HC VIN CNG NGH BU CHNH VIN THNG

QUN TR TI CHNH
(Dng cho sinh vin h o to i hc t xa) Lu hnh ni b

H NI - 2007

QUN TR TI CHNH

Bin son : ThS. V QUANG KT (Ch bin) TS. NGUYN VN TN

LI NI U
Qun tr Ti chnh doanh nghip gi mt vai tr c bit quan trng trong qun tr kinh doanh. Trong giai on hin nay, khi nn kinh t Vit nam ang trong thi k m ca v hi nhp vo cc khu vc nh AFTA, ASEAN, APEC, v gn y l WTO, mc m ca th trng hng ho, dch v, ti chnh , ngn hng, s mnh m hn a nn kinh t Vit nam hi nhp su hn vo nn kinh t khu vc v trn th gii. Do vy, qun tr ti chnh doanh nghip cn phi c thay i vi nhng kin thc v kinh t th trng hin i ph hp vi xu hng pht trin . Vi mc ch cung cp nhng kin thc c bn c h thng v hin i v qun tr ti chnh doanh nghip, Sch hng dn hc tp Qun tr Ti chnh Doanh nghip c bin son nhm p ng yu cu hc tp, nghin cu ca sinh vin c bit l sinh vin h o to t xa, Chuyn ngnh qun tr Kinh doanh, Hc vin Cng Ngh Bu chnh Vin thng, Ni dung cun sch c b cc gm 10 chng do Th.S. V Quang Kt lm ch bin v bin son cc chng IV, V, VI, VII, VIII, IX , X, TS Nguyn Vn Tn bin son cc chng I, II, III Mi chng c kt cu thnh 4 phn : phn gii thiu nhm gii thiu khi qut ni dung ca chng; phn ni dung c bin son theo trnh t, kt cu, ni dung ca mn hc mt cch chi tit, c th, vi nhng v d minh ho thc t d hiu; phn tm tt ni dung nhm nu bt nhng khi nim c bn, nhng ni dung ct yu ca chng; phn cu hi v bi tp n tp c p n km theo gip sinh vin luyn tp nhm cng c kin thc hc. Mc d rt c gng hon thnh ti liu ny vi ni dung, kt cu hp l v khoa hc, p ng nhu cu o to trong giai on mi. Song do ti liu c bin son ln u nn khng trnh khi thiu st, chng ti rt mong nhn c nhiu kin ng gp ca bn c, sinh vin v cc ging vin. Xin chn thnh cm n!

Tc gi bin son
THS. V QUANG KT (Ch bin) TS. NGUYN VN TN

Chng I: Tng quan v qun tr ti chnh doanh nghip

CHNG I TNG QUAN V QUN TR TI CHNH DOANH NGHIP

GII THIU
Qun tr ti chnh ng vai tr quan trng v c phm vi rt rng ln hin hu trong mi hot ng ca doanh nghip c tc ng n tt c cc hot ng ca doanh nghip. Hu ht cc quyt nh quan trng ca lnh o doanh nghip da trn nhng thng tin t s phn tch tnh hnh ti chnh ca doanh nghip nh cc hot ng t la chn hnh thc t chc doanh nghip, xy dng chin lc kinh doanh n vic thc hin iu hnh cc hot ng sn xut kinh doanh thng xuyn...Ni dung chng ny cp n cc vn tng quan v qun tr ti chnh doanh nghip v mi quan h gia ti chnh doanh nghip vi th trng ti chnh.

NI DUNG
1.1. VAI TR CA QUN TR TI CHNH DOANH NGHIP TRONG HOT NG KINH DOANH 1.1.1. Khi nim ti chnh doanh nghip v qun tr ti chnh doanh nghip a. Khi nim v ti chnh doanh nghip
Ti chnh doanh nghip l mt khu ca h thng ti chnh trong nn kinh t, l mt phm tr khch quan gn lin vi s ra i ca nn kinh t hng ho tin t. tin hnh hot ng kinh doanh, bt c mt doanh nghip no cng phi c mt lng vn tin t nht nh, l mt tin cn thit. Qu trnh hot ng kinh doanh ca doanh nghip cng l qu trnh hnh thnh, phn phi v s dng cc qu tin t ca doanh nghip. Trong qu trnh , pht sinh cc lung tin t gn lin vi hot ng u t vo cc hot ng kinh doanh thng xuyn ca doanh nghip, cc lung tin t bao hm cc lung tin t i vo v cc lung tin t i ra khi doanh nghip, to thnh s vn ng ca cc lung ti chnh ca doanh nghip. Gn lin vi qu trnh to lp, phn phi v s dng cc vn tin t ca doanh nghip l cc quan h kinh t biu hin di hnh thc gi tr tc l cc quan h ti chnh trong doanh nghip. Trong cc doanh nghip, c nhng quan h ti chnh sau: - Quan h gia doanh nghip vi nh nc, c th hin qua vic nh nc cp vn cho doanh nghip hot ng (i vi cc doanh nghip nh nc) v doanh nghip thc hin cc ngha v ti chnh i vi nh nc nh np cc khon thu v l ph v.v... - Quan h gia cc doanh nghip i vi cc ch th kinh t khc nh quan h v mt thanh ton trong vic vay v cho vay vn, u t vn, mua hoc bn ti sn, vt t, hng ho v cc dch v khc.

Chng I: Tng quan v qun tr ti chnh doanh nghip

- Quan h trong ni b doanh nghip, c th hin trong doanh nghip thanh ton tin lng, tin cng v thc hin cc khon tin thng, tin pht vi cng nhn vin ca doanh nghip; quan h thanh ton gia cc b phn trong doanh nghip, trong vic phn phi li nhun sau thu ca doanh nghip; vic phn chia li tc cho cc c ng, vic hnh thnh cc qu ca doanh nghip... T nhng vn trn c th rt ra: - Ti chnh doanh nghip l qu trnh to lp, phn phi v s dng cc qu tin t pht sinh trong qu trnh hot ng ca doanh nghip nhm gp phn t ti cc mc tiu ca doanh nghip. Cc hot ng c lin quan n vic to lp, phn phi v s dng cc qu tin t thuc cc hot ng ti chnh ca doanh nghip. - Cc quan h kinh t pht sinh gn lin vi vic to lp, phn phi v s dng cc qu tin t ca doanh nghip hp thnh cc quan h ti chnh ca doanh nghip. T chc tt cc mi quan h ti chnh trn cng nhm t ti cc mc tiu hot ng ca doanh nghip.

b. Qun tr ti chnh ca doanh nghip.

Qun tr ti chnh doanh nghip l vic la chn v a ra cc quyt nh ti chnh, t chc thc hin cc quyt nh nhm t c mc tiu hot ng ti chnh ca doanh nghip, l ti a ho li nhun, khng ngng lm tng gi tr doanh nghip v kh nng cnh tranh ca doanh nghip trn th trng. Qun tr ti chnh c quan h cht ch vi qun tr doanh nghip v gi v tr quan trng hng u trong qun tr doanh nghip. Hu ht mi quyt nh khc u da trn nhng kt qu rt ra t nhng nh gi v mt ti chnh trong qun tr ti chnh doanh nghip. Trong hot ng kinh doanh, hot ng u t ca doanh nghip, c nhiu vn ti chnh ny sinh i hi cc nh qun l phi a ra nhng quyt nh ti chnh ng n v t chc thc hin cc quyt nh y mt cch kp thi v khoa hc, c nh vy doanh nghip mi ng vng v pht trin. tn ti v pht trin trong hot ng kinh doanh th cc hot ng ca doanh nghip phi c t trn c s v mt chin lc v mt chin thut, v mt chin lc, phi xc nh ra mc tiu kinh doanh, cc hot ng di hn nhm pht trin doanh nghip v chnh sch ti chnh ca doanh nghip. V d: vic quyt nh a ra th trng sn phm mi vo mt thi im no , vic tham ra lin doanh, vic s dng vn c phn ca cng ty thay v s dng ngun vn vay ti tr cho hot ng kinh doanh, vic quyt nh pht hnh thm c phiu huy ng vn gp u l nhng quyt nh c tnh chin lc. V mt chin thut, phi xc nh cng vic trong thi hn ngn nhng tc nghip th phc v cho k hoch chin lc ca doanh nghip. V d vic a ra nhng quyt nh thay th mt ti sn c nh mi, vic la chn a im thu ca hng, vic xem xt gia i thu hay mua mt cn nh, xem xt gi c ca hng ho lc mi bn ra thi im u v, vic h gi theo ma... u l nhng quyt nh v mt chin thut. Cc quyt nh v mt chin lc v chin thut c la chn ch yu da trn c s phn tch, cn nhc v mt ti chnh. T nhng vn trn c th rt ra. - Qun tr ti chnh doanh nghip l mt b phn ca qun tr doanh nghip thc hin nhng ni dung c bn ca qun tr ti chnh i vi cc quan h ti chnh ny sinh trong hot ng sn xut - kinh doanh nhm thc hin cc mc tiu ca doanh nghip.

Chng I: Tng quan v qun tr ti chnh doanh nghip

- Qun tr ti chnh doanh nghip c hnh thnh nghin cu, phn tch v s l cc mi quan h ti chnh trong doanh nghip, hnh thnh nhng cng c qun l ti chnh v a ra nhng quyt nh ti chnh ng n v c hiu qu.

1.1.2. Cc quyt nh ch yu ca qun tr ti chnh doanh nghip. a. Quyt nh u t

Quyt nh u t l nhng quyt nh lin quan n: (1) tng gi tr ti sn v gi tr tng b phn ti sn( Ti sn lu ng v ti sn c nh) cn c v (2) mi quan h cn i gia cc b phn ti sn trong doanh nghip. C th c th lit k mt s quyt nh v u t nh sau: - Quyt nh u t ti sn lu ng bao gm: quyt nh tn qu, quyt nh tn kho, quyt nh chnh sch bn chu hng ho, quyt nh u t ti chnh ngn hn. - Quyt nh u t ti sn c nh bao gm: quyt nh mua sm ti sn c nh mi, quyt nh thay th ti sn c nh c, quyt nh u t d n, quyt nh u t ti chnh di hn. - Quyt nh quan h c cu gia u t ti sn lu ng v ti sn c nh, bao gm: quyt nh s dng n by hot ng, quyt nh im ho vn. Quyt nh u t c xem l quyt nh quan trng nht trong cc quyt nh ti chnh doanh nghip v n to ra gi tr cho doanh nghip. Mt quyt nh u t ng s gp phn lm gia tng gi tr ca doanh nghip, qua gia tng gi tr ti sn cho ch s hu. Ngc li, mt quyt nh u t sai s lm tn tht gi tr doanh nghip, do s lm thit hi ti sn cho ch doanh nghip.

b. Quyt nh v ngun ti tr
Quyt nh ngun ti tr gn lin vi quyt nh la chn loi ngun vn no cung cp cho vic mua sm ti sn, nn s dng vn ch s hu hay vn vay, nn dng vn vay ngn hn hay di hn. Ngoi ra quyt nh v ngun vn cn xem xt mi quan h gia li nhun li ti u t v li nhun c phn chia cho cc c ng di hnh thc c tc. Tip theo nh qun tr phi quyt nh lm th no huy ng c cc ngun vn . C th c th lit k mt s quyt nh v ngun vn nh sau: - Quyt nh huy ng ngun vn ngn hn, bao gm: Quyt nh vay ngn hn hay quyt nh s dng tn dng thng mi, quyt nh vay ngn hn ngn hng hay s dng tn phiu cng ty. - Quyt nh huy ng ngun vn vay di hn, bao gm: quyt nh n di hn hay vn c phn, quyt nh vay di hn ngn hng hay pht hnh tri phiu cng ty, quyt nh s dng vn c phn ph thng hay vn c phn u i. Trn y l nhng quyt nh lin quan n ngun vn trong hot ng ca doanh nghip. C c mt quyt nh ng n l mt thch thc khng nh i vi nhng ngi ra quyt nh. iu di hi ngi ra quyt nh phi c nhng hiu bit v vic s dng cc cng c phn tch trc khi ra quyt nh.

c. Quyt nh v phn chia li nhun

Quyt nh v phn chia li nhun hay cn gi l chnh sch c tc ca cng ty (i vi cng ty c phn). Trong loi quyt nh ny gim c ti chnh s phi la chn gia vic s dng li nhun sau thu chia c tc hay l gi li ti u t. Ngoi ra gim c ti chnh cn phi quyt nh xem doanh nghip nn theo chnh sch c tc no v liu chnh sch c tc c tc ng g n gi tr ca doanh nghip hay gi c phiu trn th trng ca doanh nghip hay khng.

Chng I: Tng quan v qun tr ti chnh doanh nghip

d. Cc quyt nh khc
Ngoi ba loi quyt nh trn cn c nhiu quyt nh khc lin quan n hot ng ca doanh nghip nh quyt nh v hnh thc chuyn tin, quyt nh v phng nga ri ro trong hot ng kinh doanh, quyt nh v tin lng, quyt nh tin thng bng quyn chn.

1.1.3. Vai tr ca qun tr ti chnh doanh nghip.

Qun tr ti chnh doanh nghip c vai tr to ln trong hot ng kinh doanh ca doanh nghip. Trong hot ng kinh doanh hin nay, ti chnh doanh nghip gi nhng vai tr ch yu sau: - Huy ng m bo u v kp thi vn cho hot ng kinh doanh ca doanh nghip. Trong qu trnh hot ng ca doanh nghip thng ny sinh cc nhu cu vn ngn hn v di hn cho hot ng kinh doanh thng xuyn ca doanh nghip cng nh cho u t pht trin. Vai tr ca ti chnh doanh nghip trc ht th hin ch xc nh ng n cc nhu cu v vn cho hot ng kinh doanh ca doanh nghip trong thi k v tip phi la chn cc phng php v hnh thc thch hp huy ng ngun vn t bn trong v bn ngoi p ng kp thi cc nhu cu vn cho hot ng ca doanh nghip. Ngy nay, cng vi s pht trin ca nn kinh t ny sinh nhiu hnh thc mi cho php cc doanh nghip huy ng vn t bn ngoi. Do vy, vai tr ca ti chnh doanh nghip ngy cng quan trng hn trong vic ch ng la chn cc hnh thc v phng php huy ng vn m bo cho doanh nghip hot ng nhp nhng v lin tc vi chi ph huy ng vn mc thp. - T chc s dng vn tit kim v hiu qu. Hiu qu hot ng kinh doanh ca doanh nghip ph thuc rt ln vo vic t chc s dng vn. Ti chnh doanh nghip ng vai tr quan trng trong vic nh gi v la chn d n u t trn c s phn tch kh nng sinh li v mc ri ro ca d n t gp phn chn ra d n u t ti u. Vic huy ng kp thi cc ngun vn c ngha rt quan trng doanh nghip c th chp c cc c hi kinh doanh. Mt khc, vic huy ng ti a s vn hin c vo hot ng kinh doanh c th gim bt v trnh c nhng thit hi do ng vn gy ra, ng thi gim bt c nhu cu vay vn, t gim c cc khon tin tr li vay.Vic hnh thnh v s dng tt cc qu ca doanh nghip, cng vi vic s dng cc hnh thc thng, pht vt cht hp l s gp phn quan trng thc y cn b cng nhn vin gn lin vi doanh nghip t nng cao nng sut lao ng, gp phn ci tin sn xut kinh doanh nng cao hiu qu s dng tin vn. - Gim st, kim tra cht ch cc mt hot ng sn xut kinh doanh ca doanh nghip. Thng qua cc hnh thc, chi tin t hng ngy, tnh hnh ti chnh v thc hin cc ch tiu ti chnh, ngi lnh o v cc nh qun l doanh nghip c th nh gia khi qut v kim sot c cc mt hot ng ca doanh nghip, pht hin c kp thi nhng tn ti vng mc trong kinh doanh, t c th a ra cc quyt nh iu chnh cc hot ng ph hp vi din bin thc t kinh doanh

1.2. NI DUNG V CC NHN T NH HNG TI QUN TR TI CHNH DOANH NGHIP 1.2.1. Ni dung qun tr ti chnh doanh nghip.
Qun tr ti chnh doanh nghip thng bao gm nhng ni dung ch yu sau: - Tham gia nh gi, la chn, cc d n u t v k hoch kinh doanh.

Chng I: Tng quan v qun tr ti chnh doanh nghip

Vic xy dng v la chn cc d n u t do nhiu b phn trong doanh nghip cng hp tc thc hin. Trn gc ti chnh, iu ch yu cn phi xem xt l hiu qu ch yu ca ti chnh tc l xem xt, cn nhc gia chi ph b ra, nhng ri ro c th gp phi v kh nng c th thu li nhun, kh nng thc hin d n. Trong vic phn tch la chn, nh gi cc d n ti u, cc d n c mc sinh li cao, ngi qun tr ti chnh l ngi xem xt vic s dng vn u t nh th no; trn c s tham gia nh gi, la chn d n u t, cn tm ra nh hng pht trin doanh nghip, khi xem xt vic b vn thc hin d n u t, cn ch ti vic tng cng tnh kh nng cnh tranh ca doanh nghip m bo t c hiu qu kinh t trc mt cng nh lu di. - Xc nh nhu cu vn, t chc huy ng cc ngun vn p ng cho hot ng ca doanh nghip. Mi hot ng ca doanh nghip i hi phi c vn. Bc vo hot ng kinh doanh, qun tr ti chnh doanh nghip cn phi xc nh cc nhu cu vn cp thit cho cc hot ng ca doanh nghip trong k. Vn hot ng gm c vn di hn v vn ngn hn, v iu quan trng l phi t chc huy ng ngun vn m bo y cho cc nhu cu hot ng ca doanh nghip. Vic t chc huy ng cc ngun vn nh hng rt ln n hiu qu hot ng ca mt doanh nghip. i n vic quyt nh la chn hnh thc v phng php huy ng vn thch hp doanh nghip cn xem xt, cn nhc trn nhiu mt nh: kt cu vn, chi ph cho vic s dng cc ngun vn, nhng im li v bt li ca cc hnh thc huy ng vn. - T chc s dng tt cc s v hin c, qun l cht ch cc khon thu, chi, m bo kh nng thanh ton ca doanh nghip. Qun tr ti chnh doanh nghip phi tm ra cc bin php gp phn huy ng ti a cc s vn hin c vo hot ng kinh doanh, gii phng cc ngun vn b ng. Theo di cht ch v thc hin tt vic thu hi bn hng v cc khon thu khc, qun l cht ch cc khon chi tiu pht sinh trong qu trnh hot ng ca doanh nghip. Tm cc bin php lp li s cn bng gia thu v chi bng tin m bo cho doanh nghip lun c kh nng thanh ton. Mt khc, cng cn xc nh r cc khon chi ph trong kinh doanh ca doanh nghip, cc khon thu m doanh nghip phi np, xc nh cc khon chi ph no l chi ph cho hot ng kinh doanh v nhng chi ph thuc v cc hot ng khc. Nhng chi ph vt qu nh mc quy nh hay nhng chi ph thuc v cc ngnh kinh ph khc ti tr, khng c tnh l chi ph hot ng kinh doanh. - Thc hin tt vic phn phi li nhun, trch lp v s dng cc qu ca doanh nghip. Thc hin vic phn phi hp l li nhun sau thu cng nh trch lp v s dng tt cc qu ca doanh nghip s gp phn quan trng vo vic pht trin doanh nghip v ci thin i sng ca cng nhn vin chc. Li nhun l mc tiu ca hot ng kinh doanh l mt ch tiu m doanh nghip phi c bit quan tm v n lin quan n s tn ti, pht trin m rng ca doanh nghip. Khng th ni doanh nghip hot ng kinh doanh tt hiu qu cao trong khi li nhun hot ng li gim. doanh nghip cn c phng php ti u trong vic phn chia li tc doanh nghip. Trong vic xc nh t l v hnh thc cc qu ca doanh nghip nh: qu u t pht trin, qu d phng ti chnh, qu khen thng v qu phc li. - m bo kim tra,kim sot thng xuyn i vi tnh hnh hot ng ca doanh nghip v thc hin tt vic phn tch ti chnh. Thng qua tnh hnh thu chi tin t hng ngy, tnh hnh thc hin cc ch tiu ti chnh cho php thng xuyn kim tra, kim sot tnh hnh hot ng ca doanh nghip. Mt khc, nh k cn phi tin hnh phn tch tnh hnh ti chnh doanh nghip. Phn tch ti chnh nhm nh gi

Chng I: Tng quan v qun tr ti chnh doanh nghip

im mnh v nhng im yu v tnh hnh ti chnh v hot ng kinh doanh ca doanh nghip, qua c th gip cho lnh.o doanh nghip trong vic nh gi tng qut tnh hnh hot ng ca doanh nghip, nhng mt mnh v nhng im cn hn ch trong hot ng kinh doanh nh kh nng thanh ton, tnh hnh lun chuyn vt t, tin vn, hiu qu hot ng kinh doanh, t c th a ra nhng quyt nh ng n v sn xut v ti chnh, xy dng c mt k hoch ti chnh khoa hc, m bo mi ti sn tin vn v mi ngun ti chnh ca doanh nghip c s dng mt cch c hiu qu nht. - Thc hin tt vic k hoch ho ti chnh. Cc hot ng ti chnh ca doanh nghip cn c d kin trc thng qua vic lp k hoch ti chnh. Thc hin tt vic lp k hoch ti chnh l cng c cn thit gip cho doanh nghip c th ch ng a ra cc gii php kp thi khi c s bin ng ca th trng. Qu trnh thc hin k hoch ti chnh cng l qu trnh ra quyt nh ti chnh thch hp nhm t ti cc mc tiu ca doanh nghip.

1.2.2. Nhng nhn t ch yu nh hng ti qun tr ti chnh doanh nghip.

Qun tr ti chnh nhng doanh nghip khc nhau u c nhng im khc nhau. s khc nhau nh hng bi nhiu nhn t nh: S khc bit v hnh thc php l t chc doanh nghip, c im kinh t - k thut ca ngnh v mi trng kinh doanh ca doanh nghip.

a. Hnh thc php l ca t chc doanh nghip.

Theo t chc php l ca doanh nghip hin hnh, nc ta hin c cc loi hnh thc doanh nghip ch yu sau: - Doanh nghip nh nc - Cng ty c phn. - Cng ty trch nhim hu hn. - Doanh nghip t nhn. - Doanh nghip c vn u t nc ngoi. Nhng c im ring v hnh thc php l t chc doanh nghip gia cc doanh nghip trn c nh hng n qun tr ti chnh doanh nghip nh vic t chc, huy ng vn, sn xut kinh doanh, vic phn phi li nhun.

b. c im kinh t k thut ca ngnh kinh doanh.

c im kinh t v k thut ca ngnh kinh doanh c nh hng khng nh ti qun tr ti chnh doanh nghip. Mi ngnh kinh doanh c nhng c im v mt kinh t v k thut khc nhau. Nhng nh hng th hin: - nh hng ca tnh cht ngnh kinh doanh: nh hng ny th hin trong thnh phn v c cu vn kinh doanh ca doanh nghip, nh hng ti quy m ca vn sn xut kinh doanh, cng nh t l thch ng hnh thnh v s dng chng, do nh hng ti tc lun chuyn vn (vn c nh v vn lu ng) nh hng ti phng php u t, th thc thanh ton chi tr. -nh hng ca tnh thi v v chu k sn xut kinh doanh: Tnh thi v v chu k sn xut c nh hng trc ht n nhu cu vn s dng v doanh thu tiu th sn phm. Nhng doanh nghip sn xut c chu k ngn th nhu cu vn lu ng gia cc thi k trong nm thng khng c bin ng ln, doanh nghip cng thng xuyn thu c tin bn hng, iu gip cho doanh nghip d dng m bo s cn i gia thu v chi

Chng I: Tng quan v qun tr ti chnh doanh nghip

bng tin; cng nh trong vic t chc m bo ngun vn cho nhu cu kinh doanh. Nhng doanh nghip sn xut ra nhng loi sn phm c chu k sn xut di, phi ng ra mt lng vn lu ng tng i ln, doanh nghip hot ng trong ngnh sn xut c tnh cht thi v, th nhu cu vn lu ng gia cc qu trong nm thng c s bin ng ln, tin thu v bn hng cng khng c u, tnh hnh thanh ton, chi tr, cng thng gp nhng kh khn. Cho nn vic t chc m bo ngun vn cng nh m bo s cn i gia thu v chi bng tin ca doanh nghip cng kh khn hn.

c. Mi trng kinh doanh.

Bt c mt doanh nghip no cng hot ng trong mt mi trng kinh doanh nht nh. Mi trng kinh doanh bao gm tt nhng iu kin bn ngoi nh hng mi hot ng ca doanh nghip. Mi trng kinh doanh c tc ng mnh m n mi hot ng ca doanh nghip trong c hot ng ti chnh. Di y ch yu xem xt tc ng ca mi trng kinh doanh n cc hot ng qun tr ti chnh doanh nghip. - S n nh ca nn kinh t. S n nh hay khng n nh ca nn kinh t, ca th trng c nh hng trc tip ti mc doanh thu ca doanh nghip, t nh hng ti nhu cu v vn ca doanh nghip. Nhng bin ng ca nn kinh t c th gy nn nhng ri ro trong kinh doanh m cc nh qun tr ti chnh phi lng trc, nhng ri ro c nh hng ti cc khon chi ph v u t, chi ph tr li hay tin thu nh xng, my mc thit b hay ngun ti tr cho vic m rng sn xut hay vic tng ti sn. -nh hng v gi c th trng, li sut v tin thu. Gi c th trng, gi c sn phm m doanh nghip tiu th c nh hng ln ti doanh thu, do cng c nh hng ln ti kh nng tm kim li nhun. C cu ti chnh ca doanh nghip cng c phn nh nu c s thay i v gi c. S tng, gim li sut v gi c phiu cng nh hng ti s chi ph ti chnh v s hp dn ca cc hnh thc ti tr khc nhau. Mc li sut cng l mt yu t o lng kh nng huy ng vn vay. S tng hay gim thu cng nh hng trc tip ti tnh hnh kinh doanh, ti kh nng tip tc u t hay rt khi u t. Tt c cc yu t trn c th c cc nh qun tr ti chnh s dng phn tch cc hnh thc ti tr v xc nh thi gian tm kim cc ngun vn trn th trng ti chnh. - S cnh tranh trn th trng v s tin b k thut, cng ngh. S cnh tranh sn phm ang sn sut v cc sn phm tng lai gia cc doanh nghip c nh hng ln n kinh t, ti chnh ca doanh nghip v c lin quan cht ch n kh nng ti tr doanh nghip tn ti v tng trng trong mt nn kinh t lun lun bin i v ngi gim c ti chnh phi chu trch nhim v vic cho doanh nghip hot ng khi cn thit. Cng tng t nh vy, s tin b k thut v cng ngh i hi doanh nghip phi ra sc ci tin k thut, qun l, xem xt v nh gi li ton b tnh hnh ti chnh, kh nng thch ng vi th trng, t ra nhng chnh sch thch hp cho doanh nghip. - Chnh sch kinh t v ti chnh ca nh nc i vi doanh nghip. - S hot ng ca th trng ti chnh v h thng cc t chc ti chnh trung gian.

Chng I: Tng quan v qun tr ti chnh doanh nghip

1.3. TH TRNG TI CHNH 1.3.1. Khi nim th trng ti chnh.

Ni n th trng l ni n hng ha, tin t v cc loi th trng. Cc loi hng ha bnh thng c lu thng (mua bn) trn th trng bnh thng, v d: - Vt phm tiu dng c lu thng trn th trng hng tiu dng. - Vt t thit b c lu thng trn th trng vt t thit b. - Sc lao ng c lu thng trn th trng lao ng. Thc tin khng nh rng, th trng ti chnh l nhn t khi u ca nn kinh t th trng. Cng vi tin v hot ng ngn hng, hot ng ca th trng ti chnh tc ng trc tip v gin tip n li ch ca mi c nhn, tc pht trin ca doanh nghip v n hiu qu ca nn kinh t. Vy th trng ti chnh l g? Ti sao n c tc dng to ln nh vy? Trong x hi, xt bt k mt thi im no , lun xy ra ng thi hin tng: - C nhng ngi c vn tm thi nhn ri v thu nhp ln hn chi tiu. H mun lm sinh si ny n ng vn d tha ca mnh nhng c th cha c c hi t u t hoc khng mun t b vn u t v s ri ro. Nhng ngi d tha vn cng c th l h gia nh, c nhn, doanh nghip v chnh ph. Trong h gia nh v c nhn l nhng ngi c vn d tha do tit kim l nhiu nht. Doanh nghip cng c vn d tha do thu nhp v chi ph khng khp hoc doanh nghip tch lu vn nhng cha c k hoch s dng. Cn chnh ph cng c lc tm thi tha vn do thu nhp ln hn chi tiu ca chnh ph. - Bn cnh nhng ngi c vn tm thi d tha li xut hin nhng ngi cn vn do nhu cu chi tiu ln hn kh nng thu nhp ca h. Nhu cu vn chi tiu ca s ngi ny c th u t vo sn xut kinh doanh hoc tiu dng khc. S ngi cn vn cng c th l h gia nh, c nhn, doanh nghip v chnh ph. Trong , doanh nghip l nhng ngi lun lun cn vn do nhu cu vn u t sn xut, kinh doanh ca h thng ln hn thu nhp. Chnh ph cng c lc thiu vn u t vo d n, chng trnh v k hoch ca mnh nhng ngun thu cha p ng. H gia nh v c nhn cng cn vn lp doanh nghip t nhn, sn xut c th v mua sm tiu dng khc nhng kh nng thu nhp cha p ng. Hin tng ni trn i hi phi iu ha cung - cu vn ng vn c chuyn t ni d tha sang ni cn vn. Nhng lm th no iu ha c? Ngi c vn d tha khng phi ngu nhin chuyn vn ca mnh cho ngi khc s dng, m mc ch vic chuyn vn ca h l to cho ng vn phi ln hn, ngha l c li tc v phi bo m an ton. iu ny i hi ngi cn vn khi s dng vn phi tr cho ngi c vn mt khon chi ph. Chnh chi ph ny gi l gi mua vn. Nh vy thc cht vic iu ha cung - cu vn l vic t chc ra th trng mua bn vn. Hng ha trn th trng ny l "vn". Vic mua bn vn khc vi vic mua bn mt loi hng ha bnh thng. Mua bn hng ha trn th trng bnh thng va mua quyn s hu va mua quyn s dng hng ha ; cn mua bn hng ha - vn, ch mua bn quyn s dng m thi. c th ca vic mua bn vn ni trn i hi th trng mua bn vn phi khc vi mt loi th trng bnh thng mi bo m cho cung v cu vn gp nhau. Hay ni cch khc, do tnh c bit ca qu trnh mua bn vn i hi th trng - ni mua bn vn, phi c th ch t chc v hot ng trn mt s nguyn tc nht nh. Ni ngi ta gi l th trng ti chnh. Nh vy, th trng ti chnh l th trng trong vn c chuyn t nhng ngi hin c vn d tha mun sinh li sang ngi cn vn theo nhng nguyn tc nht nh ca th trng.

Chng I: Tng quan v qun tr ti chnh doanh nghip

C th m t th trng ti chnh theo s sau: S 1.1: Cc khu vc ca th trng ti chnh

Vn

Cc trung gian ti chnh

Vn

Ngi c vn d tha - H gia nh, c nhn - Doanh nghip. - Chnh ph - Ngi nc ngoi

Ngi cn vn - Doanh nghip - H gia nh, c nhn. - Chnh ph - Ngi nc ngoi

Vn

Cc th trng ti chnh

Vn

Vn

Tnh c bit ca th trng ti chnh cn th hin ch phn ln hng ha trn th trng ny c th hin thng qua cc cng c gi chung l cc giy t c gi (hay chng khon) nh: tn phiu, tri phiu, c phiu, thng phiu, cc chng ch tin gi v giy t c gi khc. Cc cng c khng phi l tin tht (tin mt) nhng c gi tr nh tin mt

1.3.2. Cu trc ca th trng ti chnh.

Di cc gc nhn khc nhau, th trng ti chnh c phn thnh cc th trng b phn khc nhau. Vic phn loi cng ch l tng i, tu vo iu kin pht trin th trng ti chnh v tp qun mi quc gia. V d, th trng ti chnh M c cu trc bi th trng tin t v th trng vn, nhng Php, th trng ti chnh v th trng tin t to nn th trng vn. nc ta hin nay, tuy th trng ti chnh cha pht trin hon chnh nhng cu trc th trng ti chnh gn ging nh quan nim M.

a. Cn c theo phng thc vn ng ca lung ti chnh.

Vi cn c ny, th trng ti chnh c phn chia thnh hai th trng b phn l: th trng ti chnh gin tip v th trng ti chnh trc tip. a1 Th trng ti chnh gin tip. Gin tip y c hiu l ngi c vn d tha cn cho vay khng chuyn vn trc tip n ngi cn vn phi i vay m chuyn qua mt ngi th ba. Ngi th ba ny c chc nng lm trung gian mi gii gia ngi mun cho vay vn v ngi cn vay vn. Trn th trng ti chnh, cc trung gian mi gii c gi chung l cc trung gian ti chnh. Vic lm mi gii trung gian gia ngi i vay vi ngi cho vay ca trung gian ti chnh hon ton khng phi l mi gii bng "nc bt" hng hoa hng, m h i vay vn ca ngi cn cho vay v tm ngi cn vay cho vay li. Gi cho vay - bn vn ca trung gian ti chnh bao gi cng cao hn gi i vay - mua vn ca h, bi l h cn phn chnh lch gia chi ph cho vay v i vay trang tri chi ph lm trung gian v c li tc. Nh vy, trong th trng ti chnh gin tip, ngi c vn cho trung gian ti chnh vay v ngi cn vn i vay ca trung gian ti chnh, gia h khng h quan tm ln nhau. Ngi c vn cho trung gian ti chnh vay ch quan tm n mc li thu c, uy tn, kh nng hon tr ca trung gian ti chnh v tnh hnh n nh gi tr ng tin m h cho vay. Trong khi , ngi cn vn phi i vay ca trung gian ti chnh th quan tm ti mc li phi tr, s tin c vay, thi hn vay, th tc

Chng I: Tng quan v qun tr ti chnh doanh nghip

vay v iu kin vay vn, ... Cc trung gian ti chnh trn th trng ti chnh gin tip bao gm: ngn hng thng mi, t chc tn dng, cng ty ti chnh v cc t chc ti chnh phi ngn hng khc; trong ngn hng thng mi ng vai tr ch yu. Nh s (1) ni trn, ngi cho trung gian ti chnh vay vn v ngi vay vn ca trung gian ti chnh cng c th bao gm: h gia nh v c nhn, doanh nghip, chnh ph. Thc tin rt ra rng, nhng ngi chuyn vn cho cc trung gian ti chnh vay trn th trng ti chnh gin tip thng l nhng ngi s mo him, mun sinh li ng vn ca mnh nhng mun n chc nn phi chp nhn li tc thp. H ch yu l nhng ngi khng c c hi hoc khng mun t u t, nh: nhng ngi hu tr, cng nhn vin chc, h gia nh nh,... cc nc pht trin, phn ln dn chng nu khng mua c phiu th c mt ti khon tin gi ti ngn hng. a2. Th trng ti chnh trc tip. Khc vi th trng ti chnh gin tip, trn th trng ti chnh trc tip, vn ca ngi c vn d tha c chuyn trc tip n ngi thiu vn u t. y khng c s xut hin cc trung gian ti chnh, nhng vn chuyn c t ngi c vn sang ngi cn vn th bn thn th trng phi ng vai tr mi gii, qun l v hng ph hoa hng. Trn th trng ti chnh trc tip, ngi c vn b tin ra mua cc loi chng khon ca ngi pht hnh - ngi huy ng vn, c th l doanh nghip nh nc, cng ty c phn v chnh ph. Doanh nghip nh nc pht hnh tri phiu cng ty huy ng vn, ngi mua tri phiu cng ty l ngi u t trn th trng ti chnh trc tip. Cng ty c phn pht hnh c phn, ngi mua c phiu ca cng ty l u t trn th trng ti chnh trc tip. Tng t nh vy, chnh ph pht hnh tri phiu chnh ph, vic mua tri phiu chnh ph l u t trn th trng ti chnh trc tip. Cng cn phn tch r rng, vic mua tri phiu cng ty, tri phiu chnh ph nh ni trn ca mt ngi no , thc cht l u t gin tip, nhng v phng din vn ng ca lung ti chnh th vn li c chuyn trc tip t ngi c vn sang ngi cn vn. V vy, n l hot ng trn th trng ti chnh trc tip. Th trng ti chnh trc tip l ni doanh nghip v chnh ph pht hnh tri phiu huy ng vn. Tuy vy, th phn ln ca th trng ti chnh trc tip chnh l ni cc cng ty c phn pht hnh c phiu huy ng vn ch s hu. Nhng ngi mun c thu nhp n nh v t ri ro thng b vn d tha mua tri phiu chnh ph v tri phiu cng ty. Ngc li, nhng ngi chp nhn ri ro v mong ch mc li tc ln thng b vn mua c phiu. b. Cn c theo thi hn thanh ton ca cng c ti chnh. Theo cch phn chia ny, th trng ti chnh c cu trc bi th trng tin t v th trng vn. Hin i vi nc ta, s phn chia ny cha thc r rng v cha th ch ra u l khu vc chuyn mn ha ca th trng tin t, u l khu vc chuyn mn ha ca th trng vn. V d: cho vay trung v di hn ang thuc khu vc th trng tin t. b1. Th trng tin t: Th trng tin t l th trng trong bao gm cc giao dch mua bn cc cng c ti chnh c thi hn thanh ton (o hn) t 12 thng tr xung. Theo thng l quc t, cc cng c trn th trng tin t c thi hn thanh ton di 12 thng. Th trng tin t bao gm 4 th trng b phn ch yu: th trng tn dng ngn hn; th trng hi oi (vng v ngoi t); th trng lin ngn hng; th trng m. Trong th trng tn

10

Chng I: Tng quan v qun tr ti chnh doanh nghip

dng ngn hn v th trng hi oi c quan h trc tip n hot ng huy ng vn v s dng vn ca doanh nghip. Ch th ca th trng tn dng ngn hn l cc trung gian ti chnh, nhng ngi cho trung gian ti chnh vay l nhng ngi i vay vn ca trung gian ti chnh. Cc trung gian ti chnh l ni cung cp cho doanh nghip nhng khon tn dng ngn hn di cc hnh thc cho vay, chit khu, cm c. V cc trung gian ti chnh l ni doanh nghip gi vn tm thi nhn ri, cung cp cc dch v thanh ton, ngn qu cho doanh nghip. Ch th ca th trng hi oi l ngi c php kinh doanh ngoi t, vng bc (trong ch yu l ngn hng thng mi), cc doanh nghip tham gia giao dch hi oi, ngn hng trung ng tham gia th trng thc hin chnh sch tin t v cc c nhn c php giao dch hi oi c nhu cu. Cc doanh nghip c th m ti khon tin gi ngoi t ti ngn hng thng mi thc hin giao dch thanh ton, mua bn ngoi t phc v mc ch kinh doanh. S 1.2: M t c cu th trng ti chnh phn loi theo thi hn thanh ton

Th trng tin t

Th trng ti chnh

Th trng vn

T.trng tn dng trung v di hn

b2. Th trng vn: Th trng vn l th trng trong bao gm cc giao dch mua bn cc cng c ti chnh c thi hn thanh ton trn mt nm. Th trng vn c 4 th trng b phn l: th trng chng khon; th trng tn dng trung v di hn, th trng cho thu ti chnh v th trng cm c bt ng sn. Cng c ca th trng vn ch yu l: c phiu; tri phiu; hp ng cho thu, cho vay v cm c trung v di hn; cc chng khon trung v di hn khc. Trong khu vc th trng vn, th trng chng khon ng vai tr ch yu. Cha c th trng chng khon, ngi ta cha c khi nim th trng vn. Bn cnh th trng chng khon, th trng cho thu ti chnh cng ngy cng c th phn quan trng. nc ta th trng tn dng trung v di hn ang hot ng chung vi khu vc th trng tin t. i vi th trng cm c bt ng sn cha hot ng mnh v lut s hu bt ng sn ca nc ta cha hon thin. Ni dung chng ny ch gii thiu mt s nt c bn ca th trng chng khon.

c. Cn c theo cch thc huy ng vn.

Trn th trng ti chnh, doanh nghip c th huy ng vn u t sn xut, kinh doanh t cc ngun khc nhau v di cc hnh thc khc nhau, nhng tng hp li ch c hai cch sau: - Nhn n vi ngi c vn cho vay di hnh thc mt hp ng tho thun, theo sau mt thi hn ngi nhn n phi tr vn gc v chu thanh ton tin li u n hng thng hoc nm, tin li thanh ton bng cch no hai bn tho thun. Chng hn tin li c th tr

T. trng cm c bt ng sn

Th trng cho thu ti chnh

Th trng lin ngn hng

Th trng tn dng ngn h

Th trng chng khon

Th trng hi oi

Th trng m

11

Chng I: Tng quan v qun tr ti chnh doanh nghip

trc, tr sau, tr mt ln hoc chia ra nhiu ln. - Bn mt t l vn ca doanh nghip cho ngi c tin mun u t sinh li bng cch pht hnh cc c phiu tng ng vi phn vn . Vi cch ny, doanh nghip huy ng c vn u t sn xut, kinh doanh nhng khng phi nhn n phn vn huy ng y. Phn vn do bn c phiu l vn s hu ca doanh nghip nhng do ngi c vn mua c phiu lm ch s hu, ngi ny gi l c ng ca doanh nghip. Trong qu trnh sn xut kinh doanh, nh k hng nm doanh nghip phi thanh ton cho c ng mt mc tin li gi l li tc c phn (c tc) tu theo kh nng li nhun ca doanh nghip. Tng ng vi hai cch huy ng vn ni trn hnh thnh hai th trng b phn ca th trng ti chnh l th trng n v th trng vn c phn. c1. Th trng n. Th trng n l th trng ti chnh gia ngi i vay v ngi cho vay. i vi doanh nghip khi h huy ng vn trn th trng n s hnh thnh khon n phi tr th hin trn bng tng kt ti sn. Th trng n hot ng thng qua cc cng c ti chnh nh: hp ng cho vay, chng ch tin gi, tri phiu, k phiu ngn hng, thng phiu v mt s cng c khc, thi hn thanh ton ca cc cng c ti chnh trn th trng n, c th ngn hn, trung hn, di hn. Khi nghin cu n th trng chng khon th th trng n cn c gi l th trng tri phiu. Tri phiu l cng v vay n ch yu ca doanh nghip cc nc c th trng chng khon pht trin, n hp dn nh u t bi tnh thanh khon cao. c2. Th trng vn c phn. Th trng vn c phn l th trng gia ngi bn quyn s hu cng ty v ngi mua quyn s hu cng ty. Cng c ti chnh duy nht trn th trng vn c phn l c phiu v cc cng c pht sinh t vic s hu c phiu. i vi doanh nghip, im khc c bn ca vic huy ng vn trn th trng n v trn th trng vn c phn l doanh nghip hnh thnh vn n phi tr nu huy ng trn th trng n v hnh thnh vn ch s hu nu huy ng vn trn th trng vn c phn. i vi ngi u t, khi bn vn trn th trng n c hng mc li tc kh n nh, ni chung l bit trc v khng ly trc tip t thu nhp rng ca doanh nghip; cn bn vn trn th trng vn c phn c li tc khng n nh, kh c th bit trc v hng trc tip t thu nhp rng ca doanh nghip hoc do gi tr ti sn doanh nghip tng ln. Th trng vn c phn pht trin gn lin vi qu trnh pht trin ca cng ty c phn v cng ty c phn ha. So vi th trng tri phiu, th trng c phiu thng hot ng si ng hn, tuy quy m c th khng ln hn. So vi u t vo th trng tri phiu, th u t vo th trng c phiu thng c mc li tc cao hn nhng khng n nh v phi chp nhn ri ro cao hn. V vy, ngi ta ni nhng ngi u t vo tri phiu l nhng nh u t bo th, cn nhng ngi u t vo c phiu l nhng nh u t mo him. d. Cn c vo s ln mua i bn li ca cc cng c ti chnh. Vi cn c ny, th trng ti chnh c cu trc bi th trng s cp hay cn gi l th trng cp mt v th trng th cp hay cn gi l th trng cp hai. d1. Th trng s cp. Th trng s cp l th trng ti chnh trong nhng cng c ti chnh ch mi bn ra

12

Chng I: Tng quan v qun tr ti chnh doanh nghip

ln u. Chng hn cng ty A pht hnh tri phiu, bn b tin ra mua tri phiu ca cng ty A l mua cng c ti chnh trn th trng s cp. Th trng s cp l loi th trng khng c a im c nh, ngi bn cng c ti chnh cho ngi u t hoc trc tip ti phng ca t chc huy ng vn, hoc thng qua t chc i l. mt s nc, chng hn M, th trng s cp l th trng ca cc t chc pht hnh cc cng c ti chnh v cc ngn hng lm i l tiu th. i vi nh u t, th trng s cp l ni thc hin u t vn vo cc cng c ti chnh Do cc cng c ti chnh c bn trn th trng s cp thng khng thng qua u gi nn vic nh gi cng c ti chnh lc bn ra ht sc quan trng. Ring i vi vic bn c phiu ra ln u, vic nh gi bn c hai phng thc chnh, l: Phng thc nh gi c nh: Ngi bo lnh pht hnh v ngi pht hnh tho thun n nh gi sao cho bo m quyn li ca ngi pht hnh, li ch ca ngi bo lnh pht hnh. Phng thc lp s (book building): ngi bo lnh pht hnh ra mt phng n s b v t chc thm d cc nh u t tim tng v s lng, gi c c phiu m h c th t mua, sau thng k li s lng pht vi nhng mc gi khc nhau cng ngi pht hnh chn ra nhng phng n ti u. d2. Th trng th cp. Th trng th cp l th trng ti chnh m cc cng c ti chnh mua bn ln u trn th trng s cp c mua i bn li. Th trng th cp c hai chc nng ch yu: - To tnh "lng" cho cc cng c ti chnh th trng s cp, v vy lm cho cc cng c ti chnh trn th trng s cp c sc hp dn hn. Khng c th trng th cp th hot ng ca th trng s cp s kh khn, hn ch. - Xc nh gi cc cng c ti chnh c bn trn th trng s cp. Gi th trng th cp c hnh thnh ch yu da theo quan h cung - cu v thng qua u gi hoc thng lng gi trn th trng mt cch cng khai ha.

1.3.3 Vai tr ca th trng ti chnh.

- Th trng ti chnh l nhn t khi u ca kinh t th trng. Hot ng ca th trng ti chnh mang li li ch cho c hai ch th tham gia (ngi cho vay v ngi i vay). Th trng ti chnh l ni to ra mi trng thun li dung ha cc li ch kinh t khc nhau ca cc thnh vin khc nhau trn th trng. - iu ha cc ngun vn nhn ri t ni tha vn n ni thiu vn tng nn kinh t. - Thc y, phn nh trnh x hi ha sn xut. - Quyt nh c cu kinh t t khu li sut, gi, t gi, c cu u t vn. - To lp c ch bm - ht tin hp l nhanh nhy, do tc vng quay nhanh, gp phn lm tng trng kinh t. - B cho s ra i ca doanh nghip mi y sc sng. - L si dy truyn chuyn giao thc hin v mt kinh t gia ngi s hu v ngi s dng vn.

13

Chng I: Tng quan v qun tr ti chnh doanh nghip

TM TT
Ti chnh doanh nghip l cc mi quan h tin t pht sinh trong qu trnh to lp, phn phi v s dng cc qu tin t trong doanh nghip. Qun tr ti chnh doanh nghip lin quan n vic phn tch v a ra cc quyt nh ch yu bao gm: Quyt nh v u t, quyt nh v ngun vn v quyt nh v phn chia li nhun. Khi ra cc quyt nh ny cc gim c ti chnh phi m bo mc tiu va to ra li nhun, va m bo kh nng thanh khon ca doanh nghip. Cc gim c ti chnh cn phi am hiu mi quan h gia ti chnh doanh nghip vi h thng ti chnh. Cc b phn cu thnh h thng ti chnh bao gm: th trng ti chnh, cc t chc ti chnh v cc cng c ti chnh. Ngoi ra cc gim c ti chnh cn phi am hiu v hiu qu ca th trng ti chnh. Th trng ti chnh c xem l hiu qu nu gi c phn nh ton b thng tin lin quan n ti sn ti chnh.

CU HI N TP
1. Khi nim ti chnh doanh nghip v qun tr ti chnh doanh nghip? v cc mi quan h ti chnh doanh nghip? 2. Ni dung c bn ca qun tr ti chnh doanh nghip? 3. Trnh by v cho v d minh ho cc quyt nh ti chnh ch yu ca doanh nghip? 4. Trnh by cc yu t nh hng n qun tr ti chnh doanh nghip ? 5. Trnh by cc loi t chc ti chnh trong h thng ti chnh quc gia? 6. Trnh by cc loi th trng ti chnh trong h thng ti chnh ca mt quc gia? 7. Ti sao Vit nam cn phi xy dng v pht trin mt th trng ti chnh hiu qu. Lm th no tng bc gia tng hiu qu ca th trng ti chnh.

14

Chng II: Gi tr theo thi gian ca tin

CHNG II GI TR THEO THI GIAN CA TIN T GII THIU

Chng ny nhm gii thiu khi qut khi nim gi tr theo thi giam ca tin t v hng dn s dng gi tr theo thi gian ca tin t nh mt cng c quan trng trong ti chnh. Hu ht cc quyt nh quan trong trong ti chnh t quyt nh u t, quyt nh ti tr n cc quyt nh v qun l ti sn u lin quan n gin tr theo thi gian ca tin t. Ni dung ca chng s cp n mt s vn sau y: Cc khi nim v gi tr tng lai, gi tr hin ti ca tin t Gi tr hin ti v tng lai ca mt khon u t K hoch tr dn mt khon n M hnh chit khu cc dng tin. Tm li sut cc khon vay hay u t

NI DUNG
2.1. LI N, LI KP V NG THI GIAN
2.1.1. Li n ( Simple interest)
Li chnh l s tin thu c (i vi ngi cho vay) hoc chi ra (i vi ngi i vay) do vic s dng vn vay. Li n l s tin li ch c tnh trn s tin gc m khng tnh trn s tin li do s tin gc sinh ra. Cng thc tnh li n nh sau: SI = P0 x i x n Trong SI l li n, P0 l s tin gc, i l li sut mt k hn, n l s k hn tnh li. S tin c c sau n k hn gi l Pn = P0 + P0 x i x n = P0(1+ i x n) (2.1) V d: mt ngi gi 10 triu ng vo ti khon nh k tnh li n vi li sut 8%/nm. Sau 10 nm s tin gc v li ngi thu c l 10+ 10x 0,08 x10= 18 triu ng.

2.1.2. Li kp (compound interest)

Li kp l s tin li khng ch tnh trn s tin gc m cn tnh trn s tin li do s tin gc sinh ra. N chnh l li tnh trn li hay cn gi l ghp li (compounding). Khi nim li kp rt quan trng v n c ng dng gii quyt nhiu vn trong ti chnh. Nu ta xem xt vn u t ban u l P0 u t trong vng n k hn vi li sut mi k l i, sau 1 k ta s c: P1 = P0 + i P0 = P0(1+ i ) Li c nhp gc tnh li cho k sau, cui k th hai ta s c: 15

Chng II: Gi tr theo thi gian ca tin P2 = P1 + i P1 = P1(1+ i )= P0(1+ i )2 Mt cch tng qut Pn= P0(1+ i )n Trong v d trn s tin ngi nhn c sau 10 nm l: P10 = P0(1+ i )n = 10x(1+ 0,08 )10 = 21,589 triu ng (2.1)

1.1.3. ng thi gian.

ng thi gian l mt ng thng v c qui nh nh sau: Thi gian Lung tin -1.000.000 - Thi gian 0 l hm nay (thi im hin ti). - Thi gian 1 l mt giai on k t hm nay hay l cui giai on 1. - Thi gian 2 l hai giai on k t hm nay hay l cui giai on th 2 .v.v... Nu giai on y l 1 nm th thi gian 0 l hm nay thi gian 1 l cui nm th 1, thi gian 2 l cui nm th 2.v.v... Lung tin tc l mt khon tin b ra hoc nhn c. Lung tin vo, l mt khon tin thu c, n mang du dng. Lung tin ra, l mt khon tin chi ra, n mang du m. Li sut ca mi giai on c ghi bn trn tng ng. V d ngy hm nay ta b ra 1.000.000, li sut ca giai on 1 l 10%. Nu li sut cc giai on 2,3,4 khng i vn l 10% th khng cn ghi, nhng nu thay i th phi ghi. 0 10% 1 2 3 4 5

2.2 GI TR TNG LAI CA TIN.

2.2.1 - Gi tr tng lai.
Gi tr tng lai l gi tr mt s tin s nhn c trong tng lai. l mt s tin s tng ln nu u t vi mt t l li xut no , trong mt khong thi gian nht nh. Vi v d trn gi tr tng lai ca 1.000.000 sau 2 nm vi t l 10% l 1.210.000. K hiu : PV L gi tr hin ti ca tng s tin ban u. FVn : l gi tr tng lai sau n k hn. i : L t l li tc d kin (c th l % hay s thp phn). Ta c v FV1 = PV(1+i) FV2 = PV (1+i)2 (2.3) (2.4) (2.5)

Tng t: FVn = PV(1 + i)n sau: FV1 = 1.000.000 (1+0,1) = 1.100.000 FV2 = 1.000.000 (1+0,1)2 = 1.210.000 FV3 = 1.000.000 (1+0,1)3 = 1.331.000 FV4 = 1.000.000 (1+0,1)4 = 1.464.100 FV5 = 1.000.000 (1+0,1)5 = 1.610.510 16

Vi cng thc trn ta c th tnh c gi tr tng lai ca 1.000.000 sau mi nm nh

Chng II: Gi tr theo thi gian ca tin Ta c th ghi trn ng thi gian nh sau: Tin gi ban u Li kim c 100.000 210.000 331.000 464.000 610.510 Tin c c 1.100.000 1.210.000 1.331.000 1.464.000 1.610.510 cui nm (FV) S hng (1+1)n c gi l tha s gi tr tng lai, k hiu FVF (The Future Value Factor). Khi PV=1 th FVn = (1+i)n . Tha s ny c tnh sn di dng bng. Ngi ta cng k hiu (1+i)n = FVF(i,n). Cng thc (2.3) c vit li thnh FVn = PV.FVF(i,n) (2.6). 0 10% -1.000.000 1 2 3 4 5

2.2.2 - Gi tr tng lai ca dng tin u

Trong thc t khng phi lc no chng ta cng tnh gi tr tng lai cho nhng khon tin ring l, thng thng chng ta phi tnh cho c dng tin. Trong mc ny ta hy xem xt gi tr tng lai ca mt dng tin t c nhng khon tin bng nhau mi k. - Trng hp cc lung tin xut hin vo cui mi nm: Gi s mt ngi c thu nhp hng nm l 1 triu v gi 1 triu vo tit kim B, thi im cui mi nm v ngi thc hin iu ny trong 5 nm lin tc v li xut hng nm l 10%. Ngi s c bao nhiu tin vo cui nm th 5. Ta c: 0 10% 1 -1.000.000 2 -1.000.000 3 -1.000.000 4 -1.000.000 5 -1.000.000 1.000.000 1.100.000 1.210.000 1.331.000 1.464.100 Cng: 6.105.100 FV = 1.000.000 + 1.000.000 (1+0,1) + 1.000.000 (1+0,1) + 1.000.000 (1+0,1)3+ 1.000.000 (1+0,1)4 = 6.105.100 Nu ta k hiu khon thu nhp hng nm l CF (Cash Flow) i l li sut, s nm l n v gi tr tng lai ca dng tin t u n nm l FVAn (The Future Value of Annuity) ta c cng thc: FVAn = CF + CF(1+i) + CF(1+i)2 + ... + (CF(1+i)n-1. Hay FVAn = CF[1+(1+i)+(1+i)2+ ... + (1+i)n-1] Biu thc 1 + (1+i) + (1+i)2++ ... + (1+i)n-1 c gi l tha s gi tr tng lai ca dng tin t u FVFA(1,n). Tha s ny c tnh sn di dng bng. V ta c FVAn = CF.FVFA(i,n) Ngi ta cng c th tnh FVAn bng cng thc sau: FVAn = CF (1 + i ) n t
t =1 n

(2.7)

(2.8). 17

Chng II: Gi tr theo thi gian ca tin Hay FVAn = CF.

(1 + i )

(2.9)

i - Trng hp cc lung tin xut hin vo u nm.

Cng v d, nhng y cc lung tin xut hin vo u nm, th ngi s c bao nhiu tin cui nm th 5. 0 10% 1 -1.000.000 2 -1.000.000 3 -1.000.000 4 -1.000.000 1.100.000 1.210.000 1.331.000 1.464.100 Cng: 6.715.610 Tng qut: FVAn = CF. ( 1 + i )
i
n

-1.000.000

(1 + i )

(2.10) (2.11)

Hay

FVAn = CF.

(1 + i )

n +1

(1 + i )

i 2.2.3 - Gi tr tng lai ca dng tin bin thin:

Trong thc tin sn xut kinh doanh, din bin ca nhng khon thu nhp hay chi ph khng phi lc no cng u n m n cn ph thuc vo th trng, vo ma v, vo c im ca qu trnh sn xut kinh doanh, t s xut hin dng tin t bin thin. tnh gi tr tng lai ta c th xt v d sau: Cng ty A d nh u t mt xng ch bin go, cng ty d kin u t lin tc trong 5 nm, b vn vo cui mi nm vi s vn ln lt l: 100 n v, 200 n v, 300 n v, 0 n v, 500 n v (n v l triu ng). Vy tng gi tr u t tnh n nm th 5 l bao nhiu. Li xut ti tr l 6% nm. 0 10% 1 -100 2 - 200 3 - 300 4 0 5 500,0000 500,0000 0,0000 337,0800 238,2023 126,2477 Cng: 1.201,5309 Nu k hiu nhng khon u t hng nm l CF ta c: FVAn=CFn + CFn-1(1+i) + CFn-2(1+i)2 +...+ CF2(1+i)n-2 + CF1(1+i)n-1. Hay: FVAn =

CF (1 + i)
t =1 t

n 1

(2.12)

18

Chng II: Gi tr theo thi gian ca tin

2.3. GI TR HIN TI CA TIN

2.3.1. Gi tr hin ti:
Trong qun l ti chnh, chng ta c th c nhng dng tin khc nhau d kin chi ph hoc thu nhp trong tng lai. Chng ta khng th no so snh c nhng gi tr trong tng lai khc nhau vi nhau v do vy khng th c c s trong vic la chn nh gi cc phng n. iu t ra vn phi tnh ton gi tr hin ti. T cng thc (2.1) FV1 = PV(1+i). Ta c PV = FV 1 1+ i V d: c 1.100.000 vo cui nm, ngay u nm phi gi vo tit kim B l bao nhiu (li xut 10% nm)? S tin gi l:
1 . 100 . 000 = 1 . 000 . 000 1 + 0 .1

Mt cch tng qut ta s c: PV = PV = Trong : v n k hn. K hiu:

FV n (1 + i )
1 (1 + i )
n

(2.13)
. FV n

(2.14)

1 c gi l tha s li hay tha s gi tr hin ti vi t l chit khu i (1 + i ) n

1 = PVF (i,n) (1 + i ) n
(2.15).

Ta c PV = FVn . PVF(i,n)

Nh vy, mun tm gi tr hin ti ca mt khon tin trong tng lai, chng ta ch vic em gi tr trong tng lai nhn vi tha s gi tr hin ti tng ng. Tha s gi tr hin ti c th c tnh bng my tnh ti chnh hoc tra bng. V d: Mt sinh vin i hc H, anh ta rt mun c mt xe my i lm khi ra trng, anh sinh vin phi hc tp 5 nm, xe my d kin l 20.000.000 trong iu kin li xut ngn hng l 14%nm. Hi rng khi bt u i hc, anh ta phi xin nh lng tin bao nhiu, p ng yu cu . Tra bng, c PVF (14%;5) = 0,5194 Ta c PV = 20.000.000 x 0,5194 = 10.388.000.

2.3.2. Gi tr hin ti ca dng in u

- Trng hp cc lung tin xut hin vo cui mi nm: PVAn = CF Biu thc :
1
n

t=1

1 1 + i

(2.16)
2

1 + 1 + i 1 + i

1 + .... + 1 + i

19

Chng II: Gi tr theo thi gian ca tin c gi l tha s gi tr hin ti ca dng tin t u - PVFA (Present - Value Factor of Annuity). PVFA (i, n)

1 1 1 = + + .... + 1+ i 1+ i 1+ i = PVF(i,1) + PVF(i,2) +...+PVF(i,n).

Chng ta c th tnh hoc tra bng PVFA(i,n) vi nhng gi tr khc nhau ca i v n. Lc cng thc 2.14 s tr thnh: PVAn = CF . PVFA(i,n) - Trng hp cc lung tin xut hin vo u nm. (2.17)

1 1 PVAn = CF . i i (1 + i ) n .(1 + i )

(2.18)

2.3.3. Gi tr hin ti ca dng tin t bin thin.

So vi dng tin t u, dng tin t bin thin ta gp rt nhiu trong thc t. V d: Mt d n u t theo phng thc cha kho trao tay c cc khon thu d kin cui nm th 1 l 100 triu , cui nm th 2 l 200 triu , cui nm th 3 l 200 triu , cui nm th 4 l 200 triu , cui nm th 5 l 200 triu , nm th 6: 0 v cui nm th 7 l 1.000 triu . T l chit khu ca d n l 6% nm. 0 94,34 178,00 167,92 158,42 149,46 0,00 665,10 Cng: 1.413,24. triu ng Nh vy: 100 200 200 200 200 0 1000 PVA7 = + + + + + + = 1434,24 triu 1 2 3 4 5 6 (1.06) (1.06) (1.06) (1.06) (1.06) (1.06) (1.06) 7 Hay ta c: PVA7 = 100.(PVA(6%,1) + 200.(PVA(6%,2) + 200.(PVA(6%,3) + 200.(PVA(6%,4) + +200.(PVA(6%,5) + 0.(PVA(6%,6) + 1.000.(PVA(6%,7) Tra bng ta tm c PVA(i,n) Ta cng c PVA7 = 1.413,24 triu. Tng qut: PVAn = 20 6% 1 100 2 200 3 200 4 200 5 200 6 0 7 1.000

t =1

1 CF t 1+ i

(2.19)

Chng II: Gi tr theo thi gian ca tin 2.3.4. Gi tr hin ti ca dng tin v hn. Trong thc t, cc khon thu nhp t mt d n u t no c th l mt s hu hn. iu c th do c im kinh t k thut ca qu trnh sn xut kinh doanh, do tui th ca sn phm.vv nn bao gi ngi ta cng ch d kin khon thu sau mt s nm hu hn. Tuy nhin khi u t mua c phiu ca mt cng ty: V mt nguyn tc, thu nhp t li tc c phn l khon thu nhp vnh vin, bi v vn u t b vo cng ty th khng th rt ra c. iu c ngha l nu cng ty cn tn ti, c ng cn c hng li tc c phn. Do vy vic xc nh gi tr hin ti ca mt dng tin t v hn l mt vn c t ra trong thc t. T cng thc (2.15) ta c :
1 2 n 1 1 1 1 = 1 PVFA(i,x) = + + .... + n i i (1 + i ) 1+ i 1+ i 1+ i Khi n tin n + th h s1/(1+i)n s tin n 0 do : 1 PVFA (i, ) = i

(2.20)

2.4 M HNH CHIT KHU DNG TIN

M hnh chit khu dng tin (DCF- Discounted Cash Flows Model) c xy dng da trn nn tng ca khi nim gi tr theo thi gian ca tin v quan h gia li nhun v ri ro. M hnh c th biu din di dng biu thc ton hc nh sau:

PV =

n CF0 CFn 1 CFn CFt CF1 CF2 + + + .... + + = n 1 n t 0 1 2 (1 + k ) (1 + k ) (1 + k ) (1 + k ) (1 + k ) t = 0 (1 + k )

(2.21)

Trong CFt l dng tin k vng s c c trong tng lai, k l sut chit khu dng chit khu dng tin v gi tr hin ti, v n l s k hn. M hnh DCF c ng dng rng ri trong nhiu quyt nh ti chnh doanh nghip, c bit l quyt nh u t, c th nh: nh gi ti sn, bao gm ti sn c nh hu hnh v ti sn ti chnh ra quyt nh nm mua hay bn n. Phn tch, nh gi v ra quyt nh u t vo d n Phn tnh, nh gi v quyt nh nn mua hay thu ti sn c nh. c lng chnh xc dng tin qua c k t 0 n n. c lng chnh xc t sut chit khu k dng lm c s xc nh gi tr hin ti ca dng tin thi im 0. Tnh PV hoc NPV Ra quyt nh da vo kt qu PV hoc NPV va xc nh.

ng dng m hnh DCF, cc gim c ti chnh cn ch thc hin cc bc sau y:

2.5. TM LI SUT TIN VAY.

Trong rt nhiu trng hp ngi qun l ti chnh bit r c dng tin di dng ngi ta cho vay, hoc vay di hnh thc tr gp nhng h khng cho li sut. Do vy ngi qun l s khng c c s so snh vi li sut trn th trng xem c nn vay hay khng, cng khng th so snh vi li ca khon vay ny so vi khon vay khc la chn phng n c li hn. T

21

Chng II: Gi tr theo thi gian ca tin nhng i hi , trn c s ca gi tr hin ti v gi tr tng lai ta c th tnh ton tm li sut.

2.5.1. Tm li sut theo nm. a. Tm li sut ca khon tin vay c thi hn bng mt nm.
V d: Bu in Tnh mua mt TSC tr gi 10.000.000 nhng v B Tnh gp kh khn v ti chnh nn mun n n cui nm mi tr, v ngi bn yu cu tr 11.200.000 . Yu cu tm li sut ca khon mua chu. Ta tm li sut ca khon mua chu (khon vay) nh sau: FV = PV(1+i). FV FV 1+ i = => i= 1 (2. 22) PV PV Thay FV = 11.200.000. PV = 10.000.000, ta c 11.200.000 i= 1 = 0,12 Hay i = 12% 10.000.000 b. Tm li sut theo nm ca khon tin vay c thi hn vay ln hn 1 nm. T cng thc (2.3) FVn = PV(1+i)n.

FVn FVn v i = n 1 (2. 23) PV PV V d: Bu in Tnh vay ca ngn hng mt khon tin 10.000.000 sau 4 nm phi tr 14.641.000. Tm li xut ca khon vay ny.
Ta c (1 + i ) =
n

T cng thc (2.21) ta c:

14.641.000 FVn 1 = 0,1 = 10% 1 = 4 PV 10.000.000 c. Tm li sut khi mua tr gp.

i= n cc phn trn khi c li sut v c lung tin u hoc bin thin th ta lun tnh c gi tr tng lai v gi tr hin ti. Nhng y cn tm li sut th chng ta ch tm c trong iu kin dng tin t u nh trng hp tnh li sut ca mt khon vay tr gp hay mua tr gp my mc thit b, khon tin vay c hon tr vo nhng thi im nh trc vi s tin bng nhau. Ta c cng thc 2.16. PVAn = CF . PVFA(i,n). - Nu bit c PVAn, CF v n th hon ton c th tnh c i. V d: Bu in Tnh mua tr gp mt TSC gi 3.790,8 triu . Ngi bn tr gp yu cu B Tnh phi tr cui mi nm 1.000 triu trong thi gian 5 nm. Tnh li sut mua tr gp trong trng hp ny. Ta c: PVAn = 3.790.000 triu; CF = 1.000 triu; n = 5 Thay vo ta c: 3.790,8 = 1.000 . PVFA(i,5). 3.790,8 PVFA (i,5) = = 3,7908 1.000

22

Chng II: Gi tr theo thi gian ca tin Tra bng tnh PVFA(i,n) phn ph lc, theo dng th 5 ta tm c tng ng vi 3,7908 l PVFA (10%,5), tc l li sut cn tm l 10%. Trong cc bng tnh PVFA(i,n) chi tit nht khong chnh lch li sut cng phi l 0,25%. Do vy khi PVFA(i,n) nm trong khong gia hai gi tr sn c trong bng th li sut i c th c tnh ton theo cng thc sau: NPV1 (i 2 i1 ) .100% (2.24) i = i1 + / NPV1 / + / NPV2 / Trong : PVFA(i1,n) > PVFA(i,n) > PVFA(i2,n). NPV1 l gi tr hin ti rng ng vi i1. NPV2 l gi tr hin ti rng ng vi i2.

2.5.3. Tm li sut c k hn nh hn 1 nm. a.K hn tnh li:

Cc khon tin vay v tin gi khng phi lc no k hn tnh li cng tnh theo nm m c th gp trng hp li sut tnh theo nm m k hn tnh li nhp vo vn li l 2,4 hoc 12 ln trong nm.

b. Phng php tnh ton.

Nu chng ta gi i St l li sut danh ngha hay li sut qui nh; ieff l li sut thc v m l s ln nhp li vo vn trong nm (k hn tnh li) th ta s c:

i eff

i St = 1 + m

(2.25)

T cng thc (2.23) ta c gi tr tng lai ca mt khon tin sau n nm c tnh nh sau: FVn = PV(1+ieff)n.
mn m i St i St = PV 1 + (2.26) = PV 1 + m m V d: Mt ngi gi tin vo ngn hng mt khon tin l 100 triu ng trong 5 nm. Li sut ngn hng cng b l 10%/ nm. Di y l s tin ngi nhn c sau 5 nm vi cc k hn tnh li khc nhau
n

K tnh li (k nhp li) Hng nm Na nm Hng qu Hng thng Hng ngy

S tin nhn c sau 5 nm 100 x(1+10%)5 = 161,051 triu ng

10% 100 x 1 + 2 10% 100 x 1 + 4 10% 100 x 1 + 12 10% 100 x 1 + 12

25

= 162,88946 triu ng
45

= 163,86144 triu ng
125

= 164,53089 triu ng
3655

= 164,86084 triu ng 23

Chng II: Gi tr theo thi gian ca tin

2.6 - TM CC KHON TIN TNG NG HNG NM.

Trong qu trnh hot ng cc doanh nghip c th vay di hn hay mua tr gp cc loi ti sn, my mc thit b. Trong nhng trng hp phi xc nh gi tr tng ng hng nm ca mt s tin no c k hoch tr n. V d mt doanh nghip mua tr gp mt ti sn c nh tr gi 22000$, tr dn c vn v li trong 6 nm vi li sut 12% (tnh theo li kp hng nm. T cng thc 2.16 ta tm c dng tin tng ng hng nm. PVAn CF = PVFA( i , n ) Hay CF =

(2.27) (2.28)

PVAn .i (1 + i )

(1 + i )n 1

T cng thc 2.25, PVFA (i,n) c th tm thy trong bng PVFA (12%,6) = 4,1114 Do vy s tiu gc v li phi tr mi nm l: CF =

22.000 = 5351$ 4,1114

Da vo s tin hng nm phi tr c xc nh nh trn, bng theo di n vay tr gp c thit lp nh sau: Tin li Tin gc Tin gc cn li Nm Tin tr gp ($) ($) ($) ($) 0 22.000 1 5351 2640 2711 19.289 2 5351 2315 3036 16.253 3 5351 1951 3400 12.853 4 5351 1542 3809 9.044 5 5351 1085 4266 4.778 6 5351 573 4778 0 Tng 32.160 10.106 22.000 -

TM TT
Gi tr theo thi gian ca tin t l khi nim ct yu trong cc l thuyt v m hnh qun tr ti chnh doanh nghip. Gi tr theo thi gian ca tin bao gm gi tr hin ti v gi tr tng lai ca mt s v ca mt dng tin. Dng tin l mt chui cc khon thu hoc chi (u hoc bin thin) xy ra trong mt giai on nht nh. Gi tr hin ti l gi tr ca mt s tin hay mt dng tin c quy v thi im hin ti bng cch nhn gi tr ca mt s tin hay mt dng tin vi tha s chit khu. Gi tr tng lai l gi tr ca mt s tin hay mt dng tin quy v mt thi im no trong tng lai bng cch nhn gi tr ca n vi tha s gi tr tng lai. Da trn c s nn tng l lun v gi tr theo thi gian ca tin, m hnh chit khu dng tin c xy dng v ng dng rng ri trong nhiu lnh vc khc nhau ca qun tr ti chnh nh nh gi ti sn, phn tch v ra quyt nh u t, phn tch v ra quyt nh thu hay mua ti sn. iu ct li trong ng dng ca m hnh ny l thu thp thng tin u v chnh xc c th c lng c dng tin v t sut chit khu. 24

Chng II: Gi tr theo thi gian ca tin

CU HI V BI TP N TP
1. Hy gii thch ngha ca khi nim tin t c gi tr theo thi gian. 2. Hy gii thch khi nim li n v li kp 3. M hnh chit khu dng tin (DCF) c th ng dng trong nhng lnh vc no ca doanh nghip? 4. Mt ngi gi tit kim s tin l 1000$ vo ti khon tit kim tr li 8%. a. Nu ngn hng tnh li kp hng nm, th sau 3 nm ngi c c bao nhiu tin trong ti khon? b. Nu Ngn hng tr li kp theo qu thay v theo nm, th sau 3 nm ngi c c bao nhiu tin trong ti khon? c. Nu ngi gi 1000$ chia thnh 4 ln gi, mi ln 250$ vo u nm2007, 2008,2009, v 2010. Ngi s c bao nhiu tin trong ti khon vo u nm 2007. d. Nu sau 3 nm ngi thu c1.404,93$, tm li sut khon tin gi trn? 5. Tm gi tr tng lai ca dng tin u cui k trong nhng trng hp sau a. dng tin gm cc khon gi 400$, gi su thng mt ln trong vng 5 nm. Li sut danh ngha 12%, nhp li na nm. b. Dng tin gm cc khon gi 200$ hng qu trong vng 5 nm li sut danh ngha 12%, nhp li hng qu. 6. u nm Cng ty vt t thit b bu in A mua mt ti sn c nh v c quyn chn mt trong hai hnh thc thanh ton nh sau: - Phng n A: tr trong vng 10 nm mi nm tr mt s tin l 50.000$ vo cui mi nm - Phng n B: tr mt lm duy nht sau 4 nm vi s tin phi tr l 450.000$. Cng ty nn la chn hnh thc thanh ton no bit rng li sut c tnh l 20%/ nm.

25

Chng III: Gi tr ca c phiu tri phiu trn th trng chng khon

CHNG III NH GI TR C PHIU V TRI PHIU GII THIU

Trong nn kinh t th trng, doanh nghip thng xuyn tham gia cc hot ng ti th trng ti chnh, ti gi tr ca cc ti sn ti chnh nh tri phiu, c phiu v cc li chng t c gi khc ph thuc vo khon li nhun k vng do chng mang li trong tng lai hoc mc ri ro ca doanh nghip. M hnh chit khu dng tin (The Discounted Cash Flows- DCF) c s dng xc nh gi tr cc ti sn ti chnh bng cch chit khu nhng khon thu nhp k vng trong tng lai ca chng. Ni dung chng ny cp n mt s vn sau: 1. nh gi tri phiu: trong cp n cc vn : tm quan trng ca vic nh gi tri phiu; phng php xc nh gi tri phiu; s thay i gi tr ca tri phiu; ri ro v gi tr ca tri phiu theo th trng. 2. nh gi tr c phiu: trong cp n cc vn : li nhun v gi tr ca c phn thng; nh gi t sut sinh li v ri ro ca c phn thng; m hnh nh gi cc tch sn vn u t.

NI DUNG
3.1. NH GI TRI PHIU
3.1.1. Phng php xc nh gi tr ca tri phiu v cc cng c n.
nh gi chng khon ngi ta s dng m hnh chit khu dng tin (The Discounted Cashflow - DCF). DCF l m hnh xc nh gi tr chng khon bng cch chit khu nhng khon thu nhp k vng trong tng lai ca chng, m hnh ny xem xt c hai mt thi gian v ri ro (xem chng 2 mc 2.4). ng dng n gin nht ca m hnh DCF l s dng nh gi gi tr ca cc cng c n khng tr li. Cc tri ch ca cc loi cng c n ny c tr tin mt ln, theo gi tr ghi trn chng t - thng gi l mnh gi (par or face value). Cc cng c n bao gm Tri phiu kho bc, cc loi giy n ngn hn (Commercial paper) v chng ch tin gi..., c thi hn ngn hn mt nm v thng c s dng lm hng ho giao dch trn th trng tin t. Mc d thut ng tri phiu c dng cp n cc ngha v n di hn, song cc cng c n - cn c gi l cc chng t chit khu - c hu nh y nhng c tnh ca tri phiu ngoi tr thi hn ca chng ngn hn tri phiu. Phng php xc nh gi tr ca cc cng c n c th hin qua cc th d sau: * Trng hp th nht: Mt cng ty ln, c tnh hnh ti chnh lnh mnh quyt nh vay tin trn th trng bng cch bn ra cc giy n ngn hn. Nhng giy n ny c mnh gi 10.000.000 VN, thi gian o hn 6 thng v cng ty bn chng vi gi 9.569.378 VN. Chng ta c th s dng m hnh DCF tnh ton li sut ca loi chng t ny bng cng thc:

26

Chng III: Gi tr ca c phiu tri phiu trn th trng chng khon PV =

(1 + k )
t =1

CFt

(3.1)

PV = Gi tr hin ti ca tch sn ti chnh CFt = Dng lu kim d kin ca tch sn ti chnh k hn t. n = S k hn k = T l chit khu V l, giy n ngn hn c cam kt tr mt ln khi o hn v t l chit khu m ngi mua c hng c xc nh nh sau: 10.000.000 9.569.378 = 1+ k k =

10.000.000 - 1 = 0,045 = 4,5% 9.569.378

Hay li sut nm ca giy n ny l: 4,5% x 2 = 9% * Trng hp th hai: p dng m hnh DCF tnh t l chit khu ca cc tri phiu khng tr li. y l loi tri phiu m cc doanh nghip pht hnh cam kt s hon tr mt ln khi o hn theo mnh gi ca tri phiu. Chng hn, mt cng ty ln pht hnh loi tri phiu khng tr li, c thi hn 20 nm, c mnh gi l 1.800 USD v gi bn l 200 USD. T l chit khu ca nhng tri phiu ny l: 1800 200 = (1 + k )20 (1 + k)20 = 9 k =
20

9 - 1 = 0,1161 = 11,61%/nm

Cc th d trn nhm minh ho mi quan h gia dng lu kim d kin trong tng lai, gi tr hin ti ca mt tch sn ti chnh v t l chit khu ca n. T l chit khu ny c hiu nh t l hon vn cn thit trn vn u t. Nu chng ta dng gi bn ca tch sn ti chnh tnh t l chit khu, th t l ny c coi l t l sinh li cn thit theo th trng. T l chiu khu cn c hiu l t l hon vn hay t l vn ho, v khi s dng gi tr th trng tnh t l chit khu, th t l ny c coi l t l hon vn hnh thnh trn th trng hay t l vn ho hnh thnh theo gi tr th trng. Cc nh u t thng c sut hon vn hp dn ti thiu v thit lp gi tr ca ring h i vi bt c loi tch sn ti chnh no. T sut sinh li cn thit theo th trng phn nh tm trng chung ca hng ngn nh u t. Ging nh nhng ngi i mua hng, h phi do khp ca hng mong mua c loi hng va nht trong s nhng hng ho ang by bn. T l li sut chit khu hnh thnh trn th trng c ngha rt quan trng i vi nh qun tr, bi l n xc nh mc chi ph m doanh nghip phi chu khi huy ng thm ngn qu nh mc chi ph m doanh nghip phi chu khi huy ng thm ngn qu v n c lin quan trc tip n gi tr cc khon u t ca doanh nghip. Cng cn lu rng, m hnh DCF lin quan n 4 yu t: gi tr hin ti, dng lu kim d kin, t l chit khu v s k hn. Nu c bt c ba yu t no trong 4 yu t ny, ta c th s dng m hnh DCF tm ra yu t th t. T nhng th d trn, chng ta c th rt ra rng t sut sinh li cn thit theo th trng quyt nh gi c, dng lu kim k vng v thi gian o hn ca tri phiu. ng thi, cng c th s dng m hnh DCF tm ra th gi ca bt c tch sn ti chnh no t cc yu t nu. 27

Chng III: Gi tr ca c phiu tri phiu trn th trng chng khon Chng hn nh th d 2 cp, doanh nghip pht hnh loi tri phiu khng tr li phi da vo s nh gi t sut sinh li cn thit theo th trng xc lp gi bn cho cng chng. Nu c tnh t l hon vn qu cao, cng ty c th bn cc loi chng khon mc gi thp hn mc m th trng sn sng mua ti thi im . Chng hn nu doanh nghip c tnh t l li nhun th trng yu cu l 12%, trong khi t l thc t l 11,61% th doanh nghip s b thit v a ra gi bn tri phiu thp hn mc gi ngi mua sn lng tr - tc l mc 186,6 USD/tri phiu (1.800 USD/1,1220 = 186,6 USD) thay v gi bn 200 USD.

b. Xc nh gi tr ca tri phiu c dng lu kim hn hp.

Hu ht nhng tri phiu tr li (thng 2 ln trong mt nm) l phn thm vo gi tr theo mnh gi ca n. T l li sut ghi trn tri phiu ch r t l phn trm tr theo mnh gi. Chng hn, nu mnh gi ca tri phiu l 1.000 USD v t l li sut ghi trn tri phiu l 9%, th tri ch c ha tr 90 USD tin li mi nm cho ti khi o hn bt k gi th trng ca tri phiu cao hay thp hn mnh gi. M hnh DCF ch c mi quan h gia cc dng lu kim k vng, gi tr ca tri phiu (B) v t l hon vn cn thit. B =

(1 + k )
t =1

Tin li
t

mnh gi

(1 + k )n

(3.2)

Th d, gi s mt tri phiu c mnh gi 1.000 USD, li sut 9%/nm, tr li mi nm 2 ln, thi gian o hn 8 nm. Nu gi bn ca n trn th trng hin hnh l 804,64 USD, t c th tm c t sut li nhun do th trng xc lp l: 804,64 =

(1 + k )
t =1

16

45

(1 + k )16

1.000

Tra bng cc tha s ti chnh, ta c: 804,64 = 45 PVFA (k% : 16) + 1.000 PVF (k%; 16) Bng phng php ni suy, chng ta thy t l chit khu nm trong khong 6% v 7%. p dng cng thc (2.19), chng ta c th tnh t l chit khu, vi: k1 = 6% ; v k2 = 7% y NPV1 = - 804,64 + 45 . 10,1059 + 1.000 . 0,3936 = 43,73 y NPV2 = - 804,64 + 45 . 9,4466 + 1.000 . 0,3387 = 40,84 k = 6% +

43,73 (7% 6% ) 6,52% 43,73 + 40,84

T l chit khu tnh cho c nm l: 6,52% x 2 = 13,4% T l ny ng rng mt nh u t mua tri phiu ngy hm nay vi gi 804,64 USD v gi n cho ti khi o hn c ha hn tr li vi t l 13,4% mi nm trn khon tin u t. T l ny c gi l t sut sinh li ti thi im o hn (Yield to Maturity - YTM). Cn t l li sut thc ca tri phiu ny l: (1,0652)2 - 1 = 0,1347 = 13,47%

3.1.2. S thay i gi tr ca tri phiu theo thi gian.

Gi tr ca tri phiu thng thay i lin tc, bi nhiu nguyn nhn. Trc ht, l do t sut sinh li cn thit theo th trng lun thay i v phi iu chnh lin tc theo nhng iu 28

Chng III: Gi tr ca c phiu tri phiu trn th trng chng khon kin v nhng thng tin mi. ng thi, gi tr ca tri phiu cng lun thay i theo thi gian, d cho t sut sinh li theo th trng c thay i hay khng! S thay i gi tr ca tri phiu theo thi gian din ra theo hai khuynh hng: - Gi tr ca tri phiu tng ln theo thi gian hng ti mnh gi, nu gi tr hin ti ca n thp hn mnh gi (Nu c c bn theo gi chit khu). - Gi tr ca tri phiu gim hng ti mnh gi nu gi tr hin ti ca n cao hn mnh gi (nu n c bn theo gi cao hn gi tr ca n). d dng cho vic phn tch s thay i gi tr tri phiu theo thi gian, chng ta gi nh rng t sut sinh li theo th trng khng thay i. Gi s mt cng ty c phn pht hnh ra nc ngoi loi tri phiu mnh gi 1.000 USD, c thi hn 3 nm v li sut danh ngha 10%. d tnh ton, chng ta gi nh tin li c thanh ton mi nm 1 ln, bt u tnh t thi im hin ti. Hnh 3.1 cho thy s thay i gi tr ca tri phiu theo thi gian, vi cc t l sinh li YTM khc nhau.

(Gi tr ca tri phiu) $ YTM = 1.052 1.000 952 YTM = 10%

YTM = 12%

t (thi gian) t-3 t-2 t-1 o hn

Hnh 3.1. S thay i gi tr ca tri phiu theo thi gian

Nu YTM c t l 12% v khng i cho ti khi o hn, th gi tr hin ti ca tri phiu l 951,96 USD v tng dn hng ti mnh gi t n gi tr 1.000 USD sau ba nm. Trng hp ny em li cho tri ch mt khon li nhun trn vn cng vi khon tin li c tr hng nm. Tri ch mua tri phiu khi pht hnh vi gi 951,96 USD v s nhn c 966,21 USD nu bn tri phiu trong nm th nht. Li nhun trn vn trong trng hp ny l 966,21 - 955,96 = 14,25 USD. T l hon vn trong mt nm bao gm t l sinh li bng tin li (l t l % ca tin li so vi gi mua tri phiu), cng vi t l thu nhp trn vn u t (c o bng t l % ca khon li nhun trn vn so vi gi mua tri phiu): * T l sinh li ca tin li * T l sinh li do gia tng gi tr ca vn u t = 14,25 : 951,96 = 1,5% * Tng t l li tc = 114,25 : 951,96 = 12% = 100 : 951,96 = 10,5%

29

Chng III: Gi tr ca c phiu tri phiu trn th trng chng khon

n v: USD
YTM cn thit 8% 10% 12% Gi tr trc thi im o hn 3 nm 1.051,54 1.000,00 951,96 2 n m 1.035,67 1.000,00 966,21 1 nm 1.018,52 1.000,00 982,14 o hn 1.000,00 1.000,00 1.000,00

Cch tnh gi tr ca tri phiu Vi YTM = 12% v ti thi im 2 nm trc th o hn: gi tr ca tri phiu l: 100(*) . PVFA (12% . 2) + 1000 . PVF (12% . 2) = 100 . 1,6901 + 1.000 . 0,7972 = 966,21 USD
(*)

1.000 USD x 10% = 100 USD Bng 3.1. Gi tr ca tri phiu ti mt s thi im

Khi t l YTM ngang bng vi li sut ghi trn tri phiu (10%) gi tr ca tri phiu gi nguyn mc 100 USD v t l sinh li bng tin li l 10%, cn t l sinh li do gia tng gi tr ca vn u t l 0. Khi t l YTM thp hn t l li sut ghi trn tri phiu, tri ch s chu mt khon l vn. Tuy nhin, t l sinh li bng tin li cao hn t l YTM cn thit s to ra mt t l li nhun thun ng bng t l l v lm cho tng t l sinh li bng vi t sut YTM cn thit. Th d, nu t l YTM = 8%, gi bn tri phiu thi im hin ti = 1.051,54 v t l sinh li bng tin li = 9,51% (100/1.051,54 = 9,51%). Nu tri phiu c gi li sau 1 nm, khon tin l vn l 15,87 USD (1.035,67 USD 1.051,54 USD), bng 1,51% so vi gi mua (15,8 USD/1.051,54 USD). T l hon vn thun = 9,51% - 1,51% = 8% - ng bng t sut sinh li cn thit. Tm li, t nhng th d trn c th rt ra mt s kt lun sau: a- Khi t sut sinh li cn thit theo th trng ca mt tri phiu bng vi t l li sut ghi trn tri phiu, th gi bn tri phiu bng vi mnh gi. b- Khi t sut sinh li cn thit theo th trng cao hn li sut ghi trn tri phiu, th gi bn tri phiu thp hn mnh gi ca tri phiu. Nu t sut sinh li cn thit theo th trng khng thay i cho ti khi o hn, gi tr ca tri phiu tng dn t gi bn hng ti mnh gi, to ra mt khon li nhun trn vn u t. c- Khi t sut sinh li cn thit theo th trng thp hn li sut ghi trn tri phiu, tri phiu c bn vi gi cao hn mnh gi. Nu t sut sinh li cn thit khng thay i cho ti khi o hn, gi tr ca tri phiu gim dn t gi bn hng ti mnh gi, em li mt khon l vn u t, nhng c b p bng mt phn tin li. Nhng kha cnh ny c vai tr rt quan trng i vi cc tri ch cng nh i vi cc nh qun tr. Nhng khon li nhun v l vn u t l phn khng th thiu trong t l hon vn ca tri phiu. Thm ch nu t sut sinh li cn thit theo th trng khng thay i, th nhng khon thu nhp hay l vn vn phi c quan tm, xem xt.

3.1.3. Ri ro v t sut sinh li cn thit.

Chng ta tip tc xem xt mt kha cnh khc c tc ng n gi tr ca tri phiu bng vic nh gi mi quan h gia ri ro v t sut sinh li cn thit. 30

Chng III: Gi tr ca c phiu tri phiu trn th trng chng khon

a. Nhn xt chung.
Gi s mt ngi gi vo ngn hng cng thng 100 triu VN, vi li sut 10%/nm. Ngn hng tin hnh cc th tc bo him i vi khon tin ny ti Cng ty Bo him Tp. H Ch Minh (Bo Minh). Do , nu ngn hng khng tr c li v vn gc, cng ty Bo Minh s tr thay cho h theo nhng ni dung bo him. Bi vy, khon u t ny c mc ri ro rt thp (vn cn nhng ri ro khc c th xy ra vi ngi gi tin nh lm pht v.v...) Mt d n u t khc cng vi s tin 100 triu VN, nhng c hai kh nng c th xy ra: Kh nng th nht: Nh u t c th thu c 100 triu VN, vi xc sut 50%. Kh nng th hai: Nh u t c th thu c 120 triu VN, vi xc sut 50%. 100 tr.VND x 0,5 + 120 tr.VND x 0,5 = 110 tr.VND T l hon vn ca d n l:

Nh vy, thu nhp trung bnh ca nh u t l :

110tr 100tr x 100 = 10% 100tr

Tuy t sut sinh li u bng 10%, nhng khng nh tin gi vo ngn hng, khon u t ny b l thuc vo ri ro bi khng th bit trc kt qu ca n. Hu ht cc nh u t u t chi d n u t th hai v chn gii php gi tin vo ngn hng chc chn nhn c 10% li nhun. Bi c hai phng n u t u c t sut sinh li k vng nh nhau, nhng gii php gi tin vo ngn hng c mc ri ro thp hn. Tuy nhin, khng phi cc nh u t lun chn gii php c mc ri ro thp, m thi chp nhn ca cc nh u t l ri ro phi tng xng vi li nhun. Chng hn, nu phng n u t th 2 c thu nhp l 105 tr v 125 tr VN, vi xc sut 50% v 50%; th thu nhp trung bnh s l 115 tr. VN v t l hon vn l 15%. Trong trng hp ny, nhiu ngi s chp nhn ri ro, chn phng n u t th 2 hy vng thu c nhiu li nhun hn. Thc t cho thy, khng phi tt c mi ngi u lun c thi n trnh ri ro, m nhiu ngi, trong nhiu trng hp c thi ch ng tham gia vo nhng c hi u t c mc ri ro rt cao (nh mua v s chng hn). ng thi, cng trnh nghin cu trn nhng bnh din rng ln cho thy hu nh tt c cc nh u t u c biu hin nhng tch sn ti chnh (cc chng khon) c mc ri ro cng cao, th cng c t sut sinh li cn thit theo th trng cng cao. Hnh 3.2 minh ha thc t ny.
T sut sinh li cn thit (%) Ri ro li nhun Li nhun tr cho ri ro cao

Ri ro thun tu Li nhun tr cho ri ro thun tu Ri ro Hnh 3.2. Mi quan h gia t sut sinh li cn thit v ri ro

31

Chng III: Gi tr ca c phiu tri phiu trn th trng chng khon T l li nhun t ri ro l t l m ti th trng chit khu dng lu kim ca cc tch sn ti chnh vi mc ri ro thng thng. i vi nhng khon u t mo him vt qua mc ri ro thng thng, t l li nhun cng s cao hn bnh thng. Phn cao hn ny l s n b cho nhng nh u t chp nhn ri ro v c th coi l phn li nhun tr cho ri ro cao. Li nhun tr cho ri ro cao Hay T sut sinh li cn thit i vi mt khon u t mo him = T l li nhun tng ng vi mc ri ro thun tu + Li nhun tr cho ri ro cao Phn cao hn t sut sinh li cn thit theo th trng trn t l hon vn ri ro thun tu

Tnh ri ro ca ti sn nh hng rt ln n th gi ca n. Th gi ca mt tch sn ti chnh c mi quan h t l nghch vi mc ri ro: - Khi mc ri ro thp, th gi ca tch sn tng ln. - Khi mc ri ro cao, th gi s gim xung. i vi cc loi tri phiu, chng ta c th thy rng khi t l chit khu k tng ln v dng lu kim k vng khng i, th gi tr ca tri phiu gim. Chng hn, mt tri phiu c mnh gi 10 triu VND, li sut ghi trn tri phiu 7%/nm, thi gian o hn 8 nm. Nu mc ri ro ca tri phiu ny mc m YTM do th trng xc lp l 9%, th th gi ca tri phiu l (cng thc 3.2) B = 0,7 tr x PVFA (9%,8) + 10 tr x PVF (9%, 8) = 0,7 tr x 5,5348 + 10tr x 0,5019 = 8,89336 tr VN Nhng nu t sut YTM ca th trng cao hn, chng hn l 10%, th th gi ca tri phiu ch l 8,3994 tr. VN. B = 0,7 tr x PVFA (10%,8) + 10 tr x PVF (10%, 8) = 0,7 tr x 5,3349 + 10tr x 0,4665 = 8,39943 tr VN Trong cc mc tip theo, chng ta s phn tch r mi quan h gia dng lu kim k vng tng lai, ri ro, t l hon vn cn thit v th gi. Qu trnh phn tch ny s lm r hn mi quan h gia ri ro v th gi ca tri phiu.

b.Ri ro ca tri phiu.

C 4 loi ri ro ch yu m khi u t vo tri phiu thng gp: Ri ro tn dng (ngi pht hnh mt kh nng thanh ton) Ri ro li sut Ri ro thanh khon (khng th chuyn i trn th trng) Ri ro sc mua

b1. Ri ro tn dng. Ri ro tn dng l loi ri ro m ngi pht hnh tri phiu khng c kh nng ti chnh thanh ton khon tin phi tr nh h cam kt. V d: Mt giy n ngn hn c pht hnh vi cam kt s thanh ton mt ln khi o hn sau 90 ngy, mnh gi 100.000 USD. Gi s giy n khng thuc loi u t mo him v gi bn 32

Chng III: Gi tr ca c phiu tri phiu trn th trng chng khon trn th trng (th gi) thi im hin ti l 98.522,17 USD. S dng m hnh DCF chng ta c th tm c t sut li tc theo nm ca n. T sut li tc 90 ngy ca thng phiu l

100.000 - 1 = 0,015 = 1,5%. 98.522,17 360 = 6% 90

T sut li tc/nm ca thng phiu l 1,5%

Trong khi , mt thng phiu khc c cng mnh gi v c 0,5% kh nng c th xy ra ri ro tn dng. n gin ho, chng ta gi s rng nu xy ra ri ro tn dng, tri ch khng nhn c g c. Trong trng hp ny, khon tin thanh ton k vng nhn c sau 90 ngy l: 99,5% x 100.000 + 0,5% x 0 = 99.500 USD Gi tr ca thng phiu ny thp hn thng phiu trn bi hai nguyn nhn: Khon tin k vng nhn c thp hn (99.500 USD thay v 100.000 USD) T sut li tc cao hn bi n l mt khon u t thuc loi mo him.

Gi s nu chng ta iu chnh t sut li tc theo mc ri ro v t l hon vn ca thng phiu ny l 6,5%. T sut li tc 90 ngy l: 6,5% / 4 = 1,625% Gi tr ca n l :

99.500 = 97.908,98 USD 1,01625

gip cc nh u t nh gi ri ro tn dng ca cc loi tri phiu di hn v ngn hn, ti cc nc pht trin c nhng cng ty chuyn thc hin nhng dch v ti chnh xc nh cht lng tri phiu. Nhng kt qu, nh gi ny gip cc nh u t xp loi tri phiu thnh nhiu hng ri ro tn dng v s dng nhng k hiu ring ch tng loi chng khon. Qua nhng s liu thng k v theo di th gi ca cc loi tri phiu, cc nh nghin cu kinh t rt ra mt s kt lun sau: a- T sut sinh li cn thit theo th trng c khuynh hng thay i theo thi gian, ph hp vi mc li sut chung. b- Mi quan h gia ri ro v t l hon vn hnh thnh trn th trng th hin: mc ri ro cng cao, th t l hon vn cn thit cng cao. Do , th t xp hng t sut sinh li cn thit ca tng loi tri phiu c xp loi nh sau: k tri phiu cng ty > k tri phiu cp b2. Ri ro li sut. T l li sut lin tc bin ng, phn nh nhng thay i v cung v cu i vi tn dng ni chung v tng loi tn dng c th ni ring. V l do , dn ti c nhng thay i lin tc v t sut sinh li cn thit ca tri phiu. Nhng thay i ny em li ri ro cho tri ch v nhng ri ro ny c n b bng nhng thay i v th gi ca cc loi tri phiu. minh ho, chng ta xem xt mt tri phiu c thi hn 4 nm, c k hiu l B4 v mt tri phiu c thi hn 10 nm, c k hiu l B10. C hai loi tri phiu u c mnh gi 10 triu VN v li sut ghi trn tri phiu l 8% /nm, tr li cui mi nm mt ln. * thy r gi tr ca tri phiu B4 thay i khi li sut thay i, chng ta gi s rng t sut YTM cn thit trn th trng ca tri phiu B4 bng li sut ghi trn tri phiu - 8%/nm. S dng m hnh DCF, chng ta tnh c gi tr thay gi bn ca n:

33

Chng III: Gi tr ca c phiu tri phiu trn th trng chng khon B4 =

(1,08)
t =1

0,8

(1,08)4

10

= 0,8tr . PVFA (8%,4) + 10tr . PVF (8%, 4) = 0,8 . 3,3121 + 10 . 0,7350 = 10tr . VN ( lm trn s) Nu t sut sinh li tng ln v nhng tri phiu mi c nhng tnh cht tng t c bn cho cng chng vi li sut 10%/nm. Cng chng u t s tm thy chi ph c hi ca h l 10% v t sut YTM cn thit ca nhng tri phiu in hnh cng s tng ln ti 10%. V vy, gi bn ca tri phiu B4 s gim 0,6341 tr . VN. B4 = 0,8 . PVFA (10%,8) + 10tr . PVF (10%, 8) = 0,8 . 3,1699 + 10 . 0,6830 = 9,3659tr . VN Ngc li, nu t sut sinh li cn thit gim xung cn 6%/nm, th gi bn tri phiu B4 s tng ln. B4 = 0,8 . PVFA (6%,4) + 10 . PVF (6%, 4) = 0,8 . 3,1699 + 10 . 0,6830 = 10,6931tr . VN * i vi tri phiu B10, chng ta c nhng tnh ton sau Khi t sut YTM trn th trng l 8%/nm, gi tr (hay gi bn) ca tri phiu ny bng mnh gi. B10 =

(1,08)
t =1

10

0,8

(1,08)10

10

= 0,8tr . PVFA (8%,10) + 10tr . PVF (8%, 10) = 0,8 . 6,7101 + 10 . 0,4632 = 10tr . VN ( lm trn) Khi t sut sinh li cn thit l 10%, gi tr ca tri phiu gim 1,2293 tr. VN B10 = 0,8 . PVFA (10%,10) + 10 . PVF (10%, 10) = 0,8 . 6,1446 + 10 . 0,3855 = 8,77071tr . VN Khi t sut sinh li cn thit gim xung mc 6%, gi tr ca tri phiu B4 tng 1,4721 tr. VN B10 = 0,8 . PVFA (6%, 10) + 10 . PVF (6%, 10) = 0,8 . 7,3601 + 10 . 0,5584 = 11,4721 tr . VN Nhng kt qu tnh ton ny c tm tt trong bng sau y: T sut YTM (%) 6 8 10 n v: Triu VND Thi gian o hn (nm) 4 10 10 6931 11 4721 10 10 9,3659 8,7707

Bng 3.2: nhy v gi tr ca tri phiu i vi t sut YTM R rng l, gi bn ca tri phiu di hn chu nh hng mnh hn ca nhng thay i v li sut so vi gi ca tri phiu ngn hn. Hin tng ny c th hin trong hnh 3.3 vi hai th biu din nhy v gi tr ca hai loi tri phiu nm 4 nm v 10 nm i vi t sut YTM. 34

Chng III: Gi tr ca c phiu tri phiu trn th trng chng khon

Th gi ca tri phiu (tr.VND)

12 11 10 9 8

B4 B10 YTM (%) Li sut danh ngha

9 10 11

Hnh 3.3 - nhy v gi tr ca tri phiu di hn i vi nhng thay i v t sut YTM iu quan trng l khng th so snh ri ro li sut ca tri phiu di hn vi ri ro li sut ca tri phiu ngn hn nu ch duy nht da trn c s nhy v gi tr ca tri phiu i vi nhng thay i v t sut sinh li. Trong nhng phn tch trn, chng ta so snh nhng thay i v gi tr tri phiu da trn s thay i nh trc ca t sut YTM. Nhng trong thc t, qua tin hnh kho st theo di trong nhiu nm cc nh kinh t thy rng li sut ca tri phiu di hn n nh hn li sut ca tri phiu ngn hn. Hay lch chun ca li sut tri phiu ngn hn ln hn tr s ny ca tri phiu di hn. V l , khi tin hnh so snh ri ro li sut ca tri phiu ngn hn v tri phiu di hn, chng ta phi lun quan tm n hai yu t: - Li sut ngn hn bin ng nhiu hn li sut di hn. - Tri phiu di hn nhy cm hn i vi nhng thay i v t sut sinh li. b3. Ri ro thanh khon. Ri ro thanh khon cn c hiu l ri ro v kh nng chuyn i trn th trng. Mt chng khon s c ri ro thanh khon thp, nu n c bn nhanh chng m khng chu nhng nhng b quan trng v gi c. Mt s chng khon c giao dch nhiu s em li cho chng mc ri ro thanh khon ti thiu, trong khi nhiu chng khon khc c ri ro thanh khon ng k. Tri phiu kho bc l mt loi tch sn ti chnh c tnh thanh khon cao, cn chng ch tin gi ngn hng c thi hn l loi tch sn ti chnh c tnh thanh khon thp hn - tc ri ro thanh khon cao hn tri phiu kho bc. b4. Ri ro sc mua hay ri ro do lm pht gy ra y l loi ri ro xy ra i vi tt c cc loi chng khon, ri ro ny do tri ch chu. Do , khi chun b u t mua chng khon, ngi mua thng c nhng d kin v t l lm pht trong khong thi gian d nh s u t. Tuy nhin, t l lm pht thc t thng khc vi t l d bo trc. Bi vy, sc mua i vi cc loi chng khon s cao hn d kin ti thi im cui ca t pht hnh nu t l lm pht thc t thp hn d on v ngc li. Tnh khng chc chn ny c gi l ri ro sc mua hay ri ro lm pht. b5. Ri ro chung ca tri phiu. Mi loi ri ro nu trn gp mt phn no vo ri ro chung ca nhng chng khon c thu nhp c nh. Nhng li nhun tr thm cho ri ro ca th trng phn nh mc ri ro chung ca nhiu loi chng khon khc nhau v th gi ca chng c hnh thnh da trn nhng yu t ny. 35

Chng III: Gi tr ca c phiu tri phiu trn th trng chng khon

3.2. NH GI C PHIU
3.2.1. Li nhun v gi tr ca c phn thng. a. Nhn nh chung.
Khng ging cc loi chng khon c thu nhp c nh, c phn thng khng c k hn o hn v doanh nghip khng c bn phn nh trc phi tr bt c khon li tc c phn no cho cc c ng. iu ny to cho mi c phn mt dng lu kim khng th d tnh trc khc vi dng lu kim ca mt tri phiu, do lm cho vic xc nh gi tr ca c phn gp rt nhiu kh khn. Tuy nhin, chng ta c th p dng m hnh DCF nh gi c phiu v l trong trng hp ny, chng ta cng nh gi tng gi tr k vng, n l ca dng lu kim hn hp. Cng thc xc nh gi tr ca c phiu l: P0 = V i : P0 =

d1 d2 dn Pn + + ... + + ... 2 n 1+ k (1 + k ) (1 + k ) (1 + k )n

(1 + k )
t =1

dt

(1 + k )n

Pb

(3.3)

P0 = Gi bn c phn thi im hin ti Pn = Gi bn c phn trn th trng ti thi im kt thc k hn th n. dt = Li tc c phn k vng ca mi c phn ti thi im k hn th t.

Cng thc (3.3) c th c pht biu nh sau: Gi bn ca mt c phiu bng gi tr chit khu dng lu kim k vng ca c phiu. Ngha l gi tr chit khu ca nhng khon li tc c phn nhn c v gi bn c phiu ti thi im k vng m n c bn. Th d 1: Mt c phiu k vng c chia li tc c phn trong nm l 2,20 USD, gi bn k vng ca n ngay sau thi im chia c tc l 60,50 USD v t sut sinh li cn thit trn c phn l 14% (t l chit khu), th gi bn c phiu thi im hin ti l: Po =

2,20 + 60,50 = 55 USD 1,14

Th d 2: Mt ngi s dng mt c phn v c nh bn n vo cui nm th 10. Nu c phn c k vng c chia li tc c phn mi nm l 1,50 USD, th gi ca n thi im cui nm th 10 l 53 USD v t sut sinh li cn thit theo th trng l 10%/nm. Th gi thi im hin to ca c phn l: P0 =

(1 + k )
t =1

10

1.50

(1 + k )10

53

Po = 1.50 PVFA ( 10%. 10) + 53 PFV ( 10%.10) Po = 1.5 . 6,1446 + 53. 0,3855 = 29.65 USD Nhng nhng k vng ca ngi c ng v gi bn trong tng lai ca c phiu c da trn c s no? Ti sao ngi c ng li c th hy vng c phiu c bn vi gi no m khng phi l mt gi khc? V l gi tr ca c phiu i vi mt ngi mua ti bt c thi im no trong tng lai cng u da trn dng lu kim m ngi k vng s nhn c t c phiu do gi bn c phiu thi im hin ti phi bng vi gi tr hin gi v thi im bn tt c mi khon thu 36

Chng III: Gi tr ca c phiu tri phiu trn th trng chng khon nhp k vng trong tng lai. Hay ni cch khc, gi tr ca c phiu bng gi tr hin ti ca tt c mi khon li tc c phn k vng trong tng lai ca n. Bi vy, cn s dng m hnh DCF nh gi c phiu bng cch chit khu tt c mi khon tin li tc c phn tng lai ca n. P0 = P0 =

d1 d2 d3 + + + ... 2 1+ k (1 + k ) (1 + k )3

(1 + k )
t =1

dt

(3.4)

Cng thc (3.4) l m hnh nh gi li tc c phn. Th d 3: Nu mt c phn k vng mi nm c chia 2 USD li tc c phn, khon c tc ny khng c thi hn chm dt v t sut sinh li cn thit theo th trng l 10%/nm. Gi bn ca c phn ny c tnh nh sau: P0 =

(1 + 0,1)
t =1

2 = 20 USD 0,1

Vic tnh ton trn c thc hin kh n gin. Tuy nhin tht l kh khn khi p dng m hnh DCF nm trong vic xc nh cc khon li tc c phn tng lai v t sut sinh li cn thit ca c phn vi chnh xc hp l.

b. M hnh dng lu kim li tc c phn gia tng khng i.

Vic thc hin nhng nh gi ring r v mi khon tin li tc c phn tng lai l mt cng vic rt kh khn. Trong thc t thng c nhng dng lu kim bao gm nhng khon li tc c phn c t l gia tng khng i trong tng lai. Nu k hiu li tc c phn thi im hin ti ca mi c phn l d0 v t l gia tng k vng hng nm trong nhng nm tip theo l g. Chng ta c th biu din nhng khon li tc c phn k vng nh sau: d1 = d0 (1 + g) d2 = d0 (1 + g)2 ...................... dt = d0 (1 + g)t T d1 = d0 (1 + g), chng ta c th pht trin cng thc (3.4) nh sau:

d1 d (1 + g ) d 1 (1 + g ) P0 = + 1 + + ... 1+ k (1 + k )2 (1 + k )3
2

Rt gn cng thc, ta c: P0 =

d1 kg
d1 = d0 (1 + g) t=1 d2 = d0 (1 + g)2 t=2 d3 = d0 (1 + g)3 t=3

(3.5)

Dng lu kim li tc c phn c mc tng khng i c biu din nh sau: d0 t=0

Th d: Gi s mt c phn c d0 = 1,50 USD, g = 6%, k = 12%, th gi bn ca n s l: 37

Chng III: Gi tr ca c phiu tri phiu trn th trng chng khon d1 = 1,50 . 1,06 = 1,59 USD P0 =

1,59 = 26,50 USD 0,12 0,06

Nh cp im 1, gi tr ca c phiu phn nh gi tr hin ti ca tt c cc khon li tc c phn tng lai, bt chp thi hn gia chng ca nh u t chng khon. thy r iu ny, chng ta th tnh gi tr hin ti ca c phiu trong th d trn, vi iu kin b sung l ngi c ng c d tnh bn n ngay sau khi nhn c khon tin c tc ca nm u (thi im sau d1). Ti thi im , li tc c phn d1 = 1,59 v tr thnh mt khon tin qu kh, khon tin c tc k tip (d2 = 1,59 x 1,06 = 1,6854) s l khon tin k vng ca nm tip theo. Gi bn c phiu ti thi im (gi s t sut sinh li cn thit theo th trng khng thay i) s l: P1 =

d2 1,6854 = = 28,09 USD k g 0,12 0,06 d 1 + P1 1,59 + 28,09 = = 26,50 USD 1,12 1+ k

Do , gi tr hin ti ca c phiu m ngi c ng d tnh bn trong mt nm l: P0 =

Kt qu ny bng vi gi tr thu c khi chit khu tt c cc khon li tc c phn tng lai. Bi vy, chng ta thy r nhng tnh ton v gi tr hin ti ca mt c phiu khng ph thuc vo thi hn s hu n. Cng cn lu rng, nu c g v k u khng i, th gi bn c phiu s tng vi mt t l tng t nh li tc c phn. Chng hn, gi bn c phn thi im kt thc mt nm (P1 = 28,09 USD) s cao hn gi bn trc mt nm bng ng 6% (P0 = 26,50 USD). Thc vy, li nhun trn vn ca nm u l P1 - P0 v va ng bng 6% ca gi bn thi im ban u ca c phiu: g=

P1 + P0 28,09 + 26,50 = = 6% 26,50 P0

thy r ti sao xy ra iu ny, cn lu rng gi bn mi c phn ti thi im t v t + 1 l:

Pt =

Pt+1 =

d t +2 k g

V l dt+2 = dt+1 (1 + g), do : Pt+1 =

d t +2 d (1 + g ) = t +1 = Pt (1 + g), k g k g
= v

T sut li nhun trn vn hng nm

P t +1 P t Pt

Pt (1 + g ) Pt g Pt = = g Pt Pt

c. M hnh dng lu kim li tc c phn gia tng gim dn.

Trong thc t, c nhiu cng ty ln c t l tng trng khng ngng v n nh. Song cng c nhiu doanh nghip tri qua nhng thi k pht trin gim dn, m r rng l khng th k vng tip tc pht trin mi. Do , v nguyn tc, cng thc (3.4) vn c p dng, nhng do t l gia tng li tc c phn khng n nh nn i hi phi c s iu chnh thch hp. 38

Chng III: Gi tr ca c phiu tri phiu trn th trng chng khon Th d: Gi s mt c phiu c li tc c phn c chia ln u (d0) l 1,50 USD, li tc c phn gia tng mi nm 20% trong 4 nm k tip. T nm th 5 tr i, t l ny gim xung ch cn 6% mi nm. T l sinh li cn thit theo th trng l 16%. Gi tr hin ti ca li tc c phn tng lai c tnh nh sau: d1 = 1,50 . (1 + 0,2) = 1,8000 USD d2 = 1,50 . (1 + 0,2)2 = 2,1600 USD d3 = 1,50 . (1 + 0,2)3 = 2,25920 USD d4 = 1,50 . (1 + 0,2)4 = 3,1104 USD d5 = d4 . 1,06 = 3,2970 USD V l t l gia tng li tc c phn c tnh t nm th 5 tr i ch tng 6%/nm v t l ny khng thay i. Do m hnh dng lu kim li tc c phn gia tng khng i c s dng tm gi tr ca c phiu ti thi im t = 4 P4 =

d5 3,2970 = = 32,97 USD kg 0,16 0,06

Gi bn c phiu ti thi im t = 0 c xc nh nh sau: P0 = =

d2 d3 d4 P4 d1 + + + + 2 3 4 1+ k (1 + k ) (1 + k ) (1 + k ) (1 + k )4
2,160 2,592 3,1104 32,97 1,80 + + + + 2 3 4 1,16 (1,16) (1,16) (1,16) (1,16)4
= 24,7443 USD

3.2.2. T sut sinh li cn thit theo th trng.

M hnh tng trng li tc c phn khng i v gim dn cng c th c s dng c tnh t sut sinh li cn thit theo th trng ca mt c phiu. T cng thc (3.5) ca m hnh tng li tc c phn khng i ta c th bin i tm t sut sinh li cn thit k: P0 =

d1 d k-g = 1 kg P0

=> k =

d1 +g P0

(3.6)

Cng thc (3.6) ch r rng t sut sinh li cn thit ca mt c phiu bng tng s t sut li tc c phn k vng. Chng hn, nu li tc c phn ca mt c phiu nm tip theo (d1) k vng l 2,240 VN, t l tng li tc c phn hng nm l 5% v khng i. Gi bn c phiu thi im hin ti l 32.000 VN. S dng cng thc (4.4), ta tnh c t sut sinh li cn thit theo th trng l: k=

d1 2.240 +g = + 0,05 = 0,1 = 12% P0 32000

T sut sinh li cn thit theo th trng l 12%/nm, v cc nh u t hy vng nhn c t li tc c phn 7%, cng vi 5% li nhun do s gia tng gi tr ca vn u t. Chng ta cng cn hiu rng khi c phn tr nn ri ro hn th t sut sinh li cn thit s tng ln v do , gi bn c phiu s gim xung. Chng hn, nu gi bn c phiu gim xung cn 28000 VN v cc nh u t vn d tnh t l tng li tc c phn l 5%. T sut sinh li cn thit s tng ln mc : 39

Chng III: Gi tr ca c phiu tri phiu trn th trng chng khon k=

d1 2.240 +g = + 0,05 => k = 0,08 + 0,05 = 13% P0 28000

M hnh gia tng li tc c phn gim dn cng c s dng tnh t sut sinh li cn thit. V d: Gi s bn bn mt c phiu thi im hin ti l 36.000 VN, li tc c phn d0 l 1000 VN, t l tng c k vng l 30% mi nm, trong 3 nm lin tip v 5% cho nhng nm tip theo. tm t sut sinh li cn thit, trc tin chng ta cn tnh li tc c phn t nm 1 ti nm 4: d1 = 1000 . 1,3 = 1.300 VN d2 = 1000 . (1,3)2 = 1.690 VN d3 = 1000 . (1,3)2 = 2.197 VN d4 = d3 . 1,05 = 2.306,85 VN S dng cng thc (4.1) v (4.3). Ta c : P0 =

d1 d2 d3 p3 + + + 2 3 1 + k (1 + k ) (1 + k ) (1 + k )3

Trong khi : P3 =

d4 2306,85 = k - g (k - 0,5 )

Thay cc gi tr vo phng trnh ta c: 36000 =

1.300 1.690 2.197 2.306,85 + + + 2 3 1+ k (1 + k ) (1 + k ) (1 + k )3 (k 0,05)

Bng phng php ni suy, chng ta tm c t sut sinh li cn thit (k) l 10,4%.

3.2.3. nh gi t sut sinh li v ri ro ca c phn thng.

Chng ta phn bit gia cc loi ri ro nh ri ro tn dng, ri ro li sut, ri ro thanh khon v ri ro sc mua trong u t vo tri phiu. Trong phn ny chng ta s ln lt nh gi ri ro khi u t vo c phn thng. Tuy nhin, trc khi nghin cu ri ro, chng ta phi xem xt v t sut li nhun. V c phn thng khng c thi gian o hn, nn t sut sinh li c tnh ton theo thi hn s hu chng (mt thng, mt qu hay mt nm v.v...). T sut sinh li c o lng bng t l phn trm (%) li nhun (hay thua l) so vi khon tin u t ban u. C ng nhn c li tc c phn v khon thu nhp (hay thua l) do chnh lch gia gi bn so vi tin vn u t ban u. Tm li, t sut sinh li c cu to bi hai thnh phn: t l li tc c phn v t l sinh li trn vn u t. Chng hn, mt ngi mua mt c phiu vi gi 58 USD, sau mt nm bn c 64,38 USD v nhn c 0,87 USD li tc c phn. T sut sinh li ca c phiu l: - T l li tc c phn = 0,87/58 = 0,015 = 1,50% - T l li tc trn vn u t = 6,38/58 = 0,110 = 11,00% Tng t sut sinh li 7,25/58 = 0,125 = 12,50$ Vic tnh ton ny n gin hn khi phi d on trc v tnh t sut sinh li tng lai.

40

Chng III: Gi tr ca c phiu tri phiu trn th trng chng khon Chng ta c th thit lp bng phn phi xc sut v t sut sinh li tng lai ca c phiu bng cch s dng c phn on v nhng thng tin c sn nh s phn phi t sut sinh li ca c phiu trong qu kh v nhng phn tch d bo v doanh nghip, ngnh cng nghip hay nn kinh t.

a. Phn phi xc sut.

V khng th bit c chc chn v t sut sinh li tng lai ca mt c phiu, nn t sut sinh li thng c cp nh mt bin ngu nhin. hiu r khi nim ny, chng ta xem xt s phn b xc sut ca t l sinh li ca hai c phiu A v B trong bng 3.4. Tnh trng ca nn kinh t C phiu A C phiu B T sut sinh T sut sinh Xc sut Xc sut li (k-%) li (k-%) Bng n kinh t 22 0,12 48 0,12 Tng trng kh 18 0,18 28 0,18 Tng trng trung bnh 14 0,4 22 0,4 Di trung bnh 10 0,18 16 0,18 Suy thoi 6 0,12 -4 0,12 Tng 1,0 1,0 Bng 3.4. Phn phi xc sut v t sut sinh li ca hai c phiu A v B Hnh 3.3, cng trnh by th v s phn b xc sut ca t sut sinh li ca hai c phiu A v B. Cc biu ct minh ho 5 kh nng c th xy ra i vi nn kinh t: bng n kinh t, tng trng kh, tng trng trung bnh, di trung bnh v suy thoi - trong tng kh nng ng vi tng t sut sinh li ca hai c phiu.
C phiu A Xc sut Xc sut C phiu B

0.4 0.3 0.2 0.1 0 0 k (%) 10 20 30 40 50

Hnh 3.3 th phn b xc sut t l sinh li ca hai loi c phiu A v B S phn b xc sut nh trong bng 3.4 v hnh 3.3 l ri rc, v l s lng t sut sinh li c th xy ra l c hn.

b. Gi tr k vng.
Gi tr k vng hay trung v ca mt bin ngu nhin l gi tr trung bnh trng ca nhng h qu c th xy ra . Nu k hiu ki l t sut sinh li k th i v xc sut tng ng ca n l Pi th th t sut sinh li k vng trung bnh k c tnh nh sau:

k = Pi .k i
t =1

(3.7)

41

Chng III: Gi tr ca c phiu tri phiu trn th trng chng khon T nhng s liu trong bng 3.4, t sut sinh li ca c phiu A v B c tnh nh sau:

k A = 0,12.22 + 0,18.18 + 0,4.14 + 0,18.10 + 0,12.6 = 14% k B = 0,12.48 + 0,18.18 + 0,4.22 + 0,18.16 + 0,12.(-4) = 22%
Bng cch so snh phn b xc sut ca hai c phiu A v B trong th 3.3, chng ta thy gi tr trung bnh trng ca t sut sinh li ca c phiu B ln hn c phiu A.

c.. lch chun.

lch chun ca mt bin ngu nhin o lng phn tn hay s bin ng xung quanh gi tr k vng. Khi p dng i vi t sut sinh li trong u t, n o lng mc ri ro ca khon tin u t. lch chun c k hiu l (sigma) v n bng cn bc hai ca phng sai (Variance - V). Phng sai l i lng nhm nh gi phn tn Cc gi tr ca t sut li nhun so vi gi tr k vng. V = 2 =

P . (k
n t =1 i

(3.8)

Vi ki l t sut sinh li k th i v Pi l xc sut tng ng k th i Do , lch chun c tnh theo cng thc: =

v =

(3.9)

Phng sai v lch chun ca t sut sinh li ca c phiu A v c phiu B c trnh by trong bng 3.5 cho thy lch chun ca c phiu B ln hn lch chun ca c phiu A. iu phn nh rng phn b xc sut ca c phiu B phn tn rng hn vi c phiu A, tc l mc ri ro ca c cao hn c phiu A. T sut sinh li (%) Xc sut k a- C phiu A 22 18 14 10 6 Tng cng b- C phiu B 48 28 22 16 -4 Tng cng P 0,12 0,18 0,40 0,15 0,12 1,00 P.k 2,64 3,24 5,60 1,80 0,72 k = 14 k- k 8 4 0 -4 -8 0 (k - k )2 64 16 0 16 64 160 P (k - k )2 7,68 2,88 0,00 2,88 7,68 VA = 2 A = 21,12

lch chun A = 0,12 0,18 0,40 0,18 0,12 1,00 5,76 5,04 8,80 2,88 -0,48 k = 22

21.12 = 4,6%
26 6 0 -6 -26 0 676 36 0 36 676 1424 81,12 6,48 0,00 6,48 81,12 VB = 2 B = 175,20

lch chun B =

175,20 = 13,24%

Bng 3.5 Phng sai v lch chun ca t sut sinh li hai c phiu A & B. 42

Chng III: Gi tr ca c phiu tri phiu trn th trng chng khon T nhng phn tch v tnh ton trn, c th rt ra mt s nhn xt nh sau: Phng sai l bnh qun gia quyn ca bnh phng cc lch (khong cch) ca t sut sinh li so vi trung v. Nhng gi tr nm xa lm gia tng phng sai nhiu hn nhng gi tr nm gn trung v. Phng sai c biu din bng n v bnh phng ca bin s. Nu bin s c o lng bng t l %, th phng sai c o lng bng t l % bnh phng. Tuy nhin, n v tnh ny khng c ngha thc tin. Trong nhiu trng hp gi tr k vng v lch chun ca mt bin s c nh gi bng nhng s liu qu kh. Trong trng hp ny, mi t sut sinh li qu kh c n nh vi cng mt t l xc sut. Chng hn, nu t sut sinh li ca mt c phiu trong thi gian 5 nm gn nht c s dng c tnh t sut sinh li k vng, th mi d liu c gn vi cng mt t l xc sut l 0,2. Trong trng hp c n t sut sinh li lch s, th t sut sinh li k vng c tnh nh sau:

k =

i =1

1 1 . ki = x n n

k
i =1

ki n

(3.10)

Nu k hiu phng sai ca t sut sinh li qu kh l S2, th lch chun ca n l S. Cng thc tnh phng sai c vit nh sau: S2 =

(k
n i =1

a 1

(3.11)

Khi phng sai c k hiu l s2, th lch chun c k hiu l s: S = S2 (3.12) Gi tr S cp ti lch chun ca mu, cn gi tr cp ti lch chun ca tp hp. Hu ht cc nh u t u tnh ton c v S, bi nu s dng nhng d liu ca qu kh tnh ton th s c S, cn nu phn phi xc sut l s liu d on trc, c s dng tnh gi tr trung bnh trng th s c .

d. Tc dng ca lch chun.

lch chun ca mt bin ngu nhin c dng o lng phn tn xung quanh trung v ca bin s. Chng ta ni r phn u rng lch chun ca cc khon thu nhp ca mt tch sn ti chnh l o lng ri ro ca tch sn . Do , chng ta s thy t sut sinh li cn thit theo th trng ca cc tch sn ti chnh tng hay gim gn lin vi lch chun ca t sut sinh li ca chng.

3.2.4. Li nhun v ri ro trong phm vi mt danh mc u t.

T nhng cn c thc nghim cho thy lch chun ca mt danh mc u t ln v cn i gm nhiu tch sn ti chnh l c s o lng mc ri ro ca chng: T sut sinh li cn thit ca danh mc u t c mi lin h trc tip vi lch chun ca n. Tuy nhin, khi xem xt s cn i gia li nhun v ri ro ca nhng c phiu ring l, chng ta thy rng mi lin h ny khng din ra nh i vi danh mc u t. Mc d ng thng li nhun - lch chun kim sot mt s mi quan h hin hu gia cc bin s ny, song c nhng gi tr c lch rt ln so vi ng thng. Hay ni cch khc, t l sinh li cn thit ca nhng danh mc u t ln c lin quan ti lch chun ca chng thuc ng thng v mi quan h khng 43

Chng III: Gi tr ca c phiu tri phiu trn th trng chng khon ph hp khi p dng i vi nhng c phiu ring l. Nh vy, vic o lng ri ro bng lch chun l khng ph hp khi o lng ri ro ca nhng chng khon ring l v n khng miu t c ton b ri ro lin quan n vic nm gi chng khon ring l. iu ny c ngha rt quan trng i vi nh qun tr ti chnh. Nu c ng khng s dng lch chun o lng ri ro m s dng mt tiu thc khc thit lp t sut sinh li cn thit v gi tr ca cc tch sn ti chnh, th doanh nghip cng cn s dng chnh tiu thc nh gi ri ro ca cc d n u t ca n. Mt khc, cc nh qun tr l i din ca c ng v ang hnh ng nhn danh h. Do , cc nh qun tr phi nh gi ri ro ca nhng d n mi da trn quan im ca cc c ng. Nh vy, c th gim thiu c ri ro, nh u t thng nm gi mt danh mc gm nhiu c phiu hn l mt loi c phiu ring l. Mt s nh u t thit lp nhng danh mc u t ca ring h bng cch u t trc tip vo nhiu loi c phiu khc nhau. Nhiu ngi gin tip u t vo cc danh mc c phiu bng cch mua c phn ca cc qu u t h trng hay ng gp vo cc qu hu bng v.v... hiu r cch thc nh gi ri ro ca c ng, chng ta cn tm hiu nhng li nhun thu c t a dng ho u t ca h.

3.2.5. a dng ho u t trnh ri ro.

Bng 3.6. trnh by t sut sinh li hng nm, trung v v lch chun ca ba loi c phiu gi nh trong thi gian 5 nm. ng thi, phn bn phi ca bng cng trnh by t l sinh li trn cc danh mc u t ca cc c phiu gm c: A & B, A & C, B & C v A & B & C. Cc gi tr ca mi danh mc u t c phiu l gi tr trung bnh trng ca nhng c phiu thuc danh mc u t . n v % C phiu Danh mc u t N m A B C 1(A&B) 2(A&C) 3(B&C) 4(A&B&C) 1 -2% 20% -4% 9,0% -3,0% 8,0% 4,7% 2 17 -5 9 6,0 13,0 2,0 7,0 3 12 16 9 14,0 10,5 12,5 12,3 4 13 8 16 10,5 14,5 12,0 12,3 5 5 36 10 20,5 7,5 23,0 17,0 Trung v 9,0 15,0 8,0 12,0 8,5 11,5 10,7 lch chun 7,5 15,1 7,3 5,6 6,9 7,7 4,9 So snh lch chun ca cc danh mc u t vi lch chun trung bnh ca cc c phiu thuc mi danh mc u t. Danh mc lch chun (%) lch chun trung bnh ca cc c u t danh mc u t phiu (%) 1 (A & B) 5,6 < 11,3 = (7,5 + 15,1) / 2 2 (A & C) 6,9 < 7,4 = (7,5 + 7,3) / 2 3 (B & C) 7,7 < 11,2 = (15,1 + 7,3) / 2 4 (A&B&C) 4,9 < 9,97 = (7,5 + 15,1 + 7,3)/ 3 Bng 3.6 T l sinh li, trung v, lch chun ca cc loi CP v danh mc u t T l sinh li ca danh mc u t 1 trong nm th nht c tnh bng t l sinh li trung bnh ca c phiu A v B : (-2+20) / 2 = 9,0%.

44

Chng III: Gi tr ca c phiu tri phiu trn th trng chng khon lch chun ca mi danh mc u t bng gi tr trung bnh ca trung v ca cc c phiu. V d: Trung v ca danh mc u t 3 - gm c phiu B v C - l (15 + 8)/2 = 11,5% hay (8 + 2 + 12,5 + 12 + 23,0)/5 = 11,5%. Tuy nhin, lch chun ca cc danh mc u t nhn chung l khng bng vi gi tr trung bnh ca lch chun ca cc c phiu ring l. Nh phn so snh trong bng 3.6 cho thy, mc ri ro ca danh mc u t thp hn t l ri ro trung bnh ca nhng c phiu thuc danh mc u t v thm ch trong a s cc trng hp, n cn thp hn lch chun ca mi c phiu thnh phn. Chng hn, khi xem xt t l sinh li ca hai c phiu A v B trong hai nm u. Chng ta thy t l sinh li ca c phiu A thay i t ngt t - 2% ln 17% v ca c phiu B st gim mnh t 20% xung - 5%. Tuy nhin, t l sinh li trn danh mc u t 1 ch gim nh t 9% xung 6%, bi s dao ng t l sinh li ca cc c phiu theo chiu ngc li. Trong mt danh mc u t, t l sinh li thp (hay c gi tr m) ca mt s c phiu c b p mt phn bng t l sinh li cao ca nhng c phiu khc. Bi vy, to cho t l sinh li ca danh mc u t n nh hn t l sinh li ca ring tng c phiu. Khi nhiu c phiu cng li thnh danh mc u t, li nhun thu c t s a dng ho tr thnh nhiu hn. Nhng li nhun bin t s gim i nhanh chng theo s lng c phiu trong danh mc u t. Chng hn, mt danh mc u t cn i ca 5 c phiu c coi l c t ri ro hn so vi ring mt c phiu, nhng mt danh mc u t 25 c phiu s c mc ri ro thp hn mt danh mc u t 21 c phiu mt t l rt nh. Hin tng ny c m t trong hnh 3.4 ng cong trong hnh 3.4 cho thy mi quan h in hnh gia lch chun ca mt danh mc u t v s lng c phiu thuc danh mc u t . Tuy nhin, d s lng c phiu ca mt danh mc u t c ln ti u cng khng th hon ton loi b ht ri ro bng con ng a dng ho. Loi ri ro ny c gi l ri ro phi ang dng ho hay ri ro th trng. Cn loi ri ro c th loi b bng s a dng ho c gi l ri ro c th a dng ho hay ri ro ring ca cng ty.
lch chun Ri ro c th a dng ho

Ri ro khng th a dng ho

S lng c phiu trong danh mc

Hnh 3.4 Mi quan h gia ri ro v ln ca danh mc u t 3.2.6. M hnh nh gi tch sn vn u t. (The Capital Asset Pricing Model - CAPM) M hnh CAPM l m hnh nh gi cc tch sn ti chnh v nh gi cc t l sinh li ca chng. Mc d CAPM tha nhn quan im cho rng phn li nhun tr cho ri ro tng ng vi mc ri ro, m hnh vn a ra s la chn i vi lch chun ca t l sinh li nh 45

Chng III: Gi tr ca c phiu tri phiu trn th trng chng khon mt s o lng ri ro. N cho php xem xt nhng thu nhp t a dng ho, cng nh nhng li nhun ca cc nh u t thu c t nhng giao dch vay mn v cho vay khng c ri ro. M hnh CAPM c t trn mt s c s gi nh l: 1- Cc nh u t a ra nhng quyt nh u t ca h da trn s phn tch tng thi k ring l. iu ny gip h nh gi cc tch sn da trn c s t l sinh li k vng trong cc thi k ti - thng l mt nm. (D nhin gi bn ca mt tch sn ti thi im kt thc nm phn nh gi tr ca tt c cc khon tin thu nhp k vng trong nhng k tng lai. Tuy nhin, nhng khon thu nhp ngoi thi k mt nm c a vo tnh ton theo phng php hin gi. 2- Cc nh u t thng khng thch ri ro v h s dng gi tr k vng v lch chun khi o lng ri ro v t l sinh li trn cc danh mc u t ca h. 3- i vi mc tiu phn tch, chng ta coi nh khng bit ti chi ph giao dch v gi s rng cc tch sn ti chnh c th c mua v bn theo n v tu - iu c ngha l cc nh u t c th mua cng nh bn bao nhiu tch sn ti chnh tu theo mun ca h, trong phm vi gii hn ti sn m h s hu. 4- T l sinh li trn tt c cc tch sn ti chnh chu cng mc thu, do thu khng nh hng ti vic la chn u t. 5- C mt t l li sut khng c ri ro m bt c nh u t no cng c th vay mn v cho vay. 6- Tt c cc nh u t u bng lng vi t l sinh li k vng v ri ro i vi tt c cc tch sn ti chnh. 7- Cc nh u t c hon ton t do tip cn vi nhng thng tin c sn. Mc d mt s gi nh ny (c bit l ba gi nh cui) cho thy c nhng sai lch rt trm trng so vi thc t. Tuy nhin m hnh CAPM em li nhng kt qu thc t y hn v c l quan trng hn, nhng hiu bit mi ny s c a vo nh gi c phiu. V mt danh mc u t c a dng ho ni chung c lch chun thp hn nhng c phiu ring r. Bi vy mt danh mc u t em li phn li nhun tr cho ri ro trn mi n v ri ro cao hn phn li nhun ny trn ri ro ca mt c phiu ring r hay mt danh mc u t nh hn. Hnh 3.5 th hin trung v v lch chun ti bt c mc sinh li k vng no u thp hn so vi lch chun ca nhng c phiu ring r, v th nhng danh mc u t c th thu c li nhun tr cho ri ro cao hn so vi nhng c phiu ring r. Nh trong hnh 3.5, danh mc u t P v nhng tch sn khng c ri ro em li mt s cn i li nhun - ri ro tt hn so vi c phiu S. T l sinh li k vng (%) CML Danh mc u t th trng

km

P S

lch chun (%)

46

Hnh 3.5. ng thng th trng vn (CML)

Chng III: Gi tr ca c phiu tri phiu trn th trng chng khon Hn th na, tt c cc nh u t s c li hn khi u t vo danh mc u t th trng (k hiu l M) cng vi vic cho vay hay i vay. Danh mc u t th trng l danh mc u t c th to ra li nhun tr cho ri ro cao nht trn mi n v ri ro, hay l khon li nhun c th thu c ln nht t s a dng ho u t. Trong th, danh mc u t th trng l danh mc u t c ng thng m t l ri ro khng a dng ho c i c dng ng thng c nghing ln nht. Tri li, trong mt th trng vn c hiu sut cao v c s cnh tranh mnh m, danh mc u t th trng bao gm tt c nhng c phiu c sn. ng thng i qua M trong hnh 3.5 c gi l ng thng th trng vn v cng thc ca n c tnh nh sau:

km kp = i + m

i p

(3.12)

Vi : k p l t l sinh li k vng ca danh mc P p l lch chun ca danh mc u t P

k m l t l sinh li k vng ca danh mc u t th trng CML

m l lch chun ca danh mc u t th trng.... Biu thc

km i th hin gi bn theo ri ro trn CML. m

ngha nguyn thu ca CML l thit lp gi bn trong trng hp c ri ro trn th trng vn. Chng hn, nu k m = 14%, i = 4% v m = 20% th phng trnh tnh CML l:

14 4 kp = + p 20

k p = 4 + 0,5 p

iu ng rng gi bn trong trng hp c ri ro th trng l 0,5. Theo CML (m c sn s cn bng hp l nht), mt danh mc u t s tng t l sinh li k vng thm 0,5% khi tng thm mt n v trong danh mc u t. Chng hn, danh mc u t trn c lch chun l 17% (p = 17%), t l sinh li k vng ca n s l:

k p = 4 + 0,5 . 17 = 12,5%
V mt danh mc u t vi lch chun l 18% (p = 18%), th t l sinh li k vng ca n s l 13%, cao hn t l sinh li k vng ca danh mc u t trn l 0,5% ( k p = 4 + 0,5 . 18 = 13%).

3.2.7. Ri ro c th a dng ho v khng th a dng ho.

Bi v mt tp hp danh mc u t th trng v nhng tch sn c mc ri ro ti thiu to ra s cn bng hu hiu nht gia t l sinh li v mc ri ro. Do tt c nhng chng khon ring l v tt c nhng danh mc u t khc vi nhng danh mc nm trn ng CML s c mc ri ro cao hn ti bt c mc li nhun k vng no thu c v s c mt t l sinh li k vng thp hn so vi bt c mc ri ro no. Tt c chng u nm pha di ng CML. Chng hn trng hp chng khon J (hnh 3.6) c coi l mt trng hp in hnh. lch chun ca n l j v t l sinh li k vng l k j nhng nu chng ta mun t l sinh li k vng trn khon u t ca chng ta bng k , chng ta khng cn ch r mc ri ro ca chng khon j. Danh mc u t gm c M v tch sn khng c ri ro trong nhng phn hp l s cho chng ta im A v a ra mt t l sinh li k vng k j vi lch chun N j (nh hn j). K 47

Chng III: Gi tr ca c phiu tri phiu trn th trng chng khon hiu N j c ngha l ri ro khng th a dng ho c ca chng khon J. Tc l J khng th gim ri ro xung di mc N j v c th hy vng mt t l sinh li cao bng k j. Tt c phn ri ro cn li ca j - l j - N j - c th a dng ho v trnh c bng cch chn u t ti im A. Bi vy, j - N j l ri ro c th a dng ho c ca chng khon j v n c k hiu l D j . Chng ta c: Tng ri ro (j) = Ri ro khng th a dng ho ( N j )
Danh mc u t th trng Ri ro khng th a dng ho c ca J :
N

Ri ro c th a dng ho ( D j )

T l sinh li k vng k

M A

CML Ri ro c th a dng ho c ca J : D j

k
kj

N j

lch chun

Hnh 3.6 ng CML ri ro c th a dng ho v ri ro khng th a dng ho

Trn th, ri ro c th a dng ho ca mt chng khon c o lng bi khong cch nm ngang ca chng khon k t ng CML. Ri ro khng th a dng ho c ca n l ng nm ngang gia trc t l sinh li k vng v ng CML ti mc sinh li k vng ca chng khon. V danh mc u t th trng nm trn ng CML nn r rng l n khng c ri ro c th a dng ho c hay ton b ri ro ca danh mc u t th trng l khng th a dng ho c. iu ny l hp l, v danh mc u t th trng c nh ngha l danh mc u t to ra s cn bng nht gia t l sinh li v ri ro.
T l sinh li k vng, k M CML

kj
Li nhun tng ng ri ro ca c phiu J

D B A E

J L

kL

Li nhun tng ng ri ro ca c phiu L

lch chun () L Hnh 3.7 Li nhun tng ng vi ri ro ca tng c phiu

N L N J

48

Chng III: Gi tr ca c phiu tri phiu trn th trng chng khon Nhng cc c phiu c th rt d c cn bng, v l cc nh u t thy rng c mt s khc bit quan trng v mc ri ro gia c phiu J v L. S khc bit ny th hin l trong khi ri ro ca c phiu J ch c mt phn nh c th c a dng ho, th mt phn rt ln ri ro ca c phiu L c th a dng ho c. Ngc li, nu gi s rng cc nh u t nm gi nhng danh mc u t ln m ri ro c th a dng ho ca chng khon thuc nhng danh mc c th c loi b hon ton, th cc nh u t s khng quan tm n tng ri ro. Hay chnh xc hn l h ch quan tm ti phn ri ro c lin quan, tc l phn ri ro thuc mi chng khon m khng th a dng ho c.
N > L v nh gi c phiu J c nhiu ri ro hn. Do , Cc nh u t thy rng N J

iu hon ton hp lgic l t l sinh li cn thit ca c phiu J cao hn c phiu L. Phn li nhun b p cho ri ro cao hn s c cc nh u t c phiu nh gi l mo him nhiu hn. Hn th na, nh chng ta c th d dng quan st trn hnh 3.7, i vi mi n v ca mi chng khon trong tnh trng cn bng, chng ta c:

kj i
N J

kL i
N L

iu ny c ngha l trong tnh trng cn bng, nhng li nhun b p ri ro k vng ca cc chng khon tng xng vi ri ro khng th a dng ho c ca chng. Nu s cn bng ny khng xy ra, cc nh u t s bn nhng chng khon c phn li nhun b p ri ro k vng trn mi n v ri ro khng th a dng ho c thp hn v mua nhng chng khon c phn li nhun b p ri ro cao hn. Qu trnh ny s c tip tc cho n khi tt c nhng chng khon c nhng li nhun b p ri ro cn bng vi ri ro khng th a dng ho c ca chng. * ng thng th trng chng khon (SML) S cn bng ca th trng vn c thit lp khi cng thc (3.12) vn ng vi tt c cc loi chng khon. V l danh mc vn u t th trng nm trn ng CML v n khng c ri ro c th a dng ho, tc l ton b lch chun ca danh mc vn u t th trng l khng th a dng ho c. Do , li nhun b p ri ro k vng trn mt c phiu lin quan n ri ro khng th a dng ho s ngang bng vi li nhun b p ri ro k vng i vi danh mc vn u t ca th trng, lin quan n lch chun ca danh mc vn u t ca th trng. Tm li, v l danh mc vn u t ca th trng nm trn ng CML, do mi quan h sau y phi nm trong tnh trng cn bng:

kj i

N J

km i
N m

(3.13)

Phng trnh (3.13) l trng hp c bit ca phng trnh (3.12), trong M c thay th cho chng khon L. Nhn c hai v ca phng trnh (3.13) vi N J chng ta c:

k J 1 = k m i

N j
N m

suy ra : j =

N j
N m

(3.14)

V nu chuyn i qua bn phi, chng ta rt ra: ng thng th trng chng khon (SML):

k J = i + ( k m - i) j

(3.15) 49

Chng III: Gi tr ca c phiu tri phiu trn th trng chng khon SML (Security Market Line) c nhng ng dng rt rng ri. N c th cho chng ta bit rng t l sinh li cn thit ca mt c phiu bng t l sinh li t ri ro nht (j), cng vi phn li nhun tng ng vi h s beta ca c phiu (). iu c ngha rng h s beta o lng mc ri ro ca c phiu SML c th hin trn hnh 3.8.
T l sinh li k vng ( k )

SML M

km

Beta,

Hnh 3.8. ng th trng cc loi chng khon (SML) Cng cn lu rng, danh mc u t ca th trng nm trn ng thng ti im m = 1, v vy h s beta ca danh mc u t ca th trng l phn t n v. iu ny tr nn r rng hn khi chng ta nh li rng ri ro ca danh mc u t th trng l khng th a dng ho c, ngha l
N m = m v m =

m =1 m

Nhng im ging v khc nhau gia CML v SML c trnh by trong bng 3.7

km i kp = i + p k j = i + ( k m - i) j m 1- L ng thng trnh by mt s cn bng gia t - Ging nh CML l sinh li k vng v ri ro.

2- Cu trc t l sinh li k vng ti t l ti sut t - Ging nh CML ri ro nht. 3- Tt c cc chng khon v danh mc u t ngoi tr danh mc u t th trng u nm ngoi v nm di CML. Ch danh mc u t th trng hay nhng tp hp gia danh mc u t th trng vi tch sn c ri ro thp nht nm trn ng CML. 4- Ri ro c o lng bng lch chun - Tt c cc chng khon v nhng danh mc u t thm vo danh mc u t vo danh mc u t th trng nm trn SML. - Ri ro c o lng bng h s j

Bng 3.7: Nhng khc bit v ging nhau gia CML v SML khi th trng cn bng. * ngha ca h s ri ro Beta. Ri ro Beta c th c trnh by theo nhiu cch. Trong phng trnh (3.14). Beta l t s v ri ro khng th a dng ho c ca mt chng khon i vi lch chun ca danh mc u t th trng. Chng hn, nu m = 10% v N = 7%, 50

Chng III: Gi tr ca c phiu tri phiu trn th trng chng khon h s Beta ca c phiu l = 7/10 = 0,7 v N = 14, = 14/10 = 1,4 Gi s i = 4% v k m = 14%, mt c phiu vi = 0,7 s c t l sinh li cn thit l:

k = 4 + (14 - 4) . 0,7 = 11%

Mt s gii thch thch hp hn v h s ri ro beta l n dng o lng nhy ca t l sinh li ca mt c phiu khi tin ti t l sinh li ca danh mc u t th trng. S trnh by d thy v nhy c th hin bng ng xin ca ng c trng ca chng khon (hnh 3.8). ng c trng l mt ng hi quy tng xng vi t l sinh li trn c phiu tin ti t l sinh li ca th trng. N c th c rt ra bng cch o du t l sinh li ca chng khon i vi mt s k hn no tng phn vi ch s in hnh trn th trng. V vy dc ca ng thng c rt ra l h s beta c tnh. H s beta ca c phiu A (hnh 3.9A) l 1,5, ngha l c gi tr trn trung bnh tc l khi t s sinh li th trng tng ln 10%, th t l sinh li c phiu A tng ln 15% v ngc li khi t l sinh li trn th trng gim 10% th t l c phiu A gim 10%.
T l sinh li ca c phiu A T l sinh li ca c phiu B

dc = 1,5

dc = 0,5

-10 - 15 + 10

+ 15 -5

- -10 +10

+5

T l sinh li ca th trng (%)

T l sinh li ca th trng (%)

Hnh 3.9: ng c trng ca c phiu A v c phiu B V l h s beta ca c phiu A >1 nn c phiu A c mc ri ro trn trung bnh v c xp loi l c phiu ngc bi n tc ng ngc chiu vi nhng bin ng ca th trng , cn khi th trng thay i 10%, t l sinh li ca c phiu B ch bin ng 5% bi c phiu B c h s beta nh hn 1, hay c mc ri ro di trung bnh v c lit vo dng c phiu phng ng (hnh 3.9B). dc ca ng c trng l mt cch trnh by kh r rng v h s beta. Tuy nhin cn c mt s cch th hin khc da trn khi nim h s tng quan, h s tng quan l s o lng v chiu v cng ca mi quan h gia hai bin ngu nhin v gi tr ca n giao ng gia 1 v +1. Tng quan m cho bit mi quan h trc tip gia cc bin s: Khi gi tr ca mt bin tng ln th bin kia cng c xu hng tng ln v ngc li. Mi quan h gia bin s mnh dn v tin ti chm dt 1 hay +1. Ngc li, mi quan h yu dn th s tin ti v kt thc ti 0. Trong hnh 3.9, mi tng quan gia c phiu A v th trng l cao bi cc im ri rc gn ng hi quy, cn mi quan h tng tc gia c phiu B v th trng th kh yu. T l sinh li ca c phiu B v th trng l kh yu. T l 51

Chng III: Gi tr ca c phiu tri phiu trn th trng chng khon sinh li ca c phiu i chch khi ng thng mt on ngn ch ra rng, t l sinh li ca c phiu B khng c mi lin quan cht ch ti th trng. Trong phm vi h thng CAPM mi tng quan gia t l sinh li ca c phiu v t l sinh li trn danh mc u t th trng l rt quan trng . V l theo sau l ri ro khng th a dng ho ca chng khon.

N j = . j

(3.16)

im l s tng tc gia t l sinh li ca c phiu v t l sinh li trn danh mc u t th trng. Bi v j v jN /m nn phng trnh 3.16 c th s dng xc nh j nh sau:

j =

j m

Theo mc ri ro li nhun ca c phiu tu thuc lch chun ca n (j) v da trn s tng tc vi t l sinh li ca danh mc u t th trng v l c j v m u lun dng nn k hiu ca cng ging nh k hiu ca . Hu ht tt c mi c phiu u c tng tc dng vi danh mc u t th trng v chng ta thy rng hu ht cc loi chng khon u c h s dng 3.2.8. Tm quan trng ca m hnh CAPM i vi qun tr ti chnh. ng gp trc tin vi m hnh CAPM i vi qun tr ti chnh l gip cho cc nh u t c cch nh su sc, hiu r v ri ro. ng thi tp trung v ri ro ca mi loi c phiu ring r, mn hnh CAPM cho php xem xt cc ri ro trong phm vi mt danh mc u t c a dng ho tt. Mt ng gp c th na ca m hnh l h s o lng beta mc d r rng m hnh CAPM khng m t hon ton chnh xc, nhng c th ni rng h s beta l mt thnh phn quan trng m t r rng v ri ro ca c phiu v l mt yu t quyt nh quan trng ca t l sinh li cn thit. t c thnh cng, cc nh qun tr ti chnh cn hiu r nhng ng dng ca m hnh CAPM trc khi a ra quyt nh u t. Cc nh u t nn hnh ng nhn danh cc c ng v nhng ngi ang nm gi nhng danh mc u t c a dng ho tt. M hnh CAPM l mt cng c hu hiu c tnh t l sinh li m cng chng u t i hi i vi nhng ln u t mi.

TM TT
nh gi tri phiu v c phiu l mt trong nhng tnh hung c th ca vic p dng m hnh chit khu dng tin v khi nim gi tr theo thi gian ca tin t. Nguyn tc chung ca vic nh gi c phiu v tri phiu hay bt k mt ti sn ti chnh no khc l: trc tin m t dng tin k vng ca ti sn ti chnh, k n quyt nh t sut li nhun m nh u t yu cu, cui cng tnh gi tr hin ti ca dng tin k vng c c ca ti sn ti chnh . chnh l gi tr ca ti sn ti chnh c xc nh theo m hnh nh gi. Tuy nhin, Gi ny l gi tr l thuyt, cn trn th trng ti chnh, cc ti sn ti chnh c giao dch theo gi th trng. Kh khn ln nht khi p dng m hnh DCF nh gi ti sn ti chnh l kh m t chnh xc c dng tin v kh xc nh chnh xc t sut chit khu. Do vy, trong trng hp , cc gim c ti chnh cn tham kho thm kt qu nh gi ca mt s k thut khc. 52

Chng III: Gi tr ca c phiu tri phiu trn th trng chng khon

CU HI V BI TP N TP
1. Hy gii thch mi quan h gia t sut sinh li cn thit v mc ri ro ca tri phiu trn th trng. 2. Hy gii thch ti sao m hnh m hnh nh gi c phiu cho rng gi tr ca c phiu bng gi tr hin ti ca c tc k vng trong tng lai. Hy gii thch ti sao m hnh khng tnh n yu t gi bn c phiu trong tng lai? 3. Khi li sut trn th trng tng, gi bn tri phiu s a. tng b. gim c. khng b nh hng d. Gi s tng i vi tri phiu khng tr li nh k. 4. i vi tri phiu ph tri, gi bn ca tri phiu trn th trng s a. lun ln hn mnh gi. c. cao hn mnh gi, ch bng mnh gi ti thi im o hn b. lun bng mnh gi d. thp hn mnh gi, ch bng mnh gi ti thi im o hn. 5. Hai tri phiu B5 v B10 cng mnh gi, cng li sut danh ngha, B5 c thi gian o hn l 5 nm, B10 l 10 nm, khi li sut thay i th gi th trng a. tri phiu B5 thay i nhiu hn b. tri phiu B10 thay i nhiu hn c. c hai tri phiu khng thay i d. c hai u tng 6. Gi ca c phiu trn th trng ph thuc vo a. li sut trn th trng b. mc ri ro c. tm l nh u t d. tt c cc yu t trn 7. Khi mt cng ty tr c tc, gi th trng ca c phiu ngay sau thi im tr c tc s a. tng. b. gim c. khng i d. tng sau gim 8. Cng ty ABC d tnh pht hnh tri phiu mnh gi 20 triu ng vi li sut 8%/ nm. Li c tr mi nm mt ln vo cui nm v vn gc c tr mt ln sau 10 nm k t khi pht hnh. a. Hy tnh gi pht hnh ca c phiu ni trn bit rng li sut m nh u t yu cu l kd = 12%/nm. Gi nh thm rng chi ph pht hnh tri phiu l 1%, khi chi ph huy ng vn ca bng tri phiu ca cng ty s l bao nhiu? b. Khng cn tnh ton, hy tr li xem tri phiu ni trn c pht hnh ngang mnh gi, di mnh gi hay trn mnh gi? Ti sao? 9. Mt nh u t c nhn hin ang nm gi 3 loi c phiu. C phiu SAM, AGF v REE hin ang tr c tc ln lt l 1.600, 2.400 v 1.200 . Theo k vng ch quan ca nh u t ny th c phiu SAM s c chi tr c thc ti thiu mc ny mi trong di hn. C phiu AGF s chi tr c tc vi mc tng trng 10% trong vng 3 nm ti, sau s duy tr mc tng trng c tc mc ti thiu mi mi trong l 6% /nm trong di hn. C phiu REE s chi tr c tc vi mc tng trng 12% vo nm ti sau s l 10% trong vng 5 nm (c ngha l cho n ht nm th 6).Sau t l tng trng c tc s bng 0. a. Vi t sut li nhun yu cu ke = 12%, hy cho bit gi ca mi c phiu l bao nhiu? Gi l gi l thuyt hay gi th trng? b. Hy tnh li gi ca ba c phiu ni trn nu nh c lm pht xy ra khin cho t sut li nhun yu cu ke tng thm mt mc bng t l lm pht l 7%.

53

Chng IV: C cu ngun vn v chi ph s dng vn.

CHNG IV C CU NGUN VN V CHI PH S DNG VN GII THIU

Vn l mt iu kin tin quyt cho mt doanh nghip c th ra i v hot ng. Mi mt loi ngun vn u c chi ph s dng nht nh. Do vy , c th huy ng , qun l v s dng c hiu qu ngun vn ca mnh, doanh nghip phi nghip cu chi ph ca tng ngun vn c th t xc nh cho mnh mt c cu vn hp l ph hp vi tng iu kin c th, tng giai on c th ca doanh nghip. Chng ny cp n nhng ni dung chnh bao gm: C cu ngun vn v cc nhn t nh hng n c cu ngun vn ca doanh nghip n by kinh doanh v n by ti chnh cng nh cch phn tch ra quyt nh khi no th s dng n by Chi ph s dng cc ngun vn ca doanh nghip.

NI DUNG
4.1. C CU NGUN VN V H THNG N BY 4.1.1. Ngun vn v c cu ngun vn ca doanh nghip
Nu xt t gc quyn s hu l vn thuc s hu th vn kinh doanh ca doanh nghip c hnh thnh t hai ngun: ngun vn ch s hu v cc khon n phi tr. Ngun vn ch s hu l s vn thuc s hu ca ch doanh nghip (doanh nghip Nh nc, ch s hu l Nh nc, doanh nghip c phn th ch s hu l nhng ngi gp vn ). Khi doanh nghip mi c thnh lp th vn ch s hu do cc thnh vin ng gp v hnh thnh vn iu l. Khi doanh nghip ang hot ng, ngoi vn iu l cn c mt s ngun vn khc cng thuc ngun vn ch s hu nh: li nhun khng chia, qu u t pht trin, qu d phng ti chnh Cc khon n phi tr bao gm cc khon vay ( vay ngn hn, vay di hn), cc khon phi thanh ton cho cn b cng nhn vin, phi tr np ngn sch, phi tr nh cung cp v mt s khon phi tr, phi np khc. Thnh phn v t trng tng ngun vn so vi tng ngun vn ti mt thi im gi l c cu ngun vn. Mt s cu ngun vn hp l phn nh s kt hp hi ho gia n phi tr vi vn ch s hu trong iu kin nht nh. Khi tnh c cu ngun vn ngi ta c bit ch ti t trng gia cc khon n phi tr vi tng ngun vn (gi l h s n ) v t trng gia ngun vn ca ch s hu vi tng ngun vn (gi l h s vn ch s hu). H s n = N phi tr /Tng ngun vn (4.1) (4.2) H s vn ch s hu = Ngun vn ch s hu / Tng ngun vn

H s n phn nh trong mt ng vn kinh doanh bnh qun m doanh nghip ang s dng c my ng c hnh thnh t cc khon n. Tng t, h s vn ch s hu phn nh trong mt ng vn kinh doanh m doanh nghip ang s dng c my ng vn ca ch s hu. phn nh mi quan h gia hai ngun vn ny ngi ta cn dng h s m bo n: 54

Chng IV: C cu ngun vn v chi ph s dng vn. H s m bo n = Ngun vn ch s hu / N phi tr (4.3)

H s ny phn nh c mt ng vn vay n c my ng vn ch s hu m bo; thng thng h s ny khng nn nh hn 1. Mt khc do cc khon n v ngun vn ch s hu hp thnh tng ngun vn kinh doanh nn mi quan h gia hai ngun vn ny cn c phn nh qua cng thc: H s n = 1 - H s vn vn ch s hu Hoc: H s vn ch s hu = 1 - H s n C cu ngun vn ca doanh nghip l quan h v t trng gia n vo vn ch s hu. C cu ngun vn ca doanh nghip thng bin ng trong cc chu k kinh doanh v c th nh hng tch cc n li ch ca ch s hu. V vy vic xem xt la chn iu chnh c cu ngun vn ti u lun l mt trong cc quyt nh ti chnh quan trng ca ch doanh nghip. Nhn vo cc h s phn nh c cu ngun vn c th cho thy mt cch khi qut chnh sch ti tr vn kinh doanh, mc an ton hoc ri ro trong kinh doanh nh th no Nhng ni dung ny s c trnh by trong phn tip theo v n by ti chnh.

4.1.2 Cc nhn t nh hng ti c cu ngun vn ca doanh nghip.

Trong thc t, cc doanh nghip cc ngnh khc nhau, thm ch cc doanh nghip trong cng mt ngnh cng c c cu vn cch bit rt xa, s cch bit ny, phn nh mt s iu kin nh: s dao ng ca doanh thu, c cu ti sn, thi ca ngi cho vay v mc chp nhn ri ro ca ngi lnh o. - S n nh ca doanh thu v li nhun: C nh hng trc tip ti quy m ca vn huy ng. Khi doanh thu n nh s c ngun lp qu tr n n hn, khi kt qu kinh doanh c li s l ngun tr li vay. Trong trng hp ny t trng ca vn huy ng trong tng s vn ca doanh nghip s cao v ngc li. - C cu ti sn: Ton b ti sn ca doanh nghip c th chi ra ti sn lu ng v ti sn c nh. Ti sn c nh l loi ti sn c thi gian thu hi vn di, do m n phi c u t bng ngun vn di hn (vn ch s hu v vay n di hn). Ngc li, ti sn lu ng s c u t mt phn ca ngun vn di hn, cn ch yu l ngun vn ngn hn. - c im kinh t k thut ca ngnh; Nhng doanh nghip no c chu k sn xut di , vng quay ca vn chm th c cu vn s nghing v vn ch s hu ( hm m, khai thc, ch bin ) Ngc li nhng ngnh no c mc nhu cu v loi sn phm n nh, t thng trm vng quay ca vn nhanh ( dch v, bn bun) th vn c ti tr t cc khon n s chim t trng ln. - Doanh li vn v li sut vn huy ng: Khi doanh li vn ln hn li sut vn vay s l c hi tt nht gia tng li nhun doanh nghip , do khi c nhu cu tng vn ngi ta thng chn hnh thc ti tr t vn vay, t th trng vn. Ngc li, khi c doanh li nh hn li sut vay th cu trc vn li nghing v vn ch s hu. - Mc chp nhn ri ro ca ngi lnh o: Trong kinh doanh phi chp nhn mo him c ngha l phi chp nhn s ri ro, nhng iu li ng ngha vi c hi gia tng li nhun (mo him cng cao th ri ro cng nhiu nhng li nhun cng ln). Tng t trng ca vn vay n, s tng mc mo him, bi l ch cn mt s thay i nh v doanh thu v li nhun theo chiu hng gim st s lm cho cn cn thanh ton mt thng bng, nguy c ph sn s hin thc.

55

Chng IV: C cu ngun vn v chi ph s dng vn. - Thi ca ngi cho vay: Thng thng ngi cho vay thch cc doanh nghip c cu trc vn nghing v vn ch s hu hn, bi l vi cu trc ny n ha hn s tr n ng hn, mt s an ton ca ng vn m h b ra cho vay. Khi t l vn vay n qu cao s lm gim tn nhim ca ngi cho vay, do ch n s khng chp nhn cho doanh nghip vay thm.

4.1.3. H thng n by a. n by kinh doanh (OL Operating Leverage).

n by kinh doanh (cn c gi l n by hot ng) phn nh mi quan h t l gia chi ph c nh v chi ph bin i. n by s cao trong cc doanh nghip c chi ph c nh ln hn chi ph bin i, ngc li n by kinh doanh s thp nu chi ph c nh nh hn so vi chi ph bin i. n by kinh doanh cho thy cch thc s dng chi ph trong hot ng kinh doanh ca doanh nghip nh th no. Mt doanh nghip c n by kinh doanh cao th ch cn mt s thay i nh ca doanh thu hoc sn lng hng ho tiu th c th dn n s thay i ln v li nhun trc thu v li vay ca doanh nghip, v li nhun trc thu v li vay ca doanh nghip s rt nhy cm vi mc s dng chi ph c nh trong mi quan h vi chi ph bin i v quy m kinh doanh ca doanh nghip. Mc nh hng ca n by kinh doanh n li nhun trc thu v li vay ca doanh nghip c xc nh theo cng thc sau: Mc nh hng ca n by hot ng Hay: Trong : DOL (Decree of Operating Leverage) l mc nh h ng ca n by kinh doanh. % EBIT l T l thay i li nhun trc thu v li vay (EBIT- Earning Before Interest and Tax) % TR l T l thay i ca tng doanh thu (TR- Total Revenue) = T l thay i li nhun trc thu v li vay T l thay i ca doanh thu ( hoc sn lng tiu th) (4.4)

DOL =

% EBIT % TR

Nh vy mc nh hng ca n by kinh doanh phn nh mc thay i v li nhun trc thu v li vay do kt qu t s thay i ca doanh thu tiu th ( hoc sn lng hng ho tiu th). Ni mt cch khc n cho thy doanh thu ( hoc sn lng ) tiu th thay i 1% th li nhun trc thu v v li vay s thay i bao nhiu %. C th xc nh cng thc v mc nh hng ca n by kinh doanh nh sau: Nu gi : F l tng chi ph c nh ( khng c li vay) v l chi ph bin i 1 sn phm p l gi bn mt sn phm Q l s lng sn phm tiu th EBIT: Li nhun trc thu v li vay Khi tiu th c Q0 sn phm ta s t c li nhun trc thu v li vay l EBIT0 EBIT0 = Doanh thu - Chi ph = ( Q0 x P ) - ( F + Q0 x v) = Q0( p-v) - F 56

Chng IV: C cu ngun vn v chi ph s dng vn. Nu tiu th c Q1 sn phm ( Q1> Q0) khi ta c li nhun trc thu v li vay l EBIT1. EBIT1 = Doanh thu - Chi ph = (Q1 x p) - ( F + Q1 x v) = Q1 ( p-v) - F Nu ta gi Q = Q1 - Q0 th EBIT = EBIT 1 - EBIT 0 = Q1 (p-v) - F (Q0 (p-v) F) = Q1 ( p-v) - Q0 ( p-v) = (Q1-Q0) ( p-v) = Q( p-v) Khi mc nh hng ca n by kinh doanh DOL mc sn lng Q0 theo cng thc (4.4) c xc nh nh sau: EBIT / EBIT0 Mc nh hng ca n Li nhun/ Li nhun gc x = by kinh doanh (DOL) Q / Q0 Sn lng / Sn lng gc

[Q( g v)] /[Q0 ( g v) F ] =

Q / Q0

Q0 ( g v ) Q0 ( g v ) F

(4.5)

Nh vy, mc nh hng ca n by kinh doanh t trng tm vo nh ph v t l thun vi nh ph. V d: C 2 doanh nghip C v D cng sn xut mt loi sn phm, n gi l 1000 /sp. Doanh nghip C c chi ph c nh khng k li vay l 30 triu, chi ph kh bin cho mt sn phm l 600/sp. Cn doanh nghip D c chi ph bt bin khng k li vay l 60triu chi ph kh bin l 300/sp. Khi sn lng tiu th ca c C v D u t mc Q0 = 100.000sn phm th EBIT0 (C) =EBIT0 (D). C th thy iu ny qua kt qu tnh ton: EBIT0 (C) = (100.000 x 1.000) - (30.000.000 + 100.000 x 600) = 10.000.000 EBIT0 (D) = (100.000 x 1.000) - (60.000.000 + 100.000 x 300) = 10.000.000 Nhng mc nh hng ca n by kinh doanh ca D s ln hn mc nh hng n by kinh doanh ca C. p dng cng thc (4.5) ta c: Mc nh hng ca n by kinh doanh ca C Mc nh hng ca n by kinh doanh ca D

100.000 (1.000 600) =4 100.000 (1.000 600) 30.000.000 100.000 (1.000 300) =7 100.000 (1.000 300) 60.000.000

V vy, khi sn lng tng ln 10% th li nhun ca C tng ln 4 x 10% = 40% cn li nhun ca D li tng 7 x 10% = 70% . Tht vy, s li nhun t c ca tng doanh nghip l: EBIT1 (C) = (100.000 x 110% x 1.000) - (30.000.000 + 100.000 x 110% x 600) = 14.000.000 EBIT1 (D) = (100.000 x 110% x 1.000) - (60.000.000 + 100.000 x 110% x 300) = 17.000.000 n by kinh doanh l cng c c cc nh qun l doanh nghip s dng gia tng li nhun. doanh nghip trang b TSC hin i, nh ph rt cao, bin ph rt nh, th sn lng ha vn rt ln. Nhng mt khi vt qu sn lng ha vn th mc tc ng ca n by 57

Chng IV: C cu ngun vn v chi ph s dng vn. rt ln. Do , ch cn mt s thay i nh ca doanh thu hoc sn lng tiu th (v d 10%) cng lm li nhun tng ln (70% v c mc nh hng ca n by kinh doanh l 7). T cng thc (4.4) chng ta c cng thc o lng s tc ng ca n by kinh doanh n s thay i li nhun trc thu v li vay nh sau: T l thay i li nhun trc thu v li vay (%EBIT) = Mc nh hng ca n by kinh doanh (DOL) x T l thay i ca doanh thu hoc sn lng tiu th (%TR)

Khi nim n by kinh doanh cung cp cho cc nh qun l doanh nghip mt cng c d kin li nhun. Nu doanh thu ca doanh nghip tng ln vt qu sn lng ha vn th ch cn tng ln mt t l nh v doanh thu l c th tng ln mt t l ln hn v li nhun. Cn lu rng s dng n by kinh doanh cng nh "con dao hai li". Chng ta bit n by kinh doanh ph thuc vo nh ph, nhng khi cha vt qu sn lng ha vn, cng mt mc sn lng th doanh nghip no c nh ph cng cao, l cng ln. Vn v d trn, gi nh, c 2 doanh nghip C v D u t sn lng Q0 = 50.000 sn phm th: - Doanh nghip C l l: EBIT (C) = (50.000 x 1.000) - (30.000.000 + 50.000 x 600) = - 10.000.000 - Doanh nghip D l l: EBIT(D) = (50.000 x 1.000) - (60.000.000 + 50.000 x 300) = - 25.000.000 iu ny gii thch ti sao cc doanh nghip phi phn u t c sn lng ha vn. Khi vt qu sn lng ha vn th n by kinh doanh lun lun dng v n nh hng tch cc ti s gia tng li nhun.

b. n by ti chnh (FL - Financial Leverage).

* Khi nim. n by ti chnh l mi quan h gia tng s n v tng s vn hin c. i khi ngi ta cn gi l h s n. Thng qua h s n ngi ta cn xc nh c mc gp vn ca ch s hu vi s n vay, n c mt v tr v tm quan trng c bit v c coi nh mt chnh sch ti chnh ca doanh nghip. Nu gi: E (Equity) l tng s vn ch s hu (bnh qun) D( Debts) l tng s n (bnh qun) A l tng s vn kinh doanh (A = E + D) HD l h s n Th h s n (HD) c xc nh l HD =

D A

(4.6)

H s ny phn nh trong mt ng vn m doanh nghip hin ang s dng c my ng c hnh thnh t cc khon n. Khi mc gp vn ca ch s hu (Hc) s l: HE = 1 HD Khi HD cng ln th ch s hu cng c li v khi ch s hu ch phi ng gp mt lng vn t, nhng c s dng mt lng ti sn ln. c bit khi doanh nghip to ra li nhun trn cc khon n ln hn so vi s tin li phi tr th phn li nhun dnh cho ch s hu s gia tng rt nhanh. iu ny c chng minh nh sau: Gi RE l doanh li vn ch s hu. RA l doanh li tng s vn kinh doanh. 58

Chng IV: C cu ngun vn v chi ph s dng vn. NI (Net Income) l li nhun rng (li nhun sau thu). Ta c

RE =

NI E

(4.7)

Ch tiu ny phn nh s li nhun rng thu c t mt ng vn ch s hu. V Vy A = E +D nn E = A - D

NI NI NI A = RA = RA RE = = = AD D 1 H E AD 1 A A

(4.8)
D

T cng thc (4.8) ta thy, khi thu nhp t li nhun rng ca mt ng vn khng i, h s n cng cao (vn vay n cng nhiu), th thu nhp t li nhun rng ca mt ng vn ch s hu cng ln. V vy, ngi ta cn gi h s Hv l n by ti chnh (n cn n) v dng n khuych i thu nhp ca mt ng vn ch s hu. Cng nh s dng n by kinh doanh, s dng n by ti chnh nh s dng "con dao hai li". Nu tng ti sn khng c kh nng sinh ra mt t l li nhun ln b p cc chi ph tin li vay n phi tr th doanh li vn ch s hu lm ra phi dng b p s thiu ht ca li vay phi tr. Do vy thu nhp ca ch s hu s cn li rt t so vi s tin ng l ch s hu c hng. C th thy iu ny nh sau: H s sinh li ca tng vn kinh doanh (hay cn gi l mc doanh li trc thu v li vay ca tng vn kinh doanh ) l:
RA = EBIT A EBIT = R A xA

Li tin vay phi tr l: D x r Bin i cng thc: NI ( EBIT D r ) (1 t %) RE = = E E

=
=

[RA A Dr)] (1t%)= [RA (D+ E) (Dr)] (1t%)

E E

( R A D) + ( R A E ) ( D r ) (1 t %) E D = R A + ( R A r ) (1 t %) E

(4.9)

Trong cng thc (4.9) ta thy (1-t%) l mt hng s. Do vy doanh li vn ch s hu ch ph thuc vo li sut tin vay (r), h s sinh li ca tng vn kinh doanh (P'0) v t l gia ti D , trong D sn c ti tr bng vn vay vi ti sn c ti tr bng vn ch s hu
E E

l mt s khng m. V vy: - Nu RA > i th thu nhp rng ca mt ng vn ch s hu bng h s sinh li ca tng vn kinh doanh cng thm mt lng l: D ( R A i ) (sau thu). Trong trng hp ny ngi ta
E

gi l n by ti chnh dng.

59

Chng IV: C cu ngun vn v chi ph s dng vn. - Nu RA < i th thu nhp rng ca mt ng vn ch s hu bng h s sinh li ca tng vn kinh doanh tr i mt lng l: D ( R A i ) (sau thu). Trong trng hp ny ngi ta gi l
E

n by ti chnh m. Cn ch rng doanh nghip c th huy ng cc khon n t nhiu ngun (vay ngn hng, pht hnh tri phiu, tn phiu, cc khon chim dng). Trong , cc khon chim dng (phi tr nh cung cp, phi thanh ton vi cn b cong nhn vin, cc khon phi np ngn sch) doanh nghip c s dng nhng khng phi tr li (r = 0), do vy n by ti chnh ca doanh nghip trong trng hp ny lun lun dng. Kh nng tng li nhun cao l iu mong c ca cc ch s hu, trong n by ti chnh l mt cng c thng c cc nh qun l s dng. Nhng n by ti chnh va l mt cng c tch cc cho vic khuych i li nhun rng trn mt ng vn ch s hu, va l mt cng c km hm s gia tng . S thnh cng hay tht bi ny ty thuc vo trnh qun l ca ch s hu khi la chn c cu ti chnh. V du: C 3 doanh nghip, cng sn xut mt loi sn phm, cng trn mt th trng v cc iu kin ging nhau, nhng ch khc nhau c cu vn nh sau: X Y Z Doanh nghip C cu Vn (Tr.) C cu Vn C cu Vn C cu vn (Tr.) vn (Tr.) vn 1. Vn ch s hu 1.000 100% 500 50% 250 25% 2. Vn vay 0 0% 500 50% 750 75% Cng 1.000 100% 1.000 100% 1.000 100% Khi li sut ngn hng nm n nh v bng 8% nm, nu doanh li vn kinh doanh trc li v thu thay i: 4%, 8%, 16 % th doanh li rng vn ch s hu s thay i nh th no (bit thu sut thu TNDN l 28%). Da vo cng thc (8.9) ta xc nh c doanh li vn ch s hu thay i theo s bin ng ca doanh li trc li v thu. * Doanh nghip X:

0 (4% 8%) x (1 28%) = 2,88% - Khi RA = 4%, RE = 4% + 1000

0 (8% 8%) x (1 28%) = 5,76% - Khi RA = 8%, RE = 8% + 1000 0 (16% 8%) x (1 28%) = 0,72% - Khi RA =16 %, RE = 10% + 1000
Nhn xt: i vi doanh nghip X, c h s n bng khng. Do , doanh li vn ch s hu tng gim cng tc vi doanh li vn trc li v thu. *. Doanh nghip Y:

500 (4% 8%) x (1 28%) = 0% - Khi RA = 4%, RE = 4% + 500 500 (8% 8%) x (1 28%) = 5,76% - Khi RA = 8%, RE = 8% + 500
60

Chng IV: C cu ngun vn v chi ph s dng vn.

500 - khi ra = 16%, RE = 10% + (16% 8%) x (1 28%) = 11,52% 500

Nhn xt: Doanh nghip Y c h s n 50% - Khi RA gim t 8% xung 4% (gim 50%) th doanh li vn ch s hu gim 100% (rE = 0%) - khi RA tng t 8% ln 16% (tng 100%) th doanh li vn ch s hu tng 100% (t 5,76% ln 11,52%) *. Doanh nghip Z:

750 (4% 8%) x (1 28%) = 5,76% - Khi RA = 4%, RE = 4% + 250 750 (8% 8%) x (1 28%) = + 5,76% - Khi RA = 8%, RE = 8% + 250 750 (16% 8%) x (1 28%) = 28,8% - Khi RA = 16%, RE = 16% + 250
Nhn xt: Doanh nghip Z c h s n 75% - Khi RA gim t 8% xung 4% (gim 50%) th doanh li vn ch s hu gim 200% (t 5,76% xung 5,76%) - Khi RA tng t 8% ln 16% (tng 100%) th doanh li vn ch s hu tng 500% (t 5,76% ln 28,8%)

4.1.4. Mc nh hng ca n by ti chnh (DFL- Degree of Financial Leverage).

n by ti l ch tiu nh gi chnh sch vay n ca doanh nghip v c s dng trong iu hnh hot ng ti chnh ca doanh nghip. V li vay phi tr khng i khi sn lng thay i, do n by ti chnh s rt nh trong cc doanh nghip c h s n thp. Nhng doanh nghip khng mc n (h s n bng khng) s khng c n by ti chnh. Nh vy, n by ti chnh t trng tm vo h s n. Khi n by ti chnh cao, th ch cn mt s thay i nh v li nhun trc thu v li vay cng c th lm thay i vi mt t l cao hn v doanh li vn ch s hu, ngha l doanh li vn ch s hu rt nhy cm khi li nhun trc thu v li vay bin i. Nh vy, mc nh hng ca n by ti chnh c nh ngha nh l t l thay i v doanh li vn ch s hu pht sinh do s thay i v li nhun trc thu v li vay phi tr. N phn nh nu li nhun trc thu v li vay thay i 1% th doanh li vn ch s hu (t sut li nhun vn ch s hu- rE) s thay i bao nhiu %. T l thay i ca doanh li vn ch s hu chnh bng t l thay i ca thu nhp ca c phiu (EPS-Earning Per Share) v thu nhp ca c phiu chnh bng li nhun rng chia cho s lng c phiu ang lu hnh. Mc nh hng ca n by ti chnh (DFL) = T l thay i doanh li vn ch s hu T l thay i li nhun trc thu v li vay (4.10)

Nu ta gi I l li vay phi tr Khi mc nh hng ca n by ti chnh DFL c o bng cng thc sau:

DFL =

Q0 ( p v ) F Q0 ( p v) F I

(4.11) 61

Chng IV: C cu ngun vn v chi ph s dng vn. C th chng minh nh sau: Khi tiu th c Q0 sn phm doanh nghip t c li nhun trc thu v li vay l EBIT0. EBIT0 = (Q0 x p) ( F+ Q0 x v) = Q0 ( p-v) F Li nhun sau thu l: [ Q0 ( p-v) F I ] x ( 1-t%) V t doanh li vn ch s hu l:

Q ( p v) F I RE 0 = 0 (1 t %) E
Khi tiu th c Q1 sn phm ( gi s Q1> Q0) ta c Q = Q1- Q0 V doanh nghip t c li nhun trc thu v li vay l EBIT1 EBIT1 = (Q1 x p) (F+Q1 x v) = Q1(p-v) F Vy P = EBIT1 EBIT0 = Q1(p-v) F - Q0(p-v) + F = (Q1 Q0) (p-v) = Q(p- v) V doanh li vn ch s hu mc sn lng Q1 l :

Q ( p v) F I RE1 = 1 (1 t %) E
Mc gia tng doanh li vn ch s hu c xc nh: RE = RE RE

Q ( p v) F I Q ( p v) F I = 1 (1 t %) - 0 (1 t %) E E Q ( p v) Q ( p v) = 1 (1 t %) - 0 (1 t %) E E
(Q1 Q0 )( p v) Q ( p v ) = (1 t %) = (1 t %) E E

Vy t l thay i v doanh li vn ch s hu khi sn lng thay i l:

Q ( p v ) (1 t %) Q ( p v) R A E = = Q0 ( p v) F I R A 0 Q0 ( p v ) F I (1 t %) E

(a)

Vy t l thay i v li nhun trc thu v li vay khi sn lng thay i l:

EBIT Q( p v) = EBIT0 Q0 ( p v) F
T (a) v ( b) ta tnh c mc nh hng ca n by ti chnh:

(b)

R A Q ( p v) R A0 Q ( p v) F I Q0 ( p v ) F DFL = = 0 = Q( p v) EBIT Q0 ( p v) F I EBIT0 Q0 ( p v ) F

62

Chng IV: C cu ngun vn v chi ph s dng vn. Cn lu rng khi li nhun trc thu v li vay khng ln trang tri li vay th doanh li vn ch s hu b gim st. Nhng khi li nhun trc thu v li vay ln trang tri li vay phi tr th ch cn mt s gia tng nh v li nhun trc thu v li vay cng mang li mt bin ng ln v doanh li vn ch s hu. V d: Doanh nghip X c sn lng tiu th l 70.000 sn phm vi gi bn 1000/1sp ; chi ph bin i cho mt sn phm l 300 ng v tng chi ph c nh l 30 triu ng khng bao gm li vay. Chi ph li vay phi tr trong k l 5 triu ng . Mc nh hng ca n by ti chnh l DFL = x 100.000 x ( 1000-300) 100.000 x ( 1000-300) 30.000.000 5.000.000 =2

iu c ngha rng, c tng 1% li nhun trc thu v li vay th doanh li vn ch s hu s tng 2%.

4.1.5. n by tng hp (DTL Degree of Total Leverage).

n by kinh doanh phn nh mi quan h gia chi ph c nh v chi ph bin i. Mc nh hng ca n by kinh doanh s rt ln nhng doanh nghip c chi ph bt bin cao hn chi ph kh bin. Nhng n by kinh doanh ch tc ng ti li nhun trc thu v li vay, bi l h s n khng nh hng ti ln ca n by kinh doanh. Cn mc nh hng ca n by ti chnh ch ph thuc vo h s n, khng ph thuc vo kt cu chi ph c nh v chi ph bin i ca doanh nghip. Do , n by ti chnh tc ng ti li nhun sau thu v li vay. V vy, khi nh hng ca n by kinh doanh chm dt th nh hng ca n by ti chnh s thay th khuych i doanh li vn ch s hu khi doanh thu thay i . V l ngi ta c th kt hp n by kinh doanh v n by ti chnh thnh mt n by tng hp. Mc nh hng ca n by tng hp ( DTL) c xc nh nh sau: Mc nh hng ca n by tng hp (DTL) x Mc nh hng ca n by kinh doanh (DOL) x Mc nh hng ca n by ti chnh (DFL)

DTL =

Q0 ( p v ) Q0 ( p v ) F Q0 ( p v ) = Q0 ( p v) F Q0 ( p v) F I Q0 ( p v) F I

(4.12)

Mc nh hng ca n by tng hp phn nh mc nhy cm ca li nhun vn ch s hu i vi s thay i ca doanh thu. Ni cch khc, nu doanh thu thay i 1% th li nhun vn ch s hu s thay i bao nhiu %. V d: Hai doanh nghip Bu in A v B cng kinh doanh mt mt hng nhng c cu vn v kt cu chi ph khc nhau nh sau: C cu vn ca hai doanh nghip: Doanh nghip Doanh nghip A Vn kinh doanh Gi tr Cc khon n 60.000$ Vn ch s hu 40.000$ 100.000$ Cng: Doanh nghip B Gi tr 50.000$ 50.000$ 100.000$

C cu 60% 40% 100%

C cu 50% 50% 100%

63

Chng IV: C cu ngun vn v chi ph s dng vn. Kt cu chi ph ca hai doanh nghip Ch tiu Tng chi ph c nh ( khng c li Chi ph kh bin 1 sn phm Gi bn 1 sn phm

Doanh nghip A 50.000$ 30$ 90$

Doanh nghip B 30.000$ 50$ 90$

Bit li sut vay trn th trng hin hnh l i = 10%, v thu sut thu TNDN l 28%. - Khi sn lng tiu th 1.000 sn phm, mc nh hng ca n by tng hp ca doanh nghip A v doanh nghip B l: Mc nh hng 1.000 x ( 90-30) ca n by tng = = 15 1.000 x ( 90-30) 50.000 60.000x10% hp ca DNA Mc nh hng ca n by tng = hp ca DNB 1.000 x ( 90-50) 1.000 x ( 90-50) 30.000 50.000x10% =8

- Khi sn lng tiu th 1.000 sn phm th li nhun trc thu v li vay ca doanh nghip A v doanh nghip B l: EBIT(A) = (1.000 x 90) (50.000+1.000 x 30) = 10.000$ EBIT(B) = (1.000 x 90) (30.000+1.000 x 50) = 10.000$ p dng cng thc trn ta tnh c doanh li vn ch s hu ca doanh nghip A v doanh nghip B l:

10.000 60.000 10.000 RE ( A) = + 10% (1 28%) = 7,2% 100.000 40.000 100.000

10.000 50.000 10.000 RE ( B) = + 10% (1 28%) = 7,2% 100.000 50.000 100.000

Nh vy RE(A) = RE (B) = 7,2 % Nhng khi sn lng tiu th ca c hai doanh nghip A v doanh nghip B u tng 30%, th doanh li vn ch s hu ca doanh nghip A c tc tng nhanh hn doanh li vn ch s hu ca doanh nghip B, bi v n by tng hp ca doanh nghip A ln hn n by tng hp ca doanh nghip B ( 15 >8). RE (A) = 7,2 % + 7,2 % x 15x 30 % = 39,6 % RE (B) = 7,2 % + 7,2 % x 8 x 30% = 24,48% Tc tng doanh li vn ch s hu ca doanh nghip A tng xng vi mc tng sn 39,6% 24,48% lng tiu th 30% l 5,5 ln ( ) trong khi doanh nghip B ch c 3,4 ln ( ). 7,2% 7,2% Ch : C th tnh doanh li vn ch s hu ca doanh nghip A v doanh nghip B trong trng hp ny theo cch khc. Khi sn lng tng 30% th li nhun trc thu v li vay ca doanh nghip A v doanh nghip B l: EBIT (A) = (1.000x1,3x 90) (50.000+1.000 x 1,3 x 30) = 28.000$ EBIT (B) = (1.000x1,3x90) (30.000+1.000 x 1,3 x 50) = 22.000$ 64

Chng IV: C cu ngun vn v chi ph s dng vn. p dng cng thc (8.9) ta c:

28.000 60.000 28.000 R E ( A) = + 10% (1 .28%) = 39,6% 100.000 40.000 100.000 22.000 50.000 22.000 R E ( B) = + 10% (1 .28%) = 24,48% 100.000 50.000 100.000
Hai kt qu ng nhin phi bng nhau.

4.2. CHI PH S DNG VN

4.2.1. Khi nim.
Doanh nghip l mt php nhn kinh t v ang s dng mt lng ti sn nht nh. Lng ti sn ny c hnh thnh t nhiu ngun vn khc nhau: vay ngn hng, pht hnh tri phiu, tn phiu, vn gp ca cc c ng c quyn s dng cc ngun vn ny, doanh nghip phi tr cho ch s hu ca cc ngun vn mt lng gi tr nht nh, l gi ca vic s dng cc ngun ti tr hay chi ph s dng vn . Mi mt ngun ti tr ( vn huy ng, hay vn ch s hu ) u c mt gi s dng khc nhau. Trong nn kinh t th trng t gc kinh doanh ca ngi ch s hu c th ni gi ca vic ti tr bng mt hnh thc no ( v d: tri phiu, c phiu u i hoc c phiu thng, li nhun li khng chia) chnh l mc doanh li cn phi t c v khon u t ngun ti tr di hnh thc la chn gi c mc doanh li ( hoc thu nhp) khng i cho ch s hu. T y khi nim gi ca vic ti tr bng mt hnh thc no thch hp hn l ch yu cu v mc doanh li i hi phi t c trong k kinh doanh. Khi tnh ton, chi ph s dng vn ng vai tr nh l t l chit khu lm cn bng lng vn m doanh nghip c quyn s dng hm nay vi cc khon tin (gc v li ) m doanh nghip phi tr cho s hu ca mt ngun vn no trong tng lai. Khi nim chi ph s dng vn y c hiu di gc chi ph c hi ca vic s dng vn. Trong hot ng kinh doanh doanh nghip phi tm mi cch gim chi ph. gim c chi ph s dng vn trc ht phi lng ho n. L lun v thc tin chng minh cc kh khn trong tnh ton v qun l chi ph ny, bi l n ph thuc vo kh nhiu yu t: tnh mo him ca vic s dng vn, li sut ca cc khon n phi tr, cu trc ti chnh ca doanh nghip , chnh sch phn phi li nhun cho vn gp. V vy khi tnh ton chi ph s dng vn cn c mt tm nhn xa v phi lng ho chi ph bnh qun ca tt cc cc ngun ti tr.

4.2.2. Chi ph s dng vn vay.

Mt trong nhng c trng ca vn vay l tin li phi tr c tr ra trc khi tnh thu thu nhp. Do khi xc nh chi ph s dng vn vay phi chia ra 2 trng hp l chi ph s dng vn vay trc v sau khi tnh thu thu nhp.

a. Chi ph s dng vn vay trc khi tnh thu thu nhp.

Vn vay l mt thnh phn quan trng ca vn kinh doanh. c quyn s dng loi vn ny, doanh nghip phi tr cho ch n mt lng gi tr. Ph tn ny ging nh tin li vay. Doanh nghip vay n v sau s dng tin vay vo kinh doanh v cn t c mc li nhun nht nh dnh cho ch s hu doanh nghip, nu xt trn gic ti chnh th mc li nhun phi ln hn hoc bng mc li nhun trong trng hp trc khi vay. Khi xc nh ngi ta coi chi ph s dng vn vay ng vai tr nh l mt t l chit khu lm cn bng cc khon tin m doanh nghip phi thanh ton cho ch n trong tng lai vi khon n vay m doanh nghip c s dng hm nay. 65

Chng IV: C cu ngun vn v chi ph s dng vn. Nu ta gi: D l mt khon vay n m doanh nghip c s dng hm nay. Ti l s tin gc v li doanh nghip phi tr nm th i cho ch n ( i = 1 n) r l chi ph s dng vn vay Ta c: D =
n Tn Ti T1 T2 + + ... + = n i 2 (1 + r ) (1 + r ) (1 + r ) j =1 (1 + r )

(4. 13)

xc nh chi ph s dng vn vay r c th s dng phng php th, phng php ni suy hoc phng php th v x l sai s.( cp chng 2). V d: Mt khon vay 210 triu, phi tr dn trong 4 nm, mi nm 60 triu. Vy chi ph s dng vn vay trong trng hp ny c xc nh l: Ta c: 210T = 60T

1 (1 + r ) n 1 (1 + i ) n => = 3,5 r r

Dng phng php ni suy tm r nh sau: Tra bng hin ti ho, thy 3,5 nm gia 3,5460 v 3,4651 tng ng vi 5% v 6%. Chnh lch t l chit khu gia 5% v 6% cho ta chnh lch tha s chit khu l: 6% - 5% = 3,5460 - 3,4651 1% = 0,0809 Chnh lch 3,546 -3,5 = 0,046 ng vi

1% x0,046 0,57% 0,0809

Vy chi ph s dng vn vay trong trng hp ny l 5% + 0,57% = 5,57%/nm

b. Chi ph s dng vn vay sau khi tnh thu thu nhp.

Chi ph s dng vn l mt tiu chun quan trng la chn hnh thc ti tr. Nhng li vay phi tr c tr ra khi thu nhp chu thu, cn li tc phi tr cho c phiu u i, li tc chia cho vn gp... khng c hng li th ny. Do c c s ng nht nhm so snh chi ph s dng cc ngun vn khc nhau, ngi ta thng a chng v cng mt " im". im thng c la chn l li nhun sau thu. V vy c th tnh li chi ph s dng vn vay theo cng thc sau: Chi ph s dng vn vay = sau khi tnh thu Chi ph s dng vn vay trc khi tnh thu x (1-t %) (8.15)

Trong t% l thu sut thu thu nhp doanh nghip . Do nu thu sut thu thu nhp l 28% th chi ph s dng vn vay v d trn s l: 5,57% x (1 - 28%) = 4,0104%. Nh vy thu sut thu thu nhp lm gim ng k chi ph s dng vn vay v chi ph s dng vn vay t l thun vi thu sut thu thu nhp. Nhng khi doanh nghip b thua l th chi ph s dng vn vay trc v sau thu bng nhau, v khi doanh nghip khng th gim chi ph ny ra khi "li nhun".

4.2.3. Chi ph s dng vn s hu.

Chi ph s dng vn s hu chnh l doanh li vn ch s hu ti thiu m ngi u t tr tnh s nhn c trn s vn m h ng gp. Mi mt hnh thc gp vn c mt chi ph s dng khc nhau.

66

Chng IV: C cu ngun vn v chi ph s dng vn.

a. Chi ph s dng c phiu thng trong mt c cu vn cho trc.

Mt trong nhng c trng ca c phiu thng l khng c thi hn hon tr vn gc. Nhng b li ch s hu ca chng s nhn c c tc hng nm. Mt t l chit khu lm cn bng gia tin li phi chia trn mt c phiu thng vi gi tr thng hin hnh ca c phiu chnh l mc doanh li ti thiu m cc c ng i hi. Ngi ta gi l chi ph s dng c phiu thng. Nu ta gi d1 l c tc trn mt c phiu thng nm th i (i=1 n) P: Gi tr thng hin hnh ca c phiu thng. kS: Chi ph s dng c phiu thng. S dng m hnh tng trng c tc , ta c:

P0 =
T suy ra:

d1 kS g
(4.16)

ks =

d1 +g P

V d : Cng ty VIC c cc c phiu thng c gi th trng hin hnh l 100.000. Tin li phi chia cho mi c phiu nm th 1 l 10.000. Sut tng trng trung bnh ca tin li phi chia l 5% th chi ph s dng c phiu thng l:

kS =

10.000 + 5% = 15% 100.000

S dng m hnh CAPM ( cp chng 3), ta c:

k S = r f + (rm r f )
b. Chi ph s dng c phiu thng mi.

(4.17)

Nu nh mua tri phiu, nh u t xc nh ngay tin li s nhn c, cn u t vo vic mua c phiu thng th tin li ( c tc ) li ph thuc vo kt qu kinh doanh ca cng ty. Mt khc khi cng ty gii th ( hoc ph sn) tin mua tri phiu s c thanh ton trc tin mua c phiu thng. V vy u t vo c phiu thng s c mc nguy him cao hn u t vo tri phiu. Khi pht hnh c phiu thng mi s pht sinh chi ph pht hnh. Chi ph pht hnh c phiu thng mi c tr cho cc dch v pht hnh chng khon nh: - Chi ph in n, qung co. - Chi ph bo lnh pht hnh. - Chi ph hoa hng mi gii.... V vy s vn doanh nghip c s dng chi ph bng s vn d tnh pht hnh tr i chi ph pht hnh v nu tnh cho mt c phiu thng mi gi l gi rng nhn c ca mt c phiu thng mi. Khi so snh gia chi ph pht hnh vi tng s vn d tnh pht hnh di dng t l phn trm ta s c t l chi ph pht hnh. Gi : P l gi pht hnh trn 1 c phiu thng mi. e l t l chi ph pht hnh trn mt c phiu mi. Th gi rng mt c phiu c xc nh: P' = P(1-e) (4.18) 67

Chng IV: C cu ngun vn v chi ph s dng vn. Vy chi ph s dng c phiu thng mi c xc nh theo cng thc (4.17) nhng trong gi mi c phiu G c thay bng gi rng mi c phiu m doanh nghip thc s dng.

kS =

d1 +g P(1 e)

(4.19)

V d: Cng ty ABC pht hnh c phiu thng mi. Gi pht hnh ca mt c phiu l 150.000 , t l chi ph pht hnh l 12%, tin li chia cho mi c phiu thng nm th nht m cc c ng i hi l 18.000 v c t l tng trng bnh qun l 4%. Vy chi ph s dng c phiu thng pht t ny l : p dng cng thc (4.19) ta c:

kS =

18.000 + 4% = 17% 150.000(1 12%)

c. Chi ph s dng li nhun li.

Khi c nhu cu tng vn, ngoi vic pht hnh chng khon cng ty cn c th s dng li nhun li (tc l phn li nhun sau khi np thu thu nhp v chia li c phn ). ti tr cho nhu cu , nhiu ngi quan nim rng s dng li nhun tng vn th khng phi tnh ton g v khng phi huy ng chng t bn ngoi. Tht ra s dng ngun ti tr no cho nhu cu tng vn ca doanh nghip cng u c " gi" ca n. Chi ph s dng li nhun li c o lng bng chi ph c hi, v nu li nhun ny c chia th cc c ng c th u t v thu li nhun t ngoi doanh nghip. Cn nu u t vo chnh doanh nghip th ti thiu h phi t c mc doanh li nh cc c phn m h ang nm gi. Hay ni cch khc chi ph s dng li nhun li chnh bng mc doanh li hy vng nhn c v c phn ng gp ( c phiu thng). Do chi ph s dng li nhun c xc nh theo cng thc (8.17) phn trn ging nh chi ph s dng c phiu thng:

kS =

d1 +g P

(4. 20)

d. Chi ph s dng c phiu u i. C phiu u i l mt chng khon lai ghp gia c phiu thng v tri phiu. Ch s hu c phiu u i c nhn tin li c nh nn n ging vi tri phiu, nhng tin li phi tr khng c tr trc khi tnh thu thu nhp v cng ty s dng c phiu u i nh l mt b phn ca vn ch s hu li lm cho n ging nh c phiu thng. Do v kha cnh ny, pht hnh c phiu thng. Nhng c im c bit lu l c phiu u i ch nhn c tin li c nh hng nm, khng c quyn tham gia phn phi li nhun cao, do khng c hng sut tng trng ca li nhun. Nu ta gi: G l gi pht hnh c phiu u i e l t l chi ph pht hnh. d l li tc c nh trn mt c phiu u i. Th chi ph s dng c phiu u i c xc nh nh sau:

kS =

d P(1 e)

(4.21)

68

Chng IV: C cu ngun vn v chi ph s dng vn.

4.2.4. Chi ph s dng vn bnh qun (WACC- Weighted Average Cost of Capital)
c vn phc v cho sn xut kinh doanh, doanh nghip phi huy ng t nhiu ngun (ngun bn trong v ngun bn ngoi), mi ngun c chi ph s dng khc nhau, do cn phi xc nh chi ph s dng bnh qun ca cc ngun vn . Chi ph s dng vn bnh qun l mc doanh li vn ti thiu cn phi t c t vic s dng cc ngun vn huy ng. Chi ph s dng vn bnh qun trong doanh nghip ph thuc vo 2 yu t: Chi ph s dng ca tng ngun vn v t trng ca tng ngun vn. Cch tnh c th nh sau:

WACC =
i =1

n ti xk i = ( f i xk i ) T i =1

(4.22)

Trong : WACC: Chi ph s dng vn bnh qun ki: Chi ph s dng vn ca ngun i ti: Vn ca ngun i c s dng T: Tng s vn c s dng trong k fi: T trng ca ngun vn i c s dng. Trong cc ngun vn chi ph s dng vn vay thng l thp nht, do nu c nhu cu ti tr th doanh nghip nn pht hnh tri phiu. Nhng khi h s n ca doanh nghip qu cao, th d chi ph s dng n vay l thp nht cng khng nn la chn hnh thc ti tr . V vy khng th n gin so snh chi ph ca tng hnh thc s dng vn la chn hnh thc v quy m ti tr ny hay hnh thc v quy m ti tr khc. Ni cch khc, quyt nh nh th no phi da vo kt cu ti u ca cc ngun vn. Kt cu ngun vn ti u l kt cu t c an ton v ti chnh vi chi ph s dng vn bnh quan l thp nht. Chi ph s dng bnh qun c tnh theo phng php bnh qun gia quyn m s l t trng ca mi ngun vn. Cch tnh chi ph s dng vn bnh qun c miu t qua v d sau y: V d: Tng s vn ca Cng ty VIC v t trng tng ngun c th hin biu sau y: Gi tr v t trng ca cc ngun vn STT Ngun ti tr 1 Vay n 2 C phiu u i 3 C phiu thng Tng cng (n v: 1 triu ng) Gi tr T trng 85 42,5% 35 17,5% 8 40% 200 100%

Chi ph s dng vn sau thu ca cc ngun ti tr nh sau: vay n: 8%, c phiu u i 10%, c phiu thng: 15%. Chi ph s dng vn bnh qun ca cc ngun ti tr c tnh theo hai cch sau y: Cch 1: Dng t trng ca mi ngun lm quyn s: WACC = (42,5% x 8%) + (17,5% x 10%) + 40% x 15%) = 11,15% Cch 2: Dng gi tr mi ngun lm quyn s:

WACC =

(85 x8%) + (35 x10%) + (80 x15%) = 11,15% 200

Chi ph s dng vn bnh qun ca doanh nghip ph thuc rt ln vo kt cu cc ngun vn, khi kt cu cc vn thay i th chi ph s dng vn bnh qun cng thay i theo. hiu r s tc ng ny, chng ta nghin cu v d sau y: 69

Chng IV: C cu ngun vn v chi ph s dng vn. Gi nh h s n ca Cng ty dao ng t 20% ti 80%. S bin ng ca chi ph s dng vn bnh qun theo s bin ng ca kt cu cc ngun vn nh sau: Chi ph s dng vn Kt cu cc ngun vn % Chi ph s dng vn % bnh qun % Vn vay Vn t c Vn vay Vn t c 1 2 3 4 5 = (1x3)+(2x4) 0,2 0,8 6,0 10,5 9,6 0,3 0,7 6,0 11,1 9,57 0,4 0,6 6,5 11,5 9,50 0,5 0,5 7,0 12,0 9,50 0,6 0,4 8,0 13,0 10,00 0,7 0,3 8,5 14,0 10,15 0,8 0,2 9,5 16,0 10,80 Trong v d trn, c cu ngun vn c chi ph s dng vn thp nht l vn vay chim t l t 40% ti 50%.

4.2.5. Chi ph cn bin v s dng vn.

Phn trn xem xt chi ph s dng vn trong iu kin kt cu cc ngun vn khng thay i. Nhng trong thc t khi c nhu cu u t mi, do nhu cu vn u t tng ln s ph v kt cu vn c, ng thi chi ph s dng cc ngun vn cng c th thay i, do chi ph s dng vn bnh qun cng thay i. Thng thng bt u doanh nghip s tm kim nhng ngun vn c chi ph s dng thp nht, sau mi ti nhng ngun c chi ph s dng cao hn. Do , khi doanh nghip huy ng thm nhng ng vn mi, chi ph ca mi ng vn ti mt thi im no s tng ln. V vy, chi ph cn bin v s dng vn l chi ph ca ng vn cui cng m doanh nghip tip tc huy ng thm vn. K t ng vn k tip, chi ph s dng vn s tng ln v doanh nghip s c mc chi ph cn bin mi cho nhng ng vn mi huy ng trong mt gii hn no . Nh vy bn cht chi ph cn bin vn l gii hn nht nh ca s vn mi huy ng. Ti im gii hn m t chi ph s dng vn mi bt u tng ln c gi l im gy chi ph cn bin. i vi mt doanh nghip khi lin tc huy ng thm nhng ng vn mi vi chi ph s dng khc nhau c th c nhiu im gy. C th minh ho chi ph cn bin v cc im gy trn th. Chi ph cn bin (%)
Chi ph cn bin Chi ph cn bin 2 Chi ph cn bin 1 S vn huy ng im gy 3

th 4.1: Chi ph s dng vn cn bin 70

Chng IV: C cu ngun vn v chi ph s dng vn. V d: Mt Cng ty hin nay ang s dng 200 ngn $ vn vi c cu sau: Ngun vn huy ng S tin T l - Vay n 20 ngn $ 10% - C phiu u i 60 ngn $ 30% - C phiu thng 120 ngn $ 60% Cng: 200 ngn 100% N vay c chi ph s dng trc thu l 14%, thu sut thu nhp hin hnh l 28%, vy chi ph s dng vn vay sau thu l: 14% x (1 - 28%) = 10,08 % C phiu u i c chi ph s dng 9,1% Ring c phn thng c li tc c phn l 4$ v mc tng trng trung bnh n nh qua nhiu nm l 6%. Gi mt c phiu l 50$. T cc liu ny cho ta bit chi ph ca vic s 4$ dng c phiu thng l: + 6% = 16% 50$ 10$ Ban Gim c cho rng vi kt cu vay n 10%, c phiu u i 30% v c phiu thng 60% l kt cu ti u. Do chi ph s dng vn bnh qun ca cc ngun ti tr l: (14%x60%) + (9,1%x30%) + (10%x9,52%) = 12,08% Gi s cui nm bo Cng ty d kin sau khi tr l tc c phn v np thu thu nhp s li nhun li l 24 ngn $ c a vo u t. Ta bit rng mun gi cn bng t trng cc ngun vn nh c, th li nhun lu tr ch chim 60%, cn li 40 % phi l n vay v c phiu u i. Do tng s vn mi c th s dng c c cu vn ti u l: S vn mi = Li nhun khng chia 0,6 = 24ngn 0,6 = 40 ngn$

C ngha rng nu dng 24 ngn $ li nhun khng chia u t th phi huy ng thm vn t: - Vay n: 40 ngn x 10% = 4 ngn $ - C phiu u i: 40 ngn $ x 30% = 12 ngn $ Khi ph tn s dng vn vn ch l 12,08% (xem bn di y) Ngun vn huy ng 1 Li nhun li Vay n C phiu u i Cng Gi tr 2 24 ngn $ 4 ngn $ 12 ngn $ 40 ngn $ Kt cu 3 60% 10% 30% Chi ph s dng 4 14% 9,52% 9,1% Chi ph bnh qun 5=3x4 0,0840 0,0095 0,0273 0,1208 = 12,08%

Nu nhu cu u t vi s vn vt qu 40 ngn $ cng ty ny buc phi pht hnh c phiu thng mi, do ta phi tnh ph tn s dng vn trung bnh mi. Gi s khi pht hnh c phiu thng mi cng ty phi chu t l chi ph pht hnh l 20% ( tnh ra s tuyt i l 50$ x 20% = 10$). Khi chi ph s dng c phiu thng mi l

4 + 6% = 16% 50 10
71

Chng IV: C cu ngun vn v chi ph s dng vn. Do chi ph s dng ca phn vn mi cao hn 40 ngn $ c xc nh nh sau: Ngun vn huy ng 1 Vay n C phiu u i C phiu thng thng Cng Kt cu 2 10% 30% 60% 100% Chi ph s dng 3 9,52% 9,2% 16% WACC 4 0,0095% 0,0273% 0,0960% 0,1328 = 13,28%

Nh vy mi ng vn mi trong vng 40 ngn $ c chi ph s dng bnh qun ch l 12,08%, nhng mi ng vn trn mc 40 ngn $ c ph tn l 13,28%, do doanh nghip phi pht hnh c phiu thng, t hn li nhun li. T chng ta c th nh ngha chi ph cn bin v s dng vn l chi ph ca ng vn cui cng ca s vn mi c s dng trong nm. Chi ph s dng vn mi chnh l chi ph cn bin v s dng vn trc v sau khi pht hnh c phiu thng mi. Chi ph s dng vn mi cao hay thp tu thuc vo gi tr c phiu thng mi ln hay nh. Gi s nhu cu u t 3 mc l 40 ngn $, 50 ngn $ v 100 ngn $ th chi ph s dng vn bnh qun mi mc l bao nhiu. Cu tr li c trnh by bng sau y:
Gi tr (ngn $) Kt cu Chi ph cn bin s dng vn mi Chi ph cn bin bnh qun s dng vn mi

1 2 I. Tng mc u t <40ngn $/nm - Chi ph s dng vn mi khng c 40 pht hnh c phiu thng - Chi ph cn bin s dng vn mi c 0 pht hnh c phiu thng Cng 40 II. Tng mc u t 50 ngn $ /nm - Chi ph cn bin s dng vn mi 40 khng pht hnh c phiu thng mi - Chi ph cn bin s dng vn mi c 10 pht hnh c phiu thng mi Cng 50 III. Tng mc u t 100 ngn $/nm - Chi ph cn bin s dng vn mi 40 khng pht hnh c phiu thng mi - Chi ph cn bin s dng vn mi c 60 pht hnh c phiu thng mi Cng 100%

3 100% 0 100% 80% 20% 100% 40% 60% 100%

4 12,07% 13,28%

5 12,08% 0 12,08%

12,08% 13,28%

9,66% 2,65% 13,21%

12,08% 13,28%

4,83% 7,795 12,80%

th 4.2 s minh ho cho chi ph cn bin v s dng vn. Thng thng chi ph cn bin bnh qun mc tng i c nh cho ti khi quy m u t vt qu gii hn ca li nhun lu gi kt hp vi n vay v c phiu u i, sau n bt u tng dn t l thun vi gi tr ca c phiu thng mi c pht hnh.

72

Chng IV: C cu ngun vn v chi ph s dng vn.

Chi ph cn bin (%)

Chi ph cn bin s dng vn trn 40.000$ 13,28 Chi ph cn bin s dng vn di 40.000$ 12,08 Chi ph cn bin bnh qun

0 10 20 24 28 30 vay C phiu n u i 50 60 Qui m u t (Tr)

Li nhun li

th 4.2: Chi ph s dng vn cn bin Vic nghin cu chi ph cn bin ni ring, chi ph s dng vn ni chung c ngha rt ln i vi doanh nghip. Bi v ni gip cho cc nh qun tr ti chnh c thm cc cn c xc ng la chn c cu cc ngun ti tr c li nht, va m bo chi ph s dng vn bnh qun tit kim nht, trong iu kin m bo an ninh ti chnh ca doanh nghip.

TM TT
Vn l mt nhn t cn thit i vi mi doanh nghip. Mi mt loi vn khc nhau th c chi ph khc nhau, v vy cc gim c ti chnh phi thit lp mt c cu vn hp l cho doanh nghip. C cu vn c th hin thng qua cc thnh phn v t trng ca tng loi ngun vn trong tng ngun vn ca doanh nghip. C th hiu chi ph s dng vn l chi ph c hi ca vic s dng ngun vn , n c tnh bng mc li nhun k vng t c trn vn u t ca d n hoc doanh nghip gi khng lm gim s li nhun dnh cho ch s hu. Chnh sch v c cu vn lin quan ti mi quan h gia li nhun v ri ro. Chi ph s dng vn c phn thng cao hn chi ph s dng n vay v v cc c ng thng i hi t l li tc cao hn. Vi mi doanh nghip, c cu vn ti u ti mi thi im khc nhau l khc nhau. Nhm t ti mc tiu ti a ho gi tr ti sn ca ch s hu, c cu vn ti u cn t c s cn bng gia ri ro v li nhun.

CU HI V BI TP N TP
1. Khi nim c cu vn v chi ph s dng vn ca doanh nghip. Cho nhn xt v c cu vn ca cc doanh nghip trong lnh vc bu chnh vin thng? 2. Cho nhn xt v chi ph vn trong cc doanh nghip Vit nam hin nay. 3. Nu ngha kinh t ca cc ch tiu n by kinh doanh v n by ti chnh v by tng hp. 4. Ti tr bng vn vay to ra ri ro ti chnh cho doanh nghip, ti sao cc nh qun tr khng loi b ri ro ny bng cch ch ti tr bng vn c phn?

73

Chng IV: C cu ngun vn v chi ph s dng vn. 5. Doanh nghip Fisher s sn xut 50.000 sn phm A vo nm ti. Chi ph bin i l 40% doanh s, trong khi tng chi ph c nh l 10.000$. Hi Fisher s bn sn phm ti mc gi no EBIT l 90.000$? 6. Brown Products l mt doanh nghip mi c thnh lp. Doanh nghip ny s sn xut ra sn phm A v bn vi gi l $22/1 sn phm. Chi ph c nh l $500.000/nm, chi ph bin i l $2/1 sn phm. Doanh nghip k vng bn 50.000 sn phm A/nm v gi s t l thu thu nhp l 40%. Doanh nghip cn 2 triu USD xy dng c s sn xut, duy tr vn lu ng v bt u hot ng. Nu doanh nghip vay mt phn trong khon vn trn th chi ph tr li vay s ph thuc vo khi lng vay nh sau: Khi lng vay T trng n trong c cu vn Li sut i vi vn vay 200,000$ 10% 9% 400,000$ 20% 9,5% 600,000$ 30% 10% 800,000$ 40% 15% 1,000,000$ 50% 19% 1,200,000$ 60% 26% Gi nh rng c phiu c th c bn mc gi 20$/c phiu ln pht hnh u tin m khng chu tc ng bi gi tr n doanh nghip s dng. Ngay sau doanh nghip bt u hot ng, h s P/E ng vi cc mc ca h s n nh sau: H s n H s P/E 0 12,5 10 12 20 11.5 30 10 40 8 50 6 60 5 a. C cu vn ti u ca doanh nghip (lm ti a ho gi c phiu) c o lng thng qua h s n l bao nhiu? b. Mc n by ti chnh ca doanh nghip l bao nhiu mc doanh s k vng v c cu vn ti u? c. Mc ti chnh ca doanh nghip l bao nhiu mc doanh s k vng v c cu vn ti u? d. Mc n by tng hp ca doanh nghip l bao nhiu mc doanh s k vng v c cu vn ti u? 7. Doanh nghip A i vay mt mn n l 120 triu v phi tr dn trong 4 nm vi s tin phi tr hng nm nh sau: Nm Tin vay 1 41,25 Triu 2 42,0 Triu 3 43,5 Triu 4 44,75 Triu

Xc nh chi ph s dng ngun ti tr trn bng phng php th?

74

Chng V: u t di hn ca doanh nghip.

CHNG V U T DI HN CA DOANH NGHIP

GII THIU
u t di hn l mt trong nhng nhn t ch yu quyt nh s pht trin ca mt doanh nghip cng nh nn kinh t quc dn. Trong hot ng u t ny doanh nghip s dng ngun ti tr di hn nhm hnh thnh v b sung nhng ti sn cn thit thc hin cc mc tiu kinh doanh. Hot ng ny c th hin tp trung thng qua vic thc hin cc d n u t. Chng ny s cp n qu trnh phn tnh v la chn cc quyt nh u t di hn, cc phng php ch yu phn tch, nh gi v la chn cc phng n u t di hn.

NI DUNG
5.1. U T DI HN V CC YU T NH HNG N QUYT NH U T DI HN CA DOANH NGHIP
5.1.1- Khi nim u t di hn ca doanh nghip.
Trn gc ca doanh nghip kinh doanh, c th thy rng mt trong nhng mc tiu hng u ca doanh nghip l thu c li nhun. thc hin mc tiu ny i hi doanh nghip phi c mt lng vn nht nh v vi s vn doanh nghip thc hin cc hot ng kinh t hnh thnh nn cc ti sn cn thit trong kinh doanh nh mua sm my mc thit b, xy dng nh xng, mua bng pht minh, sng ch, bn quyn, o to cng nhn, hnh thnh mt lng ti sn lu ng thng xuyn cn thit. Trong qu trnh pht trin, doanh nghip tip tc b sung vn tng thm ti sn kinh doanh tng ng vi s tng trng ca quy m kinh doanh. Cc hot ng ca qu trnh trn chnh l qu trnh u t di hn ca mt doanh nghip. Ngoi hot ng u t c tnh cht in hnh nh trn, doanh nghip cn c th thc hin cc hot ng nh b vn mua c phiu, tri phiu ca cc ch th khc nhm thu li nhun trong mt thi gian di. Cc c phiu, tri phiu m doanh nghip b vn ra mua hnh thnh nn mt loi ti sn ca doanh nghip c gi l ti sn ti chnh di hn.Nh vy, c th thy rng: u t di hn ca doanh nghip l qu trnh hot ng s dng vn hnh thnh nn cc ti sn cn thit nhm mc ch thu li nhun trong khong thi gian di trong tng lai. Theo khi nim trn, u t di hn ca doanh nghip chnh l qu trnh s dng vn tin t mua sm, xy dng hnh thnh cc ti sn c nh hu hnh v v hnh, hnh thnh lng vn lu ng thng xuyn cn thit ph hp vi mt quy m kinh doanh nht inh. Do vy, s hnh thnh cc ti sn kinh doanh cn thit phc v c tnh cht lu di cho hot ng sn xut kinh doanh l kt qu trc tip ca u t di hn. y cng cn thy rng u t di hn ca mt doanh nghip khng phi ch u t v ti sn c nh m n cn bao hm c vic u t cho nhu cu tng i n nh v vn lu ng cn thit tng ng vi mt quy m kinh doanh nht nh ca doanh nghip, u t c tnh cht di hn vo cc hot ng khc thu li nhun. 75

Chng V: u t di hn ca doanh nghip. u t di hn cng ch r s vn tin t m doanh nghip s dng c tnh cht di hn trong hot ng sn xut kinh doanh ca doanh nghip.

5.1.2- Phn loi u t di hn.

Trong mt doanh nghip da vo nhng cn c nht nh c th chia u t ca doanh nghip thnh cc loi u t khc nhau. Mi cch phn loi cho php xem xt nh gi vic u t ca doanh nghip trn nhng ngha kinh t khc nhau. C th phn loi u t doanh nghip theo cc cch sau y:

a. Theo c cu vn u t.
Theo c cu vn u t ca doanh nghip c th phn chia u t ca doanh nghip thnh cc loi: - u t xy dng c bn. y l khon u t nhm to ra ti sn c nh ca doanh nghip v thng thng doanh nghip phi s dng mt khon vn ln thc hin u t v ti sn c nh thng qua vic xy dng v mua sm. u t xy dng c bn c th phn loi chi tit thnh u t cho cng tc xy lp, u t cho my mc thit b, u t xy dng c bn khc hoc cng c th phn thnh hai loi l u t v ti sn c nh hu hnh (c hnh thi vt cht)v u t v ti sn c nh v hnh. - u t v vn lu ng thng xuyn cn thit. y l khon u t hnh thnh nn ti sn lu ng ti thiu thng xuyn cn thit m bo cho qu trnh sn xut kinh doanh ca doanh nghip c tin hnh bnh thng. c th hot ng sn xut kinh doanh, doanh nghip phi hnh thnh mt lng d tr thng xuyn v nguyn, nhin vt liu mc ti thiu cn thit tng ng vi quy m nht nh v sn xut kinh doanh ca doanh nghip. V vy, doanh nghip phi c mt lng vn nht nh. Khi c s tng trng ca doanh nghip i hi phi u t b sung ti sn lu ng. - u t lin doanh v u t v ti sn ti chnh khc. y l cc khon u t ra bn ngoi doanh nghip. Trong hot ng kinh doanh ca cc doanh nghip c nhiu hnh thc lin doanh lin kt. Trong c hnh thc lin doanh di hn, cc doanh nghip tham gia gp vn sn xut kinh doanh trong thi gian tng i di, chu trch nhim chung v phn chia li nhun theo t l tng ng vi phn ng gp. Lin doanh ny c th thc hin trong khun kh mt doanh nghip c sn, cc t chc, doanh nghip khc gp vn vo lin doanh vi doanh nghip hoc cng c th thc hin lin doanh bng cch cng gp vn lp nn mt n v kinh t mi. Doanh nghip cng c th tham gia u t vn di hn vo cc doanh nghip, cc t chc kinh t khc di cc hnh thc mua c phn, mua tri phiu di hn ca doanh nghip khc pht hnh v.v. Doanh nghip s nhn c khon thu nhp t cc c phiu, tri phiu mua. Cc c phiu, tri phiu v cc loi chng khon di hn khc m doanh nghip mua vi nh nm gi trong mt thi gian tng i di (trn 1 nm), l mt loi ti sn ca doanh nghip v c gi l ti sn chnh ca doanh nghip. Vic phn loi u t theo c cu vn gip cho doanh nghip c th xem xt tnh cht hp l ca cc khon u t trong tng th u t ca doanh nghip m bo xy dng c c cu vn u t thch ng vi iu kin c th ca tng doanh nghip nhm t hiu qu u t cao.

76

Chng V: u t di hn ca doanh nghip.

b. Theo mc tiu u t.
Cn c vo mc tiu c th u t ca doanh nghip c th chia u t ca doanh nghip thnh cc loi sau: - u t hnh thnh doanh nghip;

- u t cho vic tng nng lc sn xut ca doanh nghip; - u t cho s i mi sn phm l u t nhm to ra nhng sn phm mi hoc ci tin, hon thin cc loi sn phm c;
- u t thay i thit b l u t nhm thay th cc trang thit b c; - u t c tnh cht chin lc: l s u t nhm tp trung thc hin mt nht nh ca doanh nghip to ra s chuyn bin trong sn xut kinh doanh ca doanh nghip nh u t thc hin m rng xut khu sn phm, u t nng cao cht lng sn phm m rng th trng tiu th sn phm v.v.

- u t ra bn ngoi. Vic phn loi ny gip cho doanh nghip c th kim sot c tnh hnh thc hin u t theo nhng mc tiu nht nh m doanh nghip t ra trong mt thi k v c th tp trung vn vi bin php thch ng t c mc tiu u t ra. 5.1.3. ngha ca quyt nh u t di hn v cc yu t nh hng n quyt nh u t di hn ca doanh nghip. a. ngha ca quyt nh u t di hn.
Quyt nh u t di hn l mt trong nhng quyt nh c ngha chin lc quan trng ca doanh nghip. V mt ti chnh, quyt nh u t l mt quyt nh ti tr di hn, tc ng ln n hiu qu sn xut kinh doanh ca doanh nghip, i hi phi c mt lng vn ln thc hin u t. V vy, hiu qu ca vn u t ph thuc vo vic d ton ng n vn u t. Sai lm trong vic d ton u t gy hu qu nghim trng cho doanh nghip. Nu u t vn qu mc hoc u t khng ng b s dn n tnh trng lng ph vn rt ln cho doanh nghip. Nh vy, c th ni quyt nh u t di hn ca doanh nghip l quyt nh c tnh cht chin lc, do i n mt quyt nh u t i hi doanh nghip phi cn nhc k lng.

b. Cc yu t nh hng n quyt nh u t di hn.

- Chnh sch kinh t ca ng v Nh nc: Trn c s php lut kinh t v cc chnh sch kinh t, Nh nc to mi trng v hnh lang cho cc doanh nghip pht trin sn xut kinh doanh v hng cc hot ng theo k hoch kinh t v m. Chnh sch kinh t ca ng v Nh nc trong mi thi k nh hng cho cc doanh nghip trong lnh vc kinh doanh. Bng cc chnh sch n by, Nh nc khuyn khch cc doanh nghip u t vo nhng ngnh ngh, lnh vc c li cho nn kinh t quc dn. V vy, i n quyt nh u t, doanh nghip phi nghin cu chnh sch kinh t ca ng v Nh nc. - Yu t th trng: trong th trng cnh tranh, vn t ra i vi doanh nghip l sn xut sn phm phi cn c vo nhu cu v sn phm hin ti v tng lai ca th trng . Khi xem xt th trng, doanh nghip khng th b qua yu t cnh tranh. Doanh nghip cn phi xem xt tnh hnh hin ti, d on xu hng pht trin trong tng lai la chn phng thc u t thch hp nhm to ra li th ca doanh nghip trn th trng. - Li sut tin vay (phn nh chi ph vn vay) v chnh sch thu: y l nhn t nh hng n chi ph u t ca doanh nghip. Doanh nghip phi tnh ton n hiu qu u t v yu t 77

Chng V: u t di hn ca doanh nghip. li sut ca tin vay. Chnh sch thu cng rt quan trng, n c th khuyn khch hay hn ch hot ng u t ca doanh nghip. - Tin b khoa hc k thut: trong hot ng u t, doanh nghip phi ch n thnh tu khoa hc, cng ngh hin i ha trang thit b, nng cao cht lng sn phm. S tin b ca khoa hc, cng ngh i hi doanh nghip phi chp nhn mo him. Nu khng, doanh nghip s b tt hu v s b loi ra khi th trng. - Kh nng ti chnh ca doanh nghip: mi doanh nghip u c kh nng ti chnh gii hn bao gm ngun vn t c v ngun vn huy ng. y l yu t quan trng nh hng quyt nh u t ca doanh nghip.

5.2- CHI PH V THU NHP CA D N U T

5.2.1- Dng tin ca d n u t.
Nh trn nu, u t di hn cng c ngha l b tin ra hin ti hy vng trong tng lai s thu c cc khon thu nhp nhiu hn. Do vy, trn gc ti chnh, u t l mt qu trnh pht sinh cc dng tin chi ra v dng tin thu vo. Mt d n u t cng c th c m t v nh lng c di dng cc dng tin, chng hn mt d n u t A b vn u t ngay mt ln l CF0 v d kin thu c cc khon tin cc nm trong tng lai CF1 , CF2 ,CF3 CFn-1, CFn, D n c th c m t di dng sau: Nm 0 Dng tin ca d n - CF0 1 CF1 2 CF2 3 CF3 n-1 CFn-1 n CFn

Nh vy, trong qu trnh u t s xut hin dng tin chi ra v dng tin thu vo: + Dng tin chi ra (hay dng tin ra) l dng tin xut ra thc hin u t c th gi l dng tin m + Dng tin thu vo (hay dng tin vo) l dng tin nhp vo t thu nhp do u t a li c th gi l dng tin dng S lng v thi im pht sinh cc khon chi, thu tin trong qu trnh thc hin u t l nhng thng s ht sc quan trng lin quan n vic nh gi hiu qu kinh t v la chn vic u t. Vic xc nh dng tin ra v dng tin vo ca u t l vn kh khn v phc tp, nht l vic xc nh dng tin vo. chnh xc ca vic xc nh dng tin nh hng rt ln n vic quyt nh u t.

5.2.2- Chi ph u t.
L nhng khon chi lin quan n vic b vn thc hin u t, to thnh dng tin ra ca u t. Tu theo tnh cht ca khon u t c th xc nh c khon chi c th v u t. i vi mt d n u t in hnh vo sn xut kinh doanh, chi u t thng bao gm: + Chi ph u t vo TSC hu hnh v TSC v hnh. + Phn vn u t hnh thnh v tng thm ti sn lu ng thng xuyn cn thit hay ni cc khc l phn vn u t p ng nhu cu vn lu ng thng xuyn cn thit ban u v s tng thm cc nm tip theo.

78

Chng V: u t di hn ca doanh nghip.

5.2.3- Thu nhp ca d n u t.

Mi khon u t s a li khon tin thu nhp mt hay mt s thi im khc nhau trong tng lai to thnh dng tin vo. Vic xc nh thu nhp trong tng lai ca u t l vn rt phc tp, tu theo tnh cht ca khon u t nh lng cc khon thu nhp do u t to ra mt cch thch hp. Thu nhp ca mt d n u t c tnh cht in hnh thng thng bao gm: + Thu nhp ca mt d n u t l dng tiu thun hng nm thu c sau khi d n u t c a vo vn hnh c th gi l dng tin thun vn hnh. Dng tin thun vn hnh c xc nh l s chnh lch gia lng tin thu c (dng tin vo) v lng tin chi ra (dng tin ra) pht sinh t hot ng thng xuyn trong k khi d n c a vo vn hnh (a vo hot ng kinh doanh). i vi d n u t trong kinh doanh to ra doanh thu tiu th sn phm hoc lao v th thu nhp t hot ng hng nm hay dng tin thun vn hnh ca d n c th c xc nh bng doanh thu thun tr i chi ph hot ng thng xuyn ( khng k khu hao TSC) v thu thu nhp doanh nghip. iu cng c ngha l thu nhp t hot ng hay dng tin thun hng nm ca d n c th xc nh bng cng thc sau: S khu hao ti sn (5.1) Li nhun sau Dng tin thun vn hnh + = c nh hng nm thu hng nm hng nm ca d n u t Cn thy rng, mc d khu hao ti sn c nh c tnh l chi ph kinh doanh trong nm nhng n khng l khon chi tiu bng tin trong nm . Mt khc, trn gc u t, khu hao l phng php thu hi dn vn u t. Chnh v th, s tin khu hao c coi l mt khon thu nhp ca d n u t. + Gi tr thu hi t thanh l ti TSC khi kt thc d n u t (nu c). + Thu hi s vn lu ng ng ra: nh trn nu, mc d s vn lu ng chu chuyn nhanh, nhng qu trnh kinh doanh din ra lin tc. V th, thng xuyn c mt lng vn lu ng nm trong qu trnh kinh doanh. Tng ng vi quy m kinh doanh v trong iu kin mua sm, d tr vt t v tiu th sn phm nht nh phi ng ra mt lng vn u t vo ti sn lu ng thng xuyn. S vn ny c th c thu hi mt phn trong qu trnh vn hnh ca d n mt khi quy m ca d n thu hp li v n c thu hi li ton b nm cui lc thanh l d n. T nhng vn nu trn c th thy, chi ph v thu nhp ca mt d n u t to thnh dng tin ra v dng tin vo ca d n, s chnh lch gia dng tin vo v dng tin ra hp thnh dng tin thun ca d n u t v c th xc nh bng cng thc sau: Dng tin thun ca d n u t Dng tin vo ca d n Dng tin ra ca d n (5.2)

thun tin cho vic tnh ton thng thng ngi ta s dng mt s gi nh sau: - Thi im b khon vn u t u tin c xc nh l thi im 0. - Dng tin vo hoc dng tin ra ca mt d n trong mt k c xc nh thi im cui ca k .

79

Chng V: u t di hn ca doanh nghip.

5.3. CC PHNG PHP NH GI V LA CHN D N U T DI HN CA DOANH NGHIP

5.3.1- Tiu chun nh gi hiu qu u t di hn ca doanh nghip.
i n quyt nh u t, vn quan trng l phi nh gi c hiu qu ca u t. Hiu qu ca u t c biu hin trong mi quan h gia li ch thu c do u t mang li v chi ph b ra thc hin u t. Khi xem xt mt d n u t phi xem xt vn c bn l nhng li ch trong tng lai thu c c tng xng vi vn u t b ra hay khng? nh gi c li ch ca u t phi xut pht t mc tiu ca u t. i vi mt doanh nghip kinh doanh, th mc ch hng u trong hot ng kinh doanh l li nhun. V th, vic u t ca doanh nghip l nhm khai thc tt nht mi tim nng v li th ca doanh nghip hng ti hiu qu cui cng l li nhun. Tuy nhin, cng cn thy rng khng phi tt c cc khon u t ci thin iu kin lm vic, u t cho vic bo v mi trng v.v.. u v mc ch li nhun. y chng ta ch yu xem xt cc d n u t di gc doanh nghip tm kim li nhun. Sau khi xc nh mc tiu u t v xem xt tnh hnh kinh doanh hin ti, nhng yu t, d kin lin quan n kh nng u t trong tng lai cn phi tin hnh lp cc phng n gii quyt nhim v kinh t c t ra cho u t. Vic lp d n u t l qu trnh hot ng phi hp cht ch ca cc chuyn gia, cc cn b chuyn mn cc phng, ban ca doanh nghip nh cc k s, nh kinh t, ti chnh, k ton v.v.. V phng din ti chnh, mi d n u t cn phi xc nh: - D ton v vn thc hin phng n u t. - S li nhun khi thc hin u t a li. Sau khi cc d n u t c lp, vn t ra l phi chn c mt d n u t ti u nht. Mi khon u t ca doanh nghip c th c nhiu d n khc nhau. la chn d n cn s dng cc ch tiu hiu qu kinh t v p dng phng php la chn nht nh.

5.3.2- Cc phng php ch yu nh gi v la chn d n u t.

Vic quyt nh thc hin mt d n u t i hi phi cn nhc xem xt nhiu mt. Trn gc ti chnh, chng ta ch yu xem xt mt hiu qu kinh t u t. C nhiu tiu chun khc nhau c s dng nh gi c mc tim nng li nhun ca mt d n u t.

a. Phng php t sut li nhun bnh qun ca vn u t

y l phng php la chn d n u t da trn c s so snh gia kt qu thu c do u t mang li li nhun (li nhun sau thu) v tin vn b ra u t. Phng php la chn ny c tin hnh nh sau: - Mi phng n a ra so snh cn xc nh t sut li nhun bnh qun vn u t ca d n . - So snh tt c cc d n vi nhau, d n no c t sut li nhun vn u t cao hn l phng n tt hn. T sut li nhun thun bnh qun vn u t l mi quan h gia s li nhun bnh qun thu c hng nm do u t mang li trong sut thi gian b vn u t v s vn u t bnh qun hng nm. S li nhun thun d kin thu c hng nm th hin kt qu thu c do u t mang li mi nm. Vic tnh kt qu thu c do u t mang li c tnh bt u t thi im b vn 80

Chng V: u t di hn ca doanh nghip. u t thc hin d n. Nh vy, nhng nm b vn thi cng th kt qu c tnh cc nm thi cng l bng khng (0). iu c ngha l mc d b vn u t nhng cha thu c mt ng li nhun no c. Nu thi gian thi cng cng di th s lm cho hiu qu chung ca vn u t cng thp, v ng vn b vo u t b ng, cha sinh li. S nm b vn u t cng c tnh t thi im bt u b vn thc hin d n u t cho n khi kt thc d n. S vn u t bnh qun hng nm c tnh theo bnh qun s hc trn c s tng s vn u t cc nm trong sut thi gian u t v s nm b vn u t. S tin u t cho mt doanh nghip hoc mt phn xng bao gm ton b s tin u t v ti sn c nh v s tin u t v ti sn lu ng. tnh c s vn bnh qun u t hng nm cn phi xc nh vn u t tng nm trong sut cc nm u t. S vn u t mi nm c xc nh l s vn u t lu k thi im cui mi nm tr i s khu hao ti sn c nh lu k thi im u mi nm. V d: C hai d n u t (A v B) u c cng vi s vn 120 triu ng, trong 100 triu ng u t v TSC, 20 triu ng u t v TSL. D n A Li nhun sau thu D n B Li nhun sau thu

Vn u t I. Thi gian thi cng - Nm th I - Nm th II - Nm th III Cng: II. Thi gian sn xut - Nm th I - Nm th II - Nm th III - Nm th IV - Nm th V Cng 20 50 50 120

S khu hao

Vn u t

S khu hao

50 70 120 11 14 17 11 9 62 20 20 20 20 20 100 12 13 16 11 8 60 20 20 20 20 20 100

T sut li nhun bnh qun vn u t ca d n A c xc nh nh sau: - S li nhun bnh qun do u t mang li trong thi gian u t:

0 + 0 + 0 + 11 + 14 + 17 + 9 + 11 = 7, 75 triu 8
- S vn u t bnh qun hng nm: + Nm th I thi cng: 20 triu ng. + Nm th II thi cng: 50 + 20 = 70 triu. + Nm th III thi cng: 70 + 50 = 120 triu + Nm th I sn xut : 120 triu + Nm th II sn xut : 120 - 20 = 100 triu .................. 81

Chng V: u t di hn ca doanh nghip. + Nm th V sn xut : 120 - 80 = 40 triu. S vn u t bnh qun hng nm l

20 + 70 + 120 + 120 + (120 20) + (120 40) + (120 60) + (120 80) = 76,25 triu 8
- T sut li nhun bnh qun vn u t ca d n A l

7,75 = 0,101 ( hoc bng 10,1%) 76,25

Tng t nh vy cng xc nh c t sut li nhun bnh qun vn u t ca d n B. - S li nhun bnh qun thu c hng nm:

0 + 0 + 12 + 13 + 16 + 11 + 18 = 8,57 triu 7
- S vn u t bnh qun hng nm:

50 + 120 + 120 + (120 20) + (120 60) + (120 80) = 81,42 triu ng 7
- T sut li nhun bnh qun vn u t ca d n B l

8,57 = 0,105 (hoc bng 10,5%) 81,42

So snh hai d n cho thy d n B c t sut li nhun bnh qun vn u t cao hn d n A mc d tng s li nhun do u t ca d n A nhiu hn d n B, nhng do thi gian thi cng ko di hn nn d n B s l d n c chn. Trn y lm mt th d v la chn d n theo phng php xt t sut li nhun bnh qun vn u t. Tu theo tnh hnh v iu kin ca cc d n c th vn dng phng php la chn ny mt cch thch hp. Phng php ny ni chung l n gin nhng c s hn ch l cha tnh cc thi im khc nhau nhn c li nhun trong tng lai ca mi d n v cha tnh n yu t gi tr theo thi gian ca tin.

b. Phng php thi gian hon vn u t.

Phng php ny ch yu da vo tiu chun thi gian thu hi vn u t. Thi gian hon vn u t l khong thi gian cn thit m d n to ra dng tin thu nhp bng s vn u t thc hin d n. xc nh thi gian thu hi vn u t, chng ta c th chia ra hai trng hp: Trng hp 1: Nu d n u t to ra chui tin t thu nhp u n hng nm th thi gian thu hi vn u t c xc nh theo mt cng thc n gin: Thi gian thu hi vn u t ( nm) = Vn u t Thu nhp hng nm (5.3)

Trng hp 2: D n to ra chui tin t thu nhp khng n nh cc nm. Thi gian thu hi vn c xc nh theo cch sau: - Xc nh s vn u t cn phi thu hi cui nm ln lt theo th t bng cch ly s vn u t cha thu hi cui nm trc tr i s thu nhp ca nm tip . - Khi s vn u t cn phi thu hi nh hn s thu nhp ca nm k tip, th ly s vn u t cha thu hi chia cho s thu nhp bnh qun 1 thng ca nm k tip tm ra s thng cn phi tip tc thu hi vn u t. 82

Chng V: u t di hn ca doanh nghip. Trn c s tnh ton nh vy, tng hp li s xc nh c s nm v s thng thu hi c vn u t. Tiu chun thi gian thu hi vn u t c s dng vo vic la chn d n u t c thc hin nh sau: - n gin vic tnh ton trc ht hy loi b cc d n u t c thi gian thi cng ko di khng p ng c yu cu ca doanh nghip. Xp cc d n c thi gian thi cng nh nhau vo cng mt loi. - Xc nh thi gian thu hi vn u t ca mi d n. Trn c s , doanh nghip s chn d n c thi gian thu hi vn u t ph hp vi thi gian thu hi vn m doanh nghip d nh. Thng thng doanh nghip ra khong thi gian ti a thu hi vn u t. Nh vy, nhng d n c thi gian thu hi vn di hn thi gian ti a d nh s b loi b. Nu hai d n loi tr nhau th d n c thi gian thu hi vn ngn hn thng l d n c chn. V d: C hai d n A v B, s vn u t ca mi d n ban u l 100 triu ng, thi gian thi cng thc hin mid n u l 2 nm v c khon thu nhp d kin (bao gm khu hao v li nhun rng) cc nm trong tng lai nh sau: Nm 1 2 3 4 5 Thu nhp ca d n D n A D n B 50 20 40 25 30 35 20 48 10 32

Thi gian hon vn ca d n A c xc nh: - S vn u t cha thu hi cui nm th 1: 100 - 50 = 50 triu ng - S vn u t cha thu hi cui nm th 2: 50 - 40 = 10 triu ng C th nhn thy, s vn u t cn phi tip tc cui nm th 2 l 10 triu ng nh hn thu nhp ca nm th 3 (10 < 30). Do vy, s thng cn phi tip tc thu hi vn u t l 10 = 4 thng. Nh vy, thi gian thu hi vn u t ca d n A l 2 nm 4 thng, tng 30 / 12 t c th xc nh thi gian thu hi vn u t ca d n B l 3 nm 5 thng. u im cu phng php: - n gin, d tnh, cho php nhn nhn d n mt cch trc quan hn. - Ph hp vi vic xem xt cc d n u t quy m va v nh hoc doanh nghip kinh doanh theo chin lc thu hi vn nhanh tng vng quay vn. Hn ch ca phng php: - Phng php thi gian thu hi vn u t ch trng xem xt li ch ngn hn hn l li ch di hn, n t ch trng n vic xem xt cc khon thu sau thi gian thu hi vn, do vy nhng d n u t c mc sinh li chm nh sn xut ra sn phm mi hay xm nhp vo th trng mi v.v.. khng thch hp vi vic la chn u t theo phng php ny. 83

Chng V: u t di hn ca doanh nghip. - Vic la chn d n u t theo tiu chun thi gian thu hi vn u t cng khng ch trng n yu t thi gian ca tin t hay n cch khc n khng ch n thi im pht sinh ca cc khon thu, cc ng tin thu c thi im khc nhau c nh gi nh nhau.

c. Phng php gi tr hin ti thun ( NPV)

y l mt trong nhng phng php nh gi v la chn d n u t da trn c s xem xt mc sinh li ca d n c tnh n yu t gi tr v mt thi gian ca tin. Tiu chun nh gi v la chn d n u t ch yu l gi tr hin ti thun ca khon u t. Gi tr hin ti thun ca khon u t l s chnh lch gia gi tr hin ti ca cc khon vn u t a li trong tng lai vi gi tr hin ti ca vn u t b ra v c th c xc nh theo cng thc sau:

NPV =
t =0

n CFt IC t t (1 + r ) t =0 (1 + r ) t

(5.4)

Hoc

NPV =
t =0

(CFt IC t ) (1 + r ) t

(5.5)

Trong : NPV: Gi tr hin ti thun ca khon u t di hn ca u t. CFt: Khon tin thu t u t nm th t. ICt: Vn u t nm th t. n : Vng i ca khon u t. r: T l chit khu hay t l hin ti ho. Nh vy, gi tr hin ti thun th hin gi tr tng thm ca khon u t c tnh n yu t gi tr thi gian ca tin u t. Mt trong nhng vn phc tp trong vic tnh gi tr hin ti thun ca khon u t l xc nh vic s dng t l chit khu thch hp. T l chit khu c s dng l t sut sinh li k vng ca ngi u t hay chi ph s dng vn. Vic s dng gi tr hin ti thun lm tiu chun nh gi v la chn d n c thc hin nh sau: - Xc nh gi tr hin ti thun ca mi d n u t. - nh gi v la chn d n: + Nu gi tr hin ti thun ca d n l mt s m (NPV < 0 ) th d n b loi b. + Nu gi tr hin ti thun ca d n bng khng (NPV = 0 ) th tu thuc vo tnh hnh c th v s cn thit ca d n m doanh nghip c th quyt loi b hoc chp thun d n. + Nu gi tr hin ti ca d n l s dng (NPV > 0): nu trng hp cc d n l c lp th u c th chp thun. Nu cc d n thuc loi loi tr nhau v u c thi gian hot ng nh nhau th d n no c gi tr hin ti thun dng ln nht l d n c la chn (trong iu kin khng b gii hn v kh nng huy ng vn u t). u im ca phng php NPV - Cho php nhn nhn hiu qu ca d n xc ng hn do c tnh n yu t gi tr v mt thi gian ca tin 84

Chng V: u t di hn ca doanh nghip. - Cho php o lng trc tip gi tr tng thm do vn u t to ra, t gip cho vic nh gi v la chn d n ph hp vi mc tiu ti a ho li nhun ca doanh nghip. Hn ch ca phng php NPV - Khng phn nh mc sinh li ca ng vn u t. - Khng cho thy mi lin h gia mc sinh li ca vn u t v chi ph s dng vn.

d. Phng php t sut doanh li ni b (IRR)

T sut doanh li ni b hay cn gi l li sut hon vn ni b l mt li sut m vi mc li sut lm cho gi tr hin ti ca cc khon thu trong tng lai do u t a li bng vi gi tr hin ti ca vn u t. Nh vy, t sut chit khu lm cho gi tr hin ti thun ca d n u t bng khng. C th hiu t sut doanh li ni b qua cng thc sau: n n CFt ICt (5.6) = t t t = 0 (1 + IRR ) t = 0 (1 + IRR ) hay:

NPV =
t =0

n CFt IC t =0 t t (1 + IRR) t = 0 (1 + IRR )

(5.7)

Trong : NPV, CFt , ICt: Nh ch thch trn IRR: T sut doanh li ni b ca khon u t (hay d n u t ). T sut doanh li ni b cng l mt trong nhng i lng phn nh mc sinh li ca d n u t. xc nh t sut doanh li ni b ca d n ngi ta thng s dng hai phng php: phng php th, x l sai s v phng php ni suy. Theo phng php th v x l sai s, vic tm ra t sut doanh li ni b v c bn c thc hin nh sau: Trc tin, t chn mt li sut v s dng li sut lm t l chit khu tm gi tr hin ti ca cc khon thu v gi tr hin ti ca vn u t. Tip theo, xc nh gi tr hin ti thun ca d n. Nu gi tr ny bng 0 th li sut va chn chnh l t sut doanh li ni b ca d n. Nu gi tr hin ti thun ln hn khng (NPV>0) th tip tc th li bng cch nng mc li sut t chn ln. Ngc li, nu gi tr hin ti thun nh hn khng (NPV < 0) th phi h mc li sut t chn xung, tip tc lm nh vy cho n khi chn c mt li sut lm cho gi tr hin ti thun bng 0 hoc xp x bng 0 th li sut l t sut doanh li ni b ca d n. Theo phng php ni suy, vic xc nh t sut doanh li ni b ca d n thc hin theo cc bc sau: Bc 1: Chn mt li sut r1, sao cho vi li sut ny xc nh c gi tr hin ti thun ca d n l mt s dng (NPV1>0) . Bc 2: Tip tc chn mt li sut r2, sao cho vi li sut ny tm c gi tr hin ti thun ca d n l mt s m (NPV1<0) . Bc 3: Tm t sut doanh li ni b ca d n. Trong phn trn xc nh c: + Li sut r1 m vi r1 th NPV1 > 0 + Li sut r2 m vi r2 th NPV2 < 0 Nh vy, t sut doanh li ni b (IRR) nm trong khong r1 v r2 v c xc nh theo cng thc: 85

Chng V: u t di hn ca doanh nghip.

IRR = r1 +

NPV1 (r2 r1 ) NPV1 + NPV2

(5.8)

V d: C 1 d n u t d kin s vn u t b ngay mt ln l 100 triu ng v s thu nhp do u t a li t nm th nht n nm thba ln lt l 40, 50 v 60 triu ng. tm t sut doanh li ni b ca d n c th thc hin nh sau: - Chn li sut r1 l 21%. Vi li sut ny c:

40 50 60 100 = 1,03 triu ng NPV1 = + + 2 3 1 + 21% (1 + 21%) (1 + 21%)

- Chn li sut r2 = 22% ta s tm c:

40 50 60 NPV2 = 100 = 0,54 Triu ng 1 + 22% + (1 + 22%) 2 + (1 + 22%) 3

- T sut doanh li ni b ca d n

IRR = 21% +

(22% 21%).1,03 21,7% + 1,03 + 0,54

C th biu din t sut doanh li ni b ca d n trn th sau: ( th5.2)

NPV (Triu ng)

1,03

IRR

0
-0,54

21

21,7

22

T l chit khu (%)

th 5.1: T sut doanh li ca d n Qua th trn cho thy: t sut doanh li ni b ca d n l giao im ca ng gi tr hin ti thun vi trc honh ca th, ti im ny gi tr hin ti thun ca d n bng 0. Ngoi hai phng php nu, ngi ta cn c th xc nh t sut doanh li ni b bng phng php v th. Vic nh gi v la chn d n u t bng phng php t sut doanh li ni b (IRR) c thc hin theo trnh t sau: - Xc nh t sut doanh li ni b ca d n u t. - nh gi v la chn d n: Khi s dng t sut doanh li ni b lm tiu chun ch yu xem xt chp nhn hay loi b d n, thng thng ngi ta da trn c s so snh t sut doanh li ni b vi t l chit khu thng thng khi hin ti ho gi tr d n m thng l chi ph s dng vn cho d n (r) chng hn nh li sut vay vn. v.v... v cn phn bit ba trng hp sau: 86

Chng V: u t di hn ca doanh nghip. Trng hp 1: nu IRR< r th cn loi b phng n. Trng hp 2: nu IRR< r th tu theo iu kin c th v s cn thit ca d n m doanh nghip c th quyt nh chp nhn hay loi b phng n. Trng hp 3: nu IRR <r th cn xem xt c th : + Nu y l d n c lp th d n c chp thun. + Nu l cc d n thuc loi loi b ln nhau, th chn d n c t sut doanh li ni b cao nht. u, nhc im ca phng php + Phng php t sut doanh li ni b cho php nh gi c mc sinh li ca d n c tnh n yu t gi tr thi gian ca tin t. + Cho php d dng so snh mc sinh li ca d n vi chi ph s dng vn, thy c mi lin h gia vic huy ng vn v hiu qu s dng vn trong vic thc hin d n u t. Hn ch ca phng php + Trong phng php t sut doanh li ni b thu nhp ca d n c gi nh ti u t vi li sut bng vi t sut doanh li ca d n. iu khng tht ph hp vi thc t nht l i vi d n c t sut doanh li ni b mc cao. + Phng php t sut doanh li ni b khng ch trng n quy m vn u t nn c th dn n trng hp kt lun thiu tho ng khi nh gi d n.

e. Phng php ch s sinh li (PI)

Ch s sinh li cng l mt thc o kh nng sinh li ca mt d n u t, c tnh n yu t gi tr thi gian ca tin t. Ch s sinh li c tnh bng t l gia gi tr hin ti ca khon thu nhp do u t a li v gi tr hin ti ca vn u t.

PI =

(1 + r )
t =0 n

CFt

IC t t t = 0 (1 + r )

(5.9)

Trong : PI: Ch s sinh li ca d n. CFt : Khon thu u t trong nm th t. ICt: Vn u t nm t. r: T sut chit khu (thng c s dng l chi ph s dng vn) Vic s dng ch s sinh li lm tiu chun nh gi v la chn d n u t c thc hin nh sau. - Xc nh ch s sinh li ca mi d n. - S dng ch s sinh li nh gi v la chn d n, c th: + Nu PI < 1 th NPV < 0, tt c cc d n nh vy u b loi b. +Nu PI=1 th c th chp nhn hay loi b d n tu theo tnh hnh c th doanh nghip quyt nh. + Nu PI > 1: nu l d n c lp th d n c chp thun. Nu l cc d loi tr nhau th thng thng d n c ch s sinh li cao nht l d n c chn. 87

Chng V: u t di hn ca doanh nghip. u , nhc im ca phng php - Phng php ny cho thy mi quan h gia cc khon thu nhp do u t a li vi s vn u t b ra thc hin d n. - C th s dng ch s sinh li trong vic so snh cc d n c s vn u t khc nhau thy c mc sinh li gia cc d n. - Phng php ny thng cng gi nh t l ti u t bng vi mc chi ph s dng vn, iu ny cng tng t nh trong phng php gi tr hin ti thun, n ph hp hn so vi phng php t sut doanh li ni b. Cng vi nhng u im trn, phng php ny cng c nhc im cng ging nh phng php t sut doanh li ni b l n khng phn nh trc tip khi lng li nhun rng ca mt d n. Trn y l cc ch tiu ch yu nh gi hiu qu kinh t vn u t. Ty theo tng trng hp v yu cu kinh doanh ca doanh nghip t ra, doanh nghip s la chn ch tiu cho ph hp. Chng hn doanh nghip ra sn xut kinh doanh vi li va phi nhng thu hi vn nhanh i mi trang thit b, trong trng hp ny ch tiu ch yu chn d n l ch tiu thi gian thu hi vn u t.

5.3.3- Mt s trng hp c bit trong nh gi v la chn d n u t. a. Trng hp c mu thun khi s dng hai phng php gi tr hin ti thun (NPV) v phng php t sut doanh li ni b (IRR) trong nh gi, la chn d n.
C hai phng php u da trn c s hin ti ho gi tr ca d n u t nh gi v la chn d n. Tuy nhin, khng phi trong tt c cc trng hp s dng hai phng php ny vo vic nh gi v la chn d n u t u cng dn n kt lut ging nhau. Do vy, cn nhn bit vic s dng hai phng php trong cc trng hp sau: Trng hp nh gi v la chn mt d n u t c lp: + Nu NPV > 0 th IRR ca d n cng ln hn t l chit khu (thng l chi ph s dng vn) v d n c chp thun. + Nu NPV< 0 th IRR ca d n nh hn t l chit khu v d n b bc b. + Nu NPV = 0 th IRR ca d n bng t l chit khu th doanh nghip c th chp nhn hay bc b d n ty theo tnh hnh c th ca doanh nghip quyt nh. - Trng hp la chn mt trong s cc d n loi tr nhau: trong mt s trng hp, hai phng php a ra cc kt lun tri ngc nhau. V d: C hai d n loi tr nhau A v B, vn u t cho mi d n u l 100 triu ng, chi ph s dng vn ca c hai d n l 5%. Thi gian hot ng ca hai d n u l 2 nm v d kin thu nhp ca 2 d n nh sau: n v : Triu ng D n A B Nm 1 20 100 Thu nhp N m 2 120 31,25 Nm 3 140 131,25

p dng cc phng php trnh by trn xc nh c gi tr hin ti thun v t sut doanh li ca 2 phng n: 88

Chng V: u t di hn ca doanh nghip. n v : Triu ng D n Dng tin ca d n Nm 0 Nm 1 Nm 2 A (100) 20 120 B (100) 100 31,21

NPV (r=5%) 27,89 23,58

IRR (%) 20 25

T tnh ton trn cho thy kt qu c s tri ngc nhau gia 2 phng php: Gi tr hin ti thun ca d n A ln hn d n B, trong khi t sut doanh li ni b ca d n B li nh hn d n B: NPVA > NPVB, IRRA < IRRB Nh vy, nu chp nhn tiu chun gi tr hin ti thun la chn th d n A c la chn. Nu chp nhn tiu chun t sut doanh li ni b la chn th d n B c la chn. y l vn rt phc tp t trong vic la chn d n. C th biu din gi tr hin ti thun ca hai d n bng th sau :
NPV (Triu ng)

27,89 23,58 15,60

NPV (A) NPV (A)= NPV (B) IRR (A) = IRR(B) I NPV (B)

10,9

20

25

T l chit khu

th 5.2 Gi tr hin ti thun ca d n Qua th trn cho ta thy hai ng cong gi tr hin ti thun ca 2 d n ct nhau ti mt im (im I) m ti im ny gi tr hin ti thun ca 2 d n bng nhau: NPV(A) = NPV(B).

20 100 120 31,25 => + 100 = + 100 => r1 = 10,9% 2 2 1 + r (1 + r ) 1 + r (1 + r )

T sut chit khu lm cho gi tr hin ti thun ca hai d n bng nhau (r= 10 ,9%) c gi l t sut cn bng. Xem xt t sut cn bng c th rt ra: - Nu t sut chit khu di 10,9% th NPV(A) > NPV(B) => chn d n A. - Nu t l chit khu trn 10,9% th NPV(B)> NPV(A) => chn d n B. Do vy, vic la chn d n y cn phi xem xt mi quan h gia chi ph s dng vn thc hin d n v gi tr hin ti thun t c i n quyt nh la chn mt cch thch hp. C th thy mt nguyn nhn ch yu a n s khc bit trong vic la chn khi s dng hai phng php trn l: - S khc nhau v quy m u t ca cc d n: Phng php gi tr hin ti thun c tnh n quy m vn u t ca d n. Khi hai d n c mc sinh li nh nhau th d n no c vn 89

Chng V: u t di hn ca doanh nghip. u t ln hn th s c gi tr hin ti thun ln hn. Trong khi , phng php t sut doanh li ni b khng cp n quy m vn u t ca d n, mt khc n cng khng phn nh trc tip gi tr tng thm do vn u t to ra. - S khc nhau v dng tin ca d n: Mi d n thng to ra mt dng tin bao hm mt chui tin t trong tng lai. Nhng cc d n khc nhau thng cng c s khc nhau v kiu dng tin. Cc d n c vn u t bng nhau, nhng c s khc nhau v dng tin vo cng dn n s tri ngc nhau v kt qu gi tr hin ti thun v t sut doanh li ni b ca cc d n. - S khc nhau v gi nh t l li ti u t: Mc d c hai phng php trn u da trn c s vn dng l thuyt gi tr hin ti, nhng gia chng c s khc nhau v gi nh t l li ti u t. Phng php t sut doanh li ni b gi nh t l li ti u t bng chnh vi t l doanh li ni b ca d n, cn phng php gi tr hin ti thun thng gi nh t l li ti u t bng chi ph s dng vn (t l chit khu ca d n). y chnh l mt nguyn nhn ch yu dn n trng hp c kt qu tri ngc nhau v t sut doanh li ni b v gi tr hin ti thun gia mt s d n u t. Nhn nhn tng qut c th thy, phng php gi tr hin ti thun c s u vit hn so vi phng php t sut doanh li ni b. S u vit hn ca phng php ny th hin ch yu ch gi nh v t l ti u t ca phng php ny xc thc hn. Mt khc, phng php ny c cp n quy m ca d n v n o lng trc tip gi tr tng thm do vn u t a li. iu ny ph hp hp vi mc tiu ti a ho li nhun trong hot ng kinh doanh ca doanh nghip. V vy, khi kt hp cc phng php nh gi, la chn cc d n loi tr nhau, nu xy ra mu thun gia kt qu cc phng php nh gi, th ngi ta thng li phi da ch yu vo vic xem xt gi tr hin ti thun quyt nh vic la chn d n mt cch thch hp.

b. Trng hp nh gi v la chn d n u t c tui th khng bng nhau.

Mt vn ht sc quan trng trong vic nh gi v so snh cc d n thuc nhng d n loi tr l yu t tui th ca d n (hoc vng i hay ni cc khc i l thi gian hot ng ca d n k t lc bt u a vo d n hot ng cho n lc thanh l d n). Thng thng, i vi cc d n loi tr nhau th i hi cc d n phi c tui th bng nhau. Khi cc d n c tui th khc nhau th cn thit phi quy cc d n ny v mt mt bng so snh cng di thi gian hot ng. thc hin iu ny, thng ngi ta xem xt cc d n trong cng di thi gian l bi s chung nh nht ca cc d n c tui th khng bng nhau vi gi nh d n c ti u t nh lc ban u hoc c th a ra cc gi nh c th hp l v cc c hi ti u t trong tng lai. Trn c s , thng thng ngi ta s dng tiu chun hin ti thun nh gi v la chn phng n. V d: Mt doanh nghip phi la chn mua mt trong hai loi my M1 v M2 c cng dng nh nhau. Tui th ca my M1 l 2 nm M2 l 4 nm; li sut tin vay trn th trng l 10% nm; s vn u t v s vn thu nhp (bao gm khu hao v li nhun rng) ca mi my c th hin qua bn sau: n v: triu ng Dng tin Nm My M1 90 0 (100) 1 90 2 90 3 4 -

Chng V: u t di hn ca doanh nghip. M2 (100) 60 60 60 60

Nu xem xt ring tng loi my c th xc nh gi tr hin ti thun ca tng loi my:

90 90 NPVM 1 = + 100 56,2 2 1 + 0,1 (1 + 0,1) 60 60 60 60 NPVM 2 = + + + 100 90,12 2 3 (1 + 0,1) (1 + 0,1) 4 1 + 0,1 (1 + 0,1)
Nu xem xt n thun th c th thy NPV(M2 )>NPV(M1 ) v dng nh vic mua my M2 kh quan hn mua my M1. Tuy nhin, vic xem xt nh vy l cha y v 2 loi my ny c tui th khng ng nht. gii quyt vn ny y cn xem xt c 2 loi my trong cng mt khong thi gian 4 nm (4 l bi s chung nh nht tui th c hai loi ny). Nh vy, y vi gi nh nu doanh nghip s dng my M1 th sau 2 nm li thay th bng mt loi my M1 c mua vo thi im cui nm th 2 c gi l M1 vi s vn u t v dng thu nhp nh my M1. Cc dng tin pht sinh t vic mua cc loi my trn c th c trnh by nh sau: n v Triu ng My M1 M1 M1 + M1 M2 0 (100) (100) (100) (100) 1 90 90 90 60 Dng tin cc nm 2 90 (100) 10 60 3 90 90 60 4 90 90 60

T gi nh trn c th xc nh gi tr hin ti thun t vic mua hai loi my M1 v M2. My M1 Dng tin Gi tr hin ti (100) (100) 90 81,81 (10) (8,26) 90 67,559 90 61,47 102,61 n v: Triu ng My M 2 Dng tin Gi tr hin ti (100) (100) 60 54,54 60 49,54 60 45,06 60 40,98 90,12

N m 0 1 2 3 4

Thi gian chit khu 1,000 0, 909 0,826 0,751 0,683 NPV

Nh vy, d n mua my M1 c gi tr hin ti thun ln hn d n mua my M2 v l d n c chn. Nh trn nu, ngoi vic xem xt v so snh cc d n trong cng thi gian l bi s chung nh nht ca c nhng tui th khc nhau ca d n, ngi ta c th xem xt v so snh cc d n trong cng khon thi gian ca d n c tui th di nht vi iu kin gi nh ti u t mt cch hp l ca cc d n c thi gian ngn hn. iu quan trng l tu theo tnh cht ca d n v kinh nghim thc t ngi ta a ra cc gi nh mt cch thch hp. 91

Chng V: u t di hn ca doanh nghip. V d: Mt doanh nghip phi la chn mt trong hai d n mua thit b . D n th nht mua thit b T1 c tui th l 5 nm v d n th hai mua thit b T2 c tui th 8 nm vi s vn u t v s thu nhp mi nm trong thi gian tn ti ca tng loi thit b khc nhau.C th thy, i vi v d ny c hai cch so snh hai d n trong cng mt khong thi gian tn ti. Cch mt l so snh hai d n trong cng khong thi gian tn ti bng tui th ca thit b T1 l 5 nm (tui th ngn nht) v nh vy s gi nh l nu mua thit b T2 v cng s dng trong 5 nm nhng n cui nm th 5 th thit b T2 c bn i thu tin v thu tin v mua thit b khc. Trn c s , s xc nh gi tr hin ti thun ca c hai d n v d n no c gi tr hin ti thun cao hn s l d n c chn. Cch hai l so snh hai d n trong cng khong thi gian tn ti bng tui th ca thit b T2 l 8 nm (tui th di nht). Vi gi nh l mua thit b T1 s dng trong 5 nm v n cui nm th 5 li tip tc mua mt thit b T1 khc, nhng thit b T1 ch s dng trong 3 nm sau bn i tc l c bn cui nm th 8 thu tin v mua thit b khc. T tnh ton xc nh d n no c gi tr hin ti thun cao hn l d n kh quan hn. Phn trn nu ra hai cch nh vy thy s a dng ca cc gi nh. Trong thc t, khi tin hnh phn tch, chng ta phi cn c vo iu kin c th ca tng d n la chn gi nh mt cch ph hp.

TM TT
nh gi v quyt nh u t l mt trong nhng quyt nh quan trng trong qun tr ti chnh doanh nghip. Quyt nh ny quan trong v n nh hng rt ln n gi tr v trin vng pht trin ca doanh nghip. nh gi mt d n u t chung ta s dng nhiu phng php khc nhau nh thi gian hon vn, gi tr hin ti thun, t sut thu hi n b, ch s li nhun, t sut li nhun bnh qun. Mi phng php u c nhng u nhc im ca n. Do , chng ta cn phi kt hp nhiu phng php nh gi ton din hn v tnh kh thi ca d n. Hai phng php: Gi tr hin ti thun v t sut thu hi n b c nhiu nh qun l s dng v n gn lin vi vic ng dng m hnh chit khu dng tin v tnh n yu t thi gian ca tin. c th ng dng c cc ch tiu nh gi ny th iu quan trong l phi thu thp y thng tin c lng y , chnh xc dng tin ca d n v chi ph s dng vn ca d n. Tuy nhin, khi ra quyt nh ti chnh, doanh nghip vn phi i mt vi nhiu ri ro khc. hn ch ri ro chng ta cn kt hp nhiu cc nh gi khc nhau c ci nhn ton din hn v d n ng th thc hin cc k thut phn tch v kim sot ri ro.

CU HI V BI TP N TP
1. Khi nim u t di hn v cc loi u t di hn ca doanh nghip? 2. Cc nhn t nh hng ti u t di hn ca doanh nghip. 3. Cc dng tin in hnh ca mt d n u t.Trnh by u nhc im ca cc phng php nh gi v la chn d n u t. 4. Hy bnh lun kin sau y: mt d n c NPV cao th c IRR cao. 5. Hai d n X v Y c tng vn u t nh nhau. NPVA > NPVB; IRRA < IRRB.Nu ch c chn mt trong hai d n trn, bn s la chn nh th no? 92

Chng V: u t di hn ca doanh nghip. 6. Mt d n u t c thi gian hot ng l 6 nm, tng s vn u t ban u l 120 triu VN. Gi tr cn li ca TSC sa 6 nm ng bng gi tr th trng v bng 12 triu VN. Gi tr u t vo vn lu ng rng l 10 triu VN v c thu hi vo nm th 6. Cc s liu trong bo co kt qu kinh doanh hng nm d kin ca d n sau : Doanh thu bn hng Gi vn bn hng Trong - Chi ph cc loi - Chi ph khu hao Cc chi ph khc Li nhun trc thu v li vay 75 triu VN 55 triu VN 20 triu VN 23 triu VN 42 triu VN 140 triu VN

Yu cu: a. Hy xc nh dng tin ca d n vi thu thu nhp doanh nghip l 28% b. Nu chi ph vn (chi ph s dng vn) ca Cng ty l 15 %/nm, theo bn d n c c chp thun khng? 7. Cng ty may 10 c d nh thay th mt my may cng nghip c. thi im hin ti (thi im xem xt) my may c ny c gi tr th trng l 50.000USD v em li thu nhp rng mi nm l 26.000USD, trong thi gian 5 nm. Gi s, gi tr hin ti cn li ca my may cng nghip c sau 5 nm l 13.000USD. Hin ti, my may cng nghip mi c gi tr th trng l 90.000USD v d kin mi nm c th em li cho cng ty khon thu nhp rng 30.000USD, trong thi gian 7 nm. Cng gi s chi ph s dng vn l 16%/nm v cng ty May 10 khng phi chu thu doanh nghip. Hi: a. Nu 7 nm s dng, gi th trng ca my mi l 40.000USD th cng ty May 10 c nn thay th my may cng nghip c bng my bay cng nghip hay khng? b. Bn hy cho bit gi mua ca my may cng nghip mi phi l bao nhiu li ch kinh t thu c t vic duy tr my may cng nghip c bng vi li ch kinh t thu c do u t vo my may cng nghip mi ( gi nh cc yu t khc khng i).

93

Chng VI: Qun tr vn c nh ca doanh nghip

CHNG VI QUN TR VN C NH CA DOANH NGHIP. GII THIU

Vn l biu hin bng tin ca ti sn ca doanh nghip, l yu t khng th thiu ca mi qu trnh sn xut kinh doanh. Do vy, qun l vn v ti sn tr thnh mt mc tiu quan trng trong qun tr ti chnh. Mc tiu quan trng nht ca qun l vn v ti sn l m bo cho qu trnh sn xut- kinh doanh tin hnh bnh thng vi hiu qu kinh t cao nht. Mt b phn quan trng ca vn kinh doanh l vn c nh. Vn c nh l bin hin bng tin ca ti sn c nh- t liu sn xut ng vai tr quan trng trong hot ng ca doanh nghip. Chng ny s gii thiu nhng ni dung c bn nht v qun tr vn c nh vi cc ni dung sau y: Nghin cu v ti sn c nh v cc cch phn loi ti sn c nh. Vn c nh v c im ca vn c nh Hao mn v khu hao ti sn c nh Cc bin php qun l ti sn c nh Qun l s dng qu khu hao trong doanh nghip. Cch ch tiu phn nh hiu qu s dng vn c nh

NI DUNG
6.1 - TI SN C NH V VN C NH CA DOANH NGHIP.
6.1.1 . Ti sn c nh ca doanh nghip.

a. Khi nim ti sn c nh (TSC)

Ti sn c nh phi ng thi tho mn bn tiu chun c bn sau: - Chc chn thu c li ch kinh t trong tng lai. - Nguyn gi ti sn c nh phi c xc nh mt cch ng tin cy. - Phi c thi gian s dng ti thiu, thng t mt nm tr ln. - Phi t gi tr ti thiu mt mc quy nh. (Quy nh hin nay l 10 triu ng). Nhng t liu lao ng khng cc tiu chun quy nh trn c coi l nhng cng c lao ng nh, c mua sm bng ngun vn lu ng ca doanh nghip. Tuy nhin trong thc t vic xem xt tiu chun v nhn bit TSC ca doanh nghip l phc tp hn. Mt l: Vic phn bit gia i tng lao ng vi cc t liu lao ng l TSC ca doanh nghip trong mt s trng hp khng ch n thun da vo c tnh hin vt m cn phi da vo tnh cht v cng dng ca chng trong qu trnh sn xut kinh doanh. Bi v c th cng mt ti sn trng hp ny c coi l TSC song trng hp khc ch c coi l i tng lao ng. V d my mc thit b, nh xng... dng trong sn xut l cc TSC song nu l cc sn phm mi hon thnh, ang c bo qun trong kho thnh phm, ch tiu th hoc l cc cng trnh xy dng c bn cha bn giao, th ch c coi l cc i tng lao ng. Tng t nh vy trong sn xut nng nghip, nhng gia sc c s dng lm sc ko, sinh sn, cho sn 94

Chng VI: Qun tr vn c nh ca doanh nghip phm th c coi l cc TSC, song nu ch l cc vt nui ly tht th ch l cc i tng lao ng. Hai l: Mt s cc t liu lao ng nu xt ring l tng b phn th khng cc tiu chun trn song li c tp hp s dng ng b nh mt h thng th c h thng c coi nh mt TSC. V d nh trang thit b cho mt phng th nghim, mt vn phng, mt phng ca khch sn, mt vn cy lu nm... Ba l: Trong iu kin pht trin v m rng cc quan h hng ho tin t, s pht trin v ng dng nhanh chng cc tin b khoa hc k thut v cng ngh cng nh nt c th trong hot ng u t ca mt s ngnh nn mt s khon chi ph m doanh nghip chi ra c lin quan n hot ng sn xut kinh doanh ca doanh nghip, nu ng thi tho mn hai tiu chun c bn trn v khng hnh thnh cc TSC hu hnh th c coi l cc TSC v hnh ca doanh nghip. V d cc chi ph mua bng sng ch, pht minh, bn quyn tc gi, cc chi ph thnh lp doanh nghip, chi ph v t s dng, chi ph chun b cho khai thc... c im chung ca cc TSC trong doanh nghip l tham gia vo nhiu chu k sn xut sn phm vi vai tr l cc cng c lao ng. Trong qu trnh hnh thi vt cht v c tnh s dng ban u ca TSC l khng thay i. Song gi tr ca n li c chuyn dch dn tng phn vo gi tr sn phm sn xut ra. B phn gi tr chuyn dch t cu thnh mt yu t chi ph sn xut kinh doanh ca doanh nghip v c b p mi khi sn phm c tiu th. T nhng ni dung trn y, ta c khi nim v ti sn c nh nh sau: Ti sn c nh trong cc doanh nghip l nhng t liu lao ng ch yu c gi tr ln tham gia vo nhiu chu k sn xut, gi tr ca n th c chuyn dch dn tng phn vo gi tr sn phm trong cc chu k sn xut.

6.1.2 . Phn loi ti sn c nh trong doanh nghip.

Phn loi TSC l vic phn chia ton b ti sn c nh ca doanh nghip theo nhng tiu thc nht nh nhm phc v yu cu qun l doanh nghip. Thng thng c nhng cch phn loi ch yu sau y:

a. Phn loi TSC theo hnh thi biu hin kt hp vi tnh cht u t, ton b ti sn c nh ca doanh nghip c chia lm 3 loi: - Ti sn c nh hu hnh: l nhng t liu lao ng ch yu c hnh thi vt cht (tng n v ti sn c kt cu c lp hoc l mt h thng gm nhiu b phn ti sn lin kt vi nhau thc hin mt hay mt s chc nng nht nh) tho mn cc tiu chun ca ti sn c nh hu hnh, tham gia vo nhiu chu k kinh doanh nhng vn gi nguyn hnh thi vt cht ban u nh nh ca, vt kin trc, my mc, thit b...
- Ti sn c nh v hnh: l nhng ti sn khng c hnh thi vt cht, th hin mt lng gi tr c u t tho mn cc tiu chun ca ti sn c nh v hnh, tham gia vo nhiu chu k kinh doanh, nh mt s chi ph lin quan trc tip ti t s dng; chi ph v quyn pht hnh, bng pht minh, bng sng ch, bn quyn tc gi... - Ti sn c nh thu ti chnh: l nhng ti sn c nh m doanh nghip thu ca cng ty cho thu ti chnh. Khi kt thc thi hn thu, bn thu c quyn la chn mua li ti sn thu hoc tip tc thu theo cc iu kin tho thun trong hp ng thu ti chnh. Tng s tin thu mt loi ti sn quy nh ti hp ng thu ti chnh, t nht phi tng ng vi gi tr ca ti sn ti thi im k hp ng. 95

Chng VI: Qun tr vn c nh ca doanh nghip Mi hp ng thu ti sn c nh nu khng tho mn cc quy nh trn c coi l ti sn c nh thu hot ng.

b. Phn loi TSC theo mc ch s dng..

Theo tiu thc ny ton b TSC ca doanh nghip c chia thnh 3 loi: * Ti sn c nh dng cho mc ch kinh doanh * Ti sn c nh dng cho mc ch phc li, s nghip, an ninh, quc phng. * Cc ti sn c nh bo qun h, gi h, ct gi h Nh Nc Cch phn loi ny gip cho doanh nghip thy c c cu TSC ca mnh theo mc ch s dng ca n. T c bin php qun l TSC theo mc ch s dng sao cho c hiu qu nht.

c. Phn loi TSC theo cng dng kinh t.

Cn c vo cng dng kinh t ca TSC, ton b TSC ca doanh nghip c th chia thnh cc loi sau: - Nh ca, vt kin trc - My mc, thit b - Phng tin vn ti, thit b truyn dn; - Thit b, dng c qun l; - Vn cy lu nm, sc vt lm vic hoc cho sn phm; - Cc loi TSC khc. Cch phn loi ny cho thy cng dng c th ca tng loi TSC trong doanh nghip, to iu kin thun li cho vic qun l s dng TSC v tnh ton khu hao TSC chnh xc.

d. Phn loi TSC theo tnh hnh s dng.

Cn c vo tnh hnh s dng TSC ngi ta chia ti sn c nh ca doanh nghip thnh cc loi: - Ti sn c nh ang s dng; - Ti sn c nh cha cn dng; - Ti sn c nh khng cn dng ch thanh l. Cch phn loi ny cho thy mc s dng c hiu qu cc TSC ca doanh nghip nh th no, t c bin php nng cao hn na hiu qu s dng chng. Mi cch phn loi trn y cho php nh gi, xem xt kt cu TSC ca doanh nghip theo cc tiu thc khc nhau. Kt cu TSC l t trng gia nguyn gi ca mt loi TSC no so vi tng nguyn gi cc loi TSC ca doanh nghip ti mt thi im nht nh. Kt cu TSC gia cc doanh nghip trong cc ngnh sn xut khc nhau hoc thm ch trong cng mt ngnh sn xut cng khng hon ton ging nhau. S khc bit hoc bin ng ca kt cu TSC ca doanh nghip trong cc thi k khc nhau chu nh hng ca nhiu nhn t nh qui m sn xut, kh nng thu ht vn u t, kh nng tiu th sn phm trn th trng, trnh tin b khoa hc k thut trong sn xut.... Tuy nhin i vi cc doanh nghip, vic phn loi v phn tch tnh hnh kt cu TSC l mt vit lm cn thit gip doanh nghip ch ng iu chnh kt cu TSC sao cho c li nht cho vic nng cao hiu qu s dng vn c nh ca doanh nghip. 96

Chng VI: Qun tr vn c nh ca doanh nghip

6.1.3 . Vn c nh v cc c im lun chuyn ca vn c nh. a. Khi nim v vn c nh:

Trong iu kin nn kinh t th trng, vic mua sm, xy dng hay lp t cc TSC ca doanh nghip u phi thanh ton, chi tr bng tin. S vn u t ng trc mua sm, xy dng hay lp t cc TSC hu hnh v v hnh c gi l vn c nh ca doanh nghip. l s vn u t ng trc v s vn ny nu c s dng c hiu qu s khng mt i, doanh nghip s thu hi li c sau khi tiu th cc sn phm, hng ho hay dch v ca mnh. L s vn u t ng trc mua sm, xy dng cc TSC nn quy m ca vn c nh nhiu hay t s quyt nh quy m ca TSC, nh hng rt ln n trnh trang b k thut v cng ngh, nng lc sn xut kinh doanh ca doanh nghip. Song ngc li nhng c im kinh t ca TSC trong qu trnh s dng li c nh hng quyt nh, chi phi c im tun hon v chu chuyn ca vn c nh. Ta c nh ngha v vn c nh nh sau: Vn c nh ca doanh nghip l mt b phn ca vn u t ng trc v TSC m c im ca n l lun chuyn dn dn tng phn trong nhiu chu k sn xut v hon thnh mt vng tun hon khi TSC ht thi gian s dng.

b. c im vn c nh
Mt l : Vn c nh tham gia vo nhiu chu k sn xut sn phm, iu ny do c im ca TSC c s dng lu di, trong nhiu chu k sn xut quyt nh. Hai l : VC c lun chuyn dn dn tng phn trong cc chu k sn xut. Ba l : Sau nhiu chu k sn xut VC mi hon thnh mt vng lun chuyn.

6.2 - KHU HAO TI SN C NH

6.2.1. Hao mn ti sn c nh a. Hao mn hu hnh
Hao mn hu hnh ca TSC l s hao mn v vt cht, v gi tr s dng v gi tr ca TSC trong qu trnh s dng. V mt vt cht l s hao mn c th nhn thy c t s thay i trng thi vt l ban u cc b phn, chi tit TSC di s tc ng ca ma st, ti trng, nhit , ho cht... V gi tr s dng l s gim st v cht lng, tnh nng k thut ban u trong qu trnh s dng v cui cng khng cn s dng c na. Mun khi phc li gi tr s dng ca n phi tin hnh sa cha, thay th. V mt gi tr l s gim dn gi tr ca TSC cng vi qu trnh chuyn dch dn tng phn gi tr hao mn vo gi tr sn phm sn xut. i vi cc TSC v hnh, hao mn hu hnh ch th hin s hao mn v mt gi tr. Nguyn nhn v mc hao mn hu hnh trc ht ph thuc vo cc nhn t trong qu trnh s dng TSC nh thi gian v cng s dng, vic chp hnh cc quy phm k thut trong s dng v bo dng TSC. Tip n l cc nhn t v t nhin v mi trng s dng TSC. V d nh m, nhit mi trng, tc ng ca cc cht ho hc... Ngoi ra mc hao mn hu hnh cng cn ph thuc vo cht lng ch to TSC. V d nh cht lng nguyn vt liu c s dng; trnh k thut, cng ngh ch to... Vic nhn thc r cc nguyn nhn nh hng n mc hao mn hu hnh TSC s gip cc doanh nghip c bin php cn thit, hu hiu hn ch n.

b. Hao mn v hnh
97

Chng VI: Qun tr vn c nh ca doanh nghip Hao mn v hnh l s gim st v gi tr trao i ca TSC do nh hng ca tin b khoa hc k thut. - Hao mn v hnh loi 1. Ti sn c nh b gim gi tr trao i do c nhng TSC nh c song gi mua li r hn. T l hao mn v hnh loi 1 c xc nh theo cng thc:

V1 =

G d Gh Gd

x100

(6.1)

Trong : V1 : T l hao mn v hnh loi 1. G : Gi mua ban u ca TSC. Gh : Gi mua hin ti ca TSC. - Hao mn v hnh loi 2. Ti sn c nh b gim gi tr trao i do c nhng TSC mi tuy mua vi gi nh c nhng li hon thin hn v mt k thut. T l hao mn v hnh loi 2 c xc nh theo cng thc.

V2 =
Trong :

Gk Gd

x100

(6.2)

V2 : T l hao mn v hnh loi 2. Gk : Gi tr ca TSC c khng chuyn dch c vo gi tr sn phm G : Gi mua ban u ca TSC. - Hao mn v hnh loi 3. Ti sn c nh b mt gi hon ton do chm dt chu k sng ca sn phm, tt yu dn n nhng TSC s dng ch to cc sn phm cng b mt tc dng. Hoc trong cc trng hp cc my mc thit b, qui trnh cng nghcn nm trn cc d n thit k, cc bn d tho tr nn lc hu. iu ny cho thy hao mn v hnh khng ch xy ra i vi TSC hu hnh m cn xy ra i vi TSC v hnh.

6.2.2 . Khu hao TSC v cc phng php tnh khu hao ti sn c nh a. Khi nim.
Khu hao TSC l vic chuyn dch phn gi tr hao mn ca TSC trong qu trnh s dng vo gi tr sn phm sn xut ra theo cc phng php tnh ton thch hp. Mc ch ca khu hao TSC l nhm tch lu vn ti sn xut gin n hoc ti sn xut m rng TSC. B phn gi tr hao mn c chuyn dch vo gi tr sn phm c coi l mt yu t chi ph sn xut sn phm c biu hin di hnh thc tin t gi l tin khu hao TSC. Sau khi sn phm hng ho c tiu th, s tin khu hao c tch lu li hnh thnh qu khu hao TSC ca doanh nghip. Qu khu hao TSC l mt ngun ti chnh quan trng ti sn xut gin n v ti sn xut m rng TSC trong cc doanh nghip. Trn thc t khi cha c nhu cu u t mua sm TSC cc doanh nghip cng c th s dng linh hot qu ny p ng cc nhu cu vn kinh doanh ca mnh.

98

Chng VI: Qun tr vn c nh ca doanh nghip V nguyn tc, vic tnh khu hao TSC phi ph hp vi mc hao mn ca TSC v m bo thu hi y gi tr vn u t ban u.

b. Cc phng php khu hao ti sn c nh

Cc doanh nghip c th chn mt trong cc phng php khu hao sau y: b1. Phng php khu hao ng thng: * Ni dung ca phng php: Ti sn c nh trong doanh nghip c trch khu hao theo phng php khu hao ng thng nh sau: - Xc nh mc trch khu hao trung bnh hng nm cho ti sn c nh theo cng thc di y: Mc trch khu hao trung bnh = hng nm ca ti sn c nh Nguyn gi ti sn c nh Thi gian s dng ca TSC (6.3)

- Mc trch khu hao trung bnh hng thng bng s khu hao phi trch c nm chia cho 12 thng. Trng hp thi gian s dng hay nguyn gi ca ti sn c nh thay i, doanh nghip phi xc nh li mc trch khu hao trung bnh ca ti sn c nh bng cch ly gi tr cn li trn s k ton chia (:) cho thi gian s dng xc nh li hoc thi gian s dng cn li (c xc nh l chnh lch gia thi gian s dng ng k tr thi gian s dng) ca ti sn c nh. Mc trch khu hao cho nm cui cng ca thi gian s dng ti sn c nh c xc nh l hiu s gia nguyn gi ti sn c nh v s khu hao lu k thc hin n nm trc nm cui cng ca ti sn c nh . V d: Cng ty A mua mt ti sn c nh (mi 100%) vi gi ghi trn ho n l 119 triu ng, chit khu mua hng l 5 triu ng, chi ph vn chuyn l 3 triu ng, chi ph lp t, chy th l 3 triu ng. Bit rng ti sn c nh c tui th k thut l 12 nm, thi gian s dng ca ti sn c nh doanh nghip d kin l 10 nm (ph hp vi quy nh ti Ph lc 1 ban hnh km theo Quyt nh s 206/2003/Q- BTC), ti sn c a vo s dng vo ngy 1/1/2004. Nguyn gi ti sn c nh = 119 triu - 5 triu + 3 triu+ 3 triu = 120 triu ng Mc trch khu hao trung bnh hng nm = 120 triu : 10 nm =12 triu ng/nm. Mc trch khu hao trung bnh hng thng = 12 triu ng: 12 thng = 1 triu ng/ thng Hng nm, doanh nghip trch 12 triu ng chi ph trch khu hao ti sn c nh vo chi ph kinh doanh. Sau 5 nm s dng, doanh nghip nng cp ti sn c nh vi tng chi ph l 30 triu ng, thi gian s dng c nh gi li l 6 nm (tng 1 nm so vi thi gian s dng ng k ban u), ngy hon thnh a vo s dng l 1/1/2009. Nguyn gi ti sn c nh = 120 triu ng + 30 triu ng = 150 triu ng S khu hao lu k trch = 12 triu ng X 5 nm = 60 triu ng Gi tr cn li trn s k ton = 150 triu ng - 60 triu ng = 90 triu ng Mc trch khu hao trung bnh hng nm = 90 triu ng : 6 nm = 15 triu ng/ nm

99

Chng VI: Qun tr vn c nh ca doanh nghip Mc trch khu hao trung bnh hng thng = 15.000.000 ng : 12 thng =1.250.000 ng/ thng T nm 2009 tr i, doanh nghip trch khu hao vo chi ph kinh doanh mi thng 1.250.000 ng i vi ti sn c nh va c nng cp. b2. Phng php khu hao theo s d gim dn c iu chnh: * Ni dung ca phng php: Mc trch khu hao ti sn c nh theo phng php s d gim dn c iu chnh c xc nh nh: - Xc nh thi gian s dng ca ti sn c nh: doanh nghip xc nh thi gian s dng ca ti sn c nh theo quy nh ti Ch qun l, s dng v trch khu hao ti sn c nh ban hnh km theo Quyt nh s 206/2003/Q-BTC ca B Ti chnh. - Xc nh mc trch khu hao nm ca ti sn c nh trong cc nm u theo cng thc di y: (6.4) Mc trch khu hao hng = Gi tr cn li ca x T l khu hao nhanh nm ca ti sn c nh ti sn c nh Trong : T l khu hao nhanh xc nh theo cng thc sau: T l khu T l khu hao ti sn c nh = khao nhanh (%) theo phng php ng thng
X

H s iu chnh

(6.5)

T l khu hao ti sn c nh theo phng php ng thng xc nh nh sau: T l khu hao ti sn c 1 = nh theo phng php Thi gian s dng ca TSC ng thng (%) y: Thi gian s dng ca ti sn c nh n 4 nm Trn 4 n 6 nm Trn 6 nm ( t 4 nm) (4 nm < t 6 nm) (t > 6 nm) H s iu chnh (ln) 1,5 2,0 2,5
X

100

(6.6)

H s iu chnh xc nh theo thi gian s dng ca ti sn c nh quy nh ti bng di

Nhng nm cui, khi mc khu hao nm xc nh theo phng php s d gim dn ni trn bng (hoc thp hn) mc khu hao tnh bnh qun gia gi tr cn li v s nm s dng cn li ca ti sn c nh, th k t nm mc khu hao c tnh bng gi tr cn li ca ti sn c nh chia cho s nm s dng cn li ca ti sn c nh. - Mc trch khu hao hng thng bng s khu hao phi trch c nm chia cho 12 thng. * V d: Cng ty A mua mt thit b sn xut cc linh kin in t mi vi nguyn gi l 10 triu ng. Thi gian s dng ca ti sn c nh l 5 nm. Xc nh mc khu hao hng nm nh sau: - T l khu hao hng nm ca TSC theo phng php khu hao ng thng l 20%. - T l khu hao nhanh theo phng php s d gim dn bng 20% x 2 = 40% - Mc trch khu hao hng nm ca TSC trn c xc nh c th bng di y: 100

Chng VI: Qun tr vn c nh ca doanh nghip n v tnh: ng Nm Gi tr cn th li ca TSC Cch tnh s khu hao TSC hng nm 10.000.000 x 40% 6.000.000 x 40% 3.600.000 x 40% 2.160.000 / 2 2.160.000 / 2 Mc khu hao hng nm 4.000.000 2.400.000 1.440.000 1.080.000 1.080.000 Mc khu hao hng thng 333.333 200.000 120.000 90.000 90.000 Khu hao lu k cui nm 4.000.000 6.400.000 7.840.000 8.920.000 10.000.000

1 2 3 4 5

10.000.000 6.000.000 3.600.000 2.160.000 2.160.000 Trong :

+ Mc khu hao ti sn c nh t nm th nht n ht nm th 3 c tnh bng gi tr cn li ca ti sn c nh nhn vi t l khu hao nhanh (40%). + T nm th 4 tr i, mc khu hao hng nm bng gi tr cn li ca ti sn c nh (u nm th 4) chia cho s nm s dng cn li ca ti sn c nh (2.160.000 / 2 = 1.080.000). [V ti nm th 4: mc khu hao theo phng php s d gim dn (2.160.000 x 40%= 864.000) thp hn mc khu hao tnh bnh qun gia gi tr cn li v s nm s dng cn li ca ti sn c nh (2.160.000 : 2 = 1.080.000)]. b.3 Phng php khu hao theo s lng, khi lng sn phm: * Ni dung ca phng php: Ti sn c nh trong doanh nghip c trch khu hao theo phng php khu hao theo s lng, khi lng sn phm nh sau: - Cn c vo h s kinh t- k thut ca ti sn c nh, doanh nghip xc nh tng s lng, khi lng sn phm sn xut theo cng sut thit k ca ti sn c nh, gi tt l sn lng theo cng sut thit k. - Cn c tnh hnh thc t sn xut, doanh nghip xc nh s lng, khi lng sn phm thc t sn xut hng thng, hng nm ca ti sn c nh. - Xc nh mc trch khu hao trong thng ca ti sn c nh theo cng thc di y: Mc trch khu hao bnh Mc trch khu hao S lng sn X qun tnh cho mt n (6.8) trong thng ca ti sn = phm sn xut v sn phm c nh trong thng Trong : Mc trch khu hao trung bnh hng nm ca ti sn c nh = Nguyn gi ti sn c nh Thi gian s dng ca tsc (6.9)

- Mc trch khu hao nm ca ti sn c nh bng tng mc trch khu hao ca 12 thng trong nm, hoc tnh theo cng thc sau: Mc trch khu hao nm ca ti = sn c nh S lng sn phm sn xut trong nm Mc trch khu hao qun tnh cho mt n n phm

(6.10)

101

Chng VI: Qun tr vn c nh ca doanh nghip Trng hp cng sut thit k hoc nguyn gi ca ti sn c nh thay i, doanh nghip phi xc nh li mc trch khu hao ca ti sn c nh. * V d: Cng ty A mua my i t (mi 100%) vi nguyn gi 450 triu ng. Cng sut thit k ca my i ny l 30m3/gi. Sn lng theo cng sut thit k ca my i ny l 2.400.000 m3. Khi lng sn phm t c trong nm th nht ca my i ny l: Thng Thng 1 Thng 2 Thng 3 Thng 4 Thng 5 Thng 6 Khi lng sn phm hon thnh (m3) 14.000 15.000 18.000 16.000 15.000 14.000 Thng Thng 7 Thng 8 Thng 9 Thng 10 Thng 11 Thng 12 Khi lng sn phm hon thnh (m3) 15.000 14.000 16.000 16.000 18.000 18.000

Mc trch khu hao theo phng php khu hao theo s lng, khi lng sn phm ca ti sn c nh ny c xc nh nh sau: - Mc trch khu hao bnh qun tnh cho 1 m3 t i = 450 triu ng: 2.400.000 m3 = 187,5 /m3 - Mc trch khu hao ca my i c tnh theo bng sau: Thng 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Sn lng thc t thng (m3) 14.000 15.000 18.000 16.000 15.000 14.000 15.000 14.000 16.000 16.000 18.000 18.000 Tng cng c nm Mc trch khu hao thng (ng) 14.000 x 187,5 = 2.625.000 15.000 x 187,5 = 2.812.500 18.000 x 187,5 = 3.375.000 16.000 x 187,5 = 3.000.000 15.000 x 187,5 = 2.812.500 14.000 x 187,5 = 2.625.000 15.000 x 187,5 = 2.812.500 14.000 x 187,5 = 2.625.000 16.000 x 187,5 = 3.000.000 16.000 x 187,5 = 3.000.000 18.000 x 187,5 = 3.375.000 18.000 x 187,5 = 3.375.000 35.437.500

6.2.3. Lp k hoch khu hao TSC v qun l s dng qu khu hao TSC ca doanh nghip.
Trnh t v ni dung vic lp k hoch khu hao TSC ca doanh nghip thng bao gm nhng vn ch yu sau y: - Xc nh phm vi TSC phi tnh khu hao v tng nguyn gi TSC phi tnh khu hao u k k hoch. Tt c ti sn c nh hin c ca doanh nghip u phi trch khu hao, gm c ti sn c nh khng cn dng, ch thanh l, tr nhng ti sn c nh thuc cng trnh phc li cng cng,

102

Chng VI: Qun tr vn c nh ca doanh nghip nh . Ti sn c nh khu hao ht gi tr nhng vn ang s dng vo hot ng sn xut kinh doanh th khng phi trch khu hao na. - Xc nh gi tr TSC tng, gim trong k k hoch v nguyn gi bnh qun TSC phi trch khu hao trong k. TSC tng, gim, ngng tham gia hot ng kinh doanh trong thng s c trch hoc thi trch khu hao t ngy u ca thng tip theo. Gi tr bnh qun TSC tng thm hoc gim bt trong k k hoch c xc nh theo cng thc:

NG T = NG g =

NGt x TSd 12 NG g x (12 - TSd ) 12

(6.11) (6.12)

Trong : NG T : Nguyn gi bnh qun TSC phi tnh khu hao tng trong k.

NG g : Nguyn gi bnh qun TSC phi tnh khu hao gim trong k.
NGt NGg Tsd : Nguyn gi TSC phi khu hao tng trong k. : Nguyn gi TSC phi khu hao gim trong k. : S thng s dng TSC trong nm k hoch.

Sau khi xc nh c nguyn gi bnh qun TSC phi tnh khu hao tng hoc gim trong k, nguyn gi bnh qun TSC phi tnh khu hao trong nm s c tnh theo cng thc.

NG KH = NG + NG t - NG g
Trong : NG KH : Nguyn gi bnh qun TSC phi tnh khu hao. NG: Nguyn gi TSC u k phi tnh khu hao.
NG
t

(6.13)

NG

: Nh trn.

- Xc nh mc khu hao bnh qun hng nm. S dng cng thc :

M KH = NG KH x T KH
Trong : M
T
KH

(6.14)

: Mc khu hao bnh qun hng nm. : T l khu hao bnh qun hng nm.
KH

KH

NG

: Nh trn.

- Phn phi v s dng tin trch khu hao TSC trong k. qun l v s dng c hiu qu s tin trch khu hao cc doanh nghip cn d kin phn phi s dng tin trch khu hao trong k. Ni chung iu ny tu thuc vo c cu ngun vn u t ban u hnh thnh TSC ca doanh nghip.

103

Chng VI: Qun tr vn c nh ca doanh nghip i vi cc TSC c mua sm t ngun vn ch s hu, cc doanh nghip c ch ng s dng ton b s tin khu hao lu k thu c ti u t thay th i mi TSC ca mnh. i vi cc TSC c mua sm t ngun vn i vay, v nguyn tc doanh nghip phi s dng s tin trch khu hao thu c tr vn v li vay. Tuy nhin trong khi cha n k hn tr n, doanh nghip cng c th tm thi s dng vo cc mc ch kinh doanh khc nng cao hiu qu s dng ngun vn vay ca doanh nghip.

6.3. QUN TR VN C NH V HIU QU S DNG VN C NH CA DOANH NGHIP.

6.3.1 . Ni dung qun tr vn c nh.
Qun tr vn c nh l mt ni dung quan trng trong qun l vn kinh doanh ca cc doanh nghip. iu khng ch ch vn c nh thng chim mt t trng ln trong tng s vn kinh doanh ca doanh nghip, c ngha quyt nh ti nng lc sn xut ca doanh nghip m cn do vic s dng vn c nh thng gn lin vi hot ng u t di hn, thu hi vn chm v d gp ri ro. Qun tr vn c nh c th khi qut thnh ba ni dung c bn l: khai thc to lp vn, qun l s dng vn v phn cp qun l, s dng vn c nh trong doanh nghip.

a. Khai thc v to lp ngun vn c nh ca doanh nghip.

d bo cc ngun vn u t vo TSC cc doanh nghip c th da vo cc cn c sau y: - Quy m v kh nng s dng qu u t pht trin hoc qu khu hao u t mua sm TSC hin ti v cc nm tip theo. - Kh nng k kt cc hp ng lin doanh vi cc doanh nghip khc. - Kh nng huy ng vn vay di hn t cc ngn hng thng mi hoc pht hnh tri phiu doanh nghip trn th trng vn. - Cc d n u TSC tin kh thi v kh thi c cp c thm quyn ph duyt.

b. Qun l s dng vn c nh.

Vn c nh ca doanh nghip c th c s dng cho cc hot ng u t di hn (mua sm, lp t, xy dng cc TSC hu hnh v v hnh) v cc hot ng kinh doanh thng xuyn sn xut cc sn phm hng ho, dch v) ca doanh nghip. Bo ton vn c nh v mt hin vt khng phi ch l gi nguyn hnh thi vt cht v c tnh s dng ban u ca TSC m quan trng hn l duy tr thng xuyn nng lc sn xut ban u ca n. iu c ngha l trong qu trnh s dng doanh nghip phi qun l cht ch khng lm mt mt TSC, thc hin ng quy ch s dng, bo dng nhm duy tr v nng cao nng lc hot ng ca TSC, khng TSC b h hng trc thi hn quy nh. bo ton v pht trin vn c nh ca doanh nghip cn nh gi ng cc nguyn nhn dn n tnh trng khng bo ton c vn c bin php x l thch hp. C th nu ra mt s bin php ch yu sau y: - Phi nh gi ng gi tr ca TSC to iu kin phn nh chnh xc tnh hnh bin ng ca vn c nh, quy m vn phi bo ton. iu chnh kp thi gi tr ca TSC to iu kin tnh ng, tnh chi ph khu hao, khng mt vn c nh. 104

Chng VI: Qun tr vn c nh ca doanh nghip Thng thng c 3 phng php nh gi ch yu: + nh gi TSC theo gi nguyn thu (nguyn gi). + nh gi TSC theo gi tr khi phc. + nh gi TSC theo gi tr cn li. - La chn phng php khu hao v xc nh mc khu hao thch hp. - Ch trng i mi trang thit b, phng php cng ngh sn xut. - Thc hin tt ch bo dng, sa cha d phng TSC. - Doanh nghip phi ch ng thc hin cc bin php phng nga ri ro trong kinh doanh hn ch tn tht vn c nh do cc nguyn nhn khch quan nh: Mua bo him ti sn, lp qu d phng ti chnh, trch trc chi ph d phng gim gi cc khon u t ti chnh. - i vi doanh nghip Nh nc, ngoi bin php trn cn thc hin tt qui ch giao vn v trch nhim bo ton vn c nh i vi cc doanh nghip. y l mt bin php cn thit to cn c php l rng buc trch nhim qun l vn gia cc c quan nh nc i din cho quyn s hu v trch nhim ca cc doanh nghip trong vic s dng vn tit kim v c hiu qu.

c. Phn cp qun l vn c nh.

Theo quy ch hin hnh cc doanh nghip Nh nc c quyn: - Ch ng trong s dng vn, qu phc v kinh doanh theo nguyn tc hiu qu, bo ton v pht trin vn. Nu s dng vn, qu khc vi mc ch s dng quy nh cho cc loi vn, qu th phi theo nguyn tc c hon tr. - Thay i c cu ti sn v cc loi vn phc v cho vic pht trin vn kinh doanh c hiu qu hn. - Doanh nghip c quyn cho cc t chc v c nhn trong nc thu hot ng cc ti sn thuc quyn qun l v s dng ca mnh nng cao hiu sut s dng, tng thu nhp song phi theo di, thu hi ti sn cho thu khi ht hn. Cc ti sn cho thu hot ng doanh nghip vn phi trch khu hao theo ch quy nh. - Doanh nghip c quyn em ti sn thuc quyn qun l v s dng ca mnh cm c, th chp vay vn hoc bo lnh ti cc t chc tn dng theo trnh t, th tc quy nh ca php lut. - Doanh nghip c nhng bn cc ti sn khng cn dng, lc hu v k thut thu hi vn s dng cho cc hot ng sn xut kinh doanh ca doanh nghip c hiu qu hn. c quyn thanh l nhng TSC lc hu m khng th nhng bn c hoc h hng khng c kh nng phc hi. Ring i vi cc TSC quan trng mun thanh l phi c php ca c quan ra quyt nh thnh lp doanh nghip. Doanh nghip c s dng vn, ti sn, gi tr quyn s dng t hoc tin thu t u t ra ngoi doanh nghip theo cc quy nh ca php lut hin hnh. 3.3.2 . H thng ch tiu nh gi hiu qu s dng vn c nh ca doanh nghip. a. Cc ch tiu tng hp - Ch tiu hiu sut s dng vn c nh: Ch tiu ny phn nh 1 ng vn c nh c th to ra bao nhiu ng doanh thu hoc doanh thu thun trong k. 105

Chng VI: Qun tr vn c nh ca doanh nghip Hiu sut s dng = vn c nh Doanh thu (hoc doanh thu thun) trong k S vn c nh bnh qun trong k (6.15)

S vn c nh bnh qun trong k c tnh theo phng php bnh qun s hc gia s vn c nh u k v cui k. S vn c nh = bnh qun trong k S vn c nh u k + S vn c nh cui k 2 (6.16)

Trong s vn c nh u k (hoc cui k) c tnh theo cng thc: S vn c nh u k (hoc cui k) S tin khu hao lu k cui k = Nguyn gi TSC u k (hoc cui k) S tin khu hao u k S tin khu hao lu k u k (hoc cui k) S tin khu hao gim trong k (6.17)

S tin khu hao tng trong k

(6.18)

- Ch tiu hm lng vn c nh: L i lng nghch o ca ch tiu hiu sut s dng vn c nh. N phn nh to ra mt ng doanh thu hoc doanh thu thun cn bo nhiu ng vn c nh. Hm lng = vn c nh S vn c nh bnh qun trong k Doanh thu hoc doanh thu thun trong k (6.19)

- Ch tiu t sut li nhun vn c nh: Ch tiu ny phn nh mt ng vn c nh trong k c th to ra bao nhiu ng li nhun trc thu (hoc li nhun sau thu thu nhp). T sut li nhun vn c nh Li nhun trc thu (hoc sau thu thu nhp) S vn c nh bnh qun trong k

x 100%

(6.20)

b. mt s ch tiu phn tch - H s hao mn TSC: Phn nh mc hao mn ca TSC trong doanh nghip so vi thi im u t ban u. H s hao mn TSC = S tin khu hao lu k Nguyn gi TSC thi im nh gi (6.21)

- Hiu sut s dng TSC: Phn nh 1 ng TSC trong k to ra c bao nhiu ng doanh thu hoc doanh thu thun. Doanh thu (hoc doanh thu thun) trong k Hiu sut s dng Ti = sn c nh Nguyn gi c nh bnh qun trong k (6.22)

- H s trang b TSC cho 1 cng nhn trc tip sn xut: Phn nh gi tr TSC bnh qun trang b cho 1 cng nhn trc tip sn xut. Doanh thu (hoc doanh thu thun) trong k H s trang b Ti sn = c nh S lng nhn cng trc tip sn xut (6.23)

106

Chng VI: Qun tr vn c nh ca doanh nghip - Kt cu TSC ca doanh nghip: Phn nh quan h t l gia gi tr tng nhm, loi TSC trong tng s gi tr TSC ca doanh nghip thi im nh gi. Ch tiu ny gip cho doanh nghip nh gi mc hp l trong c cu TSC c trang b doanh nghip.

TM TT
1. Vn c nh l biu hin bng tin ca ti sn c nh. Ti sn c nh l nhng t liu lao ng c gi tr ln, thi gian s dng di. Khi tham gia vo qu trnh sn xut kinh doanh, ti sn c nh b hao mn dn v gi tr ca n c dch chuyn dn dn tng phn vo chi ph sn xut kinh doanh. Ti sn c nh tham gia vo nhiu chu k kinh doanh v gi nguyn hnh thi vt cht ban u cho n lc h hng. 2. Ti sn c nh trong doanh nghip c nhiu loi vi nhiu hnh thi biu hin, tnh cht u t, cng dng v tnh hnh s dng khc nhau thun li cho vic qun l v hch ton, ti sn c nh cn c phn loi theo cch c trng nht nh. 3. Theo qui nh v ch trch khu hao ti sn c nh ca B ti chnh, cc doanh nghip c th chn mt trong ba phng php khu hao: khu hao theo ng thng; khu hao theo s d gim dn c iu chnh; khu hao theo s lng, khi lng sn phm. 4. Qun tr vn c nh c th khi qut thnh ba ni dung c bn l: Khai thc to lp vn, qun l s dng vn v phn cp qun l, s dng vn c nh trong doanh nghip. 5. S tin khu hao c trch trong cc k sn xut kinh doanh hnh thnh nn qu khu hao. qun l v s dng c hiu qu s tin trch khu hao cc doanh nghip cn d kin phn phi s dng tin trch khu hao trong k. Ni chung, iu ny tu thuc vo c cu ngun vn u t ban u hnh thnh TSC ca doanh nghip. 6. Cc ch tiu phn nh hiu qu s dng vn c nh bao gm: cc ch tiu chung nh hiu sut s dng vn c nh, hiu qu s dng vn c nh, hm lng vn c nh v cc ch tiu phn tch nh h s hao mn ti sn c nh, h s trang b ti sn c nh.

CU HI V BI TP N TP
1. Khi nim v ti sn c nh v vn c nh 2. Tc dng ca cc cch phn loi ti sn c nh. 3. Cc phng php tnh khu hao ca doanh nghip? Khi no th doanh nghip nn s dng phng php khu hao nhanh, khu hao the s lng , khn lng sn phm.? 4. Ni dung cng tc qun l vn c nh ca doanh nghip. 5. Ni dung lp k hoch khu hao v qun l s dng qu khu hao trong doanh nghip. 6. Mt doanh nghip c bng cn i k ton n ngy 31/12/N nh sau (n v Triu ): TI SN S tin NGUN VN S tin I. Ti sn c nh 6.000 I. N phi tr 3.000 Nguyn gi 7.500 Khu hao lu k 1.500 II. Ti sn lu ng 2.000 Ngun vn ch s hu 5.000 TN CNG 8.000 TNG CNG 8.000 107

Chng VI: Qun tr vn c nh ca doanh nghip Trong s ti sn khng trch khu hao c nguyn gi 500 triu ng. Phn ti sn trch khu hao c hnh thnh t cc ngun sau: vn ngn sch nh nc cp: 4.000; vn t c u t xy dng c bn: 1.000; vn vay di hn ngn hng: 2.000 Cc TSC ca doanh nghip c chia thnh 4 nhm c t l khu hao nh sau: STT Nhm Nguyn gi T l khu hao (%) 1 Phng tin vn ti 500 10 2 Thit b vn phng 1.000 15 3 Nh ca 1.500 5 4 My mc thit b 4.000 12 Doanh nghip d kin trong nm k hoch nh sau: -Trong thng 1 s mua mt s thit b tr gi 200 triu ng bng vn vay di hn ngn hng. - Trong thng 2 d kin thanh l mt s thit b vn phng, nguyn gi 100 triu ng khu hao 20 triu ng , thuc ngun vn ngn sch nh nc cp. - Trong thng 4 d kin lp t h thng my iu ho cho b phn vn phng tr gi 150 triu t ngun vn t c u t xy dng c bn. - Trong thng 7 d tnh khnh thnh 1 ca hng kinh doanh tr gi 500 triu ng t ngun vn t c u t xy dng c bn. - Thng 12 doanh nghip d kin mua thm mt s phng tin vn ti tr gi 100 triu bng vn t c u t xy dng c bn. Yu cu a. Hy lp k hoch khu hao TSC cho nm k hoch theo hai phng php: trc tip v gi tip. Hy so snh mc khu hao theo hai phng php trn v nu nhn xt. b. Tnh s phn phi tin trch khu hao nm k hoch ca doanh nghip bit rng ton b s tin khu hao c bn ca ti sn c nh c hnh thnh t vn ngn sch nh nc c li doanh nghip ti u t xy dng, mua sm TSC.

108

Chng VII: Qun tr vn lu ng ca doanh nghip

CHNG VII QUN TR VN LU NG CA DOANH NGHIP GII THIU

tin hnh sn xut kinh doanh ngoi cc t liu lao ng, cc doanh nghip cn cn c cc i tng lao ng. Khc vi cc t liu lao ng, cc i tng lao ng (nh nguyn, nhin, vt liu, bn thnh phm...) ch tham gia vo mt chu k sn xut v khng gi nguyn hnh thi vt cht ban u, gi tr ca n c chuyn dch ton b, mt ln vo gi tr sn phm. Nhng i tng lai ng ni trn nu xt v hnh thi hin vt c gi l cc ti sn lu ng , cn v hnh thi gi tr c gi l vn lu ng ca doanh nghip. Vn lu ng ca doanh nghip khng ngng vn ng qua cc giai on ca chu k kinh doanh: d tr sn xut, sn xut v lu thng. Qu trnh ny c din ra lin tc v thng xuyn lp li theo chu k. Sau mi chu k ti sn xut, vn lu ng hon thnh mt vng chu chuyn. Chng ny s gii thiu nhng ni dung c bn nht v qun tr vn lu ng. Khi hc xong chng ny ngi hc cn nm c cc vn sau y: - Khi nim v vn lu ng v cc yu t cu thnh vn lu ng nh tin v cc khon u t ngn hn, hang tn kho, cc khon phi thu - Cc ch tiu nh gi hiu qu s dng vn lu ng - Phng php xc nh nhu cu vn lu ng ca doanh nghip. - Hiu c cc nhn t nh hng quyt nh tn qu tin mt, hang tn kho, v chnh sch bn chu c hiu qu ca doanh nghip - Vn dng m hnh ti chnh phn tch v ra quyt nh v tn qu tin mt, hng tn kho v a ra cc bin php qun l cc khon n ca doanh nghip mt cch c hiu qu.

NI DNG
7.1. VN LU NG V HIU QU S DNG VN LU NG.
7.1.1 . Khi nim vn lu ng ca doanh nghip.
Bt k hot ng sn xut kinh doanh no cng cn c i tng lao ng. Lng tin ng trc tho mn nhu cu v cc i tng lao ng gi l vn lu ng ca doanh nghip. Biu hin di hnh thi vt cht ca vn lu ng l ti sn lu ng. Ti sn lu ng l nhng ti sn ngn hn v thng xuyn lun chuyn trong qu trnh kinh doanh. Trong bng cn i k ton ca doanh nghip, ti sn lu ng c c th hin b phn tin mt, cc chng khon c kh nng thanh khon cao, cc khon phi thu v d tr tn kho. Qun l, s dng hp l ti sn lu ng c nh hng rt ln i vi vic hon thnh cc mc tiu chung ca doanh nghip. Mc d hu ht cc v ph sn trong kinh doanh l hu qu ca nhiu yu t, ch khng phi ch do qun tr vn lu ng ti. Nhng cng cn thy rng s bt lc ca mt s cng ty trong vic hoch nh v kim sot ti sn lu ng l cc khon n ngn hn hu nh l nguyn nhn dn n tht bi cui cng ca h 109

Chng VII: Qun tr vn lu ng ca doanh nghip

7.1.2 . Phn loi vn lu ng. a. Phn loi theo vai tr tng loi vn lu ng trong qu trnh sn xut kinh doanh.
Theo cch phn loi ny, vn lng ng c phn thnh: - Vn lu ng trong khu d tr sn xut: bao gm gi tr ca vt t, nhin liu, ph tng thay th, cng c lao ng - Vn lu ng trong khu sn xut: bao gm gi tr ca sn phm d dang, bn thnh phm, chi ph ch kt chuyn. - Vn lu ng trong khu lu thng bao gm: gi tr ca thnh phm, vn bng tin (k c vng bc qu..); cc khon u t ngn hn v cc khon k cc, k qu ngn hn; cc khon phi thu. Cch phn loi ny cho thy vai tr v s phn b ca tng loi vn trong trong tng khu ca qu trnh kinh doanh. T doanh nghip c th iu chnh c cu sao cho c hiu qu s dng cao nht.

b. Phn loi theo hnh thi biu hin.

Theo cch ny ngi ta chia vn lu ng thnh 2 loi: - Vn vt t hng ho bao gm gi tr ca vt t, nhin liu, ph tng thay th, cng c lao ng, bao gm gi tr ca sn phm d dang, bn thnh phm, thnh phm. - Vn bng tin bao gm vn bng tin (k c vng bc qu..); cc khon u t ngn hn v cc khon k cc, k qu ngn hn; cc khon vn trong thanh ton..

c. Phn loi theo mi quan h s hu v vn

Theo cch phn loi ny vn lu ng c phn thnh vn ch s hu v vn vay. Cch phn loi ny cho thy kt cu vn lu ng ca doanh nghip thy c hnh thnh t vn ca bn thn doanh nghip hay t cc khon n. T c cc quyt nh trong vic huy ng v qun l, s dng vn hp l hn.

c. Phn loi theo ngun hnh thnh.

Xt v ngun hnh thnh, vn lu ng c th hnh thnh t cc ngun: vn iu l, vn t b sung, vn lin doanh, lin kt, vn i vay. Cch phn li ny cho thy c cu ngun ti tr cho nhu cu vn lu ng ca doanh nghip. Mi m ngun ti tr u c chi ph s dng ca n. Do doanh nghip cn xem xt c cu ngun ti tr ti u gim chi ph s dng vn.

7.1.3 - Kt cu vn lu ng v cc nhn t nh hng.

Kt cu vn lu ng phn nh cc thnh phn v mi quan h t l gia thnh phn trong tng s vn lu ng ca doanh nghip. Cc doanh nghip khc nhau th c kt cu vn lu ng khc nhau. Vic phn tch kt cu vn lu ng theo cc cch thc phn loi khc nhau s gip doanh nghip hiu r hn v nhng c im ring v vn lu ng ca doanh nghip. T c c cc bin php qun l ph hp. Cc nhn t nh hng n kt cu vn lu ng, c th chia thnh 3 nhm chnh: - Cc nhn t v mt d tr vt t nh khon cch gia doanh nghip vi ni cung cp, kh nng cung cp ca th trng, c im thi v ca chng loi vt t. - Cc nhn t v mt sn xut nh: c im k thut, cng ngh sn xut ca doanh nghip; mc phc tp ca sm phm ch to; di ca chu k sn xut; trnh t chc v qun l. 110

Chng VII: Qun tr vn lu ng ca doanh nghip - Cc nhn t v mt thanh ton nh phng thc thanh ton, th tc thanh ton, vic chp nhn k lut thanh ton.

7.1.4 - Cc ch tiu nh gi hiu qu s dng vn lu ng. a. Cc ch tiu phn nh tc lun chuyn vn lu ng.
Vic s dng hp l tit kim vn lu ng c biu hin trc ht tc lun chuyn vn lu ng ca doanh nghip. Vn lu ng lun chuyn cng nhanh th hiu sut s dng vn lu ng ca doanh nghip cng cao v ngc li. Tc lun chuyn vn lu ng c th o bng hai ch tiu l s ln lun chuyn (s vng quay vn) v k lun chuyn vn (s ngy ca mt vng quay vn). - S ln lun chuyn vn lu ng phn nh s vng quay vn c thc hin trong mt thi k nht nh, thng tnh trong mt nm. Cng thc tnh ton nh sau: M (7.1) L = VL Trong : L l s ln lun chuyn (s vng quay) ca vn lu ng trong k M l tng mc lun chuyn vn trong k( thng l doanh thu thun trong k) VL l vn lu ng bnh qun trong k. Vng quay vn cng nhanh th k lun chuyn vn cng c rt ngn v chng to vn lu ng cng c s dng c hiu qu. - K lun chuyn vn phn nh s ngy thc hin mt vng quay vn lu ng. Cng thc xc nh nh sau:

K=

360 L

hay K =

VLD x 360 M

(7.2)

Trong : K l k lun chuyn vn lu ng. Tng mc lun chuyn vn phn nh tng gi tr lun chuyn ca doanh nghip thc hin trong k, n c xc nh bng tng doanh thu tr i cc khon thu gin thu v doanh nghip phi np cho ngn sch Nh nc. S vn lu ng bnh qun trong k c tnh theo phng php bnh qun s vn lu ng trong k qu hoc thng. Cng thc tnh nh sau:

VL =

Vq1 + Vq2 + Vq3 + Vq4 4

Vdq1
Hoc : VL =

+ Vcq1 + Vcq2 + Vcq3 + 4

Vcq4 2
(7.3)

Trong : VL l vn lu ng bnh qun trong k. Vq1, Vq2, Vq3, Vq4 l vn lu ng bnh qun cc qu 1, 2, 3,4. Vq1 l vn lu ng u qu 1. Vcq1, Vcq2, Vcq3, Vcq4 l vn lu ng cui qu 1, 2, 3, 4.

b.- Mc tit kim vn lu ng do tng tc lun chuyn.

- Mc tit kim tuyt i l do tng tc lun chuyn vn nn doanh nghip c th tit kim c mt s vn lu ng s dng vo cng vic khc. 111

Chng VII: Qun tr vn lu ng ca doanh nghip Cng thc tnh nh sau:

M 0 M 0 x K 1 V ld0 = V tktd = x (K 360 360
1

(7.4)

Trong : Vtktd l vn lu ng tit kim tuyt i. VL0, VL1 l vn lu ng bnh qun k bo co v k k hoch. M0 l tng mc lun chuyn vn nm bo co. K1 l k lun chuyn vn lu ng nm k hoch. - Mc tit kim tng i l do tng tc lun chuyn vn nn doanh nghip c th tng thm tng mc lun chuyn vn song khng cn tng thm hoc tng khng ng k quy m vn lu ng. Cng thc xc nh s vn VL tit kim tng i nh sau:

M1 V tktgd = 360

x (K 1 K 0 )

(7.5)

Trong : Vtktg l vn lu ng tit kim tng i. M1 l tng mc lun chuyn vn nm k hoch. K0, K1l k lun chuyn vn nm bo co v nm k hoch. V d: nm 2005 mt doanh nghip bu chnh vin thng c tnh hnh nh sau: Vn lu ng cc qu ( Triu ng) : Ngy Vn lu ng 01/01/2005 500 31/03/2005 600 30/06/2005 850 30/09/2005 31/12/2005 650 500

Doanh thu thun nm 2005 t: 3900 triu ng Nm 2006: doanh thu t 5040 triu ng, k lun chuyn vn lu ng rt ngn 10 ngy so vi nm 2005. Vi s liu trn, cc ch tiu trn c xc nh nh sau: - Vn lu ng bnh qun nm 2005 :

V BQ 2005 =

500 / 2 + 600 + 850 + 650 + 500 / 2 = 650 triu ng 4

- S vng quay vn lu ng nm 2005:

L2005 =

M 2005 3900 = = 6 vng V LD 2005 650

- K lun chuyn vn lu ng nm 2005: K2005 = 360 / L2005 = 360 ngy/6 vng = 60 ngy - Nm 2006 k lun chuyn vn lu ng gim 10 ngy: K2006 = 60 ngy -10 ngy = 50 ngy. - Vng quay vn lu ng nm 2006 l L2006 = 360/ K2006 = 360 /50 = 7,2 vng - Vn lu ng bnh qun nm 2006 l VLD 2006 = (K2006 x M2006 )/ 360 = (50 ngy x 5040 triu )/360 ngy = 700 triu ng. 112

Chng VII: Qun tr vn lu ng ca doanh nghip - Do tng tc lun chuyn vn lu ng t 6 vng nm 2005 ln 7,2 vng nm 2006, cng ty tit kim c mt lng vn lu ng nh sau: + Mc tit kim tuyt i: Vtktd = (M0/360) x (k1 K0) = (3900/ 360) x (50 60)= - 108,33 triu Nh vy do tng tc lun chuyn vn lu ng, doanh nghip tit kim c mt lng tuyt i vn lu ng l 108,33 triu . t c mc doanh thu nh nm 2005, doanh nghip ch cn mt lng vn lu ng bnh qun l 541,67 triu (650 triu - 108,33 triu ). + Mc tit kim tng i: Vtktd = (M1/360) x (k1 K0) = (5040/ 360) x (50 60)= - 140 triu Nu tc lun chuyn vn lu ng khng i, th t c doanh thu 5040 triu ng th doanh nghip phi cn mt lng vn lu ng l 840 triu ng ((5040triu /360 ngy)x60 ngy)). Nhng do tng tc lun chuyn vn lu ng, doanh nghip ch cn mt lng vn l 700 triu ng, tit kim c mt lng (tng i) vn lu ng l 140 triu . c. Mc doanh li vn lu ng. c tnh bng cch ly tng s li nhun trc thu (hoc li nhun sau thu thu nhp) chia cho s vn lu ng bnh qun trong k. Ch tiu ny phn nh mt ng vn lu ng c th to ra bao nhiu ng li nhun trc thu (hoc li nhun sau thu thu nhp). Mc doanh li vn lu ng cng cao th chng t hiu qu s dng VL cng cao.

7.2. NHU CU VN LU NG V CC PHNG PHP XC NH NHU CU VN LU NG CA DOANH NGHIP.

7.2.1 - Nhu cu vn lu ng ca doanh nghip.
Nhu cu vn lu ng ca doanh nghip l s vn lu ng thng xuyn, cn thit m bo hot ng sn xut kinh doanh ca doanh nghip c tin hnh lin tc v c hiu qu. Xc nh ng n nhu cu vn lu ng thng xuyn c ngha sau: - Trnh c tnh trng ng vn, s dng vn hp l v tit kim, nng cao hiu qu s dng vn lu ng. - p ng yu cu sn xut kinh doanh ca doanh nghip c bnh thng v lin tc. - Khng gy nn s cng thng gi to v nhu cu vn kinh doanh v doanh nghip. - L cn c quan trng cho vic xc nh cc ngun ti tr nhu cu vn lu ng ca doanh nghip. 7.2.2 - Phng php xc nh nhu cu vn lu ng ca doanh nghip.

a. Phng php trc tip.

Cng thc tnh ton tng qut nh sau:
k

V=
i =1

(M
n j =1

ij

x N ij )

(7.6)

Trong : V l nhu cu vn lu ng ca doanh nghip. M l mc tiu dng bnh qun 1 ngy ca loi vn c tnh ton. N : s ngy lun chuyn ca loi vn c tnh ton. 113

Chng VII: Qun tr vn lu ng ca doanh nghip i l s khu kinh doanh; (i = 1, k). j l loi vn s dng ; (i = 1, n). Mc tiu dng bnh qun 1 ngy ca mt loi vn no trong khu tnh ton c tnh bng tng mc tiu dng trong k (theo d ton chi ph) chia cho s ngy trong k (tnh chn 360 ngy/nm). S ngy lun chuyn ca mt loi vn no c xc nh cn c vo cc nhn t lin quan v s ngy lun chuyn ca loi vn trong tng khu tng ng. u im ca phng php tnh ton trc tip l xc nh c nhu cu c th ca tng loi vn trong tng khu kinh doanh. Do to iu kin tt cho vic qun l, s dng vn theo tng loi trong tng khu s dng. Tuy nhin do vt t s dng c nhiu loi, qu trnh sn xut kinh doanh thng qua nhiu khu v th vic tnh ton nhu cu vn theo phng php ny tng i phc tp, mt nhiu thi gian. - Xc nh nhu cu vn lu ng cho khu d tr sn xut. i vi nhu cu vn nguyn vt liu chnh, cng thc tnh ton nh sau: (7.7) Vnl = Mn x Nnl Trong : Vnl l nhu cu vn nguyn liu chnh nm k hoch. Mn l mc tiu dng bnh qun 1 ngy v chi ph NVL chnh nm k hoch. Nnl l s ngy d tr hp l. Mc tiu dng bnh qun 1 ngy v nguyn vt liu chnh nm k hoch c xc nh bng cch ly tng chi ph s dng nguyn vt liu chnh trong nm k hoch chia cho s ngy trong nm (quy c l 360 ngy). Trong tng chi ph nguyn vt liu s dng trong nm c xc nh cn c vo s lng sn phm d kin sn xut, mc tiu dng nguyn vt liu chnh cho mi n v sn phm v n gi k hoch ca nguyn vt liu. S ngy d tr hp l v nguyn vt liu chnh l s ngy k t khi doanh nghip b tin ra mua cho n khi a nguyn vt liu vo sn xut. N bao gm s ngy hng i trn ng, s ngy nhp kho cch nhau (sau khi nhn vi h s xen k vn), s ngy kim nhn nhp kho, s ngy chun b s dng v s ngy bo him. Ngc li, i vi cc khon vn c s dng khng nhiu v khng thng xuyn, mc tiu dng t bin ng th c th p dng phng php tnh theo t l (%) vi tng mc lun chuyn ca loi vn trong khu d tr sn xut. Cng thc tnh ton nh sau: Vnk = Mlc x T% Trong : Vnk l nhu cu vn trong khu d tr ca loi vn khc. Mlc l tng mc lun chuyn ca loi vn trong khu d tr. T% l t l phn trm ca loi vn so vi tng mc lun chuyn - Xc nh nhu cu vn lu ng cho khu sn xut. Vn lu ng trong khu sn xut gm vn sn phm ang ch to (sn phm d dang), vn chi ph ch kt chuyn. + Nhu cu vn sn phm ang ch to. Cng thc tnh ton nh sau: Vc = Pn x Ck x Hs Trong : Vc l nhu cu vn sn phm ang ch to. Pn l mc chi ph bnh qun mt ngy. Ck l chu k sn xut sn phm. 114 (7.9) (7.8)

Chng VII: Qun tr vn lu ng ca doanh nghip Hs l h s sn phm ang ch to. Tch s gia chu k sn xut v h s sn phm ang ch to phn nh s ngy lun chuyn ca vn sn phm ang ch to. Mc chi ph sn xut bnh qun mt ngy c tnh bng cch ly tng mc chi ph chi ra trong k k hoch chia cho s ngy trong k (360 ngy). Trong tng mc chi ph trong k k hoch li c tnh bng cch nhn s lng sn phm sn xut k k hoch vi gi thnh sn xut n v ca tng loi sn phm. + Nhu cu vn chi ph ch kt chuyn (chi ph phn b dn). Chi ph ch kt chuyn l cc khon chi ph thc t pht sinh nhng cha tnh ht vo gi thnh sn phm trong k m c phn b dn vo nhiu k tip theo phn nh ng n tc dng ca chi ph v khng gy bin ng ln n vi gi thnh sn phm. Cng thc tnh ton nh sau: Vpb = Vp + Vpt - Vpg. Trong : Vpb l vn chi ph ch kt chuyn trong k k hoch. Vp l vn chi ph ch kt chuyn u k k hoch. VP l vn chi ph ch kt chuyn tng trong k k hoch. Vpg l vn chi ph ch kt chuyn vo gi thnh sn phm trong k k hoch. - Xc nh nhu cu vn lu ng khu lu thng: L nhu cu vn lu ng lu gi, bo qun sn phm, thnh phm kho thnh phm vi quy m cn thit trc khi xut giao cho khch hng. Cng thc tnh nh sau: Vtp = Zsx x Ntp. (7.11) Trong : - Vtp l vn thnh phm k k hoch. - Zsx l gi thnh sn xut sn phm hng ho bnh qun mt k k hoch. - Ntp l s ngy lun chuyn ca vn thnh phm. Gi thnh sn xut sn phm hng ho bnh qun mi ngy k k hoch c tnh bng cch ly tng gi thnh sn xut sn phm hng ho c nm chia cho s ngy trong k (360 ngy). S ngy lun chuyn vn thnh phm l khong thi gian t khi sn phm thnh phm c nhp kho cho n khi a i tiu th v thu c tin v. S ngy ny bao gm s ngy d tr kho thnh phm, s ngy xut kho v vn chuyn, s ngy thanh ton. S ngy d tr kho thnh phm l s ngy k t lc thnh phm nhp kho cho n khi c xut kho tiu th. S ngy xut kho v vn chuyn l s ngy cn thit a hng t kho ca doanh nghip n a im giao hng. S ngy thanh ton l s ngy t khi lp chng t thanh ton cho n khi thu c tin v. u im ca phng php tnh ton trc tip l xc nh c nhu cu c th ca tng loi vn trong tng khu kinh doanh. Do to iu kin tt cho vic qun l, s dng vn theo tng loi trong tng khu s dng. Tuy nhin do vt t s dng c nhiu loi, qu trnh sn xut kinh doanh thng qua nhiu khu v th vic tnh ton nhu cu vn theo phng php ny rt phc tp, mt nhiu thi gian nn trn thc t phng php ny t c p dng. Thay vo ngi ta thng s dng phng php gi tip. 115 (7.10)

Chng VII: Qun tr vn lu ng ca doanh nghip

b. Phng php gin tip

c im ca phng php gin tip l da vo kt qu thng k kinh nghim v vn lu ng bnh qun nm bo co, nhim v sn xut kinh doanh nm k hoch v kh nng tng tc lun chuyn vn lu ng nm k hoch xc nh nhu cu vn lu ng ca doanh nghip nm k hoch. Cng thc tnh:
V nc = V L0 x M1 M
0

x (1 + t)

(7.12)

Trong : Vnc l nhu cu vn lu ng nm k hoch. M1, M0 l tng mc lun chuyn vn lu ng nm k hoch v nm bo co. VL0 l s d bnh qun vn lu ng nm bo co. t l t l gim (hoc tng) s ngy lun chuyn vn lu ng nm k hoch so vi nm bo co. Cch xc nh tng mc lun chuyn v s vn lu ng bnh qun c trnh by mc (7.1.4) trn. T l gim (hoc tng) s ngy lun chuyn vn lu ng nm k hoch so vi nm bo co c xc nh theo cng thc:
t = K
1

K K0

x 100 %

(7.13)

Trong : - K1 l k lun chuyn vn lu ng nm k hoch. - K0 l k lun chuyn vn lu ng nm bo co. K lun chuyn vn lu ng l thi gian trung bnh vn lu ng hon thnh mt vng lun chuyn Trn thc t c on nhanh nhu cu vn lu ng nm k hoch cc doanh nghip thng s dng phng php tnh ton cn c vo tng mc lun chuyn vn v s vng quay vn lu ng d tnh nm k hoch. Phng php tnh nh sau:
V nc = M
1

(7.14)

L1

Trong : - M1 l tng mc lun chuyn vn nm k hoch. - L1 l s vng quay vn lu ng k k hoch. Phng php gin tip trong xc nh nhu cu vn lu ng c u im l tng i gin n, gip doanh nghip c tnh c nhanh chng nhu cu vn lu ng nm k hoch xc nh ngun ti tr ph hp. V d: Tip theo v d trn, gi s k hoch nm 2007 ca doanh nghip nh sau: doanh thu, 6000 triu ng, k lun chuyn vn lu ng rt ngn 5 ngy ( tc gim 10 % ) so vi nm 2006. Nhu cu vn lu ng nm 2007 c xc nh nh sau:

V nc2007 = V 2006 x

M M

2007 2006

x (1 + t)

Vnc = 700 triu x (6000triu / 5040 triu ) x ( 1- 10%) = 750 triu ng.

116

Chng VII: Qun tr vn lu ng ca doanh nghip

7.3. QUN TR VN LU NG
7.3.1. Qun tr tn kho d tr a. Tn kho d tr v cc nhn t nh hng n vn tn kho d tr.
Tn kho d tr ca doanh nghip l nhng ti sn m doanh nghip lu gi sn xut hoc bn ra sau ny. Trong cc doanh nghip ti sn tn kho d tr thng 3 dng: Nguyn vt liu, nhin liu d tr sn xut, cc sn phm d dang v bn thnh phm; cc thnh phm ch tiu th. i vi tr nguyn vt liu, nhin liu, mc tn kho d thng ph thuc vo: - Quy m sn xut v nhu cu d tr nguyn vt liu cho sn xut ca doanh nghip. Nhu cu d tr nguyn vt liu ca doanh nghip thng bao gm 3 loi: D tr thng xuyn, d tr bo him, d tr thi v (i vi cc doanh nghip sn xut c tnh cht thi v). - Kh nng sn sng cung ng ca th trng. - Chu k giao hng quy nh trong hp ng gia n v cung ng nguyn vt liu vi doanh nghip. - Thi gian vn chuyn nguyn vt liu t ni cung ng n doanh nghip. - Gi c ca cc loi nguyn vt liu, nhin liu c cung ng. i vi mc tn kho d tr bn thnh phm, sn phm d dang, cc nhn t nh hng gm: - c im v cc yu cu v k thut, cng ngh trong qu trnh ch to sn phm. - di thi gian chu k sn xut sn phm. - Trnh t chc qu trnh sn xut ca doanh nghip. i vi tn kho d tr sn phm thnh phm, thng chu nh hng cc nhn t: - S phi hp gia khu sn xut v tiu th sn phm. - Hp ng tiu th sn phm gia doanh nghip v khch hng. - Kh nng xm nhp v m rng th trng tiu th sn phm ca doanh nghip.

b. Cc phng php qun tr vn tn kho d tr.

* Phng php tng chi ph ti thiu EOQ (Economic Odering Quantity). Mc tiu ca vic qun tr tn kho d tr l nhm ti thiu ho cc chi ph d tr ti sn tn kho trong iu kin vn m bo cho cc hot ng sn xut kinh doanh ca doanh nghip c tin hnh bnh thng. Ni dung ca phng php ny nh sau: Nu coi vic bn hng ca doanh nghip trong k l u n th vic cung cp nguyn vt liu, nhin liu cho doanh nghip trc cng phi din ra u n. Gi nh s lng nhu cu mi ln cung cp l Q th mc d tr trung bnh s l Q/2. C th biu din iu trn th 7.1( trang sau). Vic d tr tn kho s ko theo 2 loi chi ph: Chi ph lu kho v chi ph qu trnh thc hin n hng. Tng chi ph lu kho c xc nh theo cng thc: Q C1 = c1 x (7.15) 2 Trong : C1 l tng chi ph lu kho. c1 l chi ph lu kho n v tn kho d tr. Q l s lng vt t, hng ho mi ln cung cp. 117

Chng VII: Qun tr vn lu ng ca doanh nghip

Lng hng cung ng

D tr trung bnh
Q/2

T1

T2

T3

T4

Thi gian

th 7.1 : Lng vt t d tr
Tng chi ph lu kho s tng khi s lng vt t, hng ho mi ln cung cp tng. Cc chi ph cho qu trnh thc hin n hng c xc nh bng tng cc chi ph thc hin theo tng hp ng. Cng thc tnh ton nh sau: C = c x Qn (7.16)
2 2

Trong : C2 l tng chi ph qu trnh thc hin hp ng. c2 l hi ph n v mi ln thc hin hp ng. Qn l khi lng vt t, hng ho cung cp hng nm theo hp ng. Tng chi ph thc hin hp ng s gim khi s lng nhu cu tng ln. T cng thc (7.9) v (7.10) c th xc nh tng chi ph tn kho d tr l:
Qn Q C = C1 + C2 = c1 x + c 2 x 2 Q

(7.17)

Chnh sch d tr ti u l phi m bo ti thiu ho tng chi ph tn kho d tr ca doanh nghip. C th minh ho s bin ng ca tng chi ph d tr tn kho trn th sau:

Chi ph
C = (c1 x Q/2) + (c2 x Qn /Q)

Q
C1 = c 1 x

Q
C2 = c 2 x

Q0

S lng

th 7.2: Chi ph tn kho d tr T cng thc (7.17) c th tnh ton c s lng vt t, hng ho ti a mi ln cn hp ng cung cp nh sau:
Qn Q Theo (7.17) th: C = c1 x + c2 x 2 Q

118

Chng VII: Qun tr vn lu ng ca doanh nghip o hm 2 v theo bin Q ta c:

d(C ) c c xQ = 1 2 2 n d(Q ) 2 Q

Tng chi ph tn kho d tr s l ti thiu d (C ) = 0, khi : d (Q )

c1 2

Q n x c2 Q
2

2 (Q n x c 2 ) c1

Vy s lng vt t, hng ho ti a mi ln cung cp l:

Q* = 2 (Q n x c 2 ) c1

(7.18)

Trong : Q* l s lng vt t, hng ho ti a mi ln cung cp. S ln hp ng cung cp nguyn vt liu tn kho d tr l:

Lc =

Qn Q*

(7.19)

S ngy cch nhau mi ln cung cp s l: 360 Nc = Lc

(7.20)

Chi ph d tr trung bnh ca tn kho d tr s bng s vt t, hng ho tn kho trung bnh nhn vi gi mua n v vt t, hng ho. Cng cn thy rng vic xc nh s lng vt t, hng ho ti a (Q*) trn y c tnh ton vi iu kin gi nh v s lng tn kho d tr c s dng u n trong nm v thi gian giao hng l c nh. Trn thc t vic s dng tn kho i vi nhiu doanh nghip c th khng u n; thi hn giao hng cng c th thay i. V vy cc doanh nghip khi xc nh mc d tr tn trong trung bnh thng tnh thm phn d tr bo him v nguyn vt liu. Cng thc tnh nh sau: Q* Q = + Q db (7.21) 2 Trong : Q l mc d tr tn kho trung bnh. Qdb l mc d tr bo him vt t, hng ho. V d: Cng ty Samco c ton b s hng ho cn s dng trong nm l 1600 n v, chi ph cho mi ln t hng l 1 triu ng, chi ph lu kho n v hng ho l 0,5 triu ng th lng hng ho mi ln cung ng ti u l:
Q* = 2 (1600 x 1) = 80 0,5

S ln t hng trong nm l: 1600/80 = 20 ln Chi ph t hng trong nm l: 20 ln x 1 triu = 20 triu ng Chi ph lu kho hng ho l 80 triu/2 = 20 triu ng. - im t hng mi: V l thuyt ngi ta c th gi nh khi no lng hng k trc ht mi nhp kho lng hng mi. Trong thc tin, hu nh khng c doanh nghip no n khi nguyn vt liu ht mi t hng. Nhng nu t hng qu sm s lm tng lng hng vt t tn kho. Do vy cc 119

Chng VII: Qun tr vn lu ng ca doanh nghip doanh nghip cn phi xc nh im t hng mi. Thi im t hng mi c xc nh bng s lng vt t s dng mi ngy nhn vi di thi gian giao hng. - Lng hng d tr an ton Nguyn vt liu s dng mi ngy khng phi l s c nh m chng bin ng khng ngng, c bit l i vi nhng doanh nghip sn xut mang tnh thi v hoc sn xut nhng hng ho mang tnh nhy cm vi th trng. Do m bo s n nh trong sn xut, doanh nghip cn phi duy tr mt lng hng tn kho d tr an ton. Lng d tr an ton ph thuc vo tnh hnh c th ca doanh nghip V d: Ly s liu ca v d trn, ton b s hng cn s dng trong nm l 1600 n v v s ngy lm vic mi nm l 320 ngy. Nguyn vt liu tn kho c dng mi ngy l 1600/ 320 = 5 n v/ ngy. Nu thi gian giao hng l 4 ngy khng k ngy ngh th doanh nghip s tin hng t hng khi lng nguyn vt liu trong kho ch cn li l: 4 x 5 = 20 n v. Nu ban lnh o cng ty quyt nh lng d tr an ton l 10 n v hng ho, th im t hng mi s l: 20 + 10 = 30 n v. * Phng php tn kho bng khng. Phng php ny cho rng cc doanh nghip c th gim thp cc chi ph tn kho d tr n mc ti thiu vi iu kin cc nh cung cp phi cung ng kp thi cho doanh nghip cc loi vt t, hng ho khi cn thit. Do c th gim c cc chi ph lu kho cng nh cc chi ph thc hin hp ng.

7.3.2 - Qun tr vn tin mt v chng khon c kh nng thanh khon cao

Tin mt c hiu l tin mt tn qu, tin trn ti khon thanh ton ca doanh nghip ngn hng. Tin mt l ti sn khng sinh li. Nu d tr nhiu tin mt th s gy tnh trng ng vn. Tuy nhin gi tin mt trong kinh doanh l cn thit v: n m bo giao dch kinh doanh hng ngy; b p cho ngn hng v vic ngn hang cung cp cc dch v cho doanh nghip; p ng nhu cu d phng trong trng hp bin ng khng lng trc c ca dng tin vo ,ra ca doanh nghip; hng li th trong thng lng mua hng. Do vy doanh nghip cn d tr tin mt mc ti u.
a. Xc nh mc tn qu ti u.
Phng php thng dng xc nh mc tn qu ti thiu l ly mc xut qu trung bnh hng ngy nhn vi s lng ngy d tr tn qu. Ngi ta cng c th s dng phng php tng chi ph ti thiu trong qun tr vn tn kho d tr xc nh mc d tr vn tin mt hp l ca doanh nghip. Bi v gi s doanh nghip c mt lng tin mt v phi s dng n p ng cc khon chi tiu tin mt mt cch u n. Khi lng tin mt ht, doanh nghip c th bn cc chng khon ngn hn (c tnh thanh khon cao) c c lng tin mt nh lc u. C hai loi chi ph cn c xem xt khi bn chng khon: mt l chi ph c hi ca vic gi tin mt, chnh l mc li tc chng khon doanh nghip b mt i; hai l chi ph cho vic bn chng khon mi ln, ng vai tr nh l chi ph mi ln thc hin hp ng. Trong iu kin mc d tr vn tin mt ti a ca doanh nghip chnh bng s lng chng khon cn bn mi ln c lng vn tin mt mong mun b p c nhu cu chi tiu tin mt. Cng thc tnh nh sau :

M*=
120

2 ( M n xc b ) i

(7.22)

Chng VII: Qun tr vn lu ng ca doanh nghip Mc vn tin mt d tr trung bnh l : M = Trong :

M* 2 M* l s lng tin mt d tr ti a. Mn l tng mc tin mt chi dng trong nm. i: Li sut (Chi ph lu gi n v tin mt) cb : Chi ph cho mi ln bn chng khon.

(7.23)

V d : Mt doanh nghip mi nm phi chi mt lng tin mt l 3600 triu ng. Chi ph mi ln em bn cc chng khon thanh khon cao l 0,5 triu ng, li sut chng khon ngn hn l 10%/ nm th lng d tr tin mt ti u l:

M*=

2 x 3600 x 0 ,5 = 189 , 7 triu ng 0 ,1

Nu doanh nghip mi thng phi chi mt lng tin mt l 300 triu th khong 19 ngy (3600 triu/189,7 triu) phi bn chng khon mt ln. Mc d tr trung bnh ca doanh nghip s l 189,7 /2 = 94,85 triu ng Trong thc tin hot ng kinh doanh ca doanh nghip, rt him khi m lng tin vo, ra ca doanh nghip li u n v d kin c, t mc d tr cng khng th u n nh tnh ton trn. Bng vic nghin cu v phn tch thc tin, cc nh kinh t hc a ra mc d tr tin mt d kin dao ng trong mt khong. tc l d tr tin mt s bin thin t cn thp nht n cn cao nht. Nu lng tin mt di mc thp ( gii hn di) th doanh nghip phi bn chng khon c lng tin mt mc d kin. Ngc li, nu lng tin mt vt qu gii hn trn th doanh nghip s dng s tin vt mua chng khon da lng tin mt v mc d kin.

b. D on v qun l cc lung nhp, xut ngn qu.

D on ngn qu l tp hp cc d kin v ngun v s dng ngn qu. Ngn qu hng nm c lp va tng qut, va chi tit cho tng thng v tun. D on cc lung nhp ngn qu bao gm lung thu nhp t kt qu kinh doanh; lung i vay v cc lung tng vn khc. Trong , lung nhp ngn qu t kt qu kinh doanh l quan trng nht. N c d on da trn c s cc khon doanh thu bng tin mt d kin trong k. - D on cc lung xut ngn qu thng bao gm cc khon chi cho hot ng kinh doanh nh mua sm ti sn, tr lng cc khon chi cho hot ng u t theo k hoch ca doanh nghip, cc khon chi tr tin li phi chia, np thu v cc khon chi khc.

c . Mt s bin php v qun l tin mt

Hot ng thu chi vn tin mt ca doanh nghip din ra hng ngy, hng gi. Hn na vn tin mt l mt loi ti sn c bit c kh nng thanh ton cao, d dng chuyn ho sang cc hnh thc ti sn khc, v vy doanh nghip phi c bin php qun l, s dng vn tin mt mt cch cht ch trnh b mt mt, li dng. Cc bin php qun l c th l: - Mi khon thu chi vn tin mt ca doanh nghip u phi thc hin thng qua qu, khng c thu chi ngoi qu, t thu t chi. - Phi c s phn nh trch nhim r rng trong qun l vn tin mt, nht l gia th qu v k ton qu; phi c cc bin php qun l bo m an ton kho qu. - Qun l cht ch cc khon tm ng tin mt, cn xc nh r i tng tm ng, mc tm ng v thi hn thanh ton tm ng thu hi kp thi. 121

Chng VII: Qun tr vn lu ng ca doanh nghip - Doanh nghip phi xy dng cc qui ch thu chi bng tin mt p dng cho tng trng hp thu chi. Thng thng cc khon thu chi khng ln th c th s dng tin mt, sang cc khon thu chi ln cn s dng hnh thc thanh ton khng dng tin mt.

4.4.3 - Qun tr cc khon phi thu a. Cc nhn t nh hng ti quy m cc khon phi thu
Cc nhn t nh hng ti quy m cc khon phi thu thng l: - Khi lng sn phm, hng ho, dch v bn chu cho khch hng: Trong mt s trng hp khuyn khch ngi mua, doanh nghip thng p dng phng thc bn chu (giao hng trc, tr tin sau) i vi khch hng. iu ny c th lm tng thm mt s chi ph do vic tng thm cc khon n phi thu ca khch hng (chi ph qun l n phi thu, chi ph thu hi n, chi ph ri ro...). i li doanh nghip cng c th tng thm c li nhun nh m rng s lng sn phm tiu th. - S thay i theo thi v ca doanh thu: i vi cc doanh nghip sn xut c tnh cht thi v, trong nhng thi k sn phm ca doanh nghip c nhu cu tiu th ln, cn khuyn khch tiu th thu hi vn. - Gii hn ca lng vn phi thu hi: Nu lng vn phi thu qu ln th khng th tip tc bn chu v s lm tng ri ro cho doanh nghip. - Thi hn bn chu v chnh sch tn dng ca mi doanh nghip. i vi cc doanh nghip c quy m ln, c tim lc ti chnh mnh, sn phm c c im s dng lu bn th k thu tin bnh qun thng di hn cc doanh nghip t vn, sn phm d h hao, mt phm cht, kh bo qun. nh gi mc ri ro c th gp trong vic bn chu sn phm hng ho, dch v doanh nghip c th xem xt trn cc kha cnh: mc uy tn ca khch hng, kh nng tr n ca khch hng, tnh trng ti chnh tng qut ca doanh nghip; gi tr ca ti sn dng bo m tn dng. Ni chung i vi mi chnh sch bn chu doanh nghip cn nh gi k theo cc thng s ch yu sau y: - S lng sn phm hng ho, dch v d kin tiu th c. - Gi bn sn phm, hng ho dch v. - Cc chi ph pht sinh thm do vic tng cc khon n. - Cc khon chit khu chp nhn. - Thi gian thu hi n bnh qun i vi cc khon n. - D on s n phi thu khch hng. S n phi thu khch hng c xc nh bng t l gia doanh thu tiu th d kin v s vng quay tin bn chu cho khch hng. D Hay : Npt = DN x Th. (7.24) N pt = 360 / Th Trong : Npt D Dn Th l s n phi thu d kin. l doanh thu tiu th d kin trong k. l doanh thu tiu th bnh qun ngy. l thi hn thu hi n bnh qun.

Thi hn thu hi n bnh qun (cn gi l k thu tin bnh qun) c xc nh cn c vo s d bnh qun cc khon phi thu v doanh thu bnh qun ngy ca nm bo co theo cng thc.

122

Chng VII: Qun tr vn lu ng ca doanh nghip

Th = D pt Dn

(7.25)

Trong Dpt l s d bnh qun cc khon phi thu. gip doanh nghip c th nhanh chng thu hi cc khon phi thu, hn ch vic pht sinh cc chi ph khng cn thit hoc ri ro, doanh nghip cn coi trng cc bin php ch yu sau y: - Phi m s theo di chi tit cc khon n phi thu trong v ngoi doanh nghip v thng xuyn n c thu hi ng hn. - C cc bin php phng nga ri ro khng c thanh ton (la chn khch hng, gii hn gi tr tn dng, yu cu t cc, tm ng hay tr trc mt phn gi tr n hng, bn n (factoring)... - C chnh sch bn chu ng n i vi tng khch hng. Khi bn chu cho khch hng phi xem xt k kh nng thanh ton trn c s hp ng kinh t k kt. - C s rng buc cht ch trong hp ng bn hng, nu vt qu thi hn thanh ton theo hp ng th doanh nghip c thu li sut tng ng nh li sut qu hn ca ngn hng. - Phn loi cc khon n qu hn; tm nguyn nhn ca tng khon n (khch quan, ch quan) c bin php x l thch hp nh gia hn n; tho c x l n; xo mt phn n cho khch hng hoc yu cu To n kinh t gii quyt theo th tc ph sn doanh nghip.

TM TT
1. Vn lu ng l biu hin bng tin ca ti sn lu ng. Vn lu ng bao gm 3 yu t chnh: tin mt, hnh tn kho v cc khon phi thu. 2. Cc ch tiu nh gi hiu qu s dng vn lu ng bao gm : cc ch tiu v tc lun chuyn vn lu ng v doanh li vn lu ng. 3. Nhu cu vn lu ng ca doanh nghip ph thuc vo k hoch sn xut v tc lun chuyn vn lu ng. xc nh nhu cu vn lu ng ngi ta s dng phng php trc tip v phng php gi tip. Trong phng php gin tip thng c s dng nhiu hn. 4. Qun tr vn lu ng bao gm qun tr tiu mt v cc chng khon c kh nng thanh khon cao, qun tr hng tn kho v qun tr cc khon phi thu. 5. Tin mt l ti sn khng sinh li. S tin mt d tha s lm gim hiu sut sinh li ca vn ch s hu. Mc ch ca vic qun tr tin mt l gim thiu lng tin mt doanh nghip phi nm gi m vn bo m hot ng sn xut kinh doanh din ra bnh thng. Trong nhiu trng hp, doanh nghip nm gi chng khon c kh nng thanh khon cao vi l do ging nh nm gi tin mt v chng c kh nng sinh li v c th chuyn i sang tin mt mt cch nhanh chng. 6. Hng tn kho b nh hng ch yu bi doanh s bn v hng t kho c xc nh trc khi bn hng. Do d bo doanh thu bn hng l iu quan trng gip cho vic qun l hng tn kho c hiu qu. 7. Mc tiu qun l hng tn kho l m bo lng hng tn kho cn thit duy tr hot ng sn xut kinh doanh bnh thng vi chi ph thp nht c th. qun l hng tn kho ngi ta s dng m hnh chi ph tn kho ti thiu (EOQ) v cc phng php qun l hng tn kho. 123

Chng VII: Qun tr vn lu ng ca doanh nghip 8. Cc khon phi thu thng chim mt t trng ln trong tng vn lu ng ca doanh nghip c bit l cc doanh nghip thng mi. Cc khon phi thu cn c qun l mt cch nng ng m bo hot ng kinh doanh ca doanh nghip c hiu qu.

CU HI V BI TP N TP
1. Vn lu ng v hiu qu s dng vn lu ng? 2. Phng php gin tip trong vic xc nh nhu cu vn lu ng. 3. Ti sao doanh nghip phi lun duy tr tin mt v lng hng tn kho mc hp l? 4. Li sut th trng c nh hng nh th no n hot ng qun tr tin mt ca doanh nghip? 5. Hy gii thch chi ph tn kho d tr v chi ph t hng l g v chng thay i nh th no so vi s lng t hng. 6. Cc bin php qun l tin mt, hng tn kho v cc khon phi thu ca doanh nghip. 7. Tp on dt FUTURE cn n hng trm chng loi nguyn vt liu t nhiu nh my cung cp khc nhau. Mi mt hng c mt nh thu a phng cung cp vi chi ph t hng l 1.250.000ng cho mi ln t hng. Trong nm ti cng ty s cn khong 1200 n v ca nh cung cp ny, chi ph tn kho d tr trn mi n v hng tn kho l 300.000 ngn ng. Hy p dng m hnh EOQ tr li cc cu hi sau: a. S lng t hng ti u ca mt hng ny l bao nhiu? b. Mc tn kho bnh qun ti u l bao nhiu? c. Hy xc nh s ln t hng ti u trong mi nm v tng chi ph tn kho hng nm d. Nu thi gian giao hng l 8 ngy, th im t hng li vo thi im no? (gi s mt nm c 300 ngy lm vic) 8. Mt doanh nghip c phn hot ng trong lnh vc Bu chnh vin thng c doanh thu tiu th nm N l 400 t ng. Trong nm N cng ty dng 25% li nhun sau thu tr li c phn. D kin nm N+1, Mc chia li c phn gi nguyn nh nm N. Bng cn i k ton nm N ca doanh nghip nh sau: TI SN I. Ti sn lu ng 1. Vn bng tin 2. Hng tn kho 3. Cc khon phi thu II.Ti sn c nh S TIN 180.000 20.000 100.000 60.000 120.000 n v: Triu ng NGUN VN I. N phi tr N ngn hn N NSNN v CNV Phi tr khc II. Ngun vn ch s hu Vn gp Li cha phn phi TNG NGUN VN s tin 120.000 52.000 20.000 48.000 180.000 100.000 80.000 300.000

TNG TI SN

300.000

Nu nm N+1 Doanh thu tng 25% th nhu cu vn lu ng tng ln bao nhiu v gii quyt bng ngun vn no, bit rng doanh nghip d kin trong nm N+1 doanh nghip phn u t t sut li nhun trn doanh thu l 5%. Hy cho nhn xt trong trng hp doanh thu nm N+1 ch ch tng 5% v t sut li nhun trn doanh thu l 4%. 124

Chng VIII - Chi ph, doanh thu v li nhun ca doanh nghip

CHNG VIII CHI PH, DOANH THU V LI NHUN CA DOANH NGHIP GII THIU
Nghin cu doanh thu, chi ph gip chng ta xc nh kt qu kinh doanh ca doanh nghip v phn bit cc khi nim doanh thu- chi ph v thu- chi m trn thc tin i khi vn b nhm ln. Doanh thu v chi ph c th hin trn bo co kt qu sn xut kinh doanh v c s dng xc nh kt qu sn xut kinh doanh ca doanh nghip.Thu, chi phn nh lung tin vo, lung tin ra ca doanh nghip thng trong ngn hn. N cho bit kh nng thanh ton ca doanh nghip. Cc khon thu v cc khon chi c th hin trong bo co lu chuyn tin t. y l c s quan trng nh qun l xy dng k hoch tin mt ca doanh nghip. Nghin cu doanh thu, chi ph v li nhun ca doanh nghip cn gip chng ta lp v hiu cc bo co ti chnh ca doanh nghip, nhn bit c mi lin h gia bo co kt qu kinh doanh, bo co lu chuyn tin t v bng cn i k ton- nhng cn c phn tch ti chnh doanh nghip. Nghin cu doanh thu, chi ph v li nhun ca doanh nghip l tin d on v xc nh c qui m cc dng tin trong tng lai, lm cn c tnh ton thi gian thu hi vn u t, gi tr hin ti dng (NPV), t sut thu hi n b (IRR). ra cc quyt nh u t di hn ca doanh nghip. Chng ny s tp trung nghin cu mt s vn ch yu v doanh thu , chi ph, li nhun v phn phi li nhun trong doanh nghip; cc bin php qun l doanh thu, chi ph, li nhun; cc bin php nhm tng doanh thu, tit kim chi ph v hi gi thnh same phm ca doanh nghip.

NI DUNG
8.1 - CHI PH KINH DOANH CA DOANH NGHIP
8.1.1 Khi nim v phn loi chi ph ca doanh nghip. a. Khi nim chi ph
Trong qu trnh sn xut kinh doanh, dng phi tiu hao cc loi vt t, nguyn vt liu, hao mn my mc thit b, tr cng cho ngi lao ng..v.v Chi ph sn xut kinh doanh ca mt doanh nghip l biu hin bng tin ca ton b hao ph v vt cht v v lao ng m doanh nghip phi b ra sn xut, tiu th sn phm v mt s khon tin thu gin thu m doanh nghip phi b ra thc hin hot ng sn xut - kinh doanh trong mt thi k nht nh.

b. Ni dung chi ph hot ng kinh doanh

Chi ph hot ng kinh doanh ca doanh nghip l cc khon chi ph pht sinh lin quan n hot ng sn xut kinh doanh trong nm ti chnh, bao gm chi ph hot ng sn xut kinh doanh v chi ph khc.

b1. Chi ph sn xut kinh doanh bao gm

125

Chng VIII - Chi ph, doanh thu v li nhun ca doanh nghip - Chi ph nguyn vt liu, nhin liu, ng lc, bn thnh phm, dch v mua ngoi (tnh theo mc tiu hao thc t v gi gc thc t), chi ph phn b cng c, dng c lao ng, chi ph sa cha ti sn c nh, chi ph trch trc chi ph sa cha ln ti sn c nh. - Chi ph khu hao ti sn c nh - Chi ph tin lng, tin cng, chi ph c tnh cht lng phi tr cho ngi lao ng - Kinh ph bo him x hi, kinh ph cng on, bo him y t cho ngi lao ng m doanh nghip phi np theo quy nh. - Chi ph giao dch, mi gii, tip khch, tip th, xc tin thng mi, qung co, hi hp tnh theo chi ph thc t pht sinh. - Chi ph bng tin khc gm: + Cc khon thu ti nguyn, thu t, thu mn bi; + Tin thu t; + Tr cp thi vic, mt vic cho ngi lao ng; + o to nng cao nng lc qun l, tay ngh ca ngi lao ng; + Chi cho cng tc y t; chi nghin cu khoa hc, nghin cu i mi cng ngh; + Thng sng kin ci tin, thng tng nng sut lao ng, thng tit kim vt t v chi ph. + Chi ph cho lao ng n; + Chi ph cho cng tc bo v mi trng; + Chi ph n ca cho ngi lao ng; + Chi ph cho cng tc ng, on th ti doanh nghip (phn chi ngoi kinh ph ca t chc ng, on th c chi t ngun quy nh); + Cc khon chi ph bng tin khc; - Gi tr ti sn tn tht thc t, n phi thu khng c kh nng thu hi - Gi tr cc khon d phng gim gi hng ho tn kho, d phng n phi thu kh i, d phng tr cp mt vic lm, thi vic, chnh lch t gi theo s d khon n vay di hn bng ngoi t, chi ph trch trc bo hnh sn phm, cc khon d phng theo quy nh ca php lut i vi doanh nghip hot ng trong lnh vc c th. - Chi ph hot ng ti chnh, bao gm: cc khon chi lin quan n u t ra ngoi doanh nghip, tin li phi tr do huy ng vn, chnh lch t gi khi thanh ton, chi ph chit khu thanh ton, chi ph cho thu ti sn, d phng gim gi cc khon u t di hn.

b2. Chi ph khc bao gm:

- Chi ph nhng bn, thanh l ti sn c nh gm c gi tr cn li ca ti sn c nh khi thanh l, nhng bn; - Chi ph cho vic thu hi cc khon n xo s k ton; - Chi ph thu tin pht; - Chi ph v tin pht do vi phm hp ng; - Cc chi ph khc.

b3. Cc khon chi khng tnh vo chi ph sn xut kinh doanh

- Chi ph mua sm xy dng, lp t ti sn c nh hu hnh, v hnh; 126

Chng VIII - Chi ph, doanh thu v li nhun ca doanh nghip - Chi ph li vay vn c tnh vo chi ph u t v xy dng, chnh lch t gi ngoi t ca cc khon u t xy dng pht sinh trc thi im a cng trnh vo s dng; - Cc khon chi ph khc khng lin quan n hot ng kinh doanh ca doanh nghip; cc khon chi khng c chng t hp l; - Cc khon tin pht v vi phm php lut khng mang danh doanh nghip m do c nhn gy ra.

c. Phn loi chi ph ca doanh nghip.

c1. Phn loi chi ph theo ni dung kinh t. ( theo yu t) Theo cch phn loi ny, chi ph ca doanh nghip bao gm: chi ph vt t mua ngoi; chi ph tin lng v cc khon trch theo lng; chi ph khu hao TSC; chi ph dch v mua ngoi; chi ph bng tin khc c2. Phn loi chi ph theo cng dng kinh t ( theo khon mc) Theo cch phn loi ny, chi ph ca doanh nghip bao gm: - Chi ph vt t trc tip bao gm chi ph v nguyn liu, nhin liu s dng trc tip to ra sn phm, dch v. - Chi ph nhn cng trc tip bao gm chi ph lng, tin cng, cc khon trch np ca cng nhn trc tip to ra sn phm v dch v m doanh nghip phi np theo quy nh nh bo him x hi, kinh ph cng on, bo him y t ca cng nhn sn xut. - Chi ph sn xut chung b cc chi ph s dng cho hot ng sn xut, ch bin ca phn xng trc tip to ra sn phm hng ho, dch v. Bao gm: Chi ph vt liu, cng c lao ng nh; khu hao ti sn c nh phn xng, tin lng cc khon trch np theo quy nh ca nhn vin phn xng, chi ph dch v mua ngoi; chi ph khc bng tin pht sinh phm vi phn xng. - Chi ph bn hng l ton b cc chi ph lin quan ti vic tiu th sn phm, dch v, bao gm c chi ph bo hnh sn phm. - Chi ph qun l doanh nghip bao gm cc chi ph cho b my qun l v iu hnh doanh nghip, cc chi ph c lin quan n hot ng kinh doanh ca doanh nghip nh: Chi ph cng c lao ng nh, khu hao ti sn c nh phc v b my qun l v iu hnh doanh nghip; tin lng v cc khon trch np theo quy nh ca b my qun l v iu hnh doanh nghip; chi ph dch v mua ngoi; chi ph khc bng tin pht sinh doanh nghip nh chi ph v tip tn khnh tit, giao dch, chi cc khon tr cp thi vic cho ngi lao ng (c hng dn c th nh B Ti chnh - Thng binh - X hi) v.v.. c3. Phn loi chi ph theo mi quan h gia chi ph vi qui m sn xut kinh doanh. Theo cch phn loi ny, chi ph ca doanh nghip chia lm 2 loi: Chi ph c nh v chi ph bin i. - Chi ph c nh l chi ph khng thay i (hoc thay i khng ng k) theo s thay i qui m sn xut kinh doanh ca doanh nghip. Thuc loi ny c: Chi ph khu hao TSC, chi ph tin lng qun l, li tin vay phi tr, chi ph thu ti sn, vn phng. - Chi ph bin i l cc chi ph thay i trc tip theo s thay i ca qui m sn xut. Thuc loi ny c chi ph nguyn vt liu, tin lng cng nhn sn xut trc tip

127

Chng VIII - Chi ph, doanh thu v li nhun ca doanh nghip Cch phn loi ny gip doanh nghip thy c xu hng bin i ca tng loi chi ph theo qui m kinh doanh, t doanh nghip c th xc nh c sn lng ho vn cng nh qui m kinh doanh hp l t hiu qu cao nht.

8.1.2 Gi thnh sn phm ca doanh nghip. a. Khi nim.

Nghin cu chi ph sn xut kinh doanh ca doanh nghip cha cho chng ta bit lng chi ph cn thit hon thnh vic sn xut v tiu th mt loi sn phm, dch v , cng vic nht nh. Trong hot ng sn xut kinh doanh, khi quyt nh la chn phng n kinh doanh mt sn phm, dch v no , doanh nghip cn phi tnh n lng chi ph b ra sn xut v tiu th sn phm, dch v . Do vy doanh nghip cn phi xc nh gi thnh sn phm. Gi thnh sn phm l biu hin bng tin ca ton b chi ph ca doanh nghip hon thnh vic sn xut v tiu th mt loi sn phm , dch v, cng vic nht nht nh. Ni dung gi thnh sn phm v dch v. - Gi thnh sn xut ca sn phm v dch v gm: chi ph vt t trc tip; chi ph nhn cng trc tip v chi ph sn xut chung. - Gi thnh ton b ca sn phm, dch v tiu th bao gm: gi thnh sn xut ca sn phm, dch v tiu th; chi ph bn hng; chi ph qun l doanh nghip:

b. Lp k hoch gi thnh sn phm - dch v.

qun tr gi thnh, mi doanh nghip u phi xc nh k hoch gi thnh. Nhim v ch yu ca xc nh k hoch gi thnh l pht hin v khai thc mi kh nng tim tng gim bt chi ph sn xut, tiu th. Mun xc nh gi thnh k hoch theo khon mc, trc ht phi xc nh gi thnh n v sn phm. Cch xc nh gi thnh n v sn phm nh sau: i vi cc khon mc c lp (khon mc trc tip) nh chi ph vt t trc tip, chi ph nhn cng trc tip ta tnh c bng cch ly nh mc tiu hao cho n v sn phm nhn vi n gi k hoch. i vi nhng khon mc chi ph tng hp (chi ph gin tip) nh chi ph sn xut chung, chi ph bn hng, chi ph qun l doanh nghip, trc ht phi lp d ton chung sau la chn tiu chun thch hp phn b cho mi n v sn phm. V d: phn b theo gi cng nh mc, tin lng chnh ca cng nhn sn xut, hoc s gi chy my.

8.1.3 - Cc nhn t nh hng v bin php tit kim chi ph, h gi thnh sn phm. a- Cc nhn t nh hng n chi ph sn xut v gi thnh sn phm.
C th chia lm 3 nhm nhn t: + Cc nhn t v mt k thut, cng ngh sn xut. + Cc nhn t v mt t chc qun l sn xut, qun l ti chnh doanh nghip. + Cc nhn t thuc iu kin t nhin v mi trng kinh doanh ca DN.

b- Cc bin php ch yu tit kim chi ph v h gi thnh sn phm.

Trn c s nh gi y cc nhn t nh hng n chi ph sn xut v gi thnh sn phm cc doanh nghip cn cn c vo iu kin c th ca mnh tm ra cc bin php thch hp. Tuy nhin c th nu ra nhng bin php ch yu l: 128

Chng VIII - Chi ph, doanh thu v li nhun ca doanh nghip - Thng xuyn i mi k thut, cng ngh sn xut trong doanh nghip, ng dng kp thi cc thnh tu tin b khoa hc - k thut v sn xut. Tuy nhin vic u t, i mi k thut, cng ngh sn xut thng i hi vn u t ln, v vy doanh nghip phi c cc bin php c th, ph hp huy ng, khai thc cc ngun vn u t cho doanh nghip. - Khng ngng hon thin v nng cao trnh t chc sn xut, t chc lao ng trong doanh nghip nng cao nng sut lao ng, tit kim chi ph lao ng vt t, chi ph qun l, hn ch ti a cc thit hi tn tht trong qu trnh sn xut... t c th tit kim chi ph v h gi thnh. - Tng cng hot ng kim tra, gim st ti chnh i vi vic s dng chi ph v gi thnh sn phm ca doanh nghip. Mt trong nhng nhim v quan trng ca qun tr ti chnh doanh nghip i vi qun tr chi ph l phi m bo tit kim chi ph kinh doanh v h gi thnh sn phm. Mun tit kim chi ph, phi tng cng cng tc qun l chi ph mi doanh nghip, c th: - Phi lp c k hoch chi ph, dng hnh thc tin t tnh ton trc mi chi ph cho sn xut kinh doanh k k hoch; phi xy dng c thc thng xuyn tit kim chi ph t c mc tiu kinh doanh m doanh nghip ra. - Phi xc nh r ni dung, phm vi s dng tng loi chi ph c bin php qun l ph hp. - i vi cc khon chi v nguyn, nhin vt liu, thng thng nhng khon ny thng chim t trng ln trong chi ph sn xut kinh doanh v gi thnh sn xut, nu tit kim nhng khon chi ph ny s c tc dng rt ln n h gi thnh sn phm. Chi ph nguyn vt liu ph thuc hai nhn t: s lng nguyn vt liu tiu hao v gi c nguyn vt liu. V vy tit kim chi ph phi xy dng c cc nh mc kinh t - k thut v tiu hao vt t tin tin, ph hp vi doanh nghip v c im kinh t - k thut cho php lm c s cho vic qun l; ng thi kim tra cht ch n gi tng loi vt t s dng. + tit kim chi ph v lao ng, doanh nghip cn xy dng nh mc lao ng khoa hc v hp l n tng ngi, tng b phn v nh mc tng hp ph hp vi qui nh m nh nc hng dn v ban hnh. Cc doanh nghip thc hin vic ng k nh mc lao ng vi cc c quan c thm quyn hoc c quan quyt nh thnh lp doanh nghip. - Doanh nghip phi t xy dng n gi tin lng, thng xuyn kim tra nh mc lao ng, n gi tin lng, m bo tc tng nng sut lao ng v tc tng thu nhp thc t c mt quan h t l ph hp. Xc nh tng qu lng ca doanh nghip cn c vo n gi tin lng v kt qu kinh doanh ca doanh nghip. tit kim chi tiu qu lng, th qu tin lng phi c dng ng mc ch; khng c s dng qu tin lng mt cch tu tin chi cho cc mc ch khc. Qun l qu tin lng phi trn c s qun l cht ch c s lng v cht lng lao ng; n gi tin lng v gn vi kt qu kinh doanh ca doanh nghip. + i vi cc khon chitin mt cho tip khch, hi hp giao dch, chi i ngoi, cc doanh nghip cn t xy dng nh mc chi tiu v quy ch qun l s dng. Cc khon chi phi c chng t hp l, phi gn vi kt qu kinh doanh v khng c vt qu mc khng ch ti a theo t l tnh trn tng chi ph; cc khon chi hoa hng mi gii phi cn c vo hiu qu kinh t do vic mi gii mang li. 129

Chng VIII - Chi ph, doanh thu v li nhun ca doanh nghip + T thc t qun l v s dng chi ph kinh doanh, theo nh k hoc hng nm doanh nghip cn tin hnh phn tch, nh gi li tnh hnh qun l, s dng chi ph. T rt ra cc bi hc kinh nghim hoc bin php ph hp c th tit kim chi ph, h gi thnh trong thi k ti. Trn y l mt s bin php c bn tit kim i vi nhng khon chi ph kinh doanh. Cc doanh nghip phi thng xuyn thc c vic tit kim chi ph mi c th nng cao c hiu qu trong kinh doanh ca doanh nghip.

8.2 - DOANH THU CA DOANH NGHIP.

8.2.1 - Doanh thu ca doanh nghip. a. Khi nim v iu kin ghi nhn doanh thu doanh thu
Doanh thu l tng gi tr cc li ch kinh t doanh nghip thu c trong k k ton, pht sinh t cc hot ng SXKD thng thng ca doanh nghip, gp phn lm tng vn ch s hu.(theo Chun mc: Doanh thu v thu nhp - chun mc k ton vit nam). Doanh thu pht sinh t giao dch, s kin c xc nh bi tho thun gia doanh nghip vi bn mua hoc bn s dng ti sn. N c xc nh bng gi tr hp l ca cc khon thu c hoc s thu c sau khi tr (-) cc khon chit khu thng mi, gim gi hng bn v gi tr hng bn b tr li. iu kin v thi im xc nh doanh thu. * iu kin. - Doanh thu pht sinh trong k c khch hng chp nhn thanh ton c ho n, chng t hp l theo quy nh hin hnh. - Doanh thu phi hch ton bng ng Vit Nam, trng hp thu bng ngoi t phi quy i theo t gi ca ngn hng ni doanh nghip m ti khon giao dch. * Thi im xc nh doanh thu. - L thi im doanh nghip chuyn giao quyn s hu hng ho, sn phm; hon thnh vic cung cp dch v cho ngi mua; hon thnh hp ng hoc xut ho n bn hng. - i vi hng ho sn phm bn thng qua i l, doanh thu c xc nh khi hng ho gi i l c bn. - i vi cc hot ng ti chnh th thi im xc nh doanh thu theo quy nh sau: + Li cho vay, li tin gi, li u t tri phiu, tn phiu, li bn hng tr chm, tr gp, tin bn quyn... xc nh theo thi gian ca hp ng cho vay, cho thu, bn hng hoc k hn nhn li. + C tc, li nhun c chia xc nh khi c ngh quyt hoc quyt nh chia. + Li chuyn nhng vn, li bn ngoi t, chnh lch t gi pht sinh trong k ca hot ng kinh doanh xc nh khi cc giao dch hoc nghip v hon thnh; + Chnh lch t gi do nh gi li n phi thu, n phi tr v s d ngoi t xc nh khi bo co ti chnh cui nm.

b. Cc loi doanh thu

Doanh thu ca doanh nghip bao gm doanh thu t hot ng kinh doanh v thu nhp khc.

130

Chng VIII - Chi ph, doanh thu v li nhun ca doanh nghip * Doanh thu t hot ng kinh doanh gm doanh thu hot ng kinh doanh thng thng v doanh thu hot ng ti chnh: - Doanh thu hot ng kinh doanh thng thng l ton b s tin phi thu pht sinh trong k t vic bn sn phm hng ho, cung cp dch v ca doanh nghip. i vi doanh nghip thc hin cung cp sn phm, dch v cng ch, doanh thu bao gm c cc khon tr cp ca Nh nc cho doanh nghip khi doanh nghip thc hin cung cp sn phm, dch v theo nhim v Nh nc giao m thu khng b p chi; - Doanh thu t hot ng ti chnh bao gm: cc khon thu pht sinh t tin bn quyn, cho cc bn khc s dng ti sn ca doanh nghip, tin li t vic cho vay vn, li tin gi, li bn hng tr chm, tr gp, li cho thu ti chnh; chnh lch li do bn ngoi t, chnh lch t gi ngoi t; chnh lch li chuyn nhng vn v li nhun c chia t vic u t ra ngoi doanh nghip (bao gm c phn li nhun sau thu sau khi li trch cc Qu ca doanh nghip trch nhim hu hn nh nc mt thnh vin; li nhun sau thu c chia theo vn nh nc v li nhun sau thu trch lp Qu u t pht trin ca doanh nghip thnh vin hch ton c lp). * Thu nhp khc Thu nhp khc gm cc khon thu t vic thanh l, nhng bn ti sn c nh, thu tin bo him c bi thng cc khon n phi tr nay mt ch c ghi tng thu nhp, thu tin pht khch hng do vi phm hp ng v cc khon thu khc.

8.2.2 Cc nhn t nh hng n doanh thu.

Doanh thu tiu th sn phm hng ho, dch v ca doanh nghip chu nh hng ca nhiu nhn t nh khi lng sn phm tiu th, cht lng sn phm, kt cu mt hng, gi bn sn phm, th trng tiu th v phng thc tiu th, thanh ton tin hng.

a. Khi lng sn phm tiu th.

Khi lng sn phm sn xut ra c nh hng trc tip n khi lng sn phm tiu th. Sn phm sn xut ra cng nhiu th kh nng v doanh thu s cng ln. Khi lng sn xut v tiu th cn ph thuc vo quy m ca doanh nghip, tnh hnh t chc cng tc tiu th sn phm; vic k kt hp ng tiu th i vi khch hng, vic giao hng, vn chuyn v thanh ton tin hng. Trong thi cng xy lp, doanh thu cn ph thuc vo khi lng cng trnh hon thnh. Vic chun b tt k hp ng kinh t vi cc n v mua hng, t chc ng gi, vn chuyn nhanh chng, thanh ton bng nhiu hnh thc thch hp, xc nh v gi vng k lut thanh ton vi n v mua hng, tnh ton chnh xc khi lng sn xut v khi lng xy lp hon thnh..., tt c nhng vic u c ngha quan trng nhm nng cao doanh thu bn hng.

b. Cht lng sn phm hng ho, dch v tiu th.

Vic sn xut kinh doanh gn lin vi vic m bo v nng cao cht lng sn phm hng ho v dch v, cht lng sn phm hng ho dch v c nh hng ln ti gi c sn phm v dch v, do c nh hng trc tip ti doanh thu. cc doanh nghip sn xut, s sn phm c sn xut ra c th phn loi thnh nhng phm cp khc nhau nh loi I, loi II, loi III... v ng nhin, gi bn ca mi loi cng khc nhau. Sn phm c phm cp cao gi bn s cao hn, v vy, cht lng chnh l gi tr c to thm. nhng doanh nghip nng nghip, thu, hi sn, phn ln sn phm l loi sn phm c tnh cht ti sng. Cng mt chi ph b ra nhng nu bit t chc thu hoch, ch bin, bo qun kp thi, khoa hc th c th tng c s lng sn phm c cht lng cao v gim c s sn phm c cht lng thp, t c th tng c doanh thu bn hng. Trong xy dng c bn, nu thi cng xy dng nhanh nhng cht lng cng 131

Chng VIII - Chi ph, doanh thu v li nhun ca doanh nghip trnh km cng khng th nghim thu c. Hu qu l c th phi tn thm nhiu chi ph sa cha, gia c, thm ch phi ph i, lm li. Nng cao cht lng sn phm cn to iu kin tiu th sn phm d dng, nhanh chng thu c tin bn hng. Ngc li, nhng sn phm cht lng km khng ng vi yu cu trong hp ng th n v mua hng c th t chi thanh ton v s dn n sn phm phi bn vi gi thp, lm gim bt mc doanh thu.

c. Kt cu mt hng sn phm hng ho tiu th

Mi doanh nghip c th sn xut nhiu loi sn phm khc nhau, gi c ca chng cng khc nhau. Nhng sn phm c vai tr quan trng, c tnh cht chin lc i vi nn kinh t quc dn, nh nc s nh gi, cn li cn c vo nhng ch trng c tnh cht hng dn ca nh nc th doanh nghip s cn c vo tnh hnh cung cu trn th trng m xy dng gi bn sn phm. Vic thay i kt cu mt hng sn xut v tiu th cng c nh hng n doanh thu. Tuy nhin cng cn thy rng mi loi sn phm u c tc dng nht nh trong vic tho mn nhu cu ca ngi tiu dng, cho nn phn u tng doanh thu cc doanh nghip cng phi ch n vic thc hin m bo k hoch sn xut nhng mt hng m doanh nghip k hp ng.

d. Gi c sn phm hng ho, dch v tiu th.

Trong trng hp cc nhn t khc khng thay i, th vic thay i gi bn c nh hng trc tip n doanh thu. Vic thay i gi bn (gi bn cao hay thp) mt phn quan trng do quan h cung cu trn th trng quyt nh. m bo c doanh thu, doanh nghip phi c nhng quyt nh v gi c. Gi c phi b p chi ph tiu hao v to nn li nhun tho ng thc hin ti sn xut m rng. Trong trng hp c bit, mt s sn phm nhng doanh nghip do nhng yu cu v chnh tr v qun l kinh t v m kh t c li nhun v c c ch ti tr t nh nc th gi c hnh thnh cng c th thp hn gi thnh sn phm. Doanh nghip phi lun lun bm st tnh hnh th trng quyt nh, m rng hay thu hp ngun hng m doanh nghip ang sn xut, kinh doanh. Tu thuc vo quan h cung cu m doanh nghip c th ri vo mt trong 3 trng thi: li, ho vn hoc b l. Cng vi mt loi sn phm, nu bn trn cc th trng khc nhau, vo nhng thi im khc nhau th gi c khng nht thit phi nh nhau.

e. Th trng tiu th v phng thc tiu th, thanh ton tin hng.
Th trng tiu th c nh hng rt ln n doanh thu tiu th sn phm ca doanh nghip. Nu sn phm ca doanh nghip c th trng tiu th rng ln khng ch trong nc m c th trng quc t; kh nng cnh tranh ca sn phm doanh nghip cao ngay ti nhng th trng i hi cht lng sn phm cao v c sc mua ln th doanh nghip s c iu kin tng doanh thu nhanh. V vy vic khai thc, m rng th trng tiu th l mt nhn t quan trng tng doanh thu ca doanh nghip. Vic la chn phng thc tiu th v thanh ton tin hng cng c nh hng ti doanh thu tiu th sn phm ca doanh nghip. Thng thng trong tiu th sn phm s vn ng ca hng ho v s vn ng ca tin vn l ng thi. Song trong iu kin cnh tranh th trng cc doanh nghip bn hng thng phi dnh s u i nht nh i vi ngi mua, v d cho thanh ton theo k hn hoc tr chm, c chit khu hng bn cho khch hng... Nhng vn trn u nh hng n doanh thu ca doanh nghip.

8.2.3 - Lp k hoch doanh thu tiu th sn phm ca doanh nghip. a. Lp k hoch doanh thu t cc hot ng kinh doanh thng thng
132

Chng VIII - Chi ph, doanh thu v li nhun ca doanh nghip i vi doanh thu tiu th sn phm, hng ho, cn c vo s lng sn phm tiu th v gi bn n v sn phm k k hoch nh sau:

T=

(S ti
i =1

x Gi )

(8.1)

Trong : T l doanh thu v tiu th sn phm. Sti l s lng sn phm tiu th ca tng loi k k hoch, bao gm c cc sn phm hng ho m doanh nghip dng lm qu tng, qu biu, hoc tiu dng ni b. Gti l gi bn n v sn phm. i l loi sn phm tiu th. Cng thc xc nh s lng sn phm tiu th k k hoch nh sau: Sti = Si + Sxi - Xci. Trong : S l s lng sn phm kt d nh tnh u k k hoch Sx l s lng sn phm sn xut trong k k hoch. Sc l s lng sn phm kt d d tnh cui k k hoch. i l loi sn phm. (8.2)

S lng sn phm kt d d tnh u k k hoch bao gm hai b phn, l s lng sn phm tn kho n 31/12 nm trc (nm bo co) v s lng sn phm xut cho khch hng nhng khch hng cha chp nhn thanh ton.(Nu khch hng chp nhn thanh ton, th khng cn loi sn phm ny). V lp k hoch doanh thu tiu th sn phm thng lp vo qu IV nm bo co nn s lng sn phm kt d u k k hoch phi d tnh theo cng thc sau: S = S3 + Sx4 - St4. Trong : S3 l s lng sn phm kt d thc t cui qu III k bo co. Sx4 l s lng sn phm d tnh sn xut trong qu IV k bo co. St4 l s lng sn phm d tnh tiu th trong qu IV k bo co. (8.3)

b. Lp k hoch doanh thu t hot ng ti chnh.

Vo u nm k hoch, doanh nghip cng phi lp k hoch doanh thu v cc hot ng khc nh cc hot ng v mua v bn cc loi chng khon c gi (nh c phiu, tri phiu, tn phiu...) cc hot ng t cho thu ti sn c nh, thu t cc hot ng lin doanh, lin kt, thu t li tin gi, li tin cho vay ...

8.3- CC LOI THU CH YU I VI DOANH NGHIP.

Trong hot ng kinh doanh cc doanh nghip u phi np nhng khon thu theo quy nh ca php lut nh nc ban hnh. i vi doanh nghip th mt s loi thu phi np l mt khon chi ph ca doanh nghip.

8.3.1 - Thu gi tr gia tng.

Thu gi tr gia tng l thu c tnh trn khon gi tr tng thm ca hng ho, dch v pht sinh trong qu trnh t sn xut, lu thng n tiu dng. Cn c tnh thu gi tr gia tng l gi tnh thu v thu sut.

133

Chng VIII - Chi ph, doanh thu v li nhun ca doanh nghip Thu gi tr gia tng = Gi tnh thu x Thu sut thu gi tr gia tng (8.4)

Phng php tnh thu: * Phng php khu tr thu: S thu phi np = Thu gi tr gia tng u ra Thu gi tr gia tng u vo x Thu sut (8.5)

gi tnh thu hng ho Thu gi tr = dch v bn ra gia tng u ra

(8.6)

Thu gi tr gia tng u vo c tnh bng tng s thu gi tr gia tng thanh ton c ghi trn ho dn gi tr gia tng mua hng ho, dch v hoc chng t np thu gi tr gia tng hng ho nhp khu. * Phng php tnh trc tip trn gi tr gia tng: S thu GTGT = phi np Gi tr gia tng hng ho, dch v x Thu xut thu gi tr gia tng (8.7)

Phng php trn ch p dng cho cc doanh nghip, c nhn nc ngoi kinh doanh Vit Nam khng theo lut u t nc ngoi ti Vit Nam, cha thc hin y cc iu kin v k ton ho n, chng t lm cn c tnh thu theo phng php khu tr thu.

8.3.2 - Thu tiu th c bit.

Thu tiu th c bit c p dng cho cc doanh nghip thuc cc thnh phn kinh t, k c cc t chc, c nhn nc ngoi u t vo Vit Nam c sn xut cc mt hng thuc din chu thu tiu th c bit bn ra th trng Vit Nam. V phm vi tnh thu th mi mt hng thuc din chu thu tiu th c bit ch phi chu thu tiu th c bit mt ln, c ngha l mt hng no sau khi chu thu tiu th c bit c php lu thng trn th trng th s khng phi chu thu tiu th ln th hai. Doanh nghip sn xut nhng mt hng thuc din chu thu tiu th c bit th khi bn nhng mt hng ny ch phi chu thu tiu th c bit m khng phi np thu gi tr gia tng trn s sn phm chu thu tiu th c bit. Cch tnh thu tiu th c bit phi np theo cng thc sau: S thu tiu S lng hng th c bit = ho tiu th phi np Gi tnh thu n x v hng ho x Thu sut (8.8)

S lng hng ho tiu th l s lng, trng lng ca nhng mt hng chu thu em bn, trao i, em lm qu biu, qu tng hoc tiu dng ni b. Thu TTB phi np s tnh l: Thu TTB phi np Doanh Thu = thu tnh x sut thu hng bn Nguyn liu Gi - nh mc x tnh np thu TTB thu x Thu sut (8.9)

8.3.3 - Thu ti nguyn. Cc doanh nghip thuc mi thnh phn kinh t khng phn bit ngnh, ngh, hnh thc khai thc, c a im c nh hay lu ng, hot ng thng xuyn hay khng thng xuyn, t 134

Chng VIII - Chi ph, doanh thu v li nhun ca doanh nghip chc hay c nhn trong nc hay nc ngoi c khai thc ti nguyn thin nhin ca nc ta u phi np thu ti nguyn. Thu ti nguyn phi np xc nh nh sau: Thu ti nguyn phi np = S lng ti nguyn khai thc x Gi tnh thu n v ti nguyn x Thu sut (8.10)

8.3.4 - Thu xut khu, thu nhp khu.

Nhng hng ho c php xut khu, nhp khu qua ca khu, bin gii, k c hng ho t th trng trong nc a vo khu ch xut v t khu ch xut a ra th trng trong nc, u l i tng chu thu xut khu, thu nhp khu. Nhng hng ho khng thuc din chu thu xut khu, thu xut khu l hng ho vn chuyn qu cnh, hng ho chuyn khu theo quy nh ca Chnh ph, cc hng ho vin tr nhn o. Cn c tnh thu xut khu, thu nhp khu l s lng tng mt hng ghi trong t khai hng xut khu, nhp khu, gi tnh thu v thu sut ca mt hng. Gi tnh thu i vi hng xut khu l gi bn ti ca khu xut theo hp ng. Gi tnh thu i vi hng nhp khu l gi mua ti ca khu nhp, bao gm c chi ph vn ti, ph bo him theo hp ng. + Thu sut bao gm 2 loi l thu sut thng thng v thu sut u i. Thu sut thng thng c quy nh ti biu thu. Thu sut u i p dng i vi hng xut khu, nhp khu vi cc nc c k kt iu khon u i trong quan h bun bn vi nc ta v nhng trng hp khc do Chnh ph quyt nh, n c quy nh thp hn nhng khng qu 50% so vi thu sut thng thng ca tng mt hng.

8.3.5 - Tin thu v s dng vn ngn sch.

Thu v s dng vn i vi cc doanh nghip l khon thu tnh trn vn, bao gm vn c nh, vn lu ng, do ngn sch nh nc cp v vn c ngun gc t ngn sch nh nc (c gi chung l vn ngn sch nh nc cp). Tng s tin tiu th v s dng Tng s vn phi tnh thu = x T l thu vn ngn sch trong k s dngvn trong k (8.11)

8.3.6 - Thu thu nhp doanh nghip.

Cng thc xc nh s thu thu nhp phi np: Thu thu nhp phi np = Thu nhp chu thu x Thu sut thu thu nhp (8.12)

8.4. LI NHUN V PHN PHI LI NHUN TRONG DOANH NGHIP

8.4.1 - Li nhun v t sut li nhun. a. Li nhun
Li nhun thc hin trong nm ca doanh nghip l tng ca li nhun hot ng kinh doanh v li nhun hot ng khc. Li nhun hot ng kinh doanh bao gm: 135

Chng VIII - Chi ph, doanh thu v li nhun ca doanh nghip - Chnh lch gia doanh thu t vic bn sn phm hng ho, cung cp dch v vi tng gi thnh ton b sn phm, hng ho tiu th hoc chi ph dch v tiu th trong k; - Chnh lch gia doanh thu t hot ng ti chnh vi chi ph hot ng ti chnh pht sinh trong k. Li nhun hot ng khc: Li nhun hot ng khc l chnh lch gia thu nhp t hot ng khc vi chi ph hot ng khc pht sinh trong k.

b. T sut li nhun
- T sut li nhun vn (doanh li vn) l quan h t l gia s li nhun t c vi s vn s dng bnh qun trong k (gm c vn c nh v vn lu ng hoc vn ch s hu). P Cng thc tnh: T (8.13) = x 100 SV V bq Trong : Tsv l t sut li nhun vn. P l li nhun trong k. Vbq l tng s vn sn xut c s dng bnh qun trong k (vn c nh v vn lu ng hoc vn ch s hu). - T sut li nhun gi thnh l quan h t l gia li nhun tiu th so vi gi thnh ton b ca sn phm hng ho tiu th. P Cng thc tnh : (8.14) T Sg = x 100 Zt Trong : Tsg l t sut li nhun gi thnh. P l li nhun tiu th trong k. Zt l gi thnh ton b sn phm hng ho tiu th trong k. Thng qua t sut li nhun gi thnh c th thy r hiu qu ca chi ph b vo sn xut v tiu th sn phm trong k. + T sut li nhun doanh thu bn hng l mt ch s tng hp phn nh kt qu hot ng sn xut - kinh doanh ca doanh nghip. P (8.15) T St = x 100 T Trong : Tst l t sut li nhun doanh thu bn hng. P l li nhun tiu th trong k. T l doanh thu bn hng trong k. Vic phn u tng li nhun v tng t sut li nhun l nhim v thng xuyn ca doanh nghip. Mun vy, doanh nghip cn phn u gim chi ph hot ng kinh doanh h gi thnh sn phm hoc tng thm sn lng v nng cao cht lng sn phm.

8.4.2 - K hoch ho li nhun ca doanh nghip.

K hoch li nhun gip cho cc nh qun tr doanh nghip bit trc c quy m s li m doanh nghip s to ra, t gip cho doanh nghip tm cc gii php phn u thc hin.

a. Phng php trc tip

136

Chng VIII - Chi ph, doanh thu v li nhun ca doanh nghip Theo phng php ny li nhun ca DN c xc nh bng tng li nhun hot ng sn xut kinh doanh v li nhun cc hot ng khc. - Li nhun hot ng sn xut kinh doanh bao gm li nhun hot ng sn xut kinh doanh thng thng v li nhun hot ng ti chnh: Doanh thu Gi vn Chi ph Chi ph qun Li nhun hot ng = thun hng bn bn hng L DN (8.16) SXKD thng thng Trong doanh thu thun c xc nh: Hng bn Thu Tng doanh Gim gi Doanh thu = b tr li thu bn hng hng bn gin thu thun Li nhun hot ng ti chnh = Doanh thu hot Chi ph hot ng ng ti chnh ti chnh Chi ph khc Li nhun + khc ( 8.17) ( 8.18)

- Li nhun hot ng khc c xc nh: Li nhun khc = Doanh thu khc (8.19) (8.20) - Li nhun trc thu c xc nh: Li nhun trc thu Li nhun hot Li nhun hot = + thu nhp DN ng SXKD ng ti chnh - Li nhun sau thu c xc nh: Li nhun sau thu Li nhun trc thu = thu nhp DN thu nhp DN Hoc: Li nhun sau Li nhun trc x (1 thu thu nhp DN = thu thu nhp DN - Thu sut thu thu nhp) (8.22)

Thu thu nhp phi phi np trong k

(8.21)

b. Phng php sn lng ho vn.

Theo phng php ny li nhun ca doanh nghip c xc nh cn c vo vic tnh sn lng ho vn v mi quan h gia doanh thu, chi ph v li nhun. phng php xc nh nh sau: Nu gi li nhun trc thu v li vay t c trong nm l P. Ti sn lng ho vn Q, doanh nghip c tng doanh thu bng tng chi ph, doanh nghip ho vn, li nhun bng khng . gQ = Q ( g v ) F = 0 (8.23) Tuy nhin, mc ch kinh doanh ca doanh nghip khng phi ch o vn m phi c li ( P > 0 ). Mun vy doanh nghip phi sn xut v tiu th s lng sn phm hng ho dch v ln hn sn lng ho vn ( Q > Q ).Vy s lng sn phm cn sn xut v tiu th t c li nhun tng ng l: PQ = Q (g v) F Suy ra: Q = ( F + PQ ) / ( g v ) (8.24) (8.25)

iu c ngha l t c li nhun trong nm l PQ th doanh nghip phi sn xut v tiu th s lng sn phm tng ng l Q. Ngc li, nu cc yu t Q, v l cc i lng c xc nh trc, doanh nghip c th d dng xc nh c s li nhun trc thu v li vay: EBIT = Q (g v) F = Qg (Qv + F) (8.26) 137

Chng VIII - Chi ph, doanh thu v li nhun ca doanh nghip Trong EBIT l li nhun trc thu v li vay iu c ngha l li nhun t c trong nm l phn chnh lch gia tng doanh thu vi tng chi ph c nh v chi ph bin i m doanh nghip b ra trong nm. Phng php ny gip doanh nghip thy c mi quan h gia li nhun t c trong k vi qui m kinh doanh v chi ph kinh doanh ca doanh nghip. iu ny c ngha ln cho vic la chn qui m kinh doanh hp l ti a ho li nhun doanh nghip.

8.4.3 - Phn phi v s dng li nhun hot ng kinh doanh. a.Yu cu v ni dung phn phi li nhun doanh nghip.
Vic phn phi li nhun phi p ng nhng yu cu c bn sau y: - Doanh nghip cn phi gii quyt hi ho mi quan h v li nhun gia Nh nc, doanh nghip v cng nhn vin, trc ht cn lm ngha v v hon thnh trch nhim i vi nh nc theo php lut quy nh nh np thu thu nhp doanh nghip. - Doanh nghip phi c phn li nhun li thch ng gii quyt cc nhu cu sn xut - kinh doanh ca mnh, ng thi ch trng m bo li ch ca cc thnh vin trong n v mnh.

b. Phn phi li nhun doanh nghip Nh nc (theo qui ch qun l ti chnh ca cng ty nh nc c ban hnh km theo ngh nh 199-2004/CP):
Li nhun thc hin ca doanh nghip sau khi b p l nm trc theo quy nh ca Lut thu thu nhp doanh nghip v np thu thu nhp doanh nghip c phn phi nh sau: 1)Chia li cho cc thnh vin gp vn lin kt theo quy nh ca hp ng (nu c); 2) B p khon l ca cc nm trc ht thi hn c tr vo li nhun trc thu; 3) Trch 10% vo qu d phng ti chnh; khi s d qu bng 25% vn iu l th khng trch na; 4) Trch lp cc qu c bit t li nhun sau thu theo t l c nh nc quy nh i vi doanh nghip c th m php lut quy nh phi trch lp; 5) S cn li sau khi lp cc qu quy nh ti im 1,2,3,4 c phn phi theo t l gia vn nh nc u t ti doanh nghip v vn doanh nghip t huy ng bnh qun trong nm. Vn do doanh nghip t huy ng l s tin doanh nghip huy ng do pht hnh tri phiu, tn phiu, vay ca cc t chc, c nhn trong v ngoi nc trn c s doanh nghip t chu trch nhim hon tr c gc v li cho ngi cho vay theo cam kt, tr cc khon vay c bo lnh ca Chnh ph, B Ti chnh, cc khon vay c h tr li sut. *Phn li nhun c chia theo vn nh nc u t c dng ti u t b sung vn nh nc ti doanh nghip nh nc. Trng hp khng cn thit b sung vn nh nc ti doanh nghip nh nc, i din ch s hu quyt nh iu ng v qu tp trung u t vo cc doanh nghip khc. * Li nhun c chia theo vn t huy ng c phn phi nh sau: 1) Trch ti thiu 30% vo qu u t pht trin ca doanh nghip ; 2) Trch ti a 5% lp qu thng Ban qun l iu hnh doanh nghip. Mc trch mt nm khng vt qu 500 triu ng (i vi doanh nghip c Hi ng qun tr), 200 triu ng (i vi doanh nghip khng c Hi ng qun tr) vi iu kin t sut li nhun thc hin trc thu trn vn nh nc ti doanh nghip phi bng hoc ln hn t sut li nhun k hoch; 138

Chng VIII - Chi ph, doanh thu v li nhun ca doanh nghip 3) S li nhun cn li c phn phi vo qu khen thng, phc li ca doanh nghip. Mc trch vo mi qu do Hi ng qun tr hoc Gim c doanh nghip khng c Hi ng qun tr quyt nh sau khi tham kho kin ca Ban Chp hnh Cng on doanh nghip. - i din ch s hu quyt nh t l trch c th vo cc qu u t pht trin v qu khen thng Ban qun l iu hnh doanh nghip trn c s ngh ca Hi ng qun tr (i vi doanh nghip c Hi ng qun tr) hoc Gim c (i vi doanh nghip khng c Hi ng qun tr). - i vi nhng doanh nghip nh nc hot ng trong lnh vc c quyn c trch ti a khng qu 3 thng lng thc hin cho 2 qu khen thng v phc li. S li nhun cn li sau khi trch qu khen thng, phc li c b sung vo qu u t pht trin ca doanh nghip. - i vi doanh nghip u t thnh lp mi trong 2 nm lin k t khi c li nu phn phi li nhun nh trn m 2 qu khen thng, phc li khng t 2 thng lng thc t th doanh nghip c gim phn trch qu u t pht trin m bo 2 thng lng cho 2 qu ny. Mc gim ti a bng ton b s trch qu u t pht trin trong k phn phi li nhun nm . - i vi Doanh nghip nh nc c thit k v thc t thng xuyn, n nh cung cp sn phm, dch v cng ch do nh nc t hng hoc giao k hoch khi phn phi li nhun nh trn m khng trch qu khen thng v phc li theo mc 2 thng lng, thc hin nh sau: + Trng hp li t doanh nghip c gim trch qu u t pht trin, gim phn li nhun c chia theo vn nh nc cho 2 thng lng cho 2 qu. Nu gim ton b s tin trn m vn cha 2 thng lng cho 2 qu th s c Nh nc tr cp cho ; + Trng hp khng c li th Nh nc s tr cp trch lp 2 qu khen thng, phc li bng 2 thng lng.

c. Mc ch s dng cc qu
* Qu d phng ti chnh c dng : - B p nhng tn tht, thit hi v ti sn, cng n khng i c xy ra trong qu trnh kinh doanh; - B p khon l ca doanh nghip theo quyt nh ca Hi ng qun tr hoc i din ch s hu. * Qu u t pht trin c dng b sung vn iu l cho doanh nghip. * Qu khen thng c dng : - Thng cui nm hoc thng k trn c s nng sut lao ng v thnh tch cng tc ca mi cn b, cng nhn vin trong doanh nghip nh nc; - Thng t xut cho nhng c nhn, tp th trong doanh nghip nh nc - Thng cho nhng c nhn v n v ngoi doanh nghip nh nc c ng gp nhiu cho hot ng kinh doanh, cng tc qun l ca doanh nghip. Mc thng do Tng gim c hoc Gim c quyt nh. Ring thng cui nm hoc thng k cn c kin ca Cng on doanh nghip trc khi quyt nh. * Qu phc li c dng : - u t xy dng hoc sa cha cc cng trnh phc li ca doanh nghip; - Chi cho cc hot ng phc li cng cng ca tp th cng nhn vin doanh nghip, phc li x hi; 139

Chng VIII - Chi ph, doanh thu v li nhun ca doanh nghip - Gp mt phn vn u t xy dng cc cng trnh phc li chung trong ngnh, hoc vi cc n v khc theo hp ng; - Ngoi ra c th s dng mt phn qu phc li tr cp kh khn t xut cho nhng ngi lao ng k c nhng trng hp v hu, v mt sc, lm vo hon cnh kh khn, khng ni nng ta, hoc lm cng tc t thin x hi. Vic s dng qu phc li do Hi ng qun tr hoc Gim c (i vi doanh nghip khng c Hi ng qun tr) quyt nh sau khi tham kho kin ca cng on doanh nghip. * Qu thng Ban iu hnh doanh nghip c s dng thng cho Hi ng qun tr, Ban Gim c doanh nghip. Mc thng do i din ch s hu quyt nh gn vi hiu qu hot ng kinh doanh ca doanh nghip, trn c s ngh ca Ch tch Hi ng qun tr hoc Gim c doanh nghip i vi doanh nghip khng c Hi ng qun tr. Vic s dng cc qu ni trn phi thc hin cng khai theo quy ch cng khai ti chnh, quy ch dn ch c s v quy nh ca Nh nc. Doanh nghip ch c chi cc qu khen thng, phc li, qu thng Ban qun l iu hnh doanh nghip sau khi thanh ton cc khon n v cc ngha v ti sn khc n hn phi tr.

TM TT
Mc tiu quan trng nht ca doanh nghip l ti a ho li nhun. Li nhun l phn chnh lch gia doanh thu v chi ph. Doanh thu ca doanh nghip bao gm doanh thu t hot ng kinh doanh (hot ng kinh doanh thng thng v hot ng ti chnh) v thu nhp khc. Chi ph ca doanh nghip cng bao gm chi ph hot ng kinh doanh v chi ph khc. Tuy nhin, phc v cho yu cu qun l chi ph cn c phn loi theo nhiu tiu thc khc nh theo cng dng kinh t, theo ni dung kinh t v theo mi quan h vi mc hot ng. Gi thnh sn phm l biu hin bng tin ca ton b chi ph ca doanh nghip hon thnh vic sn xut v tiu th mt loi sn phm , dch v, cng vic nht nht nh. Gi thnh sn phm l mt ch tiu, mt bin php, mt thc o qun l chi ph. tng li nhun doanh nghip phi qun l doanh thu, chi ph c hiu qu. mun vy, doanh nghip cn phi phn tch thnh phn, kt cu doanh thu, kt cu chi ph v cc nhn t nh hng ti doanh thu, chi ph t c cc bin php tc ng nhm tng doanh thu, tit kim chi ph, h gi thnh sn phm. Vic phn phi li nhun cng l mt quyt nh quan trng ca doanh nghip.Li nhun c phn phi cho cc thnh vin gp vn v gi li ti u t m rng sn xut kinh doanh. i vi doanh nghip nh nc li nhun c phn phi theo cc quy nh cht ch ca Nh nc.

CU HI N TP
1. Chi ph ca doanh nghip v cc nhn t nh hng ti chi ph ca doanh nghip? 2. Gi thnh sm phm v cc loi gi thnh sn xut? 3. Cc bin php tit kim chi ph v h gi thnh sn phm ca doanh nghip? 4. Doanh thu ca doanh nghip v cc nhn t nh hng ti doanh thu ca doanh nghip? 5. Phn bit doanh thu chi ph vi thu- chi ca doanh nghip? 140

Chng VIII - Chi ph, doanh thu v li nhun ca doanh nghip 6. C kin cho rng: Thu l chi ph ca doanh nghip. Hy bnh lun. 7. Li nhun v phng php xc nh li nhun ca doanh nghip? 8. Cc nhn t nh hng ti li nhun ca doanh nghip? 9. Phn phi li nhun trong cc doanh nghip nh nc hin nay? 10. Mt doanh nghip sn xut c s liu nm k hoch nh sau: - S lng sn phm A tiu th trong nm theo hp ng l 20.000 sn phm (Doanh nghip ch sn xut mt loi sn phm A duy nht). Gi bn l 200 ngn ng, h 8% so vi nm bo co. - Thu sut thu tiu th c bit l 75% - Thu tiu th c bit d tnh np khu u vo l 1.000 triu ng. - Gi thnh sn xut nm k hoch l 120 ngn ng, h 10% so vi nm bo co. - S lng sn phm tn kho cui k k hoch d kin bng 10% s lng sn phm tiu th trong nm - S lng sn phm tn kho u nm l 4000 sn phm. - Chi ph bn hng v chi ph qun l doanh nghip phn b cho sn phm A d tnh bng 10% tng gi thnh sn xut nm k hoch - Thu sut thu thu nhp doanh nghip l 28% - Trong nm k hoch doanh nghip d kin m rng hot ng kinh doanh bng cch u t thm vo hot ng xut khu v kinh doanh thm mt s dch v thng nghip. Doanh thu t hot ng xut khu d kin l 1.000 triu ng. Thu xut khu l 2%. Tng chi ph kinh doanh t hot ng ny l 700 triu ng. Doanh thu t cc nghip v thng nghip d kin l 1000 triu ng. Tng chi ph kinh doanh t cc hot ng ny d kin l 800 triu ng. Thu gi tr gia tng phi np (chnh lch gia thu u ra v thu u vo) l 40 triu ng. - S lng sn phm A tn u k k hoch c tiu th ht theo nguyn tc nhp trc, xut trc. Yu cu a. Xc nh tng mc doanh thu thun ca doanh nghip b. Tng mc li nhun trc thu ca doanh nghip v s thu thu nhp doanh nghip phi np. c. Hy xc nh v so snh t sut li nhun doanh thu ca sn phm A vi hot ng kinh doanh dch v thng nghip d. Hy so snh mc tng, gim li nhun ca nm k hoch so vi nm bo co ( ch i vi sm phm A) T nhng so snh trn hy nhn xt v chin lc kinh doanh ca doanh nghip

141

Chng IX Phn tch ti chnh doanh nghip

CHNG IX PHN TCH TI CHNH DOANH NGHIP GII THIU

Hu ht cc quyt nh kinh doanh u da trn cc iu kin hin ti v nhng d on v tng lai. Do cc nh qun tr ti chnh phi a ra cc quyt nh da trn nhng thng tin ng tin cy lin quan n qu kh v hin ti cng nh nhng d bo v tng lai. Nhng thng tin c c thng qua hot ng phn tch ti chnh, c th l phn tch bo co ti chnh. Bo co ti chnh l mt ti liu k ton tng hp, phn nh tng qut, ton din tnh hnh ti sn, cng n, ngun vn, tnh hnh v kt qu hot ng sn xut kinh doanh ca doanh nghip trong mt k nht nh. V vy, phn tch bo co ti chnh s gip nh qun l doanh nghip v nhng ngi s dng thng tin ti chnh c c nhn thc chnh xc, trung thc, khch quan v thc trng ti chnh, kh nng sinh li, hiu qu qun l kinh doanh, trin vng cng nh cc ri ro ca doanh nghip. Chng ny s gii thiu c s l lun v phng php, k thut phn tch ti chnh nhm cung cp thng tin v tnh hnh ti chnh cho nh qun tr.

NI DUNG
9.1 - MT S VN CHUNG V PHN TCH TI CHNH
9.1.1 - Khi nim v ngha ca phn tch ti chnh a. Khi nim
Phn tch ti chnh l qu trnh xem xt, kim tra v ni dung kt cu, thc trng cc ch tiu ti chnh trn bo co ti chnh; t so snh i chiu cc ch tiu ti chnh trn bo co ti chnh vi cc ch tiu ti chnh trong qu kh, hin ti, tng li ti doanh nghip, cc doanh nghip khc, phm vi ngnh, a phng, lnh th quc gia nhm xc nh thc trng, c im, xu hng, tim nng ti chnh ca doanh nghip cung cp thng tin ti chnh phc v vic thit lp cc gii php qun tr ti chnh thch hp, hiu qu.

b. ngha
Thng tinh ti chnh ca doanh nghip c nhiu c nhn, t chc quan tm nh nh qun l ti doanh nghip, ch s hu vn, khch hng, nh u t, cc c quan qun l chc nng Tuy nhin mi c nhn, t chc s quan tm n nhng kha cnh khc nhau khi phn tch ti chnh v vy phn tch ti chnh cng c ngha khc nhau i vi tng cc nhn, t chc. - i vi nh qun l doanh nghip: phn tch ti chnh nhm tm ra nhng gii php ti chnh xy dng c cu ti sn, c cu ngun vn thch hp nhm nng cao hiu qu, tim lc ti chnh cho doanh nghip. - i vi ch s hu: phn tch ti chnh gip nh gi ng n thnh qu ca cc nh qun l v thc trng ti sn, ngun vn, thu nhp, chi ph, li nhun ca doanh nghip; s an ton v hiu qu ca ng vn u t vo doanh nghip. - i vi khch hng, ch n, phn tch ti chnh s gip nh gi ng n kh nng v thi hn thanh ton ca doanh nghip. 143

Chng IX Phn tch ti chnh doanh nghip - i vi c quan qun l chc nng nh c quan thu, thng k, phng kinh t phn tch ti chnh gip nh gi ng n thc trng ti chnh doanh nghip, tnh hnh thc hin ngha v vi Nh nc, nhng ng gp hoc tc ng ca doanh nghip n tnh hnh v chnh sch kinh t- x hi.

9.1.2 - Trnh t v cc bc tin hnh phn tch a . Thu thp thng tin
Phn tch ti chnh s dng mi ngun thng tin c kh nng l gii v thuyt minh thc trng hot ng ti chnh doanh nghip, phc v cho qu trnh d on ti chnh. N bao gm c nhng thng tin ni b n nhng thng tin bn ngoi, nhng thng tin v k ton v thng tin qun l khc vv trong cc thng tin k ton phn nh tp chung trong cc bo co ti chnh doanh nghip, l nhng ngun thng tin c bit quan trng. Phn tch ti chnh trn thc t l phn tch cc bo co ti chnh doanh nghip .

b. X l thng tin
Giai on tip theo ca phn tch ti chnh l qu trnh x l thng tin thu thp c. X l thng tin l qu trnh xp xp cc thng tin theo nhng mc tiu nht nh nhm tnh ton, so snh, gii thch, nh gi, xc nh nguyn nhn ca cc kt qu t c phc v cho qu trnh d on v ra quyt nh.

c. D on v quyt nh
Mc tiu ca phn tch ti chnh l a ra cc quyt nh ti chnh. i vi ch doanh nghip, phn tch ti chnh nhm a ra cc quyt nh tng trng, pht trin, ti a ho li nhun hay ti a ho gi tr doanh nghip. i vi ngi cho vay v u t l cc quyt nh v ti tr v u t. i vi cp trn ca doanh nghip l cc quyt nh qun l doanh nghip.

9.1.3- Phng php v ni dung phn tch ti chnh. a. Phng php phn tch ti chnh
V l thuyt, c nhiu phng php nhng trn thc t, ngi ta thng s dng phng php so snh v phn tch t l. - Phng php so snh: V nguyn tc cn phi m bo cc iu kin c th so snh c ca cc ch tiu ti chnh (thng nht v khng gian, thi gian, ni dung, tnh cht, v n v tnh ton) Gc so snh c la chn l gc v mt thi gian hoc khng gian K phn tch c la chn l k bo co hoc k k hoch Gi tr so snh c th c la chn bng s tuyt i, s tng i hoc s bnh qun. Ni dung so snh bao gm: + So snh gia s thc hin k ny vi s thc hin k trc thy r xu hng thay i v ti chnh doanh nghip. + So snh gia s thc hin vi k ny vi s k hoch thy mc pht trin ca doanh nghip. + So snh gia s liu ca doanh nghip vi s liu trung bnh ngnh, doanh nghip khc nh gi tnh hnh ti chnh ca doanh nghip mnh. + So snh theo chiu dc xem xt t trng ca tng ch tiu so vi tng th, so snh theo chiu ngang ca nhiu k thy c s bin i c v s lng tng i v tuyt i ca mt ch tiu no qua cc nin k ton lin tip. 144

Chng IX Phn tch ti chnh doanh nghip - Phng php phn tch t l: Phng php ny da trn ngha chun mc cc t l ca i lng ti chnh trong cc quan h ti chnh. S bin i cc t l l s bin i cc i lng ti chnh. V nguyn tc, phng php t l yu cu cn phi xc nh c cc ngng, cc nh mc nhn xt, nh gi tnh hnh ti chnh doanh nghip, trn c s so snh cc t l ca doanh nghip vi gi tr cc t l tham chiu. Trong phn tch ti chnh doanh nghip, cc t l ti chnh c phn thnh cc nhm t l c trng, phn nh nhng ni dung c bn theo cc mc tiu hot ng ca doanh nghip. l cc nhm t l v kh nng thanh ton, nhm t l v c cu vn, nhm t l v nng lc hot ng kinh doanh, nhm t l v kh nng sinh li. Mi nhm t l li bao gm nhiu t l phn nh ring l, tng b phn ca hot ng ti chnh trong mi trng hp khc nhau, tu theo gic phn tch, ngi phn tch la chn cc nhm ch tiu khc nhau phc v mc tiu phn tch ca mnh.

b. Ni dung phn tch ti chnh

Ni dung phn tch ti chnh bao gm phn tch cc yu t kinh t v m ca ngnh, phn tch cng ty. Trong , ch yu tp trung vo phn tch bo co ti chnh. Ni dung ch yu phn tch bo co ti chnh bao gm: - nh gi tnh trung thc, chnh xc, y thng tin trn bo co ti chnh. Vn ny thng c gn lin vi vic xem xt tnh hnh thc hin cc chnh sch, th l th tc ti chnh k ton p dng lp bo co ti chnh. - nh gi thc trng, xu hng v nng lc, tim nng kinh t ti chnh ca ti sn, ngun vn, doanh thu, chi ph, li nhun, dng tin trn bo co ti chnh - nh gi ni dung, thc trng, mc c trng ca mt s ch tiu ti chnh nh c cu n, cc h s thanh ton, cc h s lun chuyn vn, cc t l sinh li theo s liu trn bo co ti chnh.

9.2. PHN TCH KHI QUT TNH HNH TI CHNH QUA H THNG BO CO TI CHNH.
9.2.1. Phn tch khi qut v ti sn
Ti sn doanh nghip c bn cng b trn bng cn i k ton th hin c s vt cht, tim lc kinh t doanh nghip dng vo hot ng sn xut kinh doanh. Phn tch khi qut v ti sn hng n nh gi c s vt cht, tim lc kinh t qu kh, hin ti v nhng nh hng n tng lai ca doanh nghip. Xut pht t mc ch ny, phn tch khi qut v tnh hnh ti chnh c th hin qua cc vn c bn sau: - nh gi nng lc kinh t thc s ca ti sn doanh nghip hin ti. - nh gi tnh hp l ca nhng chuyn bin v gi tr, c cu ti sn.

a. nh gi nng lc kinh t thc s ca ti sn doanh nghip hin ti.

nhn nh c nng lc kinh t thc s ca ti sn doanh nghip, trc tin ngi phn tch nn tin hnh thm nh gi tr kinh t thc ca ti sn doanh nghip nm gi, xem xt tnh hnh chuyn i ca chng trn th trng. C th, vic xem xt ny thng c tin hnh theo ni dung c bn sau: - Xem xt v nh gi cc khon u t ti chnh ngn hn ca doanh nghip hin nay trn th trng c gi tr kinh t hay khng, so vi gi tr k ton trn bo co k ton cao hay thp 145

Chng IX Phn tch ti chnh doanh nghip hn, kh nng chuyn i trn th trng ca cc khon u t chng khon ngn hn nh th no. Mt khi cc khon u t chng khon ngn hn doanh nghip ang nm gi c gi tr kinh t cao hn gi tr k ton, kh nng chuyn i trn th trng din thun li th y l mt du hiu tt v tim lc kinh t cc khon u t ti chnh ngn hn ca doanh nghip, du hiu ny t nht cng tc ng tch cc n tim nng kinh t ca doanh nghip trong k k ton tip theo. - Xem xt cc khon phi thu trn bng cn i k ton c thc hay khng v tnh hnh thu hi c din ra thun li hay khng. Thng thng, khi xem xt nng lc kinh t ca cc khon phi thu chng ta nn quan tm n nhng du hiu ca cc con n v uy tn, v kh nng ti chnh Mt khi, cc du hiu v con n u lc quan th kh nng kinh t ca cc khon n phi thu s cao, mc sai lch gia gi tr thc vi gi tr k ton nh v n cng nh hng trc tip n kh nng thanh ton ca doanh nghip trong k k tip. Ngc li, nu nhng du hiu v con n bi quan th gi tr kinh t ca n phi thu thng s thp, mc chnh lch gia gi tr thc vi gi tr k ton s tng cao v i khi n ch cn tn ti trn danh mc ti sn doanh nghip ch l con s k ton. - Xem xt cc mc hng tn kho ca doanh nghip c tnh hu dng trong sn xut kinh doanh v c gi tr kinh t thc s trn th trng hay khng. - Xem xt ti sn lu ng khc c kh nng thu hi hay khng, c nh hng n chi ph, thu nhp ca doanh nghip tng lai hay khng. - Xem xt ti sn c nh ca doanh nghip hin c nguyn gi bao nhiu, h s hao mn nh th no, gi tr hu dng v gi tr kinh t ca n trn th trng. Nu mt doanh nghip c lc lng ti sn c nh vi tng nguyn gi ln, h s hao mn nh, tnh hu dng v gi tr kinh t trn th trng cao th doanh nghip c mt tim lc kinh t cao. Ngc li, nu mt doanh nghip c lc lng ti sn c nh vi tng nguyn gi ln, h s hao mn cao, tnh hu dng v gi tr kinh t trn th trng thp th doanh nghip c mt tim lc kinh t km. Ngy nay, nhng tin b khoa hc k thut ngy cng pht trin nhanh chng th gi tr ti sn c nh trn s sch k ton c xu hng gim thp so vi gi th trng nn i khi s liu ti sn trn bng cn i k ton thng xa ri nng lc kinh t thc s ca n. Nhiu lc ngi phn tch d b nh la bi s liu khng l v gi tr ti sn c nh trn bng cn i k ton nhng ch l nhng ti sn khng cn hu dng m doanh nghip khng th thanh l, nhng bn c. Ngc li, nhng ti sn c nh nh quyn s dng t, ti sn v hnh li c hng tng cao nu khng xem xt r nng lc kinh t ti sn c nh rt d nh gi thp tim nng kinh t ca doanh nghip vi s liu trn bng cn i k ton.

b. Phn tch s bin ng cc khon mc ti sn.

Phn tch bin ng cc khon mc ti sn nhm gip ngi phn tch tm hiu s thay i v gi tr, t trng ca ti sn qua cc thi k nh th no, s thay i ny bt ngun t nhng du hiu tch cc hay th ng trong qu trnh sn xut kinh doanh, c ph hp vi vic nng cao nng lc kinh t phc v cho chin lc, k hoch sn xut kinh doanh ca doanh nghip hay khng. Phn tch bin ng cc mc ti sn doanh nghip cung cp cho ngi phn tch nhn v qu kh s bin ng ti sn doanh nghip. V vy, phn tch bin ng v ti sn ca doanh nghip thng c tin hnh bng phng php so snh theo chiu ngang v theo quy m chung. Qu trnh so snh tin hnh qu nhiu thi k th s gip cho ngi phn tch c c s nh gi ng n hn v xu hng, bn cht ca s bin ng. Cn c vo ti liu cng ty c phn ABC, nm X0 v X1chng ta lp bng so snh sau:

146

Chng IX Phn tch ti chnh doanh nghip Bng 9.1: BNG K PHN TCH TI SN
TI SN A. TSL & U T NGN HN I. Vn bng tin II. u t ti chnh ngn hn III. Cc khon phi thu IV. Hng tn kho V. Ti sn lu ng khc B. TSC V U T DI HN I. Ti sn c nh 1. Ti sn c nh hu hnh 2. Ti sn c nh thu ti chnh 3. Ti sn c nh v hnh II. u t ti chnh di hn 1. u t chng khon di hn 2. Gp vn lin doanh 3. u t di hn khc III. Chi ph xy dng c bn d dang TNG CNG TI SN Nm (x1)
Gi tr T trng %

Nm (x0)
Gi tr T trng %

Chnh lch gi tr
Mc tng T l tng %

4.200 320 60 1.506 2.186 128 5.280 3.600 2.920 400 280 1.080 126 750 204 600 9.480

44,30 3,38 0,63 15,89 23,06 1,35 55,70 37,97 30,80 4,22 2,95 11,39 1,33 7,91 2,15 6,33 100,00

5.000 442 730 1.408 2.278 142 3.436 2.096 1.550 450 96 940 150 600 190 400 8.436

59,27 5,24 8,65 16,69 27,00 1,68 40,73 24,85 18,37 5,33 1,14 11,14 1,78 7,11 2,25 4,74 100,00

(800) (122) (670) 98 (92) (14) 1,844 1,504 1.370 (50) 184 140 (24) 150 14 200 1,044

(16,00) (27,60) (91,78) 6,96 (4,04) (9,86) 53,67 71,76 88,39 (11,11) 191,67 14,89 (16,00) 25,00 7,37 50,00 12,38

Chnh lch c c u (14,97) (1,86) (8,02) (0,80) (3,94) (0,33) 14,97 13,13 12,43 (1,11) 1,82 0,25 (0,45) 0,80 (0,10) 1,59 -

Phn tch theo chiu ngang. Ti sn lu ng v u t ngn hn trong nm X1 gim so vi nm Xo l 800 triu tng ng t l gim 16% nguyn nhn ch yu l gim vn bng tin 122 triu tng ng t l gim 27,60%, cc khon u t ti chnh ngn hn gim 670 triu tng ng t l gim 91,78%, gim hng tn kho 92 triu tng ng t l gim 4,04%, gim ti sn lu ng khc 14 triu ng t l gim 9,89% v tng cc khon phi thu 98 triu tng ng t l tng 6,96%. Trong khi quy m hot ng sn xut kinh doanh tng ln nhng cng ty vn gi v gim c mc tn ng ti sn lu ng v ch s n phi thu tng. Nh vy, y l biu hin tch cc v chuyn bin ti sn lu ng trong k gp phn hn ch nhng ng vn, tit kim vn phc v tt cho hot ng kinh doanh. Ti sn c nh v u t di hn nm X1 tng so vi nm X0 l 1.844 triu tng ng t l tng 53,67%. Mc tng ny ch yu t tng ti sn c nh hu hnh 1.370 triu tng ng t l tng 88,39%, tng ti sn c nh v hnh 184 triu tng ng t l tng 191,67% v gim ti sn c nh thu ti chnh 50 triu tng ng t l gim 11,11%, gim khon u t chng khon di hn 24 triu tng ng t l gim 16% , gim vn gp lin doanh 150 triu tng ng t l 25%, tng chi ph xy dng c bn 200 triu tng ng t l tng 50%. H s hao mn ti sn c nh ca cng ty c phn ABC qua 2 nm gim 0,07. Bng 9.2: GI TR HAO MN TSC Ch tiu Nm X1 1.Gi tr hao mn ti sn c nh (triu) 710 2.Nguyn gi ti sn c nh (triu) 4.310 3.H s hao mn ti sn c nh ((1)/ (2)) 0,16 Nm X0 614 2.710 0,23 Chnh lch 96 1.600 -0,07

T sut u t tng ln v t l t ti tr gim nhng vn ln hn 1. 147

Chng IX Phn tch ti chnh doanh nghip Bng 9.3: T SUT U T V T SUT TI TR Ch tiu Nm X1 T sut u t (Gi tr TSC hin c/Tng ti sn) 0,38 T sut t ti tr ti sn c nh 1,63 (Vn ch s hu/gi tr TSC) Nm X0 0,25 2,75 Chnh lch 0,13 -1,12

Nh vy s thay i ti sn c nh v u t ti chnh di hn ca cng ty theo xu hng tng ti sn c nh gim vn u t ti chnh chuyn vn vo hot ng sn xut kinh doanh, tng s i mi ti sn c nh, tng t sut u t. Mc du c s gim st v t l t ti tr nhng y l vn hp l v c cu vn cng ty trong giai on u ca u t, m rng sn xut kinh doanh. V vy, s bin i trn th hin s ch trng ca cng ty vo u t, i mi ti sn c nh, mt s thay i ph hp vi tng nng lc sn xut, ph hp vi xu hng sn xut kinh doanh nn y l mt s thay i hp l. Phn tch theo chiu dc. Khi xem xt v t trng tng khon mc ti sn th ti sn lu ng v u t ngn hn gim 14,97%, trong , gim nhanh nht l cc khon u t ti chnh ngn hn gim 8,02%, hng tn kho gim 3,94%. iu ny th hin s thay i kt cu vn lu ng theo hng rt vn u t ti chnh tp trung vo hot ng sn xut kinh doanh. y l s thay i hp l, bi l cng ty ang m rng sn xut kinh doanh, hot ng sn xut kinh doanh ang c li th vic rt vn bn ngoi, hn ch hng tn kho l hu ch. Ti sn c nh v u t di hn c t trng tng ln 14,97% nhng s gia tng ch yu t trng ti sn c nh, u t xy dng c bn v gim t trng vn u t di hn. iu ny chng minh cng ty ang rt vn tp trung vo hot ng sn xut kinh doanh, xy dng v i mi ti sn c nh. y l mt s thay i hp l v cng ty ang m rng sn xut kinh doanh, hot ng ang c li th vic thay i t trng ti sn c nh nh vy s to ra cho cng ty mt c s vt cht, nng lc kinh t ch ng hn.

9.2.2. Phn tch khi qut v ngun vn. a. nh gi tnh hp l v hp php ngun vn ca doanh nghip
nhn nh c tnh hp l v hp php ca ngun vn doanh nghip, trc ht nn tin hnh xem xt nhng danh mc ngun vn trn bo co ti chnh doanh nghip hin c ti mt thi im c thc khng, n ti tr cho nhng ti sn no, nhng ngun vn ny doanh nghip c php khai thc hp php hay khng. C th vic xem xt ny thng c tin hnh theo ni dung sau: - Xem xt v nh gi cc khon n ngn hn doanh nghip ang khai thc nh vay ngn hn, phi tr ngi bn, ngi mua tr trc, thu cc khon phi np nh nc c ph hp vi c im lun chuyn vn trong thanh ton ca doanh nghip hay do b ng trong hot ng sn xut kinh doanh hnh thnh. - Xem xt v nh gi cc khon n di hn doanh nghip ang khai thc nh vay di hn, n di hn khc c ph hp vi mc ch s dng di hn, ph hp vi c im lun chuyn vn trong thanh ton di hn ca doanh nghip hay do b ng trong sn xut kinh doanh hnh thnh. - Xem xt v nh gi cc khon n khc nh chi ph phi tr, ti sn tha ch x l, nhn k qu k cc di hn c thc s tn ti v ph hp vi mc ch s dng vn hay khng. c bit l chi ph phi tr cn phi c xem xt trong mi quan h vi k hoch di hn ca chi ph ny, tnh hin thc ca n trong tng lai. Chi ph phi tr c th lm gim li nhun trong k ca 148

Chng IX Phn tch ti chnh doanh nghip doanh nghip v li lm tng li nhun trong tng lai. V vy, nu khng phn tch r ngun gc th d nhn xt sai lm v bc tranh ti chnh ca doanh nghip. - Xem xt v nh gi vn ch s hu doanh nghip ang khai thc nh ngun vn kinh doanh, qu u t pht trin, qu d phng ti chnh, ngun vn u t xy dng c bn c ph hp vi loi hnh doanh nghip hay khng, ph hp vi quy nh ti thiu v mc vn cho tng doanh nghip, c ph hp vi mc ch trch lp tng loi qu hay khng.

b. Phn tch s bin ng cc khon mc ngun vn.

Phn tch bin ng cc mc ngun vn nhm gip ngi phn tch tm hiu s thay i v gi tr, t trng ca ngun vn qua cc thi k nh th no, s thay i ny bt ngun t nhng du hiu tch cc hay th ng trong qu trnh sn xut kinh doanh, c ph hp vi vic nng cao nng lc ti chnh, tnh t ch ti chnh, kh nng tn dng, khai thc ngun vn trn th trng cho hot ng sn xut kinh doanh hay khng v c ph hp vi chin lc, k hoch sn xut kinh doanh ca doanh nghip hay khng. Cn c ti liu cng ty c phn ABC, chng ta c bng k so snh 9.4. Bng 9.4: BNG K PHN TCH NGUN VN
Nm (x1) TI SN 1 A. N PHI TR I. N ngn hn 1. Vay ngn hn 2. N di hn n hn tr 3. Phi tr cho ngi bn 4. Ngi mua tr tin trc 5. Thu v khon phi np nh nc 6. Phi tr cng nhn vin 7. Cc khon phi tr, phi np khc II. N di hn 1. Vay di hn 2. N di hn III. N khc 1. Chi ph phi tr 2. Ti sn tha ch x l B. NGUN VN CH S HU I. Ngun vn, qu 1. Ngun vn kinh doanh 2. Chnh lch nh gi li ti sn 3. Qu u t pht trin 4. Qu d phng ti chnh 5. Li nhun cha phn phi 6. Ngun vn u t XDCB II. Ngun kinh ph, qu khc TNG CNG NGUN VN
Gi tr T trng %

(n v : triu ng)
Chnh lch gi tr
M c tng T l tng % T trng %

Nm (x0)
Gi tr

2 3.626 1.898 516 40 800 114 106 20 302 1.523 1.300 223 205 100 105 5.854 5.854 4.196 60 455 295 298 550 9.480

3 38,25 20,02 5,44 0,42 8,44 1,20 1,12 0,21 3,19 16,07 13,71 2,35 2,16 1,05 1,11 61,75 61,75 44,26 0,63 4,80 3,11 3,14 5,80 100,00

4 2.671 2.219 560 24 900 186 110 29 410 322 210 112 130 60 70 5.765 5.765 3.385 50 550 259 209 1.312 8.436

5 31,66 26,30 6,64 0,28 10,67 2,20 1,30 0,34 4,86 3,82 2,49 1,33 1,54 0,71 0,83 68,34 68,34 40,13 0,59 6,52 3,07 2,48 15,55 100,00

6 955 (321) (44) 16 (100) (72) (4) (9) (108) 1.201 1.090 111 75 40 35 89 89 811 10 (95) 36 89 (762) 1.044

7 35,75 (14,47) (7,86) 66,67 (11,11) (38,71) (3,64) (31,03) (26,34) 372,98 519,05 99,11 57,69 66,67 50,00 1,54 1,54 23,96 20,00 (17,27) 13,90 42,58 (58,08) 12,38

Chnh lch c c u 8 6,59 (6,28) (1,20) 0,14 (2,23) (1,00) (0,19) (0,13) (1,67) 12,25 11,22 1,02 0,62 0,44 0,28 (6,59) 6,59 4,14 0,04 (1,72) 0,04 0,67 (9,75) -

149

Chng IX Phn tch ti chnh doanh nghip Phn tch theo chiu ngang: N phi tr ngn hn nm X1 so vi nm Xo gim 321 triu tng ng t l gim 14,47%, trong tt c cc mc n ngn hn u gim. N di hn ca cng ty tng 1.201 triu tng ng t l tng 372,98%, trong cc mc n di hn u tng, c bit l khon vay di hn tng ln rt nhanh. N khc tng 75 triu tng ng t l tng 57,69%, trong c mc n khc u tng. S thay i gi tr n phi tr ca cng ty trn y l iu hp l v cng ty ang tp trung vo m rng sn xut kinh doanh nn vic gim n ngn hn va th hin s m bo cn i c ch thanh ton trong ngn hn va ph hp vi vic u t di hn phi c ti tr t ngun vn di hn. Tuy nhin, chng ta cn quan tm n chi ph phi, ti sn tha ch x l v tc tng n vay di hn nh vy c vt qu c cu ti chnh (t l n) cho php ca cng ty hay khng v thi hn thanh ton, kh nng thanh ton n di hn trong tng lai ca cng ty. Gi tr vn ch s hu nm X1 so vi nm Xo tng 89 triu tng ng t l tng 1,54%, trong ngun vn kinh doanh, chnh lch nh gi li ti sn, qu d phng ti chnh, li nhun cha phn phi u tng, c bit ngun vn kinh doanh tng nhanh nht vi mc tng 811 triu tng ng t l tng 23,96% v qu u t pht trin, qu u t xy dng u gim, c bit gim nhanh nht l ngun vn u t xy dng c bn mc gim 762 triu tng ng t l 58,08%. Nh vy, vn ch s hu tng ln, di chuyn ph hp cc thnh phn qu chuyn dng chng t mt s di chuyn cn i gia vn s hu vi n trong s m rng quy m sn xut kinh doanh ca doanh nghip, di chuyn hp l ngun vn trong vic tp trung ngun lc trong m rng sn xut kinh doanh. Phn tch theo chiu dc. T trng n phi tr trn quy m chung nm X1 so vi nm Xo gim tng 6,59%. N phi tr ngn hn gim 6,28% trong t trng cc khon n ngn hn u gim. N di hn tng 12,25% trong cc mc n di hn u tng. N khc tng 0,62%, trong cc mc n di hn khc u tng. Nh vy, s thay i c cu n cng ph hp vi phng hng m rng kinh doanh hn l s th ng trong thanh ton. T trng ngun vn ch s hu trn quy m chung nm X1 so vi nm Xo gim 6,59% gn lin vi gim xung ca t l qu u t pht trin, ngun vn u t xy dng c bn v gia tng t trng ca cc mc ngun vn s hu khc. Nh vy, s thay i ngun vn s hu vn mang mt xu hng cn i ti chnh vi s tng n di hn m rng sn xut kinh doanh. Tuy nhin, m bo tnh cn i gia n v vn s hu cng ty phi ch trng tng tc ngun vn s hu nhanh hn gii quyt cn cn ti chnh kh khn trong nhng nm u m rng sn xut kinh doanh.

9.2.3. Phn tch bin ng thu nhp, chi ph, li nhun.

Mc tiu c bn ca phn tch bin ng thu nhp, chi ph, li nhun ca doanh nghip l tm hiu ngun gc, thc trng v xu hng ca thu nhp, chi ph, li nhun. N s gip cho ngi phn tch c c nim tin ng tin cy t thu nhp, chi ph, li nhun ca doanh nghip v cng gip cho ngi phn tch phn no nhn thc c ngun gc, kh nng to li nhun v nhng xu hng ca chng trong tng lai. Qu trnh ny c tp trung vo nhng vn c bn sau: - Thu nhp, chi ph, li nhun ca doanh nghip c thc hay khng v to ra t nhng ngun no, s hnh thnh nh vy c ph hp vi chc nng hot ng sn xut kinh doanh ca doanh nghip hay khng.

150

Chng IX Phn tch ti chnh doanh nghip - Thu nhp, chi ph, li nhun ca doanh nghip thay i c ph hp vi c im chi ph, hiu qu kinh doanh, phng hng kinh doanh hay khng. Vic xem xt ny cn phi kt hp so snh theo chiu ngang v so snh theo chiu dc cc mc trn bo co kt qu kinh doanh trn c s am hiu v nhng chnh sch k ton, nhng c im sn xut kinh doanh, nhng phng hng sn xut kinh doanh ca doanh nghip. Vi ti liu bo co kt qu kinh doanh nm X1 v bo co kt qu kinh doanh nm Xo ca cng ty c phn ABC, ta c bng k so snh sau: Bng 9.5: BNG K PHN TCH, DOANH THU, CHI PH, LI NHUN
TI SN Nm (x1)
Gi tr T trng %

Nm (x0)
Gi tr T trng %

Chnh lch gi tr
Mc T l %

1 2 Doanh thu bn hng v cung 24.396 cp dch v Cc khon gim tr 83 - Gim gi hng bn 23 - Hng bn tr li 60 1. Doanh thu thun v bn hng 24.313 v cung cp dch v 2. Gi vn hng bn 18.770 3. Li nhun gp v bn hng 5.543 v cung cp dch v 4. Doanh thu hot ng ti 76 chnh 5. Chi ph ti chnh 70 6. Chi ph bn hng 3.210 7. Chi ph qun l doanh nghip 1.300 8. Li nhun thun t HKD 1.039 9. Thu nhp khc 95 10. Chi ph khc 124 11. Li nhun khc (29) 13. Tng li nhun trc thu 1.010 14. Thu thu nhp doanh nghip 404 phi np 15. Li nhun sau thu 606

3 99,30 0,34 0,09 0,24 98,97 76,40 22,56 0,31 0,28 13,07 5,29 4,23 0,39 0,50 (0,12) 4,11 1,64 2,47

4 19.608 50 16 34 19.558 15.040 4.518 38 30 2.528 1.126 872 171 163 8 880 352 528

5 98,95 0,25 0,08 0,17 98,69 75,89 22,80 0,19 0,15 12,76 5,68 4,40 0,86 0,82 0,04 4,44 1,78 2,66

6 4.788 33.00 7.00 26.00 4.755 3.730 1.025 38.00 40.00 682 174 167 -76 -39 (37) 130 52.00 78.00

7 24,42 66,00 43,75 76,47 24,31 24,80 22,69 100,00 133,33 26,98 15,45 19,15 (44,44) (23,93) (462,5) 14,77 14,77 14,77

Chnh lch c c u 8 0,36 0,09 0,01 0,07 0,27 0,51 (0,24) 0,12 0,13 0,31 (0,39) (0,17) (0,48) (0,32) (0,16) (0,33) (0,13) (0,20)

nh gi khi qut thu nhp, chi ph, li nhun hin ti. Theo s liu trn, trong nm X1, hot ng sn xut kinh doanh chc nng c doanh thu l 24.396 triu chim t l 99,30% trn tng thu nhp cng ty l 24.567 triu, chi ph 23.433 triu chim t l 99,47% trn tng chi ph cng ty l 23.557 triu, li nhun 1.039 triu ng chim t l 102,87% trn tng li nhun cng ty l 1.010 triu. Kt qu ny th hin tnh hnh thu nhp, chi ph, li nhun ca cng ty c hnh thnh ch yu t hot ng sn xut kinh doanh chc nng, chng t c tnh ch ng, hp l, hiu qu hot ng sn xut kinh doanh chc nng m cng ty ang tin hnh. Phn tch theo chiu ngang. Doanh thu t hot ng sn xut kinh doanh nm X1 so vi nm Xo tng 4.788 triu tng ng t l tng 24,42% chim t trng 100,80% trn tng mc tng doanh thu ton doanh nghip (4.750 triu), chi ph tng 4.659 triu tng ng t l tng 24,82% chim t trng 100,84% trn mc tng chi ph 4.620 triu, li nhun tng 167 triu tng ng t l tng 19,19% chim t l 128,46% trn tng mc tng li nhun 130 triu. Nh vy, mc tng doanh thu, chi ph, li

151

Chng IX Phn tch ti chnh doanh nghip nhun ca hot ng sn xut kinh doanh qua 2 nm chi phi v quyt nh n mc tng doanh thu, chi ph, li nhun ca cng ty. Bng 9.6: BNG K PHN TCH THEO CHIU NGANG DOANH THU, CHI PH, LI NHUN
CH TIU Tng doanh thu bn hng v cung cp dch v Cc khon gim tr - Gim gi - Doanh thu hng bn tr li 1. Doanh thu thun bn hng v cung cp dch v 2. Gi vn hng bn 3. Li nhun gp 4. Chi ph bn hng 5. Chi ph qun l doanh nghip 6. Li nhun thun t HKD 7. Chnh lch thu nhp hot ng ti chnh Nm X1 (triu) 24.396 83 23 60 24.313 18.770 5.543 3.210 1.300 1.033 6 Nm X0 (triu) 19.608 50 16 34 19.558 15.040 4.518 2.528 1.126 864 8 Chnh lch (triu) 4.788 33 7 26 4.755 3.730 1.025 682 174 169 (2) T l tng gim 24,42% 60,00% 43,75% 76,47% 24,31% 24,80% 22,69% 26,98% 15,45% 19,56% 25,00%

T bng 9.6 ta thy doanh thu c tc tng 24,42% chm hn tc tng khon gim tr doanh thu (66,00%), gi vn hng bn (24,80%), chi ph bn hng (26,98%). Tuy nhin, mc chnh lch v tc tng ny khng ng k v mc tng doanh thu vn m bo b p c mc tng chi ph. y cng l iu hp l bi l s gia tng quy m hot ng sn xut kinh doanh nhng cng ty vn m bo cn i gia doanh thu vi chi ph, gia mc tng doanh thu ln hn mc tng chi ph v gi vng c mc tng li nhun cho cng ty. Phn tch theo chiu dc. T trng doanh thu hot ng sn xut kinh doanh trn tng doanh thu ton cng ty tng 0,36%, t trng chi ph trn tng chi ph ton cng ty tng 0,20%, t trng li nhun trn tng li nhun ca ton cng ty tng 4,10%. ng thi, kho st chi tit hn c cu v doanh thu, chi ph, li nhun ca hot ng sn xut kinh doanh thng thng qua bng 9.7: Bng 9.7: BNG K PHN TCH THEO CHIU DC DOANH THU, CHI PH, LI NHUN
Ch tiu Tng doanh thu bn hng v cung cp dch v Cc khon gim tr - Gim gi - Doanh thu hng bn tr li 1. Doanh thu thun bn hng v cung cp dch v. 2. Gi vn hng bn 3. Li nhun gp 4. Chi ph bn hng 5. Chi ph qun l doanh nghip 6. Li nhun thun t hot ng sn xut kinh doanh 7. Chnh lch thu nhp hot ng ti chnh T l nm X1 100,00% 0,34% 0,09% 0,25% 99,66% 76,94% 22,72% 13,16% 5,33% 4,23% 0,02% T l nm X0 100,00% 0,25% 0,08% 0,17% 99,75% 76,70% 23,04% 12,89% 5,74% 4,41% 0,04% Chnh lch 0,09% 0,01% 0,07% -0,09% 0,24% -0,32% 0,27% -0,41% -0,17% -0,02%

T l trn doanh thu ca khon gim tr tng 0,09%, ca gi vn tng 0,24%, ca chi ph bn hng tng 0,27%, ca chi ph qun l doanh nghip gim 0,41%. Nh vy, t trng cc khon mc chi ph trn doanh thu (ngoi tr chi ph qun l doanh nghip) u gia tng bt li nhng 152

Chng IX Phn tch ti chnh doanh nghip mc gia tng khng ng k v mc gim v t l gim chi ph qun l doanh nghip vn gi c cn i cho s gia tng bt li ca t l cc khon mc chi ph trn. Xt v hot ng bt thng, t trng doanh thu trn tng doanh thu ton cng ty gim 0,86%, t trng chi ph trn tng chi ph ton cng ty gim 0,33%, t trng li nhun trn tng li nhun ton cng ty gim 0,57% v quan st chi tit trong mi quan h gia thu nhp, chi ph, li nhun hot ng khc. Bng 9.8: BIN NG LI NHUN BT THNG
CH TIU 1. Thu nhp bt thng 2. Chi ph bt thng 3. Li nhun bt thng T l nm X1 100,00% 130,53% -0,12% T l nm X0 100,00% 95,32% 4,68% Chnh lch 0,00% 35,20% -4,80%

T trng chi ph trn doanh thu ca hot ng bt thng gim kh nhanh v c cu vi t l gim 35,20%. Nhng do doanh thu ca hot ng bt thng khng ng k nn khng chi phi nhiu n nh hng, c cu doanh thu, chi ph, li nhun cng ty. Nh vy, c cu doanh thu hot ng sn xut kinh doanh chc nng c s thay i tt nht, va gi vng c tc tng ch o trong cc hot ng kinh doanh ti cng ty va gi vng mi quan h tc tng li nhun ln hn tc tng doanh thu ln hn tc tng chi ph. y l mt biu hin kh tt, bi l s pht trin v quy m thng rt kh duy tr mi quan h tc hu hiu tc tng li nhun ln hn tc tng doanh thu, ln hn tc tng chi ph nhng cng ty vn t c s cn i kh hiu qu ny.

9.2.4. Phn tch bin ng cc dng tin.

Phn tch bin ng cc dng tin vi mc ch tm ra kh nng, xu hng cn i dng tin cho nhu cu ca tng hot ng sn xut kinh doanh, c cu dng tin ca tng hot ng. T gip ngi phn tch nhn thc c dng tin dng trong hot ng sn xut kinh doanh, trong thanh ton, trong hon tr li, trong hon tr vn huy ng. Phn tch bin ng cc dng tin s hng vo cc vn c bn sau: - Xem xt cc v gi tr, t trng tng dng tin trn bo co lu chuyn tin t. Gi tr dng tin Lu chuyn tin t hot ng SXKD Lu chuyn tin t hot ng u t Lu chuyn tin t hot ng ti chnh T trng dng tin Lu chuyn tin t hot ng SXKD Tng dng tin t cc hot ng Lu chuyn tin t hot ng u t Tng dng tin t cc hot ng Lu chuyn tin t hot ng ti chnh Tng dng tin t cc hot ng

- Xem xt cc t l dng tin ca tng hot ng trn tng dng tin ca ton doanh nghip trong tng gim dng tin chung ton doanh nghip. T l dng tin thu t hot ng SXKD = Dng tin thu t hot ng SXKD Tng dng tin thu t cc hot ng

153

Chng IX Phn tch ti chnh doanh nghip T l dng tin thu t hot ng u t = Dng tin thu t hot ng u t Tng dng tin thu t cc hot ng Doanh tin thu t hot ng ti chnh Tng dng tin thu t cc hot ng Dng tin chi hot ng SXKD Tng dng tin chi cc hot ng Dng tin chi hot ng u t Tng dng tin chi cc hot ng Dng tin chi hot ng ti chnh Tng dng tin chi cc hot ng

T l dng tin thu t hot ng ti chnh =

T l dng tin chi hot ng SXKD

T l dng tin chi hot ng u t

T l dng tin chi hot ng ti chnh =

Kho st s liu cng ty ABC qua 2 nm X1 v X0. ta c bng 9.9: Tnh hnh dng tin nm hin ti. Trc nht, xt v dng tin hnh thnh t cc hot ng nm X1 th dng tin thun t hot ng sn xut kinh doanh thu cn i chi cn d 587 triu, dng tin thun t hot ng u t thu cn i chi cn thiu 1.634 triu, dng tin t hot ng ti chnh thu cn i chi cn tha 184 triu. Nh vy, trong nm X1, tnh hnh hot ng sn xut kinh doanh v hot ng ti chnh tha tin thanh ton, tnh hnh hot ng u t thiu ht tin thanh ton. Tuy nhin, kt qu trn vn cho thy mt du hiu kh quan v hp l. Bi l, trong giai on u t c s vt cht cng ty vn duy tr c cn i tin trong sn xut kinh doanh v huy ng c tin t cc ngun ti chnh h tr cho vic u t nhanh chng hn. Bng 9.9: BNG PHN TCH LU CHUYN TIN T
Nm (x1) Ch tiu I. Hot ng sn xut kinh doanh 1. Thu 2. Chi 3. Lu chuyn tin thun t HSXKD II. Hot ng u t 1. Thu 2. Chi 3. Lu chuyn tin thun t HT III. Hot ng ti chnh 1. Thu 2. Chi 3. Lu chuyn tin thun t HTC IV. Lu chuyn tin thun trong k V. Tin tn u k VI. Tin tn cui k Gi tr T trng % 41,00% 16,13% Nm (x0) Gi tr Chnh Chnh lch gi lch t l T trng tr dng tin % thu chi (triu) 32.71% 10,59% 200 179 21 98 144 -46 -305 28 -333 -358 236 -122 8,29% 5,54%

1.000 413 587 330 1.964 -1.634 1.109 184 925 -122 442 320

800 234 566 232 1.820 -1.588 1.414 156 1.258 236 206 442

13,53% 76,69%

9,48% 82,35%

4,05% -5,66%

45,47% 7,18%

57,81% 7,06%

-12,34% 0,13%

Phn tch theo chiu ngang. Kho st tnh hnh bin ng dng tin qua 2 nm X1 v X0. Hot ng sn xut kinh doanh c dng tin thu, dng tin chi, dng tin thun t hot ng sn xut kinh doanh u tng 154

Chng IX Phn tch ti chnh doanh nghip ln v m bo mc cn i gia mc thu vi mc chi. y l du hiu th hin s lnh mnh, kh quan v to tin m bo cho hot ng sn xut kinh doanh. Hot ng u t c dng tin thu, chi u tng v dng tin thun gim. Du hiu ny th hin s mt cn i gia gia tng dng tin thu vi dng tin chi xut hin s xu hng thiu ht tin trong hot ng u t. Hot ng ti chnh c dng tin thu gim, dng tin chi tng, dng tin thun gim. V vy, mc d m bo cn i mc thu chi trong k trong hot ng ti chnh nhng xut hin s mt cn i s thay i trong thu chi v bo hiu mt xu hng hn hp dn ngun thu ti chnh. Phn tch theo chiu dc: Quan st c cu dng tin qua 2 nm X1 v X0. Hot ng sn xut kinh doanh c t trng dng tin thu, chi tng dn ln th hin mt kh nng to ra tin tt v ch ng trong hot ng sn xut kinh doanh. Hot ng u t c t trng dng tin thu tng, t trng dng tin chi gim th hin mt xu hng thiu tin gim dn, y l du hiu thch hp ca giai on cui qu trnh u t. Hot ng ti chnh c t trng dng tin thu gim ng k v dng tin chi gia tng nh, th hin mt xu hng gim tin ph hp vi tnh hnh huy ng vn trong giai on cui qu trnh u t. Nhng phn tch trn chng t dng tin ca cng ty c to nn ch yu t hot ng sn xut kinh doanh v s iu tit dng tin ph hp vi tnh hnh, phng hng sn xut kinh doanh v u t ca cng ty. y l mt du hiu lu chuyn tin tch cc v ch ng ca cng ty.

9.2.5. Phn tch mi quan h cn i gia ti sn vi ngun vn.

Mi quan h cn i gia ti sn vi ngun vn th hin s tng quan v gi tr ti sn v c cu vn ca doanh nghip trong hot ng sn xut kinh doanh. Mi quan h cn i ny gip nh phn tch phn no nhn thc c s hp l gia ngun vn doanh nghip huy ng v vic s dng chng trong u t, mua sm, d tr, s dng c hp l, hiu qu hay khng. Mi quan h cn i ny c th hin qua s sau: Vn bng tin u t ti chnh ngn hn N ngn hn + Vn s hu. N phi thu Hng tn kho Ti sn lu ng khc Ti sn c nh u t ti chnh di hn N di hn + Vn s hu Xy dng c bn d dang K qu, k cc di hn Nu ti sn ngn hn ln hn n ngn hn l iu hp l v du hiu ny th hin doanh nghip gi vng quan h cn i gia ti sn ngn hn v n ngn hn, s dng ng mc ch n ngn hn. ng thi, n cng ch ra mt s hp l trong chu chuyn ti sn ngn hn v k thanh ton n ngn hn. Ngc li, nu ti sn ngn hn nh hn n ngn hn iu ny chng t doanh nghip khng gi vng quan h cn i gia ti sn ngn hn vi n ngn hn v xut hin du hiu doanh nghip s dng mt phn ngun vn ngn hn vo ti sn di hn. Mc d n ngn hn c khi do chim dng hp php hoc c mc li thp hn li n di hn tuy nhin chu k lun chuyn ti sn khc vi chu k thanh ton cho nn d dn n nhng vi phm nguyn tc tn dng v c th a n mt h qu ti chnh xu hn.

155

Chng IX Phn tch ti chnh doanh nghip Nu ti sn di hn ln hn n di hn v phn thiu ht c b p t vn ch s hu th l iu hp l v n th hin doanh nghip s dng ng mc ch n di hn l c vn ch s hu, nhng nu phn thiu ht c b p t n ngn hn l iu bt hp l nh trnh by phn cn i gia ti sn ngn hn v n ngn hn. Nu phn ti sn di hn nh hn n di hn iu ny chng t mt phn n di hn chuyn vo ti tr ti sn ngn hn. Hin tng ny va lm lng ph chi ph li vay n di hn va th hin s dng sai mc ch n di hn. iu ny c th dn n li nhun kinh doanh gim v nhng ri lon ti chnh doanh nghip. Theo s liu cng ty c phn ABC, chng ta c bng k so snh ti sn v ngun vn trong nm X1 nh sau: TSL v u t ngn hn: 4.200 triu TSC v u t di hn: 5.280 triu N ngn hn: 1.898 triu N di hn: 1.523 triu

Trong nm X1, ti sn ngn hn ln hn n ngn hn v ti sn di hn cng ln hn n di hn v nh vy phn chnh lch gia ti sn ngn hn vi n ngn hn v phn chnh lch gia ti sn di hn vi n di hn c trang tri t vn ch s hu. iu ny chng t trong nm X1, cng ty gi vng quan h cn i gia ti sn vi ngun vn, m bo ng mc ch s dng ngun vn. Ngoi ra, khi phn tch mi quan h cn i gia ti sn v ngun vn chng ta cn ch trng n ngun vn lu ng thng xuyn. Ngun vn lu ng thng xuyn khng nhng biu hin quan h gia cn i gia ti sn vi ngun vn m n cn c th cho chng ta nhn thc c nhng du hiu tnh hnh ti chnh trong s dng ti sn v ngun vn ca doanh nghip. Qu trnh lun chuyn vn ca doanh nghip phi hnh thnh nn phn d ra gia ti sn ngn hn so vi ngun vn ngn hn v ngun vn di hn phi ln hn ti sn di hn mi m bo cho hot ng thng xuyn, ph hp vi s hnh thnh, pht trin v mc ch s dng vn. Phn chnh lch ny gi l vn lu ng thng xuyn. Cn c vo mi quan h cn i gia ti sn v ngun vn, ta c cc mi quan h cn i sau:
Ti sn ngn hn Ti sn ngn hn Ti sn di h n Ngun vn ngn hn Ngun vn ngn hn Ngun vn di h n Ti sn ngn h n Ngun vn di h n Ngun vn di h n Ti sn di hn Ngun vn ngn hn Ti sn di hn

Vn lu ng thng xuyn

Nh vy, nu vn lu ng thng xuyn ln hn khng v ln hn nhu cu vn lu ng thit yu, th y l mt du hiu ti chnh lnh mnh v m bo cn i gia ti sn vi ngun vn trong hot dng sn xut kinh doanh ca doanh nghip. Ngc li, vn lu ng thng xuyn nh hn nhu cu ti sn ngn hn thit yu hoc m th y l du hiu ti chnh bt bnh thng v mt cn i gia ti sn vi ngun vn, nu tnh trng ny ko di th c th dn 156

Chng IX Phn tch ti chnh doanh nghip n tnh trng ti chnh ca doanh nghip ri lon nghim trng hn, doanh nghip mt dn n ton b vn s hu v n b vc ph sn. Kho st tnh hnh vn lu ng thng xuyn ca cng ty c phn ABC, ta c bng sau: Bng 9.10: VN LU NG THNG XUYN Ch tiu Ti sn ngn hn (triu) Ngun vn ngn hn (triu) Ti sn di hn (triu) Ngun vn di hn (triu) Vn lu ng thng xuyn (triu)

Nm X1 4.200 2.103 5.280 7.377 2.097

Nm X0 5.000 2.439 3.436 6.087 2.561

Nh vy, vn lu ng thng xuyn ca cng ty qua cc thi k u ln hn khng v ln hn nhu cu thit yu ti sn ngn hn cho nhu cu sn xut kinh doanh hng nm ca cng ty. y l mt du hiu ti chnh tch cc th hin s m bo nhu cu ti chnh, cn i gia ti sn ngn hn vi ngun vn ngn hn, cn i gia ti sn di hn vi ngun vn di hn v kh nng b p chi ph, tiu hao ti sn trong hot ng sn xut kinh doanh trong cc k.

9.3. PHN TCH MT S CH TIU TI CHNH

9.3.1. Phn tch c cu n ngn hn.
C cu cng n ngn hn th hin quan h cn cn thanh ton v tnh trng chim dng hay b chim dng vn ngn hn ca doanh nghip trong qu trnh hot ng sn xut kinh doanh. C cu n ngn hn c th hin qua bng cn i sau: N PHI THU NGN HN N PHI TR NGN HN N di hn n hn tr Phi thu khch hng Vay ngn hn Tr trc ngi bn Phi tr ngi bn Thu GTGT c khu tr Ngi mua tr trc Phi thu ni b Phi thu khc Cc khon phi np NSNN Tm ng Phi tr cng nhn vin Chi ph tr trc, chi ph ch kt chuyn Phi tr ni b Ti sn thiu ch x l Cc khon phi tr khc Th chp k qu, k cc Chi ph phi tr D phng phi thu n kh i Ti sn tha ch x l Tng n phi thu ngn hn Tng n phi tr ngn hn Mi quan h cn i gia n phi thu vi n phi tr th hin nh sau: C cu n ngn hn cn bng, khon vn doanh N phi thu = N phi tr ngn hn nghip b chim dng bng khon vn doanh ngn hn nghip i chim dng C cu n ngn hn mt cn bng, doanh nghip N phi thu > N phi tr ngn hn b chim dng vn nhiu hn ngn hn C cu n ngn hn mt cn bng, doanh nghip N phi thu < N phi tr ngn hn chim dng vn nhiu hn. ngn hn Ngoi ra, chng ta c th kho st c cu chi tit sau: 157

Chng IX Phn tch ti chnh doanh nghip N PHI THU NGN HN N phi thu xc nh thi hn N phi thu cha xc nh thi hn N phi thu kh i N PHI TR NGN HN N phi tr xc nh thi hn N phi tr cha xc nh thi hn N phi tr vng ch

Mi quan h chi tit trn gip cho ngi phn tch nhn thc tt hn c cu n ngn hn. Trc ht, quan st tng n phi thu ngn hn vi tng n phi tr ngn hn, chng ta ch nhn thc c tnh hnh n ngn hn doanh nghip ang chim dng nhiu hn hay b chim dng nhiu hn. V vy, kh kt hp xem xt c cu chi tit gip ngi phn tch nhn thc c tnh ch ng hay b ng trong c cu n ngn hn. Nu quan h cn i gia n phi thu ngn hn vi n phi tr ngn hn nh hng ch yu bi quan h cn i gia n phi thu ngn hn xc nh thi hn vi n phi tr ngn hn xc nh thi hn th y l mt c cu n ch ng, doanh nghip c th tnh, xc nh, iu chnh c c cu n. Nu quan h cn i gia n phi thu ngn hn vi n phi tr ngn hn nh hng ch yu bi quan h cn i gia n phi thu kh i vi n phi tr vng ch th y l c cu n o n khng ni ln c g v c cu n ti doanh nghip. Bn cnh , khi phn tch c cu n ca doanh nghip cn ch n nhng chuyn bin, chiu hng thay i cc khon n ngn hn n quan h chim dng hay b chim dng v tnh ch ng, th ng hay tng tnh o ca c cu n doanh nghip tm thy nhng du hiu tch cc hoc nhng nguy c nh hng n c cu n ca doanh nghip. Theo s liu cng ty c phn ABC trong nm X1, chng ta c c cu n nh sau: Phi thu khch hng Tr trc cho ngi bn Thu gi tr gia tng khu tr Phi thu ni b Phi thu khc Tm ng Chi ph tr trc Ti sn thiu ch x l Th chp k qu, k cc D phng phi thu n kh i Tng n phi thu ngn hn thun 1.030 386 210 33 90 5 (120) 1.634 40 516 800 114 106 20 302 100 105 2.103 N di hn n hn tr Vay ngn hn Phi tr ngi bn Ngi mua tr trc Cc khon phi np NSNN Phi tr cng nhn vin Phi tr ni b Cc khon phi tr khc Chi ph phi tr Ti sn tha ch x l Tng n phi tr ngn hn

Theo ti liu chi tit, c cu n phi thu khch hng trong s xc nh thi hn 600 triu, khng xc nh r thi hn 310 triu, kh i l 120 triu; vi khon phi thu khc trong 160 triu xc nh thi hn, 50 triu khng xc nh thi hn; trong n phi tr ngi bn 550 triu xc nh thi hn, 240 triu khng xc nh thi hn v 10 triu vng ch; trong khon phi tr khc c 250 triu xc nh thi hn, 52 triu khng xc nh thi hn v ti sn ch x l s gii quyt trong nm. Nu xem xt theo mi quan h sau: N phi thu xc nh thi hn 1.274 1.801 N phi tr xc nh thi hn N phi thu khng xc nh thi hn 360 292 N phi tr cha xc nh thi hn. N phi thu kh i 120 10 N phi tr vng ch Tng n phi thu 1.754 2.103 Tng n phi tr

158

Chng IX Phn tch ti chnh doanh nghip Nh vy vi c cu n phi tr ngn hn trn ca cng ty chi phi bi quan h cn i ch yu gia n phi thu xc nh thi hn vi n phi tr xc nh thi hn. iu ny cng ni ln c c cu n ca cng ty l c cu n ch ng, cng ty c th xc nh iu chnh c cu n, t nht l k k ton k tip. Quan st chi tit tnh hnh bin ng tng khon mc n ngn hn ca cng ty c phn ABC qu bng sau: Bng 9.11: PHN TCH N PHI THU, PHI TR NGN HN Ch tiu Nm X1 Nm X0 Mc tng T l tng Phi thu khch hng 1.030 830 200 24,10% Tr trc cho ngi bn 386 428 -42 -9,81% Phi thu khc 210 260 -50 -19,23% Tm ng 33 50 -17 -34,00% Chi ph tr trc 90 82 8 9,76% Ti sn thiu ch x l 8 -8 -100,00% Th chp k qu, k cc 5 2 3 150,00% D phng phi thu n kh i -120 -110 -10 9,09% Tng n phi thu ngn hn thun 1.634 1.550 84 5,42% N di hn n hn tr 40 24 16 66,67% Vay ngn hn 516 560 -44 -7,86% Phi tr ngi bn 800 900 -100 -11,11% Ngi mua tr trc 114 186 -72 -38,71% Cc khon phi np NSNN 106 110 -4 -3,64% Phi tr cng nhn vin 20 29 -9 -31,03% Cc khon phi tr khc 302 410 -108 -26,34% Chi ph phi tr 100 60 40 66,67% Ti sn tha ch x l 105 70 35 50,00% Tng n phi tr ngn hn 2.103 2.349 -246 -10,47% Quan st cc khon n phi thu, phi tr ngn hn qua 2 nm chng ta nhn thy rng cc khon n phi thu ngn hn tng 84 triu, tt c cc khon n phi thu cn li c xu hng gim ngoi tr n phi thu khch hng tng 200 triu, d phng phi thu kh i tng 10 triu v cc khon n phi tr ngn hn gim 246 triu. Trong tt c cc khon n phi tr c xu hng gim ngoi tr cc khon n di hn n hn tr tng 16 triu, chi ph phi tr tng 40 triu, ti sn tha x l tng 35 triu. Nh vy vi c cu n ngn hn hin ti ca cng ty i chim dng nhiu hn b chim dng v mang tnh ch ng cao. Mc d trong qu kh cng ty ch ng iu chnh tng n phi thu, gim n chim dng cng cho thy xu hng ch ng thay i c cu n ca cng ty gi cn bng, m bo cho cn cn c cu n.

9.3.2. Phn tch cc t l thanh ton.

Cc t l thanh ton cung cp cho ngi phn tch v kh nng thanh ton ca doanh nghip mt thi k, ng thi khi xem xt cc t l thanh ton cng gip cho ngi phn tch nhn thc c qu kh v chiu hng trong kh nng thanh ton doanh nghip. phn tch kh nng thanh ton ca doanh nghip cc nh phn tch thng kho st cc t l thanh ton sau: - T l thanh ton ngn hn. 159

Chng IX Phn tch ti chnh doanh nghip T l thanh ton ngn hn = Ti sn lu ng & u t ngn hn N phi tr ngn hn

T l thanh ton ngn hn cho bit doanh nghip c bao nhiu ng ti sn lu ng v u t ngn hn m bo cho mt ng n ngn hn. T l thanh ton ngn hn cng cao th kh nng thanh ton ca doanh nghip cng c tin tng v ngc li t l thanh ton cng thp th kh nng thanh ton kh m tin tng c. T l thanh ton ngn hn thng thng c chp nhn xp x l 2,0. Kho st t l thanh ton ngn hn ca cng ty c phn ABC. Ch tiu Nm X1 Nm X0 Ti sn lu ng (triu) 4.200 5.000 N ngn hn (triu) 1.898 2.219 T l thanh ton ngn hn 2,21 2,25 Chnh lch -800 -321 -0,04

T l thanh ton ngn hn nm X1 l 2,21 cao hn mc bnh qun thng thng. iu ny ch ra kh nng thanh ton ca cng ty trong nm X1 ng tin cy. Tuy nhin y cng l t l thanh ton cao v vy cng ty d b ng vn v b chim dng vn. T l thanh ton ngn hn c xu hng gim. y l iu hp l bi l n ph hp vi gii php va m bo kh nng thanh ton va ph hp vi vic hn ch kh nng b chim dng vn. - T l thanh ton nhanh T l thanh ton nhanh = Tin v khon tng ng tin N phi tr ngn hn

T l thanh ton nhanh cho bit doanh nghip c bao nhiu ng vn bng tin v cc khon tng ng tin thanh ton ngay cho mt ng n ngn hn. T l thanh ton nhanh cng cao th kh nng thanh ton ca doanh nghip cng cao v ngc li, t l thanh ton cng thp th kh nng thanh nhanh ca doanh nghip ton kh m tin tng c. Thng thng, t l thanh ton nhanh chp nhn xp x l 1. Kho st t l thanh ton nhanh ca cng ty c phn ABC. Ch tiu Nm X1 Nm X0 Chnh lch Vn bng tin (triu) 320 442 -122 Khon tng ng tin (triu) 1.566 2.138 -572 N ngn hn (triu) 1.898 2.219 -321 T l thanh ton nhanh 0,99 1,16 -0,17 Trong nm X1, cng ty c 0,99 ng tin v cc khon tng ng tin m bo thanh ton nhanh cho 1 ng n. Trong qu kh, t l thanh ton nhanh ca cng ty cao, th hin b ng vn bng tin nn cng ty iu chnh gim t l thanh ton nhanh va m bo kh nng thanh ton nhanh va hn ch ng vn. V vy, t l thanh ton hin ti v tnh hnh thay i t l thanh ton nhanh trn l hp l. - T l thanh ton bng tin. T l thanh ton bng tin = Vn bng tin N phi tr ngn hn

T l thanh ton bng tin cho bit doanh nghip c bao nhiu ng vn bng tin sn sng thanh ton cho mt ng n ngn hn. T l thanh ton bng tin cng cao th kh nng thanh ton ca doanh nghip cng c tin tng v ngc li t l thanh ton cng thp th kh nng thanh ton ca doanh nghip kh m tin tng c. T l thanh ton bng tin thng c chp nhn xp x 0,5. 160

Chng IX Phn tch ti chnh doanh nghip Kho st t l thanh ton bng tin ca cng ty c phn ABC. Ch tiu Nm X1 Nm X0 Vn bng tin (triu) 320 442 N ngn hn (triu) 1.898 2.219 T l thanh ton nhanh 0,17 0,20 Chnh lch -122 -321 -0,03

T l thanh ton bng tin cng ty nm X1 l 0,17 kh thp. Xem xt qu kh, t l thanh ton bng tin mt cng kh thp v xu hng gim. Nu tnh hnh kinh t ti chnh lc by gi n nh th c th chp nhn c nu khng s dn n nguy c cng ty khng m bo tin cho thanh ton. V vy cng ty cn ci thin vn bng tin p ng cho nhu cu thanh ton. - T l thanh ton li vay. H s thanh ton li n vay = Li nhun trc thu + Li n vay Li n vay

H s thanh ton li n vay cho bit kh nng m bo chi tr li n vay ca doanh nghip. ng thi ch tiu ti chnh ny cng ch ra kh nng ti chnh m doanh nghip to ra trang tri cho chi ph vay vn trong sn xut kinh doanh. H s thanh ton li vay cng ln, thng thng ln hn 2 th kh nng thanh ton li n vay ca doanh nghip tch cc hn v ngc li h s thanh ton li vay cng thp th kh nng thanh ton li n vay ca doanh nghip thp. Cn c vo s liu cng ty c phn ABC h s thanh ton li n vay nh sau: Ch tiu Nm X1 Nm X0 Li nhun trc thu (triu) 1.010 880 Li n vay (triu) 215 205 Tng cng (triu) 1.225 1.085 H s thanh ton li n vay 5,70 5,29 Kh nng thanh ton li vay ca cng ty qua cc nm rt cao. ng thi, kt qu vi thng tin trn bo co lu chuyn tin t th hot ng sn xut kinh doanh ca cng ty cng to nn cc dng tin kh tt. V vy, iu ny chng minh mt kh nng thanh ton li n vay kh tch cc ti cng ty.

9.3.3. Phn tch kh nng lun chuyn vn.

Tnh hnh ti chnh ca doanh nghip cn th hin qua kh nng lun chuyn vn ca doanh nghip. Kh nng lun chuyn vn cha th hin c ton din tnh hnh, kt qu, hiu qu ca hot ng sn xut kinh doanh, tnh hnh s dng vn ti doanh nghip nhng th hin c kh nng chuyn i ti sn, vn thnh thu nhp v ngc li t thu nhp to iu kin ti chnh cho vic b p chi ph, to vn, tch lu vn phc v cho hot ng sn xut kinh doanh. C nhiu ch tiu o lng v nh gi kh nng lun chuyn vn ca doanh nghip nhng vic phn tch kh nng lun chuyn vn thng tp trung vo lun chuyn ca nhng ti sn v vn sau: - Lun chuyn hng tn kho: Hng tn kho l mt b phn ti sn d tr ngn hn m bo cho qu trnh sn xut kinh doanh din ra lin tc. Tc lun chuyn hng tn kho c th hin qua mt trong 2 ch tiu sau: Tng gi vn hng bn trong k S vng quay hng = tn kho Gi vn hng tn kho bnh qun trong k Gi vn hng tn kho = Gi vn hng tn kho u k + Gi vn hng tn kho cui k 161

Chng IX Phn tch ti chnh doanh nghip bnh qun trong k S ngy ca mt vng quay hng tn kho = 2 S ngy trong k (360 ngy) S vng quay hng tn kho

S vng quay hng tn kho cng ln hoc s ngy mt vng quay hng tn kho cng nh th tc lun chuyn hng tn kho cnh nhanh, hng tn kho tham gia vo lun chuyn c nhiu vng hn v ngc li. S lun chuyn hng tn kho cng nhanh th s gip doanh nghip c th gim bt c vn d tr nhng vn m bo vn cho nhu cu sn xut kinh doanh, nng cao hiu qu s vn tt hn v ngc li s lun chuyn vn chm th doanh nghip s phi mt nhiu vn d tr hn cho nhu cu sn xut kinh doanh. Kho st tnh hnh lun chuyn hng tn kho ca cng ty ABC, cho bit gi tr hng tn kho u nm X0 l 1.920 triu. Ch tiu Nm X1 Nm X0 Chnh lch Gi vn hng bn (triu) 18.770 15.040 3.730 Hng tn kho u k (triu) 2.278 1.920 358 Hng tn kho cui k (triu) 2.186 2.278 -92 S vng quay hng tn kho (vng) 8,41 7,17 1,24 S ngy 1 vng quay hng tn kho 43 ngy 50 ngy -7 ngy Nm X1, tc lun chuyn hng tn kho ca cng ty t 8,41 vng, mi vng vi thi gian 43 ngy. Tc lun chuyn hng tn kho nm sau nhanh hn nm trc 1,24 vng v gim ngy lun chuyn mi vng l 7 ngy. Vi s thay i nhanh tc lun chuyn hng tn kho nh vy th hin cng ty tit kim tng i vn d tr hng tn kho, gii phng vn d tr xoay vng vn nhanh to iu kin thun li v vn m rng sn xut kinh doanh gp phn tng li nhun khi ang hot ng c li. Ngoi ra, i vi n v sn xut, nguyn vt liu l mt b phn hng tn kho ln nht nh hng quyt nh n lun chuyn hng tn kho. V vy, nh gi tt hn kh nng lun chuyn hng tn kho c th tnh thm ch tiu lun chuyn vn nguyn vt liu qua cng thc sau: Gi vn nguyn vt liu xut dng S vng quay = nguyn vt liu Gi vn nguyn vt liu d tr bnh qun S ngy ca mt vng quay nguyn vt liu - Lun chuyn n phi thu Tc lun chuyn n phi thu va th hin kh nng lun chuyn vn - kh nng thu hi n v dng tin dng thanh ton. Tng doanh bn chu trong k S vng quay n phi thu = S d n phi thu bnh qun trong k S ngy ca mt vng quay n phi thu = S ngy trong k (360 ngy) S vng quay n phi thu = S ngy trong k (360 ngy) S vng quay nguyn vt liu

S vng quay n phi thu cng ln v s ngy mt vng quay cng nh th hin tc lun chuyn n phi thu cng nhanh, kh nng thu hi n nhanh, hn ch bt vn b chim dng a vo hot ng sn xut kinh doanh v doanh nghip c c thun li hn v ngun tin trong thanh ton. Ngc li s vng quay n phi thu cng nh v s ngy mt vng quay cng ln th tc lun chuyn n phi thu chm, kh nng thu hi vn chm, gy kh khn hn trong

162

Chng IX Phn tch ti chnh doanh nghip thanh ton ca doanh nghip v n cng c th dn n nhng ri ro cao hn v kh nng khng thu hi c n. Theo s liu cng ty c phn ABC cho bit n phi thu u nm X0 l 1.620 triu v t l n phi thu k hoch hng nm l 7% trn doanh thu. Ch tiu Doanh thu bn chu (triu) N phi thu u k (triu) N phi thu cui k (triu) S vng quay n phi thu (vng) S ngy 1 vng quay n phi thu Nm X1 24.567 1.408 1.506 16,86 21 ngy Nm X0 19.817 1.620 1.408 13,09 28 ngy Chnh lch 4.750 -212 98 3,74 -7 ngy

Trong nm X1, mc n phi thu ca cng ty c chp nhn l nh hn 1.719,69 triu nhng mc n phi thu ca cng ty nh hn, m bo mc n phi thu cho php, tc lun chuyn n phi thu trong nm X1 l 16,80 vng v mi vng l 21 ngy so vi nm X0 tc lun chuyn vn tng 3,74 vng v mi vng gim 7 ngy. iu ny chng t kh nng thu hi n ca cng ty tng dn t to iu kin hn ch tn ng vn trong thanh ton, vn b chim dng v phn no gp phn tch cc trong thanh ton n ca cng ty. Nht l cng ty ang trong giai on u t m rng khan him tin mt trong u t.

9.3.4. Phn tch kh nng sinh li.

i vi doanh nghip mc tiu cui cng l li nhun. Li nhun l mt ch tiu ti chnh tng hp phn nh hiu qu ca ton b qu trnh u t, sn xut, tiu th v nhng gii php k thut, qun l kinh t ti doanh nghip. nhn thc ng n v li nhun th khng phi ch quan tm n tng mc li nhun m cn phi t li nhun trong mi quan h vi vn, ti sn, ngun lc kinh t ti chnh m doanh nghip s dng to ra li nhun trong tng phm vi, trch nhim c th. iu c th hin qua nhng ch tiu ti chnh sau: - T sut li nhun trn doanh thu T sut li nhun trn doanh thu = Li nhun trc thu thu nhp doanh nghip Doanh thu

T sut li nhun trn doanh thu c th tnh cho hot ng sn xut kinh doanh hoc cng c th tnh cho ton b hot ng ti doanh nghip. Ch tiu ny cho bit vi mt ng doanh thu s to ra bao nhiu ng li nhun. N ch ra mi quan h gia doanh thu v li nhun. y l 2 yu t lin quan rt mt thit, doanh thu ch ra vai tr, v tr doanh nghip trn thng trng v li nhun li th hin cht lng, hiu qu cui cng ca doanh nghip. Nh vy, t sut li nhun trn doanh thu l ch tiu th hin vai tr v hiu qu ca doanh nghip. Tng mc doanh thu, tng mc li nhun v t sut li nhun trn doanh thu cng ln th vai tr, hiu qu hot ng ca doanh nghip cng tt hn. Theo s liu cng ty c phn ABC cc t sut li nhun trn doanh thu nh sau: Ch tiu Nm X1 Nm X0 Chnh lch Li nhun trc thu (triu) 1.010 880 130 Doanh thu (triu) 24.567 19.817 4.750 T sut li nhun trn doanh thu 4,11% 4,44% -0,33%

163

Chng IX Phn tch ti chnh doanh nghip Trong nm X1, t sut li nhun trn doanh thu ca cng ty l 4,11% gim so vi nm X0 l 0,33%, mt mc gim khng ng k. Tuy nhin, c doanh thu v li nhun u gia tng y l iu hp l. Chng t hiu qu sinh li trn doanh thu ca cng ty cng kh tch cc. - T sut li nhun trn ti sn ngn hn. T sut li nhun trn ti sn ngn hn = Li nhun sau thu thu nhp doanh nghip Gi vn ti sn ngn hn bnh qun trong k

T sut li nhun trn ti sn ngn hn cho bit mt ng ti sn ngn hn doanh nghip s dng to ra bao nhiu ng li nhun, th hin hiu qu s dng ti sn ngn hn ti doanh nghip. T sut li nhun trn ti sn ngn hn cng cao th trnh s dng ti sn ngn hn ca doanh nghip cng cao v ngc li. Thng thng, ngoi tr nhng chin lc kinh doanh c bit th t sut li nhun trn ti sn ngn hn c xem l hp l khi t nht phi ln hn hoc bng li sut cho vay ngn hn trn th trng trong k. Theo s liu cng ty c phn ABC v li sut cho vay ngn hn trong 2 nm X1 v X0 l 6% nm. Ch tiu Nm X1 Nm X0 Chnh lch Li nhun sau thu (triu) 606 528 78 Ti sn ngn hn u k (triu) 5.000 4.640 360 Ti sn ngn hn cui k (triu) 4.200 5.000 -800 T sut li nhun trn ti sn ngn hn 13,17% 10,95% 2,22% Trong nm X1, t sut li nhun trn ti sn ngn hn l 13,17%, ln hn li sut cho vay ngn hn trn th trng 6% ng thi tng so vi nm X0 l 2,22%. Mt khc, quy m li nhun cng gia tng. iu ny chng t hiu qu s dng ti sn ngn hn cng ty c kt qu v xu hng kh tt. - T sut li nhun trn vn c nh. T sut li nhun trn vn c nh = Li nhun sau thu thu nhp doanh nghip Vn c nh s dng bnh qun trong k

T sut li nhun trn vn c nh cho bit mt ng vn c nh doanh nghip s dng to ra bao nhiu ng li nhun, th hin hiu qu s dng vn c nh ti doanh nghip. T sut li nhun trn vn c nh cng cao th trnh s dng vn c nh ca doanh nghip cng cao v ngc li. Thng thng, ngoi tr nhng chin lc kinh doanh c bit th t sut li nhun trn vn c nh c xem l hp l khi t nht phi ln hn hoc bng li sut cho vay di hn trn th trng trong k hoc t sut li nhun cam kt trong d n u t ti sn c nh. Theo s liu cng ty c phn ABC v li sut cho vay v di hn trn th trng 10%. Nm X1 Nm X0 Chnh lch Ch tiu Li nhun sau thu (triu) 606 528 78 Vn c nh u k (triu) 2.096 2.500 -404 Vn c nh cui k (triu) 3.600 2.096 1.504 T sut li nhun trn vn c nh 21,28% 22,98% -1,70% Trong nm X1, t sut li nhun trn vn c nh l 21,28%, ln hn rt nhiu so vi li sut cho vay di hn trn th trng l 10% ng thi gim so vi nm X0 l 1,70%. Mt khc v quy m, li nhun cng gia tng v c bit l cng ty ang a vo hot ng mt s ti sn c nh mi iu ny chng t hiu qu s dng vn c nh cng ty c gim nhng vn m bo tt 164

Chng IX Phn tch ti chnh doanh nghip hn mc li th trng nn y cng l du hiu s dng vn c nh kh hiu qu v xu hng kh tt. - T sut li nhun trn tng ti sn. T sut li nhun trn tng ti sn = Li nhun sau thu thu nhp doanh nghip Gi tr ti sn s dng bnh qun trong k

T sut li nhun trn ti sn cho bit mt ng ti sn doanh nghip s dng trong hot ng to ra bao nhiu ng li nhun, th hin hiu qu s dng ti sn chung ton doanh nghip. T sut li nhun trn ti sn cng cao th trnh s dng ti sn ca doanh nghip cng cao v ngc li. Ngoi tr nhng chin lc kinh doanh c bit th t sut li nhun trn vn s hu c xem l hp l khi t nht phi ln hn hoc bng li sut cho vay vn di hn trn th trng trong k hoc t c tiu chun mong mun ca ch s hu vn. Theo s liu cng ty c phn ABC v li sut cho vay di hn l 10%. Ch tiu Nm X1 Nm X0 Li nhun sau thu (triu) 606 528 Vn s hu u k (triu) 5.765 5.200 Vn s hu cui k (triu) 5.854 5.765 T sut li nhun trn vn s hu 10,43% 9,63% Chnh lch 78 565 89 0,80%

Trong nm X1, t sut li nhun cng ty ln hn mc bnh qun trn th trng 10% v gia tng so vi nm X0 l 0,80%. Nh vy chng t hiu qu s dng vn s hu cng ty va t hiu qu cao va c xu hng tng. y l mt du hiu tch cc. - Cc ch tiu nh gi kh nng sinh li khc. Ngoi nhng t sut sinh li trn, trong cc cng ty c phn nh gi kh nng sinh li ca doanh nghip cc nh phn tch cn thng kt hp xem xt nhng ch tiu sau: Li nhun sau thu thu nhp doanh nghip Thu nhp ca mi = c phiu thng S c phiu thng ang lu hnh Hoc Thu nhp ca mi c phiu thng = Li nhun sau thu TNDN - C tc c phiu u i S c phiu thng ang lu hnh

ng thi, c cch nhn ng n hn v thu nhp mi c phiu cc ch tiu trn c tnh mt cch chi tit hn qua ch tiu thu nhp mi c phiu trc nhng khon thu nhp, chi ph bt thng nh thin tai, ho hon Li nhun sau thu thu Chi ph bt Thu nhp ca mi c phiu thng + nhp doanh nghip thng (*) trc nhng thay i bt thng = S c phiu thng ang lu hnh Thu nhp ca mi c phiu thng sau thay i bt thng = Li nhun sau thu TNDN S c phiu thng ang lu hnh

(*) Tu thuc vo ch k ton ti chnh, cc khon thu nhp bt thng s c ghi nhn trn bo co kt qu kinh doanh khc nhau. Cng thc trn c tnh theo ch bo co k ton Vit Nam theo quyt nh 167/2003. C tc ca mi c phiu thng = Li nhun c chia cho c phiu S c phiu thng ang lu hnh 165

Chng IX Phn tch ti chnh doanh nghip T sut tr c tc ca mi c phiu thng T sut sinh li c phiu C tc ca mi c phiu thng Thu nhp ca mi c phiu thng C tc ca mi c phiu thng Gi tr th trng mi c phiu

Theo s liu chi tit ca cng ty c phn ABC, ta c cc thng tin bng nh sau: Ch tiu Nm X0 Nm X1 1. Gi vn c phiu u i 5% mnh gi 40.000 ang lu 2.000 2.000 hnh 50.000 c phiu (triu) 2. Gi vn c phiu mnh gi 20.000 ang lu hnh 3.600 3.674 (triu) - Nm XO: 180.000 c phiu - Nm X1: 183.700 c phiu 3. Li nhun li (triu) 165 180 4. Vn s hu (triu) 5.765 5.854 5. Gi tr th trng mi c phiu 25.000/CP 28.000/CP Bo co chi tit v li li nh sau: Ch tiu 1. S d ngy 1 thng 1 (triu) 2. Li nhun sau thu (triu) 3. Tng cng (triu) 4. Tr i a. Li c phn c phiu u i (triu) b. Li c phn c phiu thng (triu) 5. S d ngy 31/12 (triu) Nm X0 137 528 665 100 400 165 Nm X1 165 606 771 100 491 180

Vi s liu trn tnh hnh c phiu ca cng ty c th hin nh sau: Ch tiu Nm X0 Nm X1 Thu nhp mi c phiu thng 3.299 2.933 Thu nhp mi c phiu sau c phiu u i 2.754 2.378 C tc ca mi c phiu thng 2.673 2.222 T sut tr c tc ca mi c phiu thng 97,06% 93,44% T sut sinh li c phiu 9,84% 9,51%

Chnh lch 366 376 451 3,62 0,33%

Theo s liu trn, cc ch tiu t sut sinh li ca c phiu u cao v c xu hng gia tng, c bit l t sut sinh li c phiu ca cng ty cao hn mc li bnh qun trn th trng, nh vy nu u t vo cng ty s to cho chng ta mt hi vng sinh li cao hn.

9.3.5. Phn tch kh nng sinh li qua ch s DUPONT

Ngoi vic nh gi ring bit kh nng lun chuyn vn v kh nng sinh li, c th kt hp nh gi tng hp kh nng sinh li ca doanh nghip qua ch s DUPONT:

166

Chng IX Phn tch ti chnh doanh nghip T sut sinh li trn vn s hu T sut sinh li trn vn s hu = Tng li nhun Doanh thu T sut li nhun trn doanh thu x Doanh thu Tng ti sn S vng quay ti sn x Tng ti sn Vn s hu 1 T l vn s hu

Xem xt qua ch s DUPONT tng t sut li nhun trn vn s hu th doanh nghip cn phi: - Tng t sut li nhun trn doanh thu: doanh nghip phi tit kim chi ph, tng doanh thu tng tng mc li nhun v t tc tng li nhun tt hn tc tng doanh thu. - Tng tc lun chuyn ti sn: doanh nghip phi tng doanh thu v u t, d tr ti sn hp l. - Gim t l vn s hu: doanh nghip phi m bo tc tng vn s hu thp hn tc tng ti sn. Nhng du hiu trn cng ch ra rng tng t sut li nhun trn vn s hu doanh nghip phi tng t sut li nhun trn doanh thu, tng lun chuyn ti sn v gim t l vn ch s hu. ng thi, qua phn tch ch s dupont, c ng s c li hn khi gim t l vn s hu v ngc li . Theo s liu cng ty c phn ABC. Ch tiu T sut li nhun trn doanh thu S vng quay ti sn T l vn s hu trn ti sn T sut li nhun trn vn s hu Nm X0 2,47% 2,74% 64,85% 10,43% Nm X1 2,66% 2,34% 64,67% 9,63% Chnh lch -0,19% 0,40 0,18% 0,80%

Chnh lch t sut li nhun trn vn s hu: 0,80% nh hng thay i ca t sut li nhun trn doanh thu: (2,47% - 2,66%) x 2,34 x (1/64,67%) = -0,69% nh hng thay i ca s vng quay ti sn: 2,47% (2,74 - 2,34) (1/64,67%) = + 1,52% nh hng thay i t l vn s hu trn ti sn: 2,47% x 2,74 x [1/(64,85%) - 1/(64,67%)] = -0,03% Nh vy, so vi nm X0 t sut li nhun trn vn s hu tng 0,80%, trong do gim t sut li nhun trn doanh thu lm gim t sut li nhun trn vn s hu 0,69%, do tng vng quay lun chuyn ti sn lm tng t sut li nhun trn vn s hu 1,52%, do gim t l vn ch s hu lm gim t sut li nhun xung 0,03%. Nh vy, mc du t sut li nhun trn vn s ch hu c gia tng nhng xu hng ny khng tt i vi ch s hu vn do t l vn s hu trn ti sn tng dn nn c th lm gim mc sinh li trn vn c ng.

TM TT
Phn tch bo co ti chnh doanh nghip l mt b phn quan trng trong ni dung phn tch tnh hnh hot ng sn xut kinh doanh ca doanh nghip. Phn tch bo co ti khng nhng l mi quan tm ca nh qun l doanh nghip m cn l mi quan tm ca tt c c nhn, 167

Chng IX Phn tch ti chnh doanh nghip t chc hin c li ch kinh t hin ti hoc tng lai vi doanh nghip. Mi mt i tng phn tch bo co ti chnh phc v cho mi nh kinh t khc nhau. Khi phn tch bo co ti chnh, cc i tng thng ch n du hiu ti chnh hin ti v xu hng tng lai ca doanh nghip thng qua cc mt trong nhng thng tin ti chnh c bn sau: - Tnh hnh ti sn, ngun vn v tnh cn i gia ti sn ngun vn. - Chi ph, thu nhp, li nhun. - C cu n. - Cc t l thanh ton. - Kh nng lun chuyn vn. - Kh nng sinh li. - Ch s DUPONT V cng chnh nhn thc ny gip cng c thm c s ti chnh phc v cho cc quyt nh qun tr ti chnh doanh nghip ca cc nh qun tr.

CU HI N TP
1. ngha ca phn tch ti chnh doanh nghip i vi ch doanh nghip, ch n, nh u t, c quan qun l.v.v 2. Phng php ti chnh doanh nghip. 3. Nhn xt v bo co ti chnh trong cc doanh nghip bu chnh vin thng. 4. Ni dung phn tch bo co ti chnh doanh nghip. 5. ngha ca cc t s ti chnh trong phn tch ti chnh. 6. Mt doanh nghip c bng cn i k ton n ngy 31/12 nm N nh sau TI SN I. Ti sn lu ng 1. Vn bng tin 2. Hng tn kho 3. Cc khon phi thu Phi thu ca khch hng S TIN 8.680 280 5.200 3.200 2.900 n v Triu ng NGUN VN s tin I. N phi tr 14.000 1. N ngn hn 5.500 Vay ngn hn 3.000 Phi tr ngi bn 2.000 Thu v cc khon phi np 300 ngn sch nh nc Phi tr CNV 200 2. N di hn 8.500 II. Ngun vn ch s hu 4.680 1. Ngun vn kinh doanh 3.200 2. Cc qu ca doanh nghip 1.000 3. Li cha phn phi 480 TNG NGUN VN 18.680

Phi thu ca cn b CNV 200 II.Ti sn c nh 10.000 1. Ti sn c nh 10.000 Nguyn gi 10.000 Gi tr hao mn lu k (800) 2. u t ti chnh di hn TNG TI SN 18.680 Cch ch tiu trung bnh ca ngnh nh sau: 1. H s n: 0,6 3. H s thanh ton hin thi: 3 5. H s n di hn: 0,6 Yu cu:

2. H s n ngn hn: 0,3 4. H s thanh ton nhanh: 1,5 6. H s thanh ton vn bng tin: 0,35

a. Xc nh ngun vn thng xuyn v ngun vn tm thi ca doanh nghip Nm N. b. Xc nh ngun vn lu ng thng xuyn ca doanh nghip nm N 168

Chng IX Phn tch ti chnh doanh nghip c. Da trn cc ch tiu trung bnh ca ngnh, hy phn tch cc ngun vn ca doanh nghip. d. phn tch kh nng thanh ton ca doanh nghip trn c s cc ch tiu trung bnh ca ngnh. Hy tm nguyn nhn v xut cc bin php ci thin kh nng thanh ton ca doanh nghip.

169

Chng X: Ngun ti tr ca doanh nghip

CHNG X NGUN TI TR CA DOANH NGHIP GII THIU

Quyt nh v ngun ti tr l mt trong cc quyt nh quan trng trong qun tr ti chnh doanh nghip. V c bn, quyt nh ngun vn bao gm: quyt nh v ngun vn ngn hn v quyt nh v ngun vn di hn. Quyt nh v ngun vn ngn hn ch yu nhm p ng nhu cu v ngun vn ngn hn pht sinh do dng tin vo v dng tin ra khng khp nhau v thi gian. Tuy nhin trong ti chnh ngi ta quan tm ch yu n quyt nh ngun vn di hn. Quyt nh v ngun vn di hn bao gm nhng quyt nh xem cng ty nn huy ng bao nhiu vn ch s hu v bao nhiu n vay, loi vn ch s hu v loi n no cng ty nn s dng v khi no cng ty nn huy ng cc ngun vn . Chng ny s cp ch yu ti cch thc cng ty la chn v s dng cc ngun vn ngn hn v di hn.

NI DUNG
10.1. TNG QUAN V NGUN TI TR CA DOANH NGHIP
10.1.1. Phn loi cc ngun ti tr
C nhiu cch phn bit ngun ti tr t bn ngoi doanh nghip. Tuy nhin trn thc t ngi ta thng da vo thi gian s dng v quyn s hu phn chia chng.

a. Cn c vo thi gian s dng

- Nu cn c v thi gian s dng ngi ta phn chia ton b ngun ti tr ca doanh nghip thnh ngun ti tr ngn hn hoc di hn, tuy nhin trong thc t ngi ta cn chia c ti tr trung hn, nhng trong qun tr ti chnh ti tr chung hn v di hn c ghp vi nhau v chng c nhng c im tng t nhau. Sau y l bng phn bit ngun ti tr ngn hn v di hn (Bng 10.1) Bng 10.1: Phn bit ngun ti tr ngn hn v di hn NGUN TI TR Ti tr ngn hn Ti tr di hn 1. Thi hn hon tr ca chng trong vng 1 1. Thi gian o hn di hn 1 nm nm 2. Khng phi tr li cho nhng ngun ti tr 2. Phi tr li cho tt c cc loi ti tr di hn ngn hn c cc nh cung cp ti tr bng m doanh nghip nhn c hnh thc tn dng thng mi 3. Li sut cc ngun ti tr ngn hn thng 3. Li sut thng cao hn li sut cc ngun thp hn n vay di hn ti tr ngn hn 4. Ngun ti tr ngn hn nhn c ch yu 4. Ngun ti tr di hn nhn c c th nhn di hnh thc vay n c di hnh thc vn c phn hay do vay n 170

Chng X: Ngun ti tr ca doanh nghip b. Cn c vo quyn s hu i vi s dng vn - Nu cn c vo quyn s hu i vi cc khon vn s dng th ton b ti tr ca doanh nghip c chia thnh n vay v vn ch s hu. Hai ngun ti tr c quan h c bit vi nhau khi chng xem xt c cu vn ti u ca doanh nghip (Bng 10.2) Bng 10.2: Ngun ti tr i vi doanh nghip Ngun ti tr i vi doanh nghip N vay Vn c phn 1. Nhng ngi ti tr cho doanh nghip khng 1. Do cc ch s hu doanh nghip ti tr phi l ngi ch s hu doanh nghip 2. Phi tr li cho nhng khon tin vay 2. Khng phi tr li cho vn c phn huy ng c m s chia li tc c phn cho cc ch s hu

3. Mc li sut tr cho cc khon n vay 3. Tr c phn u tin, li tc c phn chia cho thng l theo mc n nh c tho thun cc c ng tu thuc quyt nh ca hi ng khi vay. qun tr v n thay i theo mc li nhun m DN thu c 4. C thi hn, nu ht thi hn doanh nghip 4. Doanh nghip khng phi hon tr nhng phi tr c li v gc hoc tho thun gia hn khon tin huy ng c tr khi doanh mi nghip ng ca th sau khi gii quyt cc vn c lin quan theo lut nh th ti sn cn li chia cho c ng (trng hp ny khng p dng i vi cc c phn u i c thi hn o hn c nh) 5. DN c th th chp bng ti sn hoc nh s 5. Doanh nghip khng phi th thp hoc nh bo lnh bo lnh 6. Li sut tr cho n vay c tnh trong chi 6. C tc khng c tnh trong chi ph hp l ph hp l khi tnh thu thu nhp khi tnh thu thu nhp m ly t li nhun sau thu tr 10.1.2. Phng php la chn ngun ti tr. Chin lc ti tr ca doanh nghip ph thuc vo s pht trin ca th trng vn, th trng chng khon, s n nh ca nn kinh t, uy tn ca doanh nghip v kh nng thch ng ca nh qun l trong tng tnh hung c th. Nhn chung, khng c mt m hnh c th, vnh cu cho mt doanh nghip. Vic la chn ngun ti tr theo cc xu hng c bn sau: Mt l: S dng ton b ngun ti tr di hn ti tr cho tng ti sn ca doanh nghip. Chin lc ti tr ny ri ro thp nhng chi ph vn cao. Hai l: S dng ti tr di hn cho ton b ti sn di hn (TSC) v ti tr ngn hn cho ton b ti sn ngn hn (TSL). Chin lc ti tr ny c ri ro cao nhng chi ph thp. Ba l: Ton b ti sn di hn v mt phn ti sn ngn hn c ti tr bng ngun vn di hn. Chin lc ti tr ny c ri ro trung bnh v chi ph trung bnh. Trong 3 cch ti tr ny, khng phi lc no mt cch ti tr duy nht cng l tt nht m la chn cch no l tu thuc vo mi doanh nghip trong tng thi k khc nhau. 171

Chng X: Ngun ti tr ca doanh nghip

10.2. CC NGUN TI TR NGN HN

10.2.1. Cc khon phi np, phi tr.
Trong thc t hot ng ca doanh nghip th ngun ti tr ny khng ln lm, nhng i khi n cng gip doanh nghip gii quyt cho nhng nhu cu vn mang tnh cht tm thi. Cc khon phi np phi tr trong doanh nghip bao gm: Thu phi np nhng cha np Cc khon phi tr cn b cng nhn vin nhng cha n k tr Cc khon t cc ca khch hng Phi tr cho cc n v ni b

10.2.2. Tn dng nh cung cp (tn dng thng mi).

Trong nn kinh t th trng cc doanh nghip c th s dng ti tr bng cch mua chu ca nh cung cp. Trng hp ny ngi ta cn gi l tn dng ca nh cung cp hay tn dng thng mi. Trong bng cn i ti sn ca doanh nghip ngun ti tr ny c th hin khon mc phi tr ngi bn. Cng c thc hin loi tn dng ny ph bin l dng k phiu v hi phiu. So vi cc khon phi np v phi tr phn trn th y l ngun ti tr ngn hn rt a chung ca cc doanh nghip. Bi v thi hn linh ng, hn na vi s pht trin ca h thng ngn hng nhng ngi "cho vay" hon ton c th d dng chit khu cc thng phiu ly tin phc v cho nhng nhu cu ring khi thng phiu cha n hn thanh ton. Cng nh cc ngun ti tr khc, ti tr bng tn dng thng mi cng c chi ph Chi ph ca tn dng thng mi

T l chit khu 100- t l chit khu

360 ngy S ngy mua chu

Thi gian c hng chit khu

(10.1)

V d: Mt khon tn dng thng mi 100.000.000 ng quy nh iu kin thanh ton "2/15, net 45". C ngha l nh cung cp s chit khu 2% trn gi tr 100.000.000 ng nu ngi mua tr tin trong khong thi gian 15 ngy k t ngy giao hng, ngoi 15 ngy n 45 ngy phi tr 100.000.000 ng. Ta c chi ph ca khon tn dng ny l:

2 360 = 24,5% 100 2 45 15

10.2.3. Cc ngun ti tr t vic vay ngn hn a. Vay theo hn mc tn dng (Line of Credit).
Trong quan h gia ngn hng v khch hng th thng cc doanh nghip (khch hng) v ngn hng c tho thun trc vi nhau v hn mc tn dng. Tc l ngn hng s cho doanh nghip vay trong mt hn mc no khng cn phi th chp. Trong "hn mc" ny doanh nghip c th vay bt k lc no m ngn hng khng cn thm nh. Cng tng t nh vy, trong "hn mc " tn dng doanh nghip c th rt hoc chi tin vt qu s d trn ti khon. Hn mc tn dng c ngn hng to sn cho doanh nghip, thng thng hai mc ny mi nm c tho thun li mt ln tu thuc vo tnh hnh c th. y l loi ti tr c chi ph thp, nhng i khi n cng gy ra trc trc nh cc tnh trng khng hong ti chnh, ngn hng gp kh khn... 172

Chng X: Ngun ti tr ca doanh nghip

b. Th tn dng (Letter of Credit).

y l hnh thc ti tr c s dng trong nhp khu hng ho. Khi nh nhp khu hng ho khng c tin trn ti khon th c th ngh ngn hng cung cp tn dng mua hng t mt nh xut khu nc ngoi di hnh thc m th tn dng nh l mt bn cam kt tr tin cho nh xut khu thng qua ngn hng phc v bn bn. Khi nhn c thng bo ca ngn hng phc v mnh l c th tn dng th hng ho ca nh xut khu c chuyn i, cn vic thanh ton s la ca ngn hng phc v bn mua v bn bn. Sau khi s tin theo th tn dng c ngn hng phc v bn nhp khu thanh ton hon tt, n s tr thnh mt khon n do ngn hng ti tr cho nh nhp khu. c chp nhn m th tn dng th trc nh nhp khu phi c mt khon tin k qu ti ngn hng. ln ca khon tin k qu ph thuc vo uy tn ca doanh nghip i vi ngn hng.

c. Vay theo hp ng.

Hnh thc cho vay ny c p dng khi mt doanh nghip c nhng hp ng v sn xut, gia cng cho khch hng th ngn hng c th s cho vay cn c vo cc hp ng c k kt. Hnh thc cho vay theo hp ng t ra tng i ph hp vi nhng doanh nghip nh.

d. Vay c m bo.
* To vn bng cch bn n. Mt doanh nghip no bng cch bn n no c th gia tng ngun vn ngn hn bng cc khon n ca mnh. Cc t chc mua n thng l m ngn hng, mt cng ty ti chnh hay mt doanh nghip mua n. Sau khi vic mua bn hon tt th bn mua n cn c vo ho n chng t thu hi n v quan h kinh t lc by gi ca ngi n v ch n mi l bn mua n. Thc tin cc nc th nhng khon n kh i hu nh u c bn cho nhng doanh nghip mua n. Nhng doanh nghip mua n c php lut tha nhn nhng khon n c mua cao hay thp tu thuc tnh cht v mc kh i. * Vay ngn hn bng cch th chp khon phi thu. Cc doanh nghip trong qu trnh hot ng u c th em cc ho n thu tin lm bo vt cho khon vay. Thng thng cc ngn hng c th cn c vo cc ho n em th chp phn loi ri sau mi cho vay. S tin m cc ngn hng cho vay tu thuc vo mc ri ro ca cc ho n thu tin nhng thng thng t l gi tr cho vay chim khong 30 n 90% gi tr danh ngha ca ho n thu. * Th chp bng hng ho. Cc loi hng ho v ti sn cng thng c s dng th chp cho nhng khon vay ngn hn. Gi tr ca nhng khon vay nhiu hay t tu thuc vo gi tr thc ca cc hng ho ti sn. Trong trng hp th chp ny ngn hng phi tnh c n tnh cht chuyn i ca cc hng ho thnh tin v tnh n nh v gi c ca cc loi hng ho . Thng thng nhng hng ho d dng vn chuyn i li hoc nhng hng ho m c gim nh cht lng nh xe hi, my tnh th ri ro cao hn, nn ngn hng cho vay vi t l thp so vi gi tr ca hng ho em th chp. * Chit khu thng phiu. Thng phiu l chng t biu th mt quan h tn dng, mt ngha v tr tin c lp ra trn c s cc giao dch thng mi. 173

Chng X: Ngun ti tr ca doanh nghip Chit khu l nghip v qua ngn hng dnh cho khch hng c quyn s dng cho n k hn ca thng phiu mt khon tin ca thng phiu sau khi tr khon li phi thu, tc tin chit khu v cc khon chi ph chit khu. K hiu: C l mnh gi thng phiu, l khon tin c ghi trn thng phiu; E l tin chit khu V l gi tr hin ti Ta c V=CE (10.2) Theo loi chit khu thng mi th th s tin thu c do em cc thng phiu i chit khu c tnh theo cng thc:

V =C

C in 360

(10.3)

Trong : r l li sut chit khu n l s ngy chit khu S tin chit khu thng mi Ec l s tin li thu c trn mnh gi C ca thng phiu theo cng thc: Ec =

C in 360

(10.4)

Trong thc t ngoi cc chit khu thng mi ngi ta cn s dng chit khu hp l. Chit khu hp l c tnh trn gi tr hin ti hp l V ca thng phiu. s tin chit khu hp l Er l s tin li thu c theo cng thc: Er =

V 'r n 360

V C = V + Er

(10.5)

Theo cch chit khu ny th s tin thu c do em thng phiu i chit khu c tnh bng cng thc V =

360 C 360 + r n

(10.6)

V d: Mt thng phiu c thi hn 45 ngy chit khu theo phng php hp l th li sut chit khu l 2,5%. Mnh gi thng phiu l 27.365.240 ng th thng phiu em i chit khu s c bao nhiu? p dng cng thc (10.6) ta c: V = S tin chit khu hp l s l: Er =

360 27.365 = 27.279.990 360 + 0.025 45 27.279.990 0.25 45 = 852.500 360

10.3, CC NGUN TI TR DI HN.

10.3.1. Vay di hn
Thng thng cc doanh nghip cng c th huy ng vn bng cch i vay cc t chc ti chnh di dng mt hp ng tn dng v doanh nghip phi hon tr li khon tin vay theo lch trnh tho thun. S dng cc khon vay di hn thng c tr vo nhng thi hn nh k vi nhng khon tin bng nhau. l s hon tr dn khon tin vay bao gm c gc v li trong sut thi gian din ra giao dch. iu cng cn lu y l nhng giao dch vay mn 174

Chng X: Ngun ti tr ca doanh nghip ny rt linh hot, ngi cho vay c th thit lp lch tr n ph hp vi dng tin thu nhp ca ngi vay. Li sut ca nhng khon vay di hn c p dng theo hai cch tu theo s tho thun gia ngi vay v ngi cho vay. - Li sut c nh c p dng khi ngi vay tin mun c mt hp ng c nh v khng phi lo lng trc s bin ng ca th trng. Li sut c nh c tnh ton da trn c s mc ri ro v thi gian o hn, v thng thng n c quy nh cao hn so vi li sut ca tri phiu doanh nghipc thi gian o hn v mc ri ro tng t. - Li sut th ni l li sut c th thay i tu thuc vo nhng bin ng ca th trng. Li sut th ni c thit lp da trn phn li sut ban u n nh cng vi mt t l phn trm no tu thuc vo mc ri ro c lin quan n khon tn dng .

10.3.2. Tn dng thu mua

Tn dng thu mua l mt hnh thc ti tr tn dng thng qua cc loi ti sn, my mc thit b...Tn dng thu mua l phng thc ti tr di hn c lch s kh lu i v n c bit pht trin mnh nhng thp nin gn y. nc ta tn dng thu mua tr mt vi ni quen thuc nh cc hng hng khng cn li l ang giai on tm hiu v th nghim. - Cc phng thc giao dch ca tn dng thu mua. Hp ng thu mua l mt bn hp ng c k kt gia hai hay nhiu bn lin quan n mt hay nhiu ti sn trong ngi cho thu (ch s hu ti sn ) chuyn giao ti sn cho ngi thu (ngi s dng ti sn) c s dng trong mt khong thi gian nht nh v ngi thu phi tr cho ch s hu ti sn mt khon tin thu tng xng vi quyn s dng. Tn dng thu mua c hai phng thc giao dch ch yu l thu vn hnh v thu ti chnh. * Thu vn hnh (Operating Lease). Thu vn hnh c lch s rt lu i nn cn c gi l thu mua theo kiu truyn thng (Traditional Lease). nc ta loi thu ny c cc vng nng thn, h cho thu t canh tc vi ba nm hoc mt s c s h cho thu t v cc my mc thit b khc. Thu vn hnh c hai c trng chnh: - Thi gian thu thng rt ngn so vi ton b thi gian tn ti hu ch ca ti sn, iu kin chm dt hp ng ch cn bo trc trong mt thi gian ngn. - Ngi thu ch phi tr tin thu theo tho thun, ngi cho thu phi chu mi chi ph vn hnh ca ti sn nh chi ph bo tr, bo him, thu ti sn...cng vi mi ri ro v hao mn v hnh ca ti sn. Nh vy, hnh thc thu vn hnh hon ton ph hp i vi nhng hot ng c tnh cht thi v, v d mt doanh nghip xy dng khi nhn c mt cng trnh ln yu cu phi c my ng cc c ln v h cng ch cn s dng trong 9 thng n 1 nm nn h khng cn mua m i thu my t ra ph hp hn. Hnh thc thu vn hnh c coi l mt loi hp ng chp hnh, ti sn i thu khng c phn nh trong s sch k ton ca ngi thu, s tin thu tr theo hp ng c ghi nh mt chi ph bnh thng khc. * Thu ti chnh (Net Lease ). Thu ti chnh l mt phng thc ti tr tn dng trung hay di hn theo hp ng. Theo phng thc ny, ngi cho thu thng mua ti sn, thit b m ngi thu cn v thng 175

Chng X: Ngun ti tr ca doanh nghip lng t trc cc iu kin mua li ti sn t ngi cho thu. Trong nhiu trng hp mt DN bn ngay ti sn ca mnh cho ngi thu ri thu li. Trong hp ng thu ti chnh th thi hn thu ti sn ca bn thu phi chim phn ln i sng hu ch ca ti sn v hin gi thun ca ton b cc khon tin thu phi b p nhng chi ph mua ti sn ti thi im bt u hp ng. Thng thng trong mt hp ng thu ti chnh c chia lm 3 phn Phn 1: Thi hn thu chnh thc (thu c bn ). y l khon thi gian quan trng nht ca hp ng thu. Trong thi gian ny cc bn trong hp ng khng c quyn hu b hp ng ch tr nhng trng hp c bit m tt c cc bn u ng . Ht thi hn ny hu nh ngi cho thu thu hi s tin u t ban u. Phn 2: Thi gian cho thu t chn: y l khong thi gian m ngi thu c th tip tc thu ti sn, nhng vi chi ph thu rt thp. Phn 3: Thc hin gi tr cn li Thng thng ht giai on thu ti chnh ngi cho thu thng u quyn cho ngi thu lm i l bn ti sn. Nu ngi thu qun l s dng ti sn tt th gi tr thc t ca ti sn c th ln hn nhiu so vi gi tr cn li d kin trong hp ng, h c th mua li v cng c th bn c gi cao hn v c hng phn chnh lch. Trong hp ng thu ti chnh cc loi chi ph bo dng vn hnh, ph bo him, thu ti sn cng nh nhng ri ro khc i vi ti sn do bn thu phi chu cng tng t nh ti sn ca DN mua sm. Cng v l do nn cc khon tin thu m ngi cho thu nhn c coi l gi tr tha ca ti sn nn hnh thc thu nhn c coi l gi tr tha ca ti sn nn hnh thc thu ny cng c gi l thu mua thun. - Phng thc c bn quyt nh thu hay mua ti sn. Thc cht ca vic chn la nn mua ti sn bng vn t c, bng vn vay hay s dng hnh thc tn dng thu mua chnh l vic phn tch la chn d n u t di hn. Song trong phn ny ch cp n nhng nt c bn nht nh qun l c th xem xt v ra quyt nh ngay. Phng php c bn xem xt la chn l tnh ton NPV v IRR ca tng phng n t la chn phng n ln hn. Phng n c chn l phng n c IRR khng nh hn t l hon vn ti thiu (Minimum Attacive Rate of Return - MARR), c NPV > 0 v ln nht. V d: Mt doanh nghip thy rng cn mua mt my ch bin lng thc mi xut khu, nhng thng tin phc v cho vic mua sm ti tr nh sau: - Gi bn my trn th trng l 450 triu ng. - Thu nhp trc thu do d n mang li hng nm d kin l 140 triu ng. - Thu thu nhp ca DN l 40%. - Li sut tin gi ngn hng hin ti l 21% nm (1,75% thng ) ; li sut tin gi vay ngn hng l 24% nm (2% thng). - Thi gian s dng nh mc ca ti sn l 6 nm - Nu thu ti sn ny th mi nm phi tr cho cho cng ty ti chnh l 140 triu ng. Li sut ti tr l 22,2% nm (1,85% thng ), thi hn thu 5 nm, gi bn khi chuyn quyn s hu l 5 triu, t l khu hao u trong 5 nm. Ph ng k hp ng ti sn l 0,04% gi tr ti 176

Chng X: Ngun ti tr ca doanh nghip sn, ph bo him l 0,5% trn gi tr cn li ca ti sn. Thu sut thu thu nhp ca ngi cho thu l 25%. - T l MARR ca doanh nghip l: 13%. Vi nhng thng tin trn cc trng hp c tnh ton nh sau: * Trng hp doanh nghip b vn mua thit b. Gi s doanh nghip khng mua ti sn ny th h s gi tin vo ngn hng thu li nn t l chit khu sau thu l 21%(1-0,4)=12,6%. Ta c (tit kim thu do khu hao em li hng nm) = 45016,67%40% 30 triu Thu nhp hng nm sau thu = 140(1-0,4)=84 triu Nh vy gi tr hin ti rng ca dng tin t l: 114 114 114 = 10,67 NPV1 = (450) + + ......... + 2 (1,126) (1,126) (1,126) 6 Tm IRR1= 450 +
t =1 6

114 =0 (1 + k )'
=> IRR 13,25%.

- 450+114.PVFA(k,6)=0

* Nu vay vn ngn hng mua thit b,gi nh thm rng DN tr dn vn vay bng tin khu hao.Ta c t l chit khu ca dng tin t l: 24%(1-0,4) = 14,4% v 114 114 114 + ......... + = 11,46 NPV2 = (450) + 2 (1,144) (1,114) (1,144) 6 IRR2 = IRR1 13,25%. * Trng hp thu ti chnh Cn c vo gi thit, ta c th thit lp dng tin t ca phng n ny nh sau: n v: Triu ng Ch tiu 0 Nm 1 2 3 4 5 84 84 84 84 84 13,5 13,5 13,5 13,5 13,5 (22,5) (22,5) (22,5) (22,5) (22,5) (84) 6 84

- Thu nhp sau thu -Phn tit kim thu do khu hao - Mt khon tit kim thu do khu hao em li - Tin thu sau thu (84) (84) (84) (84) - Chi ph ng k (0,18) - Chi ph bo him (sau thu ) (1,35) (1,08) (0,81) (0,54) (0,27) - Gi tr cn li Dng tin (1,53) (10,08) (9,81) (9,54) (9,27) Cc ch tiu trong bng c tnh nh sau: Thu nhp sau thu: 140(1- 0,4) = 84

5 4

84

Phn tit kim thu do khu hao l do thu thu nhp ca ngi cho thu l 25% nn h c hng theo t l v phn ca ngi th hng nm s l 45020%(0,4-0,25)= 13,5. 177

Chng X: Ngun ti tr ca doanh nghip Mt khon tit kim thu do khu hao em li qua cc nm l: 45020%(0,4-0.25) = 22,5. Tin thu sau thu: 140(1-0,4)=84 Chi ph ng k: 0,04% 450 = 0,18 Chi ph bo him sau thu thi im bt u 0,5% - 450(1-0,4) = 1,35 Nm th nht: 0,5% 450(1- 0,4)= 1,08 Nm th hai: 0,5% 270(1- 0,4)= 0,81. T l trit khu sau thu trong trng hp thu mua l: 10,08 9,81 9,54 9,27 4 84 NPV3 = 1,53 + = 11.76 2 3 4 5 1,132 (1,132) (1,132) (1,132) (1,132) (1,132) 6 => IRR3 23%. Nh vy ta c: NPV1= 10,67 NPV2= -11,46 NPV3=11,76 IRR1= 13,25% IRR2=13,25% IRR3=23%

Do vydoanh nghip nn thu ti chnh v n mang li NPV bag IRR cao nht.

10.3.3. Pht hnh chng khon a. Pht hnh c phiu.

*C phiu thng - Cc khi nim: + C phiu thng l mt chng khon th hin quyn s hu vnh vin i vi doanh nghip bi khng c s d kin trc thi gian o hn. + S lng c phn ti a m doanh nghip c quyn huy ng c gi l vn php nh. S lng c phiu tng ng vi s vn php nh c ghi trong iu l ca doanh nghip gi l vn iu l. Nhng c phn s c a ra bn cho dn chng u t gi l c phn d kin pht hnh v s lng pht hnh thng thp hn s lng ghi trong iu l. Mc chnh lch gia c phn c php pht hnh v c phn pht hnh gi l c phn d tr. + Vn c phn = Tng gi tr ti sn - Cc khon n. + Gi tr ghi trn b mt c phiu gi l mnh gi (Par Value). Gi c c phiu trn th trng gi l th gi. Tr gi c phiu c phn nh trong s sch ca doanh nghip c phn gi l gi tr ghi s (Book Value). Mnh gi ch c ngha khi mi pht hnh c phiu hoc trong thi gian ngn. Th gi phn nh s nh gi ca th trng, phn nh lng tin ca nh u t i vi hot ng doanh nghip. Th gi thay i xung quanh gi tr ghi s c phiu tu thuc vo quan h cung cu trn th trng. - c im c phiu thng. + C ng c phiu thng l ch s hu doanh nghip c phn. + C phiu thng l l chn chng li s ph sn ca doanh nghip. 178

Chng X: Ngun ti tr ca doanh nghip + C phiu tr linh hot. + Chi ph c phn thng mi cao hn chi ph ca li nhun gi li. *C phiu u tin Trong phn chi ph vn chng ta ch ra tnh trung gian gia c phiu thng v tri phiu ca c phiu u tin. Thng thng trong tng s vn huy ng th c phiu u tin ch chim mt t trng nh. Tuy nhin trong mt s trng hp vic s dng c phiu u tin li t ra thch hp. l khi m doanh nghip mun tng vn ca ch s hu, chng c s ph sn ca doanh nghip nhng li khng b san s quyn lnh o. Tuy nhin, khi m tnh hnh ti chnh ca doanh nghip gp kh khn th vic tr li thng xuyn v c nh cng l iu bt li cho doanh nghip, nhng h cng c th hon tr li tc trong mt thi gian nht nh. Vic gii quyt chnh sch c tc thng i lin vi quyn li ca c ng c phiu u tin v c quy nh trong iu l ca doanh nghip. Chng hn khi cc c phiu u tin khng c tr c tc th cc c ng ca nhng c phiu c th c quyn b phiu.... b. Pht hnh Tri phiu * Tri phiu c bo m: c trng ca loi tri phiu ny l chng c m bo bng nhng ti sn ca doanh nghip. Nhng ti sn m cho cc tri phiu pht hnh thng l cc bt ng sn ca doanh nghip, trong mt s trng hp vt bo m cng c th l nh xng hay nhng thit b t tin. Khi pht hnh tri phiu th chp doanh nghip c trch nhim gi ti sn th chp trong tnh trng tt nht m bo cho khon vay. Tuy nhin cng cn lu thm rng mt ti sn no cng c th lm vt bo m (th chp) cho nhiu ln pht hnh tri phiu, c trng hp doanh nghip pht hnh ghi r th t ca cc ln pht hnh u tin cng c th khng cn u tin nhng tng gi tr ca tt c cc tri phiu khng c ln hn gi tr ca ti sn th chp. Nh vy, tri phiu c bo m em li cho tri ch mc an ton kh cao. * Tri phiu khng c m bo: y l loi tri phiu ph bin cc doanh nghip. Khc vi tri phiu c bo m, tri phiu khng c bo m l tri phiu khng c mt ti sn c th no m bo cho kh nng thanh ton ca chng, nhng chng vn c m bo chc chn bng thu nhp tng lai v gi tr thanh l ca cc ti sn ca doanh nghip theo th t u tin ca lut ph sn. Trong lut ph sn ca doanh nghip th quyn li u tin ca cc tri phiu bao gi cng ng trc c phiu, nhng trong cc tri phiu th cc tri phiu mi pht hnh c th t u tin cao hn nhng tri phiu pht hnh trc chng. * Tri phiu tr li theo thu nhp: tri phiu tr li theo thu nhp l tri phiu m tin li ch c tr khi ngi vay (doanh nghip) thu c li nhun. Khi li nhun thp hn s tin phi tr th tri ch s ch nhn c tin tr bng khon thu nhp v khng c quyn tuyn b ngi vay b ph sn. S tin tr cho tri ch cn thiu c chuyn sang nhng nm tip theo tu theo quy nh trong kh c ca hai bn. Vi doanh nghip th loi tri phiu ny khng hn ch n cn n nh nhng tri phiu khc bi v loi tri phiu ny c tnh linh hot cao, rt thch hp cho nhng doanh nghip ang gp kh khn v ti chnh. * Tri phiu c li sut c nh: y l loi tri phiu ph bin nht trong cc loi tri phiu doanh nghip. Li sut c ghi trn mt tri phiu (Coupon rate) v khng thay i sut k 179

Chng X: Ngun ti tr ca doanh nghip hn ca n. Vic thanh ton li tri phiu cng c qui nh r v thng thng tr li hng nm 2 ln vo 30/6 v 31/12. Thng thng li sut ghi trn tri phiu c cn c vo li sut tri phiu c k hn tng ng ca kho bc Nh nc v mc ri ro ca doanh nghip. Tuy nhin chng ta cn lu rng, li sut tr cho tri phiu c nh hng nm nhng gi tr ca tri phiu th thay i tu thuc vo nhng bin ng ca th trng. * Tri phiu c li sut th ni: trong nhng giai on c nhiu bin ng trong nn kinh t th li sut trn th trng vn thay i lin tc v do vy cc doanh nghip thng pht hnh tri phiu c li sut th ni. Tuy gi l li sut th ni nhng thc ra li sut ca n ph thuc vo mt s ngun li sut quan trng nh li sut LIBOR (London Inter Bank Offered Rate) hoc li sut ca tri phiu ny ly li sut ca tri phiu kho bc lm chun v c nh k iu chnh sau nhng khong thi gian nht nh theo quy nh. Nh vy vic pht hnh tri phiu ny s hp dn cc nh u t trong iu kin nn kinh t khng n nh, th trng ti chnh bin ng khng ngng. Nhng tri phiu ny thng t ra ph hp i vi nhng nh u t khng a mo him, nhng loi tri phiu ny cng c nhng nhc im nh doanh nghip khng th phn bit chc chn v chi ph li vay ca tri phiu trong hoch nh ngn qu v vic qun l tri phiu cng i hi tn nhiu thi gian hn do phi iu chnh li sut. * Tri phiu c th thu hi sm: tu theo tnh hnh ti chnh ca mnh, mt s doanh nghip c th huy ng vn bng cch pht hnh tri phiu c kh nng thu hi sm, tc l doanh nghip c th mua li nhng tri phiu vo mt thi gian no trc khi mn hn. Trong trng hp ny ngi mua tri phiu khng kim c li sut mn hn (YTM). Nh vy, nhng tri phiu c kh nng thu hi sm phi c quy nh ngay t khi pht hnh ngi mua tri phiu c bit, phi quy nh r v thi hn, gi c khi doanh nghip chuc li tri phiu.

10.3.4. u nhc im ca tng ngun vn.

Ni chung mi ngun vn c nhng u, nhc im ring. Bng sau y tm tt nhng u nhc im ca tng loi ngun vn i vi cng ty. Bng 10.3: u nhc im ca cc ngun vn Loi ngun vn Ngun vn vay u im - c li th v thu Nhc im - C p lc v ti chnh v phi tr - C th tn dng li th n by ti gc l li. Lm gia tng ri ro ti chnh gia tng li nhun cho c chnh v lm tng h s n ca cng ty. ng. - Khng phi tr vn gc - C tc khng c khu tr thu - C th ty chn tr ngay hoc tr - Kh huy ng vi khi lng ln hon tr c tc. - Khng phi tr vn gc - Khng b p lc tr c tc - Khng c khu tr thu - B phn chia phiu bu v tc ng n vic qun l cng ty.

C phn u i

C phn thng

180

Chng X: Ngun ti tr ca doanh nghip

TM TT
Quyt nh v ngun vn l mt trong cc quyt nh qua trng trong qun tr ti chnh. p ng nhu cu vn ngn hn, cng ty cng ty c th vay ngn hn ngn hng, s dng tn dng thng mi,pht hnh tn phiu cng ty hoc cng c th s dng ngun vn di hn ti tr cho nhu cu vn lu ng thng xuyn. ti tr cho nhu cu vn di hn, cng ty c th s dng hai ngun vn chnh: vn c phn (c phn thng v c phn u i) v vn vay. Mi ngun vn u c chi ph su dng vn ring, u nhc im ring. Do vy khi la chn ngun vn cn phi da trn c s cn nhc cc yu t trn.

CU HI N TP
1. Hy nu nhng loi ngun vn ngn hn m cng ty c th s dng ti tr cho ti sn lu ng. Cng ty da vo nhng cn c no c th quyt nh la chn s dng cc ngun vn ny? 2. Hy nu nhng loi ngun vn di hn m cng ty c th s dng ti tr cho ti sn c nh. Cng ty da vo nhng cn c no c th quyt nh la chn s dng cc ngun vn ny? 3. Cng ty c th s dng ngun vn di hn ti tr cho ti sn lu ng c khng? Ngc li, cng ty c th s dng ngun vn ngn hn ti tr cho ti sn c nh c khng? 4. i vi mt doanh nghip, s dng n ch c li, ch khng c hi. Hi bnh lun kin trn. 5. i vi mt doanh nghip, chnh sch ti tr ti u l chnh sch ti tr bng vn ch s hu. Hy bnh lun kin trn. 6. Cho bit mt hnh thc tn dng thng mi c iu kin thanh ton 3/10 net 70. Yu cu: a. Xc nh chi ph ca khon tn dng thng mi khi ngi mua thanh ton vo ngy th 70 k t ngy giao hng thay v tr tin vo ngy th 10? b. Gi s ho n mua hng c thanh ton vo ngy th 60 th chi ph ca khon tn dng thng mi thay i nh th no so vi trng hp thanh ton trn? 7. Cng ty sn xut v kinh doanh thit b bu in A, thng mua thit b ca hng LG theo th thc 3/10 net 40.Cho bit gi tr hng mua trong ngy trung bnh ca cng ty l 8 triu (gi cha tnh chit khu). Gi nh s hng mua trung bnh trong ngy c thanh ton vo ngy th 40 nu khng hng chit khu v vo ngy th 10 nu hng chit khu. Yu cu: Hy b sung cc gi tr cn thit to ra bng cn i k ton di y. n v: Triu ng NGUN VN Khon mc Gi tr khng Gi tr c c hng chit hng chit khu khu 1. Phi tr nh cung cp .. 2. Vay ngn hn .. 3. Ngun vn khc 820 820 Tng 1450 1450 181

TI SN Khon mc Gi tr

1. Ti sn lu ng 2. Ti sn c nh Tng

700 750 1450

Gi tr li cu hi n tp

GI TR LI CU HI N TP
CHNG 2:
Cu 4: a. FV= P0 x(1+i)3 = 1000$x(1+0.08)3 = 1.259,71$ b. FV= P0 x(1+i/4)4x3 = 1000$x(1+0.08/4)4x3 = 1.268,24$ c. Cch gi ny hnh thnh dng tin u cui k FVA4 = CFx FVFA(i,n) = 250 x FVFA(8%,4) = 250x 4.5061 = 1.126,53$ d. y l bi ton tim li sut bit PV=1000%, FV= 1.404,93$ Ta c FV = PV x(1+i)3 => 1.404,93$ = 1000$ x(1+ i)3 => i =
3

1404,93 1 = 0,12 = 12% 1000

Cu 5. a. p dng cng thc:

(1 + i ) n 1 FVA= CFx i Vi i = 12%/2 =6% v n= 2x5=10, ta c:

(1 + 0.06)10 1 FVA= 400x = 5.272,32$ 0.06 b. p dng cng thc: (1 + i ) n 1 FVA= CFx i Vi i = 12%/4 =3% v n= 4x5=20, ta c: (1 + 0.03) 20 1 FVA= 200x = 5374,07$$ 0 . 03 Cu 6. la chn hnh thc thanh ton, chng ta cn tnh gi tr hin ti ca dng tin chi tr ca c hai phng n, sau so snh, phng n no c chi ph nh hn s c chn. Gi tr hin ti ca phng n A: PVA= CF x PVFA(20%,10) = 50.000$ x 4,1975 = 209.875$ Gi tr hin ti ca phng n B: PV= FV x PVF(20%,4) = 450.000$ x 0.4096 = 184.32$ Nh vy cng ty nn chn phng n B.

CHNG 3:
Cu 4: c Cu 5: b Cu 6 d Cu 7: b Cu 8 182

Gi tr li cu hi n tp a. Tin li nhn c hnh nm l: C = 20 triu x0.08 = 1.6 triu . Vi li sut m nh u t yu cu l kd = 12%/nm, gi pht hnh ca tri phiu l: P0 =

1.6 1.6 1.6 1.6 + 20 + + +....+ = 2 3 (1,12) (1,12) (1,12) (1,12)10

1 (1,12) 10 20 = 1.16 x = 12,270 triu ng + 10 0,12 (1,12)

Nu chi ph pht hnh l 1%, Gi bn rng tri phiu thu c l 12,270 triu x(1-0,01) = 12,1743 triu ng. Gi kd l chi ph s dng vn ta c: 12,1473 triu =

1.6 1.6 1.6 1.6 + 20 + + + .... + 2 3 1 + kd (1 + kd ) (1 + kd ) (1 + kd )10

= 1.6 x PVFA(kd, 10) + 20x PVF (kd, 10) Bng phng php ni suy, chng ta thy t l chit khu nm trong khong 16% v 17%. Chng ta c th tnh t l chit khu, vi: k1 = 16% ; v k2 = 17% y NPV1 = - 12,1473 + 1.6 x 4,8332 + 20 x 0,2267 = 0,1198 y NPV2 = - 12,1473 + 1.6 x 4,6586 + 20 x 0,2080 k = 16% + = -0,5335

0,1198 (17% 16% ) 16.02% 0,1198 + 0,5335

b. Do t sut li nhn nh u t yu cu l 12% ln hn li sut ca tri phiu (8%) nn tri phiu phi c bn di mnh gi. Cu 9 a. Vi c phiu SAM, do t l tng trng c tc bng khng nn gi bn ca c phiu SAM s l P= D/ke = 1600/0,12 = 13.333 ng. Vi c phiu AGF, gi c phiu bao gm hin gi c phiu trong 3 nm u vi tc tng trng g1 = 10% v hin gi ca ton b dng c tc t nm th 4 tr i vi tc tng trng g2 = 6%. Do gi c phiu AGF s l :

D 0 (1 + g1 )3 (1 + g 2 ) D 0 (1 + g1 ) D 0 (1 + g1 ) 2 D 0 (1 + g1 )3 P= + + + PV (1 + ke ) (1 + ke ) 2 (1 + ke )3 ( ke g 2 )
P=

2.400(1 + 0,1) 2.400(1 + 0.1) 2 2.400(1 + 0,1)3 + + + (1 + 0,12) (1 + 0,12) 2 (1 + 0,12)3 2.400(1 + 0,1)3 (1 + 0, 06) + PV = 47.115 ng (0,12 0, 06)

Kt hp c hai cch tnh c phiu SAM v c phiu AGF, bn c th tnh ra gi c phiu REE. b. Lm tng t nh cu a ch thay ke =12%+ 7%= 19%

183

Gi tr li cu hi n tp

CHNG 4
Cu 5 EBIT = PQ VQP-F 90.000 = P x 50.000 0,4 x 50.000 x P 100.000
P = 6,33$
Cu 6

a. Bc u tin l tnh EBIT: Doanh s: 50.000 x 22 = 1.100.000 Tr chi ph c nh: 500.000 Chi ph bin i: 50.000 x 2 = 100.000 EBIT = 1.100.000- 500.000- 100.000 = 500.000 Bc 2 l xc nh thu nhp c phn (EPS) v gi c phiu EPS = (EBIT I) (1-t%) S lng c phiu ang lu hnh

H s n (D/A) (%) 0 10 20 30 40 50 60 Thu nhp c phn (EPS) ($) 3 3,21 3,47 3,77 3,80 3,72 2,82 Gi c phiu ($) 37,50 38,52 39,91 37,70 30,40 22,32 14,10 Ta thy, h s n 20% lm ti a ho gi c phiu (39,91). chnh l c cu vn ti u ca doanh nghip. b. DOL = c. DFL = = d. DTL = = PQ VQ PQ VQ F I 1100000 100000 1100000 100000 500000 - 38000 EBIT EBIT-I = PQ-VQ-F PQ-VQ-F-I = 1,08 Q (P-V) Q (P-V) F = 50000 (22-2) 50000 (22-2) - 50000 =2

1100000 100000 500000 1100000 100000 500000 - 38000

= 2,26

Hay DTL = DOL x DFL = 2 x 1,08 = 2,16

Cu 7. Doanh nghip A i vay mt mn n l 120 triu v phi tr dn trong 4 nm vi s tin phi tr hng nm nh sau: Nm Tin vay 1 41,25 Triu 2 42,0 Triu 3 43,5 Triu 4 44,75 Triu

Xc nh chi ph s dng ngun ti tr trn bng phng php th? 184

Gi tr li cu hi n tp Bc 1: Chn r1 = 15% ta c chnh lch gi tr hin ti cc khon phi tr vi khon n vay l:

41,25 42 44,75 44,75 + + + 120 = +1,8165 2 3 1 + 0,15 (1.0,15) (1 + 0,15) (1 + 0,15) 4

Bc 2: V kt qu bc 1>0 nn ta chn r2>r1. Gi s chn r2 = 16%, ta c chnh lch gi tr hin ti cc khon phi tr vi khon n vay l:

41,25 42 44,75 44,75 + + + 120 = 0,6381 2 3 1 + 0,16 (1.0,16) (1 + 0,16) (1 + 0,16) 4

Bc 3: a cc kt qu trn ln th : ( th 4.2) - Trc honh biu th chi ph s dng vn vay. - Trc tung biu th chnh lch gi tr hin ti cc khon phi tr vi khon n vay (NPV)

+ NPV +1,8165 B 15

A M 16 D C Li vay (%)

0 -0,6381

th qua im A(15%,1,8165) v qua im C(16% - 0,6381) ct trc honh ti im M.

Honh chnh l chi ph s dng vn vay. Theo th ta c: OM = OB + BM = 15% + BM Hai tam gic ABM v ADC ng dng nn ta c:

AB BM ABxDC 1,8165 x1% = BM = = = 0,74% AD DC AD 1,8165 + 0,6381

OM = 15% + 0,74% = 15,74% Vy chi ph s dng khon vay 120 triu phi hon tr trong 4 nm l r= 15,74%.

CHNG 5
Bi 6 a. Dng tin trc thu ca d n c xc nh qua Bng sau: Nm Ch tiu 0 1 2 3 1. Vn u t (120) 2. Li nhun trc thu & li vay 42 42 42 30,24 30,24 30,24 3. Li nhun sau thu 20 20 20 3. Khu hao 4. Thu hi VL rng 5. Gi tr cn li ca TSC Dng tin sau thu (120) 50,24 50,24 50,24

4 42
30,24 20

5 42
30,24 20

6 42
30,24 20

50,24

50,24

10 12 72,24 185

Gi tr li cu hi n tp b.

NPV = 120 +

50,24 50,24 50,24 50,24 50,24 72.24 + + + + + 1 2 3 4 5 (1 + 0.15) (1 + 0.15) (1 + 0.15) (1 + 0.15) (1 + 0.15) (1 + 0,15) 6

= 79,647 triu ng > 0 Chp thun d n Bi 7 a. Ch tiu 1. Gi th trng ca my mi 2. Thu nhp rng do my mi em li 3. Gi tr cn li ca my mi 4. Gi bn my mi 5. Thu nhp rng do my c em li 6. Gi tr cn li ca my c 7. Dng tin thun Nm 0
(90.000) 30.000 30.000 30.000 30.000 30.000 30.000 30.000 40.000 (50.000) 26.000 26.000 26.000 26.000 26.000 13.000 (40.000) 4.000 4.000 4.000 4.000 (9.000) 30.000 70.000

NPV = 3.989,04 > 0 Cng ty May 10 nn thay th my may cng nghip c bng my may cng nghip mi v NPV > 0 b. P0 = 3.989,04 + 40.000 + 50.000 = 93.989,04 (USD)

CHNG 6
Bi 6 n v: Triu ng 1. Nguyn gi TSC cn tnh khu hao nm k hoch = 7.500 500 = 7.000 * Lp k hoch khu hao theo phng php gin tip: Ta c: M KH = NG KH x T KH

T KH =
NG KH

500 1.000 1.500 4.000 x10% + x15% + x5% + x12% = 10.78% 7.000 7.000 7.000 7.000

= NG + NG t - NG g NG = 7.000

NG t =
NG g =

200(12 1) 150(12 4) 500(12 7) 100(12 12) + + + = 491.66 12 12 12 12 100(12 2) = 83.33 12

NG KH = 7.000 + 491.66 83.33 = 7.408,33

186

Gi tr li cu hi n tp
M

KH

= 7.408,33 x 10, 78% = 798,62 S khu hao thng 12/N 4.17 12.5 6.25 40.0 62.92

* Lp k hoch khu hao theo phng php trc tip: STT Nhm Nguyn gi T l khu hao (%) 1 Phng tin vn ti 500 10 2 Thit b vn phng 1.000 15 3 Nh ca 1.500 5 4 My mc thit b 4.000 12 Tng cng 7.000 S khu hao thng 1 = 62,92

200 x12% = 64.92 12 100 x15% S khu hao thng 3 = 64,92 = 63.67 12 S khu hao thng 4 = 63.67 150 x15% S khu hao thng 5 = 63.67 + = 65.545 12 S khu hao thng 6 = 65.545 S khu hao thng 7 = 65.545 5000 x5% = 67.628 S khu hao thng 8 = 65.545 + 12 S khu hao thng 9,10,11,12 = 67.628 Tng cng s khu hao nm k hoch: 62,92 + 64,92 + 63,67 x2 + 665,545 x3 + 67,628 x5 = 789,95
S khu hao thng 2 = 62,92 + * Mc khu hai chnh lch do 2 phng php: 798,62 789,95 = 8,67 Nhn xt: Phng php gin tip : km chnh xc hn do c s tnh s khu hao l nguyn gi bnh qun v t l khu hao tng hp bnh qun. Phng php trc tip: Trc tip ly nguyn gi ti sn c nh tng v gim trong k v t l khu hao trc tip ca tng nhm lm c s tnh khu hao trong k, do vy kt qu s chnh xc hn v rt d cp nht trn my tnh. 2. Phn phi tin trch khu hao nm k hoch. * Dng tr n ngn hng: - S tin trch khu hao i vi ti sn c nh hnh thnh t ngun vn ngn hng:

M KHDH = NG KH x T KH

NG KH = 2.000 + 200x12% /12 = 2002

Vy M KHDH = 2002 x 10,78% = 215,82 S tin khu hao li doanh nghip: 798,62 -215,82 = 582,8 187

Gi tr li cu hi n tp

CHNG 7
Bi 7 Qn = 1200 n v, C1 = 1, C2 = chi ph mi ln t hng a. S lng t hng ti u :
Q* = 2 (Q n x c 2 ) = c1
2 x 1200 x1.250.00 0 = 100 n v 300.000

b. Mc tn kho bnh qun ti u l Q* / 2 = 100/2 = 50 n v c. S ln t hng ti u trong nm l: 1200/100 = 12 ln Chi ph t hng trong nm l: 12 ln x 1,25 triu = 15 triu ng Chi ph lu kho hng ho l (100/2) x 0,3 triu = 15 triu ng. Tng chi ph tn kho hng nm l 15.000.000 + 15.000.000 = 30.000.000 triu ng d. S lng nguyn vt liu c s dng mi ngy l: 1200 n v / 300 ngy = 4 n v / ngy Nu thi gian giao hng l 8 ngy th doanh nghip s tin hnh t hng khi lng nguyn vt liu trong kho cn li l: 8 x 32 n v. Bi 8 1. Nhu cu VL nm N = Cc khon phi thu + Hng tn kho Cc khon phi tr = 60.000 + 100.000 20.000 48.000= 92.000 - T l nhu cu VL / Doanh thu (nm N) = 92.000/ 400.000= 23% - Nu nm N+1, doanh thu tng 25% t 400.000 x (1+25%) = 500.000 th nhu cu vn lu ng cn b sung l: (500.000 triu 400.000 triu) x 23% = 23.000 triu. - Li nhun sau thu nm N+ 1 l : 500.000 triu x 5% = 25.000 triu Li c phn d kin phi tr cui nm N+1 = 25.000 triu x 25% = 6.250 triu - Li khng chia dng lm ngun vn lu ng tm thi l: 25.000- 6.250 = 18.750 triu Nh vy vi nhu cu vn lu ng tng trong nm N+1, doanh nghip cn phi b sung thm 23.000 triu. Doanh nghip c th dng li nhun li trang tri 18.750 triu , phn cn li phi huy ng thm t ngun vn vay ngn hn l 23.000 18.750 = 4.250 triu. 2. Trong trng hp doanh thu ch tng 5% tc doanh thu ch t: 400.000 x (1+ 5%) = 420.000 triu, t sut li nhun trn doanh thu bng 4% th nhu cu vn lu ng b sung l : (420.000- 400.000) x23% = 4.600 triu Li sau thu l 420.000 x 4% = 16.800 triu Li tc c phn phi tr: 16.800 x25% = 4.200 triu Li nhun li khng chia: 16.800 triu 4.200 = 12.600 triu Vy cng ty c th dng li nhun li p ng nhu cu vn lu ng m khng cn huy ng vn t bn ngoi.

188

Gi tr li cu hi n tp

CHNG 8:
Cu 10 a. Doanh thu tiu th sn phm A: 20.000 SP x 200.000 = 4.000.000.000 ng Thu tiu thu c bit khu u ra:

4.000.000.000 x75% = 1.714.285.714 ng 1 + 0,75

Thu tiu th c bit doanh nghip phi np trong nm k hoch l: 1.714.285.714 1.000.000.000 = 714.285.714 ng Doanh thu thun t sn phm A: 4.000.000.000 - 714.285.714 = 3.285.714.286 ng Doanh thu thun t hot ng xut khu: 1.000.000.000 ng x(1- 2%)= 980.000.000 ng Doanh thu thun t cc dch v thng nghip: 1.000.000.000 ng Tng doanh thu thun c doanh nghip : 3.285.714.286 + 980.000.000 +1.000.000.000 =5.265.714.286 ng b. Xc nh tng li nhun trc thu ca doanh nghip. Li nhun ca doanh nghip = li nhun sn phm A + li nhun hot ng xut khu + li nhun t dch v thng nghip. * LN spA = Doanh thu SPA Gi vn hng bn SPA- chi ph bn hng- chi ph qun l doanh nghip - Gi thnh SPA nm bo co: 120.000 ng x 100%/90% = 133.333 ng - Tr gi vn hng bn ca SPA: 4000SP x 133.333+ (20.000SP -4.000SP) x 120.000ng = 2.453.332.000 ng - Sn lng sn phm A tn kho nm k hoch: 20.000 SP x 10% = 2.000SP - S lng sn phm A sn xut trong nm k hoch: 4000SP +20.000SP -4.000SP = 18.000 SP - Tng gi thnh sn xut SPA nm k hoch: 18.000SP x 120.000 ng = 2.160.000.000 ng - Chi ph bn hng v chi ph qun l doanh nghip ca SPA tiu th: 2.160.000.000 ng x10% = 216.000.000 ng Li nhun trc thu SPA: 3.285.714.286 - 2.453.332.000 -216.000.000 = 616.382.286 ng * Li nhun trc thu t hot ng xut khu: 980.000.000 ng 700.000.000 ng = 280.000.000 ng * Li nhun trc thu t hot ng thng nghip: 1.000.000.000 ng 800.000.000 ng = 200.000.000 ng Tng li nhun trc thu ca doanh nghip: 616.382.286 + 280.000.000 + 200.000.000 = 1.096.382.286 ng * Thu thu nhp doanh nghip phi np: 189

Gi tr li cu hi n tp 1.096.382.286 ng x 28% = 306.987.040 ng c. Li nhun sau thu sn phm A: 616.382.286 ng x 72% = 443.795.245ng Li nhun sau thu t hot ng xut khu: 280.000.000 x 72% = 201.600.000 ng Li nhun sau thu t hot ng thng nghip: 200.000.000 x 72% = 144.000.000 ng 443.795.245 T sut li nhun trn doanh thu ca sn phm A: = 13,5% 3.285.714.286 201.600.000 T sut li nhun trn doanh thu ca hot ng xut khu: = 20.57% 980.000.000 144.000.000 T sut li nhun trn doanh thu ca hot ng thng nghip: = 14% 1.000.000.000 Nh vy, t sut li nhun trn doanh thu ca hot ng xut khu l cao nht (20,57% ) v ca sn phm A l thp nht. d. Gi thnh sn xut nm k hoch h 10% so vi nm bo co lm cho li nhun ca doanh nghip tng so vi nm bo co: (20.000SP - 4.000SP) x(133.333 - 120.000)= + 213.328.000 ng Gi bn h 8% so vi nm bo co , lm li nhun ca doanh nghip gim so vi nm bo co:

200.000 x100% 20.000SP x 200.000 = 444.444.444 ng 90% - Tng hp nh hng: + 213.328.000 - 444.444.444 = - 231.116.644 ng.
Nhn xt chin lc kinh doanh ca doanh nghip: Doanh nghip p dng chin lc h gi thnh h gi bn, to iu kin y mnh tiu th, tng sc cnh tranh chim lnh th trng mc d c th h mc li nhun ca doanh nghip. Doanh nghip m rng thm hng kinh doanh xut khu v kinh doanh thng nghip l hng i ng n vi t sut trn doanh thu trong hai lnh vc ny u tng cao hn so vi sn phm A. Li nhun ca sn phm A tuy c gim st so vi nm bo co nhng t sut li nhun trn doanh thu ca sn phm ny vn tng i cao t 13,5%. Chin lc kinh doanh trn hon ton ph hp vi xu th hin nay: Gim gi bn tng sc cnh tranh, tng doanh thu cho doanh nghip v m rng u t cc lnh vc khc tng nng lc kinh doanh v thc hin a dng ho u t gim ri ro cho doanh nghip.

CHNG 9
BI 6 a. Ngun vn thng xuyn = N di hn + ngun vn ch s hu = 8.500+ 4680= 13.180 Ngun vn tm thi = n ngn hn = 5.500 b. Ngun vn lu ng thng xuyn ca doanh nghip : = 13.180 10.000 = 3.180 c. H s n = 14.000/ 18.680 = 75% H s ny qu cao so vi h s trung bnh ca ngnh (0,6) H s n ngn hn = 5.500/14.000 = 39,28% 190

Gi tr li cu hi n tp H s ny cao hn so vi h s trung bnh ca ngnh l 0,3 H s n di hn = n di hn /Ngun vn thng xuyn = 8.500/ 13.180 = 64,5% d.-H s thanh ton hin thi = Ti sn lu ng/ N ngn hn = 8.680/ 5.500 = 1,58 H s thanh ton nhanh = (Ti sn lu ng- Hng tn kho)/ N ngn hn = (8.680- 5.200)/5.500 = 0,63 H s thanh ton vn bng tin: 280/5.500 = 0.05 Nhn xt: Kh nng thanh ton ca doanh nghip rt thp( C ba h s thanh ton u rt thp so vi h s trung bnh ca ngnh). Nguyn nhn ch yu c th thy doanh nghip tnh trng n qu cao ( C ba h s n u cao so vi h s trung bnh ca ngnh, hng tn kho b ng, d tr tin mt v cc khon tng ng tin(chng khon ngn hn) qu thp d lm cho doanh nghip ri vo tnh trnh mt kh nng thanh ton. Cc khon n phi thu cng kh cao. Bin php xut: Gim cc khon n ngn hn v di hn bng gii phng hng tn kho, tng cng cng tc thu hi n gim cc khon phi thu. Nn thc hin ngay a li cha phn phi vo lm tng vn kinh doanh v cc qu ca doanh nghip.

CHNG 10
Bi 6 1/ Chi ph ca giao dch khi ho n thanh ton vo ngy th 70

3 360 k = x = 18,56% 100 3 70 10

Nu khc hng tr tin vo ngy th 10 th c hng chit khu thanh ton 3% v li sut c hng theo nm l:

3 360 k = x = 15,91% 100 3 70 0

2/ Nu ngi mua thanh ton vo ngy th 60, th t l chi ph s l:

3 360 k = x = 22,27% 100 3 60 0

Bi 7 n v: Triu ng NGUN VN Khon mc Gi tr khng Gi tr c c hng chit hng chit khu khu 1. Phi tr nh cung cp 320 77,6 2. Vay ngn hn 310 552,4 3. Ngun vn khc 820 820 Tng 1450 1450

TI SN Khon mc Gi tr

1. Ti sn lu ng 2. Ti sn c nh Tng

700 750 1450

191

Ti liu tham kho

TI LIU THAM KHO

1. TS. Nguyn Minh Kiu, (2006), Ti chnh Doanh nghip, Nh xut bn thng k. 2. PGS.TS Lu Th hng, PGS.TS V Duy Ho, (2006), Qun tr Ti chnh Doanh nghip, Nh xut bn Ti chnh. 3. GS.TS Ng Th Chi, TS Nguyn Trng C, (2005), Gio trnh Phn tch Ti chnh Doanh nghip, Nh xut bn Ti chnh. 4. Ngh nh 199/2004/N-CP ca chnh ph Ban hnh Quy ch qun l ti chnh ca cng ty nh nc v qun l vn nh nc u t vo doanh nghip khc, ngy 03 thng 12 nm 2004. 5. Thng t s 33/2005/ TT-BTC ca B Ti Chnh, Hng dn mt s iu ti Quy ch qun l ti chnh ca cng ty Nh nc v qun l vn nh nc u t vo doanh nghip khc, ngy 29/4/1005. 6. Brealey C. Myers, Richard A. Brealey, (2003) Principle of Corporate Finance, 7th edition, McGraw-Hill/ Irwin. 7. ThS inh Xun Dng, ThS Nguyn Vn Tn, CN V Quang Kt (2001), Ti liu ging dy Ti chnh Doanh nghip,Phn 1 v 2. Hc Vin cng ngh Bu chnh Vin thng. 8. Palepu, Healy, Benrnard, (2000), Business Analysis and Valuation, 2nd edition, South Western College Publishing. 9. PTS, V duy Ho - m vn Hu, Th.s Nguyn quang Ninh, (1997), Qun tr ti chnh doanh nghip - Nh xut bn Thng k. 10. Nguyn Hi Sn, (1996), Qun tr ti chnh doanh nghip, Nh xut bn Thng k.

192

Mc lc

MC LC

LI NI U CHNG I .......................................................................................................... 1 TNG QUAN V QUN TR TI CHNH DOANH NGHIP ................... 1

1.1. VAI TR CA QUN TR TI CHNH DOANH NGHIP TRONG HOT NG KINH DOANH ..... 1

1.1.1. Khi nim ti chnh doanh nghip v qun tr ti chnh doanh nghip ................... 1 1.1.2. Cc quyt nh ch yu ca qun tr ti chnh doanh nghip. ................................ 3 1.1.3. Vai tr ca qun tr ti chnh doanh nghip............................................................. 4
1.2. NI DUNG V CC NHN T NH HNG TI QUN TR TI CHNH DOANH NGHIP ......... 4

1.2.1. Ni dung qun tr ti chnh doanh nghip................................................................ 4 1.2.2. Nhng nhn t ch yu nh hng ti qun tr ti chnh doanh nghip. ................ 6
1.3. TH TRNG TI CHNH ........................................................................................................................ 8

1.3.1. Khi nim th trng ti chnh. ................................................................................ 8 1.3.2. Cu trc ca th trng ti chnh. ............................................................................ 9 1.3.3 Vai tr ca th trng ti chnh. .............................................................................. 13 TM TT.................................................................................................................................. 14

CU HI N TP ............................................................................................. 14 CHNG II....................................................................................................... 15 GI TR THEO THI GIAN CA TIN T ............................................... 15

2.1. LI N, LI KP V NG THI GIAN........................................................................................ 15

2.1.2. Li kp (compound interest) ................................................................................... 15 2.1.3. ng thi gian. .................................................................................................... 16

2.2 GI TR TNG LAI CA TIN............................................................................................................. 16

2.2.1 - Gi tr tng lai. ................................................................................................... 16 2.2.2 - Gi tr tng lai ca dng tin u....................................................................... 17 2.2.3 - Gi tr tng lai ca dng tin bin thin: ........................................................... 18
2.3. GI TR HIN TI CA TIN ................................................................................................................ 19

2.3.1. Gi tr hin ti: ....................................................................................................... 19 2.3.2. Gi tr hin ti ca dng in u.......................................................................... 19 2.3.3. Gi tr hin ti ca dng tin t bin thin............................................................. 20 2.3.4. Gi tr hin ti ca dng tin v hn...................................................................... 21
2.4 . M HNH CHIT KHU DNG TIN................................................................................................... 21

193

Mc lc
2.5. TM LI SUT TIN VAY. .....................................................................................................................21

2.5.1. Tm li sut theo nm............................................................................................. 22 2.5.3. Tm li sut c k hn nh hn 1 nm. .................................................................. 23 2.6 - TM CC KHON TIN TNG NG HNG NM. .............................................. 24

TM TT ........................................................................................................... 24 CU HI V BI TP N TP...................................................................... 25 CHNG III ..................................................................................................... 26 NH GI TR C PHIU V TRI PHIU.............................................. 26

3.1. NH GI TRI PHIU ..........................................................................................................................26

3.1.1. Phng php xc nh gi tr ca tri phiu v cc cng c n........................... 26 3.1.2. S thay i gi tr ca tri phiu theo thi gian.................................................... 28 3.1.3. Ri ro v t sut sinh li cn thit. ........................................................................ 29
3.2. NH GI C PHIU ..............................................................................................................................33

3.2.1. Li nhun v gi tr ca c phn thng............................................................... 33 3.2.2. T sut sinh li cn thit theo th trng. .............................................................. 37 3.2.3. nh gi t sut sinh li v ri ro ca c phn thng. ....................................... 38 3.2.4. Li nhun v ri ro trong phm vi mt danh mc u t. ..................................... 40 3.2.5. a dng ho u t trnh ri ro....................................................................... 41 3.2.6. M hnh nh gi tch sn vn u t. (The Capital Asset Pricing Model - CAPM) .......................................................................................................................................... 42 3.2.7. Ri ro c th a dng ho v khng th a dng ho............................................ 43 3.2.8. Tm quan trng ca m hnh CAPM i vi qun tr ti chnh. ........................... 47

TM TT ........................................................................................................... 47 CU HI V BI TP N TP...................................................................... 48 CHNG IV ..................................................................................................... 54 C CU NGUN VN V CHI PH S DNG VN............................... 54

4.1. C CU NGUN VN V H THNG N BY.............................................................................54

4.1.1. Ngun vn v c cu ngun vn ca doanh nghip .............................................. 54 4.1.2 Cc nhn t nh hng ti c cu ngun vn ca doanh nghip. ......................... 55 4.1.3. H thng n by ................................................................................................... 56 4.1.4. Mc nh hng ca n by ti chnh (DFL- Degree of Financial Leverage).61 4.1.5. n by tng hp (DTL Degree of Total Leverage). .......................................... 63
4.2. CHI PH S DNG VN..........................................................................................................................65

4.2.1. Khi nim. .............................................................................................................. 65 4.2.2. Chi ph s dng vn vay......................................................................................... 65 194

Mc lc

4.2.3. Chi ph s dng vn s hu.................................................................................... 66 4.2.4. Chi ph s dng vn bnh qun (WACC- Weighted Average Cost of Capital)........ 69 4.2.5. Chi ph cn bin v s dng vn............................................................................. 70

TM TT ........................................................................................................... 73 CU HI V BI TP N TP...................................................................... 73 CHNG V....................................................................................................... 75 U T DI HN CA DOANH NGHIP................................................. 75

5.1. U T DI HN V CC YU T NH HNG N QUYT NH U T DI HN CA DOANH NGHIP ............................................................................................................................................ 75

5.1.1- Khi nim u t di hn ca doanh nghip. ........................................................ 75 5.1.2- Phn loi u t di hn........................................................................................ 76 5.1.3. ngha ca quyt nh u t di hn v cc yu t nh hng n quyt nh u t di hn ca doanh nghip. ........................................................................................... 77
5.2- CHI PH V THU NHP CA D N U T .................................................................................... 78

5.2.1- Dng tin ca d n u t.................................................................................... 78 5.2.2- Chi ph u t......................................................................................................... 78 5.2.3- Thu nhp ca d n u t. ................................................................................... 79
5.3. CC PHNG PHP NH GI V LA CHN D N U T DI HN CA DOANH NGHIP .......................................................................................................................................................................... 80

5.3.1- Tiu chun nh gi hiu qu u t di hn ca doanh nghip. ......................... 80 5.3.2- Cc phng php ch yu nh gi v la chn d n u t. ............................ 80 5.3.3- Mt s trng hp c bit trong nh gi v la chn d n u t. ................. 88

TM TT ........................................................................................................... 92 CU HI V BI TP N TP...................................................................... 92 CHNG VI ..................................................................................................... 94 QUN TR VN C NH CA DOANH NGHIP. ................................. 94

6.1 - TI SN C NH V VN C NH CA DOANH NGHIP. ........................................................ 94

6.1.1 . Ti sn c nh ca doanh nghip......................................................................... 94 6.1.2 . Phn loi ti sn c nh trong doanh nghip. ..................................................... 95 6.1.3 . Vn c nh v cc c im lun chuyn ca vn c nh. ................................. 97
6.2 - KHU HAO TI SN C NH ............................................................................................................ 97

6.2.1. Hao mn ti sn c nh......................................................................................... 97 6.2.2 . Khu hao TSC v cc phng php tnh khu hao ti sn c nh ................... 98 6.2.3. Lp k hoch khu hao TSC v qun l s dng qu khu hao TSC ca doanh nghip. ............................................................................................................................ 102
6.3. QUN TR VN C NH V HIU QU S DNG VN C NH CA DOANH NGHIP...... 104

195

Mc lc

6.3.1 . Ni dung qun tr vn c nh. ........................................................................... 104 6.3.2 . H thng ch tiu nh gi hiu qu s dng vn c nh ca doanh nghip.... 106

TM TT ......................................................................................................... 107 CU HI V BI TP N TP.................................................................... 107 CHNG VII.................................................................................................. 109 QUN TR VN LU NG CA DOANH NGHIP............................ 109
7.1. VN LU NG V HIU QU S DNG VN LU NG. .......................................................109

7.1.2 . Phn loi vn lu ng....................................................................................... 109 7.1.3 - Kt cu vn lu ng v cc nhn t nh hng. ...............................................110 7.1.4 - Cc ch tiu nh gi hiu qu s dng vn lu ng. .......................................110
7.2. NHU CU VN LU NG V CC PHNG PHP XC NH NHU CU VN LU NG CA DOANH NGHIP. ................................................................................................................................112

7.2.1 - Nhu cu vn lu ng ca doanh nghip. ...........................................................112 7.2.2 - Phng php xc nh nhu cu vn lu ng ca doanh nghip. ......................112
7.3. QUN TR VN LU NG ................................................................................................................115

7.3.1. Qun tr tn kho d tr ........................................................................................115 7.3.2 - Qun tr vn tin mt v chng khon c kh nng thanh khon cao ................118 7.3.3 - Qun tr cc khon phi thu ................................................................................119

TM TT ......................................................................................................... 120 CU HI V BI TP N TP.................................................................... 121 CHNG VIII ................................................................................................ 125 CHI PH, DOANH THU V LI NHUN CA DOANH NGHIP ...... 125
8.1 - CHI PH KINH DOANH CA DOANH NGHIP.................................................................................125

8.1.1 Khi nim v phn loi chi ph ca doanh nghip. .......................................... 125 8.1.2 Gi thnh sn phm ca doanh nghip. ............................................................... 128 8.1.3 - Cc nhn t nh hng v bin php tit kim chi ph, h gi thnh sn phm. ........................................................................................................................................ 128
8.2 - DOANH THU CA DOANH NGHIP. ................................................................................................130

8.2.1 - Doanh thu ca doanh nghip.............................................................................. 130 8.2.2 Cc nhn t nh hng n doanh thu................................................................. 131 8.2.3 - Lp k hoch doanh thu tiu th sn phm ca doanh nghip. ......................... 133
8.3- CC LOI THU CH YU I VI DOANH NGHIP. ..................................................................133

8.3.1 - Thu gi tr gia tng. .......................................................................................... 133 8.3.2 - Thu tiu th c bit. ........................................................................................ 134 8.3.3 - Thu ti nguyn................................................................................................... 135 196

Mc lc

8.3.4 - Thu xut khu, thu nhp khu.......................................................................... 135 8.3.5 - Tin thu v s dng vn ngn sch. .................................................................... 135 8.3.6 - Thu thu nhp doanh nghip.............................................................................. 135
8.4. LI NHUN V PHN PHI LI NHUN TRONG DOANH NGHIP............................................ 136

8.4.1 - Li nhun v t sut li nhun............................................................................ 136 8.4.2 - K hoch ho li nhun ca doanh nghip......................................................... 137 8.4.3 - Phn phi v s dng li nhun hot ng kinh doanh. .................................... 138

TM TT ......................................................................................................... 140 CU HI N TP ........................................................................................... 141 CHNG IX ................................................................................................... 143 PHN TCH TI CHNH DOANH NGHIP............................................. 143
9.1 - MT S VN CHUNG V PHN TCH TI CHNH................................................................... 143

9.1.1 - Khi nim v ngha ca phn tch ti chnh..................................................... 143 9.1.2 - Trnh t v cc bc tin hnh phn tch............................................................144 9.1.3- Phng php v ni dung phn tch ti chnh. .................................................... 144
9.2. PHN TCH KHI QUT TNH HNH TI CHNH QUA H THNG BO CO TI CHNH....... 145

9.2.1. Phn tch khi qut v ti sn .............................................................................. 145 9.2.2. Phn tch khi qut v ngun vn. ....................................................................... 148 9.2.3. Phn tch bin ng thu nhp, chi ph, li nhun. ............................................... 150 9.2.4. Phn tch bin ng cc dng tin. ...................................................................... 153 9.2.5. Phn tch mi quan h cn i gia ti sn vi ngun vn. ................................ 155
9.3. PHN TCH MT S CH TIU TI CHNH....................................................................................... 157

9.3.1. Phn tch c cu n ngn hn.............................................................................. 157 9.3.2. Phn tch cc t l thanh ton. ............................................................................. 159 9.3.3. Phn tch kh nng lun chuyn vn.................................................................... 161 9.3.4. Phn tch kh nng sinh li.................................................................................. 163 9.3.5. Phn tch kh nng sinh li qua ch s DUPONT ...............................................166

TM TT ......................................................................................................... 167 CU HI N TP ........................................................................................... 168 CHNG X..................................................................................................... 170 NGUN TI TR CA DOANH NGHIP................................................ 170
10.1. TNG QUAN V NGUN TI TR CA DOANH NGHIP ........................................................... 170

10.1.1. Phn loi cc ngun ti tr ................................................................................ 170 10.1.2. Phng php la chn ngun ti tr. ................................................................ 171 197

Mc lc
10.2. CC NGUN TI TR NGN HN ..................................................................................................171

10.2.1. Cc khon phi np, phi tr............................................................................. 171 10.2.2. Tn dng nh cung cp (tn dng thng mi). ................................................. 171 10.2.3. Cc ngun ti tr t vic vay ngn hn............................................................. 172
10.3, CC NGUN TI TR DI HN.......................................................................................................173

10.3.1. Vay di hn......................................................................................................... 173 10.3.2. Tn dng thu mua.............................................................................................. 174 10.3.3. Pht hnh chng khon ..................................................................................... 176 10.3.4. u nhc im ca tng ngun vn.................................................................. 178

TM TT ........................................................................................................ 178 CU HI N TP ........................................................................................... 178 GI TR LI CU HI N TP ........................................................... 182 TI LIU THAM KHO .............................................................................. 193

198

QUN TR TI CHNH
M s: 417QTC470
Chu trch nhim bn tho TRUNG TM O TO BU CHNH VIN THNG 1