cng n tp vt l A2 i vi dy dn thng T trng ti mt im xc nh gy bi mt phn t in thng Ta c

0 I dLsin (1) 4 r2 G Theo nguyn l chng cht t trng, vector cm ng t B do on dng in AB sinh ra l JJG G B = dB (2) dB = JJG V cc vector dB do cc phn t dng in sinh ra ti mt im xc nh no lun lun G vung gc vi mt phng to bi chiu dng in v vector khong cch r v chiu c xc
AB

nh theo qui tc vt nt chai hay qui tc bn tay phi, nn chng c cng phng, chiu. V th G ta c ln ca vector cm ng t B do ton b on dy AB sinh ra ti mt im M xc nh trc cho bi biu thc

B=

AB

dB

0 dL sin dL cos = 0 I I 2 4 AB r 4 AB r2

(3)

tnh tch phn ny chng ta c th biu din dL v r theo cng mt bin s . Trong l gc to bi vector khong cch R t dy dn in ti im M v vector khong cch r t phn t dng in dl ang xt (hnh v). n gin ta ln lc xt cc trng hp TH1: im M nm trn ng k vung gc vi mt u ca thanh AB

1
H

O Hnh 1b

Hnh 1a

Trong tam gic vung OHM ta c.

L = tg L = R tg dL = Rd R cos 2
T suy ra

(4) (5)

R = cos 1 = cos 2 r r2 R2

 cng n tp vt l A2 Cui cng ta c

0 I I cos d = 0 I ( sin 2 sin 1 ) = 0 sin 2 (6) 4R 4R 4 R G TH2: im M ang xt nm v tr bt k. Khi t trng B sinh ra ti im M bi on dy B=
1

c th coi nh l s chng cht ca t trng ca hai na on dy nh m t trn hnh v 1a v 1b. Lc ny ta c th vit

B =

0 I ( sin 2 + sin 1 ) 4 R

(7)

Khi dy dn ko di n v hn ta c 1 = 2 = / 2 dvcfvw i vi vng dy in trn G Xt mt yu t dng Id A bt k trn vng dy. N gy G G o Id A G r ra cm ng t ti M l: dB = , c ln 3 4 r G IdA dB = 0 2 (do Id A lun vung gc vi r ). 4r

JJG JJG dB1 + dB2 JJG dB1

M

JJG dB2

Vect d B c phn tch thnh hai thnh phn: d Bn hng theo php tuyn ca mt phng vng dy v

r h

d Bt hng song song vi mt phng vng dy (hnh 13.5). Suy ra cm ng t do ton vng dy gy ra ti M l: G G G G G G BM = v dB = (dB + dB ) = dB + d B v n t v n v t
(C) (C) (C) (C)

G Pm G S
O

JG dl1

JG dl2

G G V l do i xng trc, nn ta lun tn ti yu t dng Id A ' i xng vi Id A qua tm O v n G G G G gy ra ti M cm ng t dB' i xng vi dB qua trc OM. dB v dB' c cc thnh phn tip G tuyn trit tiu nhau nn v dBt = 0. Suy ra:
(C)

Cc tch phn ly trn ton b vng dy.

G BM =

G vi n l php vect n v ca mt phng vng dy, c chiu tun theo qui tc ci inh c: Xoay ci inh c theo chiu dng in trong vng dy th chiu tin ca ci inh c l chiu G ca vect n .
V: cos = R , r = R 2 + h 2 r

G G G G 0 IdA dB dBn = n v dB.cos = n v n = nv v 4r 2 .cos (C) (C) (C) (C)

T trng ti mt im M bt k nm trn trc ca vng dy l

B=
Suy ra

dBn =
0

0IR 2 dl 4r 3 0

(8)

B=

0IR 2R = 0 3 IR 2 3 4r 2r

 cng n tp vt l A2

Trong r = R 2 + h 2 , h l khong cch t tm O ca vng dy ti im M ang xt, R l bn knh ca vng dy in. Nu xt ti im O khi ta c h = 0, r = R. Do

B=

0I 2R 0I 4R

(10)

Nu t trng ch sinh ra bi mt cung trn nhn tm O mt gc bt k khi ta c

B=
Mt s bi tp v d

(11)

Bi 1. Cho 1 t in ang tch in hoc ang phng in, hi trong khong gia hai bn t in c tn ti t trng ko ? hy gii thch

Khi t ang np hoc ang phng in, s lng cc in tch dng v m trn hai bn t thay i lin tc. Ni cch khc, in trng tn ti gia hai bn cc ca t bin thin lin tc. M nh ta bit: in trng bin thin lin tc s sinh ra t trng vy trong khi t ang tch in hoc phng in, gia hai bn cc ca t lun tn ti mt t trng.
Bi 2. Mt dy mnh tch in u vi mt in di >0 c un thnh mt phn t ng trn tm O bn knh R.Xc nh vc t cng in trng do dy gy ra ti tm O.
dq dE = k 2 = k dl = k rd r r2 r2 dE = k d dE y = dE cos = k r cos d r
y

G ey

G ex

E = 2 dE y = 2
0

/2

/2

G G V k cos d = 2k sin E = 2k sin e y r r 2 r 2 m

( )

G G Trong ex , ey l cc vector n v trn cc trc Ox v Oy. Vi cung trn l ng trn khi

= hay 2

G E =| E |= 2k sin = 2k 4 r r

()

Bi 3. Mt dy mnh tch in u vi mt in mt > 0 c un thnh 1 na ng trn tm O, bn knh R .Ti tm O t in tch im q > 0 .Xc nh lc do dy tch in tc dng ln in tch q.

Tng t bi 2 ta c G E =| E |= 2k sin = 2k 2 r r

d En

()

dE

F = qE =

2kq r r

d Et

Bi 4. Cho 1 vng dy trn bn knh R tch in u vi mt di . Xc nh vector cng in trng do vng dy to nn ti im M nm trn trc vng dy v cch tm ca n 1 khong x

x
R O

dq

Chng t rng khi x , vng dy c th xem nh 1 in tch im R

Hnh 6

Gii Ta chia nh vng dy thnh nhng phn t rt nh sao cho in tch dq ca mi phn t y c coi l in tch im v n gy ra ti M vect cng in trng c ln:

 cng n tp vt l A2 dE =

G k.dq G . Vect dE c phn tch thnh 2 thnh phn: thnh phn php tuyn dEn song 2 r G song vi trc vng dy v thnh phn tip tuyn dEt vung gc vi trc vng dy.

Cng in trng tng hp ti M l: G G G G E = dE = dEt + dEn

L L L

V ng vi mt phn t dq, ta lun tm c phn t dq i xng vi dq qua tm O ca vng G G G G dy v do lun tn ti dE i xng vi dE qua trc ca vng dy. Tng cp dE v dE G ny c cc thnh phn tip tuyn trit tiu nhau. Do : dE t = 0 v
L

G G Trong n0 l php vect n v ca mt phng vng dy, qui c n0 lun hng xa tm O. G Vy: E lun nm trn trc vng dy v hng xa tm O nu Q > 0; hng gn O nu Q < 0 v k Q x |Q| x c ln: E= = (10) 3/2 3/ 2 4 0 ( R 2 + x 2 ) ( R2 + x2 ) T (10) suy ra, ti tm O (x = 0) th Eo = 0. tm gi tr ln nht ca E ta p dng bt ng thc Cauchy v thu c kt qu: kQx kQx 2k Q E= = 3/2 2 R 3 3 R 2 (R2 + x2 ) 3 3 x 2 2k Q 2 R2 x = R Vy: x = khi Emax = 2 2 3 3 R2
M rng: Nu R << x hay x , ngha l im M rt xa vng dy, hoc vng dy rt nh, R th t phng trnh (10)

G G G G G kdq x E = dE n = n 0 . dE n = n 0 . dE.cos = n 0 . 2 . r r L L L L G G kx G kx G kQx E = n 0 . 3 dq = n 0 . 3 .Q = n 0 . 2 r L r (R + x 2 )3/2

E=

kQ .x 2

: vng dy coi nh mt in tch im t ti tm O.

Trong trng hp mun tm in th ti M ta c

VM = Trong k = 1 4 0
Bi 5. Cho 1 a trn mng tm O, bn knh R tch in u vi mt in mt . Xc nh in th do a trn gy ra ti im M nm trn trc a trn v cch tm O mt khong h Gii

vanh tron

dV =

vanh tron

4 0 ( x + R
2

dl

2 1/2

4 0 ( x + R
2

2 R

2 1/ 2

kQ

x2 + R2
dE

M x
O

dr r

Hnh 4

 cng n tp vt l A2

Ta chia a thnh nhng hnh vnh khn (coi nh nhng vng dy mnh) c b dy dr, bn knh r. Mi phn t ny gy ra ti M mt in th: dq dS = 1 2 r dr = 1 dVM = 1 4 0 a 4 0 x 2 + r 2 4 0 x 2 + r 2 VM = dVM = 2 0 dia tron t u = x 2 + r 2 du = 2rdr Tng t nu ta cn tnh vector cng in trng ti M. Mi phn t ny gy ra ti M mt vector cng in trng: G G kx.dQ (xem bi 4) dE = n0 . (r 2 + x 2 )3/ 2 trong dQ l in tch cha trn vng dy. Gi dS l din tch ca hnh vnh khn th dS = 2 rdr . Do dQ = .dS = .2rdr. Suy ra cng in trng do ton b a trn gy ra ti M l:

rdr 2 1/ 2 0 (x + r )
2

Vic cn li l tnh tch phn n gin, thy li ri, em t tnh tip nh.

G E=

G G kx.2 dE = n0 . a tron

(r
0

r.dr + x2 )3/2

G G G x 1 .1 = n0 . E = n0 . kx .2 . 1 2o R2 + x2 R2 + x 2 x G G Vi n0 l php vect n v ca a trn. Qui c n0 lun hng xa a. G Vy: E lun nm trn trc ca a, c chiu hng xa a nu > 0 v hng gn a nu <
0; c ln:
E= x .1 2 2 2o R +x

Khi R (a tr thnh mt phng rng v hn) th E =

2 o

Vy in trng gy bi mt phng tch in u, rng v hn l in trng u. Khi M rt xa a, hoc a rt nh (x >> R), ta c:

x
1/2

R2 1 R2 R 2 = kQ E = = 1 + 2 1 4 o x 2 x 2 x 2 x2 R 2 + x2 Ton b a coi nh in tch im t ti tm O ca n.

Bi 6. Cho 1 thanh nha di v hn tch in u vi mt in tch l

= 1 C/m. Xc nh vcto in trng E ti 1 im M cch thanh nha 1 on l 50 cm Gii Ta hnh dung chia thanh nha thnh v s nhng on dl v cng b, mi on dl c mt in tch tng ng l dq = dx . Khi mi on dl c th coi nh l mt in tch im, n gy ra G ti im M mt vector cng in trng dE c ln cho bi biu thc

dE =

dq 1 4 0 ( r 2 + x 2 )

 cng n tp vt l A2 Khi in trng do ton b thanh gy ra ti M l G G E = dE

V thanh di v hn nn ng vi mi phn t dl ta lun tm c mt phn t khc i xng vi G n qua on MH vung gc vi thanh. Mt khc mi vector dE ta lun c th phn tch thnh tng ca hai vector l hai hnh chiu ca n trn phng song song v vung gc vi thanh nha G G tch in k hiu l dEt v dEn khi G G G G E = dE = dEt + dEn N
=0

G G G G ta thy cc dEt lun i nhau nn dEt = 0 hay E = dEn E = dE cos

vi ngoi ra ta cn c cos =
2 r r 2 + x2 = r 2 cos r 2 + x2

x = r tg dx = r d cos 2

Khi hai u ca thanh tin v v + th gc tin v / 2 v + / 2 , Cui cng ta c th vit

cos3 dq = E = dE cos = 2 4 4 0 r 0 /2 /2 1 =
+ /2

/2

cos3 dx r2 /2

/2

4 0

/2
/2

cos d =

2 0 r

Bi 7. Pht biu nh l Ampere, vit phng trnh ca nh l ny di dng tch phn v vi phn G Lu thng ca vect cng t trng H dc theo mt ng cong kn (C) bt k bng tng i s cc cng ca cc dng in xuyn qua in tch gii hn bi ng cong kn . G G n Hdl = I k v
(C) k =1

Bi 8. p dng nh Gauss i vi in trng xc nh vector cng in trng gy bi 1 si dy thng, mnh, di v hn c t trong chn khng v c mt in di ti im M cch si dy 1 khong r

Ta tng tng v ra mt mt tr kn i qua im M c trc i xng l si dy tch in. Theo nh lut Gauss ta c

e =

(S )

v D dS =
n

Dn dS + 2

mat ben

mat day

Dn dS

V dy tch in u nn ti mi im trn mt bn Dn = D = const v ti mi im ca mt y Dn = 0 , do

e =

mat ben

Dn dS = D

mat ben

dS = D 2 rL = Q

Trong Q = L l tng in tch c tch trn dy. Hay ta c th vit

 cng n tp vt l A2
D = L = 2 rL 2 r

7
E= D =

2 r 0

Bi 9. Hy chng t qu o ca electron chuyn ng vi vn tc v trong t trng u B v l 1 ng trn u. Nu thay t trng B bi 1 in trng E c cng phng chiu th qu o ca electron thay i nh th no. Gii

Vect vn tc ban u ca ht in tch vung gc vi ng sc t trng. Lc Lorentz trong trng hp ny l FL = |q|Bv = const. V th qu o ca ht phi l ng trn v F L ng vai tr l lc hng tm. Ta c: FL = ma n | q | Bv = m
v mv r= r |q|B
2

G v1

G v2

q+
r1

G B
r2

(9.1)

Vy ht in tch s chuyn ng trn u trong t trng vi vn tc bng vn tc ban u khi c bn vo t trng. Bn knh qu o trn c xc nh bi (9.1). Chu k quay ca ht l: 2r 2m T= = v |q|B

Hnh 5: Bn knh qu o t l vi vn tc ca ht

Ta thy rng, chu k T khng ph thuc vo vn tc chuyn ng ca ht. Suy ra, nu bn cng mt loi ht in tch (q v m nh nhau) vi cc vn tc khc nhau vo t trng u theo phng vung gc vi ng cm ng t th chng chuyn ng u theo hai qu o trn c bn knh t l vi vn tc ca chng vi cng chu k (hnh 5).
Nu thay t trng B bi 1 in trng E c cng phng chiu th qu o ca electron thay i nh th no.

Khi nu E l in trng u th qu o ca in tch s l mt ng thng hp vi phng G ca vector cng in trng E mt gc vi tg = v E

Bi 10.Trong khng gian hai vector in trng u E v t trng u B c cng phng, chiu. Hy xc nh qu o ca electron khi chuyn ng vo vng khng gian ny vi vn tc v vung gc vi cc vector in trng v t trng

Nh bit, mt in tch q t trong mt in trng, chu tc dng ca mt lc in t

G G Fe = qE

V mt in tch q chuyn ng vi vn tc V trong mt t trng chu tc dng ca lc t G G G Fm = qv B Vy mt in tch q chuyn ng vi vn tc V trong mt trng in t chu mt lc G G G G G G tc dng F = Fe + Fm = qE + qv B Ta thy rng lc in Fe cng phng vi vector in trng E cn lc t Fm c phng vung gc vi vector cam ng t B (Fm cng vung gc vi vn tc ca in tch)

 cng n tp vt l A2

Xt trng hp n gin: hai vector E v B khng i theo thi gian v khng gian c chiu song song nhau theo phng Ox. Lc tc dng ln in tch gm hai thnh phn G G G F = Fe + Fm Ta nhn thy Fe song song vi Ox v Fm song song vi mt phng Oyz. Ta c th xt hnh chiu chuyn ng ca in tch theo Ox v theo mt phng Oyz. Khi hnh chiu chuyn ng ca in tch trn Ox ging nh chuyn ng ca cht im chu tc dng bi mt lc khng i Fe nn n chuyn ng thng nhanh dn u. Trong khi ta bit hnh chiu chuyn ng ca ht ln mt phng Oyz trong t trng u l chuyn ng trn u vi bn mv knh qu o R = qB
yz

Vy chuyn ng ca in tch trong trng in t l chuyn ng c dng xon trn c.

Bi 11. Mt mt cu bao quanh 3 in tch q1 = 2.10-6 C, q2 = - 2.10-6 , q3 =3.10-6.Hy tnh thng lng in trng gi qua mt cu Gii
3 G G 6 e = 0 v E dS = 0 qi = 3 10 0

i =1

Bi tp 12: Mt si dy in thng di v hn c cng I = 1A t trong khng kh, c un nh hnh v. Trong cung MN l na ng trn tm O bn knh R = 10cm v gc = G 30o. Xc nh vect cm ng t tng hp B do dng in I to ra ti im O. Gii

I
O

M R N

T trng gy bi mt on dy dn thng ti im cch on dy dn mt khon R l

B=

0 I ( sin 1 + sin 2 ) 4 R 0 I 4 R

V t trng ca mt cung trn gy ra ti im O l tm ca ng trn bn knh R cha cung v cung trn nhn im O di gc l

B=

Theo hnh v ta thy on MN l na ng trn v cc on cn li l hai na ng thng di G v hn. V th ta c cm ng t B do on xM gy ra ti O l

G cm ng t B do on yN gy ra ti O l

B1 =

0 I sin 1 + sin 2 ) = 0 I sin + sin 0 = 0 I ( 4 R 4 R 2 4 R

B2 =

0 I sin 1 + sin 2 ) = 0 I sin + sin = 0 I [1 0,5] = 0 I ( 4 R 4 R 6 8 R 2 4 R

( )

G cm ng t B do on MN gy ra ti O l

B3 =

0 I = 0 I 4 R 4 R

 cng n tp vt l A2

Vy theo qui tc nm tay phi chiu ca cc cm ng t B1 , B2 , B3 u cng chiu v hng vo vung gc vi mt phng giy. Do t trng tng cng do ton b dy gy ra ti O l 1 = 107 1 [1,5 + ] = 4, 64 106 T B = B1 + B2 + B3 = 0 I 1 + 2 + 4 R 0,1
Bi tp 13: Hai thanh dn in Mx v Qy c t song song v cch nhau mt on L = 10cm. M v Q c ni M N x G vi nhau bi mt in tr R=102 . Thanh NP dn in G 9 v 9B v trt khng ma st ta trn Mx v Qy vi vn tc R khng i v = 10cm/s. Ton b mch in c t trong G Q P y t trng u B c ln B = 106T vung gc vi mch in MNPQ nh hnh v. Xc nh chiu v cng dng in cm ng xut hin trong mch in kn MNPQ. Cho bit hng s t o = 4.107 H/m Gii Khi t trong t trng u B, t thng i qua vng dy c gi tr = BLx Sut in ng cm ng xut hin trong vng dy khi t thng qua n bin i mt lng d = d = d ( BLx ) = BL dx = BLv dt dt dt 6 BLv 10 0,1 0,1 = = = 106 A I= 2 R R 10

G Khi thanh NP di chuyn, t thng qua vng dy tng hay ni cch khc chiu ca vector B G cng chiu vi B (hng vo vung gc vi mt phng giy). Khi dng in cm ng xut G hin trong khung dy c chiu sao cho n sinh ra mt vector cm ng t B c chiu ngc vi G G chiu ca B ngha l B c chiu hng ra vung gc vi mt phng giy. Khi bng qui tc nm tay phi ta xc nh c chiu ca dng in cm ng l chiu t P v N.

Bi tp 14: Mt dng in thng di v hn c cng I = 1A t trong khng kh, c un nh hnh v. on BC l mt phn t cung trn tm O, bn knh R = 10cm, cc on xA v Cy G l na dng in thng di v hn. Cho bit OA = OB = R. Tnh cm ng t B ti im O. Gii Ta thy on xA c phng i qua O v th khng cho bt k mt ng gp no ti O. Don AB l on thng hu hn, on BC l mt phn t ng trn v Cy l na ng thng di v hn. T trng do on AB gy ra ti O l B

B1 =

0 I ( sin 1 + sin 2 ) 4 R = 0 I sin + sin = 0 I 2 4 R 4 4 4 R

I x A

R O C

T trng do BC gy ra ti O l

B2 = B3 =

0 I = 0 I 4 R 4 R 2

T trng do Cy gy ra ti O l

0 I sin 1 + sin 2 ) = 0 I sin + sin 0 = 0 I ( 4 R 4 R 2 4 R

 cng n tp vt l A2

10

Cng bng qui tc nm tay phi ta c cc cm ng t B1 , B2 , B3 cng chiu i vo vung gc vi mt phng giy. V th vector cm ng t B ton phn ti O cng c chiu i vo vung gc vi mt phng giy v c ln : B = B1 + B2 + B3 = 0 I 2 + + 1 = 107 1 [1, 41 + 1,57 + 1] = 3,98 106 T 4 R 2 0,1 M Bi tp 15: Cho mt thanh mnh c chiu di L tch in u vi mt in di > 0 t trong khng kh. Xc nh lc do thanh tc dng ln in tch im q > 0 t ti im M a L nm trn ng ko di ca thanh v cch mt u ca thanh mt khong a nh hnh v. Gii Chn trc Ox dc theo chiu di ca thanh, gc ta O t ti M. Chia thanh thnh nhiu on dl v cng b (v ta chn Ox dc theo chiu di thanh nn lc ny dl dx ), mi mt on dl cha mt in tch dq v cng b. Mi in tch dq v cng b ny gy ra mt vector cng in trng dE v cng b ti im O. Mi dE ny c cho bi biu thc dq = k dx dE = k 2 = k dl r r2 x2 Khi vector cng in trng do ton b thanh gy ra ti M l: dx = k 1 1 1 = kL = k 2 a (a + L) x a a + L a x a a Vy lc in trng do thanh tc dng ln in tch im t ti M l kqL qL N F = qE = = 1 a(a + L) 4 0 a(a + L) Chiu hng ra xa thanh tch in. EM = dE = k
Bi tp 16: Cho mt dng in cng I = 1A c dng nh D O C hnh v, vi AB v CD l cc na ng trn ng tm O c A B bn knh ln lt l a = 20cm v b = 10cm. Xc nh vct cm ng t do c dng in gy ra ti tm O. Hng s t o = 4.107H/m. Gii Ta thy cc on AC v BD u c phng qua O v th chng khng cho ng gp g ti O. Cc on AB v CD l hai na ng trn c bn knh ln lt l a = 20cm v b = 10cm. Theo qui tc nm tay phi ta cng c cm ng t do hai na ng trn gy ra ti O c chiu hng vo vung gc vi mt phng giy v c ln I I 7 1 + 1 = 15 107 T B = B1 + B2 = 0 a + b = 10 4 0, 2 0,1 Bi tp 17: Mt khung dy dn hnh ch nht c in tr R = 103 t trong mt t trng u B = 104T sao cho G B hp vi mt phng khung dy mt gc = 30o nh hnh v. Thanh MN di L = 10cm chuyn ng u trt trn hai cnh ca khung vi vn tc v = 50cm/s c phng vung gc vi cnh MN. Xc nh chiu v cng dng in cm ng xut hin trong khung dy. Gii
a +L a +L a +L

G B

N
G v

 cng n tp vt l A2

11

Khi t vung gc vi vector t trng u B, t thng i qua vng dy c gi tr = BLx . Trong trng hp mt phng khung dy hp vi phng ca t trng mt gc bt k, khi t thng qua khung dy s l = Bsin Lx Sut in ng cm ng xut hin trong vng dy khi t thng qua n bin i mt lng d = d = d ( Bsin Lx ) = Bsin L dx = Bsin Lv dt dt dt 4 Bsin Lv 10 0,1 0,5 1 I= = = = 25 104 A 3 R R 2 10 G Khi thanh MN di chuyn, t thng qua vng dy tng hay ni cch khc chiu ca vector B G cng chiu vi B . Khi dng in cm ng xut hin trong khung dy c chiu sao cho n G G sinh ra mt vector cm ng t B c chiu ngc vi chiu ca B . Khi bng qui tc nm tay phi ta xc nh c chiu ca dng in cm ng l chiu t N v M.
Bi tp 18: Mt dng in c cng I = 1A c un li thnh mt hnh ch nht c cc cnh a = 10cm v b = 20cm. Xc nh cm ng t ti tm ca hnh ch nht . Bit hng s t o = 4.10 7 H / m . Hng dn Mi cnh l mt on thng hu hn. Hai cnh song song ging ht nhau v th cm ng t ton phn ti tm hnh cha nht l B = 2 0 I [ 2sin ] + 2 0 I [ 2sin ] 4 R 1 4 R 2 Trong R1 = 2R 2 = b v + = 2 2 Bi tp 19. p dng nh l Gauss tnh cng in trng gy bi mt phng rt rng mang in tch phn b u vi mt in mt = 10 8 C / m 2 ti im M cch mt phng mt khong x = 1m. Tnh in th ti im , chn gc in th ti im N cch mt phng mt khong d = 2m. Cho hng s in o = 8,85.10 12 C 2 / Nm 2 . Gii

Do in tch phn b u trn mt phng nn cc ng sc vung gc vi mt phng, hng ra xa mt phng . Qi tch ca nhng im c D = const l hai mt phng i xng nhau qua mt phng .
Bc 1: Chn mt Gauss (S) l mt tr c hai y song song, cch u mt phng v cha im kho st M, c ng sinh vung gc vi mt phng (hnh 3). Bc 2: Thng lng in cm gi qua mt Gauss l:
G G D = v D dS =
(S )

G G V mt y, ta c D = const v D n ; cn mt xung G G quanh th D n , nn ta c:

xung quanh

G G D dS +

day tren

G G D dS +

day duoi

G G D dS

D = 0 +

ay tren

DdS +

ay di

DdS = 2D dS = 2DSay = 20 ESay

ay

Mt khc, tng in tch cha trong mt Gauss chnh l tng in tch nn trn tit din S do mt () ct khi tr. Ta c Q = .S = .Sy

Hnh 3: CT do mt phng tch in, rng v hn, gy ra.

 cng n tp vt l A2
Bc 3: V

12 2 o Hay

G G E= .n 0 2o G G Trong , n 0 l php vect n v ca mt phng . Qui c, n 0 hng ra xa mt phng (). G Nhn xt: E khng ph thuc vo v tr im kho st, vy in trng do mt phng tch in u gy ra l in trng u.
D = Q nn E = Trng hp mt phng tch in m ( < 0) th biu thc trn vn ng. Lc E hng li gn (). M G G VM VN = E d l +C
N M G G Chn mc in th ti N khi VM = E d l = ( l N lM ) = 2 0 2 0 N

Bi tp 20. Mt si dy in thng di v hn c cng I = 1A chy qua c un li nh hnh v. Trong M, N l cc na ng thng song song v cung MN l na ng trn tm O bn knh R = 10cm. Xc nh vect cm ng t G tng hp B do dng in I to ra ti im O.

I O

M R

Cho bit: Hng s t o = 4.10 H/m

Gii G Ta c cm ng t B do on xM v yN gy ra ti O l

G Cm ng t B do on MN gy ra ti O l

B1 = B2 =

0 I sin 1 + sin 2 ) = 0 I sin + sin 0 = 0 I ( 4 R 4 R 2 4 R

B3 =

0 I = 0 I 4 R 4 R

Vy theo qui tc nm tay phi chiu ca cc cm ng t B1 , B2 , B3 u cng chiu v hng vo vung gc vi mt phng giy. Do t trng tng cng do ton b dy gy ra ti O l B = B1 + B2 + B3 = 0 I [ 2 + ] = 107 1 [ 2 + ] = 5,14 106 T 4 R 0,1
Bi tp 21. Mt thanh nha c un thnh mt phn t ng trn, tm O bn knh R, mang in tch Q phn b u. Xc nh phng, chiu v ln ca vect cng in trng ti tm O ca thanh. L cu 2

R O

I
Bi tp 22. Mt si dy dn c un thnh hnh qut ABCD c OC = 5cm, OB = 10cm v gc tm O l o = 120o nh hnh v. A Cho dng in khng i I = 2A G chy qua dy dn theo chiu nh hnh v. Xc nh t trng B ti tm O ca hnh qut ny.

I
C
0

B D

 cng n tp vt l A2 Gii

13

Cc on AC v BD c phng i qua O nn khng cho ng gp g ti O. Cc on AB v CD G l cc cung trn. Theo qui tc nm tay phi, ta c chiu ca cm ng t B1 do on AB gy ra ti O c chiu hng vo vung gc vi mt phng giy trong khi chiu ca vector cm ng t G B2 do on CD gy ra ti O c chiu hng ra vung gc vi mt phng giy. v th cm ng t G B ton phn ti O c chiu hng ra vung gc vi mt phng giy v c ln: B = B2 B1 = 0 0 4 1 1 = 107 2 2 10 = 4 106 T I 3 3 OC OB

Bi tp 23. Mt dy dn rt di c dng in I = 2A chy qua c un cong nh hnh v. Xc nh phng, chiu v ln ca vect cm ng t ti tm O ca dng in trn. Bit bn knh dng in trn R = 10cm. Cho hng s t o = 4.10 7 H / m . Gii

O I
x

R
A y

Ta phn tch dy dn trn thnh 2 phn. ng xAy l ng thng di v hn v vng trn tm O. Theo qui tc nm tay phi cc vector cm ng t do ng thng xAy v vng trn gy ra ti O c cng chiu v hng ra vung gc vi mt phng giy. Cm ng t ton phn ti O cng hng ra v c ln: Cm ng t do ng thng xAy gy ra ti O
B1 =

0 I sin 1 + sin 2 ) = 0 I 2sin = 2 0 I ( 4 R 4 R 2 4 R

0 I 2 4 R

Cm ng t do ng trn gy ra ti O
B2 =

Cm ng t ton phn ti O B = B1 + B2 = 2 0 I 2 [1 + 3,14] = 16,56 106 T [1 + ] = 2 107 0,1 4 R

Cu 24: Cho bit chuyn ng ca ht in tch trong t trng u: a) Trng hp 1: Vect vn tc ban u ca ht in tch vung gc vi ng sc t trng. Lc Lorentz trong trng hp ny l FL = |q|Bv = const. V th qu o ca ht phi l ng trn v F L ng vai tr l lc hng tm. Ta c: FL = ma n | q | Bv = m

v2 mv r= r |q|B

(1.1)

G v1

G v2

Vy ht in tch s chuyn ng trn u trong t trng vi vn tc bng vn tc ban u khi c bn vo t trng. Bn knh qu o trn c xc nh bi biu thc (1.1). Chu k quay ca ht l:

q+
r1

G B
r2

2r 2m T= = v |q|B
Ta thy rng, chu k T khng ph thuc vo vn tc chuyn ng ca ht. Suy ra, nu bn cng mt loi ht in tch (q v m nh nhau) vi cc vn tc khc nhau vo t trng u theo phng vung gc vi ng cm

Hnh 1: Bn knh qu o t l vi vn tc ca ht

 cng n tp vt l A2

14

ng t th chng chuyn ng u theo hai qu o trn c bn knh t l vi vn tc ca chng vi cng chu k (hnh 1). b) Trng hp 2: Vect vn tc ban u ca ht in tch khng vung gc vi ng sc t trng. Ta phn tch vect v thnh hai thnh phn: thnh phn song song vi ng sc t trng v thnh phn vung gc vi G G G ng sc t trng: v = v + v / / Ta c: v = vsin v v// = vcos. Thnh phn v // khng b nh hng bi lc Lorentz (v v // song song B ) nn v// = const. Cn thnh phn v chu tc dng ca lc Lorentz lm n chuyn ng trn u. Kt qu: qu o ca ht l mt ng xon l xo nm trn mt tr G c trc song song vi B . Bn knh vng xon:

G v //
B

G v

G v
h

r=
Bc xon: Nh m t trn hnh (2)

mv mv sin = |q|B |q|B 2mv cos |q|B

Hnh 2: in tch chuyn ng theo ng xon l xo trong t trng u

h = v // .T =

Cu 25: Kho st chuyn ng ca ht in tch trong t trng khng u Gi s ht in tch chuyn ng trong t trng khng u, c cc ng sc t m t nh hnh G (3). Khi ht ri vo t trng ti im O c cm ng t B0 vi vn tc ban u v 0 . Ti mi im trn qu o ca ht, ta lun phn tch vect vn tc ca ht thnh hai thnh phn: v = v + v / / . Thnh phn v y

v 0 //

v0

v0

O Hnh 3: Ht in tch chuyn ng trong by t

vung gc vi ng sc t trng, thnh phn v / / song song vi ng sc t trng. Tng t nh kt qu trn, qi o ca ht s l ng xon c (cycloid). Bn knh vng xon ti thi im t l:

rc =

mv | q | B(z) B(z) v = v 0 B0
1/2

Mt khc, theo nh lut bo ton mmen ng lng, ta c: mv rc = const Hay

v2 m2 v2 v2 v2 = const = const = 0 | q | B(z) B(z) B(z) B0

(2.1)

 cng n tp vt l A2
V lc Lorentz khng lm thay i ln ca vect vn tc, nn ta c:

15

G G Gi v 0 l gc to bi cc vect vn tc v v v 0 vi vect cm ng t th:

2 2 v2 = v + v2 // = v 0

(2.2)

v // = v cos ; v = v sin ; v0 // = v0 cos 0 ; v0 = v 0 sin 0

(2.3) (2.4)

B(z) 2 Kt hp (2.1), (2.2) v (2.3) ta c: v // = v0 1 sin 0 B0

1/ 2

T (2.4) suy ra rng, ht in tch khng th xuyn qua min c B(z) ln ty , nu hng chuyn ng ca n khng hon ton song song vi ng sc t. N s b phn x ngc tr li ti im gii hn c ta z h c cm ng t B(z) = Bh tha iu kin:

Bh =

B0 sin 2 0

(2.5)

Nh vy, nu t trng khng u, c dng i xng qua mt phng z = 0 nh hnh (3) th bt k ht in tch no ri vo t trng ny u c th b bt by, n chuyn ng xon c qua li gia hai mt phng z = h v z = h. Ta ni ht in tch b ri vo by t. T (2.5) suy ra, ht no chuyn ng theo hng c gc 0 ln th cng d mc by. Cu 26: S khc nhau gia chuyn ng ca in tch trong t trng u v chuyn ng ca n trong in trng u. Chuyn ng ca in tch trong in trng u lun l chuyn ng thng bin i u. Trong khi chuyn ng ca in tch trong t trng u chuyn ng trn trong trng hp vector vn tc ban u ca in tch vung gc vi cc ng sc t trng. Trng hp vector vn tc ban u ca in tch khng vung gc vi cc ng sc t th qu o chuyn ng ca in tch l mt ng xon l xo nh trnh by cu 24.