nh ngha M-men xon Trn l thuyt: M men xon l mt i lng trong vt l, th hin tc ng gy ra s quay quanh mt im hoc mt trc ca mt vt th.

N l khi nim rng cho chuyn ng quay t khi nim lc trong chuyn ng thng.
M men xon, , l mt vc t m men, bng kt qu php nhn vc t ca lc tc dng, F, vi vc t cnh tay n (vc t khong cch t im tc dng ti tm quay), r. =rF Khi nim cnh n tay, mt c im v khong cch, l cha kha hot ng ca n by, rng rc, bnh rng v a s cc b my c bn c kh nng to ra cc m hnh c hc nng cao. M men xon c a ra t khi Archimedes khm ph ra nguyn l hot ng ca n by. Trong mt n by, Archimedes thy rng ln ca kh nng tc ng lc t l thun vi ln ca lc v ng thi t l thun vi khong cch t im tc dng lc ti tm quay (cnh tay n). Trong chuyn ng quay ca vt th rn, nu khng c m men xon tc ng ln vt, m men ng lng ca vt th s khng thay i theo thi gian. Trn t: Mt ci ng c c th to ra lc 1N vi cnh tay n 1m th c mmen xon (torque) l 1Nm.

Nu ci ng c ny quay vi tc 60 vng/pht hay 1 vng/s th trong 1s, qung ng di chuyn ca lc 1N s l 3.14x2m=6.28m. Do , cng sinh ra trong 1s s l 6.28Nm, ngha l cng sut l 6.28W.

By gi ta ly v d cho 1 ci xe oto, c momen xon l 100Nm ti 6000vng/pht (hay 100v/s), tng t ta s c cng sinh ra trong 1s l 100 (v/s) x 2m x3.14 x100Nm = 62800Nm, ngha l cng sut ca xe l 62800W hay 62.8kW. D nhin l nu ng c vn gi nguyn c mmen 100Nm 3000vng/pht th cng sut lc ny ch l 31.4KW thi. Trong thc t, giao im gia 2 ng th hin cng sut v mmen khng c ngha g c, v n ph thuc vo t l ca trc y na. Ci cn quan tm l ng c t c di mmen ti a (v d t 90-100Nm i vi ng c ni trn) bt u t tc vng quay no, v duy tr uc di mmen ti a cho n vng quay no. Nu ng c ni trn c momen 100Nm t 3000v/p cho n ht vch 6000v/p th l l tng, v cng sut ca xe khi ch ph thuc vo vng quay na thi. Nhng trong thc t th khi gn n vch , mmen s bt u gim i, v d ng c ni trn ch t n 100Nm t 3000 n 5000v/p thi. Sau momen gim dn, n 6000v/p th ch cn 80Nm. Lc ny cng sut ti 5000v/p l 52.33kW, v cng sut ti 6000v/p l 50.24kW. Di y l th ca cng sut v mmen.

Thng thng 2 ng ny khng cng t l trc ng, trng cho p hn

Nhn trn s , ta c th kt lun ng c ny c mmen xon ti a l 100Nm ti 5000v/p, v cng sut ti a l 52.33kW ti 5000v/p. Mt ng c c c 2 im ti a nm gn nhau v gn vch nh th ny rt ph hp vi cc xe du lch hoc th thao, v n cho php t lc ko ln khi chy ht ga. Ngc li, vi cc xe a hnh hay xe ti, tc ti a khng phi l mi quan tm khi thit k ng c, m lc ko vng quay thp mi l quan trng, v n gip xe c th leo a hnh hay vt dc (d nhin l tc chm ri). Do , th ca 1 ng c xe a hnh hoc xe ti (v cng ng i vi ng c diesel na) s c dng di y.

Mc d c cng sut ti a 53.38kW ti 6000v/p song mmen xon l 95Nm ngay 2000v/p, cho nn xe c th vt qua chng ngi vt m khng cn phi r ga ln. ngha ca i lng m-men xon M-men xon c trng cho kh nng chu ti tc thi ca ng c. M-men xon cng cao, xe cng "bc" v ko khe nhng khng t c vn tc cao. a s cc xe a hnh, my ko, xe lu c thit k c m-men xon ln. Bn cnh cng sut, m-men xon l thng s khng th thiu khi ni ti ng c. Mc d ng vai tr quan trng nhng rt t ngi mua xe c th hnh dung chnh xc ngha ca i lng ny. M-men xon l mt i lng vt l, c n v (th nguyn) l Nm v khng trng vi n v cng J (N.m). Thm ch, Vn phng tiu chun o lng quc t cn khuyn co cch vit Nm mi ng chnh t cn mN khng i din cho m-men xon. Ngay trong tn gi, m-men xon th hin cho hin tng quay quanh trc v n c ngun gc t nhng th nghim ca nh khoa hc ni ting Archimede v n by. Khi c lc tc ng vo mt vt khin n quay quanh mt im, m-men xon s xut hin. Mc d cng bng tch ca lc v khong cch nhng m-men xon v cng l hai i lng hon ton khc nhau. V mt ton hc, cng l i lng v hng ngha l gi tr ca n bo ton mi php o khc nhau, cn m-men xon l i lng c hng, tc gi tr thu c ty thuc vo h quy chiu.

Trong thit k ng c, cng sut th hin cho kh nng t tc nhanh hay chm m khng th hin cho sc mnh. d hnh dung, cng sut l tc sinh cng. Nu chic xe c tc sinh cng ln, n c th t c vn tc cao nhng i khi li yu khi gp phi nhng chic xe c cng sut thp. V d, mt chic xe th thao t 300 km/h nhng khng th ko mt chic xe lu c vn tc 20 km/h. V vy, biu din y hn v sc mnh ca chic xe, ngi ta cn phi cn nhc ti thng s m-men xon. Trc quan nht v mt ng c c m-men xon ln l bc ca chic xe, ch cn nhn chn ga, chic xe vt ln ngay tc th, trong khi mt s xe c cng sut ln li tng tc chm. Bn c th th bng cch i s thp (t s truyn ln), m-men xon cao nn xe bc nhng khng th i nhanh cn khi i s cao, m-men xon nh, xe i nhanh nhng yu. Gi tr m-men xon ty thuc vo tc vng tua my v ti mt vng tua no (theo thit k ca nh sn xut), n t gi tr cc i. ng c t trong thng ch sinh ra m-men xon hu ch trong khong vng tua my nht nh (1.000-6.000 vng/pht i vi xe hng nh). M-men xon ghi trong bng thng s ng c c mc nh l gi tr cc i v ngi ta c th o trc tip m-men xon nhng li khng o trc tip cng sut. Trn xe hi s dng hp s tay, m-men xon c truyn ti hp s nh thit b c tn ly hp, cn hp s t ng s dng hp bin m (torque converter). Cng sut t l thun vi m-men xon v vng tua my. V vy, nu mt chic xe c cng sut ln nhng vng tua cao s c m-men xon thp hn chic xe c cng cng sut nhng vng tua thp. Nhng chic xe cn tc ln, cc nh sn xut thng ch to ng c cng sut ln nhng m-men xon mc va phi. Cc mu xe th thao a dng dng trong qun i v dn dng thng thit k cng sut thp, tc thp nh chic Fiat Oltre, cng sut 185 m lc, tc ti a ch 130 km/h nhng m-men xon 456 Nm nn n thch hp vi cc a hnh i ni v kh nng ko cao hn.