nhng la chn ca bn khng hon ton l ca ring bn. Nhng g c Cha phn truyn v khng gian in ton l: con hon ton c t do, Cha hy vng l con a ra nhng la chn ng n, v nu nh th, th ta s n vi con." Khng c iu g trong ton cu ha hay Internet li c th xa i s cn thit ca l tng v lun thng o l trong hnh vi con ngi. Cng l thuc vo k thut mi, chng ta cng phi c trang b k cng cc l tng v o l. David Hartman, mt trit gia Do Thi v tn ngng lp lun To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

rng qu thc, l do c Cha rt mun c mt trong khng gian in ton, l do m chng ta mun ngi , l v v mt nhiu phng din khng gian in ton chnh l th gii m cc ng tin tri m t, "mt ni m nhn loi c th on kt v c hon ton t do. iu nguy him ch chng ta on kt nhn loi trong khng gian in ton - cng ni mt th ting, dng mt cng c truyn thng chung - nhng li khng c Cha ." V chc chn chng ta s khng mun on kt nhn loi trn Internet nu khng c nhng h thng gi tr, khng c nhng b lc, khng c nhng h khi nim khc hn l kinh doanh v nu khng c nhng quan im v nhn loi khc hn l ci li hnh x ca gii tiu th tm kim hng ngon v r. Nhng gi tr quan trng nht li nn c ging dy ngoi i, ch khng phi trn Internet. Cc duy nht m con ngi tm thy Cha trn Internet l h phi a ngi n , mang bng suy ngh, tri tim v hnh vi ca chnh h - rt ra t cc hot ng trong cuc sng thng ngy - t nhng rng liu trong ngi nh ca cha m, hay trong cng ng, nh th, cha, miu, n hay thnh ng ca h. iu dn sang cu hi th hai thng xuyn c t ra: Lm sao ti chun b cho con ci ti ha nhp c vo "Th gii i nhanh? " Nhiu bc cha m M bt u ngh v iu sau khi nghe bn tin v v n sng Trng Trung hc Columbine. N bao gm hai mng ti mi m: NRA v AOL. Chc chn NRA, Hip hi Sng trng Quc gia, s cm thy y ti li khi nghe v v thm st hc tr ti ngi trng . Bn tin ni v hai a hc sinh trung hc dng tin tit kim ca chng mua c c mt kho v kh gm c loi AB-10, mt loi sng my bn qun dng, khng li du tay, v sng carbine 9mm, sng ngn ca nng, v sng hai nng cng ca nng. S vic khin cho nhng ngi xa nay vn chng li lut kim sot v kh dn dng phi h thn. Nhng cn AOL, American Online, mt cng ty cung cp ng truyn Internet, cho ng k c mt trang web ca Eric Harris, mt trong hai k git ngi ang cn la tui hc sinh? Thng tin c ng trong trang mng ca Harris bao gm c nhng ch dn cch lp rp nhng tri bom hnh ng (" iu quan trng l phi c nhiu mnh st thng"), trong trang ny c hnh mt con th ma tay tung sng v dao, trong khi ng trn mt ng u lu, vi li ht, "Nhng g ta khng lm, ta khng thch. Nhng g ta khng thch, ta git i." L nhng ngi cha, ngi m, chng ta c nn lo s v Internet? Cu tr li ngn gn l: khng. AOL khng phi l NRA - nhng nh th cha tht s l li gii p. Khi Internet di chuyn vo trung tm cuc sng ca chng ta - cch lin lc, gio dc v lm n trong thin nin k mi - chng ta phi nh mt iu thit yu: iu khin cho Internet tr nn hp dn l, khng ging nh t bo The New York Times, Internet khng c bin tp vin, khng c nh xut bn, v khng b kim duyt. Bn v con ci ca bn quan h tng h vi Internet mt cch hon ton bnh ng. Nhng To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

cng chnh v Internet l mt c xe trung dung, ci m, t do v khng b iu tit dnh cho thng mi, gio dc v lin lc, th tnh t gic v trch nhim ca bn thn mi ngi chnh l nhng ct li ca cng ngh ny. B my sng lc chnh nm trong u ca con ci ca bn khi chng vo truy cp, v v tr em thng khng c nhng hiu bit la chn, vy th cha m v thy c gio phi trang b cho chng. Nu chng ta khng cng ng hon ton trch nhim xy dng trong con ci nhng phn mm ng n cho s xt on chng c th tng tc ng n vi cng ngh , th chng ta s gp kh khn. Ti ln ln trong mt khu ph nh bang Minneapolis. Phi mt mt ting ng h i t nh ti th bn mi n nhng ti phm. Trn Internet, ch cn mt c nhp chut l tai ha s n. Bn c th lang thang vo mt qun bia o ca nhng phn t pht xt mi hay nhng kho t liu tranh nh khiu dm, truy cp vo cc my tnh ca NASA hay vo th vin ca i hc Sorbone, m khng c ai chn bn li. Ni cch khc, Internet c th bin chng ta thnh nhng c quan truyn thng, nhng nh nghin cu, nh tiu dng v nhng ngi bn hng v, ly thnh, nhng nh ch to bom. Cng nh th th thy gio, cha m v cng ng ca chng ta cng phi c trch nhim dy d chng ta thnh nhng cng dn ng n. Cng vic ch c th c thc hin bn ngoi Internet. Internet v my vi tnh ch l nhng cng c - nhng cng c tuyt vi, tip tay thch ng cho mi ngi. Nhng bn vn cn phi bit cch hiu chng v tn dng nhng ci hay ci p ca chng. Nhng cng c gip cho bn suy ngh nhng chng khng lm cho bn thng thi hn. Chng cho bn tm ti v i li, nhng chng khng c quyn xt on. Chng lm cho bn quan h tng tc i xa v i su, nhng chng khng dy cho bn cch tr thnh mt ngi lng ging tt. Chng tng cng cho bn kh nng gy nh hng n cuc sng ca ngi khc, nhng chng khng dy cho bn cch pht biu trong cc cuc hp ph huynh hc sinh, v l do v sao phi pht biu nh th. chnh l nghch l ca Internet trong vic dy d th h tr. iu hay nht l cha m c chun b cho tr em trong thi i Internet l dy cho chng cc k nng cng ngh cao, hay mua cho chng modem v my, nhng cha m vn phi kin nhn s dng cc bin php gio dc truyn thng. My tnh v modem ca tr c tc cng nhanh th bn cng phi c nhng phn mm gio dc truyn thng thch ng - nu bn mun tr tin b. Phn mm gio dc cn bao gm nhng bin php truyn thng: ch trng vo vic tp c, tp vit v ton, nh th, cha chin, thnh ng v gia nh. Nhng iu khng th c ly xung t Internet; chng ch c t n t bn thn cha m v thy c, t cc cha x v thy cha. Chnh v th nu ti c c mt iu c mong, th ti s c mong c c mt modem vi mt li cnh bo ca bc s: "Khng km kh nng xt on." Bn phi cung cp cho con ci nhng kh nng xt on ca chnh bn thn bn - theo li c in, di tn ca nhng cy liu. Ti m u cuc sch ny bng mt cuc i thoi gia Cain v Abel v ti xin kt thc cun sch To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

bng mt trao i v Thp Babel. Thp Babel th sao? Chng phi l gic m ca cc nh ch trng ton cu ha ngy nay - mt th gii trong chng ta c chung mt ngn ng, mt ng tin, theo ui cng mt h tiu chun k ton? Chnh do s ng dng m nhng ngi trong Kinh thnh c th xy dng c mt to thp Babel - mt ta thp vn c ti Thin ng. Ti ni v iu ny trong mt bui chiu vi Gio s marx; t ly c ph xung, ng ta ngng ln v hi ti: "Liu thp Babel c phi l phin bn gc ca Internet?" Sau cng th Internet cng l mt loi ngn ng i chng, nm bn ngoi khun mu ca bt c nn vn ha no. l mt m hnh lin lc i chng v t nht v b ngoi, cho php chng ta hiu c nhau, du cho php chng ta khng cng chung mt ngn ng. V n cho php chng ta kt ni vi rt nhiu hng ngi - nhng ngi m chng ta cha tng chia s cng mt tn cy liu. Nhng c Cha lm g i vi thp Babel? Ngi chn n li. V lm cch no m ngi chn c n? Bng cch buc nhng ngi trn ni nhng th ngn ng khc nhau v th h khng cn hp tc vi nhau na. V sao c Cha lm nh vy? Gio s Marx gii thch: " c Cha l nh th mt phn l do nhng ngi trn thp ang vt qua nhng gii hn ca h, c gng xy thp vn ti thin ng, thch thc quyn lc ca ngi. Nhng ngi cng thiu hy to thp v ngi thy vic con ngi c chung mt ngn ng v quan im s dn n hin tng phi nhn tnh. V lm nh th mi ngi s mt i nhng c im ring ca h. Do vy ngi ph i ta thp bng cch bt mi ngui phi ni cc th ting khc nhau." l cch c Cha buc mi ngi phi quay li vi nhng cy liu ca h. Nhng cy liu phn nh nhng c tnh ring v c im ring ca con ngi, gn b vi mt chn nng thn, mt cng ng, mt vn ha, mt b tc v mt gia nh. Vng, ton cu ha v Internet gip kt ni nhng ngi xa nay cha tng bit n nhau - ging nh m ti v cc ngi bn chi bi cng b ang sng bn Php. Nhng thay v to nn nhng cng ng mi, cng ngh Internet thng ch a n nhng cm gic o v s kt ni v gn b. Cng ging nh hai linh kin c ni vi nhau. Liu chng ta c th gn b vi ngi khc thng qua email hay vn bi trn Internet hay cc chatroom? Liu ci cng ngh k thut o ny tip tay cho chng ta vn ra th gii trong khi trnh cho chng ta trch nhim lm nhng cng vic cng ng v quan h trn th gii thc? Ti tng tr chuyn v gp g nhiu ngi t khp th gii khi i trt tuyt Colorado. Ti vn i trt tuyt, v ngy nay mi ngi u c in thoi di ng. Vy l thay v gp g ngi khc trong cc thang my trt tuyt, gi y ti li nghe c nhng ngi tn chuyn vi b bn ca h t khp ni trn th gii. Ti rt ght chuyn . Email khng th dng xy dng tnh cng ng - tham d mt cuc hp ph huynh mi l xy dng cng ng. Chat room khng th xy dng c cng ng - phi hp vi lng ging ca bn ngh ta th chnh m cho mt trc ng mi: mi l xy dng cng ng. Liu chng ta To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Chic Lexus v cy liu

Thomas L. Friedman

c th xy dng nhng cng ng trong khng gian in ton thay th nhng cng ng thc s ca chng ta? Chc khng th c. Chnh v th m ti s khng ly m ngc nhin nu mt ngy no thc dy v pht hin thy Internet b ng ti cao ph nt, ging nh iu ngi lm i vi ta thp Babel ngy no. Ti c ngh mi n ngi bn tr ngi Kuwait ti gp qun c ph Internet Kuwait City, anh y ni vi ti: "Khi cn l mt sinh vin, chng ti khng c Internet. Lc chng ti ch c mt vi gio s c u c phng khong v thng chng ti hay n nh h t tp v bn chuyn chnh tr. Gi y, mt sinh vin c th ngi nh m ni chuyn vi ton th gii." Nhng, anh ny th nhn, anh v cc v gio s n khng cn t tp cng nhau nh ngy trc. l mt iu nguy him - hu qu ca vic Internet ha cc x hi, khi cng ngh chin thng trong cuc sng ca chng ta: mt ngy no dn chng thc dy v nhn thy h khng mun giao thip vi ai khc nu khng thng qua my vi tnh. Khi iu xy ra th con ngi s d tr thnh nn nhn ca nhng bc gio iu v nhng gic m tn gio thi i mi. Nhng phn t ny sinh ra v bt u rao ging cho chng ta cch thc lin h tm hn v th xc v nhng cy liu. l lc chng ta s thy nhng phn ng chng li s n iu v tiu chun ha - dn chng khc bit nhau mt cch ly l, khng cn do s khc bit v gc r lch s hay truyn thng. Cn i gia chic xe Lexus v cy liu l iu m mi x hi cn phi thc hin mi ngy. HT Li cui: Cm n bn theo di ht cun truyn. Ngun: http://vnthuquan.net Pht hnh: Nguyn Kim V. nh my: Promiseland Ngun: Vnthuquan - Th vin Online c bn: Ct.Ly a ln vo ngy: 23 thng 2 nm 2007

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net