Bai Giang CNSX Duong 1961 2

Bi ging Cng ngh sn xut ng
http://www.ebook.edu.vn GV L Th Thao Tin

Bai Giang Cng ngh San Xut ng Ma
Trang 1
PHN 1- NGUYN LIU MA V CC BIN I HA SINH HC
TRONG QU TRNH SN XUT NG
I.C TNH MT S GING MA C TRNG NC TA.
Ma l nguyn liu quan trng ca ngnh cng nghip sn xut ng trn th gii v l
ngun nguyn liu duy nht sn xut ng saccaroza nc ta. Ma c ngun gc t n , t
mt loi cy hoang di nay tr thnh mt loi cy quan trng ca ngnh cng nghip ng.
Cy ma thuc h ho tho- Graminae, ging Saccharum. Tn gi ca ging ma lai
tothng ly tn ca ngi nghin cu hay tn ca a phng th nghim.
Ma c trng nhiu nc trn gii, phn b phm vi t 35 v nam n 35 v bc. Cc
nc trng nhiu ma nh:n , Cuba, Brazin, Mehic , Trung Quc... nc ta hin nay c 3
vng ma ln l : min Bc v khu bn c; duyn hi Min Trung v Ty nguyn; ng Nam b v
ng bng Sng Cu long
1. Th no l mt ging ma tt?
Ging ma tt ch l mt khi nim tng i. Mt ging ma c th c xem l tt ni
ny nhng li khng thch hp ni khc v ngc li. Ging ma chu hn tt cha hn chu
c ngp ng, chua phn; li c ging chn sm,ging chn mun; ging c t l ng cao nhng
nng sut nng nhip li thp v ngc li. Hoc l c ging thch hp vi ch bin c gii nhng
li khng thch hp vi iu kin ch bin th cng v.v.. Chnh v vy ngi ta i n nh ngha:
Trong tng trng hp c th ca mt vng sinh thi, mt trnh sn xut v ch bin
nht nh, mt ging ma no cho nng sut cao, phm cht tt (nhiu ng) v thch hp vi
nhng iu kin sn xut v ch bin th l ging ma tt v ngc li.
2. ngha kinh t ca c cu ging ma sn xut:
Trong thc t ca i sng, rt kh c th chn c ging ma gi l l tng, tho mn tt
c nhng yu cu ca con ngi. Thng thng mt ging ma c c u im ny th li mc
nhc im khc. Cy ma l nguyn liu ch bin ng, hiu qu kinh t ca mi x nghip cng
nghip c tnh bng hiu sut tng thu hi v thi gian ma ch bin (di hay ngn). Chnh v
vy:
Trong sn xut, cc ging ma bao gi cng c b tr thnh mt c cu b sung cho
nhau nhng u im v hn ch nhng nhc im, mang li hiu qu kinh t cao cho sn xut v
ch bin.
Mt c cu ging sn xut hp l mt vng sinh thi c th ti thiu cng phi c t 3 n
5 ging ma, bao gm: ging chn sm, ging chn mun, ging giu ng, ging c nng sut
nng nghip cao ...v thch hp cc iu kin ma v sn xut, ch bin ca vng sao cho m bo
cung cp nguyn liu cht lng v ri v ch bin.
3. Tiu chun chung cho mt ging ma sn xut:
- Nng sut nng nghip cao (ch ging ma c tc sinh trng nhanh)
- T l ng trn ma cao (ch ging ma chn sm hoc ging c t l ng cao u v
ch bin)
- Kh nng gc tt (ti sinh mnh)
- Khng su bnh (cc loi su bnh hi quan trng)
- Thch hp vi iu kin ch bin cng nghip (c gii, bn c gii hoc th cng .)
- Khng hoc t ra hoa
- V mt s yu cu khc tu tng vng sinh thi.
Edited by Foxit Reader
Copyright(C) by Foxit Corporation,2005-2009
For Evaluation Only.
Trang 2
4. Mt s ging ma c trng nc ta:
a. Ging chn sm:
* Ging Comus (Aramboo x Q813)
Ngun gc c, nhp vo Vit Nam t nm 1960. Hin nay vn l ging ma trng ch yu vng
ma Ty nam b. u im l thch hp vi nhng vng t phn, thp. Nhc im: chu hn km,
d b su c thn tn cng
c im hnh thi
- Cy thn to, mc thng, dng hnh trng ni nhau hnh zig-zag. V mu xanh, n tm, khi ri
nng c mu tm, sp ph dy. Mt mm hnh ng gic, cnh mm hp, rnh mm ngn
- L phin rng, mu xanh thm, b l c t lng
- Ra hoa mun, t l hoa thp
c im nng nghip
- Ma mc mm v nhnh sm, t l mc mm kh, sc nhnh trung bnh.
- Nng sut c th t t 80 n trn 100 tn ma cy/ha
c im cng nghip
- Ma chn sm (10-11 thng tui); t l ng trn ma kh.
* Ging VN84-4137 (Ja60-5 x lai hn hp)
L ging ma Vit Nam do Vin nghin cu ma ng Bn ct lai to nm 1984. Nm 1991 c
hi ng khoa hc v cng ngh B NN&PTNT cho php khu vc ho vng ma cc tnh pha
nam v nm 1998 c cng nhn l ging ma quc gia. u im l chn sm, t l ng trn ma
cao (giu ng); ma mc kho, nhiu cy, khng su bnh. Nhc im: thn cy c ln trung
bnh.
c im hnh thi
- cy mc thng, ln trung bnh, dng hnh chu ngc. V mu xanh vng n tm, mt
mm hnh trn khng c rnh mm .
- l phin rng trung bnh, b l c nhiu lng
- ra hoa t hoc khng ra hoa
c im nng nghip
- ma mc mm v nhnh sm,tp trung ; t l mc mm v sc nhnh kh; tc lm
nhnh vng cao nhanh, kh nng gc tt.
- Trong iu kin thm canh trn vng t cao nng sut c th t t 70,80 n trn 100 tn
ma cy/ha
c im cng nghip
- ma chn sm t l ng trn ma rt cao (hn cc ging ma khc 1,2%) ngay u v ch
bin ch ng t trn 10.
b. Ging chn trung bnh
* Ging ROC10 (ROC5 x F152)
Ngun gc i loan, hin ang trng min Bc v mt s ni khc. u im : trong iu kin
thm canh nng sut nng nghip t rt cao, t l ng trn ma kh. Nhc im: d b su c
thn tn cng
c im hnh thi
- Cy thn to, mc thng, dng hnh ng ch. V mu xanh, nht sp ph dy, khi ri nng sp
chy to thnh mu tro loang l. Mt mm hnh ng gic, khng c, rnh mm
- L phin trung bnh mu xanh thm sp theo chiu xin, b l mu xang m cht thn, khng
c lng v kh t bong, khng c tai l
- ma ra hoa
c im nng nghip
Edited by Foxit Reader
Copyright(C) by Foxit Corporation,2005-2009
For Evaluation Only.
Trang 3
- Ma mc mm v nhnh sm tp trung, t l mc mm v sc nhnh kh
- Ging ma ny i hi nhng loi t tt, ph nhiu cao. Trong diu kin thm canh v c
ti, Roc 10 cho nng sut ma cy cao
c im cng nghip
- Ma chn trung bnh(11-12 thng tui); t l ng trn ma kh. Ging ma ny c th b tr
vo c cu ging thu hoch vo gi v cui v ch bin
* Ging VN84-196 (VN6628 x lai hn hp)
L ging ma Vit Nam do vin nghin cu ma ng Bn ct lai to nm 1984. Nm 1995 c
hi ng khoa hc v cng ngh B NN&PTNT cng nhn l ging ma mi, cho php khu vc ho
vng ma cc tnh pha nam. u im l tc sinh trng nhanh, t l ng trn ma. Nhc
im: chu hn km.
c im hnh thi
- Cy thn to mc thng, dng hnh tr ni nhau kiu zig-zag. V mu xanh, mt mm hnh
trn khng c rnh mm .
- L phin rng , b l mu xanh nht khng c lng v d bong
- Ma khng hoc t ra hoa
c im nng nghip
- Ma mc mm v nhnh sm, tp trung ; t l mc mm v sc nhnh kh; tc sinh
trng nhanh, gc tt.
- Trong iu kin thm canh trn vng t cao nng sut c th t t 70,80 n trn 100 tn
ma cy/ha.
c im cng nghip
- Ma chn trung bnh sm t l ng trn ma rt cao . C th b tr ging ny vo c cu cc
ging thu hoch u v gia v ch bin.
c. Ging chn mun:
* Ging My 55-14 (CP34-79 x B45-181)
Ngun gc Cu ba, nhp vo Vit Nam 1974. Hin nay trng ng nam b (Ty ninh, ng nai)
v min Bc. u im l mc kho, tc sinh trung nhanh nn c th cho nng sut nng nghip
rt cao. Nhc im: ra hoa mnh Nam b.
c im hnh thi
- Cy thn to, mc thng, dng hnh chu ngc. V mu tm, mt mm hnh trn, nh mm
c mt chm lng nh
- L phin trung bnh, mu xanh thm, b l mu xanh nht, c lng v khi gi b l t bong.
- Nam b ra hoa mnh, min Bc ra hoa t hoc khng ra hoa.
c im nng nghip
- Ma mc mm v nhnh sm tp trung, t l mc mm v sc nhnh kh.
- Trong iu kin thm canh vng t cao nng sut ma cy c th t t 80 n trn 100
tn /ha
c im cng nghip
- Ma chn trung bnh mun (12-14 thng tui); t l ng trn ma trung bnh kh.
* Ging F157 (F146 x PT51-1)
Ngun gc i loan nhp vo min Nam nm 1970 do phng Nng v Nh my ng Qung
Ngi tuyn chn, ging ny c trng ph bin Qung Ngi.
c im hnh thi
- Thn to trung bnh, gc hi nh, lng hnh chp ct, vot mu xanh sng, hi tm .
- Phin l to trung bnh, b khng c lng
- ra hoa t
Trang 4
c im nng nghip
- ny mm nhnh sm, vn cao nhanh, gc tt
- nng sut trung bnh
c im cng nghip
- chn trung bnh mun, t l ng kh
Cng vi nhng ging ma gii thiu trn trong sn xut ma ca ta hin nay mt s ni cn
trng nhng ging ma khc nh: V79-177, R570, ROC9, ROC17, Qu ng, Qu dn tuyn...
II. THNH PHN HO HC CA MA:
1. Bng thnh phn ho hc ca ma:
Ma
Phn rn Phn lng
X ma Nc ma
cenlulosa, pentosan, areban, linhin Cht kh Nc
Cht khng
ng
(CK)
ng saccaroza
CK Khng
cha nit:
Glucoza ,
fructoza
CK Cha
nit:
Prtin, amit,
a.amin, NH
3
...
Cht mu:
Xantophin,
caroten,
antoxian
Cht v c:
SiO
2
, K
2
O,
Na
2
O, CaO,
P
2
O
5
, Cl...
Thnh phn ho hc trung bnh khi ma chn dao ng trong khong sau y:
Nc : 70-75%
X : 9 -14%
Saccaroza : 10 -16%
Glucoza v Fructoza : 0,3 2%
Cc cht phi ng khc : 1 - 3%
Trong ng saccaroza l thnh phn quan trng nhtca cy ma v l sn phm ca qu trnh
sn xut ng.
2. Tnh cht l ho ca mt s thnh phn quan trng:
2.1. ng saccaroza :
Cng thc phn t C
12
H
22
O
11
, cu to t hai loi ng n l glucoza v fructoza. Trng lng
phn t 342,3 vC.
- Tnh cht l hc:
+ Tn ti dng tinh th, trong sut, khng mu.
+T trng 1,5879g/cm
3
, nhit nng chy 186-188
o
C
+ ho tan:
* Tan tt trong nc, ho tan tng khi nhit tng.
V d:
Nhit (
0
C) ho tan (g/100g)
0 179,2
50 260,1
100 487,2
- Trong dung dch ng khng tinh khit ho tan cn ph thuc vo nhng cht khng
ng. Nu dung dch c KCl, NaCl,... th ho tan ca ng tng ln. V vy ng
khng bao gi kt tinh hon ton v l nguyn nhn to thnh mt r. Ngc li nu c
ng glucoza, fructoza, MgCl
2
, CaCl
2
lm gim ho tan ca ng.
Trang 5
- Khng ho tan trong du ho, cloroform, CCl
4
, CS
2
, benzen, tecpen, ancol v glixerin khan.
Trong dung dch ancol c nc, ng saccaroza ho tan mt t. ng saccaroza cn ho
tan gii hn trong anilin, piridn, etyl axetat, amyl axetat, phenol v NH3.V vy ho tan
ca ng khng tinh khit c xc nh khng nhng ch c nhit m cn ph thuc
vo cc tp cht c trong dung dch.
+ ngt: ngt ca ng do gc OH to nn.
Nu ly ngt ca saccaroza l 100 so snh th : lactose (16) < maltose(32) <
glucoza(74) < saccaroza < fructoza (173)
Nh trn ta thy nu dung dch ng cha nhiu ng kh (glucoza fructoza ) th ngt
hn dung dch ng saccaroza tinh khit. V glucoza + fructoza c ngt bng (74+173)/2 > 100
( ngt ca saccaroza).
+ nht:
- T l thun vi nng ; ngha l khi nng tng th nht tng ( u tin tng chm sau
tng ln rt nhanh); T l nghch vi nhit ; ngha l khi tng nhit th nht gim.
- nht ca dung dch ng nh hng ln n cc qu trnh lng, lc,kt tinh. nht
tng th tc ca cc qu trnh u gim.
+ Tnh cht khc x ca dung dch ng: Nng dung dch ng cng ln th chit
xut cng ln. Li dng tnh cht ny ngi ta ch to ra dng c o nng cht kh trong
dung dch ng c tn l chit quang k.
+ Tnh cht quay cc ca ng saccaroza :
- ng saccaroza lm quay mt phng phn cc nh sng sang phi
- quay cc ring ca saccaroza rt t ph thuc vo nng v nhit . Do rt thun
tin cho vic xc nh ng bng phng php phn cc. Li dng tnh cht ny ch to ra
mt loi my o l knh chuyn quang c th o c t l phn trm hm lng saccaroza
trong dung dch. Cn gi l dng c phn cc k hay cn gi l ng k.
- Tr s quay cc trung bnh ca saccaroza l +66,5
0
- Dung dich c tnh kim s lm gim kh nng quay cc ca ng saccaroza.
- Tnh cht ho hc:
+ Tc dng ca axit:
- Di tc dng xc tc ca axit, ng saccaroza b thu phn thnh glucoza v fructoza
theo phn ng:
C
12
H
22
O
11
+ H
2
O C
6
H
12
O
6
+ C
6
H
12
O
6
Saccaroza glucoza fructoza
+66,5
0
+52,8
0
-92,8
0
-20
0
Hn hp glucoza v fructoza to thnh c gc quay tri nguc vi gc quay phi ca saccaroza do
hn hp ng c gi l ng nghch o hay ng chuyn ho. Phn ng trn gi l
phn ng nghch o ng hoc phn ng chuyn ho ng
- Tc chuyn ho ph thuc vo :
- pH v nhit ca dung dch: pH cng thp, nhit cng cao th tc chuyn ho
ng cng nhanh chng.
- Thi gian tc dng: thi gian phn ng cng lu th to thnh ng chuyn ho cng
nhiu.
- Qu trnh chuyn ho nh hng khng tt n sn xut ng v n lm tn tht ng
saccaroza v gy kh khn cho qu trnh kt tinh ng.
+ Tc dng ca kim:
H
+
Trang 6
Saccaroza c tnh cht nh mt axit yu
- Trong mi trng kim nhit cao hoc nu kim m c khng cn nhit cao,
saccaroza b phn hu thnh aldehyt, axeton, axit hu c v cc tp cht c mu vng nu.
Mi trng c pH cng ln th saccaroza b phn hu cng nhiu.
V d: Khi un si trong 1 gi ,nu dung dch ng saccaroza c:
pH = 8 - 9 th saccaroza b phn hu 0,05%
pH = 12 th saccaroza b phn hu 0,5%
- Di tc dng ca cc kim loi kim th, dung dch ng bin thnh sacarat (mui ca n)
Vd: ng saccaroza tc dng vi hydroxytcanxi s to ra cc mui saccarat canxi theo
phn ng:
C
12
H
22
O
11
+ Ca(OH)
2
C
12
H
22
O
11
.CaO + H
2
O
(mnsacarat canxi)
C
12
H
22
O
11
+ 2Ca(OH)
2
C
12
H
22
O
11
.2CaO + 2H
2
O
( disacarat canxi)
C
12
H
22
O
11
+ 3Ca(OH)
2
C
12
H
22
O
11
.3CaO + 3H
2
O
(trisacarat canxi)
Trong monosaccat v disaccarat ho tan cn trisacarat canxi th khng tan.
- Cc phn ng phn hu v to sacarat gy nh hng xu n sn xut do lm tng tn tht
ng v nht ca dung dch.
+ Tc dng ca nhit :
- Di tc dng ca nhit >200
o
C saccaroza mt nc to thnh cc cht caramen c mu
t vng n nu en. Tu theo nhit khc nhau cho cc loi caramen khc nhau; khi
ng b mt 10% nc gi l caramenlan; mt 15% nc gi l caramenlen; 25% lng
nc gi l caramenlin. nhit cao hn na saccaroza b phn hu thnh axeton v cui
cng l C.
- Phn ng to caramen lm tng mu ca dung dch ng non, ng thnh phm v
mu ny kh loi.
+ Tc dng ca emzim:
- Di tc dng ca enzim invertaza, saccaroza s chuyn thnh glucoza v fructoza
- Di tc dng mt phc h enzim khc, glucoza v fructoza s chuyn hnh alcol v CO
2
:
C
6
H
12
O
6
2 C
2
H
5
OH + 2CO
2
Hoc chuyn ho thnh axt v CO
2
nh:
C
6
H
12
O
6
CH
3
CHOHCOOH + CO
2
2.2. Glucoza v fructoza:
- Tnh cht l hc:
+ ho tan: ho tan ca glucoza v fructoza t l thun theo nhit . ho tan ca
fructoza ln hn saccaroza v ho tan ca glucoza km hn saccaroza
+ ngt: fructoza > saccaroza > glucoza
+ quay cc: glucoza c gc quay phi, gc quay cc ca glucoza l +52,8
0
; fructoza c gc
quay tri, gc quay cc ca fructoza l -92,8
0
.
- Tnh cht ho hc:
+ Tc dng ca kim:
- nhit thp (60
o
C) trong mi trng kim long xy ra s ng phn ho
Glucoza maltoza
+
Fructoza
Trang 7
- nhit cao, trong mi trung kim glucoza v fructoza c th b phn hu to thnh mt
s sn phm nh : axt lactic, axt glucosacaric, axt formic, lacton. Nhng axit ny li kt
hp vi vi to thanh mui ho tan. V vy khi dng ma xu th hm lng mui canxi
trong nc ma tng. Trong mi trng kim, fructoza b phn hu nhiu hn glucoza. V
vy trong sn phm ng lng glucoza thng nhiu hn fructoza.
+ Tc dng ca axit:
- Trong mi trng axit, ng kh n nh, nht l pH =3 ch khng phi pH=7. Nhng
trong mi trng axit v un nng, ng kh cng b phn hu s to thnh
oximetylfufurol v sau to thnh axit levulic v axit focmic.
+ Tc dng ca nhit :
- Khi un nng nhit 160-170
o
C, glucoza v fructoza b mt mt phn nc v to thnh
glucozan v fructozan. Nu tip tc un nhit cao th s to ra hp cht c mu en. i
vi fructoza nhit 100
o
C b phn hu nn nhit mt nc ca fructoza thp hn
glucoza
+ nh hng ca ng kh trong sn xut ng:
- Ni chung hn hp ung kh c tc dng c hi trong sn xut ng saccaroza v n lm
tng tn tht ng lm tr ngi cho s kt tinh, c th b phn hu sinh mu lm gim cht
lng thnh phm, gy kh khn cho qu trnh lm sch.
- Tuy vy cng ph thuc vo cc iu kin sn xut m nh hng ca chng khc nhau. V
d nhit < 55
o
C trong mi trng kim khng c nh hng g v phn ng phn hu
glucoza v fructoza khng to thnh cht mu. Nhng nhit >55
o
C trong mi trng
kim phn ng s sinh thnh cht c mu en, gy tc dng c hi.
2.3. Axit hu c:
- Trong nc ma, cc axit hu c c th dng t do, mui ho tan hoc khng tan, trong
axit t do chim 1/3 lng axit chung. Gm cc axit sau: axit aconitic, axt citric, axt
oxalic, axt glicolic, axt suxinic, axt fumaric ...
- Trong sn xut ng, axit c tc dng chuyn ho saccaroza
2.4. Cht bo:
- Cht bo trong cy ma ch yu l sp. Trong sn xut ng ma gn 60-80% sp theo b
ma, phn cn li tn ti trong bn lc nn cht bo c loi hon ton.
2.5. Cht khng ng cha nit:
- Thnh phn thay i tu theo ging ma, t ai bao gm: anbumin v cc cht tng t,
amit, NH
3
,nitrat...
- Trong sn xut ng: cc cht ny nh hng xu n cht lng sn phm v gim hiu
sut thu hi do tng hm lng cht keo v tham gia phn ng to mu melanoidin gia axit
amin v ng kh.
2.6. Cht mu:
- Trong cy ma cng cha cc cht mu nh trong tt c cc loi cy khc. Khi p, cht mu
i vo nc ma gy kh khn cho sn xut ng.
- Gm 2 loi:
- Cht mu c trong bn thn cy ma: nh dip lc t a,b. Dip lc t khng tan trong nc
v trong dung dch ng nhng tan trong alcol v kim do d loi ra khi lm sch nc
ma. Cn cc cht khc : xantophin, caroten, antoxian cng d loi trong qu trnh sn xut
ng.
Trang 8
- Cht mu sinh ra trong qu trnh sn xut: gm cht mu caramen, cht mu melanoidin,
phc cht gia polyphnol v ion st ... , nhng cht mu ny kh loi
2.7. Cht khng ng v c:
- Cc cht v c ch yu l K
2
O, SiO
2
, Na
2
O, CaO, P
2
O
5
, MgO...Hm lng ca n tu thuc
v ging ma, iu kin canh tc, kh hu. ..
- nh hng n sn xut:
+ K
2
O v Na
2
O l nguyn nhn to mt cui.
+ Ca
+
, Mg
+
, SiO
2
to cn trong cc thit b truyn nhit
+ P
2
O
5
c tc dng tt i vi qu trnh lng, lc ...
III. THU HOCH MA:
1. S chn ca ma: ma chn v ma cha chn c thnh phn ho hc khc nhau nhiu .Khi
ma cha chn,mc tch lu ng saccaroza trong thn cy ma khng nhiu. Qu trnh quang
hp ca cy ma lc cha chn ch yu to ra cc cht dng cho h hp v pht trin thn cy ma.
Lc , hm lng ng saccaroza v t l x thp, hm lng ng kh v t l nc cao. Ma
cha chn, nc chim trn 80%. Khi ma dn dn chn, s pht trin ca thn cy gim v n
ngng tng trng. Khi ma chn, hm lng ng saccaroza trong thn cy ma t ti a, hm
lng ng kh gim xung cn di 1% c khi ch cn 0,3%; hm lng nc di 75%.
Phn bit chn ca ma:
chn ca cy ma c hai khi nim: chn sinh l v chn nguyn liu.
- Chn sinh l l cy ma gi, hm lng ng trn ma t mc ti a nh bn cht ca
ging.
- Chn nguyn liu l mt thi im no hm lng ng trn ma t tiu chun lm
nguyn liu c th thu hoch ch bin, mc d cy ma vn cha t chn cao nht
(chn sinh l) nh bn cht ca ging.
2. Nhng cn c nhn bit rung ma chn hay cha:
nh gi chn ca rung ma ngi ta thng da vo nhng cn c sau:
- Da vo ngoi quan ca cy ma:
+ ln ca cy ma chm dn, cc lng ma pha trn nht li.
+L ma kh vng , l xanh cn li khong 6-7 l ( bnh thng c 8 - 10 l) , di ca l
ma gim, l tng i thng v cng.
+B mt lng ma nhn, t bt phn v bt phn d ri.
+ Mt ct lng matong ,sngcn khi ma cha chn th mt ct c mu c.
- Phng php xc nh hm lng cht kh ca ma ti rung:
o Bx trc tip: s dng my khc x k cm tay (Refractomet), mt dng c o n
gin, o Bx ma ngay ti rung. Nu s c Bx gia gc v ngn (phn lm nguyn liu)
chnh lch khong 1 (Bx gc - Bx ngn = 1 ) l ma t chn.
Ngn c tnh t l kh trn cng tr ln.
Gc c tng l lng ma th nht trn mt t.
- Phng php phn tch trong phng th nghim: mi rung ma ly mt s cy mu cc
im khc nhau, phn tch xc nh cc ch s cng nghip nh Bx, pol, tinh khit,
RS, t l x v CCS... trc khi cho thu hoch.
Nu thc hin c nh vy cht lng nguyn liu s c m bo v hiu qu ch bin
s cao hn rt nhiu.y l phng php chun xcac nh chn ca cy ma.
3. Mt s im cn ch trong khu thu hoch:
Trang 9
nc ta cho n nay cng vic thu hoch ma vn l lao ng th cng vi cc cng c th s nh
con dao v chic ba.
Trong khu thu hoch cn ch mt s im:
- Dng c thu hoch phi sc bn; khi cht phi cht st mt t, trnh lm dp gc, cht mt
lt tt c cc cy k c nhng cy cht v cy mm rung ma sch, ti sinh ng u
(nu lu gc).
- Khng thu hoch cc rung ma s gc vo nhng thi im khng thun li cho mm
gc ti sinh nh gi rt (min Bc), kh hn (ng bng Nam b), ng ngp (Ty nam b) ...
- Ma thu hoch ti u vn chuyn ch bin ngay ti . Khng ma thu hoch qu lu
trn ng rung, sn bi, va lm gim nng sut ma, va lm gim ng trn ma.
- Rung ma thu hoch vo ngy ma khng xe my chy qua lm h gc v nn t gy
tr ngi cho cng vic x l v chm sc ma gc v sau.
4.S bin i thnh phn ho hc ca ma sau khi chn:
Khi ma chn, hm lng ng trong thn cy ma t ti a v gi mc cao ny trong
thi gian khong 1 - 2 thng tu theo ging ma v thi tit sau gim n. Nu khng thu hoch
kp thi, ng saccaroza s chuyn ho thnh ng kh.. l hin tng qu chn. Thi tit
cng nng nng, ng b chuyn ho cng tng ln.
C ging ma khi qu chn m khng thu hoch th s b tr bng (tr c). Tr bng l hin
tng sinh l bnh thng ca cy ma. Khi ma tr bng th hm lng ng saaccaroza trong ma
gim xung, nng sut ma cy cng b gim lm cho ng b tn tht nhiu.
Ma sau khi thu hoch th hm lng ng trong cy ma gim, hm lng ng kh tng
ln. Hin tng hao ht ng ny l do qu trnh h hp v do tc dng ca vi sinh vt gy ra. (
Khi ma cha thu hoch cng c mt lng ng hao ht do h hp nhng lc do cn b r ht
cht dinh dng v nh qu trnh tng hp nn b p c lng ng hao ht). Ma cng lu
sau khi thu hoch th lng ng b mt cng nhiu.S tn tht cng tng nhanh khi nhit cao
v ma ngoi nng gi. Do ma sau khi n xong th a vo ch bin cng nhanh cng tt.
IV.QUN L K THUT I VI NGUYN LIU MA
Thc hin cc bin php qun l k thut i vi nguyn liu ma nhm tn thu ng v
gim gi thnh.
Cc bin php qun l k thut i vi nguyn liu ma gm:
1. B tr thi gian p ma hp l: Tu theo ging ma, thi k chn, tng sn lng ma,
nng sut thit b m chn thi gian p sao cho ng thi k ma c tr lng ng cao nht thu
hi lng ngln nht.
2. Ma chn trc n trc, n xong vn chuyn ngay a vo p ngay.
3. Ma a vo p phi bo m t l tp cht khng vt qu mc cho php. Tp cht
trong nguyn liu ma c nh hng khng tt ti qu trnh sn xut ng, bi v:
- Tp cht khng c ng nhng khi p li i vo my p cng vi ma lm tng trng
ti my p v li ht i mt lng nc ma nn lm gim hi sut thu hi ng.
- Trong tp cht c nhiu vi sinh vt v nhiu cht phi ng nn lm gim tinh khit ca
nc ma. Theo kinh nghim , ngi ta thy rng khi tp cht tng ln 1% th tinh khit
nc ma gim 0,32% ; hiu sut thu hi gim 0,2%
- Tng chi ph vn ti.
CU HI N TP
Trang 10
1. Th no l mt ging ma tt? Tiu chun chung cho mt ging ma sn xut?
2. Tnh cht l ho ca mt s thnh phn ho hc ca ma v nh hng ca chng n sn
xut ng?
3. Th no l s chn ca ma? Cn c vo nhng c im no nhn bit rung ma chn
hay cha?
4. Khi thu hoch ma cn ch nhng im g?
5. Qun l k thut i vi nguyn liu ma gm nhng bin php g v gii thch ti sao phi
thc hin nhng bin php ?
PHN 2- CNG NGH SN XUT NG
BI M U
I. NGHA CA NGNH CNG NGHIP CH BIN NG:
- ng l mt thc n rt quan trng cho s sng ca con ngi: Cng nh tinh bt, prtit,
cht bo, mui v c, ng l sn phm dinh dng ch yu cn thit cho c th con ngi.
Trang 11
Chng ta u bit nng lng ch yu cn cho c th con ngi do gluxit cung cp ng l
mt loi gluxi.t. ng c kh nng bin thnh nng lng d v nhanh chng ,l tnh u
vit ca ng so vi cc thc phm khc. Ngoi ra ng cn c v ngt v ngon.
- ng gp ln i vi ngnh kinh t quc dn: Ngoi vic dng lm thc n trc tip ng
l mt loi thc phm c nhiu cng dng nh lm bnh ko cc loi, lm nc gii kht,
ung ch, c ph hoc lm tng hng v ca cc loi thc phm khc nh trong k ngh sn
xut hp hoc dng trong y hc cha bnh.
- Ngoi ng l sn phm chnh ca cng nghip ng ra cn c nhng ph phm quan
trng phc v cho nng nghip v cc ngnh cng nghip nh khc.
B ma t l thay du, c 3 tn b kh cung cp nhit lng tng ng mt tn du;
dng lm vn p, lm bt giy, than hot tnh hoc l nguyn liu ca cng nghip cht do,
si tng hp.
Mt r l nguyn liu sn xut cn ru hoc s dng lm mi trng sn xut men bnh m
v cc loi men thc phm, l nguyn liu sn xut axit axetit, axit citric ... lm mi trng
ln men sn xut bt ngt ..
Cn b bn dng sn xut phn bn cho ma, c ph, cao su t hiu qu cao.
V vy sn xut ng l mt ngnh cng nghip thc phm rt c coi trng v pht trin.
II. LCH S PHT TRIN CA NGNH NG:
1. Th gii:
Vic ch bin ng trn th gii c t rt lu i. Ngi ta cho rng k thut c truyn
ch bin cy ma thnh vi loi cht ngt c bt ngun n , k thut c truyn ch bin
ng c ph bin ti cc khu vc chu , chu u, Bc phi; trong khi k thut ch bin
hin i c a t chu u vo chu .
Cng nghip ng tuy c rt lu i nhng hn 100 nm gn y mi c c kh ho.
Nhiu thit b quan trng c pht minh vo th k 19.
2. Trong nc:
nc ta ngh trng ma c t lu i. Cng vi ngh trng ma t xa ng cha ta
bit lm ra nhng loi ng truyn thng nh ng ming, ng th, ng phn, ng phi ...
Tuy nhin ngnh ch bin ng ma nc ta cha pht trin kp vi s pht trin ca ngnh
ng th gii.
T nm 1975 -1995 nc ta c thm nhiu NM mi nh La Ng (ng nai) 2000 TMN ;
NM Lam Sn (Thanh ho ) 1500 TMN, Ty ninh 500 TMN; ng thi cc nh my ng Bnh
dng, Qung Ngi nng cng sut ln 2000 TMN.
Nm 1995 Chnh ph a ra n pht trin ma ng Vit Nam v t n nay hng
lot cc nh my ng ln nh khc nhau ln lt ra i.n nay nc ta c khong 44 nh my
ng a tng nng sut p ln 50000-60000 tn ma/ngy vi sn lng ng hn 1 triu
tn/nm v mc tiu th bnh qun 13-15 kg/ngi/nm.
III. S LC V LU TRNH CNG NGH SN XUT NG:
Ma X l ma Ly nc ma Lm sch nc ma C c nc ma Lm sch mt
ch Nu ng, tr tinh Ly tm tch mt Lm kh Phn loi ng bao
IV. MT S THUT NG THNG DNG:
1. Ma:
Nguyn liu dng sn xut ng, ma a vo trch, p gm c ma thun v cc tp cht
theo ma.
2. Tp cht ca ma:
Trang 12
Gm l, ngn ma non, r, dt, ct...
3. B ma:
L phn cht kh khng tan trong nc sau khi trch p ly nc ma trong cy ma
4. B nhuyn:
L nhng ht rt nh gm nhng si celluloze rt ngn sinh ra trong qu trnh cht, nh ti v cn
p nc ma trong cy ma.
5. Nc ma nguyn:
L nc ma c p ra t cy ma cha pha trn nc vo, nh nc ma p ra ca my p u
tin.
6. Nc ma hn hp:
Nc ma tng hp rt ra t dn p, bao gm nc ma p ra my u tin v cc my p sau
c pha long bm vo khu sau x l ch luyn.
7. Nc ch trong:
L nc ma c x l nhit v ho cht qua thit b lng, lc, gn lt c nc ma trong
sut.
8. Cht kh:
Cht rn ho tan khng bay hi (nh ng) c xc nh bng Bx k hoc chit quang k.
9. Bx:
Bx vit tt ca ch Brix.
Bx biu th phn khi lng ca cht rn ho tan trong 100 phn khi lng dung dch thng
c o bng ph k (Bx k) hay t trng k.
V d : Nc ma 12
o
Bx ngha l c 12 phn cht kh trong 100 phn nc ma.
* Bx o nhit bt k gi l Bx quan st.
* Bx o nhit tiu chun (20
o
C) hoc Bx c hiu chnh v nhit tiu chun gi l
Bx ci chnh
10. ng theo Pol :
Pol vit tt ca ch Polarimet, l thnh phn ng saccaroza c trong dung dch tnh theo phn
trm khi lng dung dch do kt qu o c bng my Polarimet 1 ln theo phng php tiu
chun quc t.
11. ng theo Sacc:
L thnh phn ng saccaroza c trong dung dch tnh theo phn trm khi lng dung dch cn c
vo kt qu ca phng php o v phn tch chnh xc ca phng th nghim cn gi l phng
php chuyn ho v n loi tr nh hng ca nhng cht khng ng gy nn trong qu trnh xc
nh thnh phn ng saccaroza.
12. tinh khit:
Ch mc trong sch ca dung dch ng; c biu th bng phn trm khi lng
ng saccaroza nguyn cht so vi khi lng cht rn ho tan c trong dung dch.
- AP ( vit tt ca ch Apparent Purity): biu th tinh khit n gin ca dung dch ng
l t l phn trm khi lng saccaroza (tnh theo pol) trn ton phn khi lng cht kh
trong dung dch ng.
Pol: c xc nh trc tip 1 ln trn my phn cc Polarimet.
Bx: c xc nh bng Bx k hay Baume k (1 Be=1,84 Bx)
,% 100
Bx
Pol
AP =
Trang 13
- GP (vit tt ca ch Gravity Purity) biu th tinh khit trng lc ca dung dch ng, l
t l phn trm khi lng saccaroza tnh theo Sacc trn ton phn khi lng cht kh trong
dung dch ng
Sacc: c xc nh bng phng php phn cc 2 ln trn my phn cc Polarimet.
Bx: c xc nh bng chit quang k.
- TP (vit tt ca ch True Purity) biu th tinh khit thc ca dung dich ng, l t l
phn trm ca khi lng saccaroza tnh theo Sacc trn ton phn khi lng cht kh xc
nh bng cch sy kh trong dung dich ng
,% 100
) (saykho Bx
Sacc
TP =
Trong thc t ,ngi ta thng dng tinh khit n gin ( AP ), tuy chnh xc cha cao
nhng xc nh nhanh v vn p ng yu cu sn xut.
13. ng kh cn vit k hiu l RS:
Vit tt ca ch Reducing Sugar, ch nhng loi ng trong cng thc phn t c cha
nhm chc CHO (andehyt) hoc CO (axeton) ,chng hn nh glucoza v fructoza.
14. ng nguyn liu:
Tt c cc loi ng a vo sn xut gia cng, tinh ch li c phm cp cao hn.
15. ng th:
C tn gi ting Anh l raw sugar, l loi ng nguyn liu i vi nh my ng tinh
luyn l ng c tinh th mu vng, cha qua sy kh, thng c pol =96-98%.
16. ng tinh luyn:
Thng gi l RE - vit tt ca ch Refined Extra Quality, l ng uc sn xut t ng
nguyn liu, ng th ... vi phm cp cao Pol >99,8% , m s 0,04%
17. ng knh trng (ng trng n in):
Thng c gi l RS vit tt ca ch Refined Standard Quality, l ng c sn xut
trc tip t nguyn liu ma cy, thng c phm cp thp hn RE , Pol > 99,5% , m s 0,05%,
cn gi l ng ct trng.
18. Mt ch:
Cn gi l ch c hay sir, l nc ch trong sau khi qua h thng bc hi (c c) lm
nng ch trong c nng ln (thng c nng t 55- 70
0
Bx )
19. ng non:
L hn hp gm c tinh th ng v mt ci sau khi nu n c ht tinh th v nng no
ri nh xung tr tinh. Tu theo ch nu m phn cp cc loi ng non A,B,C ...
20. Mt:
L cht lng c tch ra t ng non bng my li tm v c tn tng ng vi tn ng
non nh mt A,B,C...
21. ng ging:
L hn hp ng bi hoc ng tinh th c nghin nh trn vi cn a vo ni nu
lm nhn (mm) tinh th hoc ng non nu cha n kch thc yu cu, tch ra mt phn a
vo ni nu khc pht trin tinh th v th tch theo yu cu ca tng loi sn phm.
22. ng h:
,% 100
Bx
Sacc
GP =
Trang 14
Cn gi l magma l hn hp ng, mt hoc nc trn u cung cp lm chn (ging)
cho cc ni nu ng.
23. Ch ng:
L khi nim v nng sut cng nghip, ch lng ng thng phm c th ly ra t cy
ma cc x nghip ch bin ng ma v da vo c s gi tr ch ng xc nh c, x
nghip thanh ton tr tin mua nguyn liu ma cho ngi trng ma. Khi nim ny do cc x
nghip ch bin ng ma Uc xy dng v p dng thng k hiu l CCS ( vit tt t cc ch
Commercial Cane Sugar) t nm 1899 ti phng th nghin Queens Land
Thng thng vi mt ging ma sn xut, nng sut cng nghip t t 9-13%
Cng thc tnh ch ng CCS:
Trong :
Pol
1
: pol nc ma p u hoc nc ma nguyn p bng my p phn tch
Bx
1
: Bx nc ma p u hoc nc ma nguyn p bng my p phn tch
F: % x trong ma ca mu phn tch.
PHN A: LY NC MA
CHNG 1 : LY NC MA BNG PHNG PHP P.
) ( ) (
100
3
1
2
1
100
5
1
2
3
1 1
F
Bx
F
Pol CCS
+

+
=
Trang 15
Nguyn l chung ca phng php p l x v p dp thn cy ma nhm ph v cc t bo ly
nc ma.
I. S CNG NGH CA CNG ON P MA:
p ma l cng on u tin ca c qu trnh sn xut ng c chia thnh cc giai on nh nh
sau:
Ma Tip nhn v xung ma Cp ma vo my p X l ma trc khi p p dp p
kit.
1. Tip nhn v xung ma:
- Vic tip nhn ma c thc hin ti bn cn ca nh my. Ti y ma c xc nh trng
lng v nh gi cht lng thng qua vic rt mu i din hoc khoan ly mu xc nh
ch ng.
- Dng c bc d ma cc nh my ng thng dng l cn cu ma hoc cu cu ma.
- khng gy tr ngi cho vic tip t ma cho cc bng ti chnh chuyn ma vo my p
cn c cc bng ti ph. Bng ti ph c hai dng:
+ Bn la ngang: y l bng ti rt rng v rt ngn, hnh ch nht hay gn hnh vung, hot ng
nh mt m t c lp. Mt phng trn ca n nm cao hn 2 mt v vung gc so vi bng ti
chnh. Ma c cu b xung bn la v chuyn xung bng ti chnh dn dn. Bn la ngang
s thm thun li khi c t thm trc iu chnh ma, trc ny gip ma xung bng ti u n
trnh khng cho cc b ma ln ri xung lm nghn dao cht.
+ Bng ti ph: y l bng ti c chiu ngang bng bng ti chnh, nhng tm ca n nm vung
gc v trn bng chnh. N c nhim v tip t ma ging nh mt nhnh sng iu ho va tip
t va iu chnh lu lng.
2. Cp ma vo my p:
- Vic vn chuyn ma t bi ma n cc che p dp c bng ti ma chnh m nhn. V
yu cu vic tip t ma cho che p dp uc tt bng ti cn c phu cao v phi vt
qua mt bng ca bi ma nn bng ti thng t di h nn thng c 3 phn: Phn nm
ngang, phn nghing dc ln v u ma pha trn che p dp hoc che p.
- Vic iu khin bng ti ma thng l loi c lp v tin hnh bng m t in.
3. X l ma trc khi p:
- Vic x l ma c thc hin nh cc dao bm (cht)
- Nhim v ca dao bm hay mc ch ca vic x l mia:
+ lm tng nng lc che p bng cch bin ma thnh mt khi cht ch v ng u gip cho che
p dp d tip np.
S CNG OAN EP MA
Nc ma hn hp
1- Bng chuyn; 2- May san bng; 3- May bm; 4 - May ep d p; 5- May ep kit
Trang 16
+ lm tng hiu sut ca che p v ph v lp v ma v gip vic p v trch ly nc ma
c d dng.
- Phng cch lp t cc dao bm: thng thng chia ra hai loi:
+ loi dao bm san bng san bng lp ma l chnh.
+ loi dao bm ph v: bm nt ma.
+ i khi cc nh my cn s dng thm dao bm th 3 hoc ba p nhm cho php t n ch
s x l ma tt nht. Tuy nhin ba p c li th nhiu hn dao bm.
4. p dp
Che p dp thng c hai hay ba l ( trc p)
- Mc ch: bo m vic cung cp ma cho c dn p, lm tng nng sut p, tng hiu sut
p v gim bt cng sut tiu hao.
- Nhim v chnh l:Lm cho ma dp vn hn, thu nh th tch lp ma v gip che p trch
ly nc ma
c tnh ca che p dp:
+ B mt l p ny phi c cu to c bit cng mt lc nghin v bm nt cy ma, gip
cho cc che p lm vic hiu qu vi ma c nghin nh v s tr thnh b ma.
+ Che p dp phi c tc vng cao hn cc che p kit v n c nhim v a vo che p ma
cha phi dng b ma nn che p kh tip thu. Nu c cng tc vi che p th s khng
cung cp lng nguyn liu m che p kit yu cu.
+ Thng thng cc che p dp c kch thc ln hn che p kit.
5. p kit:
Mc ch: ly kit nc ma c trong ma ti mc ti a cho php
Thng thng trong dn p hin nay ngoi che p dp, b tr lin tip t 2-5 b p 3 trc .
II. CC PHNG PHP P MA:
C 2 phng php p l p t (p c ti nc thm thu) v p kh.
1. Phng php p t:
a/ Mc ch ca vic ti nc thm thu:
Khi b ma b nn ngay c vi cc lc nn rt ln v lp i lp li nhiu ln, cng khng bao
gi trch ht lng nc ma m n c. B ma ny ch hng n mt gii hn m ti thiu,
thng thng t 45-48% v n 40% cc trng hp c nhiu thun li, c ngha l n vn gi
mt phn ln lng nc ma ca n. Nu lc ny ta dng nc ti ln b, lng nc ny s
phn tn u ra lp b v lm long nc ma cha trong b. Che p tip theo s em lng b tr
li gii hn m ban u. Nhng m ny c cu thnh khng phi bng lng nc ma
tuyt i m bng lng nc ma c pha long nh vy ta trch ly c ng v m
b vn 45-48%. Nh vy vic ti nc thm thu nhm tng hiu sut ly ng sacc t cy
ma, nh kh nng ht nc mnh ca lp b ra khi my p nn khi phun nc thm thu vo,
nc ny s ngm nhanh vo b v ho tan phn ng cn st li, sau qua cc my p k tip
nc ng long c ly ra v c nh th ti khi ng c ly ra mc cao nht.
b/ Cc phng php thm thu:
* Phng php thm thu n:
Phng php ny n gin, b c ti nc sau mi che p. Nu ch ti nc vo mt im nm
trc che p cui th gi l thm thu n mt ln. Nu ti thm nc vo trc che p p cui th
gi l thm thu n 2 ln v tng t c thm thu n 3 ln, 4 ln.
- S phng php thm thu n 3 ln:
* Phng php thm thu kp (phc)
Xut pht t s thm thu n ngi ta ch thy rng nc ma pha long che p cui ch ton l
nuc v ngi ta dng n hi lu vo trc che p p cui. iu ny c gi l thm thu
Trang 17
kp. Ngha l va phun nc l va s dng li cc loi nc ma long lm nc phun vo b
ca cc my p trc da theo nguyn tc nc nhiu ng phun vo b cha nhiu ng, nc t
ng phun vo b cn cha t ng
- S phng php thm thu phc
c/ Nhng iu kin k thut ca thm thu:
* V tr ti nc:
Ti vo b sau khi va ra khi my p v lc b n ra lm cho nc d thm vo b nht. Nu
lu khng kh chui vo v s gy kh khn cho thm thu.
* Lng nc ti:
Dng nhiu hay t ph thuc vo phng php thm thu, thnh phn x v hm lng ng. Nu
nhiu qu hiu sut p c tng t nhiu (lng ng ly ra c thm mt t) nhng lng nc
nhiu qu nh hng n qu trnh p v gy ma st trt, ng thi nc nhiu s tng nhit lng
trong cng on c c nc ma, t qu th ng ly ra cha ht.
tnh ton lng nc thm thu ngi ta c th da vo h s ti
=01; hiu sut p tng nhanh
=12: hiu sut p tng chm hn
=2: hiu sut p tng rt chm
>3 hiu sut p hu nh khng tng
Thng thng khi nh my mi hot ng hoc thit b mi tu b th ta dng =3 sau s gim
dn n khi =1,5 th ngng lm v sinh h thng bc hi. Lng nc ti cn dng ng vi
=2 l tt khong 25-30% khi lng ma p.
* Nhit nc ti:
+ nhit nc ti thng 55-65
o
C
+ ngun nc ti thng ly nc ngng t cc ni bc hi cui
+ nhit nc ti thp <50
o
C
- hiu sut p gim do tc dng thm thu t
- vi sinh vt pht trin mnh 40-50
o
C.
+ nhit nc ti cao:
- hiu sut p tng do tc dng thm thu tt
- nng sut p gim do b b trng n qu ln i vo trc p kh khn
- nu nhit cao qu: v nc ma p thng trong mi trng axit do nhit cao
s lm ng chuyn ho ng thi thnh phn phi ng trong b d b theo nc p
ho vo nc ma do lm gim thun khit ca nc ma.
* p sut nc thm thu:
p sut cng cao cng tt, nc thm thu s ngm xung n lp b di cng. Nhng cng tu
theo dy mng ca lp ma, nu lp ma dy dng p sut cao, lp ma mng dng p sut thp;
thng p sut thm thu 2-3kg/cm2
* Thi gian thm thu:
Thi gian thm thu cng di th tc dng thm thu cng tt (tu thuc vo chiu di ca bng
chuyn trung gian)
2. Phng php p kh:
gx Khiln
i gnct Khiln
=
Trang 18
Ep kh l p khng c nc thm thu, bao gm tt c cc ln p lin tip ln trn lp b trong
dn p m khng b sung thm vo dung dch lng no. Do khng c ti nc nn hiu sut p
thp. Ch p kh trong cc trng hp sau y:
- Ep th cng: khng c bc hi chn khng do tiu hao cht t nhiu v vy khng th ti
thm thm nc.
- kim tra vic tnh ton cc thng s v lp t my ca dn p c hon ho khng.
III. VI SINH VT TRONG CNG ON P MA:
1. Tc ng ph hoi ca VSV:
Nc ma - c ng khong 10-14%, pH=5-5.5 khi ma xu, su bnh, gp bo lt pH
ny c th gim xung mc 4-5, nhit khong 25oC - l mi trng thch hp cho s sinh
trng ca VS V.
a. Chuyn ho v lm mt ng trong nc ma:
Kt qu ca qu trnh chuyn ho lm cho hm lng ng sacaroza b gim v tinh
khit ca nc ma cng gim .
b. S hnh thnh cc cht keo:
Cc VSV to ra cc khi nhy, do bm trn thnh ng, cnh bm, van c th lm cho
ng ng b nght, tt van, bm nh hng khng tt ti qa trnh sn xut; hoc lm sai kt qu
phn tch ng khi dng my phn cc.
2. V sinh khu p:
Khi v sinh nhng che p khng y , tng nhng tn tht saccaroza c th ln ti 2,5kg/tn ma.
Trong mt nh my sch s v kh trng tt c th gim i ng k nhng tn tht do vi khun gy
nn.
- Mc ch vic v sinh khu p hn ch nhng tc hi ca VSV c th gy ra. Trong phm
vi khu p phi c gng bo m v sinh tht tt khng ni no c mi hi chua hoc thy
nm mc pht trin, hoc c s hin din ca bn hoc kim tra thy st thun bt thng
gia nc ma u v nc ma hn hp. Do trong qa trnh p phi ch n vn v
sinh st trng.
- Phng php v sinh: thc hin v sinh tt cn phi kt hp gia lau chi v vt l c
hiu qu vi dng nc nng hoc s dng mt cht st trng thch hp: dng vi; dng ho
cht formol, hypochlorit, busan 881, 885... Di tc dng ca kim mnh v nhit cao s
hot ng ca VSV b ngng tr. Trong qa trnh sn xut phi nh k st trng cc b
phn nh bng chuyn trung gian, bng chuyn ma p li, my p, thng cha nc ma hn
hp ... Khi ngng hot ng phi v sinh sch s ri dng sa vi phun vo cc thit b ni
trn phng s pht trin ca VSV, khi cho my chy li cn phi ra sch nc vi.
IV. VN TC P:
1. nh nghi:
a. Vn tc p ca mt my p: l tc ca b ma khi i qua my p ma
b. Vn tc p ca mt dn p: l vn tc trung bnh ca cc my p trong dn p.
Vn tc p c k hiu l v thng c n v l m/pht.
v1, v2 ...vN: vn tc p ca my p 1,2...N
N: s my p trong dn
Vn tc p ni chung ch tc di chuyn ca ma trn bng chuyn ma v ca b ma trn cc
bng chuyn trung gian v ngay trn cc my p.
2. Cng thc tnh vn tc ca my p
N
vN v v
danep v
+ + +
=
...
) (
2 1
Trang 19
v=t.D.n
v: vn tc p (mt/pht)
D: ng knh trung bnh ca my p (mt)
D1, D2, D3: ng knh trung bnh ca trc nh, trc trc, trc sau (mt)
n: tc quay ca trc p, l s lng vng m trc p quay trong mt n v thi gian (vng/pht).
3. Vn tc p ti a:
- Nu xt v phng din nng sut p: khi tng vn tc my p th nng sut p tng, tuy
nhin khi vn tc p vt qu mt tr s gii hn no th nng sut p li gim xung.
Hin tng ny c gii thch l do h s ma st gia b v b mt kim loi lm trc p
gim nhanh chng khi vn tc tng i gia b v b mt kim loi tng ln. Theo ng
Hugot, i vi cc dn p thng thng, vn tc p gii hn l 26,18 m/pht. Vt qu gii
hn ny nng sut p s gim xung.
- Cc nh ch to khng thng nht nhau v vn tc p ti a m dn p nn c c hiu qu
kinh t nht. Tuy nhin tt c u thng nht vn tc p kinh t t l vi ng knh trc p.
V. NNG SUT P
1. nh ngha:
Nng sut p ca mt dn p l lng ma m n c kh nng p c trong mt n v thi gian.
Nng sut p k hiu l A, n v tnh l lng tn ma /gi hoc lng tn ma/ ngy.
Ngi ta thng k hiu:TMG -tn ma/gi ; TMN- tn ma/ngy.
Nu tnh trn tr s trung bnh ngi ta c th chuyn TMG sang TMN bng cch nhn vi 23,75.
A= xTMN= x.23,75TMG
2. Cc yu t nh hng n nng sut p:
C nhiu yu t m cc yu t chnh l nh sau:
- Lng x trong ma:
+ Ma c hm lng x cao s lm gim nng sut p
+ X khng cng, khng dn d vo my p, nng sut p tng ln.
- Kch thc v tc ca cc trc p:
+ Trc p c kch thc ln th nng sut p s ln.
+ Tc quay ca trc p tng, nng sut p tng. Khi cc yu t khc khng thay i (p lc nn
trc nh, kch thc trc p, cht lng v s lng x ...) tc quay ca trc p tng tc l vn
tc p tng, lng ma i qua my p nhanh nn tng nng sut p)
- S lng ca trc p:
+ Trong trng hp hiu sut p khng thay i, mc ch tng s trc p ch tng lng p th
nng sut t l thun vi s trc p hay s ln p.
+ Trong trng hp khng xt n yu t lng p, tng s trc p ct tng hiu sut p th
ngc li nng sut tng rt t.
- X l ma trc khi p:
Ma c x l tt nng sut p s tng Ma sau khi qua x l, mt ma tng ln, ma vo trc p
d dng, tuy cng mt dy ming p nh nhau c th c nhiu ma i qua, do nng sut p
tng.
- Vn s thm thu:
Lng nc thm thu tng, nhit nc thm thu cao, nng sut p gim. Thm thu c tc
dng ln n nng sut p. Nu lng nc thm thu qu nhiu th hiu sut p tng ln khng
nhiu nhng ma vo my p kh khn v gy ra ma st trt. Nhit thm thu cao b ma trng
3
3 2 1 D D D
D
+ +
=
Trang 20
ln nn d xy ra hin tng nghn b; T ng nghn c m t trong iu kin khi my p khng
ngom ht ma c a ti v v th dn ng my p trc.
- Rnh (rng) ca trc p:
Rng trc p lm tng din tch p ca trc. Hnh dng v su ca rng c tc dng ko ma vo
my p. Rnh thot nc c tc dng thot nc nhanh, nht l i vi trc trc c li cho vic
ko ma vo trc do lm gim s trt ca ma hay b trc p v ci thin kh r nng lc ca dn
p.
- Lc nn thu lc:
p lc trc nh i vi nng sut khng c nh hng r rt. Ch yu tc dng n hiu sut p.
Nhng khi trc nh chu p lc tng i nh, ma vo my p d dng.
- Vic s dng cc thit b tip np cng ch:
Cc trc p tip np cng ch pha trn v nht l pha di l cc cn y v cn tip np vi p
sut lin tc c th lm tng lng ma p vi t l nhiu khi rt r. Dn p c h thng cung cp v
kim sot ma t ng s lm tng nng sut p
- Vic quan nim v tnh trng thit b:
Cc my p hin i gm cc ci tin c th lm tng nng sut p. Mt khc s mn ca rnh rng,
hao mn trc p, cc b mt ma st, c bit b phn p lc nn trc nh c th gy tr ngi cho
my p lm vic tt. My p hay h hng lt vt lm gim nng sut p.
- Nhn lc:
Gi tr ca nhn s bo m vic iu chnh v bo dng che p l mt yu t kh lng c
nhng hu qu ca n c th rt ln. Cng nhn c kinh nghim vn hnh v sa cha s gip nng
sut p gia tng.
3. H s s dng
- Bao gi cng lp t dn p c nng sut lp t (theo tnh ton) cao hn nng sut thit k
(nng sut hot ng), cho nn mi dn p u c h s s dng
- H s s dng phn nh mc an ton v mt nng sut p ca dn p c lp t. H s s
dng cng nh cng an ton nhng chi ph lp t cao. Thng o = 0,6
VI. HIU SUT P
1. nh ngha:
Hiu sut p l t l phn trm lng ng sacaroza ly ra c khi cy ma so vi lng ng
sacarza c trong cy ma.
K hiu E; n v tnh %
2. Cng thc tnh hiu sut p:
Trong : E: hiu sut p, %
Q: khi lng nc ma hn hp, tn
M: khi lng ma p, tn
,% 100
mia
nmhh
Pol M
Pol Q
E
=
tnhtoan
dung thitks
A
A
=
Trang 21
Tuy nhin khng th cn c n thun trn hiu sut p tnh theo cng thc ni trn nh gi
hiu qu lm vic ca mt dn my p, bi v thc t cho thy hiu qu lm vic ca mt dn p ma
cn b nh hng bi thng s x ma, trong khi trong cng thc tnh hiu sut p khng c x
ma. V vy ng Noel Deerr r ngh mt thng s khc phn nh hiu qu lm vic ca dn p
mt cch trung thc v cng bng hn, l hiu sut p hiu chnh.
3. Hiu sut p hiu chnh:
a. Khi nim:
Mt dn my p bt k:
- Khi p ma c %x l f th t c hiu sut p l E.
- Nay gi s chuyn sang p ma tiu chun c % x l 12,5 m t l nc ma tuyt i mt trong
x nh c th hiu sut p lc ny c gi l hiu sut p hiu chnh.
K hiu E
12,5
; n v tnh %
Hiu sut p hiu chnh l hiu sut p mi ca mt dn my p, m trc y khi p ma c hm
lng % x l f th t c hiu sut p l E, nay gi s chuyn sang p ma tiu chun vi hm
lng % x l 12,5 m khng iu chnh g khc vn t t l nc ma tuyt i mt trong x
nh c.
b. Cng thc tnh hiu sut p hiu chnh:
c. ngha:
V d 1 Hiu sut p ca dn p A l 94% khi p ma c hm lng x l 11,%5. Xc nh hiu sut
p hiu chnh:
V d 2: Hiu sut p ca dn p B l 92% khi p ma c hm lng x 16%. Xc nh hiu sut p
hiu chnh:
So snh hiu qu lm vic ca 2 dn p trn?
Hiu sut p hiu chnh c s dng so snh v nh gi hiu qu lm vic ca cc dn my p
khc nhau hoc ca cng mt dn p vi cc loi ma khc nhau.
4. Cc yu t nh hng ti hiu sut p:
- X l ma trc khi p:
+ Ma x nh, x ti cao, hiu sut p tng hay ni cch khc h s x l ma cao, hiu sut
p tng.
Tuy nhin hnh dng mnh vn ma sau khi x cng nh hng ln ti hiu sut p. Nu dng bt
th khi p thot nc ma km, nc ma kh thot ra khi lp ma, nn lm gim kh nng ly
ht ng ra khi ma. Tt nht l x ma thnh dng si, dng ny thng thong cao, nc
ma thot ra d dng, cng c li cho vic pht huy hiu qu thm thu.
+ Mnh vn ma dng si nng cao hiu sut p hn dng bt.
- Ap lc nn trc nh:
+ Ap lc nn trc nh tng, hiu sut p tng
+ Ap lc nn trc nh tng t 0 148.10
5
N/m
2
, hiu sut p tng nhanh. Ap lc nn trc
nh > 148.10
5
N/m
2
, hiu sut p tng chm. Ap lc nn trong khong t 196.10
5
245.10
5
c li v knh t, an ton trong sn xut.
o Khi hm lng x trong ma cao, c th tng p lc nn t hiu sut p cao.
- Thm thu:
f
f
E E
7
100
100 100 5 12
) (
) ( ,

=
Trang 22
+ Ep c s dng nc thm thu th hiu sut p tng ln rt nhiu so vi p kh
+ lng nc thm thu nhiu, hiu sut p tng.
+ Nhit nc thm thu cao, hiu sut p tng.
. Thc nghim cho thy: lng nc gp i khi lng x l hiu qu, nhit ti u 55-65
o
C
- S lng trc p:
S lng trc p tng th s my p s nhiu ngha l ma s c p nhiu ln, mc trch nc ma
cng trit hiu sut p tng. Tuy nhin nu s lng trc p nhiu qu th s khng hiu qu.
S lng trc p tng, hiu sut p tng. S lng trc p/dn p thng thng l 12-15 trc (4-5
my p) hiu qu nht.
- Tc p:
+ Khi tng tc p, nng sut p khng i th hiu sut p s tng
+ Khi tng tc p, nng sut p tng th hiu sut p gim
+ Mc tc ng n hiu sut p rt nh khi tc p < 5 vng/pht
- ti x:
Sc ti x l trng lng x trn mt n v din tch v bi mt trong cc l p khi quay.
Sc ti x t l thun vi chiu dy ca lp b, t so snh nng lc lm vic ca hai my p
c ung knh khc nhau ta phi qui ra sc ti x so vi ng knh. T sinh ra khi nim ti
x.
ti x = q/D kg/m
2
/m kg/m
3
+ Khi ti x tng s lm cho hiu sut p gim
+ Nu ti x tng ln 10% th hiu sut p gim 0,17%
- Tnh trng my p:
+ My p hay h hng, hiu sut p gim
+ V trc p b mn, hiu sut p gim
- Cng nhn vn hnh:
Cng nhn c trnh k thut v kinh nghim s gp phn nng cao hiu sut p.
CHNG 2
LY NC MA BNG PHNG PHP KHUCH TN
Trang 23
Phng php khuch tn c s dng trong tt c cc nh my ng c ci trch ly ng
t lt c ci. Nhiu nh my ng ma ca nhiu nc trn th gii dng phng php kh/tn
vi cc thit b kh/tn khc nhau. nc ta phng php kh/tn c dng u tin nh my
ng La ng vi thit b khtn DdS ca an mch.
S khuch tn:
Khuch tn l mt hin tng trong d hai dung dch c nng khc nhau tp trung li st bn
nhau, hoc chng hn ch cch nhau bi mt mng mng, t trao i vi nhau bng thm thu
xuyn qua mng mng y. Nu c hai dung dch cng mt cht th s trao i s ko di cho n khi
c hai bn mng mng nng bng nhau. iu ny phi gi nh rng mng mng phi thm thu
i vi cht ho tan. Nu c hai hoc nhiu cht ho tan, mmg mng c th thm i vi dung mi
hoc vi mt s cht nht nh v khng thm i vi cc cht khc. Ngi ta ni l bn thm.
I. c im ca phng php khuch tn i vi ma:
Qua nhiu th nghim ngi ta thy rng khi ct ma v c ci thnh tng lt c kch thc tng t
v ngm trong nc nng 75
o
C th thi gian khuch tn lt ma di gp ba ln so vi lt c ci.
lt c ci nng ng gim rt nhanh v sau mt thi gian nht nh ton b ng trch
ly. i vi ma nhit ca nc l 75
o
C, nng ng trong lt ma gim rt chm v sau mt
thi gian kh di, mt t ng vn cn trong lt ma. Mun ly c ng ra khi lt ma trit
hn cn phi tin hnh ngm trong nc nng 100
o
C nhng nh th ny li bt li bi v ngm
nhit cao ng sacarza b chuyn ha, cht khng ng ha tan vo nc s nhiu ln. Nh
vy i vi ma mun khuch tn 75
o
C th i hi thit b khuch tn phi ln, thi gian khuch
tn di. Mun ly ng ht ra khi lt ma trong thi gian ngn hn th cn phi ph v t chc t
bo ma. V vy phi c dao bm ma, my nh ti, my p dp, my p .. ph v t bo ma v
ly ra mt phn nc ma, sau dng thit b khuch tn ly mt phn nc ma cn li.
i vi ma do tnh cht ca ma khng th da vo phng php khuch tn n thun ly
ng ra khi ma nh i vi c ci m phi dng mt s thit b trc v sau khuch tn nn c
th ni phng php khuch tn ma l phng php kt hp gia khuch tn v p. Thit b khuch
tn thay th vo b trc p gia dn p. Mt khc trong khi c ci s khuch tn cho php nng
cao hn thun nh tnh thm thu cao ca saccaroza so vi nhng tp cht, cn ma th li v
thun rt km, s ngm chit mang theo khng phn bit saccaroza v tp cht vo trong nc
ma thu c.
II. Lu trnh cng ngh ca phng php khuch tn:
H khuch tn ma bao gm vic x l ma, khuch tn nc, p nc khi b ma v x l nc p.
1. X l ma :
x l ma c th dng my p dp, my nh ti hoc c hai. ma b nh ti c nhiu t bo
b ph v hn so vi ma b p dp, lng ng trch ly c ma nh ti nhiu hn. So snh
hiu qu trch ly ng v tinh khit ma nh ti v ma ct lt th cng thy ma nh ti
cho kt qu tt hn.
2. Khuch tn: c hai h khuch tn, ch yu l khuch tn ma v khuch tn b.
- Khuch tn ma: phng php ny ging nh phng php i vi c ci: x l ma, c dao cht
ra tng t, qua ba p hoc nh ti ri a vo thit b khuch tn. Nh vy ma cn nguyn
trng lng v cn gi nguyn phn ung.
- Khuch tn sau che p hay l khuch tn b ma: Ma c x l nh phng php p , i qua
mt my p, c bit qua hai my ly ra nhiu nc cng tt, khong 65-70% ng, cn b
th cung cp cho khuch tn
3. p nc t b t:
Trong c ha trng hp khuch tn ma hay khuch tn b, ta khng th b khuch tn trng
thi cha 88-90% nc nh th c: nh my ng ma cn nhin liu nhng b ma khuch tn
Trang 24
khng dng c v m qu cao. Bng mi cch ta phi p n ly bt lng nc tha, n gin
nht l cho b t i qua m hay hai my p a m b xung < 50%
4. X l nc p:
Nc p thu c phng php khuch tn kh nhiu nhng li c nhit cao, hm lng ung
thp. Thng thng nc ma p li c sng v gia nhit n 103
o
C, sau gia vi n pH 7,5-
8,2 lng cn v lm ngui n 75
o
C i vo khuch tn.
Hoc nc p c th x l dng lm mi trng nui cy sn xut ch phm enzime.
* Cc thit b dng trong phng php khuch tn:
khuch tn ma ngi ta thng cn dng:
2 dao cht + 1 ba p + thit b khuch tn di + 2 b my p
Cn khuch tn b th cn:
2 dao cht ma + 1 ba p + 1 b my p + 1 thit b khtn ngn + 2 b my p
III. SO SNH HAI PHNG PHP LY NC MA: P V KHUCH TN
- Hiu sut ly nc ma:
+ p : (h thng phc tp) Hi Sut cao nht = 97%
+ Khuch tn: Hiu sut 98-99%
- Tng thu hi:
+ Tng hiu sut thu hi ng ca phng php khuch tn(82%) ln hn phng php p
(80%)
- Tiu hao nng lng: ca h khuch tn t hn h p.
- Vn u t ca nh my ng bng phng php khuch tn t hn nh my ng bng
phng php p.
- Tn ti ca hai phng php:
* Khuch tn:
+ Tng nhin liu dng trong bc hi.
+ Tng cht khng ng trong nc ma hn hp do tng tn tht ng trong mt cui.
* p:
+ Trc p l thit b th kch nng n, li trc p lm bng thp hp kim t tin, gi tin ch
to, sa cha bo dng cao.
+ tiu hao nng lng nhiu
+ tng hiu sut thu hi t
phng php khuch tn c nhiu u im hn so vi phng php p
PHN B : LM TRONG, LM SCH NC MA
CHNG 3: NGUYN L LM SCH NC MA
I. KHI QUT CHUNG:
Trang 25
1. Nc ma:
Nc ma thu c t khu p gi l nc ma hn hp. Thng thng nc ma hn hp cha t
13% n 15% cht tan. Ngoi ng sacarza, trong nc ma cn nhng cht khng ng c tnh
cht ha l khc nhau.
- Xt v thnh phn ha hc:
Nc ma gm : Nc
Cht kh - ng
- cht khng ng
Thnh phn ha hc:
+ Nc 77-88%
+ Cht kh: - ng sacarza: 8-21%
- ng kh : 0,3-3%
- Tp cht hu c: 0,5-1%
- Tp cht v c: 0,2-0,8%
Ngoi ra cn t, ct, VSV...
Thnh phn tp cht c trong nc ma hn hp c phn loi nh sau:
Axt hu c 13%
Carbonhydrate 10%
Hp cht v c c ni t 34%
Cc cht mu sc t 17%
Sp ma 17%
Mui v c 7%
Silic 2%
Tng cng 100%
2. Anh hng ca cc tp cht (cht d)
- Cc acid hu c lm cho ng sacarza chuyn ha
- Cc huyn ph l lng lm nc ma c, kh lc kh kt tinh.
- Cc sc t (cht mu) lm gim phm cht ng.
- Cc cht d khc nht l mui v c gy tr ngi cho qu trnh kt tinh, to ra nhiu mt cn v
thu hi thp.
Cc tp cht ni trn tuy s lng khng nhiu lm nhng c nh hng xu n mi giai
on ch bin: lc, phn mt, v kt tinh ng kh khn, lm nc ma c nhiu bt, gim hiu qu
ty mu v gp phn lm tng tn tht ng trong mt cui. Ngoi ra cn c b nhuyn khi un
nng chng kt t li . Do cn phi loi tt c cc cht khng ng ra khi nc ma cng nhiu
cng tt.
3. Mc ch ca vic lm trong, lm sch nc ma:
- Trung ha acid trong nc ma hn hp hn ch ng sacarza chuyn ha .
- Loi ti a cc cht khng ng ra khi nc ma hn hp c bit cc cht c hot tnh b mt
v cht keo nng cao hiu sut thu hi ng.
- Loi b nhng cht rn dng l lng cc cht mu nng cao phm cht ng thnh phm.
II. NGUYN L C BN CA VIC LM SCH NC MA
Nguyn l c bn ca lm sch nc ma da trn cc c s sau:
- Dng phn ng ha hc kt ta cc tp cht hoc li dng tc dng hp ph, ko theo cc
cht bn khc ca cc cht kt ta hay c th lm ngng kt cc th keo trong nc ma cc
cht nm trng thi rn hay c t trng khc vi nc mi ri sau ny loi i bng cch
lng, lc ...
Trang 26
- Dng cc dng c thit b thch hp ha ch v tch ri cc tp cht ra khi nc ma nh
thit b lng, lc, thit b gia vi, sunpht ho,(carbonat ho, phosphat ho), gia nhit ...
III. TC DNG CA CC YU T N QU TRNH LM TRONG SCH NC
MA
1. Tc dng ca pH :
a. Ngng kt cht keo:
Trong nc ma c nhiu tp cht tn ti di dng keo, phn ln l keo thun nghch, mt
phn keo khng thun nghch, keo a nc v keo khng a nc v hu ht cc keo mang
in m (-). Cc cht mu cng tn ti di dng keo, do loi tr c keo th loi tr c
cc sc t. keo t cc cht keo, trong sn xut ng thng li dng tc dng ca im
ng in, c th gii thch s qua tc dng keo t ca keo bng tc dng ng in nh sau:
- Trong dung dch keo c kh nng hp ph cc ion lng cc ca nc to thnh v hydrat
bn vng v n tn ti trong dung dch. dng ny keo khng ht nhau v khng kt ta.
Nhng nu cho vo dung dch mt cht in ly, n phn ly thnh ion kt hp vi ion keo a
keo n trng thi trung ho in chng ht nhau v cng kt ta xung. Nh vy cho cht
in ly vo tc l thay i pH ca dung dch, gi tr pH m ti h keo ngng kt gi l pH
ng in
- i vi mi loi keo th tr s ca im ng in khc nhau, song cng tu tng loi ma,
kh hu v cch canh tc m chng khc nhau. Trong k ngh sn xut ng li dng cc
im ng in bng cch khng ch cc iu kin k thut c pH thch hp. Cn c
vo kt qu nghin cu ca cc nh khoa hc th trong nc ma c hai im pH lm ngng
t cht keo:
+ pH trn di 7 l im ng in ca nhiu loi keo trong nc ma.
+ pH =11 l im ngng kt ca prtin trong mi trng kim mnh. im ny khng gi l
im ng in, v lc trong nc ma c ng saccaroza v hm lng vi nhiu s ho
thnh hp cht c tnh hp ph prtin to thnh cht kt ta.
- Nhng yu t nh hng n im ng in:
+ Thi gian: rt quan trng; thi gian ngng li ca im ng in cng di th tc dng
keo t ca keo cng hon ton.
+ Nhit : tng nhit thch ng c th xc tin qu trnh keo t ca cht d, v nhit
cao s va chm phn t ln nn keo t tt. Mt khc nhit tng mng hydrat ho b
ph v keo d kt ta.
b. Lm chuyn ho ng saccaroza :
- Trong mi trng acid ng saccaroza b chuyn ho to thnh glucoza v fructoza
C
12
H
22
O
11
+ H
2
O C
6
H
12
O
6
+ C
6
H
12
O
6
+66,5
o
+ 52,8
o
- 92,8
o
.
- Tc chuyn ho ca phn ng trn ph thuc vo nhiu yu t nh pH, nhit v thi
gian:
- Trong sn xut vic chuyn ho ng saccaroza l mt iu bt li bi v khng nhng gy
tn tht ng m cn lm gim tinh khit ca mt ch, tng d nht, gy kh khn cho
vic kt tinh ng.
c. Lm phn gii ng saccaroza:
- Trong mi trng kim , di tc dng ca nhit saccaroza b phn hu. Sn phm phn hu
ca saccaroza rt phc tp: fucfurol, 5- hydrmtyl fucfurol, mtylglioxan, glixeandehit,
dioxiaxeton, acid lactic, acid trioxiglutaric, acid trioxibuteric, acid axetic, acid focmic... v
nhng sn phm c th tip tc b oxi ho di tc dng ca oxi khng kh.
Trang 27
- Phn ng phn gii xy ra cng mnh pH cng cao v nhit cng cao.
- S phn gii ng saccaroza trong qu trnh sn xut lm tng tn tht ng, tng nht,
mu gim hiu sut thu hi ng.
d. Lm phn gii ng kh
- Trong nc ma hn hp c chng 0,3-2,4% ng kh. Khi nc ma mi trng acid s
tn ti ca ng kh tng i n nh. pH =3 ng kh n nh nht. Nu pH ca
nc ma hay dung dch ng vt qu 7 s pht sinh cc phn ng phn hu ng kh.
Sn phm phn hu ca ng kh tng t sn phm phn hu ca saccaroza.
- Nhit tng tc phn ng tng; s lng sn phm to thnh ph thuc vo thi gian
tin hnh phn ng. (t
o
< 55
o
C sn phm phn hu khng mu, t
o
> 55
o
C sn phm phn hu
c nhiu acid hu c v cht mu).
- S phn gii ca ng kh trong qu trnh sn xut lm gim tinh khit ca mt ch,
tng mu, gim tc kt tinh ng.
e. Tch loi cht khng ng
cc pH khc nhau c th loi uc cc cht khng ng khc nhau.
- pH =7-10 cc mui v c Al
2
O
3
, P
2
O
5
, Fe
2
O
3
, SiO
2
, MgO d b loi; trong s Al
2
O
3
,
P
2
O
5
, SiO
2
b loi 95% cn MgO v Fe
2
O
3
ch b loi n 60%.
- pH = 7 tch loi c khong 50-60% cht keo (pentosan.)
- Khi pH khong 5-6, trn 98% prtin c th b tch loi, nu vt qu tr s pH hiu qu
tch loi rt thp.
Khi chn pH thch hp loi cht khng ng khng nn tch loi n c tng cht m phi
xt mt cch ton din tch loi nhiu cht khng ng.
2. Tc dng ca nhit :
- Nu khng ch nhit tt s thu c nhng tc dng chnh sau:
- C th loi khng kh trong nc ma, gim bt s to bt.
- Tng nhanh cc qu trnh phn ng ho hc, v d s to thnh nhanh chng v hon ton
kt ta CaSO
3
trong phng php sunpht ho v CaCO
3
trong phng php cabnat ho.
- C tc dng dit trng, phng hin tng ln men acid v s xm nhp ca VSV vo
nc ma.
- Do nhit d tng cao lm cho t trng nc ma gim, ng thi lm cht keo ngng t, tng
nhanh tc lng ca nhng cht kt ta. V d 82
o
C anbumin b ngng t, 102-104
o
C
pentosan b ngng t ...
- Nu khng ch nhit khng tt thng gp cc trng hp khng tt di y:
- khi nc ma c tnh acid (pH =5-5,5) di tc dng ca nhit, ng saccaroza b chuyn
ho tng tn tht ng.
- Nu thi gian tc dng ca nhit ko di v nhit cao thng sinh hin tng caramen
ho nh hng n mu sc ca nc ma, lm nc ma c mu sm.
- Trong nc ma hn hp c cha hm lng ng kh nht nh, di tc dng ca nhit,
c bit nhit cao, ng kh b phn hu to ra cc cht mu v cc acid hu c;
- un nng nc ma c kh nng thc y s thu phn vn ma, sn sinh cht keo.
- Mt s mc nhit nh du cc cng on chuyn ha ca tp cht:
- > 38
o
C, pH kim: ng kh bt u phn hy.
- > 41
o
C gim dn hot ng ca vi khun
- > 55
o
C: thc y phn hy ng kh sinh cht keo, cht mu v to ra axt hu c.
- > 61
o
C: hot ng ca mt s men v vi khun b nh ch
- >74
o
C: ngng hot ng ca mt s vi khun thng thng
Trang 28
- >81
o
C: nhit cao nht c th chu ng ca vi khun c v bc, ton b vi khun ngng
hot ng.
- 82
o
C l nhit cn thit ca qa trnh lng trong, albumin bt u ngng kt v th keo mt
tnh cht hon xung do m pH cng c th gim
- 95
o
C nhng kt ta th rn chc li do s thot nc, nht ca nc ma gim xung r
rt v tc kt ta cng nhanh.
- 100
o
C mt phn Ca
3
PO
4
tr thnh mui pht phat kim khng tan [Ca(OH)
2
. Ca
3
(PO
4
)
2
] v
mui pht pht acid calit Ca(H
2
PO
4
)
2
v acid phtphoric in ly (H
3
PO
4
) v kt qu l pH
gim xung.
- >100
o
C nc ma bt u si, tc dng thot nc nhanh c th to thnh mt b phn th
keo thun nghch do nh hng n tinh ca nc ch trong.
3. Tc dng ca vi:
a. Vi:
- Vi l ho cht quan trng c dng ph bin t nhng ngy khi u sn xut ng.
- Vi l mt cht v nh hnh, c phn tn cao, khi ho tan trong nc c tnh keo.
- ho tan ca vi ph thuc vo hm lng cht kh trong dung dch: nng ng
saccaroza v cht khng ng. ha tan ca vi tng khi nhit gim v nng ca
ng v cht khng ng tng
b. Yu cu cht lng ca vi:
- Cht lng vi c nh hng ln n hiu qu lm sch. Nu vi c nhiu tp cht, khi cho
vi vo nc ma s lm tng tp cht, lng, lc v kt tinh kh khn.
- Vi cn t cc tiu chun sau: CaO > 85%; MgO < 2%; SiO
2
< 0,6%; Fe
2
O
3
, Al
2
O
3
<1%;
CaCO
3
<1%.
- Trong thnh phn vi ch yu l CaO; ngoi ra cn ch n hm lng MgO, nu
MgO>2% s gy nhng tc hi sau y:
+ Gim thp ho tan ca vi;
+ Thi gian lng ko di;
+ Tc dng vi ng kh lm tng mu sc nc ma
+ MgO c ho tan ln l thnh phn ng cn cc thit b truyn nhit.
+ Lm cho ng c v ng
- Cc thnh phn khc nh Al
2
O
3
, Fe
2
O
3
, SiO
2
lm tng cht keo, tng mu sc nc ma v
ng cn trong thit b.
c. Cc dng vi cho vo nc ma:
Vi c cho vo nc ma theo cc dng sa vi, vi bt, canxisacarat.
- Trc y dng vi bt thng dng cc nh my ng th cng; vi bt phn ng chm,
kh khng ch lng chnh xc, khi phn ng to nhit nn d lm nc ma qu nhit, gy
tc dng phn hu ng kh, mu sc nc ma m, hin nay khng s dng vi bt.
- Vi dng sa vi c tc dng lm hn hp ng u, khng ch d dng. Nhng bn thn
sa vi c cha mt lng nc nht nh, tng lng nhit bc hi. Hin nay dng sa vi
c dng rng ri trong cc nh my ng.Nng sa vi thng l 8-10
o
Be.
- Canxisacarat: trn sa vi vi ch trong hoc sir, gi tip xc ti thiu trong 5 pht c
thi gian to thnh sacarat v thc hin gia vi cho nc ma vi hn hp ny.iu ch phc
tp, t ph bin.
d. Tc dng ca vi:
- Tc dng chnh
+ Lm tr phn ng acid ca nc ma v ngn nga s chuyn ho ng saccaroza.
Trang 29
+ Cc mui canxi to thnh dng kt ta c tc dng ko theo nhng cht l lng v nhng
cht khng ng khc
+ Kt ta, ng t cc cht khng ng.
-Tc dng kt ta cht hu c:
Cc cht khng ng hu c: prtin, pectin, sp v cc cht hu c khc khi tc dng vi
vi to thnh cc mui canxi m phn ln b kt ta hoc ni bt d loi c. Mt phn vn
tn ti trong nc ma, qua qu trnh kt tinh phn mt, vn nm li trong mt r. Ngoi ra cn
cc cht khc, nu l mi trng kim yu th vi khng kt ta n c, m c th b cc cht
kt ta khc hp ph ko i, c th lng xung hoc ni ln.
-Tc dng kt ta cht v c:
Vi c th tc dng vi cc loi mui v c ln trong nc ma to kt ta. Tt c nhng
mui canxi ny khi kt ta c tc dng hp ph nhng cht th keo albumin v sc t.
3Ca(OH)
2
+ 2K
3
PO
4
Ca
3
(PO
4
)
2
+ 6KOH
Ca(OH)
2
+ K
2
SO
4
CaSO
4
+ 2KOH
+Lm phn gii cht khng ng
c bit l ng kh v cc cht khng ng cha nhm amin (-NH
2
)
- Phn hu ng kh: khi cho vi vo th pH nc ma tng, trong mi trng kim ng
kh b phn hu, to cc cht mu, cc acid hu c...cc acid ny li tc dng vi Ca to ra
mui ho tan hoc khng tan.
- Cc cht khng ng cha nhm amin nh albumin, acid amin, amt... khi tc dng vi vi
c th sinh ra cc mui canxi ho tan v thot ra kh NH
3
.
- nh hng:
+ Mui canxi ho tan lm tng lng ion Ca
2+
trong nc ma , kh loi tr.
+ NH
3
to thnh thot i loi c mt phn cht khng ng
V d:
CH
2
-CONH
2
CH
2
-COO

CH
2
+ Ca(OH)
2
CH
2
Ca + H
2
O + NH
3

CH - COOH CH - COO

NH
2
NH
2
Glutamin glutamatcanxi
+Tc dng vi ng saccaroza
- Nu cho vi vo nc ma qu lng th ngoi cc acid b trung ho cn mt phn ng
saccaroza tc dng vi lng vi d to thnh cc mui sacarat canxi
- nh hng : lm tng tn tht ng, tng nht do mui canxisacarat to nn.
- Tc dung c hc:
- Nhng cht kt ta t vi s ko theo nhng cht khng ng khc cng kt ta v d nh
cc kt ta CaCO
3
, CaSO
4
, Ca
3
PO
4
- Tc dng st trng:
- Vi c tc dng tiu dit VSV lm cho nc ma c tit trng.Vi kim khi c 0,3%
CaO phn ln VSV khng sinh trng, tuy nhin c trng hp phi dng n 0,8% CaO.
4. Tc dng ca SO
2
:
SO
2
c dng ph bin trong sn xut ng. SO
2
c th cho vo dung dch ng dng kh,
lng hoc mui. Trong sn xut ng hin nay thng ng SO
2
dng kh. tr s pH thp hiu
Trang 30
qu ty mu tt hn. V c kh nng gim pH nn kh SO
2
tc dng mnh hn NaHSO
3
v Na
2
SO
3
.
Thng cho Na
2
S
2
O
4
vo ng non.
a. Kh SO
2
:
- S to thnh SO
2
: SO
2
c to thnh khi t chy lu hunh trong khng kh
S + 0
2
SO
2
32 32 64
Theo phn ng 1 kg S khi chy cn c 1 kg oxy, phn ng chy to nhit 2217 kcal/kg lu
hunh. Nhit chy ca lu hunh l 363
o
C
Th tch ti a ca SO
2
trong kh chy l 21% Tuy nhin khng th t uc s t chy 100%
lng xy trong khng kh v cn phi cho php c mt lng khng kh d cao hn l thuyt
gp 8 hoc 9 ln trng lng lu hunh cho nn ch c khong 10% SO
2
trong kh t lu
hunh (c th t c t 12% n 16% trung bnh l 14%).
- Nhng im cn ch khi t S:
+ Bo m m lu hunh mc ti thiu theo qui nh v tuyt i trnh m, st
Nu trong lu hunh c lng m cao hoc vi s hin din ca nc, st lu hunh khi chy
cho anhydric sulphuric SO
3
thay v anhydric sulphur. Khi phn ng vi nc, SO
3
ngay lp tc
thnh acid sunphuaric. Do vy bng mi cch phi trnh a nc vo l t lu hunh. Phi
lun lun lm kh khng kh t lu hunh bng cch cho i qua vi cc sng c c tnh rt
ho nc v s ht m trong khng kh.
+ Nhit t lu hunh khng c qu cao. Thng thng nhit trong l khong 320-
350
o
C v khi ra khi l l khong 250-300
o
C.
@ Nu nhit thp th S chy khng hon ton .
@ Nu nhit cao qu gy ra nhiu nh hng xu:
# trnh a nhit kh ln qu 300
o
C v im ny s xy ra s thng hoa lm cho hiu sut
to thnh SO
2
gim v kh S s bay ra ngoi theo ng ng dn, gp lnh bin thnh S tinh th
ng li trong cc ng ng lm tt ng.
# nhit chy cao, xi nhiu, to thnh SO
3
lm gim hiu sut to SO
2
v nu c nc hoc
st th to thnh H
2
SO
4
# Phn ly SO
2
: 1200
o
C, SO
2
S + O
2
v xi mi sinh ra tc dng ngay lp tc vi SO
2
bao
quanh to thnh SO
3
. Phn ng ny c nhn thy bt u t nhit khong 900
o
C
b. Yu cu ca lu hunh:
m bo phm cht SO
2
tiu chun th lu hunh t cn c cc thnh phn nh sau:
S % 98 > , Nc<1%; Tro<0,1%; Hc n<0,1%; As< 0,05%; cht khng chy <1%.
Lu :
- hm lng As nu nhiu qu s gy tc dng xu bi v khi t S, As chy to thnh As
2
O
3
l mt cht c, trong qu trnh sn xut, cui cng n s tn ti trong ng thnh phm v
mt cui
- Hc n v cht lng khng chy s gy tr ngi cho vic t S do nm trn b mt nn d
lm tt la.
c. Tc dng ca SO
2
Tc dng ca SO
2
i vi nc ma v mt ch tu thuc vo tnh cht trung tnh hoc kim ca
chng bao gm cc tc dng sau:
- Trung ho lng vi d trong nc ma:
Khi cho SO
2
vo nc ma c vi d phn ng xy ra nh sau:
SO
2
+ H
2
O H
2
SO
3
Ca(OH)
2
+ H
2
SO
3
CaSO
3
+ H
2
O
Trang 31
+ kt ta CaSO
3
c c tnh l khi nhit cao ha tan gim, cn nhit thp lng
nhiu nn to thnh kt ta ny hon ton th nhit phi >=75
o
C
+ Tc dng:
- lm gim pH, hn ch s phn hy ng sac v ng kh trong mi trng kim khi gia
nhit.
- CaSO
3
l cht kt ta c kh nng hp ph cc cht khng ng, cht mu v cht keo c trong
dung dch.
- Ngng kt c mt s cht keo.
- Ha tan mui canxi sunphit kt ta:
Canxi sunpht khng tan trong nc nhng tan trong acid sunphur, do khi thng SO
2
qu lng
c th lm cho canxi sunphit kt ta bin thnh bisunphit ha tan
CaSO
3
+ SO
2
+ H
2
O Ca(HSO
3
)
2
; tng t nh vy kalisunphit bin thnh kali bisunphit
Anh hng: Gim hiu qu lm sch do mui canxi sunphit kt ta b gim. Khi gia nhit th mui
bisunphit canxi b phn gii to thnh mui sunphit canxi kt ta ng cn trn b mt ng truyn
nhit : Ca(HSO
3
)
2
CaSO
3
+ SO
2
+ H
2
O
- Gim nht:
+ Khi xng SO
2
vo nc ma hoc mt ch, to thnh mt s mui kt ta c tc dng hp ph cc
cht mu, cht keo nht gim.
+ Khi cho SO
2
vo lm thay i pH nn ngng kt c s keo gim nht.
+To mi trng axit nn nht thp.
nh hng:
Lm gim nht mt ch, c li cho thao tc nu ng v kt tinh, ng thi hn ch s
pht trin ca VSV.
- Bin mui cacbnat thnh mui sunphit:
Trong nc ma c hm lng mui cacbnat ca kali, canxi nht nh khi thng SO
2
to thnh
canxi sunphit v kali sunphit.
K
2
CO
3
+ H
2
SO
3
= K
2
SO
3
+ H
2
O + CO
2
CaCO
3
+ H
2
SO
3
= CaSO
3
+ H
2
O + CO
2
Tc dng:
+ Mui cacbnat c kh nng to mt ln hn mui sunphit nn s thay i t mui cacbnat thnh
mui sunphit s lm gim kh nng to mt.
+ Mui sunphit lm gim kim, nht ca mt ch c li cho vic nu ng, kt tinh, phn
mt.
- Ty mu dung dch ng:
+ Phn ln nhng cht mu l nhng hp cht hu c cao phn t v trong phn t c ni i, c
tnh oxi ha. Khi cho SO
2
vo s tc dng vi chng to thnh cht khng mu hay c mu nht
hn. Tc dng ty mu xy ra trong mi trng axt
SO
2
+ H
2
O H+ + HSO
3
-
HSO
3
-
+ H
2
O HSO
4
-
+ 2 [H] hydr nguyn sinh
C=C + 2H CH-CH
+ Tc dng ty mu khng bn bi v cht khng mu ny s b oxi ha di tc dng ca oxi
khng kh li tr thnh cht mu nh c. iu ny gii thch ti sao khi ng sn xut bng
phng php SO
2
trong thi gian bo qun n b chuyn mu tr li. i vi mt ch v ng non,
hin tng tr li mu nh trn khng nhiu.
Trang 32
+ SO
2
lm gim nhiu pH ca dung dch tip theo l NaHSO
3
cn Na
2
SO
3
khng c tc dng
thay i pH ca dung dch hoc lm tng pH ca dung dch rt t.
+ Tc dng ty mu ca H
2
SO
3
v mui ca n (NaHSO
3
, Na
2
SO
3
) km hn so vi hydrosunphit v
H
2
SO
3
khi tc dng vi nc ch sn sinh ra hai nguyn t hydr trong lc t hydr sunphit sinh
ra 6 nguyn t hydr.
S
2
O
4
2-
+ 4H
2
O 2HSO
4
-
+3H
2
* Ch :
+ Thng dng SO
2
xng trc tip vo nc ma v mt ch. Na
2
S
2
O
4
cho trc tip vo ng non
vi lng dng khng nhiu. C 10 tn ng non ch dng 100-200 gam Na
2
S
2
O
4
. Tng thm
lng Na
2
S
2
O
4
hiu qu ty mu khng tng thm nhng tng chi ph sn xut do gi thnh Na
2
S
2
O
4

t, ng thi khng th loi tp cht ca Na
2
S
2
O
4
ra khi ng non tuy lng khng nhiu.
- Ngn nga s to mu.
SO
2
khng ch lm mt mu m cn ngn nga s sinh cht mu, tc dng cn quan trng hn c s
kh mu
+ SO
2
ngn nga nh hng khng tt ca oxi khng kh. Oxi khng kh ch pht huy tc dng khi
c cht xc tc, trc ht khi c mt cc ion Fe
2+
, Fe
3+
, Cu
2+
n gip oxi khng kh oxi ha cc cht
khng mu thnh cht mu.
+ SO
2
c tc dng kh cc ion st gy mu m hn so vi kim loi st
+ SO
2
c tc dng bao vy nhm cacbnyl c kh nng to cht mu, ngn nga s to thnh phc
cht st v phn ng ngng t vi nhng cht khng ng hu c khc
Ch : SO
2
khng th ngn nga s to thnh cht mu mt cch hon ton, khong
mt phn cht mu do s phn hy ca ng kh trong mi trng kim khng b mt mu bi
tc dng ca SO
2
. Thng SO
2
khng ngn nga c s phn hy sacarza v ng kh, tuy
nhin ngn nga c sn phm c mu ca s phn hy v kim hm kh nng oxi ha v tc
dng xc tc ca ion kim loi.
+ SO
2
ph hy c cc cht mui ca polyphnol bin mu en thnh khng mu v khng kt
tinh theo ng nh mui tanin st.
- Tc dng st trng:
SO
2
c tnh kh mnh, khng ch c VSV bo v nc ma khi b h hng.
5. Tc dng ca P
2
O
5
- Bn thn cy ma v nc ma hn hp cng c sn mt lng nht nh P
2
O
5
. Lng ny
tn ti trong ma di hai dng chnh: Dng pht pht ha tan ca nc ma v dng kt hp
trong prtein cc t bo ma. Cc dng kt hp khng ha tan nn ch ring cc pht pht ha tan
c vai tr trong vi ha. Cc pht pht ha tan ny phn ng vi vi to ra kt ta, hp thnh
mt phn quan trng ca cc sn phm kt ta trong nc ma bi vi. Thc nghim cho thy
rng nc ma cng nhiu pht pht ha tan th vic lm sch cng d dng. Theo kt qu thc
nghim nu lng P
2
O
5
thp hn 350ppm th kt qu lng trong khng t kt qu tt c.
nng cao hm lng P
2
O
5
ta c th cho thm vo nc ma mt lng phtphtacid canxi (
Ca(H
2
PO
4
)
2
) hoc acid pht pho ric hoc supephotphat, icanxi photphat, i v
monoamoniphotphat thng thng cho vo nc ma di dng Ca(H
2
PO
4
)
2
v H
3
PO
4
Ca(H
2
PO
4
)
2
+ Ca(OH)
2
Ca
3
(PO
4
)
2
+ H
3
PO
4
+ H
2
O
2H
3
PO
4
+ 3Ca(OH)
2
Ca
3
(PO
4
)
2
+ 6H
2
O
- Mt s tc dng:
- Cc cht ny kt hp vi vi to thnh tricanxipht pht kt ta - Ca
3
(PO
4
)
2
.
Kt ta ny c t trng ln, c kh nng hp ph rt mnh do hp ph cht keo. Nh vy s gip
cho vic loi tr cht keo c d dng, lng lc nhanh hn, nc ch trong c phm cht cao ,
Trang 33
lng mui canxi trong nc ch t, gim c ng cn ni bc hi. Tuy nhin nu khng ch
khng tt to kt ta dng keo th gy kh khn cho qu trnh lc, tng th tch bn
- C th hp ph cht mu ca hp cht phnol v st v lm kt ta mt phn keo colloides nn
lm cho mu sc ng thnh phm tt.
- Cc u im:
Dng pht pht acid canxi hoc acid pht phoric ci thin c qu trnh lm sch cc loi ma kh
x l.
6. Cc ha cht c dng khc:
Ngoi vi, SO
2
, CO
2
, P
2
O
5
ngi ta cn dng cc ha cht khc kh quan trng m bo cho
vic lm trong sch nc ma
- Sodium cacbonat : C th c li nu thay th mt phn vi bng sodium cacbonat khi cn x l
ma b sng gi hay lu ngy trn ng rung sau khi n cht, hoc ma thu hoch bng
cch t hoc chm vn chuyn v nh my hoc ni chung nc ma khng bnh thng. Tuy
nhin cn trnh dng thng xuyn v tn km, gy thm mu sc ch v ng thnh phm, c
chiu hng gy kh lc v nh hng n cht lng ng tinh luyn
- Bentonite: L mt silicat nhm-magi c cho thm vo khu lng v c nhiu nh my
ng cho bit l hon ton tha ng trong lm sch nc ma.
- Separan AP 30 - l cht bng t c cho vo nc ma trc khi lng hoc cho vo nc bn
trc khi lc. AP30 t tin nhng ci thin c trong v lng ca nc ma, l mt phn
khng th thiu ca qu trnh lc nhanh bng my lc Rapifloc. Trong thc t vn hnh hin
nay, t l dng t 1-3ppm theo cc liu lng sau y:
- Nc ma bnh thng 0,1-0,2 ppm ( ci thin nng sut)
- Nc ma xu kh x l 1-1,5 ppm
- Liu lng ti a 3ppm
Nhiu ha cht bng t khc cng t kt qu nh vy nh polyacrylamid,floculant...
Trang 34
CHNG 4:
CC PHNG PHP LM TRONG LM SCH NC MA
Hin nay c cc phng php thng dng l: phng php vi, pp sunpht ha, pp cacbnt ha,
pp phtphat ha.Trong ti liu ny ch trnh by phng php sunpht ho.
-
I. PHNG PHP SUNPHT HA:
Phng php sunpht ha cn gi l phng php SO
2
v trong phng php ny ngi ta dng lu
hunh di dng kh SO
2
lm sch nc ma
Ty theo mc pH cn khng ch m ta c th chai phng php sunpht ha ra lm 3 loi:
- Phng php sunpht ha acid
- Phng php sunpht ha kim mnh
- Phng php sunpht ha kim nh.
c im ca phng php sunphit ha acid l thng SO
2
vo nc ma n pH acid v thu c
sn phm ng trng. y l phng php c nhiu u im nn c dng rng ri trong sn
xut ng.
c im ca phng php sunphit ha kim mnh l trong qu trnh lm sch nc ma c mt
giai on tin hnh pH cao. Hiu qu lm sch tng i tt, c bit i vi loi ma xu v b
su bnh. Nhng do s phn hy ng tng i ln, mu sc nc ma m, tn tht ng
nhiu nn hin nay khng s dng.
Phng php sunpht ha kim nh pH 8-9c c im l ch tin hnh thng SO
2
vo nc ma,
khng thng SO
2
vo mt ch v sn phm ng th.
1. S cng ngh:
a. phng php sunpht ha acid:
Nc ma hh pH= 5-5.5
+
Ca(OH)
2
Gia vi s b pH= 6.2-6.4
+
Gia nhit 1 t
o
= 60-70
o
C
+
SO
2
Sunpht ln 1 pH= 3.4-.38
+
Ca(OH)
2
Trung ha pH= 7-7.2
+
Gia nhit 2 t
o
= 100-105
o
C
+
Lng

Nc bn

Lc
B
+ +
Nc lng trong

Nc lc trg
+
Gia nhit 3 t
o
= 105-115
o
C
+
C c
Trang 35
+
SO
2
Sunpht ln 2 pH= 5.8-6.2
+
Lc kim tra
+
Mt ch tinh
b. phng php sunpht ha kim mnh
Nc ma hh pH= 5-5.5
+
Gia nhit 1 t
o
= 60-70
o
C
+
SO
2
, Ca(OH)
2
Trung ha
+
Ca(OH)
2
Gia vi pH= 10.5-11
+
My lc p

Nc bn

Nc ma hn
hp
+
Nc ma c tnh
kim
+
Ca(H
2
PO
4
)
2
,
SO2

Trung ha pH= 7.4-7.6
+
Gia nhit 2 t
o
= 100-105
o
C
+
Lng

Nc bn

Nc ma hh
+
Nc lng trong
+
C c
+
SO
2
Sunpht ln 2 pH= 5.8-6.2
+
Mt ch tinh
c im ca phng php ny l dng hai im pH , pH trung tnh 7 v pH kim mnh 10.5-11 Do
dng pH kim mnh nn c th loi c P
2
O
5
, SiO
2
, Al
2
O
3
, Fe
2
O
3
, MgO .. nhng iu kin cng
ngh ca phng php ny cn cha n nh.
c. phng php sunpht ha kim nh
Nc ma hh pH= 5-5.5
+
Ca(OH)
2
Gia vi pH= 8-9
+
Gia nhit 1 t
o
= 50-60
o
C
Trang 36
+
SO
2
Trung ha pH= 7-7.2
+
Gia nhit 2 t
o
= 100-105
o
C
+
Lng

Nc bn

Lc
B
+ +
Nc lng trong

Nc lc trg
+
C c
y l phng php sn xut ng th, so vi phng php vi th hiu qu loi cht khng ng
tt hn nhng thit b v thao tc phc tp hn, ha cht tiu hao nhiu nn hin nay t dng.
2. Cc iu kin cng ngh ca phng php sunpht ha acid tnh:
a. Gia vi s b:
Tc dng:
- trung ha c mt phn acid in ly c trong nc ma nn hn ch c s chuyn ha
ng.
- To im ng in ngng kt c mt s th keo trc khi un nng. Cc im ngng
kt ca cc loi keo khc nhau trong nc ma khng ging nhau, mi th keo c pH ngng
kt ring, cho nn cn khng ch nhiu im pH to ra nhiu im ng in loi c
nhiu cht keo.
- c ch s pht trin ca VSV do tc dng ca ion Ca
2+
i vi nguyn sinh cht ca t bo
VSV.
iu kin k thut:
- thng khng ch pH t 6.2 n 6.6, c th tr s pH chnh xc l bao nhiu ty thuc vo
vic nghin cu thc nghim ca tng ging ma ti tng vng canh tc khc nhau m iu
chnh sao cho tr s pH loi c nhiu cht phi ng nht.
b. Gia nhit 1:
Tc dng:
- lm mt nc ca th keo a nc v tng nhanh qu trnh ngng kt ca keo.
- Tng tc v hon thin phn ng ha hc c bit l phn ng to kt ta CaSO
3
- nhit cao s ha tan ca CaSO
3
gim do s kt ta c d dng.
iu kin k thut:
- nhit 60-70
o
C
c. Sunpht ha ln 1:
Tc dng:
- ngng kt c mt s cht keo
- tc dng vi vi d to kt ta CaSO
3
. Lng kt ta CaSO
3
to thnh trong giai on ny
khng nhiu nhng cng hp ph c mt s cht mu, cht keo.
- khi trung ha to lng kt ta CaSO
3
c tc dng lm sch.
iu kin cng ngh:
- pH = 3.4-3.8
- nu pH thp hn: tng lng vi dng trung ha do tng lng tp cht do vi a
vo.ng thi s chuyn ha ng sacc tng mnh
- nu pH cao hn: khi trung ha khng to lng CaSO
3
lm sch.
d. Trung ha:
Tc dng:
Trang 37
- Nhm to kt ta CaSO
3
- Ngng kt c mt s cht keo
iu kin cng ngh :
- pH 7-7.2
- nu pH cao s lm tng s phn hy ng kh, ng sacc trong mi trng kim
- nu pH thp th tng s chuyn ha ng sacc.Gim lng kt ta CaSO
3
. Do thiu vi
nn CaSO
3
to thnh khng , do SO
2
d nn s ha tan mt phn CaSO
3
thnh Ca(HSO
3
)
2
khi gia nhit s phn hy tr li gy ng cn trong thit b.
e. Gia nhit ln 2
Tc dng:
- gim nht thun li cho qu trnh lng trong
- tip tc hon thin cc p ha hc c bit l cc phn ng to kt ta CaSO
3
, Ca
3
(PO
4
)
2
.
- Lm cho mt s keo b mt nc ngng kt
- Lm kt ta rn chc c bit l CaSO
3
iu kin cng ngh:
- t
o
100-105
o
C
- nu nhit thp qu s khng t c nhng tc dng trn
- nu nhit cao qu s lm cho nc ma si mnh kh lng.
f. Lng trong
Nhm loi cc kt ta ra khi nc ma thu c nc ch trong
g. Gia nhit 3
- Lm cho nc ma si mnh trc khi vo ni bc hi. Khi a vo ni bc th nc ch
si v bt u bay hi gim c thi gian bc hi.
- T= 110-115
o
C t nhit si ca nc ma.
h. C c:
Nhm nng cao nng nc ch t 13-15Bx n 55-60Bx chun b cho cng on nu ng.
i. Sunpht ha ln 2:
Tc dng:
- bin cht c mu thnh cht khng mu hoc c mu nht hn
- nu trong nc ma cn nhng ion Ca no th tip tc to kt ta
- gim nht mt ch thun li cho qu trnh kt tinh.
iu kin cng ngh:
- pH 5.8-6.2 nhit ph thuc vo nhit mt ch sa khi ra khi ni bc hi thng thng
60
o
C
- thi gian xng SO
2
cng nhanh cng tt hn ch s chuyn ha ng.
j. Lc kim tra
Trong qu trnh lng cn mt s cht l lng hoc mt s kt ta to ra khi sunpht ln 2 cho nn
cn phi lc loi b cc thnh phn ny
Thit b lc thng dng ti, ng ..
3. u nhc im ca phng php sunpht ha acid tnh:
a. u im:
- lng vi v lu hunh tiu hao tng i t v sn xut ra c ng trng.
- Lu trnh cng ngh tng i n gin.
b. Nhc im:
- cha loi c nhiu cht khng ng v c v phng php ny c tin hnh trong mi
trng trung tnh v acid m cht phi ng v c loi ra trong mi trng kim
Trang 38
- nu khng ch khng tt th chnh lch tinh khit ca nc ma trc v sau khi lm sch
t.
- ng sn xut bng phng php sunpht ha bo qun trong thi gian di s c mu tr
li.
- Hm lng can xi cn li trong nc ma tng i nhiu lm nh hng n vic ng cn
trong thit b truyn nhit
4. Mt s im cn ch trong phng php sunpht ha:
a. Cht lng lu hunh
b. Nhit l t
c. Cng xng lu hunh:
Cng xng lu hunh dng biu th mc thng SO
2
vo nc ma, c th dng tr s
pH biu th.
- Cng lu hunh l s mililt NaOH c nng N/28 hoc s ml I
2
c nng N/32
chun 10ml dung dich nc ma thng SO
2
.
- Cng lu hunh c tc dng quan trng i vi vic lm sch nc ma:
+ nng SO
2
trong nc ma l mt trong nhng yu t quyt nh s to thnh kt ta CaSO
3
,
nu nng SO
2
cng cao th s kt ta cng hon ton, nhng nu cao qu s to thnh
Ca(HSO
3
)
2
ha tan.
+ tnh cht ca cht kt ta to thnh t Ca
2+
v SO
3
2-
, PO
4
3-
c lin quan vi nng ca SO
2
v P
2
O
5
. i vi mt loi nc ma nht nh, hm lng P
2
O
5
khng thay i nh vy ch c
nng SO
2
c nh hng n tnh cht ca kt ta m thi. Da vo kt qu nghin cu ca
Maillar, nu hm lng P
2
O
5
l 100-400mg/lt nc ma:
@ khi lng SO
2
trong nc ma nh hn 1gam/lt, kt ta to thnh hu nh hon ton l
Ca
3
(PO
4
)
2
@ khi lng SO
2
l 1,5 g/l lng kt ta tng v bao gm 2 loi CaSO
3
v Ca
3
(PO
4
)
2
nhng tc
dng hp ph ch yu vn l Ca
3
(PO
4
)
2
.
@ khi SO
2
l 2 g/lt th tc dng hp ph ch yu l CaSO
3
- nng cao cng lu hunh thch hp c th t hiu qu lm sch tt v nng cao hiu
sut thu hi ng nhng ny sinh cc vn sau:
+ tng lng lu hunh dng s khng c li v mt kinh t.
+ tr s pH qu thp, nc ma c tnh acid mnh, ng sacarza b chuyn ha
+ phi tng thm lng vi dng tc l tng tp cht vo nc ma, lm gim hiu qu lm sch.
Nu cho vi khng th s to thnh Ca(HSO
3
)
2
.
i vi mi loi ma khc nhau, yu cu cng lu hunh khng ging nhau. cc nh my
ng lm sch theo phng php sunpht ha acid tnh cng lu hunh ca nc ma
trung ha l 8-12ml, cn t l lu hunh i vi ma vo khong 0.05-0.08% so vi khi lng
ma p
d. Th t cho vi v SO
2
:
- C th t kt qu sunpht ha tng ng vi cch xng SO
2
trc khi gia vi, hoc gia
vi trc khi xng SO
2
, iu quan trng l phi t c pH kt thc nh nhau.
- Tuy nhin khng phi l hon ton khng c g khc nhau gia cch ny v cch kia. Tc
lng nhanh v khi lng bn lc ty thuc v phn ng ca mi trng trong s kt ta
c hnh thnh:
+ nu hnh thnh trong mi trng kim, kt ta s ngm nc, khi lng bn lc s tng.
+ nu hnh thnh trong mi trng acid, tc lng s cao hn v bn lc s c gom gn hn.
- gia vi trc khi xng SO
2
: lng chm hn, khi lng bn ln hn nn i hi cng sut
lc cao hn. Thc hin gia vi s b nng s gim bt c cc tr ngi ny.
Trang 39
- Xng SO
2
trc khi gia vi: ni chung tt hn c bit thy r khi x l ma non. V s
bng t tt i hi trc khi gia vi phi thc hin xng SO
2
nh sau:
+ hoc di dng c tnh acid mnh 3.4-3.8 nhit thp 30-40
o
C
+ hoc di dng c tnh acid yu 5.1-5.3 nhit cao 70-75
o
C
- v mt loi tr tp cht biu hin bi s tng tinh khit gia nc ma th v ch trong th
ph thuc vo tng hon cnh m vic gia vi trc hay xng SO
2
trc s loi tr c tp
cht nhiu hn.
- Cc nh cng ngh ng cho rng hai thao tc gia vi v xng lu hunh phi c thc
hin cng ng thi cng tt. Cc thao tc c thc hin trong cng mt thit b v bo
m l kt qu xng SO
2
trc t hiu qu cao hn so vi gia vi trc.
- iu quan trng l khng c duy tr nc ma trng thi kim mnh ng thi vi nhit
cao v ng kh s b phn hy lm tng mu sc nc ma.
e. Thun li v khng thun li ca phng php sunpht ha :
So snh kt qu thc hnh ca sunpht ha vi phng php vi thng thng, cc thun li v
khng thun li c ghi nhn nh sau:
- Thun li:
- nc ma lng nhanh hn (c li v cng sut ca thng lng)
- cc loi ng non t nht hn v nu nhanh hn
- do kt tinh ng tt hn
- ci thin r mu sc ng
- c li mt phn v cng sut ca my li tm ng.
- Loi tr tt cc mui pht pht v sp ma dn ti lc tt hn v cht lng ng thnh
phm tt hn cho tinh luyn li.
- Bt li:
- cn ng bm ln hn rt nhiu trong cc gia nhit, tuy c th trnh c bng cch sunpht
ha nng nh li phi tng din tch gia nhit
- hm lng tro trong ng thnh phm cao hn
- chi ph tn km hn nhiu (l t, thp xng, bm, vi, lu hunh, s n mn thit b, ng
ng ...)
Trang 40
CHNG 5
MT S QU TRNH CNG NGH C BN
TRONG CNG ON LM SCH NC MA.
I. LNG:
1. Mc ch v nguyn l lng:
Mc ch:
Nc ma hn hp sau khi qua cc giai on gia cng nh gia vi, gia nhit, xng SO
2
, trung
ha s sn sinh ra rt nhiu cht kt ta. ng thi mt s cht keo b ph hy to thnh rt
nhiu m ngng t. Nhng ht kt ta ny cng vi cc ht ri to nh khc phn tn l lng
trong nc ma v th cn phi tin hnh x l phn ly cht rn khi cht lng mi c th thu
c nc ma trong sch. V cc nh my ng thng nh cc thit b lng thc hin vic
ny. chnh l mc ch ca lng trong.
Qu trnh lng c thc hin trong cc thng lng lin tc.
Nguyn l lng:
- Nguyn l chnh ca lng l s chnh lch t trng gia vt liu phi c lng xung (cc
kt ta) v dung dch cha vt liu phi lng (khi nc ma sau khi ha ch). Cc kt ta
di tc dng ca trng lc c th lng xung di.
- Din tch, hnh th ca cc phn t lng cng nh nht ca dung dch ng vai tr quan
trng trong qu trnh lng. Kt qu l thi gian cn thit lng ph thuc chnh vo s
chnh lch gia t trng nc ma v cc phn t ca kt ta cha trong nc ma.
- T trng ht kt ta > t trng nc ma: kt ta lng xung
- T trng ht kt ta < t trng nc ma: kt ta ni
- T trng ht kt ta = t trng nc ma: kt ta l lng.
2. Cc yu t nh hng ti tc lng:
Tc lng t l thun vi kch thc ht kt ta, chnh lch v t trng gia ht kt ta v cht
lng, t l nghch vi nht ca nc ma.
a. ln ca ht kt ta:
- ln ca ht kt ta khng u nhau, ht ln th lng nhanh, lng xung trc; ht nh li ti
to vi nc ma thnh dung dch c, lng rt chm.
- Nu trong nc ma c nhiu ht ni nh, thng xy ra hin tng hp ph b mt gia cc
ht vi nhau thnh ht ln hoc thnh nhng ht to ko theo nhng ht nh ri lng
xung.
b. Nng nc ma:
Nng cng cao , nht cng ln th tc lng s gim.
c. Nhit :
Khi lng mt b phn tp cht ni ln trn b mt gi l bt, trong c nhiu cm ma nh
li ti t trng thp v mt s tp cht khc c t trng ln hn nhng v rt nh nn b bt kh ht li
ri mang theo ln mt nc.
Trang 41
Khi nhit khng n nh, t nhin tng cao hoc khi c chn ng hay b va chm th
nhng bt ni trn b v ra, nhng ht kt ta khng c ht li m bt u chm xung, do
nc ma b c tr li, d c tip tc lng na th tc lng cng rt chm.
Ngoi ra nhit cn nh hng n s chuyn ng ca cht lng trong thng lng, nu
nhit khng u ch nng, ch lnh th c hin tng i lu, lm cho kt ta khng lng theo
chiu thng ng m theo nhng hng hn lon; iu ny lm cho tc lng b chm li... cn
bo n thng lng gi nhit u
d. S thay i pH:
- Khi trung ha, x l khng tt lm tr s pH nc ma chy vo thit b lng khng ng u
v n nh, to ra hin tng chuyn ha hoc phn hy ng s lm tng nht nc
ma v lm gim tc lng. Nu qu trnh lng din ra tt th kt ta lng xung to thnh
lp bn chc, nc ma trong trn, gia chng c mt mt ngn cch r rt, ngc li th
lp bn s long.
3. nh hng ca tc lng chm i vi sn xut:
- Gy ra hin tng i ng nc ch trong bn lng: Nu bn lng hot ng khng lin tc,
ch trong khng c ly ra lin tc v nhanh chng tng ng vi lng ma p th s gy
ng nc m cng on ha ch do vy phi h cng sut p hoc ngng p gii
quyt ch.
- Gy ra hin tng chuyn ha ng sacaroza v phn gii ng kh. Trong qu trnh lng
bnh thng, pH nc ma h xung khong t 0,8-1 im v r nht ngn cui thng lng.
Mc d c phng nga, trong thng lng vn c nhng tn tht ng sacaroza do
chuyn ha, c tnh khong 0,2-0,3% ng sacaroza. Nu lng chm, nc ma lu li
trong bn lng lu, pH nc ma h xung nhiu mc tn tht do chuyn ha ng
sacarza cng cao, i khi ln n 1-3%. Nc bn lng b phn gii nhanh hn nc ma
trong nhiu. Nc ma lu li thng lng nhit cao lun xy ra s phn gii no ca
ng kh c tnh l khong 1% ng kh mi gi 100oC khi pH gn 7 nhng s phn
gii c th vt qu 3%/gi nu pH tng ln khong 8.
- Tc lng chm m cng phi p ma th nc ch ra khi bn lng s khng t yu cu:
nc ma c, cc tp cht l lng, cc th keo vn tn ti gy kh khn cho qu trnh bc
hi, nu, phn mt v nh hng khng tt n cht lng ng thnh phm.
4. Mt s im cn ch khi s dng thit b lng:
- Khi nh my hot ng, thng lng c np y nc ma x l ti mc chy trn ca
cc ng dn ch trong ra ngoi.
- i vi thng lng ch c mt ngn bn di cng th bm bn c iu chnh theo cch
lin tc rt ra mt lng nc bn u n. Cn trnh bm ht bn mt lc ri ngng ch
lu lu mi li bm tip v nh th s to ra mt lot khua ng trong nc ma trong. Hin
tng ny s tc hi n s lng v cn phi trnh.
- Khi ngng p khong 1 ngy nu khng thanh ton ht nc ma cha trong thng lng s
gy tn tht sacarza do: chuyn ha (r rt nht nhit trn 80oC) v do hot ng ca
VSV (r rt nht nhit di 70oC). Cc tn tht ny c tnh ton theo mc st gim
tinh khit m thp nht l gia 70 v 80oC; tn tht tng khi pH nc ma h xung di
7.
- gim thiu cc tn tht c th cho thm vo nc ma trc khi ngng 150 gam vi/1
tn nc ma. Liu lng ny a pH tng ng ban u ln 8,7. Hoc l h nhit nc
ma xung 80
0
C v ng thi cho thm cht tr lng tt hn so vi vic nng pH.
Trang 42
- Mt khi nhit nc ma c iu chnh xung bng hoc di 80o C c th cho thm
formalin vi liu lng 0,5-0,6 ppm so vi nc ma. Tuy nhin tt hn l nn thanh ton
ht nc ma khi ngng ma v c li trong vic lm v sinh k thit b.
- Tc nc ma: Ti im chy vo thng lng nc ma ch cn c tc ti a 15m/gi,
nu khng s to ra cc dng chy ri c hi cho qu trnh lng.
Trong ngn lng, cciukin lng ph thuc vo tc ca nc ma
V=3-6m/gi: s chy tng hon ho.
V=6-12m/gi: s chay cn i: qt lng rt tt.
V=12-15m/gi: pht sinh nhng iu bt thng nhng vn c th lng.
V=15 m/gi v cao hn: s chy tr thnh xoy ri, qu trnh lng khng cn thc hin c
na.
- Bo dng thng lng: Kt thc v p v sinh co r v qut m chng r bn trong thng
lng. iu ny rt c ch cho vic bo dng thng lng trong thi gian ngng p, v cho d
s dng ha cht no qut i na, lp qut ny s bin mt sau vi tun khi p tr li.
II. LC:
1. Mc ch v nguyn l lc:
Mc ch:
Qu trnh lng phn chia nc ma c x l thnh 2 phn: nc ma trong ni ln trn v nc
bn lng tp trung pha y.
Nc bn cha khong 95% nc ng. Lc nhm tch cc kt ta cha trong gm cc mui
khng ha tan v cm ma b ko theo v thu hi lng nc ng.
Nguyn l lc:
Nguyn l lc tun theo nguyn l lc c bn l dng mt vt th c rt nhiu l nh lm vi lc,
lm cho dung dch c th chui qua t cc l nh ca vi lc, cn cc cht huyn ph th gi li trn
vi. i vi vic lc nc bn, thc hin c hon ho, cn phi to ra mt p lc ln mt
pha ca mi cht ny, hoc to nn chn khng nht nh, lm cho gia hai pha ca mi cht
lc sinh ra chnh lch p lc nht nh. Ch khi chnh lch p lc ln hn tng lc cn ca
mi cht th dung dch lc mi chy v pha p lc thp hn mt cch thun li.
2 Cc iu kin ca mt qu trnh lc tt:
Nhit : nht ca nc ma v nht l cc cht keo nht v sp ma thng cn tr din tch
lc. nht gim khi nhit tng, tt nht l nn lc nhit cao, thng l trn 80oC.
3. My lc thng quay chn khng lin tc:
Trong cc nh my ng dng phng php vi ha v sunpht ha, my lc my lc thng quay
chn khng lin tc c dng ph bin
a. Cu to v nguyn l hot ng:hc mn thit b.
b. Cc im cn ch :
- Cht kh trong bn lc khng nn di 4,5%, t l tt nht l 5,5-6%.
- trnh bn lng ng b cha cn cho my khuy c duy tr hot ng lin tc; ng
thi trnh ph v cc phn t bn nh kt ta, cho thm v b ma vo bn long
khong 0,5-0,8% so vi khi lng ma.
- Nhit : Nc bn i lc phi c nhit t nht l 85oC sau khi cho thm b vn ma.
Nu nhit thp hn s gy ri ro cho vi lc v b bt l bi sp ma. V th khng nn
nc bn i lc trn thnh b cha v khi cho quay li s lm ngui ton khi nc bn.
- Tc lc: C th tnh tc lc khong 250 n 400 lt nc bn/ m
2
din tch lc/gi.
- pH: nn cho sa vi hoc sacarat vo nc bn i lc nhm t pH khong 7,5-8
- Nc ra: lng nc dng ra bn i theo ch lc trong ch l mt phn nh khong 20-
25% so vi lng nc ra i vo my lc, thng dng khong 1,5-2% so vi trng lng
Trang 43
ma hoc 100-150% trng lng bn lc. Nhit nc ra tt nht t 75-90oC v phun
di p lc 3-4 kg/cm
2
- Lc tt th tn tht ng theo bn 1-1,5%.
III. LNG NI:
1. Nguyn l lng ni:
- Nguyn l chung:
V mt c bn l cho thm cc tc nhn ha l nh phtphat natri, cht to bt, axit photphoric v
mt cht tr lng anion. Chc nng tc dng chung bao gm lm ni cc tp cht hin c mt trong
si r, kt hp thm vic sc kh v gia nhit cho php tch bng lng ni cc tp cht do s khc
bit v t trng gia chng v sir.
- Chc nng ca qu trnh photphat ha:
- Cho thm axit photphoric v photphat natri c tc dng kt hp vi cc ion Ca2+ cn tn ti
trong siro to thnh kt ta photphat canxi. ng hc ca qu trnh kt ta photphat canxi
xy ra hi chm, sau 45 pht phi liu vn cn tn ti phn ng kt ta v phn ln to thnh
trong 12-15 pht u. Nhit yu cu ti thi 72oC c c mt kt cu tinh th theo
yu cu v h tr qu trnh ng hc ca phn ng. Qu trnh ny s c gia tng pH
thp v nht gim to thun li cho qu trnh hp th tp cht v gim mu nhng li
gy mt mt do chuyn ha ng sacarza.
- Tt c cc tp cht ca sir u c bn cht huyn ph v phn ln c in tch m, v vy
cc phn t bn thn n y nhau trnh vic cng ni vi nhau to nh. Ngoi ra cc nh
tng kh bn vng v c tnh cht ho nc. V vy c th kt ta cn thit phi trung
tnh ha cc in tch v tch nc ca qu trnh ha tan. Vic ny c thc hin bng cch
cho thm cc ha cht k trn vo:
+ Kt ta photphat canxi vi cc huyn ph hp ph c n nh hnh th da vo s c mt ca
loi cht keo t anion a in cc nh acriesmit, separant AP30 hoc LT27, to thnh cc mi
lin kt ca cc in tch m ca n vi cc in tch dng ca canxi to cc cu ni hnh
thnh lp nh bn vng.
+ Khi m cc nh tng c hnh thnh bn vng th lp tc c tch khi dung dch bng
cch ni ln v qu trnh ny c thun li, dung dch sir cn c sc kh v gia nhit.
+ Cc phn t rn cn loi ra khi dung dch bng phng php lng ni cn mang tnh k nc,
c ngha l y nc, v khi mang tnh cht ngc li s ngm nc v khng ni c. V vy
p ng nhim v ny cn cho cc cht "gp" sao cho hnh thnh mt lp tch nc xung
quanh b mt phn t kt ta cho php gn vi cc bt kh, h tr qu trnh lng ni hp l. Mt
cht c s dng in hnh l detergent, n cn c chc nng ca cht to bt. y l cht c
sc cng b mt ln. Chc nng ca n l tng sc bn c hc ca cc bt kh, to iu kin bo
tn trng thi phn tn cng nh vy s tng b mt tip xc cc cht rn v tng bn ca
cc bt kh khi ni sao cho cc bt kh khng b ph v khi phn t kt ta tip xc vi ranh
gii pha rn-kh trn b mt thit b lng ni.
Tm li: s phi hp gia cc thit b sc khi vi cc tc nhn tng sc cng b mt nh cht
to bt quyt nh c s lm vic ca qu trnh lng ni.
2. S nguyn l lng ni:
Trang 44
- Cho dung dch photphat natri, axit photphoric v detergent (FDA) vo ni bc hi cui cng
pha trn mt sng ni bc khong 0,3 m trn vi sir trong ni bc.
- T ni bc cui cng sir c a vo thng cha sir nguyn, chc nng ca cng on
ny l duy tr thi gian tip xc cho php mt cung cp u n vo thit b lng si r v c
thi gian phn ng ca cc tc nhn ho a vo. Nu si r i sunpht ln 2 th t ni bc hi
c bm sang thit b sunphit ho trc khi vo thng cha.
- Si r x l ho cht s b c bm ti thit b gia nhit vi cc bc i thay i, trc
i qua b sc kh.
- Nhit phi t c ca si r sau khi ra khi thit b gia nhit ph thuc vo Bx:
Bx<60 t
0
=80oC
Bx=60-65 t
0
=85oC
Bx>65 t
0
=90oC
- Sau si r c a qua thit b sc kh th hai iu chnh li mc sc kh cn thit.
Nu trng hp si r nhit cn thit th khng cn qua gia nhit b sung bng cch
xng hi trc tip.
bc x l u tin yu cu nhit khng di 75
o
C m bo cho kt ta photphat
canxi c kt cu tinh th ph hp v hp th cc tp cht tch khi dung dch. Ngoi ra s gia
tng nhit s gim nht ca sir to iu kin cho qu trnh lng ni ca cc nh hnh thnh v
hp th cc bt kh. Vi vic sc kh thch hp v nhit thch hp l cc c s c bn cho
qu trnh ni tt.
thng cp liu si r c x l ha cht ln 2, cho thm vo dung dch cht tr lng keo
th anionich. Thit b ny c thit k sao cho s hn hp dung dch t ti ng u ti a
gia cht keo t v sir. Mng li huyn ph ca polime lin kt vi cc phn t khng c sc bn
c hc v mi chuyn ng mnh no cng c kh nng ph v kt cu poli me ca cc nh. Nh
vy sau khi cho cht tr lng vo dung dch s khng c php i qua bt c cng on bm
no. V vy cp liu vo thit b lng ni phi cp theo chnh lch cao. Lp nh ny c tc
1
SUC KH
SUC KH
CHT TRLNG
D
U
N
G

D
C
H

F
D
A
3
4
5
6
7
2
2
S HTHNG
LNG NI
1. Ni bc hi cui
2. Bmsir
3. Thung chasir
4. Thit bgianhit
5. Bphn gianhit bsung
6. Thung cao v
7. Thit blng ni
Trang 45
dng mnh 80-85oC v yu cu vic nh lng phi chnh xc, v mt lng d ca cht tr lng
cng dn n ln ca ht nh tng, hoc vic to thnh cc ht nh nh sir lng xong.
nh lng cc ha cht:
Liu lng tnh theo tng hm lng cht kh: ppm
Na3PO4 100ppm (ti thiu)
Detergent 10-12ppm
H3PO4 100 ppm
LT27 10ppm
3. Hiu qu ca lng ni:
- cht lng ng thu c tt hn do loi c tp cht v cht mu
- tng kh nng lm vic ca ni nu v li tm do nht gim.
- gim tinh ca mt
- tng tng thu hi do tng tinh khit ca sir v nu kit mt hn
- cng ngh ny cho php duy tr cht lng ca ng trong trng hp xu nht l b xo
trn tng phn ca bn lng nc ma hoc mt lng d b nhuyn ch trong.
CU HI N TP PHN 3
1. Tc dng ca pH, nhit , vi, SO
2
, P
2
O
5
trong vic lm sch nc ma
2. iu kin k thut ca vi
3. iu kin cng ngh ca phng php sunpht ha acid tnh
4. Mt s im cn ch trong phng php sunpht ha
Trang 46
PHN C: BC HI NC MA
CHNG 6: L THUYT V BC HI NC MA
I. NHIM V CA CNG ON BC HI:
1. C c dung dch nc ch trong:
- C c nc ch t 13-15
o
Bx ln 55-65
o
Bx v phi m bo nng n nh p ng yu
cu nu ng.
+ nu nng long qu s tn hi v tng thi gian nu
+ nu c qu s kh iu khin thao tc kt tinh, xng lu hunh kh v tng ng cn, ngoi ra c
nguy c kt tinh trong cc thng cha v ng ng.
2. S dng hi th:
Nhim v ca cng on bc hi khng ch l c c nc ng m cn tn dng hi bay ra trong
lc bc hi cp nhit cho gia nhit, bc hi v nu ng, nhm gim chi ph lng hi s dng.
- H thng bc hi c xem l mt ni cung cp hi p sut thp cho nh my (hi th) nhm
gim chi ph lng hi s dng do tn dng hi bc ln gia nhit v nu ng.
- ng thi y cng l ni tiu th hi p sut thp: dng hi thi turbin bc hi nc ma,
hi th ca hiu trc lm hi t cho hiu sau.
- Tuy nhin vic s dng hi th cho nu ng v gia nhit phi c tnh ton sao cho cn bng
hi trong nh my c m bo.
3. S dng nc ngng t:
- nc ngng t t cc hiu bc bao gm nc ngng t ca hi thi turbin hoc hi t l t
gim p v do bc hi t nc ma khng phi l nc ct nguyn cht, do ty theo ngun
hi cp m tch ly cc loi nc ngng t va cc thng khc nhau, thng thng c 2 loi:
nc ngng t t hi sng v hi th.
- Vic s dng cc loi nc ngng t nh sau:
+ nc ngng t ca hiu 1: cp cho l hi
+ nc ngng t ca hiu 2: cp b sung cho l hi nu nh khng b nhim ng qu mc cho
php
+ nc ngng tu ca cc hiu cui: thm thu ma, ha long mt, dng nu ng, li tm, lc bn
...
4. Gim tn tht hm lng ng sacc v m bo cht lng mt ch:
Khi c c phi m bo cht lng mt ch, bng cc bin php thao tc hp l v s dng cng
ngh bc hi thch hp, gim thi gian lu ca mt ch trong thit b bc hi, gim thp nhit
bc hi nhm gim s phn hy ng kh v s bin i ca ng sacc cng nh s mt ng
theo hi th.
m bo cung cp mt ch c cht lng cao v tn tht ng sacc trong bc hi l thp nht.
II. NGUYN L BC HI NHIU NI:
ng Rillieux ngi M gc Php l ngi pht minh ra bc hi a hiu (nhiu ni) vo nm
1830
a. S nguyn l bc hi nhiu ni:
Nguyn l bc hi nhiu ni da trn nguyn l dng chn khng h nhit bc hi v s
dng hi th ca ni trc gia nhit cho ni sau:
- S bc hi n gin khng chit hi
Trang 47
- S bc hi c chit hi cc bnh.
Trn nguyn l bc hi nhiu ni th tit kim c hi s dng, ngoi ra nc ma si di p lc
chn khng, c u im ln:
- lm tng khong cch nhit gia hi nc hiu 1 v hi bc hiu cui do cho php tip tc
bc hi nhng nhit t nguy him hn theo quan im chuyn ha v mu sc ca nc ma
khi nc ma tr nn m c hn v c nht cao hn.
b. Nguyn tc hot ng:
- s bc hi bng hi nc trong mt ni duy nht gi l bc hi n hiu.
- Nu ly hi bc t nc ma ca hiu un mt ni th hai ta c bc hi hai hiu. Nh vy
vi 3 ni l bc hi ba hiu, v c nh th ta c bc hi 4 hiu, 5 hiu, 6 hiu
Nc chetrong vao
12 Bx
Nc che
18 Bx
Nc che
26 Bx
Nc che
32 Bx
Nc che
64 Bx
THA P NGNG TU
Nc ngng tu
Hi nc
bao hoa
S B C H I K H NG CHI T H I TH
i gia nhi t nc ma
S BC HI COCHIT HI THHIU I
Nc che
24.7Bx
Nc chetrongvao
12Bx
Nc che
16.5Bx
Hi nc
bao hoa
Nc che
60Bx
Nc che
38Bx
Nc ngngtu
THAP NGNG TU
i gianhit nc ma
Trang 48
- C bao nhiu ni l c by nhiu hiu; cc loi bc hi thng gp nht l 3,4,5 hiu lm vic
trong iu kin p sut chn khng.
- Ch cn cung cp hi t cho hiu 1, hi th hiu 1 lm hi t cho hiu 2, hi th hiu 2 lm
hi t cho hiu 3 v c nh th hi th hiu cui c th dng un nng nc ma hoc trc tip
i vo thit b ngng t.
- iu kin cn thit truyn nhit cc hiu l phi c s chnh lch nhit gia hi t v
dung dch ng tc l s chnh lch p sut gia hi t v hi th trong cc hiu. Ap sut
trong cc hiu gim dn t hiu u n hiu cui.
- Nc ch c bm vo hiu 1 sau t chy sang cc hiu sau nh chnh lch p sut gia cc
ni.
- Nc ngng t c ly ra lin tc t bung t ca cc ni.
- Kh khng ngng cng c ly ra gn nh lin tc nht l cc ni dng hi th ca hiu trc.
- Trong qu trnh bc hi thng chit mt phn hi th cc ni u s dung cho gia nhit v
nu ng.
III. TRUYN NHIT TRONG QU TRNH BC HI:
1. C ch truyn nhit trong ni bc hi:
Trong qu trnh bc hi, hi nc to nhit v ngng t pha ngoi b mt trao i nhit to nn
mt lp mng nc ngng; v vy u tin nhit lng ca hi nc phi thng qua mng nc
ngng mi truyn cho b mt ngoi ca ng. Cng tng t nh vy, dung dch ng cng c
mt mng dung dch, nhit lng phi qua n mi truyn ti dung dch ng. V vy qu trnh
truyn nhit gm cc giai on sau:
- Hi nc truyn nhit cho mt ngoi ca ng trao i nhit qua tng mng nuc ngng v tng
cu cn vi phng thc dn nhit v i lu.
- Nhit lng truyn t mt ngoi ng vo mt trong ng theo phng thc dn nhit.
- T mt trong ng truyn cho lp cu cn theo phng thc dn nhit.
- Cui cng truyn qua lp cu cn v lp mng dung dch cho dung dch ng ng si bng
phng thc dn nhit v i lu.
V c s chnh lch nhit gia hi nc v dung dch ng nn trong qu trnh truyn nhit
hi nc lun cung cp nhit cho dung dch ng v bn thn b ngng t do m bo cho dung
dch ng bay hi trng thi si.
2. H s truyn nhit ca ni bc hi.
Mang hi nc ngng Mang dung dch ng
Thanh ng Cau cn
QUATRNH TRUYN NHIT TRONG NI BC HI
Trang 49
- thit b bc hi nhiu hiu, cc ni ca mi hiu c h s truyn nhit khc nhau, i th l
gim dn theo sp sp th t ca cc hiu, v rng nhit si ca dung dch ng cng thp,
nng cng cao th h s cp nhit cng nh.
- V h s truyn nhit ca ni bc hi chu nh hng ca nhiu yu t c bit l tnh trng cu
cn nn h s truyn nhit khng c nh m lun bin i. Cho n nay cha c mt cng thc
no c th dng tnh ton chnh xc h s truyn nhit m ch c th tn ra bng thc nghim
- ng Hugo nghi Php cn c vo tnh hnh ca nh my ng Guard lp nn mt bng s
liu thc nghim cho h s truyn nhit ca ni bay hi a hiu kCal/m
2
.gi.
o
C
Th t cc ni bc hi H thng bc
hi I II III IV V
Ba hiu 2000-2250 1500 615-700 - -
Bn hiu 2000 1500 1000 400-500 -
Nm hiu 2000 1500 1000 750 400-450
- V h s truyn nhit ph thuc rt nhiu yu t, vic xc nh h s truyn nhit rt phc tp,
trong thit k nh my ng thng dng cng thc teo thc nghim. Cng thc thc nghim
tnh K ca Thy in:
Nhn xt chung:
+ v nhit si gim dn, nng tng dn, cu cn nhiu ln theo th t tng ln ca cc hiu
nn h s truyn nhit gim dn.
+ cc ni bc hi khc nhau c cu to v kt cu khc nhau th tc chy ca dung dch ng
v phng thc tun hon khc nhau nn h s truyn nhit khc nhau.
2. Cc yu t nh hng ti h s truyn nhit:
Theo cng thc tnh h s truyn nhit th h s truyn nhit ph thuc vo cc h s cp nhit, h
s dn nhit ca vt liu lm ng v b dy ca lp cu cn cho nn cc yu t nh hng n nhn
t ny cng l cc yu t nh hng n h s truyn nhit bao gm cc yu t sau:
a. Nc ngng v kh khng ngng:
- . Trong qu trnh tryn nhit cc kh kh khng ngng li trong chm ng v lm nh hng ti
truyn nhit. Mt s thc nghim cho bit, khi hm lng ca kh khng ngng l 0,1% th h s
cp nhit o
1
t hi t n thnh ng trao i nhit s gim 22%, nu l 0.2% s gim 32%, nu
l 0.3% gim 50% v th phi trit loi kh khng ngng trong bung hi mi m bo c h
s truyn nhit cao.
- H s cp nhit ca nc ngng tng i thp, duy tr vic thi nc ngng bnh thng mi
khng lm gim h s cp nhit ca hi nc i vi thnh ng. Ngoi ra lng nc ngng t
tn ng trong bung t s ngn cn khng cho hi t i vo thc hin qu trnh truyn nhit
nn ng i ca hi nc b cn tr lm gim tc i qua ca hi nc do h s truyn
nhit gim, cn phi tho nc ngng u n.
b. Vt liu lm ng trao i nhit:
- H s dn nhit ca thnh ng c quan h vi vt liu v dy khc nhau ca ng. Tuy nhin
mc nh hng ca h s dn nhit ca thnh ng n h s truyn nhit ca bc hi khng phi
ng vai tr ch yu, n ch chim mt phn nh trong tr nhit chung.
- Dng ng ng so vi ng thp h s truyn nhit tng ln 10% v cn bn hn nhng gi t
hn rt nhiu.
c. Cu cn trn b mt trao i nhit:
W/m2. ,
c
432.t
K =
Trang 50
- L thuyt truyn nhit v thc tin chng minh trong iu kin thit b nht nh, cu cn l mt
nhn t nh hng ln nht i vi h s truyn nhit, v h s dn nhit ca cu cn rt nh
(0,15-1kcal/m
2
.gi.
o
C so vi thp l 39).
- Cn gim bt to ra cu cn, thng ra nh k ni bc hi, m bo b mt trao i nhit sch
l c th gi c h s truyn nhit cao
d. S i lu ca dung dch ng:
- S i lu ca dung dch ng tt s lm cho mng nc ng mng i, lm cho h s cp
nhit ca thnh ng i vi mng nc ng tng ln tng ng, h s truyn nhit cng tng
ln. S i lu tt ca dung dch ng chu nh hng ca cc yu t sau:
+ Hiu s nhit c ch: trong phm vi nhit nht nh, hiu s nhit c ch cao th cng
truyn nhit cng ln, sinh ra nhiu bt kh lm tng s chnh lch t trng dung dch ng trong
ni bc hi v vy lm tng tc i lu ca dung dch ng, tng h s truyn nhit.
+ Nng dung dch ng: cng cao, nht cng ln t trng tng v t nhit gim do lm
gim tc tun hon do lm gim h s truyn nhit (T nhit l nhit lng cn c nng
nhit ln 1
o
C ca mt n v trng lng vt cht no kcal/kg.
o
C). V khi nht gim thp
dy ca mng nc ng mng khin cho h s cp nhit ca thnh ng i vi nc ng
tng lm cho h s truyn nhit cng tng ln tng ng.
+ Chiu cao dung dch: Trong qu trnh bc hi, mc dung dch trong ni dng ln khng nhng
lm chm tc tun hon li cn lm tng s tn tht p sut tnh khin cho chnh lch nhit
gim thp , i lu gim thp.
+ Ngoi ra hnh thc kt cu ca ni bay hi, ng knh, chiu di v cch b tr ng trao i nhit
u nh hng n tc tun hon ca dung dch ng.
IV. NHNG BIN I L HA CA NC CH TRONG QU TRNH BC HI:
1. S chuyn ha ng sacarza:
Trong qu trnh bc hi c xy ra s chuyn ha ng sacarza to ng kh
- Cc yu t nh hng n tc chuyn ha:
+ Anh hng ca acid:
Trong iu kin nhit nht nh, acid cng thp, chuyn ha ng sacarza cng
nhiu.
+ Anh hng ca nhit :
acid nht nh, nhit cng cao, ng sacarza chuyn ha cng nhiu. T trn
100
o
C s chuyn ha tr nn trm trng, do gii hn l khong 125-130
o
C.
+ Anh hng ca thi gian lu:
Trong iu kin dung dch ng bc hi nhit v pH nht nh, thi gian lu cng di
th chuyn ha ng sacc cng nhiu.
- Anh hng: s chuyn ha lm tng tn tht ng, gim thp hiu qu thu hi v lm m
mu sir.
- Cch hn ch s chuyn ha:
+ tng cng thao tc v qun l, n nh cc tham s cng ngh ca cc loi vt liu
Phi m bo n nh dung dch ng vo ni bc hi trong phm vi trung tnh trnh sacar b
chuyn ha khi c tnh acid v ng hon nguyn phn hy khi c tnh kim, gy ra tn tht mt
phn ng hoc gim thp cht lng sn phm. gim bt mu sc sir tng ln th cn n nh
mc dung dch trong ni ca cc hiu v nng sir l rt cn thit.
+ Nng cao hiu sut bc hi, rt ngn thi gian lu ca ch trong ni bc hi.
Thc tin sn xut chng minh, ch c bo m b mt gia nhit sch s mi nng cao hiu sut bc
hi, t mi c iu kin rt ngn thi gian lu v gim thp nhit bc hi.
Trang 51
+ dng hi nc bo ha lm ngun nhit cho ni bc hi thay cho hi nc qu nhit.
- Kim sot cc tn tht do chuyn ha
Phng php chung c dng trong cc nh my ng pht hin cc tn tht do chuyn ha
trong qu trnh bc hi l da theo t s glucza ca nc ch ngha l t s gia ng chuyn ha
v ng sacarza (hoc pol) trong nuc ch.
2. S thay i pH:
Tuy ch trong vo ni bc hi l trung tnh nhng trong qu trnh bc hi chu nh hng ca nhit
cao v thi gian lu s tip tuc xy ra cc phn ng ha hc lm thay i pH ban u
- Nguyn nhn lm gim pH:
gim pH c lin quan n phng php lng trong v thnh phn ca ch trong.
- do s thy phn cht khng ng cha nhm amin to cc axt
CH
2
- CONH
2
CH
2
COOH
+ HOH + NH
3
CHNH
2
-COOH CHNH
2
-COOH
Acid asparagic
Cc acid to thnh s trung ha kim t nhin trong nc ch (K
2
CO
3
, Na
2
CO
3
) lm tr s pH
ca nc ch gim xung.
CH
2
- COOH CH
2
COOK
+ K
2
CO
3
+ H
2
O + CO
2
CHNH
2
-COOH CHNH
2
-COOK
Asparatate kali
- ng kh phn hy to ra cc acid hu c nh a, lactic, a. glucnic, a. focmic, a. actic v a.
humic .. lm cho tr s pH ca dch ng gim thp.
- Nguyn nhn lm cho pH tng
Hin tng tng pH trong qu trnh bc hi rt t thy. Nu thao tc bnh thng khi thng SO
2
th
khng xy ra hin tng tng pH. Cn thi thng SO
2
qu lng th lm cho mui sunpht bin
thnh bi sunpht v khi bc hi mui ny b phn gii:
Ca(HSO
3
)
2
CaSO
3
+ H
2
O + SO
2
KHSO
3
K
2
SO
3
+ H
2
O + SO
2
S xut hin K
2
SO
3
v SO
2
lm gim tnh acid ca ch v tng pH.
- trong qu trnh bc hi c nhng nguyn nhn lm gim pH v cng c nhng nguyn nhn
lm tng pH nhng cui cng pH ca mt ch thp hn pH ca ch trong l do gim pH l
chnh. tinh khit ca ca ch trong thp th pH gim xung cng nhiu, tinh khit cao
th pH gim xung cng t. st pH bnh thng gia ch trong v sir theo Honic l 0.3
im khng nn vt qu 0.5. V d ta c pH 6.9 ch trong v 6.5 sir. Nu nhiu qu th
lm tng tn tht ng sacarza do chuyn ha, ng thi gy tr ngi ti cng on thng SO
2
cho mt ch, nh hng nht nh ti thu hi v cht lng sn phm.
3. S gia tng mu sc:
- Khi bc hi mu sc ca mt ch tng do:
- di tc dng ca nhit cao ng sacarza b caramen ha. Lng caramen to thnh ph
thuc vo thi gian truyn nhit, nhit v pH, ch cn mt lng caramen nh cng lm cho
nc ma c mu m.
- ng kh b phn hy to ra cc cht c mu
- Phn ng kt hp gia ng kh v acid amin to thnh melanoidin lm tng mu sc nc
ch.
- trong h thng bc hi nhiu ni th ni u tin c mu tng cao nht (v nhit l cao
nht) v qui lut tng mu gim t ni trc sang ni sau.
Trang 52
4. S thay i tinh khit:
- Ch trong sau khi bc hi thu c mt ch c tinh khit cao hn, y l hin tng bnh
thng do cc nguyn nhn sau y:
- Cht khng ng b phn hy v d nh s phn hy acid amin v mui cacbnat sinh ra CO
2
v NH
3
bay i mt do gim mt phn cht khng ng, tng ng lm cho tinh khit ca
mt ch tng 0.1.
- Mt phn cht khng ng kt ta sinh ra cu cn lm cho tinh khit mt ch tng ln. C
2000 tn ma to thnh chng 1 tn cn.
- C mt s nh my ng sau khi bc hi thnh mt ch tinh khit khng tng ln m li
thp i. Nguyn nhn l do trong khi bc hi mt lng ln sacarza b chuyn ha, lm tn tht
sacarza dn ti tinh khit b gim thp m khng b li c bi phn cht khng ng b
phn hy v kt ta. Trong trng hp ny cn phi tm nguyn nhn trn sn xut thc ti, t
ra bin php gii quyt.
5. S mt ng theo hi th:
- Hin tng ny gi l mt ng theo hi th :.Trong khi bc hi, nc ch si bn ln
bung bc to ra nhiu git nh liti m mt trong s l cc bng hi nc nh c bao
quanh bi mt mng mng nc ma kiu nh bong bng x phng. Cc bng nh rt nh
nn dng hi bc ko chng theo mt cch d dng sang bung t ca ni bc k tip hoc b
ht theo chn khng.
- Qui lut mt ng theo hi th Trong ni bc hi nhiu hiu, hiu sau mt ng nhiu
hn hiu trc, tc l mt ng tng dn theo s hiu v cui.
+ cc ni cui, chn khng cng cao nn s ko theo hi bc nhiu hn.
+ cc hiu sau tinh khit dung dch tng ln, nht tng tng ng th cc bt kh v chm
hn.
-Nguyn nhn v nhng nhn t nh hng n s mt ng theo hi th i bao gm:
+ Tc bc hi qu nhanh
+ Mc dung dch trong ni khng n nh
+ Tc dng t bc hi qu mnh+ chn khng mt n nh
+ Tun hon dung dch ng khng bnh thng
+ nht mt ch ln, bt nhiu.
- Anh hng ca s mt ng n sn xut.
+ Cc tn tht do nc ma, mt ch b ko theo hi bc c th ln ti 3% lng nc ma trong mt
dn bc hi a hiu khng c thit b thu hi, tn tht c th gim xung di 0.1% nu cc
thit b thu hi c lp t ng cch.
+ Tng tn tht khng xc nh gim thu hi ng.
- Cc bin php chng s mt ng theo hi th.
+ Trnh nng cao chn khng ti mc khng cn thit, i khi theo cc quan im khc nng cao
chn khng c nhiu li th, tuy nhin nn gi 62-65 cmHg l tt nht.
+ a nc ma va y ni bc hi ch khng phi cho vo mt sng trn v c th gy ra s
bn te nc ma ln, v c th b phun thnh dng sng m.
+ trch thc y dn bc hi a hiu lm vic vt qu nng sut bnh thng.
+ trnh mc nc ma ln cao qu mc ti u.
+ trang b cc b thu hi cho cc ni bc hi v cc thit b thu hi c hiu qu cho ng ng chn
khng.
+ bung bc trn chm ng phi cao hn chiu cao chm ng t nht 2 ln tt hn l 2.5 ln bi v
khi cc git vng ln tng i ln ch cn tng thm chiu cao bung bc l ngn chng li.
6. S to cn:
Trang 53
Trong qu trnh lm vic cc ng ca bc hi a hiu thng b ng bn theo hai cch:
- ngoi ng to thnh mt lp g du do hi nc mang ti.
- trong ng to thnh mt lp cn do t nc ma.
- lp du bm ngoi ng do hi em n d nhin ch c ni 1. Lp du bn ng bm c
mu en hoc nu xn , lp ny gy hi cho s truyn nhit trong ni, c th loi b trong thi
gian ngng sn xut bng cch a vo chm ng mt dung dch acid rt long v d HCl
0.5% hoc dng xt n da.
- Lp cn ng bm bn trong ng gy nhiu tr ngi nht, ta ch xt loi cu cn ny.
a. Ngun gc to cn (nguyn nhn to cn):
- cc cht l lng trong nc ch cha c tch b ht do x l v lng lc km, ch yu ng
bm trong ni 1
- cc cht khng ng tr nn khng ha tan khi nc ma c c c dn, ch yu ng bm
cc ni cui bao gm:
- Cc mui vi: pht pht, sunphat, oxalat, cacbnat canxi cng vi s tng ln ca dung dch
ng, nng cc mui tng, mt s t ti trng thi qu bo ha ca chng th s lng
thnh cu cn. Cc mui canxi ca acid hu c v acid pht pho ric c ha tan nh nht th
tch thnh cu cn u tin. Cc mui canxi sunpht v canxi sunpht v mt b phn mui
canxi ca acid hu c ha tan ln th phn nhiu to thnh cu cn hiu sau. Do t ni 1
n ni cui cc cn pht pht gim trong khi cu cn sunpht tng.
- Cc oxit kim loi nh oxit manh, nhm, st trong dung dch ng cng vi nng tng dn
ca dung dch ng, khng ngng tch ra thnh cn trong cc hiu. c bit l silic, loi cn
ny tng theo v tr ni trong dy bc hi v ng bm li phn ln ni cui.
Do vy cn bnh u t, mm, xp d loi tr, cn nhng bnh cui nhiu cng kh loi tr
- Cc mui canxi ha tan sau khi phn ng thay th vi cc mui cacbnat can xi ha tan to
thnh cacbnat canxi cu cn.
CaA
2
+ K
2
CO
3
CaCO
3
+ 2KA
CaA
2
+ Na
2
CO
3
CaCO
3
+ 2NaA
- Cc mui bi cacbnat v bisunpht canxi ha tan khi nng b phn hy thnh mui can xi c
ha tan thp v kt ta
Ca(HCO
3
)
2
CaCO
3
+ H
2
O + CO
2
Ca(HSO
3
)
2
CaSO
3
+ H
2
O + SO
2
- S phn b cn v chiu hng ng cn:
S phn b cn cc ng ca ni bc hi ty thuc ch yu vo tc tun hon hoc trng thi
chuyn ng ca dung dch: cc cn ng ch m khi dung dch t chuyn ng v tc
tun hon yu. Chiu hng ng cn: phn di cc ng trao i nhit, ni m khi nc ch
chuyn ng tng i km, cn ng dy hn nhiu so vi phn trn nh cc ng ni m nc
ma lun phun pht. Khi kim tra mc thng ra mt ni bc hi khng nn hi lng vi cch
nhn pha trn cc ng: qua ng trung tm nn th mt bng n chiu sng xung y v nhn
t trn cao s nhn r c tnh trng pha di ng.
b. Anh hng ca cn ti bc hi:
- cu cn l mt cht truyn nhit rt thp, h s dn nhit trung bnh ca cn trong cc ni bc
hi l 0.45 kcal/m
2
.
o
C.h.m nu so snh vi thp l 39 th cch nhau rt xa, cho nn cn bm trn
b mt ng truyn nhit s lm gim kh nng truyn nhit bnh bc hi, gim cng bc
hi cc bnh, mc gim nhiu hay t ph thuc vo chiu dy lp cn. Cn ng cng nhanh
cng nhiu th tc bc hi cng chm.
Trang 54
- Trong h bc hi nhiu bnh bnh cui c chiu dy lp cn ln nht nn h s truyn nhit thp,
cng bc hi rt thp v vy cng tc ty cn phi c tin hnh thng xuyn v nn gi
khi lng nc ma ti thiu khi cho i qua cc ni bc hi.
c. Bin php loi tr cu cn:
Cn ng bm rt nhanh do phi ngng nh k hng tun di hoc ngn ngy thng ra,
vic thng ra c thc hin bng 2 cach: thng c hc bng my thng ng; nu ty ha hc vi
xt hoc/v acid.
- Thng c hc:
- c thc hin bng my thng ng chy in.
- nhc im vic thng c hc kh kh chu v tn km v nhn cng, c th co xc cc vy
nh kim loi. ng thi thit b thng cn khi a vo ni bc kn phi cn b i in nh
hot ng in p thp (24v) khng gy nguy him cho ngi hoc phi dng my thng
ng chy bng kh nn th i hi my nn kh tng i mnh.
- Nu ty ha hc:
- qu trnh ny bao gm vic nu si dung dch xt NaOH hoc acid HCl trong ni bc hi. Cc
phng php s dng thay i nhiu hu nh lun lun dng xt, i khi dng ln lt xt v
acid hoc dng kt hp vi NaCl hoc Na
2
CO
3
- Loi ha cht s dng ty theo tng vng, tng nh my m lng ha cht s dng cc nng
khc nhau v cch nu cng khc nhau: thng thng nng xt dng t 5-32
o
Be, i khi
dng n 40
o
Be. Vi acid khng bao gi vt qu 3% thng dng vi dung dch 1% hoc
0.5% hoc 0.25%
+ nu xt nng 30-32
o
Be trong 3 gi sau vi HCl trong 1 gi.
+ nu acid HCl 1%; ra nc; nu dung dch xt NaOH 8%.
+ i khi s dng thm mt s ha cht khc: c ni cho thm vo dung dch xt 27 Be (50Bx)
NaCl theo t l 1 kg NaCl cho 100 lt. Hoc c ni cho l nu ty tt nht vi hn hp 60-75%
NaOH v 40-25% Na
2
CO
3
. Tnh trn 1 tn ma 55-100gam hn hp ny v 100-150gam HCl.
+ mt s ni cho rng ch nu ty vi xt tt hn rt nhiu so vi cch nu acid v tip nu
xt.
- Sau khi nu ho cht th ra nc, lun lun m hi vo chm ng : cn yu v mm hn s
kh li, nt v rng rc v ri xung y ni. V cn c ly ra d dng bng cch thng chi.
- Cng vic nu ty c kt thc bng vic lm sch y ni vi cch m ca x y.
- Ti sinh li dung dch xt bng cch cho thm ha cht n nng yu cu v c th dng nh
vy n c chc ln. Dung dch HCl do nhanh chng b mt hot lc nn thng dng ch mt
ln. Phi kim tra pH trc khi nu thng thng phi <3 trc khi nu acid v khng nn ln
5.5 trong qu trnh nu.
d. Bin php ngn nga s ng cn:
Ngoi bin php ci tin thao tc, tng cng qun l nhm gim bt cu cn sinh ra cn c bin
php phng nga s ng cn l:
- s dng cc thit b ion ha
- gia thm cc ha cht: dng Busperse 2139, t l dng t 10 -30 ppm tu theo cn nhiu hay t,
cho vo nc ma trc khi vo ni bc hi.
Tuy nhin bng ha cht no cng khng cho php b qua s nu ty bng ha cht cng nh
thng bng c hc, ch c th ko di thi gian s dng hn thi.
Trang 55
PHN D : NU NG - TR TINH
CHNG 7: NU NG
I. MC CH NU NG:
Mc ch ca nu ng l tch nc t mt ch a dung dch n trng thi qu bo ha t
lm xut hin nhng tinh th ng . Sn phm ca qu trnh nu ng gi l ng non gm c
tinh th ng v mt ci.
II. MT S KHI NIM:
1. ha tan ca saccaroza:
- ha tan ca saccaroza trong dung dch khng tinh khit:
Trong dung dch khng tinh khit ha tan ca saccaroza ph thuc vo cc cht khng
ng. Chng c nh hng khc nhau n ha tan ca saccaroza. Mt s lm tng ha tan
ca saccaroza nh KCL, NaCl .. Mt s khc lm gim nh K
2
SO
4
. Ni chung cc cht tro lm tng
ha tan saccaroza, ngc li ng kh v mt s mui hu c lm gim ha tan. nh hng
n ha tan ca ng khng ch s lng cht khng ng v nhit m cn l thnh phn
v cht lng ca chng. l tc nhn rt quan trng khng th qun c v nh hng ln n
tinh khit v s to mt cui.
- ha tan ca ng sacarza mt nhit nht nh l lng ng ha tan c trong mt
n v nc nhit . ha tan thng c biu din bng s kg ng ha tan trong 1
kg nc cng nhit , gi h s ha tan.
2. H s bo ha:
- Dung dch bo ha mt nhit nht nh l dung dch c nng cao nht nhit hoc
dung dch bo ha mt nhit nht nh l dung dch c nng bng ha tan nhit
.
- H s bo ha (o')
+ nh ngha: T s gia h s ha tan saccaroza trong dung dch ng khng tinh khit (H
1
) v h
s ha tan trong dung dch tinh khit (Ho) cng mt nhit gi l h s bo ha (o').
o' = H
1
/H
o
+ ngha ca h s bo ha:
* Khi o'>1 ha tan ca saccaroza trong dung dch khng tinh khit ln hn trong dung dch tinh
khit cht khng ng lm tng ha tan
* Khi o '=1 cc cht khng ng khng nh hng n ha tan saccaroza.
* Khi o'<1 cc cht khng ng lm gim ha tan ca saccaroza.
Do , h s bo ha ph thuc vo tinh khit dung dch v cht lng ca cc cht
khng ng c trong dung dch.
i vi sx ng ma o'<1 , sn xut ng t c ci o'>1 n th hin nh hng ca
ngun nguyn liu i vi qu trnh sn xut.
3. H s qu bo ha:
- Dung dch cha nhiu ng hn dung dch bo ha gi l dung dch qu bo ha. Ngha l
lng ng ha tan trong mi phn nc vt qu lng ng ha tan trong mi phn nc
ca dung dch bo ha cng nhit gi l dung dch qu bo ha.
- ng ch kt tinh t dung dch qu bo ha bng cch lm bay hi nc hoc lm lnh gim
ha tan ca ng nhit thp.
- H s qu bo ha o :
Trang 56
+ N: H s qu bo ha o l t s gia lng ng ha tan trong mt n v nc ca dung
dch nghin cu (H) vi lng ng ha tan trong mt n v nc ca dung dch bo ha ( H
1
)
cng nhit .
H: lng ng trong mt n v nc ca dung dch nghin cu
H
1
: lng ng trong mt n v nc ca dung dch bo ha.
o = H/H
1
+ ngha:
Nu o>1 H> H
1
: dung dch qu bo ha
o=1 H=H
1
: dung dch bo ha
o <1 H<H
1
: dung dch cha bo ha.
+ i vi dung dch ng sacarza tinh khit th H
1
=H
o
. i vi dung dch ng khng tinh
khit vic xc nh lng ng ha tan trong mt n v nc ca dung dch bo ha H
1
kh phc
tp v th nn ngi ta coi nh H
1
~ H
o
v h s qu bo ha lc ny c gi l h s qu bo ha
biu kin k hiu o
1
.
o
1
=H/H
0
+ Mi lin h gia h s qu bo ho thc o, h s qu bo ho biu kin o
1
v h s bo ho o
nh sau: o = H
1
/H
0
; o
1
=H/H
0
m o =H/H
1
= o
1
.H
o
/o. H
o
=> o=o
1
/o
khi dung dch ng c tinh khit cao H
1
~ H
o
nn o
1
~ o
tinh khit dung dch khng cao th hai h s khc nhau nhiu.
III. QU TRNH KT TINH NG
Qu trnh kt tinh ng chia lm 2 giai on:
- s to mm tinh th
- s ln ln ca tinh th
1. S xut hin nhn tinh th hay s to mm:
- khi ng ha tan trong nc to thnh dung dch ng th cc phn t ng phn b u
trong khng gian ca phn t nc v lun lun chuyn ng khng ngng to thnh mt dung
dch ng nht.
- mt iu kin no khi dung dch ng tr thnh bo ha th cc phn t ng s in
y n nh vo khp khng gian ca phn t nc to thnh trng thi cn bng n nh.
- Khi s phn t ng tng ln s to thnh trng thi qu bo ha nn s cn bng b ph v.
Khi s phn t ng nhiu n mt s lng nht nh th khong cch gia chng ngn li,
c hi va chm tng ln , vn tc gim i tng ng v t ti mc lc ht gia cc phn t ln
hn lc y, khi mt s phn t ng kt hp vi nhau hnh thnh th kt tinh rt nh tch
khi nc ng, t ng trng thi ha tan thnh ng th rn. l cc nhn tinh th.
Nu tip tc duy tr mc qu bo ha tinh th tip tc tch ra th nhn tinh th tip tc xut
hin.
2. S ln ln ca tinh th:
- Khi nhn tinh th xut hin th nhng phn t ng gn mm tinh th khng ngng b mt
ngoi ca nhn tinh th ht vo, lng chm vo b mt tinh th , ng thi xp tng lp tng lp
ngay ngn theo hnh dng tinh th lm cho tinh th ln ln dn.
- Khi s lng phn t ng d gn b mt tinh th ng gim xung v s lng phn t
ng xa tinh th ng tng ln tng i lm xut hin hai khu vc nng :
+ lp dung dch khng chuyn ng xung quanh b mt tinh th c b dy l d c nng l c:
l lp dung dch bo ha hoc cha qu bo ha
+ cch b mt tinh th ng mt khong cch d l lp dung dch c nng cao C: l lp dung
dch qu bo ha cao.
c d
Trang 57
C
- Do chnh lch nng C> c nn cc phn t ng s khng ngng khuych tn t lp dung
dch C qua khong cch d v lng ng ln b mt tinh th c v lm cho tinh th ln ln. Khi
lp dung dch st b mt tinh th li c nng c nh c v qu trnh c tip din nh vy
lm cho tinh th khng ngng ln ln.
IV . TC KT TINH:
1. nh ngha:
Tc kt tinh l lng ng kt tinh trong 1 pht trn 1 m
2
b mt tinh th
Cng thc nh ngha:
K= S/F.t
K: tc kt tinh : mg/m
2
.pht
S: lng ng kt tinh, mg
F: din tch b mt tinh th m
2
t : thi gian kt tinh, pht
2. Cc yu t nh hng n qu trnh kt tinh ng:
a. Anh hng ca mc qu bo ha:
Tc kt tinh t l thun vi nng d so vi dung dch bo ho , hay t l vi h s bo
ha d (o-1). V d dung dch c nng qu bo ha o=1,1 th qu bo ha d (o-1)=1,1-
1=0,1. Mt dung dch khc c qu bo ha o=1,05, th qu bo ha d (o-1)=0,05. Dung dch
trc s kt tinh nhanh hn hai ln so vi dung dch sau (0,1/0,05=2). Nh vy khi qu bo ha
d (o-1) tng, tc kt tinh tng, nhng nu qu bo ha d tng ln qu th nht dung dch
s tng ln, do tc kt tinh s gim i. Do vy trong qu trnh sn xut thng khng ch
qu bo ha mc thch hp.
b. Nhit :
Khi nhit tng th tc kt tinh tng. Mt khc khi nhit tng nht dung dch gim do
tc kt tinh tng. Thc nghim chng minh rng khi nhit tng ln 10oC, tc kt tinh tng
ln hai ln. Nhng nhit qu cao s lm gim cht lng ca ng, v vy khng nn nu ng
nhit qu cao.
c. tinh khit ca dung dch:
- y l nhn t quan trng nh hng n tc kt tinh. tinh khit gim tc kt tinh
gim rt nhiu, dung dch c tinh khit 100% c tc kt tinh K ln gp 2 ln tc kt
tinh ca dung dch c tinh khit 92%.
- Kinh nghim cho thy , nng cao sch ca nc ma, loi b ti a nhng tp cht dng keo
c nht cao th c tc dng rt tt n qu trh nu ng.
- y l nguyn nhn v sao nu ng cp thp tn nhiu thi gian hn.
d. nht:
nht tng tc kt tinh gim. Nhng nht khng phi l mt yu t c lp, gim n cn
quan tm n cc yu t khc nh nhit v tinh khit.
Loi cht khng ng: cc cht keo lm cho nht tng ln.
e. S khuy trn:
S khuy trn c nh hng tt i vi qu trnh kt tinh v n gip qu trnh khuch tn ng
trong mt n b mt tinh th nhanh hn, to thun li cho giai on ln ln ca tinh th. i vi
ng non c tinh khit thp, nht ln nn s chuyn ng ca nhng tinh th ng trong
ng non kh khn. V vy s khuy trn c ngha ln.
Trang 58
Nu khng khuy trn cc tinh th s lng xung y thit b, nhng khuy nhanh chng nhng
khng tng tc kt tinh m cn bo mn tinh th. Khuy trn khng nh hng ln n tc
kt tinh.
Khi kt tinh ng trong ni nu th s khuy trn chnh l s i lu ca ng non.
f. Kch thc tinh th:
Tinh th ln ri trong ng non nhanh hn cc tinh th b do gim chiu dy lp mt gia
cc tinh th lm tng tc khuych tn ca cc phn t ng ln b mt tinh th do tc kt
tinh tng.
Nu tinh th b, tng din tch b mt ln, lng ng kt tinh trong mt thi gian nht nh
ln hn, kt tinh d hn, t to tinh th di. Nh vy tc kt tinh ca tinh th ln v tinh th b
c coi l nh nhau.
g. S lng tinh th trong ng non:
S lng tinh th nhiu s cn tr chuyn ng ca chng trong khi ng non, lm gim tc
kt tinh. Mt khc, s lng tinh th ln khong cch gn nhau hn nn cc phn t ng trong
mt d khuch tn n b mt tinh th hn v lm tng tc kt tinh. Hai nh hng ny hu nh
cn bng nhau.
Mc d kch thc v s lng tinh th khng nh hng nhiu n tc kt tinh nhng khi
nu ng cn phi c yu cu nghim ngt v kch thc v s lng tinh th ca tng loi ng
non. Cng 1 khi lng tinh th nu tinh th c kch thc nh th s lng s nhiu tng din
tch b mt kt tinh ln , lng ng thu c nhiu v qu trnh kt tinh d. Khi kt tinh ng
yu cu din tch b mt tinh th v m bo yu cu v kch c ht ng.
V. C TNH NC NG CC BO HA KHC NHAU:
- qu bo ha o<1: Nc ng cha bo ha tinh th ng ha tan trong dung dch.
- qu bo ha o = 1: Nc ng va bo ha, khng ha tan cc tinh th ang tn ti,
cng khng sinh ra cc tinh th mi.
- qu bo ha o> 1: nc ng qu bo ha chia ra 3 vng qu bo ha nh sau:
+ Vng n nh: o=1,05 n 1,2: trong vng ny tung i n nh, nc ng cha th sinh ra
nhn tinh, nu c nhn th tip tc ln ln.
ng dng: Dng k thut b bt ng khi tinh (bt ng lm nhn kt tinh) thng c tin
hnh giai on ny, vo lc qu bo ha bng 1,1.
+ Vng trung gian: qu bo ha t o=1,2-1,3: trong dung dch ng c y nhn kt tinh,
cn khng ch nui dng cho tinh th ln ln s c kh nng xut hin tinh th mi. Trong phm vi
ny v nc ng khng n nh, nu khng c nh hng bi iu kin ngoi lai th khng d
hnh thnh nhn kt tinh, nhng nu c kch thch nh khuy, ht khng kh lnh vo hoc rc
ng ht vo hoc dao ng sng m u c kh nng xut hin nhn kt tinh.
ng dng: Phng php kch thch khi tinh c khng ch trong khu vc ny.
+ Vng bin ng: qu bo ha t o= 1,3-1,4: Hnh thnh nhiu tinh th. Nu khng ch thao
tc nu ng trong phm vi ny s sinh ra rt nhiu tinh th.
ng dng : Phng php khi tinh t nhin khng ch trong phm vi trn.
Cc phn chia qu bo ha trn ch thuyt minh r cc quy lut c trng ca bo
ha t thp n cao ca nc ng, nm vng quy lut ny ch ng khng ch khi nu ng.
Trong dung dch ng khng tinh khit, cc s liu cc giai on bo ha trn c khc nhau i
cht, th d c loi nc ng tinh khit thp, qu bo ha trong ni t ti 1,6 m vn cha
thy xut hin tinh th mi.
VI. NU NG CHN KHNG
* u im ca nu ng chn khng:
Trang 59
Nu ng dng cch h thp p lc khng gian bc hi, tc l nu ng dng chn khng
s c nhit ng non tng i thp, iu ny c nhiu u im:
- Nu nhit hi nc dng nu ng khng i, nu nhit ng non thp th chnh
lch nhit gia hi nc v ng non cng cao, hiu sut truyn nhit cng cao, nc bc
hi cng nhanh. Nh vy c th rt ngn thi gian nu ng, c th gim tng i din tch
truyn nhit ni nu ng, thit b c th n gin ha.
- ng thi do chnh lch nhit gia ng non v hi nc ln, ng non si mnh, i lu
s tt, c li cho tinh th hp thu ng. Ngc li, nu chnh lch nhit gia ng non
v hi nc khng i, nhit ng non thp th nhit hi nc khng cn qu cao. Nh
vy c th dng hi nc p lc thp nu ng.
- Nhit si ca ng non thp, tng nhit lng trong hi t, c ngha l nhit lng dng
lm bc hi s hi t, tc l c th tit kim hi nc nu ng, cng nh vy c th gim
lng nc lm lnh cho thp ngng t.
- Nguyn liu nu ng mang tnh axt, m trong iu kin c tnh xt th tc chuyn ha s
tng ln khi nhit ln cao, do nhit nu ng thp c th gim c tn tht chuyn
ha ng.
- Trnh mt s tp cht trong nc ng do phn gii nhit cao sinh ra axt hu c v
amoniac, lm mu sc ca ng tng ln.
- ha tan ca ng tng khi nhit tng, do nhit ng non thp c th thu c mt
cha ng t, vic ny trong h thng nu ng nhiu giai on s c gi tr thc t i vi
vic gim lng mt phi nu li v gim tn tht ng trong mt ph phm.
VII. S I LU CA NG NON TRONG NI NU
1. Tc dng ca s i lu ca ng non:
Nu ng ch yu da vo nc khng ngng bc hi, duy tr ng non bo ha cn thit,
tin hnh cc thao tc hon thnh nhim v nu ng. ng non i lu tt, tc bc hi ca
nc nhanh, c th rt ngn thi gian nu ng, nh vy c th tng s lng sir nu ng,
gim tn tht chuyn ha ng v c tc dng gim s gia tng ca sc t.
- Nh c s i lu ca ng non, c s khuy trn lm tinh th di chuyn v tr trong mt ci
lm tinh th c c hi i vo khu vc nng cao c nhiu phn t ng tng thm s
chnh lch v nng ca khu vc nng cao v nng thp, c li cho ng khuych tn
v trm tch. Do i lu tt ca ng non lm cho tc kt tinh nhanh hn.
- i lu tt c th gim i s khc bit v phn b nhit , chng ha tan tinh th cc b, sinh
ra tinh th gi v sinh ra hin tng cc ha trn ng gia nhit.
- ng non i lu khng tt thng sinh ra hin tng dnh tinh th, t tinh th, mt b phn
ng non ng gia nhit c th v qu nhit m sinh ra ha tan tinh th cc b, b chy ... nh
vy i lu ng non nh hng rt ln n hiu qu nu ng.
- i lu ng non mnh qu d dn n thot ng, ngoi ra i lu c quan h n tc
bc hi, i lu gp qu lm cho bc hi nhanh qu lm cho s bay hi nc nhanh hn s kt
tinh, lm sinh ra tinh th gi. Do tc i lu ca ng non cn kt hp vi nhu cu c th
khng ch thch ng.
2. Cc yu t nh hng n i lu ca ng non:
- a. Hiu sut truyn nhit: nh hng n trao i nhit c cc yu t sau:
chn khng: chn khng cng cao, im si ca ng non cng thp, s chnh lch nhit
vi hi nc p lc nht nh cng ln, hiu sut truyn nhit cng cao, i lu ng non
cng nhanh.
- Lng hi vo khng , ng non thiu ngun nhit cn thit si v bc hi, th i lu s
chm, thm ch ngng hn.
Trang 60
- Thi kh khng ngng khng trit , mt mt h thp hiu sut truyn nhit ca hi nc, mt
khc chim ch ca hi nc tc lm gim ngun nhit ca ng non.
- Thi nc ngng t khng tt th n s chim mt phn hoc ton b khng gian ca bnh hi,
lm cho s trao i nhit gia hi nc v ng non gim i mt phn hoc ton b.
- Hnh thc kt cu ca ni kt tinh: hnh thc cu to, vt liu ng truyn nhit .
b. Tnh lu ng ca ng non: tnh lu ng km th tc i lu chm. Tnh lu ng ph
thuc vo cc yu t sau:
- tinh khit ca ng non
- Nng ng non
- T l tinh th v nc ng ca ng non
c. Mc ng non trong ni: Mc cao, p lc tnh ln, lu ng ca ng non ln pha trn gp
sc cn ln nn i lu km. Khi nu ng non n mc th tch ln phi nng cao p lc
tng chnh lch nhit , gip i lu tt.
VIII. CC QU TRNH L HA XY RA TRONG QU TRNH NU NG:
1. Chuyn ha ng:
ng non trong ni sau khi hnh thnh tinh th th tnh n nh cao, thnh phn ha hc v
c tnh tinh th khng c g thay i ln.
- S chuyn ha ng ch yu mt ci.
- Cc yu t lm cho mt ci chuyn ha l nhit , pH v thi gian. V s dng cng ngh lm
sch sunpht ha nn pH mt ch 5-6; sau qua nhiu ln nu, do cc loi phn ng ha hc,
axt ca n gim i i cht. Nc ng c tnh axt nh vy cng vi nhit trong
khong 65 n 75
o
C th s chuyn ha ng l tt nhin.
2. Phn hy ng kh:
Trong qu trnh nu ng xy ra s phn hy ng kh do:
- Phn ng to cht mu gia ng kh vi acid amin.
- ng kh phn hy to nhng hp cht acid hu c...
- Lng ng tn tht do 2 phn ng khong 1,1-1,5%, ng non c tinh khit cng thp,
s phn hy ng cng tng...
3. Phn ng ca cc cht khng ng hu c v v c:
- Trong qu trnh nu ng khi nng dung dch tng ln, nng cc cht khng ng tng.
Mt s t n trng thi qu bo ha v c kh nng kt tinh vi ng hoc kt ta nh mui
canxi, manh ca mt s acid hu c nh canxi aconitat, magi aconitat v canxi oxalat v v
c canxi sunpht, canxi pht pht
- Mt s acid amin kt hp vi ng kh to thnh hp cht hu c cha ni t tan trong dung
dch, ngai ra cn hng lot cc phn ng khc sinh mu do tc dng ca st.
- Tip na l sinh ra ng chy do i lu khng tt, b qu nhit cc b. Thc t th ch cn mt
t ng chy l tinh th ht vo v b nhum mu.
- Cc cht khc nh tinh bt, pectin c kh nng kt tinh cng vi sacarza v lin kt bn trong
tinh th ng.
- Mt s tp cht nh st, bari v mt s phn t ca cc cht lng cn c th b kt tinh ng
hp thu, phn b u trong tinh th hnh thnh hin tng cng tinh.
4. Hin tng kh nu:
Trong thc t thng c nhng m ng rt kh nu, ng non c cng li trong ni, bc hi
chm khng kt tinh c. Nguyn nhn:
- mt ch v cc nguyn liu nu cha lng mui canxi cao
- dung dch nu c kim cao , mt phn ng dng sacarat nn nng v nht tng.
Trang 61
- Ma non, keo nhiu
i hi cng nhn phi gii quyt linh hot, x l kp thi.
IX. CC GIAI ON CA QU TRNH NU NG :
C th chia qu trnh nu ng ra 5 giai on: c c u, to mm tinh th, c nh tinh
th, nui tinh th ln ln v c c cui.
1. C c u:
- Mc ch : C dung dch n nng cn thit a dung dch n trng thi qu bo ha
chun b cho s to mm tinh th. Ty theo phng php gy mm m khng ch nng khc
nhau.
- iu kin k thut:
+ Giai on ny c chn khng thp nht (600-620 mmHg) gim nhit si dung dch
(thng nhit l 60-65
o
C), gim s phn hy ng.
+ Lng nguyn liu gc (mt ch hoc ng h) cn phi ph kn b mt truyn nhit ca ni nu
trnh hin tng chy ng.
+ Tc cho nguyn liu vo ni chm, nu cho nhanh qu d dn n mt ng.
+ Ap lc hi cp phi thch hp, nu cao qu s lm tng qu tnh i lu (do nng lc u cn
thp) d xy ra hin tng thot ng.
2. To mm tinh th:
- Mc ch: To s lng mm tinh th cn thit nu ng.
- iu kin k thut:
+ y l thi im quan trng ca qu trnh nu ng. Dng kinh nghim hoc cc dng c kim
tra tm thi im to mm tinh th.
+ C th quan st s thay i ca dung dch ng trong ni nu nh sau: u tin dung dch si
mnh, cc bt hi chuyn ng nhanh trn knh quan st. Khi c c nht dung dch tng ln, s
truyn nhit v s si gim, cc bt kh chuyn ng rt chm, ng thi cc git mt ri chm trn
knh v li nhiu vt.
- Cc phng php to mm tinh th:
- To mm t nhin:
+ C dung dch ng n trng thi qu bo ha vng bin ng, h s qu bo ha khong
o=1,4, cc mm tinh th ng t xut hin.
+ Phng php ny c nhc im l ko di thi gian nu ng, v saccaroza rt kh t kt
tinh, nu n nng cao cht lng ng khng m bo, thi gian nu ko di, kh khng ch
lng mm, ng u ca tinh th thp.
+ Phng php ny hin nay khng c dng trong cc nh my ng.
- Phng php kch thch:
+ C dung dch ng n trng thi qu bo ha thuc vng trung gian, h s qu bo ha
o=1,2-1,3 (nng khong 82-83
o
Bx i vi ng thnh phm), thay i chn khng t ngt
hoc cho mt lng mm rt t kch thch s xut hin tinh th mi.
+ So vi phng php to mm t nhin th phng php ny c u im hn l rt ngn thi
gian nu ng, nu nng ln mm c khng ch chnh xc, th kch thch mt ln l sinh
ra mt s lng nht nh cc tinh th vi ng u cao, nhng s lng tinh th kh t c
chnh xc do vy vn kh khng ch lng mm tinh th theo mun. Ngoi ra trong iu kin
chn khng thay i, tinh khit ca nguyn liu thp ...s lng tinh th hnh thnh do kch thch
s khc bit rt xa.
+ Phng php ny hin nay t dng trong cc nh my ng.
- Phng php tinh chng:
Trang 62
+ C dung dch ng n trng thi bo ha thuc vng n nh tr s qu bo ha thp o
=1,05-1,1, thm lng bt ng, lng bt ng cho v chnh l lng nhn tinh th v khng
ch khng xut hin tinh th mi.
+ Chun b bt ng : Bt ng nghin nh (20m-150m) c th cho vo dng kh sau khi
nghin nhng nh vy kh trn u. Tt nht l bt ng sau khi nghin cho vo ancol vi t l
1:0,8. Da vo tnh cht d bay hi v nhit si thp ca ancol lm cho cc mm tinh th c
trn u.
+ Mt s ch :
- Thi gian cho bt ng vo khng qu 30 giy.
- Khng ch bo ha vng n nh nu khng s tr thnh phng php kch thch.
+ u im: phng php ny rt ngn c thi gian nu ng ng thi c th khng ch
c cht v lng ca bt ng, thu c tinh th c mu sc, hnh dng p v t c s
lung mm tinh th cn thit. y l phng php c dng nhiu trong cc nh my ng.
- Nu ging (phng php phn ct):
+ Nu mt ni ng non vi tinh th ng c kch thc nht nh, sau chia mt phn lm
mm tinh th nu mt ni ng non khc. Phng php ny n gin, d khng ch. Thng
p dng cho ng non B,C.
+ Lng ging nu ng non B l 6-8%, C l 22-23 % so vi khi lng cht kh ng non
hoc ln hn.
+ Phng php ny i hi thi gian lu, do phi qua cng on nu ging sau mi gieo
c, nhng qua cng on ny thi gian nu s nhanh hn.
- ng h:
+ Dng ng ct ly t ng non sau khi tch mt , cho thm mt ng vo to thnh
ng long lm mm ng nu.
+ Thng dng nu ung non A; dng ng B trn vi mt ch thnh hn hp ging
nu, thng lm nguyn liu gc nu ng thnh phm.
+ Phng php ny c th rt ngn thi gian nu, do nu ng ma th rn d nu hn so vi
t mt ng trng thi nng chy em i nu li.
+ Mt ng dng ha tan c th l dung dch cha bo ha, cho nn khi ha tan vi ng
ct n s ha tan mt phn ng ct, ng thi lp mt bm trn ng ct cng b ra sch, nng
mt ng dng khong 55-65Bx, nhit 50-65
o
C. gim mu sc ca mt ng, c th s
dng nc nng thay cho mt ng, tuy ng ct c th b ha tan nhiu hn mt t nhng cht
lng tt hn.
+ Phng php ny gn nh phng php nu ging, thi gian nu ngn v d nu nhng gim
cht lng ng do mm tinh th l tinh th ng cp thp hn to nn.
3. Chnh l tinh th (c nh tinh th)
- Mc ch: Sau khi cc tinh th to , nhanh chng dng nguyn liu hoc nc nu 2-3 ln
gim qu bo ha xung cn 1,05-1,1, khng cho tinh th mi xut hin. Giai on ny
gi l c nh tinh th n nh s lng tinh th v lm cho tinh th cng v rc chc hn.
- Yu cu:
+ lm cho cc tinh th c khng b ha tan v tinh th mi khng xut hin
+ khng ch qu bo ha thuc vng n nh bng cc nu nc 2 - 3 ln.
4. Nui tinh th:
- Mc ch : Nhim v ca giai on ny l nui tinh th ln ln nhanh chng v u, cng bo
m cht lng ng bng cch nu vi cc nguyn liu c phi liu.
- Nguyn tc np liu chung l :
Trang 63
+ Nguyn liu cho vo nu phi c nhit ln hn nhit trong ni t 3-5
0
C gi nhit
si trong ni, tng kh nng truyn nhit v trn u vi ng non trong ni.
+ Nguyn liu c tinh khit cao cho vo trc, nguyn liu c tinh khit cho vo sau
khng nh hng n cht lng ng thnh phm.
+ Thc hin nu nc sau mi ln np liu (thng dng i vi cc loi ng cp thp)
- Mt s im cn ch :
+ Trong giai on nui tinh th c 2 phng php np liu: gin on v lin tc. Cho nguyn
liu vo nui tinh th gin on vi lng nguyn liu khc nhau khi ngi cng nhn thy cn
thit. Khi va cho nguyn liu vo qu bo ha ca ng non gim, mt s tinh th mi b
ha tan, nht ng non gim. Do thm mt ch vo nn s tinh th chuyn ra xa nhau, h s
truyn nhit tng ln, nc bay hi nhanh, dung dch qu bo ha , ng bt u kt tinh
nhanh, lng mt gim, lng ng trong mt tng ln, nht tng, gim h s truyn nhit
v s bay hi nc. Song s bay hi nc vt xa s kt tinh, do qu bo ha tng, nu
khng cho mt hoc nguyn liu vo chnh l ngay s sinh ra tinh th mi. Cc tinh th ny s
ha tan trong ln chnh l sau.
Nu lin tc cho hiu qu cao v qu bo ha lun lun c gi c nh , s truyn nhit, s
bay hi v s kt tinh khng b t on, do tc kt tinh tng, gim s to thnh cc tinh
th di. Khi nui tinh th bng phng php ny phi c bit ch giai on u v lc ny b
mt cc tinh th cn b, ng kt tinh chm s bay hi nc li nhanh, d tng qu bo ha
t ngt
Nu dng phng php gin on th trong qu trnh chnh l c gng gi hm lng tinh th
trong ni nu c nh, i hi cng nhn c nhiu kinh nghim.
Cn cho nguyn liu vo lin tc yu cu thao tc phi nghim ngt, cht lng nguyn liu,
chn khng, lng hi n nh.
+ Khi nui tinh th do nng dung dch c, nn nht tng ln; gim nht trong
giai on ny nn phn on nu nc, thng nu 2-3 ln nc. i vi nguyn liu c tinh
khit thp nu nc nhiu ln hn, c bit l dung dch ng nhiu keo. Nhit nc cho vo
ln hn nhit trong ni l 10
o
C, nhng khng nn nu nc nhiu ln v lng nc qu nhiu v
nh vy thi gian nu ko di, tn nhin liu. Cc loi ng thnh phm khng nn nu nc.
- Trong giai on ny khng ch qu bo ha thp 1,1-1,2
5. C c cui:
- Mc ch:
Khi nu ng n mt mc no tinh th t kch thc nht nh th ngng cho nguyn
liu v tip tc c n nng ra ng nhm bc hi thm mt phn nc v kt tinh thm
mt phn ng cn li trong mt.
- Yu cu:
+ Khng ch tc bc hi chm trnh c c nhanh v c th to thnh tinh th di.
+ C c n nng yu cu ca tng loi ng non. nng cao nht m vn m bo i
lu tt th tn tht ng trong mt s t nht.
+ Trc khi x ng non thng cho nc nng gim s hnh thnh tinh th di do gim
nhit t ngt. Khi ng non i t ni nu ra ngoi, gim nht mt to iu kin ly tm.
X. CH NU NG:
1. Cc ch nu ng
Ch nu ng cn gi l h thng nu ng. Da vo tnh hnh nguyn liu, l lun nu
ng, thit b, trnh k thut, loi sn phm m nh ch nu ng.
Ch nu ng c th phn lm 2 loi ln: ch nu trc tip v hn hp.
Trang 64
a. Ch nu ng trc tip: y l ch nu ng n gin nht. em mt ch nu thnh
ng non A, mt A nu non B v mt B nu non C. Ch nu ng ny khng ly qui cch
sn phm quyt nh phi liu m ch yu dng mt ch ln lt nu theo thun khit gim
dn. Do thun khit gim dn nn thi gian nu di, ng v C nu c tinh th nh,
khng u. Phng php nu ng ny khng hp nguyn tc sn xut ng thng phm v
tnh cht kinh t thp nn hin nay khng dng.
b. Ch nu ng hn hp: ch nu ng ny da vo yu cu qui cch sn phm quyt
nh lng v loi nguyn liu phi liu ng non. Ch nu ng c th phn 2,3,4 cp do
ng non cc cp khng phi l mt loi. V d ng non A dng nguyn liu mt ch,
mt long A v ng h, ng C nu thnh. Nu C c th dng mt nguyn A, mt B, mt
ch .... Do phn cp nu ng l do thun khit ca nguyn liu quyt nh ch khng
phi tun t nu. Ngoi ch nu ng phn thnh 2,3,4 cp cn dng ch 2 cp ri, 3
cp ri... khng ngng nng cao hiu sut thu hi ng, gim tn tht trong mt cui..
2. Nu luyn cc loi ng non thng thng:
Ngy nay cc nh my ng ng dng ph bin phng php nu ng 3 giai on, cn
bn t c cc yu cu, sn xut nhiu ng, sn xut ng tt; cc loi ng non c phn
thnh ba loi c thun cao, trung bnh v thp, tc l ng non A,B,C.
a. ng A:
ng A l ng thnh phm do phi t cc yu cu: tinh th phi sc cnh, trng,
sch c mu sng ng nh, hiu xut kt tinh ln. C th dng tt c cc phng php khi tinh
nu dng A: phng php ng ging, ng h v cho bt... Cho ng ging th c th ht
ging trc ri tip tc nu sau, cho ng h th nu mt ch n qu bo ha o=1,05-1,1 ri
cho ng h vo. Phng php b bt th nu n qu bo ha o=1,1-1,15 cho bt ng vo
v tip tc nu. Nguyn liu chnh nu non A l mt ch.
ng non A nu n nng 93-95
o
Bx th x xung. Thng nu non A mt 2-3 gi ng
h.
b. ng B:
c im: tinh th u v nh hn ng A; ng B l sn phm trung gian ca ch nu
ng 3 h.
nguyn cht AP ca ng non B thng 68-72%; mt nguyn B c tinh khit Ap
=45-50%. Nu tinh khit ca mt nguyn B nh hn 45% th kh khn cho nu C.
Phng php nu ging nh ng A. Nguyn liu chnh nu non B l mt long v mt
nguyn A.
ng non B nu n nng Bx=96-98 th x xung; thi gian nu non B khong t 4-6
gi ng h.
c. ng C:
ng C l ng cui cng ca qu trnh sn xut ng v vy cn phi ch , nu khng
tt s tng thnh phn ng trong mt r.
nguyn cht ca ng non C thp, nht cao nn kt tinh kh, thi gian nu ko di.
AP non C thng 52-58%. Thng nu mt nguyn B bng cch pha long t Bx=80% xung
Bx=65-70%.
Bx ng non C sau khi nu 99%. Thi gian nu non C trong khong 8-10 gi ng h.
Trang 65
CHNG 8:TR TINH
I. MC CH CA TR TINH:
Tn tht ng trong mt cui chim khong 70% tng tn tht ca ton nh my. V vy cn tm
mi bin php gim tn tht nhm nng cao hiu sut thu hi ng.
i vi ng non C khng th kt thc qu trnh kt tinh trong ni nu v nht ln. Mun ly
c nhiu ng t ng non cn thi gian di v nh vy c th xy ra hin tng caramen ha
v hiu qu kinh t thp. V vy sau khi nu n nng cht kh 98-99%, cn cho ng non v
thit b tr tinh kt tinh thm, ng thi lm cho ng non thch ng vi iu kin ly tm.
chnh l mc ch chung ca tr tinh.
- Trong qu trnh nu ng giai on cui ca mt ni ng tinh th tuy ln ln nht nh
nhng ng trong mu dch cn nhiu, do iu kin chn khng, thit b, thun khit ca
ng non thp nht cng tng nn nu tip tc ni nu th tc kt tinh s rt chm, thi
gian s ko di, nh hng n mu sc thnh phm. cho tinh th ng c hon chnh
hn v cho tinh th c kh nng tip tc hp th thnh phn ng cn trong mu dch, gim
tn tht cn tip tc nu ng mt giai on b phn khc l tr tinh.
- Tr tinh cn c tc dng lm cho ng non thch hp vi qu trnh phn mt (iu khin
nht v nhit ca ng non).
- Tr tinh c tc dng nh thng tr ng non trc khi phn ly (i vi ng non A, B tc
dng ny l ch yu).
- i vi ng non A,B c tinh khit tng i cao nn nht thp, v vy trong qu trnh
nu ng kt tinh c mt lng ng ln trong mt. Ngoi ra nu mt ca n cn nhiu
ng th c th nu ng non B,C nn khng nht thit phi ko di thi gian tr tinh A, B.
- i vi ng non C l ng non cp cui, tinh khit thp, nht ln, tc kt tinh
chm. Khi nu ng lng ng kt tinh c khng nhiu. Mt ca ng non C l mt cui
nu c tinh khit cao s lm tng tn tht ng do s lm gim hiu sut thu hi. Cn ch
trng n tr tinh ng non C.
II. NGUYN L CA TR TINH:
Tr tinh tip tc lm cho tinh th kt tinh nhng khc nu ng l khng phi dng phng
php un nng bc hi phn nc trong ng non lm cho ng non t h s qu bo ha v
kt tinh m dng phng php gim nhit bng cch lm lnh ng non, v do gim nhit ,
ha tan ca ng non gim, nng ca dung dch tng ln, ng non t trng thi qu bo
ha, tinh th c kh nng hp th thnh phn ng v ln ln, gim tinh khit ca mu dch,
tng hiu sut thu hi, gim tn tht.
Ngoi ra do s bay hi ca dung dch cng lm nng dung dch tng ln, li dng s
khuy trn lm cho nng , nhit ng u trong ton khi ng non gip cho cc ht tinh th
ln ln ng u.
III. CC YU T NH HNG N QU TRNH TR TINH:
1. Thi gian tr tinh:
- Hiu qu ca qu trnh tr tinh c nh gi bng gim tinh khit ca mt ci trc v
sau khi tr tinh.
- V thi gian tr tinh ngi ta thy rng: trong khong 10 gi u, tinh khit mt ci gim
nhanh, sau tinh khit mt ci gim chm. V
+ lc u tinh khit mt ci cao, nhit cao, nht thp nn tc kt tinh nhanh kt tinh
c nhiu ng.
+ v sau: tinh khit mt ci gim, nhit gim, nht tng, tc kt tinh gim tinh th
ln chm.
Trang 66
- Thi gian tr tinh cn ph thuc vo ng non v tc gim nhit : ng non c tp cht
t, tc gim nhit nhanh th thi gian tr tinh ngn.
Tt nht l khng nn ko di thi gian tr tinh, thi gian tr tinh ngn nhng vn m bo hiu
sut thu hi cao l tt nht.
2. S khuy trn:
Tc dng ca khuy trn:
- lm gim nhit tng h s qu bo ho.
- lm cho ng non tip xc u vi nc lm lnh, nhit gim u trong ton khi ng
non, tinh th hp th tt thnh phn ng trong mu dch;
- phng tinh th lng xung y nh hng n s ln ln ca tinh th v gy tr ngi cho
khuy.
- Tuy nhin: Tc khuy khng qu nhanh, nhanh qu th
+ lm cho tinh th b mi mn.
+ lm cho nhit gim nhanh tng h s qu bo ho nhanh d sinh ra ngu tinh.
+ tiu hao nng lng nhiu v c th sinh ra gy trc, thng khng ch tc khuy 0,36-0.5
vng/pht v phi m bo khuy lin tc.
3. Tc gim nhit :
- Cn ch khng ch tc gim nhit v tc gim nhit lin quan mt thit vi tc kt
tinh. Tc gim nhit phi m bo theo mt ch thch hp tc kt tinh tt.
- Tc gim nhit nhanh th c li nhng nhanh qu s sinh ra ngy tinh v qu bo ha t
ngt. Tc gim nhit tt nht l trong 1 gi gim 1 c khi gim t 1 n 1,5 rt
ngn thi gian tr tinh v gi qu bo ho mc thp 1,1-1,2
- Tc lm ngui ph thuc vo nhit ca khng kh, nu nhit cao th tc lm ngui
chm v cu to ca thit b tr tinh, thit b tr tinh c h thng nc lm mt th tc h
nhit nhanh, vic b tr thng tr tinh cng c nh hng n s gim nhit . Ngoi ra cn
ph thuc vo nhit ca nc lm ngui v nhit ca ng non.
4. c tnh ca ng non:
- nht ng non nh hng ln n tr tinh. nht ph thuc vo hm lng tinh th v
nht mt ci.
+ nht mt ci cao, hm lng tinh th nhiu th nht ng non cng ln, tc kt
tinh cng chm, khuy ng non kh khn tc d kt tinh gim, gim hiu qu tr tinh.
V vy cn khng ch nng ng non thch hp
+ Nu tinh th nh v nhiu, din tch hp ph ng ln, tr tinh d.
Hm lng tinh th, kch thc tinh th phi bo m tnh ng u tc kt tinh nhanh.
IV . CC GIAI ON CA QU TRNH TR TINH:
Khng ch qu trnh tr tinh ch yu l duy tr h s qu bo ha thch hp, qu trnh tr tinh c
th chia lm 3 giai on:
1. Giai on chun b :
Cn chun b thng tr tinh trc khi cho ng non vo.
Nhit ca ng non lc x ni nu xung khong 68-72
o
C, lc x ng xung do gim nhit
t ngt ca ng non nn d sinh ra ngy tinh. Do cn cho nc nng vo thng tr tinh
nng nhit ln gn nhit ca ng non. Cng c th cho nc nng vo ng non trong lc
x ng non xung. Mc ch ca cho nc nng va c tc dng lm cho ng non long ra d
x ng xung va c tc dng duy tr h s qu bo ha thch hp trnh hin tng sinh ngy
tinh.
Lc bt u tr tinh, nhit ng non tng i cao chnh lch nhit vi khng kh ln, cho
nn nhit gim xung tng i nhanh ( trong 3 gi u nhit gim xung 6
o
C lc ny d sinh
Trang 67
ra cc tinh th gi nht) nn cn khng ch tc gim nhit thch hp theo thi gian trn c s
da vo tnh trng thc t ca nh my. (khi tho ng non nng qu cao d sinh ra cc tinh th
gi, qu thp lm cho tc tr tinh chm li)
2. Giai on trung gian:
y l thi k tr tinh ch yu. Cn khng ch tt h s qu bo ha ca mt ci mc an ton. Do
vy lun lun theo di kim tra nng v nhit ca ng non. Nu nh qu bo ha khng
ph hp vi yu cu, dng phng php cho thm nc hoc mt ng iu chnh nng ca
mt ci n mc qui nh. Do cn phi tnh ton trc lng mt hoc lng nc phi cho
thm. Da vo vic xc nh v tnh ton nhit tnh ton lng nc cho vo. Tc gim
nhit nn thch ng vi tc kt tinh. Lc ng non gim nhit qu nhanh c th cho nc
hoc mt ng hoc tm ngng khuy khng ch nhng khng ngng khuy qu lu trnh
ng non b lng xung y.
C th cho nc hoc mt ng vo lin tc hoc gin on.
3. Giai on cui:
Giai on ny nhm x l ng non trc khi tch mt. ng non sau khi tr tinh, nhit ca
n v nng ca mt ci nht thit phi ph hp vi yu cu ca tch mt. M ng non trong
qu trnh tr tinh nhit gim xung, tinh khit mt ci gim, nht tng cao. thch hp
cho iu kin phn mt, cn tng nhit ln 52-55
o
C gim nht v m bo nng tiu
chun tng ng to iu kin phn mt tt.
V. IU KIN K THUT CA TR TINH
1. Nhit lm ngui ng non:
- ng non ra khi ni nu c nhit khong 70-75
o
C. tr tinh ng non c lm ngui
n nhit :
+ Nhit thun li nht lm ngui ng non h phm l khong 41-43
o
C, v nu xung di
im th mu dch tr thnh qu nht dnh, cc phn t ng bm vo tinh th s b nc
ra cn thit phn mt ra i mt. Nu ng non c hm nng trc khi phn mt th c
th h xung 36
0
C.
+ i vi ng non c thun cao th gii hn h nhit s thp hnv keo dnh ca chng
t hn
2. Thi gian tr tinh:
- Theo cc nh nghin c ngnh ng, khi d kin dng thng tr tinh bnh thng tr tinh
th thi gian tr tinh:
+ ng non A 12 gi
+ ng non B 24 gi
+ ng non C 72 gi
- Tuy nhin trong thc t phn ln cc nh my ng u rt ngn thi gian tr tinh c bit i
vi ng non A, thi gian tr tinh ti thiu :
+ ng non A 2-4 gi
+ ng non B 4-10 gi
+ ng non C 16-24 gi
3. Tc quay ca cnh khuy:
- Tc quay yu cu 0.5 n 0.75 vng/pht. Nhng tc khng quan trng lm, ngi ta
th h thp hn cng khng nh hng g, nhng tr s thp l tt nht v nn dng 0.5
vng/pht.
4. Dung tch thng tr tinh:
Trang 68
- Dung tch n v ca thng tr tinh c xc nh ty theo dung tch ca ni nu. Khng c
trn ln vo trong mt tr tinh nhng tinh th ca hai ni nu v cng khng c nh ng
non nng vo trong tr tinh cn mt na ng non ngui.
- Dng nhng thng tr tinh c dung tch n v bng dung tch ni nu cng thm 15 n 20%
hoc c th dng 2 tr tinh cha ng non ca mt ni nu v d 2 thng 30 m
3
cho ni nu
50m
3
.
5. Pha long ng non:
- s lu chuynv s kt tinh c d dng, c th pha long ng non trong thng tr tinh
nhm:
+ khng ch qu bo ha mc thch hp cho tinh th ng hp thu thnh phn ng trong
mt ci v
+ lm cho mt ci ng non t nng tch mt thch ng
- Yu cu:
+ thng dng mt loi mt gn ging vi mu dch ca ng non pha long.
+ vic pha long nht l pha bng nc nng lm chm s hp thu ng trong mu dch, nn
trnh. Trong trng hp bt buc phi pha long phn mt th phi thc hin ng 2 hoc 2
gi trc khi phn mt.
+ thm mt hay nc u phi qua iu tra, tnh ton m nh lng cho thm, ch n nhit ,
phng phc cho thm nn lin tc v nhiu ln.
+ V tr cho thm l y v b mt ng non sao cho n nhanh chng thm vo ng non l
c.
6. Hm nng ng non:
thng hm nng ng non trc khi phn mt nhm lm cho nht ng non gim, ph
hp vi kh nng c gii ca my tch mt.
- Hm nng bng cch cho nc nng i trong ng xon hoc cho trc tip vo mng phn phi
ng non, nhit nc nng cho vo khng c qu cao trnh ha tan ng
- Thng hm nng ng non C n 50-55
o
C
Trang 69
PHN E: LY TM - HON TT
CHNG 9 LY TM
I. MC CH CA LY TM:
- Mc ch chnh ca ly tm l tch tinh th ng ra khi mt ci bng lc ly tm trong cc thng
quay vi tc cao. i vi ng non A sau khi ly tm nhn c ng A, mt nu (mt
nguyn A) v mt trng (mt long A).
- Ly tm cn c nhim v phi m bo cht lng ng thnh phm v tinh khit ca mt
theo yu cu sn xut
II. NGUYN L LY TM:
- ng non l mt hn hp huyn ph (gm tinh th ng v mt ci) . V nguyn tc tch
pha rn ra khi pha lng th dng cc phng php lng ly tm, lng trng lc, lc ly tm. Tuy
nhin ng non c t l pha rn ln, nht ln nn tch cc tinh th ng ra khi mt
ngi ta dng phng php lc ly tm v da trn nguyn l lc ly tm.
Khi my ly tm quay lm cho ng ct (vt rn) trong ng non tch ri khi mt ci (vt
lng) l li dng lc ly tm. Mm my ly tm quay sinh ra lc ly tm lm cho mt vng ra qua
li bn thnh my, cn ng ct ht to khng lt qua li th nm li
tng lc ly tm ta c th tng ng knh mm quay hoc s vng quay. Tuy nhin nu
tng bn knh quay th s gy tr ngi cho thao tc, lp t nn tng lc ly tm c th tng s
vng quay, tuy nhin khng c qu tc ti a cho php.
IV. CHU K LY TM TCH MT:
1. Khi ng:
u tin kim tra mm quay bng cch dng tay xoay mm quay vi ln, nu khng c vn
g th h chp xung, m nhnh mt nguyn, n nt in cho my ly tm quay t t, khi tc
my t 200-300 vng/pht, th tin hnh np liu.
2. Np liu:
- Nng dn ca x ng non, cho ng non vo phn phi u trong thng. Thi gian np liu
ph thuc vo nng ng non.
- Tc my khi np liu:
+ i vi ng non C: do nng cao, nht ln, np liu khi tc my 150-200
vng/pht. Nu np tc cao th ng non kh n u trn thnh r.
+ i vi ng non A: nht thp hn nn thng np liu tc khong 250-300
vng/pht
- Lng np liu: Thng cho ng non vo y thng quay nng cao nng sut thit b
nhng khng nn qu y, trnh hin tng ng non vng ra ngoi tng tn tht. Tuy nhin
lng np liu cng ph thuc vo c tnh ca ng non:
+ i vi ng non c kch thc tinh th ln , ng u, nht thp ta c th tng lng
np liu. ng non A c th np y mm quay
+ i vi ng non c kch thc nh, khng ng u, c ngy tinh, nht ln lng
np liu gim xung. ng non B,C th khng ch lp mt ng mng hn ng non A
d tch mt ng.
- Sau khi np liu xong thng co ht ng non mng ca x vo mm quay.
3. Phn mt:
- Sau khi np liu xong, tng dn tc ln cc i, di tc dng ca lc ly tm phn ln mt
trong ng non c tch ra ngoi i vo nhnh mt nguyn mt ny gi l mt nu hay mt
nguyn.
- Thi gian tch mt ph thuc vo :
Trang 70
+ chiu dy lp ng non : ln thi gian tch mt ko di
+ nht mt ln thi gian tch mt tng.
+ C ht v cht lng ht: nu ht c kch thc ln, ng u th thi gian tch mt gim
+ kch thc thng quay: ln, din tch li my tng thi gian tch mt gim.
4. Ra ng:
- Di tc dng ca lc ly tm, mt ng gia nhng ht tinh th tch ra, dung tch mt
ng gim, ht tinh th chu sc p ca lc ly tm tng dn theo hng thnh mm, lm ht
tinh th dy c theo hng ny. Khi mt ng b tch ra cng nhiu th ht tinh th cng dy
c , khong trng gia cc ht thu nh dn, sc cn tch mt cng ln. Mt ng dnh b
mt tinh th c bit l ch tinh th tip xc trc tip vi nhau, do mng c sc cng v di
tc dng ca lc mao dn, lc ly tm khng th tch trit lp mt ng ny. kh ht lp
mt ng dnh b mt tinh th, thng phi s dng nc ti ln b mt ra ng. Sau
khi phn mt vn cn mt lp mng mt mng bm trn b mt tinh th. V vy phi ra ng
tch lp mt nu .
- Qu trnh ra ng , thc t l s dng nc ly mt i v ng thi cng l qu trnh
khuych tan ng. u tin, nc s ha tan mt phn bn ngoi tinh th to thnh nc
ng. Sau di tc dng ca lc ly tm nc ng chui qua cc lp tinh th, cng lc vi
qu trnh th s khuych tn xy ra, cui cng nc ng thot ra l sng, to thnh
mt ra. nhng ni cc tinh th tp trung cc b v rt dy c, lng nc khng th ha tan
, do phi ra thm bng hi nc.
- Vic ra ng thng thc hin i vi ng thnh phm. i vi ng cp thp ng B
c th ch ra nc cn ng C th c th khng cn ra, v chng c x l li trong qu
trnh sn xut. ng thnh phm c ra nc nng v hi.
- Mt thu c sau khi ra ng gi l mt trng, mt ra hay mt long.
- Ra nc:
+ Dng nc nng c nhit > 60
o
C hoc nc nng qu nhit >110
o
C
+ Lng nc ra dng khong 2-3% so vi khi lng ng non. Lng nc thay i ty
thuc kch thc ht tinh th. Ht ln, u s dng nc t. Nu s dng nc nhiu c th lm
gc cnh tinh th b bin dng, nh hng lp lnh ca ng v tng lng mt cn nu li.
+ Cht lng nc: khng b vn c, khng c tp cht hoc mi, thng s dng nc ngng
t ra.
- Ra hi:
+ Sau khi ra nc dng hi bo ha c p sut 3-4 at ra.
+ Lng hi dng khong 2-3% so vi khi lng ng non.
+ Mc ch ca qu trnh phun hi nc:
Hi nc d dng i qua cc khe h nh gia cc tinh th, lm tng nhit , gim nht
gip qu trnh ly tm xy ra tt hn.
Khi b mt nhit s ngng t li thnh nc v c tc dng ra tinh th ng thm mt ln
na.
Nhit cao s lm cho tinh th kh hn, c tc dng sy s b, lm ht ng bng sng
hn, gim kh nng to cc ng.
- i vi ng non A m bo cht lng ng thnh phm bt buc phi ra nc v
ra hi. i vi ng non B,C khi cn thit ch nn ra hi.
- Phn ring mt nguyn v mt long:
+ Do vic ra ng khng ch ra i mt ng bm trn b mt tinh th m cn ha tan mt b
phn ng ca tinh th, lm tinh khit ca mt ra tng cao hn tinh khit ca mt
nguyn.
Trang 71
+ Do , vic tch ring mt rt quan trng, m nhnh phn mt long kp thi, ng lc, mt
nguyn v mt long khng ln vo nhau, trnh lm bin ng tinh khit, khng c li trong
vic khng ch tinh khit cng on nu ng.
5. Ngng my v x ng:
- Sau khi ra hi xong ng van hi li, hm my v x ng.
Ton b thi gian hon thnh qu trnh ly tm gi l chu k ly tm
V. CC YU T NH HNG N QU TRNH LY TM:
Trong qu trnh ly tm thit b ly tm l yu t c bn quyt nh hiu qu tch mt, ngoi ra
cn c mt s yu t khc:
1. Cht lng ng non:
Cht lng ng non l nhn t quan trng nh hng tc tch mt. Tc tch mt t l
thun vi c ht tinh th v nht ca ng non hoc dnh ca mt ng.
- C ht v cht lng ht:
Ht tinh th ca ng non va phi v xp u n, khe h gia tinh th ln, tch mt d dng.
Nu kch thc ht khng ng u, c bit c nhiu ngy tinh, khi phn mt d lm nght l
li.
Nu c hin tng dnh chm th kh c th tch c lp mt gia cc tinh th
i vi ng A: kch thc tinh th 1 mm, ng C: 0.3-0.35 mm.
- nht ca ng non:
Thi gian tch mt t l thun vi dnh ca mt ng.
Nu ng non c nht qu ln th ly tm rt kh. Do cn phi thc hin tt vic hm
nng ng non c bit i vi ng non C. Hm nng bng cch cho nc nng i trong ng
xon ca cc mng phn phi ng non trc khi ly tm hoc thc hin vic gia nhit b sung
ng non sau tr tinh. Hoc dng lng nc v lng hi nhiu, ra lu do tinh khit
mt ly tm cao, tng tn tht ng.
Trong trng hp nht qu ln, kh ly tm c th gim gim thi gian ra hi, tng lng
nc, ng thi cho hi vo v thng quay tng tc chy ca mt. C trng hp cn cho
khng kh nng vo v thng y kn trnh ng b ngui v tng tc chy ca mt.
2. K thut thao tc ca cng nhn:
- Phi Nm vng cht lng ng non dng thao tc tch mt ph hp khng ch.
- Phn on mc tch mt: Trong khi tch mt nhn qua knh quan st ngi thao tc c th
phn on mc tch mt ca ng. Ty theo mc tch mt ca tng loi ng non,
bng s phn on ca mnh ngi thao tc ko di hay rt ngn thi gian ra nc hoc hi;
hm my tho ng khi cn thit (v d nh ng non B dng lm ging, khng cn ly
tm tht kh trnh kh d ng). i vi ng non C v mu mt thng m v nng
li cao, lu ng km kh phn on qua knh quan st, ch yu da vo sng th phn
on.
- Phn on m ca ng ct: ng non sau khi tch mt phi thnh ng ct c hm lng
nc nht nh, trc khi d ng phi khng ch m ca ng ct. m ca ng ph
thuc vo c ht tinh th ca ng non.
- Bit Pht huy y nng lc ca my ly tm: Trong iu kin cht lng ng non bnh
thng, cn tnh lng y ng non vo mi mm trn nguyn tc khng tro ra ngoi
mm. Khi thao tc tch mt cn tranh th rt ngn thi gian cc thao tc ph tr.
Trang 72
CHNG 10
SY KH NG - BO QUN NG
I. MC CH SY KH NG:
- ng ct sau khi li tm nu ra nc c m l 1.5-2%, nhit khong 60
o
C, trong trng
hp ra hi m l 0.5-0.75% v nhit khong chng 80
0
C. Vi m v nhit nh vy
khng th ng bao v bo qun.
- trnh ng ct kt thnh cc, bin cht, ng thi lm cho mu sc ng thnh phm
c bng sng v ng kh cn thc hin vic sy ng a nhitt xung bng nhit
mi trng v m ch cn 0.05% nhm m bo yu cu cht lng sn phm v an ton
trong bo qun.
- ngha ca vic lm kh ng ct:
Nu hm lng nc trong ng khong 1%, th ng d b bin cht, nh hng rt ln n vic
bo qun. Tnh cht bo qun ca ng ph thuc nhiu vo qu trnh lm kh, ngha l c lin
quan n hm lng nc, ng thi ng (pol) cng c lin quan n bo qun. C th dng
mt h s biu th gii hn bo qun ca ng - h s an ton f
Khi f>0.3333: ng ct b bin cht
Khi 0.25<f<0.333: ng ct d b bin cht
Khi f<0.25: bo qun ng bnh thng
II. NGUYN L LM KH NG CT:
- Qu trnh sy kh ng tng i d v tinh th saccar khng ngm nc, ch yu l tch m
trn b mt tinh th, hn na m ban u ca ng nh. V vy thit b sy ng khng
phc tp, nhng sy xong bt buc phi lm ngui n nhit phng to iu kin tt cho
vic bo qun sau ny.
- Tc nhn lm kh ng ct l khng kh c sy nng bng hi nc kh lng nc t i
cn cha trong ng ct.
II. CC PHNG PHP LM KH:
1. Lm kh t nhin:
- Theo l thuyt tnh ton nhit ng ct trng phn ly ra t my ly tm t 80
0
C tr ln,
thng qua bng ti ng s tip xc trc tip vi khng kh xung quanh. Do chnh lch nhit
gia khng kh v ng ct nng, qa trnh lm ngui t nhin xy ra, lng nc t ng
ct bc hi c khng kh hp thu, n khi nhit v hm m ca ng ct v khng kh gn
nh cn bng nhau.
- Nhng lm kh t nhin c nhc im l thi gian lm kh tng i di, hm lng nc ca
ng ct kh khng ch, cn phi c gng gim thp hm lng nc ca ng ct t my li
tm, nng cao thch ng nhit ca ng ct, nu khng th v kh hu thay i hoc khi tch
mt, ra hi khng n nh v ht tinh th ca ng ct khng u s nh hng n hiu qu
lm kh.
2. Lm kh bng khng kh nng:
- Trong thit b lm kh khng kh c sy nng gim hm m v tip xc trc tip v hp
thu lng nc bc hi t ng ct, sn phm t c m yu cu.
) uang chitq ( pol % 100
nc Hamlng
) f ( an Hsanto
=
Trang 73
- Phng php ny, thi gian lm kh tng i ngn, c th rt ngn chiu di ca my lm kh,
hm lng nc ca ng ct thnh phm d khng ch.
3. Thit b lm kh:
- Lm kh t nhin, dng thit b lm kh kiu bng.
- Lm kh bng khng kh nng : dng thit b lm kh kiu thng quay, kiu mng rung, kiu
"si"
- Cc loi thit b chnh:
sy thng quay
Sy bng ti
Sy thp
- Thit b ph tr:
thit b thu hi ng bi
b phn t nng khng kh
V. VN CHUYN V BO QUN NG
Sau khi sy v lm ngui, ng c vn chuyn bng h thng bng ti sang cc sng
phn loi ri n cc phu cha ng. Sau ng bao 50 kg trn my ng bao. Dng bng ti
hoc xe tay ch ng vo kho. Cng nh cc loi thc phm bo qun dng bao b, cc bao ng
c xp thnh tng dy trong kho, c th xp cao 4-5mt. Kho kh ro m khng kh 60% th
tt. Tng v nn kho lt nguyn liu cch m, c k xp bao ng.
Cc hin tng c th xy ra khi bo qun ng:
1 . ng b m:
Hin tng ny thng xy ra nht v quan trng nht trong qu trnh bo qun. Khng kh
i vo kho s ngng t ln b mt tinh th ng lm cho ng b m.
2. ng ng bnh:
Nguyn nhn ch yu l ng khi sy cha lm ngui ng bao. Khi gp nhit bn
ngoi gim t ngt, lp nc bo ha quanh tinh th ng c th t n qu bo ha sinh ra cc
tinh th mi, chng lin kt vi nhau dn dn to thnh tng mng ng. Cng c th do nhiu
nguyn nhn khc na.
3. Thnh phn ng gim:
Nguyn nhn cng do s m ng gy ra. V khi b m ng d b vi sinh vt xm nhp v
c th gy nn hin tng chuyn ha ca ng.
4. ng bin cht:
- Mt s vi sinh vt v mc lm bin cht ng thnh axit butiric v axit lactic, xitric, axtic...
- Sau khi ng b m c nhiu nm men lm ng chuyn ha.
Cc loi vi sinh vt ny c sn trong ma, trong qu trnh sn xut c th khng b tiu dit
hon ton, khi gp nhit thp v mi trng thch hp chng li tr li hot ng, hoc do s
xm nhp ca chng t mi trng bn ngoi.
ngn chn hin tng ny, trong cng ngh ch lm sch cm ma, khng ko di thi
gian lm sch v sy kh cc tinh th ng.

Bai Giang CNSX Duong 1961 2

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Bai Giang CNSX Duong 1961 2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Bi ging Cng ngh sn xut ng

http://www.ebook.edu.vn GV L Th Thao Tin

You might also like