Phong Cach Tho Nguyen Khoa Diem

I HC THI NGUYN TRNG I HC S PHM ---------------------------------------
NGUYN TH NHUNG
PHONG CCH TH NGUYN KHOA IM

Chuyn ngnh: Vn hc Vit Nam M s: 60 22 34
LUN VN THC S VN HC
Ngi hng dn khoa hc: PGS.TS. V TUN ANH
THI NGUYN 2009
S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn
http://www.Lrc-tnu.edu.vn
MC LC
PHN M U
Trang 1. L do chn ti .......................................... 2. Lch s vn .............................................. 3. Phng php nghin cu ............................. 4. i tng v phm vi nghin cu .............. 5. Nhim v nghin cu................................... 6. ng gp ca lun vn ............................... 7. Kt cu ca lun vn .................................. 1 3 8 8 8 9 10
PHN NI DUNG
Chng I TH CHNG M V S XUT HIN PHONG CCH TH NGUYN KHOA IM
1. Phong cch ngh thut th.......................................... 1.1 Khi nim phong cch.......................................... 1.2 Phong cch thi i v phong cch c nhn........ 1.3 Nghin cu phong cch mt nh th.................. 2. Nguyn Khoa im - Mt phong cch th c sc ca th tr chng M........................................................... 2.1 Nn th chng M........................................... 2.2 Nguyn Khoa im v nhng chng ng sng to. 2.2.1 Con ngi Qu hng Gia nh........ 2.2.2 Nhng chng ng sng to................. 2.2.2.1 S ra i ca t ngoi v Mt ng kht vng trn chin trng Bnh Tr Thin.... 2.2.2.2 Ngi nh c ngn la m, Ci lng - Th vit trong cuc sng ho bnh.................................. 24 22 17 17 19 19 22 11 11 14 15
Chng II T CM HNG THI I N PHONG CCH C NHN NGUYN KHOA IM

1. Cm xc ln v Nhn dn, t nc. ................................... 27 28 38 41 1.1 Cm xc v t nc nhn t gc lch s - vn ha....... 1.2 Cm xc v t nc t gc tri nghim c nhn. 2. Nguyn Khoa im - ting th i din tui tr min Nam.
2.1 m hng chung ca th tui tr min Nam chng M. 41
2.2 Th Nguyn Khoa im qu trnh nhn ng ca tui tr min Nam........................................ 3. Ci ti tri nghim ca nh th - chin s................ 3.1 T ci ti tr tnh s thi trong th Nguyn Khoa im, n ci ti tri nghim ca mt th h............... 3.2 Ci ti nh th - chin s trong i sng ni cm. 3.2.1 Tnh yu trong chin tranh....................... 3.2.2 Tnh ng i........................ ................... 4. Nhng suy ngm trong cuc sng ho bnh. ........... 4.1 Trm t, u lo y trch nhim nhng khng bi quan trc gian nan cuc sng................................. 4.2 Nhng xc cm tr tnh trc v p thin nhin v cuc i.................................. .............................. Chng III PHONG CCH TH NGUYN KHOA IM QUA MT S PHNG TIN NGH THUT 1. Ging iu ca phong cch......................................... 1.1 Ging chnh lun - trit l............................... 1.1.1 Ging chnh lun........................... 1.1.2 Ging trit l. ............................... 1.2 Ging tr tnh................................................ 1.3 Ging suy nim - t bch, c thoi............. 1.3.1 Ging th hoi nim v qu kh. 1.3.2 Ging th suy t - chim nghim v cuc i............................................ 2. Nhng hnh tng th biu trng...... .................. 2.1 Hnh tng La, Mu................ .................. 2.2 Hnh tng ngi M............... .................. 79 80 81 86 68 69 69 73 74 77 77 64 56 48 50 50 54 56 43 48
2.3 Hnh tng th c th mang nt ring ca phong cch Nguyn Khoa im...................... 3. Vn dng nhun nhuyn cht liu vn ho dn tc. 3.1 nh hng ca th loi s thi i vi trng ca Mt ng kht vng....................... 3.2 Cht liu vn ha dn gian trong th Nguyn Khoa im.......................................... 3.3 Ngn ng giu mu sc a phng.......... 92 94 90 88 90
PHN KT LUN.................................................
97
TH MC THAM KHO....................................
101
PHN M U
1. L DO CHN TI.
1.1 Cuc khng chin chng M ca nhn dn ta vi nhng chin cng oanh lit i ti thng li cui cng. S ra i pht trin ca nn th chng M gp phn vo cuc chin u gii phng min Nam thng nht T quc. C l cha bao gi trong lch s vn hc Vit Nam, th ca li ng gp nhiu ti nng, tm huyt vi nhng tc phm c sc sng vi thi gian nh th giai on chng M. t th chng M trong lng thi i, c th khng nh mi vn th l ting gi ng vin, c v dn tc vng ln nh gic. Chin tranh i qua, t nc bc vo thi k ho bnh, th chng M tr thnh i tng y hp dn i vi cc nh nghin cu vn hc. Trong ci nhn a dng nhiu chiu ca gii ph bnh, c kin cho rng th ca giai on khng chin chng M t cht th, t s rung ng tinh t ni cm m nng v tuyn truyn c v. Nhng ngc li nhiu cng trnh nghin cu li khng nh thnh tu v sc sng to ca th ca chng M. Do c tnh vn nh vy nn th chng M tr thnh mt hin tng vn hc phong ph, c o v c nhiu sc ht i vi gii ph bnh, nghin cu v c nhng c gi yu th. Mt trong nhng nt ni bt ca th chng M l s xut hin ca i ng nhng nh th tr. Chnh h lm nn sc bt v sc sng mi cho th ca giai on ny. Trong chin tranh nhiu ti nng th ny n nh: Phm Tin Dut, Hong Nhun Cm, Nguyn Duy, Xun Qunh, Bng Vit, L Anh Xun, Dng Hng Ly, Nguyn Khoa im H ct ln ting ni y t tin v thc trch nhim v nhit huyt chy bng trong tri tim c th h mnh - th h t nguyn nhp cuc v tri nghim qua th thch chin tranh. Mi gng mt th tr mang mt c tnh, mt ging iu ring lm nn nhng phong cch ngh thut c o. 1.2 Song song vi vic nghin cu mt giai on th, mt nn th, vic kho st i su vo cc tc gi tiu biu l mt hng i cn thit bi xt cho cng, gi tr ca mt nn th lun c kt tinh bng sc sng to ca nhng ti nng.
S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.Lrc-tnu.edu.vn
Trong s cc nh th chng M, Nguyn Khoa im vit khng nhiu, nhng t s lng t i y vn hin ln mt tm hn thi s thc s vi nhng rung ng tinh t, vi th gii ni tm nng nn su lng. Nguyn Khoa im l mt nh th c phong cch r nt v c ng gp quan trng cho thnh tu ca th chng M. Th Nguyn Khoa im l nhng phc ho v chin trng Bnh Tr Thin khi la nhng nm chng M, v l bc tranh v phong tro u tranh chnh tr ca hc sinh, sinh vin trong nhng th tm chim min Nam. Mng ni dung quan trng ny c thng qua mt tm hn thi s nhy cm vi mt ngi bt ti nng. Th Nguyn Khoa im l s kt tinh ca xc cm v tr tu thng hoa thnh th. khng ch l sn phm ca mt tr tu giu c, mt t duy sc so m cn l sn phm ca mt tm lng, mt tri tim nn c sc lay ng tn y su tm hn ngi c. Nguyn Khoa im khng ch l nh th tiu biu ca nn th chng M . Sau nm 1975 ng vn tip tc sng tc v th ca ng vn li n tng su sc v mt ting th y trch nhim trc t nc, cuc sng, v cng phn nh r bc chuyn bin trong t duy th ng. Nghin cu phong cch th Nguyn Khoa im qua nhng chng ng sng tc - kho st th ca ng trong thi k khng chin chng M v c trong thi k ha bnh, c th nhn ra nhng c im phong cch, nhng du hiu c trng trong tng thi k sng tc, cng thy r s n nh v nhng bin i t duy ngh thut th Nguyn Khoa im trong mt phong cch th c sc v nht qun. Qua cng c th gp phn lm r chn dung sng to cu th Nguyn Khoa im cng nh tm hiu th ca Vit Nam thi k hu chin v giai on i mi. 1.3 Nhiu tc phm ca Nguyn Khoa im c chn ging trong chng trnh vn Trung hc c s v Trung hc ph thng. Nguyn Khoa im ng gp nhng vn th hay nht v ti t nc trong vn hc th k XX. V th, ti ny cng s gp thm ngun t liu cho vic ging dy v hc tp cc tc phm ca Nguyn Khoa im trong nh trng ph thng.
2. LCH S VN
Nguyn Khoa im l mt nh th c phong cch ring vi tm hn ngh s y nhy cm. Khng ch thnh cng khi vit v chin tranh vi nhng ti mang tm vc thi i ln lao m cn t n chn trong suy t cm xc gia bn b cuc sng thng ngy. Ngay t khi cho ra i nhng bi th u tin, Nguyn Khoa im gy c s ch ca ngi c, vi nhng bi ph bnh, nghin cu v th ng. Cc kin trn u khng nh ng l nh th c phong cch. l th ca tui tr, th ca kht vng chng M, th v vng t ngoi , v bn b ng ch. Nhiu bi vit nh gi th ng, l th th giu sc lin tng, c t duy sng to ring v phong ph nhng cch th hin mi. Nm 1972, Nguyn Khoa im trnh lng th Vit Nam tp t ngoi . S xut hin ca tp th c c gi n nhn ho hng v khng nh nhng thnh cng bc u ca th ng. Ngay sau nh ph bnh H Minh c c bi gii thiu t ngoi ca Nguyn Khoa im. Bi vit ch ra "sc hp dn, li cun ca th Nguyn Khoa im, l mt hn th tr trung nng chy l tng" v nhn ra im mnh ca th ng chnh l "s lin tng c trin khai khi th bng vn sng thc t, khi th bng vn vn ha, khi th qua mch tnh cm c dn dt t mt tm lng. Trng ca Mt ng kht vng ra mt bn c nm 1974 em li ting vang cho tn tui Nguyn Khoa im. Nm 1975 Nguyn Vn Long c bi vit Nguyn Khoa im vi Mt ng kht vng. Trong bi vit ng i su vo ni dung ca c tp th, phn tch c th con ng i theo cch mng ca tui tr min Nam. Tc gi bi vit cho rng chng t nc lm im ta cm xc cho ton ........... bi. Cu trc ca c tp th l s tm ti sng to ca Nguyn Khoa im trong cch th hin. Nm 1976 Tn Phng Lan khng nh tim nng ca nh th tr qua bi gii thiu Nguyn Khoa im nh th tr c nhiu trin vng. Bi vit c ci nhn khi qut bao trm c t ngoi v Mt ng kht vng nhn ra ci ring ca Nguyn Khoa im gia cc gng mt khc. l cm nhn rt ring ca nh
th v Hu vi cch nhn ring qua phong cch ca mnh, qua tm lng vn gn b vi Hu t bui u th. l nhng lin tng c oNhng nt ring nh hnh phong cch nh th. Tn Phng Lan khng nh Mt phong cch Nguyn Khoa im kh r. Bn c ghi nhn anh mt cch suy ngh v din t c m hng ring. Nm 1979, Mai Quc Lin vi bi gii thiu Nguyn Khoa im v nhng bi th t chin trng Bnh Tr Thin tip tc lm r thm ng nt chn dung th Nguyn Khoa im. Bi vit cho rng: "Nguyn Khoa im khng bt u th mnh t sch v, t phng vn m t hin thc cuc sng chin u ca nhn dn, t nc". Nm 1985, Nguyn Xun Nam tm hiu phong cch Nguyn Khoa im trong Mt ng kht vng qua bi "Mt ng kht vng ca Nguyn Khoa im". Mt ln na Nguyn Xun Nam nhn mnh im ni bt ca Nguyn Khoa im l "khng c sc v to hnh, mu sc nhng c sc lin tng mnh" v "anh c c ci nhn va phn tch va khi qut rt cn thit cho th". V Vn Trc li tm cho mnh mt hng i mi trong vic cm th th Nguyn Khoa im. ng phc ha chn dung nh th bng vic tm hiu nh hng ca truyn thng vn ho Hu n con ngi v th Nguyn Khoa im, v vy bi vit c ta : "Gng mt qu hng - Gng mt nh th". Theo V Vn Trc, "hu ht ti trong th anh u c rt ra t mnh t Hu, ngoi Hu v (ngoi m rng) ca chin trng Bnh Tr Thin" v "lch s Hu, nn vn ha Hu, hi th hng ngy ca cuc sng C thm vo mu tht v cm xc v Hu chan cha trong th anh". Th Nguyn Khoa im khng "ngn ngang" tn t tn ngi x Hu, khng "b bn" phong tc tp qun Hu nhng tm hn Hu vn du dng pha sau mi dng th". Chnh cht Hu lm nn phong cch v bn lnh th Nguyn Khoa im. Sau mt thi gian di, n nm 1986 Nguyn Khoa im cho ra i tp th Ngi nh c ngn la m. Tp th ot gii thng ca hi nh vn Vit Nam. Nh nghin cu V Tun Anh trong bi Nguyn Khoa im t Mt ng kht
vng n ngi nh c ngn la m khng nh s thng nht trong phong cch th Nguyn Khoa im trc v sau chin tranh. ng cho rng s c o ca tp th Ngi nh c ngn la m l t duy hng ni, ging ni rt mi m, khng hoa m, khng thin v cm xc mu hng. Vi bt php ly ci tnh ca ni tm lm nn, th thm nhp vo b su, tm ti c ci tim n ca s vt. Tp hp nhng iu mi m Ngi nh c ngn la m ghi nhn mt hng cm xc: im m, su lng, tch lp v ca s vt tm ci li bn trong, khi gi t y nhng trit l v o c nhn sinh. Trong bi vit "Ngi nh tm hn Nguyn Khoa im lun c ngn la m", Hong Thu Thu nhn xt bc tranh tm hn Nguyn Khoa im sau chin tranh lun c chiu sng bi ngn la hng nim tin v trch nhim. Bi vit ch n quan nim th ca Nguyn Khoa im sau chin tranh: "Anh cho rng, nhc im ca th vn trong chin tranh l suy ngh ring tm t ring ca con ngi khng phong ph a dng. Ch c mt m hng chung l chin u; nhng c m, dn vt lo u au thng mt mt khng c... C l n lc phi thay i cch nhn v chin tranh, v vn hc chin tranh". Vi quan nim ny Ngi nh c ngn la m t ti nhng cm xc dn nn trong vng su thm ca tm hn v giu tnh thuyt phc hn khi cht lc cht th t nhng iu rt i i thng n s, bnh d. Hong Thu Thu l ngi ch tm hiu thi php th Nguyn Khoa im. D cha phn tch k nhng bi vit cng c nhng pht hin tinh t v chnh xc v ngh thut th Nguyn Khoa im: "Nm vng c trng ca th ca, bo m cho "t duy th ng c v nhy vt, la chn t ng, hnh nh hm sc, trit khai thc m vang ca cc khong cch trong th". Cui bi vit Hong Thu Thu nu ln nhng c im trong thi php biu hin ca Nguyn Khoa im: " c l l s vn ng t gn guc, mnh kho mt cch im tnh n su sc n mc tnh ti, chm vo phn su kn nht trong tm hn con ngi, lm bt ln nhng hiu ng thm m phong ph"[5,18].
10
V Qun Phng cng th hin quan im ca mnh v th Nguyn Khoa im qua bi "Ngi nh c ngn la m - Nguyn Khoa im". Tc gi bi vit bc l mt thi trn trng trc quan nim ca Nguyn Khoa im "mun tm cht th tim n trong ci thng ngy" v "quan tm n nhng cm nhn ca lng mnh". Theo V Qun Phng, lm c nh vy Nguyn Khoa im "c s nhy cm v lch lm su sc". ng khi qut c c im ni dung v ngh thut ca Ngi nh c ngn la m: mun dng ci m v ci nng, khng cao ging lm ly m bng ging ni thng chm ph khu gi, tit kim ch ngha... to nn nhng cu th c ng dn nn cm xc, t n hm s c [45] Nm 2000, Chu Vn Sn trong bi ph bnh thi phm t nc ca Nguyn Khoa im khng nh t duy th Nguyn Khoa im l t duy tr tnh trit lun: "Nt ch o trong t duy trit lun tr tnh l o su vo ci bn cht ca s vt di dng nhng biu tng thi ca sng ng. T duy y chuyn ng da trn mch lgc bin chng vi nhng mi lin h bt ng k th". S ho hp nhun nhuyn hai yu t trit lun v tr tnh gp phn nh hnh nn phong cch th Nguyn Khoa im. Hoi Anh c bi vit trn bo Vn ngh ra ngy 25 thng 4 nm 2002: Nguyn Khoa im vi ch th sng i: t v kht vng. Vi s am hiu su sc vn ho Hu, tc gi bi vit thu tm c ci "thn" ci "hn", ci ct tu tinh tu cu th Nguyn Khoa im. Hoi Anh l ngi u tin tm hiu cht nhc trong th Nguyn Khoa im: "c th Nguyn Khoa im ti lin tng n mt khc n tranh ca mt nhc s Hu". Theo tc gi, trong th Nguyn Khoa im nim vui th "kho khon ti lnh ca iu Nam Xun", ni bun th "nh nhng su lng ca iu Nam Bnh" v c nhng on "o phch", "chuyn iu" ca bn o Ng Cung... Nguyn Khoa im sng tc khng nhiu nhng ng c hai tc phm c chn ging trong chng trnh Trung hc ph thng, l Khc ht ru nhng em b ln trn lng m v t nc - trch chng V Mt ng kht vng. Rt nhiu
11
ngi trong gii ph bnh v gio dc vit bi phn tch pht hin v p trong ni dung t tng v ngh thut ca bi th. Nhng bi vit ny c ng ri rc trn cc bo vn v gn y c tp hp li trong cun " Vin Phng - Thanh Hi - Nguyn Khoa im"(T sch vn hc nh trng). T t ngoi , t Mt ng kht vng mang khng kh ho sng ca thi i, mang d v ngt ngo ca tm hn sinh vin tr thc tr, Nguyn Khoa im tr v Ngi nh c ngn la m vi nhng iu bnh thng, vi mi bun vui ca cuc sng. V tip theo mch t duy hng ni, tp th Ci lng ra i nm 2007 vi rt nhiu kin nh gi khng nh gi tr ca n. Nguyn S i trong bi vit Ci lng ca nh th Nguyn Khoa im cho rng: Mt s bi vn ti ln mang tnh ph qut. D trong hon cnh no th tm hn thi s trong anh vn hi ho nng thm cng t nc theo cch ring ca mnh, tc l ni chn t k tc, trong t bo, trong mi hi th hng ngy...Tp th mang m s chim nghim v cuc sng v trit l v nhn sinh th s. Ci lng l tp th lm phong ph thm ting th Vit Nam hin i, tp th hon thin hn chn dung Nguyn Khoa im, lm cho ng gn gi hn i vi chng ta, vi cuc sng vnh cu . Cc bi ph bnh nghin cu, d mi bi c cch ni, cch vit khc nhau song u c s gp g mt im chung khi khng nh nhng c sc ca th Nguyn Khoa im. l ting th ca tui tr vit v t ngoi vi nhng ngi m, ngi em, nhng bn b ng ch trong nhng nm thng c lit ca khi la chin trng. l mt ting th giu cht suy tng, m p tnh cm. V mt nt ring na ca phong cch Nguyn Khoa im: l nh th ca trit l dn gian, mt nh th m ging Hu, cht Hu ngm su vo tng cu, tng ch. D trong hon cnh no, Nguyn Khoa im u th hin mt hn th sc so, giu tri thc vn ho vi nhng suy t y trch nhim trc l tng v con ng m mnh chn. C th ni th Nguyn Khoa im c gii nghin cu ph bnh v c gi ch nhiu. Mc d c nhiu bi vit cp n nhng vn ln ca th ng, song phn ln trong mi ch l nhng bi gii thiu tc gi, gii thiu tng tp
12
th ch cha phi l cng trnh nghin cu Nguyn Khoa im nh mt tc gia, nhm kho st ton din th Nguyn Khoa im. Trn c s tip thu nhng bi vit qu bu c v Nguyn Khoa im, chng ti mnh dn bc u tm hiu v phong cch th Nguyn Khoa im.
3. PHNG PHP NGHIN CU

3.1 Phng php phn tch tc gi, tc phm. Phn tch, chng minh, thm bnh thy r cm hng ch o lm ni bt nhng nt c o trong th Nguyn Khoa im. 3.2 Phng php tip cn phong cch tc gi. Vic nghin cu phong cch tc gi l lm ni bt s c o trong th gii ngh thut th, nn i hi phi c phng php tip cn phong cch tc gi. 3.3 Phng php so snh. t tc gi trong s tng quan vi cc nh th khc, thy r nhng yu t lm nn nt c trng ring trong sng tc ca Nguyn Khoa im.
4. I TNG V PHM VI NGHIN CU

4.1 i tng nghin cu ti tp trung nghin cu Phong cch th Nguyn Khoa im 4.2 Phm vi nghin cu Tp trung kho st qu trnh sng tc ca Nguyn Khoa im qua cc tp th xut bn: * t ngoi - (1972) * Mt ng kht vng - (1974) * t v kht vng - (1984) * Ngi nh c ngn la m - (1986) * Ci lng - (2007)
13
5. NHIM V NGHIN CU
-Nhn li ton b sng tc ca Nguyn Khoa im nh mt qu trnh vn ng ca t duy ngh thut th, song song vi nhng chng ng lch s ca t nc. -Trn c s kho st cc tp th tm ra ci hay, ci p v nhng nt c sc v ni dung cng nh ngh thut ca th Nguyn Khoa im, lun vn tp trung lm r phong cch nh th. - thc hin nhim v nu, trn c s ca vic nhn nhn li mt s vn l lun v phong cch tc gi, lun vn i vo tm hiu s nh hng ca qu hng, gia nh, thi i n s nghip sng tc ca Nguyn Khoa im. ng thi, phn tch vn bn th, so snh vi cc nh th khc cng thi lm ni bt bc chn dung tinh thn trong th Nguyn Khoa im v kho st n trong cc cp ngh thut khc nh ging iu hnh tng, ngn ng...
6.
NG GP CA LUN VN
C nhiu cch tip cn th Nguyn Khoa im. Chng ti chn hng tip
cn trn vi mc ch lm r nhng nt c o, nhng ng gp ring trong phong cch th Nguyn Khoa im. Qua , gp phn nh gi mt cch khoa hc v tr ca Nguyn Khoa im trong nn th chng M. Tm hiu phong cch th Nguyn Khoa im l hng i c nhiu trin vng trong vic lm sng t ting ni ca th h v c nhn nh th, lm r phong cch th tr chng M, t c ci nhn thu o, ton cnh v th hin i
14
7.
im.
KT CU LUN VN
Chng I: Th chng M v s xut hin phong cch th Nguyn Khoa Chng II: T cm hng thi i n phong cch c nhn Nguyn Khoa
im. Chng III: Phong cch th Nguyn Khoa im qua mt s phng tin ngh thut.
15
PHN NI DUNG
Chng I
TH CHNG M V S XUT HIN PHONG CCH TH NGUYN KHOA IM

Th Nguyn Khoa im d c o nhng cng khng nm ngoi dng chy ca th ca th k. y l mt thi k m do nhng yu cu chung ca lch s, th ca t gic hng n s khm ph nhng gi tr tinh thn thi i ca dn tc. V vy, nghin cu phong cch Nguyn Khoa im khng th tch ri thnh tu ca th chng M. Trong chng ny, trc ht chng ti lm sng t nhn thc ca mnh v khi nim phong cch nh mt khi nim nh hng, t tm hiu khi qut v th chng M ni chung v th Nguyn Khoa im ni ring. 1.Phong cch ngh thut th 1.1 Khi nim phong cch Phong cch l mt thut ng khng ch dng trong lnh vc vn hc ngh thut, m cn c dng trong nhiu ngnh khoa hc v i sng x hi. Trong sng tc v nghin cu vn hc, thut ng phong cch c s dng rng ri v ngy cng c thc. Xung quanh thut ng ny, lu nay c rt nhiu nh ngha, quan nim phong ph a dng. phng Ty ngay t thi c i vi cc i biu xut sc nh Platon , Aristote, khi nim phong cch c nghin cu v vn dng. Bc sang th k XIX c bit l th k XX, khi nim phong cch ngy cng c quan tm su sc. Lin x, vin s MB. Khrapchenko trong cun C tnh sng to ca nh vn v s pht trin vn hc thng k gn 20 cch hiu khc nhau v phong cch [121,129,152].
16
nc ta tuy mun mng hn nhng nhng nm gn y cc nh l lun, nghin cu vn hc dnh nhiu cng sc tm hiu vn phong cch , t nhng sch cng c nh: T in vn hc do c Hiu ch bin; T in thut ng vn hc do L B Hn, Trn nh S, Nguyn Khc Phi ch bin; 150 thut ng vn hc - Li Nguyn n ch bin; L lun vn hc ca Phng Lu, La Khc Ho, Trn nh S, Nguyn Xun Nam, L Ngc Tr; Dn lun phong cch hc ca Nguyn Thi Ho. Dn lun thi php hc ca Trn nh S n cc cng trnh i su nghin cu phong cch tc. gi c th: Th v my vn trong th Vit Nam hin i ca H Minh c[31]; Tc phm v chn dung ca Phan C ; Nh vn t tng v phong cch ca Nguyn ng Mnh; Vn hc Vit Nam trong thi i mi ca Nguyn Vn Long; Phong cch ngh thut Nguyn Minh Chu ca Tn Phng Lan Buffon cho rng: Phong cch chnh l ngi mi nh vn thng c mt tng ring. Vin s Likhatsep trong cun: Thi php vn hc Nga nh ngha Phong cch l mt h thng hnh thc v ni dung nht nh, l nguyn tc thm m cu trc ton b ni dung v hnh thc. Tc gi c bit nhn mnh s kt hp hi ho gia hai yu t ni dung v hnh thc ca tc phm ngh thut. Trong khi , V. neprop li cho rng phong cch c coi nh l hnh thc ton vn c tnh ni dung. ng pht biu: Phong cch l mi lin h ca nhng hnh thc, mi lin h bc l s thng nht ca ni dung ngh thut. Xung quanh khi nim phong cch cn c nhng quan im khc nhau nhng tu trung c th nhn ra hai lung kin c bn: mt nhn mnh s thng nht ca nhng yu t ni dung v yu t to hnh thc ca tc phm; mt cho rng phong cch c coi nh l hnh thc ton vn c tnh ni dung. Mc d tch bch nh vy nhng trong vn c th nhn ra s thng nht, bi cc tc gi u quan tm c bit n hai yu t bc l ti nng c o ca ngi ngh s - ni dung v hnh thc ngh thut ca tc phm vn chng.
17
Cc nh nghin cu l lun nc ta cng b nhiu cng sc nghin cu ni hm thut ng phong cch. Cun T in thut ng vn hc trn c s tha nhn hai phm tr: phong cch ngn ng v phong cch ngh thut nh ngha Phong cch ngh thut l mt phm tr thm m chu s thng nht tng i n nh ca h thng hnh tng, ca cc phng tin biu hin ngh thut, ni ln ci nhn c o trong sng tc ca mt nh vn trong mt tc phm ring l, trong tro lu vn hc hay vn hc dn tc [255]. " l ci ring to nn s thng nht lp li biu hin tp trung cch cm nhn c o v th gii v h thng bt php ngh thut ph hp vi cch cm nhn y". Thng nht quan im , Phng Lu, Trn nh S, Nguyn Xun Nam, La Khc Ho, trong cun L lun vn hc nh ngha: Phong cch l ch c o v t tng cng nh ngh thut, c phm cht thm m th hin trong sng tc ca nhng nh vn u t. Qu tht tnh c o l yu t quyt nh to phong cch ngh thut. Nhn chung cc nh nghin cu l lun v nghin cu vn hc u nhn mnh c tnh sng to c o mang tnh thm m ca nh vn, c th ho cc yu t to phong cch ngh thut tc gi. Cc nh nghin cu u thng nht nh vn mun c phong cch ring trc ht phi c t tng c o, c cch cm nhn th gii c o, c cm hng c o, c h thng phng thc ring c o, l d nhin phi l tnh c o chn chnh (Hghen) Qua nhiu kin v phong cch nh vn, c th rt li nhng nt c bn nht v phong cch: Phong cch l nhng biu hin c o ca ti nng sng to ngh thut, c tnh thng nht v tng i n nh, c lp i lp li trong nhiu tc phm ca nh vn, th hin ci nhn v s chim lnh ngh thut c o ca nh vn i vi th gii v con ngi. Nh vy, cn c khng nh phong cch tc gi l nhng c im ni bt v ni dung v hnh thc trn tng tc phm vn hc, to nn tnh c o v gi tr ca mt nh vn, mt hin tng vn hc. Theo chng ti, nhng biu hin c o v gi tr th hin ti nng sng to y, u c chi phi t t tng ngh thut ca
18
tc gi. T tng ngh thut y li c biu hin c th trong cm hng sng tc, th gii hnh tng, ging iu v ngn ng.., trong cm hng hin thc thi i l yu t hng u chim v tr quan trng. Nh vn Nguyn Tun tng khng nh: Mi ngi vit c mt ci vision (nhn quan) ring. N ra phong cch. 1.2 Phong cch thi i v phong cch c nhn Xung quanh khi nim phong cch tc gi, vn cn t ra l phong cch c nhn c quan h vi phong cch thi i nh th no? Gia phong cch v thi php lin quan vi nhau ra sao? Mi thi i c mt c im ring, in du r c trng vn ho x hi tinh thn thi i y. Vn hc phn nh tinh thn c bn nht ca thi i, mang phong cch chung ca thi i, gn lin vi truyn thng vn chng ca mi nn vn hc. Vn hc trung i nng nn lng yu nc v tinh thn quyt chin quyt thng ca nhn dn ta trong cuc u tranh chng ngoi xm. l s kt tinh ch ca c thi i y. Hoc trong vn hc hin i chng ta d nhn ra phong cch chung ca th chng Php, n th hin s gn b vi cuc sng khng chin v nim vui ca i sng khng chin. n th thi k khng chin chng M, ton b tinh thn thi i l ch ngha yu nc v ch ngha anh hng cch mng. Tnh tr tnh - s thi l phong cch ni bt ca th chng M. Dng nh mi nh th thi k ny u th hin tnh thi i y: T Hu, Ch Lan Vin, Phm Tin Dut, Nguyn Khoa im, Thanh Tho, Nguyn c Mul nhng phong cch c nhn tiu biu lm n n phong cch thi i mnh. Gia phong cch thi i v phong cch c nhn c mi lin h qua li, rng buc ln nhau. Phong cch thi i l ci chung, ci to nn s gn gi nhau gia nhng phong cch c nhn trong mi thi i. Quan tm n mi quan h ny, A. Xklv vit: Hnh thc ch yu ca s thng nht phong cch l khuynh hng ngh thut - phm tr c bn ca qu trnh ngh thut. Phong cch khuynh hng l tnh cng ng ca nhng c im phong cch khin cho sng tc ca nhng ngh s thuc mt khuynh hng nht nh gn gi nhau Phong cch ring l
19
khng th tn ti nu thiu ci chung, thiu phong cch ca khuynh hng. Phong cch bao gi cng bt ngun t ci chung. nh rng phong cch thi i c nh hng trc tip ti phong cch c nhn, nhng khng th cao n mt cch tuyt i, bi nh vy s v hnh lm gim ngha ca phong cch c nhn. Phong cch thi i khng th xo nho bn sc ring ca phong cch c nhn. Phong cch c nhn l ci ring xc lp v th ca mnh gp phn to nn ci chung ca phong cch thi i. Phong cch thi i c nh hng, chi phi cc phong cch c nhn, to ra nn tng tinh thn, c trng thm m c sc ht ln i vi mi c tnh sng to. Phong cch thi i khng hnh thnh t khi nim tru tng m n c gn kt t cc phong cch c nhn. Chnh phong cch c nhn gp phn lm nn phong cch thi i, v lm giu cho phong cch thi i. Phong cch c nhn khng ch tip nhn ngun sng, s rng buc ca phong cch thi i m n cn ph b s rng buc tm n ci mi m, ci ring, ci c o. Ngoi mi lin h gia phong cch thi i v phong cch c nhn, gia phong cch hc v thi php hc cng c nhng mi quan h qua li. C trng phi cho rng phong cch v thi php u thuc mt phm tr, chng tn ti trong tc phm ngh thut ngn t nh mt s hin nhin. Li c trng phi tuyt i ho hai khi nim ny mt cch cc oan cho rng, gia phong cch v thi php khng c quan h, rng buc g vi nhau. Thc ra phong cch v thi php l hai phm tr khoa hc c ni hm ring. Tuy vy, theo M.B Khrapchenko, phong cch hc v thi php hc c tnh c lp tng i, c s lin h nng ng. V vy chng c quan h mt thit vi nhau. Nghin cu phong cch khng th khng nghin cu nhng yu t thuc phm tr thi php v ngc li, thi php l c s khoa hc, l bng chng y sc thuyt phc lm nn phong cch tc gi. 1.3 Nghin cu phong cch mt nh th Nghin cu phong cch nh th v phong cch th Nguyn Khoa im ni ring, lun vn ch n cm hng thi i, thi k chng M cu nc. l cm
20
hng ln v t nc v nhn dn anh hng, trong cuc khng chin chng M. ng thi nh mt nhim v trng tm, ngi nghin cu cn tp trung kho st nhng du hiu phong cch c nhn l nhng ch quen thuc, cch cm nhn ring i vi hin thc, c trng ca cch din t thng qua th gii hnh tng. Phong cch nh th l mt qu trnh vn ng, pht trin khng ngng qua mi giai on sng tc. Mc d vy, ci ring ci c o c gi tr mang tnh thm m - ct li ca phong cch, d iu kin hon cnh no cng n nh, thng nht. N phi c lp i lp li mt cch c h thng v lun b chi phi bi ci nhn c o ca nh vn. Chng thng xuyn th vn ng, pht trin v chu nh hng ca th gii quan, mi trng x hi v xu th chung ca thi i. Nhng d mi trng no, xu th x hi no th yu t thng xuyn c lp i lp li y vn xut hin cho d chng th l thin hay di mch ngm. T nhng nhn thc l lun chung v phong cch tc gi, chng ti mun lin h n nhng nt c bn trong phong cch th Nguyn Khoa im. S thng nht c o ca phong cch th Nguyn Khoa im nm cm hng hin thc thi i, nhng ch quen thuc, phng din th hin ci ti tr tnh phong ph a dng, vi lp ngn t, hnh nh cm xc n sau b mt cu ch mt cm quan lch s vn ho su sc c o. Th ca cch mng bao gi cng thng nht v t tng x hi. D vit bt c v ch no, ring hay chung u th hin mt l tng duy nht: yu nc v cm th gic. Nm trong dng cm hng ch o ny, ting ni ni tm trong th Nguyn Khoa im vn bc l nhng ting ni mi m. Trong th Nguyn Khoa im yu nc khng n gin ch l nhit tnh hng hi chin u v cm th gic mnh m. Vi Nguyn Khoa im tnh yu t nc lm sng dy trong trang th lch s bn ngn nm ho hng ca dn tc vi nhng chin cng dng nc v gi nc ca cha ng. t nc trong th Nguyn Khoa im l s ng hin ca nhng g gn gi nht, thn thng nht ca mi con ngi Vit Nam trong qu kh, hin ti v tng lai, trong thi gian v khng gian, trong lch s v truyn thng vn ho Nguyn Khoa im lng yu nc l hn Vit thm m
21
trong tm hn t c kt mt chn l vng vng: t nc ca nhn dn. T tng t nc ca nhn dn chi phi hu ht cc sng tc ca Nguyn Khoa im. V vy ting th Nguyn Khoa im khng ch ni ln nhng suy ngh cm nhn ca tui tr trong chin tranh, v s lc quan hay ci nhn nghim tc thnh tht, thm ch trn tri v nhng mt mt m cn bc l nhng suy ngh hin thc su sc hn rt nhiu. Th Nguyn Khoa im th hin lng yu nc qua vic tranh lun v tui tr, v nhn sinh quan dng li c qu trnh tm ng v nhn ng ca tui tr th min Nam v vi con ng cch mng ca dn tc, nhn dn. Ti nng v c tnh sng to ca Nguyn Khoa im cn bc l trong nhng phng din ngh thut: l thi php biu hin mang phong cch ring, t ging iu tr tnh giu cht chnh lun, n vic xy dng cht liu th giu cht liu hin thc, cht liu vn ho v giu tnh lin tng..,t vic s dng nhng tn hiu thm m va truyn thng va hin i n vic s dng linh hot th th t do vi nhng cung bc khc nhau ca cm xc vi mt vn t ng giu c va dn d va mang tnh vn ho thi i. 2. Nguyn Khoa im - mt phong cch th c sc ca th tr chng M. 2.1 Nn th chng M Vn hc Vit Nam thi k chng M cu nc (1964 - 1975) c mt v tr quan trng trong lch s vn hc dn tc. y l thi k vn hc pht trin rc r trn nhiu th loi, tr thnh cun bin nin vn hc v cuc chin tranh i quc v i ca dn tc. Th giai on chng M cu nc l ch ngha anh hng cch mng Vit Nam, bn lnh con ngi Vit Nam c cc nh th khc ho mt cc chn thc, sinh ng, gy c n tng mnh m, phn nh c kh th tm vc ca c mt dn tc mang hi th thi i. C th ni y l thi k rc r nht ca th ca Vit Nam hin i. T thng 8 nm 1964, khi quc M m rng chin tranh ra min Bc, cuc khng chin chng M cu nc ca dn tc ta bc sang mt giai on mi gay go, c lit. Nhanh nhy v kp thi, nn th hin i nhp cuc tham gia vo
22
cuc chin tranh i quc v i ca ton dn tc. Sut nhng nm thng chin tranh, cc th h nh th tip bc nhau dn qun trn cc mt trn vi cm hng ch o l th hin kht vng c lp t do v ch ngha anh hng cch mng Vit Nam trong thi i chng M. Nn th chng M c hnh thnh t nhiu th h nh th: Th h nh th xut hin trc cch mng (T Hu, Xun Diu, Ch Lan Vin, Huy Cn, T Hanh), th h cc nh th trng thnh trong khng chin chng Php (Ch nh Hu, Nguyn nh Thi, Hong Trung Thng) v th h cc nh th tr ra i trong thi k chng M. Mi nh th ni trn u c th mnh ring v c nhng ng gp ng ghi nhn cho nn th chng M. Ch trong vng mi nm, nn th chng M lin tc xut hin nhng gng mt tr nh Thi Giang, Nguyn M, Bng Vit, L Anh Xun, Dng Hng Ly, Xun Qunh, Phm Tin Dut, Phan Th Thanh Nhn, Nguyn Khoa im, B Kin Quc, Nguyn c Mu, Nguyn Duy, Thanh Tho, Hong Nhun Cm, Trn ng Khoa, Lm Th M D l nhng gng mt tiu biu ca th h th thi k chng M. Cc nh th thi k ny thc su sc trch nhim cng dn ca mnh. Cc nh th a th ln nhng chin ho, ni mi nhn ca cuc chin u [28,103]. Ch Lan Vin t ho v ln vc dng v t th ca nh th trong cuc chin u ca c dn tc: Vc nh th ng ngang tm chin lu, Bn nhng dng s dit xe tng ngoi ng v h trc thng ri (T quc bao gi p th ny chng?) Cn Xun Diu th ni v s gn b ca nh th vi nhn dn, t nc: Ti cng xng tht vi nhn dn ti Cng m hi cng si git mu Ti sng vi cuc i chin u Ca triu ngi yu du gian lao (Nhng m hnh qun) Th thi k khng chin chng M tp trung xy dng hai loi hnh tng ci ti tr tnh l ci ti s thi v ci ti th h [28,110]. Ci ti s thi to cho nh th mt tm th mi. Nh th pht ngn cho c dn tc, t nc, nhn
23
dn. Nh th ng tm cao thi i bao qut c thi gian, khng gian, c hin ti v qu kh, tng lai pht hin suy ngm. V vy hnh tng trong th cng mang tm vc s thi, tm vc con ngi c o bng chiu kch khng gian, v tr, khc ho c tm vc dn tc trong thi i nh M. Th ca chng M khng ch ng gp to ln v mt ni dung, m cn th hin bc tin ln v mt hnh thc. Hin thc cuc sng a vo th gp phn to nn nhng cch th hin mi m, c o, va tm nhng mnh t mi khai ph, va thm canh trn chnh mnh t ca nhng hnh thc v phng tin biu hin truyn thng. Tt c nhng bc tin khng nh s thm nhp ca th vi hin thc, kh nng nm bt tinh nhy, kp thi ca cc nh th trc thi i lch s. Cuc khng chin chng M cu nc ginh c thng li, th chng M gp mt ting xng ng v cuc ra trn ln lao ca dn tc, khng c nhiu trong nhng bc tranh x hi rng ln, nhng cu chuyn k hp dn v cuc sng dn tc, nhng th chng M l ting ni tm tnh tha thit, l khc ca chin u, l li t bc l chn tnh ch ca mt dn tc quyt chin v quyt thng [13,143]. N hon thnh s mnh v vang ca mt nn th, ghi li c thi k lch s au thng m ho hng ca dn tc, nh du mt chng ng pht trin ca th ca Vit Nam hin i. Trong qu trnh vn ng v pht trin ca nn th chng M, xut hin th h cc nh th tr, trong c Nguyn Khoa im. Nh th c mt v i sut c chng ng chin tranh v nh du thnh tu ca mnh qua nhng chng ng sng tc. 2.2 Nguyn Khoa im v nhng chng ng sng to. 2.2.1 Con ngi - Qu hng Gia nh. Nguyn Khoa im sinh ngy 15 thng 04 nm 1943 ti thn u im x Phong Ha huyn Phong in tnh Tha Thin - Hu. C Hu ni ring v di t min Trung vn hin, hu tnh l ni to ni ru ln bao hn th dn tc. Qu hng Nguyn Khoa im - di t min Trung ct trng, ni u sng ngn gi
24
hng chu bao bin ng ca lch s, bao khc nghit ca thin nhin v bao tn bom n ca k th trong chin tranh. Mnh t y cng l trung tm vn ha ln ca t nc, ni au u mt ni nim nh nc au lng ca b Huyn Thanh Quan, ni Nguyn Du m nhng vn th tru nng tm t - Truyn Kiu, ni sinh ra v lnh t v i mang tm hn thi s H Ch Minh, v th k XX sinh thnh, quy t nhng ngi sao vn ho sng chi: Hi Triu, Hoi Thanh, Xun Diu, Huy Cn, Hn Mc T, Ch Lan Vin, Lu Trng Lv c bit l T Hu l c u ca nn th ca cch mng. Mnh t min Trung, bn di lp si kh cn l mch nc ngun trong mt nui dng bao th h sng tc trong sut c thi k lch s di. Nguyn Khoa im may mn sinh ra v ln ln trn min t y. Hn mi nm hc tp min Bc, nh th tr v chin u v hot ng cht lc t trong khi la chin tranh, trong hi sinh mt mt nhng vn th mang m hng s thi ho hng. Sc sng di do, s tri dy kin cng bt dit ca qu hng khc kh m honh trng nh hng khng nh ti phm cht con ngi v phm cht th Nguyn Khoa im. Nguyn Khoa im gip mt vi chin tranh, cn k vi bom n v ci cht, tng xung ng i mt vi M Ngu, tng chu cnh ngc t. Nhng nhng th thch nh la th vng, cng lm sng t l tng cch mng kin nh trong tm tng nh th . Thi gian chy tri nhng nhng ngy chin tranh i qua khng th m nht trong tm tng nh th. Bc vo thi k ha bnh, vn hc chia thnh nhiu dng hng. C nhng tc phm nhn li chin tranh vi ci nhn khc, ch hn n nhng au thng mt mt vi mong mun nhn thc v chin tranh y v su sc hn. Tuy nhin cng c nhng tc phm th hin s bi quan yu ui. Th Nguyn Khoa im vit sau chin tranh khng thuc dng chy ny. Nguyn Khoa im tm s Ti li khng quen cch nhn chin tranh nh th () N cng au kh v tn xng mu tht nhng n cng lc quan vui ti, n nng ngi ta ln ch khng h ngi ta xung. ng v nhng ni au m h kh th anh dng ca nhng ngi tham gia chin u [49,122].
25
Qu hng min Trung, cho Nguyn Khoa im rt nhiu, v n lt mnh nh th c s cng hin xng ng gp phn khng nh: Tnh cht hi t ca mt vng vn nm gn gia o Ngang v o Hi Vn, va c sc ht, va c s lan to, va bit ny n, va bit n mi, i vi nhiu ngi vit c sinh ra hoc t nguyn n mnh t ny [5] Ni v qu hng Nguyn Khoa im khng th khng ni ring v Hu. Hu vi nhng lng tm n i thm nghim, huyn b. Con ngi Hu khng n o m thm trm, lng l, kn o. Dng Hng Giang cng lng l tri ho nhp vi ging h mi nh mi y bun man mc. Nhng nt c trng ca Hu to nn hn th Nguyn Khoa im tr tnh m su lng, hi ha tr tu v cm xc. Thnh ph Hu c knh nm bn dng sng Hng gn b vi Nguyn Khoa im bao k nim u th, v trong nhng nm thng hot ng chin u trn chin trng Tr Thin - Hu, tr thnh ngun cung cp cho Nguyn Khoa im nhng cm hng v cht liu thi ca. Hu i vo th Nguyn Khoa im t ngoi ngho n i l uy nghi c knh, t dng Hng giang n nhng con ng rp b ng phng v. Hu l m, l ch, l em, l bn b ng ch trong nhng m khng ng, nhng ngy xung ng. Cn c th nhn ra cht tr tnh du nh, kn o m su lng nh nhng li tm tnh th th ngt ngo. Nguyn Khoa im c sinh ra trong mt gia nh danh gia vng tc c truyn thng yu nc v hiu hc. Dng h Nguyn Khoa vn c gc gc Hi Dng, n i Nguyn Khoa ng th chuyn vo Hu. Nguyn Khoa ng l mt ng quan ni gim c ti yn dn, c dn gian truyn tng v ng cng chnh l ng t ca dng h Nguyn Khoa t kinh k m Nguyn Khoa im l hu du i th t. C ni Nguyn Khoa im tng lm chc quan b chnh, sau theo phong tro Cn vng ri t quan v nh. ng ni Nguyn Khoa im l mt nh nho c tinh thn yu nc, tng c bu vo Vin dn biu Trung k do c Hunh Thc Khng lm Vin trng. B ni Nguyn Khoa im l N s m Phng, chu ni vua Minh Mng. L ngi hong tc nhng b c tinh thn yu nc tin b, l tc gi ca nhiu cun sch v bi bo bnh vc quyn li ca ph n v tr
26
em lc by gi. Cha Nguyn Khoa im l Nguyn Khoa Vn, tc Hi Triu, mt chin s cch mng, mt nh l lun vn ho mc xt xut sc chin u v hi sinh cho cch mng n hi th cui cng. Cng hin ln nht ca Hi Triu l trn lnh vc l lun vn hc v trit hc qua hai cuc tranh lun ni ting Duy tm hay duy vt v Ngh thut v ngh thut hay ngh thut v nhn sinh trong sut thp k ba mi ca th k XX - mt thp k c ngha bn l ca cch mng Vit Nam. Trong cuc u tranh ny, Hi Triu c cng truyn b t tng v quan im mc xt trn bo ch cng khai, mt tn tui chi sng trn vn n Vit Nam nhng nm ba mi. Sinh ra trong mt gia nh vn ho giu lng yu nc, Nguyn Khoa im chc chn c tha hng nhng phm cht u vit ca dng h c tinh thn yu nc, cch mng v truyn thng vn ho. Nhng y cha phi l nhng yu t quyt nh lm nn ti nng v thnh cng. Chnh s tri nghim cuc sng chin trng, s s chia vi nhn dn nhng gian nan vt v, au thng mt mt m ra mt hin thc phong ph trc mt ngi lm th. S nghip th ca ca Nguyn Khoa im khng bt u t phng vn m ny mm kt tri chnh ni u sng ngn gi ca cuc chin u. Sng ht mnh vi hin thc, rung ng tn y lng vi cuc sng v pht huy nhng sc mnh tim tng ca mnh, Nguyn Khoa im lu tn tui ca mnh vo nn th dn tc. 2.2.2 Nhng chng ng sng to. 2.2.2.1 S ra i ca t ngoi v Mt ng kht vng trn chin trng Bnh Tr Thin. Nguyn Khoa im sinh ra trong mt gia nh c nhiu ngi hot ng trong lnh vc vn hc, c bit l ngi cha Nguyn Khoa Vn (Hi Triu) nn ngay t nh ng ham thch vn chng. Thi th u v nhng nm thng hc tp trn min Bc, lng yu thch vn chng gip cho Nguyn Khoa im c c nim say m trong hc tp v tch lu cho mnh mt vn kin thc sch v phong ph v giu c. Nm 1964 sau khi tt nghip khoa Vn i hc s phm H Ni, Nguyn Khoa im tr v qu hng, ho mnh vo cuc chin u d di ti
27
chin trng Bnh Tr Thin. Tip xc trc tip vi chin tranh, tn mt chng kin ti c ca k th v cuc chin u gian kh bt khut ca ng ch, ng bo nhng iu khi ngun cm hng mnh lit cho hot ng sng tc ca Nguyn Khoa im. Tr v qu hng, sau nhiu thng tri hnh qun rng r, Nguyn Khoa im n Tnh u Tha Thin v c phn cng cng tc vn ng thanh nin ca Thnh u Hu. Thi gian hai nm gn b vi phong tro hc sinh sinh vin thnh ph Hu c ngha v cng quan trng trong s nghip sng tc ca Nguyn Khoa im. y l thi gian nh th ho mnh vo tui tr thnh ph b chim ng. T nhng "m khng ng", nhng ngy "xung ng", Nguyn Khoa im tch lu cho mnh vn sng v s tri nghim sau ny cm hng th ca tro ln thnh nhng bi th c sc trong tp t ngoi : Con g t, Cy kn v khu sng, Chic cng s gia lng ph, m khng ng v c bit l thnh cng ca trng ca Mt ng kht vng. T nhng tc phm u tay, Nguyn Khoa im bc l ti nng th ca v h m mt phong cch ang dn nh hnh. Nm 1970 Nguyn Khoa im c iu v hot ng vng gip ranh. Trong hon cnh y, vic sng tc tht kh khn nhng Nguyn Khoa im khng nn lng. Kht vng sng to nung nu trong lng v nh th va lm cng vic c quan va tranh th sng tc. Nh vn Trn Phng Tr ghi li hnh nh Nguyn Khoa im trong nhng ngy thng vt v y: Nguyn Khoa im t ni, lng l lm vic nhng bn trong ci dng dong dng, gy xanh y l s suy ngh, nung nu, kim li gii p cho nhng vn m im ang bn khon tm ti. Nhiu ln va gi go ln dc cao, im va lm nhm lm th. Mt ln, v n nh, ch kp t gi go xung, v chic khn mt lau m hi, im ngi vo bn ghi ngay bi th Khc ht ru nhng em b ln trn lng m [35,246]. Say m, kin tr v nhn ni trong cng vic sng tc, nm 1972 tp th u tay t ngoi ca Nguyn Khoa im c xut bn li n tng su m trong lng ngi c. Vi t ngoi Nguyn Khoa im gp mt ting ht mi m c m sc,
28
c phong cch vo dn ng ca ca th chng M. Tp th gm 31 bi, ti hin sinh ng hin thc i sng chin trng v th gii ni tm giu rung ng tinh t, giu xc cm ca nh th - chin s. Ch ca tp th phong ph: tnh cm qu hng, t nc, tnh m, tnh bn, tnh yuv bao trm ln tt c l s si ng no nc ca mt tm hn th tr nng chy l tng. Ging th thit tha su lng mi khi vit v m, v qu hng, nhng khi cp n nhng vn ca dn tc, thi i th ging th li giu tnh trit l v chnh lun, khin cho nhng cu th ca ng c dng dp trng ca - nhng cu th bo hiu cho s ho sng phng khong ca trng ca Mt ng kht vng sau ny. Trng ca Mt ng kht vng c vit ti khu sng tc Tr Thin - Hu thng 10 nm 1971, trong hon cnh khc lit di nhng cn hm, trong khong yn tnh gia nhng t bom. Chnh trong hon cnh y, dng nh mi cm xc v cuc chin u ca tui tr, nhng tri nghim ca nh th trong thi gian hot ng phong tro hc sinh, sinh vin Hu c dp dn t, tri dy mnh m, thi thc nh th vit nn mt bn hng ca ca tui tr min Nam u tranh. Mt ng kht vng di 9 chng, trong mt s chng xut sc: Li cho, t nc, Xung ng c bit thnh cng nht l chng t nc. t nc tr thnh mt bi th c sc sng c lp, th hin trn vn ti nng phong cch Nguyn Khoa im. Cng vi t nc ca Nguyn nh Thi, bi th ca Nguyn Khoa im tr thnh hai ng th p nht vit v T quc ca vn hc Vit Nam hin i. Vi gn mi nm chin u, lm vic v sng tc chin trng Bnh Tr Thin, Nguyn Khoa im ng gp cho nn th chng M hai tp th t ngoi v Mt ng kht vng. S lng y cha phi l nhiu song Nguyn Khoa im sm khng nh mt ti nng, mt phong cch th c o. ng gp ln nht ca ng cho th ca giai on ny, l cm hng mi m v t nc, Nhn dn. Tp th t ngoi v trng ca Mt ng kht vng gp thm ting ni su sc, mt phong cch ring cho dn ng ca ca th chng M. 2.2.2.2 Ngi nh c ngn l m, Ci lng Th vit trong cuc sng ho bnh.
29
Nm 1975 l bc ngot lch s ca t nc. t nc c lp, Bc Nam thng nht. Mt cuc sng mi, mt thi i mi ang m ra trc mt. Nhim v chung hon thnh, gi y mi ngi li tr v vi nhng lo toan bn b ca cuc sng i thng. Hon cnh thay i, vn hc cng chuyn mnh. Ci ti tr tnh s thi khng cn ng vai tr ch o, m thay vo l nhng suy ngh, cm xc ca con ngi trong bi cnh x hi v tinh thn mi: ci ti gn vi nhng vn nhn sinh th s, ci ti c nhn c cao, ci ti tr v vi nhng gi tr truyn thng v nhn bn. Cuc sng hin ln phong ph hn, mu sc hn, phc tp hn, v th Nguyn Khoa im vit sau chin tranh cng tp trung khai thc nhng ng ngch ca i sng tm hn con ngi, nhng vn nhn sinh th s trong cuc sng thng nht. Chin tranh i qua, bc vo thi k ho bnh, Nguyn Khoa im m nhim nhiu trng trch ca ng v Nh nc. Khng si ni nh trc, th Nguyn Khoa im vit trong ho bnh thm trm, lng l hn. Vi s lng t i, nhng mi bi th ng vit thi k ny u cha ng s suy t tri nghim ca mt cy bt ang chn. Tt c u nguyn vn s nhy cm tinh t ca mt tm hn th. Nm 1986, tp th Ngi nh c ngn la m c ra i vi 25 bi th. C nhiu kin lo ngi rng: t sm, th ca Nguyn Khoa im tha cht tr tu. C l v th m anh trn tr vi mnh. Anh vit t mt phn do qu bn, do cch nhn cuc sng ca anh qu tnh to nn cht dt do hm qua kh tr li cng anh.(Xun Hong - Tp ch vn hc s 2/1985). Nm 1987 Nguyn Khoa im nhn Gii thng ca Hi nh vn Vit Nam. iu y cng chng t rng: Nguyn Khoa im vit t khng phi v l tr tnh to ln t cht men say ca cm xc m ng ang trong tm trng nung nu mgh suy tm hiu, th hin nhng nhu cu mi ca thi i. T t ngoi , t Mt ng kht vng Nguyn Khoa im tr v vi Ngi nh c ngn la m. Vn l s tip lin ca qu trnh sng tc nhng c mt ci g khc i. t ngoi v Mt ng kht vng t duy v cm xc th Nguyn Khoa im l hng ngoi - hng v hin thc chin trng v tranh u.
30
Nh th hin din trong t th giao cm v i thoi, nhng d xng "ti" hay "chng ta" th vn l ting ni ca mt lp ngi, mt th h ho hng m anh dng. Ngi nh c ngn la m th khng biu l nhng ti x hi trc tip, t duy v cm xc th i vo b su ni tm, bc l nhng cm nhn, suy ngh, tm ti, trn tr v mi kha cnh bun vui ca cuc sng i thng bnh d. Ngi c c th d dng cm nhn, trn trng thi v trch nhim ca ng trc cuc i. Thnh cng ca tp th m ra mt con ng c ngha cho th ca sau 1975. Sau mt thi gian kh di, Ci lng l tn tp th ca nh th Nguyn Khoa im do nh xut bn vn hc n hnh nm 2007. D mi tc bc, d khng cn phi gnh vc nhiu trch nhim x hi th ngi ta vn nhn ra con ngi thi s trong ng vn hi ho nng thm cng t nc theo cch ring ca ngi thi s , gn b vi nhng iu bnh thng gin d nht trong hi th nng nn ca cuc sng. Tp th gm 56 bi c vit trong khong thi gian t 2001 n thng 6 2007. l thi gian ngn v bn rn vi nhiu trng trch, nhng ng vn dnh cho th ca nguyn vn mt tm hn thi s - chin s trc bao bin ng ca cuc i. ng thi Ci lng cng l mt khng gian th ca s suy ngm, chim nghim v bn thn, v qu kh u tranh ho hng ca dn tc, v hin thc cuc sng v cng phong ph v phc tp ny. Ci lng hon thin hn chn dung th Nguyn Khoa im. Ngi c cm nhn nhp p tri tim yu, tri tim th ca ng vn ng vng vi ma xun v cuc i.
31
Chng II
T CM HNG THI I N PHONG CCH C NHN NGUYN KHOA IM

Phong cch trong sng tc ca mt nh th khng phi l mt phm tr ngh thut tru tng. Cc du hiu ca phong cch dng nh ni ln trn b mt ca tc phm nh mt th thng nht "hu hnh" v c th "tri gic" c. Ci "hu hnh", ci ta c th "tri gic" cm nhn y, trc ht l cm hng thi i cng hng vi ti nng ngh thut, lm ni bt nhng biu hin ring bit, c o trong phong cch ngi ngh s. Nhng biu hin phong cch c nhn chnh l sn phm ca s th hin v ci to hin thc theo quy lut thm m, ng thi bc l v ct ngha v chnh mnh ca ngi ngh s trc ci p. 1. Cm xc ln v nhn dn, t nc. Nh nghin cu Hoi Anh cho rng th Nguyn Khoa im pht sng trong ch sng i: t v Kht vng. Cm hng t nc m trm chi phi nhng ngun cm hng khc. Trong chin tranh cm hng t nc i lin vi kht vng gn gi ch quyn dn tc chin thng k th xm lc. Ch ny c Nguyn Khoa im trin khai trong th t khng kh s thi ho hng ca cuc chin u chng M. ti hin tinh thn thi i, th Nguyn Khoa im phi by nhng cm xc nng nn bay bng trc vn mnh chung ca ton dn tc. Trong th Nguyn Khoa im cm hng s thi anh hng bao gi cng i cng cm hng lng mn v l tng ho to nn nhng hnh nh th k v hng trng: Mt ma xun ting i bc rm rm Bn hnh khc nhng binh on gii phng Vt tng khng ting gi pht c sao i ngy hi ca nhng ngi ng ln i quyn c sng
32
Cm hng s thi bao gi cng song hnh vi ch ngha yu nc v ch ngha anh hng. Cm xc s thi l cm xc cao tro, dng trn lng yu nc, t ho trc s qut khi ca t nc. Trong tm thc Nguyn Khoa im lun quan nim chnh Nhn dn v danh lm nn t nc. C l v vy m ch ngha anh hng trong th Nguyn Khoa im khng xut hin nhng tn tui vang di m nh th thng ch khai thc cht anh hng trong nhng biu hin hng ngy ca cuc chin u c lit vi nhng con ngi bnh d. Ch ngha anh hng trong th Nguyn Khoa im xut hin vi rt nhiu gng mt v danh: em b lin lc, ngi con gi chm nn bi th, hc sinh sinh vin th b tm chim trong nhng ngy xung ng, nhng m khng ng, bn b ng ch, ngi lnh li xe phng din chim lnh hin thc chin trng, th Nguyn Khoa im ha vo dn ng ca ho hng ca th tr chng M. Nu nh trong m hng chung ngi ta c th nhn ra nhng ging iu ring bit: Hong Nhun Cm hn nhin m mng; Phm Tin Dut hm hnh tinh nghch pha cht ngang tng; Dng Hng Ly kho khon thin v ngi ca; Bng Vit su lng v trong sng th th Nguyn Khoa im l th th m su m ngn vang. su sc ca th Nguyn Khoa im phn no ni tri hn nhiu tc gi tr khc chnh l s th hin phong ph v xc ng mt ch , mt t tng: t nc ca nhn dn c soi chiu t gc nhn lch s - vn ha v thng qua nhng tri nghim ca chnh nh th. 1.1 Cm xc v t nc nhn t gc lch s - vn ha. Nguyn Khoa im c mt vn tch lu phong ph v nn vn ha dn tc. Bc vo cuc chin tranh, s tn khc dng nh cng thi thc nh th Nguyn Khoa im suy ngh nhiu hn, su hn v t nc c nhng pht hin tinh t c kh nng lm sng dy nhng hnh nh p ca vn ha dn tc. Khi c hi v nhng sng tc trong chin tranh, Nguyn Khoa im tm s: "Chng ti l nhng tri thc trng thnh qua chin tranh. Chng ti phi huy
33
ng ht nhng phn vn ha ca mnh chng minh sc mnh ca mnh, kh nng tn ti ca mnh, chng minh mnh l con ngi, lp ngi c vn ha. Chnh bi th m trong khng kh sc mi thuc sng y, gia ci gip ranh ca s sng v ci cht, ti mun a vo th nhng hnh nh m nt vn ha nht ca qu hng t nc mnh" [49,124]. Cuc khng chin chng M ca dn tc ta l mt bn trng ca v i, ho hng. phn nh ht khng kh ho hng , ngi vit phi la chn cho mnh mt hnh thc biu t sao cho ph hp nht nhng li c du n phong cch ring. Trc yu cu , Nguyn Khoa im tm cho mnh mt cch i ring. Khi qut nhng ch v nhn dn, t nc, v cch mng, nh th kt hp cht liu truyn thng v hin i, trn c s vn dng nhng hiu bit v a l, phong tc tp qun ca nhn dn, t nc. phn nh ht c ci ho hng ca thi i, nhiu nh th thi k ny u s dng th trng ca - mt th loi th hin c nhng s kin, bin c ln ca dn tc. Nu trng ca Nguyn Vn Tri ca L Anh Xun l mt tnh khc ca c th hin qua th lc bt tht du dng m thm; Bi ca Chim ch rao ca Thu Bn lng mn, phng khong v bay bng th trng ca Mt ng kht vng ca Nguyn Khoa im l ting ca si ni nhit tnh ct ln t tri tim tui tr xung ng tranh u, trong nhng trang th khc hnh t nc l nhng nt nhc rung ng lng ngi, c to sng di mt ci nhn mi m y tnh pht hin. Xuyn sut chng t nc l t tng "t nc ca nhn dn" nhun nhu trong hnh thc "t nc ca ca dao thn thoi" nh mt si ch to nn mch chy m su, tha thit trong xc cm ca nh th. N nh l mt bn nhc vi y nhng m vc cao xen k nhau, ho quyn vo nhau to nn s hp dn li cun ngi c. Th Nguyn Khoa im khi vit v ti t nc, Nhn dn, trong cm thc ngi ta thy r ci v th ca nh th ng nh cao thi i, nhn thu vo lch s, vo c qu trnh hnh thnh t nc. Ging th y xc cm, trang trng khi ht khc ht s thi honh trng v Nhn dn, t nc. Trng tm ca bn trng ca nm chng t nc, trong dng nh tp trung v thng hoa
34
nhng suy ngh su xa nht ca nh th nhng nm thng chin tranh. t nc c ti hin trong nhng hnh nh thn thit vi mi con ngi, t nc cng c t trong ci nhn lch s v vn ha trong "thi gian ng ng, khng gian mnh mng" mi ngi cm nhn ht tm cao c thing ling ca hai t t nc. t nc - l s ha thn ca lch s, ca bao th h em mu xng gn gi: i t nc bn nghn nm i u ta cng thy - Nhng cuc i ha ni sng ta. (Mt ng kht vng) Cm quan lch s - vn ha su sc to nn mt chiu su ring, sc hp dn khi gi c bit ca chng t nc. Chng ny l im hi t v ta sng ton b bn trng ca, to nn mt v p c o khc bit so vi nhng trng ca cng thi. ti hin qu trnh bt u v ln ln ca t nc, Nguyn Khoa im lm sng dy c mt khng gian vn ha c xa ca dn tc, trong b dy lch s bn nghn nm. B dy lch s y cha ng c chiu su ca mt nn vn ho phong ph, lu i, y nhn hu vi c mt truyn thng qu bu ca dn tc: cn c, chu kh trong hc tp, lm n, dng cm trong chin u, chung thu bn vng trong tnh yu. Ngi c gp chng t nc th gii ca truyn c, kho tng ca ca dao Li k ngy xa ngy xa ca m m ra x s c tch thn k; ming tru ca b gi cu chuyn Tru cau, vi tnh ngi nng hu, thu chung, biu tng o l sng p yu thng ca dn tc; lu tre xanh gi truyn thuyt Thnh Ging, nh khc anh hng ca trng l v sc mnh thn k ca nhn dn Vit Nam t bui bnh minh non tr dng nc v gi nc, v hnh nh "gng cay mui mn" ngha tnh m thm trong ca dao. t nc c gi li t lch s, c sng dy qua phong tc tp qun trong i sng tinh thn ca nhn dn: ming tru, trng tre, bi tc sau u, cch t tn ngi, c tnh yu ca con ngiTt c u lm nn khun mt dn tc - mt dn tc ngha tnh m thm. Cht dn gian, hn dn tc nh thm vo tng cu tng ch. t nc bt ngun t nhng ci hng ngy gn gi, cng li l nhng ci bn vng su xa hnh thnh tn ti t ngn xa trong i sng dn tc, t nhng phong tc tp qun c tip ni thing ling,
35
qua nhiu th h. chnh l chiu su vn ha - lch s ca t nc, n gp phn khng nh t nc c t xa xa, t khi thu ca dn tc khi nhng c dn u tin khai ph t ai lp nn x s. Trong cm nhn ca Nguyn Khoa im, t nc c hnh thnh t s hi t ca hai yu t t v Nc. Hai yu t ny kt hp vi nhau ri t sinh thnh nn c th t ai, nc non, x s. Nhng nm chin tranh, n vi ngn ngun Hng Giang, Nguyn Khoa im suy ngm v ci ngun t Nc: Mt ci g r rch Di my ci kn kn Nh l t v nc Ru li ru u tin (Bn i, bn c nh) Trong chng t nc ca trng ca Mt ng kht vng, Nguyn Khoa im cng suy cm v lnh th bt u t hai yu t y: t l ni em n trng / Nc l ni em tm. t l ni con chim phng hong bay v hn ni bc / Nc l ni con c ng ng mng nc bin khi. t l ni chim v / Nc l ni rng . Nh nghin cu Chu Vn Sn cho rng l mt lot "nhng nh ngha bng th, chng l sn phm ca mt t duy va giu cht tr tnh thi ca va mang tnh huyn thoi va thm m phong v trit hc." [38] Hai yu t t v Nc c nh th soi chiu trong mi quan h vi khng gian v thi gian, vi lch s v hin ti. t nc l mnh t quen thuc gn b vi mi con ngi, ln ln cng s trng thnh ca con ngi. t nc cn l ni sng rng b bao la, l khng gian sinh tn v pht trin ca bao th h ngi Vit. Tri qua thi gian, t nc tr thnh mt gi tr lu bn, vnh hng v c bi p qua nhiu th h, c truyn ni t i ny sang i khc: Mai ny con ta ln ln Con s mang t nc i xa n nhng thng ngy m mng (Mt ng kht vng)
36
T tng "t nc ca nhn dn" nh mt cm quan lch s ch o ca Nguyn Khoa im, chi phi ci nhn ca nh th khi ngh v lch s ca t nc, c gn gi v kin to bng mu v m hi ca nhng con ngi bnh d khng tn tui. Lch s y c kt thnh t bao th h, bao s phn: nhng ngi v nh chng ra trn, t anh hc tr ngho, nhng con g con cc nh b, n gt nga Thnh Ging, 99 con voi chu t T Hng VngMi ngi, mi vt i qua trong lch s, trong khng gian, thi gian u li mt cht g cho t nc. chnh l nhn dn, bng nhng cuc i thm lng, v danh kin to nn gi tr v i v trng tn, l t nc: C bit bao ngi con gi, con trai Trong bn nghn lp ngi ging ta la tui H sng v cht Gin d v bnh tm Khng ai nh mt t tn Nhng h lm ra t nc (Mt ng kht vng) Vi ci nhn xuyn sut lch s, tc gi nhn mnh vai tr ca nhn dn. Nhn dn bng mu xng ca mnh chin u bo v gn gi t nc . Trong cm nhn ca Nguyn Khoa im, t nc cn l s ni lin cc th h Vit Nam, h lao ng, sng to, gn gi v truyn li cho i sau mi gi tr vn ho vt cht, tinh thn: t ht la vi nn vn minh la nc, ngn la c to nn bi bc tin ca loi ngi n nhng ca ci tinh thn qu bu nh phong tc tp qun lu i: tn x, tn lng, ging ni cha ngH l nhng anh hng vn ho, h bo tn t i ny sang i khc phong tc v li sng ca dn tc mnh: H gi v truyn cho ta ht la ta trng H truyn la qua mi nh, t hn than con ci H truyn ging iu cho con mnh tp ni H gnh theo tn x, tn lng trong mi chuyn di dn. (Mt ng kht vng)
37
t nc cng chnh l phn tm linh ngay trong mu tht mi con ngi: Trong anh v em hm nay / u c mt phn t nc. Ging th c bit xc cm ca nhng ngi cng th h, thng qua ging n tnh nhn nh ca tnh yu, ca anh v ca em, Nguyn Khoa im ni ln c s thng nht, gn b gia ci ring v ci chung, gia c nhn v dn tc. Trch nhim v bn phn i vi t nc chnh l trch nhim i vi bn thn mnh: Em i em t nc l mu xng ca mnh Phi bit gn b v san s Phi bit ha thn cho dng hnh x s Lm nn t nc mun i (Trch t nc - Mt ng kht vng) Trong th Nguyn Khoa im, t nc khng ch c cm nhn trong chiu di ca thi gian lch s, m cn c c cm nhn trong chiu rng ca khng gian a l v chiu su ca truyn thng vn ha mang m bn sc dn tc. Nu nh khng gian trong t nc ca Nguyn nh Thi l bu tri, ni rng, cnh ng, ng ng, dng sng(Tri xanh y l ca chng ta / Ni rng y l ca chng ta) th khng gian trong t nc ca Nguyn Khoa im li l s m mang, lan to cc vng t gn vi s sng v tinh thn dn tc. Nhng ni Vng Phu, hn Trng Mi, t T Hng Vng, H Long, ng c, ng Trang, b en, b im, khng cn n gin l tn t, tn ngi, tn sng, tn ni m l kt tinh ca truyn thng nhn vn cm ng v nhng ngi dn Vit Nam i thng bnh d, v danh lm nn t nc: i t nc bn nghn nm i u ta cng thy Nhng cuc i ho ni sng ta l lch s v cng l hin thc ca dn tc, nhn dn ta ang sng v chin u ginh s sng. Gia chin trng Bnh Tr Thin khi la, rng Trng Sn b bom n hu dit, "cy ct ngn dng bia vo tri xanh cm gin", Nguyn Khoa im vn nghe thy ting chim g kin. Ch l nhng m thanh cccc...cc thi nhng l tn hiu bt t ca cuc sng. Ting chim g kin di vo khng
38
gian su thm ca rng gi nh nhng git thi gian ca qu kh, hin ti, tng lai cng ng hin. Ch vi my m thanh y, nhng lin tng t li, to ra pho ng ph: phi chng l hi th cuc sng ca m cha nhng thng ngy au thng vt v; l nhng gi tr tinh thn v vn ha c truyn trong li ht snh tin ca m... Ting chim g kin gic gi, hi h gi nh th lin tng ti s sng dy ca lch s - vn ha cng thi i lm nn mt trn cung phong bo t qut sch qun th: Nhng trng ng Ngc L Nhng cng trn m Sn Li h vang anh Tri Cng ba mi mt triu ngi ni ln bo t (Con chim thi gian) S mi m c o v hnh tng t nc trong th Nguyn Khoa im mt phn c to nn nh cch x l ngn ng th y sng to, nh cch s dng hnh nh, tn hiu thm m ca ca dao tc ng, ca i sng dn gian vi mt tn s ln. Cha bao gi cng mt lc xut hin trong th mt trng vn ho thun Vit c sc v phong ph nh vy. l nhng huyn thoi lch s i vo tm linh bao th h ngi Vit v ci ngun dn tc: Lc Long Qun v u C ra ng bo ta trong bc trng S tch hn Vng Phu ni ln s thu chung ca ngi v ha ch chng; Hn Trng Mi hin thn ca cp v chng yu nhau tha thit. Nhng lu tre, ao m li mang du tch ca vt nga Thnh Ging nm no l nhng truyn c thm m lng yu nc, yu ci thin, yu l phi trn i v s vn ln bng nim tin, hy vng: Ta ln ln bng nim tin rt tht Bit bao nhiu hnh phc c trn i Du phi cay ng dp vi Rng c Tm cng v lm hong hu
39
(Mt ng kht vng) t nc trong th Nguyn Khoa im cn l phong tc tp qun ngn i ca dn tc ta: Hng nm n u lm u / Cng bit ci u nh ngy gi T. Con nm nang tre nh la ci cht / nh la ci rt l n ming tru / nh la thng gic l truyn Trng Qunh. l s hi t ca nhiu hnh nh ca i sng vn ha dn gian: trng ng Ngc L, cng trn m Sn, con g t u xun, bo lc bnh, cnh diu th nh, tr chi chuyn chuyn mt Li th Nguyn Khoa im khi vit v t nc c mt ging cun ht c bit, trm lng v tha thit, bi phong v ca dao tp trung ca rt nhiu thnh ng, qun ng: ngy xa ngy xa, gng cay mui mn, mt nng hai sng, con chim phng hong bay v hn ni bc, con c ng ng mng nc bin khi, yu em t thu trong ni, qu cng cm vng, nui ci cng con Tt c nhng truyn thuyt, truyn c, hnh nh ngn ng - cht liu ca i sng dn gian trong th Nguyn Khoa im u quen thuc, gn gi v lng ng rt su trong tm thc ngi Vit. Bi vy khi c th Nguyn Khoa im, ngi c xc ng, ng cm khi nhn ra chnh mnh cng nhn ra mi ngi khng cn ch l ca ring mnh na: Trong anh v em hm nay - u c mt phn t nc, nhn ra trch nhim cu nc: Em i em t nc l mu xng ca mnh Phi bit gn b v san s Phi bit ho thn cho dng hnh x s Lm nn t nc mun i. S nhy cm v hng v v p ca truyn thng lch s, vn ho t nc l mt biu hin c o trong phong cch Nguyn Khoa im. Trong cm nhn chung v lch s, vn ho t nc, cht Hu, vn ho Hu to nn cho th Nguyn Khoa im mt mnh hn ring. Th Nguyn Khoa im ct ln ting ni ca ngi con t Hu bng mt ging thit tha x Hu. Dng sng Hng li n tng nao lng trong tm hn bao ngi v s mm mi, th mng nhng i vo th Nguyn Khoa im, dng sng y tht hng v, honh trng, uy nghi, gi nh
40
n cu th ca Cao B Qut Trng giang nh kim lp thanh thin. i ni, hong thnh trm mc ru phong gi nhng triu i vng son tuy li vo d vng, nhng cn vang vng tinh thn yu nc bt khut ca ng cha, cn vng vng li hch Cn Vng ku gi khng Php: Qua hong thnh cha ng gi tn ti trong hng sng thn cng Hch Cn Vng tng cn vang qua chn ca (t ngoi ) Lch s Hu, vn ha Hu thm su vo tm hn Nguyn Khoa im. T nhn nhn lch s, th Nguyn Khoa im tr v vi hin ti ca t nc v nhn dn trong thi i chng M. Trong hi th hi h, dn dp ca thi i chng M, Hu ng dy em c lch s xung ng tranh u. Sc trm nm nay chuyn xung lng ng / C ngoi lm chin lu sng Hng (t ngoi ). Gng mt c knh ca C nhng ch cho gng mt thi i ngp trn kh th ho hng, bi Trng thnh c ta lm trng thnh tr / Sng lng im ta sng mt ng (Mt ng kht vng), bi sc sng bt dit v mnh lit ca Hu ang tri dy lm thnh ph hi sinh trn khp mt ng. Trong khng kh sc si ca nhng ngy xung ng chng M, sc mnh ca lng yu nc khng ch dng tro th h hc sinh, sinh vin m cn mi tng lp: nhng ngi th mt i cm gang st / Nhng m ngho bun thng bn bng / Nhng nng dn b cp rung mt lng / Nhng tri thc au mt i ch ngha / Em b nh giy, bc tu hnh cu khNhn dn cn l nhng ngi m, ngi cha, ngi em, bn b, ng ch mi ni, mi vng trn chin trng chng M. khng nh s nghip khng chin l ca ton dn nn mt mng khng nh trong sng tc ca Nguyn Khoa im ca ngi s hy sinh thm lng ca ng bo cc dn tc thiu s. y cng l mt nt mi m trong sng tc ca Nguyn Khoa im. Gia rng i ngn nghe ting chim g kin, nh th li lin tng nhp ting chim nh li m tng ht go ngi T i cht chiu nui b i, nui cch
41
mng: Ht vng m t m hi / Ht vng in sc mu bn tay / Ht vng chin thng Bi th Khc ht ru nhng em b ln trn lng m ra i t ngun cm hng ny, tr thnh mt bi th hay v tr thnh mt bi ht quen thuc. L khc ht ru nn bi th gn vi hai hnh tng rt p, l b m T i v em b Cu Tai: Em Cu Tai ng trn lng m i Em ng cho ngoan ng ri lng m... B m Ty Nguyn khng ch yu con m cn yu Cch mng, yu t nc. M ang chuyn ln, m i p rng / M a em i dnh trn cui. Bng s c t chn dung, tnh cm ca ngi m Ty Nguyn, Nguyn Khoa im nng hnh tng th ln mt tm cao mi: Ngi m chin s, Ngi m Vit Nam. Em b Cu Tai cng l mt hnh tng th giu ngha. D cn rt nh, em sm bit chia s vi m nhng gian lao ca cuc sng nh gic. Khi theo m vo chin trng, em b tr thnh biu tng cho c mt th h tr th cng cha m vo chin trn: T trn lng m em n chin trng T trong i kh em vo Trng Sn. Chn b m ngi dn tc ang nui con nh v em b trn lng m lm nhn vt tr tnh tham gia khng chin, Nguyn Khoa im nhn mnh tnh ton dn tc ca cuc khng chin. Vn hc chng M cng c nhng cm nhn su sc v nhn dn, t nn tng cho lng yu nc. Nguyn Duy suy ngh v nhn dn qua mt " hi m rm" hay hnh tng "tre Vit Nam", cn Thanh Tho trong trng ca "Nhng ngi i ti bin" vit ln nhng li ca xc ng nht v nhn dn: V c th nhn dn thng t ni Nh m ti lng l sut i V c th nhn dn cao vi vi Hn c nhng ngi sao c c gia tri
42
Nhng c l "t nc" trong th Nguyn Khoa im, khng ch l chiu rng ca khng gian a l m n cn l chiu dc lch s ca mt nn vn ho phong ph, lu i y nhn hu vi c mt truyn thng ho hng mang bn sc ring ca dn tc Vit. Nguyn Khoa im lm sng ln t tng: t nc ca nhn dn, t nc ca ca dao thn thoi. R rng t tng trn tht s vang ln bng ting ni ngh thut ca th. Ting ni y rt c o, n l nt nhc ngn vang trong bn ha iu ca th ca chng M, th hin tm hn cm xc ca thi nhn trc v p vn ha dn tc. T tng y n nay cn ti nguyn bi gi tr ca n, bi trch nhim "ha thn cho dng hnh x s" l vn mun i ca th ca v cuc sng. y chnh l thnh cng ng k ca phong cch th Nguyn Khoa im. 1.2 Cm xc v t nc t gc tri nghim c nhn. Ha cng vi th chng M, th Nguyn Khoa im vn ng ring mt phong cch. Nh th T Hu khi vit v t nc dng nn mt biu tng khi qut, thing ling, t ho v t nc, dn tc: i T quc giang sn hng v t anh hng ca th k XX (Min Nam - T Hu) Hay trong th Ch Lan Vin, T quc c khng nh qua nhng hnh nh th mang tnh biu tng m cht tr tu: Tn T quc vang xa ngoi b ci Ta i triu tn bom m hi mt tri hng Ta mc dy trc mt nhn nhn loi Hai ch Vit Nam ng ngha vi anh hng (Thi s h 72 Bnh lun) Trong khi , Nguyn Khoa im li a vo th nhng hoi nim, suy t ca mt nh th - mt con ngi x Hu ang chin u trn mnh t qu hng. Gc nhn c nhn khin cho nhng vn th v t nc ca Nguyn Khoa im nh mt mnh hn ng v cng v th nng tru tm t v suy tng. Vn l ngi
43
nhiu suy ngh, trm lng, ng vit v t nc, qu hng bng ging th thit tha su lng. Nguyn Khoa im cm nhn v t nc theo cch ca ring mnh, t nc c nhn t s phn, t tri nghim c nhn, nhn danh mi con ngi. Nh th xt xa v cuc sng ca thnh ph qu hng c khung tri y ngang tri / y bng gic / y dng ngi nga tay. Nhng hnh nh i lp cng t ng giu tnh biu cm, lm cho ting th Nguyn Khoa im cng day dt, thm tha ni au ca nhng s phn trong cnh t nc b ngoi xm. Trong k c tui th gn b vi vng t ngoi ngho lam l, hin ln nhng ngy m m, u m to thnh mt n tng ngt ngt v mt khu ph ngoi x xc tm t rng bn dng sng v nhng ngi dn nh b dt d nh v hn chiu chiu tp ln cc bn. Bit bao chu thng chu kh trong hnh nh nhng con ngi chn t o ni vai / le te ch Hm, ch Mai. C th ni bun ti thm su vo lng ngi Hu thnh ni m nh v dng sng Hng nh cng nghn ngo ut hn, m m ct ln ting ht nc di cui ng ba su (t ngoi ). Nng lng vi Hu, bao m ngi con ca t kinh khng ng, suy t v s phn, hin thc v tng lai m nhng ngi thn ca ng ang phi gnh chu. Bng tm lng su nng vi qu hng, ng ho lng mnh vi nhp p ca con tim, ca cuc sng v con ngi x Hu. Nhng k c lun hin ln nguyn vn trong ng nhng ngy kh khn vt v. Hu l tui th, l vng ngoi , l chic qun ngho ca m. Chic qun l chic phao bp bnh ln xung o mc sng ngoi ngho kham kh: Ngoi nc mm chai l ngy lnh lng Ngoi mua ko nouga l ngy lnh lng Ngoi n ruc tng ng l ngy cui thng (Nhng ng tin ngoi ) Chic qun l ni nhn dng nhng ng tin ngoi . l nhng ng tin ca nhng ngi ngho, nhng mnh giy nhu nho nh / rt chng kh m, ca ngi dn to tn, lam l, nhc nhn kim c bng m hi nc mt . R rng phi c s gn b chia s v c s tri nghim vi nhng g tr thnh mu tht ,
44
Nguyn Khoa im mi pht hi n ra nhng chi tit nh b, bnh thng nhng li cha ng bit bao m hi, cng sc v c s hy sinh thm lng ca nhng ngi dn ngoi x Hu. Hu c mnh danh l mt thnh ph p v th mng. Th nhng khi "tr li sng Hng" th tui tr au xt nhn ra Hu ch cn l khun mt ca mt "thnh ph y bng gic". Thay vo hi trng trng ngy no "khp ta vo yn tnh", gi y l s lo lng thp thm khi phi sng trong bom n e do ca k th: ''Ch c ting xe on l dng ln lo xo trn nhng t sng lng trn Ch c ting ci tu h mm nhng con gii rc vo mch mu'' C th ni, vit v Hu trong chin tranh c nhiu tc gi tc phm nhng c l cha c ai su sc v nng lng vi Hu nh Nguyn Khoa im. ng vit bng chnh tm lng ca mnh vi mnh t y duyn n ny. T ho v sng Hng ni Ng vi nhng k c tui th ngho i nhng li ngp trn hnh phc, ng au xt n khi phi chng kin cnh nc mt nh tan, bao gi tr lch s b hu dit. Hu l trung tm vn ho i din cho c mnh t min Trung mang m du n ring c sc. Thin nhin x Hu p th mng, du dng li pha cht trm t. T nhng cn ma Hu, con ngi Hu, n nhng t o trng i v u gi ln mt cht g rt i nh nhng thn thng. C l v vy m con ngi Nguyn Khoa im lun cht cha trong mnh mt tnh yu, s trn tr v mnh t chn rau ct rn. T Hu tng gi n Hu thn yu ca mnh tm lng tha thit ca ngi con khi ngh v t m. Hu i qu m ca ta i Nh t ngy xa tui chn mi My ni hiu hiu, chiu lng lng Ma ngun gi bin, nng xa khi
45
Trong th Nguyn Khoa im, ngi c cng xc ng trc hnh nh ca bit bao ngi m ang to tn hm sm lo cho n con trong cuc sng khc nghit ca chin tranh. l ngi m ca dn tc Vit Nam: "M Vit Nam i m nay con li v ng trn lng m'', l hnh nh b m Ph Vang ln di bnh xe cy gi t gi lng. Bng mt ging th khng khoa trng, nh th vit ln bng tt c lng chn thnh ca mt con ngi tng gn b vi tng ht " ct trng Ph Vang", vi tng gc la b tre m ''Ngy xa ngy xa m thng hay k". Cm xc v t nc trong chin tranh, th Nguyn Khoa im hng v nhng s phn bun au, l cuc i mi con ngi: "nhng cuc i st l theo con nc mi nm la v p , vi dng nc mt ngi m lnh nh ht ma, vi hnh nh ca ngi phu xe c, gi ni bun chn vo cc ru nho mi tn", v ngi m gng mnh ln i mt vi ci nng rt mt nhng qun ngho bm b ng nha, i mt vi ni bun c n lnh lo tri di bao ma ma (t ngoi ). C nhng em b d gian kh vn i nh M theo cc anh, cc ch v cn nhng ngi tr thc, ngi tu hnh, ngi th v tc Tt c nhng s phn, mi cuc i, mi con ngi c hin ln trong th Nguyn Khoa im tht p, gin d v chn tht. Mi cuc i y l mt minh chng cho s tht tn khc ca chin tranh. H nhn danh cho Con ngi ng ln i quyn c sng, c t do v ha bnh. Ngun cm hng trn c bt ngun t s tng tri qua gian nan th thch v s tr v vi qu hng, ng ch, ng bo. Chnh s ti luyn a li cho Nguyn Khoa im ging th chn thc y sc thuyt phc. t nc, Nhn dn trong th ng chnh l Hu, l m, l ch, l ngi dn ngoi , vi Khc ht ru nhng em b ln trn lng m... Chnh v th hnh nh t nc v Nhn dn c th ln dn ln trong cm thc ci ngun. 2. Nguyn Khoa im - ting th i din tui tr min Nam. 2.1 m hng chung ca th tui tr min Nam chng M. Trong thnh cng ca phong tro th chng M, phi k n s ng gp rt ln ca th h cc nh th tr, trong c cc cy bt sinh vin - hc sinh min
46
Nam nh: Trn Quang Long, Nguyn Thi Bnh, Thi Ngc San, Trn Vng Sao, ng Trnh, Tn Hoi D V, V Qu Hng lot cc tp th ra i ni ln tinh thn yu nc v u tranh ca th h tr min Nam. Th h tr trung m thm, vt ln nhng chn chng b tc v nhng vay mn siu hnh ng thi ct ln ting gi ln ng: Nu th con bt lc Con xin nguyn trn i Dng chnh tri tim mnh lm tri ph Sng cht mt ln thi l nhng vn th ca Trn Quang Long - mt cy bt b thnh ra vng gii phng sau Mu Thn 1968. Anh thc hin li th thing ling, tha thit trong th, v ng xung trong t th ngi chin s. C nhng bi th kt ni tui tr u tranh bi sc lay ng su xa ca n. Trong la n chin tranh, nhng bi th ca Trn Vng Sao, Trn Quang Long, V Quthc c sc cm ho l lng. "Bi th ca mt ngi yu nc mnh" - Trn Vng Sao, ng ln u trn bo Si Gn c quay rn chin khu, sau chuyn pht hnh v Hu nm 1967 v c lu truyn rng ri. V Qu vit nhng bi th "lc bt t Cn o" trong nhng ngy t y. V t kh th u tranh si ni ca phong tro hc sinh, sinh vin Hu, nh th vit nhng cu th ho sng v mt ngy gii phng: Kiu hng tc bic bay cao Em tung nn rch em go t do l kh th ca c nc ni chung v ca Hu ni ring trong nhng ngy sc si chng M. Nhng hnh nh giu tnh biu cm trn th hin kh th ca tui tr thnh Hu quyt tm ng ln u tranh gii phng qu hng. Th Nguyn Kha cng nh t bng ln phong tro tui tr hc ng. V nh thi s - chin s y cng hy sinh trn mt sn i ngoi thnh Hu: Ta nghe chng on ngi nga Thng long ang ph v trng vy, p tan qun cp nc
47
Ta thy vnh ai m rng Thnh ph rn rng khoc o t thn Nhn chung cc tc phm ca cc tc gi trn th hin c chiu su tm hn, tnh cm ca nhng ngi ang chin u. H i din cho tui tr min Nam v c nc ng ln tranh u gii phng t nc, qu hng. h u c mt im chung l lng yu nc. Nhng cu th tr trung m thm ca h gp phn to nn hnh nh p ca th h tr min Nam. 2.2 Th Nguyn Khoa im - Qu trnh nhn ng ca tui tr min Nam. Nhn chung th tr chng M l mt hin tng c bit, bi cha c giai on no trong th li cng mt lc xut hin mt i ng ng o cc nh th cng mt th h tui tr. Gia chin trng rng ln mi nh th chn cho mnh mt mng hin thc ph hp sng tc, to ra nhng vng thm m ring. Nu nh vng thm m ca Phm Tin Dut l ng Trng Sn vi cuc sng ca nhng ngi lnh li xe, ca nhng c thanh nin xung phong th vng thm m ca Nguyn Khoa im l phong tro hc sinh, sinh vin th b tm chim min Nam. Chn cho mnh mt mng hin thc c bit nn ting th Nguyn Khoa im c mt ging iu ring. l ting ni i din ca tui tr min Nam trong qu trnh nhn ng v vi nhn dn, vi dn tc. Qu trnh nhn thc y qu khng n gin. Sng trong thnh ph b k th chim ng, Cch mng i vi h tht xa l. i din vi tng ngy tng gi l cnh bt lnh ca chnh quyn tay sai, l nhng cm d ca cuc sng tiu cc, bung th: Sng Hng i sng Hng Ngi cn ngun vi b i v n Cn ta hai lm tui Tri cn trn mt ng (Mt ng kht vng)
48
Trng ca Mt ng kht vng ti hin li qu trnh nhn thc ca tui tr min Nam di ch M - Ngy: t ni au qu hng nhn r chn tng k th, s thc tnh v trch nhim ca tui tr trong cng cuc cu nc, tnh cm vi nhn dn t nc ri cui cng xung ng, ho vo dng thc nhn dn u tranh v c lp t do. Hnh trnh n vi l tng, vi cch mng, nhn dn ca tui tr thnh th min nam v cng gian nan, phc tp. Nguyn Khoa im mun thc tnh h, v nh th ho nhp vi tui tr min Nam ct ln ting ni ca chnh h. Nh th cng h thm tha xt xa v thn phn n l: Phng vnn ri nhng cnh ti hng au nh mu nhng tm hn son tr Sao con hc lm by n l Sng M hm nay thnh gio c hc ng Vi s ng cm su sc, vi vn hiu bit kh k lng v cuc sng ca tui tr thnh th min Nam - kt qu ca mt qu trnh cng tc gn b vi thc tin phong tro hc sinh, sinh vin, trng ca Mt ng kht vng, tui tr thnh th min Nam ct ting thng qua khc ht ca nh th. Trong thnh ph b gic chim ng, tui tr phi hng chu bao bt trc tai ho ang rnh rp ba vy. y dn tc Vit Nam vo thi k , cam chu lm n l, M - Ngu dng mi th on tn bo bt lnh, la nhng chng trai sc vc cng trn ra trn lm bia n. Khng th cm sng bn vo ng bo, h trn trnh ra trn bng con ng tiu cc: t hu hoi thn mnh. Nguyn Khoa im nhp thn vo lp ngi ny thm tha tn cng ni tuyt vng, bt lc ca tui tr trong hin trng au thng y: Hai lm nm qua cha mt thi trai tr? Phi chng kin cnh lam l ca m cha b bc lt n sc tn lc kit, cnh em i trng cho M vut m, tui tr ut c cm hn nhng nh bt lc bi ra ng b bt lnh ngay. Khng ch au n v tinh thn, m nhng chng trai y phi hu hoi c th mnh trn lnh, phi sng chui li nhng ni tm ti, phi eo gng cho cn th sut i, nhn i, thc m, n ti cho tim rung, ht thuc
49
nhiu cho phi m, phi ngn i-a-mc, ung nh thin ngTui tr nh cy xanh cng trn nha sng b n gy gia chng. Ho kh i nhng ng gn, bp tht, nhng i mt trong v nhng n ci hng, h t bin mnh thnh nhng ci bng lay lt vt v nh c lc u sng. Nguyn Khoa im ct ln ting ni cnh tnh hng i lm lc ny. l ting ni ca l tng tin b, ca nhn dn thu tnh t l nhng c ct ln t ngi trong cuc nn n c ngha nh mt s thc tnh: C ng u ta khng cm sng git ngi Ta li git chnh ta. Hu hoi sc vc mnh, ta bin ta thnh th c di v ch cho cuc i hm nay. Nhng cu hi tu t t nc mai sau c tha th ta khng? / Ta au bun t nc hiu ta khng? va khng nh s n hn ca nhng ngi lc li va l cu tr li ca nh th: Nhn dn t nc hiu hon cnh au kh, hiu tm trng ti nhc bt lc ca tui tr thnh th min Nam di ch M - Ngu. Mt hng i lm lc khc ca tui tr th b chim ng l vi mnh vo li sng hin sinh theo phong tro hippy thi thng. i hi hippy Giao Ch ngy 29 thng 5 nm 1971 t chc ti sn Hoa L (Si Gn) l mt cch m dn, ci lng ca M - Ngu, nhm li ko tui tr sa vo vng tru lc qun i ni nhc mt nc. Nhng ngi nh d sa vo con ng ny ng nhn : i hi ny l i hi ca nhng ngi tui tr / Th phng tui tr mnh nh T quc thing ling. Nhng danh t Giao Ch / Hoa L gi v ci ngun ch l mt cch nh la tui tr. Nguyn Khoa im dng chnh lch s chng minh ng nhn ng thng ca h: Sao cc anh n Hoa L Khng em theo mi ngi mt cnh lau lm c v tp trn Nh inh B Lnh ngy xa tng nui ch ln M cc anh mang trn ngi Nhiu tc, nhiu ru v gi rch m thi
50
Nhng ba m ca thc dn bng kn mt h. H lao vo vng xoy ca t do c nhn cc oan, ph nhn, chi b phm cht ngi ca mnh, tr thnh nhng c th tuyt cng ca s khai thc c nhn. Khng tnh cm khng l tr, h hng th nhng th vui tm thng theo th trit l t do c hi T do lm tnh, t do bun, t do ca ht, / T do cht khi qut cn thn xc. ng trc li sng t do bung th, th Nguyn Khoa im khng ch c ging iu khuyn nh tm tnh i vi tui tr m th ng cn ln n anh thp bng cch a ra s i lp ng h thn gia nhn dn ang mu vi ch ngha c nhn cc oan v ngha l: Nhn dn ku chy nh, anh gi ic khng tha Dn tc au thng, anh mun thm rch nt Anh ca ht ma may bn ti c Anh lang thang mc cng bo lng hnh Cuc tranh lun v nhn sinh quan ca tui tr trong th Nguyn Khoa im c gay gt quyt lit nhng khng ln gn cng iu. C khuyn nh, c ch trch nhng li giu tnh thuyt phc bi l s i thai ca nhng con ngi cng cnh ng: Chng ti y cng la tui cc anh / Chng ti bun au, nhiu ngy mt hng. Tt c cng mt th h, mt la tui cng sinh ra v ln ln trong hon cnh nc mt nh tan, cng sng trong thnh ph b chim ng v c lc cng i trn con ng lm lc. Nhng bn cnh s ng cm su sc y , ci ti ch th c lc tch hn ra, ct ln ting ni ca con ngi sau bao nhiu tm ti, dn vt tm thy hng i. Hnh trnh i tm l tng ca tui tr thnh th min Nam c Nguyn Khoa im m ho trong mt "cuc i thoi tho ngay". y khng phi l cuc tranh lun ca nhng ngi hai trn tuyn m l s thuyt phc ca ngi i trc c trch nhim dn dt ngi i sau. Va khuyn nh va ph phn, nh th vi mt t th tr tnh i din cho chn l ct ln ting ni "ni vng tay ln" n tnh v cm ng, kt lin tui tr thnh th min Nam st cnh bn nhau hng ti Mt ng kht vng:
51
Ch ng ca chng ta khng phi Hoa L M trn con ng ta tm v dn tc Qu trnh nhn ng ca tui tr thnh ph b chim ng cn c Nguyn Khoa im khc ho qua vic miu t nhng s phn c th. bi th Con g t, cy kn v khu sng, Nguyn Khoa im dng ln ba hnh nh tng trng cho ba chng ng trong cuc i ngi thanh nin vng tm chim. Tui u th trn tr hnh phc trong hi th ca t tri ma xun, trong sc mu rc r ca con g t by mu. Nhng ri tui th p hn nhin tri qua nhanh chng, bt ng nh con g t cht v tan trong bn tay con tr. Cuc sng nhn nho ca th b tm chim ko cu b yu tha thit chic kn, con g t ngy xa vo vng xoy ca n. Ngi thanh nin gi y phi lm ngh thi kn trong snachbar kim sng. Thy i mnh xoay trong ng st, ngi thi kn thm tha s v ngha ca cuc i khi phi chng kin s i nghch gia cnh tic tng xa hoa, tha ma ca l bn nc v cp nc vi cnh ngoi ca kia nhng a em gi tay gy chu chc; trong ting bom ri rung t cui con ng. Bt lc, anh thy xung quanh mnh l bn bc tng a ngc v ting kn nc ln tc ti, ti nhc. Nhng khng tht vng, ngi thi kn vn mong mt cuc i i. Vo nhng lc kit sc ui hi th nhng c m trong sng ca tui th li hin ln rc r, tip thm cho anh ngun sng v ngh lc: Mun ngt hi Anh bng m mt con g by sc N nh hoa trn mi Ri ma xun, trong ngy hi ca nhng ngi ng ln i quyn c sng, ngi thi kn "nhn v phn mnh khu sng" v anh cht nhn ra iu thing ling nht: y l khao kht thm su / M hn mt ln v anh i t lu. gp c cch mng, ngi thanh nin th tm chim min Nam i t con g t, cy kn n khu sng vi nhiu cung bc tnh cm: c nui tic, xt xa, tc ti ri ho hc, sung sng, h h. y l mt bi th c sc, gy n
52
tng mnh bi cm xc mnh m v su thm trong hnh tng v ngn t. Mt ln na th Nguyn Khoa im phc ho c mt qu trnh gic ng ca tui tr yu nc min Nam. Nh th ng mt t th tr tnh nhn danh mt l tng sng cao p, nhn danh tnh yu t nc m ct li ku gi thc tnh tui tr, hy sng c l tng, hy sng v t nc v dn tc. 3. Ci ti tri nghim nh th - chin s. 3.1 T ci ti tr tnh s thi trong th Nguyn Khoa im, n ci ti tri nghim ca mt th h. Ha cng th h th tr nhng nm chng M, th Nguyn Khoa im vn l mt ging iu ring. Vn nm trong tinh thn s thi, nhng th Nguyn Khoa im khc vi nhiu nh th cng thi nh Phm Tin Dut gn vi Trng Sn v nhng c thanh nin xung phong, Ng Vn Ph gn vi lng qu, thn Ngi ta nhn ra chn dung Nguyn Khoa im qua ln sng u tranh d di ca hc sinh, sinh vin thnh th min Nam. Ci ti tr tnh s thi mt mt ca ngi t nc ho hng trong mu la chin tranh , mt khc "ci ti" chuyn ho sang dng thc ci ti th h, ngi ca nim tin, sc sng ca khi tui tr, lng nhit huyt, yu l tng ca h trong u tranh trc din vi k th: i nhng bc t do chuyn ng ph phng i l nghing i lm thc i ng tin ln, tin ln l i ng Mt ng l mt ngi, mt ng l thanh nin (Mt ng kht vng) Trong nhng nm chng M, ci ti th h tng hin din nh mt ch th tr tnh c ngha nhn danh. Cc nh th cng thi cng khc ho chn dung th h mang tm vc mt tp hp lch s ng ln u tranh: Th h chng con i nh gi thi / o qun phc xanh ng sc vi chn tri (Trn Mnh Ho). Chng ti i khng tic i mnh / (Nhng tui 20 lm sao khng tic) / Nhng ai cng tic tui 20 th cn chi T quc (Thanh Tho). Cm thc v th h trong th Nguyn Khoa im va m thm va su sc.
53
Mi li th nh mt li gic gi thit tha, li gii by chn thc, v l s khng nh l tng chc chn. Cm thc v th h tr c Nguyn Khoa im trnh b y theo l gc ca s tri nghim cuc sng: t nhn thc v nhn dn t nc, v gng mt k th n s t thc v cui cng ng ln tiu dit qun th. Sng v nhn dn, v Cch mng i vi th h tr l i t ci ring n ci chung rng ln , dn n hnh ng tt yu ca h: Hy nng mu ta ln thnh ngn c hng Trn cao im gian trun ma gi nc i tui tr c g cao qu nht Bng hm nay ta hin mu xng mnh Phong tro hc sinh, sinh vin th b tm chim min nam ng gp cho chin thng dn tc khng ch nhng ngy xung ng m cn c nhng m khng ng. l nhng m thc trng ngi vi t ai x s, lng nghe lch s bn nghn nm vng li: Bn nghn nm Vit Nam cha bao gi c ng Trn Hng o m khng ng ngy khng n Nguyn Tri tc bc tng m Lo gi nc v lo dng nc (m khng ng) Tui tr bao m thc cng t nc, lng nghe tm tnh ca dn tc, ca nhn dn v t bng ln ngn la - ngn la ca tm hn Vit Nam truyn qua bao th h, ngy mai ho thn vo mt tri cng tui tr xung ng bt u mt trn nh mi. Nhng m khng ng ca tui tr cn l nhng m nghe ng bo ti ni v ni cho ng bo ti nghe. Ni v nghe, hnh ng bnh thng tt yu ca con ngi nhng qua lp lun v trit l ca nh th tr nn thing ling bit my. Trong cuc sng b tr th ni lm sao c khi dao k c v nghe lm sao khi b ba vy bi nhng ting gm tht in di ca by th d cng nhng chnh sch
54
ci lng, m dn la bp ca chng. Nhng hm nay nhng ti nhc cm hn khng th dn nn c na. Li ni tr thnh hnh ng. c ni v nghe nhng li tm huyt nht mi lc, mi ni: trong m ut hn, trong bui tun hnh, gia t ngc, xing xch v to n gic Tht hnh phc v cm ng: Nhng m thanh nh lp sng i vng Nghe v ni, v nghe ro rc Nh nc mt nhn vo nc mt Nh tnh yu nng chy vi tnh yu. Bng vic lm giu ngha ny, nhng tr trc tr thnh ph dng l n nhng v i chnh tr, tp hp v truyn b l tng cch mng n vi qun chng lao kh, u tranh vi k th bng sc mnh tr thc, vn ho, l phi v chnh ngha. Phi mu v nc mt, phi tr gi bng nhng lm lc ban u, phi tri nghim qua u tranh trc din vi k th, tui tr thnh th n c vi Mt ng kht vng, ha vi nhn dn cng c nc ln ng. C th ni, Nguyn Khoa im l nh th tr gn vi chin trng nn s chim lnh v th hin i sng c s suy t tri nghim ca nhng ngi trong cuc. Ci ti tr tnh trong th c iu kin t bc l mnh, i din cho th h mnh - th h nhng ngi tr tui ang ti luyn trong ngn la chin tranh, thc s nm tri nhng gian lao th thch v t nguyn em xng mu ca mnh bo v qu hng, t nc. T ci ti tr tnh s thi mang tinh thn thi i n ci ti th h trong th Nguyn Khoa im l s biu hin kh phch hng trng khng ch ca ci ti nh th m ca c th h tui tr cng la: Ci ti th h xung ng ca tui tr sinh vin - l s ng gp c o lm nn phong cch Nguyn Khoa im. 3.2 Ci ti nh th - chin s trong i sng ni cm. 3.2.1 Tnh yu trong chin tranh. L mt nh th, mt ngi lnh trong "la cm sng sut mt thi trai tr" (Nguyn Duy), "la tui hai mi, ba mi trng ip o lnh" (Thanh Tho),
55
Nguyn Khoa im c mt tm hn rt tr, xao ng bit bao cm xc. Cng vi ging iu s thi ho hng th Nguyn Khoa im l nhng tm tnh trm lng, da dit trong i sng ni cm tr tnh ring t. Khi ngun t nhng rung ng ca mt tm hn trai tr, giu tnh cm nn th Nguyn Khoa im khng th thiu vng mt khong tri dnh cho tnh yu i la. Nguyn Khoa im va cm bt va cm sng, va lm th va nh gic nn tnh yu trong th anh p ny mm trong chin tranh v ha vo tnh yu l tng. Gia chin trng khi la v trong gian nan kh nhc, th Nguyn Khoa im ct ln giai iu Tnh ca. Tnh ca h m tm hn ngi lnh tr ang yu si ni v tha thit. Li th p v say nh nhng li tnh t ng yu ai em nh / Ch yu mnh anh thi /ng thng ai em nh / Ch thng v anh thi. l nhng git mt ca tnh yu i la. Nhng trong dng chy mun thu ca tnh yu, th Nguyn Khoa im r nhnh nhp vo mt dng khc ln hn, mnh m hn: T thng ngy chin u Ta chn tnh yu ta Em i em ng ch Ngn c v tnh ca Ci ti tr tnh v th ngi chin s tr ni v tnh yu, ni vi ngi yu lm cho th Nguyn Khoa im c mt sc thi ring. y i la khng ch "nhn nhau" m cn "nhn v mt hng". Tnh yu l s ng iu tm hn nn ngi yu cng l ng ch cng chung l tng, chung mt chin ho dit M. Hn th na, nh th cn thm tha tnh yu v hnh phc ca mnh phi i bng s hy sinh ca ng i v ng bo. Tnh yu khng th tch ri nhng tnh cm ln v trong khi la tnh yu ca ngi lnh cng chy bng: Cng i vo mt trn / Cng sng bng thu chung / Cng lao ln la bng / Cng yu em tn lng. Trong tm hn Nguyn Khoa im bi ca tnh yu ha hp vo bi ca l tng. Cht l tng chuyn ho bui h hn cui cng ca i la thnh "cuc
56
h hn ln lao". D cm lc quan y c ngn vang mi thnh min yn , tnh tuyt trong tm hn ngi lnh gia chin trng: Anh ng li trn l rng v m nhng bom ri Nhng tnh yu ca em lm lng anh yn tnh qu Hnh phc l sau mi chng ng vt v Li hiu em nhiu trong mun no xa xi. (Cuc h hn ln lao) Chin trng khc lit khng lm kh cn tm hn ngi lnh. Tnh yu nh git ngun nc mt v v tm hn lng mn v a cm nn hnh nh bui tin a lu luyn lun hin hin: Tnh yu em nh mt cnh chim / Tung theo bn tay em vy / Rp rn bay theo nhng chin ho. Tnh yu i la vi nhng cm xc ring t c l tng ha l giai iu tr trung ca th tr chng M. Th gii tnh yu ca th tr c bun nhng khng c u su bi lu m vn rng r nhng sc mu ti thm. Mch chnh trong th Nguyn Khoa im vit v tnh yu lc quan trong sng nh bao nh th cng th h. Sng v chin u trong quang cnh hu dit tn khc ca chin trng, tm hn ngi lnh trong th Nguyn Khoa im vn mt ri mt khong tri yu du. Khong tri l tnh yu, l ni nh, l dng sui mt, l nh nng,l ni nh ong y thng nm. Hng v khong tri, tri tim th rung ln nhng nhp p bi hi: Yu em yu c khong tri Sng ging bui sm nng ri chiu hm Thng t ging chuyn bn chn Ht ma vy m ni bun cch xa th phng pht ni bun du nh v tin cy. Tnh yu trong cch xa thng gi ni nh. c bit trong th Nguyn Khoa im ni bun nh ny bao gi cng kn o, nhun nh v y p nim tin tng. Sau chin tranh, Nguyn Khoa im cho in trong tp Ngi nh c ngn la
57
m v t v Kht vng nhng bi th tnh vit trong chin tranh. Ngi c nhn ra nhng nt rt ring trong tm hn giu cm xc ca Nguyn Khoa im nhng vn th rt i v rt ngi y. Chin tranh y con ngi vo hon cnh sng c bit. Khi cht thi v lng dn, ci ti tr tnh giu tri nghim v m chn cng khin cho nhng vn th tnh ca Nguyn Khoa im tht hn, thm tha hn. Tnh yu cch tr bi thi gian ng ng, nn ni nh khc khoi v c th. Ging th nht dn nim vui, tr nn da dit, au u nhng ni nim: Chc nhng a con ca u C tng ln rng xung b Cng khng nh thng nhau nhiu nh ta nh (Trn ni sng) Ni nh t ln ngn la khao kht mnh lit trong tm hn nh th. Trong ho bnh, vi nhng khonh khc bnh thng, l nhng iu gin d. Nhng y l chin trng nn ch tn ti nhng iu ao c v gi nh: Nu anh c gp em chiu nay/ Gi nh anh ch phi i t u ngy n cui ng y / gp em cng n ci chi li. S gp g, on t ch l kht vng nn to ra nghch l gia thc v m. Nh th ao c c gp ngi yu vo mt bui chiu khi anh vt qua cch tr ca mt trin ni, mt cnh rng, mt con sui, mt hng cy bng sc mnh ca tnh yu v ni nh. V em cht hin ra gia rng gi ci trong nng xua tan i s m u, lnh lo ca bng ti ang lan to, y li thi gian, y li hong hn, hin ln mt bnh minh cui ngy. Nhng nhng tia nng rng ngi ca bnh minh ch l trong ni nh mong, m c, cn thc ti l: Ngy vn tri i / Dng sui lung linh / Trong sng v bun b / Anh i trong rng. Nguyn Khoa im dng trong bi th hai khong khng gian thc v o. Thc trn tri khc nghit bao nhiu, th o p yn bnh by nhiu. Nhng khong cch gia hai th gi y l bn nm c n khao kht c v ko di dng dc n bao gi? Thong mt ni lo u gia nghn trng cch bit: Mong em ng la chn no khc Ngoi ni chy lng cu th ca anh
58
Ni vng xa dng nh thng trc trong tnh yu thi chin tranh. Ci ti tr tnh trong th Nguyn Khoa im khng ch ni v tnh yu ni nh da dit ca mnh m cn ngh ti s ch mong khc khoi ca ngi yu. Nh th c nhng vn th day dt: Em nh, ma h ny ng nhc na Sao chng mnh cn xa nhau. Trong chin tranh, th tnh yu ca Nguyn Khoa im tm v vi bn cht ch thc ca n. Tnh yu khc cc loi tnh cm khc bi ngoi s ng iu tm hn, cn c s cm nhn thn xc gn gi. Ni nh ngi yu ca ngi lnh cun tro thm su: Anh yu em tro nc mt / Sao mt ny, tc ny / Li c th ca anh? l tnh yu rt i v cng rt chn chnh bi n hng ti t m gia nh: Ta i ra v tr v cng ngng ca / Hn vi ting ru em dnh cho con. ngay trong nhng ch nh nht, ring t nht l tnh yu, ci ti tr tnh ni ln c bao iu ln lao trong tm hn ngi lnh: bit ho tnh cm ring t vo tnh cm chung, bit t l sng cn ca dn tc cao hn ht thy. Trn nn cm xc chung y, th tnh yu ca Nguyn Khoa im c nhng mng mu v ng nt ring bit: ni bun, ni c n, ni nh da dit xt xa hn v tnh yu cng i hn Nhng nhng cung bc tm trng y khng lm cho ngi lnh u m yu mm m cn lm bc chn dung tm hn ngi lnh c phong ph v ton din. Hn th na, n l hp cht nung nu phm cht kin cng ca ngi lnh. 3.2.2 Tnh ng i. Tnh ng i, ng ch l tnh cm gn gi nht ca nhng ngi lnh trong nhng nm thng chin trng. Nhng m Trng Sn, bao bc trong bng ti ca rng i ngn, thi gian nh ngn li khi nhng ngi lnh quy qun bn bp la. Bn nh sng ca nhng ngn la hn nhin reo ci nhy ma, tnh ng i cng gn gi v gn b. Xch li gn nhau v ch nhn la thi, nh th chin s thy tin yu thm thit bi chy cng ngh / v to hng trn mi trn say m. Ngn la hng trong m rng Trng Sn thp sng ngn la l tng
59
trong ngh, trong tm hn ngi lnh. Hi m ca bp la rng xua i ci m u ca rng gi. Chia s vi nhau t nim vui, ni nh n nhng iu gin d - c sn, ngn rau, iu thuc, tnh ng i i qua nhng nm thng Trng Sn: Bng thy thng nhau hn khi vai bn st vai mnh B c sn chia i iu gin d Bp la soi mt d vang bn b i Trng Sn t la my nm tri (Bp la rng) Tin bn cui ma ng l bi th ly bit. Chia ly l mt ti quen thuc trong th. Nguyn Khoa im tin bn vo cui ma ng, nhng khng gian khng m m lnh gi m trn ngp sc xun vi gi nng v tri xanh. y l kh xun tr trung si ni lc quan ca hn ngi thi vo cnh vt. Chia tay gia i bn khng h c bn rn m cn bao bc bi nim vui: Tin bn v vng su / Ma xun va kp n / Rng xun hoa p him / Xin vui trong ting cho. Ci ti th h khng ch nhn cuc chin tranh n nht gc ci hng. Cht bi trng i vo th vi s hy sinh xng mu ca ng i ng bo. Trong th Cch mng ni chung v th tr chng M ni ring, mi nh th, ni au mt mt u ct thnh li. Hong Nhun Cm khc bn: Thi cho mnh thp nn nhang ny / Khc Vn nc mt y qu tim. (Nh V nh Vn); Nguyn c Mu gi ni nim thng tic xt xa vo hng trm bn m ngi ng xung; Nguyn Duy p cho bn nm m trong rng cCn Nguyn Khoa im, khi ngi bn thn ng xung, trong tm tng nh th di v nhng k nim: Mnh nh mt trang Kiu hai a c Mnh nh bp la rng t ngy gp li Mnh nh chng ta vn thm la bao iu ni (Chng ta vn sn sng cho bi ging u tin) C tic thng nhng nh th khng bi lu, chm su vo hi tng. Bi th m u l tm trng thng tht khi nghe tin bn khng cn na nhng khp li l nhng hnh nh p ca kht vng. Tm nguyn duy nht ca ngi nm xung v
60
ngi bc tip l mt ngy ho bnh c ng trn bc ging: S c mt ngy ting trng trng khoan nht / Ngi thy gio tr v cm vin phn trng tinh. Ngi lnh ng xung khi m c cha thnh s tht, nhng anh gp phn xng mu cho ngy y n gn v ng i gnh thm trch nhim ca ngi khut. Tnh cm bn b ng ch gn b thn thit hn bao gi ht l thi chin tranh, bi y l lc con ngi bit ho tnh cm ring t vo nhng cm xc ln lao hn. Lng yu nc v cm th gic tr thnh cht keo dnh nhng tm hn. Th Nguyn Khoa im vit trong chin tranh hnh nh bn b ng ch rt i thing ling cm ng. cng chnh l sc mnh ca ngi lnh chin thng s bo tn ca bom n k th hng v ngy mai ti sng. Ci ti tr tnh trong th chin tranh ca Nguyn Khoa im l s hi t ca ci ti chin s, ci ti vn ho v ci ti thi s. y l nhng yu t nn tng to nn s a dng thc v bin ha ca ci ti tr tnh trong th. Vi t th ci ti chin s, ci ti tr tnh s thi ct ln ting ni vang vng ca mt chn l vnh hng qua hnh tng ngi lnh; ci ti tr tnh th h li mang mt ting ni ring ca tui tr min Nam trong hnh trnh tm v dn tc. Ci ti vn ha gip th lp lnh nh sng tr tu, tri thc. c bit cm hng vn ha - lch s trc mi hin tng ca cuc sng to nn v p ring ca th Nguyn Khoa im. Ngi c cn lu mi n tng v mt con ngi thi s cm nhn c nhng rung ng ln lao ca thi i v c nhng rung ng thm kn, ring t ca lng ngi v cuc i. Ba yu t trn to nn tnh thng nht trong phong cch v hin din trong c th vit sau chin tranh ca Nguyn Khoa im. 4. Nhng suy ngm trong cuc sng ha bnh. 4.1 Trm t, u lo y trch nhim nhng khng bi quan trc gian nan cuc sng. Sau chin tranh, Nguyn Khoa im tip tc sng tc trong hon cnh mi vi nhng cm xc mi. Hon cnh lch s thay i, nh bao nh th bc ra t cuc chin, Nguyn Khoa im i tm mt ting ni mi cho th. Tp Ngi nh c
61
ngn la m ra mt c gi nm 1986, tp hp nhng bi th Nguyn Khoa im vit mi nm sau chin tranh, cng vi Ci lng xut bn 2007, l hai tp th khng dy dn nhng c sc nng, th nghim mt hng cm xc mi trong th Nguyn Khoa im. t ngoi v Mt ng kht vng, t duy cm xc th thin v hng ngoi. Bc vo nhng thng nm im ting sng, ch th tr tnh tm v chiu su, lng nghe nhng rung ng su thm trong tm hn v chim nghim trit l v cuc i vi nhng iu bnh d thing ling ca nhng nm thng ho bnh u tin. Chin tranh li vo qu kh. Nhng vi nhng ngi lnh i qua n bom, chng kin s hy sinh mt mt ca ng i, ng bo, thm tha ci gi phi i bng mu v nc mt ca ho bnh th l nhng nm thng khng th no qun. Tm hn thi s nhy cm v thu chung ca Nguyn Khoa im trong cuc sng mi vn vang vng m thanh hnh nh ca chin tranh. i din vi ha bnh, cm xc u tin ca nh th l ngp trn hnh phc. Nm 1975, nh th vit bi Trn ng m u cho mt thi k sng tc mi. Bc chn trn con ng thnh ph tui th nhn nho bng gic ngy no nay yn tnh m , tm hn nh th ngp trn cm xc bi hi. Nhng ngi nh xa c hoang tn nt ang hin dn bng dng ca s hi sinh: Ri bn i vi ti qua nhng b tng trng Sau chin tranh Nhng ngi nh nh tinh th kt bt ng trong hnh phc nh hnh tt c nim vui v s tht Nhng nim vui khng lm bc chn nh th v tnh . Cuc sng thu vo tm mt nh th t va h rn v / ngi con gi o trng / hng phng mang nng v mt ngi m gnh nng tr v. l nhng hnh nh rt bnh thng ca cuc sng nhng t trong thi im chin tranh va i qua bng tr nn qu gi thing ling bit chng no. Mi hnh nh u gi nhmg cm xc v qu kh, hin
62
ti, tng lai, u gi nhng ni nim. Trong cm nhn ca nh th, nhng g bnh d nht ca ngy hm nay u l kht vng chy bng ca ngy hm qua: y l nhng g chng ta sng v cht y l nhng g chng ta mu v ht ca y l nhng g chng ta mong mun v hy vng l ting lng ca ci ti n ngha thu chung lun trn trng qu kh. Thnh ph ang tr mnh vn v tng lai. Lng ngi cng cht cha bao d tng, nhng tm hn nh th vn nh cnh rng xa khut / Li xanh mu v mi m vang C th ni rng sau chin tranh, Nguyn Khoa im xy dng trong tm tng hai khong khng gian qu kh v hin ti, chin tranh v ha bnh v ci ti tr tnh i v hai no khng gian y. c Ngi nh c ngn la m nhiu ngi c cm tng tm hn nh th thng tr ng qu kh nhiu hn. Ci ti nh th nh bn l nh v ngn ngun Hng Giang, nh v chin trng ni mnh v ng i sng v chin u. l nhng k nim v cuc sng thiu thn gian kh nhng khng dp tt c ngn la yu i nhng ngi lnh nm xa. V trong hin ti, cuc sng bn b nhng k nim tr thnh mu tht, thnh hi th ca mi con ngi: i nhng g thn yu Th thm nh mu mn Git nc ngun trong sng Chy trn trn mt ta (Bn i bn c nh) Trong tim thc Nguyn Khoa im, cuc sng khng chin gian kh hm qua nh mt s bt u, khi ngun cho cuc sng hm nay. Nhng g thuc v chin tranh vn sng ng trong thm su: Nhng bi ht khng ai ht na v trn mi anh ngn gi du dng Nhng con ng khng ai tr li
63
xuyn qua nhng mch mu m thm Nhng con ng khng ai gp na t ln vai anh sc nng cui cng. (Nhng bi ht, con ng v con ngi) Khng ch n tnh thu chung sau trc, Nguyn Khoa im cn nhc mnh v nhc mi ngi trch nhim vi qu kh au thng v ho hng ca chin tranh. Sau chin tranh l mt cuc sng khc. Ri khi i ng, ngi lnh tr thnh nhng s phn c th trc bao iu khc nghit ca i thng. Nhng cuc chin u v l tng c lp t do ca dn tc khng vnh vin li vo qu kh. Vi Nguyn Khoa im, nhng k nim chin tranh l im ta tinh thn cho cuc sng hm nay. Nhng nm tm mi, x hi c nhng thay i mnh m, con ngi hoang mang trc s phc tp ca i sng vi s o ln ca nhng gi tr, chun mc c. Trong s khng hong , Nguyn Khoa im vn gi mt khong yn tnh trong tm hn, l k c v ngy hm qua: Em cy ch ca anh, cnh rng tui tr ca anh Em mc trn sn ni y Nhng nm chin tranh y bun vui can m (Em, cy ch ca anh) Ni hoi nim v chin tranh khng n thun l nh v qa kh m cn chuyn ho thnh lng bit n v trch nhim trc cuc i: V chng ti mt th qu trn i By mi tui m ch c hi Ti hong s ngy bn tay m mi Mnh vn l mt th qu non xanh (M v qu) Th Nguyn Khoa im vit trong chin tranh rt giu tri thc lch s, vn ho, m nhc n Ngi nh c ngn la m vn tri thc sch v c khai thc din hp hn nhng cho nhng tng tri v suy ngm l i. Khi hiu mnh,
64
hiu ngi, hiu i nh th cht hong s, lo u bi mnh cha lm c g c ch n p nhng hy sinh thm lng ln lao ca m. Th Nguyn Khoa im trc y giu m hng s thi nn M l biu tng ca T quc, ca qu hng. Nay hng v ti th s, hnh nh ngi m cng gn gi, thn thng tr thnh mt biu tng mi, t nh th ni v thc trch nhim vi qu hng t nc, vi qu kh v hin ti. Trong Ngi nh c ngn la m, c s i khc kh cn bn trong nh hng cho t duy cm xc th Nguyn Khoa im. S lng tng khi mun tm y nhng ti x hi trc tip, cng kh tm thy y mt h thng nhn vt tr tnh mang tnh cch x hi r rt. Ci ti tr tnh hin ln, tp trung m nt hng vo b su ni tm. Trong tp th, dng nh bi th di Bin trc mt nm ngoi xu hng chung ca c tp v vn nm trong mch th quen thuc trc y. Bi th vit v nhng hy sinh, anh hng v cng cuc lao ng bm bin ca nhng dn chi. C bi th trm lng, ci ti nh th bn khon i tm nhng cm nhn ring bit v cuc sng. ti v v p bt tn ca bin tri v cuc sng lao ng mi l li mi gi vi th - nhng iu ng ch y li l mt im khc: nh th, bn cnh s khao kht th hin cuc sng cn c nhu cu bc thit t th hin mnh. i hi y c mt thi b xem nh, ngy cng tr nn gt gao i vi th nh mt s b p cn thit. Nm trong nhu cu y, Nguyn Khoa im mun th hin nhiu hn, m hn th gii bn trong ca mnh. V do th, ta gp nhiu hn nhng trn tr ngh suy, gp nhng khong khng li Trong nim vui v hnh phc ca cuc sng mi, ci ti tr tnh hin ra vi rt nhiu d cm v tin tng: Bn c nghe ting tr mnh ca thnh ph thn yu My trng cht ngt v lng ta y d tng (Trn ng)
65
Nm 1984, Vit t Nng, vn l lng tin, nhng l mt lng tin thc tin hn, an ln v i mt trn tri hn vi mt thc t b bn phc tp: Du sau nhng bc tng kia nhn nho mu m nhng tn k cp Ti tin nhng gic m lnh trong m c th ly li c Th Nguyn Khoa im i cng vi nhng c gng ca th ni chung trong vic i tm mt ging th mi, khc i ni n mi iu bnh thng, ng chm n mi vui bun ca i sng v tm trng. Bng mt ging ni tht, khng hoa m, khng thin v nhng cm xc mu hng, ci ti y trch nhim trong th Nguyn Khoa im din t rt tht cc vn thc t: Len lch gia virus, rc ri, li n thi Dch cm g, hacker, ng su kt xe Chng ta sng p mnh xung sn nh chy trn ci nng thiu thn (S sng - Ci lng) Cng v sau, d m v chin tranh trong th Nguyn Khoa im cng t i , nhng ch cho bao iu khc nghit ca cuc sng i thng. Trc s thay i mnh m ca x hi v s phc tp ca i sng, th Nguyn Khoa im nhy cm vi mi bin ng ca cuc i. Hung bo, t gic, nc danh, ny sinh trong cuc sng hng ngy, biu hin s xung cp ca o c vn ha, ci ti n tnh trong th ng li mt ln na khng nh trch nhim trc cuc i: Hy ln ngc da anh / V ghi ln mt khu / Khng li bc. l mt ging khc ca th ng, ln ting gay gt quyt lit vi ci xu. D l u tranh trc din vi k th trong bom n, hay cuc chin chng li ci xu, ci c trong cuc sng ho bnh hm nay th Nguyn Khoa im cng khng bao gi li bc trc gian kh, kh khn ca cuc sng v s trn tr trong sng to ngh thut. Ci ti nh th sng v vit c trch nhim trc cuc i nh th nn trong Ngi nh c ngn la m c nhiu bi th vit v nhng ngi lao ng v danh rt p v ng trn trng. l ngi ngh s trong Cn lc trong rp xic,
66
ngi to hnh r cy trong Tng mt ngi sng to, nh th trong bi Trn khi ca t ngCm hng trch nhim khin ng tm ti trong cuc sng phc tp nhng tm gng lao ng khng qun gian lao kh nhc, to hng sc cho i. Khi ngh v Nguyn Hng, ng vit nh vn nh mt ngi lao lc, lt xi mnh t cuc i "qua ngn trang vit - s mc ln ngn la ca hnh phc". Trn khi ca t ng, nh ngh s ngn t c o nn nhng dng hnh, nhng khun mt ca cuc i: Anh bt u tc nn khun mt em thm thm Mi ch chm su mt cuc i thng Vi ci ti n tnh trch nhim trc cuc i, th Nguyn Khoa im lun kht khao khm ph mi sc iu a thanh ca cuc sng. Ngi ngh s y lng l nh cc cuc i mnh vo vic m thm i tm v sng to ci p t nhng g b lng qun, b vt b cng nh c gi mnh mai trn si dy thng cao mi lm thc kia ang to nn nhng cn lc trong rp xic - h u c ci g ging nhau: vt qua gii hn ca bn thn mnh vn ti ci p, ci hon thin vi tt c s cng thng v chng chnh ca khonh khc sng to. i sut cuc i th, ta thy mt Nguyn Khoa im nht qun t Mt ng kht vng thi tui tr n lc mi tc im bc, tri tim th vn lun rung ln nhng nhp p cm xc, lun kht khao khm ph v sng to. Tr li A Li, ni c em Cu Tai, c nhng ngy khng chin, nhiu ci i thay nhng "mu hng" th khng thay i: Em ht ci ngy au xt By gi du ngt c nh khng Tc khng xanh tc ngy xa na Mu nng trong tim vn mu hng. (Tr li A Li - Ci Lng) "Mu hng" trong nhn sinh quan ca nh th mi mi khng thay i trong ci nhn v cuc i, v con ngi. Nhng cu th trn khng n thun l ni h oi nim v chin tranh, m cn l s khng nh nhn sinh quan ca nh th trc sc
67
sng mnh lit ca cuc i mi. C nh th, ngi c cm nhn trc sau, ng vn l mt hn th nhiu suy ngh v trch nhim vi i, vi mnh. Thi gian tri i, hn th Nguyn Khoa im vn lun lo u trn tr: Ci lng / Khng ting ng no khc / Ting p tri tim anh (Ci lng - 2003). Trong v vn nhng m thanh, hnh nh phong ph, phc tp ca cuc sng hin ti nhng nh th ch nghe thy nhp p ca chnh tri tim mnh. Ci lng - y l khng gian tnh ti, trong sut nh th chim nghim cuc i, m anh soi thy mt mnh, vi ni bun trong sch. Khi th lun tay vo tc / si bc khng che kn ngn, ta thy cu th y chim nghim kia bng nh th nhn ra mt iu ln lao hn trong cuc sng. l ng bit lng mnh vo cuc sng trong tng khc m h m cuc sng i qua: Con khng cn n n sn ho hi v bit n v ngon c th c trong i Ch cn trong mt st-na con bit lng mnh vo cuc sng Mt ht cm l c cuc i. (Tp thin) Lng mnh vo cuc sng, ng bit rng hnh phc khng phi l nhng sn ho hi v, m hnh phc thc s cha ng trong nhng iu gin d gia cuc i. Sau ny khi ngh hu, ng thng p xe i lang thang. C lc ng p xe sang c bn kia b sng ung: tui 63 Bnh xe p khng trn na Ch mt hn v tnh cng ng ln ching tui 63 Cc c gi u ln vo my trng ( tui 63 Ci lng) Nhng cu th trn nh dng li chn dung nh th trong Ci lng. Vp vo mt hn c th ng v nhn cc c gi ch thy my trng khng phi l triu chng ca tui gi m l s chim nghim.
68
Trc bao nhiu gian nan th thch ca cuc sng, th Nguyn Khoa im vn thu chung sau trc vi nim tin tng mnh lit vo cuc sng : Nhiu khi dy ta mm mng S tn nhn nhc ta iu lnh Ni bun nh thc hy vng Ngi nh c ngn la m v Ci lng l hai tp th mng, nhng trong cha ng ngun cm hng su xa ca Nguyn Khoa im vi cuc sng khng bnh yn sau chin tranh. l hai tp th c sc nng v lng li trong lng ngi c nhng cm xc rt con ngi. 4.2 Nhng xc cm tr tnh trc v p thin nhin v cuc i. Trong hai tp th Ngi nh c ngn la m v Ci lng, nim vui trong cuc sng ho bnh cn lng trong nhng xc cm v qu hng, thin nhin m , thanh bnh. Tm cm hng t thin nhin, t cnh vt qu hng gn gi thn thuc l mt hng tr v ci ngun, vi truyn thng ca ci ti tr tnh, mt nt mi trong phong cch th Nguyn Khoa im. Nguyn Khoa im c mt tm hn thi s giu cht th nn rt nhy cm vi ci p. Nhng m chin tranh, trong hm tr n, mc cho ting my bay k th gm rt, Nguyn Khoa im vn nghe qua i H Ni m hn mnh vo nhng khc giao hng m anh yu thch. c bi th Ma thu ca Eptusenc, mu vng ca x s xa xi cn m nh Nguyn Khoa im sut i: Bi v em mc o vng / Ti mun em hy c bi th Nga y / rung ln nh la chy / Mt ma thu cht tn xa xi. Cht ma thu sch v y neo u vo tm hn a cm ca Nguyn Khoa im v ngn thnh li ma thu gi ht trong sut tp th. Cuc sng ho bnh i vo th Nguyn Khoa im khng ch l nhp iu khn trng no nhit ca dng xy m cn l nhng khng gian v cnh vt thanh bnh yn . Tm hn Nguyn Khoa im rt m nt Hu, kn o su lng nn rt d rung ng trc v p dung d ca cuc i. Dng Hng Giang in bng Hu trm t c knh gi cm hng cho bao i thi s. Sng Hng tr thnh sng th t cu Trng Tin, con nh, cu Nam ai, rng ng ng, nhnh rong non, ln
69
nc trong vtNguyn Khoa im a vo th mnh mt chiu Hng Giang mc mc chn qu nhng rt i thi v: Nhng chiu nay con b gm c Bn dng sng nh cha bit chiu tan Ti vi n lng im b bn Mt n nhn du du nc Hng Giang. Chiu Hng Giang, bi th gi hng t thin nhin nhng cnh ch l im xuyt cn gi th rt nhiu. Mt bui chiu nh bao bui chiu khc vi tc bao ngi bay ri c khng gian, nhng trong pht giy lng im , hn qu thm vo hn ngi: Nhng chiu nay v tnh trong nng mun / Mt ti nhn trong sut nc Hng Giang. Mt nh ph bnh nhn xt: "Vi bui chiu Hng Giang, nt Hu trong hn gp c mt nt Hu trong i thnh mt nt Hu trong th" [2, 425]. Min qu mt bi thn ca trong tro su lng cng li d v ngt ngo trong tm tng c gi. Hnh nh thn qu c tri rng trong khng gian v thi gian. Trc ht l mt bc tranh vi nhng ng nt v hnh nh bnh d ca mnh trng non u thng, la mm nh vai thn yu, n tru bng trn qua ng, ging lng, bn sng cn l bn ho tu ca ting ch vi trong c m, ting ht thn n, ting chim lu lo trong ma xun n em tc di mi tm Thng ngi ra lnh hm mai ri bao nhiu gi thi Bn ging lng, ngoi bn sng C ting ht nh con gi Cao cao nh vng trng trong... Lng trong nhng cm xc v qu hng, thin nhin, bi Min qu, ngi c lng thm vo mnh tt c s du dng, m ca hn qu: Ma xun l ma xun y Th chim, c ni, hng ng
70
n tru bng trn qua ng G sng ln mnh trng cong... V Qun Phng nhn xt: "cht liu c hi c, nhng qu l c ci xao xc bn trong" [32,55]. Hi t nhng yu t thi, nhc, ho, Min qu c nhng kh th p nh mt bi c thi. Nim vui trc cuc i i mi sau nhng ho hc ban u, cng v sau th Nguyn Khoa im cng tr nn trm lng v m thm hn. C th ghi nhn mt nt mi trong th Nguyn Khoa im. T mt ci ti tr tnh quyt lit v trm t ca chin tranh, ta gp y nhng rung ng mun thu ca thi ca v qu hng t nc. Khng ch c Hu trm t c knh mi to nn nhng vn th p v qu hng trong th Nguyn Khoa im. Trong mt ln n thm Lt, thnh ph cao nguyn, thnh ph tnh yu, ta thy chp chng n hin Hoa qu vng gia ngn thng xanh bic ca thnh ph thnh ph trm nm: Hoa qu vng Nghing nghing Cnh mng Hn cao nguyn Nng nu n bao dung Hoa qu vng Hoa qu n Nh ma... (Hoa qu vng - Ci lng). Nhng rung cm v thin nhin trong khonh khc giao ma tht khin lng ngi d xc ng. khi xa ri nh m thm nhng bng hoa mng manh phng pht hn cao nguyn, lu luyn ti mun xa. Ngi nh c ngn la m v c Ci lng ta nhn ra mt Nguyn Khoa im du dng v tha thit trong nhng khc thn ca nh c ct ln t sng nc, t ai, cy lv nh th c s ho nhp tuyt i ca ci ti thi s vi
71
qu hng, cm nhn v ct thnh li. ng sau nhng cu ch mm mi hay s s gc cnh vn lp lnh i mt thi nhn nhn cuc i tin yu chn tht.
72
Chng III
PHONG CCH TH NGUYN KHOA IM QUA MT S PHNG TIN NGH THUT

"Ton b th gii tr tnh...c vt th ho trong hnh thc v ngn ng th"[1,31]. Nh vy phong cch th Nguyn Khoa im la chn cc phng tin ngh thut th hin r nht bn cht tm hn v t duy ngh thut, t ti mt hiu qu thm m cao nht. Trong th Nguyn Khoa im, ch th tr tnh lun bin i thch ng vi tng giai on sng tc. Nhng gc thi php, th Nguyn Khoa im vn biu hin s nht qun trong phong cch. Trong chng ny chng ti tp trung tm cc du hiu phong cch ni ln trn b mt tc phm c th nhn bit nh: ging iu, hnh tng, ngn ng...Vic kho st, phn tch mt s phng tin ngh thut tiu biu s gip thy c s thng nht gia ni dung v hnh thc, v mt ln na cm nhn c s hi ho trong th gii th Nguyn Khoa im. 1. Ging iu ca phong cch. Ging iu l mt phm tr thm m ca tc phm vn hc. "Ging iu phn nh lp trng x hi, thi tnh cm, th hiu thm m ca tc gi, c vai tr rt ln trong vic to nn phong cch nh vn v c tc dng truyn cm cho ngi c (...) Ging iu trong tc phm gn vi ging " tri ph" ca mi tc gi, nhng mang ni dung khi qut ngh thut, ph hp vi i tng th hin. Ging iu trong tc phm c gi tr thng a dng, c nhiu sc thi trn c s mt ging c bn ch o, ch khng n iu" [18, 122]. Gp phn nh hnh v khng nh phong cch th Nguyn Khoa im l ging iu tr tnh - trit lun. y l ging iu c bn lm nn ting ni ring bit c o th Nguyn Khoa im, nhng tng bi th c th c s biu hin khc nhau. Mt tm hn phong ph khi ngun cho mt ging th giu m sc, nn
73
ging iu tr tnh - chnh lun chuyn ho trong th Nguyn Khoa im vi nhng dng thc sau: ging chnh lun, ging tr tnh v ging suy nim. 1.1 Ging chnh lun - trit l. 1.1.1 Ging chnh lun. Trong lch s dn tc mi khi t nc c ngoi xm th i sng, s phn mi ngi dn tt yu phi gn cht vi vn mnh ca t nc. Trong hon cnh v kh quyn tinh thn y, th ca khng th khng tr thnh ting ni chung ca c cng ng, pht ngn cho ch, kht vng, tnh cm ln lao ca ton dn tc. Ly im ta l lch s, t nc, l phi, chnh ngha, nhng ng vn chnh lun nh Co bnh ng ca Nguyn Tri, Hch tng s ca Trn Quc Tun mt thi lm qun th phi kinh hn bt va. quc M xm lc, c dn tc li mt ln ra trn v th khng cn con ng no khc ngoi con ng bay theo ng dn tc ang bay (Ch Lan Vin). Nh vy th ca ra i trong hon cnh chin tranh t nhiu u c yu t chnh lun. Mt c im ni bt ca th chng M l tng cng tnh chnh lun, cht suy tng trit l v gia tng cht liu hin thc i sng. Vi c im ny, th chng M p ng c yu cu ca thi i. Trong thi i cch mng, ni dung chnh tr thm nhp v chi phi mnh m mi lnh vc ca i sng k c th. Nhm cp v gii p nhng vn mang ngha chnh tr trong cuc sng, th tm n khuynh hng tr tnh chnh tr vi s tng cng yu t chnh lun. Bm st thi s din bin ca cuc chin u, kp thi cp v gii p nhng vn h trng v t tng chnh tr, khng nh ng li v quyt tm chin u ca dn tc, ln n k th trong nhng m mu th on v ti c ca chng... [23, 36] Nguyn Khoa im c mt tr tu sc so, vn kin thc sch v phong ph, s tri nghim qua th thch chin tranh v mt tm hn th tr nng chy cht l tng. Vi phm cht ny, ging iu chnh lun ca th Nguyn Khoa im khng gng p, ln gn,...m chan ho m thm trong hnh nh v ngn ng th giu cm xc, nhit huyt v nh sng l tng. Th Nguyn Khoa im m su
74
v ngn vang trong lng ngi c l v th. Nguyn Khoa im l nh th c ti a i sng chnh tr vo trong th mt cch t nhin. Ging th khch quan lnh lng mang khu kh trn thut ngn gn nhm truyn t n ngi c lng thng tin nhiu nht, nhanh nht. Chng ko vo hm bn xe Chm mt ng ta bn mi tm ln so dc (La v mu) phi by b mt d man ca k th, Nguyn Khoa im lit k hng lot cc ti c phi nhn tnh ca chng: Tao nh cho my.../ Tao moi gan my.../ Tao mc mt my...C c nhng trang th nhn xuyn lch s nhn loi ti hin hng lot ti c man r v hin i ca gic M. T ng c c c li, tit kim ti a mang vn phong bo ch, nhng n sau b mt cu ch l lng cm th ang dng ln mnh lit. Khi ngun t nhng suy ngh nung nu v nhng vn ln lao ca thi i, t duy th Nguyn Khoa im vn ng theo mch l gc ca quy lut i sng tt yu nhm khng nh nhng chn l ln lao ca thi i. c im ny chi phi ging iu lp lun v cu trc tng lp, chng on ca th Nguyn Khoa im. Trng ca Mt ng kht vng mang ch : Qu trnh nhn thc ca tui tr vng th b tm chim min Nam v nhng bin ng thi i, v k th, v t nc, v trch nhim ca thanh nin hng ti Mt ng kht vng con ng cch mng, con ng chin u m c dn tc la chn. Ch ln ny bao trm ton b tc phm c Nguyn Khoa im trin khai ra 9 chng vi nhng ch : Li cho, Bo ng, Gic M, Tui tr khng yn, t Nc, o trng v mt ng, Khong ln m vang, Bo bo. Th lin hon ny l tt yu chuyn ti mt dung lng ln ca cm xc suy ngh ang dng tro. Trong tm hn nh th, hnh tng cm xc dng ln tng tng, lp lp gi nhau nh nhng t sng x: t nhn thc v s trng thnh cu tui tr, nhng bn khon trn tr trong vic la chn mt hng i, lng cm th gic v
75
nim t ho v giang sn t nc, n vi hnh ng ng ln chin u chng k th. Dng cm xc cun cun ny i hi nhng lin tng, nhng suy ngh, ngh lun bin lun, phn bc ri tm ra thi ng, tin yu v c trch nhim vi cuc i. l tng tin b thm vo nhng tm hn tui tr, Nguyn Khoa im a vo th mt cuc i thoi tho ngay. Ging th chuyn ho vi nhng lp lun h thng, logic, thuyt phc cnh tnh nhng tm hn lm ng lc li tr v con ng chnh ngha ca nhn dn, t nc. Chnh v vy Mt ng kht vng khng phi l mt tc phm tuyn truyn chnh tr m nh th ha thn vo tui tr, i thoi vi tui tr bng s chn tnh ca li tm giao. m hng ca trng ca l chnh lun - tr tnh, t hnh tng ln n hnh tng b phn u thm nhun l l v chnh l l kt ni cc hnh tng vi nhau thnh mt chnh th. Mt ng kht vng l trng ca tiu biu cho hin tng ny. Nhp vai tui tr thnh th min Nam, ci ti tr tnh ct ln ging ct vn i thoi dn dp: -Nhng b bi no khng dnh cho c na Nhng lu tre no bom n khai quang ? -C g u chng con nhn ln bn Vit Nam Sao T quc ch cn na nc ? -Sao con hc lm by n l Sng M hm nay thnh gio c hc ng ? Ging th Nguyn Khoa im c sc cn nh nhng suy tng. Bi vy khi xy dng hnh tng t nc, th Nguyn Khoa im mang ging chnh lun trang trng v hng trng: i t Nc u mi dao t Nc u mi tn t Nc u bc chn t Nc u ting ching t Nc l ngn la t Nc trn trn tng nh ni
76
t Nc thing ling... S ly li v tng cng ip t t Nc, cng vi kt cu th di ngn lm ging th cht cha cm xc, va dn nn, va ng vng nh thc tr tu v gic gi tm hn ngi c. Hng v cuc khng chin ca ton dn tc, th khng th thiu ging ku gi, c v ngi ca. L ting ni tnh cm trc tip hng ti ng o qun chng, l bi ca on kt gic gi u tranh, ging th Nguyn Khoa im ku gi tha thit. -Hi tui tr nh mt rng cy ln -Em i em t nc l mu xng ca mnh. -Em i em/ hy nhn rt xa/ vo bn nghn nm t nc -M Vit Nam i -Tui tr i trong sng gi thng nm -Anh em i/ xung ng -Em i em, ng qun, ng qun Chn cho mnh v tr s thi, tm cao nht ca lch s v thi i th Nguyn Khoa im cn mang ging quyn uy. Nhng mnh lnh thc xut hin dy c: -Hy n y lm ngi lnh trung kin -Hy ng dy v gi cao ngn uc -Hy nhn mt qun th v xut kch hm nay -Hy nm tr ngay vo u bn M -Hy cng chng ti ng li trc b chn l -Hy xung ng thy anh ch em ta -Hy nng mu ta ln lm ngn c hng -Hy cng chng ti sng trn hiu trung Chin tranh l mu, hy sinh mt mt, nhng khng th u m yu mm, v vy ging lc quan, tin tng l mt cung bc trong ging chnh lun, th Nguyn Khoa im:
77
-C bao gi nh bui sng xun nay Chng ta bay nghn la ta bay (t ngoi ) -Mt ma xun ting i bc rm rm Bn hnh khc nhng binh on gii phng (Con g t, cy kn v khu sng) Trong nn th chng M, cht chnh lun m nt Ch Lan Vin v mt s nh th khc. Nguyn Khoa im nh mt ting ca ca c nn th chung v i khi ngi ta nhn ra ging iu, phong cch ca mt hai nh th khc. Nhng Nguyn Khoa im vn c nhng nt ring trong s tng ng trn cp ton th ca th chng M. iu xut pht t chnh tm hn thi s ca mt ngi trong cuc, mt ngi trn chin ho, mt ngi trong tm im ging bo ca phong tro hc sinh, sinh vin min Nam. Bi th trong th chng M, th Nguyn Khoa im kt hp nhiu ging iu: s thi v tr tnh, trng ca v nhng pht su lng ca suy t... Chnh iu ny lm thnh mt yu t c o trong phong cch nh th. 1.1.2 Ging trit l. Th l nhng rung ng ca tri tim kt li thnh vn iu. Th rt cn cm xc, nhng bit nng tm tr tu cho mi cu th l mt cch to ra chiu su cho tnh cm. S gn b mt thit tr tu vi tnh cm thng qua nhng suy tng trit l, khi qut em n cho th nhng khm ph mi m v chn l cuc i. Nh vn Nguyn Tun nh ngha chnh xc Th l m ra mt ci g m trc cu th , trc nh th cn nh b phong kn. Ngoi s nng nhit trong tnh cm, th Nguyn Khoa im cn lun m su trong suy ngh. Nguyn Khoa im ch trng quan st hin thc i sng nm bt c nhng chi tit rt nh nhng c sc khi qut cao. T nhng g n s thn thuc: li ru ca m, chuyn k ca b, lu tre xanh, ci ko ci ct...Nguyn Khoa im dng nn hnh tng t Nc; t nhng ng tin ca ngi dn ngoi m khi qut nn cuc i ca ngi dn mt nc; t hnh
78
nh mt ch b hn nhin gm c trong chiu Hng Giang dng nn bc tranh qu hng m thanh bnh... L ngi c t cht thng minh, li c vn sng phong ph, Nguyn Khoa im c kh nng nm bt rt ng ci thn ca s vic. ng c nhng pht hin khi qut su sc v dn tc, thi i, v cuc sng v con ngi. Dng nh nhng trit l nhn sinh tr thnh mt c trng trong phong cch th Nguyn Khoa im. T nhng quan st , nh th t duy tm ra nhng quy lut khch quan ca cuc sng, quy lut ni ti ca tnh cm v l gii bng nhng hnh tng th sinh ng. T vic quan st M v qu, Nguyn Khoa im c nhng pht hin chnh xc v l th: L chng ti t tay m ln ln Cn nhng b v bu th ln xung. Phi qua suy t v chim nghim nh th i n nhn thc: Nhng qu cy khng cn v tri, v gic m tr nn c hn tru nng tnh cm n ngha, nn mang dng git m hi mn / nh vo lng thm lng m ti. Lin tng n bn thn, Nguyn Khoa im xoy vo nim u lo khng n p c lng mong mi ca m: Ti hong s ngy bn tay m mi / Mnh vn l mt th qu non xanh. L mt ngi thng minh li c nhiu tri nghim, ln ln vi i sng nn ging th chnh lun - trit l trong th Nguyn Khoa im ngy cng chim u th. C th khng nh, nh th tm cho mnh mt cht ging ring, c bit trong dng chy ca th ca chng M. 1.2 Ging tr tnh. Bn cht ca th l ging tr tnh bi l ting ni ca tnh cm, cm xc. Khi vit v nhng vn trng i ca dn tc, th Nguyn Khoa im c ging chnh lun cao, vang, thuyt phc nhng khi vit v nhng ni nim nhy cm ca tm hn con ngi: tnh yu qu hng t nc, tnh yu i la, tnh ng i..., ging th Nguyn Khoa im trm xung thit tha su lng. Tnh yu qu hng t nc l mt ch c tnh s thi nhng i vo th Nguyn Khoa im c "i t ho". Chng t Nc (Mt ng kht
79
vng) Nguyn Khoa im th hin nhng iu tm huyt nht v t nc nhng trong hnh thc li tm tnh ca mt i trai gi. Khi la i bn nhau thng tm s nhng iu ring t thm kn nhng chng trai nhn vt tr tnh ca Nguyn Khoa im ni vi ngi yu v t nc vi ging thng yu tha thit: -t l ni anh n trng Nc l ni em tm -Em i em / hy nhn xa / vo bn nghn nm t nc -Ri mai ny con ta i xa... Ging th tr tnh m thm ny lm tri tim ngi c xc ng v ng cm vi cm xc ca nh th. Nguyn Khoa im c mt tm hn m su cht Hu, nn ging th cng n tnh thu chung. Nhng ngy thng cnh v ngi i qua trong i u in bng trong tm hn nh th. D cuc i nhiu thay i v lng ngi i thay nhng vi Nguyn Khoa im Ring nm thng cuc i / Th vn nh xa (C mt ngy). Thi gian ch c th ph mu sng gi ln ln da, mi tc nhng khng th no xo nho l tng ca thi trai tr: C th no khc c / C th no em bt r gia hn anh (Em cy ch ca anh). Ngi c khng ch xao xuyn bi nt Hu t ging iu th n tnh nh nh m cn bi nhng t ng mang sc thi a phng xut hin rt nhiu trong th Nguyn Khoa im. Nhng t o, m, chi, n, hoi, rng... lm tng tnh tr tnh cho cu th, m ch cn c ln ngi c lin tng n x Hu. Th Nguyn Khoa im bt r rt su vo mnh t vn ho dn gian nn li ru cng thnh ging iu. Ting ru y va l hin thn ca s nng niu, trn trng, v v, va l cch ni gin tip, xa xi vi ngi khc, li va nh ni vi chnh mnh: -Ng ngoan AKay i, ng ngoan AKay hi M thng AKay, m thng b i (Khc ht ru nhng em b ln ln trn lng m) -Ng ngoan con ca m i
80
m m diu vi, m ngi m ru ... Bin ru li bin bao i M ru li m mt thi vi con (Bin trc mt) Ging th du dng, th th tm tnh nh tm lng ngi m. Mt s bi th khc Ni vi con, Ngi nh c ngn la m c ging th bao dung, da dit ca tm lng ngi cha tng tri v mnh m. Bn cnh phong v dn gian truyn thng, ging tr tnh ca th Nguyn Khoa im cn mang tnh hin i m nt. Mt ng kht vng mang tnh cht mt khc giao hng bng th. Mi chng mt ch nh, mt kiu nhn vt tr tnh: nhn vt tp th, nhn vt tr tnh anh, em, nhn vt tm trng, nhn vt hnh ng. Mch cm xc tr tnh vn ng to thnh mt ct truyn ngm xu chui cc s kin v nhn vt lm cho tc phm tr nn thng nht. iu ny lm cho ging tr tnh chuyn ho linh hot vi nhng cung bc cm xc khc nhau: tm trng xao xuyn, bi hi, khi tm bit tui th bc vo cuc i y th thch: Ta ln ln bi ri mt sc hng / Phng c n hoi nh m tui...; lng cm th gic khi bng ln mnh lit: Ta cm gin chng my ngn i gic M, khi lng li su thm thnh ni au nhi but tm hn: Mi ni au t v tn v cng / a vo mi cn nh gc ph; tnh yu t nc, yu dn tc tha thit n nghn ngo: Em i em, t Nc l mu xng ca mnh / Ta nghn ngo t Nc Vit Nam i. Khi tui tr min Nam xung ng u tranh, ging th tr tnh bt nhp vo khng kh thi i tr nn ho hng, kh th, cun cun sc mnh phong ba nhn chm k th: Ta vt ln ln trong nhp bc tun hnh Ngc tri rng cha c tm biu ng Trng thnh c, ta lm trng thnh tr Sng lng im, ta sng mt ng Nh vy ging iu tr tnh trong th Nguyn Khoa im khng ch khi pht t tri tim giu cm xc, sng ht mnh vi thi i m cn c cht lc t
81
vn ho dn gian, vn ho Hu nn va chn tht nng nn, va phng khong bay bng va m su v m bn sc dn tc. Chnh lun, tr tnh, trit l l ba cung bc ni bt ca ging iu th Nguyn Khoa im. Khng ng ring c lp m ba ging iu trn ho quyn vi nhau nhun nh. Tr tu trong th khng hin ra mnh lnh kh khan m ho thn vo hnh nh ngn ng th thm m cm xc t nhng rung ng v cuc sng. Gi phong cch th Nguyn Khoa im l chnh lun - tr tnh l v th. 1.3 Ging suy nim - t bch c thoi. 1.3.1 Ging th hoi nim v qu kh. Chin tranh li vo qu kh, nhng nhng d m th cn mi tron g lng nh th. Nguyn Khoa im tng l ngi lnh, tri qua khi la chin trng nn th ng l ting ni ca mt thi s giu suy t v tri nghim trong mi h on cnh ca cuc chin u. Nhng k nim v Trng Sn, tnh ng i gia chin ho, s gian kh hy sinh..., tt c nhng m hng ho hng y c Nguyn Khoa im th hin bng ging th hoi nim thit tha su lng v qu kh. Ging th hoi nim ta thy xut hin nhiu hn trong nhng tp th vit sau chin tranh l: Ngi nh c ngn la m v Ci lng Nhng con ng khng ai tr li xuyn qua nhng mch mu m thm Anh nghe p nhng bc chn ng i Bao li mn chp la chin tranh (Nhng bi ht, con ng v con ngi) Trong tim thc Nguyn Khoa im, cuc chin u gian kh hm qua l khi ngun cho cuc sng hm nay. Nhng g thuc v chin tranh vn thm su trong tm hn h: Chng ta trn mnh trong t bi qua bao dng sng Li bao con sui ma ma n bao nhiu rau rng.
82
Chng gy l d i trong cn st... (40 nm gp li Ci lng) Gp li nhau sau chin tranh 40 nm, nhng nhng k nim v tnh ng i, nhng gian kh hy sinh nh ch mi hm qua. ip t ti hin mt cch sinh ng, c th nh nh th ang sng trong thc ti ch khng phi hi tng. Cuc sng thiu thn gian kh nhng khng dp tt c ngn la yu i nhng ngi lnh nm xa. Th Nguyn Khoa im lun xut hin trong tm tng hai khong khng gian hin ti v qu kh, tm hn nh th vng vn vi c hai no khng gian y: Bui chiu trn ngn ni lng lng cui ng Cht hin mt li mn thi chin tranh Vi nhng ngi lnh mang tui thanh xun i mi (nh v - Ci lng) Ngi c cm nhn c ging th hoi nim v qua kh. Trong hi th ca cuc sng hin ti, Nguyn Khoa im tr v thnh ph tui th, p xe dc b sng, ht tm tr ng bi theo nhng con bng ct, ngn gi nam thi t rng xa v, nhng m my ging dy phao ca bin... Hin thc y gi nh trong tm hn nh th li mn thi chin tranh, vi s bt t ca nhng ngi lnh tui 20. Trong Ngi nh c ngn la m, nhn ci dng trm ngm thu m cha ngi qut la cho con, nhng trong tm tng li hng v qu kh, mt qu kh oai hng ca th h cha anh sng: Cha ngi dng ngi thng c Nh mi nm t la Trng Sn Ging th hoi nim thit tha nhng khng ch n thun l nh v qu kh m l nhc nh mi con ngi trong cuc sng hm nay hy trn trng v t ho v qu kh oai hng ca dn tc. 1.1.3 Ging th suy t chim nghim v cuc i. Nguyn Khoa im thng hay suy ngm chim nghim v con ngi v
83
thi i. ng qua st, nhn nhn t hin thc cuc sng t a ra nhng nhn nh v con ngi v cuc sng thi y. Ging th Nguyn Khoa im c sc nh nhng suy tng. Th Nguyn Khoa im m su nhng suy ngm v lin tng bt ng Mch cm ngh trong th anh ch yu c to nn t nhng lin tng lun c trin khai khi th bng vn sng th t, khi th bng vn vn ha... [15] Trong cuc sng quanh ta c bit bao iu xy ra khin chng ta phi suy ngm nh: s v nhn o phi ngha ca chin tranh, ha bnh vi nhng bn b phc tp ca cuc sng...L ngi tng tri Nguyn Khoa im chng kin bao s kin, ri suy ngm v cuc i ny: Chng ta k khng may mn Ri cng nhp vo dng chy ca nhng iu tt p Dng nc s ra sch s n hn Du c khi nhng li cho bn khoc lc Ti bng hiu. Cuc i tht kh Trong chin tranh, Nguyn Khoa im thng suy ngm v t nc l tng, s sng, ci cht.., nhng trong cuc sng ha bnh ng sau ci v bnh yn ca cuc sng thng nht c bit bao iu ng phi suy ngm trong th ng. ng i qua tt c, by gi nhn li mnh, chim nghim t chnh mnh, thc s ngi ngm khun mt mnh: -Ci lng. Anh soi thy mt mnh vi ni bun trong sch (Ci lng) -Ch cn trong mt st-na con bit lng mnh vo cuc sng Mt ht cm l c cuc i (Tp thin) Cuc i l th, Nguyn Khoa im i vo ci lng ca mnh c nhn ngm mnh, nhn ngm xung quanh v bng hiu rng:
84
Nhiu khi dy ta mm mng S tn nhn nhc ta iu lnh Ni bun nh thc hi vng (Hi vng Ci lng) Khng phi ai cng cm nhn c iu , cm nhn c nhng iu tng nh l nghch l, nhng n li l cn nguyn ca s tht, lm ta bnh tm hn trc nhng thch thc ca cuc i. Nh th hn ai ht nhy cm vi mi bin ng ca cuc sng. Chin tranh i qua, hin ti y ry s xung cp o c vn ho... ng nghim ra mt iu qu l au xt: Khi m hi tr nn qu r K ranh ma tr nn qu giu (Cnh ng bui chiu Ci lng) Cui cng ng nghim ra, th th vn l nhng g lng li sau tt c, d vinh hoa ph qu hay nhng bc bi thng nht ca cuc i. Ci lng vn vang ln cu th Trong nhng bui chiu: V sao khng th mn yu hn? V sao khng th xanh ti hn? 2. Nhng hnh tng th biu trng. S a thanh v phc iu ca ging th i hi hnh tng ngh thut phi giu tnh biu tng. Nguyn Khoa im c mt trng lin tng phong ph, su rng nn hnh tng th mang nhiu lp ngha. Nguyn Khoa im sng to hnh tng theo mt cch ring c o. T hnh tng gc, bng nhng lin tng v lch s, vn ho v nhng chim nghim i sng, Nguyn Khoa im to nn s a dng cho hnh tng. Nh hnh tng th Nguyn Khoa im va c th, thc t, va l nhng biu tng mi c ngha khi qut, mang hi th ca cuc sng chin trng v cuc sng i thng. Trong th gii hnh tng phong ph ca th Nguyn Khoa im, xi n nu ra mt s hnh tng c ngha tiu biu mang phong cch ring ca Nguyn Khoa im.
85
2.1 Hnh tng La Mu. La v Mu l hai hnh nh xut hin vi tn s dy c trong th Nguyn Khoa im, tr thnh hai hnh tng sinh ng phn nh chn thc v chnh xc nht i sng chin tranh. Hnh tng La c gi tr thm m phong ph. La lun biu tng cho nh sng, hi m v l hin thn ca s sng. Hnh tng La trong th Nguyn Khoa im cha nhiu thng ip thm m v bin ho phong ph t hnh tng gc ny: -Sao em khng nhm la (Th i) -Nh tr nh - la reo ci nhy ma (Bp la rng) -La lm nhu, tm em xo tm cnh -La to sng tm i chn nh nhn -Anh gi la cho em trn gic (Nhng bn chn nh) -Cha qut cho con cht la Si m ch con nm (Ngi nh c ngn la m) Trong chin tranh k th gieo khng bit bao nhiu ti c trn qu hng t nc, tn st dn lnh nn trong th cn ngn ngt ngn la ca lng cm th gic su sc: -Em ta nay l mu la cm th (Gi anh Tng) -La chy hng ho mt t Ma chn tnh yu, ma chn hn th -La chy ln La ngn i t mi bp chy ln (Mt ng kht vng)
86
Hnh tng la cn biu trng cho l tng cch mng rc chy trong tm hn tui tr, tm hn nhng ngi lnh, lm h sng gn b trong tnh ng ch, ng i, khi ngun ng lc chin u vt qua bao gian kh hy sinh: -Mnh nh bp la rng ngy gp li Ta ni nhiu v t nc nhn dn (Chng ta vn sn sng cho bi ging u tin) -Bp la quy qun sut my anh em Khng ai nhn ai chng ti nhn la chy cng ngh -Chng ti ngi xo bn tay trn la nng Mu bn tay mang hi m vo tim (Bp la rng) Hnh tng la cn biu hin sc sng bt dit ca con ngi Vit Nam, dn tc Vit Nam Sc sng y c truyn gi qua bao th h, tim tng v bng ln mnh m: -H truyn la qua mi nh t hn than con ci -Hy ng dy v gi cao ngn uc Ca tnh yu khi la ngn i (Mt ng kht vng) -Hy t sng bng bng ngn la Th nh sng ca chng ta ... y chnh l th nh sng Vit Nam Ngn n du m ta thc khuya dy sm Ngn uc cha cy su cuc bm Ngn sp hng soi mu l t tng Nhng ngn la thm ln trang s anh hng (m khng ng) Hnh tng la cn mang kht vng sum vy hnh phc: -i ta yu pht ny y: khi, cy, nhng ting
87
Cng bn mnh nh nh la k bn. (Bp la rng) v su thm l kht vng ho bnh c tr v vi tnh yu v mi m gia nh: Em mi c tht, du dng Nh mt cn nh ngy ngy m la (Nhng bi th tnh vit trong chin tranh) Trong u tranh trc din vi k th, la tr thnh v kh chin u v ch chin thng qun th xm lc: -Chng mun la chng ta c la Bom xng ta nm chy mt phng phng -Khp vng vy di la xung thnh -Ta an la nhng bu tri cao rng (Mt ng kht vng) -C bao gi nh bui sng xun nay Chng ta bay nghn la ta bay (t ngoi ) -Nhp thi gian cp tp n xo bn la hi ma h su chn (Con chim thi gian) Bao trm s phc iu ca hnh tng la l s c lit ca nhng nm thng chin tranh. Hnh nh bp la gi nhng m Trng Sn tri di theo bc chn ngi ra trn. Nhng ngi lnh i qua chin tranh c th no qun nhng k nim bn bp la rng: -Trm bp la tri di ra trn tuyn C bp no khng bng bn v ti -Lng bp bng nhng bp la xa xi (Bp la rng) C th ni rng c mt ngn la va nh hin thc c th chin tranh, va nh mt hnh tng th, mt biu tng tinh thn to sng trn nhng cu th ca
88
Nguyn Khoa im. Chin tranh i qua, nhng bp la rng vn rt m trong tm hn. Hnh tng la vn c mt trong th Nguyn Khoa im vit sau chin tranh nh mt s khng nh k c Trng Sn khng th phai nho: -Nghe thng mn thp ln tng ngn la -Bao li mn chp la thi chin tranh (Nhng bi ht, con ng v con ngi) -Nh mi nm t la Trng Sn (Ngi nh c ngn la m) -Nhn nhau thng con mt Cn lung lay ngn la rng Thi bom n (V qu n Tt Ci lng) Nhng ngn la thp sng tm hn nh th trong chin tranh: la l tng, la s sng, la nim tin, la kht vng...vn tip tc to hi m trong th vit trong nhng ngy im ting sng nhng cn bao gian nan vt v. Hnh tng la tr thnh yu t hi t v lan to trong ton b s nghip sng tc th ca Nguyn Khoa im. Cng nh hnh tng la, hnh tng mu kt ng suy ngh v xc cm ca nh th nn mang nhiu tng ngha. Hnh nh mu bao gi cng gi n tng au thng. khc ho ni au t nc b ngoi xm giy xo, nhn dn phi hng chu tai ho chin tranh mt cch trc tip, Nguyn Khoa im dng hnh nh mu: -Ch c ting on xe l dng ln lo xo trn nhng t lng trn Ch c ting ci tu h mm nh nhng con gii rc vo mch mu (t ngoi ) -Nn in mu mu nhng dn lnh (Ngi con gi chm nn bi th) -mu chng ta mi ma h li -mu ta con ng ta trc mt
89
(Mt ng kht vng) - min Nam bn mu di bn chn (Thng chp Hng trng) Mt ng kht vng, tui tr nhn ra ni au thi i cng t mu ca mu: -Phng c ri tng cnh ti hng au nh mu nhng tm hn son tr -Mu th m phn thy th trng vch trn ti c k th, hnh nh mu ni c y nht bn cht th tnh man r tn bo ca k th: -Chng ph vo khng gian mi mn ca mu nhng cuc sn ngi -Mt t giy trong by nghn t mu vy -N git ngi ? C thn T do chi mu -Nay ming thng c n tanh ngm gan vi mu - loi ngi va n va xem mu vi -Nn nc bt ngu mu ngi tanh lm (Mt ng kht vng) Hnh tng mu cn biu trng cho lng nhit tnh cch mng, tinh thn x thn v nc, coi s hy sinh mt mt v dn tc l trch nhim ca mi con ngi. Tui tr chng M chp nhn ci cht tht thanh thn: Ta nm mu xng ta lm vt cn Mu ri! mu hc sinh, sinh vin Mu rc trn nn o trng Mu cng thm t do cng chi sng Mu Vit Nam, mu yu nc ti hng! (Mt ng kht vng). Trong lch s dng nc v gi nc ca mi dn tc, bit bao th h cha ng mu. Nguyn Khoa im nh thc trong th t ni lng ca Nguyn
90
Tri lo gi nc v lo dng nc / Hng trm nm qua lng cn thng ting cuc / Gi nc m no nh mu tng trang, n tm gng anh Tri v s hy sinh ca nhng lit s v danh: -Nhng a danh tri t thu xa xa Tri bng mu v tri bng nc mt (Mt ng kht vng) -Cc anh nm li Mu cha thi ... Mu cc anh ngm thm vo gc la V gt ny nng thm mu anh... Hnh tng mu trong th Nguyn Khoa im cn khng nh s sng bt dit ca dn tc lun c tip ni, t th h ny truyn cho th h khc: mu thm su xung mt ng / Mu chu con ho vi mu cha ng/ Nhng ht mu ca cha vn sng ngi trong nh mt / ...Ht mu trong mnh em vn nguyn mu ca m cha (Mi su nm ln ln); Di b ngc thn yu l tri tim ca ng / Chia mu cho con trong nhng vt cm n (M ra trn c g). phn nh chin tranh, hnh tng mu bao qut mt phm vi hin thc rng cng mt chiu su t tng. Mu cng vi hnh tng la bc l nt c o trong phong cch th Nguyn Khoa im. 2.2 Hnh tng ngi m. Ngi m trong th Nguyn Khoa im l mt hnh tng ngh thut c chiu su lin tng v tm cao ca tnh biu tng. Nguyn Khoa im xy dng hnh tng ngi m t hnh nh ngi m mang nng au ca ring nh th v gn kt vi hnh nh bao b m Vit Nam khc nng ln tm vc ngi M T quc. K nim v tui th v qu hng ca Nguyn Khoa im bao gi cng gn vi mnh t ngoi ngho kh v hnh nh ngi m to tn thay chng nui con. Trong bi th t ngoi v Nhng ng tin ngoi , ngi m v chic qun ngho bm b ng nha vt v lam l nh mt ni au day dt trong tm hn
91
nh th. Yu thng m n chy lng, xt xa l ng lc khi u thc gic ngi con ln ng nh gic. Trong cnh mt nc, nghe m ht nhng cu Nam ai bun th thit nh th thy mnh au my ln. Trong cuc tng tin cng Ma xun 1968, c chng kin sc mnh Cch mng tri dy Hu, nh th xc ng n nghn ngo v hng s bit n ti ngi m sinh thnh: Cm n m sinh con trn thnh ph Ngn ngy nng v ma, mi lm nm b ng Nhng nhn thc u tin v dn tc, t nc, nhn dn, thi i ca Nguyn Khoa im gn lin vi li dn d ca m: ch i nc ch khng c bn nc. Hnh nh ngi m theo Nguyn Khoa im vo chin trng v gia ci gip ranh ca s sng cht, tm hn Nguyn Khoa Khoa im vn xanh non mu xanh ca vn m, vn hng v qu hng ni c m hin: Hng dng thng nh vn nghing pha ny. T nhng cht liu i t Nguyn Khoa im cn dung cht liu hin thc cuc sng pht trin hnh tng ngi m ln nhng tm cao mi. Ngi m trong chin tranh tr nn phi thng v sc chu ng. K th chia ct t nc l chia ct tnh cm v - chng, cha con, m phi gng mnh ln, bn gan kin nh nui con mt mnh trong ni nh chng cn co chy bng: Mi su nm qua i m li tin con ra trn. Cch bit v khng gian thi gian nhng cha, m v em u gn gi, gn b trn trn tuyn dit th: Em s cng cha i di chin ho / M x, m o trong bom n (Mi su nm ln ln) Nguyn Khoa im dng ln trong th rt nhiu hnh nh ngi m. l b m Vn Kiu ho tnh thng con vo tnh yu b i, yu t nc hin dng nhng a con thn yu cho Cch mng. l b m thnh ph c ngi con tham gia tranh u, biu tnh b Ngu bt ri phi tr thnh ngi lnh pha bn kia. Hc hnh thnh dang d, ngi con li cho m nhng t giy trng - nhng nim hy vng tr v. Trang giy y di bn tay m "thnh truyn n mt trn / Gi anh em binh lnh quay v". Khng ch ln lt tin chng con ra trn m ngi m cng tr thnh chin s. B m Vn Kiu u con i dnh trn cui, b m
92
thnh ph hot ng trong lng ch. M ra trn i u vi ci c, ci xu xa, nham him m ung dung th thi, ch ng v bnh tnh n nhng no. M ra trn vi v kh l i bn tay ch mt thng gian vy ngi ngay, vi mi tc bi bi si bc gi dn lng xung ng, vi tri tim cng l mn chng...Hnh nh m mc mc gin d, nh b m tim tng sc mnh lm cho qun th phi khip s: M i vo huyn, m tin vo thnh M i i nh, m ginh li t M i u tranh trn con ng cay cc... Trong hnh tng ngi m, c hnh nh ngi m hin ca chnh nh th trong nhng cu th thng nh. Rng hn, l nhng b m ngho lam l ngoi , nhng ngi m min Nam tay khng thng gic, v cao hn na trong xu hng trit lun v tinh thn s thi, ta gp hnh tng b m Vit Nam, b m T Quc. 2.3 Hnh tng th c th mang nt ring ca phong cch Nguyn Khoa im. c th Nguyn Khoa im ta thy ngoi nhng hnh tng th tiu biu nh cp trn, hnh tng trong th ng cn nh c bng t cuc sng a vo. Hin thc trong th ng c hin ln qua nhng hnh nh sng ng, mang hi th ca cuc sng nhng li th hin c nt ring trong p hong cch Nguyn Khoa im. , nhng hnh nh: con g t, cy kn v khu sng, o trng, mt ng... L nhng hnh nh chn thc ti rng cht sng, c nhn qua lng knh nh th nng ln thnh nhng hnh tng th c o ch thy trong th Nguyn Khoa im. T hnh nh con g t by mu chi ca con tr n hnh nh cy kn v khu sng, Nguyn Khoa im dng ln hnh tng biu trng cho ba chng ng trong cuc i ca ngi thanh nin vng tm chim. Tui th trn y hnh phc trong hi th ma xun v sc mu ca con g t. Nhng tui th y tri qua nhanh chng, bt ng nh con g t cht v tan trong tay con tr. Gi y, anh phi lm ngh thi kn kim sng, ting kn nh nhng ting nc m thanh ct ln tc ti, ti nhc, nhng khng tuyt vng: Mun ngt hi /Anh bng m mt con g by sc / N nh hoa trn mi.
93
Cng vi nhng hnh tng c o mang du n ring, Nguyn Khoa im cn s dng hnh tng o trng - mt ng ti hin qu trnh xung ng tranh u ca phong tro hc sinh, sinh vin thnh ph nhng nm chng M. Chnh hnh tng o trng v mt ng n khu bit Nguyn Khoa im vi nhiu tc gi khc cng thi: Anh cng em i ra mt ng i l hai hng m ca o trng hin ln t mi cn nh Rt ti, rt kho Nh nhng cnh chim cu thnh ph Bay ra... Nguyn Khoa im sng to nn nhng hnh nh th bay bng, kho khon tr trung. o trng - mt ng l biu tng kp ca cuc u tranh. V kh ca h khng phi l sng n m l tui tr, l sc mnh ca l phi. Mt ng l mt trn, o trng sinh vin ho vo dng thc nhn dn u tranh trc din vi k th. Nu nh vng thm m ca Phm Tin Dut l Trng Sn v nhng ngi lnh li xe, th vi Nguyn Khoa im l mu o trng trn ngp mt ng ca phong tro hc sinh, sinh vin nhng nm chng M. y cng l nt ring trong phong cch Nguyn Khoa im. Thnh cng trong vic la chn v s dng hnh tng, hnh tng mang tnh biu trng to nn s c sc cho th Nguyn Khoa im. Nhng hnh nh chn thc trong cuc sng c nh th cht lc, ti to mt cch chn thc mang ngha tiu biu in hnh, gy c cm xc mnh m ngi c. Hnh tng trong th Nguyn Khoa im ni ln c chiu su ca cuc sng v l tng thm m ca thi i. 3. Vn dng nhun nhuyn cht liu vn ho dn tc. 3.1 nh hng ca th loi s thi dn gian i vi trng ca "Mt ng kht vng".
94
Trng ca l mt tc phm th c dung lng ln, thng c ct truyn t s hoc tr tnh [10]. Trng ca l mt hin tng tiu biu ca thi i mang tnh s thi. Cht s thi trong trng ca chnh l s k tha ca th loi s thi dn gian. Theo T in thut ng vn hc th s thi (cn gi l anh hng ca) l th loi t s xut hin rt sm trong lch vn hc cc dn tc nhm ca ngi s nghip cc anh hng c ngha ton dn v c ngha trng i i vi dn tc trong bui bnh minh lch s. V kt cu s thi l mt cu chuyn c k u ui vi quy m ln v th eo Heghen: ni dung v hnh thc ca n thc s l ton b cc quan nim, ton b th v cuc sng ca mt dn tc c trnh by di hnh thc khch quan ca mt bin c thc ti. Cuc khng chin gian kh ca dn tc ta lm ny sinh bit bao bn trng ca: Bi ca chim Ch Rao - Thu Bn; Ngn gio bp a - Ng Vn Ph; Nhng ngi i ti bin - Thanh Tho; ng ti thnh ph - Hu Thnh... Hn bt c th loi no, trng ca vi c trng u th ca n c mt nhng ni u sng ngn gi kp thi phn nh nhng bin ng lch s, ngi ca cuc chin u y kh phch anh hng ca dn tc ta. Ha cng khng kh , trng ca Mt ng kht vng ca Nguyn Khoa im ra i nm 1971 xut bn 1974 c ng o bn c tip nhn. Trng ca Mt ng kht vng cng nh trng ca thi k khng chin chng M l trng ca tr tnh bi n ti hin i sng trong tnh ch quan ca nh th v th gii ngh thut cng c t chc theo nguyn tc ny. y l nt mi m ca trng ca thi k chng M khc vi trng ca s thi, trng ca t s trc . Mt khc cn b chi phi bi nhng yu cu ca mt th loi c kt cu di hi, nn n phi ch n vic xy dng nhn vt v tuyn s kin. iu ny cng tng ng vi li trin khai ca s thi dn gian. c tuyn s kin trc ht ngi ta cn tm n vi ct truyn. trng ca ct truyn khng nht thit phi c nhiu tnh tit v hnh ng m ct ch to ra mt tnh hung thng nht cho tc phm. Trong qu trnh vn ng ca th loi trng ca th cng v sau tuyn s kin cng c xu
95
hng lng lo. Tuy vy chng vn ng vai tr quan trng trong kt cu. Tuyn s kin trng ca Mt ng kht vng c vai tr quan trng. mi chng ca trng ca, h thng chi tit s kin c huy ng mt cch hiu qu . trng ca, tuyn s kin bao gi cng gn vi mt h thng nhn vt. Tuy nhin trng ca khng miu t nhn vt vi tnh cch v hnh ng ca nhn vt nh trong truyn hoc tiu thuyt. Trng ca ch ch ti cc nhn vt c nhng chi tit v hnh ng cha ng cht th ca hin thc. C nhiu tuyn nhn vt trong trng ca Mt ng kht vng. l nhn vt tp th trong qu trnh nhn thc v u tranh dnh c lp, nhn vt anh, em tr tnh m thm trong chng t nc v c bit l nhn vt xng ta, ti. Khc vi th tr tnh, nhn vt ngi th nht ny trng ca khng trnh by cm xc ca mnh mt cch t do bi n b chi phi bi tuyn s kin. Mt mt n khng xut hin vi t cch c nhn m vi t cch l ngi i din cho th h, cho lp ngi, cho cng ng, cho dn tc. Mt khc, n cn th hin chc nng th loi l ngi dn chuyn, ngi gi mch bo, ngi cung cp thng tin, ngi iu tit phn b v lin kt cc s kin li thnh chnh th. Nhn vt ngi th nht y cng c th l chnh nh th tham gia, tc ng vo kt cu tc phm vi t cch l nhn vt tm trng v nhn vt hnh ng. Nh vy m nhp iu pht trin ca trng ca si ni, khn trng, ho hng. trng ca ny tc gi ho mnh vo khng kh tc phm, sng vi nhng chi tit s vic v suy ngh hnh ng bng chnh con ngi trong tc phm. Vn hc khng chin khng nh trng ca nh mt th loi mi tiu biu, c trng ca vn hc giai on ny. Trng ca Mt ng kht vng tuy pht trin t th tr tnh nhng n nh hng rt r nt ca s thi dn gian v dung lng, tnh cht anh hng ca ch o, s kin di do, nhn vt i din cho tp th . Nguyn Khoa im bit k tha pht trin ci c ph hp vi hin thc v thm m thi i. Nh s bc l m nt ci ch quan v kh nng biu hin mang mu sc ring m trng ca ca Nguyn Khoa im c nhng nt mi l so vi bt c mt trng ca no khc cng thi.
96
3.2 Cht liu vn hc dn gian trong th Nguyn Khoa im. Dn tc ta c mt nn vn hc dn gian phong ph v c truyn thng lu i. Nn vn hc y th hin sc sng, kinh nghim u tranh x hi v t nhin, th hin tr tu thng minh v nhng nhng ng x tt p ca nhn dn lao ng qua hng ngn nm lch s. Khai thc c tt c nng lc biu hin v v p ca ngn ng th ca dn tc biu hin hin thc phong ph ca i sng, l c s ch yu to nn tnh dn tc trong th Nguyn Khoa im. Trong chng t nc, Ngn ng th c s dng t cht liu vn hc dn gian vi tn s ln. Tuy nhin cht liu vn hc dn gian trong th Nguyn Khoa im khng cn trong chnh dng bn thn ca n, mt s sao chp sn phm cng ng m n c chuyn ha vo li ch, ging iu, cch cm, cch ngh ca nh th to nn bn sc ring trong th ng. Chng ta c mt kho tng ca dao tc ng m phong v tr tnh, kt tinh nhng tnh cm cao qu ca nhn dn, nhng kinh nghim lao ng sn xut v u tranh. Ca dao tc ng thm vo Nguyn Khoa im mt cch t nhin trong cch nhn nhn v t nc- mt t nc giu truyn thng vn ha. Du tch ca ca dao tc ng lin tc c trin khai trong mi cu th. "Tay nng chn mui a gng / Gng cay mui mn xin ng qun nhau". Li ca dao xa chuyn ha nhun nh trong cu th ca Nguyn Khoa im: Cha m thng nhau bng gng cay mui mn t nc l mt ci g khng h tru tng m tri li rt gn gi nh hi th cuc sng, gn lin vi nhng cu ca dao, dn ca duyn dng nh: t nc l ni em nh ri chic khn trong ni nh thm. Cu th trn gi nh bi ca dao Khn thng nh ai. Khng ch th, nhng cu ca dao ca ngi tnh ngha gia con ngi: "Cm vng m li qua sng / Vng ri khng tic, tic cng cm vng" c nh th khai thc v th hin trong nhng dng th: Dy anh bit yu em t thu trong ni
97
Bit qu cng cm vng nhng ngy ln li. Nhng cu chuyn c tch nh Tm Cm, Cy Kh, truyn Trng Qunh l nhng cu chuyn dn gian m ngi Vit Nam ai cng bit tr thnh cht liu v chuyn ha thnh th: nh la thung lung xm mnh xm mt nh la thng gic l truyn Trng Qunh... Rng c Tm cng v lm hong hu Cy kh chua c i bng n u Chim n ri tr ngon ngt cho ta Lch s t nc ghi nhn nhiu s ha thn cho dng hnh x s. Nhiu gng dng nc v gi nc tr thnh truyn thuyt, to mt trng vn ha c sc cho dn tc Vit: Nhng Vng Phu, nhng hn Trng Mi, nhng ao m ca chn nga Thnh Ging, con Rng, ng c, ng Trang, b en, b im... S pha trn gia cc yu t vt cht vi cc gi tr vn ha tinh thn khin cho nhng cu th gin d mang v p lp lnh. Nguyn Khoa im bit khai thc cht liu vn hc dn gian nhng cu chuyn c tch, truyn thuyt c tc dng nh vic s dng cc in tch, in c vn hc nhm lm cho ngn ng th thm c ng, hm xc, to nn mu sc dn gian rt ring trong th ng. Trong hon cnh t nc c chin tranh, th ca phi nhm ng vin mi ngi chin u. Nh th ch cho mnh mt con ng i ring khi chn cht liu t i sng dn gian, mt i sng vn gn b thn thit vi tt c ngi Vit Nam, th hin mt hnh nh t nc gn gi v gin d nht. Cha ng ta bng s gin d lm nn t nc vn ton, p , vi mt tinh thn dn tc cao c v kht vng duy tr bn sc dn tc, truyn ging iu cho con mnh tp ni, gnh theo tn x tn lng trong mi chuyn di dn, cha ng truyn li cho chng ta truyn thng vn ha nh ngy hm nay. Nguyn Khoa im la chn hng sng tc trn trong hon cnh chin tranh cng nhm nh thc bn phn trong thanh nin th min Nam.
98
3.3 Ngn ng giu mu sc a phng. Mi nh th, nh vn sinh ra v ln ln trong qu trnh sng tc ca mnh khng th khng gn b vi mt vng min nht nh. Trong qu trnh sng to , nu nh ting ph thng l phng tin chung nht ca tc phm th ting a phng li nh l mt du hiu biu hin phong cch v c tnh ca nh th. Ting a phng c vai tr lm ni bt c tnh, tm l con ngi mi vng t qu hng c th. N c vai tr bit ho nhng ci chung. Trong thc tin sng tc th ca ca ta, nhiu nh th bit pht huy tch cc nhng mt u im ca ting a phng v t c nhng thnh cng ng ghi nhn. Qua ting a phng, ngi c s on nhn c nhng nhn vt miu t trong tc phm thuc vng qu no, c tnh ca h ra sao. L ngi sinh ra ln ln t Hu, Nguyn Khoa im t ho mang trong mnh nt hn hu ca vng vn ha C . Trong nhng tc phm ca mnh, ting Hu cng c a vo mt cch duyn dng nh. Ting a phng lm cho tc phm ca ng thm gn gi hn, khin trng cm xc ca ngi c c gia tng. Nhng i t ch ngi mang m cht Hu c th hin trong th khin cho con ngi c miu t mang tnh sinh ng c th: -O ph b th mi by tui -C khi nh m S cc ch ci (Chic ni vng). Nhng t a phng chi, n, ra, hoi, rng lm tng tnh m thm, tr tnh cho cu th m ch c ln ngi ta lin tng ngay n x Hu: i thnh ph yu thng Ta xa ngi nh th n (Tin bn cui ma ng) Anh s ni trm ln anh s sng V tr hoi nh bui y chia li
99
(Bui hn h ln lao) Vut tc con m bo Rng cho kp anh em (Tha m con i) Ta yu ngi nh ra a ngi v cho ta (Nhng bi th tnh vit trong chin tranh) Ngn ng giu mu sc a phng khng ch th hin ting a phng m cn th hin nhng cu th s dng a danh ring. T lu cc nh nghin cu nhn ra rng tn ring ch a im (a danh), nht l nhng tn gi t quen thuc c kh nng to ra mt th ma thut m thanh to nn bn sc ring ca tc phm. Vo nhng nm 50, T Hu c nhng cu th tuyt diu: Mng Thanh, Hng Cm, Him Lam Hoa m li trng vn cam li vng Trong th Nguyn Khoa im, tn ring ca cc a danh x Hu c s dng ph bin. Vic a a danh vo trong th th hin tm lng yu qu hng tha thit ca ng. V p du dng th mng ca sng Hng xut hin bao ln trong th ng, nhng ngi c vn thy tht mi m khi sng Hng m m bng tr thnh dng sng anh hng trong nhng thng nm u tranh chng k th xm lc: C ngoi lm chin lu sng Hng (t ngoi ).Trm nm ri ta n trc sng Hng / Vn soi thy nim au v ni gin (Mt ng kht vng). C khi sng Hng li tr thnh ngi bn tm tnh ca nh th: Sng Hng i sng Hng Ngi cn ngun vi b i v n Cn ta hai lm tui Tri cn trn mt ng (Mt ng kht vng)
100
Nhiu a danh c nhc n trong th mang ngha ring ch c Hu khng th ln vi vng min no khc ca T quc: -Trc Phu Vn Lu l c vng nh tu ci a. -Qua hong thnh cha ng gi tn ti trong hng sng thn cng. -Gc ch Xp ni no ngi n . -Mt tri vng long lanh trn ch Gia Lc. -V cu Trng Tin Nh mt du ni. Sc thi a phng cn th hin nhng s kin, cu chuyn i vo trong k c ca ngi dn a phng v c lu truyn rng ri. Nhng s kin cu chuyn ny cng c phn nh trong th Nguyn Khoa im: l ngy kinh tht th 23 thng 5 m lch nm 1884. Nng thng nm run ry nhng oan hn / Ngi cn sng nh ngy tht th (t ngoi ). u v ngy tht th kinh ...(Mt ng kht vng); l s bin kinh thnh Hu, Tn Tht Thuyt khi ngha chng Php nm 1885. l ngy 13/7 vua Hm Nghi ra chiu Cn Vng: Hch Cn Vng tng cn vang qua chn ca; Ri nhng cu chuyn mang m nt vn ho a phng nh Nhng cu th m i, chuyn m l ng c, nhng vn th xa...cng t m bn sc Hu trong th Nguyn Khoa im. Lch s Hu, vn ha Hu hi th hng ngy ca C thm vo mu tht ng v cm v Hu chan cha trong nhng cu th ca ng. Chnh iu ny gp phn quan trng to nn bn sc ring cho th Nguyn Khoa im.
101
PHN KT LUN
Th ca phi thc s da vo s giu c ca tm hn, bn lnh c nhn. Nguyn Khoa im tng by t nhng suy ngh v th: Mt cch nhn cuc sng ng hng v tin yu lc quan, mt tm hn giu cm xc ng cm, mt tr tng tng phong ph lun lun mi m sng to l nhng nhn t c ngha quyt nh i vi mt tm hn th. Khi nhng nng lc tinh thn y li gn b vi mt cuc i thc c nhiu mi lin h x hi phong ph lun c bi p t cc sng xung quanh, y l iu kin n xut hin mt ti nng th [13,91]. Soi chiu kin trn vo ng i v ng th ca Nguyn Khoa im, c th khng nh mt iu: Nguyn Khoa im l mt ti nng th thc s. Mt ti nng bao gi cng i lin vi mt phong cch sng to. Kho st phong cch th Nguyn Khoa im l mt hng i cn thit trn con ng chim lnh th gii ngh thut th Nguyn Khoa im. 1. lm ni bt phong cch th Nguyn Khoa im, lun vn i theo hng kho st ton b sng tc ca Nguyn Khoa im, trn c s tm hiu nhng nt c bn trong sng to ngh thut ca nh th trn c chng ng sng tc. S nghip sng tc ca Nguyn Khoa im gm hai mng ln: th vit trong chin tranh v th vit trong ha bnh vi nhng mc nh du l cc tp th: t ngoi , Mt ng kht vng, Ngi nh c ngn la m v Ci lng. Hon cnh x hi thay i vi s vn ng t chiu cao rng hng ngoi sang chiu su ca hng ni, nhng bn cht th tr tnh Nguyn Khoa im khng thay i, lm nn tnh thng nht, ton vn ca phong cch nh th. D ra i trong hon cnh no, th Nguyn Khoa im vn hin ln mt tr tu sc so, giu tri thc sch v v cuc i; vi mt tm hn giu cm xc, nhy cm, mt tm lng thu chung vi l tng m mnh chn v lun t t cho mnh trch nhim trc cuc i.
102
2. thi k chin tranh, sng trc tip gia lng cuc chin u. Th Nguyn Khoa im th hin cm ng nhng xc cm v thc v dn tc, thi i trong tm hn nhng con ngi yu nc. Thi i chng M i vo th Nguyn Khoa im khng phi bng s miu t trc tip m khc x qua nhn thc v tri nghim mu tht ca ring nh th nn c nng ln tm cao v chiu su ring. khng nh chn l vnh hng ca dn tc: lng yu nc, cm th gic v ch chin u bt khut... Nguyn Khoa im vn dng linh hot trong th s sc so ca mt tr tu a khi qut trit l, vn kin thc phong ph v lch s - vn ha v s tri nghim ca bn thn. Bi vy, va ha chung vi ting th chng M ca c nc, ca th h tr, th Nguyn Khoa im vn c mt phong cch ring. c bit, Nguyn Khoa im a vo trong th mt mng hin thc quan trng ca thi i chng M: khng kh sc si ca phong tro hc sinh, sinh vin cc th b tm chim min Nam trn ng tranh u. Ting th c mt nng lc tp hp nhanh chng trn mt l tng x hi chung nhng hon cnh, tm trng gn gi quen thuc. Nguyn Khoa im ho quyn ci ti nh th vo i tng tr tnh ct ln ting ni ca tui tr min Nam. Cng mt th h, sinh ra v ln ln trong thi i khng bnh yn, nn ting th Nguyn Khoa im ct ln c sc lay ng tm hn tui tr. C th ni, ti v tui tr min Nam u tranh c th hin mnh m v y n tng trong th Nguyn Khoa im, khi ni v mng ti ny, ngi ta phi k n Nguyn Khoa im nh mt cy bt tiu biu. Bc vo cuc sng ho bnh, ting th Nguyn Khoa im tr nn thm trm v lng l tm v nhng cm xc su thm trong tm hn. Th ng khng si ni nh trc m lng ng, hm sc hn. ng sau nhng cu ch t i, ngi c vn cm nhn ra mt ci ti n tnh sau trc, trn trng cuc sng ngy hm nay v bit n ngy hm qua mu . Thm tha gi tr ca ho bnh, nh th t t cho mnh trch nhim vi cuc sng cn ngn ngang trong xy dng v i mi. y cn xut hin mt tm hn thi s nhy cm lun rng m, giao ha cng thin nhin
103
t tri qu hng; mt ci ti dn nn tm trng lo u nhng vn lc quan tin tng vo cuc sng d im ting sng nhng cha bnh yn; mt ci ti lun chim nghim v khm ph th gii ni tm ca mnh. 3. Trn con ng th ca mnh, th Nguyn Khoa im lun c nhng bin i mi m ph hp vi tng hon cnh sng tc. Trong chin tranh, tm hn Nguyn Khoa im chy bng nhng cm hng ln lao v Nhn dn - t nc. L mt nh th tr t nguyn nhp cuc v c th thch trong chin tranh, th Nguyn Khoa im ct ln ting ni ca th h mnh v thc trch nhim trc vn mnh t nc. Trong ha bnh, th Nguyn Khoa im vn vang vng m hng s thi honh trng, ho hng. Nhng cuc sng sau chin tranh cn nhiu bn b v bc xc, cht s thi nht dn nhng ch cho ci ti th s. Nh th ng v tr con ngi i thng quan st, chim nghim nhng vn th s v biu hin thi tch cc x hi ca th: s khng bng lng vi nhng iu phi l, d cm u lo trc nhng biu hin khng tt p ang ny sinh... tng thi k sng tc th Nguyn Khoa im c nhng bin i song song vi nhiu bin ng ca thi i nhng chng ta vn nhn ra Nguyn Khoa im mt phong cch n nh c trng. Th Nguyn Khoa im l s hi t kt tinh ca nhiu ngun vn ho. m nt nht l vn ha dn tc vi nhng truyn thuyt c tch, ca dao, truyn thng lch s qua mt lp ngn ng dn gian c xa v thun khit. Nguyn Khoa im l ngi x Hu, nn tm hn Hu cng tr thnh mt nt phong cch ring ca nh th. Chnh cm quan v lch s, vn ha, m nhc lm thnh nt duyn ring khng th ln v gy n tng c bit vi c gi ca th Nguyn Khoa im. 4.Trong th Nguyn Khoa im, cc phng tin ngh thut cng ng vai tr quan trng trong vic to nt ring trong phong cch. T chc cc phng tin ngh thut chnh l hnh thc ca mt ni dung, l phng tin th hin ca mt phong cch. Th Nguyn Khoa im c s a dng trong ging iu, v hnh tng cng phong ph giu tnh biu trng. Bng nhng ging iu v hnh tng ph
104
hp, Nguyn Khoa im c nhng bi th t n v p c in, c sc sng lu bn, tiu biu cho thnh tu mt giai on th Vit Nam. Th l mt cch chuyn la cho mun i sau (Ch Lan Vin). Khng sng rc, chi li nhng ngn la trong th Nguyn Khoa im l s m p ca nhng tnh cm p v t nc v con ngi si m cho c mt th h v c l c nhng th h mai sau. Trong th Nguyn Khoa im, n sau b mt cu ch l mt gng mt thi s, mt chn dung tm hn giu cm xc, nhy cm vi nhng vang ng ln lao cu thi i v nhng rung ng tinh t ca lng ngi. Nhng rung ng ny to nn cht th su lng nng nn, to nn s ng cm gia nhng tm hn, gia tc gi v c gi, nh mt nt phong cch nh hnh rt sm v ngy cng r nt ca th Nguyn Khoa im.
105
TH MC THAM KHO
1. Hoi Anh. Nguyn Khoa im vi ch th sng i t v kht vng, Bo vn ngh, s 4/2002 2. V Tun Anh. Vn hc Vit Nam hin i nhn thc v thm nh, NXB Khoa hc x hi, 2001. 3. Nguyn Vn Cnh. Ngn ng th Vit Nam, NXB i hc v trung hc chuyn nghip, 1987. 4. Hu t. Phong cch hc ting Vit hin i, NXB i hc Quc gia H Ni, 2000. 5. Hu t. Ngn ng th Vit Nam, NXB Khoa hc x hi, 2001. 6. H Minh c. Thc tin cch mng v sng to thi ca, NXB Vn hc, 1977. 7. H Minh c. Th v my vn trong th Vit Nam hin i, NXB Khoa hc x hi, 1998. 8. H Minh c. Vn chng ti nng v phong cch, NXB Khoa hc x hi, 2001. 9. H Minh c. L lun vn hc, NXB Gio dc, 2002. 10. Nguyn Khoa im. t ngoi , NXB Gii phng, 1972. 11. Nguyn Khoa im. Mt ng kht vng, NXB Vn ngh gii phng, 1974. 12. Nguyn Khoa im. Ngi nh c ngn la m, NXB Tc phm mi, 1986. 13. Nguyn Khoa im. Ci lng, NXB Vn hc 2007. 14. L B Hn, Trn nh S, Nguyn Khc Phi. T in thut ng vn hc, NXB Gio dc, 1997. 15. Xun Hong. Mt min th v th mt min, Tp ch vn hc, s 2/1983. 16. Khrapchenko M.B. C tnh sng to ca nh vn v s pht trin ca vn hc, NXB Tc phm mi, 1978. 17. L nh K Nhn din th sau cch mng thng 8, Bo Vn ngh, s 3/1995.
106
18. Tn Phng Lan. Nguyn Khoa im nh th tr c nhiu trin vng, Tp ch vn hc, s 5/1976. 19. M Giang Ln. Tin trnh th hin i Vit Nam, NXB Gio dc, 2004. 20. M Giang Ln. Th hin i Vit Nam v nhng li bnh, NXB Gio dc, 2003. 21. M Giang Ln. Th hnh thnh v tip nhn, NXB i hc Quc gia H Ni, 2004. 22. 2003 23. Nguyn Vn Long. Tip cn v nh gi vn hc Vit Nam sau cch mng thng Tm, NXB Gio dc, 2001. 24. Phng Lu. Hc tp t tng vn ngh ca Lnin, NXB Vn hc, 1979. 25. Phng Lu. Tm hiu mt nguyn l vn chng, NXB Khoa hc x hi, 1983. 26. Nguyn ng Mnh. Nh vn hin i Vit Nam chn dung v phong cch, NXB tr TP. H Ch Minh, 2001. 27. Nguyn ng Mnh. Con ng i vo th gii ngh thut ca nh vn, NXB Gio dc, 2000. 28. Nguyn Xun Nam. Mt ng kht vng, ting ht xung ng ca thanh nin, sinh vin th min Nam, Bo Vn ngh, s 568 ra ngy 20/09/1974. 29. Nguyn Xun Nam. Th tm hiu v thng thc, NXB Tc phm mi, 1985. 30. Bi Vn Nguyn, H Minh c. Th Vit Nam hnh thc v th loi, NXB i hc Quc gia H Ni, 2003. 31. Nguyn Thi, Chnh Hu, Nguyn Khoa im, NXB Tng hp Khnh Ho, 1992. 32. V Qun Phng. c li th chng M ca Nguyn Khoa im, Bo Vn ngh, s 17 ra ngy 25/04/1983. 33. Nh th Vit Nam hin i. NXB Khoa hc x hi, 1984. 34. Nm thng cuc i trang vit. NXB Thun Ho, 2002. Nguyn Vn Long. Vn hc Vit Nam trong thi i mi, NXB Gio dc,
107
35. L Lu Oanh. Th tr tnh Vit Nam 1975- 1990, NXB i hc Quc gia H Ni, 1998. 36. Pspelp G.N. Dn lun nghin cu vn hc, NXB Gio dc,1998. 37. Chu Vn Sn. Tr tnh trit lun mt v p trong t nc ca Nguyn Khoa im, Tp ch vn hc v tui tr /2002. 38. Trn nh S. Dn lun thi php hc, NXB Gio dc, 1998. 39. Trn nh S. Thi php th T Hu, NXB Gio dc, 1995. 40. Trn nh S. My vn trong quan nim con ngi ca Vn hc Vit Nam th k XX, Tp ch vn hc thng 8/ 2000. 41. V Duy Thng. Ci p trong th khng chin, NXB Khoa hc x hi, 1998 42. Th tnh x Hu. NXB Nng, 2002 43. Vn hc Vit Nam chng M cu nc. NXB Khoa hc x hi, 1979. 44. Bng Vit- Phm Tin Dut- V Cao- Nguyn Duy. NXB Vn ngh TP. H
Ch Minh, 1998. 45. Vin Phng Thanh Hi - Nguyn Khoa im. NXB Gio dc, 1999. 46. Trn ng Suyn. Phong cch Th Phm Tin Dut, Tp ch vn hc, 3/2002. 47. Trn ng Suyn. My ghi nhn v th h cc nh th tr thi k chng M. Nh vn hin thc v c tnh sng to. NXB Gio dc, 2002.
108

Phong Cach Tho Nguyen Khoa Diem

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Phong Cach Tho Nguyen Khoa Diem

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

I HC THI NGUYN TRNG I HC S PHM ---------------------------------------

PHONG CCH TH NGUYN KHOA IM

Ngi hng dn khoa hc: PGS.TS. V TUN ANH

THI NGUYN 2009

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

Chng II T CM HNG THI I N PHONG CCH C NHN NGUYN KHOA IM

2.1 m hng chung ca th tui tr min Nam chng M. 41

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

3. PHNG PHP NGHIN CU

4. I TNG V PHM VI NGHIN CU

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

TH CHNG M V S XUT HIN PHONG CCH TH NGUYN KHOA IM

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

T CM HNG THI I N PHONG CCH C NHN NGUYN KHOA IM

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

PHONG CCH TH NGUYN KHOA IM QUA MT S PHNG TIN NGH THUT

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

You might also like